SERADA ( RT ALTI ) DOMATES YETTRCL

FDE YETTRME ORTAMI HAZIRLANMASI

Har Yapm

Seralarda yetitirilen hibrit domates tohumlar olduka pahaldr. Bu nedenle fide yetitirirken,
ekirdek kaybn en aza indirmek, gl ve salkl fide elde ede-bilmek iin baz kurallara
uymak gerekmektedir.
Fideler, ya dezenfeksiyonu yaplm, bitki besin maddelerince zenginle-tirilmi hazr torflarda
ya da zel olarak hazrlanan har topranda yetitirilmelidir.
Hazr torflarn steril olmas, bitki besin elementlerini iermesi, fideyi 10-15 gn erken
yetitirmesi ve hazrlanmasnn kolay olmas asndan olduka avantajlar vardr.
Har tohum ekiminden 2-3 ay nce hazrlanmaya balanmaldr.
ok farkl har hazrlama ekilleri varsa da; en yaygn olan forml unlardr:

1. 6 ksm iftlik gbresi,
3 ksm bahe topra,
1 ksm dili dere kumu.
2. 2 ksm iftlik gbresi,
2 ksm orman topra,
1 ksm dili dere kumu.
3. 4 ksm iftlik gbresi,
2 ksm bahe topra,
1 ksm dili dere kumu.

Harta kullanlan ahr gbresi en az ay nceden temin edilmeli, mutlaka iyi yanm olmal,
bitkiye zararl tuz, asit vb. maddeleri ihtiva etmemeli ve iinde bitki artklar bulunmamaldr. Bu
nedenle harca girecek malzemeler 1 cm. delikli elekle elenmelidir. Elendikten sonra yukarda
belirtilen oranlarda birbirleriyle iyice kartrlmal ve sulanarak nemlendirilmelidir. Zaman
iinde birka defa aktarlarak ve nemlendirilerek harcn istenilen vasf kazanmas salanmaldr.
Hazrlanan harcn gda deerini artrma bakmndan tohum ekiminden nce ticari gbreler ile
takviye edilmesi tavsiye edilir. Bunu temin iin her 1 m3 (50 teneke) harca 1-1,5 kg. 15-15-15
gbresi veya 1,5 kg. Triple Sper Fosfat gbresi ilave edilmelidir.

TOHUM EKM VE MLENME FAKTRLER

Tm tohumlarda olduu gibi, domates tohumunda da imlenme ve fide oluumu iin drt faktr
gereklidir:
Tohumun imlenme olgunluunda olmas,
Yeterli su (nem),
Yeterli s,
Yeterli oksijen.

a) Genel bir kural olarak, bir bitkiden elde edilen tohumun imlenme olgunluuna erimi ve
belirli bir dinlenme ihtiyacn tamamlam olmas gereklidir. Bu zelliklere sahip olmayan
tohumun imlenmesi tesadfe braklm olur.

Normal bir tohum; blnme ve oalma kabiliyetinde olan bir embriyo ile imlenme esnasndaki
hayati olaylar iin harcanacak besi dokusu (nucellus)ndan oluur.

imlenmede ilk saaklar ve gvde embriyodan meydana gelir. Gda maddeleri ise nucellustan
salanr. Klorofil teekkl edinceye kadar olay byle devam eder. yle ise, bir tohumun salkl
ekilde imlenip fide haline geebilmesi iin, yeterli bir embriyo gcne ve gda deposuna sahip
olmas gerekir. Aksi takdirde imlenme dzensizlii veya fide halinden nce lmler meydana
gelebilir.

b) Tohumun imlenebilmesi, hayati olaylara balayabilmesi ve bu olaylar tamamlayabilmesi
iin, ikinci faktr su (nem)dur. Yeterli nemi bnyesine alan tohum hemen imeye balar. ime
iin yeterli suyun zerindeki miktar, yani ar su ortam oksijensiz brakaca iin zararldr.

c) Tohumun imlenebilmesi iin minimum bir scakla ihtiyac vardr. Bu minimum scakln
altndaki derecelerde imlenme gereklemez iken, minimum scakln zerindeki s
derecelerinde imlenme sresi ksalr.

Domates tohumunun minimum imlenme scakl 10 0Cdir. Bu scaklkta tohum 43 gnde
imlenir. Toprak scakl 15 0C olduunda 14 gnde, 20 0C olduunda 8 gnde ve 25 0C
olduu zaman ise 6 gnde imlenirler.

