129

Chng 9 : T NG ONG TR LAI NGUN IN (TL)

l. Y NGHlA CUA Tl:
Kinh nghim vn hanh cho thy, a s ngn mach xay ra trn ng dy truyn tai
in nng u co th t tiu tan nu ct nhanh ng dy bng cac thit b bao v rle.
Ct nhanh ng dy lam cho h quang sinh ra ch ngn mach b tt va khng co kha
nng gy nn nhng h hong nghim trong can tr vic ong tr lai ng dy. H hong
t tiu tan nh vy c goi la thoang qua. ong tr lai mt ng dy co h hong
thoang qua thng la thanh cng.
Nhng h hong trn ng dy nh t dy dn, v s, nga tru .... khng th t tiu
tan, v vy chung c goi la h hong tn tai. Khi ong tr lai ng dy co xay ra ngn
mach tn tai th ng dy lai b ct ra mt ln na, vic ong tr lai nh vy la khng
thanh cng.
giam thi gian ngng cung cp in cho cac h tiu thu, thao tac ong tr lai
ng dy cn c thc hin mt cach t ng nh cac thit b T NG ONG TR
LAI (TL). Thit b TL cung co th tac ng ca khi may ct b ct ra do thao tac nhm
cua nhn vin vn hanh hoc do thit b bao v rle lam vic khng ung.
Ap dung TL co hiu qua nht la nhng ng dy co ngun cung cp mt pha,
v trong trng hp nay TL thanh cng se khi phuc ngun cung cp cho cac h tiu
thu. mang vong, ct mt ng dy khng lam ngng cung cp in, tuy nhin ap dung
TL la hp l v lam tng nhanh vic loai tr ch khng bnh thng va khi phuc s
mang am bao vn hanh kinh t va tin cy. Kha nng TL thanh cng nhng ng
dy trn khng vao khoang 7090%.
ll. PHN lOAl THlT B| Tl:
Trong thc t ngi ta co th ap dung nhng loai TL sau: TL 3 pha, thc hin
ong ca 3 pha cua may ct sau khi no b ct ra bi bao v rle. TL 1 pha, thc hin
ong may ct 1 pha sau khi no b ct ra bi bao v chng ngn mach mt pha. TL hn
hp, ong 3 pha (khi ngn mach nhiu pha) hay ong 1 pha (khi ngn mach mt pha).
Ring TL 3 pha c phn ra thanh mt s dang: TL n gian, TL tac ng
nhanh, TL co kim tra in ap, TL co kim tra ng b....
Theo loai thit b ma TL tac ng n co: TL ng dy, TL thanh gop, TL
may bin ap, TL ng c in.
Theo s ln tac ng co: TL mt ln va TL nhiu ln.
Theo cach thc tac ng n c c u truyn ng cua may ct co: TL in va TL
c kh.
lll. CAC YU CU CO BAN l VOl THlT B| Tl:
130
Tuy iu kin cu th, s TL dung cho ng dy hoc nhng thit b in khac
co th khac nhau nhiu. Nhng tt ca cac thit b TL phai thoa man nhng yu cu c
ban sau:
1) Tac ng nhanh: Thi gian tac ng cua TL cn phai cang nho cang tt am
bao thi gian ngng cung cp in la nho nht. cac ng dy co ngun cung cp t 2
pha tac ng nhanh cua TL cn thit rut ngn thi gian khi phuc tnh trang lam
vic bnh thng cua mang in. Tuy nhin thi gian TL b han ch bi iu kin kh
ion hoan toan mi trng tai ch ngn mach nhm am bao TL thanh cng:
t
kh ion
< t
TL
< t
tk
Khi TL may ct du khng cn quan tm n t
kh ion
, nhng i vi may ct khng
kh do thi gian ong cua no rt be nn phai xet n iu kin kh ion.
