Wolfgang Amadeusz MOZART

Listy
Wybr, przekad, komentarze, kalendarium, indeksy
IRENEUSZ DEM!WS"I
W#D$WNI%&W! N$U"!WE 'WN
W$RSZ$W$ ())(
!pra*o+anie ,ra-i*zne
"rzyszto- Radno+ski
"onsulta*.a
/olanta ili0ska
Redaktor
"rzyszto- ili*a
Redaktor te*1ni*zny
&eresa Skrzypko+ska
"orektor
E+a D2bro+ska
Wyda+ni*t+o Nauko+e 'WN
Wydanie pier+sze
$rkuszy +yd3 45,53 $rkuszy druk3 6),74 8 6 ark3 +k3
'apier o--seto+y kl3 III 95 ,3
!ddano do reproduk*.i + pa:dzierniku ())( r3
'odpisano do druku + listopadzie ())( r3
Druk uko0*zono + ,rudniu ())( r3
Zam+ienie nr ((;5<)(
Zakady =ra-i*zne
+ =da0sku
S'IS &RE>%I
Wst?p ;
"alendarium (4
@isty (56
Indeks naz+isk i imion 4AA
Indeks ut+or+ Mozarta 4);
Spis ilustra*.i A75
WS&B'
Mozart by podrCnikiem D trze*i2 *z?EF s+e,o Cy*ia sp?dzi + podrCy
D a ni* tak nie sprzy.a pisaniu list+ .ak podrCe, toteC epistolarny plon .e,o
Cy*ia .est bo,aty, moCe bo,atszy niC .akie,okol+iek inne,o muzyka GHIII
+ieku3
@isty Mozarta D pra+dzi+a biblia mozartolo,ii D to nie+y*zerpane
:rdo +iedzy o *zo+ieku, kompozytorze i .e,o *zasa*1, +i?*e. D zdaniem
$l-reda Einsteina s2 to na.pi?knie.sze listy, .akie kiedykol+iek napisa muzyk3
Sz*z?Eli+y los spra+i, Ce duCa i*1 *z?EF przetr+aa3 Spora + tym zasu,a
@eopolda Mozarta D o.*a Wol-,an,a D ktry do re,ularne,o pisania list+
przy+i2zy+a o,romne zna*zenie, listy trakto+a .ako kronik? myEli i zdarze0,
.ako dokumenta*.? niezb?dn2 dla przyszy*1 bio,ra-+3 !n sam, bardzo
+*zeEnie I,dy Wol-,an, mia (( latJ +yrazi zamiar napisania bio,ra-ii s+e,o
syna3 Sam pisa duCo i s+y*1 na.bliCszy*1 do pisania za*1?*a3 !trzymy+ane
listy starannie prze*1o+y+a, a +ysyane Ina przykad do Ka,enauer+,
z okresu +ielkie. podrCy po EuropieJ kopio+a i kopie za*1o+y+a3 S+o.e,o
zamiaru @eopold nie zrealizo+a, ale zebrana przeze0 koresponden*.a uat+ia
pra*? przyszym mozartolo,om3
'ier+sze ksi2Cki o Mozar*ie po.a+iy si? niedu,o po Emier*i kompozytora3
Dru,i m2C "onstan*.i Mozart, du0ski dyplomata =eor, Nikolaus Nissen
I(;A(D (97AJ, .eden z pier+szy*1 bio,ra-+ Mozarta, mia peny dost?p do
te. koresponden*.i, ktr2 zamierza opubliko+aF3 S+2 io,rap1ie W3 $3
Mozarts zatytuo+a robo*zo L@isty Mozarta .ako :rdo bio,ra-ii i *1arakM
terystyki kompozytoraN3 Staraniem "onstan*.i bio,ra-ia ukazaa si? drukiem
+ roku (979, + d+a lata po Emier*i Nissena3 Z dzisie.sze,o punktu +idzenia
ksi2Cki te. nie moCna trakto+aF .ako pier+sze,o +ydania list+ Mozarta3
'onie+aC .ednak Nissen listy ob-i*ie + nie. *yto+a Inierzadko + *aoE*iJ,
m3in3 te, ktre p:nie. za,in?y, moCna .2 zali*zyF do +aCny*1 :rde
mozarto+skie. epistolo,ra-ii3 ya tuma*zona na +iele .?zyk+3 'ier+sze,o
.e. tuma*zenia dokona 'olak D Wo.*ie*1 So+i0ski, ktry + (9A) +ydal .2
+ 'aryCu + przekadzie na .?zyk -ran*uski3
%1oF +i?kszoEF list+ Mozarta bya z,romadzona przez @eopolda,
"onstan*.? i Nissena, na po.a+ienie si? pier+sze. pene. i*1 edy*.i trzeba
byo *zekaF .esz*ze blisko (55 lat3 Ukazaa si? ona dzi?ki @ud+i,o+i
Wst?p
S*1iedermairo+i + ()(O roku + @ipsku pt3 Die rie-e W3 $3 Mozarts und
seiner Pamilie3 Erste kritis*1e =esamtaus,abe It3 lDOJ3 Nast?pne +ydanie
ukazao si? staraniem salzburskie,o Mozarteum + ()O7 roku + erlinie
It3 iD4, + tym 6 tomy -aksymili+J3 Redaktorem te. edy*.i by Eri*1 K3
Miiller Qon $s+3 &o ambitne przedsi?+zi?*ie, z po+odu +o.ny, nie zostao
dopro+adzone do ko0*a i ob.?o tylko dziesi?*iole*ie (;A)D;)3 !bie edy*.e
D S*1iedermaira i Miillera Qon $so+a s2 +*i2C przydatne, bo po i*1
+ydaniu zno+u pe+na *z?EF auto,ra-+ za,in?a3
W lata*1 ()A7D;4 Intemationale Sti-tun, Mozarteum + Salzbur,u
I,+ny oErodek bada0 mozartolo,i*zny*1 na E+ie*ieJ patrono+aa penemu
kryty*znemu +ydaniu *ae. koresponden*.i Mozarta Irie-e und
$u-zei*1nun,en =esamtaus,abeJ, przy,oto+anemu przez Wil1elma $3 auera
i !tto Eri*1a Deuts*1a It3 iD;, + tym O tomy list+, 7 tomy komentarzy
i tom indeks+ + opra*o+aniu /osep1a Keinza EiblaJ3 Edy*.a ta bya
podsta+2 mo.e,o +yboru i tuma*zenia3 W ninie.szym +yborze o,rani*zyem
si? do list+ pisany*1 przez same,o Wol-,an,a, pomin2em zaE +szystkie inne
D listy do nie,o, listy ,o doty*z2*e, *zyli tak z+ane listy z kr?,u Mozarta3 M.
+ybr obe.mu.e blisko )5 pro*ent pene. li*zby znany*1 list+ Mozarta3
'enym +ydaniem koresponden*.i Mozarta D poza rodakami kompozytora
D mo,2 posz*zy*iF si? tylko $n,li*y i Pran*uzi3 W roku ()69 opubliko+ano
+ @ondynie 6Mtomo+2 edy*.? koresponden*.i Mozarta Ip:nie. parokrotnie
+zna+ian2J + po+sze*1nie *1+alonym przekadzie Emiy $ndersen, pt3
&1e @etters o- W3$3 Mozart and 1is Pamily3 We Pran*.i, zamierzona na
4 tom+ edy*.a koresponden*.i plus 7 tomy dokument+ Mozarto+ski*1 I+
tuma*zeniu =eneQieQe =e--rayJ .est + trak*ie realiza*.i + paryskim +yda+M
ni*t+ie Plamariona3 Pra,mentary*zne przekady list+ Mozarta ukazay si?
+ +ielu kra.a*13 W 'ols*e nie byo do te. pory Cadne,o +ydania list+
Mozarta3
@ist .est -orm2 rozmo+y, dialo,u, dlate,o mankamentem ninie.sze. edy*.i
I*1o*iaC +ynika.2*ym z zaoCeniaJ .est brak list+ korespondent+ Mozarta,
a z+asz*za .e,o pier+sze,o rozm+*y i po+iernika D @eopolda, i*1
+y.2tko+e +alory in-orma*y.ne i pozna+*ze, a *z?sto niemaa +artoEF
litera*ka, spra+ia.2, Ce zasu,u.2 one na mie.s*e + kaCde. reprezenta*y.ne.
antolo,ii list+ GHIII +ieku3 Za+sze, kiedy dla zrozumienia sensu byo to
niezb?dne, staraem si? brak list+ @eopolda Ii inny*1 korespondent+J
zast2piF odpo+iednim komentarzem3
Z okoo 6A5 za*1o+any*1 list+ Mozarta m. +ybr u+z,l?dnia 66O
listy, ale nie +szystkie + *aoE*i3 Dokonaem li*zny*1 skrt+, ale + sumie
niezna*zny*1 i doty*z2*y*1 D .ak s2dz? D rze*zy mao istotny*13 Skrty,
ozna*zone trzema kropkami + na+iasie, *z?sto doty*z2 stereotypo+y*1
-ormuek ,rze*znoE*io+y*1, *1arakterysty*zny*1 dla GHIIIM+ie*zne,o stylu
epistolarne,o Iniektre i*1 przykady pozosta+iemJ, lub ba1y*1 in-orma*.i,
ktre dla zna.omoE*i Mozarta nie ma.2 +i?ksze,o zna*zenia3
Wst?p
'orz2dek list+ .est E*iEle *1ronolo,i*zny3 "aCdy list zosta opatrzony numerem,
a + przypisa*1 takCe numerem listu + +ydaniu Mozarteum Inumer poprzedzony
symbolem L<DN D auerMDeuts*1J3
Wydanie salzburskie, obe.mu.2*e lata (;44D(94;, za+iera (O;;
ponumero+any*1 list+3 Zostay + nim pomiesz*zone +szystkie znane listy Mozarta i
.e,o kr?,u, osobnymi numerami ozna*zono listy za,inione3
WaCnym :rdem moi*1 przypis+ i komentarzy byy 7 tomy komentarzy edy*.i
aueraMDeuts*1a, le*z takCe *aa p:nie.sza literatura mozartolo,i*zna z na.no+sz2
+2*znie3
RCna *z?stotli+oEF koresponden*.i i zrCni*o+any stan .e. za*1o+ania Izna*zna
*z?EF list+ za,in?a lub zostaa znisz*zonaJ spra+iy, Ce posz*ze,lne lata Cy*ia
kompozytora s2 udokumento+ane + sposb bardzo nier+nomierny3 'e+ne okresy
Cy*ia Mozarta znane s2 doEF dokadnie, miesi2* po miesi2*u, dzie0 po dniu, niekiedy
+r?*z ,odzina po ,odzinie, inne D bardzo sabo3
Mozart za*z2 pisaF listy pra+dopodobnie + (;A) roku D z te,o roku za*1o+ay
si? 7 na.+*zeEnie.sze listy3 Rok (;;5 reprezentu.2 66 listy, ale z 4Mle*ia (;;7D;A
Ibardzo bo,ate,o pod +z,l?dem t+r*zoE*iJ D za*1o+ay si? tylko 77 listy, + tym
sporo kr*iutki*1 dopisk+ Mozarta + *udzy*1 lista*13 @ata (;;;D;9 IpodrC z matk2
do Mann1eimu, Mona*1ium i 'aryCaJ pozosta+iy plon aC ;5 list+, ale rok nast?pny
I(;;)J D tylko 6 listy3 Z roku (;94 D moCe na.sz*z?Eli+sze,o i o,romnie akty+ne,o
+ Cy*iu Mozarta Dpo*1odz2 tylko O kr*iutkie listy, z (;9A D tyleC samo, a z (;99 D
4 list+3
Dopiero trzy ostatnie lata Cy*ia kompozytora I(;9)D)(J przynosz2 plon
bo,atszy D ponad A5 list+, ale +tedy Mozart zno+u podrCo+a, korespondo+a z
przy.a*imi, +ierzy*ielami i "onstan*.2, ktra +ielokrotnie przeby+aa na kura*.i +
aden pod Wiedniem3
@uki bio,ra-i*zne spo+odo+ane brakiem list+ zostay +ypenione +
kalendarium Cy*ia i t+r*zoE*i kompozytora3 Wykorzystu.2* *a2 dost?pn2 dziE +iedz?
mozartolo,i*zna, staraem si? opra*o+aF to kalendarium + sposb bardzo dokadny i
sz*ze,o+y3 'oda.? + nim -akty Idaty, naz+iska, adresy, zdarzeniaJ 1istory*znie
udokumento+ane, pe+ne3 rak udokumento+any*1 :rde lub rozbieCna i*1
interpreta*.a przez spe*.alist+ zostay odnoto+ane3
'rzy opra*o+y+aniu kalendarium o,romn2 pomo*2 suCyy mi pra*eR /osep1a
Keinza Eibla Wol-,an, $madeus Mozart D %1ronik eines @ebens I+ydana + ();;
roku przez arenreiteraJ oraz Ir+nieC + +ydaniu arenreiteraJ Mozart D Die
Dokument seines @ebens !tto Eri*1a Deuts*1a Iz roku ()A(, +raz z suplementem D
$ddenda und %orri,enda, z roku ();9J, a takCe p:nie.sza literatura mozartolo,i*zna,
z+asz*za pra*e K3 %3 Robbinsa @andona, %li--a Eisena, $ndre+ SteptoeSa, $lana
&ysona, '1ilippeSa $uteTiera i Neala Zasia+a3
Uy*ie i t+r*zoEF Mozarta I.ak mao ktre,o z +ielki*1 ,eniusz+ przeszoE*iJ
od blisku d+ustu lat .est przedmiotem nieusta.2*e,o, intensy+M
Wst-p
ne,o Eledzt+a, ktre +*i2C, *o roku, przynosi no+e dane, no+e odkry*ia, no+e
re+ela*.e3 Zna*zna *z?EF no+y*1 odkryF zostaa zasy,nalizo+ana + kalendarium, a
takCe + przypisa*1 i komentarza*1 do list+3 Na o, doty*z2 one sz*ze,+, niemnie.
na,romadzio si? i*1 .uC tyle, Ce na przykad rCni*e mi?dzy tym, *o o Mozar*ie
+iedzia +ybitny mozartolo, $l-red Einstein, a tym, *o o Mozar*ie +iemy dzisia., s2
*zasem +r?*z -undamentalne3 'i?kna ksi2Cka Einsteina, napisana przed p +iekiem, a
+ ();4 roku +ydana teC + polskim przekadzie, stano+i u nas, przy zdumie+a.2*ym
ubst+ie na.bardzie. podsta+o+y*1 ksi2Cek o salzburskim ,eniuszu, +*i2C .akby
ostate*zny punkt odniesienia i autorytet mozarto+skie. +iedzy3
/?zykiem list+ Mozarta .est + zasadzie niemie*ki D o*zy+iE*ie
osiemnasto+ie*zny niemie*ki D ale Mozart zna kilka .?zyk+, ktry*1 zna.omoE*i
byna.mnie. nie ukry+a, prze*i+nie D przy kaCde. sposobnoE*i stara si? ni2 po*1+aliF,
takCe + lista*13 S2 one osobli+2 mieszank2 .?zyk+R niemie*kie,o, +oskie,o,
-ran*uskie,o, an,ielskie,o, na+et a*iny3 Do na.bliCszy*1 Wol-,an, pisa nierzadko +
s+o.skim dialek*ie salzburskim lub sz+abskoDsalzburskim3 &? osobli+oEF
Mozarto+skie,o .?zyka staraem si?, ,dy tylko byo to moCli+e, za*1o+aF lub
przyna.mnie. zazna*zyF3
Mozart pisa *z?sto tak, .ak sysza, ale prze*ieC, nie li*z2* Lza+odo+y*1N
literat+, Lna bakierN z orto,ra-i2 bya +i?kszoEF mu +sp*zesny*13 Dlate,o piso+nia,
z+asz*za imion i naz+isk .est + .e,o lista*1 bardzo rCnorodna i niekonsek+entna3 Z
te,o po+odu niektre z ni*1 nie zostay do dzisia. zidenty-iko+ane3 W prezento+anym
przekadzie piso+na imion, naz+isk, naz+ ,eo,ra-i*zny*1 itp3 zostaa u.ednoli*ona i
dostoso+ana do obo+i2zu.2*y*1 zasad orto,ra-ii3 U.ednoli*one zostao dato+anie
list+, ktre + ory,inale ma -orm? bardzo rCn2, *zasami skrto+2, ponadto niektre
listy s2 bez daty, na o, .ednak zdoano .2 ustaliF3
W +ielu lista*1 Iz+asz*za z okresu, kiedy Mozart by poddanym ksi?*iaMar*y
biskupa Salzbur,aJ zna*zne partie tekstu s2 napisane .?zykiem ta.emnym, rodza.em
szy-ru, ktry Mozarto+ie stoso+ali dla zmylenia ar*ybiskupie. *enzury3 Szy-r ten, doEF
prosty, zama !tto /a1n D na.+i?kszy bio,ra- kompozytora + GIG +ieku3 !dt2d +
+i?kszoE*i +yda0 Ina+et + supernauko+ym +ydaniu aueraMDeuts*1aJ szy-r ten .est
.uC pomi.any, *1oF zazna*zany, a tekst D .ak + moim tuma*zeniu D przedsta+iany +
-ormie rozszy-ro+ane. i zrozumiae. dla +szystki*13
WaCnym uzupenieniem ksi2Cki .est ikono,ra-ia3 'onad (55 ilustra*.i prezentu.e
na.+aCnie.szy*1 Lbo1ater+N list+ Mozarta, ludzi, ktrzy + Cy*iu kompozytora
ode,rali istotn2 rol?, takCe mie.s*a i rze*zy z nim z+i2zane3 Wszystkie po*1odz2 z
epoki, z *zas+ Mozarta, +szystkie teC u*1odz2 Dprzy obe*nym stanie +iedzy D za
autenty*zne3 Nie ma tu +i?* niektry*1, bardzo sa+ny*1 i do dziE publiko+any*1
portret+ Mozarta i inny*1 osb, ktry*1 autenty*znoEF zostaa zak+estiono+ana3
Wst?p
'odsta+o+ym i na.+aCnie.szym :rdem ikono,ra-ii Mozarto+skie. .est synny album
!tto Eri*1a Deuts*1a D suplement do Neue Mozart $us,abe sdmtli*1er Werke D
zatytuo+any Mozart und seine Welt in zeit,enssis*1en ildern, +ydany przez
arenreitera + ()A( roku3 @i*zne korekty i uzupenienia do te,o albumu opubliko+a $3
Kuts*1in,s IMozart D t1e Ma0, t1e Musi*ian, @ondon ();AJ i K3 %3 Robbins @andon
IMozartR t1e =olden #ears (;9(D(;)(, @ondonDNe+ #ork ()9)J3 &e trzy publika*.e
byy + zasadzie podsta+2 zamiesz*zone,o tu materiau ilustra*y.ne,o3
Ninie.sze +ydanie list+ Mozarta dopenia indeks naz+isk oraz katalo, Ut+or+
kompozytora +spomniany*1 + kalendarium, lista*1 i komentarza*13
DuCo i *z?sto pisze si? + lista*1 o pieni2dza*1, dlate,o uzmyso+ienie sobie, .aka +
*zasa*1 Mozarta bya i*1 realna +artoEF, .akie byy koszty utrzymania, ile Mozart
zarabia, a ile +yda+a, ma o,romne zna*zenie3 ez te,o zrozumienie sytua*.i
materialne. Mozarta nie .est moCli+e, a .e,o Cy*ie pozostanie nadal spo+ite le,endami,
z ktry*1 moCe na.tr+alsz2 .est ta, Ce Mozart D .eden z na.+i?kszy*1 + dzie.a*1
,eniuszy muzy*zny*1 DCy i umar + ubst+ie, by nie po+iedzieF + n?dzy3
W Europie GHIII +ieku byy rCne +aluty, z i*1 +ymienialnoE*i2 na o, nie byo
problemu D na.*z?E*ie. monety bito z pra+dzi+e,o krusz*u3 W $ustrii, na przykad +
(;)5 roku, ,+nymi .ednostkami monetarnymi byy -loren i ,ulden D obie miay t?
sam2 +artoEF i byy uCy+ane +ymiennie, a i*1 naz+y +aE*i+ie byy synonimami3
Ploren, oparty na systemie duode*ymalnym Id+unastko+ymJ rozmienia si? na A5
,ra.*ar+3 W obie,u byy teC dukaty D zote lub srebrne monety, ktre +ymieniano za
O i p -lorena3 W erlinie, Prank-ur*ie i inny*1 miasta*1 niemie*ki*1 + obie,u byy
karoliny i -ryderyki Ii karolin V i -ryderyk V ii -loren+J3 We Wosze*1 pa*ono zotymi
monetami z+anymi ,i,liati, ktre +arte byy tyle *o dukaty3 We Pran*.i byy luidory Ii
luidor VV u -loren+J, li+ry I( luidor V O9 li+r+J i sous Ii li+r V 75 sousJ, + $n,lii D
-unty Ii -unt +ymieniano za (5 -loren+J i ,+ine.e3
'odanie +artoE*i -lorena, dukata, luidora, -unta, karolina *zy -ryderyka + przeli*zeniu
na +alory dzisie.sze .est moCli+e tylko + pe+nym przybliCeniu3 &ak +i?* + (;)5 roku
.eden -loren +art by tyle, *o + roku ())5 (A i pl dolara ameryka0skie,o, dukat D ;O i
F+ierF dolara, an,ielski -unt D (A4 dolar+, -ran*uski luidor D (9( i p dolara3
Ro*zna pens.a Wol-,an,a + Salzbur,u Ipo po+ro*ie z podrCy do 'aryCaJ +ynosia O45
-loren+ I(55 dukat+, *zyli ;O74 dolar+J3 /ako nad+orny kompozytor *esarza +
Wiedniu I"ammermusikusJ Wol-,an, zarabia 955 -loren+ I(6 755 dolar+J3 /e,o
poprzednik na tym stano+isku D %1ristop1 Willibald =lu*k D otrzymy+a 7555
-loren+ I66 ooo dolar+J3
Wst?p
&yle teC I7555 -loren+J +ynosia ro*zna pens.a or,anisty i kapelmistrza katedry
>+3 Ste-ana + Wiedniu @eopolda Ko-manna, po ktrym stano+isko Mozart, ,dyby nie
umar przed+*zeEnie, zape+ne by odziedzi*zy3 $le uposaCenie =lu*ka i Ko-manna Ipo
+ielu lata*1 suCbyJ byo +y.2tko+o +ysokie3 W roku (;)5 $ntonio Salieri D
kapelmistrz *esarski i pier+sza osoba muzy*zne,o Wiednia D zarabia (755 -loren+,
.e,o zast?p*a Umiau- D 945 -loren+, or,anista *esarskoDd+orskie. orkiestry
$lbre*1tsber,er D655 -loren+, a pier+szy skrzypek te. orkiestry Pranz Ko-er
Isz+a,ier Mozarta, m2C /ze-y, na.starsze. siostry "onstan*.iJ D (45 -loren+ ro*znie3
ardzo +ysokie byy zarobki aktor+ i Epie+ak+, z+asz*za primadonn i
kastrat+3 W roku (;;9, kiedy $lo.za Weber Iniemal debiutantkaJ zostaa przy.?ta do
zespou opery mona*1i.skie., zao-ero+ano .e. D .ak t+ierdzia D,aC? + +ysokoE*i
(555 -loren+ ro*znie3 W tym samym *zasie pens.e popularny*1 aktor+ +
+iede0skim ur,t1eater +ynosiy od (O55 do 7455 -loren+, *zasami .ednak osi2,ay
puap zna*znie +yCszy3 Nan*y Stora*e Ipier+sza Zuzanna + Weselu Pi,uraJ + roku
(;9;, b?d2* u sz*zytu popularnoE*i, otrzymy+aa D dzi?ki spe*.alnemu dekreto+i
*esarza D ,aC? + +ysokoE*i O;55 -loren+ I;;455 dolar+J3
/esz*ze +i?*e. zarabiali +yso*y urz?dni*y pa0st+o+i3 Na przykad baron
=ott-ried Han S+ieten D dyrektor biblioteki *esarskie. + Wiedniu D poza li*znymi
przy+ile.ami, a+antaCami i E+iad*zeniami + naturze dosta+a od *esarza pens.? +
+ysokoE*i 9555 -loren+ I(67555 dolar+J, ale to i tak byo nie+iele + por+naniu z
do*1odami +ielki*1 arystokrat+ i ma,nat+, ktre os*ylo+ay + ,rani*a*1 od (55
tysi?*y do miliona -loren+ ro*znie3 &yle na przykad ImilionJ zarobi netto + roku
(;A7 pra*oda+*a /ze-a Kaydna D ksi?Ce Ester1azy3
Za oper? %osi -an tutte Mozart dosta 755 dukat+, *1o*iaC normalne 1onorarium
za skompono+anie duCe., penospektaklo+e. opery, +ynosio (55 dukat+3 Za A
k+artet+ L1aydno+ski*1N C2da od paryskie,o +yda+*y Siebera 45 luidor+ I)54;
dolar+J3 W 'aryCu za sym-oni? pa*ono 4 luidor+, a za O lek*.e muzyki Idla
arystokraty*zne. u*zenni*yJ D i luidora3
W Wiedniu + roku (;9( za (7 lek*.i Mozart bra A dukat+3 W ,rudniu te,oC
roku, za udzia + turnie.u pianisty*znym + obe*noE*i *esarza i +ielkie,o ksi?*ia
rosy.skie,o ILpo.edynekN z %lementimJ dosta 45 dukat+3 /eden z +ielu zoty*1
ze,ark+, .akie otrzyma + prezen*ie, +art by +pra+dzie 75 luidor+, ale ,dyby
*1*iao si? ,o spieni?CyF, nie moCna byo dostaF za0 +i?*e. niC (5 luidor+3 'o Emier*i
@eopolda przysu,u.2*2 Wol-,an,o+i *z?EF spadku +y*eniono na (555 -loren+ I(A
455 dolar+J3 W L*zarny*1 lata*1N +iede0ski*1 I(;9)D)5J Mozart poCy*zy od
'u*1ber,a okoo (455 -loren+ I7O;45 dolar+J, a od =old1a1na D 7555 -loren+
I66555 dolar+J3 'odrC z Mann1eimu do 'aryCa indy+idualn2 *1aise dla d+u osb
koszto+aa (7( -loren+ Iblisko 7555 dolar+J3 'rzed udaniem si? z matk2 + t? podrC
Wol-,an, poCy*zy od /osep1a ullin,era 655 -loren+ Iok3 4555
Wst?p
dolar+J3 W 'aryCu, na pokry*ie +ydatk+ z+i2zany*1 z *1orob2 i Emier*i2 matki,
poCy*zy od barona Qon =rimma (4 luidor+3
W Wiedniu za mieszkanie + domu &rattnera przy =raben pa*i (45 -loren+
ro*znie, ale to bya *ena ul,o+a i przy.a*ielska3 Za tz+3 %amesinaMKaus przy Dom,asse
I+spaniae i na.droCsze +iede0skie mieszkanie MozartaJ pa*i O45 -loren+3 !statnie
+iede0skie mieszkanie kompozytora, tz+3 May Dom "aisera przy Rei1enstein,asse Io
po+ierz*1ni (O4 m7J, + ktrym Mozart umar, byo ta0sze D komorne +ynosio 665
-loren+3
Mozart bardzo dba o s+. +y,l2d, ubiera si? adnie i ele,an*ko, ale by+a.2* na
d+orze *esarskim, + paa*a*1 i doma*1 arystokrat+, musia si? nosiF +yt+ornie3
Stro.e zaE byy koszto+ne3 Z+y*za.ne m?skie ubranie moCna byo kupiF za 65D45
-loren+, ale str. bardzie. szyko+ny by zna*znie droCszy3 'i?kna suknia koszto+aa
okoo (55 -loren+3 W roku (;9( Nannerl bya sz*z?Eli+a, Ce zapa*ia za s+2 sukni?
tylko ;5 -loren+ I((45 dolar+J3 'ara .ed+abny*1 po0*zo*1 m?ski*1 koszto+aa 4
-loren+, dro,ie byo obu+ie3 %ena +yt+orny*1 stro.+ obo+i2zu.2*y*1 + *zasie
rCny*1 uro*zystoE*i d+orski*1 przekra*zaa niekiedy moCli+oE*i ludzi na+et doEF
zamoCny*13 Na przykad "ari Ditters Qon Dittersdor-, *1*2* u*zestni*zyF +
uro*zystoE*ia*1 korona*y.ny*1 /ze-a II, spra+i sobie d+a +spaniae ubrania, za ktre
zapa*i ;55 -loren+ I((445 dolar+J3 $le Cy+noEF bya tania i + G HI ((M+ie*znym
Wiedniu nikt nie umiera z ,odu3 W roku (;94 +iede0ska rodzina z tro.,iem dzie*i i
suCb2 potrzebo+aa na utrzymanie ICy.2* na Erednim poziomieJ okoo O55D455
-loren+ ro*znie3
DoEF dro,ie byy rozry+ki3 @oCa + ur,t1eater Ipod*zas kon*ert+ &onklinstlerM
So*ietat + dnia*1 (A i (; k+ietnia (;)( roku, na ktry*1 Mozart dyry,o+a .edn2 ze
s+y*1 trze*1 ostatni*1 sym-onii D na.pe+nie. "M445J koszto+aa O -loreny i 65
,ra.*ar+3 Na.lepsze mie.s*e na parterze koszto+ao -lorena i 74 ,ra.*ar+3
W @ondynie *eny byy +yCsze3 W ma.u (;)7 roku za normalny bilet na kon*ert
Kaydna trzeba byo zapa*iF tyle, *o + ur,t1eater + Wiedniu za *a2 loC?3 'odrC
Kaydna do @ondynu u*1odzia z -inanso+e,o punktu +idzenia za suk*es z,oa
-antasty*zny3 W *i2,u *ztere*1 sezon+ + @ondynie I(;)(D)4J Kaydn zarobi okoo
7O55 -unt+ I7O555 -loren+ *zyli niemal O55555 dolar+J3 Rok (;)( przynis
Kaydno+i D suma .est znana dokadnie D 4996 -lorenyJ3
Do*1d Mozarta + tym samym roku Iniepenym, ,dyC kompozytor zmar na
po*z2tku ,rudniaJ, +edu, obli*ze0 +ybitne,o 1aydnolo,a i mozartolo,a K3%3
Robbinsa @andona, +ynis 4;A6 -loreny, *zyli nie+iele mnie. niC do*1d Kaydna3
ZoCyy si? na to m3in3 pens.a, poCy*zki i 1onoraria za d+ie opery I@a *lemenza di &ito i
Die Zauber -lot?J3 4;A6 -loreny to blisko (55 ooo dzisie.szy*1 dolar+3 &ak2 sum2
dyspono+a Mozart + roku, + ktrym zmar i + ktrym zosta po*1o+any +e
+splnym ,robie dla biedny*1 na *mentarzu Sankt Mara3 /ak t+ierdzi K3%3 Robbins
@andon I,(;)(R MozartSs
Wst?p
@ast #ear, &1ames and Kuston, @ondon ()99J, suma ta .est zaniCona, bo nie
u+z,l?dnia doEF li*zny*1, trudny*1 do pre*yzy.ne,o osza*o+ania -inanso+y*1
imponderabili+3
'o Emier*i Mozarta rozpo+sze*1niano + Wiedniu po,oski .akoby
pozosta+ione przez nie,o du,i przekra*zay sum? 65555 -loren+3 %esarz,
kiedy si? o tym do+iedzia, by +r?*z przeraCony3 Ni* dzi+ne,o, bo bya to
suma za+rotna, odpo+iada.2*a sile naby+*ze. mnie. +i?*e. p miliona
dzisie.szy*1 dolar+3 $le po,oski okazay si? niepra+dzi+e3 "onstan*.a,
ktra miaa nie+2tpli+y udzia + postaniu ICy+e. do dziEJ le,endy o ubst+ie
Mozarta, zape+nia *esarza, Ce +ystar*zyoby .e. 6555 -loren+, by spa*iF
+ierzy*ieli i +ybrn2F z tarapat+3 L/eEli tak, to da si? to .akoE zaat+iFWN D
mia rze* uspoko.ony @eopold II i przyzna +do+ie po Mozar*ie rent?
+ +ysokoE*i trze*ie. *z?E*i uposaCenia kompozytora, *zyli 77A -loren+ i O)
,ra.*ar+ Iokoo 6;45 dzisie.szy*1 dolar+J, ktr2 pobieraa przez lat (9, do
s+e,o po+trne,o zam2Cp.E*ia + roku (95)3
Ireneusz Dembo+ski
"$@END$RIUM
(;()
iO GII W $u,sbur,u urodzi si? I/o1ann
=eor,J @eopold Mozart, o.*ie*
Wol-,an,a3 y pier+orodnym synem
/o1anna =eor,a Mozarta, inM
troli,atora I(A;)D(;6AJ i $nny Marii,
z domu Suizer I(A)AD(;AAJ3
Za+d o.*a kontynuo+ali + $u,sbur,u
d+a. bra*ia @eopolda D /osep1
I,naz I(;74D (;)AJ i Pranz $lois
I(;7;D(;)(J, .edyny, z ktrym
@eopold i Wol-,an, utrzymy+ali
bliskie kontakty3 'oza nimi @eopold
mia .esz*ze pi?*ioro rodze0st+a,
ktre,o los .est bliCe. nieznany3
(;75
74 GII W Kuttenstein IdziE dzielni*a
Sankt =il,enJ koo Salzbur,a urodzia
si?
matka Wol-,an,a D $nna Maria3 ya
trze*i2 *rk2 Wol-,an,a Nikolausa
'ertla I(AA;D(;7OJ, kuratora z Sankt
=il,en i EQy Rosiny z domu
$ltmann I+do+y uTbaumJ,
po*1odzenia *1opskie,o, zmare. +
(;443
(;74
7O G W Neapolu zmar $lessandro
S*arlatti Iur3 (AA5J3
(;7;
Dzi?ki popar*iu i -inanso+e. pomo*y
s+e,o o.*a *1rzestne,o /o1anna
=eor,a =ab1era D kanonika katedry +
$u,sbur,u, @eopold zosta.e
*zonkiem *1ru katedralne,o Isopran
dzie*i?*yJ, nast?pnie u*zniem
.ezui*kie,o ,imnaz.um Sankt SalQator,
a p:nie. li*ealist2 u E+3 Uiryka,
,dzie z myEl2 o +yborze + przyszoE*i
stanu du*1o+ne,o, u*zy si?
a*iny, ,reki i muzyki IEpie+u, ,ry
or,ano+e. i kompozy*.iJ3
(4 IH
(;7)
W koE*iele >+3 &omasza + @ipsku /3S3
a*1 dyry,u.e pier+szym
+ykonaniem s+e. 'as.i +edu, E+3
Mateusza IWHM7OOJ3
"alendarium
(;67
7O I W 'aryCu urodzi si? 'ierre
$u,ustin %aron de eaumar*1ais3
6( III W Ro1rau urodzi si? /ze-
I/osep1J Kaydn3
(;66
79 III W Neapolu premiera opery bu--a
@a serQa padrona ISuC2*a pani2J
=ioQannie,o attisty 'er,olesie,o3
ii IG W 'aryCu zmar Pran*ois
%ouperin, z+3 @e =rand Iur3 (AA9J
(;64
76 HIII W paryskie. $*ademie Royale
de MusiXue pier+sze +ysta+ienie
operyM
Mbaletu @es Indes ,alantes /eanaM
'1illippeSa Rameau3
(;6A
(A III W 'ozzuoli zmar =ioQanni
attista 'er,olesi Iur3 (;(5J3
(R;6;
D (9Mletni @eopold przy.e*1a do
Salzbur,a, aby kontynuo+aF nauk? na
mie.s*o+ym uni+ersyte*ie Ina
+ydziale teolo,ii i pra+aJ3
(O IG W Ro1rau urodzi si? Mi*1a
IMi*1aelJ Kaydn D brat /ze-a3
(9 GII W %remonie zmar lutnik +oski
$ntonio StradiQari Iur3 (AO6J3
(;6)
D @eopold rezy,nu.e z kariery
du*1o+ne,o I+i2Ce si? to z rezy,na*.2
ze stypendium koE*ielne,oJ i zosta.e
kamerdynerem i zarazem muzykiem
1rabie,o /o1anna aptisty &1urnM
Halsassina und &aTis D dziekana
kapituy katedry + Salzbur,u3
(;O5
7 HI W 'aryCu urodzi si? DonatienM
$lp1onseMPran*ois markiz de Sade3
D @eopold +yda.e I+asnym
sumptemJ s+o.e pier+sze dzieo, A
sonat? per
*1iesa e da *amera na 7 skrzypie* i
+iolon*zel?, ktre zadedyko+a
s+o.emu pra*oda+*y3
(;O(
(6 II W Wiedniu zmar /o1ann /osep1
PuT Iur3 (AA5J, austria*ki kompozytor
i teoretyk muzyki, autor
-undamentalne,o dziea =radus ad
'amassum
I(;74J D +ykadu E*ise,o
kontrapunktu3
D 'o+stay 7 kantaty pasy.ne
@eopolda na Wielki 'ostR %1ris+s
be,raben
IL%1rystus zoCony do ,robuNJ i
%1ristus Qerurtdlt IL%1rystus skazanyNJ3
79 HII W Wiedniu zmar $ntonio
HiQaldi Iur3 (A95J3
(;O7
l9H W male. auli Uni+ersytetu +
Salzbur,u +ysta+iono a*i0sk2 oper?
szkoln2 $ntiXuitas personata z muzyk2
@eopolda Mozarta3
(;O6
@eopold prze*1odzi na suCb? do
ksi?*ia ar*ybiskupa Salzbur,a D
@eopolda $ntona Pirmiana Izmar +
pa:dzierniku (;OOJ i zosta.e
*z+artym skrzypkiem + .e,o kapeli
d+orskie.3
(;OA
65 III W Puentetodos k3 Sara,ossy
urodzi si? Pran*is*o de =oya y
@u*ientes3
(;O;
7( GI 'o kilku lata*1 narze*ze0st+a
@eopold Mozart i $nna Maria 'ertl,
u*1odz2*y za Lna.pi?knie.sz2 par?
