Giao Trinh LLNN Va PL (Thamkhao)

PHN DN NHP MN HC
CHNG 1
KHOA HC L LUN V NH NC V PHP LUT
V MN HC L LUN V NH NC V PHP LUT
I. L LUN V NH NC V PHP LUT L MT KHOA HC !
HI
1. L" #$%& '( &)* &+,- '* .)/. #$%0 #* 120 3)45 )6- 78 )29
Khoa hc x hi nghin cu nhng mt khc nhau, cc hin tng x hi ca x
hi loi ngi m trong ! con ngi l trung t"m# Khoa hc $h$ l% & khoa hc '( nh
n)c ' $h$ lu*t & l mt + $h*n ca khoa hc x hi# Khoa hc l% lu*n '( nh n)c
' $h$ lu*t l mt ngnh khoa hc x hi +,i n! nghin cu hai hin tng x hi l nh
n)c ' $h$ lu*t#
-h n)c ' $h$ lu*t l nhng hin tng x hi $hc t.$ ' a /.ng c
nhi(u ngnh khoa hc x hi n!i chung ' khoa hc $h$ l% n!i ring nghin cu ,
nhng kh0a c.nh khc nhau# 1h2ng h.n, tri3t hc 4c & 5nin nghin cu nh n)c '
$h$ lu*t c6ng ')i 'ic nghin cu cc hin tng x hi khc 7 r8t ra nhng 9u: lu*t
'*n ng ' $ht tri7n chung ca x hi; l<ch => nh n)c ' $h$ lu*t l.i nghin cu nh
n)c ' $h$ lu*t trong t?ng giai o.n l<ch => c@ th7 7 tAm ra nhng c th6 trong =B
$ht tri7n ca nh n)c ' $h$ lu*t trong t?ng hon cCnh c@ th7###
1c khoa hc x hi nghin cu nhng mt khc nhau ca x hi loi ngi '
ton + h thDng x hi, ! l i(u kin =Dng ca con ngi, nhng 9uan h x hi,
nhng ki7u ' hAnh thc nh n)c ' $h$ lu*t, nhng hin tng thuc thng tEng ki3n
tr8c t t,ng nh tri3t hc, tFn gio, ngh thu*t, 'Gn ho###
Khoa hc $h$ l% l mt + $h*n ca khoa hc x hi# Khoa hc $h$ l% nghin
cu cc $hHng /in x hi, cc 9uan h x hi khi cc $hHng /in x hi ' 9uan h !
c th7 hin /)i nhng hAnh thc $h$ l% nhIt <nh# 4@c 0ch nghin cu ca khoa
hc $h$ l% khFng chJ mang t0nh nh*n thc Hn thuEn '( cc hin tng, cc 9u trAnh '(
nh n)c ' '( $h$ lu*t m cKn nhLm giCi 9u:3t nhng 'In ( ca thBc tiMn, ca 9u
trAnh tN chc ' ho.t ng ca nh n)c, => /@ng cFng c@ $h$ lu*t trong 'ic i(u chJnh
cc 9uan h x hi, trong 'ic +Co ' cc 9u:(n ' li 0ch ca con ngi, cng cD ' /u:
trA tr*t tB x hi#
Orong =D cc h)ng nghin cu ca khoa hc $h$ l%, c! mt h)ng nghin cu
c! mc khi 9ut chung nhIt, cao nhIt, c! tc ng 3n 'ic tri7n khai nghin cu trn
cc h)ng tHng Di c@ th7 khc, ! l l% lu*n chung '( nh n)c ' $h$ lu*t#
5% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t l mt ngnh khoa hc x hi, cung cI$ cho
ch8ng ta nhng ki3n thc chung '( nh n)c ' $h$ lu*t, '( 'ai trK x hi ' =D $h*n
l<ch => ca n!# 5% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t c hAnh thnh trn cH =, cc hc
thu:3t khoa hc ' =B $ht tri7n ca x hi# 1c hc thu:3t khoa hc t.o ra l*$ trng
xuIt $ht ' 9uan i7m ti3$ c*n cho l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t# Orn cH =, khoa
hc ca cc hc thu:3t '( =B $ht tri7n x hi, l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t lm =ng
tP cc 'In (Q ngu:n nh"n ca =B xuIt hin, $ht tri7n ca nh n)c ' $h$ lu*t; '< tr0,
'ai trK ca nh n)c ' $h$ lu*t trong cc hin tng x hi; +Cn chIt, hAnh thc, chc
nGng ca nh n)c ' $h$ lu*t #
R
5% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t ')i t cch l mt ngnh khoa hc c l*$ trong
h thDng cc ngnh khoa hc x hi, 'A th3 n! c! nhim '@ ch0nh l t*$ trung nghin cu
cc hin tng nh n)c ' $h$ lu*t, +ao gSmQ nhng $h.m tr6, ngu:n l%, k3t lu*n
chung '( hin tng nh n)c ' $h$ lu*t nhLm nh*n thc, giCi th0ch nh n)c ' $h$
lu*t n!i chung, t.o ti(n ( ' cH =, 7 giCi 9u:3t cc 'In ( ca khoa hc $h$ l% c@ th7
' ho.t ng thBc tiMn#
-h '*:, l lun v nh nc v php lut l mt ngnh khoa hc x hi bao
gm mt h thng cc kin thc l lun v nh nc v php lut n!i chung" # thng
cc kin thc $! bao gm cc hc thu%t& ph'm t()& ngu%*n t+c& khi nim& ,uan $i-m
khoa hc""" $.c /+p xp& ph0n b th1o mt t(2nh t3 l4 g5ch nh6t $7nh c6u thnh khoa hc
l lun chung v nh nc v php lut"
:.V; 0<= ->5 3)45 )6- #" #$%& 0<4&? )@ 0)A&? -/- 3)45 )6- 78 )29
T)i t cch l mt ngnh khoa hc x hi, l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t
khFng tSn t.i mt cch +it l*$ ')i cc ngnh khoa hc x hi khc m n! c! mDi 9uan
h m*t thi3t, 9ua l.i, tc ng cht chU ')i cc ngnh khoa hc x hi khc# V,i th3,
trong nghin cu nh n)c ' $h$ lu*t, l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t $hCi /Ba '
tNng th7 nhng ki3n thc khoa hc, /Ba 'o $hHng $h$ khoa hc ca nhi(u khoa hc
x hi khc, nhIt l mDi lin h ')i tri3t hc, kinh t3 ch0nh tr< hc ' ch0nh tr< hc#
Ori3t hc Wch nghXa /u: '*t +in chng ' ch nghXa /u: '*t l<ch =>Y ')i t0nh
cch l th3 gi)i 9uan ca khoa hc hin .i c! 'ai trK c +it to l)n Di ')i l% lu*n '(
nh n)c ' $h$ lu*t# Orong mDi lin h ')i tri3t hc /u: '*t +in chng, tri3t hc /u:
'*t +in chng trang +< cho l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t $hHng $h$ lu*n trong
9u trAnh nghin cu# ZDi ')i tri3t hc /u: '*t l<ch =>, l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t
l =B ti3$ t@c trBc ti3$ cc ngu:n l% tri3t hc chung ca ch nghXa /u: '*t l<ch => '( +Cn
chIt ca nh n)c ' $h$ lu*t, =B tc ng 9ua l.i ca nh n)c ' $h$ lu*t ')i cH =,
kinh t3 ' =B +i3n Ni ca ch8ng th[o =B $ht tri7n ca i =Dng x hi# Ou: nhin, ch
nghXa /u: '*t l<ch => ')i t cch l mt + $h*n ca tri3t hc, l khoa hc '( cc 9u: lu*t
chung nhIt ca =B $ht tri7n ca tIt cC cc hin tng x hi, cKn Di tng ca l% lu*n
'( nh n)c ' $h$ lu*t chJ l nhng 9u: lu*t ca mt + $h*n cc hin tng x hi I:,
! l nh n)c ' $h$ lu*t#
Kinh t3 hc ch0nh tr< l khoa hc '( nhng 9u: lu*t 9uan h =Cn xuIt & cH =, kinh
t3 ca x hi# -hng khi nim ca kinh t3 ch0nh tr< hc nhQ lBc lng =Cn xuIt, 9uan h
=Cn xuIt, =, hu### c! % nghXa to l)n Di ')i l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t# V,i lU, l%
lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t nghin cu nh n)c ' $h$ lu*t l nhng hin tng
thuc ki3n tr8c thng tEng ca x hi, kinh t3 ch0nh tr< hc nghin cu nhng :3u tD
thuc cH =, h. tEng, 'A th3 l% lu*n chung '( nh n)c ' $h$ lu*t => /@ng nhng ki3n
thc ca khoa hc kinh t3 ch0nh tr< 7 lm r\ Di tng nghin cu ca mAnh#
1h0nh tr< hc nghin cu cc 9u: lu*t ' t0nh 9u: lu*t trong =B hAnh thnh, $ht
tri7n ca ch0nh tr<, ca 9u:(n lBc ch0nh tr<, 9u:(n lBc nh n)c c6ng nhng cH ch3,
$hHng thc, cch thc => /@ng cc 9u: lu*t ! trong x hi c tN chc thnh nh
n)c# Khch th7 nghin cu ca ch0nh tr< hc l tIt cC nhng gA m khi giCi 9u:3t ch8ng
lin 9uan 3n li 0ch giai cI$, li 0ch 9uDc gia# 1! th7 hi7u ch0nh tr< l mDi 9uan h gia
cc giai cI$, cc cng Sng, cc 9uDc gia, cc /"n tc; l =B tham gia ca nh"n /"n 'o
giCi 9u:3t cc cFng 'ic ca nh n)c ' ca x hi, l tNng h$ nhng $hHng h)ng,
nhng m@c tiu c 9u: <nh +,i li 0ch cH +Cn ca giai cI$, ca Cng $hi; l thBc tiMn
ho.t ng ch0nh tr< ca cc giai cI$, cc Cng $hi, nh n)c 7 thBc hin ng lDi
]
c lBa chn nhLm .t c m@c tiu ( ra# Khch th7 nghin cu ca l% lu*n '( nh
n)c ' $h$ lu*t chJ l nh n)c ' $h$ lu*t ')i t0nh cch l mt + $h*n ca i =Dng
ch0nh tr<# -ghin cu nh n)c ' $h$ lu*t, l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t cEn =>
/@ng nhng khi nim ca ch0nh tr< hc nhQ 9u:(n lBc ch0nh tr<, 9u:(n lBc nh n)c,
9u:(n lBc nh"n /"n, 9uan h ch0nh tr<, 9uan h giai cI$, Cng $hi#'#'###
KhFng chJ c! mDi 9uan h cht chU, m*t thi3t ')i cc ngnh khoa hc x hi n!i
trn, l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t cKn c! mDi 9uan h m*t thi3t ')i cc ngnh khoa
hc $h$ l% khc thuc h thDng khoa hc $h$ l%#
^ thDng khoa hc $h$ l% l mt chJnh th7 t.o nn mt lXnh 'Bc chu:n +it ca
nh*n thc ! l lu*t hc# ^ thDng c! th7 chia ra lm _ nh!m th[o nhng t0nh chIt ringQ
8h nh6t, cc khoa hc l% lu*n & l<ch => $h$ l% gSmQ l% lu*n '( nh n)c ' $h$
lu*t, l<ch => nh n)c ' $h$ lu*t, l<ch => cc hc thu:3t ch0nh tr< & $h$ l%#
8h hai, cc khoa hc $h$ l% chu:n ngnh gSmQ lu*t hi3n $h$, lu*t hnh
ch0nh, lu*t hAnh =B, lu*t /"n =B, lu*t tD t@ng hAnh =B, lu*t tD t@ng /"n =B, lu*t ti ch0nh,
lu*t kinh t3###
8h ba, cc khoa hc $h$ l% ng /@ng gSmQ i(u tra ti $h.m, thDng k t $h$,
t"m l% t $h$, ti $h.m hc '#'###
ìa l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t ' cc ngnh khoa hc $h$ l% khc c! mDi
9uan h +in chng# Orong mDi 9uan h n:, l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t !ng 'ai
trK l khoa hc $h$ l% cH =,# -hng k3t lu*n ca ca n! t.o nn cH =, 7 cc ngnh
khoa hc $h$ l% khc nghin cu Di tng ca mAnh, l $hHng $h$ lu*n cho 'ic
nghin cu ca cc ngnh khoa hc $h$ l%# -hng k3t lu*n, ngu:n l% ca l% lu*n '(
nh n)c ' $h$ lu*t c ng /@ng trong 'ic nghin cu cc 'In ( ring ca cc
ngnh lu*t#
4t khc, l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t l.i /Ba trn nhng t liu c@ th7 ca
cc khoa hc $h$ l% chu:n ngnh, ng /@ng 7 khi 9ut n"ng ln thnh nhng ngu:n
l%, nhng $h.m tr6 l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t#
-h '*:, c! th7 n!i rLng, cc khoa hc php l nghi*n cu nh9ng m:t& nh9ng
thuc t5nh& nh9ng b phn c; th- ho:c l7ch /< pht t(i-n c=a nh nc v php lut" >?n
l lun v nh nc v php lut nghi*n cu nh9ng thuc t5nh c@ bAn& chung nh6t c=a
nh nc v php lut& bAn ch6t& vai t(? x hi& nh9ng ,u% lut $:c th) c=a /3 xu6t hin&
bin $Bi& nh9ng h2nh thc tn t'i v pht t(i-n c@ bAn c=a chCng"
5% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t c! '< tr0 c +it trong khoa hc $h$ l%# V,i 'A
n! xc <nh c t0nh ca Di tng nghin cu ' $hHng $h$ nghin cu ca cc mFn
khoa hc ch0nh tr< & $h$ l% khc# 1c ngu:n tac, $h.m tr6 cH +Cn ca l% lu*n '( nh
n)c ' $h$ lu*t l cH =, 7 cc ngnh khoa hc $h$ l% khc x": /Bng ' lm $hong
$h8 thm tri thc khoa hc ca ngnh# bo '*:, l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t l khoa
hc c! 'ai trK l $hHng $h$ lu*n Di ')i cc ngnh khoa hc $h$ l% khc#
II. BCI TDNG NGHIEN CFU CGA L LUN V NH NC V
PHP LUT
5 mt ngnh khoa hc x hi, l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t c! Di tng
nghin cu ring ca mAnh# Tic nghin cu lm =ng r\ Di tng nghin cu ca khoa
hc l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t c! % nghXa 9uan trng '( ngu:n tac, +,i 'A Di
tng nghin cu khFng chJ nu r\ nhng ni /ung cH +Cn ca khoa hc ! m cKn xc
_
<nh cC khu:nh h)ng nghin cu ' nhim '@ ca n!, a ra cH =, cho =B $h"n <nh =B
khc +it gia khoa hc n: ')i khoa hc khc#
-h n)c ' $h$ lu*t l nhng + $h*n thuc ki3n tr8c thng tEng, c! mDi
9uan h m*t thi3t ')i nhng hin tng, + $h*n khc trong thng tEng ki3n tr8c ccng
nh cH =, h. tEng, 'A th3 n! c nhi(u ngnh khoa hc khc nhau nghin cu# 5% lu*n
'( nh n)c ' $h$ lu*t ')i t cch l mt ngnh khoa hc $h$ l% nhIt nghin cu
Sng thi cC hai hin tng nh n)c ' $h$ lu*t#
-h n)c ' $h$ lu*t l hai hin tng x hi c! 9uan h m*t thi3t, gan +! ldn
nhau, tSn t.i khFng th7 thi3u nhau# Orong =B xuIt hin ' $ht tri7n, gia nh n)c '
$h$ lu*t c! mDi 9uan h hu cH, ch8ng t.o thnh h.t nh"n ch0nh tr< & $h$ l% ca thng
tEng ki3n tr8c ca x hi, nh n)c tSn t.i khFng th7 thi3u $h$ lu*t, +,i 'A th[o nghXa
chung nhIt, nh n)c l mt tN chc c! h thDng cH cIu nh"n =B trn mt tr*t tB $h$ l%
c hAnh thnh t? nhng 9u: <nh ca $h$ lu*t# T ngc l.i, $h$ lu*t l =Cn $hem
ca 9u:(n lBc nh n)c, th7 hin % ch0 h$ 9u: lu*t ' i(u kin khch 9uan m nh
n)c nh*n thc c, nhng ch0nh nh n)c l.i $h@ thuc 'o $h$ lu*t xuIt $ht t?
ngu:n tac x hi h$ $h$#
5% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t nghin cu nh n)c ' $h$ lu*t mt cch
ton /in# ZDi tng nghin cu ca n! l nhng 'In ( chung, khi 9ut ' cH +Cn nhIt,
nhQ
& 1c khi nim, $h.m tr6 '( nguSn gDc, +Cn chIt, chc nGng, hAnh thc, 'ai trK,
gi tr< x hi ca nh n)c ' $h$ lu*t#
& ^ thDng cc tri thc chung '( nh n)c ' $h$ lu*t trong l<ch =>Q nh n)c '
$h$ lu*t chi3m hu nF l, nh n)c ' $h$ lu*t $hong ki3n, nh n)c ' $h$ lu*t t
=Cn#
& ^ thDng cc tri thc chung ca ki7u nh n)c ' $h$ lu*t x hi ch nghXa# O?
thBc tiMn nh n)c ' $h$ lu*t ca cc nh n)c x hi ch nghXa, c +it l thBc tiMn
ca nh n)c ' $h$ lu*t x hi ch nghXa Tit -am 7 hAnh thnh nhng khi nim,
nhng $h.m tr6 th7 hin cc mt khc nhau ca nh n)c ' $h$ lu*t x hi ch nghXa#
^ thDng cc tri thc n!i trn l cc tri thc chung, gi 'ai trK ch .o, lm n(n
tCng cho 'ic nghin cu cc khoa hc $h$ l% chu:n ngnh ' khoa hc $h$ l% ng
/@ng# -! ccng l h thDng tri thc l% lu*n cEn thi3t cho ho.t ng 9uCn l% nh n)c#
8!m l'i& $i t.ng nghi*n cu c=a khoa hc l lun v nh nc v php lut l
nh9ng ,u% lut $:c th) c=a /3 (a $Di& h2nh thnh& pht t(i-n& nh9ng $:c t5nh chung v
nh9ng bi-u hin ,uan t(ng nh6t c=a nh nc v php lut"
III. PHNG PHP LUN V PHNG PHP NGHIEN CFU CGA
KHOA HC L LUN V NH NC V PHP LUT
Z7 c! 9uan nim E: '( $hHng $h$ lu*n ca khoa hc l% lu*n '( nh n)c
' $h$ lu*t, tr)c h3t cEn lm r\ khi nim $hHng $h$#Oh[o <nh nghXa c a ra
trong O? i7n ti3ng Tit ca Tin ngFn ng hc& Tin Khoa hc x hi Tit -am thA
Efph@ng php l cch thc nhn thc& nghi*n cu hin t.ng c=a t3 nhi*n& $Di /ng x
hif, 9ua !, /)i /.ng chung nhIt $hHng $h$ c hi7u l $hHng thc gi8$ tAm hi7u
=B '*t, hin tng ' 9u trAnh#
ghHng $h$ lu*n ca l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t l $hHng thc Wl*$
trng xuIt $ht ' 9uan i7m ti3$ c*nY nghin cu cc hin tng nh n)c ' $h$ lu*t
#
h
1h nghXa /u: '*t +in chng ' ch nghXa /u: '*t l<ch => cung cI$ cho l% lu*n
'( nh n)c ' $h$ lu*t $hHng $h$ lu*n# -!i mt cch ch0nh xc, cc 9u: lu*t,
ngu:n tac, $h.m tr6, khi nim ca tri3t hc /u: '*t +in chng ' tri3t hc /u: '*t l<ch
=> cung cI$ khC nGng nh*n thc c mt cch chung nhIt, khi 9ut nhIt ' E:
nhIt hin tng nh n)c ' $h$ lu*t, 'A th3 n! tr, thnh $hHng $h$ lu*n ca l% lu*n
chung '( nh n)c ' $h$ lu*t#
ghHng $h$ lu*n 4c & 5nin Ki hPi khi nghin cu nh n)c ' $h$ lu*t $hCi
xuIt $ht t? hai 9uan i7m =auQ
& Fuan $i-m Gu% vtQ nh n)c ' $h$ lu*t $hCi c nghin cu trong mDi lin
h ')i i =Dng '*t chIt ca x hi, coi ! l nguSn gDc ="u xa ca =B xuIt hin, tSn t.i
' $ht tri7n ca nh n)c ' $h$ lu*t#
H Fuan $i-m bin chngQ nghin cu nh n)c ' $h$ lu*t $hCi t trong =B '*n
ng, $ht tri7n, +i3n Ni, trong nhng mDi lin h +in chng ' nhng m"u thudn 'Dn
c! ca n!#
-hng :u cEu cH +Cn ca $hHng $h$ lu*n 4c & x0t Ki hPiQ
&8h nh6t& nghin cu nh n)c ' $h$ lu*t $hCi , trong =B $ht tri7n l<ch => c@
th7# -h n)c l tN chc 9u:(n lBc ch0nh tr< ca mt 9uDc gia trong mt giai o.n l<ch =>
c@ th7# gh$ lu*t l h thDng 9u: tac x> =B c! t0nh +at +uc chung /o nh n)c +an hnh
hoc th?a nh*n trong t?ng giai o.n l<ch => c@ th7# TA th3, 'ic nghin cu ch8ng $hCi
gan ')i cc i(u kin l<ch => c@ th7, tc l $hCi c"n nhac tIt cC nhng c i7m ' i(u
kin c th6 ca =B tSn t.i, $ht tri7n ca thBc tiMn l<ch => c@ th7 trong giai o.n $ht
tri7n ca nh n)c, ca cc 9uan h x hi, chDng gio i(u, r*$ khuFn, m: m!c#
&8h hai& nghin cu nh n)c ' $h$ lu*t $hCi trong mDi lin h +in chng ')i
cc :3u tD 9u: <nh ch8ng# -h n)c ' $h$ lu*t l nhng :3u tD thuc ki3n tr8c thng
tEng ca x hi, +,i th3 n! $hCi c x[m xit trong mDi 9uan h ')i cH =, kinh t3 & :3u
tD 9u: <nh n!# Orong i(u kin n(n kinh t3 th< trng nh hin na:, cng cEn $hCi ch8 %
t)i mDi 9uan h khFng tch ri gia nh n)c ' $h$ lu*t ')i cc 9uan h kinh t3, 9uan
h =, hu# 4t khc, 'In ( 9uan h gia cc giai cI$, cc giai tEng ' cc nh!m x hi
ccng l nhng nh"n tD tc ng m.nh mU t)i nh n)c ' $h$ lu*t# Vn c.nh !, cc :3u
tD tru:(n thDng /"n tc, tAnh hAnh 9uDc t3, hon cCnh tB nhin ccng c! nhng tc ng
nhIt <nh t)i =B tSn t.i ' $ht tri7n ca nh n)c ' $h$ lu*t# bo !, khi nghin cu
nh n)c ' $h$ lu*t ch8ng ta cEn ch8 % t)i tIt cC cc :3u tD !#
8h ba& nghin cu nh n)c ' $h$ lu*t $hCi trong tr.ng thi jngf, tc l
$hCi t nh n)c ' $h$ lu*t trong tr.ng thi '*n ng ' $ht tri7n ca mFi trng x
hi m n! tSn t.i# OhBc t3 i =Dng x hi ' thBc t3 i =Dng $h$ l% !ng 'ai trK 9uan
trng trong 'ic nghin cu nh n)c ' $h$ lu*t# ghCi t? thBc tiMn thBc hin 9u:(n lBc
nh n)c, ho.t ng =ng t.o $h$ lu*t, +Co ' ' $ /@ng $h$ lu*t ca cH 9uan nh
n)c 7 hAnh thnh, +N =ung ' $ht tri7n h thDng cc khi nim, $h.m tr6 l% lu*n
chung, chJ .o ho.t ng thBc tiMn# O0nh 8ng an ca cc l% thu:3t khoa hc '( nh
n)c ' $h$ lu*t $hCi c ki7m nghim trong i =Dng thBc t3#
Orn cH =, $hHng $h$ lu*n nu , trn, khoa hc l% lu*n chung '( nh n)c
' $h$ lu*t => /@ng h thDng cc $hHng $h$ nghin cu gSmQ tr?u tng khoa hc,
$h"n t0ch ' tNng h$, 9u: n.$ ' /iMn /<ch, x hi hc c@ th7, $h"n t0ch 9u: $h.m, =o
=nh $h$ lu*t #'#'###
& Ih@ng php t(Ju t.ng khoa hc c! 'ai trK rIt 9uan trng trong nghin cu
nh n)c ' $h$ lu*t# Or?u tng khoa hc l $hHng $h$ t /u: trn cH =, tch ci
k
chung khPi cc ring, t.m thi g.t +P ci ring, gi lI: ci chung# VLng cch tr?u tng
ho, g.t +P nhng ci ngdu nhin, thong 9ua, khFng Nn <nh 7 i 'o ci chung, ci tIt
:3u, Nn <nh, +Cn chIt, tc l 9u: lu*t ca khch th7# 5% lu*n chung '( nh n)c ' $h$
lu*t l mt khoa hc l% lu*n, nn 7 t.o nn mt h thDng ki3n thc c! t0nh khi 9ut, tIt
:3u $hCi => /@ng $hHng $h$ tr?u tng khoa hc#
& Ih@ng php ph0n t5ch v tBng h.p c => /@ng rng ri trong nghin cu nh
n)c ' $h$ lu*t# gh"n t0ch l $hHng $h$ $h"n chia ci ton th7 ha: hin tng $hc
t.$ ra thnh nhng + $h*n hoc nhng mt, nhng :3u tD cIu thnh Hn giCn hHn# -h
$hHng $h$ $h"n t0ch m nh*n thc mt cch ="u =ac t?ng g!c c.nh ca hin tng nh
n)c ' $h$ lu*t# ONng h$ l $hHng $h$ lin k3t, thDng nhIt l.i cc + $h*n, cc :3u
tD, cc mt c $h"n t0ch, '.ch ra mDi lin h ca ch8ng nhLm nh*n thc =B '*t hin
tng trong t0nh tNng th7#
H Ih@ng php ,u% n'p l i t? nh*n thc nhng =B '*t ring ll, t? nhng kinh
nghim 3n nhng ngu:n l% chung, tc l $hHng $h$ i t? ci ring 3n ci chung;
/iMn /<ch l $hHng $h$ i t? nhng tri thc chung 3n tri thc '( ci ring#
& Ih@ng php ph0n t5ch thuKn tu ,u% ph'mQ nghin cu cc hin tng $h$ l%,
$h"n lo.i, x> l% lm =ng tP cIu tr8c $h$ l% ca ch8ng, lm r\ mDi 9uan h lF g0ch ca
cc 9u: $h.m $h$ lu*t, 9ua ! khac $h@c cc m"u thudn#
& Ih@ng php /o /nh php lutQ trn cH =, ca $hHng $h$ n:, cc hin
tng $h$ l%, =B kin $h$ l% c nghin cu trong mDi 9uan h =o =nh ')i nhau#
Tic =o =nh c! th7 c ti3n hnh , cc mc khc nhau, t? 'ic =o =nh h thDng
$h$ lu*t ')i h thDng $h$ lu*t, ngnh lu*t ')i ngnh lu*t### trn cH =, ! r8t ra nhng
nit giDng nhau, khc nhau, c th6 ca cc hin tng c nghin cu#
O!m l.i, khi nghin cu nh n)c ' $h$ lu*t, l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t
$hCi /Ba trn cH =, ca $hHng $h$ lu*n 4c & 5nin ' cEn => /@ng tNng th7 cc
$hHng $h$ nghin cu#
IV. MN HC L LUN V NH NC V PHP LUT
Or)c h3t cEn $h"n +it l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t ')i t cch l mt ngnh
khoa hc ' l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t ')i t cch l mt mFn hc# Khi nim
jmFn hcf hm$ hHn khi nim jkhoa hcf# 4Fn hc l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t
khFng +ao gSm tIt cC ki3n thc l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t, m chJ +ao gSm h
thDng ki3n thc ca l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t n: c =a$ x3$ th[o mt chHng
trAnh c@ th7 $h6 h$ ')i mt Di tng hc 'in, cn + nghin cu ' thBc tiMn nhIt
<nh#
5% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t l mt mFn hc $h$ l% cH =,# 4Fn hc n: +ao
gSm h thDng tri thc chung, ="u =ac ' ton /in '( nh n)c ' $h$ lu*t, l cH =, l%
lu*n 7 hAnh thnh 9uan i7m h thDng khi ti3$ c*n nghin cu cc mFn hc $h$ l% c@
th7 khc# bo '*:, cEn $hCi nam chac nhng ki3n thc ca l% lu*n tr)c khi nghin cu
cc 'In ( khc ca khoa hc $h$ l%# 4Fn hc l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t !ng
'ai trK 9uan trng l kh"u khai thFng, <nh h)ng cho 'ic nh*n thc cc mFn hc $h$
l% chu:n ngnh#
n
CHU HII N TP
R# O.i =ao Khoa hc l% lu*n chung '( nh n)c ' $h$ lu*t l.i l mt ngnh khoa
hc x hio
]# gh"n t0ch Di tng nghin cu ca khoa hc l% lu*n chung '( nh n)c '
$h$ lu*to
_# gh"n t0ch $hHng $h$ lu*n ' $hHng $h$ =o =nh ca khoa hc l% lu*n
chung '( nh n)c ' $h$ lu*to
h# gh"n t0ch '< tr0 ca khoa hc l% lu*n chung '( nh n)c ' $h$ lu*t trong h
thDng cc khoa hc $h$ l%o
k# gh"n +it khoa hc l% lu*n chung '( nh n)c ' $h$ lu*t ' mFn hc l% lu*n
chung '( nh n)c ' $h$ lu*t#

p
PHN 1
L LUN V NH NC
CHNG II
NGUJN GCC V KLN CHMT CGA NH NC
I. MT NC OUAN BIPM PHI MC QT V NGUJN GCC V KLN
CHMT NH NC
-h n)c l mt hin tng x hi $hc t.$, lin 9uan cht chU t)i li 0ch ca giai
cI$, tEng l$ ' /"n tc# Z7 nh*n thc 8ng an hin tng nh n)c cEn $hCi lm =ng
tP hng lo.t 'In ( lin 9uan nhQ nguSn gDc xuIt hin nh n)c, +Cn chIt ca nh
n)c #'#'###
Orong l<ch => ch0nh tr< & $h$ l%, nga: t? thi kq cN .i, trung .i ' c*n .i c!
nhi(u nh t t,ng ( c*$ t)i 'In ( nguSn gDc ca nh n)c# ruIt $ht t? cc g!c
khc nhau, cc nh t t,ng trong l<ch => c! nhng l% giCi khc nhau '( 'In ( nguSn
gDc ca nh n)c#
Lh9ng nh t tMng th1o thu%t thKn hc W.i /in thi trung cN gh# sc'in, thi kq
t =Cn c!Q 4a=it[n, Koct###Y cho rLngQ Ohng 3 l ngi =a$ t mi tr*t tB trong x hi,
nh n)c l /o thng 3 =ng t.o ra 7 +Co ' tr*t tB chung x hi# -h n)c l /o Ing
tDi cao =inh ra, l =B th7 hin % ch0 ca ch8a tri# bo '*:, 9u:(n lBc ca nh n)c l hin
th"n 9u:(n lBc ca ch8a, 'A th3 n! 'Xnh c>u#
Lh9ng ngDi th1o thu%t gia t(Mng WtrixtFt, $hilm[r, 4ikhailD$, 4[ro!c#'#'###Y
cho rLng nh n)c ra i l k3t 9uC ca =B $ht tri7n gia Anh, l hAnh thc tN chc tB
nhin ca cuc =Dng con ngi, 'A '*:, ccng nh gia Anh, nh n)c tSn t.i trong mi x
hi, 9u:(n lBc nh n)c, '( thBc chIt ccng giDng nh 9u:(n lBc ca ngi ng Eu
trong gia Anh, n! chJ l =B ti3$ t@c ca 9u:(n lBc ca ngi gia tr,ng trong gia Anh#
To th3 ku rTv, rTvv, rTvvv, c6ng ')i tro lu cch m.ng t =Cn, trong l<ch => t
t,ng ch0nh tr< && $h$ l% xuIt hin nhi(u 9uan i7m m)i '( nh n)c n!i chung ' '(
nguSn gDc ca n!# 8hu%t kh c x hi c hAnh thnh trong i(u kin nh '*:#
Ohu:3t kh3 )c x hi W.i /in tiu +i7u c!Q `rooxi, r$irFwa, gD$, 5Fr[, x8t xF #'#'###Y
cho rLng nh n)c ra i l k3t 9uC ca mt +Cn h$ Sng Wkh3 )cY c k% k3t gia
cc thnh 'in =Dng trong tr.ng thi tB nhin khFng c! nh n)c# T( +Cn chIt, nh n)c
$hCn nh li 0ch ca cc thnh 'in =Dng trong x hi, li 0ch ca myi thnh 'in (u
c nh n)c ghi nh*n ' +Co '#
T)i =B ra i ca thu:3t kh3 )c x hi nh /Iu mt +)c ti3n trong nh*n thc
ca con ngi '( nguSn gDc nh n)c, ! l mt c8 nh m.nh 'o thnh trA x hi
$hong ki3n, chDng l.i =B chu:n 9u:(n, c on ca ch3 $hong ki3n# Oh[o hc
thu:3t, ch 9u:(n trong nh n)c thuc '( nh"n /"n, ' trong trng h$ nh n)c
khFng lm trKn 'ai trK ca mAnh, cc 9u:(n tB nhin +< 'i $h.m thA kh3 )c =U +< mIt
hiu lBc, nh"n /"n c! 9u:(n l*t N nh n)c ' k% k3t kh3 )c m)i# T( mt l<ch =>,
thu:3t kh3 )c x hi '( nguSn gDc nh n)c c! t0nh cch m.ng ' gi tr< l<ch => to l)n,
n! cha Bng nhng :3u tD ti3n + x hi, coi nh n)c ' 9u:(n lBc nh n)c l =Cn
$hem ca =B '*n ng x hi loi ngi# Ou: nhin, thu:3t kh3 )c x hi 'dn c! nhng
h.n ch3 nhIt <nh, '( cGn +Cn cc nh t t,ng 'dn ng trn l*$ trng 9uan i7m ca
ch nghXa /u: t"m 7 giCi th0ch =B xuIt hin ca nh n)c, +Cn chIt ca nh n)c ' =B
tha: th3 nh n)c# -! cha l% giCi c nguSn gDc '*t chIt ' +Cn chIt giai cI$ ca nh
n)c#
z
-g: na:, tr)c nhng cGn c khoa hc ' =B th*t l<ch =>, ng: cng c! nhi(u nh
t t,ng t =Cn th?a nh*n nh n)c l =Cn $hem ca Iu trang giai cI$, l tN chc 9u:(n
lBc ca x hi c! giai cI$, nhng mt khc h 'dn khFng ch t
t,ng ch0nh tr< & $h$ l% hin mt =D hc thu:3t khc ca cc nh t t,ng t =Cn '(
nguSn gDc nh n)c nh Q thu:3t +.o lBc, thu:3t t"m l% x hi# 8hu%t b'o l3c cho (NngQ
nh n)c xuIt hin trBc ti3$ t? 'ic => /@ng +.o lBc ca th< t n: ')i th< tc khc, th<
tc chi3n thang l*$ ra + m: c +it Wnh n)cY 7 nF /<ch th< tc chi3n +.i W.i /in
cho nhng nh t t,ng th[o hc thu:3t n: l ùm$lF'0ch, {# Zu:rinh, Kauxk:Y#
8hu%t t0m l l'i cho (NngQ nh n)c xuIt hin /o nhu cEu '( t"m l% ca con ngi
ngu:n thuu luFn muDn $h@ thuc 'o cc th lXnh, gio =|### TA '*:, nh n)c l tN chc
ca nhng =iu nh"n c! =B m.ng lnh .o x hi W.i /in cho nhng nh t t,ng th[o
hc thu:3t n: l 5#g[tHrawitki, ghHr[H###Y#
-hAn chung, tIt cC cc 9uan i7m trn hoc /o h.n ch3 '( mt l<ch =>, hoc /o nh*n
thc cKn thI$ kim, hoc /o +< chi $hDi +,i li 0ch ca giai cI$ giCi th0ch =ai lch
ngu:n nh"n /dn 3n =B xuIt hin ca nh n)c# 1c hc thu:3t (u g$ nhau , i7m
chung l x[m xit nh n)c trong =B cF l*$ ')i nhng i(u kin chi $hDi n!, c +it l
khFng gan n! ')i i(u kin '*t chIt =Cn =inh ra n!# 1h0nh 'A '*:, h (u cho rLng nh
n)c l 'Xnh hLng, l ca tIt cC mi ngi, khFng mang +Cn chIt giai cI$, l cFng c@ 7
/u: trA tr*t tB x hi trong tAnh tr.ng Nn <nh, $h$ tri7n ' $hSn 'inh#
II. NGUJN GCC NH NC
1c nh kinh i7n ca 1h nghXa 4c & 5nin k3 th?a c! chn lc nhng h.t
nh"n h$ l% ca cc nh t t,ng tr)c !, lEn Eu tin giCi th0ch 8ng an nguSn gDc
xuIt hin nh n)c# bBa trn 9uan i7m /u: '*t +in chng ' /u: '*t l<ch => chng
minh nh n)c khFng $hCi l hin tng 'Xnh c>u, +It +i3n# -h n)c l $h.m tr6 l<ch
=>, c! 9u trAnh $ht =inh, $ht tri7n, tiu 'ong# -h n)c chJ xuIt hin khi x hi loi
ngi $ht tri7n 3n mt giai o.n nhIt <nh ' =U tiu 'ong khi nhng i(u kin khch
9uan cho =B tSn t.i ca n! mIt i#
1. C)R S2 -2&? TU& &?$VW& 0)$XY 0Z -)[- 0); 02- \ ]2 #^- '* _$V(& #`- 78 )29
Oh[o 9uan i7m ca ch nghXa 4c & 5nin, ch3 cng =Cn ngu:n thuu l hAnh
thi kinh t3 & x hi Eu tin ca x hi loi ngi# Orong x hi cha $h"n chia giai cI$,
cha c! nh n)c# -hng trong x hi n: l.i cha Bng nhng ngu:n nh"n lm xuIt
hin nh n)c# V,i '*:, 'ic nghin cu nhng c i7m ca x hi cng =Cn ngu:n
thuu lm ti(n ( cEn thi3t cho 'ic l% giCi ngu:n nh"n xuIt hin ca nh n)c ' hi7u r\
+Cn chIt ca n! l h3t =c cEn thi3t#
-ghin cu c i7m ca x hi cng =Cn ngu:n thuu $hCi xuIt $ht t? cH =, kinh
t3 ca n!# r hi cng =Cn ngu:n thuu c x": /Bng trn n(n tCng ca $hHng thc
=Cn xuIt cng =Cn ngu:n thuu m c trng l ch3 cFng hu '( t liu =Cn xuIt '
$h"n $hDi +Anh 2ng ca cCi# Orong ch3 cng =Cn ngu:n thuu, /o trAnh $ht tri7n
ca lBc lng =Cn xuIt cKn thI$ kim, cFng c@ lao ng cKn thF =H, =B hi7u +i3t '( th3
gi)i tB nhin ca ngi lao ng cKn l.c h*u, 'A th3 con ngi 7 ki3m =Dng ' +Co '
mAnh $hCi /Ba 'o nhau c6ng chung =Dng, c6ng lao ng, c6ng h,ng thnh 9uC ca lao
ng chung# Orong i(u kin ! nn khFng ai c! ti =Cn ring, khFng c! ngi giu,
ngi ngh}o, x hi cha $h"n chia thnh giai cI$ ' khFng c! Iu tranh giai cI$#
~
O? ch3 kinh t3 nh '*: 9u:3t <nh tN chc x hi ca x hi cng =Cn ngu:n
thuu# Ânh thc tN chc x hi ' cch thc 9uCn l% ca x hi cng =Cn ngu:n thuu rIt
Hn giCn# O3 +o ca x hi cng =Cn ngu:n thuu l th< tc# Oh< tc l k3t 9uC ca 9u
trAnh ti3n ho l"u /i ca x hi loi ngi, c xuIt hin khi x hi $ht tri7n t)i
mt trAnh nhIt <nh# T)i t cch l hAnh thc tN chc ' 9uCn l% x hi, th< tc l mt
tN chc lao ng ' =Cn xuIt, mt + m: kinh t3 x hi# Oh< tc c tN chc trn cH =,
hu:3t thDng, , giai o.n Eu /o nhng i(u kin '( kinh t3, hFn nh"n chi $hDi, 'A th3 th<
tc c tN chc th[o ch3 mdu h# bEn /En c6ng ')i =B $ht tri7n ca kinh t3, =B tha:
Ni ca x hi ' hFn nh"n, ch3 mdu h c tha: th3 +,i ch3 $h@ h#
Orong th< tc mi thnh 'in (u tB /o, +Anh 2ng, khFng mt ai c! c 9u:(n, c
li gA# 4c /6 trong x hi ccng c! =B $h"n chia lao ng nhng ! l =B $h"n chia
trn cH =, tB nhin, th[o gi)i t0nh hoc la tuNi ch cha mang t0nh x hi#
Oh< tc l hAnh thc tB 9uCn Eu tin trong x hi# Z7 tN chc ' i(u hnh ho.t
ng chung ca x hi, th< tc ccng c! 9u:(n lBc ' mt h thDng 9uCn l% cFng 'ic
ca th< tc# u:(n lBc trong ch3 cng =Cn ngu:n thuu m)i chJ l 9u:(n lBc x hi /o
to x hi tN chc ra ' $h@c '@ cho li 0ch ca cC cng Sng#
^ thDng 9uCn l% cc cFng 'ic ca th< tc +ao gSmQ
î Sng th< tc l tN chc 9u:(n lBc tN chc 9u:(n lBc cao nhIt ca th< tc gSm
nhng thnh 'in l)n tuNi ca th< tc# î Sng th< tc 9u:3t <nh tIt cC cc 'In ( 9uan
trng ca th< tc nh tN chc lao ng =Cn xuIt, giCi 9u:3t cc tranh chI$ ni +, ti3n
hnh chi3n tranh### -hng 9u:3t <nh ca î Sng th< tc l +at +uc Di ')i tIt cC mi
ngi#
î Sng th< tc +Eu ra ngi ng Eu th< tc nh t6 tr,ng, th lXnh 9u"n =B 7
thBc hin 9u:(n lBc, 9uCn l% cc cFng 'ic chung# -hng ngi ng Eu th< tc c!
9u:(n lBc rIt l)n, 9u:(n lBc n: c t.o trn cH =, u: t0n c nh"n, h c! th7 +< +i miMn
+It kq l8c no n3u khFng cKn u: t0n ' khFng c t*$ th7 cng Sng ng h na# -hng
t6 tr,ng ' th lXnh 9u"n =B khFng c! +It kq mt c 9u:(n ' c li no =o ')i cc
thnh 'in khc trong th< tc#
-h '*:, trong x hi cng =Cn ngu:n thuu tSn t.i 9u:(n lBc, nhng 9u:(n lBc
n: khFng $hCi l 9u:(n lBc c +it /o mt giai cI$ ha: mt c nh"n tN chc ra, m !
l 9u:(n lBc x hi c tN chc ' thBc hin trn cH =, /"n ch thBc =B, 9u:(n lBc n:
xuIt $ht t? x hi ' $h@c '@ li 0ch ca cC cng Sng#
16ng ')i ti3n trAnh $ht tri7n ca x hi, /o =B tha: Ni ca cc hAnh thc hFn nh"n
')i =B cIm on hFn nh"n trong ni + th< tc hAnh thnh nn ch3 hFn nh"n ngo.i
tc# 1c th< tc m gia ch8ng c! 9uan h hFn nh"n ')i nhau h$ thnh +o tc# 16ng
')i hFn nh"n, nhi(u :3u tD khc tc ng lm cho mt =D +o tc lin k3t ')i nhau
thnh + l.c ' 3n giai o.n cuDi ca ch3 cng =Cn ngu:n thuu thA cc lin minh +
l.c hAnh thnh# T( cH +Cn, t0nh chIt ca 9u:(n lBc, cch thc tN chc 9u:(n lBc trong
+o tc, + l.c, lin minh + l.c 'dn /Ba trn cH =, nhng ngu:n tac tN chc 9u:(n lBc
trong x hi th< tc, tu: nhin, 3n thi i7m n:, , mc nhIt <nh, =B t*$ trung 9u:(n
lBc cao hHn#
:. N` 05& <8 ->5 0Z -)[- 0); 02- '* T` 7$a0 )9@& &)* &+,-
r hi cng =Cn ngu:n thuu cha +i3t 3n nh n)c, nhng ch0nh trong lKng x
hi ! nC: =inh nhng ti(n ( '*t chIt cho =B ra i ca nh n)c# -hng ngu:n
nh"n lm ch3 x hi cng =Cn ngu:n thuu tan r Sng thi ccng l nhng ngu:n
nh"n xuIt hin nh n)c# Z!ng 'ai trK 9uan trng trong 'ic lm tan r ch3 cng =Cn
R
ngu:n thuu chu:7n ch3 cng =Cn ngu:n thuu ln mt hAnh thi kinh t3 x hi m)i
cao hHn ! l =B $h"n cFng lao ng x hi# 5<ch => x hi cN .i trCi 9ua +a lEn $h"n
cFng lao ng x hi, ! lQ R, chGn nuFi tch khPi trSng trt; ], th cFng nghi$ tch
khPi nFng nghi$; _, thHng nghi$ xuIt hin#
Tic con ngi thuEn /ng c ng '*t lm hAnh thnh mt ngnh ngh(
m)i, , nhng nHi c! i(u kin tDt cho chGn nuFi nhng n gia =8c c $ht tri7n Fng
Co# T)i =B $ht tri7n m.nh ngh( chGn nuFi tch khPi trSng trt#
au lEn $h"n cFng lao ng Eu tin, cC chGn nuFi ' trSng trt (u $ht tri7n ')i
=B ng /@ng ca chGn nuFi 'o trSng trt# Cn xuIt $ht tri7n kio th[o nhu cEu '( =c lao
ng, 7 $ ng nhu cEu n:, tha: 'A 'ic gi3t t6 +inh trong chi3n tranh nh tr)c kia,
+": gi t6 +inh c gi l.i 7 +i3n thnh nF l#
-h '*:, =au lEn $h"n cFng lao ng Eu tin, x hi c! nhng xo trn ng
k7, xuIt hin ch3 t hu, x hi $h"n chia thnh giai cI$ ch nF ' nF l# B xuIt hin
ch3 t hu cKn lm tha: Ni ng k7 9uan h hFn nh"nQ hFn nh"n mt ' mt chSng
tha: th3 hFn nh"n Di ngdu# 1h3 $h@ h tha: cho ch3 mdu h#
Tic tAm ra kim lo.i ' ch3 t.o cFng c@ +Lng kim lo.i t.o khC nGng tGng nGng =uIt
lao ng# -gh( ch3 t.o kim lo.i, ngh( /t, ngh( lm S gDm, ch3 +i3n =Cn $hem nFng
nghi$#'#'### n: cng $ht tri7n# Zi(u n: /dn 3n 'ic th cFng nghi$ tch khPi
trSng trt thnh mt ngh( c l*$# ^*u 9uC ca lEn $h"n cFng lao ng th hai n:
lm x hi ho lBc lng nF l# u trAnh $h"n ho x hi e: nhanh, =B $h"n +it giu
ngh}o, m"u thudn giai cI$ ng: cng tr, nn ="u =ac#
T)i 'ic xuIt hin nhi(u ngnh ngh( chu:n mFn trong =Cn xuIt lm $ht =inh
nhu cEu trao Ni hng ho trong x hi# B $ht tri7n n(n =Cn xuIt hng ho /dn 3n =B
$ht tri7n ca thHng nghi$ ' thHng nghi$ tch ra thnh mt ngnh ho.t ng c
l*$# 5En $h"n cFng lao ng n: lm tha: Ni ="u =ac x hi, ')i =B ra i ca tEng
l)$ thHng nh"n mc /6 h l nhng ngi khFng trBc ti3$ ti3n hnh lao ng =Cn xuIt
nhng l.i chi $hDi ton + i =Dng =Cn xuIt ca x hi, +at nhng ngi lao ng, =Cn
xuIt l thuc 'o mAnh#
ua +a lEn $h"n cFng lao ng x hi lm cho n(n kinh t3 x hi c! =B +i3n
chu:7n ="u =ac, =Cn $hem lm ra ng: cng nhi(u, xuIt hin =Cn $hem / th?a, 'A th3 kio
th[o hin tng chi3m ca cCi / th?a lm ca ring# u trAnh $h"n ho ti =Cn lm xuIt
hin ch3 t hu ' kio th[o l =B $h"n chia giai cI$ trong x hi#
OIt cC nhng :3u tD trn lm Co ln i =Dng th< tc, $h ' t0nh khi$ k0n
ca th< tc# ON chc th< tc ')i h thDng 9uCn l% tr)c ": tr, nn +It lBc tr)c tAnh hAnh
m)i# Z7 i(u hnh x hi m)i cEn $hCi c! mt tN chc m)i khc '( chIt# ON chc ! $hCi
/o nhng i(u kin ni t.i ca n! 9u: <nh, n! $hCi l cFng c@ 9u:(n lBc ca giai cI$
nam u th3 '( kinh t3 ' nhLm thBc hin =B thDng tr< giai cI$, /*$ tat cc xung t giai
cI$, gi cho cc xung t ! nLm trong 'Kng tr*t tB, ! ch0nh l nh n)c#
-h '*:, nh n)c xuIt hin trBc ti3$ t? =B tan r ca ch3 cng =Cn ngu:n
thuu# Oi(n ( kinh t3 cho =B xuIt hin nh n)c l =B xuIt hin ch3 t hu '( ti =Cn
trong x hi# Oi(n ( kinh t3 l cH =, '*t chIt t.o ra ti(n ( x hi cho =B ra i ca nh
n)c & ! l =B $h"n chia x hi thnh cc giai cI$ m li 0ch cH +Cn gia cc giai cI$ '
cc tEng l)$ n: l Di khng ')i nhau 3n mc khFng th7 i(u ho c#
-goi cc :3u tD chung n!i trn, =B xuIt hin nh n)c , cc '6ng ' ca cc /"n
tc khc nhau ccng c! nhng c i7m khc nhau /o c! cc i(u kin kinh t3, x hi '
ngo.i cCnh khc nhau# Oh[o gh# nggh[n c! +a hAnh thc xuIt hin nh n)c i7n hAnh#
RR
1. Nh nc Aten: Z": l hAnh thc nh n)c thuEn tu% cN i7n nhIt# -gu:n
nh"n /dn 3n =B ra i ca -h n)c tt[n ch :3u trn cH =, $h"n ho ni + x hi th<
tc /o =B $ht tri7n ca kinh t3 ' =B xuIt hin m"u thudn giai cI$ Di khng#
2. Nh nc La M: -h n)c n: ra i trn cH =, k3t 9uC Iu tranh gia gi)i
+Anh /"n chDng l.i gi)i 9u% tc ')i chi3n thang ca gi)i +Anh /"n#
3. Nh nc Gic ManhQ Z": l hAnh thc nh n)c c thi3t l*$ =au chi3n
thang ca ngi ìic 4anh Di ')i 3 9uDc 5a 4 cN .i# -! ra i /o nhu cEu $hCi
thBc hin =B 9uCn l% trn lnh thN 5a 4 m ngi ìic 4anh x"m chi3m c ch
khFng $hCi /o Ki hPi +c thi3t ca cuc Iu tranh giai cI$ trong ni + x hi ca ngi
ìic 4anh#
cc n)c $hHng ZFng, nh n)c xuIt hin kh =)m, khi ch3 t hu ' =B
$h"n chia giai cI$ trong x hi cha , mc cao# -gu:n nh"n th8c e: =B ra i ca cc
nh n)c $hHng ZFng l /o nhu cEu tr< thuu ' chDng gic ngo.i x"m#
Tit -am, nh n)c xuIt hin ' khoCng thin nin ku ] tr)c cFng ngu:n#
1cng nh cc nh n)c $hHng ZFng khc, =B $h"n chia giai cI$ trong x hi cN Tit
-am cha 3n mc ga: gat# Orong +Di cCnh x hi l8c +I: gi, nhu cEu x": /Bng, 9uCn
l% nhng cFng trAnh tr< thuu Cm +Co n(n =Cn xuIt nFng nghi$ ' tN chc lBc lng
chDng gic ngo.i x"m th8c e: 9u trAnh lin k3t cc tc ngi ' hon thin + m:
9uCn l%# K3t 9uC n: cho ra i nh n)c Tit -am Eu tin & -h n)c TGn lang ca
cc Tua ^6ng#
III. KLN CHMT CGA NH NC
-h n)c l =Cn $hem ca x hi c! giai cI$ ' l =B +i7u hin ca =B khFng th7
i(u ho c ca cc m"u thudn giai cI$ Di khng# -h n)c l tN chc 9u:(n lBc
ch0nh tr< c +it#
Z7 lm r\ +Cn chIt ca nh n)c cEn $hCi xc <nh nh n)c ! ca aio bo giai
cI$ no tN chc nn ' lnh .oo gh@c '@ tr)c tin cho li 0ch ca giai cI$ noo
Orong x hi c! Di khng giai cI$, =B thDng tr< ca giai cI$ n: Di ')i giai cI$
khc c th7 hin /)i +a hAnh thcQ kinh t3, ch0nh tr< ' t t,ng# Orong +a 9u:(n lBc,
9u:(n lBc kinh t3 !ng 'ai trK ch .o, l cH =, 7 Cm +Co cho =B thDng tr< giai cI$#
u:(n lBc kinh t3 t.o ra cho ch =, hu khC nGng +at nhng ngi khc $h@ thuc 'o
mAnh '( mt kinh t3# Ou: nhin, +Cn th"n 9u:(n lBc kinh t3 l.i khFng c! khC nGng /u: trA
9uan h +!c lt, 'A th3 7 +Co Cm cho 9uan h +!c lt, giai cI$ nam 9u:(n lBc kinh t3
$hCi thFng 9ua 9u:(n lBc ch0nh tr<#
u:(n lBc ch0nh tr< xit '( mt +Cn chIt l +.o lBc c! tN chc ca mt giai cI$
nhLm trIn $ cc giai cI$ khc trong x hi# OhFng 9ua nh n)c, giai cI$ thDng tr< '(
kinh t3 tr, thnh ch th7 ca 9u:(n lBc ch0nh tr<# -h nam trong ta: nh n)c, giai
cI$ thDng tr< tN chc ' thBc hin 9u:(n lBc ch0nh tr< ca mAnh, h$ $h$ ho % ch0
ca giai cI$ mAnh thnh % ch0 nh n)c ' nh '*: +uc cc giai cI$ khc $hCi tu"n th[o
tr*t tB $h6 h$ ')i li 0ch ca giai cI$ thDng tr<# VLng cch ! giai cI$ thDng tr< thBc
hin =B chu:n ch0nh ca giai cI$ mAnh Di ')i cc giai cI$ khc#
Z7 thBc hin =B chu:n ch0nh giai cI$, giai cI$ thDng tr< khFng Hn thuEn chJ =>
/@ng +.o lBc cng ch3 m cKn thFng 9ua =B tc ng '( t t,ng# 1h0nh 'A '*:, khi
nam trong ta: 9u:(n lBc kinh t3 ' 9u:(n lBc ch0nh tr<, giai cI$ thDng tr< cKn thFng 9ua
nh n)c x": /Bng h t t,ng ca giai cI$ mAnh thnh h t t,ng thDng tr< trong x
hi, +uc cc giai cI$ khc $hCi l thuc 'o mAnh '( mt t t,ng#
R]
-h '*:, nh n)c l cFng c@ =ac +in th7 hin ' thBc hin % ch0 ca giai cI$
cEm 9u:(n, +Co ' tr)c tin li 0ch ca giai cI$ thDng tr< trong x hi#
1c nh n)c tu: khc nhau '( +Cn chIt giai cI$, i(u n: c cc nh kinh
i7n ca 1h nghXa 4c & 5nin chJ ra rLngQ nh n)c l mt hin tng thuc ki3n
tr8c thng tEng trn mt cH =, kinh t3 nhIt <nh, ! l cFng c@ 7 /u: trA =B thDng tr<
ca giai cI$ n: Di ')i giai cI$ khc# T( +Cn chIt giai cI$ ca nh n)c, T#v 5nin
nh*n <nhQ fnh n)c l + m: 7 giai cI$ n: $ +c giai cI$ khc, mt + m: 7 /u:
trA /)i =B thDng tr< ca mt giai cI$ tIt cC cc giai cI$ +< l thuc khcf#
WRY
Khi x[m xit +Cn chIt ca nh n)c, n3u chJ ( c*$ 3n +Cn chIt giai cI$ ca nh
n)c l $hi3n /in, +,i nh n)c cKn mang trong mAnh mt 'ai trK x hi to l)n# OhBc
tiMn l<ch => chJ ra rLng, mt nh n)c khFng th7 tSn t.i n3u n! chJ $h@c '@ li 0ch ca
giai cI$ thDng tr< m khFng t0nh 3n li 0ch cc giai cI$, tEng l)$ khc trong x hi# TA
'*:, ngoi t cch l cFng c@ +Co ', /u: trA =B thDng tr< giai cI$, nh n)c cKn l tN
chc ch0nh tr< & x hi rng l)n, +Co Cm li 0ch chung ca x hi# Orn thBc t3, nh n)c
no ccng !ng 'ai trK 9uan trng trong 'ic giCi 9u:3t nhng 'In ( nC: =inh trong x
hi, +Co Cm cho x hi c tr*t tB Nn <nh ' $ht tri7n, thBc hin mt =D chc nGng
$h6 h$ ')i :u cEu chung ca ton x hi ' +Co Cm nhng li 0ch nhIt <nh ca cc
giai cI$ ' giai tEng khc trong ch?ng mBc nhng li 0ch ! khFng m"u thudn ga: gat
')i li 0ch ca giai cI$ thDng tr<#
ua nhng i(u $h"n t0ch , trn cho thI: rLng khi xc <nh +Cn chIt ca nh
n)c $hCi /Ba trn cH =, nh gi cH cIu ca x hi, 9uan h gia cc giai cI$ trong t?ng
giai o.n l<ch => c@ th7# Orong myi hAnh thi kinh t3 & x hi khc nhau, nh n)c c! +Cn
chIt khc nhau#
4c /6 c! =B khc nhau '( +Cn chIt nhng tIt cC cc nh n)c (u c! chung cc
/Iu hiu# -hng /Iu hiu ! lQ
Th nht, nh n)c $h"n chia /"n c th[o cc Hn '< hnh ch0nh lnh thN#
-3u trong x hi cng =Cn ngu:n thuu, tN chc th< tc t*$ h$ cc thnh 'in ca
mAnh th[o /Iu hiu hu:3t thDng thA nh n)c l.i $h"n chia /"n c th[o cc Hn '< hnh
ch0nh lnh thN khFng $h@ thuc 'o hu:3t thDng, ngh( nghi$ hoc gi)i t0nh# Tic $h"n
chia n: /dn 3n 'ic hAnh thnh cc cH 9uan 9uCn l% trn t?ng Hn '< hnh ch0nh lnh
thN# 5nh thN l /Iu hiu c trng ring c! ca nh n)c, nh n)c thBc thi 9u:(n lBc
thDng tr< trn $h.m 'i ton + lnh thN# -h n)c no ccng c! lnh thN ring, trn lnh
thN ! c $h"n thnh cc Hn '< hnh ch0nh nh tJnh, hu:n, x### bo c! /Iu hiu lnh
thN m xuIt hin ch3 9uDc t<ch& ch3 <nh 9u: <nh mDi 9uan h gia nh n)c ')i
cFng /"n#
Th hai, nh n)c thi3t l*$ 9u:(n lBc cFng#
-h n)c l tN chc cFng 9u:(n thi3t l*$ mt 9u:(n lBc c +it khFng cKn ho
nh*$ ')i /"n c nh trong x hi th< tc m j/ng nhf tch ri ' ng ln trn x
hi# u:(n lBc n: mang t0nh ch0nh tr<, giai cI$, c thBc hin +,i + m: cai tr<, 9u"n
i, to n, cCnh =t### -h '*:, 7 thBc hin 9u:(n lBc, 7 9uCn l% x hi, nh n)c c!
mt tEng l)$ ngi c +it chu:n lm nhim '@ 9uCn l%# 5)$ ngi n: c tN chc
thnh cc cH 9uan nh n)c ' hAnh thnh mt + m: thDng tr< c! =c m.nh cng ch3
7 /u: trA <a '< ca giai cI$ thDng tr<, +at cc giai cI$, tEng l)$ khc $hCi $h@c t6ng th[o
% ch0 ca mAnh#
Th ba, nh n)c c! ch 9u:(n 9uDc gia#
WRY
T#v 5ninQ Oon t*$, -rV# Oi3n + , 4#R~ppW+Cn ti3ng TitY# O*$ __, tr zp
R_
-h n)c l mt tN chc 9u:(n lBc c! ch 9u:(n# 1h 9u:(n 9uDc gia mang ni
/ung ch0nh tr< & $h$ l%, th7 hin 9u:(n tB 9u:3t ca nh n)c '( mi ch0nh =ch Di ni
' Di ngo.i, khFng $h@ thuc 'o +It kq mt :3u tD +n ngoi no# 1h 9u:(n 9uDc gia
l thuc t0nh gan li(n ')i nh n)c# 1h 9u:(n 9uDc gia c! t0nh tDi cao# O0nh tDi cao ca
ch 9u:(n nh n)c th7 hin , chy 9u:(n lBc ca nh n)c $hN +i3n trn ton + It
n)c Di ')i tIt cC /"n c ' cc tN chc x hi# bIu hiu ch 9u:(n nh n)c th7 hin
=B c l*$, +Anh 2ng gia cc 9uDc gia ')i nhau khFng $h"n +it 9uDc gia l)n ha: nhP#
Th t, nh n)c +an hnh $h$ lu*t ' +uc mi thnh 'in x hi $hCi thBc
hin#
-h n)c l ngi .i /in ch0nh thDng cho mi thnh 'in trong x hi, 7 thBc
hin c =B 9uCn l% Di ')i cc thnh 'in, nh n)c +an hnh $h$ lu*t ' +Co Cm
thBc hin +Lng =c m.nh cng ch3# OIt cC cc 9u: <nh ca nh n)c Di ')i mi cFng
/"n c th7 hin trong $h$ lu*t /o nh n)c +an hnh# -h n)c ' $h$ lu*t c! mDi
lin h cht chU, tc ng 9ua l.i ' $h@ thuc ldn nhau; nh n)c khFng th7 thBc hin
c 'ai trK l ngi 9uCn l% x hi n3u khFng c! $h$ lu*t, ngc l.i $h$ lu*t $hCi
thFng 9ua nh n)c 7 ra i# Orong x hi c! nh n)c chJ c! nh n)c m)i c! 9u:(n
+an hnh $h$ lu*t#
Th nm, nh n)c 9u: <nh ' ti3n hnh thu cc lo.i thu3#
Z7 nuFi /ng + m: nh n)c ' ti3n hnh cc ho.t ng 9uCn l% It n)c,
mi nh n)c (u 9u: <nh ' ti3n hnh thu cc lo.i thu3 +at +uc Di ')i cc /"n c ca
mAnh#
Orong x hi c! nh n)c khFng mt thi3t ch3 ch0nh tr< no ngoi nh n)c c!
9u:(n 9u: <nh '( thu3 ' thu cc lo.i thu3#
O? nhng $h"n t0ch , trn '( nguSn gDc, +Cn chIt ' nhng /Iu hiu ca nh
n)c, c! th7 i 3n mt <nh nghXa chung '( nh n)c nh =auQ nh nc l mt tB chc
$:c bit c=a ,u%n l3c ch5nh t(7& c! b m% chu%*n lm nhim v; cOng ch v th3c hin
chc nPng ,uAn l x hi nhNm th- hin v bAo v t(c ht l.i 5ch c=a giai c6p thng t(7
t(ong x hi c! giai c6p $i khng Qc=a giai c6p c4ng nh0n v nh0n G0n lao $ng Gi
/3 lnh $'o c=a RAng cng /An t(ong x hi x hi ch= nghSaT"
IV. VAI Tbc CGA NH NC TbONG ! HI Cd GIAI CMP
-h n)c ' x hi c! giai cI$ l hai hin tng c! 9uan h +in chng ')i nhau,
gia ch8ng '?a c! =B thDng nhIt l.i '?a c! =B khc +it ')i nhau# O0nh thDng nhIt ca n!
c th7 hin , chy trong x hi c! giai cI$ thA khFng th7 thi3u nh n)c, Sng thi nh
n)c chJ xuIt hin, tSn t.i ' $ht tri7n trong x hi c! giai cI$# Ou: nhin, mc /6 c! =B
Sng nhIt nh nu trn thA nh n)c ' x hi 'dn l hai hin tng khc +it# T( mt
cH cIu x hi c hAnh thnh t? nhng giai cI$ ' 2ng cI$ khc nhau, cKn nh n)c l.i
c cIu thnh t? nhng th7 ch3 $h$ l%# Orong mDi 9uan h 9ua l.i gia ch8ng, x hi
gi 'ai trK 9u:3t <nh, x hi l cH =, cho =B tSn t.i ' $ht tri7n ca nh n)c # 4i =B
+i3n Ni ca x hi =)m ha: mun ccng =U /dn t)i =B tha: Ni tHng ng ca nh n)c#
-gc l.i, nh n)c ccng c! =B tc ng to l)n /3n =B $ht tri7n mi mt ca x hi#
-h n)c l mt + $h*n thuc ki3n tr8c thng tEng ca x hi n! c! mDi 9uan
h m*t thi3t ')i cc :3u tD khc thuc ki3n tr8c thng tEng ' , ": n! !ng 'ai trK
trung t"m# T)i t cch l mt + $h*n trong ki3n tr8c thng tEng ca x hi nh n)c c!
9uan h ')i cH =, kinh t3 & cH =, h. tEng ca x hi#
Rh
Orong mDi 9uan h ')i cH =, kinh t3, l mt :3u tD thuc ki3n t8c thng tEng
nn nh n)c c 9u: <nh +,i cH =, kinh t3# Kinh t3 9u:3t <nh t? =B xuIt hin ca nh
n)c, +Cn chIt, chc nGng, ki7u, hAnh thc ' + m: nh n)c# Ou: '*:, nh n)c
khFng $hCi +ao gi ccng $h@ thuc 'o cH =, kinh t3 mt cch tu:t Di, m n! c! t0nh
c l*$ tHng Di trong 9uan h ')i cH =, kinh t3# Zi(u n: c th7 hinQ ôc nh
n)c c! tc ng t0ch cBc 3n =B $ht tri7n ca cH =, kinh t3, hoc nh n)c c! th7 !ng
'ai trK tiu cBc, cCn tr, =B $ht tri7n kinh t3#
Orong x hi c! giai cI$, ngoi nh n)c trong x hi cKn c! nhi(u thi3t ch3
ch0nh tr< khc nhQ cc Cng $hi ch0nh tr<, cc tN chc x hi, cc thi3t ch3 n: h$ l.i
c6ng ')i nh n)c t.o nn h thDng ch0nh tr<# Orong h thDng n: nh n)c !ng 'ai trK
trung t"m, 'A rLngQ
& -h n)c l ngi .i /in ch0nh thc cho tIt cC cc giai cI$ ' tEng l)$ trong
x hi, 'A th3 nh n)c c! cH =, x hi rng nhIt, t.o =B /M /ng trong 'ic tri7n khai cc
9u:3t <nh t)i t?ng cFng /"n trong x hi#
& -h n)c l tN chc 9u:(n lBc ch0nh tr< cFng cng c +it, l tN chc m 9u:(n
lBc ca n! c! t0nh +at +uc Di ')i mi ngi thFng 9ua cFng c@ $h$ lu*t#
& -h n)c l cFng c@ =ac +in nhIt ca 9u:(n lBc ch0nh tr<, l tN chc c! =c
m.nh cng ch3 thBc hin nhng nhim '@ m khFng c! mt tN chc ch0nh tr< no khc
ngoi nh n)c c! th7 thBc hin c, 'A nh n)c c! + m: cng ch3 nhQ 9u"n i,
cCnh =t, nh t6, nam trong ta: cc $hHng tin '*t chIt cEn thi3t#
& -h n)c l mt tN chc ch0nh tr< c l*$ c! ch 9u:(n, +i7u hin cao nhIt ,
9u:(n tB 9u:3t# 1hJ c! nh n)c m)i c! 9u:(n 9u:3t <nh cc cFng 'ic Di ni ' Di
ngo.i mt cch c l*$ khFng $h@ thuc 'o +It kq 9u:(n lBc no khc#
5 mt + $h*n ca ki3n tr8c thng tEng, nh n)c c! mDi 9uan h 9ua l.i cht
chU ')i cc + $h*n khc ca ki3n tr8c thng tEng nh ch0nh tr<, $h$ lu*t , khoa hc,
ngh thu*t, .o c, tFn gio###
Ce$ )f9 g& 0%.