Ngoai ra thi gian tac ng cua TL con b gii han bi thi gian cn thit phuc
hi kha nng truyn ng cua may ct khi ong no tr lai va kha nng ct nu ngn mach
tn tai.
2) TL phai t ng tr v v tr ban u sau khi tac ng chun b cho cac ln
lam vic sau.
3) S TL cn phai am bao s ln tac ng a nh trc cho no va khng
c tac ng lp i lp lai. Ph bin nht la loai TL mt ln, trong mt s tr ng hp
ngi ta cung s dung TL hai ln va TL ba ln.
4) Khi ong hay m may ct bng tay th TL khng c tac ng. Khi ong may
ct bng tay, nu no b ct ra ngay lp tc bi bao v rle, chng to la a ong may ct
vao ngn mach tn tai, luc y chc chn vic ong tr lai se khng thanh cng. S
TL cung cn d tnh n kha nng cm TL trong trng hp may ct b ct ra bi mt
s bao v nao o. V du, thng khng cho phep TL may bin ap tac ng khi bao v so
lch may bin ap lam vic (h hong bn trong no).
lV. Tl UONG DY CO NGUN CUNG CP 1 PHlA:
IV.1. Hoat ng cua s :
Trn hnh 9.2 la s cua thit b TL mt ln khi ng bng phng phap khng
tng ng cua ng dy co ngun cung cp 1 pha. Hoat ng cua s trong mt s
ch lam vic cua mang in nh sau:
ch vn hanh bnh thng, khoa iu khin KK v tr ong
2
, tip
im KK
IV
m, rle 3RG co in phan anh v tr ong cua MC; tip im KK
I
ong,
tu C c nap y in qua in tr nap R. Trong khi o, do may ct ang ong nn tip
im phu cua no MC
2
m ra va rle 2RG khng co in. S ang trong tnh trang
sn sang tac ng.
Khi xay ra ngn mach, thit b bao v rle BV tac ng ct may ct, tip im
phu MC
2
ong lai, rle 2RG co in va ong tip im trong mach khi ng TL (in
tr R1 han ch dong trong mach va u 2RG lam vic nhng khng u may ct
ong lai). Rle RT co in, sau mt thi gian t
RT
t trc tip im RT
1
khep lai. Tu C
phong in qua cun dy in ap cua rle 1RG, tip im 1RG
1
cua no khep lai va cun
131
ong C cua may ct co in theo mach: (+)KK
I
1RG
1
cun dong
1RG
I
ThN4RG
2
MC
2
C(-). Luc nay may ct se c ong tr lai.
Nu ngn mach t tiu tan: may ct sau khi c TL ong lai se gi nguyn
v tr ong, tu C lai c nap y a s tr lai trang thai ban u chun b cho cac
ln lam vic sau.
Nu ngn mach tn tai: bao v rle lai tac ng ct may ct va TL lai khi
ng nh trnh t a nu trn. Nhng v tu C a phong ht in trong ln tac ng trc,
n luc nay cha c nap u nn khng th lam cho rle 1RG tac ng c va may ct
se khng th ong lai. iu o am bao cho TL ch tac ng mt ln nh a nh trc
cho no.
Khi m may ct bng tay (chuyn KK sang v tr C
1
): tip im KK
I
m ra
ct ngun vao RT va ngun nap tu, tip im KK
II
ni tu C vao in tr phong R4, nng
lng tch luy tu C se phong qua R4 bin thanh nhit nng va tiu tan R4. Nh vy
am bao TL khng th tac ng khi m may ct bng tay. Trong mt s trng hp,
tip im cm TL ong lai, tu C phong in va TL cung khng th lam vic.
Khi ong may ct bng tay (KK v tr
1
): tu C bt u c nap in, nu
may ct lai m ra th TL cung khng tac ng c v cho n luc nay tu C vn cha
nap y.
132