Yani, tohum ekimi iin ya toprak scaklnn en az 10 0Cnin zerine kmas beklenmeli ya da
scakl uygun seviyeye karacak tedbirleri almak gerekir.

d) Tohumun imlenmesinde kullanlacak enerji oksijen ile salandndan, bu faktr olmakszn
dier faktrler mevcut olsa bile imlenme gereklemez.

Tohum, imlenme esnasnda oksijen kullanarak bnyesindeki gda maddelerini yakmak
durumundadr.Gereinden fazla derin ekilen tohumlarda, depo maddelerinin oksijen ile
yaklmas sonucu oluan CO2 tohumlarn etrafn kuatarak anaerob bakteriler iin uygun bir
ortam hazrlar ve tohumlar rr. Bu nedenle genel bir kaide olarak, tohumlarn ekim derinlii
tohum byklnn (genilik) 2-3 katn gememelidir.

Karadeniz sahil artlarnda erken ilkbahar yetitiricilii iin tohum ekimi stmasz sera
koullarnda 20 ubat-5 Mart tarihleri arasnda yaplmaldr. Tarih ne alndka tohumlarn
souktan zarar grme riski artmaktadr. D sahaya ynelik tpl fide almalarnda tohum
ekimi 25 Mart-5 Nisan tarihleri arasnda yaplmaldr.

Domates tohumlar nce kasalara ekilmelidir. Tohum ekilecek kasalarn alt tahtalar fazla suyun
akmasna msaade edecek kadar aralkl olmaldr. Kasalarda hazr torf kullanlabilecei gibi,
tpler iin hazrlanan har da kullanlabilir. Har fmige edilmemise kasalara doldurulduktan
sonra daha nce anlatlan ikili ya da l karm kasann altndan ilal su kncaya kadar
szgeli kova ile dklmelidir.

Bu ekilde hazrlanan kasalara ertesi gn 10 cm. arayla izgiler alr. Bu izgiler zerine 2 cm.
arayla tohumlar tek tek braklarak zerleri hafife kapatlr ve sulanr.
Bu ekilde ekilen kasalar imlenme scaklnn altnda olmayan scaklkta tutulmaldr. Har
ksa aralklarla azar azar sulanmal kesinlikle kurutulmamaldr.
Bu ekilde braklan tohumlar imlendikten sonra kotiledon yapraklar gelimelerini tamamlayp
yere paralel duruma gelince tplere artlmaldr. Ge kalnrsa fideler zayf ve clz olurlar.
artmaya balamadan nce kasalardaki fideler bol su ile sulanarak kklerinin zarar grmeden
kartlmalar salanr. Domates fideleri kotiledon yapraklarndan tutularak kartlmal ve ayn
ekilde tplere yerletirilmelidir. Fidenin gvdesinden kesinlikle tutulmamaldr.


SERA TOPRAININ HAZIRLANMASI

Domatesin Toprak stei

Domates toprak bakmndan pek seici deildir. Kumlu topraklardan hafif killi topraklara kadar
her tip toprakta yetitirilmesine ramen; en iyi netice organik maddelerce zengin hafif
topraklardan alnmaktadr. Yetime periyodu ok ksa olan yerlerde erkencilik ok nemlidir. Bu
nedenle erken mahsul almada kumlu-tnl topraklar ideal kabul edilmektedir. Sanayi iin yaplan
domates yetitiriciliinde erkencilikten ziyade verim nemli olduundan, yetitirme periyodu
uzun olan yerlerde tnl, killi-tnl, milli-tnl topraklar hafif topraklara tercih edilir. Domates
yetitirilecek topraklarn drenajnn iyi olmas gerekir. Domates toprak asitliine olduka
dayankldr. Toprak pHs 5 ile 5in altna dmedike kire verilmesi tav-siye edilmez.
Domates yetitiriciliinde pHnn 6-6,5 olmas tavsiye edilir.

Serada Toprak Hazrl

Serada mevcut rnn hasad biter bitmez toprak hazrlklar balamaldr. Sras ile;
a) Sera, mevcut rnn artklarndan temizlenmelidir.
b) Toprak derince ilenmelidir.
c) zellikle yal ve tuz problemi olan seralar 3-5 defa gllendirilerek sulanmaldr.
d) Bir nceki dnemde topraktan kaynaklanan hastalk veya nematod problemi grlm ise, yaz
mevsiminde toprak solarizasyonu veya solarizasyon + ilalama yaplmaldr.
e) Fidelerin seraya naklinden nce toprak analizi yaptrlarak, bilinli bir gbreleme program
hazrlanmaldr.