Salzbur,aN Iopinia zasyszana przez
NannerlJ, +zi?li Elub + koE*iele
para-ialnym + $i,en Ikoo Salzbur,aJ3
D MaConko+ie zamieszkali +
Salzbur,u, + kamieni*y bo,ate,o
kup*a
@orenza Ka,enauera I.edne,o z
na.bliCszy*1 przy.a*i i po+iernik+
MozartaJ przy =etreide,asse ) na III
pi?trze3
@eopold peni -unk*.? skrzypka i
kompozytora kapeli ksi?*ia ar*ybisM
kupa, ktrym od (;O; by $ndreas
/akob Dietri*1stein3 IW lata*1
(;O4D(;O; ksi?*iem ar*ybiskupem
Salzbur,a by 1rabia /a*ob Ernst
@i*1tenstein3J
Wi?kszoEF .e,o kompozy*.i nie .est
dato+ana, ale nie+2tpli+ie po+staa
przed rokiem (;A7, od kiedy @eopold
poE+i?*i si? niemal +y2*znie
eduka*.i i +y*1o+aniu d+o.,a s+oi*1
*udo+ny*1 dzie*i, a + sz*ze,lnoE*i
Wol-,an,a3 W ob-itym dorobku
kompozytorskim @eopolda Mozarta s2
ut+ory niemal +szystki*1 upra+iany*1
pod+*zas ,atunk+3 Ut+ory
reli,i.neR msze Ina przykad Msza %M
dur, ktre. auto,ra- zna.du.e si?
+ Mona*1iumJ, 6 litanie loreta0skie IPM
dur, =Mdur i EsMdurJ, prze*1oM
+y+ane + bibliote*e katedry +
Salzbur,u, @itania do >+3 Sakramentu
Iory,ina + ar*1i+um koE*ioa >+3
"rzyCa + $u,sbur,uJ, kantaty
i o--ertoria3 Ut+ory E+ie*kieR li*zne
sym-onie Iniektre z ni*1 przez
du,ie lata przypisy+ano
Wol-,an,o+iJ, m3in3 Sym-onia
myEli+ska
I=MdurJ, Sin<oma urles*a I=MdurJ,
synna /azda saniami z (;44 roku,
Wie.skie +esele I+ DMdurJ, li*zne
diQertimenti oraz na.synnie.szy ut+r
D Sym-onia dzie*i?*a, ktre,o
autorst+o inni muzykolodzy przypisu.2
Mi*1ao+i Kaydno+i3 'onadto
kon*erty na rCne instrumenty, sonaty,
Ut+ory kla+esyno+e i skrzyp*o+e3
YZ[
\i \7 [
"alendarium
%1*2* uzupeniF s+o.e do*1ody I.ako
skrzypek kapeli d+orskie.
zarabia O55 -loren+ ro*znieJ,
rozpo*zyna dziaalnoEF .ako nau*zy*iel
,ry skrzyp*o+e. i odnosi + te.
dziedzinie duCe suk*esy3
(;O)
79 HIII We Prank-ur*ie nad Menem
urodzi si? /o1ann Wol-,an, =oet1e3
D "unst der Pu,? /3 S3 a*1a3
(;45
79 HII W @ipsku zmar /o1ann
Sebastian a*1 Iur3 (A94J3
i;4i
65 HII W Salzbur,u urodzia si? Maria
$nna IWalbur,a I,natiaJ Mozart,
z+ana
Nannerl Izm3 7) pa:dziernika (97)
tamCeJ, *z+arte dzie*ko @eopolda
i $nny Marii Itro.e poprzedni*1 zmaro
+ niemo+l?*t+ieJ3
i;46
'o Emier*i ar*ybiskupa $ndreasa
/akoba Dietri*1steina no+ym panem
ksi?st+a ar*ybiskupie,o Salzbur,a i
prymasem *esarst+a zosta Sie,mund
%1ristop1 Qon S*1rattenba*1 I(A)9D
(;;(J3
(;4A
7; I ! ,odzinie 9Me. +ie*zorem, +
domu przy =etreide,asse ) +
Salzbur,u
Iobe*nie Muzeum MozartaJ, na III
pi?trze, urodzio si? sidme dzie*ko
Mozart+ Ipi2te i szste zmary +
niemo+l?*t+ieJ3 Naza.utrz, o +p do
((Me., zostao o*1rz*zone + katedrze
>+3 'iotra i otrzymao imionaR
/o1annes %1risostomus Wol-,an,us
&1eop1ilus3 D+a pier+sze +skazu.2,
Ce patronem + dniu narodzin dzie*ka
I7; sty*zniaJ by /an %1ryzostom,
Wol-,an, to imi? dziadka ze strony
matki IWol-,an, Nikolaus 'ertlJ,
a &1eop1ilus D imi? o.*a *1rzestne,o
I/o1annes &1eop1ilus 'er,mayrJ3
Imi? to @eopold zast2pi nieba+em .e,o
niemie*kim odpo+iednikiem D
=ottiieb, p:nie. Wol-,an, uCy+a .e,o
odpo+iednika + -ormie a*i0skie.
$madeus, *z?E*ie. + -ormie +oskie.
$madeo lub -ran*uskie. D $madeIeJ
lub $medeIeJ Ipolskim
odpo+iednikiem te,o imienia .est
o,umiJ3 &?
du,2 seri? imion po+i?kszyo imi? z
bierzmo+ania D Si,ismundus D
przy.?te na *zeEF +*zesne,o pana
Salzbur,a D ksi?*ia ar*ybiskupa
Si,ismunda Qon S*1rattenba*1a3 W
prakty*e Mozart uCy+a tylko d+*1
imionR Wol-,an, $madeIeJ3
HII U /o1anna /akoba @ottera +
$u,sbur,u ukazaa si? ksi2Cka
@eopolda
Mozarta Hersu*1 einer ,rundli*1en
Hiolins*1ule IL'rba podsta+o+e.
szkoy skrzyp*o+e.NJ D podr?*znik
teorii i ,ry skrzyp*o+e., .eden
z na.+aCnie.szy*1 te,o rodza.u +
GHIII +ieku i zarazem na.bardzie.
t;i-YMi;Ar
zna*z2*e dzieo @eopolda Mozarta
Imiao li*zne +ydania + rCny*1
kra.a*1 i .?zyka*1J3
7) HIII Wybu*1 +o.ny siedmioletnie.3
(;4;
@eopold zosta.e miano+any
nad+ornym kompozytorem ksi?*ia
ar*ybisM
kupa Salzbur,a3
7; III W Mann1eimie zmar /an Ha*laQ
>tami* IStamitzJ, kompozytor,
skrzypek
i dyry,ent, *zoo+y przedsta+i*iel tz+3
szkoy mann1eimskie. Iur3 (;(;J3
76 HII W Madry*ie zmar Domeni*o
S*arlatti Iur3 (A94J3
D /o1ann %1ristian a*1
skompono+a ReXuiem, a /ze- Kaydn
k+artety
smy*zko+e z op3 i3 "on*ert or,ano+y
%Mdur oraz SalQe Re,ina IEMdurJ3
II
(;49
@eopold zosta.e dru,im skrzypkiem
kapeli d+orskie.3
/o1ann %1ristian a*1 skompono+a
Dies Irae3
i;4)
iO IH W @ondynie zmar =eor,
Priedri*1 Kandel Iur3 (A94J3
io GI W Marba*1 urodzi si? Priedri*1
S*1iller3
D 'o+sta.2 pier+sze sym-onie /ze-a
Kaydna InryR iD4, io, (4, i9, 7;, 67,
66, 6;J3
(;A5
D Wol-,an, nau*zy si? z pami?*i ,raF
na kla+esynie dziesi?F ut+or+
z ka.etu muzy*zne,o s+e. siostry3
(O IG We Ploren*.i urodzi si? @ui,i
%1erubini3
D W Rzymie +ysta+iono oper? Ni*oli
'i**inie,o @a %e**1ina ossia @a
buona - i,li+ia3
(;A(
7O I 'rzez p ,odziny Iod )Me. do +p
do loMe. +ie*zoremJ Wol-,an,
nau*zy si? ,raF na kla+esynie s*1erzo
=eor,a %1ristop1a Wa,enseila3
7A I W *i2,u p ,odziny nau*zy si?
menueta i tria3
O i A II Nau*zy si? d+*1 no+y*1
menuet+3
LWol-,an, umie .uC *zytaF nuty i sam
moCe si? u*zyF no+y*1 ut+or+N
I@eopoldJ3
i H /ze- Kaydn zosta.e kapelmistrzem
ksi2C2t Ester1azy*13
G IG 'ier+szy publi*zny +yst?p
Wol-,an,a na s*enie + przedsta+ieniu
uni+ersyte*kie,o teatru + Salzbur,u D
+ komedii a*i0skie. Si,ismundus
reT Kun,ariae Mariana Wimmera z
muzyk2 /o1anna Ernsta Eberlina3
Wol-,an, +yst2pi + roli tan*erza Salii
Ipono+nieR 6 +rzeEniaJ3
"alendarium
'o po+ro*ie z naboCe0st+a @eopold i
/o1ann $ndreas S*1a*1tner
Itr?ba*z kapeli d+orskie. i .eden z
na.bliCszy*1 przy.a*i Mozart+J
zasta.2 Wol-,an,a L+ trak*ie pisania
*on*erto na kla+esynN3 Wzruszony
do le: @eopold st+ierdza, Ce *1oF rze*z
.est nie+ykonalna, to .ednak
zostaa napisana z,odnie z re,uami
sztuki muzy*zne.3
@eopold zapisu.e + ka.e*ie muzy*znym
Nannerl o+o L*on*ertoNR (7M
takto+e $lle,ro PMdur I"Mi*J D
*1ronolo,i*znie pier+szy ut+r
Mozarta3
'o+sta.e Menuet PMdur I"MidJ D dru,i
ut+r Mozarta3
W Mediolanie +ysta+iono oper?
/o1anna %1ristiana a*1a $rtaserse,
a + Wiedniu Don /uana %1ristop1a
Willibalda =lu*ka3 'o+sta.2
6 sym-onie /ze-a Kaydna, nr AD9
IL@e matinN, L@e midiN, L@e soirNJ3
(;A7
'odrC pier+sza I6 ty,odnieJ D do
Mona*1ium
@eopold .edzie z rodzin2 do
Mona*1ium3 %elem te. trzyty,odnio+e.
+ypra+y .est prezenta*.a Wol-,an,a i
Nannerl i popis *udo+ny*1 dzie*i
na d+orze elektora ba+arskie,o
Maksymiliana III /ze-a3 Nie s2 znane
sz*ze,y te. podrCy, o ktre.
+spomniaa I+ (;)7 rokuJ tylko
Nannerl3
Niektrzy komentatorzy +2tpi2, *zy
rze*zy+iE*ie miaa mie.s*e3
'o+sta.e Menuet PMdur I"M7J D trze*i
ut+r Mozarta3
$lle,ro Mdur I"M6J D ut+r *z+arty3
Menuet PMdur I"MOJ D ut+r pi2ty3
Menuet PMdur I"M4J D ut+r szsty3
Menuet PMdur Ip:nie. +2*zony do
Sonaty PMdur D I"MAJ D sidmy
ut+r Mozarta3
'odrC dru,a I(9 IG (;A7D4 I (;A6J
D do Wiednia
%aa rodzina I@eopold z Con2,
d+o.,iem dzie*i i suC2*ym D kopist2
z Salzbur,a D Ri*1ardem Estlin,eremJ
.edzie do Wiednia3
! 4Me. po poudniu + 'assa+ie
Mozarto+ie zatrzymali si? + 1otelu
Zum
roten "rebs I'od %zer+onym RakiemJ
D obe*nie p3n3 Zum ,rauen
Kasen I'od Szarym Za.2*emJ] p:nie.
przenieEli si? do 1otelu Uur
,oldenen Sonne I'od Zotym So0*emJ3
Wol-,an, ,ra przed ksi?*iem biskupem
/osep1em Mari2 Qon &1unM
Ko1ensteinem I(;(6D(;A6J, od
ktre,o za popis dosta.e L*ae,o
dukataN3
Rano Mozarto+ie odpy+a.2 Duna.em
do @inzu I+ to+arzyst+ie kanonika
Ernsta /o1anna 1rabie,o Kerbersteina i
.e,o statkiem WasserordinaireJ,
dok2d do*iera.2 te,o same,o dnia
+ie*zorem] zatrzymu.2 si? + 1otelu
Uur Drei-alti,keit I'od &r.k2J
pro+adzonym przez siostry "iener
Iprzy
Ko-,asse (OJ3
"on*ert publi*zny *udo+ny*1 dzie*i
IWol-,an,a i NannerlJ + Sali
@and1ausu D siedzibie administra*.i
pro+in*.i3
! +p do 4Me. +ie*zorem opusz*za.2
@inz Istatkiem WasserordinaireJ
i te,o same,o dnia +ie*zorem, o +p
do 9Me., przyby+a.2 do Maut1ausen3
W #bbs Wol-,an, ,ra na or,ana*1 +
koE*iele -ran*iszkan+3 No*
sp?dza.2 + mie.s*o+oE*i Stein IdziER
"remsJ3
! 6Me. po poudniu Ipyn2* statkiem
po*zto+ym po Duna.uJ dobi.a.2 do
Wiednia, zatrzymu.2 si? + 1otelu Zum
Weissen !*1sen I'od iaym
(;A(D(;A7
WoemJ przy Pleis*1markt, sk2d
przenosz2 si? Iokoo polo+y miesi2*aJ
do domu /o1annesa Keinri*1a
Dits*1era, przy &ie-en =raben (A3
) G Wol-,an, ,ra + paa*u IdziE .uC
nieistnie.2*ymJ 1rabie,o &1omasa
Hin*i,uerry %ollalto I(;75D(9A)J, $m
Ko- nr (63 Krabia "ari Qon
Zinzendor-, autor sa+ne,o dziennika
napisane,o koEla+2 -ran*usz*zyzn2,
za+iera.2*e,o .ednak +iele in-orma*.i
o Mozar*ie, by na tym kon*er*ie
i zanoto+aR L! 9Me. +ie*zorem
poszedem do ^$ntona Pranza de 'aula_
@amber,a, z ktrym udaem si? do
%ollalto, u ktre,o Epie+aa ^Marianna_
ian*1i, a na kla+esynie ,ra
*1op*zyk D ma on podobno 4 i p
rokuN3
(5 G $kademia u 1rabie,o /o1anna
/osep1a Wil*zka I(;69D(9()J,
+ysokie,o
urz?dnika Dolne. $ustrii, p:nie.
*zonka Na.+yCsze. Rady
Ekonomi*zne.
Mediolanu3 Wie*zorem + operze
@eopold o,l2da !r-eusza i Eurydyk?
%1ristop1a Willibalda =lu*ka3
(( G Wyst?p Nannerl i Wol-,an,a +
paa*u +i*ekan*lerza D ksi?*ia
Rudolp1a
/osep1a %olloredoMMels und Waldsee
Ibrata p:nie.sze,o pana na
Salzbur,u D ksi?*ia ar*ybiskupa
Kieronima %olloredoJ3 Spotkanie
z kan*lerzem d+oru +?,ierskie,o,
1rabi2 Nikolausem 'al--yMErddem
i z 1rabi2 Rudolp1em %1otkiem,
p:nie.szym kan*lerzem d+oru
*zeskie,o
D + paa*u kan*lerza Iobe*nie przy
/osep1platz AJ3
(6 G !d 6Me. do AMe. po poudniu
kon*ert + paa*u *esarskim +
S*1nbrunnie
+ obe*noE*i *esarzo+e. Marii &eresy i
*esarza Pran*iszka I, ar*yksi?Cne.
Marii $ntoniny, in-antki Marii Izabeli
ksi?Cne. Parmy Ipier+sze.,
+*zeEnie. zmare., Cony p:nie.sze,o
*esarza /ze-a IIJ oraz kompozytora
=eor,a %1ristop1a Wa,enseila3
(O G $kademia z udziaem *udo+ny*1
dzie*i u 1rabiny Marii &eresy
"insky, z domu markizy Ro-rano I+
paa*u Ro-rano, p:nie. z+anym
'aa*em $uersper,a] dziE przy
$uersper,strasseJ, potem u rei*1s,ra-a
$ntona %or-iza Ul-elda I(A))D(;;5J
+ paa*u Ido dziE istnie.2*ymJ
przy Minoritenplatz3 Uona rei*1s,ra-aR
Maria Elizabet1 ksi?Cna @obM
ko+itz I(;7AD(;9AJ, i*1 *rkaR Maria
Wil1elmina I(;OODi9ooJ,
p:nie. Cona 1rabie,o Pranza /osep1a
&1unMKo1ensteina D protektorM
ka Mozarta3
(4 G /o1ann $dam Qon Mayr D
skarbnik *esarzo+e. D przekaza
Mozarto+i
prezent od *esarzaR d+a ,alo+e
kostiumy naleC2*e do *esarski*1 dzie*i
Iar*yksi?*ia Maksymiliana Pran*iszka i
.edne. z ksi?Cni*zekJ3 /eden z ni*1
zosta u+ie*zniony na sa+nym
portre*ie AMletnie,o Wol-,an,a namaloM
+anym przez 'i?tro @orenzonie,o3 W
po*1odz2*ym z te,o same,o
okresu Ipendant do portretu Wol-,an,aJ
portre*ie iiMletnie. Nannerl,
r+nieC @orenzonie,o, zosta
+ykorzystany nie ,alo+y kostium
ksi?Cni*zki
I.ak to si? na o,l przypusz*zaJ, le*z
inny kostium, b?d2*y D .ak +ykaza
Pranz Marun D rodza.em szablonu z
pra*o+ni malarza3 !ba portrety
zna.du.2 si? + Muzeum Mozarta +
Salzbur,u3
Wie*zorem akademia u 1rabie,o
/o1anna Pranza Karde,,a Ip:nie.M
sze,o szambelana ar*yksi?*ia
Maksymiliana Pran*iszkaJ, a nast?pnie
u 1rabie,o Wenzela $ntona "aunitzaM
Rietber,a Ina.pe+nie. + 'aa*u
=umpendor-, przy $merlin,strasse AJ
(A G W Ko-bur,u Io +p do 6Me.J
+izyta u mody*1 ar*yksi2C2t D
Perdynanda
i Maksymiliana Pran*iszka, potem Io OM
e., na /osep1platz AJ akademia
u 1rabie,o Nikolausa 'al--yMErdda3
(; G "on*ert Wol-,an,a i Nannerl u
1rabie,o Pranza de 'aula /osep1a
&1unMKo1ensteina3
"alendarium
() G $kademia u ambasadora Pran*.i +
Wiedniu, 1rabie,o PlorentM@ouisM
Marie de %1ateletM@omonta, ktry
zaprosi Mozart+ do Wersalu3
Za kon*ert + S*1nbrunnie /o1ann
$dam Qon Mayr przekazu.e
@eopoldo+i (55 dukat+3
75 G Wizyta i kon*ert Iod OMe. do AMe.J
+ paa*u 1rabie,o Ernsta =uido
Karra*1a Ibrata 1rabiny Marii $nny
@odron z Salzbur,aJ przy @andM
strasse IdziER Un,ar,asse A)J3
!d +p do ;Me. do )Me. +ie*zorem
kon*ert + domu niezidenM
ty-iko+any*1 arystokrat+3
7( G ! ;Me. +ie*zorem dru,a +izyta +
S*1nbrunnie, po ktre. Wol-,an,
za*1oro+a Ieryt1ema nodosumR
rumie0 ,uzo+atyJ i pozosta+a + Cku
do 6( pa:dziernika3 Za.mo+a si? nim
osobisty lekarz 1rabiny Eleonory
Elisabet1 Sinzendor- D /o1ann $nton
Qon ern1ard3
4 GI W podzi?*e za +yle*zenie
Wol-,an, i Nannerl da.2 + domu
doktora
ern1arda kon*ert3
) GI $kademia u markizy Hin*enzii
'a*1e*o Iz domu 1rabiny Monte
SantoJ,
+ domu rei*1s,ra-a /osep1a
Windis*1,ratza przy S*1enkenstrasse
IdziE
ank,asse ;J] Wol-,an, ,ra na
kla+esynie, Epie+a %arlo Ni**olini3
Krabia &1omas %ollalto +r?*zy
@eopoldo+i poemat na *zeEF Wol-M
,an,a autorst+a "onrada Priedri*1a
Qon 'u-endor--a I+ydruko+any
z dat2 74 GII (;A7J D pier+szy +iersz
o Mozar*ie3
() GI Wie*zorem kon*ert u ambasadora
Pran*.i D 1rabie,o PlorentM@ouisM
Marie de %1ateletM@omonta3
':nym +ie*zorem na +ielkim
,alo+ym przy.?*iu u rodziny *esarskie.
+ Ko-bur,u dla u*z*zenia pami?*i
Idzie0 imieninJ matki *esarzo+e. D
ElCbiety "rystyny Qon rauns*1+ei,
Izmare. + (;45J3
77 GI W dniu E+3 %e*ylii D obiad u
kapelmistrza d+oru *esarskie,o i komM
pozytora /o1anna $dama "arla =eor,a
Qon Reuttera .uniora I(;59D
(;;7J3
76 GI !biad u rei*1s1o-rata =ott-rieda
Qon Wallaua D +ysannika ksi?*ia
ar*ybiskupa Salzbur,a na d+orze +
Wiedniu3
Wie*zorem + ur,t1eater I+
to+arzyst+ie doktora ern1ardaJ na
przedsta+ieniu !r-eusza i Eurydyki
%1ristop1a Willibalda =lu*ka3
9 GII Na ,alo+ym przy.?*iu i
kon*er*ie I+ Ko-bur,uJ z okaz.i
urodzin *esarza
Pran*iszka I3
(( GII Wy.azd z Wiednia i podrC
IDuna.em`J do 'reszbur,a IdziER
ratysa+aJ,
+*zesne. stoli*y W?,ier Iod (46A do
(;9OJ3 Nie s2 znane sz*ze,y
pobytu + 'reszbur,u poza tym, Ce ()
,rudnia @eopold za*1oro+a i Ce
zakupi tam pi?kny po+z I*1aiseJ,
ktry b?dzie suCy Mozartom przez
(A lat3
7O GII W +i,ili? oCe,o Narodzenia, o
+p do )Me. rano, +y.azd Mozart+
I+asnym po+ozemJ z 'reszbur,a3 !
+p do )Me. +ie*zorem przy.azd
do Wiednia, ,dzie D .ak poprzednio D
zatrzymali si? u /o1anna
Keinri*1a Dits*1era przy &ie-er =raben
(A3
74 GII Wizyta u 1rabiny Marii &eresy
"insky3
7; GII Na uro*zystym obiedzie +
'aa*u "insky*1 Iprzy Kerren,asseJ
+ydanym
na *zeEF -eldmarszaka @eopolda
/osep1a 1rabie,o Dauna3 ankiet ten
by zaplano+any +*zeEnie., ale zosta
odoCony do po+rotu Mozart+
z 'reszbur,a3
6( GII Wasnym po+ozem Mozarto+ie
uda.2 si? + dro,? po+rotn2 do
Salzbur,a3
D W Wiedniu odbya si? premiera
opery %13W3 =lu*ka !r-eusz3
(;A7D(;A6
I`A6
7 I Etap + @inzu3
4 I Wie*zorem po+rt do Salzbur,a3
le ,oEF*o+e zmusza.2 Wol-,an,a do
pozostania przez tydzie0
+ Cku3
(4 II &raktat poko.o+y +
Kubertusbur,u Ikoo @ipskaJ kadzie
kres +o.nie
siedmioletnie.3
79 II W dniu imienin ksi?*ia
ar*ybiskupa Sie,munda Qon
S*1rattenba*1a na
uro*zystym kon*er*ie Wol-,an, i
Nannerl ,ra.2 na kla+esynie, a
Wol-,an,
ponadto na skrzyp*a*13
@eopold Iktry po Emier*i /o1anna
Emsta Eberlina D 7( *zer+*a
(;A7 D spodzie+a si? nomina*.i na
kapelmistrzaJ zosta.e miano+any
+i*ekapelmistrzem orkiestry d+orskie.
ksi?*ia ar*ybiskupa i na tym
stano+isku pozostanie .uC do ko0*a
Cy*ia3 "apelmistrzem zosta.e doty*1M
*zaso+y +i*ekapelmistrz D =iuseppe
Pran*es*o aoili3
III lub IH 'o+sta.2 $ndante %Mdur I"M
iaJ i $lle,ro %Mdur I"MibJ na kla+esyn3
H W ka.e*ie muzy*znym Nannerl
Wol-,an, zapisu.e +asnor?*znie
Menuet
%Mdur z triem =Mdur I"MiJ oraz
sonato+e $lle,ro %Mdur I"M4aJ3
Wielka podrC I) HI (;A6D7) GI
(;AAJ
) HI Mozarto+ie I@eopold, $nna
Maria, Nannerl i Wol-,an,J oraz
suC2*y
a zarazem -ryz.er, Sebastian Winter,
+yrusza.2 +asnym po+ozem
+ na.duCsz2 Itr+a.2*2 6 i p rokuJ
podrC i*1 Cy*ia3 'rzed WasserburM
,iem Ista*.a zmiany koniJ, A4 km od
Salzbur,a, p?ko koo3 Do WasserM
bur,a dotarli Iid2* kilka kilometr+
pieszo obok uszkodzone,o po.azduJ
krtko po pno*y i zatrzymali si? +
oberCy Zum =oldenen Stem I'od
Zot2 =+iazd2J3
l oM(( HI W o*zeki+aniu na napra+?
po+ozu @eopold +y.aEnia
Wol-,an,o+i
+ mie.s*o+ym koE*iele >+3 /akuba
zasady ,ry pedao+e. na or,ana*13
Wol-,an, ,ra na sto.2*o, L.akby te
zasady zna od da+naN3
(7 HI W niedziel? rano +y.azd z
Wasserbur,a3 Wie*zorem s2 +
Mona*1ium
i zatrzymu.2 si? + oberCy Zum
,oldenen Kirs*1en I'od Zotym
/eleniemJ
przy S*1+abin,er,asse (4( IdziER
&1eatinerstrasse (9J, ,ospodarz oberCy
D /o1ann Keinri*1 Sturzer3
(6 HI Wizyta + Nymp1enbur,u D
letnie. rezyden*.i kur-irsta] spotkanie
z ksi?*iem "arlem $u,ustem Qon
Z+eibni*kenem3 !d 9Me. do nMe.
+ie*zorem Wol-,an, ,ra przed
kur-irstem Maksymilianem III /ze-em
Iktry .uC su*1a Wol-,an,a i Nannerl
+ sty*zniu (;A7J oraz przed
ksi?*iem Z+eibni*kenem3 Wol-,an,
,ra kon*ert skrzyp*o+y i drobne
ut+ory na kla+esynie3
(O i (4 HI Wizyta u ksi?*ia
ba+arskie,o Ikuzyna kur-irstaJ
%lemensa Pranza de 'aula I(;77D
(;;5J + .e,o paa*u poza obr?bem
miasta3
(9 HI "ur-irst, .e,o siostra IMaria
$ntonia Walpur,isJ i ksi2C?
Z+eibru*ken
+ *zasie uro*zyste,o obiadu + paa*u
kur-irsta du,o rozma+ia.2
z Wol-,an,iem3
() i 75 HI W paa*u kur-irsta popis
Nannerl przy.?ty Lz +ielkim
aplauzemN3
7( HI !d kur-irsta @eopold dosta.e (55
-loren+, a od ksi?*ia %lemensa D ;4
-loren+3
77 HI Rano +y.azd z Mona*1ium,
+ie*zorem przy.azd do $u,sbur,a,
rodzinM
ne,o miasta @eopolda3 Zatrzymu.2 si?
+ 1otelu Zu den drei Mo1ren
"alendarium
I'od &rzema MurzynamiJ przy
MaTimilianstrasse] +aE*i*iel D /osep1
@inay3
79 i 65 HI Wol-,an, i Nanneri
kon*ertu.2 + 1otelu Zu den drei
"ni,en I'od
oraz O HII &rzema "rlamiJ3
A HII Wy.azd z $u,sbur,a Qia
=linzbur, do Ulm, ,dzie zatrzymali si?
+ oberCy
Zum ,oldenen Rad I'od Zotym
"oemJ przy Stattier,asse] +aE*i*iel
D
=3 'au Kutzelsieder3
; HII W katedrze + Ulm Wol-,an, ,ra
na +ielki*1 or,ana*1 =eor,a Priedri*1a
S*1ma1ia3
W poudnie +y.azd do @ud+i,sbur,a
Qia 'lo*1in,en i %annstadt
IdziE dzielni*a Stutt,artuJ3
) HII Wie*zorem przy.azd do
@ud+i,sbur,a, .edne. z rezyden*.i
"arola
Eu,eniusza ksi?*ia +irtemberskie,o3
!berCa Zum ,oldenen Wald1orn
I'od Zotym Ro,iemJ naprze*i+
zamku3 Mozarto+ie pozna.2 Ni**olo
/ommelle,o, kompozytora opero+e,o,
ktry nie tai za*1+ytu, su*1a.2*
,ry Wol-,an,a3
(7 HII ! 9Me. rano +y.azd z
@ud+i,sbur,a, Qia Hai1in,en i Enz3
Wie*zorem
+ ru*1sal D letnie. rezyden*.i
biskupa Spiry3 !berCa Zum Riesen I'od
=i,antemJ3
(O HII Z ru*1sal do S*1+etzin,en D
letnie. rezyden*.i kur-irsta "arola
&eodora3 !berCa Zum roten Kaus I'od
%zer+onym DomemJ3
(9 HII W zamku + S*1+etzin,en od 4M
e. do )Me. +ie*zorem akademia u
kur-irsta
"arola &eodora i .e,o maConki3 'oza
Wol-,an,iem i Nanneri, ktrzy
,rali na kla+esynie, +yst2pia teC D
zdaniem @eopolda D Lna.lepsza
orkiestra + *ay*1 Niem*ze*1N, pod
batut2 %1ristiana %annabi*1a,
z udziaem -le*isty /o1anna aptisty
Wendlin,a i .e,o brata skrzypka D
Pranza $ntona Wendlin,a, skrzypk+
/o1anna =eor,a Dannera i I,naza
Pranzia oraz -a,o*isty =eor,a Wenzia
Rittera3
() HII Rano +y.azd ze S*1+etzin,en
do Keidelber,u ILCeby obe.rzeF zamek
i +ielk2 be*zk?N D lokaln2
*ieka+ostk?, be*zk? o po.emnoE*i 77(
tysi?*y
litr+, zbudo+an2 + (;4( rokuJ3 W
koE*iele >+3 Du*1a + Keidelber,u
Wol-,an, ,ra na or,ana*13 !berCa Zu
den drei "ni,en I'od &rzema
"rlamiJ3
D Ze S*1+etzin,en, pra+dopodobnie
7) lip*a, Mozarto+ie udali si? do
Mann1eimu, ,dzie pozosta+ali przez 6
dni I+ oberCy Zum 'rinzen
Priedri*1 D "si2C? PryderykJ, a
nast?pnie do Worma*.i] oberCa Zum
S*1+an I'od aab?dziemJ3
6 HIII 'rzy.azd do Mo,un*.i, ,dzie
zatrzymali si? + 1otelu Zum "ni, Qon
En,land I"rl $n,liiJ przy Markt 6;]
+aE*i*iel D &1eodor &1ran3
W Mo,un*.i odbyy si? 6 kon*erty
Idaty nieznaneJ, dru,i z ni*1 D+
1otelu Zum rmis*1en "ni, I'od
"rlem RzymskimJ przy =rebenM
strasse3
; HIII !biad u kanonika Pranza GaQera
Starka D kompozytora i or,anisty +
mie.s*o+e. katedrze3
Wizyta + paa*u @a PaQorita D letnie.
rezyden*.i kur-irsta3 Sam kur-irst D
Emmeri*1 /osep1 Qon reidba*1M
urres1eim D nie m, +ysu*1aF
Mozart+, ponie+aC by *1ory3
(5 HIII @eopold zosta+ia po+z i
rze*zy + 1otelu, i statkiem to+aro+ym
uda.e si? z rodzin2 do Prank-urtu3
(7 HIII We Prank-ur*ie mieszka.2 +
1otelu Zum ,oldenen @+en I'o
Zotym @+emJ przy ender,asse 63
(9 HIII ! AMe. +ie*zorem pier+szy z
*ztere*1 kon*ert+ Wol-,an,a i
Nanneri +e Prank-ur*ie, + sali z+ane.
S*1ar--is*1er Saal am @ieb-rauenber,3
/ednym ze su*1a*zy te,o kon*ertu by
(OMletni /o1ann Wol-,an, =oet1e
Ipoeta +spomina ten -akt + roku
(965J3
77 i 74 HIII Dru,i i trze*i kon*ert
-rank-ur*ki Wol-,an,a i Nanneri3
65 HIII %z+arty kon*ert +e
Prank-ur*ie D Wol-,an, +ykona
kon*ert skrzypM
*o+y oraz impro+izo+a na kla+esynie
i na or,ana*13
6( HIII 'o+rt do Mo,un*.i I1otel
Zum "ni, Qon En,landJ, ,dzie
Mozarto+ie
pozosta.2 do poo+y +rzeEnia3
Dru,i kon*ert Wol-,an,a i Nanneri +
Mo,un*.i I+ 1otelu Zum
rmis*1en "ni, D data nieznanaJ3
R
IG W pier+sze. poo+ie +rzeEnia D
trze*i kon*ert Mozarta + Mo,un*.i
Idokadna data i mie.s*e kon*ertu nie s2
znaneJ3
(; IG Wy.azd z Mo,un*.i, a +ie*zorem
przy.azd do "oblen*.i, ,dzie zatrzymali
si? + 1otelu Zu den drei Rei*1skronen
I'od &rzema "oronami RzeszyJ3
(9 IG "on*ert + paa*u kur-irsta
/o1anna '1ilippa rei*1s,ra-a Qon
Walderdor-a
I(;5(D(;A9J3 Za +yst?p s+y*1 dzie*i
@eopold dosta (5 luidor+3
7( IG Dru,i kon*ert Wol-,an,a i
Nanneri + "oblen*.i Ikon*ert ot+arty
dla
mie.s*o+e. arystokra*.iJ + tz+3 Sali
Ry*erskie. na zamku '1ilippsbur,3
77 IG Wol-,an, si? zazi?bi i przez
kilka dni musia pozostaF + Cku3
7; IG ! loMe. rano Mozarto+ie
opusz*za.2 "oblen*.? IstatkiemJ, a
+ie*zorem
s2 .uC + onn3
79 IG Z+iedzanie zamku oraz koE*ioa
na "reuzber,u +raz ze >+i?tymi
S*1odami IKeili,en Stie,eJ3 Wy.azd do
ru1l, ,dzie no*u.2 + oberCy
Zum en,lis*1en =russ I$nio 'a0skiJ3
7) IG S2 + "olonii3 'ost. + 1otelu
Zum 1eili,en =eist I'od >+i?tym
Du*1emJ przy R1einstrasse3 'od*zas
z+iedzania miasta @eopold .est
zde,usto+any Lbrzydot2 ,oty*kie.
katedryN3
65 IG W $k+iz,ranie D oberCa Zum
,oldenen Dra*1en I'od Zotym
SmokiemJ3
@eopold si? przezi?bi i musz2 pozostaF
na mie.s*u do 7 pa:dziernika3
( G Spotkanie z ksi?Cni*zk2 $mali2,
przeorysz2 klasztoru + !uedlinbur,u,
siostr2 krla pruskie,o Pryderyka II3
7 G ! )Me. +ie*zorem + @ie,e D
no*le, + oberCy Zum s*1+arzen $dier
I'od %zarnym !remJ3
6 G W &iriemont D no*le, +
niezidenty-iko+anym mie.s*u3
O G W @ouQain D 1otel Zum +ilden
Mann I'od DzikusemJ3 Z+iedzanie
miasta3 @eopold podzi+ia !statni2
Wie*zerz? Dirka outsa + koE*iele
>+3 'iotra3
4 G Wie*zorem + rukseli IKotel de
(S$n,leterre, 9(, rue de la MadeleineJ,
,dzie pozosta.2 ponad miesi2* Ido (4
listopadaJ3
(O G $lle,ro %Mdur na kla+esyn,
p:nie. +2*zone do Sonaty na
kla+esyn
i skrzyp*e ad libitum I"MAJ3
Spotkanie z 1rabi2 Kieronimem
%olloredo D przyszym ksi?*iem
ar*ybiskupem Salzbur,a i prymasem
*esarst+a3
O GI Mozarto+ie na balu masko+ym +
teatrze3
; GI /edyny + rukseli kon*ert
Wol-,an,a i Nanneri D u "arola
$leksandra
Emanuela ksi?*ia lotary0skie,o I(;(7
D(;95J, ,ubernatora Niderland+
$ustria*ki*1, brata *esarza Pran*iszka
I3
(4 GI Wy.azd z rukseli3
TA GI 'rze.azd do Mons Qia
Halen*iennes, %ambrai i onaQis3
(; GI W =oumayMsurM$ronde D
no*le, + niezidenty-iko+anym
mie.s*u3
"alendarium
(9 GI 'rze.azd przez Senlis i dotar*ie o
+p do OMe. po poudniu do 'aryCa,
,dzie
zatrzymali si? + domu 1rabie,o
Emanuela Pranza Qan Ey*ka D
ambasadora
a+arii + stoli*y Pran*.i IKotel de
eauQais przy rue Saint $ntoine, dziER
A9, rue Pran*ois MironJ3 Uon2 1rabie,o
bya Maria $nna Peli*itas, z domu
$r*o, *rka kan*lerza Salzbur,a,
1rabie,o =eor,a $ntona PeliTa $r*o3
7( GI Sonato+e $lle,ro Mdur na
kla+esyn ad libitum I"M9J3
i GII Priedri*1 Mel*1ior Qon =rimm
Iniemie*ki intelektualista + 'aryCu,
z+i2zany z kr?,iem en*yklopedyst+J
opubliko+a + *zasopiEmie L%orM
responden*e litteraireN dytyrambi*zny
artyku Lo *udo+ny*1 dzie*ia*1
kapelmistrza Mozarta z Salzbur,aN3
$rtyku zapo*z2tko+a parysk2
renom? Mozart+ i przy,oto+a i*1
audien*.? + paa*u krle+skim
i +yst?p + Wersalu3
Spotkanie z niemie*kimi
kompozytorami osiadymi + 'aryCu
ILnieM
mie*ka kolonia artysty*zna + 'aryCuNJ
D /o1annem =ott-riedem
E*kardem i /o1annem S*1obertem3
) GII "on*ert u markizy Hilleroy i u
1rabiny Pran*oiseM%at1erine
@illebonne3
7O GII Mozarto+ie przyby+a.2 do
Wersalu IKotel du %ormier, rue des
ons
En-ants, dziER rue de 'eintre @ebrun D
przy zamkuJ3
74 GII W kapli*y zamko+e. na
paster*e, potem na .esz*ze .edne. mszy3
'opis
Wol-,an,a i Nannerl u Madame
$drienneM%at1erine de &esse i u
ksi?Cne.