R# gh"n t0ch ni /ung cac hc thu:3t $hi 4c x0t +n '( nguSn gDc ' +Cn chIt
nh n)c#
]# OrAnh +: nguSn gDc ra i ca nh n)c#
_# gh"n t0ch +Cn chIt ca nh n)c#
h# gh"n t0ch '< tr0, 'ai trK ca nh n)c trong x hi c! giai cI$#
Rk
CHNG III
CC KIPUY HhNH THFCY CHFC NiNG V K Mj NH NC
I. CC KIPU NH NC TbONG LkCH Nl
1. K)/9 &9@1 39m$ &)* &+,-
Ki7u nh n)c l mt trong nhng khi nim cH +Cn ca khoa hc l% lu*n chung
'( nh n)c ' $h$ lu*t# OhFng 9ua khi nim ki7u nh n)c ch8ng ta c! th7 nh*n thc
="u =ac ' lF g0ch '( +Cn chIt ' % nghXa x hi ca cc nh n)c c x3$ 'o c6ng mt
ki7u#
-!i t)i ki7u nh n)c nghXa l ( c*$ t)i nh n)c l + m: thDng tr< ca giai
cI$ no, tSn t.i trn cH =, n(n tCng kinh t3 no, tHng ng ')i hAnh thi kinh t3 x hi
no#
^c thu:3t 4c & 5nin '( hAnh thi kinh t3 & x hi l cH =, khoa hc 7 $h"n
chia cc nh n)c trong l<ch => thnh cc ki7u# 1c nh =ng l*$ ch nghXa 4c & 5nin
coi =B tha: th3 mt hAnh thi kinh t3 & x hi n: +Lng mt hAnh thi kinh t3 & x hi
khc l 9u trAnh l<ch => tB nhin# Orong l<ch => nh"n lo.i t? khi xuIt hin x hi c! giai
cI$ tSn t.i +Dn hAnh thi kinh t3 & x hiQ 1hi3m hu nF l, ghong ki3n, O =Cn ' x
hi ch nghXa# OHng ng ')i +Dn hAnh thi kinh t3 x hi !, c! +Dn ki7u nh n)c, !
lQ
& Ki7u nh n)c ch nF
& Ki7u nh n)c $hong ki3n
& Ki7u nh n)c t =Cn
& Ki7u nh n)c x hi ch nghXa
1c ki7u nh n)cQ ch nF, $hong ki3n ' t =Cn tu: c! nhng c i7m ring '(
+Cn chIt, chc nGng, 'ai trK x hi nhng (u l nh n)c +!c lt c x": /Bng trn n(n
tCng ca ch3 t hu '( t liu =Cn xuIt, l cFng c@ 7 /u: trA ' +Co ' =B thDng tr< ca
giai cI$ +!c lt Di ')i Fng Co nh"n /"n lao ng trong x hi, l nh n)c ca thi7u
=D giai cI$ +!c lt# -h n)c x hi ch nghXa l ki7u nh n)c m)i ' l ki7u nh n)c
cuDi c6ng trong l<ch => x hi loi ngi, c! = mnh l<ch => l h.n ch3 /En ' i 3n xo
+P ch3 +!c lt gia ngi ')i ngi, l nh n)c ca Fng Co nh"n /"n lao ng
trong x hi, ti3n t)i x": /Bng mt x hi cFng +Lng, +Anh 2ng khFng c! $ +c, +!c lt#
-h '*:, cc khi nim chung '( nh n)c c c@ th7 ho 9ua khi nim ki7u
nh n)c, c $ /@ng Di ')i nh n)c ca mt hAnh thi kinh t3 & x hi nhIt <nh#
Khi nim ki7u nh n)c th7 hin =B thDng nhIt cc c trng cH +Cn ca cc nh n)c
c! c6ng chung +Cn chIt giai cI$ ' 'ai trK x hi ccng nh i(u kin tSn t.i tHng tB ca
ch8ng#
O!m l.iQ ki-u nh nc l tBng th- cc $:c t(ng QG6u hiuT c@ bAn c=a nh
nc& th- hin bAn ch6t giai c6p& vai t(? x hi v nh9ng $iu kin pht t(i-n c=a nh
nc t(ong mt h2nh thi kinh t H x hi nh6t $7nh"
gh.m tr6 ki7u nh n)c l mt $h.m tr6 tNng h$, cho $hi$ ch8ng ta nh*n thc
+Cn chIt, 'ai trK x hi, chc nGng ca nh n)c trong cc hAnh thi kinh t3 & x hi khc
nhau, thI: c i(u kin tSn t.i ' xu h)ng $ht tri7n ca nh n)c trong l<ch =>#
:. N` 0)5V 0)R -/- 39m$ &)* &+,-
O0nh tIt :3u khch 9uan ca =B tha: th3 ki7u nh n)c +Lng ki7u nh n)c khc
trong ki3n tr8c thng tEng ch0nh tr< & $h$ l% l mt +i7u hin 9uan trng ca 9u: lu*t
Rn
$ht tri7n ' tha: th3 cc hAnh thi kinh t3 & x hi /o 1#4c ' gh#nggh[n $ht hin#
u: lu*t n: gan li(n ')i 9u: lu*t $ht tri7n ' tha: th3 ca ki7u nh n)c +Lng ki7u nh
n)c khcQ jt)i mt giai o.n $ht tri7n no ! ca ch8ng, cc lBc lng =Cn xuIt '*t
chIt ca x hi =U m"u thudn ')i nhng 9uan h =Cn xuIt !, & m"u thudn ')i nhng
9uan h =, hu, trong ! t? tr)c 3n na: cc lBc lng =Cn xuIt 'dn $ht tri7n# O? chy
l nhng hAnh thc $ht tri7n ca cc lBc lng =Cn xuIt, nhng 9uan h I: tr, thnh
nhng xi(ng x0ch ca lBc lng =Cn xuIt# Khi ! +at Eu mt thi .i ca mt cuc cch
m.ng x hi# 1H =, kinh t3 tha: Ni thA tIt cC cc ki3n tr8c thng tEng S = ccng +< Co
ln 0t nhi(u nhanh ch!ngf
R
#
Ki7u nh n)c cc +< tha: th3 +Lng mt ki7u nh n)c m)i thFng 9ua mt cuc
cch m.ng x hi, +,i lU giai cI$ thDng tr< cc .i /in cho 9uan h =Cn xuIt cc khFng +ao
gi tB ngu:n ri +P nhng c 9u:(n, c li m mAnh ang c!, 'A th3 giai cI$ .i /in
cho $hHng thc =Cn xuIt m)i ti3n + $hCi t*$ trung lBc lng ti3n hnh cch m.ng x
hi Iu tranh ')i cc giai cI$ thDng tr< tr)c !# Ki7u nh n)c m)i ra i nghXa l
9u:(n lBc nh n)c chu:7n giao t? giai ta: giai cI$ n: 9ua ta: giai cI$ khc, ' /o
'*: +Cn chIt, 'ai trK x hi ca nh n)c m)i ccng tha: Ni =o ')i nh n)c cc tr)c !#
Ki7u nh n)c m)i th[o 9u: lu*t +ao gi ccng ti3n + hHn =o ')i ki7u nh n)c
cc +,i n! c x": /Bng trn mt $hHng thc m)i ti3n + hHn#
B tha: th3 ki7u nh n)c cc +Lng mt ki7u nh n)c m)i khFng $hCi (u /iMn ra
giDng nhau , mi nHi, khFng /iMn ra tuEn tB, h3t ki7u nh n)c n: rSi 3n ki7u nh n)c
khc, m c! th7 +P 9ua nhng ki7u nh n)c nhIt <nh# Zi(u n: /o nhi(u :3u tD nhQ
hon cCnh l<ch => c@ th7 ca myi 9uDc gia, +Di cCnh 9uDc t3 ### ch2ng h.n nh n)c ta i
ln ch nghXa x hi +P 9ua giai o.n $ht tri7n t +Cn ch nghXa, 'A th3 ki7u nh n)c t
=Cn khFng tSn t.i , Tit -am#
II. CHFC NiNG CGA NH NC
VCn chIt, 'ai trK ca nh n)c c th7 hin trBc ti3$ trong nhim '@ ' chc
nGng ca nh n)c, 'A th3 khi tAm hi7u +Cn chIt ca nh n)c, 'ai trK x hi ca nh n)c
$hCi thFng 9ua 'ic x[m xit cc nhim '@ ' chc nGng ca nh n)c#
-him '@ ca nh n)c l m@c tiu m nh n)c h)ng t)i, l nhng 'In ( t
ra m nh n)c cEn giCi 9u:3t# -him '@ ca nh n)c tuq thuc 'o +Cn chIt ' 'ai trK
x hi ca nh n)c, 'o i(u kin l<ch => ca myi 9uDc gia 9ua t?ng giai o.n c@ th7#
-him '@ ca nh n)c tuq thuc 'o ni /ung t0nh chIt c chia thnhQ nhim
'@ chi3n lc l"u /i, nhim '@ n: h)ng t)i cc m@c 0ch chung, cH +CnQ nhim '@ x":
/Bng nh n)c $h$ 9u:(n Tit -am x hi ch nghXa# Z7 thBc hin nhim '@ chi3n
lc, l"u /i cEn $hCi c! nhng nhim '@ c@ th7 trong nhng khoCng thi gian nhIt <nh,
ch2ng h.n nhim '@ cFng nghi$ ho, hin .i h!a It n)c $h@c '@ cho cFng cuc x":
/Bng nh n)c $h$ 9u:(n x hi ch nghXa#
1hc nGng ca nh n)c l nhng $hHng /in, lo.i ho.t ng cH +Cn ca nh
n)c nhLm thBc hin nhng nhim '@ t ra tr)c nh n)c#
1hc nGng ' nhim '@ ca nh n)c c! mDi 9uan h cht chU, m*t thi3t ')i
nhau# 4t nhim '@ ca nh n)c lm $ht =inh mt hoc nhi(u chc nGng ' ngc l.i
mt chc nGng ca nh n)c c! th7 nhLm thBc hin mt hoc nhi(u nhim '@#
R
1#4c & gh#nggh[n# Ou:7n t*$, t*$ vv# -rV B th*t, ^ -i, R~zR, Or n_p& n_z
Rp
1hc nGng ca nh n)c c 9u: <nh +,i +Cn chIt ca nh n)c# 1hc nGng
ca nh n)c x hi ch nghXa khc ')i chc nGng ca cc nh n)c +!c lt , ni /ung
' hAnh thc thBc hin#
1hc nGng ca nh n)c c thBc hin +,i + m: nh n)c# bo !, khi nghin
cu '( 'In ( n: cEn $h"n +it gia chc nGng ca nh n)c ' chc nGng ca cH 9uan
nh n)c# 1hc nGng ca nh n)c nh nu, l nhng $hHng /in ho.t ng cH +Cn
ca nh n)c m myi cH 9uan nh n)c (u $hCi tham gia thBc hin , nhng mc
khc nhau# 1hc nGng ca cH 9uan nh n)c chJ l nhng $hHng /in ho.t ng ca cH
9uan ! nhLm g!$ $hEn thBc hin chc nGng chung ca nh n)c#
1hc nGng ca nh n)c c! nhi(u cch $h"n lo.i khc nhau# 1! th7 $h"n lo.i
chc nGng ca nh n)c thnhQ cc chc nGng Di ni ' cc chc nGng Di ngo.i; hoc
thnh chc nGng cH +Cn ' cc chc nGng khFng cH +Cn; hoc thnh cc chc nGng l"u
/i ' chc nGng t.m thi### 4yi cch $h"n lo.i chc nGng c! mt % nghXa l% lu*n ' thBc
tiMn khc nhau, tu: nhin trong =D cc cch $h"n lo.i nu , trn thA thFng /@ng nhIt
'dn l cch $h"n chc nGng nh n)c thnh chc nGng Di ni ' chc nGng Di ngo.i
cGn c trn cH =, Di tng tc ng ca chc nGng#
1hc nGng Di ni ca nh n)c l nhng $hHng /in ho.t ng cH +Cn ca nh
n)c trong ni + ca It n)c#
1hc nGng Di ngo.i ca nh n)c l nhng ho.t ng cH +Cn ca It n)c ')i
cc 9uDc gia khc, /"n tc khc# âi nh!m chc nGng n: c! 9uan h m*t thi3t ')i nhau,
thBc hin tDt cc chc nGng Di ni Cnh h,ng tDt chc nGng Di ngo.i, ngc l.i, n3u
thBc hin tDt chc nGng Di ngo.i ccng =U Cnh h,ng tDt t)i 'ic thBc hin cc chc nGng
Di ni, ' cC hai (u h)ng t)i 'ic thBc hin nhng nhim '@ ca It n)c#
1c chc nGng ca nh n)c c thBc hin +Lng nhng hAnh thc ' $hHng
$h$ nhIt <nh# -i /ung nhng hAnh thc ' $hHng $h$ I: +at nguSn ' trBc ti3$ th7
hin +Cn chIt ccng nh m@c tiu ca nh n)c#
1c hAnh thc $h$ l% cH +Cn 7 thBc hin chc nGng ca nh n)c +ao gSmQ ho.t
ng l*$ $h$, ho.t ng chI$ hnh $h$ lu*t ' ho.t ng x": /Bng $h$ lu*t#
1c $hHng $h$ cH +Cn 7 thBc hin chc nGng ca nh n)c l $hHng $h$
gio /@c, thu:3t $h@c ' $hHng $h$ cng ch3# Ouq thuc ' +Cn chIt ca nh n)c
m $hHng $h$ no c u tin => /@ng, '0 /@Q trong nh n)c x hi ch nghXa
$hHng $h$ thu:3t $h@c, gio /@c c u tin => /@ng, ngc l.i trong cc nh n)c
+!c lt, $hHng $h$ cng ch3 c $ /@ng $hN +i3n, rng ri#
III. K Mj NH NC
V m: nh n)c l ch th7 thBc hin cc chc nGng ' nhim '@ ca nh n)c#
V m: nh n)c l h thDng cc cH 9uan nh n)c t? trung Hng xuDng 3n <a $hHng,
tN chc ' ho.t ng trn nhng ngu:n tac chung thDng nhIt, t.o thnh mt cH ch3 Sng
+ 7 thBc hin cc chc nGng ' nhim '@ ca nh n)c#
1c :3u tD h$ thnh + m: nh n)c l cH 9uan nh n)c# 1c cH 9uan nh
n)c rIt a /.ng# Ou: nhin, thFng thng cH 9uan nh n)c +ao gSm _ lo.iQ cH 9uan l*$
$h$, cH 9uan hnh $h$ ' cH 9uan t $h$#
OIt cC cc cH 9uan nh n)c t.o thnh + m: nh n)c, nhng + m: nh n)c
khFng $hCi l t*$ h$ Hn giCn cc cH 9uan nh n)c, m l h thDng thDng nhIt cc cH
9uan nh n)c# 3u tD t.o nn =B thDng nhIt trong + m: nh n)c l h thDng cc
ngu:n tac tN chc ' ho.t ng ca cc cH 9uan nh n)c#
Rz
1H 9uan nh n)c l mt tN chc c! t0nh c l*$ tHng Di '( mt tN chc & cH
cIu, +ao gSm nhng cn +, cFng chc c giao nhng 9u:(n h.n nhIt <nh 7 thBc
hin chc nGng ' nhim '@ ca cH 9uan ! trong $h.m 'i /o $h$ lu*t 9u: <nh#
1H 9uan nh n)c c! cc c i7m =auQ
& 1H 9uan nh n)c l mt tN chc cFng 9u:(n, c! t0nh c l*$ tHng Di ')i cc
cH 9uan nh n)c khc, mt tN chc cH cIu +ao gSm nhng cn +, cFng chc c giao
nhng nhim '@ ' 9u:(n h.n nhIt <nh 7 thBc hin nhim '@ ' chc nGng ca nh
n)c th[o 9u: <nh ca $h$ lu*t#
& 1H 9uan nh n)c mang 9u:(n lBc nh n)c# Z": l c i7m lm cho cH 9uan
nh n)c khc h2n ')i cc tN chc khc# 1hJ c! cH 9uan nh n)c m)i c! 9u:(n nh"n
/anh nh n)c thBc hin 9u:(n lBc nh n)c, giCi 9u:3t nhng 'In ( 9uan h ')i cFng
/"n# 4yi cH 9uan nh n)c (u c! them 9u:(n /o $h$ lu*t 9u: <nh, ! l tNng th7 cc
9u:(n ' nghXa '@ $h$ l% m nh n)c trao cho 7 thBc hin cc chc nGng ' nhim
'@# 3u tD cH +Cn ca them 9u:(n l 9u:(n +an hnh nhng 'Gn +Cn $h$ lu*t c! t0nh
+at +uc chung $hCi thBc hin Di ')i nhng ch th7 lin 9uan#
& Ohem 9u:(n ca cH 9uan nh n)c c! nhng gi)i h.n '( khFng gian, thi gian
' Di tng ch<u =B tc ng# ì)i h.n n: mang t0nh $h$ l% 'A n! c $h$ lu*t 9u:
<nh#
& 4yi cH 9uan nh n)c c! hAnh thc ' $hHng $h$ ho.t ng ring /o $h$
lu*t 9u: <nh#
& 1H 9uan nh n)c chJ ho.t ng trong $h.m 'i them 9u:(n ca mAnh ' trong
$h.m 'i !, n! ho.t ng c l*$, ch ng ' ch<u trch nhim '( ho.t ng ca mAnh#
1H 9uan nh n)c c! 9u:(n Sng thi c! nghXa '@ $hCi thBc hin cc 9u:(n ca mAnh#
Khi cH 9uan nh n)c khFng thBc hin 9u:(n hoc t? chDi khFng thBc hin 9u:(n c
$h$ lu*t 9u: <nh l 'i $h.m $h$ lu*t#
4yi nh n)c, $h@ thuc 'o ki7u nh n)c, hAnh thc ch0nh th7 ### nn c! cch tN
chc + m: nh n)c khc nhau# V m: nh n)c c tN chc rIt a /.ng, $hong $h8
trn thBc t3#
IV. HhNH THFC NH NC
Ânh thc nh n)c l mt trong nhng 'In ( cH +Cn ca l% lu*n '( nh n)c#
Ânh thc nh n)c l :3u tD 9uan trng 9u:3t <nh k3t 9uC thDng tr< ch0nh tr< ca giai
cI$ thDng tr<#
Ânh thc nh n)c l cch thc tN chc 9u:(n lBc nh n)c ' nhng +in $h$
7 tN chc ' thBc hin 9u:(n lBc nh n)c# Ânh thc nh n)c l mt khi nim chung
c hAnh thnh t? _ :3u tDQ hAnh thc ch0nh th7, hAnh thc cIu tr8c nh n)c ' ch3
ch0nh tr<#
1. Hn&) 0)[- -)=&) 0)m
#2nh thc ch5nh th- l cch thc tB chc cc c@ ,uan ,u%n l3c ti cao c=a nh
nc& c@ c6u& t(2nh t3 thnh lp v mi li*n h gi9a chCng v mc $ tham gia c=a nh0n
G0n vo vic thit lp cc c@ ,uan n%"
Ânh thc ch0nh th7 c! hai /.ng cH +Cn l ch0nh th7 9u"n ch ' ch0nh th7 cng
ho#
1h0nh th7 9u"n ch l hAnh thc trong ! 9u:(n lBc tDi cao ca nh n)c t*$
trung ton + Wha: mt $hEnY 'o trong ta: ngi ng Eu nh n)c th[o ngu:n tac
th?a k3#
R~
T)i 'ic t*$ trung 9u:(n lBc tDi cao ca nh n)c mt $hEn ha: ton + 'o trong
ta: ngi ng Eu nh n)c th[o ngu:n tac tru:(n ngFi m ch0nh th7 9u"n ch c! hai
+i3n /.ngQ 9u"n ch tu:t Di ' 9u"n ch h.n ch3# cc 9uDc gia c! hAnh thc ch0nh th7
9u"n ch tu:t Di, 'ua Whong 3###Y c! 9u:(n lBc 'F h.n, cc 9u:(n l*$ $h$, hnh $h$
' t $h$ tDi cao (u nLm trong ta: ngi ng Eu nh n)c# Ânh thc n: ch :3u
tSn t.i trong hai ki7u nh n)c Eu tin l nh n)c ch nF ' nh n)c $hong ki3n, '0
/@ nh -h n)c $hong ki3n Tit -am# Orong nh n)c c! ch0nh th7 9u"n ch h.n ch3,
ngi ng Eu nh n)c hAnh thnh +Lng con ng tru:(n ngFi chJ nam mt $hEn
9u:(n lBc nh n)c tDi cao, +n c.nh h c! cc cH 9uan nh n)c hAnh thnh +Lng con
ng +Eu c> chia =l 9u:(n lBc nh n)c ')i h; '0 /@ -gh< 'in trong cc nh n)c t
=Cn c! ch0nh th7 9u"n ch nam 9u:(n l*$ $h$, 1h0nh $h t =Cn nam 9u:(n hnh $h$
' 9u:(n t $h$ thuc '( Oo n t =Cn cKn n hong ha: 9uDc 'Hng thFng thng chJ
.i /in cho tru:(n thDng ' tAnh on k3t /"n tc#
1h0nh th7 cng ho l hAnh hc ch0nh th7 trong ! 9u:(n lBc tDi cao ca nh n)c
thuc '( nhng cH 9uan .i /in c +Eu ra trong mt thi h.n nhIt <nh# 1h0nh th7
cng ho ccng c! hai +i3n /.ng l cng ho /"n ch ' cng ho 9u% tc# Orong nhng
9uDc gia c! ch0nh th7 cng ho /"n ch, 9u:(n tham gia +Eu c> 7 thnh l*$ cc cH 9uan
.i /in c 9u: <nh /nh cho mi cFng /"n# Ou: nhin, 7 c! th7 hi7u 8ng +Cn chIt
ca 'In ( cEn $hCi x[m xit i(u kin c@ th7 7 tham gia +Eu c> trong t?ng nh n)c,
ch2ng h.n nh trong nh n)c /"n ch ch nF, chJ c! giai cI$ ch nF ')i c! 9u:(n cFng
/"n, cc tEng l)$ nh"n /"n khc, c +it l nF l khFng c cFng nh*n c! 9u:(n cFng
/"n trong x hi W-h n)c tO[nY# Orong thBc t3, giai cI$ thDng tr< ca cc nh n)c
+!c lt thng t ra nhi(u 9u: <nh 7 h.n ch3 9u:(n +Eu c> ca nh"n /"n lao ng#
Orong cc 9uDc gia c! hAnh thc ch0nh th7 cng ho 9u% tc, 9u:(n +Eu c> hAnh thnh cc
cH 9uan .i /in chJ /nh cho giai cI$ 9u% tc W-h n)c $c, -h n)c 5am Y#
Orong myi giai o.n l<ch => c@ th7, /o Cnh h,ng ca nhi(u :3u tD nhQ tHng
9uan giai cI$, tru:(n thDng /"n tc, 9uan i7m $h$ l%, c i7m kinh t3 & x hi ### T)i
=B tc ng ca cc :3u tD n: lm cho hAnh thc ch0nh th7 ca myi nh n)c c!
nhng i7m khc +it nhau# TA th3 khi x[m xit hAnh thc ch0nh th7 trong mt 9uDc gia c@
th7 cEn $hCi x[m xit n! mt cch ton /in tIt cC nhng :3u tD c! Cnh h,ng 3n n!#
:. Hn&) 0)[- -a$ 0<o- &)* &+,-
#2nh thc c6u t(Cc nh nc l /3 tB chc nh nc thnh cc $@n v7 hnh ch5nh
lnh thB& $:c $i-m c=a mi ,uan h ,ua l'i gi9a cc b phn c6u thnh c=a n!& gi9a c@
,uan nh nc t(ung @ng vi c@ ,uan nh nc $7a ph@ng"
1! hai hAnh thc cIu tr8c nh n)c cH +Cn l cIu tr8c nh n)c Hn nhIt ' cIu
tr8c nh n)c lin +ang#
Ânh thc cIu tr8c nh n)c Hn nhIt l hAnh thc trong ! lnh thN ca nh n)c
l ton 'mn, thDng nhIt, nh n)c c chia thnh cc Hn '< hnh ch0nh & lnh thN khFng
c! ch 9u:(n 9uDc gia, c! h thDng cc cH 9uan nh n)c thDng nhIt t? trung Hng
xuDng 3n <a $hHng# T0 /@Q Orung uDc, Tit -am, 1am$uchia, 5o, gh$### l nhng
nh n)c Hn nhIt#
-h n)c lin +ang l nhng nh n)c c! t? hai ha: nhi(u n)c thnh 'in h$
l.i# Orong nh n)c lin +ang khFng chJ c! lin +ang c! /Iu hiu ch 9u:(n 9uDc gia m
trong t?ng +ang thnh 'in (u c! /Iu hiu ch 9u:(n, '0 /@Q n Z ' 5in rF tr)c
":### nh n)c lin +ang c! hai h thDng cH 9uan 9u:(n lBc ' hai h thDng cH 9uan
9uCn l%Q mt h thDng chung cho ton lin +ang ' mt cho t?ng nh n)c thnh 'in#
]
Orn thBc tiMn tSn t.i thm lo.i hAnh nh n)c lin minh# -h n)c lin minh chJ
l =B lin k3t t.m thi ca cc nh n)c ')i nhau nhLm thBc hin nhng m@c 0ch nhIt
<nh# B lin k3t gia cc nh n)c thnh 'in trong nh n)c lin minh lPng llo hHn rIt
nhi(u =o ')i =B lin k3t trong nh n)c lin +ang# 1c 9uDc gia thnh 'in trong nh
n)c lin minh gi l.i nhi(u ch 9u:(n hHn =o ')i ch 9u:(n c gi l.i ca cc n)c
thnh 'in trong nh n)c lin +ang# 1c nh n)c lin minh =au khi .t c nhng
m@c 0ch ca mAnh c! th7 giCi tn ccng c! th7 chu:7n thnh nh n)c lin +ang#T0 /@,
ôa kq t? nGm Rppn 3n Rpzp l nh n)c lin minh, =au chu:7n thnh 5in +ang ^$
chng 9uDc 4| ch"u#
p. C)R S2 -)=&) 0<;
>h $ ch5nh t(7 l tBng th- cc ph@ng php& bin php m cc c@ ,uan nh
nc /< G;ng $- th3c hin ,u%n l3c nh nc"
1h3 ch0nh tr< c! 9uan h cht chU ')i +Cn chIt ca nh n)c, ')i ni /ung ho.t
ng ca n! ' i =Dng ch0nh tr< x hi n!i chung#
Orong l<ch => x hi c! giai cI$ ' nh n)c, giai cI$ thDng tr< => /@ng nhi(u
+in $h$, $hHng $h$ 7 thBc hin 9u:(n lBc nh n)c, nhAn chung c! th7 $h"n cc
$hHng $h$, +in $h$ n: thnh hai lo.i ch0nhQ $hHng $h$ /"n ch ' $hHng $h$
$hCn /"n ch, tHng ng ')i hai $hHng $h$ n: c! ch3 ch0nh tr< /"n ch ' ch3
ch0nh tr< $hCn /"n ch#
Orong ch3 ch0nh tr< /"n ch, giai cI$ thDng tr< thng => /@ng ch :3u $hHng
$h$ gio /@c & thu:3t $h@c# Ou: nhin, $hHng $h$ /"n ch c! nhi(u /.ng khc nhau,
$h@ thuc 'o +Cn chIt ca t?ng nh n)c c@ th7, nhQ /"n ch hAnh thc, /"n ch thBc
=B, /"n ch giC hiu, /"n ch rng ri###T0 /@ nh ch3 /"n ch trong nh n)c t =Cn
l +i7u hin cao ca ch3 /"n ch hAnh thc, cKn ch3 /"n ch x hi ch nghXa l
/"n ch thBc =B ' rng ri#
Orong ch3 ch0nh tr< $hCn /"n ch, giai cI$ thDng tr< thng => /@ng cc hAnh
thc, $hHng $h$ mang nng t0nh cng ch3, Jnh cao ca ch3 n: l ch3 c ti,
$ht x0t#
-h '*:, hAnh thc nh n)c l =B h$ nhIt ca +a :3u tDQ hAnh thc ch0nh th7,
hAnh thc cIu tr8c nh n)c ' ch3 ch0nh tr<, +a :3u tD n: c! mDi 9uan h m*t thi3t
')i nhau, tc ng 9ua l.i cht chU ')i nhau, thBc hin 9u:(n lBc ch0nh tr< ca giai cI$
thDng tr<, $hCn nh +Cn chIt ca nh n)c#
CHU HII N TP
R# gh"n t0ch khi nim ki7u nh n)c#
]# gh"n t0ch khi nim chc nGng nh n)c#
_# gh"n t0ch mDi 9uan h gia chc nGng nh n)c ')i + m: nh n)c#
h# OrAnh +: nhng hi7u +i3t '( hAnh thc nh n)c#
]R
CHNG IV
NH NC CHG N V NH NC PHONG KIqN
I. NH NC CHG N
-h n)c ch nF l nh n)c Eu tin trong l<ch => x hi loi ngi, ra i trn
cH =, =B tan r ca ch3 cng =Cn ngu:n thuu# 5 hAnh thc tN chc ' thBc hin
9u:(n lBc thDng tr< ca giai cI$ ch nF#
1. KU& -)a0 ->5 &)* &+,- -)> &g
r[m xit +Cn chIt ca nh n)c ch nF $hCi xuIt $ht t? cH =, kinh t3 ' cH =, x
hi ca x hi chi3m hu nF l# 1H =, kinh t3 ca nh n)c ch nF l 9uan h =Cn xuIt
chi3m hu nF l# uan h n: /Ba trn cH =, ca =B chi3m hu t nh"n ca ch nF Di
')i t liu =Cn xuIt ' ngi lao ng l nF l#
1H =, x hi ca x hi chi3m hu nF l /o ch0nh cH =, kinh t3 9u: <nh# TA th3,
k3t cIu giai cI$ ca x hi gSm c! hai giai cI$ ch0nh l giai cI$ ch nF ' giai cI$ nF l#
ìai cI$ ch nF l giai cI$ thDng tr< mc /6 chJ l thi7u =D trong x hi nhng nam hEu
h3t t liu =Cn xuIt ca x hi ' cC +Cn th"n ngi lao ng l nF l# ìai cI$ nF l mc
/6 chi3m .i a =D trong x hi nhng /o khFng c! t liu =Cn xuIt trong ta: ' khFng
lm ch nga: cC ch0nh +Cn th"n mAnh nn h hon ton $h@ thuc 'o giai cI$ ch nF cC
'( th7 xc ' tinh thEn# -F l khFng c coi l ngi m chJ l jcFng c@ +i3t n!if ca
ch nF, ch nF c! ton 9u:(n Di ')i nF l ')i 'ai trK l mt ch =, hu 0ch thBc, h c!
th7 +n nF l, cho, tng nF l### nF l thBc chIt chJ l mt th ti =Cn ca ch nF# Vn c.nh
hai giai cI$ ch0nh l ch nF ' nF l, x hi chi3m hu nF l cKn nhng giai cI$ ' tEng
l)$ x hi khc nhQ nFng /"n t hu, nhng ngi th th cFng, nhng ngi +uFn
+n###-hng ngi n: '( th"n $h*n <a '< ca h trong x hi khFng thI$ kim nh nF l
nhng =o ')i giai cI$ ch nF h c! <a '< rIt thI$ ' ccng ch<u =B chi $hDi ca giai cI$
ch nF#
1H =, kinh t3 ' k3t cIu giai cI$ x hi 9u: <nh +Cn chIt ca nh n)c ch
nF# b)i g!c +Cn chIt giai cI$, nh n)c ch nF l cFng c@ +.o lBc 7 thBc hin n(n
chu:n ch0nh ca giai cI$ ch nF, /u: trA =B thDng tr< mi mt ca giai cI$ ch nF Di ')i
nF l ' cc tEng l)$ nh"n /"n lao ng trong x hi, /u: trA tAnh tr.ng +It +Anh 2ng gia
ch nF ')i nF l ')i cc tEng l)$ nh"n /"n lao ng khc#
-ghin cu ch3 nF l trn th3 gi)i, 1#4c ' gh# nggh[n cGn c 'o
nhng c i7m c@ th7 7 $h"n +it ch3 nF l cN i7n ' ch3 nF l $hHng Fng cN
.i#
Ch !" n# $% c& !i'n Wha: cKn gi l ch3 nF l ^: & 5aY c c trng +,i
t0nh i7n hAnh ca $hHng thc =Cn xuIt chi3m hu nF l# Orong lo.i hAnh x hi n: nF
l chi3m =D lng Fng Co trong x hi ' l lBc lng lao ng ch :3u ca x hi, m
thBc chIt l cho ch nF# B +!c lt ca ch nF Di ')i nF l l $hN +i3n ' i7n hAnh#
Ch !" n# $% (h)n* +#n* c& !,i ha: cKn gi l ch3 nF l gia tr,ng l lo.i
hAnh x hi cKn /u: trA nhi(u tn / ca ch3 cFng x th< tc# Orong ch3 n:, nF l
khFng $hCi l lBc lng lao ng ch0nh, =Cn xuIt ra ca cCi, hng ho cho ch nF m hEu
h3t lm cFng 'ic trong nh# 5Bc lng lao ng ch0nh ca x hi l cc thnh 'in cFng
x nFng thFn WnFng nFY, '( <a '< x hi, h tB /o hHn =o ')i nF l, tu: nhin h 'dn ch<u
=B $ +c, +!c lt ca ch nF#
Ou: nhin, +n c.nh t0nh giai cI$, trong mt ch?ng mBc nhIt <nh nh n)c ch
nF ccng c! mt 'ai trK x hi nhIt <nh, cc nh n)c ch nF , cc mc khc nhau
]]
ti3n hnh nhng ho.t ng mang t0nh x hi nhQ ho.t ng lm thuu li , cc 9uDc gia
chi3m hu nF l $hHng Fng, x": /Bng ' +Co ' cc cFng trAnh cFng cng, ha: ho.t
ng $ht tri7n kinh t3, thHng m.i , ^: l.$###
1c c trng ca myi lo.i hAnh ch3 chi3m hu nF l trn c $hCn nh trong
chc nGng, + m:, hAnh thc ca cc nh n)c ch nF tHng ng# Ou: c! nhng nit
ring +it khc nhau, nhng , g!c chung nhIt cc nh n)c chi3m hu nF l (u l
cFng c@ chu:n ch0nh ca giai cI$ ch nF, +Co Cm =B thDng tr< ca giai cI$ ch nF, Sng
thi n! cKn l tN chc 7 tB ', tN chc cc cFng trAnh cFng cng#
:. C)[- &r&? ->5 &)* &+,- -)> &g
VCn chIt ca nh n)c ch nF tr)c h3t c th7 hin , cc chc nGng Di ni '
Di ngo.i cH +Cn ca n!#
1c chc nGng Di ni cH +Cn ca nh n)c ch nF +ao gSmQ
a. Chc nn* c-n* c. / b01 /% 23 h45 c-a ch- n# !.i /i t $i%5 20n 65t /
n# $%
Z": l mt trong nhng chc nGng c trng, cH +Cn nhIt ca nh n)c ch nF,
th7 hin r\ nit +Cn chIt giai cI$ ca nh n)c ch nF# -h n)c ch nF +Lng $h$ lu*t
khFng chJ 9u: <nh giai cI$ ch nF c! ton 9u:(n =, hu '( t liu =Cn xuIt, m Di ')i
ngi nF l giai cI$ ch nF ccng ton 9u:(n =, hu# OhFng 9ua $h$ lu*t nh n)c ch
nF h$ $h$ ho 9u:(n lBc 'F h.n ca ch nF Di ')i nF l, cho $h$ ch nF cFng khai
+!c lt, cng +c lao ng tn nhdn Di ')i nF l, Sng thi 9u: <nh nhng +in $h$
tr?ng tr< nghim khac Di ')i cc hnh 'i x"m h.i 3n 9u:(n =, hu ca ch nF#
b. Chc nn* !n 7( b8n* 95:n 2; !.i /i 2; (h0n <h7n* c-a n# $% / c7c
t=n* $( nh:n >:n $a1 !"n* <h7c
Orong x hi chi3m hu nF l, khFng chJ giai cI$ nF l ch tSn t.i ' $ht tri7n ca nh n)c ch nF gan li(n ')i cc cuc kh,i
nghXa lin ti3$ ca nF l ' cc tEng l)$ nh"n /"n lao ng khc# Z7 +Co ' <a '< thDng
tr< c6ng ')i cc c 9u:(n, c li ca giai cI$ ch nF, nh n)c ch nF ra =c n $
cc cuc kh,i nghXa +Lng +.o lBc 9u"n =B# Z": ccng l mt chc nGng c nh n)c
ch nF h3t =c ch8 trng#
c. Chc nn* !n 7( /? m@t t t3n*
Vn c.nh 'ic => /@ng +.o lBc 9u"n =B 7 n $ giai cI$ nF l ' cc tEng l)$
nh"n /"n lao ng khc, nh n)c ch nF cKn thBc hin =B nF /<ch '( mt t t,ng Di
')i nF l ' nh"n /"n lao ng# 1c nh n)c ch nF (u => /@ng tFn gio nh mt cFng
c@ hu hiu cho =B nF /<ch '( mt t t t,ng# V,i lU tFn gio giCi th0ch c c
9u:(n ccng nh <a '< x hi ca giai cI$ thDng tr<# 1c hnh 'i x"m h.i t)i tFn gio
ccng c nh n)c ch nF thFng 9ua $h$ lu*t tr?ng $h.t nghim khac#
C/- -)[- &r&? SA9 &?4^9 -s ]U& ->5 &)* &+,- -)> &g ]54 ?t1u
a. Chc nn* tin hnh chin tAanh 6:m $Bc
Z": l mt trong nhng chc nGng Di ngo.i cH +Cn ca nh n)c ch nF# Zi(u
kin cho =B tSn t.i ca nh n)c ch nF gan li(n ')i ch3 nF l, 'A th3 cc nh n)c
ch nF h3t =c coi trng ho.t ng ti3n hnh chi3n tranh x"m lc 7 m, rng lnh thN
' tGng cng =D nF l ca 9uDc gia# 1h3 nF l cng $ht tri7n thA chi3n tranh cng tn
khDc# au khi /nh c thang li cc nh n)c ch nF thng ti3n hnh cc ho.t ng
x": /Bnh thnh lu|, +D tr0 9u"n i , cc n)c +.i tr*n ' thi hnh ch0nh =ch +!c lt h
]_
khac ')i nh"n /"n cc n)c thIt +.i# 5<ch => nh n)c ch nF c! nhng 3 9uDc h6ng
m.nh nh 'ic thi hnh ch0nh =ch m, rng chi3n tranh x"m lc m tiu +i7u l 3 9uDc
5a m#
b. Chc nn* (hCn* th- ch.n* 6:m $Bc
16ng ')i 'ic thBc hin ho.t ng x"m lc, cc nh n)c ch nF ccng h3t =c
coi trng ho.t ng $hKng th chDng x"m lc# OhBc t3 cho thI: rLng +It kq nh n)c
ch nF no ccng ng tr)c ngu: cH +< n)c khc x"m lc# Z7 thBc hin chc nGng n:
nh n)c ch nF ti3n hnh cc ho.t ng nhQ tN chc lBc lng 9u"n i, x": /Bng cc
thnh lu|, $ho i, chuen +< cH =, '*t chIt###, ti3n hnh ho.t ng 9u"n =B khi cEn thi3t#
-goi cc chc nGng nu , trn, nh n)c ch nF trong mt ch?ng mBc nhIt
<nh, tuq 'o thi i7m c@ th7 ti3n hnh nhng cong 'ic chung +at nguSn t? =B tSn t.i
ca x hi nhQ x": /Bng cc cFng trAnh cFng cng, ng =, tN chc a$ chDng
l@t ###, hoc cc ho.t ng +ang giao ho +Anh, ti3n hnh +uFn +n ')i cc n)c khc#
p. K2 1/V &)* &+,- -)> &g
1h th7 ti3n hnh cc chc nGng ca nh n)c ch nF ch0nh l + m: ca nh
n)c ch nF, 'A th3 + m: nh n)c ch nF c x": /Bng $h6 h$ cho 'ic thBc hin
cc chc nGng ca nh n)c# cc nh n)c ch nF khc nhau /o hAnh thc ch0nh th7
khc nhau, chc nGng c@ th7 ca nh n)c ccng c! nhng +i7u hin khc nhau, /o ! +
m: nh n)c trong t?ng 9uDc gia chi3m hu nF l ccng c! nhng i7m khc +it# Ou:
nhin, 'ic thi3t l*$ + m: nh n)c ch nF tBu chung l.i (u 7 thBc hin cc chc
nGng Di ni ' Di ngo.i cH +Cn ca nh n)c, /u: trA =B thDng tr< ' +Co ' li 0ch ca
ch nF, /u: trA tr*t tB x hi trn cH =, ca ch3 chi3m hu nF l#
giai o.n Eu, + m: nh n)c ch nF cKn Hn giCn ' mang *m /Iu In ca
ca h thDng cH 9uan 9uCn l% x hi th< tc & + l.c# ìa cc cH 9uan cha c! =B $h"n
<nh r\ '( chc nGng#
1hu:7n =ang giai o.n =au, c6ng ')i =B $ht tri7n a /.ng ca cc chc nGng nh
n)c nn + m: nh n)c ch nF cng tr, nn cSng k(nh, 9uan liu# -hAn chung +
m: nh n)c ch nF (u c! cc cH 9uanQ 9u"n i, cCnh =t, to n $ht tri7n#
u"n i l lBc lng c cc nh n)c ch nF 9uan t"m x": /Bng# Orong cc
nh n)c 9u"n i chi3m lBc lng Fng Co# Orong nhi(u 9uDc gia mi ngi /"n (u
c! nghXa '@ $hCi $h@c '@ 9u"n i W-h n)c $cY# u"n i lm nhim '@ ch :3u l
chinh $h.t ' +Co ' tN 9uDc# nhng 9uDc gia cha c! lBc lng cCnh =t 9u"n i cKn
Cm nh*n thm nhim '@ +Co Cm tr*t tB x hi, hy tr to n trong 'ic i(u tra#
5Bc lng cCnh =t l + $h*n c ch8 % th hai trong nh n)c ch nF# -goi
nhim '@ ch :3u l gAn gi tr*t tB x hi, cCnh =t cKn Cm nh*n nhim '@ hy tr to n
trong 'ic i(u tra, th*m ch0 cCnh =t cKn Cm nhim chc nGng xit x> W, 5a mY, hoc
+Co ' cc cFng trAnh cFng cng, cc cFng trAnh tFn gio nh Q W+Co ' nh th, cc cFng
trAnh thuu li , cc nh n)c $hHng ZFng cN .iY#
Oo n ccng c h3t =c ch8 trng trong nh n)c ch nF# Ou: nhin cch tN
chc to n , cc nh n)c khc nhau l khc nhau# cc 9uDc gia ghHng ZFng, 9u:(n
xit x> tDi cao thuc '( ngi ng Eu nh n)c W'uaY, 9u:(n n: c! th7 c uu 9u:(n
l.i cho mt tN chc $h@ thuc trBc ti3$ 'o 'ua# cc 9uDc gia ghHng O": cN .i, h
thDng cH 9uan xit x> c thi3t l*$ 7 xit x> nhng cFng 'ic khc nhau, Sng thi
Cm nhim chc nGng 9uCn l% Wtt[nY, hoc c! nhng cH 9uan thng trBc Cm trch ho.t
ng xit x> ')i cc them $hn c +Eu trong mt khoCng thi gian nhIt <nh W5a 4
thi kq cng hoY#
]h
v. Hn&) 0)[- &)* &+,- -)> &g
4c /6 cc nh n)c ch nF (u c! nhng chc nGng cH +Cn giDng nhau, nhng
/o i(u kin l<ch => c@ th7 ca myi 9uDc gia l khc nhau nn trong nh n)c ch nF c!
nhi(u hAnh thc ch0nh th7 khc nhau# 5<ch => $ht tri7n ca nh n)c ch nF gan ')i cc
hAnh thc ch0nh th7Q 9u"n ch, cng ho /"n ch, cng ho 9u% tc#
>h5nh th- ,u0n ch= chu%*n ch $hN +i3n trng cc nh n)c $hHng Fng cN .i#
Zc trng ca hAnh thc n: l 9u:(n lBc nh n)c t*$ trung ton + 'o trong ta: ngi
ng Eu nh n)c Whong 3, 'uaY ')i mt + m: 9u"n =B, 9uan liu kh $hc t.$ Wti
1*$, Va+ilon, Orung uDc, n Z###Y# -gi ng Eu nh n)c c! ton 9u:(n 9u:3t
<nh '*n mnh 9uDc gia, ccng nh '*n mnh ca t?ng thnh 'in trong 9uDc gia !, chc
'@ n: c tru:(n l.i th[o ngu:n tac cha tru:(n con nDi#
>h5nh thcng ho G0n ch= tSn t.i , nh n)c ch nF tt[n 'o th3 ku th T & vT
tr)c cFng ngu:n# tt[n mi nam cFng /"n tr,ng thnh (u c tham gia î ngh<
nh"n /"n# î ngh< =U +Eu ra cc cH 9uan nh n)c ' cc c nh"n thBc thi 9u:(n lBc nh
n)c th[o nhng nhim kq nhIt <nh# -F l, ki(u /"n, $h@ n, nF l c giCi $h!ng
khFng c tham gia +Eu c>, thBc chIt ca hAnh thc /"n ch n: l /"n ch ch nF#
>h5nh thcng ho ,u tc ch= n4 tSn t.i , nh n)c $c ' 5a 4# u:(n lBc
nh n)c Wch :3u 9u:(n l*$ $h$Y nLm trong ta: mt hi Sng m thnh 'in c +Eu
ra t? cc 9u% tc giu c! nhIt ' h nam gi chc '@ =uDt i# Vn c.nh ! c! cc cH
9uan thBc hin 9u:(n hnh $h$ ' 9u:(n t $h$ ccng c hAnh thnh thFng 9ua con
ng +Eu c># Z.i hi nh"n /"n 'dn tSn t.i nhng khFng chi3m '< tr0 9uan trng# Z.i
hi nh"n /"n chJ ti3n hnh +Eu nhng ngi tham gia 'o cc chc '@ trong + m: nh
n)c, thFng 9ua '( mt hAnh thc cc /B lu*t /o î Sng tr,ng lo a ra#
D? hEnh thc c5 tAFc nh nc, tIt cC cc nh n)c ch nF (u c! cIu tr8c nh
n)c Hn nhIt#
D? ch !" chGnh tAH, , cc n)c $hHng ZFng ch :3u tSn t.i ch3 c ti
chu:n ch3# cc n)c $hHng O":, ch3 ch0nh tr< mang t0nh /"n ch, tu: nhin '(
+Cn chIt ! chJ l ch3 /"n ch ch nF# T( cH +C, n(n /"n ch c thi3t l*$ , nhng
9uDc gia n: 'dn l ch3 9u"n $hit, c ti ')i .i a =D nh"n /"n lao ng#
II. NH NC PHONG KIqN
-h n)c $hong ki3n ra i trn cH =, ca =B =@$ N ca x hi chi3m hu nF l,
, mt =D 9uDc gia nh n)c $hong ki3n l ki7u nh n)c Eu tin, '0 /@ nh Tit -am,
Ori(u Oin###
1. KU& -)a0 ->5 &)* &+,- .)4&? 39R&
To giai o.n cuDi ca ch3 chi3m hu nF l, 9uan h =Cn xuIt /Ba trn lao
ng ca nF l +at Eu kAm hm =B $ht tri7n ca lBc lng =Cn xuIt x hi, m"u thudn
gia giai cI$ nF l ')i giai cI$ ch nF ng: cng tr, nn ga: gat# 1c cuc kh,i nghXa
ca nF l lin ti3$ nN ra# Orong x hi /En /En hAnh thnh mt + $h*n giai cI$ m)i &
giai cI$ l nFng# 1h3 l nFng $ht tri7n ' hAnh thi kinh t3 x hi $hong ki3n tha:
th3 cho hAnh thi kinh t3 x hi chi3m hu nF l#
-h n)c $hong ki3n & ki7u nh n)c tHng ng ')i hAnh thi kinh t3 x hi
$hong ki3n & l ki7u nh n)c ti3n + hHn =o ')i nh n)c chi3m hu nF l#
-h n)c $hong ki3n c x": /Bng trn cH =, ca $hHng thc =Cn xuIt $hong
ki3n m n(n tCng l n(n kinh t3 /Ba trn =, hu ca giai cI$ <a ch $hong ki3n Di ')i
]k
rung It ccng nh mt =D t liu =Cn xuIt khc, ' =, hu c th7 ca ca nFng /"n trong
=B l thuc 'o giai cI$ <a ch#
nhng nh n)c $hong ki3n hAnh thnh trn n(n tCng cFng x nFng thFn thA =,
hu It ai c! nhng c th6 ring# VLng cc ch0nh =ch $hong ki3n, c +it l cc
ch0nh =ch thu3 rung cc ch0nh 9u:(n $hong ki3n +at Eu xc l*$ 9u:(n =, hu trn
/anh nghXa ca nh n)c Di ')i rung It ca cFng x, nhng chI$ nh*n ' tFn trng
9u:(n =, hu rung It trn thBc t3 ca cFng x#
r hi $hong ki3n c! k3t cIu giai cI$ kh $hc t.$# Orong x hi c! hai giai cI$
ch0nh l nFng /"n ' <a ch# Zc trng ca ch3 $hong ki3n l k3t cIu th +*c trong
giai cI$ <a ch# cc n)c $hong ki3n $hHng O":, cc 2ng cI$ nhQ cFng, hEu, +,
t>, nam (u gan ')i nhng c 9u:(n, c li '( =, hu rung It# Orong h thDng th
+*c $hong ki3n, ng , '< tr0 cao nhIt l 'ua, =au k3 3n l cc t)c hiu 9u% tc t? cao
3n thI$, '0 /@ nh , n)c ta, tEng l)$ thDng tr< c! cc jthN hof, jho tr,ngf, jcB tc,
jlnh tcf & l tEng l)$ giu c! ' 9u:(n th3 , cc <a $hHng# Zi(u n: c minh
chng 9ua c"u n!i ca OrEn Khnh b, mt t)ng =oi ca nh OrEnQ jO)ng l chim
ng, 9u"n /"n l '<t, lI: '<t nuFi chim ng thA c! gA l l.f
R
# ìai cI$ nFng /"n =Dng trn
cc lnh <a ca $hong ki3n, lao ng trn rung It ca $hong ki3n, '( <a '< x hi h
c tB /o hHn nF l, <a ch khFng c! 9u:(n gi3t nFng /"n, h c! kinh t3 c th7, c!
9u:(n =, hu cc t liu =Cn xuIt nhP ' t liu =inh ho.t# Ou: nhin, h 'dn $hCi ch<u
cCnh +!c lt lao ng nng n( +,i ch3 =u cao, thu3 nng /)i cc hAnh thc thu tF
ca $hong ki3n #
-goi hai giai cI$ cH +Cn l <a ch ' nFng /"n, x hi $hong ki3n cKn c! nhng
tEng l)$ khc nhauQ tGng l, th th cFng, thHng nh"n, nF tq#
OEng l)$ nF tq ch :3u $h@c '@ trong gia Anh, khFng c! '< tr0 ng k7 trong =Cn
xuIt#
1H =, kinh t3 ' k3t cIu giai cI$ $hc t.$ trong x hi $hong ki3n 9u: <nh
+Cn chIt ca nh n)c $hong ki3n# -h n)c $hong ki3n /u: trA <a '< kinh t3 ca giai
cI$ <a ch $hong ki3n ' thBc hin =B thDng tr< Di ')i ton x hi# Z! l jmt + m:
7 t*$ h$ ' thu $h@c rIt Fng ngi, +at h $hCi tu"n th[o nhng lu*t $h$ ' 9u: ch3
nhIt <nh; '( cGn +Cn tIt cC cc lu*t $h$ ! chung 9u: chJ c! mt m@c 0ch /u: nhItQ
/u: trA 9u:(n ca ch8a $hong ki3n ')i nFng nFf
R
:. C)[- &r&? ->5 &)* &+,- .)4&? 39R&
VCn chIt ca nh n)c $hong ki3n c 9u: <nh +,i cc chc nGng Di ni '
Di ngo.i ca n!
-h n)c $hong ki3n c! cc chc nGng Di ni cH +Cn =auQ
a" >hc nPng bAo v v pht t(i-n ch $ /M h9u phong kin& Gu% t(2 /3 b!c lt
c=a phong kin $i vi n4ng G0n v cc tKng lp nh0n G0n lao $ng khc"
Orong $hHng thc =Cn xuIt $hong ki3n nFng nghi$ l cH =, tSn t.i cho cC x hi
'A th3 rung It l t liu =Cn xuIt 9uan trng ' l ch :3u# 1h0nh 'A th3 cc nh n)c
$hong ki3n ra =c cng cD ' +Co ' =, hu $hong ki3n '( rung It# VLng nhi(u hAnh
thc khc nhau, nh n)c $hong ki3n +Co ' =B c 9u:(n chi3m hu rung It ca giai
cI$ <a ch, $hong ki3n# $hHng O":, nh n)c 9u: <nh cht chU 9u:(n =, hu t
nh"n ca cc lnh ch8a $hong ki3n '( rung It thFng 9ua ch3 2ng cI$# $hHng
R
5<ch => Tit -am# -rV Khoa hc x hi, ^ -i R~pR, tr# ]]n#
R
T#v# 5nin# Oon t*$# O*$ _~# -rV Oi3n +# 4atxcH'a, R~p~# Orzp
]n
ZFng, =, hu tDi cao '( rung It thuc '( nh n)c, nhng thBc chIt 9u:(n =, hu
rung It nLm trong ta: giai cI$ $hong ki3n m ng Eu l nh 'ua#
1c nh n)c $hong ki3n (u => /@ng $h$ lu*t 7 cng cD ' +Co ' 9u:(n =,
hu '( rung It ca giai cI$ $hong ki3n# OhFng 9ua $h$ lu*t, nh n)c $hong ki3n tr!i
cht ngi nFng /"n 'o rung It ca <a ch, $hong ki3n# -Fng /"n , cc n)c (u
$hCi chhc nPng $n p /3 chng $i c=a n4ng G0n v cc tKng lp nh0n G0n lao
$ng khc"
bo =B $ +c, +!c lt h khac ca giai cI$ <a ch $hong ki3n Di ')i nFng /"n
' cc tEng l)$ nh"n /"n lao ng, 'A th3 trong ch3 $hong ki3n thng xu:n nN ra
cc cuc kh,i nghXa ca nFng /"n ' nh"n /"n lao ng chDng l.i ch $ +c ca giai cI$
$hong ki3n# Z7 /u: trA <a '< thDng tr< ca mAnh, nh n)c $hong ki3n (u n $ / man
cc cuc kh,i nghXa ca nFng /"n ' nh"n /"n lao ng +Lng +.o lBc 9u"n =B# Orong giai
o.n Eu ca ch3 $hong ki3n W giai o.n nh n)c $hong ki3n $h"n 9u:(n ct cY, cc
lnh ch8a c! 9u"n i ring thBc hin chc nGng cCnh =t ' xit x># 1c lnh ch8a c!
9u:(n nh *$, tra tIn nFng /"n trong lnh <a ca mAnh trong trng h$ h chDng Di#
Orong trng h$ cEn thi3t, nh n)c $hong ki3n ' cc lnh ch8a c6ng $hDi h$, gi8$
ldn nhau trong 'ic n $ =B $hCn khng ca nFng /"n#
1hu:7n =ang thi kq nh n)c $hong ki3n trung Hng t*$ 9u:(n + m: n $
ca nh n)c $hong ki3n cng tr, nn $ht tri7n, chc nGng n: cng c nh n)c
$hong ki3n thBc hin trit 7 hHn, '0 /@ cc cuc kh,i nghXa ca nFng /"n nhQ kh,i
nghXa rac xFng , gh$, kh,i nghXa Hn Ohnh, ông o , Orung uDc, kh,i nghXa ca
-gu:Mn û 1Eu , Tit -am (u +< nh n)c $hong ki3n , cc n)c ! n $ / man"
c" >hc nPng $n p t tMng"
16ng ')i 'ic thBc hin cc ho.t ng +.o lBc '*t chIt 7 /u: trA <a '< thDng tr<
ca mAnh, nh n)c $hong ki3n cKn n $ ' nF /<ch nFng /"n ' nh"n /"n lao ng '(
mt t t,ng, $ t h t t,ng ca giai cI$ $hong ki3n cho ton x hi# 1c nh n)c
$hong ki3n /6 $hHng ZFng ha: $hHng O":, nhAn chung (u => /@ng h t t,ng tFn
gio ' tN chc tFn gio $h@c '@ cho m@c 0ch nF /<ch t t,ng#
ch"u u thi kq trung cN, gio hi ' nng 9u: tac ca n! chi $hDi ton +
i =Dng ch0nh tr<, tinh thEn ca x hi# -h n)c $hong ki3n k3t h$ ')i gio hi, li
/@ng tFn gio =$ nh*$ 9u:(n lBc tFn gio ')i 9u:(n lBc nh n)c 7 nF /<ch nh"n /"n
lao ng# -h n)c $hong ki3n cho $hi$ to n gio hi can thi$ 'o cC nhng lXnh 'Bc
khFng thuc $h.m 'i tFn gio, => /@ng =c m.nh +.o lBc 7 n $, +c h.i nhng ngi
c! t t,ng ti3n +#
$hHng ZFng, cc n)c nh Orung uDc, Tit -am ### c! thi kq gh*t gio
c coi l 9uDc gio# nhng thi kq n: tEng l)$ tGng l c coi l tEng l)$ tr0 thc,
c tham gia 'o cFng 'ic ch0nh tr<, c! nhng ngi nam cc trng trch trong + m:
nh n)c, nh nh = O? Z.o ^.nh ' = OhCo Zng thi 5%#
-hAn chung, nh n)c $hong ki3n k3t h$ gia thEn 9u:(n ' th3 9u:(n 7 nF
/<ch nh"n /"n lao ng '( mt t t,ng, tu:n tru:(n ' $ t cho nFng /"n ' cc tEng
l)$ nh"n /"n lao ng khc h t t,ng /u: t"m mang *m mu =ac tFn gio#
-goi ra, nh n)c $hong ki3n cKn ti3n hnh nhng ho.t ng cFng cng nhLm
$ht tri7n kinh t3, 'Gn ho, x hi nhQ +an hnh ch0nh =ch 9uCn l% It ai, ch0nh =ch
ti(n t, lm ng, lm thuu li### Ou: nhin, ho.t ng n: cha thng xu:n ' rng
]p
kha$ trong cc nh n)c $hong ki3n m chJ xuIt hin , t?ng 9uDc gia c@ th7 'o t?ng
thi kq c@ th7#
-h n)c $hong ki3n c! cc chc nGng Di ngo.i =auQ
a" >hc nPng tin hnh chin t(anh x0m l.c"
1hi3n tranh c nh n)c $hong ki3n => /@ng ')i t0nh chIt l $hHng tin $hN
+i3n 7 giCi 9u:3t cc m"u thudn, m, rng lnh thN, tGng cng $h.m 'i Cnh h,ng ca
nh n)c mAnh ra +n ngoi# Orong thi kq ct c, myi lnh ch8a $hong ki3n c! 9u"n i
ring, c! 9u:(n tu:n chi3n ')i cc lnh ch8a $hong ki3n khc , trong ' ngoi n)c Wtr?
tu:n chi3n ')i 'ua hoc 9uDc 'Hng ca mAnhY# Khi 'ua hoc 9uDc 'Hng ca mAnh ti3n
hnh chi3n tranh, lnh ch8a $hong ki3n c! nghXa '@ $hCi mang 9u"n 3n chi 'in#
O)i thi kq nh n)c 9u"n ch trung Hng t*$ 9u:(n, chc nGng n: c cc
nh n)c $hong ki3n ti3n hnh thng xu:n hHn nhLm $h@c '@ cho li 0ch 9uDc gia,
i(u n: /dn 3n tAnh tr.ng cc nh n)c $hong ki3n thng xu:n , trong tAnh tr.ng
chi3n tranh#
b">hc nPng ph?ng th= chng x0m l.c"
1c nh n)c $hong ki3n /6 l)n ha: nhP (u luFn ng tr)c ngu: cH +< cc nh
n)c khc x"m lc# TA th3, c6ng ')i 'ic ti3n hnh chi3n tranh x"m lc, cc nh n)c
$hong ki3n (u thBc hin cc cFng 'ic lin 9uan 3n +Co ' It n)c nhQ x": /Bng
$ho i, thnh lu|, x": /Bng 9u"n i thng trBc### 7 $hKng th It n)c#
Z7 +Co ' 9u:(n, li 0ch ca 9uDc gia, nh n)c $hong ki3n cKn thBc hin nhi(u
hAnh thc ' ch0nh =ch ngo.i giao ')i cc 9uDc gia lng gi(ng nh ch0nh =ch thHng
m.i, Di ngo.i ho +Anh###
p. K2 1/V &)* &+,- .)4&? 39R&
o ')i + m: nh n)c ch nF, + m: nh n)c $hong ki3n $ht tri7n hHn
mt +)c, c +it l , giai o.n nh n)c 9u"n ch trung Hng t*$ 9u:(n#
Orong giai o.n nh n)c $hong ki3n $h"n 9u:(n ct c, ch0nh 9u:(n trung Hng
ca nh n)c $hong ki3n :3u, 9u:(n lBc thBc =B nLm trong ta: cc lnh ch8a $hong ki3n#
1c lnh ch8a c! 9u"n i ring ' to n ring, ton 9u:(n trong lnh <a ca mAnh#
O)i giai o.n nh n)c 9u"n ch trung Hng t*$ 9u:(n, + m: nh n)c $hong
ki3n c tN chc tHng Di cht chU t? trung Hng xuDng 3n <a $hHng# trung
Hng, ng Eu tri(u Anh l 'ua Whoc 9uDc 'HngY, gi8$ 'ic cho 'ua c! cc cH 9uan
')i cc chc '@ 9uan l.i khc nhau gi8$ 'ua thBc hin =B cai tr<# <a $hHng, cch tN
chc cc cH 9uan nh n)c cKn Hn giCn, hEu nh cha c! =B $h"n +it gia chc nGng
hnh $h$ ' t $h$, i ngc 9uan l.i <a $hHng ccng /o 'ua +N nhim#
Orong nh n)c $hong ki3n, cc cH 9uanQ 9u"n i, cCnh =t, to n 'dn l +
$h*n ch .o trong + m: nh n)c#
v. Hn&) 0)[- &)* &+,- .)4&? 39R&
Ânh thc ch0nh th7 $hN +i3n trong nh n)c $hong ki3n l 9u"n ch, l<ch => tN
chc 9u:(n lBc nh n)c $hong ki3n cho thI: =B tSn t.i ' $ht tri7n ca ch0nh th7 9u"n
ch ')i nhng +i7u hin c@ th7Q 9u"n ch $h"n 9u:(n ct c, 9u"n ch trung Hng t*$
9u:(n, 9u"n ch .i /in 2ng cI$ ' cng ho $hong ki3n#
Orong hAnh thc nh n)c 9u"n ch $h"n 9u:(n ct c thA 9u:(n lBc nh n)c +<
$h"n tn, 'ua hoc 9uDc 'Hng khFng c! ton 9u:(n, chJ l jIng thing lingf, 9u:(n
lBc thBc =B nLm trong ta: cc lnh ch8a $hong ki3n#
Orong hAnh thc 9u"n ch .i /in 2ng cI$, 9u:(n lBc nh n)c trung Hng
c tGng cng trn cH =, ca =B ng h ca cc lnh ch8a $hong ki3n '?a ' nhP, ccng
]z
nh tEng l)$ c /"n thnh th<# hAnh thc n:, +n c.nh 'ua hoc 9uDc 'Hng cKn c! cH
9uan .i /in 2ng cI$, '0 /@ nhQ -gh< 'in , tnh, î ngh< 9uDc /"n , -ga, î ngh<
tam cI$ , gh$# 1H 9uan .i /in n: c! them 9u:(n h.n ch3 trong lXnh 'Bc thu3 ' ti
ch0nh# B hin /in ca cH 9uan n: ccng lm h.n ch3 9u:(n lBc ca nh 'ua, 'A th3 khi
9u:(n lBc ca 'ua c tGng cng m.nh ln thA 'ua thng khFng tham /B hi ngh< ca
cH 9uan .i /in 2ng cI$ na ' tAm cch lo.i +P n!#
1h0nh th7 9u"n ch trung Hng t*$ 9u:(n c! c i7m l 9u:(n lBc nh n)c t*$
trung 'o ta: 'ua hoc 9uDc 'Hng# Tua nam ton 9u:(n nhng trong ho.t ng i(u
hnh 'ua /Ba 'o tri(u Anh ' + m: 9uan l.i gi8$ 'ic t? trung Hng xuDng 3n <a
$hHng# Oon + + m: nh n)c t? trung Hng xuDng 3n <a $hHng t.o thnh mt
th7 thDng nhIt#
Ânh thc cng ho $hong ki3n tSn t.i , mt =D thnh $hD ch"u u WghHlFr[nxH
ca vtalia, -D$gFr)t ' g=HcD$ ca -ga###Y =au khi ginh c =B tB 9uCn +Lng cc con
ng khc nhau nhQ +P ti(n ra mua =B tB tr< t? nh n)c $hong ki3n, Iu tranh 'c
trang###u:(n lBc , cc thnh $hD ! t*$ trung trong ta: gi)i 9u% tc thnh th< t*$ h$
trong î Sng thnh $hD c l*$ trn ngu:n tac +Eu ra, ch<u trch nhim i(u hnh
cc cFng 'ic ' 9uan h ca thnh $hD# 1h0nh , cc thnh $hD n: =)m hAnh thnh
cc 9uan h =Cn xuIt t +Cn ch nghXa#
cc n)c ch"u u , tSn t.i cC h hAnh thc ch0nh th7 trn# cc n)c $hHng
ZFng nh Tit -am# Orung uDc chJ tSn t.i hAnh thc ch0nh th7 9u"n ch $h"n 9u:(n ct
c ' 9u"n ch trung Hng t*$ 9u:(n# Zc +it , Tit -am, /)i =B tc ng ca nhu cEu
tr< thuu ' chDng gic ngo.i x"m, nh n)c trung Hng t*$ 9u:(n hAnh thnh rIt =)m#
CHU HII N TP
R# OrAnh +: nhng 'In ( cH +Cn '( nh n)c ch nF#
]# OrAnh +: nhng 'In ( cH +Cn '( nh n)c $hong ki3n#
]~
CHNG V
NH NC T NLN
I. Nw bA BxIY KLN CHMT V OU TbhNH PHT TbIPN CGA NH
NC T NLN
To khoCng th3 ku rT, rTv, mt =D n)c ghong ki3n O": u /o =B $ht tri7n
ca lBc lng =Cn xuIt ')i n(n =Cn xuIt hng ho lm cho ch nghXa $hong ki3n +)c
'o tAnh tr.ng khng hoCng ="u =ac# Orong cc n)c n: xuIt hin hng lo.t cFng
trng th cFng ' nhi(u thnh th< & l cc trung t"m thHng m.i l)n# OEng l)$ th< /"n
ng: cng tr, nn Fng 8c, tEng l)$ ti7u thHng, ti7u ch ng: xuIt hin cng nhi(u,
giai cI$ t =Cn ng: cng kh2ng <nh '< tr0 ca mAnh trong x hi, ": ch0nh l nhng
nh"n tD /dn 3n =B khng hoCng ton /in ca x hi $hong ki3n#
T)i =B $ht tri7n ca lBc lng =Cn xuIt, $hHng thc =Cn xuIt $hong ki3n tP r\
=B lyi thi ' +It lBc trong 'ic 9uCn l% n(n kinh t3, tr, thnh :3u tD kAm hm =B $ht
tri7n ca lBc lng =Cn xuIt# 16ng ')i =B $ht tri7n ca lBc lng =Cn xuIt l =B ra i
ca lBc lng x hi m)iQ t =Cn ' 'F =Cn# ìai cI$ t =Cn =au khi chi3m '< tr0 ch .o
trong kinh t3 nhanh ch!ng /nh 9u:(n lBc trong lXnh 'Bc ch0nh tr< nhLm th tiu 9uan
h =Cn xuIt $hong ki3n lyi thi, thi3t l*$ $hHng thc =Cn xuIt m)i, ti3n +, 't 9ua =B
khng hoCng, t.o cho lBc lng =Cn xuIt $ht tri7n#
-him '@ trn t ra tr)c giai cI$ t =Cn mt = m.ng cao cC l $hCi ti3n hnh
cch m.ng x hi, tha: th3 hAnh thi kinh t3 x hi cc +Lng hAnh thi kinh t3 x hi m)i,
thi3t l*$ h thDng 9uan h =Cn xuIt m)i, t.o cho lBc lng =Cn xuIt $ht tri7n# ua
cuc cch m.ng t =Cn, 9u:(n lBc ch0nh tr< chu:7n t? ta: giai cI$ thDng tr< cc =ang giai
cI$ thDng tr< m)i, tc l chu:7n t? ta: giai cI$ <a ch, $hong ki3n =ang ta: giai cI$ t
=Cn#
1ch m.ng t =Cn , t?ng n)c khc nhau /iMn ra /)i nhng hAnh thc khc
nhau, $h@ thuc ' nhng :3u tDQ ch0nh tr<, kinh t3, tru:(n thDng /"n tc### ca t?ng 9uDc
gia# OBu chung cch m.ng t =Cn c ti3n hnh /)i cc hAnh thc c@ th7 =auQ
U" VhMi nghSa vW t(angQ hAnh thc n: l hAnh thc cch m.ng trit 7 nhIt, n! lo.i
+P mi tn / ca x hi $hong ki3n, thi3t l*$ cc ngu:n tac cH +Cn ca n(n /"n ch t
=Cn# TA th3, hAnh thc n: chJ /iMn ra , nhng 9uDc gia c! giai cI$ t =Cn l)n m.nh,
=c 7 Di Eu ')i giai cI$ <a ch $hong ki3n, lnh .o c cch m.ng mt cch c
l*$ W1ch m.ng ^ 5an 'o th3 ku Rn, cch m.ng t =Cn gh$ th3 ku RzY#
X" >Ai cch t /AnQ l hAnh thc cch m.ng /iMn ra /)i =B thoC hi$ gia giai cI$
t =Cn ')i giai cI$ 9u% tc $hong ki3n, => /@ng '< tr0 ca giai cI$ mAnh trong ngh< 'in
7 lo.i +P /En nhng c 9u:(n, c li ca giai cI$ 9u% tc $hong ki3n, th"u t!m /En
9u:(n lBc ch0nh tr< '( ta: giai cI$ mAnh# Ânh thc n: thng c => /@ng , nhng
n)c m , ! giai cI$ t =Cn cha m.nh 7 ginh 9u:(n lBc mt cch kin 9u:3t '
trit 7, nhanh ch!ng WZc, -h*t, O": Van -haY
_" >hin t(anh giAi ph!ng G0n tc ho:c p $:t nh nc t /An ln It ai ' c
/"n nhng mi(n It jthuc <a m)if 'Dn l thuc <a ca cc n)c O =Cn $ht tri7n
W^$ chng 9uDc ôa kq, 1ana/a, xtr":liaY# ghEn l)n hAnh thc n: /iMn ra , cc '6ng
It tr)c ": l thuc <a ca tnh, To th3 ku Rz, R~, =au khi cch m.ng , tnh nN ra,
giai cI$ t =Cn , nhng thuc <a n: hAnh thnh t? =D /"n /i c t? 1h"u u, h$ thnh
giai cI$ thDng tr<, /6ng cH ch3 nh n)c lIn $ ' tiu /it thN /"n ')i ch3 th< tc ca
h, thi3t l*$ nh n)c t =Cn#
_
-h n)c t =Cn ra i l k3t 9uC ca cch m.ng O =Cn, ')i =B ra i ca nh
n)c t =Cn cc c 9u:(n, c li ca giai cI$ 9u% tc $hong ki3n +< lo.i +P, giai cI$
t =Cn tu:n +D cc 9u:(n +Anh 2ng, tB /o, +c i, nh"n 9u:(n### -h n)c t =Cn m)i
ti3n + hHn rIt nhi(u =o ')i nh n)c $hong ki3n tr)c ! m n! th tiu# Ohang li
ca cuc cch m.ng t =Cn ' =B ra i ca nh n)c t =Cn nh /Iu mt +)c $ht
tri7n m.nh mU ' ti3n +, m, ra mt giai o.n $ht tri7n m)i trong l<ch => nh"n lo.i# 4c
/6 '*:, nh n)c t =Cn 'dn khFng 't khPi +Cn chIt nh n)c +!c lt, nh n)c t =Cn
xit '( +Cn chIt n! 'En l nh n)c +!c lt /6 giai cI$ t =Cn ra =c tu:n tru:(n cho ci
gi l W-h n)c $h8c li chungY#
VCn chIt ca nh n)c t =Cn /o ch0nh nhng i(u kin ni t.i ca x hi O =Cn
9u:3t <nh, ! ch0nh l cH =, kinh t3, cH =, x hi ' cH =, t t,ng #
1H =, kinh t3 ca nh n)c t =Cn l n(n kinh t3 t +Cn ch nghXa /Ba trn ch3
t hu t +Cn '( t liu =Cn xuIt W ch :3u /)i /.ng nh m:, hEm mP, Sn i(n###Y,
c thBc hin thFng 9ua hAnh thc +!c lt gi tr< thng /#
1H =, x hi ca nh n)c t =Cn l mt k3t cIu x hi $hc t.$ trong ! c! hai
giai cI$ cH +Cn, c6ng tSn t.i =ong =ong c! li 0ch Di khng ')i nhau l giai cI$ t =Cn '
giai cI$ 'F =Cn# Orong hai giai cI$ n: giai cI$ gi '< tr0 thDng tr< l giai cI$ t =Cn, mc
/6 chJ chi3m thi7u =D trong x hi nhng l.i l giai cI$ nam hEu h3t t liu =Cn xuIt ca
x hi, chi3m o.t nhng nguSn ti =Cn l)n ca x hi# ìai cI$ 'F =Cn l + $h*n Fng
Co trong x hi, l lBc lng lao ng ch8nh trong x hi# T( $hHng /in $h$ l% h
c tB /o, nhng khFng c! t liu =Cn xuIt nn h chJ l ngi +n =c lao ng cho
giai cI$ t =Cn, l i 9u"n lm thu cho giai cI$ t =Cn# -goi hai giai cI$ ch0nh nu
trn, trong x hi t =Cn cKn c! nhi(u tEng l)$ x hi khc nhQ nFng /"n, ti7u t =Cn, tr0
thc###
T( mt t t,ng giai cI$ t =Cn luFn tu:n tru:(n '( t t,ng /"n ch & a
ngu:n, nhng trn thBc t3 luFn tAm mi cch Cm +Co <a '< c tFn ca % thc h t
=Cn, ngGn cCn mi =B $ht tri7n ' tu:n tru:(n t t,ng cch m.ng, ti3n + ca giai cI$
cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng#
Orong l<ch => $ht tri7n ca mAnh, nh n)c t =Cn trCi 9ua mt 9u trAnh $ht
tri7n l"u /i ' $hc t.$# -hAn chung c! th7 khi 9ut 9u trAnh $ht tri7n ca -h n)c
t =Cn t? khi ra i cho 3n na: thnh _ giai o.n nh =auQ
Yiai $o'n UE O? thi kq thang li ca cch m.ng t =Cn th3 ku Rn & Rz 3n cuc
chi3n tranh gh$ & ghN ' 1Fng x ga & xi#
Z": l giai o.n nh n)c t =Cn trong 9u trAnh hAnh thnh ' cng cD# Ohi kq
n: /o $hCi Iu tranh chDng l.i cc tn / ca ch3 $hong ki3n tu: +< nh N
nhng 'dn cKn Cnh h,ng rIt l)n trong x hi nn nh n)c t =Cn ra =c tu:n tru:(n
' cng cD cc thi3t ch3 ca n(n /"n ch O =Cn nh Cng $hi, ngh< 'in t =Cn, ch3
+Eu c> tB /o###
Z": l giai o.n nh n)c t =Cn c.nh tranh tB /o, nh n)c cha can thi$ 'o
kinh t3 m chJ !ng 'ai trK l ngi jl0nh gc mf, Cm +Co cho cc i(u kin c.nh
tranh tB /o, gi gAn tr*t tB x hi t =Cn#
Yiai $o'n XE O? RzpR 3n R~Rp# giai o.n n: ch nghXa t +Cn chu:7n thnh
ch nghXa t +Cn c 9u:(n ' ch nghXa 3 9uDc# Zc trng ca thi kq n: l =B cIu
k3t cht chU gia cc t*$ on t +Cn ti $hit ' nh n)c t =Cn# -h n)c t =Cn tr,
thnh uu +an 9uCn l% cc cFng 'ic ca cc t*$ on t +Cn c 9u:(n, ti $hit ' +at
Eu can thi$ 'o kinh t3# V m: nh n)c tr, nn cSng k(nh, 9u"n =B ' +.o lBc# 1h3
_R
.i ngh< +< l"m 'o tAnh tr.ng khng hoCng, tha: 'o ! l ch nghXa 9u"n $hit ')i
c trng l =B cEm 9u:(n ca gi)i 9u"n =B trong + m: nh n)c, -gh< 'in +< thu hm$
9u:(n lBc, ngu:n th 9uDc gia nam gi 9u:(n lBc nh n)c#
Yiai $o'n ZE O? R~Rp 3n na:# ìai o.n n: chia thnh hai thi kqQ
O? R~Rp 3n R~hk l thi kq khng hoCng ca ch nghXa t +Cn# -h n)c c
9u:(n c thi3t l*$ , hEu h3t cc n)c t =Cn# -h n)c can thi$ m.nh mU 'o kinh t3#
V m: nh n)c l =B thDng nhIt gia 9u:(n lBc kinh t3 ' 9u:(n lBc ch0nh tr<, ng:
cng tr, nn 9u"n $hit, 9uan liu, c ti 9u"n =B# 4t =D nh n)c t =Cn chu:7n thnh
nh n)c $ht x0t#
O? R~hk 3n na: l thi kq nh n)c t =Cn c! nhng +)c $ht tri7n m)i# au
chi3n tranh nhi(u n)c t =Cn ra khPi khng hoCng, nh n)c can thi$ 'o kinh t3 ,
tEm 'X mF, Sng thi t*$ trung 'o 9uCn l% hnh ch0nh ' thBc hin chc nGng x hi#
1h0nh 'A th3, + mt x hi ca nhi(u n)c t =Cn c! =B $ht tri7n ng k7, cc thi3t ch3
/"n ch t =Cn c $h@c hSi, 'ai trK ca $h$ lu*t c ( cao 7 ngGn ng?a hin tng
l.m 9u:(n ' xoa /<u =B Iu tranh ca nh"n /"n lao ng#
-h '*:, 9ua cc giai o.n $ht tri7n $hc t.$, +Cn chIt ca nh n)c t =Cn 'dn
khFng tha: Ni n! 'dn l cFng c@ thBc hin chu:n ch0nh t =Cn# Ou: nhin, nh gi +Cn
chIt ca nh n)c t =Cn cEn $hCi x[m xit n! trong ti3n trAnh l<ch => c@ th7, khch 9uan
ca t?ng giai o.n $ht tri7n#
II. CHFC NiNG CGA NH NC T NLN
VCn chIt ca nh n)c t =Cn th7 hin thFng 9ua cc chc nGng Di ni ' Di
ngo.i ca n!# 1hc nGng ca nh n)c t =Cn ch0nh l nhng $hHng /in ho.t ng cH
+Cn ca nh n)c nhLm thBc hin 9u:(n lBc nh n)c trn tIt cC cc lXnh 'Bc ca i
=Dng nh n)c ' x hi#
ua cc giai o.n $ht tri7n khc nhau ca nh n)c t =Cn cc chc nGng ca
nh n)c t =Cn c! nhng tha: Ni ng k7, tu: '*: khi x[m xit ta thI: tBu chung nh
n)c t =Cn c! cc chc nGng Di ni ' Di ngo.i =auQ
1. C)[- &r&? ->&? -AY ]U4 '@Y y$V 0<n T` 0)A&? 0<; ->5 ?959 -a. 0+ TU&
1hc nGng n: +ao hm nhng ni /ung =auQ
& >=ng c v bAo v ch $ t h9u t /An
OIt cC cc nh n)c t =Cn (u coi 9u:(n t hu l 9u:(n thing ling +It khC
x"m $h.m# OhFng 9ua $h$ lu*t cc nh n)c t =Cn thi3t l*$ ' +Co ' 9u:(n t hu
c6ng ')i =B gi8$ ca tIt cC + m: +.o lBc ' cc +in $h$ khc# ong , cc giai
o.n $ht tri7n khc nhau, nh n)c t =Cn thBc hin chc nGng n: ccng khc nhau,
th0ch ng ')i hon cCnh kinh t3 ca myi giai o.n# Orong thi kq ch nghXa t +Cn c.nh
tranh tB /o, nh n)c t =Cn +Co ' 9u:(n t hu ca ton + giai cI$ t =Cn# în na:,
nh n)c t =Cn +Co ' 9u:(n t hu ca nhng nh!m t +Cn c 9u:(n /)i nhi(u hAnh
thc khc nhau, nhQ chu:7n =, hu ca nh!m t +Cn c 9u:(n ang +< [ /o. =ang =,
hu nh n)c, t.o cho n! nhng 9u:(n trong Eu t hoc khai thc t0n /@ng, gi8$
cc nh!m t +Cn c 9u:(n m, rng th< trng ra +n ngoi###
& OrIn $ cc giai cI$ +< tr< '( mt ch0nh tr<
Z": l ho.t ng thng xu:n ca nh n)c t =Cn nhLm +Co ' <a '< thDng tr<
'( ch0nh tr< ca giai cI$ t =Cn# Ou: '*: ho.t ng n: ccng c! nhng +i7u hin khc
nhau# Orong giai o.n Eu, 7 +Co ' <a '< thDng tr< ca mAnh, nh n)c t =Cn th)ng
=> /@ng + m: +.o lBc n $ trBc ti3$ cc $hong tro Iu tranh ca giai cI$ cFng nh"n
_]
' nh"n /"n lao ng# Orong giai o.n hin na:, nh n)c t =Cn 'dn /u: trA =B n $
ch0nh tr< nhng /)i nhng hAnh thc, $hHng $h$ ng@: trang tinh 'i hHn, nhQ 9u:
<nh cc hAnh thc, th7 thc ng c>, +Eu c>###
& 8(6n p giai c6p b7 t(7 v m:t t tMng
4t mt nh n)c t =Cn luFn tu:n tru:(n '( tinh thEn /"n ch a ngu:n,
nhng trn thBc t3 trong tIt cC cc giai .o $ht tri7n cc nh n)c t =Cn luFn tAm mi
cch nhLm Cm +Co <a '< c tFn ca % thc h t =Cn, ngGn cCn 'ic tru:(n + nhng t
t,ng cch m.ng, ti3n + ca giai cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng# ô.t ng n:
c +Co Cm +,i =B lin k3t gia nh n)c t =Cn ')i cc th3 lBc tFn gio ' h thDng
cc $hHng tin thFng tin .i ch8ng#
:. C)[- &r&? 39&) 0R
Orong giai o.n ch nghXa t +Cn c.nh tranh tB /o chc nGng n: cha c ch8
trng# 1hu:7n =ang giai o.n ch nghXa t +Cn c 9u:(n, nh n)c t =Cn t?ng +)c
can thi$ 'o lXnh 'Bc kinh t3, ' khi ch nghXa t +Cn c 9u:(n chu:7n thnh ch nghXa
t +Cn c 9u:(n nh n)c thA =B can thi$ n: c tGng cng ' lm nC: =inh chc
nGng m)i & chc nGng kinh t3#
4@c 0ch ca chc nGng n: nhLm t.o ra cc i(u kin, cc Cm +Co '*t chIt, k|
th*t, $h$ l% ' ch0nh tr< cho cc ho.t ng =Cn xuIt, kinh /oanh ca cc t*$ on t +Cn,
Cm +Co =B tGng tr,ng ca n(n kinh t3 t +Cn, ngGn ng?a ' khac $h@c nhng ngu:n
nh"n /dn 3n tAnh tr.ng khng hoCng kinh t3#
Z7 thBc hin chc nGng n:, nh n)c t =Cn => /@ng hng lo.t cc hAnh thc '
$hHng $h$ nhQ => /@ng h thDng Kn +e: kinh t3, cc k0ch th0ch kinh t3 th7 hin trong
cc tc ng mang t0nh hnh ch0nh & kinh t3 ln h thDng cc 9uan h kinh t3#
B +i7u hin ca chc nGng n: th7 hinQ
-h n)c t =Cn cGn c 'o tAnh hAnh kinh t3 & x hi 7 x": /Bng ' a ra cc
chHng trAnh kinh t3 c@ th7#
-h n)c thFng 9ua chHng trAnh Eu t ti ch0nh nhLm $h@c '@ trBc ti3$ cho
cc chHng trAnh ' m@c tiu kinh t3#
-h n)c a ra ' thBc hin cc ch0nh =ch ti ch0nh & ti(n t, ch0nh =ch thu3,
ch0nh =ch th< trng th0ch h$ ')i i(u kin ' nhu cEu $ht tri7n kinh t3#
-h n)c $ /@ng cc +in $h$ 7 +Co ' n(n =Cn xuIt trong n)c tr)c =c
i$ ca th< trng kinh t3 9uDc t3#
p. C)[- &r&? 78 )29
-h n)c t =Cn thBc hin chc nGng x hi 7 giCi 9u:3t cc 'In ( x hi nhQ
'ic lm, thIt nghi$, /"n =D, gio /@c, : t3, +Co ' mFi trng, 'In ( +Co tr x hi cho
ngi gi, giCi 9u:3t cc t n.n x hi###1h0nh =ch x hi ' 'ic thBc hin chc nGng x
hi ca nh n)c t =Cn tuq thuc 'o tHng 9uan cc lBc lng ch0nh tr< trong nh n)c
t =Cn , cc giai o.n $ht tri7n ' trong t?ng 9uDc gia c@ th7#
v. C)[- &r&? 09R& )*&) -)9R& 0<5&) 7e1 #+z- '* -)A&? .)/ -/- .)4&? 0<*4
-/-) 1^&? 0)R ?9,9
1hc nGng ti3n hnh chi3n tranh x"m lc 7 m, rng thuc <a l chc nGng Di
ngo.i ch :3u ca nh n)c t =Cn thi kq ch nghXa t +Cn c.nh tranh tB /o# 1c nh
n)c t =Cn tAm mi cch x"m lc cc '6ng It m)i hoc g": chi3n tranh ')i nh n)c
t =Cn khc 7 chia l.i th3 gi)i, xc <nh 9u:(n thDng tr< ha: m, rng '6ng Cnh h,ng
ca mAnh#
__
Khi h thDng x hi ch nghXa c thi3t l*$, chc nGng Di ngo.i ch :3u ca
cc nh n)c t =Cn l ti3n hnh chDng $h cc n)c x hi ch nghXa, [ /o., chia rU
$hong tro giCi $h!ng /"n tc#
{. C)[- &r&? SA9 &?4^9 )4* ]n&)Y )z. 0/- _$A- 0R
Orong giai o.n hin na: +Di cCnh 9uDc t3 c! nhi(u tha: Ni 'A th3 nhi(u nh n)c
t =Cn c! =B tha: Ni t0ch cBc trong 9uan h Di ngo.i, giCi 9u:3t cc 'In ( 9uDc t3
thFng 9ua Di tho.i ')i nhng ch0nh =ch Di ngo.i m(m /lo# Vn c.nh !, cc nh n)c
t =Cn tGng cng m, rng cc hAnh thc h$ tc 9uDc t3 trong nhi(u lXnh 'Bc $ht tri7n
x hi nhQ kinh t3, 'Gn ho & x hi, mFi trng, khoa hc & k| thu*t, cc 'In ( nh"n
.o### ')i cc n)c c! ch3 ch0nh tr< khc nhau#
III. K Mj NH NC T NLN
1c nh n)c t =Cn /6 c tN chc /)i hAnh thc ch0nh th7 no thA 'dn (u c!
chung mt cch thc tN chc + m: nh n)c trn cH =, thu:3t $h"n 9u:(n nhLm chDng
l.i =B c on chu:n 9u:(n ca ch3 chu:n ch3 $hong ki3n, giCi 9u:3t nhng 'In
( thuc ni + ca giai cI$ t =Cn ' ch[ *: +Cn chIt thBc ca mAnh tr)c 9uEn ch8ng
nh"n /"n lao ng#
-i /ung ca thu:3t $h"n 9u:(n l =B $h"n chia 9u:(n lBc nh n)c thnh _
nhnh 9u:(nQ l*$ $h$, hnh $h$ ' t $h$# Va nhnh 9u:(n n: $hCi c giao cho +a
cH 9uan nh n)c khc nhau nam gi trn mt cH ch3 kAm ch3, Di trng nhau nhng c
l*$ ')i nhau, :3u tD ch .o ca hc thu:3t l j/6ng 9u:(n lBc 7 h.n ch3 9u:(n lBcf#
Orn cH =, ca ngu:n tac $h"n chia 9u:(n lBc, '( cH +Cn + m: nh n)c t
=Cn +ao gSm nhng + $h*n =auQ
1. N?); '9@&
T( hAnh thc, ngh< 'in t =Cn l cH 9uan 9u:(n lBc cao nhIt, nam 9u:(n l*$
$h$# T( cH cIu tN chc ngh< 'in t =Cn c) th7 c tN chc th[o cH cIu R 'in ccng c!
th7 c tN chc th[o cH cIu nhi(u 'in nhng $hEn l)n cc n)c c! cH cIu ] 'inQ
thng ngh< 'in ' h. ngh< 'in# T)i ngh< 'in c! cH cIu ] 'in '( ngu:n tac thng
ngh< 'in c! 0t 9u:(n hHn =o ')i h. ngh< 'in ' c hAnh thnh +Lng nhi(u hAnh thc
khc nhauQ +Eu, +N nhim, th?a k3### ^. ngh< 'in c hAnh thnh +Lng hAnh thc +Eu
c>#
u:(n lBc ca ngh< 'in t =Cn , cc giai o.n $ht tri7n khc nhau ca nh n)c
t =Cn ccng h3t =c khc nhau# giai o.n Eu ca nh n)c t =Cn 'ai trK ca ngh< 'in
l h3t =c l)n# Z": ch0nh l ch3 <nh /"n ch nhIt trong cH cIu tN chc + m: nh n)c
t =Cn, l cH =, h$ $h$ 7 giai cI$ t =Cn Iu tranh g.t +P c 9u:(n, c li ca giai
cI$ $hong ki3n, i(u n: hon ton 8ng ')i c"u n!iQ jngh< 'in tnh c! th7 lm c
mi 'ic tr? 'ic +i3n n + thnh n Fngf# 1hu:7n =ang giai o.n 3 9uDc ch nghXa,
ch3 ngh< 'in mIt /En 'ai trK l trung t"m 9u:(n lBc ch0nh tr<, Cnh h,ng ca ngh<
'in trong i =Dng nh n)c +< giCm =8t /o xu h)ng t*$ trung 9u:(n lBc 'o h thDng
cH 9uan hnh $h$# în na:, 'ic x[m xit =B $ht tri7n ca ngh< 'in t =Cn l h3t =c
$hc t.$ ' kh! khGn, +,i lU ngh< 'in t =Cn hin na: khFng Hn thuEn chJ l cH 9uan
l*$ $h$ m !ng 'ai trK 9uan trng Di ')i 9u trAnh $ht tri7n /"n ch Wc +it ,
nhng n)c m cc Cng cnh tC nam c a =D gh3 trong ngh< 'inY#
:. N?$VW& 0)> _$A- ?95
-gu:n th 9uDc gia l ngi ngi )ng Eu nh n)c, .i /in cho cc 9uDc
gia trong cc 9uan h Di ni ' Di ngo.i#
_h
1hc '@ n: trong cc nh n)c c! cc hAnh thc ch0nh th7 khc nhau, =B hAnh
thnh ' them 9u:(n ccng h3t =c khc nhau# Orong cc nh n)c c! hAnh thc ch0nh th7
9u"n ch l*$ hi3n ngu:n th c hAnh thnh +Lng con ng tru:(n k3, ' c nhAn
nh*n nh l +i7u tng cho tru:(n thDng ' =B thDng nhIt /"n tc W-h*t VCn, THng
9uDc tnh###Y#
cc n)c c! ch0nh th7 cng ho, ngu:n th 9uDc gia c hAnh thnh thFng
9ua con ng +Eu c># Ou: nhin them 9u:(n ca h ccng h3t =c khc nhau , cc lo.i
hAnh ch0nh th7 khc nhau# -3u nh trong ch0nh th7 cng ho tNng thDng 9u:(n lBc ca
ngu:n th l h3t =c l)n, '?a l ngi ng Eu nh n)c, '?a l ngi ng Eu cH
9uan hnh $h$ W4|, 4xicF, ghili$$in###Y, thA tri l.i , nhng n)c c! ch0nh th7 cng
ho .i ngh< ccng giDng nh cc n)c c! ch0nh th7 9u"n ch l*$ hi3n, ngu:n th 9uDc
gia $hEn l)n mang t0nh chIt .i /in hAnh thc# Ou: nhin, ngu:n th 9uDc gia ccng c!