Sera Toprann Dezenfeksiyonu

Sera toprann eitli hastalk ve zararl problemlerinin zmnde kullanlacak ikinci bir
yoldur. Hesaplanan iftlik gbresinin mutlaka dezenfeksiyon ileminden nce verilmesi gerekir.
Metil bromid: Sera topra parseller halinde salam ve deliksiz plastik rt altna alnr. Parsel
kenarlar gaz kamasna meydan vermeyecek ekilde sktrlr. rt altna her 1 m2 iin 50-75
gram ila hesabyla yerletirilen tpler harta olduu gibi stne basmak suretiyle patlatlr. 48
saat (iki gn) sonra rt kaldrlr ve toprak ilenerek havalandrlr. Toprak mantarlar,
nematodlar, zararl bcekler ve ot tohumlarna kar etkili genel amal bir sistemdir.

GBRELEME PROGRAMININ HAZIRLANMASI

Topraa uygulanan belirli miktar azotun toprak yaps, yetitirme mevsimi, toprak scakl,
sulama artlarna gre % 70-90 alnabilir. Fosforlu gbrelerde bu oran % 25-30, potasyumlu
gbrelerde % 60-80dir. iftlik gbrelerinde ise ilk yl iin azotun % 25-30u, fosforun % 30-
35i ve potasyumun % 50-80i bitki ta-rafndan alnabilir.
Bu nedenlerle 1 ton rnn kaldrd saf maddeler yerine, uygulanmas gereken miktarlar
bilmek ve nermek daha uygun ve daha pratiktir.
Domateste 1 ton rn elde etmek iin kayplar ve bitki tarafndan alna-mayan miktarlar dahil
olmak zere aktif madde baznda uygulanmas gerekli N-P-K miktarlar tablo 2de
grlmektedir.




Tablo 2: Domateste 1 ton rn Elde Etmek in Uygulanmas Gereken
Saf N-P-K Miktarlar (kg).
Azot (N)
3,000
Fosfor (P)
1,600

Potasyum (K)
4,500
Kaynak: KAYGISIZ, Himmet; Domates Yetitiricilii El Kitab, stanbul-1996

Yetitirme mevsimi, sera tipi, serann stlp stlmad, reticinin deneyimi, tohum eidi vs.
gz nne alnarak, elde edilmesi mmkn olan rn miktar hedef olarak seilmelidir.

Bu ller ierisinde hedefimizi dekara 15 ton olarak belirlemi isek yetitirme mevsimi
boyunca toprakta bulunmas gereken saf madde NPK (azot, fosfor, potasyum) miktarlarnn
sras ile 45 kg. azot, 24 kg fosfor ve 67,5 kg potasyum olmas gerekir.

Toprak tahlili neticesi bulunan besin maddeleri bu miktarlardan karlarak uygulanmas gereken
net besin maddesi miktarlar bulunabilir.

Bu tespitten sonra, uygulanacak gbre miktarlarnn taban ve st gbrelemedeki yzde paylarnn
tespit edilmesi gerekir.

Domateste uygulanacak gbrelerin taban ve st gbrelemedeki paylar tablo 3te gsterilmitir.

Tablo 3: Kullanlacak N-P-Knn Taban ve st Gbrelemedeki Paylar (%)
Dnem
N
P
K
Dikim ncesi tabana
10-30
90-100
50-60
Dikim sonras ste
70-90
0-10
40-50
Kaynak: KAYGISIZ, Himmet; Sera reticisinin El Kitab, stanbul-1993

Bu bilgilerin paralelinde domates yetitiriciliinde tabana 1 dekar saha iin 8-10 ton iyi yanm
iftlik gbresi, ayrca suni gbre olarak 50-60 kg. Amonyum Nitrat + 50-60 kg. Triple Sper
Fosfat (TSP) + 50-60 kg. Potasyum Nitrat + 50 kg. Magnezyum Nitrat birbirleriyle iyice
kartrlarak fide dikiminden 10-15 gn nce topran yzne serilerek en az 15-20 cm.
derinliinde toprak ilenmelidir. Eer bu gbre karm hazrlanamazsa yerine 100-125 kg. 15-
15-15 gbresi + 40 kg. Triple Sper Fosfat + 50 kg. Magnezyum Nitrat verilerek ayn ilem
yaplmaldr.