Hnh 9.2: S thit b TL mt ln ng dy co ngun cung cp 1 pha
IV.2. c im cua s :
S khi ng theo phng phap khng tng ng gia v tr cua khoa iu
khin (tip im KK
I
) va v tr cua may ct (tip im 2RG cua rle phan anh v tr ct
cua may ct).
Tip im RT
2
va in tr R3

ni song song tng lc khi ng ban u cua
RT va khi duy tr th RT khng b phat nong nh R3 can bt dong.
Rle 1RG co hai cun dy, khi RT
1
khep, tu C phong qua cun dy in ap
1RG
U
, cun dy dong in 1RG
I
lam nhim vu t gi v tu C ch cung cp mt xung ngn
han u khi ng 1RG ch khng duy tr c.
Rle 4RG co hai cun dy, chng may ct ong lp i lp lai khi ngn mach
tn tai va hong hoc TL. V du khi hong tip im 1RG
1
(dnh) va xay ra ngn mach,
cun ct cua may ct co in, ng thi cun dong 4RG
I
cung co in. May ct m ra va
cac tip im 4RG
1
ong lai, 4RG
2
m ra. Nu tip im 1RG
1
b dnh th ngay lp tc
133
cun ap 4RG
U
co in duy tr trang thai cua cac tip im 4RG
1
, 4RG
2
. Do vy mach
cun ong cua may ct b h va may ct khng th ong lp i lp lai.


Hnh 9.3: Biu thi gian trong chu trnh TL mt ln
V. PHl HOP TAC NG GlUA BAO V ROlE VA Tl:
V.1. Tng tc tac ng cua bao v sau TL:
Sau khi ct chon loc ng dy b h hong, thit b TL se tac ng ong may ct
tr lai ng thi ni tt b phn tao thi gian cua bao v chnh (hoc a bao v tac ng
nhanh vao lam vic) trong mt khoang thi gian gii han nao o, nh vy am bao ct
nhanh may ct trong trng hp ong tr lai ng dy vao ngn mach tn tai.

134
Hnh 9.4 : Tng tc tac ng cua bao v sau TL
a) S mang in b)Mach tng tc

Xet s mang in hnh 9.4a va s thc hin tng tc hnh 9.4b. Khi xay ra
ngn mach tai im N th cac tip im cua rle 1RI, 2RI cua bao v 1BV ong mach
cun dy RT, tip im RT
1
ong tc thi nhng tip im RGT
1
ang m nn cun dy
RG khng co in. Sau thi gian t
RT
th tip im RT
2
ong mach cun dy RG i ct
may ct 1MC. Luc nay thit b TL se a xung i ong lai 1MC ng thi khi ng
RGT, tip im RGT
1
ong. Nu ngn mach tn tai 1RI, 2RI va RT lai co in nn RT
1

ong mach cun dy RG va ct nhanh may ct 1MC. Nu ngn mach t tiu tan (TL
thanh cng), th sau mt thi gian u ong chc chn 1MC tip im RGT
1
m ra va
bao v 1BV lai lam vic vi thi gian t trc cho no.
Nh vy tng tc tac ng cua bao v sau TL cho phep rut ngn thi gian ct
tr lai mt h hong tn tai. Tuy nhin cn lu y la b phn khi ng dong cua bao v
c tng tc phai chnh nh khoi dong t khi ng cua cac ng c (cac ng c b
ham lai do mt in trong qua trnh ngn mach va trong chu trnh TL).
V.2. Tng tc tac ng cua bao v trc TL:
Ct may ct ln th 1 bng bao v tac ng nhanh khng chon loc (v du, bao v
dong ct nhanh), sau o bao v nay b khoa lai trong trong mt khoang thi gian nht
nh vic ct may ct ln th 2 (nu TL khng thanh cng) c thc hin bi cac
bao v tac ng chon loc.
Trong phng phap tng tc tac ng cua bao v trc TL, ct ln th 1 co th
xay ra khi h hong phn t k, tc la tac ng khng chon loc. Nu h hong t tiu tan
va TL thanh cng, th tac ng khng chon loc trc o cua bao v c sa cha bng
tac ng cua thit b TL. Nh ct nhanh ngn mach se tao kha nng TL thanh cng
ln hn.