Cnh h,ng nhIt <nh trong 'ic thnh l*$ ch0nh $h hoc trong mt =D 'In ( khc nh
=> /@ng = m.ng .o c ' l +i7u tng ca '< ng Eu Eu nh n)c WZc, , -h*t
VCn###Y#
p. C)=&) .)>
1h0nh $h l cH 9uan nam 9u:(n hnh $h$ trong nh n)c t =Cn# 1h0nh $h
!ng mt 'ai trK cBc kq 9uan trng ' gi '< tr0 trung t"m trong + m: nh n)c# Orn
thBc t3, ch0nh $h t =Cn 9u:3t <nh $hEn l)n cc ch0nh =ch Di ni ' Di ngo.i ca nh
n)c t =Cn#
1ch thc hAnh thnh ch0nh $h trong cc nh n)c t =Cn ccng h3t =c khc nhau
# ZDi ')i nhng n)c c! ch0nh th7 cng ho tNng thDng, ch0nh $h c thnh l*$ khFng
$h@ thuc 'o ngh< 'in, ng Eu ch0nh $h l tNng thDng, nhng n)c n: khFng t ra
chc '@ th t)ng# ZDi ')i cc n)c c! ch0nh th7 cng ho .i ngh< hoc 9u"n ch .i
ngh<, ch0nh $h c thnh l*$ trn cH =, ca Cng ch0nh tr< nam .i a =! gh3 trong ngh<
'in# Oh t)ng ch0nh $h ' cc thnh 'in ch0nh $h c! th7 /o tNng thDng +N nhim
Wvtalia, gh$, -h*tY, c! th7 /o tNng thDng k3t h$ ')i ngh< 'in +Eu WZcY#
v. T4* /&
Oo n t =Cn nam 9u:(n t $h$, Oo n c! 'ai trK rIt 9uan trng trong 'ic thBc
hin 9u:(n lBc ch0nh tr< ca giai cI$ t =Cn#
1c them $hn ca nh n)c t =Cn thng c! t0nh chu:n nghi$ cao, ch :3u
c +N nhim ')i nhim kq /i, th*m ch0 , mt =D n)c l nhim kq =uDt i, n3u +Co
Cm =c khP[ ' khFng $h.m ti#
Ou: nhin , cc h thDng $h$ lu*t khc nhau, them 9u:(n ' $hHng thc ho.t
ng ca to n ccng khc nhau, c +it l gia h thDng $h$ lu*t ng lF & rac xFng
' ^ thDng $h$ lu*t 1h"u u l@c <a#
Vn c.nh h thDng to n cN i7n, nh n)c t =Cn cKn thi3t l*$ cc to n khc
nhQ to hnh ch0nh, to thHng m.i, to '< thnh nin, to +Co hi3n###
III. HhNH THFC NH NC T NLN
rit /)i g!c khoa hc $h$ l%, hAnh thc nh n)c t =Cn gSmQ Ânh thc
ch0nh th7, hAnh thc cIu tr8c nh n)c ' ch3 ch0nh tr<#
R. Hn&) 0)[- -)=&) 0)m 0+ TU&
-h n)c O =Cn c! hai /.ng ch0nh th7 cH +Cn l ch0nh th7 9u"n ch l*$ hi3n '
ch0nh th7 cng ho#
H >h5nh th- ,u0n ch= lp hin
_k
Orong cc nh n)c c! ch0nh th7 9u"n ch l*$ hi3n c! hai /.ng +i3n /.ng ch0nh l
ch0nh th7 9u"n ch nh< ngu:n ' 9u"n ch .i ngh<#
1h0nh th7 9u"n ch nh< ngu:n th7 hin t0nh =ong $hHng 9u:(n lBc gia nh 'ua
' ngh< 'in# Tua chJ +< h.n ch3 trong lXnh 'Bc l*$ $h$ m khFng +< h.n ch3 trong lXnh
'Bc hnh $h$# 1c .o lu*t /o ngh< 'in thFng 9ua $hCi c! =B $h chuen ca nh
'ua#1h0nh $h ch<u trch nhim tr)c nh 'ua# Ânh thc n: chJ tSn t.i , nh n)c t
=Cn trong giai oan Eu W-h n)c ghN thi kq nh< 3 9uDc, RzpR & R~Rz ' nh n)c
-h*t th[o î3n $h$ 4inh Or< Rzz~Y#
Ânh thc 9u"n ch .i ngh< th7 hin t0nh hAnh thc ca 9u:(n lBc nh 'ua# -h
'ua, ')i t0nh cch l ngu:n th 9uDc gia chJ l ngi .i /in tng trng ch khFng
nam 9u:(n hnh thBc t3# Orn thBc tiMn, nh 'ua khFng nam 9u:(n lBc trn cC lXnh 'Bc
hnh $h$ ' l*$ $h$# 1c .o lu*t /o ngh< 'in thFng 9ua ' nh 'ua khFng c! 9u:(n
$h 9u:3t# 1h0nh $h /o ngh< 'in thnh l*$ ' $hCi chh5nh thcng ho t /An
Z": l hAnh thc ch0nh th7 $hN +i3n ca nh n)c t =Cn hin na:# Ânh thc
n: c! hai +i3n /.ng ch :3u l cng ho tNng thDng ' cng ho .i ngh<#
ch0nh th7 cng ho tNng thDng, 'ai trK ca ngu:n th 9uDc gia l rIt 9uan
trng# ONng thDng '?a l ngi ng Eu nh n)c, '?a l ngi ng Eu ch0nh $h, /o
nh"n /"n trBc ti3$ +Eu ra hoc /o cc .i +i7u c> tri +Eu ra# 1c thnh 'in ca ch0nh $h
/o tNng thDng lBa chn ' +N nhim, ch th[o th t@c c +it W th t@c n h.chY#
ch0nh th7 cng ho .i ngh<, 'ai trK ca ngh< 'in l rIt l)n, ngh< 'in l thi3t
ch3 9u:(n lBc trung t"m trong cH ch3 thBc thi 9u:(n lBc nh n)c# -gh< 'in +Eu ra
ngu:n th 9uDc gia WtNng thDngY ' Cng ch0nh tr< nam a =D gh3 trong ngh< 'in c!
9u:(n thnh l*$ ch0nh $h, ch0nh $h ch<u trch nhim tr)c ngh< 'in ' c! th7 +< ngh<
'in giCi tn, 'ai trK ca tDng thDng khFng l)n W5in +ang Zc, , soY#
-goi ch0nh th7 cng ho tNng thDng ' ch0nh th7 cng ho .i ngh<, hin na: cKn
xuIt hin ' tSn t.i hAnh thc cng ho hyn h$ gia cng ho tNng thDng ' cng ho
.i ngh< Wgh$, VS o -haY# Orong hAnh thc ch0nh th7 n:, nhng c i7m ca cng
ho .i ngh< c +Co lu nhng +n c.nh ! l.i tGng cng 9u:(n lBc ca tNng thDng#
ONng thDng c tu:7n c> 9ua hAnh thc $hN thFng Eu $hi3u# 1h0nh $h /o tNng thDng
+N nhim, ngi ng Eu ch0nh $h l th t)ng nhng tNng thDng 'dn c! 9u:(n i(u
hnh ho.t ng Di ')i ch0nh $h# Orong trng h$ cEn thi3t, tNng thDng c! 9u:(n giCi
tn cC ngh< 'in#
:. Hn&) 0)[- -a$ 0<o- &)* &+,- 0+ TU&
-h n)c O =Cn c! cc hAnh thc cIu tr8c =auQ Ânh thc lin +ang ' hAnh thc
Hn nhIt#
Ânh thc cIu tr8c lin +ang l =B h$ thnh t? nhi(u +ang thnh 'in, =ong myi
thnh 'in ca lin +ang khFng c! E: cc /Iu hiu ca mt nh n)c c l*$# 4c
/6 myi thnh 'in (u c! lnh thN ring, hi3n $h$ ring, h thDng ch0nh 9u:(n ring
=ong +ang khFng c! ch 9u:(n 9uDc gia ring WkhFng l ch th7 ca lu*t $h$ 9uDc t3Y#
-h n)c lin +ang c! hi3n $h$ ring, h thDng $h$ lu*t ring, c! gi tr< tDi cao =o ')i
hi3n $h$ ' $h$ lu*t ca cc +ang thnh 'in# ZSng thi trong nh n)c lin +ang tSn
_n
t.i mt ch3 hai 9uDc t<ch Di ')i myi cFng /"n# Orong hAnh thc cIu tr8c nh n)c
lin +ang, '( mt ngu:n tac, cc thnh 'in khFng c! 9u:(n tch khPi nh n)c lin
+ang#
-h n)c Hn nhIt l hAnh thc cIu tr8c $hN +i3n ca cc nh n)c t =Cn# -h
n)c Hn nhIt c! nhng /Iu hiu c trngQ
& 1! hi3n $h$ ' h thDng $h$ lu*t thDng nhIt;
& ^ thDng cH 9uan nh n)c , trung Hng thDng nhIt WcH 9uan l*$ $h$, hnh
$h$ ' t $h$Y;
& 1! ch 9u:(n lnh thN thDng nhIt;
& 1! 9uDc t<ch thDng nhIt;
& 1c cH 9uan ch0nh 9u:(n <a $hHng tN chc ' ho.t ng th[o 9u: <nh
chung ca ch0nh 9u:(n trung Hng#
Ou: nhin, khi x[m xit hAnh thc cIu tr8c nh n)c Hn nhIt t =Cn cEn ch8 %
mt =D +i7u hin c@ th7 trong tN chc thBc hin 9u:(n lBc nh n)c <a $hHng# Orong
mt =D n)c, xu h)ng t*$ trung 9u:(n lBc '( trung Hng c coi trng# 1c cH 9uan
ch0nh 9u:(n <a $hHng $h@c t6ng tu:t Di 9u:(n lBc nh n)c trung Hng# -h n)c
c> .i /in ca mAnh '( <a $hHng trBc ti3$ 9uCn l% mi mt ho.t ng , ":# ôc mt
=D n)c mc /6 c! +Eu ra cc cH 9uan ch0nh 9u:(n <a $hHng +n c.nh .i /in ca
trung Hng, =ong ho.t ng ca cc cH 9uan n: t /)i =B ki7m =ot ca cc .i /in
/o trung Hng c> '(# Ânh thc n: tSn t.i , -h*t VCn ' gh$#
4t =D n)c l.i thBc hin ngu:n tac tCn 9u:(n trong tN chc thBc hin 9u:(n lBc
nh n)c , <a $hHng# O.i cc n)c n: xuIt hin /Iu hiu =B tB tr< ca ch0nh 9u:(n <a
$hHng# 1H 9uan 9u:(n lBc <a $hHng /o nh"n /"n +Eu ra ho.t ng th[o ngu:n tac tB
9uCn# -h n)c gin ti3$ ki7m =ot ho.t ng ca cc cH 9uan <a $hHng, hAnh thc n:
c $ /@ng , mt =D <a $hHng ca tnh, O"n O": 5an, gh$, O": Van -ha#
-goi hai hAnh thc cIu tr8c trn, trong l<ch => ca nh n)c t =Cn cKn tSn t.i
mt ki7u cIu tr8c nh n)c khc l lin minh gia cc 9uDc gia, nh lin minh , 4| t?
Rppn & Rpzp, Zc 3n Rznp, Oh@: | Rzhz; nh n)c lin minh l =B k3t h$ cc 9uDc
gia c! ch 9u:(n, nhLm giCi 9u:3t mt =D 'In ( no ! trong mt khoCng thi gian nhIt
<nh# rit /)i g!c khoa hc $h$ l%, nh n)c lin minh c! cH cIu tN chc khFng
cht chU ' chJ g": Cnh h,ng mang t0nh 9u:(n lBc Di ')i cc n)c thnh 'in trong
mt =D lXnh 'Bc nhIt <nh# în na:, ng ch8 % l 5in minh 1h"u u#
p. C)R S2 -)=&) 0<; ->5 &)* &+,- 0+ TU&
1h3 ch0nh tr< ca nh n)c t =Cn c hi7u l ton + cc $hHng $h$, th
o.n m giai cI$ t =Cn => /@ng 7 thBc hin n(n ch0nh tr< t =Cn# 1h3 ch0nh tr< ca
nh n)c t =Cn c $hCn Cnh 9ua cc $hHng $h$ ho.t ng ca h thDng cH 9uan nh
n)c, <a '< $h$ l% ca cFng /"n c6ng cc tN chc ch0nh tr< x hi ' nhng +in $h$
+Co Cm thBc hin cc 9u:(n tB /o, /"n ch cho cFng /"n# 1h3 ch0nh tr< t =Cn l mt
cH ch3 nGng ng, linh ho.t, , cc giai o.n $ht tri7n khc nhau ca nh n)c t =Cn,
ccng nh , t?ng 9uDc gia c@ th7 +i7u hin ca n! l h3t =c khc nhau# Ou: nhin, nhAn
chung cho thI: nh n)c t =Cn hoc c! ch3 ch0nh tr< /"n ch hoc ch3 $hCn /"n
ch# Tic xc l*$ ch3 ch0nh tr< no l tuq thuc 'o tHng 9uan ch0nh tr< trong n)c,
'ai trK ti3n + ha: $hCn ng ca + $h*n cEm 9u:(n, tAnh hAnh ch0nh tr< 9uDc t3#
Orong cc ch3 ch0nh tr< n!i trn thA ch3 /"n ch t =Cn l ch3 ch0nh tr< tDt
nhIt ca nh n)c t =Cn, n! c +i7u hin +Lng cc /Iu hiuQ
& 1! =B th?a nh*n =B +Anh 2ng ca mi cFng /"n tr)c $h$ lu*t;
_p
& KhC nGng ngi /"n c => /@ng rng ri cc 9u:(n tB /o /"n ch;
& 1! =B c6ng tSn t.i ca cc Cng ch0nh tr<, k7 cC Cng ca $hi Di l*$ +n
c.nh Cng cEm 9u:(n;
& ^ thDng cc cH 9uan .i /in c hAnh thnh +Lng con ng +Eu c> th[o
ngu:n tac $hN thFng Eu $hi3u;
& -gu:n tac $h$ ch3 t =Cn c +Co Cm#
Ou: nhin, ')i ch3 ch0nh tr< /"n ch t =Cn + mt nh n)c t =Cn co =B
tha: Ni ng k7, =ong thBc chIt n! 'dn cha 't ra khPi khuFn khN ca mt nh n)c
+!c lt, nh T#v 5-in nh*n xitQ jx hi t +Cn ch nghXa, xit trong nhng i(u kin
$ht tri7n thu*n li nhIt ca n!, [m l.i cho ta mt ch3 /"n ch 0t nhi(u hon +< trong
ch3 cng ho /"n ch# -hng ch3 /"n ch I: tBu chung 'dn +< +! trong khuFn khN
ch*t hm$ ca =B +!c lt t +Cn ch nghXa, ' /o !, thBc ra, n! tBu chung 'dn l mt ch3
/"n ch Di ')i ring nhng giai cI$ c! ca, Di ')i ring +n giu c! m thFif
R
#
1h3 $hCn /"n ch l cH ch3 => /@ng +.o lBc ca cc nh!m t =Cn $hCn ng
lcng o.n ttrong 'ic thBc hin chu:n ch0nh t =Cn# Zc trng ca ch3 n: l mi
9u:(n tB /o, /"n ch +< h.n ch3 t)i mc tDi a, hoc +< xo +P hon ton; cc Cng $hi
ch0nh tr< Di l*$, cc tN chc ch0nh tr< & x hi c l*$ +< t ra ngoi 'Kng $h$ lu*t ' +<
n $ / man, cc th7 ch3 /"n ch +< 'F hiu#
Vi3n /.ng cao nhIt ca ch3 $hCn /"n ch l ch3 $ht x0t# 1h3 $ht x0t
')i t0nh chIt cBc oan xo +P hon ton cc th7 ch3 /"n ch t =Cn, cIm mi tN chc,
Cng $hi Di l*$ ho.t ng, cFng khai => /@ng +.o lBc ' cc +in $h$ khng +D, thBc
hin ch0nh =ch $h"n +it chng tc# -g: na: ch3 $ht x0t khFng cKn tSn t.i ')i E:
cc /Iu hiu c trng ca n!# Ou: nhin, hin 'dn cKn c! khu:nh h)ng $h@c hSi
ch nghXa $ht x0t , ": ! ')i nhng lu*n iu m)i c6ng ')i =B $h@c hSi ca nhng
Cng t"n $ht x0t trong mt =D nh n)c t =Cn, ' 'A th3 ngu: cH ti(m en :3u tD [ /o.
n(n /"n ch t =Cn 'dn luFn l c! th*t , mt =D 9uDc gia#
CHU HII N TP
R# gh"n t0ch +Cn chIt ca nh n)c t =Cn#
]# OrAnh +: nhng hi7u +i3 '( + m: nh n)c t =Cn#
_# gh"n t0ch chc nGng ca nh n)c t =Cn#
h# OrAnh +: nhng hi7u +i3t '( hAnh thc nh n)c t =Cn#
R
T#v 5-in ton t*$, t*$ __
_z
CHNG VI
Nw bA BxIY KLN CHMTV OUj LUT PHT TbIPN
CGA NH NC ! HI CHG NGH|A
I. Nw bA BxI CGA NH NC ! HI CHG NGH|A
1. T=&) 0a0 VR$ #;-) T}
1h nghXa 4c & 5nin kh2ng <nh rLng, 1ch m.ng 'F =Cn ' =B ra i ca nh
n)c x hi ch nghXa l tIt :3u l<ch =># O0nh tIt :3u n: c 9u: <nh +)i nhng m"u
thudn ni t.i $ht =inh trong lKng x hi t +Cn ch nghXa# 1h0nh trong lKng x hi t +Cn
cha Bng cc :3u rD lm ti(n ( cho =B ra i ca nh n)c x hi ch nghXaQ ti(n (
'( kinh t3, ch0nh tr< ' x hi#
5. N)~&? 09(& S( '( 39&) 0R
1h nghXa t +Cn c 9u:(n xuIt hin 'o cuDi th3 ku rvr Eu th3 ku rr lm
cho n(n kinh t3 t +Cn ch nghXa rHi 'o tAnh tr.ng khng hoCng trEm trng, $hHng thc
=Cn xuIt t +Cn ch nghXa tP ra +It lBc trong 'ic giCi 9u:3t cc 'In ( kinh t3 ' cu 'n
n(n kinh t3# Z7 +Co ' =, hu t nh"n ca cc nh t =Cn ' 7 thu c nhi(u gi tr<
thng / giai cI$ t =Cn ra =c /u: trA cc 9uan h =Cn xuIt t +Cn ch nghXa th[o ki7u
tru:(n thDng, ch0nh 'A th3 n! cng th8c e: m"u thudn gia 9uan h =Cn xuIt ')i lBc
lng =Cn xuIt# T)i =B t*$ trung t +Cn lm cho lBc lng =Cn xuIt $ht tri7n 3n mt
trAnh cao, cFng nh"n gia tGng '( mt =D lng ')i trAnh ta: ngh( cao# 5Bc lng
=Cn xuIt , trAnh cao n: Ki hPi $hCi c! =B cCi +i3n '( 9uan h =Cn xuIt cho $h6 h$,
=B cCi +i3n n: $hCi c thBc hin thFng 9ua mt cuc cch m.ng x hi, cuc cch
m.ng n: tIt :3u /dn 3n =B tha: th3 ki7u nh n)c t =Cn +Lng ki7u nh n)c m)i & -h
n)c x hi ch nghXa#
]. T9(& S( '( 78 )29
Zc i7m ca 9uan h =Cn xuIt l :3u tD 9u:3t <nh c i7m ca nh n)c# T)i
c i7m 9uan h =Cn xuIt t +Cn ch nghXa l chi3m hu t nh"n '( t liu =Cn xuIt '
+!c lt gi tr< thng / tDi a 9u: <nh +Cn chIt ca nh n)c t =Cn l nh n)c
chu:n ch0nh t =Cn#
B t0ch lu| ' t*$ trung t +Cn e: $hEn Fng giai cI$ cFng nh"n i 'o con
ng +En c6ng ho# 4"u thudn gia lao ng lm thu ' t +Cn ng: cng tr, nn ga:
gat, =B +It cFng trong x hi c6ng ')i nhng ch0nh =ch $hCn ng, $hCn /"n ch a
x hi t +Cn t)i =B $h"n chia ="u =ac#
4t khc, n(n =Cn xuIt t +Cn ch nghXa ')i n(n .i cFng nghi$ lm tGng i
ngc cFng nh"n ln Fng Co# Zi ngc n: khFng chJ Fng '( =D lng m cKn $ht tri7n
cC '( chIt lng ' thm 'o ! l t0nh tN chc ku lu*t cao /o n(n =Cn xuIt cFng nghi$
t.o thnh# 1h0nh i(u n: lm cho giai cI$ cFng nh"n tr, thnh giai cI$ tin ti3n trong
x hi ' c! 'ai trK l<ch => ca mAnh l $hCi ng ln lnh .o cch m.ng 'F =Cn, th tiu
nh n)c t =Cn, thi3t l*$ nh n)c ca mAnh#
-. T9(& S( 0+ 0+&? \ -)=&) 0<;
ìai cI$ cFng nh"n c! 'c kh0 t t,ng ' l% lu*n =ac +in l ch nghXa /u: '*t
+in chng ' ch nghXa /u: '*t l<ch => 7 nh*n thc 8ng an cc 9u: lu*t '*n ng '
$ht tri7n ca x hi# 1h nghXa /u: '*t +in chng ' ch nghXa /u: '*t l<ch => l cH =,
l% lu*n 7 giai cI$ cFng nh"n tN chc ' ti3n hnh cch m.ng, x": /Bng nh n)c ' x
hi ca mAnh#
_~
Orong cuc Iu tranh n: h.t nh"n lnh .o thuc '( cc Cng cng =Cn l i
9u"n tin $hong ca giai cI$ 'F =Cn, lnh .o $hong tro cch m.ng ca 9uEn ch8ng '
tr, thnh nh"n tD c! % nghXa 9u:3t <nh Di ')i thang li ca cch m.ng 'F =Cn#
-goi nhng ti(n ( '( kinh t3 & x hi, t t,ng, ch0nh tr< chung ca cC th3 gi)i,
, myi n)c ')i c th6 ring ca mAnh c! nhng :3u tD Cnh h,ng 3n cch m.ng 'F
=Cn# TA th3, , nhng 9uDc gia khc nhau, cch m.ng 'F =Cn /iMn ra , nhng thi i7m
khc nhau l khFng hon ton giDng nhau '( hAnh thc# 1ch m.ng 'F =Cn /iMn ra nhanh
ha: ch*m l /o nhi(u :3u tD Cnh h,ng 3n, ! l nhng i(u kin '( kinh t3, ch0nh tr<,
x hi, t t,ng ' :3u tD thi .i, :3u tD /"n tc###
:. C/-) 1^&? 'g TU& '* T` <5 S9 ->5 &)* &+,- 'g TU&
-hng ti(n ( '( kinh t3, ch0nh tr< ' t t,ng m)i l nhng ngu:n nh"n /dn 3n
cuc cch m.ng 'F =Cn# -hng cch m.ng 'F =Cn nN ra nh th3 no ha: n!i cch khc l
giai cI$ 'F =Cn =U ti3n hnh cch m.ng 'F =Cn nh th3 no 7 a cch m.ng 3n thnh
cFng l.i l mt 'In ( khc#
T( 'In ( n: 5nin nh*n <nhQ jTIn ( ca mi cuc cch m.ng l 'In ( ch0nh
9u:(nf# 4@c 0ch ca giai cI$ 'F =Cn l =au khi lm cch m.ng 'F =Cn l*t N ch0nh 9u:(n
ca giai cI$ t =Cn thA thi3t l*$ luFn nh n)c ca mAnh, nh n)c ca giai cI$ 'F =Cn#
Orn thBc t3 giai cI$ thDng tr< khFng +ao gi tB ngu:n /i +P <a '< thDng tr< ca
mAnh c6ng ')i nhng c 9u:(n, c li m mAnh ang chi3m gi, 'A '*: giai cI$ 'F =Cn
muDn l*t N ch0nh 9u:(n t =Cn, thi3t l*$ ch0nh 9u:(n 'F =Cn thA +uc $hCi thFng 9ua con
ng +.o lBc cch m.ng# V.o lBc cch m.ng c! th7 l kh,i nghXa 'c trang, ccng c! th7
l kh,i nghXa 'c trang k3t h$ ')i Iu tranh ch0nh tr<#
T( +Cn chIt, cch m.ng 'F =Cn $hCi khc h2n ')i cc cuc cch m.ng tr)c !#
-3u cc cuc cch m.ng tr)c lm hon thin + m: nh n)c ca giai cI$ thDng tr< l
thi7u =D trong x hi thA cch m.ng 'F =Cn $hCi *$ tan + m: nh n)c cc, thi3t l*$ +
m: nh n)c m)i ca Fng Co nh"n /"n lao ng trong x hi# -h*n thc '( 'In (
n:, ZCng ta nga: t? î ngh< trung Hng lEn th Tvvv WnGm R~hRY xc <nhQ f1ch
m.ng Tit -am muDn /nh c thang li thA nhIt thi3t $hCi 'c trang kh,i nghXa /nh
ch0nh 9u:(n ' =au khi nh uNi c 3 9uDc gh$, -h*t =U thnh l*$ mt 1h0nh $h
cch m.ng ca n)c Tit -am /"n ch cng ho, ch0nh $h ca n)c Tit -am /"n ch
cng ho /o 9uDc /"n .i hi c> lnf#
D? /n !? (h7 bI b" m7J nh nc cK 2a5 <hi *inh chGnh 95J?n:
& 1En thi3t $hCi th tiu nga: + m: 9u"n =B 9uan liu +ao gSm nhng cFng c@
+.o lBc ca nh n)c t =Cn cc nh 9u"n i, cCnh =t, nh t6, to n, 'in ki7m =t c6ng
')i + m: nh n)c t? trung Hng xuDng 3n <a $hHng ' Sng thi ngGn cIm ho.t
ng ca cc tN chc $hCn ng khc l chy /Ba cho ch0nh 9u:(n t =Cn cc#
& ro +P nhng ch3 <nh $h$ lu*t khFng cKn $h6 h$, +Co ' li 0ch cho giai cI$
t =Cn#
& 16ng ')i 'ic xo +P + m: nh n)c t =Cn $hCi ch8 % $h"n +it + m: hnh
ch0nh 9u"n =B & 9uan liu ')i nhng tN chc ' cH =, thBc hin chc nGng x hi nhQ
ng"n hng, +u in, +nh 'in### ' cc ch3 <nh $h$ lu*t xuIt $ht t? +Cn chIt x hi
hoc /o nhng + giai cI$ 'F =Cn nhQ 9u:(n +Anh 2ng cFng /"n tr)c $h$ lu*t, ch3
<nh 9u:(n +o cha, ch3 <nh xit x> c l*$ chJ tu"n th[o $h$ lu*t ca to n#
& ong =ong ')i 'ic xo +P + m: nh n)c ' $h$ lu*t t =Cn thA giai cI$ 'F
=Cn $hCi nhanh ch!ng x": /Bng ' hon thin + m: nh n)c ' $h$ lu*t ca giai cI$
h
mAnh 7 +Co ' thnh 9uC m giai cI$ mAnh '?a /nh c# OrIn $ =B $hCn khng ca
giai cI$ thDng t< '?a +< l*t N c6ng nhng $hEn t> $hCn cch m.ng khc#
II. KLN CHMT NH NC ! HI CHG NGH|A
rit '( ngu:n tac, nh n)c x hi ch nghXa l nh n)c ki7u m)i c! +Cn chIt
khc h2n ')i cc ki7u nh n)c tr)c !# VCn chIt n: l /o cH =, kinh t3 & ch0nh tr< '
cc c i7m ca 'ic tN chc ' thBc hin 9u:(n lBc ch0nh tr< trong ch3 x hi ch
nghXa 9u: <nh#
T( +Cn chIt, nh n)c x hi ch nghXa l nh n)c ca .i a =D nh"n /"n lao
ng trong x hi m n(n tCng l lin minh giai cI$ cFng nh"n ')i giai cI$ nFng /"n '
i ngc tr0 thc# VCn chIt nh n)c x hi ch nghXa c th7 hin 9ua cc c trng =auQ
& -h n)c x hi ch nghXa '?a l + m: ch0nh tr< & hnh ch0nh, mt + m:
cng ch3, '?a l mt tN chc 9uCn l% kinh t3 & x hi ca nh"n /"n lao ng, n! khFng
cKn l nh n)c th[o 8ng nghXa m chJ cKn l jn>a nh n)c f#
& b"n ch l thuc t0nh ca nh n)c x hi ch nghXaQ -h n)c x hi ch
nghXa ')i +Cn chIt l nh n)c ca Fng Co nh"n /"n lao ng trong x hi, nh n)c
m, rng /"n ch trn tIt cC cc lXnh 'Bc i =Dng x hi, +ao gSm cc lXnh 'BcQ ch0nh tr<,
kinh t3, tB /o /"n ch ' tB /o c nh"n### OhFng 9ua cc 9u: <nh ca $h$ lu*t, nh
n)c x hi ch nghXa ng: cng ghi nh*n nhi(u hHn cc 9u:(n con ngi thnh 9u:(n
cFng /"n, Sng thi x": /Bng mt cH ch3 hu hiu 7 nh"n /"n thBc hin cc 9u:(n /"n
ch#
& -h"n /"n l ch th7 tDi cao ca 9u:(n lBc nh n)cQ -h"n /"n ')i t0nh cch l
ch th7 tDi cao ca 9u:(n lBc nh n)c, thBc hin 9u:(n lBc nh n)c /)i nhi(u hAnh
thc khc nhau nhQ
-h"n /"n thFng 9ua +Eu c> /"n ch l*$ ra h thDng cH 9uan .i /in;
-h"n /"n thFng 9ua cc tN chc x hi tham gia ki7m tra, gim =t ho.t ng
ca cc cH 9uan nh n)c ;
-h"n /"n trBc ti3$ lm 'ic, $h@c '@ trong cc cH 9uan nh n)c;
-h"n /"n thBc hin 9u:(n lBc thFng 9ua cc ho.t ng a ra nhng :u cEu,
ki3n ngh<#
-h n)c cng ho x hi ch nghXa Tit -am ngoi nhng c i7m th7 hin
+Cn chIt chung giDng +It kq nh n)c x hi ch nghXa thA cKn c! nhng c i7m ring
th7 hin nit ring c! ca mAnh, c@ th7Q -h n)c ta l nh n)c ca tIt cC cc /"n tc
c6ng =inh =Dng trn lnh thN Tit -am; -h n)c ta c tN chc ' ho.t ng trn cH =,
mDi 9uan h +Anh 2ng ' trch nhim ldn nhau gia nh n)c ' cFng /"n; -h n)c
mang t0nh nh"n .o ="u =ac, tIt cC 'A gi tr< con ngi; -h n)c ta m, rng ch0nh =ch
Di ngo.i, h)ng t)i 'ic g!$ $hEn x": /Bng mt th3 gi)i ho +Anh, hu ngh<, h$ tc '
gi8$ ldn nhau#
-hng c i7m ca -h n)c ta c th7 hin nhIt 9un trong cc chc nGng,
nhim '@ ca nh n)c, trong tN chc ' ho.t ng ca nh n)c ' c $h$ lu*t 9u:
<nh mt cch cht chU, thDng nhIt trong h thDng $h$ lu*t#
III. OUj LUT PHT TbIPN CGA NH NC ! HI CHG NGH|A
\ VMN B Hj DwNG NH NC PHP OUjN
-h n)c l mt hin tng x hi & l<ch =>, 'A '*: =B $ht tri7n ca n! $hCi tu"n
th[o cc 9u: lu*t '"n ng ' $ht tri7n ca x hi#
hR
5 mt hin tng thuc ki3n tr8c thng tEng, /o ! nh n)c $hCi tha: Ni $h6
h$ ')i =B $ht tri7n ca cH =, kinh t3 ' $h6 h$ ')i cc + $h*n khc ca ki3n tr8c
thng tEng x hi#
ZKi hPi 7 $ ng nhu cEu ca =B nghi$ cFng nghi$ ho & hin .i ho, x":
/Bng mt n(n kinh t3 th< trng th[o <nh h)ng x hi ch nghXa; nhu cEu x": /Bng mt
x hi /"n ch, nh"n .o, cFng +Lng, +c i l $hCi x": /Bng mt nh n)c $h$ 9u:(n#
r": /Bng -h n)c $h$ 9u:(n x hi ch nghXa l kh"u trng :3u trong Ni m)i h
thDng ch0nh tr<#
Tic x": /Bng nh n)c $h$ 9u:(n $hCi xuIt $ht t? cc lu*n i7m =auQ
& -am 'ng nhng ngu:n l% cH +Cn ca ch nghXa 4c & 5nin ' t t,ng ^S
1h0 4inh, ng lDi, ch0nh =ch ca ZCng cng =Cn Tit -am '( -h n)c ' $h$ lu*t
7 '*n /@ng 'o thBc tiMn cch m.ng Tit -am#
& Oi3$ thu c! chn lc nhng t t,ng ti3n + ' kinh nghim 9uCn l% hin .i
ca th3 gi)i#
& K3 th?a ' $ht hu: tru:(n thDng ' nhng kinh nghim 9uCn l% 9u% +u ca
/"n tc ta =uDt chi(u /i l<ch => ca It n)c#
L *Mc !" <h7i 957t nht nh nc (h7( 95J?n cM nh4n* !@c !i'm nh 2a5:
& 5 mt nh n)c c! h thDng $h$ lu*t hon chJnh, trong ! cc .o lu*t !ng
'ai trK tDi thng#
& 5 nh n)c trong ! mDi 9uan h gia nh n)c ' cFng /"n l mDi 9uan h
trch nhim ldn nhau#
& 5 nh n)c trong ! cc 9u:(n tB /o, /"n ch ' li 0ch ch0nh ng ca con
ngi c $h$ lu*t +Co Cm ' +Co ' ton 'mn#
& 5 nh n)c trong ! _ nhnh 9u:7nQ l*$ $h$, hnh $h$ ' t $h$ c $h"n
<nh h$ l% ' r\ rng cho _ h thDng cH 9uan tHng ng trong mDi 9uan h c"n +Lng,
Di trng ' ch3 )c ldn nhau t.o cH ch3 Sng + +Co Cm =B thDng nhIt 9u:(n lBc nh
n)c, thBc hin 9u:(n lBc nh"n /"n#
& 5 nh n)c m trong ! cc ch th7 (u $hCi thBc hin nghim chJnh î3n
$h$ ' $h$ lu*t, mi cFng /"n (u +Anh 2ng tr)c $h$ lu*t#
CHU HII N TP
R# gh"n t0ch cc ti(n ( ra i ca nh n)c x hi ch nghXa#
]# gh"n t0ch +Cn chIt ca nh n)c x hi ch nghXa#
_# OrAnh +: nhng hi7u +i3t '( nh n)c $h$ 9u:(n x hi ch nghXa#
h]
CHNG VII
HhNH THFC V CHFC NiNG CGA NH NC ! HI CHG NGH|A
I. HhNH THFC NH NC ! HI CHG NGH|A
1. K)/9 &9@1 )n&) 0)[- &)* &+,- 78 )29 -)> &?)5
Ânh thc nh n)c l mt trong nhng 'In ( cH +Cn ca l% lu*n chung '( nh
n)c ' $h$ lu*t, c! % nghXa l)n '( l% lu*n ' thBc tiMn# Orong mDi 9uan h gia +Cn
chIt ' hAnh thc nh n)c thA +Cn chIt l :3u tD c! % nghXa 9u:3t <nh, nhng hAnh thc
nh n)c c! tc ng t0ch cBc ln 9u trAnh cCi t.o x hi cc, x": /Bng x hi m)i#
4t 'In ( c! t0nh 9uan trng l =au khi /nh c ch0nh 9u:(n 'ic cI$ thi3t l
$hCi <nh ra mF hAnh tN chc nh n)c, $hHng thc tN chc ' thBc hin 9u:(n lBc nh
n)c#
+Anh /in chung nhIt, khi nim jhAnh thc nh n)cf gSm _ :3u tD cIu thnhQ
hAnh thc ch0nh th7, hAnh thc cIu tr8c nh n)c ' ch3 ch0nh tr<#
1c nh n)c x hi ch nghXa /o c! c6ng +Cn chIt /"n ch nn '( cH +Cn (u c!
nhng c i7m giDng nhau '( hAnh thc nh n)c, c@ th7Q
& T( hAnh thc ch0nh th7Q OIt cC cc nh n)c x hi ch nghXa (u c tN chc
th[o hAnh thc cng ho /"n ch, /6 tn gi , myi n)c c! khc nhau#
& T( hAnh thc cIu tr8c nh n)cQ 1c nh n)c x hi ch nghXa c! th7 c cIu
tr8c /)i hAnh thc nh n)c lin +ang, ccng c! th7 /)i hAnh thc cIu tr8c nh n)c
Hn nhIt#
& T( ch3 ch0nh tr<Q Orong tIt cC cc nh n)c x hi ch nghXa (u c! ch3
ch0nh tr< /"n ch, ')i 'ic m, rng /"n ch trn tIt cC cc lXnh 'Bc ca i =Dng x hi
t)i Fng Co tEng l)$ nh"n /"n lao ng trong x hi#
:. C/- )n&) 0)[- &)* &+,- 78 )29 -)> &?)5
a" #2nh thc ch5nh th- c=a nh nc x hi ch= nghSa
>4ng x Ia(iE
1Fng x gari l hAnh thc nh n)c chu:n ch0nh 'F =Cn Eu tin, ra i trong
cuc kh,i nghXa 'c trang ng: Rz_RzpR ca cFng nh"n th F gari chi3n thang 9u"n
i ch0nh $h Ohi[r=# 1Fng x gari c! nhng c trng =auQ
& 1Fng x xo +P ch3 .i ngh< t =Cn, thi3t l*$ h thDng cH 9uan .i /in m)i#
î Sng cFng x l cH 9uan 9u:(n lBc cao nhIt, cc uu 'in trong hi Sng c +Eu
th[o ngu:n tac $hN thFng ' $hEn l)n xuIt th"n t? thnh $hEn cFng nh"n# 1c uu 'in
c! th7 +< +i miMn n3u h khFng hon thnh nhim '@ hoc khFng cKn u: t0n#
& 1Fng x gari thBc hin 'ic *$ tan + m: nh n)c cc ca giai cI$ t =Cn, x":
/Bng + m: nh n)c m)i ca giai cI$ cFng nh"n# ac lng Eu tin c +an hnh l
=ac lnh '( xo +P 9u"n i thng trBc tha: th3 +Lng ch3 ton /"n 'c trang# 1Fng x
ccng thBc hin 'ic giCi tn lBc lng cCnh =t cc, thnh l*$ lBc lng an ninh m)i, giCi
tn cc to n ' 'in cFng tD , thnh l*$ to n ' 'in cFng tD m)i, thnh l*$ to n c
+it### Z3n ng: R~hRzpR 1Fng x thi3t l*$ c 1h0nh $h ca giai cI$ cFng nh"n#
& 1Fng x xo +P nhng ngu:n tac tN chc cue + m: nh n)c t =Cn, xc
l*$ cc ngu:n tac m)i '( tN chc + m: nh n)c m)i ca giai cI$ 'F =Cn#
& 1Fng x gari thi3t l*$ mt ch3 /"n ch m)i ')i nhi(u +in $h$ nhLm thu
h8t, t.o i(u kin cho nh"n /"n lao ng tham gia 9uCn l% cFng x ' x hi Sng thi
+Co ' li 0ch ca giai cI$ cFng nh"n
h_
& 1Fng x gari thi hnh cc +in $h$ cng ch3 Di ')i cc $hEn t> $hCn cch
m.ng#
-hng c i7m trn cho thI: 1Fng x gari l mt hAnh thc nh n)c chu:n
ch0nh 'F =Cn, mc /6 n! cKn =H khai ' thi gian tSn t.i khFng l"u, nh T#v 5-in
n!i, n! thBc chIt l jmt hAnh mdu $hc thCof cho 'ic tN chc ' x": /Bng ch0nh 9u:(n
ca giai cI$ 'F =Cn ' thBc chIt n! l ch0nh $h ca giai cI$ cFng nh"n, l k3t 9uC ca
cuc Iu tranh giai cI$ gia giai cI$ ca nhng ngi lao ng chDng l.i giai cI$ nhng
ngi chi3m hu#
[>ng ho \4 ]it
ruIt hin lEn Eu trong cuc tNng +i cFng ca cFng nh"n thnh $hD gtrFgrt
nGm R~k ')i t cch l î Sng .i +i7u cFng nh"n# Z3n cuc cch m.ng thng ] &
R~Rp, rF 'i3t hin /in +n c.nh 1h0nh $h l"m thi ca giai cI$ t =Cn ')i t cch l tN
chc 9u:(n lBc ca giai cI$ cFng nh"n ' +inh l0nh -ga# Orn cH =, nghin cu thBc tiMn
tAnh hAnh n)c -ga,T#v# 5nin kh2ng <nh hAnh thc rF Ti3t l hAnh thc th0ch h$ nhIt
cho i(u kin n)c -ga l8c +I: gi# 1h0nh 'A '*:, =au khi ti3n hnh thnh cFng 1ch
m.ng Ohng R, hAnh thc rF 'i3t tr, thnh hAnh thc ch0nh th7 c $ /@ng , n)c
-ga ' =au l 5in +ang x hi ch nghXa rF Ti3t# Ânh thc 1ng ho rF Ti3t c!
nhng c trng =auQ
& 1ng ho rF Ti3t l tN chc 9u:(n lBc ca 9uEn ch8ng, th7 hin % ch0 '
ngu:n 'ng ca 9uEn ch8ng# xF Ti3t c! =B k3t h$ gia =B 9uCn l% nh n)c ' =B tB
9uCn ca nh"n /"n WrF Ti3t .i /in cho cC giai cI$ cFng nh"n, nFng /"n ' +inh l0nh
-gaY#
& 1c rF Ti3t t.o thnh mt h thDng cH 9uan c tN chc ' ho.t ng /Ba trn
ngu:n tac t*$ trung & /"n ch, +i7u hinQ 1c cH 9uan 9u:(n lBc t? trung Hng xuDng
3n <a $hng ( hAnh thnh +Lng con ng +Eu c>; 1c cH 9uan n: $hCi ch<u trch
nhim +o co tr)c /"n; 1c 9u:3t <nh ca cH 9uan cI$ trn c! hiu lBc +at +uc ')i
cH 9uan cI$ /)i; K3t h$ =B lnh .o t*$ trung ')i =ng ki3n ' ho.t ng =ng t.o , cH
=,; OhBc hin ch3 trch nhim ca t?ng cH 9uan nh n)c ' c nh"n Di ')i cFng
'ic c giao#
& 1ng ho rF Ti3t t*$ trung trong ta: rF Ti3t cC 9u:(n l*$ $h$ ' hnh $h$#
& 1ng ho rF Ti3t khFng c! =B thoC hi$ gia cc Cng trong 'ic tham gia
ch0nh 9u:(n# -h n)c c x": /Bng trn cH =, =B lnh .o ca mt Cng ch0nh tr< /u:
nhIt & ZCng VFn='0ch#
& 1h3 /"n ch trong -h n)c rF Ti3t th7 hin t0nh giai cI$ cFng khai '
khFng khoan nhng, th7 hinQ 9u:(n +Eu c> chJ thuc '( nhng ngi lao ng, cc
$hEn t> $hCn ng khFng nhng chJ +< t)c 9u:(n +Eu c> m cKn +< h.n ch3 nhng
9u:(n ch0nh tr< khc nh cIm hi h$, cIm tB /o +o ch0 ' ngFn lu*n; gia giai cI$
cFng nh"n ' giai cI$ nFng /"n ccng khFng c! =B +Anh 2ng trong 'ic +Eu cc .i +i7u
ca mAnh 'o .i hi rF Ti3t# Z7 +Eu 'o rF Ti3t ton -ga, cc rF Ti3t thnh $hD c
]k c> tri c +Eu R .i +i7u trong khi cc rF Ti3t nFng thFn thA R]k c> tri m)i
c +Eu R .i +i7u#
5in +ang 1ng ho x hi ch nghXa rF Ti3t ra i trn cH =, î$ )c thnh
l*$ lin +ang nGm R~]]# ua cc +Cn î3n $h$ R~]h, R~_n, R~pp t?ng +)c hon
thin cch tN chc, cH cIu ' ho.t ng ca + m: nh n)c# Oh[o î3n $h$ R~pp +
m: nh n)c c tN chc nh =auQ
hh
& rF Ti3t tDi cao l cH 9uan 9u:(n lBc nh n)c cao nhIt gSm ] 'inQ Tin /"n
tc ' Tin lin +ang#
& 1H 9uan thng trBc ca rF Ti3t tDi cao l Zon ch t<ch rF Ti3t tDi cao & cH
9uan 9u:(n lBc cao nhIt gia ] kq h$ rF Ti3t tDi cao#
& 1h0nh $h Wî Sng + tr,ngY l cH 9uan chI$ hnh ' i(u hnh ca 9u:(n
lBc nh n)c /o rF Ti3t tDi cao +Eu ra ' ch cao nhIt#
& ONng ki7m =t tr,ng WTin ki7m =t tDi caoY l cH 9uan gi 9u:(n cFng tD,
ki7m =t 'ic tu"n th[o $h$ lu*t ca cc cH 9uan nh n)c, tN chc ' cFng /"n# 1C Oo
n ' Tin ki7m =t (u /o rF Ti3t tDi cao thnh l*$ ' ch<u trch nhim tr)c rF Ti3t
tDi cao#
Orong cFng cuc cCi tN /o Z.i hi ZCng cng =Cn 5in rF lEn th rrTvv kh,i
x)ng, cH cIu nh n)c c! =B tha: Ni m.nh, c@ th7Q Z.i hi .i +i7u nh"n /"n 5in rF
c thnh l*$ ' l cH 9uan 9u:(n lBc tDi cao; rF Ti3t tDi cao c Z.i hi +Eu ra l cH
9uan ho.t ng thng xu:n; ch3 <nh tNng thDng c thnh l*$ ' l ngi ng Eu
nh n)c; u +an î3n $h$ ccng c thnh l*$#
bo nhng ngu:n nh"n khch 9uan ' ch 9uan khc nhau nn -h n)c rF Ti3t
khFng /nh c thang li trong cFng cuc cCi tN ' i 3n =@$ N 'o nGng R~~R#
Lh nc G0n ch= nh0n G0n
Ânh thc -h n)c /"n ch nh"n /"n ra i =au Z.i chi3n th3 gi)i vv, hAnh thc
n: c! nhng c trng =auQ
& -h n)c /"n ch nh"n /"n Wtr? Tit -am ' VungariY c! c i7m chung l =>
/@ng k3t h$ $hHng $h$ ho +Anh ' +.o lBc 7 /nh ' tN chc ch0nh 9u:(n, thBc
hin +)c chu:7n ti3$ t? cch m.ng /"n ch nh"n /"n =ang cch m.ng x hi ch nghXa#
& Orong tIt cC cc n)c (u tSn t.i hAnh thc mt tr*n on k3t /"n tc ')i =B
tham gia rng ri ca cc Cng $hi ch0nh tr< ' tN chc 9uEn ch8ng, t /)i =B lnh .o
ca Cng cng =Cn cc n)c# 4t tr*n gi 'ai trK 9uan trng trong 'ic tham gia 'o
thnh l*$, cng cD + m: ch0nh 9u:(n#
& -h n)c /"n ch nh"n /"n trong thi kq Eu m)i thnh l*$ c! => /@ng mt =D
ch3 <nh $h$ l% cc nhng khFng tri ')i ngu:n tac ca ch3 m)i ' c! +N =ung thm
nhng ni /ung m)i#
& OhBc hin ngu:n tac +Eu c> +Anh 2ng, $hN thFng, trBc ti3$ ' +P $hi3u k0n 7
thnh l*$ cH 9uan 9u:(n lBc nh n)c#
& 1H =, x hi ca -h n)c /"n ch nh"n /"n rng ri hHn nhi(u =o ')i cH =, x
hi trong -h n)c rF Ti3t#
& ON chc cH 9uan 9u:(n lBc nh n)c cao nhIt c hAnh thnh tHng tB nh
hAnh thc hAnh thnh cc cH 9uan tHng ng trong ch3 cc, tu: c! =B tha: Ni '( +Cn
chIt ' ni /ung ho.t ng cho th0ch ng ')i xu h)ng ch0nh tr< m)i#
& 1h3 <nh ngu:n th 9uDc gia c! l8c, c! nHi l cH 9uan t*$ th7 ')i tn gi l î
Sng nh n)c hoc Zon ch t<ch cH 9uan 9u:(n lBc nh n)c tDi cao#
Orong nhng nGm cuDi ca th*$ ku z, Eu th*$ ku ~ ca th3 ku ], cc nh
n)c /"n ch nh"n /"n , ZFng u khFng k<$ thi Ni m)i cho th0ch ng ')i tAnh hAnh
trong n)c ' th3 gi)i 'A th3 /dn 3n h*u 9uC l =@$ N 'o nGm R~~ & R~~R#
p. Hn&) 0)[- -a$ 0<o- &)* &+,- 78 )29 -)> &?)5
nh n)c x hi ch nghXa c! hai hAnh thc cIu tr8c nh n)c cH +CnQ nh n)c
Hn nhIt ' nh n)c lin +ang
hk
a" Lh nc $@n nh6t
-h n)c Hn nhIt c +i7u hin 9ua cc c i7m, c@ th7Q
& Oh7 hin =B thDng nhIt cao ca nh n)c, cc Hn '< h$ thnh chJ l nhng Hn
'< hnh ch0nh & lnh thN khFng c! /Iu hiu ch 9u:(n 9uDc gia#
& 4Di 9uan h 9u:(n lBc gia ch0nh 9u:(n trung Hng ' ch0nh 9u:(n <a $hHng
mang t0nh trBc thuc r\ rng, cI$ /)i $h@c t6ng cI$ trn, <a $hHng $h@c t6ng trung
Hng#
& -h n)c ' x hi tN chc ' ho.t ng trn cH =, R hi3n $h$ ' R h thDng
$h$ lu*t thDng nhIt, trong ! cc .o lu*t chJ /o cH 9uan 9u:(n lBc tDi cao +an hnh
-g: na:, trong mFi trng /"n ch ' Ni m)i, , cc n)c x hi ch nghXa (u
c! xu h)ng tGng t0nh ch ng, =ng t.o cho ch0nh 9u:(n cH =,, <a $hHng c m,
rng 9u:(n h.n trn cc lXnh 'Bc kinh t3, 'Gn ho & x hi; trung Hng t*$ trung giCi
9u:3t nhng 'In ( l)n, nhng 'In ( lin ngnh, c! t0nh chi3n lc, h)ng /En t)i 'ic
chu:7n /En /<ch '@ hnh ch0nh cho c nh"n, tN chc x hi thBc hin#
b" Lh nc li*n bang
bo =B =@$ N ca 5in rF ' cc n)c x hi ch nghXa ZFng u, ng: na: trong
cc n)c x hi ch nghXa trn th3 gi)i khFng c! nh n)c no c! cIu tr8c nh n)c lin
+ang# Orong 9u kh, -h n)c lin +ang x hi ch nghXa c! nhng c i7m =auQ
& -h n)c lin +ang x hi ch nghXa c hAnh thnh trn cH =, ca ngu:n tac
tB ngu:n, +Anh 2ng ca cc 9uDc gia c l*$ c! ch 9u:(n# VCn th"n myi n)c cng
ho l nhng cIu tr8c nh n)c hon chJnh, c! tN chc + m: ring, c! hi3n $h$ ' h
thDng $h$ lu*t ring#
& Orong nh n)c lin +ang tSn t.i hai hAnh thc 9u:(n lBc nh n)cQ ch0nh 9u:(n
lin +ang ' ch0nh 9u:(n ca cc n)c cng ho#
& 1c .o lu*t ca lin +ang l cH =, $h$ l% c! t0nh ngu:n tac cho 'ic +an hnh
cc .o lu*t , cc n)c cng ho#
& -h n)c tN ho.t ng trn cH =, ngu:n tac t*$ trung & /"n ch#
& -h n)c lin +ang thBc hin ch0nh =ch +Anh 2ng gia cc /"n tc#
& Khi cKn tB ngu:n ng trong nh n)c lin +ang cc n)c cng ho khFng
$hCi l ch th7 c l*$ ca cc 9uan h 9uDc t3, mc /6 h 'dn c! 9u:(n tham gia 'o
cc 9uan h 9uDc t3#
& 1c n)c cng ho c! th7 ra khPi nh n)c lin +ang 7 tr, thnh nh n)c c
l*$#
v. C)R S2 -)=&) 0<; ->5 &)* &+,- 78 )29 -)> &?)5
OIt cC cc nh n)c x hi ch nghXa (u c! chung mt c i7m trong ch3
ch0nh tr< l n! mang t0nh /"n ch cao, th7 hin ' +Co ' li 0ch ca Fng Co nh"n /"n
lao ng trong x hi# ghHng $h$ thBc hin 9u:(n lBc nh n)c ca nh n)c x hi
ch nghXa ch :3u l thu:3t $h@c, gio /@c, lFi cuDn Fng Co nh"n /"n tham gia 9uCn l%
nh n)c ' x hi, x> l% nghim cc hnh 'i 'i $h.m $h$ lu*t#
r[m xit '( mDi 9uan h gia hAnh thc nh n)c x hi ch nghXa ')i +Cn chIt
nh n)c x hi ch nghXa /)i g!c tri3t hc /u: '*t thA ! ch0nh l mDi 9uan h gia
ni /ung ' hAnh thc, trong mDi 9uan h n: thA ni /ung no hAnh thc I: ' hAnh thc
nh th3 no thA $hCn nh ni /ung nh th3 I:# ong xit cho c6ng thA trong mDi 9uan h
n: +ao gi hAnh thc ccng /o ni /ung 9u:3t <nh, +Cn chIt ca nh n)c ch0nh l ni
/ung 'A '*: n! !ng 'ai trK 9u:3t <nh, /o !, mc /6 c! nhi(u hAnh thc nh n)c
nhng xit 3n c6ng nhng hAnh thc nh n)c (u c! nhng c i7m chung giDng nhau#
hn
Ou: '*:, myi nh n)c x hi ch nghXa, $h@ thuc 'o cc :3u tD tB nhin, i(u kin '
hon cCnh c@ th7 (u tB chn cho mAnh mt hAnh thc nh n)c $h6 h$, , myi hAnh thc
! '?a c! nhng c i7m chung ca nh n)c x hi ch nghXa l.i '?a c! nhng c
i7m ring $h6 h$ ')i hon cCnh ca n)c mAnh# -h T# v# 5nin nh*n <nhQ jOIt cC
cc /"n tc (u =U i 3n ch nghXa x hi ! l i(u khFng trnh khPi, nhng tIt cC cc
/"n tc =U i ln ch nghXa x hi khFng $hCi mt cch hon ton giDng nhau, myi /"n
tc =U a c i7m ca mAnh 'o hAnh thc n: ha: hAnh thc khc ca ch3 /"n ch,
'o lo.i n: ha: lo.i khc ca n(n chu:n ch0nh 'F =Cn, 'o nh<$ n: ha: nh<$
khc ca 'ic cCi t.o x hi ch nghXa Di ')i cc mt khc nhau ca i =Dng x hif#
R
II. CHFC NiNG CGA NH NC ! HI CHG NGH|A
1. K)/9 &9@1 -)[- &r&? ->5 &)* &+,- 78 )29 -)> &?)5
VCn chIt ca nh n)c x hi ch nghXa 9u:3t <nh cc chc nGng cH +Cn ca
mAnh# Orong i =Dng x hi c! nh n)c, cGn c trn tAnh hAnh thBc t3 ca t?ng giai o.n
c@ th7 9u: <nh cc $hHng h)ng ho.t ng ca nh n)c trong t?ng giai o.n !,
cc $hHng h)ng ho.t ng cH +Cn ca nh n)c trong khoa hc $h$ l% c gi l
chc nGng ca nh n)c #
1hc nGng ca nh n)c x hi ch nghXa l nhng $hHng h)ng ho.t ng cH
+Cn ca nh n)c nhLm thBc hin cc m@c tiu, nhim '@ ca nh n)c trong cc giai
o.n $ht tri7n c@ th7#
T( +Cn chIt, 'ic thBc hin cc chc nGng nh n)c +ao gi ccng l ho.t ng
thBc hin 9u:(n lBc nh n)c trn cc lXnh 'Bc ho.t ng khc nhau ca i =Dng x hi#
Orong nh n)c x hi ch nghXa 'ic thBc hin chc nGng nh n)c luFn gan cht ')i
'ic thBc hin 9u:(n lBc nh"n /"n#
5 mt + $h*n h$ thnh ca i =Dng x hi c! nh n)c, ccng nh +It kq mt
hin tng x hi no chc nGng ca nh n)c khFng ng im m n! luFn c! =B '*n
ng ' $ht tri7n# Orong i =Dng, cGn c 'o nhim '@, m@c tiu ca nh n)c , t?ng
giai o.n c@ th7 m tHng ng ')i n! nh n)c c! nhng chc nGng khc nhau, nga: cC
mt chc nGng ccng c! =B tha: Ni '( ni /ung 7 $h6 h$ ')i i =Dng x hi#
4c /6 chc nGng ca nh n)c l nhng ho.t ng ring, nhng gia cc chc
nGng c! =B tc ng 9ua l.i, tHng hy ldn nhau c6ng h)ng t)i 'ic thBc hin m@c tiu '
nhim '@ ca nh n)c, 'A th3 chc nGng ca nh n)c h$ thnh mt h thDng thDng
nhIt c! Cnh h,ng, tc ng ldn nhau, th7 hin =B nhIt 9un ' Sng +# Z7 thBc hin h
thDng chc nGng n: mt + m: nh n)c ')i nhng cH 9uan tHng ng c thi3t
l*$#
T( ngu:n tac, cc nh n)c x hi ch nghXa (u c! nhng chc nGng giDng
nhau, =ong /o xuIt $ht t? c i7m ring +it '( cc $hHng /in c@ th7 ca i =Dng x
hi trong t?ng n)c khFng giDng nhau m th[o ! trong myi n)c c! nhng =B khc +it
'( mc , $h.m 'i ' $hHng $h$ thBc hin chc nGng#
:. C/- -)[- &r&? SA9 &29 ->5 &)* &+,- 78 )29 -)> &?)5
1cng nh +It kq ki7u nh n)c no trong l<ch =>, nh n)c x hi ch nghXa
trong ho.t ng Di ni ca mAnh (u $hCi ti3n hnh nhng ho.t ng nhLm +Co Cm '<
tr0 thDng tr< ca giai cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng l giai cI$ ang lnh .o x hi;
+Co ' cH =, kinh t3 n(n tCng cho =B tSn t.i ca nh n)c; +Co ' 'ai trK thDng tr< '( t
t,ng ca nh"n /"n lao ng trong x hi# Ou: nhin ngoi nhng chc nGng n!i trn khi
R
T#v#5-in ton t*$, O*$ _# -rV B th*t R~zR
hp
x[m xit cc chc nGng Di ni ca nh n)c x hi ch nghXa thI: nNi +*t ln hai chc
nGng =auQ
a. Chc nn* <inh t
1hc nGng kinh t3 l chc nGng cH +Cn, c th6 ca nh n)c x hi ch nghXa,
chc nGng n: xuIt $ht t? +Cn chIt ca nh n)c x hi ch nghXa khFng chJ l mt +
m: hnh ch0nh & cng ch3 m cKn l mt tN chc 9uCn l% kinh t3 & x hi ca nh"n /"n#
Orong t?ng giai o.n $ht tri7n ca nh n)c x hi ch nghXa chc nGng kinh t3
c! nhng +i7u hin c@ th7 tuq thuc 'o nhim '@, m@c tiu ca nh n)c , trong giai
o.n $ht tri7n c@ th7# Or)c ":, trong n(n kinh t3 t*$ trung, 7 thBc hin chc nGng
kinh t3 nh n)c x hi ch nghXa tB +i3n mAnh thnh mt tN chc =iu kinh t3, khFng chJ
/?ng l.i , ho.t ng 9uCn l%, nh n)c cKn tham gia trBc ti3$ 'o ho.t ng =Cn xuIt '
$h"n $hDi =Cn $hem# în na: trong n(n kinh t3 th< trng, a thnh $hEn kinh t3, <nh
h)ng x hi ch nghXa, chc nGng kinh t3 ca nh n)c x hi ch nghXa h)ng t)i cc
nhim '@ =auQ
& O.o l*$, +Co Cm mFi trng lnh m.nh 7 giCi $h!ng cc ti(m nGng $ht tri7n
kinh t3 , x": /Bng ' +Co Cm cc i(u kin ch0nh tr<, $h$ lu*t , x hi, tN chc Nn <nh
cho =B $ht tri7n ca tIt cC cc thnh $hEn kinh t3#
& 1ng cD, $ht tri7n cc hAnh thc =, hu trn cH =, +Co Cm 'ai trK ch .o ca
hAnh thc =, hu ton /"n ' =, hu t*$ th7#
& O.o cc ti(n ( cEn thi3t cho =B hi nh*$ ca cc thnh $hEn kinh t3 trong n)c
'o th< trng kinh t3 9uDc t3#
Z7 thBc hin c cc nhim '@ trn, chc nGng kinh t3 ca nh n)c h)ng t)i
cc ni /ung =auQ
& r": /Bng chi3n lc, chHng trAnh, ch0nh =ch $ht tri7n kinh t3 <nh h)ng cho
n(n kinh t3 9uDc /"n $ht tri7n trong n(n kinh t3 th< trng#
& r": /Bng, thBc hin ch0nh =ch ti ch0nh, ti(n t h$ l%, +Co Cm =B lnh m.nh
ca n(n ti ch0nh 9uDc gia#
& ght hu: nhng mt t0ch cBc, ngGn ng?a ' h.n ch3 nhng mt tiu cBc ca n(n
kinh t3 th< trng#
& Zi(u ti3t nhng li 0ch gia cc thnh $hEn kinh t3, cc tEng l)$ /"n c, $ ng
:u cEu $ht tri7n +(n 'ng, +Co Cm cFng +Lng x hi#
&ghHng $h$ 9uCn l% kinh t3 ch :3u l cc +in $h$ kinh t3 ' $h$ lu*t#
Orong ! $h$ lu*t $hCi tr, thnh chuen mBc cho cc ho.t ng =Cn xuIt, kinh /oanh,
lm cH =, cho cc tN chc kinh t3 ' cc cH 9uan 9uCn l% kinh t3 ca nh n)c ho.t ng#
b. Chc nn* 6 h"i
-h n)c x hi ch nghXa c! nhim '@ 9uan trng l giCi 9u:3t tDt nhng Ki
hPi, nhu cEu xuIt $ht t? i =Dng, h)ng t)i 'ic x": /Bng mt x hi cFng +Lng, /"n
ch, 'Gn minh, tIt cC 'A gi tr< con ngi# -(n kinh t3 th< trng c thi3t l*$ trong cc
nh n)c x hi ch nghXa mang l.i nhi(u thnh tBu nhng ccng t ra nhi(u 'In
( nhQ 'Gn ho, gio /@c, chGm =!c =c khol, 'ic lm### Ki hPi $hCi giCi 9u:3t# 1h0nh
'A '*:, mt trong nhng chc nGng 9uan trng ca nh n)c x hi ch nghXa l giCi
9u:3t cc nhim '@ m x hi t ra, h)ng t)i =B $ht tri7n +(n 'ng trong ! con
ngi l trung t"m#
-i /ung cH +Cn ca chc nGng x hi ca nh n)c x hi ch nghXa c! th7 kh0a
9ut , cc h)ng ch0nh =auQ
& -h n)c coi gio /@c ' o t.o l 9uDc =ch hng Eu#
hz
& -h n)c xc <nh khoa hc & cFng ngh gi 'ai trK th[n chDt trong =B nghi$
$ht tri7n kinh t3 & x hi ca It n)c#
& -h n)c x": /Bng ' thBc hin ch0nh =ch +Co tSn 'Gn ho /"n tc, ti3$ thu c!
chn lc nhng tinh hoa 'Gn ho ca nh"n lo.i#
& -h n)c x": /Bng, thBc hin ch0nh =ch chGm =!c =c khol nh"n /"n#
& -h n)c t.o i(u kin 7 myi cFng /"n (u c! 'ic lm, khu:3n kh0ch m, rng
=Cn xuIt, thu h8t =c lao ng; t0ch cBc trong 'ic giCi 9u:3t 'In ( thIt nghi$###
& -h n)c x": /Bng ch0nh =ch thu nh*$ h$ l%, i(u ti3t mc thu nh*$ gia
nhng ngi c! thu nh*$ cao =ang nhng ngi c! thu nh*$ thI$ 9ua cc ch0nh =ch '(
thu3#
& -h n)c x": /Bng ' thBc hin cc ch0nh =ch nhLm chGm lo i =Dng '*t chIt
' tinh thEn Di ')i nhng ngi c! cFng, ngi '( hu, ngi gi :3u cF Hn###
& -h n)c ch ng tAm cc +in $h$ 7 giCi 9u:3t cc t n.n x hi nh ma
tu%, mi /"m###
c. Chc nn* *i4 /4n* an ninh N chGnh tAH, b01 /% tAOt t; an t1n 6 h"i, b01
/% c7c 95J?n t; >1, >:n ch- c-a c#n* >:n.
Z": l mt trong nhng chc nGng 9uan trng ca nh n)c x hi ch nghXa
trong tIt cC cc giai o.n $ht tri7n#
-i /ung ca chc nGng n: th7 hin , nhng mt cH +Cn =auQ
& -h n)c $hCi tGng cng =c m.nh '( mi mt, => /@ng cc hAnh thc '
$hHng $h$ 7 gi 'ng =B Nn <nh ch0nh tr<, kin 9u:3t chDng l.i nhng % S, hnh 'i
nhLm g": mIt Nn <nh an ninh & ch0nh tr< ca It n)c#
& VCo ' ' +Co Cm cc 9u:(n tB /o, /"n ch ca cFng /"n# KhFng ng?ng m,
rng 'ic ghi nh*n cc 9u:(n con ngi thnh cc 9u:(n cFng /"n; xc l*$ cH ch3 $h$
l% hu hiu nhLm +Co Cm cho cc 9u:(n tB /o, /"n ch ca cFng /"n c thBc hin
trn thBc t3; $ht hin nhanh ch!ng, x> l% k<$ thi, nghim minh cc hnh 'i x"m $h.m
3n cc 9u:(n tB /o, /"n ch ca cFng /"n#
& VCo ' tr*t tB, an ton x hi, khFng ng?ng tGng cng $h$ ch3 x hi ch
nghXa, thi3t l*$ tr*t tB $h$ lu*t# Z7 thBc hin i(u n: Ki hPi cc cH 9uan nh n)c $hCi
t0ch cBc ch ng trong ho.t ng ca mAnh, n"ng cao hiu 9uC ho.t ng x": /Bng $h$
lu*t, tN chc thBc hin $h$ lu*t, +Co ' $h$ lu*t, k3t h$ =c m.nh ca nh n)c ')i
=c m.nh ca x hi 7 ngGn ng?a cc hnh 'i 'i $h.m $h$ lu*t c +it l ti $h.m#
p. C/- -)[- &r&? SA9 &?4^9 ->5 &)* &+,- 78 )29 -)> &?)5
a. Chc nn* b01 /% t& 95.c 6 h"i ch- n*hPa
Z": l mt trong nhng chc nGng cH +Cn ca nh n)c x hi ch nghXa nhLm
gi 'ng c l*$, ch 9u:(n ca 9uDc gia, +Co Cm =B Nn <nh cho 9uDc gia# Z7 thBc
hin chc nGng n: cc nh n)c x hi ch nghXa (u t*$ trung x": /Bng mt 9u"n i
ch0nh 9u: hin .i c! khC nGng Di $h! ')i cc mu S can thi$ +Lng 'c trang t? +n
ngoi 'o cc nh n)c#
-h n)c Tit -am, 7 thBc hin tDt chc nGng +Co ' tN 9uDc, +n c.nh 'ic
x": /Bng 9u"n i ch0nh 9u:, t?ng +)c hin .i, c! khC nGng chi3n Iu cao cKn x":
/Bng mt n(n 9uDc $hKng ton /"n, thBc hin ch0nh =ch gio /@c 9uDc $hKng ' an ninh
cho ton /"n, thBc hin ch3 nghXa '@ 9u"n =B, thBc hin ch0nh =ch h*u $hHng & 9u"n
i#
h~
b. Chc nn* c-n* c., m3 A"n* 95an h% h45 n*hH / hB( t7c /i c7c nc
the1 n*5JQn tRc bEnh !Sn* cTn* cM $Bi, <h#n* can thi%( /1 c#n* /i%c n"i
b" c-a nha5.