SERANIN DKME HAZIRLANMASI VE DKM

Taban gbrelemesi yaplan seralarda sra andallarn hazrlanmasna gelmitir. Bu i iin sera
taban gzelce trmklanmal ve toprak tesviye edilmelidir. Andallar tabandan 15-20 cm.
ykseklikte ve 60-70 cm. eninde hazrlanmaldr. ki andal arasnda 90-100 cm. ukur yrme
yolu braklmaldr. Kenarlardaki andallar ile sera plastii arasnda en az 25-30 cm. aralk
bulunmaldr. Ancak hafif kumlu topraklarda dikimin srtlara (andallara) yaplmasna gerek
yoktur. Byle seralarda dz olarak dikim yaplabilir.

Fideler 4 -5 hakiki yaprakl olduu dnemde fazla bekletilmeden hazr-lanm olan andallarn
her birine iki sra olmak zere sra zeri ve sra aras 50 x 50 cm. mesafelerle dikilmelidir.
Dikimde ukur derin almamal ve fidenin kk boazna kesinlikle toprak gelmemelidir.
Fidelerin dikimi esnasnda toprak nemi (tav) yeterli olmaldr.


Andallara dikilen fideler, kk rklne kar har ilalamasnda kullandmz gibi ikili ya da
l karm eklinde hazrlanan ilal su ile can suyu eklinde bitki kk boazna gelecek
ekilde ilalanmaldr. Bu maksatla 100 litre suya 250 cc. PrevicurN + 100 gr. Carbendazim
eklinde ikili karm veya 100 litre suya 600 gr. Aprin 35 DS. + 4000 gr. Pomarsol Forte veya
Captan + 400 gr. Benomyl veya Carbendazim eklinde l karm hazrlanabilir.

Andal 60-70 cm
Yrme Yolu 90-100 cm.
D saha yetitiriciliinde Konya linde fidelerin darya nakli havalarn normal seyri halinde
10 Maystan sonra yaplmaldr.

BAKIM LER

apalama
Dikimden sonra fazla bekletilmeden apa yaplarak fidelerin kk boazlar gevek toprakla
doldurulur. Birinci apadan 2-3 hafta sonra ikinci apa yaplr. kinci apayla beraber fideler ipe
alnmaldr.
Kaymak tabakasn krma, topran rutubetini muhafaza etmesi ve topran havalanmasnn
salanmas bakmndan gerekli grldnde apalama birka kez tekrarlanabilir. Yzeydeki
kkler nedeniyle derin apadan kanlmaldr.
Mallama
Bitkilerin daha iyi gelime gsterebilmeleri iin topran fiziksel zelliklerini (scaklk, nem vb.)
artrmak, kaliteli, erkenci ve bol rn almak amacyla toprak yzeyinin ince bir tabakayla
kaplanmasna mallama denir.
Mal materyali olarak am pr, bitki saplar, saman balyalar, torf gibi maddeler
kullanlabilecei gibi daha kullanl olarak deiik renk ve kalnlktaki plastikler mal materyali
olarak kullanlabilir.

Mallamann faydalarn yle sralayabiliriz:

- Mallama toprak yzeyinde buharlamay nlediinden daha az sulamaya ihtiya duyulur.
- effaf plastikle mallamada toprak scakl 3-5 0C daha fazla olduundan bitki kkleri daha
iyi gelimekte ve bu durum kuvvetli bir bymeyi tevik etmektedir. Mallamadan istenilen
faydann salanmas iin dikim ynnn kuzey-gney istikametinde olmasnda byk yararlar
vardr. zellikle ipe sardrlan, uzun boylu ve birbirini glgeleyen domates gibi bitkilerde dikim
kuzey-gney istika-metinde olmaldr.
- Yabanc otlarn kontrolnde faydaldr.
- effaf plastik mallarda, maln altnda biriken su damlacklar yanstarak sera iinde
mtecanis bir aydnlatma (illimunasyon) salamakta ve bu durum fotosentez olayn
artrmaktadr.
- Plastik mallama toprak rutubetini tuttuundan sera ierisinde rutubete bal olarak gelien
mantari ve bakteriyel hastalklarn yaylmasn nlemektedir
(Mildiy gibi).
Mallama toprak tam tavnda iken dikime hazrlandktan sonra plastik mal materyali gergin bir
ekilde toprak zerine serilir. Fidelerin gelecei yerlere + , O veya X eklinde kesilerek fideler
dikilir. Plastik yanlarndan n eklinde telle de topraa tutturularak plastiin kaymas nlenir.
Ayrca fideler dikildikten sonra da mal rtlebilir. Bu uygulamada maln ekilmesi annda ok
daha fazla dikkat etmek gerekir. 0,02 mm. kalnlndaki plastik materyali dekara 18-20 kg.
yeterli olmaktadr.