MarieM&1ereseM@ouise de SaQoie
%ari,nan D na zamku + Wersalu3
(;AO
Wielkie ,alo+e przy.?*ie I,rand
*o+ertJ na zamku +ydane przez krla
I@ud+ika GHJ i krlo+2 IMari?
@esz*zy0sk2J, + obe*noE*i mi?dzy
innymi del-ina @ud+ika i .e,o Cony
Marii /ze-y Qon Sa*1sen, Madame
$delaide D na.starsze. *rki krla,
markizy de 'ompadour i *ae,o d+oru3
i I
i
W obe*noE*i krla i krlo+e. Wol-,an,
przez ptore. ,odziny ,ra na
or,ana*1 + kapli*y zamko+e.3
9 I 'o+rt Mozart+ do 'aryCa3
D @i*zne kon*erty + paryski*1
doma*1 arystokraty*zny*1, kilkakrotnie
u nie.akie,o our,adeSa + .e,o domu
przy rue St3 Konore3
D Sonaty na kla+esyn i skrzyp*e ad
libitum I"MA i "M;J oddane do
szty*1o+ania3
A II Umiera 1rabina Maria $nna
Peli*itas Qan Ey*k Iz domu $r*oJ, +
ktre.
domu IKotel de eauQaisJ mieszka.2
Mozarto+ie3
okoo (4 II Za popis s+y*1 dzie*i +
Wersalu @eopold dosta.e zot2 tabakier?
i (755
li+r+3
(A II Wol-,an, i Nannerl za*1oro+ali
.edno*zeEnie na an,in?3
6 III Sebastian Winter opusz*za
Mozart+ i od*1odzi na suCb? do
ksi?*ia
/osep1a Wenzeslausa Purstenber,a +
Donaues*1in,en3 Na .e,o mie.s*e
przy*1odzi $lzat*zyk /eanM'ierre
'otiQin3
D Ukazu.2 si? drukiem sonaty op3 i I"M
A i "MyJ3 Mozarto+ie .ad2 do
Wersalu, by o-iaro+aF sonaty Madame
Hi*toire de Pran*e Idru,ie. *r*e
krlaJ, ktre. zostay zadedyko+ane3
Sonaty na kla+esyn i skrzyp*e ad
libitum I"M9 i "M)J zosta.2 oddane do
szty*1o+ania3
(5 III 'ier+szy kon*ert publi*zny
Wol-,an,a i Nannerl + 'aryCu I+
&eatrze
PeliTa przy rue St3 Konore] dziE
budynek ten nie istnie.eJ D do*1d ((7
luidor+3
65 III
po*z2tek IH
) IH
(5 IH
i4 IH
i) IH
77 IH
76 IH
7; IH
() H
75 H
4 HI
7) HI
9 HII
A HIII
W $msterdamie zmar 'ietro @o*atelli
Iur3 (A)4J3
$k+arela %armontelleSa I+ykonana +
listopadzie (;A6, a przedsta+ia.2*a
@eopolda ,ra.2*e,o na skrzyp*a*1,
Epie+a.2*2 Nannerl i Wol-,an,a
,ra.2*e,o na kla+esynieJ zosta.e
oddana do szty*1o+ania3
Ukazu.e si? drukiem op3 7 Mozarta I"M
9 i "M)J zadedyko+ane
1rabinie de &esse Ipier+sze. damie
d+oruJ3 &ekst dedyka*.i zreda,o+a
baron Qon =rimm3
Dru,i kon*ert publi*zny Wol-,an,a i
Nannerl + 'aryCu I+ te. same. sali,
*o poprzednioJ3 Wyst2pi teC skrzypek
'ierre =aQinies i Epie+a*zka
%lementine 'i**inelli3
Mozarto+ie opusz*za.2 'aryC i I+ ;
po*zto+y*1 koniJ uda.2 si? do
$n,lii3 Ma.2 d+*1 suC2*y*1 D
'otiQina i Wo*1a 'ort?3
W Wersalu zmara markiza de
'ompadour3
W Wielki %z+artek Mozarto+ie s2 +
%alais3 Spo+ied: u kapu*yn+3
'rzyby+a.2 do DoQer3
'rzy.azd do @ondynu, ,dzie zatrzymu.2
si? na.pier+ + 1otelu &1e W1ite
ear I'od iaym Nied:+iedziemJ przy
'i**adiiiy, potem Iod 7O k+ietniaJ
+ domu -ryz.era /o1na %ousinsa przy
%e*ii %ourt IdziER nr ()J, u ktre,o
za.mu.2 L6 mae poko.e za (7
szylin,+N3
!d AMe. +ie*zorem Mozarto+ie s2 na
audien*.i + u*kin,1am Kouse
u krla /erze,o III i krlo+e. "aroliny
Iz domu ksi?Cni*zki Qon
Me*klenbur,MStrelitzJ3 @eopold dosta
7O ,+ine.e3
Dru,a audien*.a u krla i krlo+e.,
pod*zas ktre. Wol-,an, ,ra a Qista
na or,ana*1 i na kla+esynie ut+ory
=eor,a %1ristop1a Wa,enseila,
/o1anna %1ristiana a*1a, "arla
Priedri*1a $bla i =eor,a Priedri*1a
Kandla3 'onadto akompanio+a
krlo+e. do Epie+u, a takCe -le*iE*ie
/osep1o+i &e*eto+i, a na konie*
impro+izo+a3 Do*1d Izainkaso+any
przez @eopoldaJR 7O ,+ine.e3 &e,o dnia
Epie+a teC sa+ny kastrat
=iustino Perdinando &endu**i3
Wol-,an, za*1oro+a i (7 dni musia
przeleCeF + Cku3
W poudnie D pier+szy kon*ert
publi*zny Wol-,an,a i Nannerl + @onM
dynie, + +ielkie. sali Sprin, =arden3 W
pro,ramie mi?dzy innymi
kon*ert nieznane,o kompozytora na 7
kla+esyny I+ +ykonaniu Wol-,an,a
i NannerlJ z orkiestr23 Na kon*er*ie
+yst2pili r+nieC tenor =aetano
!uili*i, Epie+a*zka %remonini,
skrzypek Pran*oisMKippolite
art1elemon
i +iolon*zelista =ioyanni attista %irri3
Wol-,an, ,ra takCe na or,ana*13
'i2tek, Dzie0 >+3 >+3 'iotra i 'a+a,
dru,i kon*ert publi*zny *udo+ny*1
dzie*i I+ tz+3 Rotundzie + parku
Ranela,1, koo %1elsea pod
@ondynemJ3
Wol-,an, ,ra na kla+esynie i na
or,ana*13 W pro,ramie kon*ertu
Izor,anizo+ane,o na *ele
dobro*zynneJ byy mi?dzy innymi 6
oratoria
i .eden z 1ymn+ korona*y.ny*1
I%oronation $nt1emsJ =eor,a
Priedri*1a
Kandla3
'o przy.?*iu u lorda Sa*kQille &u-tona,
1rabie,o &1aneta, @eopold
*i?Cko za*1oro+a3
A sonat na kla+esyn i skrzyp*e I"MioM
(4J oraz kilkadziesi2t drobny*1
ut+or+, + +i?kszoE*i na kla+esyn, z
tz+3 LSzki*o+nika londy0skie,oN
I"Mi4aMi4ss D r?kopis zna.du.e si? +
ibliote*e /a,iello0skie. + "raM
ko+ieJ3
%i?Cko *1ore,o @eopolda zaniesiono +
lekty*e do %1elsea, ,dzie + +yM
na.?tym domu u rodziny 'etera
Randalla przy PiQe Pields R+ Iobe*nie
(95, Ebury StreetJ Mozarto+ie
pozostan2 przez ptora miesi2*a3
"alendarium
D W %1elsea po+sta.2 pier+sze
sym-onie MozartaR "MiA, iAa, () i ()53
A IG Stanisa+ $u,ust 'oniato+ski
+ybrany ostatnim krlem 'olski3
74 IG 'o+rt do @ondynu, na So1o
Idom &1omasa Williamsona D (4,
&1ri-t
Street, obe*nie 75, Pi-t1 StreetJ3
&rze*ia audien*.a Iod AMe. do )Me.
+ie*zoremJ i kon*ert IostatniJ na
d+orze krle+skim
GIDGII "astrat =ioQanni Manzuoli
u*zy Wol-,an,a bel*anta3
D Sym-onie nr 7(D7O /ze-a Kaydna3
D Di*tionnaire p1ilosop1iXue Woltera3
(;A4
(9 I Ukazu.e si? drukiem op3 6 IA sonat
na skrzyp*e i kla+esynR "MioM(4J,
zadedyko+ane krlo+e. "arolinie3
@eopold dosta od nie. 45 ,+inei3
D 'ier+sza aria Mozarta H a dal -uror
portata I"M7iJ, z tekstem Metastaz.a
do opery Ezio Peli*e de =iardinie,o
Inapisana dla tenora Er*ole
%iprandie,oJ3
D Mozarto+ie pozna.2 /o1anna
%1ristiana a*1a D nad+orne,o komM
pozytora krla /erze,o III3
7( II &rze*i kon*ert publi*zny +
@ondynie, + tz+3 Kaymarket @ittie
&1eater3
'ro,ram te,o kon*ertu nie .est znany,
ale .est pra+dopodobne, Ce
+ykonano pier+sze sym-onie Mozarta
I"MiA, "MiAa, "MI), "Mi)aJ,
a + kaCdym razie niektre z ni*13
(6 H %z+arty IostatniJ kon*ert
publi*zny, + tz+3 Wielkie. Sali &eatru
Ki*k-ord
przy re+er Street3 W pro,ramie
znalaza si? m3in3 skompono+ana na
po*z2tku ma.a Sonata kla+esyno+a %M
dur na O r?*e + +ykonaniu
Wol-,an,a i Nannerl I"Mi)dJ3
HI Daines arrin,ton, muzyko,ra- i
podrCnik, zbiera.2*y in-orma*.e o muM
zy*e i muzyka*1 europe.ski*1,
przesu*1u.e Wol-an,a3
() HII Wizyta + ritis1 Museum3
"ustoszo+i muzeum I$ndre+ /osep1
'lantaJ @eopold przekaza ut+ory
Wol-,an,aR +yszty*1o+ane sonaty
I"MAM)J oraz r?kopis pier+sze,o dziea
*1ralne,o D OM,loso+y motet
do psalmu G@HI =od is our Re-u,e I"M
75J D auto,ra- + ritis1 @ibrary
+ @ondynie3
7O HII Mozarto+ie opusz*za.2 @ondyn]
krtki przystanek I74Me,oJ +
%anterbury3
7AD6( HII 'obyt + ourn 'la*e
Imie.s*o+oEF koo %anterburyJ + domu
Kora*e Mana3
l HIII ! loMe. rano + DoQer] o +p do
7Me. D + %alais IKotel de (S$n,leterreJ
i dale. .uC +asnym po+ozem Ina *zas
pobytu na Wyspa*1 ryty.ski*1
pozosta+ionym + %alaisJ3
W %alais spotkanie z du*1esse de
Montmoren*y i z ksi?*iem de %roy3
6 HIII W Dunkier*e D Kotel Sainte
%at1erine3
O HIII W koE*iele pobliskie,o er,ues
Wol-,an, ,ra na or,ana*13
4 HIII W @ilie D Kotel de ourbon,
przy =rand? 'la*e3
Wol-,an, za*1oro+a, a po nim
r+nieC @eopold3 @e*zy i*1 doktor
/osep1 Merlin3
(9 HIII W Innsbru*ku zmar *esarz
Pran*iszek I3
O IG Mozarto+ie s2 + =anda+ie IKotel
St3 SebastianJ3
4 IG Wol-,an, ,ra na or,ana*1 +
koE*iele *ysterskim >+3 'iotra3
A IG Mozarto+ie + $nt+erpii D Kotel
'ost przy =roenplatz3
(;AODi-AA
; IG
) IG
(5 IG
(7 IG
i4 IG
mi?dzy
(7 a i9 IG
i9IG
7( IG
G
i4GI
Wol-,an, ,ra na +ielki*1 or,ana*1 +
katedrze Notre Dam?, ,dzie
@eopold podzi+ia +spaniae Zd.?*ie z
krzyCa Rubensa3 Z+iedzanie
inny*1 koE*io+ $nt+erpii3
Z $nt+erpii Qia Moerdi.k do
Rotterdamu3
Z Rotterdamu do Ka,i, ,dzie
Mozarto+ie zatrzymali si? + 1otelu @a
Hille de 'aris przy Neuen Markt IdziE
.uC ani 1otel, ani budynek,
+ ktrym si? zna.do+a, nie istnie.2J3
Nannerl za*1oro+aa na ty-us3
"on*ert Wol-,an,a u ksi?Cni*zki
%aroline Qon NassauMWeibur,3
"on*ert u ksi?*ia Wil1elma H
!ra0skie,o3
Dru,i kon*ert Wol-,an,a u ksi?Cni*zki
%aroliny Qon NassauMWeibur,3
Nannerl .est niemal umiera.2*a3 Dosta.e
ostatnie namasz*zenie3
%onsemati -edele na sopran I"M76J do
tekstu Metastaz.a z opery $rtaserse3
Nannerl do*1odzi do zdro+ia, ale z
kolei Wol-,an, zapada na ty-us
i przez miesi2* pozosta.e + Cku3
'o+sta.2 sym-onie nr 79D6( /ze-a
Kaydna3
77 I
7A(
7)(
7A((
po*z2tek III
ii III
konie* III
po*z2tek IH
i9IH
7( IH
konie* IH
(;AA
W Kadze kon*ert publi*zny Wol-,an,a
i Nannerl + sali z+ane. !ude Doelen3
W $msterdamie D 1otel Zum ,oldenen
@+en przy Warmoesstraat3
'ier+szy kon*ert publi*zny Wol-,an,a
i Nannerl + $msterdamie I+ tz+3 Salle
du Mane,eJ3 W pro,ramie m3in3 ut+ory
na O r?*e I"Mi)dJ oraz
sym-onieR EsMdur I"MiAJ i Mdur z+ana ,
-iaskaN I"M77J3 Dyry,o+a
Wol-,an, $madeusz Mozart3
Dru,i kon*ert + Salle du Mane,e3 W
pro,ramie m3in3 9 +aria*.i
kla+esyno+y*1 na temat 1olenderskie.
piosenki %1ristiana Ernsta
=ra-a I"M7OJ i ; +aria*.i na temat
pieEni LWillem Qan NassauN I"M74J3
'o+rt Mozart+ do Ka,i3
"on*ert na d+orze + Kadze z okaz.i
osi2,ni?*ia penoletnoE*i przez
ksi?*ia Wil1elma H !ra0skie,o3 W
pro,ramie =alimat1ias musi*um
I"M67J, A sonat na skrzyp*e i kla+esyn
I"M7AM6IJ zadedyko+any*1
ksi?Cne. %aroline Qon NassauMWeibur,3
Mozarto+ie opusz*za.2 Ka,?3
'rzy.eCdCa.2 do Kaarlemu I1otel Zum
,oldenen HliesJ3 Wol-,an, ,ra
+ koE*iele + Kaarlemie na +ielki*1
or,ana*1 zbudo+any*1 + (;69 roku
przez %1ristiana Miillera3
Ukazu.2 si? drukiem sonaty I"M7AM6IJ3
Ukazu.e si? 1olenderski przekad
Szkoy skrzyp*o+e. @eopolda
Mozarta I+ +yda+ni*t+ie /oannesa
Ens*1edeJ3
W pier+sze. poo+ie k+ietnia
Mozarto+ie pono+nie s2 +
$msterdamie I1otel Zum ,oldenen
@+enJ3
W Utre*1*ie D 1otel 'laetsMRoyal przy
Minrebroederstraat I+aE*i*ielR
MosJ3
"on*ert publi*zny Wol-,an,a i Nannerl
+ sali muzy*zne. #reebur,
+ Utre*1*ie3 W pro,ramie sonaty i
sym-onie Wol-,an,a3
'odrC Qia Rotterdam i Moerdi.k do
$nt+erpii3
"alendarium
65 IH Mimo okresu +ielkopostne,o
Mozarto+ie dosta.2 z,od? na danie
pubM
li*zne,o kon*ertu + $nt+erpii3
po*z2tek H W Me*1ein D +izyta u
ar*ybiskupa /o1anna Keinri*1a
1rabie,o Qon
Prankenber,a3
9 H 'rzy.azd do rukseli + Dniu
Wniebo+st2pienia 'a0skie,o IKotel de
(S$n,leterreJ3
) H W Halen*iennes spotkanie z
Madame MarieM&1erese =eo--rin, ktra
pro+adzia .eden z na.bardzie. znany*1
salon+ artysty*zny*1 i intelekM
tualny*1 'aryCa3
(5 H W %ambrai D przy pomniku
na,robnym Penelona3
Wie*zorem s2 + 'aryCu, ,dzie
zamieszkali + domu aziebnika riela
D dziER 9, rue Moliere3
79 H 'ono+nie + Wersalu IKotel du
%ormierJ3
I HI 'o+rt do 'aryCa D na rue
Moliere3
D Mi*1elMart1elemy !lliQier malu.e
+ielkie ptno Kerbatka + &empie
u ksi?*ia de %onti, na ktrym
przedsta+iony .est arystokraty*zny
salon
z ,a+?dz2*ymi ,oEFmi pod*zas
kon*ertu muzyk+, +Erd ktry*1
rozpoznano siedz2*e,o przy kla+esynie
mae,o Wol-,an,a oraz Epie+aM
.2*e,o /elyotteSa I+ zbiora*1 @u+ruJ3
(7 HI "yrie PMdur I"M66J3
okoo (4 HI Wol-,an, ,ra dla ksi?*ia
brunsz+i*kie,o "arola Wil1elma
Perdynanda
IQon rauns*1+ei,aJ, ktry od+iedzi
Mozart+ + i*1 mieszkaniu3
) HII ! 9Me. +ie*zorem +y.azd z
'aryCa3
(7 HII 'rzy.azd do Di.on, ,dzie na
zaproszenie /osep1a de ourbona
ksi?*ia de
%onde Mozarto+ie pozosta.2 d+a
ty,odnie3
D Spotkanie z pier+szym prezydentem
miasta Di.on, sa+nym .uryst2
i pisarzem %1arlesSem De rosses
I(;5)D(;;;J3
(9 HII Wielki kon*ert Wol-,an,a i
Nannerl + ratuszu + obe*noE*i ksi?*ia
de
%onde i prezydenta De rossesSa3 W
pro,ramie ut+ory rCny*1 komM
pozytor+ na 7 kla+esyny i na O r?*e +
+ykonaniu rodze0st+a3 Wol-,an,
ponadto impro+izo+a na kla+esynie
oraz Epie+a ari? +osk2 +asne.
kompozy*.i Isi*WJ3
7A HII W @yonie Iadres nieznanyJ3
Mozarto+ie pozosta.2 tam blisko
miesi2*3
rak bliCszy*1 dany*1 o tym poby*ie3
(6 HIII "on*ert Wol-,an,a + sali
kon*erto+e. przy 'la*e des %ordeliers
Iponad
655 su*1a*zyJ3 W pro,ramie m3in3 .e,o
ut+ory -ortepiano+e i sym-onie
oraz impro+iza*.e -ortepiano+e3
75 HIII W =ene+ie IKotel de la
alan*eJ3 Spotkanie z $ndre Ernestem
Modestem
=retrym3 Wolter, przeby+a.2*y +
s+ym zamku + Perney koo =ene+y,
z po+odu *1oroby nie m, si? spotkaF
z Mozartem3
4 IG "on*ert + ratuszu + =ene+ie3
u IG W @ozannie Iadres nieznanyJ3
Mozarto+ie sp?dza.2 tam 9 dni3
Spotkanie
m3in3 z ksi?*iem +irtemberskim
@ud+i,iem Eu,eniuszem Ibratem
panu.2*e,o ksi?*ia "arola Eu,eniuszaJ,
a ponadto z doktorem Samuelem
$ndre &issotem3
(9 IG W ernie, ,dzie Mozarto+ie
ba+i2 9 dni Iadres i sz*ze,y te,o
pobytu
nie s2 znaneJ3
7; IG Etap + aden + Sz+a.*arii3
79 IG W Zury*1u I1otel Zum S*1+ert
D 'od Mie*zem D przy WeinplatzJ3
Mozarto+ie pozosta.2 tam 7 ty,odnie3
6 G Wizyta u pisarza i malarza
Salomona =essnera I(;65D(;99J3
(;AAYM(;A;
; i ) G D+a publi*zne kon*erty +
Zury*1u + sali z+ane. Musikkolle,ium
+ "orn1aus3
(6 G Z Zury*1u do Wintert1ur, ,dzie
sp?dza.2 no* + domu Dietri*1a Suizera,
urz?dnika ma,istratu3
(O G W S*1a--1ausen IO dni pobytuR
adres nieznanyJ3
() G 'rzy.azd do Donaues*1in,en, do
ksi?*ia /osep1a Wenzeslausa Qon
Plirstenber,a, ,dzie pozosta.2 do 6(
pa:dziernika3 "on*erty odby+a.2 si?
Lniemal *odziennie od 4Me. do )Me.
+ie*zoremN + paa*u rezyden*.i
ksi?*ia3 W pro,ramie m3in3 =alimat1ias
musi*um I"M67J3
6( G Wy.azd z Donaues*1in,en Qia
Messkir*1, Ulm i =unzbur,3
OD4 GI W Diiiin,en nad Duna.em3 W
ty*1 dnia*1 kon*ert u land,ra-a /osep1a
Qon KessenMDarmstadt D ksi?*ia
biskupa $u,sbur,a3
4 GI W iberba*1 D + koE*iele >+3
Marka Wol-,an, ,ra na or,ana*1,
+spza+odni*z2* z (7Mletnim
or,anist2 /osep1em Si,mundem
Eu,enem
a*1mannem Ip:nie.szy*1
du*1o+nym D o.*em SiTtusemJ3
A GI W $u,sbur,u D @eopold
od+iedza s+o.2 matk?, z ktr2 +idzi
si? po raz
ostatni I$nna Maria Mozart, z domu
Suizer, umrze + miesi2* p:nie. D
ii GII (;AAJ3
9D7O GI W Mona*1ium D + oberCy
Zum ,oldenen Kirs*1en I'od Zotym
/eleniemJ u /o1anna Keinri*1a
Sturzera3
) GI "on*ert Isame,o tylko
Wol-,an,aJ u elektora ba+arskie,o
Maksymiliana
III /ze-a, + pro,ramie m3in3
impro+iza*.e oraz skompono+ana na
po*zekaniu Lein Stu*k, daQon i1mN I"M
66%`J D za,iniona3
(7D7i GI Wol-,an, pono+nie *1oru.e
na ,oE*ie*3
77 GI "on*ert Wol-,an,a i Nannerl +
paa*u kur-irsta3
7O I`J GI Wy.azd z Mona*1ium Qia
$ltttin, I7; listopadaJ i @au-en I79
listopadaJ3
7) GI 'o+rt Mozart+ do Salzbur,a3
po*z2tek roku
(7 III
7 IH
l` IH
(6 H
(;A;
!--enorium S*ande %oeli limina I"M6OJ
+ykonane + klasztorze benedykM
tyn+ + Seeon + a+arii Iniedaleko
Salzbur,aJ, dok2d na t? okaz.?
Mozarto+ie na.pra+dopodobnie.
po.e*1ali3
W Sali Ry*erskie. IRittersaalJ paa*u
ar*ybiskupie,o + Salzbur,u +yM
sta+iono pier+sz2 *z?EF
trzy*z?E*io+e,o oratorium s*eni*zne,o
I=eistM
li*1es Sin,spielJ do tekstu I,naza
$ntona Qon Weisera, zatytuo+ane,o
Die S*1uldi,keit des ersten =ebots
IL'o+innoEF pier+sze,o przykazaniaNJ
autorst+a Wol-,an,a I"M64J3 Muzyk?
do d+*1 pozostay*1 *z?E*i
skompono+aliR Mi*1a Kaydn I*z?EF
dru,a, +ysta+iona () mar*aJ i $nton
%a.etan $di,asser I*z?EF trze*ia,
+ysta+iona 7A mar*aJ3 !bsada *z?E*i
pier+sze.R /osep1 Meisner, $nton
Spitzeder, Maria $nna Pesemayr
Ip:nie.sza Cona or,anisty $di,asseraJ,
Maria Ma,dalena @ipp Ip:nie.sza
Cona Mi*1aa KaydnaJ, Maria $nna
raun1o-er3 Za s+o.e dzieo Wol-,an,
dosta od ar*ybiskupa (7 dukat+3
'o+trzenie pier+sze. *z?E*i
=eistli*1es Sin,spiel3
W Wielki 'i2tek + salzburskie.
katedrze, przy =robie %1rystusa,
+ykonano Muzyk? przy =robie
I=rabmusik, "MO7J3
W auli uni+ersytetu + Salzbur,u
+ysta+iono komedi? a*i0sk2
ILmuzy*zM
ne intermediumNJ + 7M*1 akta*1 Iz
tekstem o3 Ru-inusa WidiaJ $pollo et
Kya*int1us I"M69J, .ako muzy*zny
dodatek do sztuki Ir+nieC a*i0skie.J
"alendarium
%lementia %roesi, te,oC Ru-inusa
Widia3 !bsada premiero+e,o przedM
sta+ieniaR Matt1ias Stadler Ikrl
!ebalusJ, PeliT Pu*1s IMelia, *rka
krlaJ, %1ristian Enzin,er IKya*int1us,
syn krlaJ, /o1ann Emst I$polloJ,
/osep1 Hondert1on IZep1yrusJ oraz
d+a. o-iarni*y $pollaR /osep1 riindl
i /akob Moser3
74 HI W Kambur,u zmar =eor,
'1ilipp &elemann Iur3 (A9(J3
79 HIII W 'aryCu zmari I+raz z *ala
rodzin2 zatru si? ,rzybamiJ
kla+esynista
i kompozytor /o1ann S*1obert Iur3 ok3
(;75J3
Dru,a podrC do Wiednia Iii IG (;A;D
4 I I;A)J
(( IG Z okaz.i Elubu ar*yksi?Cne.
/ze-y I(;4(D(;A;J, z krlem
Neapolu
Perdynandem IH, *aa rodzina
Mozart+ I+raz ze suC2*ym
em1ardemJ
+y.eCdCa do Wiednia3 'ier+sz2 no*
sp?dza.2 + H*klabru*k Iok3 A5 km
od Salzbur,aJ3
(7 IG 'rze.azd Qia @amba*1 Iobiad +
klasztorze benedyktyn+, + ktrym
+ drodze do Wiednia Mozarto+ie
z+ykle si? zatrzymy+aliJ do @inzu D
1otel Zum ,ninen aum I'od Zielonym
Drze+emJ przy et1le1emM
strasse 7 Ibudynek, + ktrym mieE*i
si? 1otel, zosta zburzony + roku
()A6J3
(6 IG W Stren,ber,u D no*le, +
niezidenty-iko+anym mie.s*u3
(O IG W poudnie przyby+a.2 do MelkR
Wol-,an, ,ra na or,ana*1 koE*ioa
przy klasztorze benedyktyn+ I`J]
nast?pnie .ad2 do Sankt 'ten, ,dzie
sp?dza.2 no*3
(4 IG /ad2 przez 'urkersdor- do
Wiednia3 W stoli*y zatrzymu.2 si? +
tz+3
Domu =ariboldi Ina II pi?trzeJ przy
Wei1bur,,asse, naleC2*ym do
Z zotnika =ott-rieda /o1anna
S*1male*kera3
D Mozarto+ie *1odz2 do opery
Io,l2da.2 m3in3 'artenope /o1anna
$dol-a
Kasse,oJ, pozna.2 sa+ny*1 Epie+ak+
I=iuseppe @ui,i &ibaldi, HenanM
zio RauzziniJ i +ybitne,o tan*erza D
$ppolino aldassare Iz+ane,o
=aetanoJ Hestrisa3
(4 G Umiera na osp? iAMletnia
ar*yksi?Cna /ze-a D narze*zona
PerdynanM
da IH, krla Neapolu3
Na EmierF ar*yksi?Cne. Wol-,an,
skompono+a duet na 7 soprany
$*1, +as mussen +ir er-a1ren` I"M
O6aJ3
77 G Mozarto+ie spotyka.2 si? z
przeby+a.2*ymi + Wiedniu
salzburskimi
muzykamiR Mi*1aem Kaydnem,
/osep1em @eut,ebem, Pranzem DrasiM
lem i I,nazem "u--iem3
76 G U*ieka.2* przed epidemi2 ospy,
@eopold poEpiesznie opusz*za z rodzin2
Wiede0 i uda.e si? do !lmutz
I!omunie*J3
7ODM74 G W rnie spotyka.2 si? z
1rabi2 Pranzem $nionem
S*1rattenba*1em D
bratem ksi?*ia ar*ybiskupa Salzbur,a
Sie,munda %1ristop1a oraz z 1raM
bin2 Mari2 $u,usta Kerberstein Iz
domu S*1rattenba*1J, siostr2 ksi?*ia
ar*ybiskupa3
7A G Z rna .ad2 przez Wis*1kau do
!lmutz3 Zatrzymu.2 si? + oberCy Zum
s*1+arzen $dier I'od %zarnym !remJ3
Wie*zorem u Wol-,an,a po.aM
+ia.2 si? symptomy ospy3
79 G %i?Cko *1ore,o Wol-,an,a
@eopold przenosi do rezyden*.i
dziekana
katedry i rektora mie.s*o+e,o
uni+ersytetu, 1rabie,o @eopolda 'odM
statskySe,oM@ie*1tensteina, ktry
zao-iaro+a mu ,oE*in?3 Wol-,an,a
le*zy osobisty lekarz 1rabie,o D
doktor /osep1 Wol--3 L&en *zyn /e,o
(;A;D(;A9
Eks*elen*.i 1rabie,o Qon
'odstatskySe,o, + bio,ra-ii mo.e,o
dzie*ka,
ktr2 napisz? i opubliku.? + s+oim
*zasie, b?dzie +ymieniony i poM
trakto+any z na.+i?kszymi 1onoramiN
D napisa @eopold + .ednym
z list+3
(5 GI L&e Deum @audamusWN D
+ykrzyknik + liE*ie @eopolda
donosz2*ym
o +yzdro+ieniu Wol-,an,a3 Niestety,
za*1oro+aa z kolei Nannerl, ktra
pozostanie + Cku do 7) listopada3
7O GII Wi,ili? oCe,o Narodzenia
Mozarto+ie sp?dza.2 + rnie u
1rabie,o
Pranza $ntona S*1rattenba*1a Ibrata
ksi?*ia ar*ybiskupa Salzbur,aJ
przy "rap-en,asse O, ,dzie b?d2
,oEFmi do ) sty*znia3
65 GII "on*ert Wol-,an,a i Nannerl +
tz+3 &a+emie + rnie Imie.s*e
niezidenty-iko+aneJ3 W pro,ramie D
na.pra+dopodobnie. kon*erty
kla+esyno+e Ipastisze ut+or+
rCny*1 kompozytor+JR "M
6;,6),O5,O(3
D /eanM/a*Xues Rousseau +yda.e
Di*tionnaire de musiXue3
(;A9
) I Wy.azd z rna do 'oysdor-u Ino*le,
+ niezidenty-iko+anym mie.s*uJ3
(5 i 'o+rt do Wiednia D 1otel Zum
roten Sabel I'od %zer+on2 Szabl2J
przy Ko1en rii*ke D dziER
Wipplin,erstrasse (), r, Parber,asse3
lANI Sym-onia DMdur I"MO4J3
() I $udien*.a na d+orze *esarskim Iod
7Me. do +p do 4Me. po poudniuJ D
spotkanie z *esarzo+2 Mari2 &eres2 i
.e. synem, /ze-em II, no+ym
*esarzem3
III 'rzez A miesi?*y Iod mar*a do lip*aJ
Wol-,an, pra*u.e nad zam+ion2
przez impresaria teatru *esarskie,o,
=iuseppe $--li,io, oper2 @a -inta
sempli*e I"M4iJ, ktra .ednak D +bre+
umo+ie D nie b?dzie +ysta+iona3
konie* III "on*ert u rosy.skie,o
ambasadora + Wiedniu ksi?*ia Dmitri.a
=oli*yna
I+ .e,o paa*u przy "ru,erstrasseJ3
O HI SuC2*y em1ard opusz*za
Mozart+ D prze*1odzi na suCb? do
1rabie,o $ntona Willibalda Wol-e,,a +
Salzbur,u3
(7 IG Spotkanie z !.*em I,nazem
'ar1amerem, du*1o+nym opiekunem
siero*i0*a Weisen1aus przy Renn+e,3
7( IG @eopold skada + kan*elarii
*esarza skar,? ILSpe*ies -a*tiNJ, Cal2*
si?
+ nie. na impresaria $--li,io, ktry
odst2pi od umo+y i nie dopuE*i do
+ysta+ienia opery Wol-,an,a @a -inta
sempli*e3
IG lub G Sin,spiel astien und
astienne I"M45, r?kopis + ibliote*e
/a,iello0skie.J
+ysta+iony + tz+3 'a+ilonie
!,rodo+ym I=artenM'aQillonJ domu
doktora $ntona Mesmera Iprzy
Rau*1-an,ke1r,asseJ, na przedmieE*iu
Wiednia3 Niemie*ki tekst sin,spielu
napisa Priedri*1 Wil1elm Weiskem3
; GII W koE*iele Narodzenia Marii
IMariae =eburtJ przy Renn+e,
+ykonanie
pod dyrek*.2 Wol-,an,a .e,o pier+sze.
mszy IMsza *Mmoll, tz+3 LWeisenM
1ausmesseN, "MI6)J z okaz.i
poE+i?*enia siero*i0*a Weisen1aus3 Na
mszy, *elebro+ane. przez biskupa
Pranza $ntona MarTera, bya obe*na
*esarzo+a Maria &eresa +raz z *aym
d+orem3 'onadto +ykonano
!--ertorium I"MO;bJ D za,inione lub
identy*zne z enedi*tus sit Deus D
I"M((;J i "on*ert na tr2bk? I"MO;% D
za,inionyJ3
(6 GII Sym-onia DMdur I"MO9J oraz
pieE0 $0 die Preude I"M46J3
konie* GII Mozarto+ie +y.eCdCa.2 z
Wiednia3
"alendarium
79 GII 'rzystanek + Melk, ,dzie +
mie.s*o+ym koE*iele Wol-,an, ,ra na
or,ana*13 No*le, +
niezidenty-iko+anym mie.s*u3
7) GII Wy.azd z Melk3
(;A)
O I No*le, + klasztorze benedyktyn+
+ @amba*13
4 I 'o+rt do Salzbur,a3
(O I Msza dMmoll IMissa breQisJ I"M
A4J3
7) I A menuet+ na smy*zki I"MA4aJ3
4 II W koE*iele kole,ialnym +
Salzbur,u zosta.e +ykonana Msza dM
moll
I"MA4J3
l HI`J W teatrze d+orskim + Salzbur,u
zosta.e +ysta+iona opera bu--a
@a -inta sempli*e Ir?kopis + ibliote*e
/a,iello0skie. D akt II i III
oraz + Staatsbibliot1ek + erlinie D
akt IJ3
(4 HIII W $.a**io na "orsy*e urodzi
si? Napoleon onaparte3
(4 G Msza %Mdur, tz+3 LDomini*usM
MesseN I"MAAJ +ykonana + koE*iele
>+3
'iotra + Salzbur,u + *zasie mszy
prymi*y.ne. to+arzysza dzie*i?*y*1
zaba+ Wol-,an,a D "a.etana Ruperta
Ka,enauera I+ zakonie o3 DomiM
nikJ, syna @orenza Ka,enauera3
7; G Wol-,an, zosta.e miano+any
trze*im kon*ertmistrzem orkiestry
d+orskie.