4@c 0ch ca chc nGng n: nhLm m, rng 9uan h hu ngh< ' h$ tc, t.o i(u
kin 9uDc t3 thu*n li cho cFng cuc x": /Bng ch nghXa x hi ' +Co ' tN 9uDc x hi
ch nghXa, Sng thi g!$ $hEn 'o 'ic thi3t l*$ mt th3 gi)i /"n ch ' ti3n +#
Orong +Di cCnh th3 gi)i c! nhi(u +i3n ng $hc t.$ hin na:, ')i =B $ht tri7n
m.nh mU ca lBc lng =Cn xuIt ' xu h)ng 9uDc t3 ho n(n kinh t3 th3 gi)i, ho.t ng
Di ngo.i ca nh n)c ng: cng tr, nn a /.ng '( hAnh thc, $hong $h8 '( ni /ung#
în na: nh n)c ta thBc hin ch0nh =ch m, c>a, 9uan h ')i tIt cC cc n)c, m, rng
9uan h ' h$ tc kinh t3, ch0nh tr<, 'Gn ho, khoa hc ' k| thu*t th[o cc ngu:n tac
ca $h$ lu*t 9uDc t3#
în na: Tit -am l thnh 'in ca nhi(u tN chc 9uDc t3# Orn cc /iMn n
9uDc t3 ' khu 'Bc -h n)c ta luFn tP r\ thin ch0 ' ny lBc nhLm g!$ $hEn x": /Bng
mt th3 gi)i Nn <nh, hKa +Anh, $ht tri7n# bo '*:, '< tr0 ' Cnh h,ng ca Tit -am ng:
cng c kh2ng <nh trn trng 9uDc t3#
CHU HII N TP
R# OrAnh +: nhng hi7u +i3t '( hAnh thc nh n)c x hi ch nghXa#
]# gh"n t0ch chc nGng Di ni ca nh n)c x hi ch nghXa#
_# gh"n t0ch chc nGng Di ngo.i ca nh n)c x hi ch nghXa#
k
CHNG VIII
K Mj NH NC ! HI CHG NGH|A
I. KHI NIM K Mj NH NC V C OUAN NH NC
1. K)/9 &9@1 ]2 1/V &)* &+,-
^ m% nh nc x hi ch= nghSa l h thng cc c@ ,uan nh nc tJ t(ung
@ng xung $n $7a ph@ng& $.c tB chc v ho't $ng G3a t(*n nh9ng ngu%*n t+c
chung nh6t $7nh t'o thnh mt c@ ch $ng b th3c hin cc chc nPng v nhim v; c=a
nh nc"
ruIt $ht t? +Cn chIt ca mAnh, + m: nh n)c x hi ch nghXa c! nhng c
i7m =au ":Q
& -h n)c x hi ch nghXa +Co Cm =B thDng nhIt, t*$ trung 9u:(n lBc# O0nh
thDng nhIt 9u:(n lBc xuIt $ht t? nguSn gDc 9u:(n lBc thuc '( nh"n /"n# Orong + m:
nh n)c x hi ch nghXa khFng c! =B $h"n chia 9u:(n lBc nhng c! =B $h"n cFng cc
nhnh 9u:(nQ l*$ $h$, hnh $h$ ' t $h$ mt cch h$ l% cho cc h thDng cH 9uan
tHng ng, +Co Cm cho 'ic thBc hin thDng nhIt 9u:(n lBc nh"n /"n# -h"n /"n thBc
hin 9u:(n lBc ca mAnh +Lng cc hAnh thc /"n ch .i /in ' /"n ch trBc ti3$, trong
! hAnh thc /"n ch .i /in thFng 9ua ho.t ng ca cc cH 9uan /"n c> l hAnh thc
9uan trng nhIt# 1c cH 9uan nh n)c khc (u +at nguSn t? h thDng cH 9uan 9u:(n
lBc nh n)c ' $hCi ch<u trch nhim ' +o co ho.t ng ca mAnh tr)c cH 9uan
9u:(n lBc nh n)c#
& V m: nh n)c x hi ch nghXa c! chc nGng thDng nhIt 9uCn l% mi lXnh
'Bc ca i =Dng x hi# Z7 thBc hin chc nGng n: nh n)c thi3t l*$ cc h thDng cH
9uan tHng ng, +ao gSmQ cc cH 9uan cng ch3, cc cH 9uan 9uCn l% kinh t3, cc cH
9uan 9uCn l% cc lXnh 'Bc khc ca i =Dng x hi###
& V m: nh n)c x hi ch nghXa nam gi cc 9u:(n lBcQ kinh t3, ch0nh tr< '
tinh thEn#
T( 9u:(n lBc kinh t3, nh n)c x hi ch nghXa l ch th7 ca nhng cH =,
kinh t3, cH =, '*t chIt 9uan trng nhIt ca 9uDc giaQ It ai, r?ng n8i, =Fng ngKi, ti
ngu:n thin nhin### -goi ra, nh n)c x hi ch nghXa cKn l ch =, hu ca nhng
t liu =Cn xuIt 9uan trng khc c 9u: <nh trong $h$ lu*t nhQ +u ch0nh & 'iMn
thFng, cc trung t"m cFng nghi$, in lBc, ti ch0nh### ca 9uDc gia#
T( 9u:(n lBc ch0nh tr<, nh n)c x hi ch nghXa ccng nh cc ki7u nh n)c
khc l trung t"m ca h thDng ch0nh tr<# T)i c trng tiu +i7u l ch th7 /u: nhIt nam
gi 9u:(n lBc cFng cng c +it ' l ch th7 ca ch 9u:(n 9uDc gia, nh n)c x hi
ch nghXa gi 'ai trK l 9u:(n lBc ch0nh tr< trung t"m#
T( 9u:(n lBc tinh thEn, nh n)c x hi ch nghXa x": /Bng h t t,ng thDng
=oi l h t t,ng 4c & 5nin# Tit -am ta +n c.nh h t t,ng 4c & 5nin, t
t,ng ^S 1h0 4inh l kim chJ nam trong 'ic x": /Bng mt h t t,ng thDng nhIt, l
nh"n tD +Co Cm ng 'in =c m.nh ton ZCng, ton /"n chung =c x": /Bng mt x
hi cFng +Lng, /"n ch ' 'Gn minh#
:. Cs _$5& &)* &+,-
1H 9uan nh n)c l tN chc mang t0nh 9u:(n lBc nh n)c, l + $h*n cIu thnh
ca + m: nh n)c#
1H 9uan nh n)c c! nhng c i7m =auQ
kR
& 1c cH 9uan nh n)c c thnh l*$ ' ho.t ng th[o them 9u:(n c $h$
lu*t 9u: <nh#
& 1Gn c trn them 9u:(n c $h$ lu*t 9u: <nh, cH 9uan nh n)c c! them
9u:(n +an hnh cc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t hoc 'Gn +Cn $ /@ng $h$ lu*t# 1c
'Gn +Cn n: c! hiu lBc +at +uc Di ')i cc ch th7 c n! xc <nh#
& Orong ho.t ng ca mAnh cc cH 9uan nh n)c c => /@ng cC ] $hHng
$h$Q thu:3t $h@c ' cng ch3 7 Cm +Co cho ho.t ng ca mAnh .t hiu 9uC#
& 1c cH 9uan nh n)c c! 9u:(n ki7m tra, gim =t 'ic thBc hin cc 'Gn +Cn
$h$ lu*t +an hnh#
ruIt $ht t? c i7m '( cH cIu tN chc, $hHng thc thBc hin 9u:(n lBc nh
n)c c $h"n cFng, c! th7 $h"n chia cc cH 9uan trong + m: nh n)c th[o nhi(u
cch khc nhauQ c! th7 chia thnh cH 9uan trung Hng ' cH 9uan <a $hHng; cH 9uan
ch tri ' cH 9uan '?a ch tri, '?a ch<u trch
nhim tr)c cH 9uan nh n)c cI$ trn### 1ch $h"n chia thFng thng nhIt thng c
$ /@ng l cGn c 'o t0nh chIt cFng 'ic Cm nhim 7 $h"n cc cH 9uan thnhQ cc cH
9uan .i /in, -gu:n th 9uDc gia, cc cH 9uan hnh ch0nh nh n)c, cc cH 9uan xit
x>, cc cH 9uan ki7m =t#
II. CC K PHN CMU THNH CGA K Mj NH NC CNG
HO ! HI CHG NGH|A
^ m% nh nc x hi ch= nghSa th4ng thDng c! cc h thng c@ ,uan nh
/auE
1. C/- -s _$5& _$V(& #`- &)* &+,-
1c cH 9uan 9u:(n lBc nh n)c +ao gSm uDc hi, î Sng nh"n /"n tJnh,
thnh $hD trBc thuc trung Hng, î Sng nh"n /"n hu:n, 9u*n, th< x, thnh $hD thuc
tJnh, î Sng nh"n /"n x, $hng, th< trIn#
a# Fuc hi l cH 9uan .i /in cao nhIt ca nh"n /"n, l cH 9uan 9u:(n lBc nh
n)c cao nhIt, l cH 9uan /u: nhIt c! 9u:(n l*$ hi3n ' l*$ $h$# uDc hi 9u:3t <nh
nhng ch0nh =ch cH +Cn '( Di ni, 9uDc $hKng, an ninh ca It n)c, nhng ngu:n tac
ch :3u '( tN chc ' ho.t ng ca + m: nh n)c, '( 9uan h x hi ' ho.t ng
ca cFng /"n# uDc hi thBc hin 9u:(n gim =t tDi cao Di ')i ton + ho.t ng ca
nh n)c#
T( cH cIu tN chc, uDc hi cc n)c x hi ch nghXa c! th7 tN chc th[o ch3
nhi(u 'in ' ccng c! th7 tN chc th[o ch3 mt 'in, tuq thuc 'o thBc tiMn ca mDi
n)c#
uDc hi n)c ta hin na: c tN chc th[o ch3 mt 'in, /o nh"n /"n trBc
ti3$ +Eu ra th[o ngu:n tac trBc ti3$, $hN thFng Eu $hi3u# -him kq ca uDc hi l k
nGm# uDc hi myi nGm h$ hai kq, /o u +an thng '@ 9uDc hi triu t*$# u +an
thng '@ 9uDc hi l cH 9uan thng trBc ca uDc hi# Ohnh 'in ca u +an thng
'@ 9uDc hi gSm c!Q 1h t<ch 9uDc hi, cc gh! ch t<ch 9uDc hi ' cc uu 'in#
b" #i $ng nh0n G0n l cH 9uan 9u:(n lBc nh n)c , <a $hHng, .i /in cho
% ch0, ngu:n 'ng ' 9u:(n lm ch ca nh"n /"n, /o nh"n /"n <a $hHng +Eu ra, ch<u
trch nhim tr)c nh"n /"n <a $hHng ' cH 9uan nh n)c cI$ trn#
n)c ta, î Sng nh"n /"n c tN chc th[o _ cI$Q tJnh ' thnh $hD trBc
thuc trung Hng, hu:n, 9u*n, th< x ' thnh $hD thuc tJnh, x $hng th< trIn# Oh[o
9u: <nh ca î3n $h$ ' 5u*t tN chc î Sng nh"n /"n ' u +an nh"n /"n hin
k]
hnh, hi Sng nh"n /"n cGn c 'o chc nGng, nhim '@ ' 9u:(n h.n ca cI$ mAnh,
xuIt $ht t? li 0ch chung ca It n)c ' <a $hHng 9u:3t <nh nhng ch trHng '
+in $h$ 9uan trng 7 $ht hu: ti(m nGng 9uan trng ca <a $hHng, x": /Bng ' $ht
tri7n <a $hHng '( kinh t3 & x hi, cng cD 9uDc $hKng an ninh, n"ng cao i =Dng ca
nh"n /"n <a $hHng, lm nghXa '@ ca <a $hHng Di ')i cC n)c# Khi 9u:3t ngh<
nhng 'In ( thuc them 9u:(n ca mAnh, î Sng nh"n /"n +an hnh ngh< 9u:3t#
-hng -gh< 9u:3t '( cc 'In ( m th[o 9u: <nh ca $h$ lu*t $hCi c! =B $h chuen
ca cI$ trn thA tr)c khi thi hnh $hCi c trAnh ln cI$ c! them 9u:(n $h chuen# î
Sng nh"n /"n gim =t ho.t ng ca Ohng trBc hi Sng nh"n /"n, u +an nh"n /"n,
Tin ki7m =t nh"n /"n, OKa n nh"n /"n c6ng cI$# î Sng nh"n /"n +Eu, +i nhim,
miMn nhim ch t<ch, $h! ch t<ch hi Sng nh"n /"n, ch t<ch, cc $h! ch t<ch ' cc
thnh 'in khc ca uu +an nh"n /"n, tr,ng +an ' cc thnh 'in khc ca cc +an ca
hi Sng nh"n /"n# î Sng nh"n /"n +Eu, mi(n nhim, +i nhim hi them nh"n /"n
ca to n nh"n /"n c6ng cI$ th[o 9u: <nh ca $h$ lu*t# hi Sng nh"n /"n c! them
9u:(n +i +P nhng 9u:3t <nh =ai tri ca uu +an nh"n /"n c6ng cI$, nhng ngh< 9u:3t
=ai tri ca hi Sng nh"n /"n cI$ /)i trBc ti3$# î Sng nh"n /"n c! th7 9u:3t <nh
giCi tn hi Sng nh"n /"n cI$ /)i trBc ti3$ trong trng h$ hi Sng nh"n /"n ! lm
thit h.i nghim trng 3n li 0ch ca nh"n /"n# -gh< 9u:3t giCi tn hi Sng nh"n /"n
cI$ /)i $hCi c =B $h chuen ca hi Sng nh"n /"n cI$ trn trBc ti3$ khi thi hnh#
-gh< 9u:3t ca î Sng nh"n /"n cI$ tJnh giCi tn hi Sng nh"n /"n cI$ /)i $hCi
c =B $h chuen ca u +an thng '@ 9uDc hi tr)c khi thi hnh#
:. N?$VW& 0)> _$A- ?95
-gu:n th 9uDc gia l ngi ng Eu nh n)c x hi ch nghXa, l ngi tha:
mt nh n)c trong cc 9uan h Di ngo.i, Di ni#
cc n)c x hi ch nghXa, trong cc giai o.n $ht tri7n c@ th7, ngu:n th
9uDc gia c! l8c l cH 9uan t*$ th7 Wî Sng nh n)c nh , Tit -am th[o î3n $h$
nGm R~zY# 1! l8c l c nh"n W1h t<ch n)cY# b6 l cH 9uan t*$ th7 ha: c nh"n, ngu:n
th 9uDc gia ca cc n)c x hi ch nghXa ccng c hAnh thnh t? uDc hi ' c!
nhim kq th[o nhim kq ca uDc hi#
Tit nam hin na:, ngu:n th 9uDc gia $hCi c +Eu trong =D cc .i +i7u
9uDc hi# 1h t<ch n)c ch<u trch nhim ' +o co ho.t ng ca mAnh tr)c uDc hi#
Ohem 9u:(n ca 1h t<ch n)c c! trn cC _ nhnhQ l*$ $h$, hnh $h$ ' t $h$#
p. C/- -s _$5& )*&) -)=&) &)* &+,-
1c cH 9uan hnh ch0nh nh n)c l nhng cH 9uan c! them 9u:(n 9uCn l% mi
mt ho.t ng ca 9uDc gia# 1c cH 9uan n: '?a l cH 9uan chI$ hnh ca cH 9uan
9u:(n lBc c6ng cI$, '?a l cH 9uan 9uCn l% nh n)c#
a" >h5nh ph=E l cH 9uan chI$ hnh ca uDc hi, l cH 9uan hnh ch0nh nh
n)c cao nhIt#
T( cH cIu tN chc ch0nh $h, cc nh n)c x hi ch nghXa trong cc giai o.n
$ht tri7n khc nhau c! =B tN chc khc nhau, c! l8c ch0nh $h c tN chc /)i hAnh
thc ( cao trch nhim t*$ th7 Wnh î Sng + tr,ng , Tit -am th[o î3n $h$
R~z, 5in rF cc th[o î3n $h$ R~ppY, c! l8c tN chc th[o hAnh thc tFn trng +n +.c
t*$ th7 nhng ( cao trch nhim c nh"n#
1h0nh $h n)c ta hin na:, th[o 9u: <nh ca î3n $h$ R~~], =>a Ni +N =ung
nGm ]R, l cH 9uan chI$ hnh ca uDc hi ' l cH 9uan hnh ch0nh nh n)c cao
nhIt ca It n)c# 1h0nh $h thDng nhIt 9uCn l% 'ic thBc hin nhim '@ ch0nh tr<, kinh
k_
t3, 'Gn ho, x hi, 9uDc $hKng, an ninh, Di ngo.i ca It n)c# 1h0nh $h +Co Cm hiu
lBc ca + m: nh n)c t? trung Hng xuDng 3n cH =,, Cm +Co 'ic tFn trng ' chI$
hnh î3n $h$, $h$ lu*t, $ht hu: 9u:(n lm ch ca nh"n /"n trong =B nghi$ x":
/Bng ' +Co ' tN 9uDc x hi ch nghXa, Cm +Co Nn <nh ' n"ng cao i =Dng '*t chIt
' 'Gn ho ca nh"n /"n# 1h0nh $h ch<u trch nhim tr)c uDc hi, ' +o co cFng
tc ')i uDc hi, u +an thng '@ 9uDc hi ' 1h t<ch n)c WZi(u RR & î3n $h$
nGm R~~]Y#
1H cIu ca 1h0nh $h gSm c!Q Oh t)ng, cc gh! th t)ng, cc + tr,ng '
cc thnh 'in khc thuc 1h0nh $h# -goi Oh t)ng ch0nh $h cc thnh 'in khc
ca ch0nh $h khFng nhIt thi3t $hCi l .i +i7u uDc hi#
Oh t)ng ch0nh $h l ngi ng Eu ch0nh $h /o uDc hi +Eu ra# Oh t)ng
ch<u trch nhim tr)c 9uDc hi ' +o cFng tc ')i 9uDc hi, uu +an thng '@ 9uDc hi
' 1h t<ch n)c#
b" ^ v c@ ,uan ngang b l cc cH 9uan ca ch0nh $h thBc hin chc nGng
9uCn l% nh n)c Di ')i ngnh hoc lXnh 'Bc cFng tc trong $h.m 'i cC n)c# V tr,ng
' cc thnh 'in thuc ch0nh $h ch<u trch nhim 9uCn l% nh n)c '( lXnh 'Bc, ngnh
mAnh $h@ trch trong $h.m 'i cC n)c, +Co Cm cc 9u:(n tB ch trong ho.t ng =Cn
xuIt kinh /oanh ca cc cH =, th[o 9u: <nh ca $h$ lu*t# 1Gn c 'o î3n $h$, 5u*t,
-gh< 9u:3t ca uDc hi, gh$ lnh, ngh< 9u:3t ca u +an thng '@ 9uDc hi, 5nh,
u:3t <nh ca 1h t<ch n)c, cc 'Gn +Cn ca 1h0nh $h ' Oh t)ng ch0nh $h 7
+an hnh cc 9u:3t <nh, chJ th< hoc thFng t ' ki7m tra 'ic thi hnh cc 'Gn +Cn ! ,
cc ngnh, <a $hHng ' cH =,# V tr,ng ' cc thnh 'in ca ch0nh $h $hCi ch<u
trch nhim tr)c Oh t)ng, tr)c uDc hi '( cc lXnh 'Bc, ngnh mAnh $h@ trch#
Oh[o 5u*t tN chc ch0nh $h nGm ]R, V tr,ng, Oh tr,ng cH 9uan ngang + c!
9u:(n ki3n ngh< ')i Oh t)ng Anh chJ 'ic thi hnh ngh< 9u:3t ca î Sng nh"n /"n
tJnh, thnh $hD trBc thuc trung Hng tri ')i cc 'Gn +Cn $h$ lu*t ca -h n)c hoc
ca +, cH 9uan ngang + '( ngnh, lXnh 'Bc /o +, cH 9uan ngang + $h@ trch WZi(u
]nY, Sng thi c! 9u:(n Anh chJ 'ic thi hnh, ( ngh< Oh t)ng +i +P nhng 9u: <nh
ca u +an nh"n /"n tJnh, thnh $hD trBc thuc trung Hng tri ')i cc 'Gn +Cn ca +,
cH 9uan ngang + '( ngnh, lXnh 'Bc /o +, cH 9uan ngang + $h@ trch ' ch<u trch
nhim '( 9u:3t <nh Anh chJ ! WZi(u ]pY#
c"_` ban nh0n G0n cc c6pE /o î Sng nh"n /"n c6ng cI$ +Eu ra l cH 9uan
chI$ hnh ca î Sng nh"n /"n, cH 9uan hnh ch0nh nh n)c , <a $hHng, ch<u trch
nhim chI$ hnh î3n $h$, lu*t cc 'Gn +Cn ca cH 9uan nh n)c cI$ trn ' ngh<
9u:3t ca î Sng nh"n /"n# u +an nh"n /"n trong $h.m 'i chc nGng, 9u:(n h.n /o
$h$ lu*t 9u: <nh ra 9u:3t <nh, chJ th< ' ki7m tra 'ic thi hnh nhng 'Gn +Cn !#
1h t<ch uu +an nh"n /"n lnh .o, i(u hnh ho.t ng ca uu +an nh"n /"n# Oh[o 9u:
<nh ca î3n $h$ R~~], khi 9u:3t <nh nhng 'In ( 9uan trng ca <a $hHng, u
+an nh"n /"n $hCi thCo lu*n t*$ th7 ' 9u:3t <nh th[o a =D# 1h t<ch uu +an nh"n /"n
c! 9u:(n Anh chJ 'ic thi hnh hoc +i +P nhng 'Gn +Cn =ai tri ca uu +an nh"n /"n
cI$ /)i; Anh chJ thi hnh ngh< 9u:3t =ai tri ca hi Sng nh"n /"n cI$ /)i, Sng thi
( ngh< î Sng nh"n /"n c6ng cI$ +i +P nhng ngh< 9u:3t !#
v. Cs _$5& 70 7}
Oo n l cH 9uan xit x> ca nh n)c x hi ch nghXa, h thDng to n x hi
ch nghXa ho.t ng trn cc ngu:n tacQ
& rit x> c l*$ chJ tu"n th[o $h$ lu*t;
kh
& rit x> c! =B tham gia ca hi them nh"n /"n;
& rit x> th[o ] cI$#
^ thDng Oo n n)c cng ho x hi ch nghXa Tit -am gSm c!Q Oo n nh"n
/"n tDi cao, Oo n nh"n /"n <a $hHng, Oo n 9u"n =B cc cI$, cc to chu:n trch
khc#
1c to thBc hin chc nGng xit x> th[o them 9u:(n c $h$ lu*t 9u: <nh#
{.V9@& 39m1 T/0
Tin ki7m =t l + $h*n cIu thnh ca + m: nh n)c x hi ch nghXa# Ouq
th[o t?ng giai o.n c@ th7 m them 9u:(n ca Tin ki7m =t c! =B 9u: <nh khc nhau#
ìai o.n tr)c ":, , cc nh n)c x hi ch nghXa cH 9uan ki7m =t l cH 9uan ki7m
tra, gim =t ho.t ng tu"n th $h$ lu*t ca cc cH 9uan nh n)c, cc tN chc x hi,
cn +, 'in chc nh n)c, nh"n 'in cc tN chc x hi ' mi cFng /"n trong 'ic
thBc hin $h$ lu*t# Tin ki7m =t Sng thi ccng l cH 9uan gi them 9u:(n cFng tD#
n)c ta hin na:, h thDng cH 9uan ki7m =t +ao gSmQ Tin ki7m =t nh"n /"n
tDi cao, Tin ki7m =t nh"n /"n <a $hHng, Tin ki7m =t 9u"n =B cc cI$# Oh[o 9u:
<nh t.i Zi(u R_p î3n $h$ nGm R~~], =>a Ni, +N =ung nGm ]R, Tin ki7m =t c!
them 9u:(n ki7m tra, gim =t ho.t ng ca cc cH 9uan t $h$ ' gi 9u:(n cFng tD
t.i $hin to#
III. NHNG NGUjEN TC T CHFC V HOT BNG CGA K
Mj NH NC
-gu:n tac tN chc ' ho.t ng ca + m: nh n)c x hi ch nghXa l nhng
ngu:n l% ch .o, xu:n =uDt trong 'ic tN chc ' ho.t ng h thDng cc cH 9uan nh
n)c t? trung Hng xuDng 3n <a $hHng, xuIt $ht t? +Cn chIt ca nh n)c#
ruIt $ht t? +Cn chIt ca nh n)c ta, + m: nh n)c ta tN chc ' ho.t ng
trn cH =, k ngu:n tac cH +CnQ u:(n lBc nh n)c thuc '( nh"n /"n, ZCng cng =Cn
lnh .o nh n)c, ngu:n tac t*$ trung /"n ch, ngu:n tac +Co Cm =B on k3t '
+Anh 2ng gia cc /"n tc ' ngu:n tac $h$ ch3 x hi ch nghXa#
1. N?$VW& 0- _$V(& #`- &)* &+,- 0)$2- '( &)e& ye&
Z": l l mt trong nhng ngu:n tac c th6 trong tN chc ' ho.t ng ca +
m: nh n)c x hi ch nghXa, xuIt $ht t? +Cn chIt ca nh n)c x hi ch nghXa#
-gu:n tac n: +Co Cm =B lFi cuDn Fng Co nh"n /"n tham gia cFng 'ic 9uCn l% nh
n)c, t*$ trung =c m.nh tr0 tu, =c lBc ca nh"n /"n ' cFng 'ic ca nh n)c#
Tit -am, ngu:n tac n: c ghi nh*n t.i Zi(u ] î3n $h$ R~~] W=>a NiYQ
j-h n)c cng ho x hi ch nghXa Tit -am l -h n)c $h$ 9u:(n x hi ch
nghXa ca nh"n /"n, /o nh"n /"n, 'A nh"n /"n# OIt cC 9u:(n lBc nh n)c thuc '( nh"n
/"n m n(n tCng l lin minh gia giai cI$ cFng nh"n ')i giai cI$ nFng /"n ' i ngc tr0
thcf#
-h"n /"n thBc hin 9u:(n lBc ca mAnh /)i cc hAnh thc trBc ti3$ hoc gin
ti3$ nhQ +Eu cc .i /in ca mAnh 'o h thDng cH 9uan 9u:(n lBc nh n)c, trBc ti3$
lm 'ic t.i cc cH 9uan nh n)c, thCo lu*n, !ng g!$ % ki3n cho cc /B n lu*t, cc 'Gn
kin nh n)c, tham gia gim =t ho.t ng ca cc cH 9uan, cn +, cFng chc, 'in
chc nh n)c ' c +it l thFng 9ua hAnh thc trng cEu % /"n, nh"n /"n trBc ti3$
9u:3t <nh cc cFng 'ic 9uan trng nhIt ca nh n)c#
-goi 9u: <nh t.i Zi(u ], î3n $h$ nGm R~~] W=>a NiY cKn 9u: <nh ngu:n
tac n: t.i cc i(uQ Zi(u _, Zi(u n, Zi(u RR, Zi(u k_, c@ th7 Zi(u n ghiQ j-h"n /"n =>
/@ng 9u:(n lBc nh n)c thFng 9ua uDc hi ' .i +i7u î Sng nh"n /"n l nhng cH
kk
9uan .i /in cho % ch0 ' ngu:n 'ng ca nh"n /"n, /o nh"n /"n +Eu ra ' ch<u trch
nhim ttr)c nh"n /"nf; Zi(u k_ ghi nh*nQ j1Fng /"n c! 9u:(n tham gia 9uCn l% nh
n)c ' x hi, tham gia thCo lu*n cc 'In ( chung ca cC n)c ' <a $hHng, ki3n
ngh< ')i cH 9uan nh n)c, +i7u 9u:3t khi nh n)c trng cEu % /"nf#
:. N?$VW& 0- ]U4 SU1 T` #8&) S^4 ->5 BU&? -2&? TU& SA9 ',9 &)* &+,-
-h n)c x hi ch nghXa l tN chc thFng 9ua ! ZCng cng =Cn thBc hin =B
lnh .o Di ')i ti3n trAnh $ht tri7n ca x hi# B lnh .o ca ZCng +Co Cm gi 'ng
+Cn chIt ca nh n)c x hi ch nghXa, gi 'ai trK 9u:3t <nh trong 'ic xc <nh
$hHng h)ng tN chc ' ho.t ng ca nh n)c#
n)c ta, ngu:n tac +Co Cm =B lnh .o ca ZCng c ghi nh*n t.i Zi(u h,
î3n $h$ nGm R~~]Q jZCng cng =Cn Tit -am, i tin $hong ca giai cI$ cFng nh"n
Tit -am, .i +i7u trung thnh 9u:(n li ca giai cI$ cFng nh"n, nh"n /"n lao ng '
ca cC /"n tc, th[o ch nghXa 4c & 5nin ' t t,ng ^S 1h0 4inh, l lBc lng lnh
.o -h n)c ' x hif# B lnh .o ca ZCng Di ')i nh n)c th7 hin , cc mt ch
:3uQ ZCng ( ra ng lDi ch0nh tr<, ch trHng, ch0nh =ch l)n cho ho.t ng ca nh
n)c; o t.o cn + Cng 'in c! $hem chIt ch0nh tr<, nGng lBc chu:n mFn 7 gi)i
thiu ng c> 'o gi cc chc '@ trong + m: nh n)c; lnh .o nh n)c trong 'ic
th7 ch3 ho ch trHng, ng lDi, ch0nh =ch ca ZCng thnh $h$ lu*t; thBc hin =B
ki7m tra, gim =t ho.t ng ca cc cH 9uan nh n)c trong 'ic thBc hin ng lDi,
ch trHng, ch0nh =ch ca ZCng ' $h$ lu*t ca -h n)c; ZCng lnh .o thFng 9ua
'ic tN chc ' ho.t ng ca cc tN chc Cng cH =, t.i cc cH 9uan nh n)c; thFng
9ua =B gHng mdu, tin $hong ca cn + Cng 'in#
ZCng cng =Cn gi 'ai trK lnh .o -h n)c ' x hi nhng ZCng khFng cai tr<
-h n)c, khFng +ao +in lm tha: cc chc nGng ca -h n)c# 4i tN chc ca ZCng
' cc Cng 'in ho.t ng trong khuFn khN 9u: <nh ca î3n $h$ ' $h$ lu*t#
p. N?$VW& 0- 0%. 0<$&? ye& -)>
-gu:n tac t*$ trung /"n ch c tIt cC cc -h n)c x hi ch nghXa => /@ng
rng ri ' 'A th3 c ghi nh*n trong î3n $h$ ca tIt cC cc nh n)c x hi ch
nghXa# î3n $h$ n)c 1ng ho x hi ch nghXa Tit -am nGm R~~], t.i Zi(u n ghi
nh*nQ juDc hi, î Sng nh"n /"n ' cc cH 9uan khc ca -h n)c (u tN chc '
ho.t ng th[o ngu:n tac t*$ trung /"n chf#
-gu:n tac t*$ trung /"n ch l =B k3t h$ hi ho gia =B chJ .o t*$ trung,
thDng nhIt ca cH 9uan nh n)c cI$ trn ' =B +Co Cm 9u:(n /"n ch rng ri nhLm
Cm +Co $ht hu: t0nh ch ng, =ng t.o ca cI$ /)i nhLm .t hiu 9uC cao trong 9uCn
l% nh n)c#
N*5JQn tRc tO( tA5n*>:n ch- th' hi%n 3 nh4n* !i'm c) b0n 2a5:
& OIt cC cc cH 9uan .i /in (u /o nh"n /"n trBc ti3$ +Eu ra th[o ngu:n tac $hN
thFng, Eu $hi3u# Orong ho.t ng ca mAnh, th[o <nh kq cc cH 9uan .i /in $hCi +o
co ho.t ng ca mAnh tr)c c> tri, c> tri c! 9u:(n gim =t cc .i +i7u /o mAnh +Eu ra
trong cH 9uan .i /in#
& 1H 9uan nh n)c cI$ /)i $hCi $h@c t6ng cH 9uan nh n)c cI$ trn, cc 9u:3t
<nh ca cH 9uan nh n)c cI$ trn c! hiu lBc +at +uc Di ')i cH 9uan nh n)c cI$
/)i#
& 1c 'Gn +Cn /o cH 9uan nh n)c cI$ /)i +an hnh khFng c tri '( ni
/ung ')i nhng 'Gn +Cn /o cH 9uan nh n)c cI$ trn +an hnh#
kn
& Orong 9u trAnh thBc hin cc 9u:3t <nh ca cI$ trn, cH 9uan nh n)c cI$
/)i c! 9u:(n $ht hu: t0nh ch ng, =ng t.o $h6 h$ ')i tAnh hAnh c@ th7 , cH =, trn
cH =, +Co Cm =B $h"n cFng, $h"n cI$ rnh m.ch '( chc nGng, nhim '@, 9u:(n h.n '
trch nhim cuC myi cI$#
& 1c cH 9uan nh n)c cI$ trn $hCi thng xu:n ki7m tra, gim =t 'ic thBc
hin cc 9u:3t <nh ca mAnh ca cH 9uan nh n)c cI$ /)i# OhBc hin ch3 thFng tin
hai chi(u thFng =uDt $h@c '@ cho cFng tc lnh .o k<$ thi ca cI$ trn ' gim =t ho.t
ng ca cI$ /)i, n"ng cao hiu 9uC ho.t ng 9uCn l% nh n)c#
v. N?$VW& 0- .)/. -)R 78 )29 -)> &?)5
-gu:n tac $h$ ch3 x hi ch nghXa c î3n $h$ ca tIt cC cc nh n)c x
hi ch nghXa ghi nh*n# Zi(u R], î3n $h$ nGm R~~] ca Tit -am ghiQ j-h n)c
9uCn l% x hi ' khFng ng?ng tGng cng $h$ ch3 x hi ch nghXa
1c cH 9uan nh n)c, tN chc kinh t3, tN chc x hi, Hn '< 'c trang nh"n /"n
' mi cFng /"n $hCi nghim chJnh chI$ hnh î3n $h$ ' $h$ lu*t, Iu tranh $hKng
ng?a ' chDng cc ti $h.m, cc 'i $h.m î3n $h$ ' $h$ lu*t#
4i hnh ng x"m $h.m li 0ch ca -h n)c, 9u:(n ' li 0ch h$ $h$ ca
t*$ th7 ' ca cFng /"n (u +< x> l% th[o $h$ lu*t f#
-gu:n tac $h$ ch3 x hi ch nghXa trong tN chc ' ho.t ng ca + m: nh
n)c x hi ch nghXa l mt trong nhng ni /ung 9uan trng nhIt ca 'ic x": /Bng
nh n)c $h$ 9u:(n x hi ch nghXa# -gu:n tac n: Ki hPiQ
& Tic thnh l*$ ' ho.t ng ca tIt cC cc cH 9uan nh n)c (u $hCi tu:t Di
tu"n th[o cc 9u: <nh ca $h$ lu*t# Orong 9u trAnh thi hnh them 9u:(n, tIt cC cc cH
9uan nh n)c, mi cn +, 'in chc nh n)c $hCi thBc hin th[o 8ng them 9u:(n '
chc trch lu*t <nh#
& 4i hnh 'i 'i $h.m $h$ lu*t $hCi nhanh ch!ng c $ht hin ' x> l%
nghim minh#
OhBc hin tDt ngu:n tac $h$ ch3 x hi ch nghXa l cH =, 7 +Co Cm =B ho.t
ng Sng +, c! nGng =uIt, hiu 9uC cao ca + m: nh n)c, Cm +Co =B cFng +Lng
ca x hi
{. N?$VW& 0- SU1 ]U4 T` S4*& 3R0 '* ]n&) S&? ->5 -/- ye& 02-
1c nh n)c x hi ch nghXa thBc hin rng ri =B on k3t /"n tc# OIt cC cc
/"n tc c6ng chung =Dng trn lnh thN (u +Anh 2ng# Orong tN chc ' ho.t ng ca +
m: nh n)c ta, ngu:n tac n: c ghi nh*n t.i Zi(u k, î3n $h$ R~~]Q j-h n)c
cng ho x hi ch nghXa Tit -am l -h n)c thDng nhIt ca cc /"n tc c6ng =inh
=Dng trn It n)c Tit -am#
-h n)c thBc hin ch0nh =ch +Anh 2ng, on k3t, tHng tr gia cc /"n tc,
nghim cIm mi hnh 'i kq th<, chia rU /"n tc#
1c /"n tc c! 9u:(n /6ng ti3ng n!i, ch 'i3t, gi gAn +Cn =ac /"n tc ' $ht
hu: nhng $hong t@c, t*$ 9un, tru:(n thDng ' 'Gn ho tDt m$ ca mAnh#
-h n)c thBc hin ch0nh =ch $ht tri7n '( mi mt, t?ng +)c n"ng cao i
=Dng '*t chIt ' tinh thEn ca Sng +o /"n tc thi7u =Df#
-gu:n tac Cm +Co =B on k3t ' +Anh 2ng gia cc /"n tc luFn c nhIn
m.nh trong =uDt cc giai o.n l<ch => ca -h n)c ta# 1h0nh =ch on k3t ' +Anh 2ng
gia cc /"n tc luFn c -h n)c xc <nh l ch0nh =ch 9uan trng hng Eu trong
lXnh 'Bc chc nGng Di ni#
kp
Z7 Cm +Co =B on k3t ' +Anh 2ng gia cc /"n tc, -h n)c ta hin na:
ang thi hnh nhi(u ch0nh =ch nhLm gi8$ cc /"n tc thi7u =D $ht tri7n '( kinh t3,
ch0nh tr<, 'Gn ho, khoa hc ' cFng ngh, n"ng cao mc =Dng ca nh"n /"n cc /"n tc
thi7u =D# 4t khc, -h n)c ccng thBc hin nhi(u ch0nh =ch nhLm +Co lu, gAn gi
nhng 'Dn 'Gn ho tru:(n thDng 9u% +u ca cc /"n tc thi7u =D#
Orn ": l cc ngu:n tac cH +Cn trong tN chc ' ho.t ng ca + m: nh
n)c x hi ch nghXa# -goi cc ngu:n tac cH +Cn k7 trn, + m: nh n)c x hi ch
nghXa cKn c tN chc ' ho.t ng /Ba trn nhng ngu:n tac khc nhQ -gu:n tac k3
ho.ch ho, ngu:n tac ti3t kim###Z": ch0nh l nhng ngu:n tac 7 Cm +Co cho 'ic
x": /Bng mt + m: nh n)c trong =.ch, 'ng m.nh, ti3n t)i m@c 0ch x": /Bng mt
x hi cFng +Lng, /"n ch, 'Gn minh#
CHU HII N TP
R# OrAnh +: khi nim + m: nh n)c#
]# -u cc lo.i cH 9uan ca + m: nh n)c#
_# gh"n t0ch cc ngu:n tac cH +Cn '( tN chc ' ho.t ng ca + m: nh n)c#
kz
CHNG I
NH NC TbONG H THCNG CHQNH Tbk ! HI CHG NGH|A
I. KHI NIM H THCNG CHQNH Tbk ! HI CHG NGH|A
Orong x hi c! giai cI$, +n c.nh nh n)c cKn c! cc thi3t ch3 ch0nh tr< & x hi
c6ng tSn t.i ')i nh n)c, ton + nhng thi3t ch3 ch0nh tr< & x hi n: h$ thnh nh"n
tD thBc hin 9u:(n lBc ch0nh tr<, trong ! ng lDi ch0nh tr< ca giai cI$ thDng tr< gi 'ai
trK 9u:3t <nh =B i(u chJnh ca 9uan h trong h thDng ch0nh tr<#
în na: trn th3 gi)i, /6 l nh n)c c! ch3 ch0nh tr< t =Cn ha: ch3 ch0nh
tr< x hi ch nghXa, trong i =Dng ch0nh tr< x hi luFn c! =B hin /in ca cc Cng
$hi ch0nh tr< Wk7 cC cc Cng $hi Di l*$ nh trong mt =D n)c t =CnY, cc tN chc
ch0nh tr< & x hi ' nh n)c#
^ thDng ch0nh tr< x hi ch nghXa l ton + cc thi3t ch3 ch0nh tr< gan +! hu
cH, tc ng ldn nhau c6ng thBc hin 9u:(n lBc ch0nh tr< ca nh"n /"n /)i =B lnh .o
ca ZCng cng =Cn#
Khi x[m xit, nghin cu '( h thDng ch0nh tr< x hi ch nghXa, cEn $hCi x[m xit
/)i hai +Anh /inQ
& T( hAnh thc, n! l h thDng cc cH 9uan nh n)c, cc tN chc ch0nh tr<, x hi
ho.t ng trong ch3 x hi ch nghXa ')i nhng hAnh thc ' chc nGng nhIt <nh#
& T( ni /ung, l cch thc tN chc cc 9uan h ch0nh tr< trong x hi x hi ch
nghXa, l cH ch3 thBc hin 9u:(n lBc ch0nh tr< ca giai cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao
ng#
^ thDng ch0nh tr< x hi ch nghXa th7 hin nhng c i7m, +Cn chIt ' 9u: lu*t
hAnh thnh ' $ht tri7n ca ch3 ch0nh tr< m)i# ^ thDng ch0nh tr< x hi ch nghXa
ho.t ng ')i t cch l mt h thDng thDng nhIt cc thi3t ch3 ' 9uan h ch0nh tr<#
n)c ta, h thDng ch0nh tr< ra i =au thnh cFng ca 1ch m.ng thng Om
c6ng ')i =B thnh l*$ -h n)c /"n ch nh"n /"n# 16ng ')i 9u trAnh x": /Bng ' $ht
tri7n ca ch3 m)i 9ua cc giai o.n l<ch =>, ^ thDng ch0nh tr< ca n)c ta ng: cng
tr, nn hon thin# 4@c tiu ca ^ thDng ch0nh tr< n)c ta l h)ng t)i 'ic x": /Bng
mt x hi giu m.nh, 'Gn minh, $ht hu: rng ri 9u:(n con ngi#
în na:, xit '( mt cIu tr8c ^ thDng ch0nh tr< n)c ta gSm c! cc + $h*n cIu
thnh =auQ ZCng cng =Cn Tit -am, -h n)c cng ho x hi ch nghXa Tit -am, 4t
tr*n ON 9uDc Tit -am ' cc tN chc ch0nh tri, x hi nhQ 5in on lao ng Tit
-am, î lin hi$ $h@ n Tit -am, î nFng /"n Tit -am, Zon thanh nin cng =Cn
^S 1h0 4inh###
^ thDng ch0nh tr< x hi ch nghXa Tit -am c! nhng c trng cH +Cn =auQ
& ^ thDng ch0nh tr< x hi ch nghXa Tit -am c tN cht cht chU, c! t0nh
thDng nhIt ni t.i cao, i(u n: c th7 hin , chy myi mt thnh 'in trong ^ thDng
ch0nh tr< ca n)c ta (u c $h"n <nh r\ rng '( chc nGng, nhim '@# O0nh tN chc
cao ca h thDng ch0nh tr< n)c ta c Cm +Co +,i cc ngu:n tac chJ .o nhQ OIt cC
9u:(n lBc thuc '( nh"n /"n, ngu:n tac +Co Cm =B lnh .o ca ZCng cng =Cn, t*$
trung /"n ch ' $h$ ch3 x hi ch nghXa#
& ^ thDng ch0nh tr< x hi ch nghXa Tit -am c! =B thDng nhIt '( li 0ch l"u /i
' m@c tiu# O0nh thDng nhIt n: +at nguSn t? =B thDng nhIt '( kinh t3, ch0nh tr< ' t
t,ng trong x hi n)c ta# 1c thi3t ch3 trong ^ thDng ch0nh tr< x hi ch nghXa Tit
k~
-am tu: c! '< tr0, 'ai trK ' chc nGng khc nhau nhng (u h)ng t)i m@c 0ch $h@c '@
li 0ch ca nh"n /"n#
& ^ thDng ch0nh tr< n)c ta c! t0nh /"n ch rng ri# b"n ch x hi ch nghXa
'?a l m@c tiu, ng lBc, '?a l $hHng thc 7 tN chc, '*n hnh h thDng ch0nh tr<#
1c thi3t ch3 cIu thnh ^ thDng ch0nh tr< (u l cc th7 ch3 ca n(n /"n ch x hi ch
nghXa# 1c tN chc n: c l*$ ra nhLm thBc hin ' +Co Cm cc li 0ch, nhu cEu ca
giai cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng; cc tN chc trn (u c tN chc ' '*n hnh
trn cH =, ngu:n tac t*$ trung /"n ch, nhLm +Co Cm t0nh t*$ trung, thDng nhIt, '?a
t.o i(u kin cho cc + $h*n ca tN chc ! $ht hu: t0nh ch ng, =ng t.o trong giCi
9u:3t cc cFng 'ic thuc nhim '@, 9u:(n h.n ca mAnh# 4Di 9uan h gia cc thi3t ch3
l m!i 9uan h +Anh 2ng# 4i 'In ( nC: =inh trong 9u trAnh '*n hnh ca ^ thDng
trong i =Dng x hi c giCi 9u:3t th[o mt cH ch3 /"n ch#
II.Vk TbQY VAI Tbc CGA NH NC TbONG H THCNG CHQNH Tbk
! HI CHG NGH|A
-h n)c x hi ch nghXa gi '< tr0 trung t"m, c +it 9uan trng trong ^
thDng ch0nh tr<, '< tr0, 'ai trK ca nh n)c khFng c! mt thi3t ch3 no c! th7 tha: th3#
-h n)c x hi ch nghXa l +i7u hin t*$ trung ca 9u:(n lBc nh"n /"n ' l thi3t ch3
hu hiu nhIt 7 thBc hin 9u:(n lBc n:#
, /X -h n)c x hi ch nghXa c! c '< tr0 n: l 'AQ
& -h n)c x hi ch nghXa l ngi .i /in ch0nh thc ca cc giai cI$ ' tEng
l)$ trong x hi# 1h0nh i(u n: lm cho nh n)c c! mt cH =, x hi rng ri nhIt 7
c! th7 tri7n khai mt cch nhanh ch!ng ' hu hiu nhng 9u:3t <nh ' ch0nh =ch ca
mAnh#
& -h n)c x hi ch nghXa l ch th7 ca 9u:(n lBc ch0nh tr<, c! mt + m:
c +it 7 9uCn l% x hi ' thBc hin =c m.nh cng ch3 ca nh n)c, i(u n: Cm
+Co cho nh n)c ho.t ng c! hiu 9uC cao#
& -h n)c x hi ch nghXa l thi3t ch3 ch0nh tr< mang ch 9u:(n 9uDc gia# 1h
9u:(n 9uDc gia l thuc t0nh $h$ l% ring c! ca nh n)c# Vi7u hin cao nhIt ca thuc
t0nh n: l 9u:(n tB 9u:3t, chJ c! nh n)c m)i c! 9u:(n tha: mt nh"n /"n 9u:3t <nh
cc cFng 'ic Di ni ' Di ngo.i ca It n)c; chJ c! nh n)c m)i tr, thnh ch th7
c l*$ trong 9uan h 9uDc t3, tr, thnh thnh 'in ch0nh thc ca cc tN chc 9uDc t3#
& -h n)c x hi ch nghXa l ch th7 /u: nhIt trong h thDng ch0nh tr< c! 9u:(n
+an hnh $h$ lu*t & h thDng cc 9u: tac x> =B mang t0nh +at +uc chung# -h n)c
khFng chJ /?ng l.i , 'ic +an hnh $h$ lu*t m cKn => /@ng $h$ lu*t 7 9uCn l% 9u
trAnh x hi# OhFng 9ua $h$ lu*t, nh n)c tri7n khai cc ch trHng, ch0nh =ch ca
mAnh mt cch rng kha$ trn 9u: mF ton 9uDc#
& -h n)c x hi ch nghXa l ch =, hu .i /in Di ')i cc t liu =Cn xuIt
9uan trng ca x hi# OhFng 9ua 'ic nam gi cc cH =, '*t chIt n:, nh n)c thBc
hin c =B i(u ti3t '| mF Di ')i n(n kinh t3, +Co Cm <nh h)ng $ht tri7n cho n(n
kinh t3 nhLm m@c 0ch $h@c '@ nh"n /"n# 4t khc, nh nam trong ta: nguSn lBc '*t
chIt n:, nh n)c c! c cc $hHng tin '*t chIt 7 '"n hnh ho.t ng ca ton +
+ m: nh n)c ' +Co Cm cho cc tN chc ch0nh tr< x hi ho.t ng#
OIt cC nhng u th3 trn l u th3 ring c! ca nh n)c x hi ch nghXa m
khFng c! mt thi3t ch3 ch0nh tr< no khc c! th7 c! c# 1h0nh i(u n: 9u: <nh '<
tr0, 'ai trK trung t"m ca nh n)c x hi ch nghXa#
n
III. BLNG CNG NLN TbONG H THCNG CHQNH Tbk
Orong h thDng ch0nh tr< x hi ch nghXa, Cng cng =Cn luFn gi 'ai trK lnh
.o# T)i +Cn chIt l i tin $hong ca giai cI$ cFng nh"n, cc Cng cng =Cn luFn trung
thnh ')i m@c tiu, li 0ch l"u /i ca giai cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng# 4t
khc, cc Cng cng =Cn c! $hHng $h$ lu*n 8ng an trong nh*n thc ' ho.t ng ca
mAnh l ^c thu:3t 4c & 5 -in# 1h0nh nhng u th3 n: 9u: <nh 'ai trK ca cc
ZCng cng =Cn trong h thDng ch0nh tr< x hi ch nghXa#
^ thDng ch0nh tr< Tit -am th[o ch3 nhIt ngu:n ch0nh tr< 'A th3 khFng tSn
t.i cc Cng $hi Di l*$# 5<ch => Tit -am 9ua cc giai o.n $ht tri7n cch m.ng luFn
gan ')i 'ai trK lnh .o ca ZCng cng =Cn# OhBc tiMn cch m.ng Tit -am chng
minh khC nGng lnh .o to l)n ca ZCng cng =Cn Tit -am# Tai trK lnh .o ca ZCng
cng =Cn Tit -am c ghi nh*n t.i Zi(u h & î3n $h$ nGm R~~]Q j ZCng cng =Cn
Tit -am, i tin $hong ca giai cI$ cFng nh"n Tit -am, .i +i7u trung thnh 9u:(n
li ca giai cI$ cFng nh"n, nh"n /"n lao ng ' ca cC /"n tc, th[o ch nghXa 4c &
5nin ' t t,ng ^S 1h0 4inh, l lBc lng lnh .o -h n)c ' x hif#
, /X ZCng cng =Cn Tit -am c! 'ai trK lnh .o Di ')i cc tN chc trong h
thDng ch0nh tr< +,i 'AQ
8h nh6t& ZCng 1ng =Cn Tit -am gSm nhng ngi tin ti3n c 'c trang +,i
th3 gi)i 9uan ' $hHng $h$ lu*n khoa hc ca ch nghXa 4c & 5nin# Orn cH =, ca
hc thu:3t 4c & 5nin ' t t,ng ^S 1h0 4inh, $h"n t0ch mt cch khoa hc, khch
9uan i(u kin kinh t3 & x hi ca n)c ta, ZCng c! khC nGng '.ch ra ng lDi, ch0nh
=ch 8ng an ' tN chc thBc hin c! hiu 9uC nhng ch0nh =ch, ng lDi I: trong
thBc tiMn#
8h hai& ZCng cng =Cn Tit -am l tN chc c 1h t<ch ^S 1h0 4inh & -h
lnh .o thin ti ca cch m.ng Tit -am trBc ti3$ =ng l*$ ' r}n lu:n# O t,ng ca
1h t<ch ^S 1h0 4inh l mt + $h*n h$ thnh 9uan trng trong kho tng tri thc l%
lu*n ca ZCng# O t,ng ca -gi l mt /i =Cn 9u% +u '( l% lu*n cch m.ng m ng:
na: ZCng ta c k3 th?a ' $ht hu:#
8h ba& ZCng cng =Cn l lBc lng c! khC nGng tN chc, t*$ h$ to l)n# VLng
khC nGng ' u: t0n ca mAnh, ZCng c! th7 hu: ng, t*$ h$ nh"n /"n thBc hin cc m@c
tiu, ng lDi m ZCng ( ra# KhC nGng tN chc ' lnh .o ca ZCng c ki7m
nghim trong thBc tiMn l<ch => cch m.ng Tit -am#
8h t& ZCng cng =Cn Tit -am luFn kin <nh ')i m@c tiu Iu tranh 'A =B
nghi$ ho +Anh, ng h cc $hong tro giCi $h!ng /"n tc, $hong tro Iu tranh ca giai
cI$ cFng nh"n ti3n + trn th3 gi)i# Zi(u n: t.o ra u: t0n 9uDc t3 rng l)n ca ZCng
ta, i(u n: gi8$ cho ZCng nh*n c =B ng h rng ri ca cc ch0nh Cng t? $h0a
$hong tro cng =Cn ' cFng nh"n trn 9uDc t3, i(u n: g!$ $hEn cng cD 'ai trK, '< tr0
lnh .o ca ZCng trong n)c#
ZCng cng =Cn Tit -am thBc hin =B lnh .o ca mAnh /)i cc hAnh thc '
$hHng $h$ =auQ
& ZCng ho.ch <ch ng lDi, ch0nh =ch ch trHng l)n mang t0nh chi3n lc
<nh h)ng cho ho.t ng ca -h n)c ' x hi trn cc lXnh 'Bc ca i =Dng x hi#
în na:, ZCng ta ang /nh =B 9uan t"m cho 'ic xc <nh cc ngu:n tac cH +Cn, <nh
ra nhng $hHng h)ng 7 lnh .o -h n)c x": /Bng thnh cFng -h n)c $h$
9u:(n Tit nam x hi ch nghXa#
nR
& ZCng $ht hin, o t.o, +Si /ng i ngc c! $hem chIt, nGng lBc 7 gi)i thiu
'o cc '< tr0 9uan trng ca -h n)c ' tN chc ch0nh tr< & x hi thFng 9ua con ng
+Eu c> /"n ch# Tic gi)i thiu ca ZCng khFng mang t0nh $ t Di ')i cc cH 9uan
nh n)c#
& ZCng ti3n hnh ki7m tra ho.t ng ca cc cH 9uan nh n)c, cc tN chc ch0nh
tr< & x hi trong 'ic thBc hin cc ch trHng, ng lDi ca ZCng# OhFng 9ua cFng tc
ki7m tra, gim =t, ZCng k<$ thi $ht hin nhng thi3u =!t trong ho.t ng 9uCn l% nh
n)c, nhng =ai lEm trong ng lDi, ch trHng, ch0nh =ch ca mAnh, k<$ thi a ra
nhng +in $h$ khac $h@c# 1Fng tc ki7m tra ca ZCng c thBc hin th[o nhng
ngu:n tac ca tN chc ZCng, trn cH =, chc nGng, 9u:(n h.n ' t0nh c l*$ ca cc cH
9uan nh n)c#
& 1c tN chc cH =, Cng, cc Cng 'in gHng mdu trong 'ic thBc hin ng
lDi, ch0nh =ch ca ZCng, $h$ lu*t ca -h n)c# Z": l mt trong nhng +i7u hin
9uan trng 7 lFi cuDn, thu h8t nh"n /"n thBc hin tDt ng lDi, ch trHng ch0nh =ch
ca ZCng ' $h$ lu*t ca -h n)c#
ZCng thBc hin =B lnh .o ca mAnh Di ')i cc thi3t ch3 khc trong h thDng
ch0nh tr< +Lng nhng $hHng $h$ nhIt <nh# Khc ')i $hHng $h$ 9uCn l% nh n)c,
$hHng $h$ lnh .o ca ZCng khFng => /@ng +in $h$ cng ch3# ghHng $h$ lnh
.o ca ZCng /Ba trn cH =, ca =B thu:3t $h@c, gio /@c, thFng 9ua cc ho.t ng tu:n
tru:(n ="u rng ng lDi, ch0nh =ch, ch trHng ca ZCng t)i cc tEng l)$ nh"n /"n, t?
! 7 nh"n /"n nh*n thc 8ng an ng lDi, ch0nh =ch, ch trHng ca Cng, tB gic
thBc hin trn thBc t3 cuc =Dng#
IV. CC T CHFC ! HI TbONG H THCNG CHQNH Tbk
n)c ta, nh"n /"n thBc hin 9u:(n lBc ch0nh tr< ca mAnh khFng chJ +Lng -h
n)c, m cKn thFng 9ua cc tN chc x hi# 1c tN chc x hi !ng 'ai trK 9uan trng
trong 9u trAnh thBc hin n(n /"n ch x hi ch nghXa# Z<a '< $h$ l% ca cc tN chc x
hi c ghi nh*n trong î3n $h$, 5u*t ' cc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t#
1c tN chc x hi , n)c ta hin na: rIt $hong $h8 ' ng: cng c! nhi(u tN
chc m)i c thnh l*$# Z!ng 'ai trK 9uan trng trong h thDng cc tN chc x hi l
cc tN chc ch0nh tr< & x hi +ao gSmQ 4t tr*n tN 9uDc Tit -am, ONng lin on lao
ng Tit -am, Zon thanh nin cng =Cn ^S 1h0 4inh, î nFng /"n Tit -am, î
lin hi$ $h@ n Tit -am ' cc on th7 nh"n /"n###
>c tB chc x hi c! nh9ng $:c $i-m c@ bAn /auE
& Zc hAnh thnh trn cH =, ca ngu:n tac tB ngu:n, ho.t ng th[o i(u l
nhLm thoC mn li 0ch ca cc thnh 'in#
& 1c tN chc ho.t ng +Lng $hHng $h$ gio /@c, thu:3t $h@c ' cc +in
$h$ tc ng x hi, khFng $ /@ng +in $h$ cng ch3 nh n)c#
& 1c 9u:3t <nh ca cc tN chc chJ c! hiu lBc tc ng t)i cc thnh 'in ca tN
chc mAnh, khFng c! hiu lBc Di ')i nhng ngi , ngoi tN chc !#
& Oi =Cn ca cc tN chc x hi hAnh thnh t? =B !ng g!$ ca cc thnh 'in, /o
tB tN chc kinh /oanh, /o =B ti tr ca cc tN chc khc, k7 cC tN chc 9uDc t3, -h
n)c chJ ti tr mt $hEn#
& 1c tN chc tham gia 'o 'ic 9u:3t <nh nhng 'In ( ch0nh tr< 9uan trng ca
It n)c, tham gia 'o cc lXnh 'Bc 9uCn l% nh n)c , cc mc khc nhau#
n]
-goi cc c i7m chung nh trn, myi tN chc x hi cGn c 'o chc nGng,
nhim '@ ca mAnh, 'o $h.m 'i ho.t ng ' '< tr0 ca mAnh trong h thDng ch0nh tr<
cKn c! nhng c i7m ring, c@ th7Q
5. M0 0<%& TZ _$A- V9@0 N51
4t tr*n l lin minh ch0nh tr<, lin hi$ tB ngu:n ca cc tN chc ch0nh tr<, cc
tN chc ch0nh tr< x hi, tN chc x hi, l cH =, ch0nh tr< ca ch0nh 9u:(n nh"n /"n#
4t tr*n l tN chc c! t0nh chIt :u n)c, c! nhim '@ cng cD khDi on k3t ton
/"n, tGng cng =B nhIt tr0 '( ch0nh tr< ' tinh thEn trong x hi, ng 'in ton /"n x":
/Bng It n)c#
4t tr*n !ng 'ai trK 9uan trng trong 'ic hAnh thnh + m: nh n)c, trn cH
=, ngu:n tac hi$ thHng, thFng 9ua 'ic hi$ thHng trong +Eu c>, mt tr*n g!$ $hEn
hAnh thnh nn h thDng cH 9uan /"n c>#
]. TZ&? #9W& S4*& #54 S2&? V9@0 N51
ONng lin on lao ng Tit -am gi 'ai trK 9uan trng trong h thDng ch0nh tr<
n)c ta# 5 tN chc ch0nh tr< & x hi rng l)n ca giai cI$ cFng nh"n, cn +, 'in chc,
l trng hc thBc t3, l trng 9uCn l% kinh t3, 9uCn l% nh n)c ca giai cI$ cFng nh"n
' ngi lao ng Tit -am# ONng lin on lao ng Tit -am c! mDi 9uan h cht chU
')i -h n)c ' cc tN chc x hi khc trong h thDng ch0nh tr<# 1c tN chc ca ONng
lin on $hDi h$ ')i cc cH 9uan nh n)c trong 'ic x": /Bng cc ch trHng, k3
ho.ch kinh t3 & x hi ' trBc ti3$ tham gia thBc hin cc ch trHng k3 ho.ch#
ONng lin on 9uan t"m 3n i =Dng '*t chIt ca cc thnh 'in thuc tN chc
mAnh, +Co ' cc 9u:(n ' li 0ch h$ $h$ ca cc thnh 'in#
-. H29 #9W& )9@. .) &~ V9@0 N51
î lin hi$ $h@ n Tit -am l tN chc on k3t rng ri ca cc tEng l)$ $h@
n n)c ta# î c! nhim '@ gio /@c cc thnh 'in ca î hi7u r\ trch nhim ca
ngi $h@ n Di ')i It n)c# Vn c.nh !, î g!$ $hEn hAnh thnh , $h@ n tinh thEn
$hIn Iu 'Hn ln trong mi lXnh 'Bc cFng tc x hi#
î cKn l tN chc +Co ' 9u:(n ' li 0ch h$ $h$ ca $h@ n, l tN chc ho.t
ng ')i m@c 0ch n"ng cao mc =Dng cho $h@ n, g!$ $hEn t.o l*$ =B +Anh 2ng '(
gi)i#
y. B4*& 0)5&) &9W& -2&? TU& Ht C)= M9&)
Zon thnh nin cng =Cn ^S 1h0 4inh l tEng l)$ rng ri ca tEng l)$ thanh
nin, l nHi r}n lu:n ' gio /@c th3 h trl# Zon l lBc lng nGng ng, nhit tAnh,
luFn i Eu trong cFng cuc x": /Bng ' +Co ' ON 9uDc#
. H29 &g&? ye& V9@0 N51
î nFng /"n Tit -am l tN chc .i /in cho giai cI$ nFng /"n n)c ta# î c!
nhim '@ gio /@c, n"ng cao % thc ' nGng lBc l ch cho giai cI$ nFng /"n, ng 'in
nFng /"n tham gia t0ch cBc 'o cc ho.t ng kinh t3, tham gia 9uCn l% nh n)c ' x
hi#
V. VMN B BI MI H THCNG CHQNH Tbk TbONG GIAI BON
HIN NAj
Orong cFng cuc 1-^ & ^Z^ It n)c hin na:, 7 x": /Bng thnh cFng mt x
hi nh"n .o, cFng +Lng, +Anh 2ng, tIt cC 'A gi tr< ca con ngi, +n c.nh cFng cuc
cCi cch + m: nh n)c cKn cEn thi3t $hCi ti3n hnh Ni m)i h thDng ch0nh tr<#
n_
TIn ( Ni m)i ' kin ton h thDng ch0nh tr< chi3m 'ai trK 9uan trng trong
ton + =B nghi$ Ni m)i# ZNi m)i h thDng ch0nh tr< Ki hPi $hCi c ti3n hnh t? 'ic
Ni m)i t?ng thi3t ch3 trong h thDng, 'A th3 TGn kin .i i ZCng cng =Cn Tit -am lE
th vr xc <nhQ j OGng cng 'ai trK lnh .o ca ZCng ' ti3$ t@c Ni m)i $hHng
thc lnh .o ca ZCng Di ')i -h n)c f
R
, jKin ton h thDng tN chc Cng gan ')i
cCi cch, Ni m)i tN chc, + m: ca cc cH 9uan nh n)c ' cc on th7 ch0nh tr< & x
hif#
]R
ZNi m)i h thDng ch0nh tr< x hi ch nghXa , n)c ta $hCi c ti3n hnh trn cH
=, ca nhng ngu:n tac =auQ
8h nh6t& 'ic Ni m)i h thDng ch0nh tr< khFng lm mIt Nn <nh ch0nh tr<#
8h hai& Ni m)i h thDng ch0nh tr< nhLm x": /Bng n(n /"n ch x hi ch nghXa,
m, rng /"n ch cho nh"n /"n lao ng#
Orn cH =, cc ngu:n tac cH +Cn trn, ho.t ng Ni m)i h thDng ch0nh tr< x
hi ch nghXa ti3n hnh trn cc h)ng cH +Cn =auQ
& OGng cng =B lnh .o ca ZCng l :3u tD c! % nghXa 9u:3t <nh Di ')i 'In (
Ni m)i h thDng ch0nh tr<, x": /Bng n(n /"n ch x hi ch nghXa# Z7 lnh .o thang li
cFng cuc Ni m)i, tr)c tin, Ki hPi ZCng $hCi tB Ni m)i, chJnh Dn Cng, Ni m)i ni
/ung, $hHng $h$ lnh .o ca ZCng Di ')i -h n)c ' ton th7 h thDng ch0nh tr<#
Z7 cFng cuc Ni m)i ZCng thu c thnh cFng, ZCng cEn $hCi khac $h@c nhng :3u
kim ' khu:3t i7m nh trong TGn kin Z.i hi .i +i7u ZCng ton 9uDc lEn th vr
chJ raQ jcha ngGn chn ' e: l6i c =B =u: thoi '( t t,ng ch0nh tr< ' .o c, lDi
=Dng# 4t =D tN chc Cng , cc cI$ cha c chJnh Dn; /"n ch +< 'i $h.m, ku lu*t,
ku cHng lPng llo, ni + khFng on k3t; chIt lng =inh ho.t Cng giCm =8t# 1Fng tc
l% lu*n, cFng tc t t,ng cKn :3u kim, +It c*$; cFng tc tN chc, cn + cKn mt =D +i7u
hin trA trf#
R
Z7 khac $h@c nhng :3u kim nu , trn ZCng cEn hon thin $hHng
thc lnh .o ca ZCng, kin ton cc tN chc Cng, x": /Bng, cng cD cc tN chc cH =,
Cng, tGng cng cFng tc gio /@c ch0nh tr<, r}n lu:n .o c cch m.ng, chDng ch
nghXa c nh"n, cH hi# 1En thi3t $hCi $h"n <nh r\ chc nGng lnh .o ca ZCng ' chc
nGng 9uCn l% ca -h n)c; xc <nh r\ ZCng khFng 9uCn l% tha: -h n)c nhng c!
9u:(n can thi$ 'o cFng 'ic ca -h n)c thFng 9ua ho.t ng ki7m tra, gim =t 'ic
thBc hin ng lDi, ch trHng, ch0nh =ch ca ZCng t? $h0a -h n)c#
& OGng cng hiu 9uC cFng tc 9uCn l% ca -h n)c l mt 'In ( khFng kim
$hEn 9uan trng trong ho.t ng Ni m)i h thDng ch0nh tr<, +,i -h n)c gi '< tr0 trung
t"m trong h thDng ch0nh tr<# -hLm tGng cng hiu 9uC 9uCn l% nh n)c ch8ng ta cEn
$hCi x": /Bng nh n)c gh$ 9u:(n Tit -am x hi ch nghXa th[o h)ngQ ju:(n lBc
nh n)c l thDng nhIt, c! =B $h"n cFng ' $hDi h$ gia cc cH 9uan nh n)c trong
'ic thBc hin cc 9u:(n l*$ $h$, hnh $h$, t $h$# -h n)c 9uCn l% x hi +Lng
$h$ lu*t f
]
& 4t tr*n ON 9uDc Tit -am ' cc tN chc thnh 'in ')i 'ai trK l cH =, ch0nh
tr< ca ch0nh 9u:(n nh"n /"n ccng $hCi c ti3$ t@c Ni m)i 7 g!$ $hEn thBc hin n(n
/"n ch, +Co ' li 0ch ca nh"n /"n, g!$ =c x": /Bng -h n)c trong =.ch, 'ng
R
ZCng cng =Cn Tit -amQ TGn kin .i hi .i +i7u ton 9uDc lEn th vr, -rV 1h0nh tr< uDc ìa, ^
-i ]R, tr#Rhh
]
ch /dn, tr# Rhk
R
R
ch /dn, tr# R_z
]
ch /dn, tr R_]
nh
m.nh# Z7 lm c i(u !, cc tN chc cEn m, rng ' a /.ng ho cc hAnh thc t*$
h$ nh"n /"n tham gia 'o cc tN chc, on th7 # Oi3$ t@c Ni m)i hAnh thc ho.t ng,
trnh tAnh tr.ng hnh ch0nh ho, $hF trHng, hAnh thc, 9uan liu, xa /"n# 1En thi3t l*$
9uan h cht chU gia cc tN chc ')i ZCng ' -h n)c; -h n)c $hCi th7 ch3 r\ hHn
9u:(n h.n, trch nhim ca 4t tr*n ON 9uDc, cc on th7 nh"n /"n trong 'ic tham gia
9uCn l% kinh t3, 9uCn l% x hi, $hDi h$ cht chU ' hiu 9uC ho.t ng ca cc on th7
')i nhau ' ')i cH 9uan nh n)c#
CHU HII N TP
R# gh"n t0ch khi nim h thDng ch0nh tr<#
]# OrAnh +: '< tr0, 'ai trK ca -h n)c rong h thDng ch0nh tr<#
_# OrAnh +: '< tr0, 'ai trK ca Cng cng =Cn trong h thDng ch0nh tr<#
h# OrAnh +: '< tr0, 'ai trK ca tN chc x hi trong h thDng ch0nh tr<#
k# gh"n t0ch :u cEu ca 'ic Ni m)i h thDng ch0nh tr< , n)c ta hin na:#
nk
PHN THF HAI
L LUN CHUNG V PHP LUT
CHNG
NGUJN GCC V KLN CHMT CGA PHP LUT
I. NGUJN GCC CGA PHP LUT
R#T=&) 0a0 VR$ 3)/-) _$5& ->5 T` S9($ -)&) -/- _$5& )@ 78 )29
r hi l tNng ho cc mDi 9uan h x hi, 'A '*: +It kq x hi no ccng cEn t)i =B
9uCn l% 7 t.o l*$ tr*t tB x hi# Z7 thi3t l*$ Nn <nh, tr*t tB cho x hi cEn $hCi c! =B
i(u chJnh Di ')i cc 9uan h x hi# B i(u chJnh n: l nh"n tD +Co Cm cho nhng
nhu cEu ca cc thnh 'in trong x hi# -!i cch khc, =B i(u chJnh l $hHng tin cEn
thi3t 7 +Co Cm t0nh tN chc ca x hi#
Tic i(u chJnh cc 9uan h x hi trong x hi cng =Cn ngu:n thuu c thBc
hin /)i =B tc ng ca h thDng cc 9u: $h.m x hi tSn t.i /)i /.ng cc 9u: $h.m
t*$ 9un, t0n i(u tFn gio trong x hi +an Eu n:# u: $h.m x hi l 9u: tac '( hnh
'i ca con ngi, n!i cch khc ! l mF hAnh hnh 'i cho cch x> =B ca con ngi# 1c
9u: $h.m x hi n: 'dn tSn t.i ' $ht tri7n trong x hi c! giai cI$#
Orong x hi c! giai cI$, c! nh n)c, ngoi cc 9u: $h.m t*$ 9un, .o c, tFn
gio, 9u: $h.m '( tN chc x hi### $h$ lu*t nNi +*t ln nh l nh"n tD hng Eu, c! 'ai
trK c +it trong 'ic i(u chJnh cc 9uan h x hi#
:. N` <5 S9 ->5 .)/. #$%0
Orong l<ch => $ht tri7n ca loi ngi c! thi kq khFng c! $h$ lu*t ! l thi kq
x hi cng =Cn ngu:n thuu# Orong x hi n:, 7 i(u chJnh cc 9uan h x hi, t.o l*$
tr*t tB, Nn <nh cho x hi, ngi ng:n thuu => /@ng cc 9u: $h.m x hi, ! l cc t*$
9un ' t0n i(u tFn gio# 1c 9u: $h.m xa hi trong ch3 cng =Cn ngu:n thuu c!
nhng c i7m Q
& Oh7 hin % ch0 chung ca cc thnh 'in trong x hi, +Co ' li 0ch cho tIt cC
thnh 'in trong x hi#
& 5 9u: tac x> =B chung ca cC cng Sng, l khuFn mdu ca hnh 'i#
& Zc thBc hin trn cH =, tB ngu:n, /Ba trn tinh thEn h$ tc gi8$ ldn nhau,
mc /6 trong x hi cng =Cn ngu:n thuu ccng tSn t.i =B cng ch3 nhng khFng
$hCi /o mt + m: 9u:(n lBc c +it tN chc nn, m /o cC cng Sng tN chc nn#
-hng t*$ 9un ' t0n i(u tFn gio l8c +I: gi l nhng 9u: tac x> =B rIt $h6 h$
7 i(u chJnh cc 9uan h x hi, +,i 'A n! $hCn nh 8ng trAnh $ht tri7n kinh t3 & x
hi ca ch3 cng =Cn ngu:n thuu, $h6 h$ ')i t0nh chIt khi$ k0n ca tN chc th< tc,
+o tc, + l.c#
Khi ch3 t hu xuIt hin ' x hi $h"n chia thnh giai cI$ nhng 9u: $h.m x
hi ! tr, nn khFng cKn $h6 h$# Orong i(u kin x hi m)i xuIt hin ch3 t hu,
x hi $h"n chia thnh cc giai cI$ Di khng, t0nh chIt khi$ k0n trong x hi +< $h ',
cc 9u: $h.m $hCn nh % ch0 ' +Co ' li 0ch chung khFng cKn $h6 h$# Orong i(u
kin l<ch => m)i x hi Ki hPi $hCi c! nhng 9u: tac x hi m)i 7 thi3t l*$ cho x hi
mt jtr*t tBf, lo.i 9u: $h.m m)i n: $hCi th7 hin c % ch0 ca giai cI$ thDng tr<, $
ng nhu cEu ! $h$ lu*t ra i#
ìai o.n Eu giai cI$ thDng tr< tAm cch '*n /@ng nhng t*$ 9un c! ni /ung $h6
h$ ')i li 0ch ca giai cI$ mAnh, +i3n Ni ch8ng ' +Lng con ng nh n)c n"ng
ch8ng ln thnh cc 9u: $h.m $h$ lu*t# T0 /@Q -h n)c Tit -am =uDt thi kq ^6ng
nn
'Hng & tn bHng THng cha c! $h$ lu*t thnh 'Gn, hAnh thc ca $h$ lu*t l8c +I:
gi ch :3u l t*$ 9un $h$#
Vn c.nh ! cc nh n)c nhanh ch!ng +an hnh cc 'Gn +Cn $h$ lu*t# V,i lU,
n3u chJ /6ng cc t*$ 9un chu:7n ho 7 i(u chJnh cc 9uan h x hi thA =U c! rIt
nhi(u cc 9uan h x hi m)i $ht =inh trong x hi khFng c i(u chJnh, 'A '*: 7
$ ng nhu cEu n: ho.t ng x": /Bng $h$ lu*t ca cc nh n)c ra i# ô.t
ng n: l8c Eu cKn Hn giCn, nhi(u khi chJ l cc 9u:3t <nh ca cc cH 9uan t $h$,
hnh ch0nh, =au /En tr, nn hon thin c6ng ')i =B $ht tri7n ' hon hin ca + m:
nh n)c#
-h '*: $h$ lu*t c hAnh thnh +Lng hai con ngQ Oh nhIt nh n)c th?a
nh*n cc 9u: $h.m x hi & $hong t@c, t*$ 9un chu:7n ch8ng thnh $h$ lu*t, th hai,
+Lng ho.t ng x": /Bng $h$ lu*t <nh ra nhng 9u: $h.m m)i#
II. KLN CHMT CGA PHP LUT
VCn chIt ca $h$ lu*t ccng giDng nh nh n)c l t0nh giai cI$ ca n!, khFng c!
j$h$ lu*t tB nhin j ha: $h$ lu*t khFng c! t0nh giai cI$#
O0nh giai cI$ ca $h$ lu*t tr)c h3t , chy, $h$ lu*t $hCn nh % ch0 nh n)c
ca giai cI$ thDng tr<, ni /ung ca % ch0 ! BHc 9u: <nh +,i i(u kin =inh ho.t '*t
chIt ca giai cI$ thDng tr<# -h nam trong ta: 9u:(n lBc nh n)c, giai cI$ thDng tr<
thFng 9ua nh n)c 7 th7 hin % ch0 ca giai cI$ mAnh mt cch t*$ chung thDng nhIt,
h$ $h$ ho % ch0 ca nh n)c, c nh n)c +Co h thBc hin +Lng =c m.nh ca
nh n)c#
O0nh giai cI$ ca $h$ lu*t cKn th7 hin , m@c 0ch i(u chJnh ca $h$ lu*t# Khi
x[m xit '( m@c 0ch ca $h$ lu*t, tr)c h3t $h$ lu*t nhLm i(u chJnh 9uan h gia cc
giai cI$, tEng l)$ trong x hi# TA '*:, $h$ lu*t l nh"n tD 7 i(u chJnh '( mt giai cI$
cc ^r^ nhLm h)ng cc ^r^ $ht tri7n th[o mt tr*t tB $h6 h$ ')i % ch0 ca giai
cI$ thDng tr<, +Co ' cng cD <a '< ca giai cI$ thDng tr<# T)i % nghXa !, $h$ lu*t ch0nh
l cFng c@ 7 thBc hin =B thDng tr< giai cI$#
4t khc, +Cn chIt ca $h$ lu*t cKn th7 hin thFng 9ua t0nh x hi ca $h$ lu*t#
O0nh x hi ca $h$ lu*t th7 hin thBc tiMn $h$ lu*t l k3t 9uC ca =Bf chn lc tB
nhinf trong x hi# 1c 9u: $h.m $h$ lu*t mc /6 /o cc cH 9uan nh n)c c! them
9u:(n +an hnh nhLm i(u chJnh cc ^r^, tu: nhin trong thBc tiMn chJ nhng 9u:
$h.m no $h6 h$ ')i thBc tiMn m)i c thBc tiMn gi l.i thFng 9ua nh n)c, ! l
nhng 9u: $h.m h$ l% , jkhch 9uan
c =D Fng trong x hi chI$ nh*n, $h6 h$ ')i li 0ch ca a =D trong x hi#
ì tr< x hi ca $h$ lu*t cKn th7 hin , chy, 9u: $h.m $h$ lu*t '?a l th)c
o ca hnh 'i con ngi, '?a l cFng c@ ki7m nghim cc 9u trAnh, cc hin tng x
hi, l cFng c@ 7 nh*n thc x hi ' i(u chJnh cc ^r^, h)ng ch8ng '*n ng,
$ht tri7n $h6 h$ ')i cc 9u: lu*t khch 9uan#
Z7 nh*n thc E: '( +Cn chIt ca $h$ lu*t cEn $hCi x[m xit cc mDi lin h
ca $h$ lu*t ')i kinh t3, ch0nh tr< nh n)c ')i cc 9u: $h.m x hi khc ccng nh cc
thuc t0nh ' chc nGng ca $h$ lu*t ' i(u n: c trAnh +: trong nhng $hEn ti3$
th[o ca chHng n:#
III. CC MCI LIEN H CGA PHP LUT VI CC HIN TDNG !
HI KHC
np
1. P)/. #$%0 ',9 39&) 0R
Orong mDi 9uan h ')i kinh t3, $h$ lu*t l :3u tD thuc cH =, h. tEng, $h$ lu*t
l :3u tD thuc ki3n tr8c thng tEng ca x hi# 4Di lin h gia $h$ lu*t ')i kinh t3
th7 hin , chy cc i(u kin kinh t3, cc 9uan h kinh t3 khFng $hCi l ngu:n nh"n trBc
ti3$ 9u:3t <nh =B ra i ca $h$ lu*t, m cKn 9u:3t <nh ton + ni /ung, hAnh thc,
cH cIu ' =B $ht tri7n ca n!# 1c 4c 'i3t '( mDi 9uan h n:Q f Orong thi .i no
ccng th3, ch0nh 'ua ch8a $hCi $h@c t6ng nhng i(u kin kinh t3, ch khFng +ao gi 'ua
ch8a ra lnh cho nhng i(u kin kinh t3 c# 1h2ng 9ua ch3 $h$ lu*t '( ch0nh tr<,
ccng nh '( /"n =B chJ l ci 'ic n!i ln, ghi chi$ l.i 9u:(n lBc ca nhng 9uan h kinh
t3#f
R
B l thuc ca $h$ lu*t 'o kinh t3 th7 hin , nhng i7m =auQ
8h nh6t, cH cIu n(n kinh t3, h thDng kinh t3 9u:3t <nh thnh $hEn cH cIu ca
h thDng $h$ lu*t#
8h hai, t0nh chIt, ni /ung ca cc 9uan h kinh t3, ca cH ch3 kinh t3 9u:3t <nh
t0nh chIt, ni /ung cc 9uan h $h$ lu*t, t0nh chIt $hHng $h$ i(u chJnh $h$ lu*t#
8h ba, ch3 kinh t3, thnh $hEn kinh t3 tc ng 9u:3t <nh t)i =B hAnh thnh,
tSn t.i ca cc thi3t ch3 tHng ng, $hHng thc ho.t ng ca ch8ng#
4c /6 '*: nhng khFng $hCi $h$ lu*t ch<u =B tc ng mt chi(u ca kinh t3,
trong mDi 9uan h n: $h$ lu*t c! t0nh c l*$ tHng Di, th7 hin , chy $h$ lu*t c! =B
tc ng tr, l.i m.nh mU Di ')i kinh t3 th[o nhng xu h)ng t0ch cBc, hoc tiu cBc
khc nhau#
at lQ -3u $h$ lu*t c +an hnh $h6 h$ ')i cc 9u: lu*t kinh t3 & x hi thA
c! tc ng t0ch cBc 3n 9u trAnh $ht tri7n ca kinh t3, 3n cch tN chc ' i(u hnh
ca n(n kinh t3 ccng nh cH cIu ca n(n kinh t3#
#ai lE Khi $h$ lu*t khFng $h6 h$ ')i cc 9u: lu*t kinh t & x hi, m n!
c +an hnh /o % ch0 ch 9uan ca con ngi thA n! =U kAm hm =B $ht tri7n ca ton
+ n(n kinh t3, hoc mt + $h"n no ! ca n(n kinh t3#
:. P)/. #$%0 ',9 -)=&) 0<;
Orong mDi 9uan h ')i ch0nh tr< $h$ lu*t l mt trong nhng hAnh thc +i7u hin
ca ch0nh tr<# gh$ lu*t $hCn nh kinh t3 khFng $hCi mt cch trBc ti3$ m $hCi thFng
9ua ch0nh tr<# 1h0nh tr< l =B +i7u hin t*$ trung ca kinh t3, 'A '*:, ng lDi ch0nh tr<
th7 hin tr)c h3t , cc ch0nh =ch kinh t3# 1c ch0nh =ch ! Hc th7 ch3 ho trong
$h$ lu*t thnh nhng 9u: <nh chung, thDng nhIt trong ton x hi#
Orong mDi lin h gia $h$ lu*t ')i ch0nh tr< thA $h$ lu*t '?a l +in $h$,
$hHng tin 7 thBc hin ch0nh tr< ca giai cI$ cEm 9u:(n, '?a l hAnh thc +i7u hin ca
ch0nh tr<, ghi nh*n cc :u cEu ' ni /ung ch0nh tr< ca giai cI$ cEm 9u:(n#
4t khc, ch0nh tr< l =B th7 hin mDi 9uan h gia cc giai cI$ ' tEng l)$, lBc
lng khc nhau trong x hi# TA '*:, $h$ lu*t khFng $hCi chJ $hCn nh ch0nh =ch kinh
t3 m cKn th7 hin cc 9uan h giai cI$ ' mc Iu tranh giai cI$# 1h2ng h.n, /)i $
lBc ca $hong tro Iu tranh ca giai cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng ti3n +, giai
cI$ t =Cn +uc $hCi ghi nh*n '( mt $h$ l% mt =D 9u:(n th7 hin li 0ch ca nh"n /"n
lao ng nh 9u:(n +Eu c>, 9u:(n nghJ ngHi, +Co h x hi#
_. P)/. #$%0 '* &)* &+,-
R
1c 4c# B khDn c6ng ca tri3t hc, -rV =B th*t, ^- R~pp, O ~_
nz
gh$ lu*t ' nh n)c l hai :3u tD trong ki3n tr8c thng tEng c! mDi 9uan h
cht chU ')i nhau# -h n)c ' $h$ lu*t (u l $hHng tin ca 9u:(n lBc ch0nh tr<# -h
n)c & $h$ lu*t c! chung nguSn gDc, i(u kin $ht =inh, $ht tri7n, tSn t.i ' tiu 'ong#
-h n)c l mt tN chc c +it ca 9u:(n lBc ch0nh tr<, nhng 9u:(n lBc ! chJ c! th7
tri7n khai ' $ht hu: hiu lBc trn cH =, $h$ lu*t# gh$ lu*t l h thDng ngu:n tac x>
=B /o nh n)c +an hnh hoc th?a nh*n, luFn $hCn nh 9uan i7m ng lDi ch0nh tr<
ca lBc lng nam 9u:(n lBc nh n)c ' Cm +Co cho 9u:(n lBc ! c tri7n khai
nhanh rng trn 9u: mF ton x hi#
Orong mDi 9uan h n: khFng nn tu:t Di ho nh n)c, tu:t Di ho $h$ lu*t
m $hCi t nh n)c, $h$ lu*t trong mDi 9uan h 9ua l.i, khFng th7 n!i nh n)c ng
ln trn $h$ lu*t ha: $h$ lu*t ng ln trn nh n)c#
r[m xit mDi 9uan h n: cEn $hCi x[m xit , kh0a c.nh th hai, ! l cEn xuIt
$ht '( t0nh chIt c th6 '( gi tr< x hi ca myi hin tng 7 lu*n giCi# -h n)c l tN
chc cFng 9uCn& tN chc x hi rng l)n nhIt, cKn $h$ lu*t l 9u: tac x> =B chung, l =B
mF hAnh ho cc 9uan h x hi $hN +i3n nhIt, 'A '*: nh n)c $hCi tFn trng ' tu"n
th[o $h$ lu*t ' $h$ lu*t $hCi Ni m)i c6ng =B Ni m)i ca nh n)c# -h n)c c!