Hnh 9.5 : Tng tc tac
ng cua bao v trc TL
a) S mang in
b)Mach tng tc

135
S b phn tng tc bao v trc TL nh trn hnh 9.5b, tip im 1RI la
cua bao v ct nhanh 3I>>, tip im 2RI la cua bao v dong cc ai 3I>. Thit b TL
t oan ng dy u tin AB (hnh 9.5a). Khi ngn mach trn mt oan bt ky cua
ng dy ABCD (v du, tai im N), luc u bao v ct nhanh 3I>> tac ng khng thi
gian i ct 3MC. Sau o TL se khi ng va ong 3MC lai, ng thi a tn hiu i
khoa bao v 3I>>. Nu ngn mach tn tai th cac bao v se lam vic mt cach chon loc
theo c tnh thi gian cua chung, trong trng hp nay bao v dong cc ai 1I> co thi
gian lam vic nho nht se tac ng ct may ct 1MC. Cn lu y la vic khoa bao v ct
nhanh 3I>> trn s hnh 9.5b c thc hin nh tn hiu t thit b TL a n RGT
lam h mach tac ng cua rle 1RI.
Nhc im cua phng phap tng tc tac ng cua bao v trc TL la nu
TL hoc may ct 3MC b hong th tt ca cac h tiu thu trn ng dy u b mt in
mc du ngn mach co th ch oan cui.
Mun bao v ct nhanh 3I>> khng tac ng mt chon loc khi ngn mach sau cac
may bin ap 1B, 2B cn phai chon dong khi ng cua no ln hn dong ng n mach ln
nht khi ngn mach sau cac may bin ap nay. iu nay lam han ch pham vi s dung cua
phng phap, nht la khi cac oan ng dy kha dai va cng sut cac may bin ap 1B,
2B kha ln.
V.3. TL theo th t:
Trong cac mang in bao gm nhiu oan ng dy ni tip nhau co th thc hin
ct nhanh ngn mach tn tai cung nh thoang qua nh phi hp tac ng cua bao v ct
nhanh va tac ng theo th t cua thit b TL t tai may ct cua nhng oan k nhau.

Hnh 9.6 : TL theo th t
Xet s mang in hnh 9.6, tai cac may ct 1MC, 2MC, 3MC tng ng co trang
b: cac thit b t ng ong tr lai 1TL, 2TL, 3TL; cac bao v ct nhanh khng
136
chon loc 1I>>, 2I>>, 3I>> va cac bao v dong cc ai tac ng chon loc 1I>, 2I>, 3I>.
Dong khi ng cua bao v ct nhanh c chon ln hn dong khi ngn mach sau cac
may bin ap 1B, 2B; v vy vung bao v se bao gm toan b oan ng dy c bao
v va mt phn oan k.

Hnh 9.7: Biu thi gian trong chu trnh TL theo th t

Xet s mang in hnh 9.6, tai cac may ct 1MC, 2MC, 3MC tng ng co trang
b: cac thit b t ng ong tr lai 1TL, 2TL, 3TL; cac bao v ct nhanh khng
chon loc 1I>>, 2I>>, 3I>> va cac bao v dong cc ai tac ng chon loc 1I>, 2I>, 3I>.
Dong khi ng cua bao v ct nhanh c chon ln hn dong khi ngn mach sau cac
may bin ap 1B, 2B; v vy vung bao v se bao gm toan b oan ng dy c bao
v va mt phn oan k.
Thi gian lam vic cua cac thit b TL c chon tng dn theo hng t ngun
tr i: t
3TL
< t
2TL
< t
1TL
Khi xay ra ngn mach tai in N trn oan BC, cac bao v ct nhanh 2I>> va 3I>>
tac ng ct 2MC va 3MC. Thit b 3TL co thi gian nho hn nn tac ng trc ong
tr lai 3MC. V oan AB khng h hong nn TL thanh cng. Sau o 2TL se tac ng
ong 2MC lai. Nu ngn mach la thoang qua th TL thanh cng. Nu ngn mach tn tai,
bao v ct nhanh 2I>> se tac ng ct 2MC cua oan ng dy h hong BC v cho n
thi im nay bao v ct nhanh 3I>> cua oan AB a b khoa lai (xem biu thi gian
trn hnh 9.7).