+ Salzbur,u Ibez uposaCeniaJ3
'ier+sza podrC @eopolda i Wol-,an,a
do Wio*1 I(6 GII (;A)D79
III (;;(J
(6 GII Wy.azd z Salzbur,a3 Hia "aiti
przyby+a.2 do @o-er, ,dzie sp?dza.2
no*
+ domu kuratora /o1anna
Kemrei*1ena3
(O GII Sankt /o1ann i Wr,i Ino*le,J3
(4 GII W poudnie + S*1+az,
+ie*zorem + Innsbru*ku, ,dzie
zatrzymu.2 si?
+ oberCy Zum +eissen "reuz I'od
iaym "rzyCemJ przy Kerzo,
Priedri*1 Strasse 6(3
(A GII Wizyta u bur,rabie,o &yrolu
1rabie,o /o1anna Nepomuka Spaura D
brata kanonika katedry + Salzbur,u3
(; GII W Innsbru*ku Io 4Me.
+ie*zoremJ kon*ert u 1rabie,o
@eopolda Pranza
"uni,la, + paa*u &rapp przy Maria
&1eresienstrasse 693 Wol-,an,
+ykona m3in3 a Qista .akiE kon*ert
kla+esyno+y3
() GII 'rzystanek + Steinba*13
75 GII "ontynua*.a podrCy Qia
Sterzin, do riTen IressanoneJ3
7( GII 'rzez $tz+an, do oCen
Iobe*nie olzanoJ, ,dzie + oberCy Uur
Sonne
I'od So0*emJ sp?dzili d+ie no*e3
!berCa dziE nie istnie.e3
76 GII Z oCen do Neumarkt D no* +
niezidenty-iko+anym mie.s*u3
7O GII W &rento i + Royereto, ,dzie +
oberCy Uur Ros? I'od RC2J sp?dza.2
+ie*zr +i,ili.ny3
74 GII W domu barona =ioQannie,o
attisty &odes*1ie,o Wol-,an, ,ra na
kla+esynie3 !biad E+i2te*zny + domu
Ni*o %ristanie,o3
7A GII Na obiedzie u =ioQannie,o
attisty %osmie,o3 'o poudniu
Wol-,an,
,ra na or,ana*1 + koE*iele >+3 Marka
+ obe*noE*i mie.s*o+e,o
kapelmistrza D abate Domeni*o
'asXuie,o3
7; GII 'rzy.azd do Werony D
zatrzymu.2 si? + oberCy Delie due &orri
I'od
D+iema WieCamiJ3
zyASDI//!
4(
A(
;(
9(
(5 I
ii i (7 I
(7 I
lAI
()W
75 I
77 I
76(
7A(
7 II
; n
i9II
76((
7A((
(7 III
(6D(O III
(4 III
(;;5
"on*ert Wol-,an,a + $**ademia
Pilarmoni*a + Weronie3 W pro,ramie
m3in3 za,rany a Qista nieznany
Wol-,an,o+i kon*ert kla+esyno+y, a
takCe
.edna z .e,o sym-onii oraz ostatnie
sonaty3
Na przy.?*iu u kup*a Mi*1elan,elo
@o*atelle,o3 AM,o i ;M,o Wol-,an,
pozu.e malarzo+i SaQerio dalia Rosa do
portretu Iory,ina + zbiora*1
pry+atny*1 + @ozannie, u
spadkobier*+ $l-reda %ortotJ3
Wol-,an, ,ra na d+*1 or,ana*1
koE*ioa San &ommaso3
W to+arzyst+ie Mi*1elan,elo
@o*atelle,o Mozarto+ie z+iedza.2
Weron?,
m3in3 lapidarium i am-iteatr3
W poudnie +y.azd z Werony] ok3 4Me.
po poudniu + Mantui Izatrzymu.2
si? + oberCy $lla %ro*e Herde D 'od
Zielonym "rzyCemJ, a o AMe.
+ie*zorem s2 .uC + operze na
przedsta+ieniu opery /3$3 Kasse,o
Demetrio3
Wizyta ksi?*ia Mi*1aela &1um und
&aTis, ktre,o Cona Maria &eresa,
z domu 1rabina @odron, po*1odzia z
Salzbur,a3
!biad u 1rabie,o Pran*es*o Eu,enio
dS$r*o D kuzyna =eor,a $ntona
$r*o z Salzbur,a3
"on*ert + ot+artym nieda+no &eatrino
delia Reale $**ademia di
Sdenze + Mantui3 W pro,ramie (O
ut+or+, +Erd ni*1 pra+dopodobnie
trzy za,inione sym-onie Mozarta I"M
AA*, AAd i AAeJ3
! AMe. +ie*zorem przy.azd do ozzolo
D oberCa $lber,o delia 'osta
I'rzy 'o*z*ieJ3
%remona IoberCa %olombinaJ,
+ie*zorem + teatrze na operze
Mi*1elanM
,elo Halentinie,o Ia nie, .ak doty*1*zas
s2dzono, /3$3 Kasse,oJ @a
*lemenza di &ito do libretta Metastaz.a,
ktre + (;)( roku Mozart
+ykorzysta do s+o.e. ostatnie. opery3
W poudnie +y.azd z %remony3
!koo poudnia przy.azd do Mediolanu,
,dzie Mozarto+ie zatrzymali si?
na k+aterze + klasztorze San Mar*o3
$ria na sopran Misero tu non sei I"M
;6$, za,inionaJ3
Spotkanie z kompozytorem Ni*ol2
'i**innim na prbie .e,o opery %esare
in E,itto3
!biad i kon*ert u ,eneralne,o
,ubernatora @ombardii 1rabie,o "arla
/osep1a Qon Pirmiana, od ktre,o
Wol-,an,a dosta + prezen*ie ) tom+
dzie Metastaz.a Ii6Mtomo+e +ydanie
tury0skieJ3
Spotkanie z =ioQannim attist2
Sammartinim I(;55D(;;4J3
"on*ert u 1rabie,o Pirmiana +
obe*noE*i ksi?*ia Er*ole III Rinaldo
dSEste i .e,o *rki Marii eatri*e
Ri**iardy D narze*zone. ar*yksi?*ia
Perdynanda $ustria*kie,o3
Wie*zorem + operze, a po
przedsta+ieniu D na balu masko+ym3
'ier+szy kon*ert publi*zny Wol-,an,a
+ Mediolanie D pro,ram nieM
znany3
W 'ad+ie zmar =iuseppe &artini Iur3
(A)7J3
"on*ert u 1rabie,o Pirmiana D +
pro,ramie m3in3 trzy soprano+e arie
MozartaR Misero tu non sei I"M;6$ D
za,inionaJ, Misero me D Misero
par,oletto I"M;;J i Pra *enta a--anni
I"M99J3
Wol-,an, dosta.e zam+ienie na
skompono+anie opery, ktra ma zostaF
+ysta+iona + Mediolanie na przysze
zapusty IMitridate, re di 'onto,
"M9;J3
Wy.azd z Mediolanu3 !koo ;Me.
+ie*zorem s2 + @odi, ,dzie Wol-,an,
"alendarium
pisze s+. pier+szy k+artet
smy*zko+y I=Md+, "M9oJ, bez
-inao+e,o
ronda, ktre .est zna*znie p:nie.sze3
(A III 'ia*enza i Parma D dokadne
mie.s*a pobytu nieznane3
(; III !biad u @ukre*.i $,u.ari, z+ane.
@a astardella, znakomite. Epie+a*zki3
':nie. kon*ert, + *zasie ktre,o
$,u.ari zademonstro+aa Mozartom
s+2 nie+iary,odn2 skal? ,osu3
7O III W olonii D 1otel 'elle,rino3
74 III Wizyta u 1rabie,o 'allaQi*inie,o
i u 'adre Martinie,o3
7A III D+a kon*erty u -eldmarszaka
1rabie,o =ianiuki 'allaQi*inie,o Iod
+p
do 9Me. do +p do nMe. +ie*zoremJ +
obe*noE*i (45 ,oE*i3 !be*ny by
teC 'adre Martini oraz sa+ni kastra*iR
=iuseppe $prile i =iuseppe
%i*o,nani3
Spotkanie ze sa+nym kastratem %arlo
ros*1im, z+anym Parinellim,
+ .e,o posiadoE*i3
Na Cy*zenie 'adre Martinie,o
Wol-,an, pisze -u,i3
65 III 'rzy.azd do Ploren*.i D 1otel
$Xuila nera przy Hia or,o,nisanti3
( IH $udien*.a u +ielkie,o ksi?*ia
&oskanii @eopolda Isyna *esarzo+e.
Marii
&eresyJ + 'alazzo 'itti3
Spotkanie z 1rabi2 Rosenber,iemM
!rsinim D p:nie.szym ,+nym
inspektorem teatr+ I=eneraM
SpektakelMDirektorJ + Wiedniu oraz
z ksi2C?*ym podskarbim $Qerardo
Du*a di SalQiatim3
7 IH Wie*zorem kon*ert + Hilla 'o,,io
Imperiale D letnie. rezyden*.i
+ielkie,o ksi?*ia &oskanii @eopolda3
'oza Mozartem + kon*er*ie udzia
+zi?liR markiz Eu,enio @i,nmlle D
L.eden z na.lepszy*1 kontrapunk*isM
t+ ItaliiN Izdaniem @eopoldaJ oraz
skrzypek 'i?tro Nardini3
7 i 6 IH Wizyty u kastrata =ioQannie,o
Manzuole,o, poznane,o + @ondynie,
oraz u poetki d+orskie. Marii
Ma,daleny Morelli Pernandez,
+yst?pu.2*e.
pod pseudonimem %orilla !limpi*a, u
ktre. Wol-,an, pozna.e modoM
*iane,o skrzypka an,ielskie,o Is+e,o
r+ieEnikaJ &1omasa @inieya
i zaprzy.a:nia si? z nim3
O IH @iniey od+iedza Wol-,an,a +
1otelu, ,dzie razem ,ra.2 na
skrzyp*a*13
A IH "on*ert Wol-,an,a i @inieya +
domu bankiera i -inansisty =iuseppe
Marii =ayard des 'iQets3
; IH Wy.azd z Ploren*.i D Qia Siena i
!rQieto3
(5 IH Etap + Hiterbo3
(( IH Mozarto+ie przyby+a.2 do
Rzymu, ,dzie na.pier+ mieszka.2 przez
O dni + .ednoizbo+e. k+aterze Iadres
nieznanyJ, potem + 'alazzo S*atizzi
przy %olle,ium %lementinum I'iazza
Ni*osiaJ3
Wie*zorem D + "apli*y Syksty0skie.,
,dzie Wol-,an, su*1a ItakCe
naza.utrz, (7 k+ietniaJ Miserere
$lle,rie,o D ut+oru, ktre,o partytura
bya zazdroEnie strzeCona3 'o
d+ukrotnym +ysu*1aniu Wol-,an,
spisu.e
Miserere z pami?*i, budz2* tym
po+sze*1n2 sensa*.?3
(7 IH W bazyli*e >+3 'iotra
Mozarto+ie u*zestni*z2 +
+ielko*z+artko+y*1
uro*zystoE*ia*13 Wol-,an, pozna.e
papieskie,o sekretarza D kardynaa
'allaQi*inie,o3
(6 lub (O IH "omredans Mdur I"MI76J3
() IH Wizyta u ksi?*ia
neapolita0skie,o =iulio di San $n,elo3
75 IH "on*ert u ksi?*ia 'ierre $,ostino
%1i,ie,o, pra+dopodobnie + tz+3
Zote. Sali + 'alazzo %1i,i3
7( IH Spa*er + o,roda*1 Hilla Medi*is3
(;;5
74 IH
79 IH
7) IH
65 IH
7H
9H
(( H
(7 H
iO H
iAH
l9H
() H
75 H
7( H
79 H
65 H
6 HI
io HI
(6 HI
(A HI
l9Di) HI
74 HI
7A HI
4 HII
$ria na sopran Se ardire e speranza I"M
97J i Sym-onia DMd+ I"M9l, data
po+stania sym-onii niepe+naJ3
Wizyta u ksi?Cne. %ornelli arberiniM
%olonny + 'alazzo arberini3
Wizyta u =iuseppe Santarelle,o D
ambasadora Malty3
"on*ert + 'alazzo $ltemps u ksi?*ia
=iuseppe Marii $ltemps3
Na obiedzie u au,ustian+ IkoE*i i
klasztor San $,ostinoJ + obe*noE*i
,eneraa zakonu 'adre Pran*is*o /aQier
HasXueza3
"on*ert + %olle,ium =ermani*um
przy 'iazza San $pollinare3 Z Wol-M
,an,iem +yst2pi teC /osep1 Meissner
D bas z Salzbur,a3
Wy.azd z Rzymu3 'rzystanek +
klasztorze au,ustian+ + Marino nad
.eziorem $lbano3
&erra*ina, nast?pnie Sessa Ino*le, +
klasztorze au,ustian+J3
%apua, ,dzie Mozarto+ie sp?dza.2 no*
+ klasztorze au,ustian+, a naM
st?pne,o dnia u*zestni*z2 + *eremonii
przy+dziania 1abitu przez szla*1M
*iank?3
Neapol D pier+sze d+a no*le,i +
klasztorze au,ustian+ San =ioQanni
a %arbonara, nast?pne +
niezidenty-iko+ane. k+aterze
pry+atne.3
!biad u barona Pridolina &s*1udie,o3
'ier+sza +izyta Mozart+ + letnie.
rezyden*.i krla + 'orti*i3 Spotkanie
z pier+szym ministrem D markizem
ernardo &anu**im3 Wizyta
u Williama Kamiltona D an,ielskie,o
ambasadora + Neapolu, poznane,o
+ @ondynie I.e,o dru,a Cona D Emma
Kart D to p:nie.sza sa+na
@ady Kamilton D ko*1anka admiraa
NelsonaJ3 'ier+sza Cona Williama
Kamiltona D %at1erine Iz domu
arlo+J D bya pianistk2 i protektork2
Mozarta] zor,anizo+aa dla nie,o
kon*ert + dniu 79 ma.a3
Wizyta u 1rabie,o Emsta %1ristop1a
"aunitzaMRietber,a D ambasadora
*esarzo+e. Marii &eresy + Neapolu3
Dru,a +izyta Mozart+ u ministra
&enu**ie,o + 'orti*i3
Z+iedzanie Neapolu, +ie*zorem +
operze3
"on*ert u 1rabie,o "aunitza
Izor,anizo+any przez %at1erine
KamiltonJ3
Mozarto+ie + &eatro San %arlo na
przedsta+ieniu opery /ommelle,o
$rmida abbandonata Iz =iuseppe
$prile i $nn2 @u*i2 de $mi*isJ3
Na balu u ambasadora Pran*.i
+i*e1rabie,o de %1oiseul z okaz.i
Elubu
del-ina Ip:nie.sze,o krla @ud+ika
GHIJ z Mari2 $ntonin23
Uro*zysty obiad u au,ustian+ +
klasztorze San =ioQanni a %arbonara3
Spa*er nad Zatok2 Neapolita0sk2 D
z+iedzanie 1istory*zny*1 mie.s*
i zabytk+ antyku3
!biad + klasztorze kartuz+ San
Marino, + zamku SantSElmo
Iar*ydzieo
baroku neapolita0skie,oJ koo Homero3
Z+iedzanie Wezu+iusza, 'ompei,
Kerkulanum, %aserty i %apodimonte,
Wy.azd z Neapolu3 W drodze zdarzy
si? +ypadekR ko0 ponis i @eopold
zrani si? po+aCnie + no,?3
W Rzymie D pono+nie + 'alazzo
S*atizzi przy 'iazza Ni*osia3
W "+irynale, + imieniu papieCa
"lemensa GIH, kardyna 'allaQi*ini
+r?*za Wol-,an,o+i insy,nia Izoty
krzyC z *zer+on2 +st?,2, szpad?
i ostro,iJ oraz dyplom nada.2*y mu
tytu "a+alera IRy*erzaJ !rderu
Zote. !stro,i Idyplom i insy,nia
za,in?yJ3 Siedem lat p:nie. I+ (;;;J
+ Salzbur,u, anonimo+y malarz
namalu.e portret Wol-,an,a z tym
orderem D p:nie. przesany do
olonii 'adre Martiniemu Iory,ina
te,o portretu zna.du.e si? dziE +
zbiora*1 $kademii Muzy*zne. +
oloniiJ3
"alendarium
A HII !biad u barona Matt1ausa
Dominikusa SaintM!diIe D ambasadora
&oskanii + Rzymie3
9 HII $udien*.a u papieCa "lemensa
GIH + 'alazzo di Santa Maria
Ma,,iore3
!d Ste--ano Usien,1ie,o dosta.e +
prezen*ie +ioski przekad !po+ieE*i
z tysi2*a i .edne. no*y3
(5 HII Wy.azd z Rzymu D Qia %iQita
%astellana, ,dzie InM,oJ Wol-,an, ,ra
na
or,ana*1 + katedrze, potem Qia &erni,
Spoleto i Poli,no3
(A HII W @oreto D synne.
mie.s*o+oE*i piel,rzymko+e. D
z+iedzanie koE*ioa
i tz+3 Santa %asa3
(;D() HII $n*ona, Seni,allia, 'esaro
I(9J, Porli I()J, Imola I()J3
75 HII 'rzy.azd do olonii, ,dzie
zatrzymali si? + 1otelu $lber,o San
Mar*o
przy Hia dei Hetturini3 @eopold ze
zranion2 no,2 .est unieru*1omiony
+ -otelu3 "uru.e ,o doktor artolomeo
RiQiera3
7; HII Wol-,an, dosta.e libretto
Mitridate, re di 'onto autorst+a Hittorio
$medeo %i,naMSantie,o3
(5 HIII Mozarto+ie zamieszku.2 pod
oloni2, + posiadoE*i $lla %ro*e del
ia**o, dzierCa+ione. przez 1rabie,o
=ianiuk? 'allaQi*iniM%enturionie,o
Idzisia. .est tam siero*inie* D !spizio
&rentini D przy Qia ossa dei
Sassi ;J, ,dzie pozosta.2 do i
pa:dziernika3 Wol-,an, pozna.e tam
m3in3
LE+i?te,o dominikaninaN I'adre
Zer+oni*kie,oJ3
65 HIII W koE*iele San =ioQanni in
Monte Mozarto+ie u*zestni*z2 +
uro*zyste.
mszy i + nieszpora*1 na *zeEF E+3
$ntonie,o 'ade+skie,o odpra+iony*1
dla *zonk+ $kademii
Pil1armoni*zne. + olonii3
Spotkanie z %1arlesem urneyem D
an,ielskim muzykolo,iem
i podrCnikiem3
7) IG Wol-,an, za*zyna kompono+aF
oper? Mitridate, re di 'onto3
i G 'o+rt do olonii3
O G W koE*iele San 'etronio Ipatron
oloniiJ uro*zysta msza z udziaem
+szystki*1 muzyk+ olonii3
OD(7 G %odzienne +izyty u
=ioQannie,o attisty Martinie,o3
A G Wol-,an, ,ra na or,ana*1 bazyliki
San Domeni*o3
) G ! OMe. po poudniu Wol-,an,
przyst?pu.e do e,zaminu + *elu
uzyskania
*zonkost+a $kademii Muzy*zne. +
olonii3 W rama*1 pra*y e,M
zamina*y.ne. napisa anty-on? buaerite
primum re,num Dei I"M9AJ, ktra
przez sza*o+ne .ury, Lu+z,l?dnia.2*
okoli*znoE*iN, zostaa o*eniona
i uznana za L+ystar*za.2*2N3
(7 G 'adre Martini +r?*za
Wol-,an,o+i dyplom *zonka
$**ademia Pilar M
moni*a + olonii3
(6 G Wy.azd z olonii3
(O G W 'annie3
(4 G W 'ia*enzy3
(9 G W Mediolanie3 Mozarto+ie
mieszkali + niezidenty-iko+anym
domu3
'ozosta+ali + tym mieE*ie do okoo (O
sty*znia (;;(3
okoo (4 GI Wol-,an, *ierpi na bl
z?b+3
(A GI "on*ert u 1rabie,o Pirmiana3
(;D() GI Wy*ie*zka na +ieE D do
@eopolda &ro,era, austria*kie,o
urz?dnika przy
,eneralnym ,ubernatorze Mediolanu D
do .e,o +inni*y %res*enza,o,
pooCone. + pobliCu Hilla Melzi,
naleC2*e. do 1rabie,o Pirmiana3
(7 GII 'ier+sza prba opery
Mitriadate, re di 'onto I"M9;J3
Y
(4 GII W onn urodzi si? @ud+i, Qan
eet1oQen3
(;;5D(;;(
(;,(),77
i 7O GII "ole.ne prby opery3
7A GII 'rapremiera opery + &eatro
Re,io Du*al3 'rzedsta+ienie tr+ao
I+raz
z trzema baletamiJ A ,odzin3 Mozart
dyry,o+a Iod kla+esynuJ tym
i kole.nymi d+oma przedsta+ieniami
I7; i 7) ,rudniaJ3
7) GII L&uta., + Italii, kaCde,o
nazy+a.2 ina*ze., na przykad Kasse
nazy+a si?
Sassone, =alupi D uranello, a
nasze,o syna nazy+a.2 II Si,nor
%aQaliere
Pilarmoni*oN I@eopold do Cony +
Salzbur,uJ3
(;;(
6 I !biad u Mariann? dS$sri Qon
$stebur,, *rki @eopolda &ro,era3
Rodzina
dS$sti b?dzie + przyszoE*i poma,aF
r+nieC syno+i Mozarta D %arlo+i
&1omaso+i, ktry + (954 roku osiedli
si? + Mediolanie i tam umrze
+ (9493
O I "on*ert u 1rabie,o "arla /osep1a
Pirmiana IWol-,an, za,ra a Qista
no+y kon*ert kla+esyno+y, nie
+iadomo *zy.J3
4 I Na obiedzie u 1rabie,o Pirmiana3
Wol-,an, zosta.e *zonkiem $kademii
Muzy*zne. + Weronie D
otrzymu.e 1onoro+y tytu Maestro di
%appella3
(O I Mozarto+ie przy.eCdCa.2 do
&urynu i zamieszku.2 + 1otelu Do,ana
NuoQa, ktry .est zape+ne identy*zny z
istnie.2*ym do dziE 1otelem
Do,ana He**1ia przy %orso %orte
dS$ppello3 W &urynie pozosta.2 do 6(
sty*znia3
Wy.azd do Mediolanu, dok2d
przyby+a.2 +ie*zorem3
'rzy.?*ie u 1rabie,o "arla /osep1a
Pirmiana3
!pusz*za.2 Mediolan3 /ad2 Qia
%anoni*a, res*ia, Werona, Hi*enza,
'ad+a3
'rzy.eCdCa.2 do Wene*.i3 Zatrzymu.2
si? + tz+3 %asa %aQaletti, przy
koE*iele San Pantino I'onte dei
ar*aroliJ3
!biad u =ioQannie,o Widera D
zitalianizo+ane,o salzburskie,o kup*a
osiade,o + Wene*.i3
6( I
7 II
O II
(( II
(7 II
!d 7Me. do ;Me. + &eatro di San Moise
na operze @e *ontadine -urlane
$ntonia oronie,o3 Wie*zorem bal na
'la*u >+3 Marka3
Na obiedzie u %ateriny %orner3
'rzy.?*ie u patriar*1y Wene*.i
=ioQannie,o ra,adina3
U =ioQannie,o $ntonia Del-ina3
!biad + domu rodziny Wider+3
7( II
7O II
74((
I III
6 m
O III
4 III
(( III
(7 III
U 1rabie,o =ia*oma Durazza D
+ysannika *esarzo+e. + Wene*.i3
Wol-,an, otrzymu.e zam+ienie na
skompono+anie dla Mediolanu opery
Is*ritturaJ na przyszy karna+a
(;;7<(;;6 I@udo Silla, "MI64J3
"on*ert + paa*u Ma--ei3
'ono+na +izyta u %ateriny %omer3
Mozarto+ie +ypy+a.2 z Wene*.i
statkiem D Qia rento D do 'ad+y3
&am spotyka.2 si? z muzykamiR
Pran*es*o $ntonio Hallottim i
=ioQannim
Perrandinim3
Wol-,an, dosta.e zam+ienie na
napisanie oratorium do tekstu
Metastaz.a
cetulia liberata, "Mn9J3 =ra mi?dzy
innymi na or,ana*1 + koE*iele
Santa =iustina i na kla+esynie u
oboisty i kompozytora =ioQannie,o
Perrandinie,o3 No* Mozarto+ie
sp?dza.2 + 'alazzo 'esaro3
dOD(4 III W Hi*enzy s2 ,oEFmi
biskupa Mar*o =iuseppe %omaro3
I6III
"alendarium
(A III 'rzy.azd do Werony3 Zatrzymu.2
si? + paa*u bankiera i -inansisty 'ietra
@u,iatie,o IdziE przy 'iazza MaltaJ3
(; III "on*ert u 'ietra @u,iatie,o3
(9 III %esarzo+a Maria &eresa
zama+ia u Wol-,an,a oper? na Elub .e.
syna,
ar*yksi?*ia Perdynanda, z ksi?Cni*zk2
Mari2 eatri*e Ri**iard2 dSEste
I$s*anio in $lba, "MillJ3
7( III Wy.azd z Werony, prze.azd Qia
RoQereto i riTen IressanoneJ3
74 III 'rzystanek + Innsbru*ku3
79 III 'o+rt Mozart+ do Salzbur,a3
IIIDIH Wol-,an, pisze dla 'ad+y
oratorium etulia liberata I"Mn9J, ktre
z nieznany*1 przy*zyn nie zostao tam
+ysta+ione, ani D na.pra+M
dopodobnie. D ni,dzie indzie. za .e,o
Cy*ia3
Dru,a podrC @eopolda i Wol-,an,a do
Wio*1 I(6 HIIID(4 GII (;;(J3
Wy.azd z Salzbur,a3 /ad2 Qia "aiti,
Waindrin, i Sankt /o1ann, ,dzie
(6 HIII
(O HIII
(4 HIII
(A HIII
(; HIII
(9 HIII
75 HIII
7( HIII
76 HIII
7) HIII
6( HIII
(6 IG
i9IG
zatrzymu.2 si? na no*3
'rzez "iindl do Innsbru*ku Ino*le,J3
Etapy + Steina*1 i riTen3
W olzano i &rento3
W RoQereto D spotkanie ze
skrzypkiem $ntonio @ollim3 W $la D
kon*ert i no*le, + ,oE*innym domu
zaprzy.a:niony*1 z Mozartami bra*i
'izzini*13
W Weronie D + ,oE*inie u 'ietra
@u,iatie,o3
res*ia3 [
'rzy.azd do Mediolanu Imieszkali +
Ldomu ,u*1onieme,oN] adres
nieznanyJ3
'rzy.?*ie u *esarskie,o k+atermistrza
=eor,a /o1anna Zinnera3
!d libre*isty =iuseppe 'arinie,o
Wol-,an, dosta.e libretto do
zam+ione.
przez *esarzo+2 opery $s*anio in $lba3
Mozart spotyka si? z /o1annem
$dol-em Kassem3
'rba baletu do opery $s*anio in $lba3
Do Mediolanu przy.eCdCa z @ondynu
Mariann? DaQies D +irtuozka ,ry
na 1armoni*e szklane.] @eopold Ii
Wol-,an,`J spotyka si? z ni2 + 1otelu
Zu den drei "ni,en I'od &rzema
"rlamiJ3
76 IG Wol-,an, ko0*zy kompono+anie
opery3
7; IG 'ier+sza prba opery3 "ole.ne
prbyR 79 +rzeEnia oraz O, 9, ii i (O
pa:dziernika3
(4 G W katedrze + Mediolanie
*eremonia zaElubin ar*yksi?*ia
Perdynanda
$ustria*kie,o z ksi?Cni*zk2 Mari2
eatri*e Ri**iard2 dSEste3
(; G W &eatro Re,io Du*al +
Mediolanie prapremiera opery
ISerenata
teatraleJ $s*anio in $lba I"MmJ +
obe*noE*i ar*yksi?*ia Perdynanda
i .e,o maConki3
(),7O,7;
i 79 G
7G(
9G(
"ole.ne przedsta+ienia opery3
Sym-onia PMdur I"Mn 7J3
Mozarto+ie na przy.?*iu u 1rabie,o
Pinniana Iobe*ny by /3$3 KasseJ3
!d pana domu Wol-,an, dosta.e +
prezen*ie ze,arek +ysadzany
diamentami3
76 GI Spotkanie z kompozytorem
/osep1em MysliQeFkiem3
65 GI Wol-,an, i @eopold na audien*.i
u ar*yksi?*ia Perdynanda, ktry
zamierza
przy.2F Wol-,an,a na suCb?, ale przed
pod.?*iem de*yz.i radzi si? + te.
i;;tDi;;e
spra+ie matki D *esarzo+e. Marii
&eresy3 W liE*ie do syna Iz (7
,rudniaJ *esarzo+a od+odzi ,o od te,o
zamiaruR L333to ludzie bezuCyteM
*zni, ktrzy tua.2 si? po E+ie*ie, .ak
Cebra*yN3
4 GII Wy.azd z Mediolanu i prze.azd
Qia res*ia i Werona3
9 GII W $la D no*le, u bra*i
'izzini*13
) GII &rento3
liD(7 GII riTen IressanoneJ D
kon*ert + rezyden*.i biskupa riTen
1rabie,o
@eopolda Marii /osep1a Qon Spaura3
(6 GII W Innsbru*ku3
(4 GII 'o+rt do Salzbur,a3
(A GII W Salzbur,u zmar ksi2C?
ar*ybiskup Sie,mund Qon
S*1rattenba*13
6oGII Sym-onia $Mdur I"MiiOJ3
(;;7
7( II Sym-onia =Mdur I"MI7OJ3
(O III Krabia Kieronim %olloredo
Idoty*1*zaso+y biskup =urkJ zosta.e
+yM
brany ksi?*iem ar*ybiskupem
Salzbur,a i prymasem *esarst+a3
po*z2tek H Serenata dramati*a << so,no
di S*ipione I"M(7AJ do tekstu
Metastaz.a
+ysta+iona + paa*u ar*ybiskupim +
Salzbur,u z okaz.i introniza*.i
Kieronima %olloredo na ksi?*ia
ar*ybiskupa Salzbur,a3
4 HIII 'ier+szy rozbir 'olski3
) HIII Wol-,an, dosta.e nomina*.? na
kon*ertmistrza kapeli d+orskie. z
pens.2
(45 -loren+ ro*znie3
7O G
74 G
7A G
7; G
79 G
7) G
65M6( G
i GI
6G(
OG(
;G(
OG((
i9GII
()G((
7(M76 GII
7OG((
7AG((
&rze*ia podrC @eopolda i Wol-,an,a
do Wo*1 I7O G (;;7D(6 III (;;6J
Wy.azd z Salzbur,a Ino*le, + Sankt
/o1annJ3
W Innsbru*ku D no*le, + oberCy Zum
,oldenen $nker I'od Zot2
"ot+i*2J3
Wypad do Kali in &irol, ,dzie Wol-,an,
,ra na or,ana*1 + koE*iele
Damensti-t Iprzy Eu,en,asseJ3 'o+rt
do Innsbru*ku3
Z Innsbru*ku do riTen3
Z riTen do olzano D +izyta +
klasztorze dominikan+3 Mozart pisze
"+artet smy*zko+y DMdur I"M(4 4J3
&rento i RoQereto3
W domu bra*i 'izzini*1 + $la
Wol-,an, ob*1odzi s+o.e imieniny3
W Weronie D pono+nie + ,oE*inie u
'ietra @u,iatie,o3
res*ia3
!koo poudnia przyby+a.2 do
Mediolanu i zamieszku.2 na k+aterze
+ pobliCu domu rodziny dS$sti Qon
$stebur,+ Iadres nieznanyJ3
Wizyta u Madame dS$sti Qon $stebur,3
Wol-,an, pra*u.e + tym miesi2*u nad
oper2 @udo Silla I"MI64J3
Do Mediolanu przy.e*1aa primadonna
$nna @u*ia de $mi*is3
Mozarto+ie na przy.?*iu u 1rabie,o
"arla /osep1a Pirmiana3
'ier+sza prba z orkiestr2 opery @udo
Silla3
!d 4Me. do nMe. +ie*zorem kon*erty u
1rabie,o Pirmiana] 76 ,rudnia D
+ obe*noE*i ar*yksi?*ia Perdynanda i
.e,o maConki Marii eatri*e
Ri**iardy dSEste3
Wi,ilia i kon*ert + domu Don
Pemando i &eresy =ermani3
W &eatro Re,io Du*al + Mediolanie
prapremiera opery @udo Silla
I"MI64 D ory,ina + ibliote*e
/a,iello0skie.J, z udziaem $nny @u*ii
"alendarium
de $mi*is i kastrata Henanzio
Rauzzinie,o3 W sezonie (;;7<;6 Iok*es
karna+auJ byo 7A przedsta+ie0 te.
opery3 S
(;;6
(A I Siedemnaste przedsta+ienie opery
@udo Silla3
(; l W koE*iele teatyn+ + Mediolanie
kastrat Henanzio Rauzzini Iodt+r*a
partii %e*ilia + operze @udo SillaJ
+ykona motet ETsultate .ubilate
I"M(A4J, napisany spe*.alnie dla nie,o3
@eopold i Wol-,an, na premierze
dru,ie. opery karna+au Sismano nel
Mo,ol =ioQannie,o 'aisiella3
65W
A((
A III
9 III
(5 III
I6III
7O III
65 III
(5 IH
i) IH
65 IH
i) H
Salzburski +altomista /osep1 @eut,eb
przy.eCdCa do Mediolanu, spotyka si?
+ielokrotnie z Mozartami, z ktrymi
teC bierze udzia + .ednym z kon*ert+3
Wy.azd z Mediolanu i przy.azd te,o
same,o lub nast?pne,o dnia do
Werony, ,dzie D .ak z+ykle D
zatrzymali si? + domu 'ietra
@u,iatie,o3
W $la D u bra*i 'izzini*13
&rento i dale. D Qia riTen i Innsbru*k3
'o+rt do Salzbur,a3
D+ertimento EsMdur I"MiAAJ3
Sym-onia EsMdur I"M(9OJ3
Ilub moCe (A IHJ Sym-onia =Mdur I"M
I))J3
Ilub moCe 7) IHJ Sym-onia %Mdur I"M
(A7J3
"on*ert skrzyp*o+y Mdur I"M75;J D
pier+szy kon*ert skrzyp*o+y
Mozarta Ida+nie. dato+any na (O IH
(;;4J3
Sym-onia DMdur I"Ml9lJ3
&rze*ia podrC @eopolda i Wol-,an,a
do Wiednia I(O HIID74 IG (;;6J3
(O HII Wy.azd z Salzbur,a3
(A HII Wie*zorem Mozarto+ie s2 .uC +
Wiedniu, ,dzie zatrzymu.2 si? + domu
=ottiieba Priedri*1a Pis*1era, Innere
Stadt 677, przy &ie-er =raben3
(; HII Na kola*.i u synne,o
ma,netyzera i u*zone,o D doktora
Pranza $ntona
Mesmera Iprzy Rau*1-an,ke1rer,asse
D dziER @andstrasseJ3
(9 HII Z +izyt2 u dyrektora szkoy i
nau*zy*iela kali,ra-ii D /osep1a
%onrada
Mesmera Ikre+ne,o doktora MesmeraJ3
() HII Mozarto+ie sp?dza.2 *ay dzie0
+ domu doktora Mesmera, ktry .est
+ielkim amatorem 1armoniki szklane.3
75 HII !biad + domu i*1 da+ne,o
suC2*e,o 'orty3
7( HII U /o1anna $dama Qon Mayra D
skarbnika d+oru3
'apieC "lemens GIH o,osi bull?
Dominus a* Redemptor o kasa*ie
zakonu .ezuit+3
7A HII W domu doktora Mesmera
Wol-,an, i @eopold ob*1odz2
pod+.ne
imieniny I$nny Marii D matki
Wol-,an,a i .e,o siostry D NannerlJ3
4 HIII Wol-,an, i @eopold + Ko-bur,u
na audien*.i u *esarzo+e. Marii &eresy]
spodzie+a.2 si? nomina*.i Wol-,an,a
na nad+orne,o kapelmistrza i komM
pozytora3 Spotyka i*1 za+d3
; HIII W klasztorze teatyn+ + dniu
E+3 "a.etana Ipatrona zakonuJ
przy.?*ie,
pod*zas ktre,o Wol-,an, ,ra s+.
pier+szy kon*ert skrzyp*o+y cMdur,
"M75;J3
9 HIII W koE*iele .ezuit+ Iprzy pla*u
$m Ko-J @eopold dyry,u.e
+ykonaniem
mszy Wol-,an,a ILDomini*usMMesseN,
"MAAJ3
(;;SDZI;;O
(7 HIII @eopold i Wol-,an, na
audien*.i u ksi?*ia ar*ybiskupa
Kieronima
%olloredo, ktry przy.e*1a do Wiednia3
(9 HIII "on*ert + domu doktora
Pranza $ntona Mesmera3
7(D76 HIII Wy*ie*zka do aden +raz
z rodzin2 Pis*1er+ i rodzin2 skrzypka
&eybera3
74 HIII W ,oE*inie u salzburskie,o
kan*lerza d+oru Pranza PeliTa $ntona
Qon
Mlka3 Na obiedzie u %onrada
Mesmera3
7A HIII Spotkanie z malark2 Ros2
Ka,enauerMardu**i3
7) HIII !biad u baletmistrza i
*1oreo,ra-a /eanM=eor,esa NoQerreSa3
W sierpniu Mozarto+ie spotkali si?
ponadto z osobistym lekarzem
*esarzo+e. D doktorem $leTandreM
@ouis @au,ierem, z nad+ornym
kapelmistrzem =iuseppe onno, z
pianistk2 Mariann? Martinez, z 1o-M
ratem $eodatem /osep1em '1ilippe du
eyne de Male*1ampem3
A IG Do Wiednia przy.e*1a doktor
Pranz /osep1 Niderl D salzburski
lekarz
IStadtapot1ekerJ, bliski zna.omy
Mozart+3
; IG !biad + to+arzyst+ie doktora
Niderla3
) IG Doktor Niderl umiera pod*zas
opera*.i usu+ania mu kamieni
nerko+y*13
li IG !d+iedziny u +do+y po doktorze
Nideriu] po,rzeb doktora Niderla3
77 IG !d+iedziny u doktora Mesmera
+ .e,o letnie. rezyden*.i + Rot1mu1l3
7O IG Wy.azd z Wiednia D prze.azd
Qia Sankt 'olten, @inz, @amba*13
7A IG 'o+rt do Salzbur,a3
D Dru,i rozbir 'olski3
6 G Sym-onia Mdur I"M(97J3
4 G Sym-onia ,Mmoll I"M(96J3
':n2 .esieni2 Mozarto+ie opusz*za.2
dom na =etreide,asse i przeM
pro+adza.2 si? do no+e,o, zna*znie
przestronnie. sze,o mieszkania, + tz+3
Domu &an*mistrza przy Kannibalplatz
IdziER Makartplatz 9J, + samym
*entrum miasta3
GII 'ier+szy kon*ert -ortepiano+y cDM
dur, "MI;4J] (A menuet+ I"MI;AJ3
(;;O
O IH W Wiedniu + "amtnertort1eater
zosta.2 +ykonane *1ry, +2*zone
p:nie. do niedoko0*zone. opery
&1amos, "ni, in $,ypten I"M6O4J, do
tekstu i na zam+ienie &obiasa Qon
=eblera, oraz balet =asparo
$n,iolinie,o3
A IH Sym-onia $Mdur I"M75lJ3
4 H Sym-onia DMdur I"M757J3
H %on*ertone %Mdur na d+o.e skrzypie*
i orkiestr? I"MI)5J3
O HI "on*ert Mdur na -a,ot i orkiestr?