9u:(n +an hnh $h$ lu*t, nhng $h$ lu*t +n c.nh 'ic th7 hin +Cn chIt giai cI$ cKn
$hCn nh nhng nhu cEu khch 9uan, $hN +i3n ca cc 9uan h x hi# TA '*: nh n)c
ccng khFng th7 +an +D $h$ lu*t mt cch ch 9uan /u: % ch0, khFng t0nh 3n nhng nhu
cEu ' t"m l% x hi# Khi $h$ lu*t khFng cKn $h6 h$ ')i thBc tiMn thA nh n)c $hCi
ti3n hnh =>a Ni, +N =ung hoc huu +P 7 +an hnh $h$ lu*t m)i#
v. MA9 _$5& )@ ?9~5 .)/. #$%0 ',9 -/- _$V .)^1 78 )29
Z7 i(u chJnh cc 9uan h x hi ngoi $h$ lu*t cKn c! nhi(u 9u: $h.m x hi
khc nhQ 9u: $h.m .o c, t*$ 9un, tFn gio, 9u: $h.m ca cc tN chc x hi### -h
'*: 9u: $gh.m $h$ lu*t chJ l R trong nhi(u lo.i 9u: $h.m x hi c /6ng 7 i(u
chJnh cc 9uan h x hi# ìa $h$ lu*t ' cc 9u: $h.m x hi khc c! mDi lin h
m*t thi3t ')i nhau# -hi(u 9u: $h.m $h$ lu*t c hAnh thnh trn cH =, cc 9u: $h.m
.o c, t*$ 9un###4t mt $h$ lu*t ch<u =B tc ng ca .o c ' cc 9u: $h.m x
hi khc, trong mt ch?ng mBc nhIt <nh $h$ lu*t cKn c! khC nGng cCi t.o cc 9u: $h.m
.o c ' cc 9u: $h.m x hi khc#
IV. CC THUC TQNH CGA PHP LUT
Ohuc t0nh ca $h$ lu*t l nhng /Iu hiu c trng ring c! ca $h$ lu*t nhLm
$h"n +it $h$ lu*t ')i cc 9u: $h.m x hi khc#
-hAn mt cnh tNng 9ut, $h$ lu*t c! nhng c trng cH +Cn =auQ
1. T=&) _$V .)^1 .)Z ]9R&
gh$ lu*t c t.o +,i h thDng cc 9u: $h.m $h$ lu*t, 9u: $h.m l t3 +o ca
$h$ lu*t, l khuFn mdu, l mF hAnh x> =B chung# Orong x hi cc hnh 'i x> =B ca con
ngi rIt khc nhau, tu: nhin trong nhng hon cCnh i(u kin nhIt <nh 'dn a ra
Hc cch x> =B chung $h6 h$ ')i a =D#
1cng nh 9u: $h.m $h$ lu*t, cc 9u: $h.m x hi khc (u c! nhng 9u: tGc
x> =B chung# -hng khc ')i cc 9u: $h.m x hi, $h$ lu*t c! t0nh 9u: $h.m $hN +i3n#
O0nh 9u: $h.m $hN +i3n ca $h$ lu*t c +i7u hin , chy cc 9u: $h.m $h$ lu*t
c $ /@ng nhi(u lEn trn lnh thN, 'ic $ /@ng cc 9u: $h.m n: chJ +< Anh chJ khi
cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n +i +P, +N =ung, =>a Ni hoc thi hiu cc 9u: $h.m
h3t#
n~
O0nh 9u: $h.m $hN +i3n ca $h$ lu*t /Ba trn % ch0 ca nh n)c j c ( ln thnh
lu*tf# gh$ lu*t h$ $h$ ho % ch0 n: lm cho n! c! t0nh chIt ch 9u:(n /u: nhIt
trong mt 9uDc gia# 1h0nh 9u:(n lBc ch0nh tr< [m l.i cho $h$ lu*t t0nh 9u: $h.m c
+it& t0nh 9u: $h.m $hN +i3n#
:. T=&) 7/- S;&) -)0 -) '( 10 )n&) 0)[-
Ohuc t0nh th hai ca $h$ lu*t l t0nh xc <nh cht chU '( mt hAnh thc, n! l
=B th7 hin ni /ung $h$ lu*t /)i nhng hAnh thc nhIt <nh# Ohuc t0nh n: th7 hinQ
-i /ung ca $h$ lu*t BHc xc <nh r\ rng, cht chU khi 9ut trong cc i(u,
khoCn ca cc i(u lu*t trong mt 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t ccng nh ton + h
thDng $h$ lu*t /o nh n)c +an hnh# -gFn ng => /@ng trong $h$ lu*t l ngFn ng
$h$ lu*t, li 'Gn trong =ng, Hn nghXa# Orong $h$ lu*t khFng x> /@ng nhng t? j '"n
'"nf ' cc /Iu W###Y mt 9u: $h.m $h$ lu*t khFng cho $hi$ hi7u th3 n: ccng c m
hi7u th3 khc ccng c#
_# T=&) S+z- ]U4 SU1 ]&? &)* &+,-
Khc ')i cc 9u: $h.m x hi khc $h$ lu*t /o nh n)c +an hnh hoc th?a
nh*n ' c nh n)c +Co Cm thBc hin# B +Co Cm +Lng nh n)c l thuc t0nh ca
$h$ lu*t# gh$ lu*t khFng chJ /o nh n)c +an hnh m nh n)c cKn +Co Cm cho $h$
lu*t c thBc hin, c! nghXa l nh n)c trao cho cc 9u: $h.m $h$ lu*t c! t0nh 9u:(n
lBc +at +uc Di ')i mi cH 9uan, tN chc ' c nh"n# -h '*: $h$ lu*t tr, thnh 9u:
tac x> =B c! t0nh +at +uc chung nh 'o =c m.nh 9u:(n lBc ca nh n)c#
Ouq th[o mc khc nhau m nh n)c $ /@ng cc +in $h$ '( t t,ng, tN
chc, khu:3n kh0ch#### k7 cC +in $h$ cng ch3 cEn thi3t 7 Cm +Co cho $h$ lu*t
c thBc hin#
-h '*:, t0nh c +Co Cm +Lng nh n)c ca $h$ lu*t c hi7u /)i hai
kh0a c.nh# 4t mt, nh n)c tN chc thBc hin $h$ lu*t +Lng cC hai $hHng $h$
thu:3t $h@c ' cng ch3# 4t khc, nh n)c l ngi +Co Cm t0nh h$ l% ' u: t0n ca
$h$ lu*t, nh ! $h$ lu*t c thBc hin thu*n li trnong i =Dng x hi#
V. CC CHFC NiNG CGA PHP LUT
1hc nGng ca $h$ lu*t l nhng $hHng /in, mt tc ng ch :3u ca $h$
lu*t $hCn nh +Cn chIt giai cI$ ' gi tr< x hi ca $h$ lu*t#
gh$ lu*t c! +a chc nGng ch :3uQ
& 1hc nGng i(u chJnh;
& 1hc nGng +Co ';
& 1hc nGng gio /@c#
1hc nGng i(u chJnh ca $h$ lu*t th7 hin 'ai trK ' gi tr< x hi ca $h$
lu*t# gh$ lu*t c t ra nhLm h)ng t)i =B i(u chJnh cc 9uan h x hi# B i(u
chJnh ca $h$ lu*t ln cc 9uan h x hi c thBc hin th[o hai h)ngQ mt mt $h$
lu*t ghi nh*n cc 9uan h x hi ch :3u trong x hi# 4t khc $h$ lu*t +Co Cm cho
=B $ht tri7n ca cc 9uan h x hi# -h '*: $h$ lu*t thi3t l*$ jtr*t tB f Di ')i cc
9uan h x hi, t.o i(u kin cho cc 9uan h x hi$ht tri7n th[o chi(u h)ng nhIt <nh
$h6 h$ ')i % ch0 ca giai cI$ thDng tr<, $h6 h$ ')i 9u: lu*t '*n ng khch 9uan ca
cc 9uan h x hi#
Vn c.nh chc nGng i(u chJnh, $h$ lu*t cKn c! chc nGng +Co '# gh$ lu*t l
cFng c@ +Co ' cc 9uan h x hi m n! i(u chJnh# Khi c! cc hnh 'i 'i $h.m $h$
lu*t xC: ra, x"m $h.m 3n cc 9uan h x hi c $h$ lu*t i(u chJnh thA cc cH 9uan
p
nh n)c c! them 9u:(n =U $ /@ng cc +in $h$ cng ch3 c 9u: <nh trong +
$h*n ch3 ti ca cc 9u: $h.m $h$ lu*t Di ')i cc ch th7 c! hnh 'i 'i $h.m $h$
lu*t#
1hc nGng gio /@c ca $h$ lu*t c thBc hin thFng 9ua =B tc ng ca $h$
lu*t 'o % thc ca con ngi, lm cho con ngi x> =B $h6 h$ ')i cch x> =B c 9u:
<nh trong cc 9u: $h.m $h$ lu*t# O? =B nh*n thc n: h)ng con ngi 3n nhng
hnh 'i, cch x> =B $h6 h$ ')i li 0ch ca x hi, li 0ch ca nh n)c, li 0ch ca +Cn
th"n#
O? cc 'In ( Q nguSn gDc, +Cn chIt, cc mDi lin h, cc thuc t0nh ' chc nGng
ca $h$ lu*t c! th7 a ra <nh nghXa E Ihp lut l h thng cc ,u% t+c x< /3 mang
t5nh b+t buc chung& Go nh nc ban hnh ho:c thJa nhn& th- hin ch5 v bAo v l.i
5ch c=a giai c6p thng t(7 t(ong x hi& $.c nh nc bAo $Am th3c hin nhNm m;c $5ch
$iu chbnh cc ,uan h x hi" Ihp lut l c4ng c; $- th3c hin ,u%n l3c nh nc v
l c@ /M php l cho $Di /ng x hi c! nh nc"
CHU HII N TP
R# ^: $h"n t0ch ngu:n nh"n lm xuIt hin $h$ lu*t#
]# OrAnh +: mDi 9uan h gia $h$ lu*t ')i cc hin tng x hi khc#
_# gh"n t0ch cc c trng ca $h$ lu*t#
h# gh"n t0ch +Cn chIt ca $h$ lu*t#
pR
CHNG I
KIPU V HhNH THFC CGA PHP LUT
I. KIPU PHP LUT
Ki7u $h$ lu*t l hAnh thi $h$ lu*t c xc <nh +,i t*$ h$ cc /Iu hiu, c
trng cH +Cn ca $h$ lu*t th7 hin +Cn chIt giai cI$, i(u kin tSn t.i ' $ht tri7n ca
$h$ lu*t trong mt hAnh thi kinh t3 & x hi nhIt <nh#
1h nghXa 4c & 5 -in x[m xit l<ch => x hi nh l mt 9u trAnh l<ch => tB
nhin ca =B tha: th3 mt hAnh thi kinh t3 & x hi khc# 4yi mt hAnh thi kinh t3 & x
hi l mt ki7u l<ch => ca x hi c thi3t l*$ trn cH =, ca mt $hHng thc =Cn xuIt#
gh$ lu*t l mt :3u tD thuc ki3n tr8c thng tEng# VCn chIt, ni /ung ca $h$
lu*t =u: cho c6ng l /o cH =, kinh t3 9u:3t <nh, 'A '*:, 7 $h"n lo.i cc ki7u $h$ lu*t
tSn t.i trong l<ch => cEn /Ba 'o hai tiu chuenQ
Th nht, $h$ lu*t I: ra i ' tSn t.i trn cH =, kinh t3 noo bo 9uan h =Cn
xuIt no 9u:3t <nho
Th hai, $h$ lu*t th7 hin % ch0 ca giai cI$ noo VCo ' ' cng cD 9u:(n li
ca giai cI$ noo
5 mt + $h*n thuc ki3n tr8c thng tEng /Ba trn cH =, kinh t3 ca mt x hi
nhIt <nh, 'A th3 tHng ng ')i cc hAnh thi kinh t3 & x hi c! giai cI$ c! cc ki7u $h$
lu*t Q
& gh$ lu*t 1h nF#
& gh$ lu*t $hong ki3n#
& gh$ lu*t t =Cn#
& gh$ lu*t x hi ch nghXa#
Orong =D cc ki7u $h$ lu*t ' ang tSn t.i trong l<ch => x hi loi ngi, +a
ki7u $h$ lu*tQ ch nF, $hong ki3n ' t =Cn tu: c! nhng c trng ring +it, =ong
ch8ng (u c! c i7m chung lQ (u th7 hin % ch0 ca thi7u =D giai cI$ +!c lt trong x
hi; cng cD ' +Co ' ch3 t hu '( t liu =Cn xuIt; +Co Cm '( mt $h$ l% =B $
+c, +!c lt ca giai cI$ thDng tr< Di ')i nh"n /"n lao ng, /u: trA tAnh tr.ng +It +Anh
2ng trong x hi#
Ki7u $h$ lu*t x hi ch nghXa ang trn con ng hAnh thnh ' $ht tri7n,
t?ng +)c x": /Bng mt ch3 =, hu cFng cng '( t liu =Cn xuIt ch :3u; th7 hin %
ch0 ca a =D nh"n /"n lao ng ttrong x hi; h.n ch3 /En ' i 3n xo +P +!c lt, x":
/Bng mt x hi cFng +Lng, +Anh 2ng, Cm +Co cho mi cFng /"n c! cuc =Dng Im no,
h.nh $h8c, tIt cC 'A gi tr< ca con ngi#
B tha: th3 cc ki7u $h$ lu*t l mt tIt :3u khch 9uan $h6 h$ ')i 9u: lu*t# 1H
=, ca =B tha: th3 ! l =B '*n ng ' $ht tri7n khch 9uan ca cc 9u: lu*t kinh t3 &
x hi, trong ! 9u: lu*t 9uan h =Cn xuIt $hCi $h6 h$ ')i t0nh chIt ' trAnh ca lBc
lng =Cn xuIt c! t0nh 9u:3t <nh# B tha: th3 hAnh thi kinh t3 & x hi c thBc hin
thFng 9ua mt cuc cch m.ng x hi lm tha: th3 ki7u nh n)c ' $h$ lu*t tHng
ng#
B tha: th3 mt ki7u $h$ lu*t n: +Lng mt ki7u $h$ lu*t khc ti3n + hHn l
mt 9u: lu*t tIt :3u# Ou: nhin cc i(u kin, +Di cCnh l<ch => khc nhau , myi n)c
ccng chi $hDi t)i =B tha: th3 ki7u $h$ lu*t# TA '*: =B tha: th3 ki7u $h$ lu*t , myi 9uDc
gia /iMn ra ccng rIt khc nhau# B tha: th3 n: ccng khFng nhIt thi3t $hCi /iMn ra th[o
trAnh tBQ $h$ lu*t ch nF, $h$ lu*t $hong ki3n, $h$ lu*t t =Cn, $h$ lu*t x hi ch
p]
nghXa# 1h2ng h.n , Tit -am khFng c! ki7u $h$ lu*t ch nF, ^$ chng 9uDc ôa Kq
khFng c! ki7u $h$ lu*t $hong ki3n### Oh[o 9u: lu*t thA ki7u $h$ lu*t =au +ao gi ccng
ti3n + hHn ki7u $h$ lu*t tr)c, +,i lU i(u n: $h6 h$ ')i 9u: lu*t tha: th3 cc hAnh
thi kinh t3 & x hi, ' 'A th3 ki7u $h$ lu*t =au c x": /Bng trn n(n tCng ca 9uan h
=Cn xuIt ti3n + hHn#
II. HhNH THFC CGA PHP LUT
1. K)/9 &9@1 )n&) 0)[- ->5 .)/. #$%0
gh$ lu*t ccng giDng nh mi hin tng x hi, c! cc hAnh thc th7 hin '
hAnh thc tSn t.i ring# Orong khoa hc $h$ l% 9uan nimQ Ânh thc ca $h$ lu*t l
khi nim /6ng 7 chJ ranh gi)i Wgi)i h.nY tSn t.i ca $h$ lu*t trong h thDng cc 9u:
$h.m x hi, l hAnh thc +i7u hin ca $h$ lu*t, Sng thi ccng l $hHng thc tSn t.i,
/.ng tSn t.i thBc t3 ca $h$ lu*t#
Ânh thc $h$ lu*t gSmQ hAnh thc +n ngoi WnguSn ca $h$ lu*t Y ' hAnh thc
+n trong ca $h$ lu*t WcIu tr8c ca $h$ lu*tY#
:. Hn&) 0)[- ]W& &?4*9 ->5 .)/. #$%0
Khi n!i 3n hAnh thc +n ngoi ca $h$ lu*t l n!i 3n =B +i7u hin ra +n
ngoi ca $h$ lu*t#
bBa 'o $hHng thc th7 hin % ch0 ca nh n)c thnh $h$ lu*t, ta c!Q O*$
9un $h$, 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t, ti(n l $h$ ' nhng ngu:n tac ca $h$ lu*t
tFn gio# 1! n)c cKn 9uan nim cC t t,ng, hc thu:3t khoa hc $h$ l% ccng c! gi tr<
c $ /@ng nh $h$ lu*t#
& O*$ 9un $h$ l nhng t*$ 9un hAnh thnh ' lu tru:(n trong x hi, $h6 h$
')i li 0ch ca giai cI$ thDng tr< ' c nh n)c th?a nh*n, n"ng ch8ng ln thnh
nhng 9u:tac x> =B chung ' c nh n)c +Co Cm thBc hin#
Ânh thc n: c => /@ng rng ri trong $h$ lu*t ch nF ' $h$ lu*t $hong
ki3n; nh n)c t =Cn ' $h$ lu*t x hi ch nghXa ng: na: tu: c! => /@ng nhng ,
$h.m 'i hm$# Tit -am ch8ng ta tr)c ": khFng th?a nh*n hAnh thc n:, nhng hin
na: -h n)c cho $hi$ $ /@ng t*$ 9un n3u t*$ 9un ! khFng tri ')i $h$ lu*t ' .o
c ti3n + x hi W'0 /@ nh 9u: <nh t.i Zi(u Rh & V lu*t b"n =B nGm R~~k, Zi(u n &
5u*t ^Fn nh"n ' ìa Anh nGm ]Y#
& Oi(n l $h$ l cc 9u:3t <nh ca cH 9uan hnh ch0nh hoc xit x> c nh
n)c th?a nh*n l khuFn mdu 7 giCi 9u:3t cc '@ 'ic tHng tB#
Ânh thc n: c => /@ng rng ri trong $h$ lu*t ch nF, $h$ lu*t $hong ki3n
' h thDng $h$ lu*t ng lF& xac xFng ca cc n)c t =Cn#
& TGn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t l nhng 'Gn +Cn /o cH 9uan nh n)c c! them
9u:(n +an hnh, trong ! c! cha Bng cc 9u: tac x> =B mang t0nh +at +uc chung c
$ /@ng nhi(u lEn trong thBc t3 cuc =Dng# myi 9uDc gia, cGn c th[o tru:(n thDng '
i(u kin c@ th7 c! nhng 9u: <nh c@ th7 '( tn gi ' hiu lBc $h$ l% ca t?ng 'Gn +Cn
9u: $h.m $h$ lu*t# -hng nhAn chung, trn th3 gi)i ng: na: cc 'Gn +Cn 9u: $h.m
$h$ lu*t chia lm ] lo.iQ 'Gn +Cn lu*t ' 'Gn +Cn /)i lu*t#
& 5u*t tFn gio l nhng 9u: tac ca tFn gio c nh n)c th?a nh*n ' n"ng
ln thnh $h$ lu*t# Ânh thc n: c => /@ng rng ri trong nh n)c $hong ki3n#
-g: na: , mt =D n)c th[o Z.o hSi kinh 1F ran c coi nh mt lo.i nguSn ch :3u
ca $h$ lu*t Wmt =D n)c , Orung Fng nh r*$ =au/i###Y#
p. Hn&) 0)[- ]W& 0<4&? ->5 .)/. #$%0
p_
Ânh thc +n trong ca $h$ lu*t l hAnh thc cIu tr8c ca $h$ lu*t# gh$ lu*t
c! cc + $h*n cH cIu, +ao gSmQ 9u: $h.m $h$ lu*t, ch3 <nh $h$ lu*t, ngnh lu*t#
u: $h.m $h$ lu*t l 9u: tac x> =B mang t0nh +at +uc chung /o nh n)c t
ra hoc th?a nh*n# u: $h.m $h$ lu*t l t3 +o ca h thDng $h$ lu*t#
1h3 <nh $h$ lu*t l tNng th7 cc 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh mt nh!m cc
9uan h x hi c6ng lo.i, Sng t0nh chIt trong c6ng mt ngnh lu*t# 1h2ng h.n, 5u*t hFn
nh"n ' ìa Anh c! cc ch3 <nhQ k3t hFn, l: hFn, nuFi con nuFi, trch nhim gia cha
mm Di ')i con ci, con ci Di ')i cha mm###
-gnh lu*t l tNng th7 cc 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh mt lXnh 'Bc 9uan h
x hi +Lng nhng $hHng $h$ i(u chJnh c th6 ring# 1c ngnh lu*t $h"n +it ')i
nhau +Lng ] tiu ch0Q Di tng i(u chJnh ' $hHng $h$ i(u chJnh, trong ! Di
tng i(u chJnh l tiu ch0 ch .o#
Tic $h"n chia h thDng $h$ lu*t thnh cc + $h*n cIu thnh tuq thuc nhng
trng $hi khoa hc $h$ l% khc nhau# cc n)c x hi ch nghXa ' n)c ta, h
thDng $h$ lu*t c chia thnh cc ngnh lu*t, ch3 <nh $h$ lu*t; , cc n)c t =Cn
thc h thDng $h$ lu*t 1h"u u l@c <a $h$ lu*t l.i c chia thnh lu*t cFng ' lu*t
t#
CHU HII N TP
R# ^: $h"n t0ch khi nim ki7u $h$ lu*t#
]# OrAnh +: cc hAnh thc $h$ lu*t#
_# gh"n t0ch nhng u ' mt h.n ch3 ca t?ng hAnh thc $h$ lu*t#

ph
CHNG II
PHP LUT CHG N V PHP LUT PHONG KIqN
I. PHP LUT CHG N
1. KU& -)a0 ->5 .)/. #$%0 -)> &g
gh$ lu*t ch nF l ki7u $h$ lu*t Eu tin trong l<ch =>, ra i c6ng ')i =B ra i
ca nh n)c ch nF# u trAnh hAnh thnh ' $ht tri7n cuC $h$ lu*t ch nF /iMn ra
ch*m ch.$ trong mt thi gian /i# -! Hc hAnh thnh Eu tin trn cH =, =B chu:7n ho
ca cc t*$ 9un, ' =au ! l =B hAnh thnh cc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t ca cc nh
n)c ch nF#
1cng nh nh n)c ch nF, $h$ lu*t ra i, $ht tri7n trn cH =, cc 9uan h =Cn
xuIt chi3m hu nF l W 1^-5 Y trong ! ch nF l ch =, hu Di ')i t liu =Cn xuIt '
cC nF l# r hi ch nF c! hai giai cI$ cH +Cn l ch nF ' nF l# Orong ! ch nF l giai
cI$ thDng tr<, nF l l giai cI$ +< tr<# âi giai cI$ n: thng xu:n Iu tranh ga: gat ')i
nhau#
T)i cH =, kinh t3 ' x hi !, $h$ lu*t ch nF '( mt +Cn chIt tr)c tin n!
th7 hin t0nh giai cI$ ="u =ac# gh$ lu*t ch nF l % ch0 ca giai cI$ ch nF c j( ln
thnh lu*tf# gh$ lu*t ch nF l cFng c@ 7 thi3t l*$, +Co ' tr*t tB x hi c! li, $h6 h$
')i li 0ch ca giai cI$ ch nF# 1ng cD ' +Co ' cH =, kinh t3 x hi ca r^1^-5, '
<a '< thDng tr< ca giai cI$ ch nF#
Ou: nhin, , mt g!c khc $h$ lu*t ch nF ccng l cFng c@ 7 /u: trA tr*t tB
x hi 9uCn l% cc mt khc nhau ca i =Dng x hi, t.o i(u kin thu*n li cho x hi
1^-5 tSn t.i ' $ht tri7n# g!c n: $h$ lu*t ch nF mang t0nh x hi, tu: nhin
t0nh x hi ca $h$ lu*t ch nF cKn gi)i h.n trong $h.m 'i hm$#
:. B- S9m1 -s ]U& ->5 .)/. #$%0 -)> &g
H Ihp lut chim h9u n4 l c=ng c c@ /M kinh t c=a \#>#Lc l ch $ chim
h9u t nh0n v t liu /An xu6t v $i vi n4 l& h.p php ho ch $ b!c lt tn nhdn
c=a ch= n4 $i vi n4 l"
gh$ lu*t ch nF luFn ghi nh*n ' cng cD 9u:(n t hu ca ch nF Di ')i t
liu =Cn xuIt ' nF l# u:(n n: +ao gi ccng gSm 9u:(n chi3m hu, 9u:(n => /@ng '
9u:(n <nh o.t Di ')i ti =Cn ccng nh Di ')i nF l#
T0 /@Q 5u*t 5a m 9u: <nh ch nF c! ton 9u:(n Di ')i ti =Cn# 1h nF c! ton
9u:(n Di ')i nF l k7 cC 'ic mua, +n, nh *$ hoc huu /it#
u:(n t hu c $h$ lu*t ch nF +Co ' cht chU +Lng $h$ lu*t# gh$ lu*t
ca mt =D nh n)c ch nF cho $hi$ ch nF c! 9u:(n giam cEm, tra tIn, hoc +n con
n i 7 lm nF l +6 a$ cho ti =Cn###5u*t ZracFng 9u: <nh hAnh $h.t t> hAnh Di ')i
hnh 'i Gn ca$ rau 9uC###5u*t 5a mQ n trm, t? ngi tB /o h. xuDng lm nF l n3u nF
l Gn trm thA +< gi3t#
& gh$ lu*t ch nF ghi nh*n cng cD tAnh tr.ng khFng +Anh 2ng trong x hi#
Orong x hi ch nF chJ c! ch nF m)i c coi l cFng /"n, ' $h$ lu*t ch nF chia
giai cI$ ch nF ra lm nhi(u lo.i, nhi(u th +*c khc nhau, <a '< x hi ca mt ngi
$h@ thuc 'o =D lng ti =Cn m h c!#T0 /@ lu*t 5a 4 9u: <nhQ jông 3 khFng
$hCi $h@c t6ng $h$ lu*t no cC % ch0 ca ông 3 l $h$ lu*t Di ')i nh"n /"nf# 5u*t
4a nu 9u: <nh c6ng $h.m mt ti nhng n3u l ch nF thA mc $h.t l cch chc cKn
Di ')i ngi khc thA c! th7 +< gi3t ch3t#
pk
-hng tEng l)$ nh"n /"n lao ng khc trong x hi tu: khFng rHi 'o tAnh tr.ng
'F 9u:(n nh nF l , nhng h c! rIt 0t 9u:(n c +it 9u:(n tham gia cc cFng 'ic ca
-h n)c ' x hi
H Ihp lut ch= n4 ghi nhn /3 thng t(7 tu%t $i c=a gia t(Mng $i vi cc con
t(ong gia $2nh"
Orong gia Anh ch nF, ngi gia tr,ng c! nhi(u 9u:(n lBc =o ')i cc thnh 'in
khc, i(u n: th7 hin r\ nit trong 9uan h gia ngi gia tr,ng Di ')i ' ' con trn
cC hai $hHng /in 9uan h nh"n th"n ' 9uan h ti =Cn#
Orong 9uan h Di ')i con, con ci thuc ton 9u:(n ca ngi gia tr,ng, con ca
ngi ch nF tu: khFng $hCi l nF l nhng +< coi l thuc =, hu ca ch nF# 1on ca
ch nF c! 9u:(n cFng /"n, c! <a '< $h$ l% nhIt <nh nhng ch nF c! ton 9u:(n 9u:3t
<nh 3n =D $h*n, t0nh m.ng ca h#
5u*t 5a m 9u: <nh chJ ngi cha m)i l ch th7 c l*$, cc con chJ l nhng
ngi thuc 9u:(n ngi khc# Orong x hi n3u l)n tuNi con trai tr,ng ngang hng
+D ' gi nhng <a '< trong x hi Wtr? <a '< ngh< 'inY, nhng trong gia Anh anh ta
hon ton $h@ thuc 9u:(n lBc ca ngi +D, k7 cC khi lI: ' ' c! con#
Orong 9uan h Di ')i ', ' chJ c! <a '< ngang hng ')i con ci# T c! nghXa
'@ $hCi trung thnh ')i chSng# -gi chSng c! 9u:(n c ngo.i tAnh nhng n3u ngi
' ngo.i tAnh +< +at 9uC tang =U +< gi3t t.i chy c6ng ')i ngi tAnh hoc +< giam 'o nh
k0n =uDt i#
& Ihp lut ch= n4 ,u% $7nh nh9ng h2nh ph't G man& tn b'o
1c +in $h$ $hN +i3n c => /@ng l t> hAnh, huu ho.i cc + $h*n ca th"n
th7# Tic thBc hin cc hAnh $h.t t> hAnh ccng c thi hnh +Lng nhng +in $h$ /
man nhQ nim $h.m nh"n 'o '.c /Eu, nim 'o l>a, chFn =Dng###gh$ lu*t ch nF cKn
9u: <nh +in $h$ trch nhim t*$ th7 ' cho $hi$ /6ng nh@c hAnh#
H Ihp lut ch= n4 c! ,uan h mt thit ti t4n gio& $'o $c& lu0n l v nh9ng
,u% t+c ng x< t(ong gia $2nh cWng nh t(ong x h4i"
p. Hn&) 0)[- ->5 .)/. #$%0 -)> &g
gh$ lu*t ch nF l ki7u $h$ lu*t Eu tin trong l<ch => # Ohi kq Eu $h$ lu*t ch
nF ch :3u tSn t.i /)i /.ng $h$ lu*t khFng thnh 'Gn ' cha hAnh thnh mt h thDng
chuen mBc +(n 'ng# bo '*:, hAnh thc +i7u hin ca $h$ lu*t rIt a /.ng#
Ânh thc $hN +i3n ca $h$ lu*t ch nF l t*$ 9un $h$# -h n)c ch nF th?a
nh*n nhng t*$ 9un x hi cng =Cn ngu:n thuu thnh $h$ lu*t ' +Co Cm cho ch8ng
c thBc hin +Lng $h$ lu*t#
& -goi t*$ 9un $h$, cc 9u:3t <nh ca cH 9uan nh n)c ch nF ' c nh"n
ch nF khi giCi 9u:3t mt trng h$ c@ th7 ccng c th?a nh*n l khuFn mdu 7 giCi
9u:3t cc trng h$ tHng tB#
& ìai o.n =au c6ng ')i =B $ht tri7n ca ch 'i3t cc nh n)c ch nF +an hnh
cc TVgg5# Ohi kq Eu cc 'Gn +Cn n: chJ l =B =ao chi$ cc t*$ 9un $h$ l.i
thnh mt h thDng, '( =au mt =D nh n)c ch nF +an hnh c nhng + lu*t
tNng h$ cFng $hu ' kh hon chJnh nh + lu*t 4anu ca n Z, + lu*t ZracFng ca
^: 5.$, + lu*t âmmura+i Wth3 ku rTvv tr)c cFng ngu:nY ca nh n)c Va+ilon, +
lu*t 5a 4 ca nh n)c 5a 4 Wth3 ku T& O1-Y, trong =D cc + lu*t ca cc nh n)c
ch nF ": c coi l + lu*t hon thin nhIt#
II. PHP LUT PHONG KIqN
pn
1. KU& -)a0 ->5 .)/. #$%0 .)4&? 39R&
gh$ lu*t $hong ki3n l ki7u $h$ lu*t th hai trong l<ch =>, ra i c6ng ')i =B ra
i ca nh n)c $hong ki3n# Ki7u $h$ lu*t ghong ki3n tha: th3 cho ki7u $h$ lu*t ch
nF, cha Bng nhi(u :3u tD ti3n + hHn $h$ lu*t ch nF#
rit '( +Cn chIt ca $h$ lu*t $hong ki3n n! /o ch0nh cc i(u kin kinh t3 x hi
$hong ki3n 9u: <nh ha: n!i cch khc n! /o 9uan h =Cn xuIt $hong ki3n 9u: <nh# TA
'*:, '( mt +Cn chIt giai cI$, $h$ lu*t $hong ki3n th7 hin % ch0 ca giai cI$ <a ch,
$hong ki3n, l $hHng tin 7 +Co ' tr*t tB x hi $hong ki3n, tr)c h3t l 9uan h =Cn
xuIt $hong ki3n# -! ghi nh*n =B +It +Anh 2ng gia cc 2ng cI$ khc nhau trong x hi,
=B l thuc ca nFng /"n 'o giai cI$ <a ch, +Co ' =B $ +c +!c lt ca giai cI$ <a
ch $hong ki3n Di ')i nFng /"n#
T( $hHng /in x hi $h$ lu*t $hong ki3n c! 'ai trK x hi nhIt <nh# -! l
$hHng tin 7 nh n)c $hong ki3n thBc hin nhng cFng 'ic chung ca x hi, ghi
nh*n ' $ht tri7n cc 9uan h x hi ca hAnh thi kinh t3 x hi $hong ki3n cao hHn,
ti3n + hHn =o ')i hAnh thi kinh t3 x hi chi3m hu nF l# ZSng thi $h$ lu*t $hong
ki3n l $hHng tin 7 nh n)c $hong ki3n thBc hin nhng cFng 'ic chung, nhng
chc nGng x hi# Orong nhng hon cCnh, i(u kin l<ch => c@ th7 $h$ lu*t $hong ki3n
khFng chJ th7 hin % ch0 ca giai cI$ <a ch $hong ki3n m cKn $hCn nh % ch0 chung
ca ton x hi#
T0 /@Q Orong + uDc tri(u hAnh lu*t ca nh 5 ngoi cc 9u: <nh th7 hin %
ch0, +Co ' li 0ch ca giai cI$ <a ch $hong ki3n, ta cKn g$ rIt nhi(u 9u: <nh m m@c
0ch l 7 thi3t l*$ tr*t tB x hi nhQ Oh7 l chia rung It cFng, 9u: <nh cc 'In ( +Co
' rung It, 9u: <nh '( 'In ( th?a k3###
:. C/- S- 0<+&? -s ]U& ->5 .)/. #$%0 .)4&? 39R&
& Ihp lut phong kin l php lut $eng c6p v $:c ,u%n
gh$ lu*t $hong ki3n chia giai cI$ trong x hi thnh nhi(u 2ng cI$ khc nhau#
4yi 2ng cI$ c! <a '< x hi ' <a '< $h$ l% khc nhau# gh$ lu*t $hong ki3n cFng
khai tu:n +D cho myi 2ng cI$ c! nhng c 9u:(n ring# u:(n li cao nhIt trong x
hi ghong ki3n thuc '( 'ua, 'ua c! ton 9u:(n, =au 'ua l cc <a ch l)n, tGng l c! rIt
nhi(u 9u:(n W9u:(n xit x> Di ')i nFng /"n, t ra lu*t l, 9u:(n thu thu3, 9u:(n +at
nFng /"n $hCi lao /<ch cho mAnh###Y, j-h '*:, mt mAnh tn <a ch '?a l nh lm lu*t,
'?a l 9uan to, l '< ch8a t7 c! ton 9u:(n , trang I$ ca mAnhf
R
#
O0nh chIt c 9u:(n ca $h$ lu*t cKn th7 hin , 'ic 9u: <nh cc +in $h$
trch nhim khc nhau cGn c 'o 2ng cI$, th +*c ca ngi $h.m ti ' ngi +< h.i
trong x hi# -gi thuc 2ng cI$ /)i c! hnh 'i x"m h.i 3n ngi thuc 2ng cI$
trn, c +it l 'ua ch8a thA +< tr?ng tr< rIt nng# -gc l.i, ngi thuc 2ng cI$ trn
x"m h.i ngi thuc 2ng cI$ /)i +ao gi ccng c h,ng hAnh $h.t nhm hHn, '0 /@Q
trong $h$ lu*t $hong ki3n Tit -am 9u: <nh Vt ngh< l z h.ng ngi khi c! hnh 'i
$h.m ti =U c x[m xit 7 c miMn hoc giCm nhm hAnh $h.t# O0nh chIt 2ng cI$ '
c 9u:(n ca $h$ lu*t $hong ki3n th7 hin trong c"u ng.n ng ca ngi Orung uDc
lQ jlM nghi khFng t)i th /"n, hAnh $h.t khFng t)i trng $huf#
& Ihp lut phong kin mang t5nh G man& tn b'o"
1
4c&ng gh[n ton t*$, t*$ R]# -rV 1h0nh tr<, ^- R~~k, Or _nR#
pp
4@c 0ch hAnh $h.t ca $h$ lu*t $hong ki3n ch :3u nhLm g": au )n '( th7
xc ' tinh thEn cho con ngi, lm nh@c, h. thI$ /anh /B, nh"n $hem ca con ngi#
1h0nh 'A '*:, cc hAnh $h.t c 9u: <nh trong $h$ lu*t nhQ chim Eu, tr[o cN, /Am
n)c, 'oi gi:, t m $hanh th":, nim '.c /Eu, th0ch ch 'o mt### c $ /@ng rng
kha$ , cc nh n)c $hong ki3n#
Tit -am, V lu*t ^Sng Zc c coi l V 5u*t c! t0nh nh"n .o ' ti3n +,
=ong trong V lu*t h thDng hAnh $h.t +ao gSmQ =u:, trng, S, lu, t> (u nhLm t)i
m@c 0ch hnh h. th7 xc con ngi#
Vn c.nh ! $h$ lu*t $hong ki3n cKn cho $hi$ $ /@ng trch nhim hAnh =B lin
)i /Ba trn hai ngu:n tacQ Oh nhIt, Di ')i nhng ngi c! c6ng hu:3t thDng, /Kng
tc ' 9uan h hFn nh"n# Oh ], Di ')i nhng ngi c! 9uan h hng x!m, Sng c ')i
ngi $h.m ti# T0 /@ nh '@ n 5 1hi 'in $ /@ng hAnh $h.t chu /i tam tc ')i ]
/Kng h ca -gu:Mn Ori ' Oh< 5 , Ori(u 5#
& Ihp lut phong kin l php lut c=a kf m'nh#
gh$ lu*t $hong ki3n h$ $h$ ho t0nh chIt chu:n 9u:(n ' tuq tin => /@ng
+.o lBc# giai o.n Eu $h$ lu*t $hong ki3n cho $hi$ cc lnh ch8a $hong ki3n c!
$h$ lu*t ca ring lnh <a mAnh# gh$ lu*t cho $h$ => /@ng +.o lBc 7 giCi 9u:3t tranh
chI$# T0 /@ nhng 9u: <nh '( Iu gHm, Iu =8ng , 1h"u u#
4t khc, Oo n $hong ki3n c 9u:(n xit x> +It kq '@ 'ic no t? nhng lXnh
'Bc thuc '( nh n)c cho 3n nhng 'ic thuc '( .o c, tFn gio, ngh thu*t###
& Ihp lut phong kin li*n ,uan mt thit ti t4n gio v $'o $c phong kin"
Orong x hi $hong ki3n c! =B lin k3t cht chU gia nh n)c ' cc tN chc tFn
gio, 'A th3 trong nhi(u trng h$ tN chc tFn gio can thi$ 'o cFng 'ic ca nh
n)c ' ngc l.i nh n)c ccng can thi$ 'o cc cFng 'ic tFn gio# Zi(u n: /dn 3n
thBc tr.ng nh n)c $hong ki3n ghi nh*n, th7 ch3 ho nhi(u 9u: <nh ca lM, gio, .o
c $hong ki3n thnh $h$ lu*t ca nh n)c# T0 /@, , cc n)c $hHng O":, Oo n
gio hi can thi$, xit x> cC nhng cFng 'ic khFng thuc $h.m 'i tFn gio# $hHng
ZFng nh Tit -am trong cc 9u: <nh ca $h$ lu*t c! nhi(u 9u: <nh '( nghi lM tFn
gio, .o c, t*$ 9un nh 9u: <nh t.i cc Zi(u kRR, Zi(u kh, Zi(u kh_, Zi(u nh] ca
uDc Ori(u Ânh 5u*t#
p. Hn&) 0)[- ->5 .)/. #$%0 .)4&? 39R&
Zc x": /Bng trn n(n tCng ca ch3 kinh t3& x hi $hong ki3n mang t0nh
chIt manh m8n, $h"n tn 'A th3 $h$ lu*t $hong ki3n ccng ch<u Cnh h,ng nng n(# Ânh
thc $hN +i3n ca $h$ lu*t $hong ki3n l t*$ 9un $h$# 1! nhng n)c =D lng t*$
9un ln t)i _ lo.i# myi '6ng lnh thN =ong =ong +n c.nh lu*t ca nh 'ua cKn c!
lu*t, l ring ca lnh ch8a $hong ki3n#
Ou: '*:, , nhng n)c $hong ki3n trung Hng t*$ 9u:(n, ch0nh 9u:(n trung
Hng $ht tri7n m.nh, hAnh thc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t ccng $ht tri7n ')i =B ra
i ca nhi(u + lu*t cFng $hu# T0 /@Q -h n)c $hong ki3n Tit -am c! + uDc Ori(u
hAnh lu*t WV lu*t ^Sng ZcY +in =o.n nGm Rhz_, V ông tri(u lu*t l W5u*t ìa
5ongY +in =o.n nGm RzRk# Ou: nhin, cc + lu*t , thi kq n: cha mang t0nh chIt
$h$ i7n ho cao, + lu*t i(u chJnh nhi(u lXnh 'Bc khc nhau nhQ hAnh =B, /"n =B,
hnh ch0nh, hFn nh"n&gia Anh, tD t@ng, ti ch0nh###
CHU HII N TP
pz
R# ^: $h"n t0ch ni /ung ca $h$ lu*t chi3m hu nF l#
]# ^: $h"n t0ch ni /ung ca $h$ lu*t $hong ki3n#
p~
CHNG III
PHP LUT T NLN
16ng ')i =B ra i ca nh n)c t =Cn, $h$ lu*t t =Cn ccng hAnh thnh ' $ht
tri7n# o ')i $h$ lu*t ch nF ' $h$ lu*t $hong ki3n, $h$ lu*t t =Cn c! nhi(u ti3n +#
gh$ lu*t t =Cn c! =B $ht tri7n kh hon thin '( $h.m 'i i(u chJnh ' hAnh thc th7
hin#
I. KLN CHMT CGA PHP LUT T NLN
gh$ lu*t t =Cn tSn t.i ' $ht tri7n trn cH =, ca 9uan h =Cn xuIt t +Cn ch
nghXa ' ch<u =B chi $hDi c! t0nh chIt 9u:3t <nh ca 9uan h !#
uan h =Cn xuIt t +Cn ch nghXa l 9uan h hng ho tSn t.i /Ba trn ch3 t
hu ' +!c lt lao ng lm thu# 1h0nh i(u n: lm giai cI$ t =Cn c +it 9uan
t"m 3n 'ic /u: trA ' cng cD ch3 t hu, c.nh tranh tB /o ' $h$ lu*t tr, thnh
cFng c@ 7 thBc hin 'ai trK !# gh$ lu*t t =Cn th7 hin % ch0 ca giai cI$ t =Cn l +Lng
mi gi /u: trA ' cng cD ch3 t hu l cH =, tSn t.i ca -h n)c t =Cn, 1#4c '
gh#ng gh[n chJ r\ +Cn chIt ca $h$ lu*t t =CnQ j$h$ 9u:(n ca cc Fng chJ l %
ch0 ca giai cI$ cc Fng c ( ln thnh lu*t $h$, ci % ch0 m ni /ung /o nhng
i(u kn =inh ho.t 'It chIt ca giai cI$ cc Fng 9u:3t <nhf
R
#
-h '*:, $h$ lu*t t =Cn mt mt l cFng c@ 7 -h n)c t =Cn cng cD ' +Co
' n(n tr*t tB x hi $h6 h$, c! li cho giai cI$ t =Cn, l cFng c@ chu:n ch0nh t =Cn
nhLm cng cD, +Co ' cc l 0ch kinh t3, ch0nh tr<, t t,ng### ca giai cI$ t =Cn# 4t
khc +Cn chIt, ni /ung ca $h$ lu*t t =Cn /o ch0nh nhng i(u kin tSn t.i ca giai
cI$ t =Cn& ch3 t hu t +Cn 9u:3t <nh#
1cng giDng nh +Cn chIt ca +It kq ki7u $h$ lu*t +!c lt no, $h$ lu*t t =Cn
tr)c tin l cFng c@ 7 +Co ' =, hu t nh"n& cH =, kinh t3 ca x hi +!c lt ' +Co '
ch3 ngi +!c lt ngi#
Oh hai, $h$ lu*t t =Cn ghi nh*n ' +Co ' =B thDng tr< '( ch0nh tr< ca giai cI$
t =Cn#
Oh +a, $h$ lu*t t =Cn ghi nh*n ' +Co ' =B thDng tr< ca t =Cn '( mt t
t,ng#
Ou: nhin, 7 nh gi E: , ton 'mn ' khch 9uan +Cn chIt ca $h$ lu*t t
=Cn $hCi cEn thi3t thFng 9ua cc ch3 <nh c@ th7 c 9u: <nh trong $h$ lu*t#
1. O$V(& T )~$
u:(n =, hu l mt trong nhng ch3 <nh $ht tri7n, hon thin nhIt ca $h$
lu*t t =Cn# 1h3 <nh 9u:(n =, hu trong $h$ lu*t t =Cn c k3 th?a t? nhng ngu:n
tac ca ch3 <nh 9u:(n =, hu trong 5u*t 5a m cN .i# Ou: nhin giai cI$ t =Cn c!
cFng $ht tri7n 3n mc hon thin nhIt '( hAnh thc ch3 <nh 9u:(n =, hu#
î3n $h$ ' $h$ lu*t cc n)c t =Cn tu:n +D 9u:(n t hu l 9u:(n thing
ling +It khC x"m $h.m# gh$ lu*t +Co ' 9u:(n t hu ca tIt cC mi ngi, 9u:(n t
hu chung# VCn Ou:n ngFn nh"n 9u:(n ' /"n 9u:(n ca -)c gh$ nGm Rpz~
tu:n +DQ khFng ai c! th7 mIt 9u:(n =, hu l mt 9u:(n thing ling +It khC x"m $h.m
tr? trng h$ c! =B cEn thi3t ca x hi m lu*t 9u: <nh ')i i(u kin l +Si thng
tr)c ' cFng +Lng# Vn c.nh !, ccng giDng nh $h$ lu*t ch nF ' $h$ lu*t $hong
1
1#4c& gh#ng gh[n# Ou:7n t*$, -rV B th*t, ^ -i R~z, t*$R, trkn],kn_.
z
ki3n, $h$ lu*t t =Cn 9u: <nh cc hAnh $h.t nng n( Di ')i cc hnh 'i x"m $h.m t)i
9u:(n t hu; Sng thi h.n ch3 $ /@ng cc +in $h$ t<ch thu, trng thu, trng mua,
trng /@ng# -h*n <nh '( 'In ( n: trong Ou:n ngFn ZCng 1ng =Cn, 1#4c '
gh#ng gh[n 'i3tQ jlao ng lm thu, lao ng ca ngi 'F =Cn c! t.o ra =, hu cho
ngi 'F =Cn khFngo Ou:t Di khFng# -! t.o ra t +Cn, tc l ci =, hu +!c lt lao
ng lm thuf
R
# -h*n xit n: ca 4c 'dn hon ton gi ngu:n gi tr< Di ')i x hi
t =Cn hin .i#
Khi ch nghXa t +Cn chu:7n =ang ch nghXa t +Cn c 9u:(n nh n)c, ch3 <nh
=, hu c! =B tha: Ni, +n c.nh =, hu t nh"n c! thm =, hu nh n)c, 'A '*: nga: l*$
tc c! cc 9u: <nh '( n! xuIt hin# 4c /6 cc hc giC t =Cn mF tC '( =B hAnh thnh =,
hu nh n)c ' cc 9u: <nh $h$ l% '( n! nh l mt hin tng jx hi hof t liu
=Cn xuIt, nh l mt ti(n ( cho =B chu:7n ho nh n)c t =Cn =ang nh n)c x hi ch
nghXa# OhBc chIt 'ic xuIt hin hAnh thc =, hu nh n)c khFng lm tha: Ni +Cn chIt
ca ch3 t hu t =Cn ccng nh khFng lm tha: Ni +Cn chIt ca $h$ lu*t t =Cn '( =,
huQ j-h n)c I: cng chu:7n nhi(u lBc lng =Cn xuIt thnh ti =Cn ca n! +ao nhiu
thA n! l.i cng +i3n thnh nh t +Cn t*$ th7 thBc =B +I: nhiu ' cng +!c lt cFng nh"n
+I: nhiu# 1Fng nh"n 'dn l nhng ngi cFng nh"n lm thu, nhng ngi 'F =Cn#
uan h O +Cn ch nghXa 'dn khFng +< th tiu m tri l.i cKn c e: t)i chy tt
c6ngf
R
#
K3t lu*n mang t0nh ngu:n l% trn ca 1#4c& gh#ng gh[n trong tc $hem
chDng Zu: xinh 'dn cKn gi ngu:n gi tr<# Ou: nhin, trong nhng th*$ nin cuDi ca
th3 ku rr, ' nhng nGm Eu ca th3 ku rrv, cc -h n)c t =Cn c +it nh!m cc
nh n)c t =Cn $ht tri7n ccng rIt ch8 trng t)i chc nGng x hi ca mAnh# B tc ng
ca nh n)c t =Cn t)i cc 'In ( =, hu khFng chJ Hn thuEn 'A li 0ch ca giai cI$ t
=Cn m cKn t0nh 3n li 0ch ca x hi n!i chung# TA '*: $h$ lu*t t =Cn ng: cng th7
hin r\ chc nGng x hi ca mAnh#
:. C)R S;&) )z. St&?
1h3 <nh h$ Sng l ch3 <nh mang t0nh ti3n + nhIt ca $h$ lu*t t =Cn =o ')i
$h$ lu*t ch nF ' $h$ lu*t $hong ki3n, n! hAnh thnh ' $ht tri7n /Ba trn ngu:n tac
tB /o h$ Sng, th7 hin =B tB /o % ch0, +Anh 2ng ca cc +n tham gia 'o 9uan h#
-gu:n tac tB /o h$ Sng c => /@ng 7 i(u chJnh cc 9uan h khc nhau
nh 9uan h mua +n, 9uan h lao ng### T( hAnh thc, ch3 <nh h$ Sng 9u: <nh
9u:(n +Anh 2ng gia cc ch th7 tham gia 9uan h h$ Sng, khi tham gia 9uan h cc
+n tB mAnh 9u:3t <nh 'ic c! k% k3t h$ Sng ha: khFng, khFng +n no cng i$ +n
no# TA '*: nhAn , g!c n: 9uan h h$ Sng khFng mang /Iu In 9u:(n lBc ca
ngi t.o ra n!, tc l 9u:(n lBc ca giai cI$ t =Cn# OhBc chIt, ch3 <nh h$ Sng ccng
$hCn nh +Cn chIt ca giai cI$ t =Cn, +,i lU n! l hAnh thc $h$ l% tDt nhIt cho ch3
c.nh tranh tB /o mua ' +n, tB /o 'Dn rIt $h6 h$ ')i li 0ch ca nh t =Cn#
Orong thi kq ch nghXa t +Cn c 9u:(n ' ch nghXa t +Cn c 9u:(n nh
n)c, /)i =c i$ ca $hong tro Iu tranh ca giai cI$ cFng nh"n +uc nh n)c t =Cn
$hCi c! nhng nhng + a ra cc 9u: <nh t?ng +)c th?a nh*n cc 9u:(n '( lao
ng ca cFng nh"n, k3t 9uC cho ra i ngnh lu*t m)i& ngnh lu*t lao ng ')i ch3 <nh
R
1#4c& gh#ng gh[n tu:7n t*$, t*$R, -rV B th*t, ^ -i R~z, tr kk~Y
1
1#4c& gh#ng gh[n tu:7n t*$, t*$k, -rV B th*t, ^ -i R~z, tr _~h#
zR
cH +Cn l h$ Sng lao ng# Ou: nhin, t0nh chIt +Anh 2ng trong 9uan h h$ Sng lao
ng khFng th7 .t c khi cFng nh"n $hCi ng tr)c =B lBa chn gia 'ic c! 'ic
lm ')i cc i(u kin khFng +Co Cm ' 'ic khFng c! 'ic lm, 'A '*: h +uc $hCi k%
k3t cc h$ Sng lao Sng +It li cho mAnh#
în na:, c6ng ')i =B can thi$ ca nh n)c t =Cn 'o i =Dng kinh t3, =B lcng
o.n ca cc t*$ on t +Cn c 9u:(n, '< tr0 ca ch3 <nh h$ Sng ')i ngu:n tac tB
/o +< h.n ch3 rIt nhi(u# 1c nh t =Cn '?a ' nhP +uc $hCi k% k3t h$ Sng th[o =B $
t ca cc t*$ on t +Cn l)n, ca nh n)c hoc =U +< $h =Cn# bo !, khFng c! =B
+Anh 2ng '( % ch0 ca cc +n trong 9uan h h$ Sng trn thBc t3 th[o nghXa 'Dn c! ca
h$ Sng m chJ c! =B tB /o /)i hAnh thc $h$ l%#
p. B;5 '; .)/. #" ->5 -g&? ye&
Z<a '< $h$ l% ca cFng /"n l mt trong nhng ch3 <nh 9uan trng m cc hc
giC t =Cn => /@ng 7 $h nh*n t0nh giai cI$ ca $h$ lu*t t =Cn#
rit , mt g!c chung nhIt ch3 <nh <a '< $h$ l% ca cFng /"n l ch3 <nh
$hCn nh =B ti3n + hHn h2n ca $h$ lu*t t =Cn =o ')i $h$ lu*t ch nF ' $h$ lu*t
$hong ki3n# 5En Eu tin cc 9u:(n tB /o, /"n ch ca cFng /"n c ghi nh*n rng ri
trong $h$ lu*t# 1c nh n)c t =Cn (u ghi nh*n trong î3n $h$ cc 9u:(n tB /o, +Anh
2ng, /"n ch ca cFng /"n# Z": l mt thnh tBu l)n m giai cI$ t =Cn mang l.i cho
nh"n lo.i# Ou: nhin, /6 ti3n + ' /"n ch rng ri nhi(u lEn =o ')i ch3 $hong ki3n,
cc 9u:(n tB /o, /"n ch m $h$ lu*t t =Cn 9u: <nh 'dn luFn mang +Cn chIt giai cI$
' th7 hin % ch0 ca giai cI$ t =Cn# Zi(u n: c chng minh thFng 9ua 'ic ghi nh*n
cc 9u:(n tB /o, /"n ch trong $h$ lu*t 9ua cc giai o.n $ht tri7n ca nh n)c t
=Cn#
Orong thi kq Eu, giai cI$ t =Cn ch trHng ( cao cc 9u:(n +Anh 2ng, tB /o,
/"n ch +,i 'A ": l nhng Kn +e: th8c e:, lFi kio =B ng h ca nh"n /"n lao ng
chDng l.i =B thDng tr< $hong ki3n# ìai cI$ t =Cn , giai o.n n: c6ng ')i nh"n /"n
lao ng Iu tranh ginh cho c cc 9u:(n tB /o, /"n ch#
1hu:7n =ang giai o.n =au khi nh n)c t =Cn c cng cD, ch0nh giai cI$ t
=Cn l.i 'i $h.m cc 9u:(n tB /o /"n chQ 9u:(n +i7u tAnh, +i cFng, tB /o nghi$ on###
'A lo ng.i cc 9u:(n n: =U [ /a 3n li 0ch ca giai cI$ t =Cn#
-g: na: cc 9u:(n tB /o, /"n ch l.i c giai cI$ t =Cn ( cao /)i =B tc
ng ca nhi(u ngu:n nh"n, giai cI$ t =Cn , cc n)c /)i /anh nghXa j+Co ' nh"n
9u:(nf 7 can thi$ 'o cc n)c khc#
-h '*:, cc 9u:(n tB /o, /"n ch ca c nh"n c $h$ lu*t t =Cn +Co Cm '(
mt $h$ l%# ong cc +Co Cm thBc t3 cho 'ic thBc hin cc 9u:(n tB /o, /"n ch n:
+< h.n ch3#
Ou: nhin, khi nh gi '( +Cn chIt ca $h$ lu*t t =Cn ch8ng ta $hCi nhAn nh*n
$h$ lu*t t =Cn trong =B $ht tri7n c@ th7# O? chy l cFng c@ ch :3u $h@c '@ li 0ch ca
giai cI$ t =Cn, $h$ lu*t t =Cn /En /En tr, thnh mt cFng c@ i(u ti3t c! hiu 9uC ca
ton x hi# Zi(u n: $hCn nh thBc t3 l chc nGng x hi ca $h$ lu*t c! +)c $ht
tri7n ng k7# Oh7 hin, tr)c tin $h$ lu*t t =Cn !ng 'ai trK 9uan trng trong 'ic
i(u ti3t cc 9uan h x hi, thi3t l*$ mt jtr*t tB x hif 7 +Co Cm cho =B $ht tri7n
ca x hi# 4t khc, chc nGng x hi ca $h$ lu*t t =Cn cKn +i7u hin , chy $h.m 'i
cc 9uan h x hi m $h$ lu*t t =Cn i(u chJnh ng: cng c m, rng# Êu h3t cc
lXnh 'Bc 9uan trng ca x hi (u c $h$ lu*t t =Cn tc ng 3n mt cch hiu 9uC#
z]
-g: na: $h$ lu*t t =Cn cKn mang t0nh ton cEu ho, c +it l trong lXnh 'Bc thHng
m.i 9uDc t3# Orong thBc tiMn nhi(u ch3 <nh $h$ lu*t 9uDc t3 9uan trng c hAnh
thnh /)i =B tc ng ca $h$ lu*t t =Cn#
II. HhNH THFC V H THCNG PHP LUT T NLN
1. Hn&) 0)[- .)/. #$%0 0+ TU&
Ânh thc ca $h$ lu*t t =Cn +ao gSm 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t, ti(n l
$h$, t*$ 9un $h$ ' , mt =D 0t cc n)c hSi gio l lu*t tFn gio#
TGn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t l hAnh thc $hN +i3n nhIt ca $h$ lu*t t =Cn, 'Gn
+Cn 9u: $h.m $h$ lu*t ca $h$ lu*t t =Cn $ht tri7n ' hon thin rIt nhi(u '( ni
/ung ' hAnh thc =o ')i $h$ lu*t $hong ki3n ' $h$ lu*t ch nF#
Orong h thDng 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t ca $h$ lu*t t =Cn, hi3n $h$ l
.o lu*t cH +Cn, .o lu*t gDc, c! hiu lBc $h$ l% cao nhIt# î3n $h$ t =Cn xuIt hin
=au khi nh n)c t =Cn ra i# B ra i ca hi3n $h$ t =Cn nh /Iu mt +)c ti3n
9uan trng ca n(n 'Gn minh nh"n lo.i n!i chung ' l<ch => $ht tri7n ca $h$ lu*t n!i
ring# T)i 9uan nim hi3n $h$ chJ l j'Gn +Cn $hCn nh tN chc ch0nh tr< ca 9uDc giaf
nn hi3n $h$ t =Cn Eu tin thng chJ 9u: <nh nhng 'In ( lin 9uan t)i 9u:(n lBc
nh n)c, m 0t 9uan t"m 3n ch3 kinh t3, 'Gn ho & x hi, 9u:(n cFng /"n nh hi3n
$h$ x hi ch nghXa#
au hi3n $h$ thA lu*t l lo.i 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t c => /@ng rng ri
trong $h$ lu*t t =Cn# 5u*t l 'Gn +Cn /o ngh< 'in t =Cn +an hnh# 1c n)c t =Cn rIt
ch8 trng t)i cFng tc h thDng ho c +it l cFng tc $h$ i7n ho 'A '*: $hEn l)n
cc lXnh 'Bc 9uan h x hi (u c! cc + lu*t i(u chJnh# OhBc tiMn $h$ lu*t trong cc
n)c t =Cn cho thI: cc n)c c! cc tNng t*$ lu*t l, + lu*t c! ch0nh xc ' khoa
hc cao#
ac lnh, ngh< <nh l nhng 'Gn +Cn /)i lu*t c => /@ng $hN +i3n trong h
thDng $h$ lu*t t =Cn, c+it , cc n)c th[o ch0nh th7 cng ho tNng thDng nh ^$
chng 9uDc ôa kq, ghil0$in, 4 xi cF###
Oi(n l $h$ l hAnh thc $h$ lu*t c $ /@ng ch :3u , cc n)c thuc h
thDng ng lF& rac xFng, gSm cc n)c tnh, 4| ' mt =D n)c nLm trong h thDng
thuc <a ca tnh tr)c ":#
Oi(n l $h$ l 9u:3t <nh tr)c ": ca to n hoc cH 9uan hnh ch0nh c =>
/@ng lm khuFn mdu 7 giCi 9u:3t cc '@ 'ic tHng tB xC: ra =au n:#
Oi(n l $h$ c! c i7m l khFng Nn <nh, khFng xc <nh '( mt hAnh thc, Ki
hPi $hCi Di chi3u cc tAnh ti3t ca '@ 'ic ang x[m xit ')i tAnh ti3t ca '@ 'ic tHng tB
c giCi 9u:3t, t? ! c! th7 $ /@ng hAnh $h.t hoc cch giCi 9u:3t c!, 'A '*: /M
/dn t)i tAnh tr.ng l.m 9u:(n, tuq tin trong 'ic $ /@ng#
4t khc, ccng cEn $hCi thI: t0nh t0ch cBc ca ti(n l $h$, 'A 9uan h x hi&
Di tng i(u chJnh ca $h$ lu*t luFn tha: Ni# bo !, trong +It kq h thDng $h$ lu*t
no ccng (u c! nhng jkhoCng trDngf nhIt <nh, 'ic $ /@ng ti(n l $h$ =U khac $h@c
c tAnh tr.ng n:#
O*$ 9un $h$ c $ /@ng ch :3u , mt =D n)c c! ch0nh th7 9u"n ch l*$
hi3n, tu: nhin '< tr0 ca n! khFng ng k7# B tSn t.i ca t*$ 9un $h$ chng tP =B Cnh
h,ng ca $h$ lu*t $hong ki3n Di ')i $h$ lu*t t =Cn#
z_
O*$ 9un $h$ l nhng 9u: tac x> =B $hN +i3n trong x hi c nh n)c th?a
nh*n /6 khFng ghi , +It c 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t no# O*$ 9un $h$ c nh
n)c t =Cn => /@ng trong mt =D lXnh 'Bc h.n ch3 ' hin ang mIt /En Cnh h,ng#
5u*t tFn gio hin n: chJ c => /@ng , mt =D nh n)c t =Cn, 'A .i a =D
cc nh n)c t =Cn 9uan nim 'In ( tFn gio l 9u:(n tB /o c nh"n, /o ! $h$ lu*t
khFng i(u chJnh# în t.i chJ cKn mt =D n)c ^Si gio ' n Z trong cng Sng
ngi în Zu => /@ng cc 9u: tac tFn gio 7 i(u chJnh cc 9uan h x hi#
:. H@ 0)A&? .)/. #$%0 0+ TU&
4yi nh n)c t =Cn c! mt h thDng $h$ lu*t ring ')i nhng c th6 ring'(
hAnh thc ' ni /ung# Ou: nhin, gia cc n)c 'dn c! nhng nit tHng Sng nhIt <nh#
1Gn c 'o nhng nit tHng Sng n: c! th7 x3$ $h$ lu*t cc n)c t =Cn 'o cc h
thDng $h$ lu*t khc nhau, m $hN +i3n l hai h thDngQ ng lF&xac xFng ' 5a m& ìic
manh W1h"u u l@c <aY#
^ thDng $h$ lu*t ng lF& xac xFng +ao gSm $h$ lu*t cc n)c tnh, 4| '
cc n)c ch<u Cnh h,ng ca tnh, h thDng $h$ lu*t n: c! nhng c trng =auQ
& gh$ lu*t khFng chia thnh cFng $h$ ' t $h$#
& ghEn l)n cc 9u: $h.m $h$ lu*t ' ch3 <nh $h$ lu*t khFng hAnh thnh +Lng
'ic +an hnh 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t m hAnh thnh ch :3u thFng 9ua hAnh thc n
l# -h '*:, them $hn '?a l ngi xit x>, '?a l ngi =ng t.o ra $h$ lu*t mt cch
gin ti3$#
& 1c n)c trong h thDng $h$ lu*t n: (u lI: /"n lu*t tnh lm hAnh mdu#
^ thDng $h$ lu*t 5a m& ìic manh +ao gSm $h$ lu*t cc n)c 1h"u "u l@c
<a Wgh$, Zc, %###Y ' mt =D n)c 1h"u 4| la tinh WVraxin, Tnwula###Y# ^ thDng
$h$ lu*t 5a m& ìic manh c! nhng c trng =auQ
& gh$ lu*t ch<u Cnh h,ng ="u =ac ca /"n lu*t 5a m cN .i#
& ^ thDng $h$ lu*t n: chia $h$ lu*t ra thnh cFng $h$ ' t $h$#
1Fng $h$ +ao gSm cc ngnh lu*t, cc ch3 <nh $h$ lu*t i(u chJnh cc 9uan h
'( tN chc ' ho.t ng ca cH 9uan nh n)c, nhng 9uan h lin 9uan t)i 'ic +Co '
li 0ch ca t?ng c nh"n#
O $h$ +ao gSm cc ngnh lu*t, cc ch3 <nh $h$ lu*t i(u chJnh cc 9uan h
lin 9uan t)i 'ic +Co ' li 0ch ca t?ng c nh"n#
Vn c.nh hai h thDng $h$ lu*t trn, cKn c! =B tSn t.i ca cc h thDng $h$ lu*t
khc, nh $h$ lu*t cc n)c ^Si gio, h thDng $h$ lu*t Vac "u, h thDng $h$ lu*t n
###
IV. PHP CHq T NLN
gh$ ch3 t =Cn l =B tu"n th ca cFng /"n, ca cc tN chc, cH 9uan Di ')i
$h$ lu*t hin hnh#
gh$ ch3 t =Cn c! hai :u cEuQ
& Oh nhIt, hi3n $h$ $hCi c! hiu lBc tDi cao# Zi(u n: Ki hPi cc 'Gn +Cn 9u:
$h.m $h$ lu*t khi +an hnh $hCi $h6 h$ ')i hi3n $h$, n3u ni /ung ca n! tri ')i
hi3n $h$ =U +< 'F hiu#
& Oh hai, 'ic tu"n th E: ca cFng /"n Di ')i $h$ lu*t hin hnh#
r[m xit $h$ ch3 t =Cn cho ch8ng ta thI: 9ua cc giai o.n $ht tri7n khc nhau
ca nh n)c t =Cn, $h$ ch3 t =Cn c! nhng +i7u hin khc nhau#
zh
Orong giai o.n Eu ca nh n)c t =Cn, nh n)c t =Cn ang trong thi kq
cng cD ' hon thin nn $h$ lu*t t =Cn l cFng c@ 7 giai cI$ t =Cn lFi cuDn nh"n
/"n chDng l.i cc tn / ca ch3 $hong ki3n# ^Hn na, trong giai o.n n: giai cI$ t
=Cn ( cao kheu hiu +Anh 2ng, tB /o nn 'ic ch8 trng 3n ngu:n tac $h$ ch3 l tIt
:3u# gh$ ch3 l +i7u hin , mc cao =B +Anh 2ng xit t? g!c hiu lBc ca $h$
lu*t#
1hu:7n =ang giai o.n ch nghXa t +Cn c 9u:(n nh n)c, $h$ ch3 t =Cn c!
ngu: cH +< h.n ch3# -gu:n nh"n ="u xa l /o cH =, x hi ca $h$ lu*t +< thu hm$, /o
=B Di l*$ gia li 0ch ca cc tEng l)$ khc trong x hi cng tr, nn ga: gat# B $h '
$h$ ch3 t =Cn /iMn ra th[o hai h)ng# ^)ng R, nh n)c t =Cn +an hnh cc .o lu*t
'i hi3n# T0 /@Q 5u*t 5[n/ran& `riin ng: Rh&~&R~k~, 5u*t 4acar[n ng: ]_&~&R~k,
5u*t gim =t ho.t ng ca ZCng cng =Cn R~kh /o -h n)c 4| +an hnh, 5u*t '(
9uan h Di ')i cc $hEn t> khFng h$ $h$ trong + m: nh n)c WR~p]Y, 5u*t '(
ki7m /u:t +u in WR~nRY ca 1ng ho 5in +ang Zc, 5u*t '( 9u:(n h.n khen cI$ ,
tnh ng: ]&h&R~h### 1c lu*t n: thng nhLm chDng l.i cc 9u:(n tB /o, /"n ch
c coi l ch3 <nh cH +Cn ca î3n $h$ t =Cn# ^)ng ], -h n)c t =Cn n $ cc
$hong tro ti3n +, thu hm$ cH =, x hi ca cFng /"n#
gh$ ch3 t =Cn +< h.n ch3 kh m.nh trong th*$ ku k, n ' p ca th3 ku ]#
-hng trong giai o.n hin na:, c6ng ')i =B tGng cng gi tr< x hi ca $h$ lu*t, /o
nhng +i3n Ni x hi' =B l)n m.nh '( u: t0n ca cc Cng cnh tC trong i =Dng ch0nh
tr< cc n)c t =Cn lm cho $h$ lu*t t =Cn th7 hin *m nit li 0ch ca nh"n /"n lao
ng, 'A th3 $h$ ch3 t =Cn ccng c! nhng +)c $ht tri7n cao hHn#
Ou: nhin, 'ic giai cI$ t =Cn mong muDn $h$ lu*t ca mAnh c thBc hin
cha $hCi l i(u kin Cm +Co $h$ ch3 t =Cn# -ga: cC trong giai o.n hin na: '
tHng lai +Cn th"n cc i(u kin ni t.i trong x hi t =Cn khFng +Co Cm cho $h$ ch3
t =Cn khFng +Co Cm cho $h$ ch3 t =Cn kh! mang t0nh trit 7#
zk
CHU HII N TP
R# ^: $h"n t0ch +Cn chIt ca $h$ lu*t t =Cn#
]# 1c hAnh thc ca $h$ lu*t t =Cno
_# gh"n t0ch cc c trng ca cc h thDng $h$ lu*t t =Cn#
h# gh"n t0ch 'In ( $h$ ch3 t =Cn#

zn
CHNG IV
KLN CHMTY VAI Tbc V CC NGUjEN TC C KLN CGA
PHP LUT ! HI CHG NGH|A
I. KLN CHMT CGA PHP LUT ! HI CHG NGH|A
au khi ginh thang li cch m.ng, giai cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng /)i =B lnh
.o ca ZCng cng =Cn nhanh ch!ng x": /Bng nh n)c ca mAnh# 16ng ')i 'ic x":
/Bng nh n)c, giai cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng nhanh ch!ng x": /Bng h thDng
$h$ lu*t ca giai cI$ mAnh 7 i(u chJnh cc 9uan h x hi trong i(u kin m)i, Nn
<nh tr*t tB x hi, x": /Bng x hi m)i#
rit , g!c chung, ccng nh cc ki7u $h$ lu*t khc, $h$ lu*t x hi ch nghXa
'?a mang t0nh giai cI$ '?a th7 hin t0nh x hi# Ou: nhin, /o nhng i(u kin, kinh t3,
ch0nh tr<, x hi, 'Gn ho, h t t,ng trong ch nghXa x hi nn $h$ lu*t x hi ch
nghXa c! nhng c th6 ring, i(u n: lm cho +Cn chIt ca $h$ lu*t x hi ch nghXa
khc h2n ')i +Cn chIt ca cc ki7u $h$ lu*t tr)c !#
VCn chIt ca $h$ lu*t x hi ch nghXa c th7 hin , nhng c i7m cH +Cn
=auQ
R#gh$ lu*t x hi ch nghXa l h thDng 9u: tac x> =B c! t0nh thDng nhIt ni t.i
cao# gh$ lu*t l mt h thDng cc 9u: $h.m $h$ lu*t /o nh n)c +an hnh hoc th?a
nh*n# -!i 3n $h$ lu*t l n!i 3n t0nh h thDng# O0nh h thDng ca $h$ lu*t n!i ln =B
a /.ng ca cc 9u: $h.m $h$ lu*t /o nh n)c +an hnh hoc th?a nh*n 7 i(u chJnh
cc 9uan h x hi tHng ng trn cc lXnh 'Bc x hi# Ou: nhin, $h$ lu*t l mt h
thDng +ao gSm nhi(u 9u: $h.m $h$ lu*t khc nhau, nhng cc 9u: $h.m $h$ lu*t (u
thDng nhIt ')i nhau, +,i 'A cc 9u: $h.m $h$ lu*t n: (u c! chung mt +Cn chIt#
O0nh chIt n: ca $h$ lu*t x hi ch nghXa cao hHn +It kq mt ki7u $h$ lu*t
no khc, +,i lU $h$ lu*t x hi ch nghXa c x": /Bng trn cH =, cc 9uan h $h$
lu*t & kinh t3 x hi ch nghXa mang t0nh thDng nhIt cao# 1h0nh i(u n: 9u:3t <nh t0nh
thDng nhIt ' xu h)ng $ht tri7n ca $h$ lu*t x hi ch nghXa#
]# gh$ lu*t x hi ch nghXa th7 hin % ch0 ca giai cI$ cFng nh"n ' Fng Co
nh"n /"n lao ng# Z": l nit khc +it cGn +Cn gia $h$ lu*t x hi ch nghXa ')i cc
ki7u $h$ lu*t tr)c !# -3u cc ki7u $h$ lu*t tr)c ! (u c! chung +Cn chIt l th7
hin % ch0 ca thi7u =D giai cI$ +!c lt trong x hi, l cFng c@ +Co ' li 0ch ca thi7u =D
I:, thA tri l.i $h$ lu*t x hi ch nghXa l.i th7 hin % ch0 ca tu:t .i a =D /"n c
trong x hi, ! l % ch0 ca giai cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng# gh$ lu*t x hi
ch nghXa jl $h$ lu*t thBc =B /"n ch 'A n! +Co ' 9u:(n tB /o, /"n ch rng ri cho
nh"n /"n lao ngf
R
#
_#gh$ lu*t x hi ch nghXa /o -h n)c x hi ch nghXa +an hnh ' +Co Cm
thBc hin#
1cng giDng nh cc ki7u $h$ lu*t khc, $h$ lu*t x hi ch nghXa /o nh n)c
x hi ch nghXa +an hnh ' +Co Cm thBc hin, 'A '*: $h$ lu*t x hi ch nghXa l h
thDng cc 9u: tac x> =B c! t0nh +at +uc chung, c +Co Cm thBc hin +Lng =c m.nh
cng ch3 ca 9u:(n lBc nh n)c# Zc i7m n: $hCn nh t0nh c th6 ca $h$ lu*t,
$h$ lu*t +ao gi ccng th7 hin % ch0 ca nh n)c, hAnh thnh +Lng con ng nh
n)c# 4i 9u: tac x> =B n3u khFng $hCi /o nh n)c +an hnh hoc th?a nh*n thA !
khFng $hCi l $h$ lu*t# Orong x hi 7 i(u chJnh cc 9uan h x hi c! nhi(u lo.i 9u:
R
^S 1h0 4inh, -h n)c ' gh$ lu*t, -rV gh$ l%, ^ ni R~zk, tr Rz#
zp
$h.m x hi, nhng chi3m u th3 nhIt trong =D cc lo.i 9u: $h.m x hi l $h$ lu*t# TA
$h$ lu*t /o nh n)c +an hnh hoc th?a nh*n nn n! c! $h.m 'i tc ng rng nhIt,
t)i tIt cC mi ngi trong x hi# gh$ lu*t c nh n)c +Co Cm thBc hin, 'A '*: Di
')i cc hnh 'i 'i $h.m $h$ lu*t, tuq th[o mc 'i $h.m nh n)c =U $ /@ng cc
+in $h$ cng ch3 cEn thi3t 7 $h$ lu*t c thBc thi nghim minh#
h# gh$ lu*t x hi ch nghXa c! 9uan h cht chU ')i ch3 kinh t3 x hi ch
nghXa# Orong mDi 9uan h n:, ch3 kinh t3 gi 'ai trK 9u:3t <nh Di ')i $h$ lu*t#
gh$ lu*t luFn $hCn nh trAnh $ht tri7n ca ch3 kinh t3 x hi ch nghXa# 4i =B
tha: Ni l)n ha: nhP ca ch3 kinh t3 x hi ch nghXa (u /dn 3n =B tha: Ni tHng
ng ca $h$ lu*t# 4t khc, $h$ lu*t ')i nhng thuc t0nh ca mAnh =U c! =B tc ng
tr, l.i mt cch m.nh mU Di ')i ch3 kinh t3 x hi ch nghXa# B tc ng n: c
th7 hinQ n3u $h$ lu*t x hi ch nghXa $h6 h$ ')i ch3 kinh t3 x hi ch nghXa,
$hCn nh 8ng cc i(u kin tSn t.i ca ch3 kinh t3 x hi ch nghXa n! =U g!$ $hEn
th8c e: =B $ht tri7n ca ch3 kinh t3 x hi ch nghXa, ngc l.i n3u $h$ lu*t $hCn
nh khFng 8ng cc 9uan h kinh t3 ang tSn t.i ca ch3 kinh t3 x hi ch nghXa n!
=U kAm hm =B $ht tri7n ca ch3 kinh t3 x hi ch nghXa# TA '*:, 'ic xc <nh 8ng
t0nh chIt, c i7m, trAnh $ht tri7n ca n(n kinh t3, /B +o 8ng h)ng $ht tri7n ca
cc 9uan h kinh t3 7 x": /Bng mt h thDng $h$ lu*t Sng +, $h6 h$ l 'In ( c! %
nghXa 9uan trng#
k# gh$ lu*t x hi ch nghXa c! 9uan h m*t thi3t ')i ng lDi, ch trHng
ch0nh =ch ca Cng cng =Cn#
Orong ch3 x hi ch nghXa, Cng cng =Cn gi 'ai trK lnh .o Di ')i nh
n)c ' x hi# Z7 thBc hin c 'ai trK lnh .o Cng => /@ng $hHng $h$ ch :3u l
( ra ng lDi, ch trHng, ch0nh =ch chJ .o cho $hHng h)ng x": /Bng $h$ lu*t,
chJ .o ni /ung $h$ lu*t ' chJ .o 'ic tN chc thBc hin ' $ /@ng $h$ lu*t# gh$
lu*t luFn $hCn nh ng lDi, ch0nh =ch ca Cng, l =B th7 ch3 ho ng lDi, ch0nh
=ch ca Cng thnh cc 9u: <nh chung thDng nhIt trn 9u: mF ton x hi# 4t khc,
thFng 9ua $h$ lu*t Cng ki7m tra, nh gi t0nh 8ng an h$ l% trong ng lDi, ch
trHng, ch0nh =ch m Cng +an hnh, t? ! r8t kinh nghim, =>a Ni, +N =ung +an
hnh k<$ thi nhng ch trHng, ch0nh =ch $h6 h$ +)i thBc t3 x hi#
n# gh$ lu*t x hi ch nghXa c! 9uan h cht chU ')i cc 9u: $h.m x hi khc
trong ch nghXa x hi#
gh$ lu*t x hi ch nghXa ')i nhng c i7m th7 hn +Cn chIt nh nu ,
trn, luFn c! 9uan h cht chU ')i cc 9u: $h.m x hi khc nh 9u: $h.m .o c, t*$
9un, 9u: tac x> =B ca cc tN chc x hi ' on th7 9uEn ch8ng### Orong thBc tiMn c!
nhi(u 9u: $h.m $h$ lu*t c! ni /ung l 9u: $h.m .o c, t*$ 9un, nhng $hong t@c,
tru:(n thDng tDt m$ ca x hi c $hCn nh 'o trong $h$ lu*t, Cnh h,ng nhIt <nh
t)i 'ic x": /Bng, thBc hin ' +Co ' $h$ lu*t# Z7 $ht hu: 'ai trK ca $h$ lu*t thA cEn
thi3t $hCi x[m xit mDi 9uan h gia $h$ lu*t ')i cc 9u: $h.m x hi khc, $ht hu:
t0nh t0ch cBc ca cc 9u: $h.m x hi ' lo.i +P /En nhng 9u: $h.m x hi tiu cBc, c!
ni /ung tri ')i +Cn chIt ca $h$ lu*t x hi ch nghXa#
O? nhng $h"n t0ch trn c! th7 i 3n mt <nh nghXa '( $h$ lu*t x hi ch
nghXaQ Ihp lut x hi ch= nghSa l h thng cc ,u% t+c x< /3& th- hin ch5 c=a giai
c6p c4ng nh0n& Gi /3 lnh $'o c=a $Ang cng /An Go nh nc x hi ch= nghSa ban
hnh v bAo $Am th3c hin bNng /c m'nh cOng ch c=a nh nc& l nh0n t $iu
chbnh cc ,uan h x hi"
zz
II. VAI Tbc CGA PHP LUT ! HI CHG NGH|A
Orong i =Dng x hi, $h$ lu*t x hi ch nghXa gi 'ai trK rIt 9uan trng, xit
/)i g!c chung nhIt, $h$ lu*t l $hHng tin 7 th7 ch3 ho ng lDi, ch0nh =ch
ca Cng, Cm +Co cho =B lnh .o ca Cng c thBc hin trn 9u: mF ton x hi; l
$hHng tin 7 nh n)c 9uCn l% mi mt x hi; l $hHng tin 7 nh"n /"n $ht hu:
/"n ch ' 9u:(n lm ch, thBc hin 9u:(n ' nghXa 'u#
gh$ lu*t l nh"n tD i(u chJnh cc 9uan h x hi, n! luFn tc ng ' Cnh h,ng
m.nh mU t)i cc 9uan h x hi n!i chung ccng nh cc :3u tD thuc thng tEng ch0nh
tr< $h$ l% n!i ring# Ou: nhin, tuq t?ng lXnh 'Bc 9uan h x hi c@ th7 9u: <nh mc
' $h.m 'i i(u chJnh ca $h$ lu*t#
-hng i7m n!i trn m)i chJ $hCn nh 'ai trK ca $h$ lu*t , +Anh /in chung, 7
thI: r\ 'ai trK ca $h$ lu*t cEn $hCi x[m xit , g!c c@ th7 gan ')i chc nGng ca nh
n)c x hi ch nghXa ' nhu cEu i(u chJnh +Lng $h$ lu*t cc 9uan h x hi# Orong
mDi 9uan h n: c! th7 nh*n thI: 'ai trK ca $h$ lu*t x hi ch nghXa th7 hin trn
nhng mt =auQ
U" Ihp lut l c@ /M $- x0% G3ng v hon thin b m% nh nc x hi ch=
nghSa"
V m: nh n)c l mt thi3t ch3 $hc t.$ +ao gSm nhi(u + $h*n, 7 + m:
ho.t ng c! hiu 9uC Ki hPi $hCi xc <nh 8ng chc nGng, them 9u:(n, trch nhim
ca myi lo.i cH 9uan, xc l*$ mDi 9uan h 8ng an ' h$ l% gia cc cH 9uan; $hCi c!