pe Alma
Srk domates eitleri kendiliinden dikine byyemeyen bitkiler olduklarndan dik
byyebilmeleri iin askya alnmalar gerekir. pe alma ilemi gecikince fideler saa-sola yatar,
krlrlar ve ileri dnemlerde verimden derler.
Domates bitkilerinde gvde ve byme noktalar olduka gevrek dokulardr. pe alma ve sarma
ilemlerinde bunlarn yaralanmamasna dikkat edilmelidir.
pe almann yararlar yle sralanabilir:
- pe alma bitkide gren yzeyin artmasn salar.
- pe alnan domateslerde her trl bakm ileri daha kolay olur.
- pe alma rnde kaliteyi artrr.
- pe alnan bitkilerde hastalk ve zararl kontrol kolaylar.
- Birim alana dikilen bitki says artacandan verim artar.
Askya alma ekilleri unlardr.
Fideler yerlerine dikildikten sonra sra zeri boyunca yerden bir ip ekilir. Ask ipinin bir ucu
yerdeki ipe, dier ucu yukardaki tele balanr ve bitki bu ipe sardrlr.
kinci bir yntem ise, dip ksmndan ileride bitkiyi bomayacak ekilde genie olmak artyla
bir dm atlr ve dier ucu zel ask engeline veya tepedeki tele balanr. Ask teline
balamann ileride bitki tel boyuna ulatnda aaya kaydrma veya tepede yer deitirmede
kolaylk salama gibi avantajlar vardr.

Budama

Domateste budama koltuk alma, yaprak alma ve tepe kesimi eklindedir.
Blge koullarnda nerilen daha nce de bahsedildii gibi srk domates eitleridir ve bunlarn
tek gvde halinde bytlmeleri gerekir. Bu yzden yaprak sap ile gvde arasndaki srgnler
2-3 cm. boyundayken daha fazla bytlmeden koparlmaldr. Bu ilem iin kesici alet
kullanlmamaldr. Salkl ve suyu yeterli olan bitkilerde koltuklar elle rahatlkla
koparlabilmektedir.

Yal, hastalkl ve fizyolojik olarak hayatiyetini kaybetmi yapraklarn alnmas gerekir.
Bylece bitkilerde daha iyi havalanma ve klanma salanmakta, dier bakm ilemlerinin ve
hasadn yaplmas kolaylamaktadr.

Ayrca ilk salkmdaki meyveler normal bykln alp renkleri dnmeye baladnda, bu
salkmn altndaki yapraklar alnmaldr. st salkmlardaki mey-veler de gelitike ayn ekilde
onlarn altndaki yapraklar da alnmaldr.
Yapraklar alnrken hastalklar bulatrma ihtimalinden dolay bak, makas vb. kesici aletler
kullanlmamaldr. Bu i elle rahatlkla yaplabilir. Bunun iin yaprak sap nce gvdeye doru
yatrlr. Daha sonra geriye doru kanrtlarak gvdeden koparlr.

Meyvelerin daha abuk olgunlamalar ve daha iri olmalar iin tepe alma ilemi yaplmaldr.
Tepe alma ile bitki gelimesi durdurulur ve meyvelerin daha abuk olgunlamas tevik edilmi
olur. Tepe alma ilemi braklmas gereken Salkm saysndan sonra 2 yaprak braklarak bunun
zerinden gvdeyi kesme eklinde uygulanr.

Blge koullarnda domateste Mays dikiminde 8 salkm, Temmuz dikiminde 6 salkm ve
Austos dikiminde 4 salkm braklp tepesi kesilmelidir.