I"Mi)lJ3
7O HI Msza PMdur IMissa breQisJ "M
I)7J3
9 HIII Msza DMdur IMissa breQis, "M
I)OJ3
IG Wol-,an, za*zyna kompono+aF dla
Mona*1ium oper? bu--a @a -inta
,iardiniera I"MI)AJ3
(9 G %1ristop1 Willibald =lu*k zosta.e
nad+ornym kompozytorem *esarza
IL+irkli*1er k3k3 Ko-kompositeurNJ, z
pens.2 7555 -loren+ ro*znie3
75 G W Rzymie zmar papieC "lemens
GIHM
'odrC Wol-,an,a i @eopolda do
Mona*1ium IA GII (;;ODY III (;;4J
A GII Wy.azd z Salzbur,a3 No*le, +
Wasserbur,u3
"alendarium
; GII ! +p do OMe. po poudniu
przy.azd do Mona*1ium D Mozarto+ie
zatrzymali si? Ina.pra+dopodobnie.J +
oberCy Zum s*1+arzen $dier
I'od %zarnym !remJ przy
"au-in,erstrasse3
) GII Wizyta u 1rabie,o /osep1a
$ntona Seeaua3
(AD76 GII Wol-,an, nie +y*1odzi z
domu z po+odu nieznoEne,o blu
z?b+3
79 GII 'ier+sza prba opery @a -inta
,iardiniera3
(;;4
ID6 I W mona*1i.skie. katedrze zosta.2
+ykonane d+ie @itaniae de Qenerabili
altaris sa*ramento D .edna Wol-,an,a
Mozarta I"MI74J, dru,a D
@eopolda Mozarta3
O I 'od*zas ,dy Wol-,an, i @eopold, +
to+arzyst+ie i na zaproszenie
/o1anna /osep1a $ntona =ilo+skySe,o,
spoCy+a.2 obiad + restaura*.i
Zum ,oldenen Kirs*1en I'od Zotym
/eleniemJ, do Mona*1ium ItuC
przed ,odzin2 7M,2J przy.eCdCa Nannerl
i zatrzymu.e si? na k+aterze
u 1o-rata Pranza GaQera Dursta, +
domu Itz+3 Spazenreitteris*1es KausJ
na Marienplatz3
Zape+ne na po*z2tku sty*znia, +
oberCy $lberta 'od %zarnym !rem
+ Mona*1ium, odby si? Lpo.edynekN
pianisty*zny mi?dzy Mozartem
a I,nazem Qon ee*kem3
@eopold, Wol-,an, i Nannerl na balu
masko+ym ILmasXuierte $**adeM
mieNJ + sali reduto+e. przy
'rannerstrasse3
'rapremiera opery @a -inta ,iardiniera
I"M()AJ + SalQatort1eater przy
SalQatorplatz + Mona*1ium3 I$uto,ra-
aktu II i III D + ibliote*e
/a,iello0skie., akt I za,in2 za Cy*ia
Mozarta3J
Dru,ie przedsta+ienie opery I+ +ers.i
skr*one.J + sali reduto+e. przy
'rannestrasse3
(5 I
(6W
7 II
(7 II
(O II
() II
7 III
4 III
A III
; III
76 IH
W kapli*y d+orskie. @eopold dyry,u.e
.edn2 z mszy Wol-,an,a I"MI)7
lub "MI)OJ3
Mozarto+ie na balu reduto+ym +
"ie1m,arten3
W kapli*y d+orskie. pono+ne
+ykonanie mszy Wol-,an,a I"MI)7 lub
"MI)OJ pod dyrek*.2 @eopolda3
W SalQatort1eater trze*ie
przedsta+ienie opery @a -inta
,iardiniera3
W kapli*y d+orskie. pier+sze
+ykonanie !--ertorium de tempore
Miseri*ordias Domini I"M777J3
Wy.azd Mozart+ z Mona*1ium D
no*le, + Wasserbur,u3
'o+rt do Salzbur,a3
W teatrze d+orskim prapremiera opery
II re pastore I"M7o9J do tekstu
Metastaz.a, z okaz.i +izyty +
Salzbur,u ar*yksi?*ia Maksymiliana
Pran*iszka3 'arti? $minty Epie+a
kastrat &ommaso %onsoli3 I$uto,ra-
opery + ibliote*e /a,iello0skie.3J
() H $ria tenoro+a Si mostra la sorte
I"M75)J3
76 H W Mona*1ium +ysta+iono
oratorium @a etulia liberata3 rak
dany*1
pot+ierdza.2*y*1, Ce byo to dzieo
Mozarta3 Istnie.e +iele opra*o+a0
te,o libretta Mestastaz.a dokonany*1
przez rCny*1 kompozytor+3
(O HI "on*ert skrzyp*o+y DMdur I"M
7iiJ3
4 HIII Serenada DMdur IPinalmusik, "M
75OJ, skompono+ana na zako0*zenie
roku uni+ersyte*kie,o] ut+r zosta
+ykonany ) i 76 sierpnia3
75 HIII Marsz %Mdur na orkiestr? I"M
7IOJ3
(;;ODM(;;;
(7 IG "on*ert skrzyp*o+y =Mdur I"M
7iAJ3
G "on*ert skrzyp*o+y DMdur I"M7i9J3
75 GII "on*ert skrzyp*o+y $Mdur I"M
7I)J3
(;;A
6 I W teatrze d+orskim + Salzbur,u
+ysta+iono Ipra+dopodobnie siami
trupy "arla Wa1raJ oper? &1amos,
"ni, in $,ypten I"M6O4J do libretta
&obiasa '1ilippa =eblera Iz pe+noE*i2
z pier+sz2 +ers.2 *1r+J3
W sty*zniu po+stayR "on*ert
-ortepiano+y Mdur I"M769J] Serenada
notturna DMdur I"M76)J] diQertimenti na
instrumenty d?teR Mdur I"M7O5J
i EsMdur I"M747J3
II "on*ert PMdur na 6 -ortepiany I"M
7O7J3
6( III W Niedziel? 'almo+2 + katedrze
+ Salzbur,u +ykonano @itaniae de
Qenerabili altaris sa*ramento I"M7O6J3
IH "on*ert -ortepiano+y %Mdur I"M
7OAJ3
76 H W paa*u Mirabell +ykonano
@itaniae de Qenerabili altaris
sa*ramento
I"M7O6J3
(6 HI D+ertimento PMdur I"M7O;J D
na imieniny 1rabiny Marii $ntonii
@odron3
75 HI Marsz DMdur I"M7O)J D do
Serenady LKa--nero+skie.N I"M745J3
7( HI Serenada DMdur LKa--nero+skaN
I"M74oJ, skompono+ana na Elub ElisaM
bet1 Ka--ner z Pranzem GaQerem
Spat1em3
@atem po+stay takCe diQertimentiR DM
dur I"M74IJ, PMdur I"M746J
i Mdur I"M74OJ3
GI Msza %Mdur, tz+3 L%redoMMesseN
I"M74;J3
GII D+ie missae breQaeR DMdur, tz+3
L'i**olominiMMesseN lub LSpaurM
MesseN
I"M749J i %Mdur, tz+3 L!r,elsoloM
MesseN I"M74)J3
(;;;
i III W Wiedniu zmar =eor, %1ristop1
Wa,ensei Iur3 (;(4J3
(O III @eopold pisze do ksi?*ia
ar*ybiskupa Salzbur,a Kieronima
%olloredo
podanie o urlop dla siebie i syna3
!dpo+iedzi nie byo3
76 IH W $u,sbur,u trupa Pranza
/osep1a Mosera +ysta+ia sin,spiel
astien
+id astienne I"M45J3
6( H W salzburskim ratuszu odby si?
kon*ert polskie,o +iolon*zelisty,
L*udo+ne,o dzie*kaN D AMletnie,o
Mikoa.a Zy,munto+skie,o, ktry
+raz z o.*em odby+a toumee
kon*erto+e po Europie3 Rok p:nie. I+
mar*u (;;9J Wol-,an, spotka ,o +
'aryCu3
(6 HI W Salzbur,u, + domu 1rabiny
@odron, +ykonano z okaz.i .e. imienin
D+ertimento Mdur I"M79;J, tz+3
LZ+eite lodronis*1e Na*1tmusikN3
6( HII %esarz /ze- II + drodze
po+rotne. z 'aryCa zatrzyma si? +
Salzbur,u3
po*z2tek HIII Wol-,an, pisze do
ksi?*ia ar*ybiskupa Salzbur,a
Kieronima %olloredo
podanie o urlop Idla siebie i dla o.*aJ3
(4 HIII "on*ert + domu Mozart+ I+
tz+3 &anzermeisterMSaalJ z udziaem
Wol-,an,a i Nannerl, Epie+a*zki z
'ra,i D /osep1y Dusek i skrzypka
Pranza GaQera "olba, ktry
pra+dopodobnie +ykona "on*ert
skrzyp*o+y
Mdur I"M75;J, Wol-,an, i Nannerl
,rali m3in3 ut+ory -ortepiano+e na
O r?*e3
"alendarium
79 HIII !dpo+ied: ar*ybiskupa na
podanie Wol-an,aR L333udziela si?
poz+olenia,
by o.*ie* i syn, z,odnie z E+an,eli2,
poszukali sz*z?E*ia ,dzie indzie.N3
) IG =radua PMdur LSan*ta Maria,
mater DeiN I"M7;6J, na E+i?to Matki
oskie. przypada.2*e (7 +rzeEnia3
'odrC Wol-,an,a z matk2 do
Mona*1ium i do 'aryCa I76 IG (;;;D
(4 I (;;)J
76 IG ! AMe. rano Wol-,an, i $nna
Maria Mozart +y.eCdCa.2 z Salzbur,a3
I%el podrCyR znalezienie na .ednym z
niemie*ki*1 d+or+ ksi2C?*y*1
lepsze. niC + Salzbur,u posady dla
Wol-,an,a3J 'rzystanek na obiad
+ Wa,in,, potem Qia Stein,
Praberts1am do Wasserbur,a nad
/eziorem
ode0skim, ,dzie + oberCy Stem
sp?dza.2 pier+sz2 no* te. du,ie.
podrCy3
! +p do AMe. +ie*zorem s2 +
Mona*1ium i zatrzymu.2 si? + oberCy
Pranza /osep1a $lberta Zum s*1+arzen
$dier I'od %zarnym !remJ
przy "au-in,erstrasse3
7O IG
74 IG
7A IG
Mozart daremnie szuka kontaktu z
dyrektorem spektakli na d+orze
ba+arskim /osep1em $ntonem
Seeauem3 Spotyka si? ze Epie+akiem
Rossim, z kastratem &ommaso
%onsolim, z -le*ist2 /o1annem aptist2
e*kem oraz z dramatur,iem teatru
d+orskie,o "lemensem Kuberem3
! +p do )Me. rano Mozart spotyka si?
z 1rabi2 Seeauem, potem uda.e
si? do ksi?*ia biskupa %1iemsee
1rabie,o Pranza Perdinanda %1ristop1a
Waldbur,aMZeila, ktry obie*u.e mu
s+o.e +sta+ienni*t+o .esz*ze te,o
same,o dnia, + Nymp1enbur,u u
ksi?Cne. elektoro+e. Marii $nny
Sop1ii + spra+ie uzyskania dla nie,o
posady kapelmistrza i nad+orne,o
kompozytora3
Wie*zorem Wol-,an, idzie z
przy.a*imi do teatru na komedi?
Priedri*1a Wil1elma =rossmanna
Kenriette oder Si? ist s*1on ,e1eiratet3
'ono+na +izyta u 1rabie,o Seeaua,
ktry +yda.e si? Mozarto+i Lbardzie.
po+aCny i mnie. naturalny niC za
pier+szym razemN3
Wizyta u ksi?*ia biskupa %1iemsee,
p:nie. u +iolon*zelisty kapeli
d+orskie. Pranza GaQera Wots*1itki,
ktry obie*u.e mu pomo* + uzyskaM
niu audien*.i u kur-irsta Maksymiliana
III /ze-a3
Razem z Wots*1itk2 uda.e si? Io loMe.J
na d+r, ,dzie spotyka kur-irsta,
od ktre,o do+iadu.e si?, Ce Lobe*nie
nie ma Cadne,o +akansuN3
79 IG
7) IG
65 IG
'o poudniu spotkanie z 1rabi2
/osep1em Salemem D intendentem
do spra+ muzyki i opery na d+orze +
Mona*1ium3
Mozart ,ra + domu 1rabie,o /osep1a
Salema, takCe i i 7 pa:dziernika3
W pro,ramie ty*1 domo+y*1
kon*ert+ m3in3 6 diQertimentiR "M7O;,
"M74I i "M79;3
W ostatni*1 dnia*1 +rzeEnia
ar*ybiskup Kieronim %olloredo przyM
+ra*a @eopolda do suCby3
Wraz z matk2 Wol-,an, o,l2da +
teatrze sin,spiel Ni*oli 'i**inie,o @a
'es*atri*e + +ers.i niemie*kie. IDas
Pis*1ermdd*1en D LDzie+*zyna
rybakaNJ3
i G
6 G ! 9Me. rano zno+u z +izyt2 u
1rabie,o Seeaua, a o loMe. u 1rabie,o
Salema3 'otem obiad u ta.ne,o rad*y
d+oru /o1anna =eor,a Qon
ran*a3 ! OMe. po poudniu +raz z
matk2 .est u arbary dSKosson,
u ktre. ,ra na kla+esynie3 Wie*zorem
Mozart kon*ertu.e + oberCy
Pranza /osep1a $lberta 'od %zarnym
!rem3
O G !d +p do 4Me. do 9Me. +ie*zorem
pono+ny +yst?p u $lberta3
(;;;
W pro,ramieR 6 kon*erty -ortepiano+e
I"M769, "M7OA i "M7;iJ, DiQerM
timento I"M79;J oraz &rio -ortepiano+e
I"M74OJ3 L=raem D pisze Mozart
D .akbym by na.+i?kszym
skrzypkiem + EuropieN3
Dla siostry Wol-,an, komponu.e Hier
'raludien I"M79Oa D za,inioneJ3
4 G ! 6Me. z +izyt2 u /osep1a "onrada
Qon Kamma, sekretarza rady
+o.enne. d+oru3
przed (5 G Wol-,an, od+iedza +
szpitalu *1ore,o MysliQeFka, ktre,o
pozna
+ olonii + (;;5 roku3
(5 G W teatrze na pantomimie
baletmistrza %onstanta Das Qon der Pee
=iri,arikanarimanaris*1ari+ari3
(( G !koo poudnia Mozart z matk2
opusz*za Mona*1ium3 ! )Me.
+ie*zorem
s2 + $u,sbur,u i zatrzymu.2 si? +
oberCy Zum +eissen @amm I'od
iaym /a,ni?*iemJ przy Keili,M"reuzM
=asse3
(7 G Razem z +u.em Ibratem
@eopoldaJ $loisem Mozartem
Wol-,an, uda.e
si? do burmistrza $u,sbur,a D /akoba
Wil1elma enedikta @an,enM
mantla3 'o poudniu z +izyt2 u
$ndreasa Steina D budo+ni*ze,o
-ortepian+ i or,anmistrza3 Wol-,an,
.est za*1+y*ony .akoE*i2 .e,o
instrument+3 ':nie., razem ze
Steinem, od+iedza kompozytora PriedM
ri*1a Kartmanna =ra-a3
(6 G Z +izyt2 u syna burmistrza D
/akoba $loisa "arla @an,enmantla,
a potem I+raz z +u.emJ u praata i
kiero+nika *1ru + koE*iele >+i?te,o
"rzyCa IKeili, "reuzJ art1olomausa
%1risty] Wol-,an, ,ra + koE*iele
na or,ana*1 roboty Steina3
(O G !biad i kon*ert u /akoba "arla
@an,enmantla, z ktrym Ioraz z matk2J
o,l2da +ie*zorem sin,spiel Mi*1aela
/eana SedaineSa + przekadzie
"arla @ud+i,a Reulin,a Der &eu-el ist
los z muzyk2 Pran*oisM$ndre
Dani*ana '1ilidora oraz balet Der
betrunkene auer3 W *zasie kola*.i
mody @an,enmantel szydzi z !rderu
Zote. !stro,i, ktry Wol-,an, Ina
+yra:ne Cy*zenie @eopodaR LCeby
au,sbur*zy*y +idzieliNJ nosi przypi?ty
do klapy3
(4 G 'ono+na +izyta u Priedri*1a
Kartmanna =ra-a, u ktre,o Wol-,an,
zasta.e $ndreasa Steina oraz kup*a
$ntona %1ristop1a =i,nouT3
(A G Na zako0*zenie akademii
&o+arzyst+a 'atry* .uszy Mozart
+ykona
kon*ert -ortepiano+y Inie +iadomo
ktryJ oraz Sonat? -ortepiano+2
=Mdur I"M796J3 W *zasie kon*ertu
pozna m3in3 barona /o1anna aptist?
%1ristop1a Re1iin,ena3
(; G Z matk2 i kuzynk2 I*rk2 +u.a
$loisaJ $nn2 Mari2 &1ekl2 Wol-,an,
.est
na obiedzie u kup*a Halentina $loisa
=assera, + to+arzyst+ie o3 '1ilippa
=erbla3 ':nie. od+iedza $ndreasa
Steina, u ktre,o ,ra na -ortepianie
rCne ut+ory3
(9 G Z kuzynk2 + koE*iele >+3 "rzyCa,
na obiedzie u Steina, a nast?pnie
+ koE*iele Sankt Uiri*1, ,dzie ,ra na
or,ana*13
() G Na mszy + koE*iele >+3 "rzyCa,
potem Io loMe.J u Steina, u ktre,o
odby+a prb? przed kon*ertem
zapo+iedzianym na 77M,o3 !biad i
kola*.a
z +u.em + klasztorze u >+3 "rzyCa,
,dzie potem Wol-,an, ,ra "on*ert
skrzyp*o+y =Mdur I"M7lAJ oraz
za,iniony "on*ert skrzyp*o+y Mdur
/o1anna aptisty Han1ala i rCne
ut+ory na -ortepian3 Na zako0*zenie
impro+izu.e3
75 G Wizyta u kup*a /o1anna
%1ristop1a Qon Zabuesni,a D autora
zamieszM
*zone. + L$u,sbur,is*1e Staats und
=eie1rten Zeitun,N notatki zapoM
+iada.2*e. au,sburski kon*ert Mozarta
+ dniu 77 pa:dziernika3
"alendarium
77 G ! AMe. +ie*zorem kon*ert + sali
paa*u 1rabie,o Pu,,era IdziE
nieistnie.2*ymJ3 W pro,ramie m3in3
"on*ert PMdur na 6 -ortepiany
I"M7O7J + interpreta*.i Mozarta, Steina
i /o1anna Mi*1aela Demmlera
Ior,anisty + mie.s*o+e. katedrzeJ3
Sonata -ortepiano+a DMdur I"M79OJ
oraz impro+iza*.e3 aron Mel*1ior Qon
=rimm, ba+i2* prze.azdem
+ $u,sbur,u, by na tym kon*er*ie, ale
si? nie u.a+ni i z Mozartem nie
spotka3
76D74 G Wielokrotne +izyty +
klasztorze u >+3 "rzyCa, ,dzie
Wol-,an, zosta+i
I+ypoCy*zyJ kilka s+oi*1 ut+or+ do
skopio+ania3
7A G ! +p do 9Me. rano Wol-,an, i
$nna Maria +y.eCdCa.2 z $u,sbur,a3
'odrCu.2* Qia Donau+ort1 i
Nrdlin,en, przyby+a.2 o ;Me.
+ie*zorem
do Ko1enalt1eim, ,dzie L+ n?dzne.
oberCyN musieli pozostaF aC d+a dni
i d+ie no*e, ponie+aC $nna Maria
naba+ia si? silne,o kataru3
7; G Wizyta u oboisty Markusa
'er+eina3
Wol-,an, zosta.e przy.?ty przez
1rabie,o "ra-ta Qon fttin,enM
Wallersteina, ktry b?d2* + Caobie po
zmare. nieda+no Conie, nie *1*e
su*1aF Cadne. muzyki3
U I,naza Qon ee*ke,o Mozart ,ra
sonaty -ortepiano+eR Mdur
I"M79iJ i DMdur I"M79OJ3
79 G ! +p do ;Me. rano Wol-,an, z
matk2 +y.eCdCa.2 z Ko1enalt1eimu do
Mann1eimu D Qia Nrdlin,en,
Ell+an,en, S*1+abis*1M=miind, %annM
statt, ru*1sal i S*1+etzin,en3
65 G ! AMe. +ie*zorem przy.azd do
Mann1eimu D zatrzymu.2 si? +
'-alzis*1en
Ko- przy 'aradeplatz3
6( G !d+iedziny u skrzypka /o1anna
=eor,a Dannera, potem u kapelmistrza
%1ristiana %annabi*1a, a nast?pnie na
prbie Ma,ni-i*at Ho,lera3
( GI Na uro*zyste. sumie Mozart
zapozna.e si? z muzyk2 koE*ieln2
Mann1eimu3
7 GI Su*1a mszy Kolzbauera, pozna.e
1rabie,o @ouisa $urela SaQiole,o D
intendenta do spra+ muzyki na d+orze
+ Mann1eimie3 W domu
%annabi*1a ,ra A sonat -ortepiano+y*1
YM7;)M79OJ3 'ozna.e tam oboist?
Priedri*1a Ramma, ktremu o-iaru.e
s+. "on*ert obo.o+y I"M6IOJ3
O GI $udien*.a u ksi?Cne. elektoro+e.
ElCbiety Marii $lo.zy $u,usty i u 1raM
bie,o SaQiole,o3
4 GI Mozart + teatrze na operze I,naza
Kolzbauera =unt1er Qon S*1+arzbur,,
z baletem EtienneSa @au*1erySe,o Ido
muzyki %annabi*1aJ3
A GI Z matk2 + domu %annabi*1+ na
obiedzie3
"on*ert na mann1eimskim d+orze D
Wol-,an, ,ra .eden ze s+oi*1
kon*ert+ -ortepiano+y*1, sonat?
-ortepiano+2, a na zako0*zenie imM
pro+izu.e3 Rozma+ia z kur-irstem3
; GI W teatrze z matk2 i z
%annabi*1em na ,alo+ym
przedsta+ieniu -ran*usM
kie. komedii3 'o poudniu od+iedza na
d+orze naturalne dzie*i kur-irsta
"arola &eodora3
9 GI U %annabi*1+ Mozart
komponu.e Sonat? %Mdur I"M65)J dla
Rosiny
%annabi*1 D *rki kapelmistrza3
Zosta.e na obiedzie, a potem +raz
z %annabi*1em skada +izyt?
/o1anno+i aptiE*ie Wendlin,o+i oraz
pono+nie uda.e si? do bastard+
ksi?*ia3
) GI W kapli*y d+orskie. pod*zas
naboCe0st+a Wol-,an, ,ra na
or,ana*13
(( GI Razem z matk2 Wol-,an, .est na
obiedzie u =eor,a Dannera3
(6 GI Na kola*.i u barona Qon Ka*ke,o
(9 GI Mozart pyta 1rabie,o SaQiole,o,
*zy kur-irst nie ze*1*iaby zatrzymaF
,o
u siebie na zim?3
(;;;
()G(
75D7( GI
7( GI
7OG(
79G(
d GIM6 GII
M 6G((
4G((
AG((
;G((
9G((
)G((
(7 lub
i6GII
(OG((
przed (9 GII
l9GII
7(G((
77G((
7;G((
65G((
6iGII
Wraz z matk2 na obiedzie u
Wendlin,+3 &e,o same,o dnia rano
Wol-,an, su*1a mszy
skompono+ane. przez abbate Ho,lera3
"on*erty na d+orzeR Wol-,an, su*1a
skrzypka I,naza Pranzia, kon*ertM
mistrza mie.s*o+e. kapeli d+orskie.3
Rano D prba kon*ertu -leto+e,o
Wendlin,a + instrumenia*.i Wol-,an,a
I"M79Oe] i kon*ert, i instrumenta*.a
za,in?yJ3
Wraz z %annabi*1em na obiedzie u
barona Qon Ka*ke,o3 Wie*zorem na
kola*.i u %annabi*1+ + to+arzyst+ie
kompozytora /o1anna Pranza
GaQera Sterkela3
$udien*.a u 1rabie,o SaQiole,o3
%odzienne +izyty u bastard+
kur-irsta, ktrym Mozart da.e lek*.e ,ry
na -ortepianie i o-iaru.e ut+ory na ten
instrument3 "ur-irst z+leka
z odpo+iedzi23
!biad u Wendlin,+3 W liE*ie do o.*a
Wol-,an, zdradza zamiar
po.e*1ania do 'aryCa, ale bez matki, a
tylko + to+arzyst+ie /33
Wendlin,a, P3 Ramma i EtienneSa
@au*1erySe,o3 Matka zostaaby .esz*ze
przez .akiE *zas + Mann1eimie, a
p:nie. D okaz.2 D +r*iaby do
Salzbur,a3
U %annabi*1+ Rosina %annabi*1 ,ra
Sonat? %Mdur I"M65)J3
Na obiedzie u Wendlin,+ +
to+arzyst+ie kompozytora $ntona
S*1+eitzera3
'ono+nie obiad + domu Wendlin,+3
W trak*ie kon*ertu na d+orze 1rabia
SaQioli przekazu.e Mozarto+i
ne,aty+n2 de*yz.? kur-irsta *o do
zatrzymania na zim? i zaan,aCo+ania
Wol-,an,a .ako nau*zy*iela muzyki
.e,o naturalny*1 dzie*i3
'od*zas obiadu u Wendlin,+ /o1ann
aptist Wendlin, proponu.e
Mozarto+i skompono+anie at+y*1
ut+or+ na -let dla Perdinanda
De.eana3
Wol-,an, prosi o.*a o przysanie mu
list+ pole*a.2*y*1 do osobistoE*i
z 'aryCa, m3in3 do krlo+e. Marii
$ntoniny3
Wol-,an, zmienia mieszkanie D
przepro+adza si? Irazem z matk2J do
domu 1o-rata Serrariusa3
Na obiedzie u Perdinanda De.eana3
W domu /o1anna aptisty Wendlin,a
Mozart pro+adzi prb? opery
S*1+eitzera Rosemunde do libretta
Wielanda3
! 6Me. Wol-,an, ,ra na no+y*1
or,ana*1 koE*ioa lutera0skie,o D
zbudo+any*1 przez bra*i Stumm+,
syn+ +ielkie,o or,anmistrza
/o1anna Mi*1aela Stumma z Suizba*13
=ra.2*y na or,ana*1 pod*zas mszy +
katedrze salzburskie. $nton %a.etan
$di,asser dosta ataku I+yle+ kr+i do
mz,uJ i zmar nast?pne,o dnia3
W koE*iele >+3 'iotra + Salzbur,u
zostaa +ykonana Missa breQis
Mdur Wol-,an,a I"M7;4J, na.pe+nie.
pod batut2 @eopolda Mozarta3
Do Mann1eimu przy.eCdCa poeta
%1ristop1 Martin Wieland3
@eopold Mozart +ysya do olonii dla
'adre Martinie,o portret Wol-M
,an,a Inieznane,o malarzaJ z
insy,niami !rderu Zote. !stro,i
Iory,ina
zna.du.e si? + zbiora*1 $kademii
Muzy*zne. + oloniiJ3
Spotkanie Mozarta z Wielandem3
W Mona*1ium umiera kur-irst a+arii
Maksymilian III /ze-3
! ;Me. +ie*zorem do Mann1eimu
przyby+a spe*.alny kurier z no+in2
o Emier*i kur-irsta Maksymiliana III
/ze-a3
"alendarium
ir-i
i I Elektor 'alatynatu "arol &eodor
opusz*za s+2 rezyden*.? +
Mann1elmie
i uda.e si? do Mona*1ium, ,dzie
o-i*.alnie zostanie o,oszony nast?p*2
elektora a+arii3
(O I "on*ert u rad*y Serrariusa z
udziaem abbate Ho,lera, ktry D .ako
pianista D +ykona "on*ert
-ortepiano+y %Mdur Mozarta I"M7OAJ3
76 I ! 9Me. Wol-,an, Iz Pridolinem
Weberem i .e,o *rk2 $lo.z2J .edzie do
"ir*11eimbolanden na d+r ksi?Cne.
%aroline Qon NassauMWeibur,3
7O I 'ier+szy kon*ert Wol-,an,a i
$lo.zy + "ir*11eimbolanden3
okoo 7A I W Salzbur,u Nannerl Irazem
z $ntonem /anits*1em i /osep1em
Rei*12
D muzykami ksi?*ia Wallersteina,
przeby+a.2*ymi z +izyt2 + Salzbur,uJ
,ra D+ertimentoMtrio Mdur na
-ortepian, skrzyp*e i +iolon*zel? I"M
74OJ3
7AD79 I Wol-,an, i $lo.z2 Weber
kon*ertu.2 na d+orze +
"ir*11eimbolanden3
7) ID7 II Mozart, Pridolin Weber i
.e,o *rka $lo.z2 przeby+a.2 +
Worma*.i
u o3 Da,oberta Stamma Isz+a,ra
Pridolina WeberaJ D dziekana katedry
>+3 'a+a + Worma*.i3
7 II 'o+rt Mozarta i Weber+ do
Mann1eimu3
(6 II "on*ert + domu %annabi*1+ z
udziaem $lo.zy Weber Iktra Epie+aa
arie nr (( i (A z opery @udo Silla D "M
I64J, Rosiny %annabi*1 I"on*ert
-ortepiano+y Mdur, "M769J,
Wol-,an,a, ktry +ykona "on*ert
-ortepiano+y DMdur I"M(;4J i
Priedri*1a Ramma I"on*ert obo.o+y
%Mdur,
"M6IOJ3 Na zako0*zenie Mozart za,ra
Ina -ortepianieJ u+ertur? do
opery II re pastore I"M759J3
75D77 II Mozart .est przezi?biony3
76 II "on*ert + domu 1o-rata
Serrariusa, na ktrym &eresa 'ierron D
+y*1o+anka 1o-rata I*rka .e,o
dru,ie. ConyJ i u*zenni*a Mozarta D
,ra "on*ert -ortepiano+y %Mdur I"M
7OAJ3
7O II $ria $l*andro, lo *on-esso D Non
so dSonde Qiene I"M7)OJ dla $lo.zy
Weber3
7; II $ria Se al labbro mio non *redi
I"M7)4J dla $ntona Raa--a oraz
re*ytaty+
i aria asta Qin*esti D $1, non
las*iarmi I"MO9AaJ dla Doroty
Wendlin,3
(( III Sonata %Mdur na skrzyp*e i
-ortepian I"M7)AJ3
(7 III "on*ert poCe,nalny Mozarta u
%annabi*1+3 $lo.z2 Weber Epie+a ari?
$er &ran2uillo Inr 6 z << re pastore, "M
759J i $l*andro, lo *on-esso
I"M7)OJ, Rosina %annabi*1, $lo.z2
Weber i &eresa 'ierron ,ra.2 "on*ert
PMdur na trzy -ortepiany I"M7O7J3
(6 III 'oCe,nalna +izyta u Weber+3
Pridolin Weber o-iaru.e Mozarto+i
dziea Moliera I+ niemie*kim
przekadzie Priedri*1a Samuela
ierlin,a
D +ydanie 1amburskie z (;47 rokuJ3
(O III Mozart z matk2 opusz*za.2
Mann1eim, uda.2* si? + dro,? do
'aryCa3
() III Etap + %lermontMenM$r,onne
I.edyny na du,ie. )Mdnio+e. trasie
podrCy
do 'aryCa, +spomniany +
koresponden*.iJ, + oberCy Wol-,an, i
$nna
Maria pi.2 -ran*uskie +ino za zdro+ie
solenizanta D salzburskie,o
przy.a*iela Mozart+, ksi?dza IeksM
.ezuityJ /osep1a ullin,era3
76 III ! OMe. po poudniu przy.eCdCa.2
do 'aryCa3 Zatrzymu.2 si? u Kerr
Mayera Iosiade,o + 'aryCu
+sppra*o+nika i korespondenta
au,sburM
skie,o kup*a PeliTa $rbaueraJ przy rue
our,M(S$bbe, + III dzielni*y
'aryCa3 'ozosta.2 tam do (5 k+ietnia3
7O III Mozart od+iedza /o1anna
aptist? Wendlin,a, ktry przy.e*1a do
'aryCa przed miesi2*em3
74 III Wizyta u rei*1s,ra-a i posa
'alatynatu + 'aryCu "arla Keinri*1a
(;;9
IIIDIH
przed ) IH
) IH
(5 IH
(7 IH
(9 IH
() IH
7( IH
7O IH
po*z2tek H
(O H
(; H
79 H
6( H
(5 HI
(( HI
/osep1a Qon Si*kin,ena, nast?pnie u
barona Mel*1iora Qon =rimma,
ktry mieszka z Madame dSEpinay + .e.
paa*yku IKotel dSEpinayJ przy
4, rue de la %1aussee dS$ntin3
Mozart komponu.e dla %on*erts
Spirituels 9 -ra,ment+ *1ralny*1
I"M7);a D za,inioneJ .ako
uzupenienie do Miserere Kolzbauera3
Dosta.e zam+ienie na skompono+anie
rCny*1 ut+or+ muzy*zny*1
od @e,rosa Idyrektora %on*erts
SpirituelsJ i od NoQerreSa Ibaletmistrza
i *1oreo,ra-aJ, u ktry*1, podobnie .ak
u Madame dSEpinay, *z?sto si?
stou.e3 'ozna.e 1rabie,o de =uinesSa,
ktre,o *r*e da.e lek*.e komM
pozy*.i oraz komponu.e dla ni*1
"on*ert %Mdur na -let i 1ar-? I"M7))J,
1rabia ,ra na -le*ie, a .e,o *rka na
1ar-ie3
aron Qon =rimm od+iedza matk?
Mozarta3
Wol-,an, z matk2 przepro+adza.2 si?
do 1otelu @es buatre Pils $ymont
przy (5, rue du =rosM%1enet IdziER (5,
rue du Sentier, + II dzielni*y
'aryCaJ3
W Salzbur,u, na kon*er*ie u 1rabie,o
%zemina, +ykonano D+ertimento
Mdur I"M79;J D .edno z d+*1
skompono+any*1 dla 1rabiny $ntonii
@odron3
W pro,ramie kon*ertu
zor,anizo+ane,o + rama*1 %on*erts
Spirituels
D Miserere Kolzbauera z niektrymi
-ra,mentami *1ralnymi Mozarta
I"M7);a D za,inioneJ +ykonanymi
bez podania naz+iska kompozytora3
Napisana spe*.alnie dla %on*erts
Spirituels Sym-onia kon*ertu.2*a na
k+artet instrument+ d?ty*1 i orkiestr?