$hHng $h$ ' hAnh thc tN chc ' ho.t ng $h6 h$ 7 t.o thnh mt cH ch3 Sng +
thBc hin 9u:(n lBc nh n)c# OIt cC nhng i(u ! chJ c! th7 thBc hin c khi /Ba
trn cH =, 'ng chac ca nhng ngu:n tac ' 9u: <nh c@ th7 ca $h$ lu*t#
OhBc tiMn ca Tit -am cho thI: khi cha c! mt h thDng cc 9u: $h.m $h$
lu*t E: , Sng +, $h6 h$, ch0nh xc lm cH =, cho 'ic cng cD ' hon thin +
m: nh n)c, i(u n: /M /dn 3n tAnh tr.ng + m: nh n)c tr6ng l$, chSng chio,
cSng k(nh ' kim hiu lBc# -h*n <nh i(u n: -gh< 9u:3t .i hi ZCng ton 9uDc lEn
th z ' -gh< 9u:3t hi ngh< lEn th _ Van chI$ hnh Orung Hng ZCng kho z nhIn
m.nhQ fu tin x": /Bng cc lu*t '( ###i(u chJnh cFng cuc cCi cch + m: nh n)c f#
X" Ihp lut bAo $Am cho vic th3c hin c! hiu ,uA chc nPng tB chc v ,uAn
l kinh t& x0% G3ng c@ /M vt ch6t c=a ch= nghSa x hi"
4t trong nhng chc nGng cH +Cn ca nh n)c x hi ch nghXa l chc nGng
kinh t3# 1hc nGng tN chc ' 9uCn l% kinh t3 c! $h.m 'i rng ' $hc t.$ +ao gSm
nhi(u mDi 9uan h, nhi(u 'In ( m nh n)c cEn $hCi xc l*$ ' giCi 9u:3t nhQ ho.ch
<nh cc ch0nh =ch kinh t3, xc <nh chJ tiu k3 ho.ch, 9u: <nh ch3 ti ch0nh gi
cC ### Oon + 9u trAnh tN chc ' 9uCn l% t? ho.ch <nh ch0nh =ch, ( ra k3 ho.ch cho
t)i tN chc thBc hin trn thBc t3, ki7m tra, gim =t, tNng k3t ' nh gi k3t 9uC### (u
Ki hPi =B ho.t ng t0ch cBc ca nh n)c 7 t.o ra mt cH ch3 Sng +, th8c e: 9u
trAnh $ht tri7n 8ng h)ng ca n(n kinh t3 ' mang l.i hiu 9uC cao# bo chc nGng tN
chc ' 9uCn l% kinh t3 c! t0nh chIt $hc t.$ ' $h.m 'i rng, nh n)c khFng th7 trBc
ti3$ tham gia 'o cc ho.t ng kinh t3 c@ th7 m chJ thBc hin 'ic 9uCn l% hnh ch0nh&
kinh t3# u trAnh n: chJ c thBc hin trn cH =, $h$ lu*t#
OhBc tiMn Tit -am trong 9u trAnh tN chc ' 9uCn l% kinh t3 nhng nGm 9ua
kh2ng <nh 'ai trK ca $h$ lu*t trong lXnh 'Bc n:# OAnh tr.ng thi3u h thDng 9u: $h.m
$h$ lu*t kinh t3 Sng +, $hCn nh cc 9u: lu*t khch 9uan ca n(n kinh t3 th< trng
z~
lm giCm hiu lBc 9uCn l% ca nh n)c, kAm hm =B $ht tri7n ca n(n kinh t3# -h*n
<nh 'ai trK ca $h$ lu*t Di ')i chc nGng 9uCn l% kinh t3 ca nh n)c ZCng ta chJ
r\Q jhon chJnh h thDng $h$ lu*t '( kinh t3### hAnh thnh khuFn khN $h$ l% Sng +
cEn thi3t cho cc ho.t ng kinh t3f
R
#
Z" Ihp lut bAo $Am th3c hin nn G0n ch= x hi ch= nghSa& pht hu% ,u%n l3c
nh0n G0n& bAo $Am c4ng bNng x hi"
b"n ch l thuc t0nh ca nh n)c x hi ch nghXa# Tic tGng cng hiu lBc '
$ht hu: 'ai trK ca nh n)c trong 9uCn l% mi mtca i =Dng x hi luFn gan li(n ')i
9u trAnh thBc hin ' m, rng n(n /"n ch x hi ch nghXa, $ht hu: 9u:(n lBc nh"n
/"n, +Co Cm cFng +Lg x hi# Orong nh n)c x hi ch nghXa, 'ic thi3t l*$ ' thBc
hin n(n /"n ch x hi ch nghXa c +i7u hin tr)c h3t , =B cng cD ' hon thin h
thDng ch0nh tr< x hi ch nghXa#
Z7 cng cD ' hon thin h thDng ch0nh tr< cEn thi3t $hCi xc <nh r\ cH cIu tN
chc, '< tr0, 'ai trK, chc nGng, nhim '@ ca myi thi3t ch3 trong h thDng ch0nh tr<; xc
<nh 8ng an mDi 9uan h 9ua l.i ca tIt cC cc + $h*n ca ton h thDng, t? ! t.o
i(u kin thu*n li cho =B $ht tri7n Sng + ca h thDng ch0nh tr<# gh$ lu*t x hi ch
nghXa ')i +Cn chIt /"n ch, th7 hin % ch0 ' nhng li 0ch cH +Cn ca tIt cC cc tEng l)$
nh"n /"n lao ng =U t.o i(u kin 7 $ht hu: /"n ch, cng cD ' hon thin h thDng
ch0nh tr<#
-hng nGm '?a 9ua ZCng ' -h n)c ta c! ch trHng m, rng ' thBc hin
/"n ch x hi ch nghXa, tu: nhin /o cha c! h thDng $h$ lu*t Sng + 7 t.o ra cH
=, $h$ l% 'ng chac cho 'ic tN chc ' ho.t ng ca h thDng ch0nh tr< nn 'ic $ht
hu: =c m.nh ca h thDng ch0nh tr< cKn c! nhng h.n ch3 nhIt <nh, 'A '*: -gh< 9u:3t
Z.i hi ZCng ton 9uDc lEn th z, c +it l -gh< 9u:3t Van chI$ hnh Orung Hng
ZCng lEn _ Wkho zY nhIn m.nhQ jm, rng /"n ch $hCi i Fi ')i tGng cng ku lu*t,
ku cHng; 9u:(n li i Fi ')i trch nhim, nghXa '@; /"n ch $hCi c th7 ch3 ho
thnh $h$ lu*t, /"n ch trong khuFn khN $h$ lu*t; khac $h@c tAnh tr.ng 'F ku lu*t, /"n
ch cBc oanf
R
#
b"n ch x hi ch nghXa c +i7u hin trong 'ic xc l*$ ' i(u chJnh mDi
9uan h gia nh n)c ' cFng /"n# -hng 9u:(n tB /o /"n ch ca cFng /"n $hCi c
9u: <nh c@ th7 trong $h$ lu*t# -h n)c $hCi +Co Cm cho cFng /"n thBc hin cc
9u:(n ! trong khuFn khN lu*t <nh# ZSng thi $h$ lu*t ccng $hCi 9u: <nh nhng
nghXa '@ tHng ng m cFng /"n $hCi thBc hin 7 +Co Cm tr*t tB ku cHng x hi#
g" Ihp lut l c@ /M $- gi9 v9ng an ninh ch5nh t(7& t(t t3 an ton x hi"
gh$ lu*t x hi ch nghXa ')i nhng c th6 ring c! ca mAnh l $hHng tin
9uan trng trong 'ic gi 'ng an ninh ch0nh tr<, tr*t tB an ton x hi# Zi(u n: c th7
hinQ +n c.nh h thDng 9u: $h.m $h$ lu*t c t ra 7 i(u chJnh 9uan h x hi,
h)ng cc hnh 'i x> =B ca ch th7, thi3t l*$ nn mt tr*t tB $h$ lu*t, $h$ lu*t cKn
cha Bng cc 9u: $h.m $h$ lu*t cIm mi hnh 'i g": mIt Nn <nh ch0nh tr< ' tr*t tB
an ton x hi, x"m h.i t)i li 0ch ca x hi, ca nh n)c, ca t*$ th7 ' ca cFng /"n#
-hng +in $h$ cng ch3 m $h$ lu*t t ra 7 $ /@ng Di ')i nhng trng h$ c!
'i $h.m $h$ lu*t th7 hin =c m.nh ca 9u:(n lBc nh n)c, 9u:(n lBc nh"n /"n mt
cch cFng khai, TA '*:, trong lXnh 'Bc n: $h$ lu*t l cFng c@ =ac +in nhIt th7 hin =c
m.nh ca nh n)c trong 'ic gi 'ng an ninh ch0nh tr< ' tr*t tB an ton x hi#
R
TGn kin Z.i hi ZCng ton 9uDc lEn th z, tr R&RR
R
-gh< 9u:3t hi ngh< lEn _, Van chI$ hnh O ZCng kho z, -rV 1h0nh tr< uDc g0a, ^ ni R~~p, Orh_
~
h" Ihp lut c! vai t(? gio G;c m'nh mi"
gh$ lu*t l cFng c@, $hHng tin 9uan trng 7 gio /@c mi Di tng trong x
hi# -hng 9u: $h.m $h$ lu*t c t ra luFn xc <nh r\ 9u:(n ' nghXa '@ ca cc
ch th7, l khuFn mdu cho hnh 'i x> =B ca myi ch th7 khi g$ nhng tAnh huDng /B
ki3n#
B tSn t.i ca h thDng 9u: $h.m $h$ lu*t tB +Cn th"n n! c! % nghXa gio /@c,
n! tc ng t)i =B nh*n thc ' t t,ng ca myi thnh 'in trong x hi, gio /@c % thc
cho mi ngi th!i 9u[n =Dng ' lm 'ic th[o $h$ lu*t#
j" Ihp lut x hi ch= nghSa g!p phKn t'o G3ng nh9ng ,uan h mi"
Vn c.nh chc nGng $hCn nh, mF hAnh ho cc nhu cEu khch 9uan ca x hi,
$h$ lu*t x hi ch nghXa cKn c! khC nGng j<nh h)ngf cho =B $ht tri7n ca cc 9uan
h x hi, g!$ $hEn t.o /Bng nhng 9uan h m)i#
4c /6 9uan h x hi luFn luFn '*n ng ' $ht tri7n, tu: nhin =B '*n ng
ca cc 9uan h x hi tu"n th[o mt 9u: lu*t nhIt <nh m con ngi c! th7 nh*n thc
c# bBa trn nhng k3t 9uC ' /B +o khoa hc, ngi ta c! th7 /B ki3n c nhng
tha: Ni ca cc 9uan h x hi i7n hAnh cEn t)i =B i(u chJnh +Lng $h$ lu*t, t? !
$h$ lu*t c t ra 7 t.o cH =, cho 'ic xc l*$ nhng 9uan h m)i, Sng thi thi3t k3
nhng mF hAnh tN chc tHng ng, ch ng ' k<$ thi tc ng, th8c e: nhanh 9u
trAnh $ht tri7n ca x hi#
k" Ihp lut t'o (a m4i t(Dng Bn $7nh cho vic thit lp cc mi ,uan h h.p tc
v pht t(i-n"
B h$ tc 9uDc t3 chJ c! th7 $ht tri7n trong mFi trng ch0nh tr<, kinh t3, x hi
Nn <nh ' c! tin c*: ldn nhau# gh$ lu*t l $hHng tin 9uan trng trong 'ic t.o
l*$ mFi trng Nn <nh !# V,i 'A, nh nhng thuc t0nh ring ca mAnh, $h$ lu*t c! khC
nGng thi3t l*$ mt tr*t tB m , ! mi ch th7 khi tham gia 'o cc 9uan h $hCi tFn
trng nhng cam k3t ' $hCi ch<u trch nhim '( nhng h*u 9uC xC: ra#
III. H NGUjEN TC C KLN CGA PHP LUT ! HI CHG NGH|A
1. K)/9 &9@1 -)$&?
Lgu%*n t+c c=a php lut x hi ch= nghSa l nh9ng t tMng ch= $'o& c@ bAn&
c6u thnh mt b phn ,uan t(ng nh6t c=a php lut& phAn nh ,u% lut v c6u t(Cc c=a
h2nh thi kinh t x hi ch= nghSa v li*n h mt thit vi bAn ch6t php lut x hi ch=
nghSa"
1c ngu:n tac ca $h$ lu*t x hi ch nghXa c! 'ai trK 9uan trng trong 'ic chJ
.o, <nh h)ng cho ton + cH ch3 i(u chJnh $h$ lu*tQ xc l*$ 9u: $h.m $h$ lu*t,
xuIt hin cc 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l%, thBc hin cc 9u:(n ' nghXa '@ ca ch th7
$h$ lu*t ' 9u trAnh $ /@ng $h$ lu*t# ZSng thi $h$ lu*t x hi ch nghXa cKn c! %
nghXa nh l tiu chuen cH +Cn nhIt ca $h$ ch3 x hi ch nghXa, xc <nh t0nh h$
$h$ ' h$ l% trong cch x> =B ca cc ch th7 $h$ lu*t, tc ng m.nh mU t)i % thc
$h$ lu*t x hi ch nghXa, 'Gn ho $h$ l% ' tr*t tB $h$ lu*t x hi ch nghXa#
Oh[o cch $h"n lo.i chung c! th7 chia ngu:n tac $h$ lu*t x hi ch nghXa
thnh hai lo.i ch0nhQ 1c ngu:n tac chung mang t0nh ch0nh tr<& x hi ca $h$ lu*t '
cc ngu:n tac $h$ l% c th6# 1c ngu:n tac chung ca $h$ lu*t luFn $hCn nh mt
cch trBc ti3$ ch3 x hi hin hu, cc ngu:n tac $h$ l% c th6 th7 hin r\ +Cn chIt
' cc c trng ca $h$ lu*t x hi ch nghXa#
:. H@ &?$VW& 0- -s ]U& ->5 .)/. #$%0 78 )29 -)> &?)5
~R
a" >c ngu%*n t+c chung
[Lh!m cc ngu%*n t+c kinh t c@ bAn bao gmE
& rc l*$, cng cD ' +Co ' 9uan h =Cn xu*t x hi ch nghXa, khFng ng?ng
n"ng cao i =Dng ca nh"n /"n lao ng#
& r": /Bng cH =, $h$ l% 'ng chac, +Co Cm cho cH ch3 9uCn l% kinh t3 ho.t
ng c! hiu 9uC, giCi $h!ng =c lao ng ' mi nguSn lBc, tGng nGng =uIt lao ng#
& OB /o lao ng l 9u:(n ' nghXa '@ cH +Cn ca myi cFng /"n#
& VCo Cm li 0ch ca ngi lao ng trn cH =, i(u ho li 0ch ca c nh"n ')i
li 0ch ca t*$ th7 ' li 0ch 9uDc gia#
& O.o cH =, $h$ l% E: ' $ /@ng cc thnh tBu ca khoa hc k| thu*t, +Co
Cm =B i(u ti3t c! k3 ho.ch ca nh n)c trong n(n kinh t3 9uDc /"n, +Co Cm ch3
h.ch ton, ki7m tra, thanh tra, gim =t, chDng tham F, lng $h0 ' cc hin tng tiu
cBc khc trong lXnh 'Bc kinh t3#
[Lh!m cc ngu%*n t+c ch5nh t(7 c@ bAn bao gmE
& -gu:n tac +Co Cm tIt cC 9u:(n lBc thuc '( nh"n /"n#
& -gu:n tac /"n ch x hi ch nghXa, $ht hu: 9u:(n lm ch ca nh"n /"n lao
ng#
& -gu:n tac +Co Cm Nn <nh an ninh ch0nh tr<, tr*t tB an ton x hi#
& rc l*$, cng cD ' khFng ng?ng m, rng cc 9u:(n tB /o, ch0nh tr<, 9u:(n
+Anh 2ng ca cc /"n tc ' cFng /"n#
& ìCi 9u:3t 8ng an mDi 9uan h gia $h$ lu*t ')i ng lDi, ch0nh =ch ca
ZCng#
[Lh!m cc ngu%*n t+c x hi c@ bAn bao gmE
& -gu:n tac +Co Cm '( mt $h$ l%, t.o ra i(u kin thu*n li cho =B $ht tri7n
ton /in ca myi cFng /"n#
& -gu:n tac +Co Cm cFng +Lng x hi#
& -gu:n tac +Co Cm an ton x hi cho cFng /"n, tFn trng 9u:(n con ngi,
tFn trng nhng gi tr< nh"n $hem, .o c ca myi con ngi#
& -gu:n tac +Co Cm nhng i(u kin 7 khFng nh?ng n"ng cao trAnh nh*n
thc, trAnh i 'Gn ho ' gio /@c ca nh"n /"n#
[Lh!m ngu%*n t+c $'o $c bao gmE
& -gu:n tac nh"n .o x hi ch nghXa#
& OFn trng tB /o t t,ng, tB /o t0n ngng#
& VCo Cm =B thDng nhIt hi ho gia 9u:(n ' nghXa '@, gia nh n)c, x hi
' cFng /"n#
& ìo /@c % thc tFn trng ' +Co ' nhng thnh 9uC ca /"n tc, ca ch ngi
x hi .t c, % thc trch nhim Di ')i nh n)c ' x hica myi ngi, x":
/Bng ' hon thin .o c ca con ngi ttong ch nghXa x hi#
[Lh!m ngu%*n t+c t tMng H vPn ho bao gm
& OFn trng nhng /i =Cn 'Gn ho& t t,ng ca /"n tc ' thi .i#
& Oh7 hin r\ trong $h$ lu*t ' chJ .o thBc hin trong thBc t3 nhng 9uan i7m
'( ch nghXa x hi#
& VCo Cm =B lnh .o ca ZCng#
& 1hDng mi 9uan i7m cBc oan, gio i(u, xa ri thBc tiMn, nhng 9uan i7m
=ai tri chDng ch nghXa x hi#
b" >c ngu%*n t+c php l c@ bAn $:c th)
~]
& -gu:n tac $hCn nh E: % ch0, ngu:n 'ng ' li 0ch ca nh"n /"n trong
$h$ lu*t#
& VCo Cm t0nh k<$ thi, Sng +, $h6 h$ ca h thDng $h$ lu*t, $ht hu: cao
hiu lBc ca h thDng $h$ lu*t#
& -gu:n tac mi ngi (u +Anh 2ng tr)c $h$ lu*t#
& -gu:n tac $h$ ch3 x hi ch nghXa#
Orn ": l nhng ngu:n tac cH +Cn ca $h$ lu*t x hi ch nghXa, tu: nhin
i(u ! cha $hCi l E: # 16ng ')i =B $ht tri7n ca i =Dng x hi, h thDng cc
ngu:n tac cH +Cn ca $h$ lu*t x hi ch nghXa =U $ht tri7n thm a /.ng ' $hong
$h8, c +it l cc ngu:n tac $h$ l% cH +Cn c th6# TA '*:, khi x[m xit h thDng cc
ngu:n tac cH +Cn ca $h$ lu*t ch8ng ta cEn $hCi x[m xit n! trong mDi 9uan h 9ua l.i,
tc ng ldn nhau, c! nh '*: m)i c! th7 ti3$ c*n cc ngu:n tac ! mt cch h$ l% '
khoa hc#
CHU HII N TP
1. ^: $h"n t0ch +Cn chIt ca $h$ lu*t x hi ch nghXa#
2. ^: $h"n t0ch 'ai trK ca $h$ lu*t x hi ch nghXa trong i =Dng x hi#
3. ^: trAnh +: h thDng cc ngu:n tac $h$ lu*t x hi ch nghXa#
~_
CHNG V
HhNH THFC V H THCNG PHP LUT ! HI CHG NGH|A
I. HhNH THFC PHP LUT ! HI CHG NGH|A
1. K)/9 &9@1 )n&) 0)[- .)/. #$%0 78 )29 -)> &?)5
gh$ lu*t c! nhng hAnh thc +i7u hin ra +n ngoi c th6 ca mAnh, ! l
nhng nguSn ca $h$ lu*t# Ânh thc $h$ lu*t n!i chung c hi7u l cch thc m
giai cI$ thDng tr< => /@ng 7 th7 hin % ch0 ca giai cI$ mAnh thnh $h$ lu*t# Orong l<ch
=> c! _ hAnh thc c giai cI$ thDng tr< => /@ng 7 n"ng % ch0 ca mAnh thnh $h$ lu*t
lQ t*$ 9un $h$, ti(n l $h$, 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t#
gh$ lu*t x hi ch nghXa c! +Cn chIt khc h2n ')i +Cn chIt ca cc ki7u $h$
lu*t tr)c !, 'A '*:, n! ccng Ki hPi $hCi c! nhng hAnh thc th7 hin $h6 h$ ')i +Cn
chIt !#
O*$ 9un $h$ '( ngu:n tac khFng $h6 h$ ')i $h$ lu*t x hi ch nghXa 'A n!
0t +i3n Ni ' mang t0nh c@c +# ZDi ')i nhng t*$ 9un ' tru:(n thDng tDt m$ nh n)c
x hi ch nghXa 'dn th?a nh*n nhng =B th?a nh*n ! c th7 hin +Lng cch th7 ch3
ho ch8ng trong cc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t#
Tit -am ch8ng ta, '( cH +Cn ccng khFng th?a nh*n t*$ 9un $h$# Orong giai
o.n tr)c, t*$ 9un $h$ hon ton khFng c => /@ng# Ou: nhin, /o =B a /.ng ca
cc 9uan h x hi, 'A '*: nhng t*$ 9un c! ni /@ng $h6 h$ ')i nhng ngu:n tac
.o c ti3n + ' khFng tri ')i $h$ lu*t c th?a nh*n 7 +N =ung cho $h$ lu*t#
1h2ng h.n Zi(u _ V lu*t b"n =B nGm ]k 9u: <nhQ jOrong trng h$ $h$ lu*t
khFng 9u: <nh ' cc +n khFng thoC thu*n, thA c! th7 $ /@ng t*$ 9un hoc 9u: <nh
tHng tB ca $h$ lu*t, nhng khFng c tri ')i ngu:n tac 9u: <nh trong V lu*t
n:f# 1cng trn tinh thEn !, Zi(u n 5u*t ^Fn nh"n ' ìa Anh nGm ] ghi nh*nQ
jOrong 9uan h hFn nh"n ' gia Anh, nhng $hong t@c, t*$ 9un th7 hin +Cn =ac ca
myi /"n tc m khFng tri ')i nhng 9u: <nh t.i lu*t n: thA c tFn trng ' $ht
hu:f#
Oi(n l $h$ l hAnh thc nh n)c th?a nh*n cc 9u:3t <nh ca cH 9uan hnh
ch0nh hoc cH 9uan xit x> cI$ trn khi giCi 9u:3t cc '@ 'ic c@ th7, lm cH =, 7 $
/@ng Di ')i cc trng h$ tHng tB#
Ânh thc n: xuIt $ht t? ho.t ng ca cH 9uan hnh $h$ ' t $h$, 'A '*:,
n3u khFng c! mt cH ch3 minh +.ch 7 ki7m =ot n! /M t.o ra =B tuq tin, l.m 9u:(n t?
$h0a cc nh chc trch ' cc cH 9uan chc nGng, Cnh h,ng t)i t0nh thDng nhIt ca
$h$ lu*t, khFng $h6 h$ ')i ngu:n tac $h$ ch3 x hi ch nghXa l tFn trng t0nh tDi
cao ca î3n $h$ ' 5u*t# bo ! ti(n l $h$ ccng khFng c coi l mt hAnh thc ca
$h$ lu*t x hi ch nghXa#
Ou: nhin, /o nhi(u ngu:n nh"n, h thDng $h$ lu*t x hi ch nghXa cha th7
hon chJnh trong mt thi gian ngan# Zng tr)c nhng :u cEu cI$ +ch cEn $hCi giCi
9u:3t nga: mt =D '@ 'ic cEn thi3t, trong nh n)c x hi ch nghXa 'dn cKn => /@ng
hAnh thc n: ')i nhng /.ng m)i, '0 /@Q ONng k3t 9u trAnh giCi 9u:3t mt =D '@ 'ic c@
th7, i7n hAnh 7 ( ra ng lDi h)ng /dn giCi 9u:3t cc '@ 'ic tHng tB khi cKn thi3u
$h$ lu*t#
TGn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t, hAnh thc $h$ lu*t ti3n + nhIt, l hAnh thc cH +Cn
ca $h$ lu*t x hi ch nghXa#
~h
]Pn bAn ,u% ph'm php lut l vPn bAn Go c@ ,uan nh nc c! thlm ,u%n ban
hnh th1o th= t;c& t(2nh t3 lut $7nh& t(ong $! c! cc ,u% t+c x< /3 chung& $.c nh nc
bAo $Am th3c hin nhNm $iu chbnh cc ,uan h x hi th1o $7nh hng x hi ch=
nghSa v $.c p G;ng nhiu lKn t(ong th3c t $Di /ng"
O? <nh nghXa trn r8t ra nhng nh*n xit =auQ
& TGn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t l 'Gn +Cn /o cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n +an
hnh# -ghXa l chJ c! nhng 'Gn +Cn no c cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n Wth[o
lu*t <nhY +an hnh m)i c! th7 l 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t#
TGn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t l 'Gn +Cn c! cha Bng cc 9u: tac x> =B chung
Wcc 9u: $h.m $h$ lu*tY# Zi(u n: 7 $h"n +it ')i nhng 'Gn +Cn mc /6 c! % nghXa
$h$ l% nhng khFng cha Bng cc 9u: tac x> =B chung thA c6ng khFng $hCi l 'Gn +Cn
9u: $h.m $h$ lu*t# T0 /@Q 5i ku gi, li hiu triu, thFng +o, tu:n +D ca nh n)c
x hi ch nghXa ### mc /6 c! % nghXa $h$ l% nhng khFng $hCi l 'Gn +Cn 9u: $h.m
$h$ lu*t#
& TGn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t c $ /@ng nhi(u lEn trong i =Dng, trong mi
trng h$# Khi c! =B kin $h$ l% xC: ra 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t l.i c $ /@ng#
& On gi, ni /ung ' trAnh tB +an hnh cc lo.i 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t
c 9u: <nh c@ th7 trong $h$ lu*t#
:. C/- #4^9 'r& ]U& _$V .)^1 .)/. #$%0 V9@0 N51
^ thDng 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t , Tit -am th[o î3n gh$ R~~] ' 5u*t
+an hnh TGn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t Wc! hiu lBc t? ng: R&R&R~~p, =>a Ni, +N =ung
nGm ]]Y +ao gSmQ
& TGn +Cn /o uDc î +an hnhQ î3n $h$, 5u*t, -gh< 9u:3t#
& TGn +Cn /o u +an Ohng '@ uDc hi +an hnhQ gh$ lnh, -gh< 9u:3t#
& TGn +Cn /o cc cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n , Tit -am +an hnh 7 thi
hnh 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t ca uDc î, u +an Ohng '@ uDc hi#
1Gn c 'o trAnh tB +an hnh ' gi tr< $h$ l%, cc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t
c chia ra thnh ] lo.i l cc 'Gn +Cn lu*t ' 'Gn +Cn /)i lu*t#
2.1. C7c /n b0n $5Ot
TGn +Cn lu*t l 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t /o uDc hi, cH 9uan cao nhIt ca
9u:(n lBc nh n)c +an hnh#
OrAnh tB, th t@c ' hAnh thc ca 'Gn +Cn lu*t c 9u: <nh t.i cc Zi(uQ zh, zz
' Rhp ca î3n $h$ nGm R~~] -)c 1ng ho r hi ch nghXa Tit -am# 1c 'Gn
+Cn n: c! gi tr< $h$ l% cao nhIt# 4i 'Gn +Cn khc W'Gn +Cn /)i lu*tY khi +an hnh
(u $hCi /Ba trn cH =, ca 'Gn +Cn lu*t ' khFng c ttri ')i cc 9u: <nh trong 'Gn
+Cn !#
TGn +Cn 5u*t c! cc hAnh thc l î3n $h$ ' lu*t#
& î3n $h$ W+ao gSm î3n $h$ ' cc Z.o lu*t '( +N =ung ha: =>a Ni î3n
$h$Y# î3n $h$ 9u: <nh nhng 'In ( cH +Cn nhIt ca -h n)c nhQ Ânh thc '
+Cn chIt ca -h n)c, ch3 ch0nh tr<, ch3 kinh t3, 'Gn ho, x hi, 9u:(n ' nghXa
'@ cH +Cn ca cFng /"n, h thDng tN chc, ngu:n tac ho.t ng ' them 9u:(n ca cc
cH 9uan nh n)c# Orong h thDng 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t, î3n $h$ l lu*t cH +Cn
ca nh n)c, c! hiu lBc $h$ l% cao nhIt# 4i 'Gn +Cn $h$ lu*t khc (u $hCi $h6 h$
')i cc 9u: <nh ca î3n $h$#
5u*t W+ lu*t, lu*tY, ngh< 9u:3t ca uDc hi c! cha Bng cc 9u: $h.m $h$
lu*t l nhng 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t /o uDc hi cH 9uan 9u:(n lBc nh n)c cao
~k
nhIt +an hnh 7 c@ th7 ho î3n $h$, nhLm i(u chJnh cc 9uan h x hi trong cc
lXnh 'Bc ho.t ng ca nh n)c#
1c lu*t ' ngh< 9u:3t ca uDc hi c! gi tr< $h$ l% cao WchJ =au î3n $h$Y, 'A
'*: khi x": /Bng cc 'Gn +Cn /)i lu*t $hCi /Ba trn cH =, cc 9u: <nh th7 hin trong
'Gn +Cn lu*t, khFng c tri ')i cc 9u: <nh !#
2.2. C7c /n b0n >i $5Ot
TGn +Cn /)i lu*t l nhng 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t /o cH 9uan nh n)c +an
hnh th[o trAnh tB, th t@c ' hAnh thc c $h$ lu*t 9u: <nh#
-hng 'Gn +Cn n: c! gi tr< $h$ l% thI$ hHn cc 'Gn +Cn lu*t, 'A '*: khi +an
hnh $hCi ch8 % =ao cho nhng 9u: <nh ca ch8ng $hCi $h6 h$ ')i nhng 9u: <nh ca
î3n $h$ ' lu*t#
ì tr< $h$ l% ca t?ng lo.i 'Gn +Cn /)i lu*t ccng khc nhau, tuq thuc 'o
them 9u:(n ca cc cH 9uan +an hnh ch8ng#
Oh[o î3n $h$ nGm R~~] ' 5u*t +an hnh 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t, hin
na: , n)c ta c! nhng lo.i 'Gn +Cn /)i lu*t =auQ
& gh$ lnh /o u +an thng '@ 9uDc hi +an hnh 9u: <nh nhng 'In ( c
uDc hi giao# Ohem 9u:(n +an hnh gh$ lnh ca u +an thng '@ 9uDc hi c
9u: <nh trong Zi(u ~R ' Zi(u ~_ ca î3n $h$ nGm R~~]#
& -gh< 9u:3t ca u +an thng '@ 9uDc hi c +an hnh 7 giCi th0ch î3n
$h$, lu*t, $h$ lnh, gim =t 'ic thi hnh î3n $h$, 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t ca
uDc hi ' gim =t ho.t ng ca cc cH 9uan nh n)c khc#
& 5nh, 9u:3t <nh ca 1h t<ch n)c c +an hnh 7 thBc hin nhng nhim
'@, 9u:(n h.n ca 1h t<ch n)c /o î3n $h$, 5u*t 9u: <nh#
& -gh< <nh, ngh< 9u:3t ca 1h0nh $h; 9u:3t <nh, chJ th< ca Oh t)ng 1h0nh
$h#
& u:3t <nh, chJ th<, thFng t ca V tr,ng, Oh tr,ng cH 9uan ngang +#
& -gh< 9u:3t ca î Sng them $hn Oo n nh"n /"n tDi cao; 9u:3t <nh, chJ
th<, thFng t ca 1hnh n OKa n nh"n /"n tDi cao ' Tin tr,ng Tin ki7m =t nh"n
/"n tDi cao#
& OhFng t lin t<ch#
& -gh< 9u:3t ca î Sng nh"n /"n cc cI$#
& u:3t <nh, chJ th< ca u +an nh"n /"n cc cI$#
p. H9@$ #`- ->5 'r& ]U& _$V .)^1 .)/. #$%0
3.1. Ui%5 $;c /? thVi *ian
îu lBc '( thi gian ca 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t c xc <nh t? thi i7m
$ht =inh cho 3n khi chIm /t =B tc ng ca 'Gn +Cn !#
Ohi i7m $ht =inh hiu lBc ca 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t c xc <nh rIt
khc nhau, thFng thng c th7 hin /)i ] hAnh thcQ `hi r\ trong 'Gn +Cn thi i7m
$ht =inh hiu lBc ' khFng ghi r\ thi i7m !# -hng 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t m
trong ! khFng ghi r\ thi i7m $ht =inh hiu lBc cEn ch8 % t)i c i7m ring ca t?ng
lo.i 'Gn +Cn# ZDi ')i 'Gn +Cn 5u*t, $h$ lnh, ngh< 9u:3t ca : +an thng '@ uDc
hi thi i7m $ht =inh hiu lBc c t0nh t? khi ch8ng c cFng +D ch0nh thc +,i lnh
cFng +D ca 1h tich n)c, tr? trng h$ 'Gn +Cn ! 9u: <nh ng: c! hiu lc khc#
1Kn Di ')i cc 'Gn +Cn /)i lu*t thA 'ic xc <nh thi i7m $ht =inh hiu lBc ca
ch8ng $hCi c x[m xit c@ th7 hHn, c@ th7Q jTGn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t ca 1h t<ch
n)c c! hiu lBc k7 t? ng: Gng 1Fng +o, tr? trng h$ 'Gn +Cn ! 9u: <nh ng: c!
~n
hiu lBc khcf WKhoCn ], Zi(u pk, 5V^TVgg5Y; jTGn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t ca
1h0nh $h, Oh t)ng 1h0nh $h, V tr,ng, Oh tr,ng cH 9uan ngang +, î Sng
them $hn Oo n nh"n /"n tDi cao, Tin ki7m =t nh"n /"n tDi cao ' cc 'Gn +Cn 9u:
$h.m $h$ lu*t lin t<ch c! hiu lBc =au Rk ng:, k7 t? ng: Gng 1Fng +o hoc c! hiu
lBc mun hHn n3u c 9u: <nh t.i 'Gn +Cn !f W KhoCn _, Zi(u pkY# Ou: nhin, ccng
t.i 9u: <nh n: cho $hi$ Di ')i cc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t ca 1h0nh $h, Oh
t)ng 1h0nh $h 9u: <nh cc +in $h$ thi hnh trong tAnh tr.ng khen cI$, thA 'Gn +Cn
c! th7 9u: <nh ng: c! hiu lBc =)m hHn#
TGn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t c! th7 +< ngng hiu lBc khi n! +< Anh chJ thi hnh
cho 3n khi c! 9u:3t <nh x> l% ca cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n# TGn +Cn +< ngng
hiu lBc =au thi gian +< Anh chJ thi hnh c! th7 =U ti3$ t@c c! hiu lBc hoc =U h3t hiu
lBc khi n! +< huu +P WZi(u ppY#
Ohi i7m chIm /t hiu lBc ca 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t ccng c xc <nh
th[o cc cch =auQ -3u trong 'Gn +Cn ghi r\ thi h.n hiu lBc, thA 3n thi i7m
c xc <nh !, 'Gn +Cn =U chIm /t hiu lBc ca mAnh; ZDi ')i cc 'Gn +Cn khFng c!
i(u khoCn xc <nh r\ i(u ! thA n! chJ +< chIm /t hiu lBc ton + ha: mt $hEn khi
c! mt 'Gn +Cn m)i tha: th3 n!, hoc c! mt =D 9u: $h.m m)i c +an hnh 7 tha:
th3 mt + $h*n 9u: $h.m ca n!; V< huu +P hoc +i +P +Lng mt 'Gn +Cn ca cH 9uan
nh n)c c! them 9u:(n#
Orng h$ Di ')i 'Gn +Cn 9u: <nh chi ti3t, h)ng /dn thi hnh ca 'Gn +Cn h3t
hiu lBc ccng Sng thi h3t hiu lBc c6ng ')i 'Gn +Cn !, tr? trng h$ c gi l.i
ton + ha: mt $hEn 'A cKn $h6 h$ ')i cc 9u: <nh ca 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t
m)i#
Oh[o ngu:n tac chung, 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t khFng c! hiu lBc hSi tD
Whiu lBc tr, '( tr)cY# Ou: nhin, trong mt =D trng h$ cEn thi3t c! th7 $ /@ng hiu
lBc hSi tD Di ')i mt =D 9u: $h.m $h$ lu*t ch khFng t thnh 9u: <nh chung ')i
ton + 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t# Oh[o 9u: <nh t.i Zi(u pn, 5u*t V^TVgg5
khFng c 9u: <nh hiu lBc hSi tD Di ')i cc trng h$Q
a# u: <nh trch nhim $h$ l% m)i Di ')i hnh 'i m 'o thi i7m thBc hin
hnh 'i ! $h$ lu*t khFng 9u: <nh trch nhim $h$ l%#
+# u: <nh trch nhim $h$ l% nng hHn hoc hAnh $h.t nng hHn #
3.2.Ui%5 $;c /? <h#n* *ianQ ì)i h.n tc ng '( khFng gian ca 'Gn +Cn 9u:
$h.m $h$ lu*t c xc <nh +Lng lnh thN 9uDc gia ha: <a $hHng hoc th[o mt
'6ng nhIt <nh#
îu lBc '( khFng gian ca 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t c xc <nh th[o hai
cch cH +CnQ `hi r\ trong 'Gn +Cn ' khFng ghi r\ trong 'Gn +Cn# -hng 'Gn +Cn khFng
chJ ra hiu lBc '( thi gian thA $hCi /Ba 'o them 9u:(n ' ni /ung cc 9u: $h.m trong
'Gn +Cn 7 xc <nh hiu lBc# T0 /@, 'Gn +Cn /o uDc hi ha: 1h0nh $h +an hnh c!
hiu lBc trong $h.m 'i ton 9uDc, tr? mt =D 'Gn +Cn c@ th7 cEn x[m xit ni /ung 7 xc
<nh hiu lBc ca ch8ng# 1c 'Gn +Cn /o î Sng nh"n /"n ' u +an nh"n /"n cc cI$
+an hnh chJ c! hiu lBc trn $h.m 'i lnh thN thuc them 9u:(n ca cc cH 9uan !#
3.3.Ui%5 $;c /? !.i tBn* 7( >Wn*: ZDi tng tc ng ca 'Gn +Cn 9u: $h.m
$h$ lu*t +ao gSmQ c nh"n, cc tN chc ' nhng mDi 9uan h m 'Gn +Cn ! cEn $ht
hu: hiu lBc#
1c 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t thng xc <nh r\ Di tng tc ng, =ong
trong mt =D trng h$ nhIt <nh Di tng tc ng khFng c ghi r\ trong 'Gn +Cn,
~p
'A '*: cEn lin h ')i hiu lBc '( thi gian, khFng gian 7 x[m xit, Sng thi lu %
nhng 9u: <nh ca cc 'Gn +Cn c! lin 9uan khc#
II. H THCNG PHP LUT ! HI CHG NGH|A
1. K)/9 &9@1 )@ 0)A&? .)/. #$%0 78 )29 -)> &?)5
-h n)c x hi ch nghXa trong 9u trAnh thBc hin 9u:(n 9uCn l% x hi (u
+an hnh mt =D lng l)n cc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t lm chuen mBc chung 7
i(u chJnh cc 9uan h x hi trong cc lXnh 'Bc ca i =Dng 9uDc gia# Oon + cc 9u:
$h.m trong cc 'Gn +Cn ! khFng tSn t.i mt cch ri r.c m c! 9uan h gan +! hu cH,
tc ng 9ua l.i ldn nhau, t.o thnh mt chJnh th7 thDng nhIt& mt h thDng# T)i t cch
l mt h thDng $h$ lu*t , myi 9uDc gia c xa$ x3$ th[o mt tr*t tB rIt cht chU /o
nhng :3u tD khch 9uan 9u:3t <nh#
O0nh thDng nhIt ca cc 9u: $h.m $h$ lu*t 9u: <nh h thDng $h$ lu*t c! cc
c i7mQ
& 1c 9uan h x hi /iMn ra trong cc lXnh 'Bc ca i =Dng x hi c cc 9u:
$h.m $h$ lu*t i(u chJnh luFn c! t0nh thDng nhIt, hi ho# V,i lU, +Cn th"n i =Dng x
hi c! t0nh thDng nhIt, c! =B gan +!, 9uan h tHng tc gia cc lXnh 'Bc ho.t ng# O0nh
chIt ! =U 9u: <nh =B i(u chJnh $h$ lu*t $hCi +Co Cm t0nh thDng nhIt, khch 9uan#
O0nh thDng nhIt ca h thDng $h$ lu*t $h@ thuc 'o =B $h"n cI$ gia cc 'Gn
+Cn 9u: $h.m $h$ lu*t /o cH 9uan nh n)c cc cI$ +an hnh, 'Gn +Cn lu*t c! hiu lBc
$h$ l% cao nhIt, cc 'Gn +Cn khc c +an hnh trn cH =, lu*t ' 7 thi hnh lu*t#
& ^ thDng $h$ lu*t ')i t cch l mt h thDng c chia ra thnh nhng +
$h*n cIu thnh l cc ngnh lu*t, ch3 <nh $h$ lu*t# Zc i7m n: l tIt :3u +,i 'AQ tNng
th7 cc 9uan h x hi c $h$ lu*t i(u chJnh +ao gSm nhi(u lXnh 'Bc, trong myi lXnh
'Bc nh th3 l.i c! nhng nh!m 9uan h x hi c! t0nh c l*$ tHng Di ')i nhau# 1h0nh
=B hAnh thnh nhng lXnh 'Bc ' nh!m 9uan h x hi 9u: <nh =B $h"n chia h thDng
$h$ lu*t ra cc + $h*n cIu thnh#
& B hAnh thnh cc + $h*n cIu thnh ca h thDng $h$ lu*t c 9u: <nh +,i
thBc t3 khch 9uan# KhFng th7 t ra, xa$ x3$ cc 9u: $h.m $h$ lu*t, cc ch3 <nh $h$
lu*t, ngnh lu*t mt cch ch 9uan, khFng t0nh 3n hoc khFng nghin cu E: cc
9uan h x hi 9u: <nh =B $h"n chia h thDng $h$ lu*t ra cc + $h*n cIu thnh#
O? =B $h"n t0ch trn c! th7 i 3n <nh nghXaQ
# thng php lut l c@ c6u b*n t(ong c=a php lut $.c ,u% $7nh mt cch
khch ,uan bMi cc $iu kin kinh t H x hi& bi-u hin M /3 ph0n chia h thng 6% thnh
cc b phn c6u thnh khc nhau& ph) h.p vi nh9ng $:c $i-m& t5nh ch6t c=a cc ,uan
h x hi m n! $iu chbnh& nhng cc b phn khc nhau 6% c! mi ,uan h ,ua l'i
ch:t chi v thng nh6t vi nhau"
:. Ca$ 0)*&) ->5 )@ 0)A&? .)/. #$%0
^ thDng cIu tr8c ca $h$ lu*t l tNng th7 cc 9u: $h.m $h$ lu*t c! mDi lin h
ni t.i thDng nhIt ')i nhau, c $h"n <nh thnh cc ch3 <nh $h$ lu*t ' cc ngnh
lu*t#
^ thDng cIu tr8c c! _ thnh tD cH +Cn , _ cI$ khc nhau l 9u: $h.m $h$
lu*t, ch3 <nh $h$ lu*t ' ngnh lu*t#
2.1. X5J (h,m (h7( $5Ot
u: $h.m $h$ lu*t l thnh tD nhP nhIt Wt3 +oY trong h thDng cIu tr8c $h$
lu*t, myi 9u: $h.m $h$ lu*t '?a c! t0nh khi 9ut l.i '?a c! t0nh c@ th7# u: $h.m $h$
~z
lu*t c! t0nh khi 9ut 'A n! l 9u: tac x> =B chung, $ /@ng trn mt /in rng ' trong
mt thi gian /i# ZSng thi n! '?a mang t0nh c@ th7, 'A ! l hAnh mdu, l chuen mBc 7
i(u chJnh 9uan h x hi trong trng h$ c@ th7 c /B liu +Lng $hHng $h$
tr?u tng ho#
2.2. Ch !Hnh (h7( $5Ot
1h3 <nh $h$ lu*t +ao gSm mt =D 9u: $h.m c! nhng c i7m chung giDng
nhau nhLm i(u chJnh mt nh!m 9uan h x hi tHng ng# Tic xc <nh 8ng t0nh chIt
chung ca myi nh!m 9uan h x hi, t? ! ( ra cc 9u: $h.m $h$ lu*t tHng ng c! %
nghXa 9uan trng# Z! l cH =, 7 t.o ra cH cIu ni t.i h$ l% ca mt ngnh lu*t# KhFng
th7 x": /Bng c mt 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t tDt ccng nh mt ngnh lu*t hon
chJnh n3u khFng xc <nh r\ gi)i h.n ' ni /ung ca cc ch3 <nh $h$ lu*t#
1h3 <nh $h$ lu*t mang t0nh chIt nh!m, myi ch3 <nh c! c i7m ring nhng
ch8ng (u c! mDi lin h ni t.i, thDng nhIt ')i nhau, ch8ng khFng tSn t.i +it l*$# Khi
x[m xit ch3 <nh $h$ lu*t 'In ( mang t0nh ngu:n tac l $hCi t ch8ng trong mDi
9uan h 9ua l.i trong mt chJnh th7 thDng nhIt ca h thDng $h$ lu*t n!i chung ' ca
mt ngnh lu*t n!i ring, khFng th7 $ t mt cch ch 9uan, tuq tin# 4yi ch3 <nh
$h$ lu*t /6 mang trong mAnh nhng c i7m ring nhng +ao gi ccng th[o 9u: lu*t
'*n ng khch 9uan, ch<u =B Cnh h,ng ' tc ng ca cc ch3 <nh khc trong h
thDng $h$ lu*t#
2.3. N*nh $5Ot
-gnh lu*t +ao gSm h thDng 9u: $h.m $h$ lu*t c! c t0nh chung 7 i(u chJnh
cc 9uan h x hi c6ng lo.i trong mt lXnh 'Bc nhIt <nh ca i =Dng x hi#
Orong ton + nhng 9uan h x hi c $h$ lu*t i(u chJnh c! nhng 9uan h
x hi mang nhng t0nh chIt ' ni /ung tHng Sng nhau nh nhng 9uan h x hi lin
9uan 3n k3t hFn, l: hFn, nhng 9uan h xc <nh hnh 'i ngu: hi7m no cho x hi l
ti $h.m, nhng 9uan h mang t0nh chIt chI$ hnh ' i(u hnh $ht =inh trong 9u trAnh
9uCn l% nh n)c ### ! l nhng lXnh 'Bc 9uan h x hi c! t0nh c th6 m myi lXnh 'Bc
! c i(u chJnh +,i tNng th7 9u: $h.m $h$ lu*t c! mDi lin k3t cht chU ')i nhau
c gi l ngnh lu*t#
8!m l'i& h thng php lut l mt c@ c6u thng nh6t gm cc b phn c6u
thnhE ngnh lut& ch $7nh php lut" IhKn t< c6u t'o n*n cc b phn t(*n c=a h
thng php lut l ,u% ph'm php lut"
p. C/- &?*&) #$%0 0<4&? )@ 0)A&? .)/. #$%0 V9@0 N51
^ thDng $h$ lu*t Tit -am hin na: +ao gSm cc ngnh lu*t cH +Cn =auQ
3.1. L5Ot Uin (h7(
5u*t î3n $h$ gSm tNng th7 cc 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh nhng 9uan h
cH +Cn '( tN chc 9u:(n lBc nh n)c, '( ch3 ch0nh tr<, kinh t3, 'Gn ho& x hi, ch3
+Eu c>, 9u:(n ' nghXa '@ cH +Cn ca cFng /"n, '( 9uDc t<ch###
5u*t î3n $h$ l ngnh lu*t ch .o trong h thDng $h$ lu*t, +,i 'A n! l ngnh
lu*t i(u chJnh nhng 9uan h x hi 9uan trng nhIt ca 9uDc gia ' tIt cC cc ngnh
lu*t khc (u c hAnh thnh trn cH =, nhng ngu:n tac ca lu*t î3n $h$#
3.2. L5Ot hnh chGnh
5u*t hnh ch0nh gSm tNng th7 nhng 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh cc 9uan h
x hi hAnh thnh trong 9u trAnh tN chc ' thBc hin ho.t ng chI$ hnh& i(u hnh
ca nh n)c trn cc lXnh 'Bc ch0nh tr<, kinh t3, x hi###
5u*t hnh ch0nh 9u: <nh nhng 'In ( cH +Cn =auQ
~~
& 1c ngu:n tac 9uCn l% hnh ch0nh nh n)c, tc l cc ng:n tac thBc hin
9u:(n hnh $h$ trong 9u:(n lBc nh n)c;
& ON chc h thDng 9uCn l% hnh ch0nh nh n)c;
& ô.t ng 9uCn l% hnh ch0nh nh n)c
& Ki7m =ot Wgim =t, ki7m tra, thanh tra, ki7m =t, ti $hnY Di ')i hnh ch0nh
nh n)c#
5u*t hnh ch0nh => /@ng $hHng $h$ mnh lnh th7 hin t0nh 9u:(n lBc $h@c
t6ng trong 9uan h 9uCn l% nh n)c l ch :3u# ZSng thi, n! cKn /6ng $hHng $h$
h$ Sng hnh ch0nh 7 i(u chJnh cc 9uan h x hi trong lXnh 'Bc /<ch '@ cFng '
$hDi h$ thBc hin 9u:(n hnh $h$#
3.3. L5Ot hEnh 2;
5u*t hAnh =B l tNng th7 nhng 9u: $h.m $h$ lu*t 9u: <nh hnh 'i no l ti
$h.m, m@c 0ch ca hAnh $h.t ' nhng i(u kin $ /@ng hAnh $h.t, hAnh thc ' mc
hAnh $h.t Di ')i nhng ngi c! hnh 'i $h.m ti#
3.Y. L5Ot t. tWn* hEnh 2;
5u*t tD t@ng hAnh =B gSm nhng 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh nhng 9uan h x
hi $ht =inh trong 'ic i(u tra, xit x> ' ki7m =t 'ic i(u tra, xit x> nhng '@ n
hAnh =B# 5u*t tD t@ng hAnh =B ccng 9u: <nh nhng ngu:n tac, th t@c ' i(u kin 7
ti3n hnh i(u tra, ki7m =t ' xit x> cc '@ n hAnh =B, 9u:(n ' nghXa '@ ca nhng
ngi tham gia tD t@ng hAnh =B#
3.Z. L5Ot [:n 2;
5u*t /"n =B gSm tNng th7 nhng 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh cc 9uan h ti
=Cn /)i hAnh thc hng ho& ti(n t ' cc 9uan h nh"n th"n#
3.\. L5Ot h#n nh:n / *ia !Enh
5u*t hFn nh"n ' gia Anh +ao gSm tNng th7 nhng 9u: $h.m $h$ lu*t i(u
chJnh nhng 9uan h nh"n th"n ' 9uan h ti =Cn $ht =inh /o 'ic k3t hFn gia nam '
n nhQ i(u kin k3t hFn, 9uan h ti =Cn gia ' ' chSng, cha mm ' con ci nhLm
m@c 0ch +Co ' ch3 hFn nh"n tB /o, ti3n +, 9u:(n +Anh 2ng gia nam ' n, x":
/Bng gia Anh h.nh $h8c, +Co ' li 0ch ca $h@ n ' trl [m, chGm =!c ' gio /@c con
ci#
3.]. L5Ot t. tWn* >:n 2;
5u*t tD t@ng /"n =B l tNng th7 nhng 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh nhng 9uan
h $ht =inh gia cH 9uan xit x>, Tin ki7m =t nh"n /"n, cc +n Hng =B ' nhng
ngi tham gia tD t@ng /"n =B khc trong 9u trAnh Oo n th@ l% ' giCi 9u:3t nhng '@
n /"n =B#
1c 9u: $h.m ca lu*t tD t@ng /"n =B 9u: <nh th"m[ 9u:(n xit x>, trAnh tB, th
t@c xit x> ' nhng 'In ( khc nhLm giCi 9u:3t 8ng an cc '@ n /"n =B#
3.^. L5Ot ti chGnh
5u*t ti ch0nh gSm nhng 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh nhng 9uan h x hi
$ht =inh trong lXnh 'Bc ho.t ng ti ch0nh ca nh n)c, trong 9u trAnh hAnh thnh,
$h"n $hDi ' => /@ng cc 9u| ti(n t ca cc ch th7 ho.t ng $h"n $hDi ca cCi /)i
hAnh thc gi tr<#
3._. L5Ot n*:n hn*
5u*t ng"n hng l tNng th7 cc 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh cc 9uan h x hi
$ht =inh trong ho.t ng ti(n t, t0n /@ng ' ng"n hng#
3.1`. L5Ot !t !ai
R
5u*t It ai l tNng th7 nhng 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh cc 9uan h x hi
hAnh thnh trong lXnh 'Bc +Co ', 9uCn l% ' => /@ng It, trong ! It ai l t liu =Cn
xuIt thuc =, hu nh n)c, /o -h n)c thDng nhIt 9uCn l% th[o 9u: ho.ch ' k3 ho.ch
chung#
3.11. L5Ot th)n* m,i
5u*t kinh t3 l tNng th7 nhng 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh nhng 9uan h $ht
=inh trong 9u trAnh tN chc ' ho.t ng =Cn xuIt, kinh /oanh gia cc /oanh nghi$ ')i
nhau ' ')i cc cH 9uan 9uCn l% nh n)c c! them 9u:(n#
3.12. L5Ot $a1 !"n*
5u*t lao ng l tNng th7 nhng 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh cc 9uan h x
hi $ht =inh gia ngi lao ng ')i ngi => /@ng lao ng Wc nh"n, tN chcY '
nhng 9uan h x hi khc lin 9uan trBc ti3$ t)i 9uan h lao ng#
3.13. L5Ot m#i tAVn*
5u*t mFi trng l tNng th7 nhng 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh cc 9uan h x
hi $ht =inh trong 9u trAnh => /@ng, khai thc, 9uCn l%, +Co ' cc nguSn ti ngu:n
thin nhin#
-goi nhng ngnh lu*t thuc h thDng $h$ lu*t 9uDc gia cKn tSn t.i + $h*n
$h$ lu*t 9uDc t3 c! '< tr0 h3t =c 9uan trng trong 'ic i(u chJnh cc 9uan h x hi,
t.o l*$ tr*t tB $h$ lu*t# 5u*t 9uDc t3 +ao gSm cFng $h$ 9uDc t3 ' t $h$ 9uDc t3#
& 1Fng $h$ 9uDc t3 l tNng h$ nhng ngu:n tac, nhng ch3 <nh, nhng 9u:
$h.m c cc 9uDc gia ' cc ch th7 khc ca lu*t 9uDc t3 x": /Bng trn cH =, thoC
thu*n tB ngu:n ' +Anh 2ng, nhLm i(u chJnh 9uan h nhi(u mt gia ch8ng#
& O $h$ 9uDc t3 +ao gSm nhng ngu:n tac ' nhng 9u: $h.m $h$ lu*t i(u
chJnh nhng 9uan h /"n =B, hFn nh"n & gia Anh, lao ng ' tD t@ng /"n =B nC: =inh
gia cc cFng /"n, cc tN chc ca cc n)c khc nhau#
v. eV y`&? .)/. #$%0 '* )@ 0)A&? )4/ .)/. #$%0
Y.1. a:J >;n* (h7( $5Ot
r": /Bng $h$ lu*t l mt trong nhng hAnh thc ho.t ng cH +Cn nhIt ca nh
n)c# Tic t.o ra cc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t $hCn nh c nhng nhu cEu $ht
tri7n khch 9uan ca x hi l 'In ( c! % nghi 9u:3t <nh Di ')i chIt lng ' hiu
9uC ca 9uCn l% nh n)c# Z! l ho.t ng =o.n thCo ' +an hnh cc .o lu*t ' cc 'Gn
+Cn 9u: $h.m $h$ lu*t khc ca cc cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n Wnh chc trchY,
cc tN chc x hi c trao 9u:(n#
Z7 c! c nhng 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t tDt c! chIt lng cEnQ
& -ghin cu mt cch khch 9uan, ton /in, ="u =ac, cc 9u: lu*t, cc hin
tng x hi, kinh t3, ch0nh tr<, t t,ng ca thBc tiMn khch 9uan 7 t? ! r8t ra nhng
gi tr< chuen mBc t? trong nhu cEu ca x hi#
& -ghin cu ng thi cc hnh 'i $h$ lu*t trong ! c! cC hnh 'i h$ $h$ '
hnh 'i khFng h$ $h$ 7 t? ! c! th7 /B ki3n c /iMn +i3n cc hnh 'i !
trongtHng lai#
& gh"n t0ch ' nh gi 8ng hiu lBc ' hiu 9uC ca 'ic i(u chJnh cc 9uan h
x hi +Lng cc 9u: $h.m ' ch3 <nh hin hnh#
& Orn cH =, nhng 'ic lm k7 trn ti3n hnh k3 ho.ch ho ho.t ng x": /Bng
$h$ lu*t#
RR
r": /Bng $h$ lu*t c coi l mt 9u trAnh 'A n! +ao gSm hng lo.t cc ng
tc, th t@c cEn thi3t /iMn ra trong mt khoCng thi gian nhIt <nh 7 t.o ra cc 'Gn +Cn
9u: $h.m $h$ lu*t m)i#
u trAnh x": /Bng 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t +ao gSm cc giai o.nQ
Giai !1,n 1Q Z( xuIt :u cEu +an hnh mt 'Gn +Cn $h$ lu*t m)i hoc =>a Ni
mt 'Gn +Cn $h$ lu*t hin hnh ' thFng 9ua 9u:3t <nh '( =o.n thCo /B n lin 9uan
3n :u cEu ( xuIt# Orong 9u:3t <nh =o.n thCo /B n $h$ lu*t, lu*t xc <nh r\ cH
9uan c! trch nhim =o.n thCo 'Gn +Cn !#
Giai !1,n 2Q o.n thCo /B n 'Gn +Cn $h$ lu*t#
Tic =o.n thCo /B n lu*t +ao gSm =o.n thCo 'Gn +Cn, thCo lu*n =H + ' lI: %
ki3n cc cH 9uan ' c nh"n cEn thi3t '( 'Gn +Cn !# au ! trAnh /B n =o.n thCo '
nhng lu*n chng cEn thi3t cho cH 9uan c! them 9u:(n x[m xit, 9u:3t <nh#
Giai !1,n 3Q OhCo lu*n ' thFng 9ua /B n 'Gn +Cn $h$ lu*t#
Giai !1,n YQ 1Fng +D 'Gn +Cn $h$ lu*t#
ô.t ng x": /Bng $h$ lu*t l mt hAnh thc ho.t ng cH +Cn ca nh n)c#
ô.t ng x": /Bng $h$ lu*t $hCi tu"n th nhng ngu:n tac nhIt <nh, +ao gSmQ
& -gu:n tac +Co Cm =B lnh .o ca ZCng# ZCng cng =Cn Tit -am l lBc
lng /u: nhIt lnh .o nh n)c ' x hi# ô.t ng x": /Bng $h$ lu*t l knh 9uan
trng nhIt m thFng 9ua ! ch trHng ' ch0nh =ch ca ZCng c -h n)c a 'o
cuc =Dng#
& -gu:n tac khch 9uanQ ô.t ng x": /Bng $h$ lu*t chJ mang t0nh khch
9uan khi 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t thFng 9ua, $hCn nh c cc nhu cEu ' i(u
kin khch 9uan ca =B $ht tri7n x hi#
& -gu:n tac /"n ch x hi ch nghXa# -gu:n tac n: th7 hin , =B tham gia ca
nh"n /"n lao ng ' cc tN chc x hi 'o h.ot ng x": /Bng $h$ lu*t# ghCi ( cao
'ai trK ca cc tEng l)$ nh"n /"n lao ng ' tN chc ca h trong ho.t ng x": /Bng
$h$ lu*t ' giCi 9u:3t nhng 'In ( ca ho.t ng !#
& -gu:n tac $h$ ch3 x hi ch nghXa# -gu:n tac n: Ki hPi cc cH 9uan x":
/Bng $h$ lu*t chJ c +an hnh nhng 'Gn +Cn 8ng them 9u:(n ca mAnh# Khi thBc
hin ho.t ng x": /Bng $h$ lu*t $hCi tu"n th nghim chJnh th t@c /o $h$ lu*t 9u:
<nh# 1c 'Gn +Cn ca cH 9uan nh n)c cI$ /)i $hCi $h6 h$ ')i 'Gn +Cn ca cH 9uan
nh n)c cI$ trn, 'Gn +Cn /)i lu*t $hCi $h6 h$ ')i î3n $h$ ' cc 'Gn +Cn lu*t#
Y.2. U% th.n* h17 (h7( $5Ot
# thng ho php lut l ho't $ng nhNm hon thin php lut& $a chCng vo
mt h thng nh6t $7nh"
1Fng tc h thDng ho $h$ lu*t c! % nghXa rIt 9uan trng cho $hi$ cc cH 9uan
nh n)c c! them 9u:(n c! =B nhAn nh*n tNng 9ut Di ')i $h$ lu*t hin hnh, $ht
hin nhng i7m khFng $h6 h$, m"u thudn, chSng chio ' nhng ly hNng ca h thDng
$h$ lu*t 7 t? ! c! +in $h$ khac $h@c, hon thin#
1Fng tc h thDng ho $h$ lu*t h)ng t)i cc m@c 0chQ
& O.o ra mt h thDng 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t c"n Di, hon chJnh, thDng
nhIt trong ! cc .o lu*t !ng 'ai trK ch .o#
& Khac $h@c tAnh tr.ng lyi thi, m"u thudn ' nhng ly hNng ca h thDng $h$
lu*t#
& 5m cho ni /ung $h$ lu*t $h6 h$ ')i nhng :u cEu ca i =Dng, c! hAnh
thc r\ rng, /M hi7u, tin li cho 'ic => /@ng#
R]
Khoa hc $h$ l% x hi ch nghXa $h"n +it ] hAnh thc h thDng ho $h$ lu*t,
! l t*$ h$ ho ' $h$ i7n ho#
O*$ h$ ho l xa$ x3$ cc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t, cc 9u: $h.m $h$ lu*t
ring +it th[o mt trAnh tB nhIt <nh Wth[o cH 9uan +an hnh, th[o thi gian +an hnh,
th[o cI$ hiu lBc $h$ l%###Y# Ânh thc h thDng ho n: khFng lm tha: Ni ni /ung
'Gn +Cn, khFng +N =ung nhng 9u: <nh m)i m chJ nhLm lo.i +P nhng 9u: $h.m
h3t hiu lBc hoc r\ rng l m"u thudn ')i 'Gn +Cn cI$ trn#
gh$ i7n ho l ho.t ng ca cc cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n trong !
khFng nhng t*$ h$ cc 'Gn +Cn c! th[o mt ttrAnh tB nhIt <nh, lo.i +P nhng 9u:
$h.m lyi thi, m"u thudn m cKn ch3 <nh thm nhng 9u: $h.m m)i 7 tha: th3 cho cc
9u: $h.m +< lo.i +P ' khac $h@c nhng chy trDng c $ht hin trong 9u trAnh t*$
h$ 'Gn +Cn, =>a Ni nhng 9u: $h.m hin hnh, n"ng cao hiu lBc $h$ l% ca ch8ng###
K3t 9uC ca cFng 'ic $h$ i7n ho l mt 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t m)i ra i# Z!
l mt + lu*t tHng ng ')i mt ngnh lu*t nhIt <nh ha: l mt +Cn i(u l t*$ h$ cc
9u: $h.m cho mt lXnh 'Bc nhIt <nh, trong ! cc 9u: $h.m $h$ lu*t c xa$ x3$ lF
g0c, cht chU ' nhIt 9un# -h '*:, khi nim $h$ i7n ho rIt gEn ')i khi nim =ng
t.o $h$ lu*t#
1Fng tc h thDng ho $h$ lu*t khFng chJ Hn thuEn /Ba trn nhng ki3n thc
$h$ l% m $hCi => /@ng cC nhng tri thc kinh t3, x hi hc, t"m l% hc### TGn +Cn 9u:
$h.m $h$ lu*t h thDng ho cEn $hCn nh c cc nhu cEu x hi, c! cH =, ' +ao
9ut c nhng 9uan h x hi cEn i(u chJnh, khFng m"u thudn ')i nhng 'Gn +Cn 9u:
$h.m $h$ lu*t khc#
CHU HII N TP
1. Khi nim hAnh thc $h$ lu*t x hi ch nghXao
2. gh"n t0ch hiu lBc ca 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t#
_# Khi nim h thDng $h$ lu*t x hi ch nghXao
3. OrAnh +: cc ngnh lu*t trong h thDng $h$ lu*t Tit -am#
4. gh"n t0ch cc ngu:n tac x": /Bng $h$ lu*t#
5. OEm 9uan trng ca cFng tc h thDng ho $h$ lu*to
R_
CHNG VI
THFC PHP LUT ! HI CHG NGH|A
I. KHI NIM THFC PHP LUT ! HI CHG NGH|A
1. K)/9 &9@1 " 0)[- .)/. #$%0 78 )29 -)> &?)5
thc $h$ lu*t x hi ch nghXa l mt hAnh thi % thc x hi c $ht =inh '
hAnh thnh c6ng ')i % thc ch0nh tr< ca giai cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng# 1cng
nh +It kq hAnh thi % thc x hi no khc, % thc $h$ lu*t x hi ch nghXa /o tSn t.i
x hi 9u:3t <nh#
m thc php lut x hi ch= nghSa l tBng th- nh9ng hc thu%t& t tMng& ,uan
$i-m& ,uan nim th7nh hnh t(ong x hi x hi ch= nghSa& th- hin mi ,uan h c=a con
ngDi $i vi php lut hin hnh& php lut $ ,ua v php lut cKn phAi c!& th- hin
/3 $nh gi v t5nh h.p php ha% kh4ng h.p php t(ong hnh vi x< /3 c=a con ngDi&
cWng nh t(ong tB chc v ho't $ng c=a cc c@ ,uan nh nc v tB chc x hi"
Orong x hi n!i chung trong x hi x hi ch nghXa n!i ring c! nhi(u hc
thu:3t, t t,ng ' 9uan i7m khc nhau '( $h$ lu*t# , /X nh '*: 'A i(u kin =inh
ho.t '( '*t chIt ' tinh thEn ca myi giai cI$, myi tEng l)$ x hi khFng hon ton giDng
nhau /dn 3n =B nh*n thc $h$ lu*t ccng c! nhng khc +it nhIt <nh#
Orong x hi c! giai cI$ Di khng thA khFng th7 c! % thc $h$ lu*t thDng nhIt#
thc $h$ lu*t ca cc giai cI$ Di khng luFn luFn m"u thudn ')i nhau, trong ! chJ c!
% thc $h$ lu*t thDng tr< m)i rc th7 hin E: trong $h$ lu*t; % thc $h$ lu*t
thDng tr< trong x hi l % thc $h$ lu*t ca giai cI$ nam 9u:(n#
Orong ch nghXa x hi, % thc $h$ lu*t thDng tr< l % thc $h$ lu*t ca giai cI$
cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng#
thc $h$ lu*t x hi ch nghXa mang t0nh ch0nh tr< ="u =ac# -i /ung ca %
thc $h$ lu*t luFn $hCn nh nhng nhu cEu '( ch0nh tr<, th7 hin mDi 9uan h gia giai
cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng Di ')i cc 9u: <nh ca $h$ lu*t /o nh n)c +an
hnh c! lin 9uan trBc ti3$ 3n /i =Dng ch0nh tr<, x hi# 1h2ng h.n nhng 9u: <nh '(
hAnh thc nh n)c, ch3 +Eu c>, ngu:n tac tN chc ' ho.t ng ca + m: nh
n)c ### thc $h$ lu*t ccng th7 hin nhng nhu cEu '( kinh t3, .o c, 'Gn ho ca
giai cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng#
thc $h$ lu*t x hi ch nghXa khFng chJ mang t0nh giai cI$ m Sng thi cKn
+ao gSm cC nhng :3u tD t"m l% x hi nh cCm gic, tAnh cCm, 9uan nim th7 hin
nhng mDi 9uan h c@ th7 ca con ngi Di ')i cc 9u: $h.m $h$ lu*t, Di ')i 9u:(n
' nghXa '@#
thc $h$ lu*t c! ] c trng cH +Cn#
8h nh6t& % thc $h$ lu*t l mt hAnh thi % thc x hi 'A '*: n! luFn ch<u =B
9u: <nh ca tSn t.i x hi#
4t khc, % thc $h$ lu*t c! t0nh c l*$ tHng Di =o ')i tSn t.i x hi, t0nh c
l*$ tHng Di ca % thc $h$ lu*t c th7 hinQ
& thc $h$ lu*t thng l.c h*u hHn =o ')i tSn t.i x hi# OhBc t3 cho thI: tSn
t.i x hi cc mIt i nhng % thc n!i chung trong ! c! % thc $h$ lu*t 'dn cKn tSn
t.i /ai /2ng trong mt thi gian /i# -hng tn / ca t t,ng 9u kh c gi l.i,
nhIt l trong lXnh 'Bc t"m l% $h$ lu*t, nHi th!i 9u[n ' tru:(n thDng cKn !ng 'ai trK to
l)n# T0 /@ nhng +i7u hin ca t"m l% $h$ lu*t $hong ki3n nh =B th H, $h nh*n Di
')i $h$ lu*t hin 'dn tSn t.i trong x hi n)c ta hin na:#
Rh
& 4t khc, t t,ng $h$ lu*t c +it l t t,ng $h$ lu*t khoa hc l.i c! th7
't ln trn =B $ht tri7n ca tSn t.i x hi# ^ t t,ng $h$ lu*t m)i c! th7 =inh ra
trong lKng x hi cc#
& thc $h$ lu*t $hCn nh tSn t.i x hi ca mt thi .i no !, =ong n! ccng
k3 th?a nhng :3u tD nhIt <nh ca % thc $h$ lu*t thi .i tr)c !# -hng :3u tD c
k3 th?a c! th7 l ti3n + hoc khFng ti3n +#
& thc $h$ lu*t tc ng tr, l.i Di ')i tSn t.i x hi, ')i % thc ch0nh tr<, .o
c ' cc :3u tD thuc thng tEng ki3n tr8c $h$ l% nh nh n)c ' $h$ lu*t#
8h hai& % thc $h$ lu*t l hin tng mang t0nh giai cI$# Oh3 gi)i 9uan $h$ l%
ca mt giai cI$ nhIt <nh c 9u: <nh +,i '< tr0 ca giai cI$ ! trong x hi# 4yi
9uDc gia chJ c! mt h thDng $h$ lu*t nhng tSn t.i mt =D h thDng % thc $h$ lu*t#
T( ngu:n tac chJ c! % thc $h$ lu*t ca giai cI$ thDng tr< m)i c $hCn nh E:
'o trong $h$ lu*t#Orong ch3 x hi ch nghXa, li 0ch cH +Cn gia giai cI$ cFng
nh"n, nFng /"n ' cc tEng l)$ lao ng khc l thDng nhIt ')i nhau, /o ! % thc $h$
lu*t x hi ch nghXa c! t0nh thDng nhIt cao# B thDng nhIt ! th7 hin , nhng t t,ng,
9uan i7m '( +Cn chIt, chc nGng, 'ai trK ' nhng gi tr< x hi ca $h$ lu*t x hi
ch nghXa, '( =B nh gi hnh 'i ' '( tAnh cCm, thi Di ')i $h$ lu*t x hi ch
nghXa#
:. C)[- &r&? ->5 " 0)[- .)/. #$%0
thc $h$ lu*t c! _ chc nGngQ chc nGng nh*n thc, chc nGng mF hAnh ho
$h$ l%, chc nGng i(u chJnh#
Z7 hAnh thnh cc t t,ng, 9uan i7m, 9uan nim, ni(m tin 'o cc 9u: $h.m
$h$ lu*t hin hnh, cEn $hCi $h"n t0ch hin thBc khch 9uan ' nh*n thc hin thBc !#
Lh v%& thc php lut th3c hin chc nPng nhn thc"
OhFng 9ua 9u trAnh nh*n thc ! m hAnh thnh nn cc mF hAnh hnh 'i nhIt
<nh Wcc 9u: tac x> =BY, nh c! % thc $h$ lu*t m nh gi mF hAnh no l cEn thi3t '
tIt :3u 7 h)ngcc 9uan h x hi $ht tri7n c! k3t 9uC# R0% ch5nh l chc nPng m4
h2nh ho php l c=a thc php lut"
thc $h$ lu*t <nh h)ng cho hnh 'i ca con ngi $h6 h$ ')i :u cEu ca
$h$ lu*t hin hnh, hoc lm cho hnh 'i ca con ngi tr, nn =ai l.c khFng $h6 h$
')i cc :u cEu !# Lh v%& thc php lut c! chc nPng $iu chbnh"
1c chc nGng ca % thc $h$ lu*t lin h cht chU ')i nhau ' tc ng 9ua l.i
trong mt h thDng thDng nhIt# 1h0nh 'A '*:, khi x[m xit cc chc nGng ca % thc $h$
lu*t $hCi x[m xit trong mt chJnh th7 thDng nhIt, 9ua l.i, tc ng ldn nhau ch khFng
th7 x[m xit cc chc nGng mt cch +it l*$#
II. CMU TbC V PHHN LOI THFC PHP LUT ! HI CHG
NGH|A
thc $h$ lu*t n!i chung ' % thc $h$ lu*t x hi ch nghXa n!i ring c! cIu tr8c kh
$hc t.$# 1! nhi(u cch ti3$ c*n 7 xc <nh cIu tr8c ' $h"n lo.i % thc $h$ lu*t, =ong
nhAn chung $hEn l)n cc hc giC tn Sng 9uan i7m /)i ":Q
1. Ca$ 0<o- ->5 " 0)[- .)/. #$%0
>Pn c vo ni Gung& t5nh ch6t c=a cc b phn h.p thnh& thc php lut $.c
c6u thnh tJ h t tMng php lut v t0m l php lut"
^ t t,ng $h$ lu*t l ton + nhng t t,ng, 9uan i7m ' hc thu:3t ca
$h$ lu*t# ^ t t,ng mang t0nh tB gic, t0nh h thDng, t0nh khoa hc# O t,ng $h$
Rk
lu*t x hi ch nghXa , n)c ta c hAnh thnh trn cH =, hc thu:3t 4c&5 -in, t
t,ng ^S 1h0 4inh, 9uan i7m, ng lDi, ch0nh =ch ca ZCng ' -h n)c ta '( $h$
lu*t#
O"m l% $h$ lu*t l =B $hCn nh nhng t"m tr.ng, cCm x8c, thi , tAnh cCm Di
')i $h$ lu*t ' cc hin tng $h$ l% c@ th7 khc# -3u :3u tD t t,ng ca % thc $h$
lu*t +ao gSm cc :3u tD thuc $h.m 'i % thc h, thA :3u tD t"m l% $h$ lu*t thuc lXnh
'Bc tAnh cCm $h$ lu*t# ": Di tng mang t"m l% $h$ lu*t l con ngi ')i t cch
l mt c nh"n, mt thnh 'in t*$ th7, thnh 'in cng Sng /"n tc, mt cFng /"n ca
mt 9uDc gia# Orong t"m l% $h$ lu*t, th!i 9u[n $h$ lu*t l :3u tD 9uan trng# -h c!