Sulama

Uygulama ekli nasl olursa olsun, topraa tatbik edilen belirli miktar suyun toprak iindeki
durumu yle zetlenebilir:

a) Bitkilerin kk blgesi iinde kalarak kolayca kullanlabilen biyolojik su.
b) Szarak bitki kk blgesinden uzaklaan faydasz su.
c) Bitki kk blgesinin hemen altnda kalp, kapilarite ile bitkilere ksmen faydal olabilen l
su.

Biyolojik su miktarn etkileyen faktrlerden birisi, bitkinin kk yapsdr. Olduka derin saak
kklerden oluan domates bitkilerinde biyolojik su miktar olduka fazladr.

Domates yetitiriciliinde, toprakta rutubetin iyi bir ekilde tutulmasna ihtiya vardr. Rutubetin
yetersizlii verimin azalmasna neden olur. Ayn ekilde fazla miktarda azotlu gbreleme ile
fazla sulama da verimin dmesine ve rnn gecikmesine neden olur.

Sulamaya kk civarndaki toprak rutubetine batmak suretiyle karar verilir.

Domatesin su istei yle anlalr:

Byme noktasnn alt iyice incelir, renk koyular ve tyllk miktar artar, bitki bnyesindeki
sertlik kaybolur. Koltuklar elastiki bir durum alrlar ve budama gleir. Bunun nedeni, bitki
bnyesindeki suyun azalmasdr. Eer sabah saatlerinde koltuktan kan srgnlerin koparlmas
glemi ise, baka bir ifade ile srgnler kolayca krlmyorsa su verme zamannn geldii
anlalr. Bundan baka, sabah saat 8-9 sralarnda parlak yeil renkte olmas gereken yapraklar,
donuk bir renge dnerlerse ve parlak sar renkte olan iekler saman sars bir renge dnrlerse
bitki su istiyor demektir.

Domates yetitiriciliinde ilk meyveler grlnceye kadar sulamadan kanlmaldr. Bu devrede
bitkiye lazm olan su, muntazam apalama yaplarak toprakta muhafaza edilebilir. Hava ok
kurak giderse, o zaman bir-iki defa fazla olmamak artyla su verilebilir. Yeni dikilmi fideler
iin dikkatli olmak gerekir. Zira ar sulama toprak ssn drr, topra havasz brakr ve
bymeyi yavalatr. Meyve baladktan sonra tedrici olarak sulama artrlr. Scak havalarda
kumlu topraklarda her 2-3 gnde bir, ar topraklarda 3-7 gnde bir sulama yaplr.

retici artlarnda uygulanabilecek iki tip sulama ekli vardr:

a) Damla sulama
b) Kark veya tava sulama

Kark, tava veya dz sulamalar iin en iyi uygulama az su-sk su prensibini uygulamaktr.
Blgemiz artlarnda uygulanabilecek sistem kk alanlarda hortumla tek tek sulama ve sra
aralarna alan karklara su verme eklidir.

Blgemizde yeterince tannmamasna ramen salma ve kark usul sulamann eitli
mahzurlarn ortadan kaldran yeni bir sistem de damla sulama metodudur. Bu sistemde bitkinin
gnlk su ihtiyacna gnlk olarak cevap verebilme olana vardr. Su ile birlikte gbrelemenin
de yaplmas mmkndr.

Damla sulama sisteminin balca avantajlar unlardr:

- Ar suyun sebep olduu, bitki besin maddelerinin topraktan ykanarak uzaklamas bu
sistemle asgariye iner.
- Verilen sudan bitki tam olarak istifade eder.
- Ar suyun sebep olduu ar nemden dolay oalan hastalklar bu sistemle azaltlr.
- stenildii anda istenildii kadar su verme imkan salar.
- Su ve iilikten tasarruf imkan verir.
- Verim ve kalitede art salanr.

Kltr bitkilerinin gnlk su tketimleri bitkinin byklne, mevsime ve kltrn su isteine
gre deiebilir. Fakat unutulmamaldr ki, topraa uygulanan belirli miktar suyun ancak belirli
bir miktar bitki tarafndan alnabilir olup, kalan ksm ya szarak topraktan uzaklar veya toprak
kolloidleri tarafndan tutularak bitki emrine verilmeyebilir.