I"M7); D za,inionaJ z nieM
znany*1 po+od+ zostaa zast2piona
na kon*er*ie Sym-oni2 =iuseppe
%ambinie,o3
Wizyta u 1rabiny de %1abot znie*1?*a
Mozarta do dalszy*1 +izyt
i +yst?p+ + salona*1 paryskie.
arystokra*.i3 U 1rabiny %1abot Mozart
spotyka ;Mletnie,o polskie,o
+iolon*zelist? Mikoa.a
Zy,munto+skie,o3
W &uileria*1 D ,dzie z+ykle
odby+a.2 si? kon*erty p3n3 %on*erts
Spirituels D kastrat =asparo SaQoi
Epie+a L+osk2 ari? MozartaN
I"M7)OJ3
W rama*1 %on*erts Spirituels $nton
Raa-- Epie+a L+osk2 ari?N I"M7)4J3
Waltomista /o1ann /osep1 Rudolp1
proponu.e Wol-,an,o+i posad?
or,anisty na d+orze krle+skim +
Wersalu za 7555 li+r+ ro*znie3
Mozart propozy*.i nie przy.mie3
%z+arta lek*.a u *rki 1rabie,o de
=uinesSa3 Wol-,an, ma d+ie no+e
u*zenni*e Inie znane z naz+iskaJ3
%zeka na obie*ane mu libretto opery
$leTandre et RoTane, ktre,o ni,dy nie
dostanie3
W katedrze + Salzbur,u @eopold
dyry,u.e Msz2 %Mdur I"M74)J, Lz solo
or,ano+ymN, oraz "yrie z tz+3 LSpaurM
MesseN I"M749J D z okaz.i sakry
,ra-a $ntona &1eodora %olloredo
Ikuzyna ksi?*ia ar*ybiskupa Salzbur,a
Kieronima %olloredoJ na ar*ybiskupa
!lmutz I!omu0*aJ3
!biad u 1rabie,o "arla Keinri*1a
/osep1a Qon Si*kin,ena, u ktre,o
Mozart zosta.e do p:ne,o +ie*zora3
Wendlin, +y.eCdCa z 'aryCa i uda.e si?
+ dro,? po+rotn2 do Mann1eimu3
$nna Maria na obiedzie u osiade,o +
'aryCu niemie*kie,o tr?ba*za
Pranza Kainy, a Wol-,an, D u barona
Mel*1iora Qon =rimma3
'ier+sze ob.a+y *1oroby u $nny Marii
D pier+szy zabie,R pusz*zenie
kr+i3
W operze D po @e -int? ,emelle
'i**innie,o D +ysta+iono balet
NoQerreSa @es petits riens, do ktre,o
muzyk? *z?E*io+o skompono+a
"alendarium
Mozart I"M7))bJ3 alet b?dzie
po+trzony Iale podobnie .ak za
pier+szym
razem, bez podania naz+iska
kompozytoraJ 75 i 74 *zer+*a, 7, 4 i ;
lip*a
oraz (6 sierpnia D ostami raz z oper2 <<
*uriosa indis*reto $n-ossie,o3
(7 HI Z $nionem Raa--em u 1rabie,o
Qon Si*kin,ena na obiedzie, po ktrym
Mozart i Raa-- +splnie muzyku.23
Sym-onia DMdur paryskaN I"M7);J3
(9 HI Wielki suk*es Sym-onii
paryskie.N na kon*er*ie + rama*1
%on*erts
Spirituels + &uileria*13
() HI =+ato+ne po,orszenie si? stanu
zdro+ia $nny Marii3
75 HI Matka Mozarta musi si? pooCyF
do Cka, z ktre,o .uC +i?*e. nie
+stanie3
76 HI $nna Maria tra*i su*13
7O HI !d+iedza .2 niemie*ki lekarz
Inie +iadomo, .ak si? nazy+aJ
na
-ran*uskie,o nie *1*iaa si? z,odziF3
7A HI Madame dSEpinay posya do
*1ore. s+e,o osobiste,o lekarza3
W Dniu oCe,o %iaa kon*ert I+
rama*1 %on*erts SpirituelsJ
rozpo*zyna si? Sym-oni2 DMdur
L'arysk2N I"M7);J3
65 HI $nna Maria dosta.e ostatnie
namasz*zenie3
6 HII ! i;Me. tra*i przytomnoEF, a o 77M
e. minut 7( umiera + obe*noE*i
Wol-,an,a, Pranza Kainy Iktry + ty*1
*i?Cki*1 dnia*1 okaza si?
na.bardzie. oddanym przy.a*ielem
Wol-,an,aJ i piel?,niarki3
O HII NaboCe0st+o Caobne + koE*iele
Saint Eusta*1? i po,rzeb na *mentarzu
podle,ym para-ii Saint Eusta*1?3
Na.pra+dopodobnie. by to *mentarz
des 'or*1erons, p:nie. z+any SaintM
/ean 'orteM@atine, ktry .ednak
zosta zlik+ido+any u s*1yku GHIII
+ieku3
W Salzbur,u pod oknami domu rodziny
$mretter+ skrzypek Pranz
GaQer "olb z kilkoma innymi
muzykami ,ra kasa*.? I"M79;`J3
9 HII Wol-,an, przepro+adza si? do
Madame dSEpinay I4, rue de la %1ausee
dS$ntin D dziE .uC dom ten nie istnie.e,
zosta zburzony + poo+ie GIG
+ieku + okresie przebudo+y 'aryCa
przez KaussmannaJ3
) HII Wol-,an, pisze do o.*a list
za+iadamia.2*y ,o o Emier*i matki3
W Salzbur,u przed domem rodzinnym
Mayr Qon Maym+ Iprzy
=ries,asseJ Pranz GaQer "olb ,ra
Pinalmusik I"M74iJ oraz .eden
z kon*ert+ skrzyp*o+y*1 Mozarta3
(5 HII $nton Raa-- +y.eCdCa z 'aryCa i
+ra*a do Mann1eimu3
75 HII Na imieniny siostry D Mozart
+ysya do Salzbur,a Lmae
praeambulumN
Iza,inioneJ3
7) HII Wol-,an, zamierza zaprosiF do
'aryCa Pridolina Webera i .e,o *rk?
$lo.z?3
ii HIII W Salzbur,u odby si? po,rzeb
=iuseppe @olle,o D kapelmistrza
d+orskie. orkiestry3 @eopold spodzie+a
si? otrzymaF po nim stano+isko
pier+sze,o kapelmistrza, ale daremnie3
Dosta.e tylko, do *zasu miano+aM
nia no+e,o kapelmistrza, pod+yCk?
I(55 -loren+J z tytuu z+i?kszony*1
obo+i2zk+3
(6 HIII Z @ondynu przy.e*1a do
'aryCa /o1ann %1ristian a*13
(4 HIII W >+i?to Wniebo+zi?*ia
Matki oskie. D + rama*1 %on*erts
Spirituels
pono+nie +ykonano Sym-oni?
parysk2N, ale z no+ym andante3
() HIII Na zaproszenie ksi?*ia @ouisa
de NoaillesSa Wol-,an, .edzie do Saint
=ermainMenM@aye Irazem z kastratem
Perdinando &endu**im i /o1annem
%1ristianem a*1emJ3
79 HIII 'o+rt Mozarta do 'aryCa3
konie* HIII W Salzbur,u, korzysta.2* z
poEredni*t+a 1rabiny Marii Pran*iszki
(;;9
6i HIII
9IG
n IG
7A IG
6G
(5 G
(; G
7O G
6i G
6G(
AG(
iAGI
to (4 GI
)G((
Wallis Isiostry ar*ybiskupa %olloredoJ
oraz 1rabiny Marii $ntonii @odron,
@eopold rozpo*zyna dyplomaty*zne
zabie,i o przy+r*enie Wol-,an,a
do suCby u ar*ybiskupa3
@eopold pisze do syna, Ce %olloredo
z,odzi si? na pono+ne przy.?*ie ,o
do suCby .ako kon*ertmistrza` z pens.2
455 -loren+ ro*znie3
W tym samym *zasie $lo.za Weber i .e.
o.*ie* Pridolin dosta.2
en,a,ement na mona*1i.skim d+orze
za sum? I2*znieJ (A55 -loren+
i + z+i2zku z tym *aa rodzina
Weber+ +y.eCdCa z Mann1eimu
i przenosi si? do Mona*1ium3
W Dniu Narodzenia Na.E+i?tsze. Marii
'anny na %on*erts Spirituels
+ykonano Ld+ie no+e sym-onieN
Mozarta I"M7); i "M6ii$J3 &a dru,a
D za,iniona lub D .ak su,eru.e Neal
Zasia+ D ni,dy nie skompono+ana]
+ rze*zy+istoE*i mo,a to byF LstaraN
sym-onia Ipra+dopodobnie "M(97J,
ktra Lno+2N byaby tylko dla 'aryCa3
Mozart +yzna.e o.*u niemoCnoEF
porozumienia si? z =rimmem, ktry
nale,a na0, by .ak na.ry*1le. +ra*a do
Salzbur,a3 Wol-,an, *1*iaby
.esz*ze zostaF, przyna.mnie. do *zasu
aC otrzyma naleCne mu pieni2dze
od 1rabie,o de =uinesSa i od @e,rosa, a
takCe aC zrobi korekt? s+y*1
sonat I"M65IM65AJ, ktre przy,oto+u.e
do druku paryski +yda+*a
Sieber3 =rimm sta+ia na s+oim i
niemal si2 +ypra+ia Mozarta
z 'aryCa3
! OMe. po poudniu Mozart opusz*za
'aryC, uda.2* si? do Salzbur,a3
/est + Nan*y3
'rzy.eCdCa do Strasbur,a, ,dzie *zeka
na pa*zk? z sonatami
I"M65IM65AJ, ktre =rimm obie*a mu
+ysaF, ,dy si? tylko ukaC23
'ier+szy kon*ert Ire*italJ Mozarta +
Strasbur,u, + obe*noE*i ksi?*ia
Maksymiliana /ze-a Qon
Z+eibrii*kena Imie.s*e kon*ertu
nieznaneJ3
Dru,i kon*ert Mozarta + Strasbur,u Iz
orkiestr2J D + &eatrze Mie.skim3
!b-ite desz*ze i po+d: op:nia.2
+y.azd Mozarta z miasta3
W dniu s+oi*1 imienin Wol-,an, da.e
trze*i kon*ert + Strasbur,u Iz
orkiestr2J3 Spotyka si? z synami
+ielkie,o or,anmistrza Sibermanna
i ,ra na or,ana*1 Ii*1 robotyJ +
koE*iele >+3 &omasza3 !r,any te
za*1o+ay si? do dzisia.3
Nie do*zeka+szy si? pa*zki od
=rimma, Wol-,an, +y.eCdCa ze
StrasburM
,a, kieru.2* si? do Mann1eimu D
+bre+ +oli o.*a Iktry nale,a, by
+ra*a bezpoErednio do Salzbur,a,
,dyC obie*ana posada nie b?dzie na
nie,o *zekaF bez ko0*aJ3
'rzy.azd do Mann1eimu3 Wol-,an,
zamieszka + domu Marii Elisabet1
%annabi*1 I.e. m2C %1ristian
%annabi*1 +y.e*1a do Mona*1iumJ3
Mozart za*zyna pisaF muzyk? do tz+3
duodramy ImelodramatJ
Semiramis Ido tekstu barona !tto Qon
=emmin,enaJ, ktre. .ednak ni,dy
nie uko0*zy I"M6i4e D za,inionaJ3
Wol-,an, od+iedza obser+atorium
astronomi*zne + Mann1eimie i +piM
su.e si? do ksi?,i pami2tko+e.3
Za*zyna kompono+aF "on*ert
pod+.ny na skrzyp*e i -ortepian, ale
z nieznany*1 po+od+ ni,dy ,o nie
sko0*zy3 Za*1o+a si? spory
-ra,ment I"M6i4-J3
! +p do )Me. +y.eCdCa do
Mann1eimu, korzysta.2* z zaproszenia
praata z "ais1eimu %elestyna
$n,elspru,,era, ktry zapropono+a
mu
mie.s*e + s+oim po.e:dzie oraz
,oE*in? u siebie3 /ad2 przez Keidelber,,
S*1+abis*1MKall, %rails1eim,
Dinkeisbu1l, Wallerstein, Nrdlin,en3
"alendarium
(6 GII 'rzy.azd do klasztoru +
"ais1eimie, ,dzie Wol-,an, .ako ,oEF
praata
pozostanie przez (7 dni3
76 GII Do "ais1eimu przy*1odzi
pa*zka od =rinuna D Mozart dosta.e
s+o.e
sonaty I"M65IM65AJ +yszty*1o+ane +
'aryCu przez /eanM=eor,esa
Siebera, zadedyko+ane ksi?Cne.
doktoro+e. ba+arskie. ElCbie*ie Marii
$lo.zie $u,uE*ie D Conie kur-irsta
"arola &eodora3
7O GII Wy.azd z "ais1eimu do
Mona*1ium3 Wol-,an, .edzie Qia
Neubur,
i In,olstadt3
74 GII 'rzy.azd do Mona*1ium3 /est
Dzie0 oCe,o Narodzenia] pier+sze
kroki
kieru.e Mozart do domu Weber+,
,dzie .ednak $lo.za przy.mu.e ,o
bardzo *1odno3 Mimo to Wol-,an,
o-iaru.e .e. Iskompono+an2 dla nie.J
s*en? 'opali di &essa,lia I"M6lAJ3
W Mona*1ium Wol-,an, .est *z?sty*1
,oE*iem u -le*isty /o1anna
aptisty e*ke,o, ktry po*iesza ,o po
doznanym za+odzie miosnym3
(;;)
; I Razem z %1ristianem %annabi*1em
Mozart uda.e si? do elektoro+e.
ElCbiety Marii $lo.zy $u,usty, ktre.
+r?*za dedyko+ane .e. sonaty na
skrzyp*e i -ortepian I"M65(M65AJ3
9( Do Mona*1ium przy.eCdCa z
$u,sbur,a Maria $nna &1ekla Mozart
D
kuzyne*zka IasieJ3
n lub (7( Wol-,an, .est na operze
$ntona S*1+eitzera $l*este3
(6 I Wy.azd z Mona*1ium3 'odrC do
Salzbur,a Mozart odby +
to+arzyst+ie
salzburskie,o kup*a Pranza GaQera
=s*1+endtnera3 Nie .est pe+ne, *zy
po.e*1aa z nim r+nieC kuzyne*zka
IasieJ3 Na.pe+nie. przy.e*1aa do
Salzbur,a kilka dni p:nie.3
(4 I Wol-,an, +ra*a do rodzinne,o
Salzbur,a3
(; I $r*ybiskup Kieronim %olloredo
mianu.e Wol-,an,a nad+ornym
or,anist2
Ina mie.s*e po zmarym $di,asserzeJ z
pens.2 O45 -loren+ ro*znie3
76 III Wol-,an, uko0*zy Msz? %Mdur,
z+an2 Lkorona*y.n2N I"M6(;J dla
katedry
+ Salzbur,u Ia nie, .ak doty*1*zas
s2dzono, dla bazyliki + Maria 'lain
koo Salzbur,aJ3
65 III W salzburskie. katedrze
+ykonano @itaniae de Qenerabili altaris
sa*ramento
I"M7O6J3
7A IH Sym-onia =M$gr I"M6i9J3
(4 HI Krabia /o1ann Rudolp1 %zemin
D biskup "ni,,ratzu oraz kanonik
1rabia /osep1 Star1ember, z +izyt2 u
Mozart+ + Salzbur,u3
) HII Sym-onia DMdur I"M6()J D
menuet do te. sym-onii po+sta 6 lata
p:nie.3
6 HIII Serenada DMdur ILz tr2bk2
po*ztylionaNJ, "M6753
latem Sym-onia kon*ertu.2*a EsMdur na
skrzyp*e i alt+k? I"M6AOJ3
IG &rupa /o1anna Keinri*1a 1ma
przy.e*1aa na +yst?py do Salzbur,a
Ipozostanie tam do mar*a (;95J3 Dla
nie. Mozart napisa sin,spiel Zaide
I"M6OOJ, do libretta salzburskie,o poety
amatora i tr?ba*za /o1anna
$ndreasa S*1a*1tnera3
Rodzina Weber+ przenosi si? do
Wiednia, ,dzie $lo.za Weber
Izape+ne dzi?ki popar*iu ministra
1rabie,o $dama Pranza Qon Karti,aJ
zosta.e zaan,aCo+ana do !pery
Niemie*kie.3 Pridolin Weber i $lo.za
dosta.2 przy te. okaz.i pod+yCk? D
2*znie o )55 -loren+3
76 G Umiera Pridolin Weber D o.*ie*
$lo.zy3
(;;9D(;95
GII Wiele +ie*zor+ Mozarto+ie
sp?dza.2 + teatrze na przedsta+ienia*1
trupy 1ma, o *zym sz*ze,o+o
in-ormu.e Nannerl + pro+adzonym
systematy*znie dzienniku3
l9III
7;M79 III
i H
74 H
7) HIII
7,6 i O IG
AD; IG
(; IG
6( G
4G(
AG(
;G(
(;95
$kademiaMkon*ert + domu Mozart+,
+ tz+3 Sali &an*mistrza3 W proM
,ramieR Serenada DMdur ,-la--nero+skaN
I"M745J pod dyrek*.2 Ina.pe+M
nie.J Wol-,an,a3
&rupa 1ma opusz*za Salzbur, i uda.e
si? do $u,sbur,a3
W $u,sbur,u zesp 1ma +ysta+i
oper? @a -inta ,iardiniera I"M()AJ
+ +ers.i niemie*kie.R Die Qerstellte
=drtnerin + przekadzie .edne,o
z aktor+ trupy D Pranza GaQera
Stierle,o3
Mona*1i.ski skrzypek +irtuoz /o1ann
Priedri*1 E*k +raz z o.*em,
=eor,iom, od+iedza Mozart+ +
Salzbur,u3
Sym-onia %Mdur I"M669J3
"on*erty Mozarta na d+orze +
Salzbur,u3 Na dru,im z ni*1 Wol-,an,
+ykona z siostr2 "on*ert PMdur I"M
7O7J + opra*o+aniu na 7 -ortepiany
oraz Sonat? DMdur na O r?*e I"M69iJ3
Wizyta + klasztorze au,ustian+ Sankt
Zeno + ad Rei*1en1all I(4 km
od Salzbur,aJ3
'ier+szy +yst?p trupy Emanuela
S*1ikanedera + Salzbur,u Itrupa
pozostanie + Salzbur,u do +iosny
(;9(J3 Mozarto+ie zaprzy.a:nia.2 si?
z S*1ikanederem, ktry +szystkim
*zonkom rodziny da.e pra+o +olne,o
+st?pu na +szystkie przedsta+ienia
.e,o zespou3 S*1ikaneder zosta.e
*zonkiem &o+arzyst+a Strzele*kie,o
Ilzis*1iessenJ3
W Wiedniu odby si? Elub $lo.zy Weber
z aktorem Ii malarzem amatoremJ
/osep1em @an,em3
'odrC Wol-,an,a do Mona*1ium I4
listopada (;95 Mozart opusz*za
s+o.e rodzinne miasto na za+szeJ3
Wol-,an, +y.eCdCa do Mona*1ium,
aby sko0*zyF kompono+anie i przyM
,oto+aF +ysta+ienie opery Idomeneo,
re di %reta I"M6AAJ3
! i6Me. przy.azd do Mona*1ium3
Zamieszka + domu, z+anym Sonne*k,
przy ur,,asse A u nie.akie,o Piata
Ina.pra+dopodobnie. Piali D
kre+ne,o salzburskie,o oboisty
/osep1a PialiJ3 Wie*zorem uda.e si? do
1rabie,o Seeaua D intendenta do spra+
teatru i opery, ale ,o nie zasta.e3
Spotyka si? ze Epie+akami
prze+idzianymi do obsadzenia
,+ny*1
partii + operze Idomeneo3 Mart+i ,o
brak doE+iad*zenia kastrata Hin*enza
dal 'rato IIdamanteJ i aktorska
szty+noEF stare,o tenora $ntona Raa--a
IIdomeneoJ, ale .est za*1+y*ony
Dorot2 Wendlin, IIliaJ, ktra doso+nie
zako*1aa si? + s+e. arii 'odr? ,ermani
addio Iakt I nr iJ i Mozart musia
.e. za,raF t? ari? aC trzy razy z rz?du3 W
Mona*1ium Wol-,an, pra+ie
ni,dy nie .ada u siebie3
Zno+u uda.e si? Iz /o1annem aptist2
e*kemJ do 1rabie,o Seeaua,
z ktrym dyskutu.e na temat libretta3
W Ko-t1eater Wol-,an, o,l2da sztuk?
/o1na anksa &1e Eari o-
EsseT + niemie*kim przekadzie
%1ristiana Keinri*1a S*1midta] su*1a
no+e. sym-onii %1ristiana %annabi*1a i
o,l2da balet ILma,ni-iXueNJ
r+nieC z muzyk2 %annabi*1a3
Spektakl odby si? na *zeEF
przeby+a.2*e,o
"alendarium
+ Mona*1ium ar*yksi?*ia
Maksymiliana Pran*iszka, ktry .est
+ielkim
mistrzem zakonu krzyCa*kie,o3
9 GI Mozart doma,a si? zmian +
libret*ie =iambattisty Hares*o3
Wie*zorem
D + teatrze kon*ert ,alo+y, na ktrym
=ertrud Elisabet1 MaraM
S*1me1iin, Epie+a trzy arie] Mozart
.est za+iedziony3
(7 GI W koE*iela teatyn+ Wol-,an,
su*1a mszy Pran*es*a de 'aula =ruyR
L%o tydzie0 m,bym napisaF pl
tuzina taki*1 mszyN3
Krabia Seeau przedsta+ia Mozarta
kur-irsto+i3
Z %1ristianem %annabi*1em na
obiedzie u ko*1anki kur-irsta D
1rabiny Marii /osep1y Qon 'aum,arten,
dzi?ki ktre. Mozart otrzyma
zam+ienie na oper?3
(6 GI !biad u 1rabie,o Seeaua +
to+arzyst+ie %1ristiana %annabi*1a,
reCysera
i s*eno,ra-a @orenza !ua,lia oraz
*1oreo,ra-a %laudeSa @e,randa, z
ktrymi
rozma+ia LCeby uz,odniF +szystko, *o
konie*zne do +ysta+ienia operyN3
(O GI Mozarta od+iedza Raa-- i
su,eru.e zmiany + s+o.e. partii +
libret*ie3
(4 GI 'ono+na +izyta Raa--a, ktry
doma,a si? +pro+adzenia zmian +
tekE*ie3
Mozart zno+u narzeka na kastrata dal
'rato, ale .est bardzo zado+olony
z pa0 Wendlin, D Doroty i Elisabet13
W Salzbur,u za*1oro+aa Nanneri D
pusz*za.2 .e. kre+3
75 GI Dal 'rato na kon*er*ie Epie+a
-atalnie3 L&o by +stydN D pisze
Mozart3
@eopold proponu.e $ndreasa
S*1a*1tnera .ako tuma*za Ina
niemie*kiJ
libretta Idomenea3
7( GI Raa-- zno+u na*1odzi Wol-,an,a
+ spra+ie tekstu s+o.e. partii3
77 GI Mozart naba+i si? ostre,o
kataru3
!d+iedza ,o dal 'rato] Wol-,an,
Epie+a razem z nim3 L&rzeba ,o
u*zyF .ak dzie*ko, bo nie ma za ,rosz
metodyN3
Do listu do @eopolda Wol-,an, do2*za
ari? od da+na obie*y+an2
S*1ikanedero+i I"M64a D za,inionaJ3
77D7O GI Z po+odu przezi?bienia
Wol-,an, nie +y*1odzi z domu3
7A GI !biad + to+arzyst+ie Domeni*a
de 'anza**1ie,o, ktry ma Epie+aF
parti? $rba*e3
7) GI W Wiedniu umiera *esarzo+a
Maria &eresa3
Raa-- i Mozart doma,a.2 si? od Hares*a
zmian + tekE*ie libretta3
"oresponden*y.nym poErednikiem
mi?dzy nimi a libre*ist2, ktry przez
*ay *zas pozosta+a + Salzbur,u, by
@eopold3 Wol-,an, prosi teC o.*a,
aby mu przysa tumiki do tr2bek i
ro,+ Iniezb?dny*1 do +ykonania
niektry*1 -ra,ment+ orkiestro+y*1J,
ponie+aC nie moCna byo i*1
zdobyF + Mona*1ium3
6( GI !d+iedziny Raa--a, ktry
pra,nie podzieliF si? s+ym
entuz.azmem dla
napisane. dla nie,o arii Puor del mar
Iakt II nr (7J3
i GII W Salzbur,u, + teatrze
S*1ikanedera, Mile $del1eid Epie+a
ari? Mozarta
I"M6A4aJ3
W Mona*1ium u 1rabie,o Seeaua prba
I aktu Idomenea3 "atar
Wol-,an,a sta.e si? *oraz bardzie.
doku*zli+y3
; GII Skrzypek "arW Mi*1ael Esser
od+iedza @eopolda Mozarta +
Salzbur,u3
9 GII Dru,a prba opery zosta.e
odoCona Iz +iny kopistyJ3
) GII "on*ert Essera + salzburskim
teatrze d+orskim
(6 GII L&ylko raz byem + operze, bo
na.lepie. pra*u.e mi si? +ie*zoramiN3
(O GII W Salzbur,u zmara 1rabina
Maria $ntonia @odron3
(4 GII Mozart spotyka si? z 1rabi2
Seeauem3
'o po+ro*ie z Salzbur,a Esser skada
+izyt? Wol-,aa,o+i3
(;95Di-9i
(A GII LNie*1 tata po+ie, *zy nie mam
ra*.i, Ce .ak tylko pomyEl? o SalzM, od
razu o,arnia mnie smutek`WN3
'o poudniu Iod 4Me. do 9Me.J u
1rabie,o Seeaua prba d+*1 akt+
Idomenea3
(; GII Na obiedzie u %annabi*1+3
W Salzbur,u po,rzeb 1rabiny Marii
$ntonii @odron3
() GII %annabi*1 od+iedza Mozarta,
,dy ten pisze akurat list od o.*a3
76 GII &rze*ia pena prba opery +
+ielkim salonie paa*u kur-irsta Ludaa
si?
ma,ni-iXuementN3 "ur-irst nie kry.e
zado+olenia] L/ak to moCli+e, Ceby
tak +ielkie rze*zy kryy si? + tak mae.
,o+ie`N3
7; GII Raa-- z rezer+2 odnosi si? do
k+artetu $ndro ramin,o e solo Iakt III
nr 7(J3
79 GII U Doroty Wendlin, prba
re*ytaty++ oraz k+artetu Iakt III nr
7(J,
ktry z po+odu dal 'rato trzeba
po+tarzaF aC A razy3 Raa-- nie ma .uC
zastrzeCe0 do k+artetu, ale doma,a si?
zmian + s+o.e. ostatnie. arii, ktra
ostate*znie zostanie napisana na no+oR
&oma la pa*e Iakt III nr 6(J3
65 GII L/esz*ze nie *akiem
sko0*zyem III aktN3
;(
(5 i ii I
(6W
i9I
75 I
7A(
7; I
7)(
(O II
;MMio III
9 III
(7 III
(A III
(;9(
Maria Hi*toria Robinin, Qon Rotten-eid
z d+iema *rkami IMari2 $lo.z2
i Mari2 Elisabet1J przy.eCdCa.2 z
Salzbur,a do Mona*1ium na premier?
Idomenea3
LMusz? .esz*ze napisaF par?
-ra,ment+ ko0*o+e,o baletuN I"M
6A;J3
W +ielkim salonie paa*u kur-irsta
prba III aktu Idomenea3
'ier+sza prba re*ytaty++ na s*enie3
"si2C? ar*ybiskup Kieronim %olloredo
+raz z *z?E*i2 s+e,o d+oru
+y.eCdCa z Salzbur,a, uda.2* si? do
Wiednia, aby od+iedziF *1ore,o o.*a
D ksi?*ia Rudolp1a /osep1a
%olloredoMMels und Waldsee3
Do Mona*1ium przy.eCdCa.2 @eopold i
Nanneri3
D+udzieste pi2te urodziny Mozarta D
prba ,eneralna Idomenea + teM
atrze3
'rapremiera opery Idomeneo, re di
%reta I"M6AAJ + Residenzt1eater Itz+3
%uQilliesM&1eaterJ + Mona*1ium3
Dyry,o+a %1ristian %annabi*13
'o+trzenie operyR 6 lute,o i 6 mar*a3
W ur,t1eater Wol-,an, o,l2da
komedi? =ottiieba Step1anie,o Das
@o*1 in der &1ure3
Mozarto+ie sp?dza.2 O dni +
$u,sbur,u D mieszka.2 + klasztorze
au,ustian+ Iprzy koE*iele >+3
"rzyCaJ, ,dzie Wol-,an, i Nanneri
duCo
,ra.2 na d+*1 -ortepiana*13
Re*ytaty+ i aria Misere doQe sonW D
$1W non sonSio *1e parlo I"M6A)J,
ktre Mozart zadedyko+a 1rabinie
'aum,arten3
Na +ez+anie ar*ybiskupa %olloredo
Wol-,an, .edzie do Wiednia,
a @eopold i Nanneri +ra*a.2 do
Salzbur,a, zabiera.2* ze sob2 Keinri*1a
Mar*1anda Isyna &1eobalda Mar*1anda
D dyrektora teatruJ, ktre,o
@eopold z,odzi si? przy.2F na pens.? i
na nauk? muzyki3 Mar*1and
pozostanie + Salbur,u .ako u*ze0
@eopolda do (;9O roku3
! )Me. rano Wol-,an, przy.eCdCa do
Wiednia i zamieszku.e na I pi?trze
+ tz+3 Domu Niemie*kim Isiedzibie
zakonu krzyCa*kie,oJ naleC2*ym do
rodziny %olloredo IdziER Sin,erstrasse
;J, ,dzie .uC o OMe. po poudniu
,ra na kon*er*ie urz2dzonym dla ,oE*i
ar*ybiskupa3
"alendarium
(; III "on*ert u ksi?*ia Dmitri.a
Mi*1a.io+i*za =oli*yna DM
ambasadora
rosy.skie,o + Wiedniu3
(7 III Z 1o-ratem /o1annem Pranzem
Qon "lemmayrem z +izyt2 u rad*y
/o1anna =ottiieba Qon rauna Iprzy
/udenplatzJ, pod*zas ktre. Mozart
kon*ertu.e3
III !d+iedza domy =ottiieba
Priedri*1a Pis*1era, /osep1a %onrada
Mesmera
i /o1anna Mi*1aela $uern1ammera3 U
1rabiny Marii Wil1elminy &1unM
Ko1enstein .est Lpra+ie *odziennieN3
'arokrotnie od+iedza teC +i*ekanM
*lerza D 1rabie,o /o1anna '1ilippa
Qon %obenzia3
%olloredo nie z,adza si? na udzia
Mozarta + doro*znym kon*er*ie
&o+arzyst+a Muzy*zne,o na *ele
dobro*zynne3
79 III Krabina Maria "arolina &1iennes
de Rumbeke D kuzynka 1rabie,o
%obenzia D zosta.e pier+sz2
+iede0sk2 u*zenni*2 Mozarta3
Wedu, +szelkie,o
pra+dopodobie0st+a Wol-,an,
pono+nie na+i2M
zu.e kontakt z rodzin2 Weber+3
%olloredo ostate*znie zez+ala na udzia
Mozarta + kon*er*ie &o+aM
rzyst+a Muzy*zne,o3
Mozarta od+iedza ta.ny rad*a d+oru z
Salzbur,a D @ud+i, =ott-ried
Qon Moll3
7 IH Rondo %Mdur na skrzyp*e i
orkiestr? I"M6;6J3
6 IH Wielki suk*es Mozarta na
kon*er*ie &o+arzyst+a Muzy*zne,o +
&eatrze
przy "aryn*kie. ramie3 W pro,ramieR
Sym-onia DMdur paryskaN I"M7);J,
ktr2 dyry,o+a =iuseppe onno,
potem Mozart +ykona Waria*.e EsMdur
na -ortepian L/e suis @indorN I"M64OJ, a
na zako0*zenie impro+izo+a3
O IH LZape+niam pap?, Ce ^Wiede0_ to
mie.s*e *udo+ne, a dla mo.e,o
za+odu na.lepszeN3
; IH !d ((Me. +ie*zorem do pno*y
pisze Sonat? EsMdur na skrzyp*e i
-ortepian
I"M69oJ, ktr2 naza.utrz ma za,raF z
$ntonio runetom, niestety z braku
*zasu nie zd2Cy zapisaF partii
-ortepianu3
9 IH $kademia + Domu Niemie*kim,
na ktr2 Mozart skompono+a 6 no+e
ut+oryR Rondo %Mdur I"M6;6J do
kon*ertu na skrzyp*e runettie,o
Ikon*ert runettie,o za,in2 lub nie
zosta .esz*ze zidenty-iko+anyJ,
Sonat? EsMdur na skrzyp*e i -ortepian
I"M69oJ oraz $ri? na sopran D dla
kastrata Pran*es*a %e**arelle,o I"M
6;OJ3
&e,o same,o +ie*zoru + salonie
1rabiny Marii Wil1elminy &1unM
Ko1enstein odby si? kon*ert, na
ktrym obe*ny by *esarz /ze- II3
Mozart .est +E*ieky, Ce ,o tam nie
byo IkaCdy muzyk solista za udzia
+ kon*er*ie dosta 45 dukat+J3 'rzed
pno*2 pisze do o.*a, Ce *1*iaby
na stae pozostaF + Wiedniu3
(( IH Wol-,an, spo+iada si? u
teatyn+3 !d+iedza Pis*1er+3
(7 IH Wielki %z+artek D %olloredo
udziela komunii +szystkim s+oim podM
danym3 Wyzna*za Mozarto+i
ostate*zny termin +y.azdu z Wiednia
i po+rotu do Salzbur,aR 77 k+ietnia3
(9 IH Na obiedzie u $uem1ammer+3
=ottiieb Step1anie Modszy obie*u.e
Mozarto+i dobre libretto do
opery niemie*kie.3
7; IH !statnia +iede0ska akademia
muzyk+ ar*ybiskupa %olloredo +
Domu
Niemie*kim, na ktre. zako0*zenie
Mozart Lprzez *a2 ,odzin?N imM
pro+izu.e na temat zadany przez
ar*ybiskupa3
79 IH Wizyta u 1rabiny Marii &eresy
S*1nbom D siostry ar*ybiskupa
Kieronima %olloredo3
(;9(
7 H
)H
(5 H
okoo (4 H
() H
konie* H
9 HI
) HI
i6 HI
HI
iAHI
75 HI
7; HI
O HII
i6 HII
65 HII
GHIII
Mozart dosta.e rozkazR Lnaty*1miast
z+in2F manatki i +ynosiF si?N
z Domu Niemie*kie,o3 Wol-,an,
przepro+adza si? do %a*ilii Weber
Imatki $lo.zyJ na II pi?tro domu Zum
$u,e =ottes I'od !kiem
!patrznoE*iJ D przy $m 'eter IdziER nr
iiJ3
"si2C? ar*ybiskup Kieronim %olloredo
*1*iaby przekazaF przez Mozarta
pa*zk? do Salzbur,a, ale Wol-,an,
byna.mnie. nie zamierza .esz*ze
+ra*aF ILbo nie ma mie.s*a +
dyliCansieWNJ3 Do*1odzi do ostre.
+ymiany
zda03 Mozart *zu.e si? znie+aCony i
+yrzu*ony z pra*y, le*z r+nieC
naresz*ie +olnyR Ly to dla mnie
sz*z?Eli+y dzie0N3
Intendento+i ar*ybiskupa 1rabiemu
"aro+i /osep1o+i $r*o Wol-,an,
*1*e zoCyF proEb? o dymis.? oraz
z+r*iF pieni2dze, ktre dosta na
podrC do Salzbur,a3 $r*o odma+ia
przy.?*ia zar+no pisma, .ak
i pieni?dzy pod pretekstem, Ce bez
z,ody o.*a Mozart nie moCe si?
z+olniF z pra*y3
Wie*zorem po ty*1 przeCy*ia*1 tak .est
zdener+o+any, Ce po I ak*ie
+y*1odzi z przedsta+ienia opero+e,o i
musi si? pooCyF do Cka,
+ ktrym pozostanie przez *ay
nast?pny dzie03
@eopold daleki .est od zado+olenia z
przebie,u +ydarze0 D usiu.e
nakoniF syna do po+rotu pod skrzyda
ar*ybiskupa3 'ode.rze+a, Ce zy
+py+ na Wol-,an,a ma %a*ilia Weber3
LMusz? +yznaF, Ce nie pozna.? mo.e,o
o.*a, nie pozna.? ,o + Cadnym
zdaniuN3
Mozart o,asza subskryp*.? na A sonat
na skrzyp*e i -ortepian I"M7)A
i "M6;AM69oJ3
W ad+en*ie planu.e daF akademi? na
+asny bene-is3
Spotkanie z 1rabi2 $r*o, ktry
pono+nie odma+ia przy.?*ia dymis.i3
!statnie spotkanie z 1rabi2, ktry za
pomo*2 kopniaka + tyek ILeinen
&riu im KintemNJ +yrzu*a Mozarta za
drz+i3
Intendent *esarskie,o teatru 1rabia
Pranz Rosenber,M!rsini pole*a s+emu
zast?p*y, @ud+i,o+i Priedri*1o+i
S*1rdero+i, znalezienie dla Mozarta
odpo+iednie,o libretta opero+e,o3
LW kaCd2 niedziel? i + E+i?ta, a +
miar? moCli+oE*i r+nieC + dni
po+szednie, *1odz? na msz?N3
Mozart .est Lniemal *odziennieN u
$uem1ammer+] i*1 *r*e /osep1ie
da.e lek*.e -ortepianu3
Za (7 lek*.i bierze A dukat+3
Wybr libretta zosta .uC dokonany D
b?dzie nim Die Ent-u1run, aus
dem Serail +edu, sztuki retznera3
Napisze .e =ottiieb Step1anie
Modszy3
Waria*.e -ortepiano+e na temat marsza
LDieu dSamourN z opery @es
maria,es Samnites ILZaElubiny
Samnit+NJ $3E3M3 =retrySe,o I"M
647J3
Wizyta u Kerr Qon Kippe,o D
osobiste,o sekretarza ksi?*ia "aunitza3
L/edyn2 mo.2 rozry+k2 .est teatrN3
Mozart ba+i u 1rabie,o %obenzia Iu
ktre,o by .uC parokrotnie na
po*z2tku lip*a, a potem od+iedza ,o
.esz*ze 7(D74 i 7AD7; lip*aJ
+ .e,o posiadoE*i + Reisenber,u pod
Wiedniem IdziE %obenzlJ3
@eopold nale,a, Ceby si? Wol-,an, .ak
na.szyb*ie. +ypro+adzi od
%a*ilii Weber3
!d Step1anie,o Mozart dosta.e libretto
Upro+adzenia z sera.u i naty*1M
miast zabiera si? do kompono+ania3
Zna obsad? Epie+ak+ i dokadnie +ie,
*o i .ak *1*e napisaF3 L/estem taki
"alendarium
sz*z?Eli+y, Ce komponu.? do te,o
libretta D pier+sze arie Idla %aQalieri
i dla $damber,eraJ oraz ter*et z I aktu
.uC s2 ,oto+eN Inr O, 4 i ;J3
Mozart ma nadzie.?, Ce premiera
odb?dzie si? + poo+ie +rzeEnia3
Szuka -ortepianu, ktry mu b?dzie
niezb?dny, kiedy si? +ypro+adzi
z domu 'od !kiem !patrznoE*i3
; HIII !biad u 1rabiny Wil1elminy
&1un, ktre. ,ra skompono+ane .uC
partie
opery3
9 HIII Uko0*zy kompono+anie *1ru
.an*zar+ ISin,t dem ,rossen ossa
@ieder D nr 4J3
! iOMe. z rodzin2 $uern1ammer+ i z
%aterin2 %aQalieri .edzie do
Mlin*1endor-u koo @aTenbur,a, ,dzie
ze s+ym d+orem przeby+a
kuriirst3
) HIII Na obiedzie u 1rabiny &1un3
77 HIII 'ier+szy akt opery .est .uC
,oto+y3
/osep1a $uem1ammer podko*1u.e si?