th!i 9u[n $h$ lu*t m con ngi hnh ng mt cch rIt r\ rng, /t khot#
o ')i t t,ng $h$ lu*t, t"m l% $h$ lu*t l + $h*n +(n 'ng hHn, +Co th hHn#
O"m l% $h$ lu*t gan +! cht chU ')i nhng tru:(n thDng, t*$ 9un, th!i 9u[n ca con
ngi# -! c hAnh thnh ch*m ch.$ ' 0t tha: Ni#
Ou: nhin gia h t t,ng $h$ lu*t ' t"m l% $h$ lu*t c! mDi 9uan h 9ua l.i
')i nhauQ ^ t t,ng $h$ lu*t tc ng m.nh mU t)i t"m l% $h$ lu*t, Sng thi t"m l%
$h$ lu*t l ti(n ( cho =B hAnh thnh ' $ht tri7n cc t t,ng, 9uan i7m $h$ lu*t#
:. P)e& #4^9 " 0)[- .)/. #$%0
a" >Pn c vo c6p $ v gii h'n nhn thc& thc php lut $.c chia thnh
thc php lut th4ng thDng& thc php lut c! t5nh l lun v thc php lut mang
t5nh ngh nghip"
& thc $h$ lu*t thFng thng c hAnh thnh mt cch tB $ht /)i tc ng
trBc ti3$ ca i(u kin ' kinh nghim cuc =Dng c nh"n#
& thc $h$ lu*t mamg t0nh l% lu*n th7 hin /)i /.ng 9uan i7m, khi nim,
hc thu:3t '( $h$ lu*t# thc $h$ lu*t mang t0nh l% lu*n hAnh thnh trn cH =, nghin
cu ' tNng h$ ="u =ac cc ki3n thc $h$ lu*t# thc $h$ lu*t mang t0nh l% lu*n l cH
=, 7 ho.t ng =ng t.o $h$ lu*t#
& thc $h$ lu*t mang t0nh ngh( nghi$ l % thc $h$ lu*t ca cc lu*t gia, ca
cc nh chc trch m trong ho.t ng ca mAnh thng xu:n '*n /@ng =ng t.o $h$
lu*t# o ')i % thc $h$ lu*t thFng thng ' % thc $h$ lu*t mang t0nh l% lu*n, % thc
$h$ lu*t mang t0nh ngh( nghi$ c trng +,i =B kt h$ hi ho gia :3u tD t t,ng '
:3u tD t"m l%# thc $h$ lu*t ngh( nghi$ khFng chJ c trng +,i trAnh hi7u +i3t
cao '( $h$ lu*t, m cKn c trng +,i khC nGng thBc t3 cao nh thnh th!i 9u[n trong =B
'*n /@ng ' $ /@ng $h$ lu*t trong thBc t3#
b" >Pn c vo ch= th- c=a thc php lut ta c!E thc php lut x hi& thc
php lut nh!m v thc php lut c=a c nh0n"
& thc $h$ lu*t x hi l % thc $h$ lu*t ca + $h*n ti3n ti3n .i /in cho x
hi, n! cha Bng nhng t t,ng, 9uan i7m khoa hc '( nhng 'In ( cH +Cn nhIt ca
$h$ lu*t# TA n! ti3n + ' c! cH =, khoa hc nn % thc $h$ lu*t x hi c ch0nh thc
ho trong ton x hi#
& thc $h$ lu*t nh!m chJ $hCn nh nhng 9uan i7m, t t,ng, t"m l%, tAnh
cCm ca mt nh!m x hi nhIt <nh '( $h$ lu*t# thc $h$ lu*t nh!m c! $h.m 'i tc
ng nhP hHn =o ')i % thc $h$ lu*t x hi#
& thc $h$ lu*t ca c nh"n $hCn nh nhng 9uan i7m, t t,ng, t"m l%, tAnh
cCm, thi ca myi ngi '( $h$ lu*t ' Di ')i $h$ lu*t# OrAnh % thc $h$ lu*t
ca c nh"n thng thI$ hHn % thc $h$ lu*t x hi# TA '*:, 'In ( t ra l khFng
Rn
ng?ng e: m.nh cFng tc gio /@c $h$ lu*t 7 n"ng cao % thc $h$ lu*t ca c nh"n
ln ngang tEm % thc $h$ lu*t x hi#
III. MCI OUAN H GIA THFC PHP LUT V PHP LUT !
HI CHG NGH|A
ìa % thc $h$ lu*t ' $h$ lu*t c! mDi lin h cht chU, tc ng 9ua l.i ldn
nhau# -hng ngu:n l% ' cH =, 7 x": /Bng ' thBc hin $h$ lu*t Sng thi ccng l
nhng ngu:n l% ' cH =, 7 hAnh thnh ' $ht tri7n % thc $h$ lu*t# 4Di 9uan h gia
% thc $h$ lu*t ')i $h$ lu*t x hi ch nghXa c +i7u hin , nhng i7m =auQ
1. b thc (h7( $5Ot 6 h"i ch- n*hPa $ ti?n !? t tIn* tA;c ti( !' 6:J >;n*
/ h1n thi%n h% th.n* (h7( $5Ot 6 h"i ch- n*hPa
gh$ lu*t x hi ch nghXa l =B +i7u hin % thc $h$ lu*t ca giai cI$ cFng nh"n
' nh"n /"n lao ng# -hng tha: Ni khch 9uan trong i =Dng x hi tr)c h3t c
$hCn nh trong % thc $h$ lu*t =au ! m)i c th7 hin thnh cc 9u: $h.m $h$ lu*t
tHng ng# KhFng c! % thc $h$ lu*t x hi ch nghXa $h6 h$ ')i +Cn chIt ' nhng
i(u kin c@ th7 trong t?ng giai o.n $ht tri7n ca ch nghXa x hi thA ccng khFng th7
x": /Bng c h thDng $h$ lu*t Sng + ' $h6 h$#
2. b thc (h7( $5Ot 6 h"i ch- n*hPa $ nh:n t. thFc !cJ /i%c th;c hi%n (h7(
$5Ot tA1n* !Vi 2.n* 6 h"i
gh$ lu*t x hi ch nghXa c +an hnh nhLm 7 i(u chJnh cc 9uan h x hi
$ht tri7n th[o h)ng $h@c '@ li 0ch ca giai cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng#
-hng m@c 0ch i(u chJnh ca $h$ lu*t c thBc hin thFng 9ua hnh 'i x> =B ca
con ngi ' cc tN chc x hi, trong ! 'ic x> =B tB gic ca cFng /"n th[o :u cEu
ca $h$ lu*t l 'In ( c! % nghXa 9uan trng 7 +Co Cm cho $h$ lu*t $ht hu: c
hiu lBc#
thc $h$ lu*t x hi ch nghXa th7 hin =B nh*n thc ca cFng /"n ' thi
ca h Di ')i 9u: <nh ca $h$ lu*t# TA '*:, n3u % thc $h$ lu*t cng c n"ng cao
thA tinh thEn tFn trng $h$ lu*t, thi tB gic x> =B th[o :u cEu ca $h$ lu*t cng
c +Co Cm#
3. b thc (h7( $5Ot 6 h"i ch- n*hPa $ c) 23 b01 !0m ch1 /i%c 7( >Wn* !Fn*
!Rn c7c 95J (h,m (h7( $5Ot
thc $h$ lu*t gi 'ai trK c +it 9uan trng trong 'ic $ /@ng $h$ lu*t# Z7
$ /@ng 8ng an mt 9u: $h.m $h$ lu*t Ki hPi $hCi c! =B hi7u +i3t ch0nh xc ni
/ung ' :u cEu ca 9u: $h.m !, $hCi giCi th0ch ' lm =ng tP ni /ung ' % nghXa ca
9u: $h.m !# 4uDn thBc hin i(u n: Ki hPi % thc $h$ lu*t ca nhng ngi $ /@ng
$h$ lu*t $hCi $ht tri7n E: , h $hCi c! mt n(n tCng 'Gn ho $h$ l% 'ng chac#
Y. dh7( $5Ot 6 h"i ch- n*hPa $ c) 23 !' c-n* c., (h7t tAi'n n:n* ca1 e thc
(h7( $5Ot 6 h"i ch- n*hPa
Z3n lt mAnh, $h$ lu*t nh l =Cn $hem trBc ti3$ ca ho.t ng =ng t.o $h$
lu*t, /o ! n! $hCn nh % thc $h$ lu*t ca cH 9uan lm lu*t, ca nh"n /"n ' c
hAnh thnh trn cH =, ca % thc $h$ lu*t# Tic nghim chJnh thBc hin $h$ lu*t, kin
9u:3t ngGn chn 'i $h.m $h$ ch3 trong mt mc nhIt <nh lm cho cc 9uan i7m,
9uan nim '( $h$ lu*t x hi ch nghXa c hAnh thnh ' $ht tri7n mt cch 8ng
an ' r\ nit hHn# Tic gio /@c $h$ lu*t nhLm n"ng cao % thc $h$ lu*t =U l i(u kin
9uan trng 7 g!$ $hEn x": /Bng mt h thDng $h$ lu*t hon chJnh ' tN chc thBc hin
$h$ lu*t c! hiu 9uC#
Rp
IV. ViN HO PHP L V GIO DC PHP LUT
]Pn ho php l l /3 hi-u bit v nhn thc /0u /+c php lut cWng nh th3c
hin $K% $= nh9ng $?i hni c=a php lut vi thc cao"
TGn ho $h$ l% c! lin 9uan t)i % thc $h$ lu*t ' /Ba 'o % thc $h$ lu*t#
Ou: nhin, gia ch8ng c! nhng i7m khc +it# -3u % thc $h$ lu*t +ao gSm nhng
:3u tD t t,ng x hi ' t"m l%, ngoi nhng :3u tD n:, 'Gn ho $h$ l% cKn +ao gSm
cC hnh 'i thBc t3 thBc hin $h$ lu*t /)i tc ng ca $h$ lu*t ' % thc $h$ lu*t#
TGn ho $h$ l% l mt khi nim rng +ao gSm % thc $h$ lu*t, khC nGng hi7u
+i3t ' nhng th!i 9u[n => /@ng $h$ lu*t c! hiu 9uC trong i =Dng x hi, ccng nh
t0nh t0ch cBc $h$ lu*t ca cFng /"n#
Z7 n"ng cao 'Gn ho $h$ l%, tr)c h3t cEn gio /@c $h$ lu*t# ìo /@c $h$
lu*t l ho.t ng c! m@c 0ch, c! h thDng ' c! <nh h)ng ca cc cH 9uan nh n)c,
cc tN chc x hi ' cc t*$ th7 lao ng 7 hAnh thnh ' n"ng cao % thc $h$ lu*t,
'Gn ho $h$ l% cho mi cFng /"n#
4@c 0ch c@ th7 ca gio /@c $h$ lu*t th7 hin , nhng i7m cH +Cn =auQ
Th nht, gio /@c $h$ lu*t nhLm hAnh thnh lm ="u =ac ' m, rng h thDng
ttri thc $h$ lu*t ca cFng /"n#
Th hai, gio /@c $h$ lu*t nhLm hAnh thnh tAnh cCm ' lKng tin Di ')i $h$
lu*t#
Th ba, gio /@c $h$ lu*t nhLm hAnh thnh ng cH, hnh 'i ' th!i 9u[n x> =B
h$ $h$, t0ch cBc#
Va m@c 0ch trn c! mDi 9uan h 9ua l.i thDng nhIt ')i nhau, t? nh*n thc 3n tB
gic, t? tB gic 3n t0ch cBc ' t? t0ch cBc 3n th!i 9u[n x> =B h$ $h$#
ìo /@c $h$ lu*t l mt lo.i rIt kh! khGn ' $hc t.$ Ki hPi $hCi c! nhi(u
$hHng $h$ ' hAnh thc $hong $h8 $h6 h$ ')i t?ng lo.i Di tng khc nhau, tuq
thuc 'o t0nh chIt c@ th7 trong myi giai o.n nhIt <nh#
Z7 cFng tc gio /@c n"ng cao % thc $h$ lu*t, 'Gn ho $h$ l% ca nh"n /"n .t
hiu 9uC cao cEn $hCi ti3n hnh nhng +in $h$ Sng + trong ! cEn ch8 trng t)i mt
=D +in $h$ cH +Cn =auQ
& Ze: m.nh cFng tc thFng tin, tu:n tru:(n giCi th0ch $h$ lu*t lm cho nh"n /"n
nam c mt cch E: ' hi7u c ni /ung ca cc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t
c +an hnh trong t?ng giai o.n#
& Za 'ic giCng /.: $h$ lu*t 'o h thDng cc trng hc, +ao gSm cc trng
ca ZCng, ca -h n)c k7 cC cc trng $hN thFng, trng trung hc chu:n ngi$ '
.i hc, trng ca cc tN chc ch0nh tr< & x hi#
& Ze: m.nh cFng tc +Si /ng i ngc cn + $h$ l% c! nGng lBc ' trAnh
, c! $hem chIt ch0nh tr< ' $hong cch lm 'ic tDt 7 +D tr0 'o lm 'ic t.i cc cH
9uan lm cFng tc $h$ lu*t, $h$ ch3#
& 4, rng /"n ch, cFng khai t.o i(u kin cho nh"n /"n tham gia mt cch Fng
Co 'o 'ic =o.n thCo, thCo lu*n !ng g!$ % ki3n '( cc /B n $h$ lu*t 7 thFng 9ua !
n"ng cao % thc $h$ lu*t ca nh"n /"n#
& Ze: m.nh cFng tc Iu tranh chDng 'i $h.m $h$ lu*t, tN chc cho nh"n /"n
tham gia mt cch m.nh mU 'o cFng tc n:# OhFng 9ua cFng tc Iu tranh chDng 'i
$h.m $h$ lu*t +Co Cm cFng +Lng x hi, % thc $h$ lu*t ca nh"n /"n =U c cng
cD ' n"ng cao#
Rz
& ghCi thBc hin tDt 'ic k3t h$ gio /@c $h$ lu*t ')i gio /@c .o c, 'Gn ho,
n"ng cao trAnh chung ca nh"n /"n#
& Ze: m.nh =B lnh .o ca ZCng trong cFng tc gio /@c n"ng cao % thc $h$
lu*t# B lnh .o ca ZCng $hCi +Co Cm thng xu:n, E: ' ton /in#
CHU HII N TP
R# Khi nim % thc $h$ lu*to
]# 1hc nGng ca % thc $h$ lu*to
_# 1Iu tr8c ca % thc $h$ lu*to
h# gh"n t0ch mDi 9uan h gia :a thc $h$ lu*t ')i $h$ lu*t#
k# TGn ho $h$ l%o
n# TIn ( gio /@c % thc $h$ lu*t ' 'Gn h!a $h$ l% cho cc ch th7 $h$
lu*to

R~
CHNG VI
OUj PHM PHP LUT
I. KHI NIM OUj PHM PHP LUT ! HI CHG NGH|A
1. B9 TA&? 78 )29 '* _$V .)^1 78 )29
Z7 tSn t.i ' $ht tri7n con ngi +uc $hCi lin k3t ')i nhau thnh cng Sng,
t0nh cng Sng ca i =Dng loi ngi xuIt hin nhng nhu cEu $hCi $hDi h$, 9u: t@
ho.t ng ca cc c nh"n ring rU th[o nhng h)ng nhIt <nh 7 .t c m@c 0ch
no !#
Tic $hDi h$ ho.t ng ca nhng c nh"n ring rU c! th7 c thBc hin /Ba
trn nhng mnh lnh c +it hoc +Lng cch mdu ho cch x> =B ca con ngi, nghXa l
a ra cc 9u: tac x> =B chung lm mdu 7 +It kq ai , 'o nhng hon cCnh, i(u kin
c /B liu ccng x> =B nh '*:#
, /X c! th7 a ra nhng cch x> =B mdu 7 i(u chJnh hnh 'i ca con ngi l
'AQ
Th nht, hnh 'i ca con ngi thng mang t0nh ti /iMn, l$ i, l$ l.i trong
nhng i(u kin, hon cCnh nhIt <nh, m nhng i(u kin, hon cCnh ca i =Dng x
hi l.i /iMn ra th[o 9u: lu*t# TA th3, c! th7 +i3t ' /B ki3n tr)c c cch x> =B c! th7
c! ca con ngi khi , 'o nhng i(u kin, hon cCnh !#
Th hai, hnh 'i ca nhng con ngi l k3t 9uC ca nhng ho.t ng c! l% tr0 '
tB /o % ch0, nghXa l, h nh*n thc c 'ic mAnh lm ' c! th7 i(u khi7n c hnh 'i
ca mAnh# 1h0nh 'A '*:, c! th7 a ra tr)c mt cch x> =B mdu 7 +uc mi ngi khi ,
'o nhng hon cCnh, i(u kin /B liu (u $hCi chn cch x> =B !#
Zi =Dng cng Sng x hi Ki hPi $hCi t ra nhi(u 9u: tac x> =B khc nhau 7
i(u chJnh hnh 'i x> =B ca con ngi# -hng 9u: tac x> =B => /@ng nhi(u lEn trong
i =Dng x hi c gi l 9u: $h.m#
u: $h.m chia ra lm ] lo.iQ 9u: $h.m k| thu*t ' 9u: $h.m x hi# u: $h.m
k| thu*t l 9u: $h.m /Ba trn =B nh*n thc '( 9u: lu*t tB nhin# u: $h.m x hi hAnh
thnh /Ba trn =B nh*n thc cc 9u: lu*t '"n ng ca x hi#
4yi 9u: $h.m c! cc c i7m =auQ
& u: $h.m l khuFn mdu ca hnh 'i, cch x> =B#
& u: $h.m hAnh thnh /Ba trn =B nh*n thc cc 9u: lu*t khch 9uan ca =B '*n
ng tB nhin ' x hi# bo !, myi 9u: $h.m l mt $hHng n x> =B h$ l% ca hnh
'i, $h6 h$ ')i m@c 0ch ca c nh"n, giai cI$ ha: x hi n!i chung# bo !, 9u: $h.m
'?a mang t0nh khch 9uan, Sng thi ccng cha Bng :3u tD ch 9uan#
& -i /ung ca cc 9u: $h.m $hCn nh chc nGng i(u chJnh hnh 'i, /o ! c!
cIu tr8c xc <nh# OhFng thng cIu tr8c ca n! +ao gSm _ + $h*nQ thFng tin '( tr*t tB
ho.t ng; thFng tin '( cc i(u kin ho.t ng; thFng tin '( h*u 9uC ca 'i $h.m 9u:
tac#
:. K)/9 &9@1 '* S- S9m1 ->5 _$V .)^1 .)/. #$%0
u: $h.m $h$ lu*t l mt lo.i 9u: $h.m x hi, 'A '*: n! mang E: nhng
c t0nh chung 'Dn c! ca 9u: $h.m x hi, nhQ l 9u: tac x> =B chung, l khuFn mdu
7 mi ngi lm th[o, l tiu chuen 7 xc <nh gi)i h.n ' nh gi hnh 'i ca con
ngi#
-goi nhng c t0nh chung ca 9u: $h.m x hi thA 9u: $h.m $h$ lu*t cKn c!
nhng c t0nh ring#
RR
& u: $h.m $h$ lu*t luFn gan li(n ')i nh n)c# 1h8ng /o cc cH 9uan nh
n)c c! them 9u:(n t ra, th?a nh*n hoc $h chuen# 1h8ng c nh n)c Cm +Co
thBc hin#
& u: $h.m $h$ lu*t th7 hin % ch0 nh n)c# -h n)c th7 hin % ch0 ca mAnh
+Lng cch xc <nh nhng Di tng no trong nhng i(u kin, hon cCnh no thA $hCi
x> =B th[o $h$ lu*t, nhng 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l% m h c! ' cC nhng +in $h$
cng ch3 m h +uc $hCi gnh ch<u n3u h khFng thBc hin 8ng nhng nghXa '@ !#
& u: $h.m $h$ lu*t l cc 9u: tac hnh 'i c! t0nh +at +uc chung# O0nh +at
+uc chung ca 9u: $h.m $h$ lu*t c hi7u l +at +uc tIt cC nhng ai nLm trong i(u
kin m 9u: $h.m $h$ lu*t 9u: <nh#
& u: $h.m $h$ lu*t c th7 hin /)i hAnh thc xc <nh# O0nh hAnh thc ,
": th7 hin trong 'ic +i7u th<, /iMn .t ch0nh thc ni /ung ca cc 'Gn +Cn 9u: $h.m
$h$ lu*t#
1Kn t0nh xc <nh th7 hin trong 'ic +i7u th< r\ ni /ung cc 9u: $h.m $h$ lu*t
9u: <nh cc 9u: tac hnh 'i ' c /iMn .t r\ rng, ch0nh xc# -h c +i7u th< /)i
hAnh thc nhIt <nh, cc 9u: $h.m $h$ lu*t tr, nn /M hi7u ' $ /@ng c trong i
=Dng x hi#
O? nhng c i7m trn c! th7 khi 9ut '( 9u: $h.m $h$ lu*t x hi ch nghXa
nh =auQ
Fu% ph'm php lut x hi ch= nghSa l ,u% t+c x< /3 chung Go nh nc x hi
ch= nghSa ban hnh v bAo $Am th3c hin& th- hin ch5 v bAo v l.i 5ch c=a nh0n G0n
lao $ng $- $iu chbnh cc ,uan h x hi th1o $7nh hng x hi ch= nghSa"
II. C CMU CGA OUj PHM PHP LUT
1H cIu ca 9u: $.hm $h$ lu*t l cIu tr8c +n trong, l cc + $h*n h$ thnh
ca 9u: $h.m $h$ lu*t#
Orong khoa hc $h$ l% c! ] 9uan i7m '( cIu tr8c ca 9u: $h.m $h$ lu*t#
uan i7m th nhIt cho rLngQ 9u: $h.m $h$ lu*t +ao gSm _ + $h*nQ giC <nh, 9u: <nh
' ch3 ti#
uan i7m th hai cho rLng +It kq 9u: $h.m $h$ lu*t no ccng chJ gSm ] +
$h*nQ nhng i(u kin tc ng ca 9u: $h.m $h$ lu*t ' h*u 9uC $h$ l%# ^*u 9uC
$h$ l% c! th7 l $hEn 9u: <nh ' ccng c! th7 l $hEn ch3 ti# ghEn l)n cc nh nghin
cu ng h 9uan i7m th nhIt#
1.Gi0 !Hnh: l mt b phn c=a ,u% ph'm php lut t(ong $! n*u l*n nh9ng hon
cAnh& $iu kin c! th- xA% (a t(ong cuc /ng v c nh0n ha% tB chc no M vo nh9ng
hon cAnh& $iu kin $! phAi ch7u /3 tc $ng c=a ,u% ph'm php lut $!"
8(ong giA $7nh c=a ,u% ph'm php lut cWng n*u l*n ch= th- no M vo nh9ng
$iu kin& hon cAnh $!"
T0 /@Q jngi no i(u khi7n $hHng tin giao thFng ng + m 'i $h.m '( an
ton giao thFng ng + g": thit h.i cho t0nh m.ng hoc g": thit h.i nghim trng
cho =c khol, ti =Cn ca ngi khc, thA +< $h.t ti(n t? k triu Sng 3n nGm mHi triu
Sng, cCi t.o khFng giam gi 3n _ nGm hoc $h.t t6 t? n thng 3n k nGmf WkhoCn R,
Zi(u ]] V lu*t Ânh =B nGm R~~~Y, + $h*n giC <nh ca 9u: $h.m lQ jngi no i(u
khi7n $hHng tin giao thFng ng + m 'i $h.m '( an ton giao thFng ng + g":
thit h.i cho t0nh m.ng hoc g*t thit h.i nghim trng cho =c khol, ti =Cn ca ngi
khcf#
RRR
Orng h$ khc, j1on =inh ra trong thi kq hFn nh"n hoc /o ngi ' c! thai
trong thi kq ! l con chung ca ' chSng#
1on =inh ra tr)c ng: Gng k% k3t hFn ' c cha mm th?a nh*n ccng l con
chung ca ' chSngf WkhoCn R, Zi(u n_ 5u*t ^Fn nh"n ' ìa Anh nGm ]Y, + $h*n
giC <nh ca 9u: $h.m lQ j1on =inh ra trong thi kq hFn nh"n hoc /o ngi ' c! thai
trong thi kq !; 1on =inh ra tr)c ng: Gng k% k3t hFn ' c cha mm th?a nh*n f#
V $h*n giC <nh ca 9u: $h.m $h$ lu*t trC li cho c"u hPiQ ON chc, c nh"n
noo Khi noo Orong nhng hon cCnh, i(u kin noo
ìC <nh ca 9u: $h.m $h$ lu*t c! th7 giCn Hn WchJ nu R hon cCnh, i(u
kinY, '0 /@Q j-gi c! 9uDc t<ch Tit -am l cFng /"n -)c 1ng ho r hi ch nghXa
Tit -am W=au ": gi la cFng /"n Tit -amYf WkhoCn R, Zi(u h 5u*t uDc t<ch Tit
-am R~~zY; hoc c! th7 $hc t.$ Wnu ln nhi(u hon cCnh, i(u kinY, '0 /@Q j-gi no
/6ng +!i ton, Sng +!ng hoc cc hAnh thc m t0n, /< oan khc g": h*u 9uC nghim
trng hoc +< x> $h.t hnh ch0nh '( hnh 'i n: hoc +< k3t n '( ti n:, cha
c xo n t0ch m cKn 'i $h.mfWkhoCn R, Zi(u ]hp V lu*t Ânh =B nGm R~~~Y#
2. X5J !HnhE l mt b phn c=a ,u% ph'm php lut t(ong $! n*u cch x< /3 m
tB chc ha% c nh0n M vo hon cAnh& $iu kin $ n*u t(ong b phn giA $7nh c=a ,u%
ph'm php lut $.c phop ho:c buc phAi th3c hin"
V $h*n 9u: <nh ca 9u: $h.m $h$ lu*t trC li c"u hPiQ ghCi lm gAo Zc lm
gAo KhFng c lm gAo 5m nh th3 noo
T0 /@Q jcFng /"n c! 9u:(n tB /o kinh /oanh th[o 9u: <nh ca $h$ lu*tf WZi(u
kp î3n $h$ nGm R~~]Y, + $h*n 9u: <nh ca 9u: $h.m l jc! 9u:(n tB /o kinh
/oanhf Wc lm gAY#
ôc jOrong trng h$ $h$ lu*t khFng 9u: <nh ' cc +n khFng thoC thu*n,
thA c! th7 $ /@ng t*$ 9un hoc 9u: <nh tHng tB ca $h$ lu*t, nhng khFng c tri
')i nhng ngu:n tac 9u: <nh trong + lu*t n:fWZi(u _ V lu*t b"n =B nGm ]kY, +
$h*n 9u: <nh ca 9u: $h.m lQ jthA c! th7 $ /@ng t*$ 9un hoc 9u: <nh tHng tB ca
$h$ lu*t, nhng khFng c tri ')i nhng ngu:n tac 9u: <nh trong + lu*t n:f#
4nh lnh c nu , + $h*n 9u: <nh ca 9u: $h.m $h$ lu*t c! th7 /t khot
WchJ nu mt cch x> =B ' cc ch th7 +uc $hCi x> =B th[o m khFng c! =B lBa chn# T0
/@ khoCn R, Zi(u Rp 5u*t ^Fn nh"n ' ìa Anh nGm ] 9u: <nhQ Khi 'ic k3t hFn
tri $h$ lu*t +< huu thA hai +n nam n $hCi chIm /t 9uan h ' chSngY# ôc khFng
/t khot Wnu ra ] hoc nhi(u cch x> =B ' cho $hi$ cc tN chc hoc c nh"n c! th7
lBa chn cho mAnh cch x> =B th0ch h$ t? nhng cch x> =B nu, '0 /@Q Zi(u R] 5u*t
hFn nh"n ' ìa Anh nGm ] 9u: <nhQ ju +an nh"n /"n x, $hng, th< trIn nHi c
tr8 ca mt trong hai +n k3t hFn l cH 9uan Gng k% k3t hFn#
1H 9uan .i /in ngo.i giao, cH 9uan lnh =B Tit -am , n)c ngoi l cH 9uan
Gng k% k3t hFn gia cFng /"n Tit -am ')i nhau , n)c ngoifY#
3. Ch tiE l mt b phn c=a ,u% ph'm php lut n*u l*n nh9ng bin php tc
$ng m nh nc G3 kin $- $Am bAo cho php lut $.c th3c hin nghi*m minh"
1c +in $h$ tc ng nu , + $h*n ch3 ti ca 9u: $h.m $h$ lu*t c! th7 =U
c $ /@ng ')i tN chc ha: c nh"n no 'i $h.m $h$ lu*t, khFng thBc hin 8ng
mnh lnh ca -h n)c nu , + $h*n 9u: <nh ca 9u: $h.m $h$ lu*t#
T0 /@Q j-gi no x8c $h.m nghim trng nh"n $hem, /anh /B ca ngi khc,
thA +< $h.t cCnh co, cCi t.o khFng giam gi 3n ] nGm hoc $h.t t6 t? _ thng 3n ]
RR]
nGmf WkhoCn R, Zi(u R]R V lu*t Ânh =B nGm R~~~, + $h*n ch3 ti ca 9u: $h.m lQ thA
+< $h.t cCnh co, cCi t.o khFng giam gi 3n ] nGm hoc $h.t t6 t? _ thng 3n ] nGmfY#
V $h*n ch3 ti ca 9u: $h.m $h$ lu*t trC li cho c"u hPiQ ^*u 9uC =U nh th3
no n3u 'i $h.m $h$ lu*t, khFng thBc hin 8ng mnh lnh ca nh n)c nu , +
$h*n 9u: <nh ca 9u: $h.m $h$ lu*t, hoc c h,ng gA n(u thBc hin tDt cc 9u:
<nh ca $h$ lu*t#
1c +in $h$ tc ng m nh n)c nu ra trong ch3 ti $h$ lu*t rIt a /.ng, !
c! th7 lQ
& -hng +in $h$ cng ch3 nh n)c mang t0nh tr?ng $h.t c! lin 9uan t)i
trch nhim $h$ l%# 5o.i ch3 ti n: gSm c!Q
1h3 ti hAnh =B;
1h3 ti hnh ch0nh;
1h3 ti /"n =B;
1h3 ti ku lu*t;
& 1! th7 chJ l nhng +in $h$ chJ g": ra cho ch th7 nhng h*u 9uC +It li nh
Anh chJ, +i +P cc 'Gn +Cn =ai tri ca cH 9uan cI$ /)i, tu:n +D h$ Sng 'F hiu '
cc +in $h$ khc#
1h3 ti 9u: $h.m $h$ lu*t c! th7 l cD <nh hoc khFng cD <nh#
1h3 ti cD <nh l ch3 ti 9u: <nh ch0nh xc, c@ th7 +in $h$ tc ng cEn $hCi
$ /@ng Di ')i ch th7 'i $h.m 9u: $h.m $h$ lu*t !#
1h3 ti khFng cD <nh l ch3 ti khFng 9u: <nh cc +in $h$ tc ng mt cch
/t khot hoc chJ 9u: <nh mc thI$ nhIt ' mc cao nhIt ca +in $h$ tc ng# T0
/@Q j-gi no cD % g": thHng t0ch hoc g": tNn h.i =c khol ca ngi khc m tu l
thHng t*t t? _R tr, ln hoc /dn 3n ch3t ngi /o 't 9u gi)i h.n $hKng ' ch0nh
ng, thA +< $h.t cCnh co, cCi t.o khFng giam gi 3n ] nGm hoc $h.t t6 t? _ thng 3n
RnGmfWkhoCn R, Zi(u Rn V lu*t Ânh =B nGm R~~~Y# Tic $ /@ng +in $h$ noo mc
+ao nhiu l /o cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n $ /@ng lBa chn cho $h6 h$ ')i
hon cCnh, i(u kin c@ th7 ca '@ 'ic cEn $ /@ng#
III. NHNG HhNH THFC THP HIN OUj PHM PHP LUT TbONG
CC BIU LUT
Z7 Cm +Co t0nh lF g0c, cht chU Ki hPi 9u: $h.m $h$ lu*t $hCi c trAnh +:
cC _ + $h*n th[o mt k3t cIu lQ n3u mt tN chc ha: mt c nh"n no ! , 'o nhng
hon cCnh, i(u kin nhIt <nh no ! WgiC <nhY; thA c $hi$ x> =B hoc +uc $hCi x>
=B th[o mt cch thc nhIt <nh W9u: <nhY; n3u khFng x> =B 8ng ')i cch thc m -h
n)c +uc $hCi thBc hin h =U $hCi gnh ch<u nhng h*u 9uC +It li Wch3 tiY# Ou:
nhin, trong cc 9u: <nh ca $h$ lu*t Wgi chung l cc i(u lu*tY khFng $hCi +ao gi
ccng c! hAnh thc +i7u .t nh '*:# -hi(u i(u lu*t khFng c! hoc khFng nhIt thi3t $hCi
c! E: cc + $h*n 'A khFng nu thA mi ngi ccng +i3t hoc n! c 'in /dn ,
i(u lu*t khc# KhFng c Sng nhIt i(u lu*t ')i 9u: $h.m $h$ lu*t# Zi(u lu*t chJ l
hAnh thc th7 hin ca 9u: $h.m $h$ lu*t#
OhBc tiMn trAnh +: 9u: $h.m $h$ lu*t trong cc i(u lu*t rIt a /.ng# Orong
i(u lu*t c! th7 trAnh +: tIt cC cc + $h*n ca 9u: $h.m $h$ lu*t, ccng c! th7 chJ trAnh
+: mt =D + $h*n no ! ca 9u: $h.m $h$ lu*t# bo '*:Q
& 4t 9u: $h.m $h$ lu*t c! th7 c trAnh +: trong mt i(u lu*t#
RR_
& 1cng c! th7 ttrAnh +: nhi(u 9u: $h.m $h$ lu*t tHng tB nhau trong c6ng mt
i(u lu*t, n3u 'ic trAnh +: nh '*: tin li cho 'ic =o =nh ' nh*n thc ni /ung cc
9u: $h.m $h$ lu*t !#
& Or*t tB cc + $h*n ca 9u: $h.m $h$ lu*t c! th7 tha: Ni ch khFng nhIt thi3t
$hCi trAnh +: th[o tr*t tBQ giC <nh, 9u: <nh ' ch3 ti#
& 1! th7 trAnh +: E: cc + $h*n ca 9u: $h.m $h$ lu*t trong mt i(u lu*t
nhng ccng c! th7 mt + $h*n thnh $hEn no ! ca 9u: $h.m c! th7 c gi)i thiu
W'in /dnY , cc i(u khoCn khc trong 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t !#
IV. PHHN LOI CC OUj PHM PHP LUT
1! rIt nhi(u lo.i 9u: $h.m $h$ lu*t ' ccng c! rIt nhi(u cch 7 $h"n chia
ch8ng#
1. Cn c /1 !.i tBn* !i?5 chfnh / (h)n* (h7( !i?5 chfnh c! th7 $h"n
chia 9u: $h.m $h$ lu*t thnh cc ngnh lu*tQ 9u: $h.m $h$ lu*t hAnh =B, 9u: $h.m
$h$ lu*t hnh ch0nh, 9u: $h.m $h$ lu*t /"n =B, 9u: $h.m $h$ lu*t kinh t3### T)i cch
ti3$ c*n n: c! th7 chia 9u: $h.m $h$ lu*t thnh nhng nh!m nhP hHn ngnh lu*t nh
$h"n ngnh lu*t hoc ch3 <nh $h$ lu*t#
2. Cn c /1 n"i >5n* c-a 95J (h,m (h7( $5Ot c! th7 chia 9u: $h.m $h$ lu*t
thnhQ 9u: $h.m $h$ lu*t <nh nghXa, 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh ' 9u: $h.m $h$
lu*t +Co '#
u: $h.m $h$ lu*t <nh nghXa c! ni /ung giCi th0ch, xc <nh mt 'In ( no
! hoc nu nhng khi nim $h$ l%#
u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh c! ni /ung trBc ti3$ i(u chJnh hnh 'i ca con
ngi ' ho.t ng ca cc tN chc W9u: <nh 9u:(n ' nghXa '@ cho c nh"n ' tN chc
tham gia 'o 9uan h !Y#
u: $h.m $h$ lu*t +Co ' c! ni /ung xc <nh +in $h$ cng ch3 nh n)c
lin 9uan 3n trch nhim $h$ l%#
3. dhW th5"c /1 hEnh thc m%nh $%nh nQ5 tA1n* 95J (h,m (h7( $5Ot c! th7
chia 9u: $h.m $h$ lu*t thnh 9u: $h.m $h$ lu*t /t khot, 9u: $h.m $h$ lu*t khFng
/t khot W9u: $h.m $h$ lu*t tuq nghiY ' 9u: $h.m $h$ lu*t h)ng /dn#
u: $h.m $h$ lu*t /t khot l nhng 9u: $h.m trong ! chJ 9u: <nh mt cch
x> =B r\ rng, cht chU#
u: $h.m $h$ lu*t khFng /t khot Wtuq nghiY l nhng 9u: $h.m trong ! nu
ra hai hoc nhi(u cch x> =B ' cho $hi$ ch th7 lBa chn cho mAnh cch x> =B t? nhng
cch nu#
u: $h.m $h$ lu*t h)ng /dn Wni /ung ca n! thng khu:n nh, h)ng /dn
cc ch th7 tB giCi 9u:3t mt =D cFng 'ic nhIt <nhY#
Y. dhW th5"c /1 c7ch tAEnh bJ 95J (h,m (h7( $5Ot c! th7 chia 9u: $h.m $h$
lu*t thnh 9u: $h.m $h$ lu*t +at +uc, 9u: $h.m $h$ lu*t cIm on ' 9u: $h.m $h$
lu*t cho $hi$#
u: $h.m $h$ lu*t +at +uc 9u: <nh cho ch th7 nghXa '@ $hCi thBc hin mt
=D hnh 'i c! li nhIt <nh#
u: $h.m $h$ lu*t cIm on 9u: <nh nhng hnh 'i khFng cho $h$ ch th7
thBc hin#
u: $h.m $h$ lu*t cho $hi$ 9u: <nh cho ch th7 khC nGng tB chn cch x> =B
Wthng l nhng 9u: <nh '( 9u:(n ' tB /o ca cFng /"nY#
RRh
-goi ra cKn nhi(u cch $h"n chia khc nhQ
u: $h.m $h$ lu*t ngu:n tac l nhng 9u: $h.m khFng trBc ti3$ i(u chJnh
mt lo.i 9uan h x hi no, khFng 9u: <nh 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l% cho cc ch th7,
ch8ng chJ nu nhng ngu:n tac cH +Cn 7 x> =B ch khFng nu cch x> =B c@ th7#
u: $h.m $h$ lu*t kh[n th,ng nu nhng hAnh thc kh[n th,ng, ng 'in
nhng ch th7 c! hnh 'i [m l.i li 0ch l)n cho x hi#
u: $h.m $h$ lu*t ni /ung xc <nh 9u:(n ' nghXa '@, trch nhim ca cc
ch th7 $h$ lu*t#
u: $h.m $h$ lu*t hAnh thc xc <nh trAnh tB, th t@c 7 cc ch th7 thBc hin
9u:(n, nghXa '@ ha: trch nhim ca mAnh#
CHU HII N TP
R# Khi nim 9u: $h.m $h$ lu*to
]# 1c + $h*n cIu thnh ca 9u: $h.m $h$ lu*to
_# Ânh thc trAnh +: 9u: $h.m $h$ lu*t trong cc i(u lu*to
h# 1Gn c 7 $h"n lo.i 9u: $h.m $h$ lu*to

RRk
CHNG VII
OUAN H PHP LUT ! HI CHG NGH|A
I. KHI NIM OUAN H PHP LUT
1. K)/9 &9@1 '* S- S9m1 ->5 _$5& )@ .)/. #$%0
1on ngi 7 =inh tSn ' $ht tri7n +uc $hCi lin k3t ')i nhau thnh nhng cng
Sng, gia cc thnh 'in trong cng Sng luFn nC: =inh nhng =B lin h '( '*t chIt, '(
tinh thEn ')i nhau, nhng mDi lin h n: c gi l cc j9uan hf#
Orong i =Dng, con ngi tham gia cc 9uan h x hi khc nhauQ 9uan h ch0nh
tr<, $h$ lu*t, kinh t3, gia Anh###
uan h x hi rIt a /.ng ' $hong $h8, n! tSn t.i /)i nhi(u /.ng khc nhau,
c! th7 l 9uan h gia Anh, 9uan h lao ng, 9uan h ti =Cn, 9uan h ch0nh tr<### O0nh a
/.ng ca 9uan h x hi /dn 3n =B $hong $h8 ca cc hAnh thc tc ng 3n ch8ng#
Orong l<ch =>, ngi ta /6ng rIt nhi(u lo.i 9u: tac x> =B khc nhau W9u: $h.m x hiY
7 i(u chJnh cc 9uan h x hi# 1h8ng c! th7 l 9u: $h.m .o c, 9u: $h.m tFn gio,
$hong t@c, t*$ 9un, 9u: $h.m $h$ lu*t### Ou: nhin, hiu 9uC tc ng ca myi lo.i 9u:
$h.m x hi c! =B khc nhau rIt l)n# 1h0nh 'A '*:, 'ic lBa chn lo.i 9u: $h.m x hi
no cEn $ /@ng c! % nghXa rIt l)n Di ')i 'ic .t m@c 0ch m con ngi t ra khi tc
ng 'o 9uan h x hi# Orong h thDng cc 9u: $h.m x hi, 9u: $h.m $h$ lu*t c! '<
tr0 c +it 9uan trng# 1h8ng l lo.i 9u: $h.m c! hiu 9uC nhIt, +,i '*:, trong x hi x
hi ch nghXa, nh n)c => /@ng h thDng cc 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh cc 9uan
h x hi 9uan trng nhLm Cm +Co cho ch8ng $ht tri7n $h6 h$ ')i % ch0 ' li 0ch ca
mAnh#
uan h $h$ lu*t c! nhng c i7m =auQ
& uan h $h$ lu*t thuc lo.i 9uan h t t,ng# uan h $h$ lu*t thuc ki3n
tr8c thng tEng ' $h@ thuc cH =, h. tEng# Orong x hi c! giai cI$, myi ki7u 9uan h
=Cn xuIt c! ki7u $h$ lu*t $h6 h$# 1c 9uan h $h$ lu*t $ht tri7n, +i3n Ni th[o =B
$ht tri7n, +i3n Ni ca 9uan h =Cn xuIt ' $h@c '@ 9uan h =Cn xuIt#
4t khc, 9uan h $h$ lu*t ccng c! Cnh h,ng rIt l)n t)i =B $ht tri7n ca cH =,
h. tEng#
& uan h $h$ lu*t l 9uan h x hi c! % ch0# -!i cch khc, 9uan h $h$ lu*t
xuIt hin /o % ch0 ca con ngi# O0nh % ch0 ca 9uan h $h$ lu*t th7 hin , chy 9uan h
$h$ lu*t l /.ng 9uan h c@ th7 hAnh thnh gia nhng ch th7 nhIt <nh# 1c 9uan h
n: c hAnh thnh thFng 9ua hnh 'i c! % ch0 ca cc ch th7# 1! nhng 9uan h $h$
lu*t m =B hAnh thnh Ki hPi cC hai +n ch th7 (u $hCi th7 hin % ch0# T0 /@ nh 9uan
h h$ Sng# 1cng c! nhng lo.i 9uan h $h$ lu*t c hAnh thh trn cH =, % ch0 nh
n)c, '0 /@Q 9uan h $h$ lu*t hAnh =B# b6 l 9uan h c $ht =inh thFng 9ua hnh c! %
ch0 ca cc +n ch th7 tham gia 9uan h thA % ch0 ! ccng $hCi nLm trong khuFn khN %
ch0 ca nh n)c, ' chJ khi 9uan h $h$ lu*t c hAnh thnh trn cH =, $h6 h$ ')i %
ch0 nh n)c n! ')i c nh n)c cFng nh*n#
OhFng 9ua % ch0, 9uan h x hi t? tr.ng thi 'F <nh WkhFng c! cH cIu ch th7
nhIt <nhY chu:7n =ang tr.ng thi c@ th7 Wc! cH cIu ch th7 nhIt <nhY#
& uan h $h$ lu*t x hi ch nghXa xuIt hin trn cH =, cc 9u: $h.m $h$ lu*t,
tc l trn cH =, % ch0 ca giai cI$ cFng nh"n ' nh"n /"n lao ng c th7 ch3 ho, 'A
th3, 9uan h $h$ lu*t mang t0nh giai cI$ ="u =ac#
RRn
& -i /ung ca 9uan h $h$ lu*t c cIu thnh +,i cc 9u:(n ' nghXa '@ $h$
l% m 'ic thBc hin c Cm +Co +Lng =B cng ch3 ca nh n)c# Z": l c trng cH
+Cn ca 9uan h $h$ lu*t# Orong 9uan h $h$ lu*t, 9u:(n ' nghXa '@ ca cc +n tham
gia gan +! cht chU ')i nhau '( mt $h$ lu*t#
& B xuIt hin, tha: Ni, chIm /t cc 9uan h $h$ lu*t luFn gan li(n ')i =B kin
$h$ l%# -!i cch khc, chJ khi c! cc tAnh huDng, hin tng, 9u trAnh xC: ra trong cuc
=Dng c ghi nh*n trong 9u: $h.m l =B kin $h$ l% ' cc ch th7 $h$ lu*t tham gia
thA m)i xuIt hin, tha: Ni, chIm /t 9uan h $h$ lu*t#
O? =B $h"n t0ch trn c! th7 <nh nghXaE Fuan h php lut x hi ch= nghSa l
h2nh thc php l c=a ,uan h x hi& xu6t hin Gi /3 tc $ng c=a cc ,u% ph'm php
lut& th1o $! cc b*n tham gia ,uan h c! ,u%n ch= th- v nghSa v; php l th1o ,u%
$7nh c=a ,u% ph'm php lut& ,u%n v nghSa v; $! $.c php lut ghi nhn v nh
nc bAo $Am th3c hin bNng cc bin php tB chc& cOng ch nh nc"
:. P)e& #4^9 _$5& )@ .)/. #$%0
uan h $h$ lu*t tSn t.i trong x hi rIt a /.ng ' $hong $h8, i(u n: cho
thI: =B cEn thi3t $hCi $h"n lo.i ch8ng# 1! cc cGn c 7 $h"n lo.iQ
a" >Pn c vo $i t.ng $iu chbnh v ph@ng php $iu chbnh& ,uan h php
lut $.c ph0n chia thnh cc nh!m ln t@ng ng vi cc ngnh lut nhQ 9uan h
$h$ lu*t /"n =B, 9uan h $h$ lu*t hAnh =B, 9uan h $h$ lu*t hnh ch0nh###
b" >Pn c vo cch th3c hin ,u%n v nghSa v; c=a ch= th-& ,uan h php lut
$.c ph0n lo'i thnh ,uan h php lut c; th- v ,uan h php lut chung"
uan h $h$ lu*t c@ th7 l 9uan h nC: =inh gia cc ch th7 nhIt <nh c! 9u:(n
' nghXa '@ $h$ l%#
uan h $h$ lu*t chung l 9uan h $ht =inh t? î3n $h$, cc .o lu*t ' l cH
=, ca =B hAnh thnh cc 9uan h $h$ lu*t c@ th7#
c" >Pn c vo cch ,u% $7nh ,u%n v nghSa v; c=a nh9ng b*n tham gia& ta c!
,uan h php lut phc t'p v ,uan h php lut $@n giAn"
uan h $h$ lu*t $hc t.$ l 9uan h m trong ! cc ch th7 tham gia c! cC
9u:(n ' nghXa '@#
uan h $h$ lu*t Hn giCn l 9uan h trong ! thuEn tu% mt +n ch th7 tham
gia c! nghXa '@#
G" >Pn c vo t5nh ch6t c=a nh9ng nghSa v; $.c t(ao cho cc b*n tham gia& ta
c! ,uan h php lut t5ch c3c v ,uan h php lut th; $ng"
Orong 9uan h $h$ lu*t t0ch cBc, +n c! nghi '@ thBc hin nghXa '@ ca mAnh
+Lng hnh 'i t0ch cBc# Orong 9uan h $h$ lu*t th@ ng, +n c! nghXa '@ thBc hin nghXa
'@ ca mAnh /)i /.ng khFng hnh ng#
$" >Pn c $:c t(ng c=a /3 tc $ng& ta c! ,uan h php lut $iu chbnh v ,uan
h php lut bAo v"
uan h $h$ lu*t i(u chJnh l 9uan h $h$ lu*t hAnh thnh trn cH =, ca 9u:
$h.m $h$ lu*t i(u chJnh#
uan h $h$ lu*t +Co ' gan +! ')i nhng 'i $h.m $h$ lu*t, c hAnh thnh
trn cH =, 9u: $h.m +Co ' tr*t tB $h$ lu*t#
II. THNH PHN CGA OUAN H PHP LUT
uan h $h$ lu*t c cIu thnh +,iQ ch th7, ni /ung ' khch th7#
1. K)/9 &9@1 -)> 0)m _$5& )@ .)/. #$%0
RRp
2.1.1. gh7i ni%m ch- th' 95an h% (h7( $5Ot
>h= th- c=a ,uan h php lut l cc b*n tham gia ,uan h php lut& n!i cch
khc& $! l cc b*n tham gia vo ,uan h php lut t(*n c@ /M nh9ng ,u%n v nghSa v;
Go nh nc ,u% $7nh t(ong php lut" >h= th- c=a ,uan h php lut c! th- l c nh0n&
tB chc"
-hng ngi c! % thc ' % ch0 nhIt <nh =U c! t cch 7 tham gia 9uan h
$h$ lu*t# uan h $h$ lu*t l 9uan h gia ngi ')i ngi# Orong 9uan h $h$ lu*t
c! =B tham gia ca con ngi hoc tN chc ca con ngi# 1h th7 $h$ lu*t c! nhng
$hem chIt ring +it nh n)c trao cho l nGng lBc ch th7#
-Gng lBc ch th7 gSmQ nGng lBc $h$ lu*t ' nGng lBc hnh 'i#
-Gng lBc $h$ lu*t l khC nGng ca ch th7 c nh n)c th?a nh*n, c! c
cc 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l% th[o 9u: <nh ca $h$ lu*t#
-Gng lBc hnh 'i l khC nGng ca ch th7 c nh n)c th?a nh*n +Lng hnh 'i
ca mAnh thBc hin mt cch c l*$ cc 9u:(n ch th7 ' nghXa '@ $h$ l%, c l*$ tham
gia cc 9uan h x hi#
1! th7 n!i, nGng lBc $h$ lu*t c nh n)c th?a nh*n mang 9u:(n ' nghi '@
$h$ l% ca ch th7 c! , tu:t .i a =D cFng /"n# -Gng lBc $h$ lu*t c! th7 coi l $hEn
tDi thi7u trong nGng lBc ch th7 ca c nh"n ' $h$ nh"n#T)i nGng lBc $h$ lu*t, cc
ch th7 chJ tham gia th@ ng 'o cc 9uan h $h$ lu*t hoc c $h$ lu*t +Co '
trong cc 9uan h nhIt <nh# O0nh th@ ng ca ch th7 th7 hin , chy l khFng tB ra
c cho mAnh cc 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l%# 1c 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l% m h c!
c trong 9uan h $h$ lu*t c@ th7 l /o % ch0 ca nh n)c#
-Gng lBc hnh 'i l khC nGng ca ch th7 c! th7 tB +Cn th"n mAnh thBc hin cc
hnh 'i $h$ l% /o nh n)c 9u: <nh, tB mAnh tham gia 'o cc 9uan h x hi# 4uDn
tham gia 'o cc 9uan h, con ngi $hCi c! % thc ' % ch0 nhIt <nh# OhBc t3 khFng
$hCi tIt cC mi ngi (u c! % thc, % ch0 nhIt <nh /o ! khFng $hCi tIt cC mi ngi
(u c! E: cc tiu chuen 7 tham gia 'o cc 9uan h $h$ lu*t#
-Gng lBc $h$ lu*t ' nGng lBc hnh 'i hAnh thnh nn 9u:(n ch th7 ca 9uan h
$h$ lu*t# -h '*:, khC nGng tr, thnh ch th7 9uan h $h$ lu*t l thuc t0nh khFng
tch ri ca myi c nh"n nhng khFng $hCi l thuc t0nh tB nhin, khFng $hCi =n c! khi
ngi ! =inh ra, m l nhng thuc t0nh $h$ l%# 1h8ng (u /o nh n)c th?a nh*n cho
myi tN chc hoc c nh"n# 1hJ thFng 9ua 9uan h $h$ lu*t ta m)i +i3t c tN chc, c
nh"n no c! nGng lBc ch th7 $h$ lu*t 7 tham gia 'o nhng 9uan h $h$ lu*t nhIt
<nh#
ZDi ')i c nh"n, nGng lBc $h$ lu*t /o nh n)c 9u: <nh# -! xuIt hin k7 t? khi
c nh"n ! =inh ra ' chJ mIt i khi ngi ! ch3t# Orong mt =D lXnh 'Bc, nGng lBc $h$
lu*t c m, rng /En t?ng +)c $h@ thuc 'o =B $ht tri7n th7 lBc ' tr0 lBc ca c
nh"n# Khc ')i nGng lBc $h$ lu*t, nGng lBc hnh 'i chJ xuIt hin khi c nh"n .t 3n
tuNi nhIt <nh ' .t c nhng i(u kin nhIt <nh# ghEn l)n $h$ lu*t cc n)c
(u lI: tuNi Rz ' tiu chuen l% tr0 lm i(u kin cFng nh*n nGng lBc hnh 'i cho ch
th7 ca a =D cc nh!m 9uan h $h$ lu*t#
ZDi ')i tN chc, nGng lBc $h$ lu*t ' nGng lBc hnh 'i xuIt hin c6ng mt l8c,
'o thi i7m tN chc c thnh l*$ ' c ghi nh*n trong i(u l, 9u: ch3 hoc 'Gn
+Cn ca nh n)c, nGng lBc hnh 'i ca tN chc thBc hin thFng 9ua ngi ng Eu cH
9uan hoc ngi .i /in#
2.1.2. C7c $1,i ch- th 95an h% (h7( $5Ot 6 h"i ch- n*hPa
RRz
1h th7 9uan h $h$ lu*t x hi ch nghXa +ao gSm c nh"n, $h$ nh"n#
1h th7 l c nh"n gSm c! cFng /"n, ngi n)c ngoi, ngi khFng 9uDc t<ch#
1Fng /"n l lo.i ch th7 c nh"n $hN +i3n ' ch :3u ca 9uan h $h$ lu*t#
-gi n)c ngoi ' ngi khFng 9uDc t<ch c! th7 tr, thnh ch th7 9uan h
$h$ lu*t th[o cc i(u kin $ /@ng Di ')i cFng /"n Tit -am#
gh$ nh"n#
gh$ nh"n l tN chc /c nh n)c th?a nh*n l ch th7 ca 9uan h $h$ lu*t#
gh$ nh"n l mt thBc th7 nh"n t.o c c nh"n hoc nh n)c /Bng ln# gh$ nh"n chJ
xuIt hin khi c nh n)c cho $hi$, tc l c nh n)c thnh l*$ hoc th?a nh*n#
Ou: nhin, khFng $hCi tN chc no /o nh n)c l*$ ra hoc th?a nh*n ccng c! t cch
$h$ nh"n# gh$ nh"n l mt khi nim $h$ l% $hCn nh <a '< $h$ l% ca mt tN chc#
Z7 c cFng nh*n l $h$ nh"n tN chc $hCi c! nhng i(u kin =auQ
& ghCi l mt tN chc h$ $h$#
& 1! cH cIu tN chc cht chU#
& ghCi c! ti =Cn ring, ' +Lng ch0nh ti =Cn ca mAnh $h$ nh"n thBc hin cc
9u:(n ' nghXa '@ '( ti =Cn ca mAnh#
& gh$ nh"n nh"n /anh ch0nh +Cn th"n mAnh ti3n hnh cc ho.t ng Wk7 cC ho.t
ng tD t@ngY ' $hCi ch<u trch nhim '( h*u 9uC $ht =inh t? nhng hnh ng !#
-h n)c x hi ch nghXa l ch th7 c +it ca 9uan h $h$ lu*t# Zc i7m cH
+Cn trong nGng lBc ch th7 $h$ lu*t ca nh n)c x hi ch nghXa th7 hin , chy nh
n)c l ch th7 9u:(n lBc ch0nh tr< ca ton x hi, l ch =, hu l)n nhIt ca ton x
hi#
:. N29 y$&? ->5 _$5& )@ .)/. #$%0
-i /ung ca 9uan h $h$ lu*t x hi ch nghXa +ao gSm 9u:(n ' nghXa '@ ch
th7#
Orong l% lu*n '( nh n)c ' $h$ lu*t, 'In ( 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l% c
x[m xit , ] g!c khc nhauQ Oh nhIt, /)i g!c l nGng lBc $h$ lu*t ca ch th7
thA 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l% c x[m nh nhng thuc t0nh ca ch th7 $h$ lu*t# 1c
9u:(n ' nghXa '@ n: c î3n $h$, cc lu*t ' 'Gn +Cn /)i lu*t khc 9u: <nh# 1c
9u:(n ' nghXa '@ n: tSn t.i ')i ch th7, chIm /t khi ch th7 khFng cKn# Oh hai, /)i
g!c k3t 9uC ca ho.t ng ca cc ch th7 thA ! l cc 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l% m
ch th7 t.o ra thFng 9ua 'ic tham gia cc 9uan h $h$ lu*t c@ th7#
a. X5J?n ch- th'
u:(n ch th7 l cch x> =B m $h$ lu*t cho $hi$ ch th7 c ti3n hnh# -!i
cch khc, 9u:(n ch th7 l khC nGng ca ch th7 x> =B th[o cch thc nhIt <nh c
$h$ lu*t cho $hi$#
u:(n ch th7 c! nhng c t0nh =auQ
& KhC nGng ca ch th7 x> =B th[o cch thc nhIt <nh m $h$ lu*t cho $hi$#
& KhC nGng :u cEu cc ch th7 khc chIm /t cc hnh 'i cCn tr, mAnh thBc hin
cc 9u:(n ' nghXa '@ hoc :u cEu tFn trng cc nghXa '@ tHng ng $ht =inh t? 9u:(n
' nghXa '@ n:#
& KhC nGng cc ch th7 :u cEu cc cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n +Co ' li
0ch ca mAnh#
1c thuc t0nh k7 trn ca 9u:(n ch th7 l thDng nhIt khFng th7 tch ri#
b. N*hPa /W (h7( $e c-a ch- th'
RR~
-ghXa '@ ca ch th7 l cch x> =B m nh n)c +at +uc ch th7 $hCi ti3n hnh
nhLm $ ng 'ic thBc hin 9u:(n ca ch th7 khc#
-ghXa '@ $h$ l% c! nhng c i7m =auQ
& 1h th7 cEn $hCi ti3n hnh nhng hnh 'i +at +uc nhIt <nh#
& Tic thBc hin nhng hnh 'i +at +uc nhLm $ ng 9u:(n ch th7 ca ch
th7 +n kia#
& ghCi ch<u trch nhim $h$ l% khi khFng thBc hin nhng hnh 'i +at +uc#
u:(n ' nghXa '@ ch th7 l hai hin tng $h$ l% khFng th7 thi3u trong mt
9uan h $h$ lu*t c@ th7# Orong 9uan h $h$ lu*t, 9u:(n ' nghXa '@ ch th7 luFn thDng
nhIt, $h6 h$ ')i nhau# -i /ung, =D lng ' cc +in $h$ +Co Cm thBc hin ch8ng
(u /o nh n)c 9u: <nh hoc /o cc +n xc l*$ trn cH =, cc 9u: <nh !#
p. K)/-) 0)m ->5 _$5& )@ .)/. #$%0
1 nh"n, tN chc khi tham gia 'o mt 9uan h $h$ lu*t no ! (u nhLm thoC
mn nhng nhu cEu nhIt <nh '( '*t chIt, 'Gn ho, tinh thEn# 5i 0ch m cc +n h)ng
t)i nhLm .t c khi tham gia 'o 9uan h $h$ lu*t l mt :3u tD khFng th7 thi3u ca
9uan h $h$ lu*t#O? ! c! th7 xc <nh khch th7 9uan h $h$ lu*t nh =auQ
Vhch th- ,uan h php lut l l.i 5ch vt ch6t& tinh thKn v nh9ng l.i 5ch x hi
khc c! th- thoA mn nh9ng nhu cKu& $?i hni c=a cc tB chc ho:c c nh0n m v2 chCng
cc ch= th- tham gia vo cc ,uan h php lut& nghSa l& v2 chCng m h th3c hin cc
,u%n v nghSa v; ch= th- c=a m2nh"
III. Nw KIN PHP L
1.K)/9 &9@1 T` 39@& .)/. #"
uan h $h$ lu*t $ht =inh, tha: Ni hoc chIm /t /)i tc ng ca _ i(u
kinQ 9u: $h.m $h$ lu*t, nGng lBc ch th7 ' =B kin $h$ l%#
u: $h.m $h$ lu*t tc ng t)i cc 9uan h x hi nhIt <nh ' +i3n ch8ng
thnh 9uan h $h$ lu*t#
uan h $h$ lu*t nC: =inh gia cc c nh"n, $h$ nh"n ')i nhau#
-h '*:, 9u: $h.m $h$ lu*t ' nGng lBc ch th7 l ] i(u kin chung cho =B
xuIt hin, tha: Ni hoc chIm /t cc 9uan h $h$ lu*t#
Ou: nhin, =B tc ng ca 9u: $h.m $h$ lu*t 7n lm nC: =inh 9uan h $h$
lu*t l mt cH ch3 $hc t.$, 9u: $h.m $h$ lu*t chJ c! th7 lm nC: =inh 9uan h $h$
lu*t gia cc ch th7 n3u c! =B kin $h$ l% xuIt hin#
p3 kin php l l nh9ng t2nh hung& hin t.ng& ,u t(2nh xA% (a t(ong $Di /ng
c! li*n ,uan vi /3 xu6t hin& tha% $Bi v ch6m Gt cc ,uan h php lut"
OhBc chIt, =B kin $h$ l% l nhng =B kin trong =D cc =B kin xC: ra trong thBc
t3, l + $h*n ca ch8ng# Ou: nhin, khFng $hCi =B kin thBc t3 no ccng l =B kin $h$
l%, =B kin thBc t3 chJ tr, thnh =B kin $h$ l% khi $h$ lu*t xc <nh r\ i(u !#
:. P)e& #4^9 T` 39@& .)/. #"
H >Pn c vo ti*u chuln ch5& /3 kin php l $.c ph0n thnh /3 bin v hnh
vi"
B +i3n l nhng hin tng tB nhin Wnh thin tai, chi3n tranh hoc /<ch +nh###Y
nhng hin tng n: xC: ra khFng $h@ thuc 'o % ch0 ca con ngi nhng trong
nhng trng h$ nhIt <nh, $h$ lu*t gan =B xuIt hin ca ch8ng ')i =B $ht =inh, tha:
Ni ha: chIm /t 9uan h $h$ lu*t#
R]
^nh 'i Whnh ng hoc khFng hnh ngY l nhng =B kin xC: ra th[o % ch0
ca con ngi, l hAnh thc +i7u th< % ch0 ca ch th7 $h$ lu*t, '0 /@Q ^nh 'i k% k3t h$
Sng, hnh 'i trm ca$, =B +P mc khFng cu gi8$ ngi###
^nh 'i c chia thnh hnh 'i h$ $h$ ' hnh 'i khFng h$ $h$#
H >Pn c vo / l.ng nh9ng hon cAnh& $iu kin lm nA% /inh hu ,uA php l&
c! th- ph0n chia /3 kin php l thnh /3 kin php l $@n giAn v /3 kin php l phc
t'p"
B kin $h$ l% Hn giCn chJ +ao gSm mt =B kin thBc t3 m $h$ lu*t gan =B
xuIt hin ')i =B $ht =inh, tha: Ni, chIm /t 9uan h $h$ lu*t#
B kin $h$ l% $hc t.$ +ao gSm mt lo.t cc =B kin m chJ ')i =B xuIt hin
ca ch8ng cc 9uan h $h$ lu*t m)i $ht =inh, tha: Ni ha: chIm /t#
>Pn c vo hu ,uA c=a /3 kin php l& ta c! /3 kin php l pht /inh ,uan h
php lut& /3 kin php l lm tha% $Bi ,uan h php lut v /3 kin php l lm ch6m
Gt ,uan h php lut"

R]R
CHU HII N TP
R# Khi nim 9uan h $h$ lu*to
]# 1c cGn c $h"n lo.i 9uan h $h$ lu*to
_# Khi nim ch th3 9uan h $h$ lu*to
h# gh"n t0ch ni /ung 9uan h $h$ lu*t#
k# Khi nim ' $h"n lo.i =B kin $h$ l%o
R]]
CHNG VIII
THwC HIN PHP LUT V P DNG PHP LUT
I. THwC HIN PHP LUT
-h n)c +an hnh cc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t nhLm xc <nh nhng khC
nGng x> =B ca mi c nh"n, tN chc# KhC nGng ! chJ tr, thnh hin thBc trong i =Dng
khi cc ch th7 $h$ lu*t thBc hin nghim chJnh $h$ lu*t#
OhBc hin 8ng an ' nghim chJnh $h$ lu*t l mt :u cEu khch 9uan ca 9uCn l%
nh n)c ' x hi +Lng $h$ lu*t# gh$ lu*t c +an hnh nhi(u nhng 0t i 'o cuc
=Dng thA i(u ! chng tP cFng tc 9uCn l% nh n)c kim hiu 9uC# 1h0nh 'A '*:, x":
/Bng $h$ lu*t ' thBc hin $h$ lu*t l hai ho.t ng c! 9uan h cht chU ')i nhau# -h
n)c => /@ng $h$ lu*t nh l $hHng tin 7 thBc hin =B 9uCn l% Di ')i x hF<, ' ":
l ngu:n tac hi3n <nhQ j-h n)c 9uCn l% x hi +Lng $h$ lu*t, khFng ng?ng tGng
cng $h$ ch3 x hi ch nghXa#
1c cH 9uan nh n)c, tN chc kinh t3, tN chc x hi, Hn '< 'c trang nh"n /"n
' mi cFng /"n $hCi nghim chJnh chI$ hnh î3n $h$ ' $h$ $h$ lu*t, Iu tranh
$hKng ng?a ' chDng cc ti $h.m, cc 'i $h.m î3n $h$ ' $h$ lu*t#
4i hnh ng x"m $h.m li 0ch ca -h n)c, 9u:(n ' li 0ch h$ $h$ ca
t*$ th7 ' ca cFng /"n (u +< x> l% th[o $h$ lu*tf WZi(u R] î3n $h$ nGm R~~]Y#
Fua cc lun $i-m t(*n cho th6%& th3c hin php lut l mt ,u t(2nh ho't $ng
c! m;c $5ch lm cho nh9ng ,u% $7nh c=a php lut $i vo cuc /ng& t(M thnh nh9ng
hnh vi th3c t h.p php c=a cc ch= th- php lut"
-!i cch khc, 'ic thBc hin thBc t3 cc 9u: $h.m $h$ lu*t, ! l +Lng hnh 'i
c@ th7 ca mAnh, cc ch th7 $h$ lu*t khi tham gia 'o cc 9uan h $h$ lu*t, +Lng
cc hnh 'i ca mAnh thBc hin cc 9u: $h.m $h$ lu*t $h6 h$ ')i cc 9u: <nh
c a ra#
1c 9u: $h.m $h$ lu*t h3t =c $hong $h8 cho nn hAnh thc thBc hin ch8ng
ccng rIt $hong $h8# 1Gn c 'o t0nh chIt ca ho.t ng thBc hin $h$ lu*t, khoa hc
$h$ l% xc <nh nhng hAnh thc thBc hin $h$ lu*t =auQ
N T5:n th- (h7( $5Ot
5 mt hAnh thc thBc hin $h$ lu*t, trong ! cc ch th7 $h$ lu*t ki(m ch3
khFng ti3n hnh nhng ho.t ng m $h$ lu*t cIm# hAnh thc thBc hin n: Ki hPi
ch th7 thBc hin nghXa '@ mt cch th@ ng, thBc hin cc 9u: $h.m $h$ lu*t /)i
/.ng khFng hnh ng, '0 /@ nh khFng ti3n hnh nhng hnh 'i trFm ca$ ti =Cn, c)$
ca, gi3t ngi###ch0nh l tu"n th $h$ lu*t#
N Thi hnh (h7( $5Ot
5 mt hAnh thc thBc hin $h$ lu*t, trong ! cc ch th7 $h$ lu*t thBc hin
nghXa '@ $h$ l% ca mAnh +Lng hnh ng t0ch cBc#
Khc ')i tu"n th $h$ lu*t, trong hAnh thc thi hnh $h$ lu*t Ki hPi ch th7
$hCi thBc hin nghXa '@ $h$ l% /)i /.ng hnh ng t0ch cBc, ch2ng h.n nh c nh"n
thBc hin nghXa '@ 9u"n =B, ghi tn 'o /anh =ch nh*$ ngc, hoc ngi kinhn /oanh
thBc hin nghXa '@ thu3### ch0nh l thi hnh $h$ lu*t#
N hi >Wn* (h7( $5Ot
5 mt hAnh thc thBc hin $h$ lu*t, trong ! cc ch th7 $h$ lu*t thBc hin
9u:(n ch th7 ca mAnh WthBc hin nhng hnh 'i m $h$ lu*t cho $hi$Y#
R]_
Ânh thc n: khc ')i cc hAnh thc trn , chy ch th7 $h$ lu*t c! th7 thBc
hin hoc khFng thBc hin 9u:(n c $h$ lu*t cho $hi$ th[o % ch0 ca mAnh ch
khFng +< +at +uc $hCi thBc hin, ch2ng h.n nh cFng /"n thBc hin 9u:(n khi3u n.i, tD
co###
N j( >Wn* (h7( $5Ot
5 mt hAnh thc thBc hin $h$ lu*t, trong ! nh n)c thFng 9ua cc cH 9uan
nh n)c c! them 9u:(n hoc nh chc trch tN chc cho cc ch th7 $h$ lu*t thBc hin
nhng 9u: <nh ca $h$ lu*t, hoc tB mAnh cGn c 'o nhng 9u: <nh ca $h$ lu*t 7
t.o ra cc 9u:3t <nh lm $ht =inh, tha: Ni, Anh chJ hoc chIm /t nhng 9uan h $h$
lu*t c@ th7#
-3u tu"n th $h$ lu*t, thi hnh $h$ lu*t, => /@ng $h$ lu*t l nhng hAnh thc
thBc hin $h$ lu*t m mi ch th7 $h$ lu*t (u c! th7 thBc hin thA $ /@ng $h$ lu*t
l hAnh thc luFn luFn Ki hPi $hCi c! =B tham gia ca cc cH 9uan nh n)c hoc nh
chc trch c! them 9u:(n# s$ /@ng $h$ lu*t l mt hAnh thc rIt 9uan trng ca thBc
hin $h$ lu*t lin 9uan 3n hiu 9uC ho.t ng ca + m: nh n)c 'A th3 cEn thi3t
$hCi i ="u nghin cu#
II. P DNG PHP LUT
s$ /@ng $h$ lu*t l mt ho.t ng c! tN chc mang t0nh 9u:(n lBc nh n)c
ca cc cH 9uan, ngi c! them 9u:(n, nhLm thBc hin trong thBc t3 cc 9u: $h.m $h$
lu*t trong mi tAnh huDng c@ th7 ca cuc =Dng#
ô.t ng $ /@ng $h$ lu*t c ti3n hnh trong cc trng h$ =auQ
a# Khi nhng 9uan h $h$ lu*t ')i nhng 9u:(n ' nghXa '@ c@ th7 khFng mc
nhin $ht =inh n3u thi3u =B can thi$ ca nh n)c#
+# Khi xC: ra tranh chI$ '( 9u:(n ch th7 ' nghXa '@ $h$ l% gia cc +n tham
gia 'o 9uan h $h$ lu*t m cc +n ! khFng tB giCi 9u:3t c#
c# Khi cEn $ /@ng cc +in $h$ ch3 ti c nh n)c 9u: <nh trong cc 9u:
$h.m $h$ lu*t nhLm +Co Cm cho $h$ lu*t c thBc hin nghim minh#
/# Orong mt =D 9uan h $h$ lu*t m nh n)c thI: cEn thi3t $hCi tham gia 7
ki7m tra, gim =t ho.t ng ca cc +n tham gia 9uan h !, hoc nh n)c xc nh*n
tSn t.i ha: khFng tSn t.i mt =D '@ 'ic, =B kin thBc t3#
t$ /@ng $h$ lu*t l ho.t ng thBc hin $h$ lu*t ca cc cH 9uan nh n)c# -!
'?a l mt hAnh thc thBc hin $h$ lu*t, '?a l cch thc nh n)c tN chc cho cc ch
th7 thBc hin $h$ lu*t#
t$ /@ng $h$ lu*t c! cc c i7m =auQ
Th nht, $ /@ng $h$ lu*t mang t0nh tN chc, 9u:(n lBc nh n)c, c@ th7, ho.t
ng n: chJ /o nhng cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n, ngi c! them 9u:(n ti3n hnh#
ô.t ng $ /@ng $h$ lu*t c ti3n hnh ch :3u th[o % ch0 Hn $hHng ca cH 9uan
nh n)c c! them 9u:(n, khFng +< $h@ thuc 'o % ch0 ca ch th7 +< $ /@ng $h$ lu*t#
TGn +Cn $ /@ng $h$ lu*t mang t0nh +at +uc $hCi thBc hin Di ')i nhng c nh"n, tN
chc c! lin 9uan#
Th hai, $ /@ng $h$ lu*t l ho.t ng c thBc hin th[o th t@c /o $h$ lu*t
9u: <nh cht chU# Orong 9u trAnh $ /@ng $h$ lu*t cc cH 9uan nh n)c c! them
9u:(n ' cc +n c! lin 9uan $hCi tu"n th nghim ngt cc 9u: <nh c! t0nh th t@c#
Th ba, $ /@ng $h$ lu*t l ho.t ng i(u chJnh c +it, c@ th7 Di ')i cc 9uan
h x hi# ZDi tng ca $ /@ng $h$ lu*t l nhng 9uan h x hi cEn 3n =B i(u
R]h
chJnh c +it, +N =ung trn nhng mnh lnh chung trong 9u: $h.m $h$ lu*t# VLng ho.t
ng $ /@ng $h$ lu*t, nhng 9u: $h.m $h$ lu*t nhIt <nh c c +it ho, c@ th7
ho Di ')i nhng trng h$ c@ th7#
Th t, $ /@ng $h$ lu*t l ho.t ng c! t0nh =ng t.o# Khi $ /@ng $h$ lu*t,
cc cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n, nh chc trch $hCi nghin cu k| lng '@ 'ic,
lm =ng tP cIu thnh $h$ l% ca n! 7 t? ! lBa chn 9u: $h.m, ra 'Gn +Cn $ /@ng
$h$ lu*t ' tN chc thi hnh#
O? =B $h"n t0ch trn cho thI:, p G;ng php lut l ho't $ng mang t5nh tB chc&
th- hin ,u%n l3c nh nc& $.c th3c hin th4ng ,uan nh9ng c@ ,uan nh nc c!
thlm ,u%n& nh chc t(ch& ho:c cc tB chc x hi khi $.c nh nc t(ao ,u%n&
nhNm c bit ho nh9ng ,u% ph'm php lut vo cc t(Dng h.p c; th- $i vi cc c
nh0n& tB chc c; th-"
Ânh thc th7 hin ch0nh thc ca ho.t ng $ /@ng $h$ lu*t l 'Gn +Cn $ /@ng
$h$ lu*t#
TGn +Cn $ /@ng $h$ lu*t c! mt =D c i7m =auQ
R#TGn +Cn $ /@ng $h$ lu*t /o nhng cH 9uan Wnh chc trch, tN chcY c! them
9u:(n +an hnh ' c +Co Cm thBc hin +Lng cng ch3 nh n)c#
]#TGn +Cn $ /@ng $h$ lu*t c! t0nh chIt c +it, chJ $ /@ng mt lEn Di ')i cc
c nh"n, tN chc c@ th7 trong nhng trng h$ xc <nh#
_#TGn +Cn $ /@ng $h$ lu*t $hCi h$ $h$ ' $h6 h$ ')i thBc t3# -! $hCi $h6
h$ ')i lu*t ' /Ba trn nhng 9u: $h.m $h$ lu*t c@ th7# -3u khFng $h6 h$ ')i cc
cGn c $h$ l% c 9u: <nh trong cc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t thA 'Gn +Cn $ /@ng
$h$ lu*t =U +< Anh chJ hoc huu +P#
h# TGn +Cn $ /@ng $h$ lu*t c th7 hin trong nhng hAnh thc $h$ l% xc
<nh nhQ +Cn n, 9u:3t <nh, lnh###
k# TGn +Cn $ /@ng $h$ lu*t l mt :3u tD ca =B kin $h$ l% $hc t.$, thi3u n!,
nhi(u 9u: $h.m $h$ lu*t khFng th7 thBc hin c#
-h '*:, vPn bAn p G;ng php lut l vPn bAn php l c bit& mang t5nh ,u%n
l3c Go cc c@ ,uan nh nc c! thlm ,u%n& nh chc t(ch ho:c cc tB chc x hi
$.c t(ao ,u%n ban hnh t(*n c@ /M nh9ng ,u% ph'm php lut& nhNm xc $7nh nh9ng
,u%n v nghSa v; php l c; th- c=a cc c nh0n& tB chc ho:c xc $7nh nh9ng bin
php ch ti $i vi ch= th- tham gia ,uan h php lut"
III. CC GIAI BON CGA OU TbhNH P DNG PHP LUT
Z7 $ /@ng $h$ lu*t ch0nh xc, .t hiu 9uC cao cEn $hCi ti3n hnh nhng +)c
=auQ
1. P)e& 0=-)Y S/&) ?9/ So&?Y -)=&) 7/- &)~&? 0n&) 09R0Y )4*& -U&)Y S9($ 39@&
->5 ' '9@- 0)`- 0R S8 7UV <5.
Z7 giCi 9u:3t 8ng an =B 'ic c@ th7 c! t0nh chIt $h$ l%, nhIt thi3t $hCi hi7u
8ng +Cn chIt ca =B 'ic ' cEn tAm hi7u tIt cC cc tAnh huDng, chng c ca =B 'ic
8ng nh thBc t3 ca n!#
Khi cEn i(u tra x[m xit cEn +Co Cm t0nh khch 9uan, cFng +Lng Di ')i cc tN
chc ' c nh"n lin 9uan 3n '@ 'ic#
Tic x[m xit cc tAnh ti3t thBc t3 ca '@ 'ic ccng Ki hPi $hCi nghin cu xc
<nh '@ 'ic ! thBc =B c! % nghi $h$ l% ha: khFngo KhFng th7 $ /@ng $h$ lu*t Di
')i nhng '@ 'ic khFng c! c trng $h$ l%# bo !, giai o.n n: :u cEuQ
R]k
& -ghin cu khch 9uan, ton /in ' E: nhng tAnh ti3t ca '@ 'ic#
& rc inh c trng $h$ l% ca '@ 'ic#
& Ou"n th tIt cC cc 9u: <nh mang t0nh th t@c gan ')i myi lo.i '@ 'ic#
au khi x[m xit tIt cC nhng tAnh ti3t ca '@ 'ic, n3u xc <ng '@ 'ic c! c
trng $h$ l% cEn $ /@ng $h$ lu*t thA chu:7n =ang giai o.n th hai#
:. L`5 -)6& _$V .)^1 .)/. #$%0 .) )z. '* .)e& 0=-) #*1 T/&? 0f &29 y$&?Y
" &?)5 ->5 _$V .)^1 .)/. #$%0 SA9 ',9 0<+&? )z. -& /. y&?.