Damla Sulama Sisteminde Debinin llmesi

Debi, belirli bir sistemde bir dakikada (veya bir saatte) boaltlan su miktar demektir.
Bir seraya denmi olan damla sulama sisteminin debisini lmek iin;

a) Toplam boru uzunluu,
b) Toplam meme says,
c) Meme bana ortalama debinin (dakikada cc. olarak) bilinmesi yeterlidir.

Meme bana ortalama debinin tayini iin, sistem alr durumda iken, deiik hatlarn deiik
memelerinden birer dakika sre ile akan su bir bardakta toplanp llr. Her memeden ayr ve
ayn sre iin lm yaplmaldr. lm yaplan meme says ne kadar fazla olursa yaplan
ilem o derece doru ve salkl olur.

Deiik memelerden yaplan lmler arasnda fazla bir farkllk olmamaldr. Aksi takdirde
sistemde tkanma veya baka bir arza var demektir.

Sonu olarak ortalama meme verimi (debi) bulunur ve toplam meme says ile arplarak tm
sistemden bir dakikada boaltlan su miktar bulunur.

rnein; 10 memeden yaplan lmler sonucu ortalama meme verimi 45 cc/dk. olarak
bulunmu ve tm sistemde 4.400 adet meme mevcut ise, bu sistemin dakikadaki debisi:

4.400 x 45 = 198.000 cc (198 lt), saatteki debisi ise 60 x 198 = 11.880 ltdir.

Tespit edilen bu llere gre rnein; seraya 4 ton su vermek iin sistemin alma sresini
hesaplamak basit bir orantdan ibarettir.

11,88 ton su 60 dkda akyor ise
4,00 ton su X dkda akar
_________________________________
4,00 x 60
X = -------------- = 20 dakika
11,88

Bu tespit zaman zaman yaplarak, sistemde tkanma, verimde azalma veya dalmda anormallik
olup olmad kontrol edilmelidir.

Domateste gnlk su tketimi yetitirme mevsimine, bitkinin boyuna, sera ii scaklna, toprak
yapsna gre deiir.

Normal artlar altnda ilk sulamadan itibaren son sulamaya kadar, dekara verilecek su miktar 1,5
tondan balanarak 6,5 ton ile noktalanmaldr. Ancak bu miktarlar iklim ve toprak durumu
etkileyebilir.

Yukarda anlatld ekilde sistemin debisi bulunduktan sonra sulama yapmak artk ok
kolaydr.

Sulamaya balamadan nce serann en az yerinde (ba, orta ve sonda) birer bitkinin hemen
yannda ve bitkilerin saak kk derinliinde birer ukur alr. Alacak ukur bir memenin
hemen altnda deil, iki meme arasnda almaldr ki, memeden kan suyun direkt etkisinde
olmasn.

ukurlar aldktan sonra sulamaya geilir. Makul bir sre sonra ukurlar devaml kontrol
edilerek, ukurlarn dip ksmnda sznt su grld anda sulamaya son verilir.
Bu ukurlar saak derinlii arttka kk derinliine paralel olarak derinletirilerek devaml
kullanlabildii gibi toprakla doldurularak her sulamada yeni ukur da alabilir.
Bu metot uygulanrken sistemin ka dakika altrld kontrol edilmelidir. Yukarda izah
edilen hesaba gre ka ton su verildii kolayca bulunabilir. Birka yl sonra kazanlan tecrbe
nedeniyle belki de hi ukur amadan, verilecek su miktar bilinebilir.

st Gbreleme

st gbrelemeye balama zaman kltrlere, toprak yapsna ve hava artlarna gre deiirse de,
genellikle ilk meyvelerin grlmesinden itibaren balamak uygundur. Daha erken balanacak
gbrelemeler sonucu bitki kklerinin toprak iindeki dalm alan kstlanr, dier bir ifade ile
kkler tembelleir. Ayrca bitkilerin mahsule yatmas gecikir.

Domates yetitiriciliinde st gbrelemeye balama zaman birinci salkmdaki meyvelerin ceviz
byklne geldii zamandr. Bundan sonra her hafta sulamalarla birlikte dekar bana
aadaki gbreleme program erevesinde gbreleme yaplmaldr.