+ Mozar*ie i rozsie+a plotki
o ry*1ym maCe0st+ie333 Wol-,an,
musi z ni2 po+aCnie porozma+iaF
i rze*z +y.aEniF3
7) HIII 'rzepro+adzka do no+e,o
Lpi?knie umeblo+ane,o mieszkaniaN,
na III
pi?tro domu przy $m =raben IdziE nr
(;J, + bardzo bliskim s2siedzt+ie
domu Weber+ 'od !kiem
!patrznoE*i3 'remiera opery odb?dzie
si?
p:nie., niC po*z2tko+o przypusz*za3
4 IG L/eEli uznam, Ce sytua*.a .est
korzystna, zostan? tu duCe., a .eEli nie
D
moCe po.ad? do 'aryCaN3
przed () IG Wysya do Salzbur,a duCe
-ra,menty muzyki do Die Ent-ii1run,
ans dem
Serail3
7A IG W kompono+aniu opery
nast?pu.e przer+a, ponie+aC Step1anie
musi
popra+iF libretto i rze*z si? prze*i2,a3
(4 G Dzie0 >+3 &eresy3 Z okaz.i
imienin &eresy Ki*kel Iz domu WutkaJ,
sz+a,ierki malarza /osep1a Ki*kla, pod
oknami solenizantki zespl
muzykant+ ,ra.2*y*1 na
instrumenta*1 d?ty*1 Ii*1 naz+iska
nieznaneJ
+ykonu.e Serenad? EsMdur I"M6;4J3
&e,o same,o dnia *i sami +ykona+*y
,ra.2 t? serenad? innym &eresom, +
trze*1 inny*1 mie.s*a*13
Mozart przysu*1u.e si? Lpra+ie
+szystkim prbomN I-i,enii na
&aurydzie =lu*ka3
76 G !statni list Wol-,an,a do $nny
Marii &1ekli Mozart D kuzyne*zki
IasieJ z $u,sbur,a3
6( G Imieniny Wol-,an,a3 =dy tylko
sko0*zy porann2 modlit+?, rCne
osoby
przyszy do nie,o z Cy*zeniami3 W
poudnie uda si? do barono+e. Marty
Elisabet1 Waldstatten, u ktre.
pozostanie do +ie*zora3 ! nMe.
+ie*zorem
zesp muzyk+ +ykona mu pod
oknami .e,o +asn2 Serenad? I"M6;4J3
(5 GI 'ono+nie u $uern1ammer+3
(( GI Na balu reduto+ym +ydanym na
*zeEF ksi?*ia +irtemberskie,o
Pryderyka
Eu,eniusza3
okoo (4 GI Mozart po+ra*a do pra*y
nad Upro+adzeniem z sera.u3
(A GI $r*yksi2C? Maksymilian
Pran*iszek zaprasza Mozarta do
+zi?*ia udziau
+ kon*er*ie u ksi?*ia Pryderyka
Eu,eniusza3 Wol-,an, ma nadzie.?, Ce
zostanie mu zapropono+ane stano+isko
nau*zy*iela muzyki .e,o *rki D
ksi?Cni*zki ElCbiety Wil1elminy3
76 GI "on*ert u $uern1ammer+ +
obe*noE*i 1rabiny &1un, =ott-rieda Han
S+ietena, barona "arla $bra1ama
Wetzlara, 1rabie,o Pranza @a*tanza
Pinniana i inny*1 znakomity*1 osb3
Wol-,an, i .e,o u*zenni*a /osep1a
(;9(D(;97
$uem1ammer ,ra.2 "on*ert EsMdur na
d+a -ortepiany I"M6f4J i skomM
pono+an2 na t? okaz.? Sonat? DMdur na
d+a -ortepiany I"MOO9J3
7O GI Ukazu.2 si? +y szty*1o+ano u
$rtarii sonaty na skrzyp*e z
-ortepianem
I"M7)A i "M6;AM69oJ z dedyka*.2 dla
/osep1y $uem1ammer3
Mozart z +izyt2 u &eresy Qon &rattner,
Cony ksi?,arza i +yda+*y
/o1anna &1omasa Qon &rattnera3
74 GI Na ,alo+ym przedsta+ieniu +
S*1nbrunnie Wol-,an, o,l2da oper?
=lu*ka $l*este, +ysta+ion2 na *zeEF
przeby+a.2*e,o + Wiedniu +ielkie,o
ksi?*ia rosy.skie,o 'a+a Ip:nie.sze,o
*ara 'a+a IJ i .e,o maConki
Marii Piodoro+ny3
po*2tek GII Nadzie.e na otrzymanie
posady nau*zy*iela ksi?Cni*zki ElCbiety
Wil1elM
miny okazay si? ponne3
(4 GII W liE*ie do @eopolda Wol-,an,
u.a+nia zamiar poElubienia "onstan*.i
D ()Mletnie. *rki %a*ilii Weber3
77 GII Wyzna.e o.*u, Ce zosta
zmuszony do podpisania zobo+i2zania,
iC poElubi
+ okreElonym *zasie "onstan*.? lub,
.eEliby te,o nie zrobi, pa*iF b?dzie
.e. mat*e, %a*ilii Weber, doCy+otni2
pens.?3 Do podpisania te,o papieru
skoni ,o opiekun dzie+*zyny
Iustano+iony o-i*.alnie po Emier*i .e.
o.*a,
Pridolina WeberaJ /o1ann &1or+art3
Uspoka.a zarazem o.*a, Ce nie ma
si? *ze,o oba+iaF, ,dyC "onstan*.a,
ma.2* do nie,o *ako+ite zau-anie,
papier +spaniaomyElnie podara3
Niemnie. ,est ten tak bardzo rozsierdzi
.e. matk?, Ce u*ieka.2* przed .e.
,nie+em, "onstan*.a musiaa si? na
.akiE
*zas +ynieEF z rodzinne,o domu i
ukryF u barono+e. Waldstatten IdziER
przy 'raterstrasse (4J3
Mozart +sta.e *odziennie o AMe., potem
za.mu.e si? nim -ryz.er, o ;Me.
.est .uC ubrany i do loMe. komponu.e3
'otem da.e lek*.e Ipo ,odzinieJ
u Madame &rattner i u 1rabiny
Rumbeke3
7O GII W +i,ili? oCe,o Narodzenia +
Ko-bur,u, + obe*noE*i *esarza /ze-a
II
i .e,o maConki oraz +ielkie,o ksi?*ia
rosy.skie,o 'a+a i Marii Piodoro+M
ny odby si? Lpo.edynek pianisty*znyN
mi?dzy Mozartem a Muzio
%lementim3 Naza.utrz, za udzia + tym
Lturnie.uN *esarz przysa
Mozarto+i 45 dukat+3
i I
)(
(7 I
76W
(6 II
(O II
7 III
(;97
W @ondynie zmar /o1ann %1ristian
a*1 Iur3 (;64J3
LNie mo,? byF sz*z?Eli+y ani
zado+olony bez mo.e. dro,ie.
"onstan*.i,
ale ,dyby papa nie by zado+olony, to
.a b?d? sz*z?Eli+y tylko + poo+ie3
Nie*1Ce +i?* papa spra+i, Ceby mo.e
sz*z?E*ie byo peneWN3
May kon*ert u 1rabiny Rumbeke3
Mozart ma .uC trzy u*zenni*e3 Da.e mu
to (9 dukat+ miesi?*znie3
W liE*ie do siostry pisze, Ce udziela
lek*.i *odziennie od )Me. do iOMe.,
nast?pnie Iod i;Me. do 7iMe.J komponu.e,
o ile + danym dniu nie ma
akademii, p:nie. idzie do "onstan*.i, a
potem na.*z?E*ie. .esz*ze pra*u.e
od 76Me. do iMe. po pno*y3
!biad u 1rabiny $nny Marii Zi*1y Iz
domu "1eQen1ullerMMets*1J,
ktra .est .e,o no+2 trze*i2 u*zenni*23
Na obiedzie u 1rabiny &1un3
Zmar /o1ann Mi*1ael $uem1ammer
D o.*ie* /osep1y, ktra od te.
pory zamieszka u barono+e.
Waldstatten3
"alendarium
6 III 'ier+sza +iede0ska akademia
Mozarta Itz+3 PastenkonzerteJ + ur,M
t1eater I`J3 W pro,ramie -ra,menty
Idomenea I"M6AAJ, "on*ert
-ortepiano+y DMdur I"MI;4J z no+ym,
entuz.asty*znie przy.?tym rondem
-inao+ym I"M697J i na zako0*zenie D
impro+iza*.e -ortepiano+e
Mozarta3
7 IH We Prank-ur*ie nad Menem trupa
/o1anna 1ma +ysta+ia oper? @a
-inta ,iardiniera I"MI)AJ + +ers.i
niemie*kie. ISandrina oder Die
Qerstellte
=rd-inJ3
LW kaCd2 niedziel? + poudnie *1odz?
do barona Han S+ietena,
,dzie ,ra si? +y2*znie Kandla i
a*1aN3
Wie*zorem Wol-,an, ko0*zy
kompono+anie arii na sopran dla
$lo.zy
@an,e INe1mt meinen Dank, (5M696J3
(7 IH W Wiedniu zmar 'i?tro
Metastaz.o3
75 IH "onstan*.a bardzo si? interesu.e
ru,ami a*1a i Kandla3 'rosi
Wol-,an,a,
Ceby napisa dla nie. L*oE + tym
rodza.uN IPantasie mit einer Pu,? -ur
"lamer D "M6)OJ3
7) IH Nieporozumienia mi?dzy
narze*zonymi D "onstan*.a rzu*a
Wol-,an,o+i
+ t+arz, Ce nie *1*e mieF z nim +i?*e.
do *zynienia3 &e,o same,o dnia
Wol-,an, piszeR LWidzisz, .ak *i?
ko*1am3 Nie unosz? si? .ak ty,
na.pier+ pomyEl?, na.pier+ si?
zastano+i?, na.pier+ +su*1am si? +
,os
ser*aN3
; H U 1rabiny &1un Wol-,an,
prze,ry+a na -ortepianie II akt opery
Die
Ent-ii1run, aus dem Serail I"M6 9OJ3
9 H Z impresariem '1ilippem /akobem
Martinem planu.e letnie kon*erty
+ $u,arten3 aron =ott-ried Han
S+ieten i 1rabina Wil1elmina &1un
popiera.2 pomys Mozarta, aby o,osiF
na nie subskryp*.?3
(7 H Wizyta u 1rabie,o "arla /osep1a
Dauna, kanonika z Salzbur,a, b?d2*e,o
prze.azdem + Wiedniu3
74 H /uC o +p do )Me. rano Martin
*zeka + po+ozie pod domem na
Mozarta,
ktry te,o dnia ma + planie aC szeEF
+izyt3 ! nMe. musi byF u 1rabiny
Rumbeke, potem *zeka ,o obiad +
o,rodzie u 1rabiny &1un, a +ie*zorem
D prba kon*ertu ma.2*e,o si? odbyF
nast?pne,o dnia3
7A H ! )Me. rano kon*ert + $u,arten
Itz+3 Mor,enkonzerteJ3 W pro,ramie
sym-onia Han S+ietena, sym-onia
Mozarta I"M7);J oraz "on*ert EsMdur
na d+a -ortepiany I"M6f4J +
+ykonaniu Mozarta i /osep1y $uernM
1ammer3
79 H U /osep1y $uem1ammer I+ domu
barono+e. WaldstattenJ3
65 H Z "onstan*.2 na obiedzie u
1rabiny &1un3 Mozart prze,ry+a III akt
Upro+adzenia z sera.u3
/est przyto*zony o,romem pra*y nad
korekt2 kopii partytury opery3
6 HI 'ier+sza prba opery +
ur,t1eater3
przed (4 HII Z $damber,erem i
=ottiiebem Step1aniem na kola*.i u
poru*znika
/o1anna Halentina =unt1era, ktry
naza.utrz zostanie areszto+any za
zdrad? ta.emni*y pa0st+o+e.3
(A HII W ur,t1eater prapremiera
opery Die Ent-ii1run, aus dem Serail
I"M69OJ3
Mimo intry, rCny*1 osb suk*es
opery .est o,romny3 Mozart dosta.e
(55 dukat+ .ako 1onorarium3
() HII 'o+trzenie opery3 Intry,i
prze*i+ operze +zma,a.2 si?
IWol-,an,
nazy+a .e Lkaba2NJ3 /est +E*ieky na
'is*1era IEpie+a.2*e,o parti?
!sminaJ, ktry *ako+i*ie LpooCyN
ter*et Iakt I nr ;J3 Doma,a si?
pono+ne. prby ze Epie+akami3
75 HII
76 HII
7A HII
7; HII
65 HII
6( HII
7 HIII
6 HIII
O HIII
4 HIII
A HIII
; HIII
9 HIII
(9 HIII
7O HIII
74 IG
(;97
'osya do Salzbur,a r?kopis opery i
d+a libretta3
Ko-rat 1rabia "ari Zi*1y zabiera ze
sob2 Mozarta do zamku + @aTenM
bur,u, Ceby ,o przedsta+iF kan*lerzo+i
Wenzio+i $niono+i "aunitzM
Rietber,o+i3
Mozart przepro+adza si? do domu
z+ane,o Zum roten Sabel I'od
%zer+on2 Szabl2J przy Ko1en ru*ke
IdziER Wipplin,erstrasse ()J3
W ur,t1eater Die Ent-ii1run, aus dem
Serail3
Wol-,an, +ysya do Salzbur,a
pier+sz2 *z?EF zam+ione. przez Si,M
munda Ka-mera serenady ISym-onia DM
dur LKa--nero+skaN, "M694J
i przeprasza o.*a, Ce nie .est to .esz*ze
*aoEF3 Uspra+iedli+ia si?
na+aem pra*] .est bardzo za.?ty
pisaniem IL+ poEpie*1uNJ inne.
serenady,
ale na instumenty d?te ISerenada EsMdur
+ +ers.i na oktet, "M6AiJ3
'rosi o.*a o poz+olenie na Elub z
"onstan*.23
"ole.ne przedsta+ienie Die Ent-ii1run,
aus dem Serail3
Wol-,an, .est bardzo za+iedziony
obo.?tnoE*i2 @eopolda na suk*es .e,o
opery3 'ona+ia s+2 proEb? o z,od? na
maCe0st+o3
%a*ilia Weber sta.e si? tak bardzo
przykra, Ce "onstan*.a u*ieka
z domu i pono+nie *1roni si? +
,oE*innym domu barono+e.
Waldstatten3
Wol-,an, i "onstan*.a spo+iada.2 si? u
teatyn+3
W ur,t1eater D przedsta+ienie opery
Die Ent-ii1run, aus dem Serail3
Wol-,an, +ysya do Salzbur,a
braku.2*e *z?E*i serenady dla Ka-mera
Iale bez marszaJ3
W ratuszu, + obe*noE*i E+iadk+ D
doktora Pranza =ilo+skySe,o
i landrata %arla %etto D Wol-,an, i
"onstan*.a podpisu.2 akt za+ar*ia
maCe0st+a3
W katedrze >+3 Ste-ana Elub koE*ielny
Wol-,an,a i "onstan*.i
+ obe*noE*i matki narze*zone., .e.
urz?do+e,o opiekuna /o1anna
&1or+arta, /o1anna %arla %etto i
Pranza =ilo+skySe,o3 U*zt? +eseln2
ILbardzie. ksi2C?*2 niC barono+sk2NJ
+ydaa + s+oim mieszkaniu
barono+a Waldstatten3
Z Salzbur,a przy*1odzi list od
@eopolda +yraCa.2*e,o z,od? na Elub
syna3
Wzno+ienie Die Ent-ii1run, aus dem
Serail + ur,t1eater Ina spe*.alne
Cy*zenie =lu*kaJ3
Mozart +ysya do Salzbur,a braku.2*y
marsz do serenady dla Ka-mera
Iza,inionyJ3
Na kola*.i u =lu*ka + .e,o domu IdziER
przy Kauptstrasse 67J3
Wol-,an, pisze list do @e,rosa
Iza,inionyJ + z+i2zku z plano+an2
podrC2 do 'aryCa] u*zy si?
-ran*uskie,o i an,ielskie,o3
W $u,arten kon*ert muzyki z Die
Ent-ii1run, aus dem Serail + opra*oM
+aniu na instrumenty d?te3 $utorem
te,o opra*o+ania D *o udao si?
ostatnio ustaliF D by /o1ann Nepomuk
Hent3
"ole.ne przedsta+ienie Upro+adzenia
z sera.u + ur,t1eater3 NaM
st?pne odb?d2 si? 7; sierpnia oraz A i
75 +rzeEnia3
Z +izyt2 u =ottiieba Step1anie,o
Modsze,o, potem u /o1anna "iliana
Stra*ka D kamerdynera *esarza /ze-a
II3
Wol-,an, planu.e podrC do Salzbur,a
Iz "onstan*.2J, ale Ldopiero
.ak +y.edzie +ielki ksi2C? rosy.ski
'a+eN3
W Ko-bur,u *esarz /ze- II o,l2da en
priQe oper? Mozarta Die
Ent-ii1run, aus dem Serail3
Wol-,an,o+i potrzebna .est kopia
partytury opery, ktre. ory,ina
"alendarium
zna.du.e si? + Salzbur,u3 'rosi +i?*
o.*a o +ykonanie kopii, ponie+aC
od d+oru + erlinie dosta na ni2
zam+ienie Iza (55 dukat+J3
7) IG W $u,arten na obiedzie
+ydanym przez Martina3
Wol-,an, z "onstan*.2 na obiedzie u
barono+e. Waldstatten3 "onM
stan*.a .est + *i2Cy3
D /esieni2 Idokadna data nieznanaJ
trupa "arla Wa1ra +ysta+ia Die
Ent-u1run, aus dem Serail + 'radze3
9 G W ur,t1eater D Die Ent-u1run,
aus dem Serail na *zeEF +ielkie,o
ksi?*ia rosy.skie,o 'a+a i .e,o
maConki D +ielkie. ksi?Cne. Marii
Piodoro+ny3 Mozart dyry,u.e od
kla+esynu3
() G 'lano+ana podrC do Salzbur,a
zosta.e odoCona na p:nie., bo Cal
+y.eCdCaF z Wiednia + peni sezonu3
Rondo kon*erto+e $Mdur na -ortepian i
orkiestr? I"M69AJ3
6 GI W "amtnertort1eater I&eatr przy
"aryn*kie. ramieJ Mozart bierze
udzia + akademii na bene-is /osep1y
$uem1ammer3 'ro,ram nieznany3
GII Modzi maConko+ie
przepro+adza.2 si? do tz+3 Mae,o
Domu KerberM
steina I"leines Kerbersteins*1e KausJ
naleC2*e,o do bo,ate,o kup*a Ii
masonaJ barona Ra.munda Wetzlara
Qon 'lankenstema, przy Ko1en
ru*ke nr O(7 IdziER Wipplin,erstrasse
(OJ D za.mu.2 d+a duCe poko.e
z ku*1ni2 i przedpoko.em3
O GII Wol-,an, ,ra na akademii u
ksi?*ia =oli*yna, ktry zaprasza ,o na
+szystkie nast?pne akademie
or,anizo+ane + .e,o paa*u3
Pranz GaQer Rosenber, D intendent do
spra+ teatru D proponu.e
Mozarto+i skompono+anie opery
+oskie.3 Mozart szuka libretta3
(5 GII W ur,t1eater pono+nie Die
Ent-u1run, aus dem Serail3
(O GII Re*ital Mozarta u 1rabiny
Wil1elminy &1un3 'ono+ny +yst?p i9M
,o3
79 GII Mozart pra*u.e nad trzema
kon*ertami -ortepiano+ymi I"MOI6, "
DO(O
i "MOI4J D .eden z ni*1 .est .uC ,oto+y3
Musi teC napisaF muzyk? do
poematu /o1anna Nepomuka Mi*1aela
Denisa, opie+a.2*e,o z+y*i?st+o
$n,lik+ pod =ibraltarem I"M69Ad D
ut+r nieuko0*zonyJ3
! i9Me. zor,anizo+a u siebie + domu
Lmae muzyko+anieN3
6( GII "+artet smy*zko+y =Mdur I"M
69yJ D pier+szy z serii szeE*iu
k+artet+
zadedyko+any*1 p:nie. /ze-o+i
Kaydno+i3
(;96
po*z2tek I 'ier+sze spotkanie Mozarta
z @orenzem Da 'onte3
O I 'o+rt do domu z krtkie,o pobytu
u barono+e. Waldstatten + "losterM
neubur,u, na przedmieE*iu Wiednia3
Siostrzeni*a ar*ybiskupa Kieronima
%olloredo, 1rabina /osep1a
=abriela 'al--y, zosta.e no+2 u*zenni*2
Mozarta3
'oo+a Mszy *Mmoll I"MO7;J .est .uC
,oto+a3
Wie*zorem kon*ert u 1o-rata $ntona
Qon Spielmanna3
; I W ur,t1eater D Die Ent-u1run,
aus dem Serail3
9 I Re*ytaty+ i rondo Mia sperama
adorata D $1, non sai I"MOiAJ dla
$lo.zy @an,e3
ul Na kon*er*ie + Me1i,rube $lo.za
@an,e Epie+a re*ytaty+ i rondo I"M
O(AJ3
(4 I W LWiener Zeitun,N Mozart
o,asza subskryp*.? na 6 kon*erty -orM
tepiano+e I"MOI6, "MOIO i "MOI4J3 %ena
IdoEF +y,ro+anaJR O dukaty3
Rezultat subskryp*.iDnad +yraz
mizerny3
(;97D(;96
O II
4 II
(4 II
iAII
6 III
(( III
(7 III
(A III
76 III
65 III
W s+oim mieszkaniu IMay Dom
Kerbersteina przy Ko1e rii*kenJ
Mozart urz2dza bal karna+ao+y Iod AM
e. +ie*zorem do ;Me. ranoJ, na
ktry przyszli $damber,ero+ie,
@an,o+ie, Wetzlaro+ie, =ottiieb SteM
p1anie z maConk2, Pranz =ilo+sky i
inni3 Wst?p Lod kapeluszaN
Ipano+ieJ D 7 -loreny3
W ur,t1eater D pono+nie Die
Ent-u1run, aus dem Serail3
Wol-,an, zamierza napisaF oper?
niemie*k2 na podsta+ie komedii
=oldonie,o << seruitore di due padroni,
nad ktre. przekadem na niemie*ki
pra*u.e .uC /o1ann Priedri*1 Qon
inder3 'ier+szy akt .est .uC przeM
tuma*zony Ilibretto indera za,in?o,
muzyka "MOiAa D .eEli + o,le
po+staa D r+nieCJ3
Wol-,an, prosi barono+2 Waldstatten o
pomo* D musi naty*1miast
oddaF du,, a o,oszona subskryp*.a na
kon*erty -ortepiano+e, +bre+
prze+idy+aniom, ni* .esz*ze nie
przyniosa3
Do Salzbur,a +ysya 6 kaden*.e
"on*ertu DMdur I"M(;4J i d+a
+e.E*ia IEin,dn,eJ do "on*ertu EsMdur
I"M7;iJ3
W ur,t1eater D Die Ent-u1run, aus
dem Serail3
Mozarto+ie przepro+adza.2 si? do
no+e,o mieszkania D przy "o1lM
markt ;3 Za trzymiesi?*zny pobyt +
Maym Domu Kerbersteina baron Qon
Wetzlar nie +zi2 ani ,ra.*ara, a
ponadto I*o .est doEF dzi+neJ opa*i
koszty
przepro+adzki i trzy miesi2*e
komorne,o + no+ym mieszkaniu3
Na balu masko+ym + sali reduto+e.
Ko-bur,u3 Dla u*zestnik+ balu
Mozart przy,oto+a niespodziank? D
pod*zas przer+y + ta0*a*1
przedsta+i ma2 pantomim? Io
$riekinie i 'antaloneJ z muzyk2 I"MOOA
D za*1o+an2 -ra,mentary*znieJ3
$lo.za bya %olombin2, a Wol-,an, D
$riekinem3
W ur,t1eater D akademia $lo.zy
@an,e, ktra +ykonaa re*ytaty+
i ari? $l*andro, lo *on-esso D Non so
dSonde Qiene I"M7)OJ3 'onadto
+ pro,ramieR Sym-onia DMdur I"M7);J,
"on*ert -ortepiano+y %Mdur
I"MOI4J i Rondo kon*erto+e DMdur I"M
697J, ktre tak si? podobao, Ce
Mozart musia biso+aF3 =lu*k bardzo
*1+ali sym-oni? i ari?3
Mozart prosi o.*a o przysanie mu
partytur rCny*1 ut+or+ reli,i.ny*1,
ktre *1*iaby przedsta+iF na
*oniedzielny*1 spotkania*1 D
kon*erta*1
u barona Han S+ietena3
Wie*zorem na akademii u 1rabie,o
/o1anna aptisty Ester1azye,o3
Mozart na obiedzie u =lu*ka razem z
"onstan*.2 oraz $lo.za i .e. m?Cem
/osep1em @an,em3
W ur,t1eater akademia na bene-is
Mozarta D + obe*noE*i *esarza3
W pro,ramieR Sym-onia DMdur Y694J,
aria Se U padre perdei z Idomenea
I"M6 AA<nJ + +ykonaniu $lo.zy @an,e,
"on*ert -ortepiano+y %Mdur
I"MOI4J aria $1, non sonS io I"M6A)J +
+ykonaniu $damber,era, III i IH
*z?EF Serenady DMdur I"M675J, "on*ert
-ortepiano+y DMdur I"M(;4J
z Rondem kon*ertu.2*ym DMdur I"D
697J, s*ena z opery @udo Silla D
'arto mSa--retto I"M(6 4<(AJ +
+ykonaniu &eresy &eyber,
impro+izo+ana
-u,a na -ortepian ICeby zrobiF
przy.emnoEF *esarzo+i, ktry bardzo
lubi
-u,iJ3 Waria*.e na temat 'aisiella I"M
6)9J, impro+izo+ane +aria*.e na
temat =lu*ka Izanoto+ane p:nie.R "M
O44J, no+e rondo $1, non sai
I"MOiAJ + +ykonaniu $lo.zy @an,e3
W ur,t1eater D akademia na bene-is
&eresy &eyber z udziaem
Mozarta, ktry +ykona "on*ert
-ortepiano+y %Mdur I"MOI4J, a potem
impro+izo+a3 %esarz by zno+u
obe*ny3
"alendarium
6 IH 'rzez 1o-rata /o1anna $ntona
Daubra+? i doktora Pranza Qon =ilo+M
skySe,o Mozart przesya do Salzbur,a
d+a miniaturo+e portrety D
s+. i "onstan*.i Ina.pra+dopodobnie.
autorst+a /osep1a @an,e,oJ D
za,inione3
O IH $rtaria +yda.e A sonat na skrzyp*e
i -ortepian I"M7)A i (5M6;AM695J3
i6 IH W katedrze + Salzbur,u
+ykonano @itaniae de Qenerabili altaris
sa*ramento
I"MI74J3
7O IH "ole.na przepro+adzka
Mozart+ D z "o1imarkt na
/udenplatz 7OO
Iobe*nie nr 6J do domu Praulein Qon
'urk Ilub ur,J D bardzo blisko
poprzednie,o mieszkania3 /est to szste
+iede0skie mieszkanie Mozarta3
7A IH @ist do paryskie,o +yda+*y
SieberaR Mozart proponu.e mu za 65
luidor+ 6 kon*erty -ortepiano+e I"M
OI6MOI4J3 L'onadto pisz? A k+arM
tet+, ale nie oddam i*1 niCe. 45
luidor+N3 &ransak*.a nie do.dzie do
skutku3
6 H Wol-,an, sp?dza *udo+ne
popoudnie z "onstan*.2 na 'raterze3
; H 'rze*zyta L+i?*e. niC (55 librettN i
Cadne mu nie przypado do ,ustu,
ale @orenzo Da 'onte D no+y
nad+orny poeta opery +oskie. D
obie*a, Ce *oE dla nie,o napisze3
&ym*zasem Wol-,an, z+ra*a si? za
poEredni*t+em @eopolda do
salzbur*zyka abbate Hares*o, aby mu
.ak
na.szyb*ie. napisa libretto opery bu--a
na ; osb I@So*a del %airo,
"MO77, nieuko0*zonaJ3
9H W Warsza+ie niemie*ka trupa
+ysta+ia Die Ent-u1run, aus dem
Serail3
7O H $rtaria +yda.e 7 sonaty na
-ortepian na O r?*eR Mdur I"M649J i DM
dur
I"M69iJ3 %enaR 7 -loreny3
7; H "on*ert EsMdur na r, i orkiestr?
I"MOI;J3
Wol-,an, naba+i si? ostre,o kataru3
; HI /est .uC zdro+y3 'rosi o.*a, by
ze*1*ia zostaF *1rzestnym ma.2*e,o
si?
+krt*e narodziF .e,o dzie*ka3
(; HI "onstan*.a ma ble porodo+e3
Wol-,an, pisze menuet do "+artetu
smy*zko+e,o dMmoll I"MO7IJ,
uko0*zone,o D podobnie .ak "+artet
EsMdur I"MO79J D przed podrC2 do
Salzbur,a3
! +p do ;Me. rano urodzi si?
*1op*zyk i te,o same,o dnia zosta
o*1rz*zony + koE*iele3 !trzyma
imionaR Ra.mund @eopold IRa.mund D
po baronie Ra.mundzie Wetzlarze, a
@eopold D po dziadkuJ3
75 HI $ria Horrei spie,arui, o1 Dio D
$1 *onte, partite I"MOl9J dla $lo.zy
@an,e3
HI 'ier+sze +ysta+ienie Die
Ent-ti1run, aus dem Serail + onn3
7( HI $ria 'er pi?ta, non ri*er*ate I"M
O75J dla $damber,era3 $ria No, no, *1e
non sei *apa*e I"MOI)J dla $lo.zy
@an,e3
79 HI $lo.za u*zy si? z pomo*2
Mozarta d+*1 no+y*1 arii I"MOl9 i "M
O()J, ktre +2*zy do opery $n-ossie,o
;; *uriosa indis*reto3
65 HI W ur,t1eater D opera
$n-ossie,o ;; *uriosa indis*reto z
d+iema ariami
Mozarta I"MOl9 i "MOI)J3 'rze+idziane.
do te,o przedsta+ienia arii
I"MO75J $damber,er nie +ykona3
4 HII !d @orenza Da 'onte Wol-,an,
dosta.e libretto opery bu--a @o sposo
deluso I"MO65J3 'o+stay Ii za*1o+ay
si?J tylko O numery i u+ertura3
(7 HII Mozart ma u*znia kompozy*.i3
74 HII Ra.mund Iptoramiesi?*zny
pier+orodny syn MozartaJ zosta.e
oddany
pod opiek? nia0ki na +iede0skie
przedmieE*ie !berneusti-t
I@er*1en-eidM
strasse A4J, pod*zas ,dy Wol-,an, i
"onstan*.a .ad2 + od+iedziny do
@eopolda + Salzbur,u3
(;96
79 HII
6i HII
i) HIII
7; i 79 HIII
74 IG
76 G
7A G
7; G
79 G
7) G
65 G
6( G
OG(
okoo (4 GI
74G(
OG((
AG((
'rzy.azd do Salzbur,a D Wol-,an, i
"onstan*.a zamieszkali + domu
rodzinnym przy Kannibalplatz IdziER
Makartplatz 9J3
Zdarzenia z te,o 6Mmiesi?*zne,o
pobytu "onstan*.i i Wol-,an,a
+ Salzbur,u sz*ze,o+o
udokumento+aa Nannerl + s+oim
dzienniku3
%zas upyn2 im na spotkania*1 z
przy.a*imi i zna.omymi, na +y*ie*zM
ka*1 za miasto, k2piela*1, ,ra*1 i
zaba+a*1 oraz D o*zy+iE*ie D
na muzyko+aniu3
Wol-,an, pisze poemat na urodziny
siostryR =ili*ks Wuns*1, beim
'uns*1-N3
W Wiedniu umiera Ra.mund D
pier+orodny syn Mozarta3 Rodzi*e
do+iedz2 si? o tym dopiero po
po+ro*ie do Wiednia3
W Salzbur,u ba+i asesor i 1o-rat
/osep1 $nton 'aradies +raz ze s+2
nie+idom2 *rk2 Mari2 &1eresi2
'aradies I(;4)D(97OJ, dobr2 pianistk2
i kompozytork23 Dla nie. Mozart
skomponu.e p:nie. "on*ert
-ortepiano+y
Mdur I"MO4AJ3
W Salzbur,u przez tydzie0 przeby+a
&1eobald Mar*1and D o.*ie*
Keinri*1a Iu*znia i +y*1o+anka
@eopoldaJ, teraz .uC znakomite,o
skrzypka3
W @ipsku +ysta+iono Die Ent-u1run,
aus dem Serail3
Rano3 + tz+3 "apeil1ausie D prba
Mszy *Mmoll I"MO7;J3
W koE*iele >+3 'iotra + *zasie
niedzielne. sumy +ykonanie Mszy
*Mmoll I"MO7;J D nieuko0*zone., a na
t? okaz.? uzupenione. -raM
,mentami z inny*1 mszy Mozarta Inie
+iadomo z ktry*1J3 W +yM
konaniu +zi?li udzia muzy*y d+oru
ar*ybiskupa oraz "onstan*.a,
ktra Epie+aa solo+2 parti? sopranu
I.edn2 z d+*1J3 Dyry,o+a
na.pra+dopodobnie. Wol-,an,3
! +p do l!Me. rano Wol-,an, i
"onstan*.a opusz*za.2 Salzbur,,
ktre,o Wol-,an, nie zoba*zy .uC
ni,dy3 'ier+sz2 no* sp?dza.2
+ H*klabru*k3
Do opa*t+a + @amba*1 przy.eCdCa.2 +
momen*ie odpra+iania poranne.
mszy3 !d $,nus Dei Wol-,an, zasiada
do or,an+ i ,ra .uC do ko0*a
naboCe0st+a3 ':nie. kon*ertu.e na
kla+ikordzie u praata $manda
S*1i*kmayra3
W Edeisber,u Idzisia. dzielni*a @inzuJ
D + teatrze na nieustalonym
przedsta+ieniu opero+ym3
'rzy.azd do @inzu, ,dzie nie*ierpli+ie
+y*zeku.2*y na ni*1 stary 1rabia
&1un zao-iaro+a im ,oE*in? IdziER
"loster,asse 75J3
Mozart + poEpie*1u pisze sym-oni?,
ktra b?dzie +ykonana za par? dni
na uro*zystym kon*er*ie3
"on*ert + teatrze + @inzu3 %ay
pro,ram nieznany, ale z pe+noE*i2
zostaa +ykonana napisana spe*.alnie
na t? okaz.? Sym-onia %Mdur
L@inzkaN I"MO74J3
'o+rt do Wiednia3
WWarsza+ie+i) ro*zni*? korona*.i
Stanisa+a $u,usta opera Die
Ent-u1run, aus dem Serail + +ers.i
polskie.R 'or+anie z sera.u3 'rzekad
librettaR Wo.*ie*1 o,usa+ski3
Sz*ze,y ten ins*eniza*.i nie s2 znane3
Wysannik bankiera f*1sera upomina
si? o z+rot (7 luidor+, ktre
Wol-,an, poCy*zy .esz*ze + (;;9
roku + Strasbur,u i s2dzi, Ce zostay
.uC da+no oddane przez @eopolda3
Sumy te. nie moCe z+r*iF naty*1miast
i prosi o.*a o pomo* + przesuni?*iu
terminu spaty du,u3
Skompono+a .uC 6 -ra,menty opery
@So*a del %airo I"MO77J, z ktry*1
"alendarium
.est bardzo zado+olony, ale dalsza
*z?EF libretta +yma,a D .e,o zdaniem
D ,runto+ny*1 przerbek3
W Wene*.i zmar /onami $dol- Kasse
Iur3 (A))J3
W ur,t1eater D akademia
&o+arzyst+a Muzy*zne,o na *ele dobM
ro*zynne3 W pro,ramieR ut+ory /ze-a
Kaydna Izape+ne u+ertura
i po*z2tko+y *1r z oratorium << ritorno
di &obiaJ, M3=3 Sa**1inie,o,
sym-onia @eopolda "oCelu*1a, ut+ory
+okalne =3 Sartie,o, /3$3 Kasse,o
i %arla Dittersa Qon Dittersdor-a oraz
kompozy*.e Mozarta] Wol-,an,
+ykona +asny kon*ert -ortepiano+y
Inie +iadomo ktryJ, a $damber,er
zaEpie+a ari? I"MO75 lub "MO6iJ3
Dyry,o+a /osep1 Starzer3 Sala bya
pena3 /est pra+dopodobne, Ce przy te.
okaz.i nast2pio pier+sze spotkanie
iAGII
77G((
Mozarta z /ze-em Kaydnem3
'o+trzenie akademii &o+arzyst+a
Muzy*zne,o, ale bez Mozarta3 Sala
76 GII
7)G((
E+ie*ia pustkami3
Pu,a *Mmoll na 7 -ortepiany I"MO7AJ3
(;9O
Mozarto+ie przepro+adza.2 si? do
domu drukarza i +yda+*y /o1anna
&1omasa Qon &rattnera I&rattner1o-J
przy =raben 4)(D4)A IdziER nr
7)J3 Sidme +iede0skie mieszkanie
Mozarta3
7O I Die Ent-u1run, aus dem Serail +
Mo,un*.i3
74 I W &eatrze przy "aryn*kie. ramie
Mozart dyry,u.e s+o.2 oper2 Die
Ent-u1run, aus dem Serail na bene-is
$lo.zy @an,e3
i II Wzno+ienie Die Ent-u1run, aus
dem Serail + "arntnertort1eater z
udziaM
em $lo.zy @an,e3
) II Mozart rozpo*zyna pro+adzenie
katalo,u *1ronolo,i*zne,o s+oi*1
ut+or+
ILHerzei*1nus alle meine WerkeNJ3
'ier+szym ut+orem zanoto+anym
+ katalo,u Ipro+adzonym do ko0*a
Cy*iaJ .est "on*ert -ortepiano+y EsMdur
I"MOO)J napisany dla arbary 'loyer D
u*zenni*y Mozarta3 Da+a .e. lek*.e
-ortepianu i teorii muzyki
ILUnterri*1ts1e-tN arbary 'loyerR "M
O46bJ3
(5 II 'isze do @eopolda, Ce +szystkie
przedpoudnia ma za.?te lek*.ami, a na
uko*1ane kompono+anie pozosta.2 mu
tylko +ie*zory3 !dkada pra*?
nad @So*a del %airo IL=?E z "airuNJ na
rze*z inny*1 ut+or+, ktre
przynios2 do*1d pe+ny i szybki3
!,asza subskryp*.? na 6 akademie
abonemento+e I*enaR A -loren+J3
6 mar*a ma .uC setk? *1?tny*1, a +
dniu pier+sze,o kon*ertu D niemal
d+a razy tyle3
Re*ital u ksi?*ia =oli*yna, ,dzie b?dzie
+yst?po+a + *ztery kole.ne
7A II
i III
*z+artki mar*aR O ,n, (9 i 743
Re*ital u 1rabie,o /o1anna aptisty
Ester1azye,o + .e,o paa*u przy
"ru,erstrasse3 W mar*u Mozart ,ra u
1rabie,o ) razy I+ poniedziaki
i + pi2tkiJR 4, 9, i7, (4, (), 77, 7A i 7)M
,o3
"on*ert -ortepiano+y Mdur I"MO45J3
'ier+sza akademia Mozarta Ikon*ert
abonemento+yJ + sali kon*erto+e.