Or)c tin, $hCi xc <nh ngnh lu*t no i(u chJnh '@ 'ic n:, =au 3n lBa chn
9u: $h.m $h$ lu*t c@ th7 th0ch ng ')i '@ 'ic# Oi3$ th[o, $hCi lm =ng tP ni /ung '
% nghXa ca 9u: $h.m $h$ lu*t c lBa chn# Zi(u n: c! m@c 0ch +Co Cm $ /@ng
8ng an $h$ lu*t#
O!m l.i, giai o.n th hai ca 9u trAnh $ /@ng $h$ lu*t :u cEuQ a, lBa chon
8ng 9u: $h.m $h$ lu*t c tr6 t0nh cho trng h$ !; +, xc <nh 9u: $h.m $h$
lu*t ang c! hiu lBc ' khFng m"u thudn ')i cc 'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t khc; c,
nh*n thc 8ng an ni /ung, t t,ng ca 9u: $h.m $h$ lu*t#
_# b5 'r& ]U& /. y&? .)/. #$%0
Z": l giai o.n 9uan trng ca 9u trAnh $ /@ng $h$ lu*t# giai o.n n:,
nhng 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l% c@ th7 ca cc ch th7 $h$ lu*t hoc nhng +in $h$
trch nhim $h$ l% Di ')i ngi 'i $h.m c In <nh#
Khi ra 'Gn +Cn $ /@ng $h$ lu*t, cc cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n, ngi c!
them 9u:(n khFng th7 xuIt $ht t? ng cH c nh"n hoc 9uan h ring t# TGn +Cn $
/@ng $h$ lu*t $h6 h$ ')i li 0ch ca nh n)c, t*$ th7, c nh"n c th7 hin trong cc
'Gn +Cn 9u: $h.m $h$ lu*t#
TGn +Cn $ /@ng $h$ lu*t $hCi c +an hnh 8ng them 9u:(n, tn gi, c! cH
=, thBc t3 ' cH =, $h$ l%, th[o 8ng mdu 9u: <nh# -i /ung ca 'Gn +Cn $hCi r\
rng, ch0nh xc, nu r\ trng h$ c@ th7, ch th7 c@ th7 ' chJ c thBc hin mt lEn#
v. TZ -)[- 0)`- )9@& _$VR0 S;&) /. y&? .)/. #$%0
Z": l giai o.n cuDi c6ng ca 9u trAnh $ /@ng $h$ lu*t# ìai o.n n: gSm
nhng ho.t ng tN chc nhLm Cm +Co '( mt '*t chIt, k| thu*t cho 'ic thBc hin
8ng 'Gn +Cn $ /@ng $h$ lu*t hin hnh# T0 /@Q ON chc thi hnh +Cn n tu:n, /dn
ngi +< k3t n t)i tr.i cCi t.o###ZSng thi ccng cEn ti3n hnh cc ho.t ng ki7m tra,
gim =t 'ic thi hnh 9u:3t <nh $ /@ng $h$ lu*t# Z! l mt trong nhng +Co Cm
9uan trng 7 9u:3t <nh ! c thBc hin nghim chJnh trong i =Dng#
IV. P DNG PHP LUT TNG Tw
Orong thBc t3, nhi(u trng h$ xC: ra khFng tAm ra c cc 9u: $h.m $h$ lu*t
7 i(u chJnh cc 9uan h x hi !# 4c /6 nhu cEu ca i =Dng x hi Ki hPi cc cH
9uan nh n)c $hCi giCi 9u:3t cc 'In ( ! nga: l*$ tc 7 +Co Cm li 0ch ca ngi
lao ng, ca cc tN chc, ca nh n)c# ìCi $h$ cho nhng tAnh huDng nu trn l $
/@ng $h$ lu*t tHng tB#
s$ /@ng $h$ lu*t tHng tB c! ] lo.iQ tHng tB 9u: $h.m $h$ lu*t ' tHng tB
$h$ lu*t#
& s$ /@ng tHng tB 9u: $h.m $h$ lu*t l giCi 9u:3t mt '@ 'ic thBc t3 c@ th7
no ! cha c! 9u: $h.m $h$ lu*t trBc ti3$ i(u chJnh, 'A th3 ngi $ /@ng $h$ lu*t
/Ba trn cH =, 9u: $h.m $h$ lu*t i(u chJnh mt trng h$ khc c! ni /ung gEn
giDng nh '*: 7 giCi 9u:3t '@ 'ic xC: ra#
R]n
& s$ /@ng tHng tB $h$ lu*t l giCi 9u:3t mt '@ 'ic thBc t3, c@ th7 no ! cha
c! $h$ lu*t i(u chJnh, ' 'ic giCi 9u:3t '@ 'ic xC: ra /Ba trn cH =, nhng ngu:n
tac chung ' % thc $h$ lu*t x hi ch nghXa#
1c i(u kin chung 7 $ /@ng $h$ lu*t tHng tB +ao gSmQ
& T@ 'ic c x[m xit $hCi c! lin 9uan ' c! Cnh h,ng l)n t)i 9u:(n, li 0ch
ca -h n)c, ca x hi hoc ca c nh"n oi hPi nh n)c $hCi x[m xit, giCi 9u:3t#
& ghCi chng minh mt cch chac chan rLng '@ 'ic cEn x[m xit, giCi 9u:3t !
khFng c! 9u: $h.m $h$ lu*t no trBc ti3$ i(u chJnh#
-goi i(u kin chung n!i trn ')i myi lo.i $ /@ng $h$ lu*t tHng tB l.i c!
nhng i(u kin ringQ
& ZDi ')i $ /@ng tHng tB 9u: $h.m $h$ lu*t $hCi xc <nh c 9u: $h.m
$h$ lu*t i(u chJnh trng h$ khc c! ni /ung gEn giDng nh '*:#
& ZDi ')i $ /@ng $h$ lu*t tHng tB $h$ lu*t cEn $hCi xc <nh l khFng c! 9u:
$h.m $h$ lu*t i(u chJnh '@ 'ic tHng tB ')i '@ 'ic giCi 9u:3t# 1hJ ra c ngu:n
tac $h$ lu*t ha: 9uan i7m $h$ l% no ! c $ /@ng 7 giCi 9u:3t trng h$ c@ th7
!#
V. GILI THQCH PHP LUT
1. K)/9 &9@1 '* )n&) 0)[- ?9U9 0)=-) .)/. #$%0
YiAi th5ch php lut l lm /ng tn v m:t t tMng& ni Gung v nghSa c=a cc
,u% ph'm php lut& $Am bAo cho /3 nhn thc v th3c hin nghi*m chbnh& thng nh6t
php lut"
ìCi th0ch $h$ lu*t nhLm gi8$ 'ic thBc hin $h$ lu*t c E: , ch0nh xc,
g!$ $hEn n"ng cao hiu 9uC i(u chJnh $h$ lu*t# 1h0nh 'A '*:, giCi th0ch $h$ lu*t c
ti3n hnh thng xu:n trong 9u trAnh x": /Bng $h$ lu*t, 9u trAnh thBc hin ' $
/@ng $h$ lu*t# ìCi th0ch $h$ lu*t l ho.t ng c! tc ng t0ch cBc Di ')i 'ic tGng
cng $h$ ch3 ' +Co ' tr*t tB $h$ lu*t#
gh@ thuc 'o ch th7 ti3n hnh giCi th0ch ' c trng ca =B giCi th0ch, c! th7
chia giCi th0ch $h$ lu*t ra lm ] lo.i WhAnh thcYQ ìCi th0ch ch0nh thc ' giCi th0ch
khFng ch0nh thc#
Gi0i thGch <h#n* chGnh thc: l =B giCi th0ch t t,ng, ni /ung ca 9u: $h.m
$h$ lu*t nhng khFng mang t0nh chIt +at +uc $hCi x> =B th[o cch giCi th0ch !# 5o.i
giCi th0ch n: c! th7 c ti3n hnh +,i mi c nh"n, tN chc +It kq# -i /ung li giCi
th0ch khFng ch0nh thc khFng c! % nghXa '( mt $h$ l%, chJ c! t0nh chIt gi8$ mi ngi
hi7u r\ hHn '( cc 9u: <nh ca $h$ lu*t#
Gi0i thGch chGnh thc: l giCi th0ch /o cc cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n ti3n
hnh ' c ghi nh*n trong cc 'Gn +Cn ch0nh thc# ìCi th0ch ch0nh thc c! t0nh c
trng, th7 hin , chyQ a, n! c ti3n hnh +,i cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n; +, l =B
giCi th0ch c! hiu lBc +at +uc; c, n! c ghi nh*n trong 'Gn +Cn giCi th0ch $h$ lu*t#
ìCi th0ch ch0nh thc gSmQ giCi th0ch mang t0nh 9u: $h.m ' giCi th0ch cho nhng
'@ 'ic c@ th7#
YiAi th5ch ch5nh thc mang t5nh ,u% ph'mE l =B giCi th0ch c! t0nh +at +uc
chung, hAnh thnh t? k3t 9uC ca =B khi 9ut ho thBc t3 thBc hin ' $ /@ng $h$ lu*t,
t? ! xc <nh =B thBc hin, $ /@ng thDng nhIt $h$ lu*t#
YiAi th5ch ch5nh thc c; th-E c! hiu lBc Di ')i mt '@ 'ic $h$ l% c@ th7# 1Kn
Di ')i '@ 'ic $h$ l% khc n! khFng c! gi tr<#
R]p
n)c ta : +an thng '@ 9uDc hi c! 9u:(n giCi th0ch ch0nh thc lu*t, $h$
lnh# 1Kn Di ')i 'Gn +Cn $h$ lu*t khc, '( ngu:n tac, cH 9uan no c! them 9u:(n +an
hnh thA c! 9u:(n ch0nh thc giCi th0ch 'Gn +Cn !#
:. C/- .)+s&? .)/. ?9U9 0)=-) .)/. #$%0
Z7 lm =ng tP ni /ung, t t,ng ca 9u: $h.m $h$ lu*t, khoa hc $h$ l% a
ra cc $hHng $h$ giCi th0ch $h$ lu*t =auQ
dh)n* (h7( $# *Gc: l $hHng $h$ => /@ng nhng =u: on lF g0c 7 lm =ng
tP ni /ung 9u: $h.m $h$ lu*t, c => /@ng trong trng h$ li 'Gn ca 9u: $h.m
khFng trBc ti3$ n!i 3n cc :u cEu ca nh n)c#
dh)n* (h7( *i0i thGch /n (h,m: l lm =ng tP ni /ung, t t,ng ca 9u:
$h.m $h$ lu*t +Lng cch lm r\ nghXa t?ng ch, t?ng c"u ' xc <nh mDi lin h ng
$h$ gia ch8ng#
ghHng $h$ n: c chia raQ
H Ih@ng php giAi th5ch tJ ng9# nghXa ca 'Gn +Cn c giCi th0ch th[o %
nghXa ca t?ng t? ring +it#
& Ih@ng php giAi th5ch cC php# VLng cch thFng 9ua 'ic t /Iu chIm, /Iu
$he:### mDi lin h gia cc t? trong c"u c $h"n t0ch, t0nh ton k| lng#
dh)n* (h7( *i0i thGch chGnh tAH N $Hch 2i: l $hHng $h$ tAm hi7u ni /ung, t
t,ng 9u: $h.m $h$ lu*t thFng 9ua 'ic nghin cu cc i(u kin ch0nh tr<, l<ch =>
/dn 3n 'ic +an hnh 'Gn +Cn c! cha 9u: $h.m !#
dh)n* (h7( *i0i thGch h% th.n*: l lm r\ ni /ung, t t,ng 9u: $h.m $h$
lu*t thFng 9ua Di chi3u n! ')i cc 9u: $h.m khc; xc <nh '< tr0 9u: $h.m ! trong ch3
<nh $h$ lu*t, ngnh lu*t ccng nh trong ton + h thDng $h$ lu*t#
T( mt ngu:n tac, $h$ lu*t $hCi c giCi th0ch 8ng ngu:n 'Gn# Oh[o cch
n:, ni /ung li 'Gn ca 9u: $h.m $h$ lu*t c hi7u th[o 8ng t?ng c"u, t?ng ch
ca n!# Z": l cch giCi th0ch $hN +i3n nhIt trong thBc t3#
Ou: nhin, c! nhng trng h$ cEn giCi th0ch th[o cch $ht tri7n m, rng, hoc
giCi th0ch h.n ch3#
Gi0i thGch the1 c7ch (h7t tAi'n m3 A"n* l giCi th0ch ni /ung 'Gn +Cn 9u: $h.m
$h$ lu*t rng hHn =o ')i nghXa ca t? ng trong 'Gn +Cn =ao cho 8ng ')i nghXa thBc
m nh lm lu*t muDn th7 hin trong 9u: $h.m#
Gi0i thGch h,n ch l cch giCi th0ch ni /ung 'Gn +Cn $h$ lu*t hm$ hHn =o ')i
nghXa ca t? ng trong 'Gn +Cn =ao cho 8ng ')i nghXa thBc m nh lm lu*t muDn th7
hin trong 9u: $h.m#
Orong thBc t3, tIt cC cc hAnh thc $hHng $h$ giCi th0ch $h$ lu*t nu , trn
khFng $hCi $ /@ng tch +it m $hDi h$ ')i nhau# Orong nhi(u trng h$, ch8ng ta
cEn $hCi ti3n hnh Sng thi cc $hHng $h$ 7 lo.i tr? cch nh*n thc khFng 8ng
$h$ lu*t#

CHU HII N TP
R# Khi nim thBc hin $h$ lu*to
]# gh"n t0ch khi nim $ /@ng $h$ lu*t#
_# 1c trng h$ cEn ti3n hnh ho.t ng $ /@ng $h$ lu*to
h# u trAnh $ /@ng $h$ lu*to
R]z
k# t$ /@ng tHng tB $h$ lu*to
n# ìCi th0ch $h$ lu*to
R]~
CHNG I
VI PHM PHP LUT V TbCH NHIM PHP L
I. VI PHM PHP LUT
1. K)/9 &9@1 '9 .)^1 .)/. #$%0
Orong x hi x hi ch nghXa, .i a =D nh"n /"n (u tFn trng $h$ lu*t, thBc
hin nghim chJnh cc 9u: <nh ca $h$ lu*t, tu: nhin, /o nhi(u ngu:n nh"n khc
nhau, trong x hi 'dn cKn hin tng 'i $h.m $h$ lu*t x"m h.i 3n li 0ch '*t chIt '
tinh thEn ca -h n)c, ca x hi ' ca nh"n /"n# Ti $h.m $h$ lu*t l hnh 'i khFng
lm 8ng ')i nhng 9u: <nh trong cc 9u: $h.m $h$ lu*t, g": tNn h.i cho x hi ca
cc ch th7 $h$ lu*t#
Ti $h.m $h$ lu*t l mt hin tng x hi c! nhng /Iu hiu cH +Cn =auQ
& Ti $h.m $h$ lu*t luFn l hnh 'i Whnh ng hoc khFng hnh ngY xc <nh
ca con ngi# 1hJ nhng hnh 'i W+i7u hin /)i /.ng hnh ng hoc khFng hnh
ngY c@ th7 m)i +< coi l nhng hnh 'i 'i $.hm $h$ lu*t; nhng % nghX /6 tDt, /6 xIu
ccng khFng th7 coi l nhng 'i $h.m $h$ lu*t#
& Ti $h.m $h$ lu*t l hnh 'i tri $h$ lu*t, x"m h.i t)i cc 9uan h x hi c
$h$ lu*t +Co '# ^nh 'i th7 hin =B chDng Di nhng 9u: <nh chung ca $h$ lu*t,
x"m h.i t)i cc 9uan h x hi c $h$ lu*t xc l*$ ' +Co '# ^nh 'i tri $h$ lu*t l
hnh 'i khFng $h6 h$ ')i nhng 9u: <nh ca $h$ lu*t nh khFng thBc hin nhng
nghXa '@ $h$ l%, => /@ng 9u:(n h.n 't 9u gi)i h.n $h$ lu*t cho $hi$### O0nh tri
$h$ lu*t l /Iu hiu khFng th7 thi3u ca hnh 'i +< coi l 'i $h.m $h$ lu*t#
& Ti $h.m $h$ lu*t l hnh 'i c! lyi# bIu hiu tri $h$ lu*t m)i chJ l +i7u hin
+n ngoi ca hnh 'i# Z7 xc <nh hnh 'i 'i $h.m $h$ lu*t cEn x[m xit cC mt ch
9uan ca hnh 'i, nghXa l, $hCi xc <nh tr.ng thi t"m l% ca ch th7 Di ')i hnh 'i tri
$h$ lu*t ca mAnh# -3u mt hnh 'i tri $h$ lu*t c thBc hin /o nhng hon cCnh
' i(u kin khch 9uan, ch th7 hnh 'i ! khFng cD % ' khFng 'F % thBc hin hoc
khFng th7 % thc c, t? ! khFng th7 lBa chn cch x> =B th[o :u cEu ca $h$ lu*t
thA hnh 'i ! khFng th7 coi l c! lyi ' ch th7 khFng +< coi l 'i $h.m $h$ lu*t# K7 cC
nhng hnh 'i tri $h$ lu*t m ch th7 +< +uc $hCi thBc hin trong i(u kin khFng c!
tB /o % ch0 thA ccng khFng +< coi l c! lyi#
& 1h th7 thBc hin hnh 'i tri $h$ lu*t $hCi c! nGng lBc trch nhim $h$ l%#
Orong $h$ lu*t x hi ch nghXa =B c l*$ gnh ch =B ' c! tB /o % ch0, n!i mt cch
khc, ngi ! $hCi c! khC nGng nh*n thc hoc khC nGng i(u khi7n hnh 'i ca mAnh#
-hng hnh 'i mc /6 tri $h$ lu*t nhng /o nhng ngi mIt khC nGng nh*n thc
hoc khC nGng i(u khi7n hnh 'i ca mAnh thA khFng th7 coi l 'i $h.m $h$ lu*t# ^nh
'i tri $h$ lu*t ca trl [m Wcha 3n tuNi $h$ lu*t 9u: <nh $hCi ch<u trch nhim
$h$ l%Y ccng khFng +< coi l 'i $h.m $h$ lu*t# -h '*:, trch nhim $h$ l% trong
$h$ lu*t x hi ch nghXa chJ 9u: <nh cho nhng ngi .t mt tuPi nhIt <nh
th[o 9u: <nh ca $h$ lu*t, c! khC nGng l% tr0 ' tB /o % ch0#
O? nhng /Iu hiu trn c! th7 xc <nhQ ]i ph'm php lut l hnh vi Qhnh $ng
ho:c kh4ng hnh $ngT t(i php lut v c! lqi Go ch= th- c! nPng l3c t(ch nhim php
l th3c hin& x0m h'i ti cc ,uan h x hi $.c php lut x hi ch= nghSa bAo v"
:. Ca$ 0)*&) '9 .)^1 .)/. #$%0.
R_
Ti $h.m $h$ lu*t l cH =, 7 tru: cu trch nhim $h$ l%, =ong 7 tru: cu
trch nhim $h$ l% tr)c h3t $hCi xc <nh cIu thnh ca 'i $h.m $h$ lu*t# 1Iu thnh
'i $h.m $h$ lu*t gSm cc :3u tDQ
& 4t khch 9uan ca 'i $h.m $h$ lu*t;
& Khch th7 ca 'i $h.m $h$ lu*t;
& 4t ch 9uan ca 'i $h.m $h$ lu*t;
& 1h th7 ca 'i $h.m $h$ lu*t#
a. M@t <h7ch 95an c-a /i (h,m (h7( $5Ot
4t khch 9uan ca 'i $h.m $h$ lu*t l ton + cc /Iu hiu +n ngoi ca 'i
$h.m $h$ lu*t, gSm hnh 'i ngu: hi7m cho x hi, h*u 9uC thit h.i cho x hi, mDi
9uan h nh"n 9uC gia hnh 'i ngu: hilm cho x hi ' h*u 9uC thit h.i cho x hi c6ng
cc /Iu hiu khc#
Ti $h.m $h$ lu*t tr)c h3t $hCi l hnh 'i th7 hin +Lng hnh ng hoc khFng
hnh ng# KhFng th7 coi % nghX, t t,ng, % ch0 ca con ngi l 'i $h.m $h$ lu*t n3u
n! khFng c th7 hin thnh nhng hnh 'i c@ th7# ^nh 'i 7 +< coi l ngu: hi7m cho
x hi $hCi l hnh 'i tri $h$ lu*t# O0nh tri $h$ lu*t c +i7u hin /)i hAnh thc
lm ngc l.i i(u $h$ lu*t 9u: <nh, thBc hin hnh 'i 't 9u gi)i h.n $h$ lu*t cho
$hi$ hoc lm khc i =o ')i :u cEu ca $h$ lu*t#
^*u 9uC thit h.i cho x hi l nhng tNn thIt '( '*t chIt hoc tinh thEn m x
hi $hCi gnh ch<u# rc <nh =B thit h.i ca x hi ch0nh l xc <nh mc ngu: hi7m
ca hnh 'i tri $h$ lu*t#
4Di 9uan h nh"n 9uC gia hnh 'i tri $h$ lu*t ')i h*u 9uC thit h.i cho x hi
c +i7u hinQ =B thit h.i cho x hi $hCi /o ch0nh hnh 'i tri $h$ lu*t n!i trn trBc
ti3$ g": ra# Orong trng h$ gia hnh 'i tri $h$ lu*t ' h*u 9uC thit h.i cho x hi
khFng c! mDi 9uan h nh"n 9uC thA =B thit h.i ca x hi khFng $hCi /o hnh 'i tri
$h$ lu*t trn g": ra m c! th7 /o nhng ngu:n nh"n khc, trng h$ n: khFng th7
+at ch th7 ca hnh 'i tri $h$ lu*t $hCi ch<u trch nhim '( nhng thit h.i m hnh 'i
tri $h$ lu*t ca h khFng trBc ti3$ g": ra#
-goi ra, trong mt khch 9uan cKn c! cc /Iu hiu khc nhQ thi gian, <a
i7m, $hHng tin, cFng c@### 'i $h.m $h$ lu*t#
b. gh7ch th' c-a /i (h,m (h7( $5Ot
4i hnh 'i tri $h$ lu*t (u x"m h.i t)i nhng 9uan h x hi c $h$ lu*t
i(u chJnh ' +Co '# TA '*:, khch th7 ca 'i $h.m $h$ lu*t ch0nh l nhng 9uan h x
hi I:# 4c ngu: hi7m ca hnh 'i tri $h$ lu*t $h@ thuc 'o t0nh chIt ca cc
9uan h x hi +< x"m h.i, n!i cch khc n! $h@ thuc ' t0nh chIt ca khch th7#
c. M@t ch- 95an c-a /i (h,m (h7( $5Ot
4t ch 9uan ca 'i $h.m $h$ lu*t l ton + cc /Iu hiu +n trong ca n!, +ao
gSm :3u tD lyi ' cc :3u tD c! lin 9uan 3n lyi l ng cH, m@c 0ch ca ch th7 thBc
hin 'i $h.m $h$ lu*t#
5yi l tr.ng thi t"m l% $hCn nh thi ca ch th7 Di ')i hnh 'i tri $h$ lu*t
ca mAnh, ccng nh Di ')i h*u 9uC ca hnh 'i !#
5yi c th7 hin /)i ] hAnh thcQ lyi cD % ' lyi 'F %# 5yi cD % c! th7 l cD %
trBc ti3$ c! th7 l cD % gin ti3$# 5yi 'F % c! th7 l 'F % 'A 9u tB tin ccng c! th7 l 'F %
/o ceu thC#
& 5yi cD % trBc ti3$Q ch th7 'i $h.m $h$ lu*t nhAn thI: tr)c h*u 9uC thit h.i
cho x hi /o hnh 'i ca mAnh g": ra, mong muDn cho h*u 9uC ! xC: ra#
R_R
& 5yi cD % gin ti3$Q 1h th7 'i $h.m $h$ lu*t nh*n thI: tr)c h*u 9uC thit h.i
cho x hi /o hnh 'i ca mAnh g": ra, tu: khFng mong muDn nhng 7 mc cho h*u 9uC
xC: ra#
& 5yi 'F % 'A 9u tB tinQ 1h th7 'i $h.m nhAn thI: tr)c h*u 9uC thit h.i cho x
hi /o hnh 'i ca mAnh g": ra, nhng h: 'ng, tin t,ng i(u ! khFng xC: ra hoc n3u
xC: ra c! th7 ngGn chn c#
& 5yi 'F % /o ceu thCQ 1h th7 'i $h.m khFng nh*n thI: tr)c h*u 9uC ngu: hi7m
cho x hi /o hnh 'i ca mAnh g": ra, mc /6 c! th7 thI: hoc cEn $hCi nh*n thI: tr)c#
Zng cH l l% /o th8c e: ch th7 thBc hin hnh 'i 'i $h.m $h$ lu*t#
4@c 0ch l k3t 9uC m ch th7 muDn .t c khi thBc hin hnh 'i 'i $h.m#
Orong mt ch 9uan, lyi l /Iu hiu +at +uc, cKn ng cH ' m@c 0ch khFng
$hCi l /Iu hiu +at +uc, trong thBc t3, nhi(u trng h$ 'i $h.m $h$ lu*t ch th7 thBc
hin hnh 'i khFng c! m@c 0ch ' ng cH#
>. Ch- th' /i (h,m (h7( $5Ot
1h th7 'i $h.m $h$ lu*t l c nh"n, tN chc c! nGng lBc trch nhim $h$ l%
thBc hin hnh 'i 'i $h.m $h$ lu*t# Khi tru: cu ttrch nhim $h$ l% n3u ch th7 hnh
'i tri $h$ lu*t l c nh"n $hCi xc <nh ngi ! c! nGng lBc trch nhim $h$ l% ttrong
trng h$ ! ha: khFng, muDn '*: $hCi x[m h tuNi th[o 9u: <nh ca $h$
lu*t $hCi ch<u trch nhim $h$ l% trong trng h$ ! ha: chao KhC nGng nh*n thc '
i(u khi7n hnh 'i trong trng h$ ! nh th3 noo 1Kn Di ')i ch th7 l tN chc $hCi
ch8 % t)i t cch $h$ nh"n hoc <a '< $h$ l% ca tN chc !#
myi lo.i 'i $h.m $h$ lu*t (u c! cH cIu ch th7 ring, ch8ng ta =U x[m xit tu
mu trong t?ng ngnh khoa hc $h$ l% c@ th7#
_# P)e& #4^9 '9 .)^1 .)/. #$%0
Orong i =Dng x hi tSn t.i nhi(u nhng 'i $h.m, th[o t0nh chIt ' mc
ngu: hi7m cho x hi c! th7 $h"n 'i $h.m $h$ lu*t ra lm ] lo.iQ ti $h.m ' cc lo.i 'i
$h.m $h$ lu*t khc#
Oiu ch0 th hai c => /@ng nhi(u hHn trong thBc t3 l /Ba 'o mDi 9uan h
gia 'i $h.m $h$ lu*t ')i cc ngnh lu*t, ch3 <nh $h$ lu*t, ta c!Q
& Oi $h.m W 'i $h.m hAnh =BYQ l hnh 'i ngu: hi7m cho x hi c 9u: <nh
trong V lu*t Ânh =B, /o ngi c! nGng lBc trch nhim hAnh =B thBc hin mt cch cD %
hoc 'F %, x"m $h.m c l*$, ch 9u:(n, thDng nhIt, ton 'mn lnh thN tN 9uDc, x"m
$h.m ch3 ch0nh tr<, ch3 kinh t3, n(n 'Gn ho, 9uDc $hKng, an ninh, tr*t tB an ton
x hi, 9u:(n, li 0ch h$ $h$ ca tN chc, x"m $h.m t0nh m.ng, =c khol, /anh /B,
nh"n $hem, tB /o, ti =Cn, cc 9u:(n, li 0ch h$ $h$ khc ca cFng /"n, x"m $h.m
nhng lXnh 'Bc khc ca tr*t tB $h$ lu*t x hi ch nghXa#
1h th7 'i $h.m hAnh =B chJ l c nh"n#
& T i $h.m hnh ch0nhQ l hnh 'i /o c nh"n ,tN chc thBc hin mt cch cD %
hoc 'F %, x"m $h.m cc 9u: tac 9uCn l% nh n)c m khFng $hCi l ti $h.m hAnh =B '
th[o 9u: <nh ca $h$ lu*t $hCi +< x> $h.t hnh ch0nh#
1h th7 'i $h.m hnh ch0nh c! th7 l c nh"n ' ccng c! th7 l tN chc#
& Ti $h.m /"n =BQ l nhng hnh 'i tri $h$ lu*t, c! lyi ca cc c nh"n, tN chc
c! nGng lBc trch nhim /"n =B, x"m h.i t)i cc 9uan h ti =Cn, 9uan h nh"n th"n#
1h th7 'i $h.m /"n =B c! th7 l c nh"n ccng c! th7 l tN chc#
& Ti $h.m ku lu*t nh n)cQ l nhng hnh 'i c! lyi, tri ')i nhng 9u: ch3, 9u:
tac xc l*$ tr*t tB trong ni + cH 9uan, x0 nghi$, trng hc###, n!i khc i, l khFng
R_]
thBc hin 8ng ku lu*t lao ng, hc t*$, $h@c '@ c ( ra trong cH 9uan, x0 nghi$,
trng hc !#
1h th7 'i $h.m ku lu*t c! th7 l c nh"n, ccng c! th7 l t*$ th7 ' h $hCi c!
9uan h rng +uc ')i cH 9uan, Hn '<, trng hc### no !#
II. TbCH NHIM PHP L
1. K)/9 &9@1 '* S- S9m1 ->5 0</-) &)9@1 .)/. #"
Orong ngFn ng hng ng: thu*t ng jtrch nhimf c hi7u th[o cc nghXa
khc nhau, tuq thuc 'o lXnh 'Bc hoc ng cCnh c@ th7#
Orong lXnh 'Bc ch0nh tr<, .o c, thu*t ng jtrch nhimf thng c hi7u l
+Nn $h*n, thi t0ch cBc Di ')i +Nn $h*n !#
Orong lXnh 'Bc $h$ lu*t, thu*t ng jtrch nhimf ccng c /6ng th[o ] nghXaQ
t0ch cBc ' tiu cBc#
kh0a c.nh t0ch cBc, khi nim jtrch nhimf c! nghXa l chc trch, cFng 'ic
c giao, n! +ao hm cC 9u:(n ' nghXa '@ c $h$ lu*t 9u: <nh#
kh0a c.nh tiu cBc, khi nim jtrch nhimf c hi7u l h*u 9uC +It li W=B
$hCn ng mang t0nh tr?ng $h.t ca -h n)cY m c nh"n, tN chc $hCi gnh ch<u khi
khFng thBc hin 8ng mnh lnh ca -h n)c 9u: <nh trong cc 9u: $h.m $h$
lu*t#
1hHng n: chJ nghin cu trch nhim $h$ l% th[o nghXa jtiu cBcf# Oh[o
nghXa n: trch nhim $h$ l% c! mt =D cc c i7m =auQ
& 1H =, ca trch nhim $h$ l% l 'i $h.m $h$ lu*t# 1! 'i $h.m $h$ lu*t thA c!
trch nhim $h$ l%# Orch nhim $h$ l% chJ $ /@ng Di ')i ch th7 c! nGng lBc ch
th7 thBc hin hnh 'i tri $h$ lu*t trong tr.ng thi c! l% tr0 ' tB /o '( % ch0# -!i cch
khc, ch th7 trch nhim $h$ l% chJ c! th7 l c nh"n hoc tN chc c! lyi khi 'i $h.m
cc 9u: <nh ca $h$ lu*t#
& Orch nhim $h$ l% chJ /o cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n, ngi c! them
9u:(n ti3n hnh th[o 8ng trAnh tB, th t@c lu*t <nh# 4yi lo.i cH 9uan nh n)c, cn +
nh n)c chJ c! 9u:(n tru: cu mt hoc mt =D lo.i trch nhim $h$ l% th[o 8ng trAnh
tB, th t@c $h$ lu*t 9u: <nh#
& Orch nhim $h$ l% lin 9uan m*t thi3t t)i cng ch3 nh n)c# Khi 'i $h.m
$h$ lu*t xC: ra, thA cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n, ngi c! them 9u:(n $ /@ng cc
+in $h$ c! t0nh cng ch3 khc nhau, nhng khFng $hCi +It c +in $h$ tc ng no
ccng l trch nhim $h$ l%# Vin $h$ trch nhim $h$ l% chJ l nhng +in $h$ c!
t0nh chIt tr?ng $h.t, lm thit h.i hoc t)c o.t , mt $h.m 'i no ! cc 9u:(n tB /o,
li 0ch h$ $h$ m ch th7 'i $h.m $h$ lu*t trong i(u kin +Anh thng ng ra c
h,ng#
& 1H =, $h$ l% ca 'ic tru: cu trch nhim $h$ l% l 9u:3t <nh c! hiu lBc
$h$ lu*t ca cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n#
& Orch nhim $h$ l% l =B ln n ca nh n)c ' x hi Di ')i ch th7 'i $h.m
$h$ lu*t, l =B $hCn ng ca nh n)c Di ')i hnh 'i 'i $h.m $h$ lu*t#
O!m l.i, t(ch nhim php l l mt lo'i ,uan h php lut $:c bit gi9a nh
nc Qth4ng ,ua c@ ,uan nh nc c! thlm ,u%nT v ch= thvi ph'm php lut& t(ong
$! nh nc Qth4ng ,ua c@ ,uan c! thlm ,u%nT c! ,u%n p G;ng cc bin php cOng
ch c! t5nh ch6t t(Jng ph't $.c ,u% $7nh M ch ti ,u% ph'm php lut $i vi ch= th-
R__
vi ph'm php lut v ch= th- $! phAi gnh ch7u hu ,uA b6t l.i v vt ch6t& tinh thKn Go
hnh vi c=a m2nh g0% (a"
:. C/- #4^9 0</-) &)9@1 .)/. #"
OHng ng ')i cc /.ng 'i $h.m $h$ lu*t l cc /.ng trch nhim $h$ l%#
OhFng thng, trch nhim $h$ l% c $h"n lo.i nh =auQ
& gh@ thuc 'o cc cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n $ /@ng trch nhim $h$
l%, ta c!Q trch nhim /o Oo n $ /@ng ' trch nhim /o cH 9uan 9uCn l% nh n)c $
/@ng#
& 1Gn c 'o mDi 9uan h ca trch nhim $h$ l% ')i cc ngnh lu*t, ta c!Q trch
nhim hAnh =B, trch nhim hnh ch0nh, trch nhim /"n =B, trch nhim ku lu*t, trch
nhim '*t chIt#
a# Orch nhim hAnh =B c Oo n $ /@ng Di ')i nhng ngi c! hnh 'i
$h.m ti c 9u: <nh trong V lu*t Ânh =B# 1h3 ti trch nhim hAnh =B l nghim
khac nhIt trong =D cc +in $h$ trch nhim $h$ l% khi x[m xit , g!c chung nhIt#
+# Orch nhim hnh ch0nh ch :3u /o cc cH 9uan 9uCn l% nh n)c ha: nh
chc trch c! them 9u:(n $ /@ng Di ')i cc ch th7 c! hnh 'i 'i $h.m hnh ch0nh#
c# Orch nhim /"n =B l lo.i trch nhim $h$ l% /o Oo n $ /@ng Di ')i cc
ch th7 'i $h.m /"n =B#
/# Orch nhim ku lu*t l lo.i trch nhim $h$ l% $ /@ng Di ')i ch th7 'i
$h.m ku lu*t, /o th tr,ng cc cH 9uan, Hn '< ti3n hnh#
# Orch nhim '*t chIt l lo.i trch nhim $h$ l% /o cc cH 9uan, Hn '<### $
/@ng Di ')i cn +, cFng chc, cFng nh"n, ngi lao ng### ca cH 9uan, Hn '< mAnh
trong trng h$ h g": thit h.i '( ti =Cn cho cH 9uan, Hn '<#
III. BMU TbANH PHcNG V CHCNG VI PHM PHP LUT
1. N)~&? &?$VW& &)e& y& SR& 0n&) 0<^&? '9 .)^1 .)/. #$%0 0<4&? 78 )29
Orong ch3 x hi ch nghXa mc /6 .i a =D nh"n /"n tB gic thBc hin $h$
lu*t, tu: nhin, hin tng 'i $h.m $h$ lu*t trong x hi ta 'dn cKn tHng Di $hN +i3n,
c +it l , giai o.n 9u ln ch nghXa x hi#
-gu:n nh"n /dn 3n tAnh tr.ng 'i $h.m $h$ lu*t trong x hi ta rIt a /.ng '
$hc t.$ khFng th7 nu ra h3t c, mc /6 '*:, 'dn c! th7 k7 ra mt =D ngu:n nh"n cH
+Cn =auQ
Th nht, /o tn / ca x hi cc 7 l.i trong kinh t3 ' =inh ho.t; Cnh h,ng
ca lDi =Dng ' =inh ho.t khFng lnh m.nh t? cc n)c khc t)i nh"n /"n m c +it l
+ $h*n thanh, thi3u nin# Zi(u n: Cnh h,ng l)n t)i nh*n thc ' nh"n cch ca con
ngi#
Th hai, /o =B chDng $h ca cc th3 lBc th6 <ch Di ')i cFng cuc x": /Bng
ch nghXa x hi#
Th ba, '( ch 9uan ! l =B :3u kim trong cFng tc 9uCn l% x hi /dn t)i 9u
trAnh 9uCn l% cKn nhi(u =H h,, thi3u =!t# ^ thDng $h$ lu*t cha hon thin, cKn nhi(u
m"u thudn, chSng chio# O n.n x hi, c +it l t tham nhcng cKn nhi(u# 1hIt lng
ho.t ng ki7m tra, gim =t cha cao, ho.t ng ca cc cH 9uan chu:n mFn Iu tranh
$hKng, chDng ti $h.m ' nhng hin tng tiu cBc trong x hi cKn thi3u =!t ' hiu
9uC thI$#
:. N)~&? .)+s&? )+,&? -s ]U& Sm .)&?\ -)A&? '9 .)^1 .)/. #$%0 0<4&? 78
)29 05
R_h
Orong Iu tranh $hKng ' chDng 'i $h.m $h$ lu*t cEn c ti3n hnh th[o cc
$hHng h)ng cH +Cn =auQ
& ZIu tranh kin 9u:3t ')i nhng $hEn t> $h.m ti, x> l% nghim minh mi 'i
$h.m $h$ lu*t#
& OGng cng cFng tc gio /@c $h$ lu*t trong mi Di tng ' +Lng nhi(u hAnh
thc, $hHng $h$ a /.ng, c +it trong tEng l)$ thanh, thi3u nin, trong nh trng '
trong hng ngc cn + nh n)c n!i chung ' cn + cc cH 9uan +Co ' $h$ lu*t n!i
ring nhLm n"ng cao hiu 9uC ho.t ng $hKng ng?a 'i $h.m $h$ lu*t#
& Ze: m.nh cFng cuc $ht tri7n kinh t3, x!a +P ngh}o nn, cCi thin /"n =inh,
gio /@c % thc tB gic, .o c con ngi Tit -am, n"ng cao /"n tr0 n!i chung ccng l
mt $hHng h)ng 9uan trng xo +P tAnh tr.ng 'i $h.m $h$ lu*t#
& 5o.i tr? nhng ngu:n nh"n, i(u kin trBc ti3$ '( mt khch 9uan ' ch 9uan
=Cn =inh ra ti $h.m ' 'i $h.m $h$ lu*t khc#
ZIu tranh $hKng ' chDng 'i $h.m $h$ lu*t & mt hin tng g": tiu cBc, g":
thit h.i cho cC x hi ' t?ng cFng /"n khFng chJ l nhim ca -h n)c, m cKn l =B
nghi$ chung ca myi cFng /"n ' myi tN chc x hi#
CHU HII N TP
R# Khi nim 'i $h.m $h$ lu*to
]# gh"n t0ch cc :3u tD cIu thnh 'i $h.m $h$ lu*t#
_# 1Gn c 7 $h"n lo.i 'i $h.m $h$ lu*to
h# Khi nim trch nhim $h$ l%o
k# 1c lo.i trch nhim $h$ l%o
n# -gu:n nh"n 'i $h.m $h$ lu*t ' cc +in $h$ Iu tranh $hKng chDng 'i
$h.m $h$ lu*to

R_k
CHNG
PHP CHq ! HI CHG NGH|A V TbT Tw
PHP LUT ! HI CHG NGH|A
I. KHI NIM PHP CHq ! HI CHG NGH|A
gh$ ch3 x hi ch nghXa l mt khi nim rng +ao gSm nhi(u mt, 'A '*:, 7
lm =ng tP khi nim n: cEn x[m xit n! , cc +Anh /in =auQ
& gh$ ch3 x hi ch nghXa l ngu:n tac tN chc ' ho.t ng ca + m: nh
n)c x hi ch nghXa# ": khi nim $h$ ch3 x hi ch nghXa th7 hin , chy, n! Ki
hPi 'ic tN chc ' ho.t ng ca cc cH 9uan nh n)c W' ca cC + m: nh n)c n!i
chungY $hCi c ti3n hnh th[o 8ng 9u: <nh ca $h$ lu*t; mi cn + ' nh"n 'in
nh n)c (u $hCi nghim chJnh ' trit 7 ton trng $h$ lu*t khi thBc hin cc 9u:(n
' nghXa '@ ca mAnh; mi 'i $h.m $h$ lu*t $hCi c x> l% nghim minh#
& gh$ ch3 x hi ch nghXa l ngu:n tac ho.t ng ca cc tN chc ch0nh tr<& x
hi ' cc on th7 9uEn ch8ng# Orong x hi x hi ch nghXa cc tN chc ch0nh tr< & x
hi c nh n)c 9uan t"m t.o i(u kin 7 cc tN chc ! $ht tri7n# 4yi tN chc '
on th7 c! nhng $hHng $h$, hAnh thc ' ngu:n tac ho.t ng ring $h6 h$ ')i
Di tng ca tN chc mAnh# -hng /6 c tN chc /)i hAnh thc no ' => /@ng
$hHng $h$ gA thA cc tN chc ch0nh tr<& x hi $hCi tFn trng ngu:n tac $h$ ch3 x
hi ch nghXa#
1c tN chc ch0nh tr<& x hi ' on th7 9uEn ch8ng c hAnh thnh ' ho.t
ng trn $h.m 'i lnh thN nh n)c, tham gia 'o cc 9uan h x hi, trong ! cc mDi
9uan h cH +Cn m nh n)c xc l*$ ' +Co '# TA '*:, cc tN chc ' on th7 ccng $hCi
nghim chJnh ' trit 7 thBc hin $h$ lu*t ca nh n)c# ZSng thi trong khi ( ra
$hHng h)ng tN chc ' ho.t ng ca tN chc mAnh, cc tN chc ch0nh tr<& x hi '
cc on th7 9uEn ch8ng $hCi /Ba trn cH =, cc 9u: <nh ca $h$ lu*t, $hCi +Co Cm
cho ho.t ng ca tN chc mAnh nLm trong $h.m 'i m $h$ lu*t cho $hi$#
& gh$ ch3 x hi ch nghXa l ngu:n tac x> =B ca mi cFng /"n# 5 ngu:n tac
x> =B ca cFng /"n, $h$ ch3 x hi ch nghXa Ki hPi mi cFng /"n $hCi tFn trng $h$
lu*t mt cch trit 7, $hCi x> =B th[o 8ng :u cEu ca $h$ lu*t#
4i cFng /"n tFn trng ' tB gic thBc hin nghim chJnh ' trit 7 $h$ lu*t
hin hnh l i(u kin cH +Cn 7 +Co Cm cFng +Lng x hi, thBc hin ngu:n tac mi
ngi (u +Anh 2ng tr)c $h$ lu*t, l i(u kin 7 mi ngi tB /o $ht tri7n#
& gh$ ch3 x hi ch nghXa c! 9uan h m*t thi3t ')i ch3 /"n ch x hi ch
nghXa, trong mDi 9uan h n: /"n ch x hi ch nghXa l cH =, 7 cng cD n(n $h$ ch3
x hi ch nghXa, Sng thi $h$ ch3 x hi ch nghXa l :3u tD cEn thi3t khFng th7 thi3u
c 7 cng cD ' m, rng n(n /"n ch x hi ch nghXa, $ht hu: 9u:(n lm ch ca
nh"n /"n lao ng#
O? =B $h"n t0ch trn c! th7 r8t ra <nh nghXaQ Ihp ch x hi ch= nghSa l mt
ch $ $:c bit c=a $Di /ng ch5nh t(7H x hi& t(ong $! t6t cA cc c@ ,uan nh nc& tB
chc kinh t& tB chc x hi& nh0n vi*n nh nc& nh0n vi*n cc tB chc x hi v mi
c4ng G0n $u phAi t4n t(ng v th3c hin php lut mt cch nghi*m chbnh& t(it $- v
ch5nh xc"
gh$ ch3 x hi ch nghXa ' $h$ lu*t x hi ch nghXa c! mDi 9uan h m*t thi3t
')i nhau# gh$ ch3 ' $h$ lu*t l hai khi nim rIt gEn nhau, tu: nhin 'dn l hai khi
nim ring +it, $h$ ch3 khFng $hCi l $h$ lu*t m l mt $h.m tr6 th7 hin nhng :u
R_n
cEu ' =B Ki hPi Di ')i cc ch th7 $h$ lu*t $hCi tFn trng ' trit 7 thBc hin $h$
lu*t trong i =Dng x hi# gh$ lu*t chJ c! th7 $ht hu: c hiu lBc ca mAnh, i(u
chJnh mt cch c! hiu 9uC cc 9uan h x hi khi /Ba trn cH =, 'ng chac ca n(n
$h$ ch3# T ngc l.i, $h$ ch3 chJ c cng cD ' tGng cng khi c! mt h thDng
$h$ lu*t hon chJnh, Sng +, $h6 h$ ' k<$ thi#
Oh[o 9u: lu*t $ht tri7n ca ch nghXa x hi, $h$ ch3 x hi ch nghXa =U ng:
cng c cng cD ' tGng cng, +,i 'A trong ch ngi x hi c! nhng +Co Cm cEn
thi3t cho =B $ht tri7n ca n(n $h$ ch3 x hi ch nghXa#
-hng +Co Cm ! lQ
1. Nh4n* b01 !0m /? <inh t: n(n kinh t3 x hi ch nghXa ng: cng $ht tri7n
th[o xu h)ng thDng nhIt, nGng =uIt lao ng ng: cng cao t.o khC nGng n"ng cao mc
=Dng, thoC mn nhu cEu '*t chIt ca nh"n /"n lao ng#
2. Nh4n* b01 !0m /? chGnh tAH: =B $ht tri7n ca h thDng ch0nh tr< ' cc th7
ch3 ch0nh tr<, =B lnh .o ca ZCng cng =Cn Di ')i -h n)c ' ^ thDng ch0nh tr<
thDng nhIt l nhng +Co Cm cho $h$ ch3 c cng cD ' hon thin#
3. Nh4n* b01 !0m /? t t3n*: x hi x hi ch nghXa ( cao cFng tc gio /@c,
o t.o con ngi m)i x hi ch nghXa, ch8 trng $ht tri7n ' n"ng cao trAnh ch0nh
tr<, trAnh 'Gn ho ' % thc $h$ lu*t ca nh"n /"n#
Y. Nh4n* b01 !0m (h7( $e: cc +in $h$ $hKng ng?a, ngGn chn ' xo +P
nhng ngu:n nh"n /dn 3n 'i $h.m $h$ lu*t ng: cng E: , ho.t ng ca cc cH
9uan +Co ' $h$ lu*t ng: cng .t hiu 9uC cao hHn, cc 9u: <nh ca $h$ lu*t +Co
Cm cho nh"n /"n tham gia 'o cFng tc $h$ ch3 ng: cng E: ' $h6 h$#
Z. Nh4n* b01 !0m /? t& chc: cc +in $h$ nh thanh tra, ki7m tra### ng: cng
$ht tri7n ')i =B tham gia rng ri ca 9un ch8ng#
\. Nh4n* b01 !0m /? 6 h"i: c6ng ')i =B $ht tri7n ca nhi(u hAnh thc ho.t
ng $hong $h8 mang t0nh chIt x hi ca cc tN chc ' on th7 9uEn ch8ng =U t.o ra
nhng +Co Cm '( mt x hi cho 'ic cng cD n(n $h$ ch3 x hi ch nghXa#
II. NHNG jEU CU C KLN CGA PHP CHq ! HI CHG NGH|A
1. T#n tAkn* tGnh t.i ca1 c-a Uin (h7( / $5Ot
î3n $h$ ' lu*t W.o lu*tY l nhng 'Gn +Cn $h$ l% /o cH 9uan cao nhIt ca
9u:(n lBc nh n)c +an hnh, th7 hin mt cch t*$ trung % ch0 ' li 0ch cH +Cn ca
nh"n /"n lao ng trn cc lXnh 'Bc ca i =Dng x hi ' nh n)c# Z! l nhng 'Gn
+Cn c! gi tr< $h$ l% cao nhIt# TA '*:, khi x": /Bng $h$ lu*t $hCi /Ba trn nhng cH =,
nhng 9u: <nh ca î3n $h$ ' lu*t# 4i 9u: <nh ca cc 'Gn +Cn /)i lu*t (u $hCi
$h6 h$ ')i î3n $h$ ' lu*t#
Z7 thBc hin tDt :u cEu n: cEn ch8 % cC hai mtQ th nhIt, $hCi ch8 trng t)i
'ic $hCi hon thin î3n $h$ ' x": /Bng cc 'Gn +Cn lu*t 7 lm cH =, cho =B $ht
tri7n ' hon thin ca cC h thDng $h$ lu*t; th hai, $hCi nhanh ch!ng c@ th7 ho nhng
9u: <nh ca î3n $h$ ' lu*t, trit 7 tFn trng t0nh tDi cao ca î3n $h$ ' lu*t#
]# l01 !0m tGnh th.n* nht c-a (h7( ch tAQn 95J m# t1n 95.c
ruIt $ht t? +Cn chIt ' nhng c i7m c th6 ca -h n)c ' $h$ lu*t x
hi ch nghXa ' ngu:n tac mi cFng /"n (u +Anh 2ng tr)c $h$ lu*t, $h$ ch3 x hi
ch nghXa Ki hPi $hCi c! t0nh thDng nhIt '( nh*n thc ' tN chc thBc hin $h$ lu*t trn
9u: mF ton 9uDc# KhFng chI$ nh*n nhng c 9u:(n ' +it l 'F ngu:n tac no,
khFng th7 [m li c0h ca <a $hHng, ca ngnh Di l*$ ')i li 0ch chung ca nh n)c#
R_p
O0nh thDng nhIt ca $h$ ch3 khFng lo.i +P 'ic c"n nhac nhng i(u kin ca
<a $hHng# 1c cH 9uan nh n)c , <a $hHng +n c.nh 'ic chI$ hnh nghim chJnh
$h$ lu*t cKn cEn $hCi x[m xit nhng i(u kin, hon cCnh c@ th7 ca <a $hHng 7 tAm
ra nhng hAnh thc ' $hHng $h$ $h6 h$ nhLm thBc hin, $ /@ng $h$ lu*t mt cch
nGng ng, =ng t.o, c! hiu 9uC#
3. C7c c) 95an 6:J >;n* (h7( $5Ot, t& chc th;c hi%n / b01 /% (h7( $5Ot (h0i
h1,t !"n* m"t c7ch tGch c;c, ch- !"n* / cM hi%5 950
gh$ lu*t l cH =, 7 cng cD ' tGng cng $h$ ch3, 'A '*:, Ki hPi $hCi c! mt
h thDng $h$ lu*t hon chJnh ' Sng +# 4uDn lm c i(u ! Ki hPi cc cH 9uan
x": /Bng $h$ lu*t $hCi ch8 % 3n nhng +in $h$ +Co Cm cho cFng tc x": /Bng $h$
lu*t ho.t ng c! hiu 9uC#
4t khc, 7 a $h$ lu*t 'o i =Dng, cEn $hCi ch8 % t)i cFng tc tN chc '
thBc hin $h$ lu*t# K3t 9uC ca 'ic tN chc ' thBc hin $h$ lu*t l mt trong nhng
tiu chuen 7 xc <nh t0nh chIt ca n(n $h$ ch3 x hi ch nghXa# TA '*:, mt trong
nhng :u cEu t ra l muDn cng cD ' tGng cng $h$ ch3 thA $hCi +Co Cm cho cho
cc cH 9uan tN chc ' thBc hin $h$ lu*t ho.t ng c! hiu 9uC#
4t trong nhng :u cEu ca $h$ ch3 x hi ch nghXa l $hCi c! nhng +in
$h$ nhanh ch!ng ' hu hiu 7 x> l% nghim minh ' k<$ thi cc hnh 'i 'i $h.m
$h$ lu*t, c +it l ti $h.m# 1En $hCi ch8 trng cc +in $h$ 7 +Co Cm cho cc cH
9uan +Co ' $h$ lu*t c! th7 ho.t ng mt cch t0ch cBc, ch ng ' c! hiu 9uC# ZSng
thi nhim '@ +Co ' $h$ lu*t, $h$ ch3 cKn l nhim '@ ca ton x hi, 'A '*: :u cEu
n: ccng Ki hPi cc tN chc ' mi cFng /"n $hCi c! trch nhim tham gia Iu tranh
$hKng & chDng 'i $h.m $h$ lu*t, +Co ' $h$ ch3 x hi ch nghXa#
h# gh#n* t7ch AVi c#n* t7c (h7( ch /i /n h17 / /n h17 (h7( $e
OrAnh 'Gn ho n!i chung ' trAnh 'Gn ho $h$ l% n!i ring ca cc ch th7
$h$ lu*t c! Cnh h,ng rIt l)n t)i 9u trAnh cng cD n(n $h$ ch3 x hi ch nghXa# OrAnh
'Gn ho ca cFng ch8ng cng cao thA $h$ ch3 cng c cng cD m.nh mU# TA '*:,
mt :u cEu t ra l $hCi ch8 trng gan cFng tc $h$ ch3 ')i 'ic n"ng cao trAnh 'Gn
ho n!i chung ' 'Gn ho $h$ l% n!i ring ca cn +, cFng chc nh n)c, nh"n 'in
cc tN chc x hi ' mi cFng /"n#
III. TbT Tw PHP LUT ! HI CHG NGH|A
Or*t tB $h$ lu*t x hi ch nghXa l mt h thDng cc mDi 9uan h x hi trong
! con ngi thBc hin cc hnh 'i h$ $h$# T( thBc chIt, trong mi x hi, tr*t tB $h$
lu*t l ci 0ch m cc nh n)c h)ng t)i# Z7 c! tr*t tB $h$ lu*t, '( $h0a c nh"n, Ki
hPi con ngi $hCi th7 hin hnh 'i ca mAnh mt cch h$ $h$# T( $h0a cc tN chc
nh n)c ' x hi, tr*t tB $h$ lu*t c +Co Cm khi nh n)c thBc hin 8ng them
9u:(n 9u: <nh trong $h$ lu*t, Di ')i cc tN chc x hi, trong tN chc ' ho.t ng
+Co Cm ngu:n tac h$ $h$, $h6 h$ ')i li 0ch ca cc thnh 'in ' ton x hi#
Or*t tB $h$ lu*t ' $h$ ch3 l hai khi nim gEn gci ')i nhau, tu: nhin n! 'dn
l hai khi nim khc nhau mc /6 n! (u c! cc i7m chungQ (u mang +Cn chIt giai
cI$ ' (u Di l*$ ')i tAnh tr.ng tuq tin, khFng thBc hin $h$ lu*t# -goi i7m Sng
nhIt, $h$ ch3 ' tr*t tB $h$ lu*t c! nhng c th6 ring ca mAnh, n3u $h$ ch3 l =B
Ki hPi $hCi tFn trng, thBc hin mt cch nghim ngt Di ')i cc 9u: <nh ca $h$
lu*t ca cc cFng /"n, cc nh chc trch, cc cH 9uan nh n)c ' cc tN chc x hi,
R_z
cKn tr*t tB $h$ lu*t l mt h thDng cc mDi 9uan h x hi trong ! cc ch th7 $h$
lu*t thBc hin cc hnh 'i h$ $h$ khi tham gia 'o cc 9uan h#
IV. VMN B TiNG CxNG PHP CHq ! HI CHG NGH|A
Orong giai o.n hin na: 'In ( cng cD ' tGng cng $h$ ch3 x hi ch nghXa
, n)c ta ang l 'In ( cI$ thi3t 7 n"ng cao hiu lBc 9uCn l% ca -h n)c, m, rng
/"n ch x hi ch nghXa, $ht hu: 9u:(n lm ch ca nh"n /"n lao ng#
Z7 cng cD ' tGng cng $h$ ch3 x hi ch nghXa $hCi $ /@ng nhi(u +in
$h$ Sng + trong ! c! cc +in $h$ cH +Cn nhQ OGng cng =B lnh .o ca ZCng
Di ')i cFng tc $h$ ch3; Ze: m.nh cFng tc x": /Bng ' hon thin h thDng $h$ lu*t
x hi ch nghXa; OGng cng cFng tc tN chc thBc hin ' $ /@ng $h$ lu*t; OGng
cng cFng tc ki7m tra, gim =t ' x> l% nghim minh nhng hnh 'i 'i $h.m $h$
lu*t#
1. Tr&? -+&? T` #8&) S^4 ->5 BU&? SA9 ',9 -g&? 0/- .)/. -)R
Z": l +in $h$ cH +Cn, +ao tr6m, xu:n =uDt trong 9u trAnh cng cD ' tGng
cng $h$ ch3 x hi ch nghXa# B lnh .o ca ZCng th7 hin tr)c h3t , 'ic ZCng
( ra ng lDi, ch0nh =ch, chi3n lc $ht tri7n kinh t3 & x hi, Sng thi ( ra chi3n
lc ton /in '( cFng tc $h$ ch3# Orong t?ng thi kq ZCng ( ra nhng $hHng
h)ng '( x": /Bng $h$ lu*t, tN chc thBc hin $h$ lu*t, gio /@c n"ng cao % thc $h$
lu*t ca nh"n /"n, o t.o, +Si /ng cn + $h$ l% 7 tGng cng cho cc cH 9uan lm
cFng tc $h$ lu*t, $h$ ch3, tN chc lnh .o $hong tro 9uEn ch8ng tham gia t0ch cBc,
chDng 'i $h.m $h$ lu*t ### ! l =B lnh .o ton /in, c! % nghXa 9u:3t <nh Di ')i k3t
9uC ca cFng tc $h$ ch3#
:. BV 1^&) -g&? 0/- 7eV y`&? '* )4*& 0)9@& )@ 0)A&? .)/. #$%0 78 )29 -)>
&?)5
gh$ lu*t x hi ch nghXa l ti(n ( ca $h$ ch3 x hi ch nghXa, muDn tGng
cng $h$ ch3 x hi ch nghXa ' 9uCn l% x hi +Lng $h$ lu*t, $hCi c! mt h thDng
$h$ lu*t tHng Di hon chJnh ' Sng +# Z7 c! c mt h thDng $h$ lu*t nh '*:,
$hCi thBc hin nhi(u +in $h$ nhQ $hCi thng xu:n ti3n hnh h thDng ho $h$ lu*t
7 $ht hin ' lo.i +P nhng 9u: <nh $h$ lu*t tr6ng l$, m"u thudn, l.c h*u, +N =ung
nhng thi3u =!t trong h thDng $h$ lu*t; k<$ thi th7 ch3 ho ng lDi, ch0nh =ch ca
ZCng thnh $h$ lu*t; c! k3 ho.ch x": /Bng $h$ lu*t $h6 h$ ')i myi giai o.n c@ th7,
e: m.nh cFng tc nghin cu khoa hc $h$ l%, k| thu*t x": /Bng $h$ lu*t 7 Cm +Co
cho h thDng cc 'Gn +Cn $h$ lu*t c mang t0nh khoa hc ' .t trAnh k| thu*t cao,
m, rng cc hAnh thc nh"n /"n lao ng tham gia 'o 'ic x": /Bng $h$ lu*t#
p. Tr&? -+&? -g&? 0/- 0Z -)[- 0)`- )9@& .)/. #$%0
Z": l mt +in $h$ l)n +ao gSm nhi(u mt ho.t ng nhLm +Co Cm cho $h$
lu*t c tFn trng ' thBc hin nghim chJnh, c@ th7 lQ
& Ze: m.nh cFng tc nghin cu khoa hc $h$ l%, tGng cng cFng tc giCi th0ch
$h$ lu*t 7 lm =ng tP ni /ung ' % nghXa ca cc 9u: <nh $h$ lu*t lm cH =, cho
'ic tu:n tru:(n ' gio /@c $h$ lu*t .t k3t 9uC tDt#
& Ze: m.nh cFng tc thFng tin, tu:n tru:(n ' gio /@c $h$ lu*t nhLm n"ng cao
trAnh nh*n thc $h$ lu*t ' % thc $h$ lu*t ca nh"n /"n#
& 1h8 trng cFng tc o t.o i ngc cn + $h$ l% c! trAnh , $hem chIt
ch0nh tr< ' khC nGng cFng tc 7 xa$ x3$ 'o cc cH 9uan lm cFng tc $h$ lu*t, $h$
ch3#
R_~
& 1h8 trng cFng tc tN chc, kin ton cc cH 9uan lm cFng tc $h$ lu*t, $h$
ch3# rc <nh r\ chc nGng, 9u:(n h.n, nhim '@, ngu:n tac ho.t ng, cCi ti3n cc
$hHng $h$ chJ .o ' thBc hin, Sng thi t.o i(u kin '*t chIt cEn thi3t +Co Cm cho
ho.t ng ca cc cH 9uan ! .t hiu 9uC cao#
& Orong t?ng thi kq cEn c! =B tNng k3t, r8t kinh nghim k<$ thi 7 thI: r\ nhng
thi3u =!t, nhc i7m trong cFng tc tN chc thBc hin $h$ lu*t, ( ra nhng $hHng
h)ng ' +in $h$ tGng cng hiu lBc cFng tc !#
v. Tr&? -+&? -g&? 0/- 39m1 0<5Y ?9/1 T/0Y 7} #" &?)9W1 19&) &)~&? )*&) '9
'9 .)^1 .)/. #$%0
Vin $h$ n: nhLm +Co Cm cho $h$ lu*t c thBc hin nghim chJnh, mi
ngi (u +Anh 2ng tr)c $h$ lu*t# Vin $h$ n: Ki hPi tr)c h3t $hCi thng xu:n
tN chc 'ic ki7m tra ho.t ng ca + m: nh n)c, c +it l h thDng cH 9uan lm
cFng tc +Co ' $h$ ch3 7 $ht hin nhng =ai =!t, lch l.c, k<$ thi uDn nan, r8t kinh
nghim +Co Cm cho + m: nh n)c ho.t ng nh<$ nhng th[o 8ng ngu:n tac '
:u cEu ca $h$ lu*t#
r> l% nghim minh nhng 'i $h.m $h$ lu*t ca cn +, cFng chc th[o ngu:n
tac mi ngi (u +Anh 2ng tr)c $h$ lu*t#
ZDi ')i cH 9uan +Co ' $h$ ch3 x hi ch nghXa Ki hPi $hCi c! $hHng $h$
ho.t ng th0ch h$, c! hiu 9uC 7 nhanh ch!ng $ht hin, lm =ng tP cc '@ 'ic tiu
cBc, 'i $h.m $h$ lu*t ' $ /@ng cc +in $h$ x> l% nghim minh, ch0nh xc, 8ng 9u:
<nh ca $h$ lu*t#
CHU HII N TP
R# gh"n t0ch khi nim $h$ ch3#
]# OrAnh +: mDi 9uan h gia $h$ lu*t ' $h$ ch3#
_# -hng +Co Cm cho n(n $h$ ch3 x hi ch nghXao
h# 1c :u cEu ca $h$ ch3 x hi ch nghXao
k# 1c +in $h$ tGng cng $h$ ch3 x hi ch nghXao
Rh
RhR
CHNG I
BIU CHNH PHP LUTY C CHq BIU CHNH PHP LUT
I. BIU CHNH PHP LUT
1. K)/9 &9@1 S9($ -)&) .)/. #$%0
gh$ lu*t l h thDng cc 9u: tac x> =B nhLm i(u chJnh cc 9uan h x hi
khch 9uan# Zi(u n: c! nghXa l $h$ lu*t tc ng ln cc 9uan h x hi +Lng cch ghi
nh*n, cng cD, +Co ' ch8ng, ccng nh t.o khC nGng, i(u kin, khuFn khN cho nhng
9uan h x hi $ht =inh, $ht tri7n $h6 h$ ')i /B ki3n ca cc nh lm lu*t#
gh$ lu*t tc ng ln cc 9uan h x hi th[o ] h)ngQ Oh nhIt, Di ')i nhng
9uan h x hi $ ng nhu cEu $ht tri7n th[o h)ng ti3n + ca x hi thA $h$ lu*t +Co
' ' <nh h)ng cho =B $ht tri7n ca ch8ng# Oh hai, Di ')i nhng 9uan h m"u thudn
')i :u cEu khch 9uan ca x hi ' li 0ch ca nh"n /"n thA $h$ lu*t t.o ra nhng +in
$h$ ngGn cCn, h.n ch3 =B $ht tri7n ca ch8ng#
gh$ lu*t khFng th7 trBc ti3$ lm $ht =inh, tha: Ni, chIm /t =B tSn t.i ca cc
9uan h x hi +,i cc 9uan h x hi tSn t.i mt cch khch 9uan# gh$ lu*t chJ c! th7
a cc 9uan h x hi 'o tr*t tB, <nh h)ng cho =B $ht tri7n ca cc 9uan h x hi#
gh$ lu*t h)ng t)i nhng 9uan h x hi +Lng cc hAnh thcQ tc ng c! t0nh t
t,ng, gio /@c mang 3n cho con ngi thFng tin ' n"ng cao % thc ca h Di ')i
$h$ lu*t ' i(u chJnh c! t0nh 9u: $h.m ' t0nh +at +uc chung#
-h '*:, cEn $h"n +it khi nim tc ng $h$ lu*t ' i(u chJnh $h$ lu*t#
Zi(u chJnh $h$ lu*t ccng l =B tc ng ca $h$ lu*t ln cc 9uan h x hi, nhng
khc ')i khi nim tc ng $h$ lu*t th[o nghXa rng, i(u chJnh $h$ lu*t l 'ic /6ng
$h$ lu*t ')i t0nh cch l :3u tD c! t0nh 9u: $h.m ' t0nh +at +uc chung 7 i(u chJnh
cc 9uan h x hi# 1! th7 n!i, i(u chJnh $h$ lu*t l tc ng $h$ lu*t hi7u th[o nghXa
hm$#
B i(u chJnh $h$ lu*t c! nhng c i7m =au ":Q
& Zi(u chJnh $h$ lu*t l mt trong nhng lo.i hAnh ca i(u chJnh x hi;
& Zi(u chJnh $h$ lu*t l i(u chJnh c! t0nh <nh h)ng, t0nh tN chc ' t0nh hiu
9uC;
& Zi(u chJnh $h$ lu*t l =B i(u chJnh c thBc hin thFng 9ua mt h thDng
cc $hHng tin $h$ l% cH +Cn, c th6Q 9u: $h.m $h$ lu*t, 'Gn +Cn $ /@ng $h$ lu*t
mang t0nh c +it, c@ th7, 9uan h $h$ lu*t, hnh 'i thBc hin 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l%#
O!m l.i& $iu chbnh php lut $.c hi-u l vic Lh nc G3a vo php lut& /<
G;ng mt lo't cc ph@ng tin php l $:c th) Q,u% ph'm php lut& vPn bAn p G;ng
php lut& ,uan h php lut& hnh vi th3c hin ,u%n v nghSa v; php lT $- $iu chbnh
cc ,uan h x hi& tc $ng $n ,uan h x hi th1o ph@ng hng nh6t $7nh"
:. BA9 0+z&? '* .)+s&? .)/. S9($ -)&) .)/. #$%0
5. BA9 0+z&? S9($ -)&) .)/. #$%0
ZDi tng i(u chJnh $h$ lu*t l cc 9uan h x hi nhng khFng $hCi $h$ lu*t
i(u chJnh tIt cC cc 9uan h x hi c@ th7 m chJ i(u chJnh cc 9uan h x hi 9uan
trng, cH +Cn, i7n hAnh lin 9uan trBc ti3$ 3n li 0ch ca nh n)c, x hi ' c nh"n
con ngi#
ZDi tng i(u chJnh ca $h$ lu*t cKn c! th7 l nhng 9uan h x hi $hi =inh,
nghXa l ch8ng chJ xuIt hin khi c! 9u: $h.m $h$ lu*t, '0 /@Q cc 9uan h tD t@ng, cc
9uan h +Co hi7m###
Rh]
gh.m 'i i(u chJnh ca $h$ lu*t c! th7 tha: Ni th[o t?ng giai o.n c@ th7, $h@
thuc 'o % ch0 ch 9uan ca -h n)c ' cc i(u kin ch0nh tr<, x hi khc#
KhC nGng Wmc Y ' $h.m 'i i(u chJnh cc 9uan h x hi ca $h$ lu*t ch<u
Cnh h,ng ca cc :3u tD cH +Cn nh Q
& O0nh chIt ca cc 9uan h x hi;
& Zi(u kin '( kinh t3, 'Gn ho, x hi;
& thc $h$ lu*t ca nh"n /"n, ca cn +, cFng chc nh n)c, ca nhng nh
ch0nh tr<;
& B hon thin ca h thDng $h$ lu*t#
rc <nh $h.m 'i Di tng i(u chJnh $h$ lu*t l xc <nh ranh gi)i ca 'ic =>
/@ng $h$ lu*t 'o 'ic i(u chJnh cc 9uan h x hi, xc <nh ranh gi)i ca =B jcan
thi$ cFng khaif ca -h n)c thFng 9ua $h$ lu*t 'o =B $ht tri7n ca cc 9uan h x
hi#
]. P)+s&? .)/. S9($ -)&) .)/. #$%0
ghHng $h$ i(u chJnh $h$ lu*t l cch thc tc ng $h$ lu*t ln cc 9uan h
x hi 7 .t c m@c 0ch ( ra# -i /ung ca $hHng $h$ i(u chJnh $h$ lu*t c
9u: <nh +,i c i7m ni /ung, t0nh chIt ca 9uan h x hi ' +,i 'ai trK ca ch th7
i(u chJnh#
ghHng $h$ i(u chJnh $h$ lu*t c! nhng c i7m lQ bo -h n)c WthFng
9ua cc cH 9uan nh n)c c! them 9u:(nY t ra; c ghi nh*n trong 9u: $h.m $h$
lu*t; c -h n)c +Co Cm thBc hin trn cH =, c! th7 $ /@ng cc +in $h$ cng
ch3 nh n)c trong nhng trng h$ cEn thi3t#
1c hAnh thc tc ng ln cc 9uan h x hi c! th7 lQ cIm on WkhFng cho
$h$ ti3n hnh mt =D ho.t ng nhIt <nhY, +at +uc W+uc $hCi thBc hinmt =D ho.t
ng nhIt <nhY hoc cho $hi$ Wc $hi$ ho.t ng trong mt $h.m 'i nhIt <nhY#
4yi ngnh lu*t c! nhng $hHng $h$ i(u chJnh ring# 5% /o ca =B khc +it
! l 'A c! =B khc nhau '(Q
& 1h th7 tham gia 9uan h $h$ lu*t#
& Or*t tB hAnh thnh 9uan h $h$ lu*t#
& u:(n ' nghXa '@ ca cc +n tham gia 9uan h $h$ lu*t#
& 1c +in $h$ +Co Cm thBc hin cc 9u:(n ' nghXa '@ !#
OhFng thng, cc $hHng $h$ i(u chJnh $h$ lu*t c chia thnh ] lo.i c
trng l $hHng $h$ mnh lnh& 9u:(n u: ' $hHng $h$ tB <nh o.t WthoC thu*nY#
ghHng $h$ mnh lnh /6ng 7 i(u chJnh cc 9uan h x hi m trong ! mt +n
tham gia l nh n)c WcH 9uan nh n)c c! them 9u:(nY# ghHng $h$ tB <nh o.t
thng /6ng 7 i(u chJnh cc 9uan h x hi m cc +n tham gia 9uan h c! <a '<
+Anh 2ng ')i nhau#
_. C/- ?959 S4^& ->5 _$/ 0<n&) S9($ -)&) .)/. #$%0
B i(u chJnh $h$ lu*t ! l 9u trAnh $hCn nh =B k3 ti3$ nhau ca =B i(u
chJnh $h$ lu*t# ": chJ nu ra mt =D giai o.n cH +Cn c! lin 9uan t)i 9u trAnh i(u
chJnh $h$ lu*t# 1En ch8 % l 'ic $h"n chia n: chJ mang t0nh tHng Di#
ìai o.n th nhIt, 9u trAnh i(u chJnh $h$ lu*t +at Eu a ra cc 9u: $h.m
$h$ lu*t# 1c 9u: $h.m +at con ngi $hCi hnh ng $h6 h$ ')i li 0ch ca =B $ht
tri7n x hi# Z! l giai o.n 9u: <nh, ha: n!i cch khc l giai o.n =ng t.o, hAnh thnh
cc 9u: $h.m $h$ lu*t#
Rh_
ìai o.n th hai l giai o.n tc ng ca cc 9u: $h.m $h$ lu*t, trong giai
o.n $ /@ng cc 9u: $h.m $h$ lu*t, 9u:(n ' nghXa '@ ca cc ch th7 trong 9uan h
$h$ lu*t xuIt hin# B kin $h$ l% l :3u tD lin k3t 9u: $h.m $h$ lu*t ')i h*u 9uC
$h$ l% xC: ra, l i(u kin cEn thi3t ca giai o.n n:#
ìai o.n th +a l giai o.n thBc hin 9u:(n ch th7 ' nghXa '@ $h$ l%, nghXa
l cc 9u:(n ' nghXa '@ c thBc hin trong i =Dng x hi +,i c ch th7 ca 9uan h
$h$ lu*t#
s$ /@ng cc 9u: $h.m $h$ lu*t l giai o.n c! th7 xC: ra ca =B i(u chJnh $h$
lu*t# OhBc chIt ca giai o.n n: l , chy ra cc 9u:3t <nh mang t0nh chIt 9u:(n lBc nh
n)c, Cm +Co cho =B xuIt hin, tha: Ni ha: chIm /t cc 9uan h $h$ lu*t# -h giai
o.n $ /@ng $h$ lu*t m -h n)c a 'o 9u trAnh i(u chJnh $h$ lu*t cc 9uan h
c@ th7, ki7m tra =B xuIt hin ' thBc hin n!#
u trAnh i(u chJnh $h$ lu*t n!i trn c! th7 /iMn tC /)i /.ng =H S =auQ
B thi3t ch3 9u:
$h.m $h$ lu*t
ruIt hin 9u:(n '
nghXa '@ $h$ l% OhBc hin 9u:(n
' nghXa '@ $h$
l%
s$ /@ng 9u: $h.m
$h$ lu*t W=B kin $h$
l% l i(u kin cEn c!
cho =B k3t nDiY

II. C CHq BIU CHNH PHP LUT
1H ch3 i(u chJnh $h$ lu*t l h thDng thDng nhIt cc $hHng tin $h$ lu*t,
nh ! m thBc hin c =B i(u chJnh c! k3t 9uC cc 9uan h x hi $h6 h$ ')i cc
m@c 0ch ca x hi#
^ thDng cc $hHng tin $h$ l% m thFng 9ua ! $h$ lu*t i(u chJnh cc 9uan
h x hi +ao gSmQ 1c 9u: $h.m $h$ lu*t, cc 'Gn +Cn c +it, cc 9uan h $h$ lu*t,
cc hnh 'i thBc hin 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l%#
1. X5J (h,m (h7( $5Ot
u: $h.m $h$ lu*t l 9u: tac x> =B chung, /o cc cH 9uan nh n)c c! them
9u:(n +an hnh# -him '@ ca 9u: $h.m $h$ lu*t trong cH ch3 i(u chJnh $h$ lu*t lQ
& rc <nh nhng tN chc, c nh"n Wgi chung l ch th7Y ch =B +Lng cch chJ ra cc 9u:(n, nghXa '@ ca ch th7#
2. Dn b0n 7( >Wn* (h7( $5Ot
Orong cH ch3 i(u chJnh $h$ lu*t, 'Gn +Cn c +it c! 'ai trK c@ th7 ho nhng
9u: tac x> =B chung thnh nhng 9u: tac x> =B c@ th7 cho nhng ch th7 xc <nh, ghi
nh*n 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l% ca h# 1c 9u:(n ' nghXa '@ m 'Gn +Cn c +it a ra
cho cc ch th7 c@ th7 khFng th7 khc +it '( ni /ung =o ')i nhng 9u: <nh trong 9u:
$h.m $h$ lu*t#
TGn +Cn $ /@ng $h$ lu*t c! th7 tham gia 'o cH ch3 i(u chJnh $h$ lu*t , hai
giai o.n khc nhau#
& ìai o.n Eu 7 c +it ho 9u: tac x> =B chung thnh 9u: tac x> =B c +it khi
9u: $h.m $h$ lu*t 9u: <nh WKi hPiY l =B c +it ho cc 9u:(n ' nghXa '@ ! $hCi /o
Rhh
cH 9uan nh n)c c! them 9u:(n Wnhng ngi c! trch nhim, 9u:(n h.nY ti3n hnh ch
khFng $hCi /o nhng ch th7 tham gia 9uan h x hi ! ti3n hnh#
& ìai o.n =au n! c /6ng 7 c +it ho cc +in $h$ tc ng ca nh n)c
m + $h*n ch3 ti ca cc 9u: $h.m $h$ lu*t 9u: <nh Di ')i cc ch th7 $h$ lu*t#
Ou: nhin, cEn ch8 % l trong mt =D trng h$, =B c +it ho cc 9u:(n '
nghXa '@ $h$ l% khFng nhIt thi3t $hCi thBc hin +Lng 'Gn +Cn c +it, '0 /@Q mt =D 9u:
<nh trong 5u*t ^Fn nh"n ' ìa Anh#
1c 9u:(n ' nghXa '@ $h$ l% ca ch th7 chJ $ht =inh, tha: Ni, chIm /t khi
trong thBc t3 cuc =Dng xuIt hin nhng i(u kin, hon cCnh, =B kin c@ th7 m ch8ng
c nu ra trong cc 9u: $h.m $h$ lu*t W! l =B kin $h$ l%Y# B kin $h$ l%
trong cH ch3 i(u chJnh $h$ lu*t l chi3c cEu nDi gia % ch0 nh n)c Wth7 hin trong 9u:
$h.m $h$ lu*t Y ' 9uan h x hi#
3. X5an h% (h7( $5Ot
b6ng 9u: $h.m $h$ lu*t 7 i(u chJnh 9uan h x hi lm cho 9uan h x hi
mang t0nh chIt $h$ l%, nghXa l t.o ra cho cc +n tham gia 9uan h x hi ! c! cc
9u:(n ch th7 ' nghXa '@ $h$ l% nhIt <nh# uan h $h$ lu*t l mt :3u tD cEn
thi3tca cH ch3 i(u chJnh $h$ lu*t, nh ! m 9u: $h.m $h$ lu*t c thBc hin trong
cuc =Dng# uan h $h$ lu*t $ht =inh ')i ni /ung l 9u:(n ch th7 ' nghXa '@ $h$
l% Di ')i cc ch th7 c@ th7 c! khC nGng thBc hin c# Ou: nhin, 7 cho 9u:(n '
nghXa '@ ! c thBc hin $hCi thFng 9ua hnh 'i thBc t3 thBc hin cc 9u:(n ' nghXa
'@ $h$ l% ca cc ch th7 $h$ lu*t# -h '*:, +Lng hnh 'i thBc t3 ca mAnh cc ch th7
$h$ lu*t lm cho cc 9u: <nh ca $h$ lu*t i 'o cuc =Dng hin thBc#
Y. b thc (h7( $5Ot
thc $h$ lu*t tham gia 'o tIt cC cc giai o.n ca 9u trAnh i(u chJnh $h$
lu*t# -! l cH =, t t,ng chJ .o ton + 9u trAnh i(u chJnh $h$ lu*t 7 'ic i(u
chJnh $h$ lu*t c ti3n hnh 8ng an, c! cH =, khoa hc ' .t hiu 9uC cao#
Z. dh7( ch
gh$ ch3 l mt ngu:n tac cH +Cn ca 9u trAnh i(u chJnh $h$ lu*t# -! Ki hPi
mi ho.t ng i(u chJnh $h$ lu*t $hCi $h6 h$ ')i $h$ lu*t# 1hJ 9uCn l% x hi +Lng
$h$ lu*t ' khFng ng?ng tGng cng $h$ ch3 x hi ch nghXa m)i xo +P c =B
9uCn l% /Ba trn % ch0 ch 9uan, tuq tin, xo +P c =B 9uCn l% tuq thuc 'o cc tAnh
ti3t ngdu nhin, 'o t"m tr.ng ' t0nh cch ca nh 9uCn l%, lm cho cc :3u tD ca cH
ch3 i(u chJnh $h$ lu*t c! th7 lin k3t c trong mt th7 thDng nhIt, ho.t ng nh<$
nhng ' Sng + nhLm .t c cc m@c 0ch t ra#
O!m l.i, cH ch3 i(u chJnh $h$ lu*t l mt h thDng $hc t.$ cc $hHng tin,
9u: trAnh $h$ l% rng +uc ldn nhau ' Cnh h,ng 9ua l.i ')i nhau# 1h0nh 'A th3, hiu
9uC i(u chJnh $h$ lu*t $h@ thuc 'o tIt cC mi :3u tD ca cH ch3 i(u chJnh $h$ lu*t
ch khFng ring gA mt :3u tD no, n3u trong 9u trAnh i(u chJnh $h$ lu*t, mt :3u tD
no ! khFng c Cm +Co =U /dn 3n ngu: cH m@c 0ch i(u chJnh $h$ lu*t =U khFng
.t c#
CHU HII N TP
R# Khi nim i(u chJnh $h$ lu*to
]# 3u tD 9u: <nh mc ' $h.m 'i i(u chJnh $h$ lu*to
Rhk
_# u trAnh i(u chJnh $h$ lu*to
h# Khi nim cH ch3 i(u chJnh $h$ lu*to
Rhn
TI LIU THAM KHLO
R# ìo trAnh l% lu*n nh n)c ' $h$ lu*t, Khoa 5u*t, Z.i hc uDc ìa ^ -i,
^ -i, ]k#
]# ìo trAnh l% lu*n nh n)c ' $h$ lu*t, Orng Z.i hc 5u*t ^ -i, -rV O
$h$, ^ -i & ]p#
_# ìo trAnh l% lu*n chung '( nh n)c ' $h$ lu*t, ^c 'in 1h0nh tr< uDc gia
^S 1h0 4inh, -rV l% lu*n ch0nh tr<, ^ -i & ]h#
h# Tc ^Sng tnh, ON chc ' ho.t ng ca ngh< 'in mt =D n)c trn th3 gi)i,
-rV 1h0nh tr< uDc gia, ^ -i & ]R#
k# -gu:Mn ZGng bung, -h n)c ' trch nhim ca nh n)c, -rV O $h$, ^
-i & ]n#
n# 4ont[=9ui[u, Oinh thEn $h$ lu*t, ngi /<ch & ông Ohanh Z.m, -rV ìo
/@c, ^ -i &R~~n#
p# 5 4inh O"m, r": /Bng ' hon thin h thDng $h$ lu*t Tit -am & -hng 'In
( l% lu*n ' thBc tiMn, -rV 1Fng an nh"n /"n, ^ -i & ]_#
z# î3n $h$ Tit -am nGm R~hn, R~k~, R~z, R~~]#
~# TGn kin Z.i hi ZCng ton 9uDc cc kq Tv, Tvv, Tvvv, vr, r#
Rhp

Giao Trinh LLNN Va PL (Thamkhao)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao Trinh LLNN Va PL (Thamkhao)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PHN DN NHP MN HC

You might also like