1. hafta 15 kg. Amonyum Nitrat 15 kg. Potasyum Nitrat 2. hafta 15 kg. Amonyum Nitrat 15 kg.
Potasyum Nitrat 3. hafta 15 kg. Amonyum Nitrat 15 kg. Potasyum Nitrat 4. hafta 30 kg.
Potasyum Nitrat 5. hafta 15 kg. Amonyum Nitrat 15 kg. Potasyum Nitrat 6. hafta 30 kg.
Potasyum Nitrat
Bundan sonra hasat sonuna kadar her hafta 15 kg. Amonyum Nitrat, 15 kg. Potasyum Nitrat
gbresi verilmelidir.
Bitkinin mikro element ihtiyacn karlamak iin mikro element arlkl yaprak gbreleri
kullanlmaldr. Bir nceki yl mikro element noksanlklar grlmse buna zellikle dikkat
etmek gerekir.

Eer seranzda damla sulama sistemi varsa; bu sistemin getirdii en byk kolaylklardan birisi
de gbre uygulamalarna getirdii kolaylktr.
Ancak; bu sistemle uygulanacak gbrelerin belirli zellikleri vardr. Bu zellikleri yle
sralayabiliriz:

a) Sulama sisteminde anmaya sebep olmamaldr.
b) Suda % 100 znmeli, memelerin tkanmasna sebep olacak artk brakmamaldr.
c) Bitki tarafndan kolay alnmas iin elatlanm olmal ve bnyesinde iz elementleri ihtiva
etmelidir.
d) Bitkilere zararl ve toprak bnyesini bozan kimyasal maddeleri (Cl, Fl, Na, HCO3 ve ar
SO4) iermemelidir.

Tm bu zellikleri tayan gbreler olduka pahal olduklar iin tm sezon ihtiyacn bu
gbrelerle karlamak ekonomik snrlarn zerine kar. Bu yzden ana besin maddelerini
u gbrelerle karlama yoluna gitmeliyiz:

- Azot ihtiyac iin: Amonyum Nitrat (% 33) ve re (% 46).
- Potasyum ve Azot ihtiyacn birlikte karlamak iin: Potasyum Nitrat (13-0-46).
- Fosfor ihtiyac iin: Fosforik asit.

Fosforik asit ayn zamanda tkanan deliklerin almasnda da kullanlr.

Ik iddetinin dk olduu ge sonbahar ve k aylarnda re kullanm tavsiye edilmez. Bu
nedenle, souk mevsimde azotun nitrat formu kullanlmaldr.

Kompoze gbrelerle slfat ieren gbrelerin damla sulama sistemlerinde kullanm risklidir.
Fosforlu gbrelerin (sper fosfat, triple sper fosfat) suda erime problemleri vardr.

Damla sulama sistemi ile uygulanacak gbre miktarlar, uygulanacak su miktar ile orantldr.
Genel tavsiye, her 1 litre suyun iinde ortalama 0,3 gram saf NPK bulunmas eklindedir. Bu doz
ve uygulanacak su miktarna gre, kullanlacak gbre miktarn hesaplamak kolaylamaktadr.

rnein; dekara 1500 litre su ile uygulanacak 10-45-12 formlasyonlu bir gbreden ne kadar
kullanacamz yle hesaplanr:

- Bu formlasyonlu bir gbrenin 100 gramnda toplam 10 + 45 + 12 = 67 gram N-P-K vardr.
- Kullanacamz 1500 litre su ile uygulanacak saf madde miktar:
1500 x 0,3 = 450 gram olacaktr.
- Buna gre:
67 gram saf NPK 100 gram gbrede varsa
450 gram saf NPK X gram gbrede vardr.
------------------------------------------------------------------
450 x 100
X = --------------- = 672 gram.
67
Yani vereceimiz 1500 litre suyla beraber maksimum 672 gram gbre vermeliyiz.
Serada klim artlar

Fide dnemi iinde ortam scakl 18-20 0C civarnda tutulmaya allmaldr.
Bitki dneminde sera ii optimum scaklk 25 0C civarnda olmal, en dk scaklk 10 0Cnin
stnde tutulmaldr. Maksimum scaklk 32 0Cnin zerinde ol-mamaldr.

Hasat

Kullanma amacna ve tketim merkezine uzaklna gre meyveler krmz, pembe veya yeil-
pembe renkte toplanr. Meyveler dallarndan koparlrken avuca alnmal ve sap etrafnda
dndrlerek koparlmaldr. Aksi halde, sap ukurunda meydana gelen zedelenmeler, meyvenin
sratle su kaybetmesine ve baz enfeksiyonlar nedeniyle meyvenin bozulmasna neden olur.