(4 III
I;III
Domu &rattnera3 W pro,ramieR "on*ert
-ortepiano+y Mdur I"MO45J3
75 III Wol-,an, posya o.*u list? s+y*1
subskrybent+3 WErd (;O naz+isk s2
takCe naz+iska polskie D 1rabi+
/a*ka "lusze+skie,o, Mi*1aa DzierM
Cano+skie,o, Stanisa+a Sotyka3
$kademia u 1rabie,o "arla Zi*1ySe,o3
77 III
76 III
7OIII
7; III
65III
6( III
i IH
6 IH
) IH
(5 IH
II IH
(9 IH
7( IH
7O IH
7) IH
IH
9 H
(4 H
W paa*u 1rabie,o /o1anna aptisty
Ester1azye,o Mozart ,ra "on*ert
-ortepiano+y DMdur I"MO4iJ, ktre,o
kompono+anie uko0*zy te,o
same,o dnia3
W ur,t1eater klarne*ista $nton
Stadler ,ra *ztery *z?E*i Serenady
Mdur I"M6AiJ, uko0*zone. dopiero +
,rudniu (;9O lub sty*zniu
(;94 roku3
Dru,i kon*ert abonamento+y + sali Ina
I pi?trzeJ Domu &rattnera D
Mozart ,ra "on*ert -ortepiano+y Mdur
I"MO45J3
Wol-,an, bierze udzia + akademii
pianisty =eor,a Priedri*1a Ri*1tera D
+ Domu &rattnera3
"+intet EsMdur na -ortepian, ob.,
klarnet, r, i -a,ot I"MO47J3
&rze*i kon*ert abonamento+y + sali
Domu &rattnera D Wol-,an, ,ra
"on*ert -ortepiano+y DMdur I"MO4iJ3
Wielka akademia Mozarta +
ur,t1eater3 W pro,ramie
Izamiesz*zonym
+ LWienerblatts*1enN z i k+ietniaJR
d+ie skompono+ane ostatnio
sym-onie I"M694 i "MO74J, "on*ert
-ortepiano+y DMdur I"MO4iJ, "+intet
-ortepiano+y EsMdur I"MO47J oraz
impro+iza*.e -ortepiano+e3 Mozart
,ra na -ortepianie oraz D na.pe+nie.
D dyry,o+a3 'oza nim + akademii
+yst2pili Epie+a*yR $damber,er,
%aQalieri i $ntonio Mar*1esi, ale
+ykony+ali arie inny*1
kompozytor+3
Mozart +ysya Sebastiano+i Wintero+i
do Donaues*1in,en trzy s+o.e
kon*erty -ortepiano+e YMO(6MO(4J D
dla ksi?*ia Purstenber,a3
Wol-,an, bierze udzia + akademii
=eor,a Priedri*1a Ri*1tera I`J3
"on*ert akademia u 1rabie,o /o1anna
@eopolda 'al--ySe,o3
Dru,i kon*ert -ortepiano+y dla arbary
'loyer D =Mdur I"MO46J,
+ katalo,u Mozarta zanoto+any pod
dat2 (7 k+ietnia3
L'ra+d? m+i2* m?*zy mnie to
nieustanne ,ranie D pisze do o.*a D
ale nie na.mnie.sz2 + tym po*ie*12 .est
dla mnie to, Ce su*1a*ze nie s2
ni,dy zm?*zeniN3
Wizyta u ksi?*ia Wenzela $ntona
"aunitzaMRietber,a3
W Niedziel? Wielkano*n2 Mozart
bierze udzia + akademii Nanette
ayer D *rki tr?ba*za kapeli
d+orskie. + Wiedniu3
Die Ent-ii1run, aus dem Serail +
Mann1eimie3
Data +pisania do katalo,u Sonaty M
dur na -ortepian i skrzyp*e I"MO4OJ,
+ rze*zy+istoE*i .esz*ze
nieuko0*zone.3
'ospieszne kompono+anie Sonaty M
dur I"MO4OJ dla 7(Mletnie. skrzypaM
*zki Re,iny Strinasa**1i3
W &eatrze przy "aryn*kie. ramie
akademia mantua0skie. skrzypa*zki
Re,iny Strinasa**1i3 !be*ny by *esarz
/ze- II3 Mozart +ykona z ni2
Sonat? Mdur I"MO4OJ, ktre. partii
-ortepianu nie zd2Cy zapisaF i ,ra .2
z pami?*i3 'ra+dopodobnie +ykona
teC "on*ert -ortepiano+y =Mdur
I"MO46J3
Za .edne,o ,ra.*ara Wol-,an, kupu.e
Idla ko,o`J d+a bukie*iki kon+alii
D *o zanoto+a + s+ym Ikrtki *zas
pro+adzonymJ L"a.e*ie +ydatk+N3
Dla s+o.e. u*zenni*y &eresy &rattner,
Cony s+e,o ,ospodarza, or,anizu.e
I+ sali kon*erto+e. &rattner1o-J
akademi?, + ktre. sam teC bierze
udzia3
%zeka na przy.azd do Wiednia Sartie,o,
ktremu za,ra Iprzed ) ma.aJ
impro+izo+ane +aria*.e na temat z
.e,o opery Pra i due liti,anti U terzo
,ode Izapisane p:nie. D "MOAoJ3
Mozart +ysya o.*u Sym-oni? %Mdur
I"MO74J i *ztery kon*erty -orteM
piano+e I"MOO), "MO45, "O4i i "MO46J3
"alendarium
7A H W liE*ie do @eopolda skarCy si?
na @iserl D suC2*2, bo ni* nie potra-i,
Z upi.a si? i + o,le .est do ni*ze,o3
'rzy okaz.i do+iadu.emy si? z te,o
listu, Ce opr*z suC2*e. ma ku*1ark?,
Ce +sta.e *odziennie mi?dzy
4M2 a AM2 rano i razem z "onstan*.2
*1odzi na poranne spa*ery do
$u,arten3
7; H Za 6O ,ra.*ary kupu.e szpaka i
nazy+a ,o Star IStaarJ3 Szpak .est
Epie+a.2*y i .e,o trele podsun?y mu
temat do ronda + "on*er*ie
-ortepiano+ym =Mdur I"MO46J, z *ze,o
.ednak +ynika, Ce Epie+a.2*e
st+orzenie musia znaF +*zeEnie., bo
kon*ert by .uC ,oto+y (5 mar*a3
po*z2tek HI Z 1rabi2 Pranzem de 'aula
/osep1em &1unMKo1ensteinem .edzie
do
aden od+iedziF o.*a 1rabie,o D
/o1anna /osep1a $ntona ILstare,o
1rabie,o &1unaN z @inzuJ, ktry
przeby+a tam na kura*.i3 W drodze
po+rotne. zatrzymu.2 si? +
@aTenbur,u u dobre,o zna.ome,o
Mozart+
'1ilippa @e1manna D kapitana zamku3
9 i (7 HI !dda.e $rtarii do
szty*1o+ania trzy sonaty -ortepiano+e
I"M665M667J,
a &orri*elli D d+ie -ortepiano+e I"M
79O i "M666J i Sonat? Mdur na
skrzyp*e i -ortepian I"MO4OJ3
(6 HI Razem z 'aisiellem .edzie do
'loyer+ do Dblin, Ipod WiedniemJ
na
akademi?, na ktre. arbara 'loyer ,ra
zadedyko+any .e. "on*ert =Mdur
I"MO46J, a Mozart D parti? -ortepianu
+ "+inte*ie EsMdur I"MO/7J,
obo.e zaE Sonat? DMdur na d+a
-ortepiany I"MOO9J3
(9 HI S+emu ,ospodarzo+i pa*i
komorne za k+arta, ale nieba+em
do*1odzi
do .aki*1E nieporozumie0 + z+i2zku z
umo+2 na.mu i Mozarto+ie b?d2
musieli si? +ypro+adziF do 7)
+rzeEnia3
; HII &orri*ella o,asza subskryp*.? na
zakupione u Mozarta sonaty3
7( HII LNie masz po.?*ia, .ak +iele
mam pra*yWN D pisze do siostry3
Na kon*er*ie &o+arzyst+a
Muzy*zne,o Mozart zamierza
+ykorzystaF
-ra,menty oratorium @a etulia liberata
I"Mn9J, skompono+ane,o
+ (;;( roku dla 'ad+y i, .ak si? zda.e,
ni,dy za .e,o Cy*ia nie
+ysta+ione,o3
77 HII Zaprasza na obiad klarne*ist?
/o1anna &1addausa Kampla i .e,o syna
D
skrzypka 'aula /osep1a Kampla, z
ktrymi +splnie muzyku.e3
(9 HIII Z okaz.i zam2Cp.E*ia Nannerl
Wol-,an, pisze do siostry
okoli*znoE*io+e
Cy*zenia +ierszemR L/eEli maConek
tobie ponur2 min? .ak2 zrobi, mimo
CeE skora do pomo*y, myEl .enoR M?ska
to s+a+ola, a m+R 2d:, panie,
+ola t+o.a za dnia D natomiast mo.a +
no*yN3
76 HIII W Sankt =il,en koo Salzbur,a
odby si? Elub trzydziestotrzyletnie.
Nannerl ze starszym od nie. o lat (4
d+ukrotnym +do+*em z pi?*ior,iem
dzie*i, administratorem re,ionu St3
=il,en /o1annem aptist2 Qon
er*1told zu Sonnenbur,iem3 Nannerl
zamieszku.e +raz z m?Cem
+ rodzinnym domu s+e. matki + Sankt
=il,en przy Is*1ler Strasse (43
W ur,-1eater Mozart .est na
premierze opery 'aisiella << re &eodora
in Henezia3 'o +y.E*iu z teatru
Wol-,an, dosta dresz*zy, silne.
,or2*zki,
+ymiot+ i roz+olnienia3 @e*zy ,o
doktor arisani3
74 HIII Waria*.e na temat =lu*ka
LUnser dummer 'belN I"MO44J3
U $rtarii ukazay si? 6 sonaty
-ortepiano+e I"M665, "M66I i "M667J3
79 HIII U &orri*elli ukazay si? 7
sonaty -ortepiano+e I"M79O i "M666J
oraz
Sonata Mdur na skrzyp*e i -ortepian
I"MO4OJ, zadedyko+ane &eresie
%obenzl, z domu 1rabiny de
Montelabate3
(4 IG W Salzbur,u, + domu doktora
Syl+estra arisanie,o, +ykonano
Sym-oni-
%Mdur ,Yimk2N I"MO74J3
(;9OD(;94
7( IG "onstan*.a urodzia dru,ie
dzie*ko Ite,o same,o dnia o*1rz*zone
u >+3 'iotraJ3 !.*em *1rzestnym
*1op*a, ktremu nadano imiona %ari
&1omas, by /o1ann &1omas Qon
&rattner3 %ari &1omas, z+3 Mozartem
mediola0skim, +i?kszoEF dorose,o
Cy*ia sp?dzi + Mediolanie, ,dzie
zmar 6( pa:dziernika (949, + +ieku
;O lat3
7) IG No+a przepro+adzka Mozart+
D do domu bra*i /osep1a i $lberta
%amesin+ I%amesinaMKausJ, na I
pi?tro przy S*1ulerstrasse 9OA IdziER
S*1ulerstrasse 9 D Dom,asse 4J3
!be*nie .est on nazy+any Domem
Pi,ara
IPi,aro KausJ3 !.*ie* bra*i D /osep1
%amesina D by znanym sztukatorem]
.e,o dzieem s2 pi?kne rokoko+e stiuki
na E*iana*1 i su-i*ie mieszkania
Iza*1o+ane,o do dziEJ, zape+ne
na.pi?knie.sze,o, a z *a2 pe+noE*i2
na.droCsze,o, .akie Mozart mia +
Wiedniu3 "omorne +ynosio OA5
-loren+ ro*znie3 yo to sme
+iede0skie mieszkanie Mozarta, +
ktrym
pozosta+a do k+ietnia (;9; roku3 DziE
D siedziba Muzeum Mozarta3
"on*ert -ortepiano+y Mdur I"MO4AJ
dla nie+idome. pianistki Marii
&1eresii 'aradies3
65 IG
iO G
Sonata -ortepiano+a *Mmoll I"MO4;J
zadedyko+ana Marii &eresii Qon
&rattner3
Wol-,an, po+ra*a do pra*y nad oper2
@So*a del %airo I"MO77J3
Die Ent-u1run, aus dem Serail +
"arlsru1e3
Na s+o.e imieniny Wol-,an, urz2dzi u
siebie Lmay kon*ert domo+yN,
z udziaem s+y*1 u*zenni*
I$uern1ammer, 'loyer, &rattnerJ oraz
znane,o
mu z 'aryCa barona Emsta Qon
a,,e,o, ktry rozba+i +szystki*1
s+ym +ykonaniem kon*ertu
skrzyp*o+e,o3
Mozart zabie,a o przy.?*ie do loCy
maso0skie. LUur Wo1itati,keitN
ILDobro*zynnoEFNJ D .edne. z oEmiu
dziaa.2*y*1 pod+*zas + Wiedniu3
W "arntnertor-1eater Emanuel
S*1ikaneder i .e,o trupa +yst?pu.2
+ Die Ent-u1run, aus dem Serail3
"+artet smy*zko+y Mdur I"MO49J3
iAG
6( G
GI
4G(
)G(
i;GI
4G((
K GII
(OG((
7OG((
W Salzbur,u trupa @ud+i,a S*1midta
+ysta+ia Die Ent-u1run, aus dem
Serail + obe*noE*i ar*ybiskupa
%olloredo3 yy .esz*ze potem trzy
przedsta+ieniaR 7( listopada oraz ) i 7A
,rudnia3 Na tym ostatnim bya
obe*na Nannerl z m?Cem3
@oCa LUur Wo1itati,keitN za+iadamia
inne +iede0skie loCe o zamiarze
przy.?*ia do ,rona s+y*1 *zonk+
Wol-,an,a $madeusza Mozarta3
"on*ert -ortepiano+y PMdur I"MO4)J3
Zosta.e +yzna*zona data ini*.a*.i
Mozarta na masona3
aron !tto Qon =emmin,en D +ielki
mistrz loCy LUur Wo1itati,keitN D
o ,odzinie +p do ;Me. +ie*zorem
dokonu.e ini*.a*.i Wol-,an,a, nada.2*
mu pier+szy stopie0 maso0ski D
u*znia IaprentiJ3 %zonkiem te. same.
loCy .est ksi2C? "ari Qon @i*1no+ski3
W +i,ili? oCe,o Narodzenia Mozart
u*zestni*zy + ini*.a*.i 1rabie,o
$ntona $pponyie,o + loCy LUur
+a1ren Eintra*1tN IL'ra+dzi+a
Z,odaNJ, ktre. +ielkim mistrzem .est
I,naz Qon om3
;(
(;94
Na proEb? s+e. ma*ierzyste. loCy LUur
Wo1itati,keitN Mozart otrzymu.e
dru,i stopie0 maso0ski I*ompa,nonJ +
*zasie uro*zyste,o posiedzenia
loCy LUur +a1ren Eintra*1tN3
"alendarium
(5 I "+artet smy*zko+y $Mdur I"M
OAOJ3
(7 I $rtaria +yda.e i rozpo*zyna
sprzedaC Ipartie orkiestro+eJ trze*1
kon*erM
t+ -ortepiano+y*1 I"MOI6MOI4J,
ktry*1 przed trzema laty Wol-,an,
nie zdoa sprzedaF + drodze
subskryp*.i3
Drezde0ska premiera opery Die
Ent-u1run, aus dem Serail3
(6 I W loCy LUur +a1ren Eintra*1tN
Mozart otrzymu.e trze*i stopie0
maso0ski
D zosta.e mistrzem cMeisterJ3
(O I "+artet smy*zko+y %Mdur tz+3
dysonanso+yN I"MOA4J D ostatni z
serii
szeE*iu k+artet+ smy*zko+y*1
zadedyko+any*1 p:nie. /ze-o+i
Kaydno+i3
W loCy LUur +a1ren Eintra*1tN Mozart
u*zestni*zy + ini*.a*.i
barona $ntona &intie,o3
(4 I W domu Mozarta kon*ert pry+atny
+ obe*noE*i /ze-a Kaydna3 Zosta.2
+ykonane trzy k+artety z+ane p:nie.
L1aydno+skimiNR "MsSy, "MO7I
i "MO793
(9 I L'o+ra*am teraz do kon*ertu,
ktry za*z2em .uC kompono+aFN D
st+a Wol-,an,a Iz za,inione,o listu
do @eopoldaJ za*yto+ane + liE*ie
@eopolda do *rki I<D 9O5J3
'ra+dopodobnie *1odzi o "on*ert
-ortepiano+y %Mdur, "M456, uko0*zony
dopiero + ,rudniu (;9A roku3
79 I Z Salzbur,a +y.eCdCa @eopold,
uda.2* si? do Wiednia + od+iedziny do
syna3 !trzyma szeE*ioty,odnio+y
urlop, ale do Salzbur,a po+r*i
dopiero po (O ty,odnia*1 I(6 ma.aJ3 W
Mona*1ium zatrzymu.e si?
u &1eobalda Mar*1anda, z ktre,o
synem Keinri*1em Is+oim u*zniem
i .uC dobrym skrzypkiemJ po.edzie
dale. do Wiednia3
Wie*zorem Wol-,an, .est + loCy LUur
+a1ren Eintra*1tN, ,dzie
miaa si? odbyF ini*.a*.a /ze-a
Kaydna, ale Kaydn nie m, byF
obe*ny
Iprzeby+a na W?,rze*1J3
(5 II "on*ert -ortepiano+y dMmoll I"M
OAAJ3
(( II Mozart z+ra*a si? z proEb2 o
przy.?*ie na *zonka +iede0skie,o
&o+arzysM
t+a Muzy*zne,o I&onkunstler
So*ietatJ, ale by zostaF przy.?tym musi
przedsta+iF E+iade*t+o *1rztu3
Do Wiednia przy.eCdCa @eopold Mozart
Iz Keinri*1em Mar*1andemJ
i zamieszku.e u Wol-,an,a +
%amesinaMKaus3
Wie*zorem + sali kon*erto+e. Uur
Me1i,rube przy Neuer Markt D
pier+szy z szeE*iu kon*ert+
abonamento+y*1 Mozarta, na ktre
zapisao
si? ponad (45 osb Iabonament na A
kon*ert+ koszto+a 6 dukatyJ3
W pro,ramie m3in3 "on*ert
-ortepiano+y dMmoll I"MOAAJ3 'rzy
-ortepianie
D .ako pianista i dyry,ent D Wol-,an,
$madeusz Mozart, a +Erd
su*1a*zy D .e,o o.*ie* @eopold
Mozart, ktry przyzna.e, Ce kon*ert by
LremarXuableN3
/ze- Kaydn zosta.e masonem D
*zonkiem loCy LUur +a1ren
Eintra*1tN3
(7 II Wie*zorem, + domu Mozarta przy
S*1ulerstrasse, + obe*noE*i /ze-a
Kaydna odby si? kon*ert, na ktrym
zostay +ykonane trzy ostatnie
k+artety L1aydno+skieNR "MO49, "MOAO
i "MOA43 !be*ni byli m3in3
naleC2*y do loCy LUur +a1ren
Eintra*1tN barono+ie I$nton i aM
rt1olomausJ &inti, ktrzy +raz z
Wol-,an,iem Ialt+kaJ i @eopoldem
Iskrzyp*eJ byli +ykona+*ami
k+artet+3 'o tym kon*er*ie /ze-
Kaydn,
z+ra*a.2* si? do @eopolda, da +yraz
s+e,o na.+i?ksze,o podzi+u
dla Wol-,an,aR LZape+niam pana przed
o,iem i .akem u*z*i+y
*zo+iek, Ce syn pa0ski .est
na.+i?kszym kompozytorem, .akie,o
znam
l6ll
(4 II
lAII
l;ll
l9II
75 II
7( II
77 II
76((
7O((
74 II
79((
I III
7 III
O III
4 III
A III
(;94
g
osobiE*ie lub ze syszeniaN ISo+a te
@eopold przyto*zy + liE*ie
do NannerlJ3
W ur,t1eater Mozarto+ie IWol-,an,,
"onstan*.a i @eopoldJ na akademii
Epie+a*zki @uisy @as*1i3 Wol-,an,
+ykona "on*ert -ortepiano+y Mdur
I"MO4AJ, ktry @eopold naz+a
L*udo+nymN3 !be*ny na kon*er*ie
*esarz +olaR Lra+o MozartWN3
@eopold si? zazi?bi3 Wez+any lekarz
Lzapisa mi dokadnie to, *o .a i tak
+zi2bym bez nie,oN Iz listu do *rkiJ3
Na akademii Epie+a*zki Elisabet1
Distler + ur,t1eater Wol-,an,
+ykona "on*ert -ortepiano+y dMmoll
I"MOAAJ3
Na kon*er*ie u =ott-rieda I,naza Qon
'loyera + Dblin,3
!biad u teE*io+e. Wol-,an,a D %a*ilii
Weber i .e. *rki Zo-iiR L/edliEmy
baCanta *udnie przyrz2dzone,oN
I@eopold do *rkiJ3
Wie*zorem na akademii aktorki
/osep1y Kortens.i Miiller3
Na obiedzie u =ottiieba Step1anie,o
Modsze,oR tro.e Mozart+, oboista
@ud+i, $u,ust @ebrun i .e,o Cona D
Epie+a*zka Pranziska Dorot1ea,
"arW %annabi*1 Isyn kapelmistrza
%1ristiana %annabi*1aJ oraz .akiE
ksi2dz3 Menu skadao si? z mi?sa
I*1o*iaC to pi2tekJ, ostry, i szampana3
L&uta. nikt nie myEli o Wielkim 'oE*ieN
I@eopold do *rkiJ3
Wie*zorem D dru,i kon*ert
abonamento+y Mozarta + Me1i,rube,
na ktrym +yst2pi r+nieC Iz
kon*ertem skrzyp*o+ymJ Keinri*1
Mar*1and3
Wielkie przy.?*ie Ina 7( osbJ u aktora
/o1anna Priedri*1a Mullera3
@eopold zno+u si? przezi?bi i musi
pozostaF + domu3 &o+arzyst+a
dotrzymu.e mu Zo-ia D modsza
siostra "onstan*.i3 &ym*zasem Wol-M
,an,, "onstan*.a i Keinri*1 Mar*1and
s2 na obiedzie u &rattner+3
Wie*zorem u 1rabie,o Zi*1ySe,o
Wol-,an, ma kon*ert, na ktrym
+yst2pili teC maConko+ie @ebruno+ie3
W tym samym *zasie "onstan*.a
i Keinri*1 s2 na kon*er*ie u 'loyer+3
@eopold I.ak +iadomo z listu do
NannerlJ by .uC z +izytami u Han
S+ietena, u d+*1 sistr D 1rabiny
&1un i 1rabiny Waldstein, u barona
Preyber,a IpostaF niezidenty-iko+anaJ,
/osep1a $ntona Qon Na,l2 Io.*a
&eresy Qon &rattnerJ, barona /a*obie,o
i Qon Sonnen-elsa, u ksi?st+a
'aar+ i $uersper,+, u barona
enedikta Edelba*1a, u /osep1a
Starzera
( u Pranza $spelmayra3
W ur,t1eater akademia oboisty
@ud+i,a $u,usta @ebruna i .e,o Cony
Pranziski Dorot1ei z udziaem Mozarta3
Do*1d z kon*ertu Idla
@ebrun+J D noo -loren+3
$kademia /osep1y $uern1ammer +
ur,t1eater z udziaem Mozarta3
&rze*i kon*ert abonamento+y Mozarta
+ Me1i,rube3
Dru,a akademia maConk+ @ebrun+
+ ur,t1eater z udziaem
Mozarta3 Do*1d Idla @ebrun+J D
)55 -loren+3
Die Ent-u1run, aus dem Serail +
Rydze3
$kademia Keinri*1a Mar*1anda +
ur,t1eater z udziaem Wol-,an,a3
Lya zarazem i dobra, i zaN I@eopoldJ3
Dobra D bo poziom by dobry,
a za, bo do*1d mizerny I(9 dukat+J3
%z+arty kon*ert abonamento+y
Mozarta + Me1i,rube3
U $rtarii ukazay si? 6 kon*erty
-ortepiano+e YMO(6MO(4J + *enie po
7 i p -lorena za partytur?3
$ria dla /o1anna Halentina
$damber,eraR $ te, -ra tanti a--anni
z oratorium DaQidde penitente I"M
OA)<AJ3
"alendarium
; III &rze*ia akademia @ebrun+ +
ur,t1eater Itym razem bez MozartaJ3
Do*1dR 455 -loren+3
) III "on*ert -ortepiano+y %Mdur I"M
OA;J3
(5 III Wielka akademia Mozarta +
ur,t1eater z Lno+ym kon*ertemN, na.M
pe+nie. "on*ertem %Mdur I"MOf;J3
Do*1dR 44) -loren+3
(( III 'i2ty kon*ert abonamento+y
Mozarta + Me1i,rube3 %aterina
%aQalieri
Epie+a arie Pra (Sos*uro ambr? z
oratorium DaQidde penitente I"MOA)<9J3
(7 III @eopold do NannerlR LNi,dy nie
kadziemy si? spaF przed iM2 + no*y
i nie +sta.emy przed )M23 !biad .emy o
7Me. lub o +p do 6Me.333
$kademie s2 *odziennie3 !d *zasu
mo.e,o przy.azdu -ortepian t+o.e,o
brata by transporto+any do teatru i do
rCny*1 dom+ *o na.mnie. (7
razy3 !bstalo+a sobie +ielki -ortepian
pedao+y, ktry od normalne,o
-ortepianu .est +i?kszy o A5 *m i
okropnie *i?Cki I333J Wozi si? ,o do
Me1i,rube + kaCdy pi2tek3 Za+ieziono
,o takCe do 1rabie,o Zi*1ySe,o
i do ksi?*ia "aunitzaN3
(6 III Wielka akademia &o+arzyst+a
Muzy*zne,o + ur,t1eater, na ktre.
I+
dru,ie. *z?E*i kon*ertuJ +ykonano po
raz pier+szy oratorium DaQidde
penitente I"MOA)J, b?d2*e
opra*o+aniem Mszy *Mmoll I"MO7;J z
+oskim
tekstem @orenza Da 'onte,
uzupenione. d+iema no+ymi ariamiR
nr A
i nr 93 Solistami byli %aterina %aQalieri,
Elisabet1 Distler i Halentin
$damber,er3 Do*1dR ;66 -loreny, z
*ze,o 7(A od same,o *esarza3
(O III Dru,a akademia skrzypka
Keinri*1a Mar*1anda + ur,t1eater
Ibez
MozartaJ3
W Salzbur,u, z okaz.i .ubileuszu elek*.i
Kieronima %olloredo na
ksi?*ia ar*ybiskupa Salzbur,a, odby
si? kon*ert z udziaem $lo.zy @an,e
Iodby+a.2*e. toumee artysty*zneJ3
$lo.za dostaa 1onorarium + +ysokoE*i
O5 dukat+3
(4 III Dru,a akademia &o+arzyst+a
Muzy*zne,o + ur,t1eater3 /e.
pro,ram
Ipoza muzyk2 antraktuJ by podobny do
pro,ramu akademii + dniu
(6 mar*a i skada si? D + *z?E*i
pier+sze. D z ut+or+ /ze-a
Kaydna cSym-onia dMmoll nr 95, *1r
D +ers.a z (;9O r3 D SQanis*e
in un memento z << ritorno di &obiaJ i
P3@3 =assmanna I*1r $mor
i 'sy*1eJ, a + *z?E*i dru,ie. D z
oratorium Mozarta DaQidde penitente
I"MOA)J3 Dyry,entem orkiestry i *1ru
na obu akademia*1 Iok3 (45
+ykona+*+J by Mozart3 Na
pier+szym kon*er*ie byo AA5
su*1a*zy,
a na dru,im D 774J3
(9 III !statni kon*ert skrzyp*o+y
Mozarta + Me1i,rube3
() III @eopold do *rkiR L/eEli nie ma
du,+, to myEl?, Ce m. syn .uC teraz
moCe odoCyF + banku 7555 -loren+3
'ieni2dze tu s2, to pe+ne3 udCet
domo+y D .edzenie i napo.e D .est
ra*ze. skromnyN3
$lo.za @an,e po+ra*a do Wiednia po
odbytym tournee IMona*1ium,
Salzbur,J3 @eopold naresz*ie moCe .2
poznaF i o*eniF .e. umie.?tnoE*i
Epie+a*ze3
75 III W ur,t1eater akademia
urodzone. + $n,lii Epie+a*zki $nn
INan*yJ
Stora*e, z udziaem Ipra+dopodobnieJ
Mozarta3
7( III @ist do $ntona "leinaR Wol-,an,
nie przy.mu.e propozy*.i
skompono+ania muzyki do .e,o
poematu3 Narzeka na stan niemie*kie.
opery3
74 III Mozarto+ie na przy.?*iu u
$lo.zy i /osep1a @an,+ I+ i*1
mieszkaniu
przy Kimmelp-ort,asseJ3 /osep1 @an,e
rysu.e portret Mozarta Iza,inioM
nyJ3 $lo.za Epie+a kilka arii3
(;94
7A III 'ieE0 Die =esellenreise I"MOA9J
prze+idziana na uro*zystoEF ini*.a*.i
@eopolda na masona3
7; III Niedziela Wielkano*na D
Mozarto+ie na obiedzie u bankiera
barona
"arla $bra1ama Wetzlara Qon
'lankensterna3
79 III W ,oE*inie u doktora I,naza
Raaba, ad+okata, kre+ne,o Marii
$nny
Raab IMitzerlJ, +aE*i*ielki Domu
&an*mistrza przy Kannibalplatz
+ Salzbur,u, + ktrym mieszka
@eopold3 @oCa LUur Wo1itati,keitN
o,asza zamiar przy.?*ia @eopolda
Mozarta + po*zet s+y*1 *zonk+3
7) III Wol-,an,, "onstan*.a i @eopold
na obiedzie u /o1anna Halentina
$damber,era3
65 III Mozarto+ie na obiedzie u $lo.zy
i /osep1a @an,+, ,dzie obe*ni teC byli
+altornista z Mona*1ium Martin @an, i
.e,o Cona Mariann? oudet3
Mozarto+ie + ,oE*inie u 'loyer+ +
Dblin,3
$ndante $Mdur na skrzyp*e i orkiestr?
I"MO;5 D za,inioneJ dla Keinri*1a
Mar*1anda i IbyF moCeJ dla $ntona
/anits*1a I(;46D (9(7J6 ale nie dla
Peliksa /anie+i*za, ktre,o !tto /a1n
Ibio,ra- MozartaJ pomyli z $nM
tonem /anits*1em3
6i III
i IH
Die Ent-ti1run, aus dem Serail +
teatrze $m SalQatorplatz + MonaM
*1ium3
7 IH Wie*zr k+artet+ ILk+artety
1aydno+skieNJ + domu bankiera
Wetzlara3
Na skrzyp*a*1 ,ra Ipra+dopodobnieJ
@eopold Mozart3
6 IH $lo.za @an,e i .e. m2C /osep1 D
na kola*.i u Mozart+3
A IH @eopold Mozart zosta.e masonem3
'o *eremonii ini*.a*.i + loCy LUur
Wo1itati,keitN otrzymu.e pier+szy
stopie0 maso0ski D u*znia I@e1rin,J3
(4 IH Mozarto+ie + @aTenbur,u z
+izyt2 u kapitana zamku '1ilippa @e1M
manna3
(A IH W loCy LUur +a1ren Eintra*1tN
@eopold otrzymu.e od bra*i dele,at+
ma*ierzyste. loCy LWo1itati,keitN I+
obe*noE*i Mi*1aela 'u*1ber,aJ
dru,i stopie0 maso0ski D *zeladnika
I=eselleJ3 Uro*zystoEF zosta.e
uE+ietniona +ykonaniem pieEni
=esellenreise na *ztery ,osy solo+e
z to+arzyszeniem -ortepianu I"MOA9J,
skompono+ane. spe*.alnie na t?
okaz.?3
Wol-,an, i @eopold sp?dza.2 *ay dzie0
+ "losterneubur,u u barono+e.
Waldstatten3
() IH
75 IH
77 IH
7O IH
"antata Die Maurer-reude I"MO;IJ
zadedyko+ana I,nazo+i Qon orM
no+i3
W *zasie uro*zyste,o posiedzenia loCy
LUur +a1ren Eintra*1tN @eopold
otrzymu.e trze*i stopie0 maso0ski D
mistrza cMeisterJ3
W *zasie uro*zyste,o posiedzenia loCy
LUur ,ekrnten Ko--nun,N
ILUkorono+ana Nadzie.aNJ
$damber,er I*zonek te. loCyJ Epie+a
kantat?
Die Maurer-reude I"MO;IJ na *zeEF
+ielkie,o mistrza loCy LUur +a1ren
Eintra*1tN I,naza Qon orna, ktremu
te,o +aEnie dnia *esarz przyzna
zasz*zytny tytu Rei*1srittera Iry*erza
*esarst+aJ3 Wol-,an, i @eopold s2
obe*ni3
74 IH "onie* pobytu @eopolda +
Wiedniu3 ! +p do i iMe. @eopold i
Keinri*1
Mar*1and +y.eCdCa.2 z Wiednia3
Wol-,an, i "onstan*.a odpro+adza.2
i*1 aC do 'urkersdor-u, ,dzie +splnie
spoCy+a.2 poCe,nalny obiad3
@eopold od.eCdCa3 7AM,o przyb?dzie do
@inzu I,dzie zatrzyma si?
+ oberCy S*1+arzen o*k, a potem D
od 7)M,o b?dzie ,oE*iem 1rabie,o
/o1anna /osep1a $ntona &1unaJ, i ma.a
spotka si? z biskupem @inzu
Emstem /o1annem Kerbersteinem, OM,o
przy.edzie do Mona*1ium
"alendarium
i sp?dzi tam tydzie0, i7M,o lub ra*ze.
l6M,o ma.a po+r*i do Salzbur,a3
Wol-,an, nie zoba*zy ,o .uC ni,dy3
l H "antata Die Maurer-reude .est
+ykonana na posiedzeniu loCy LUur
+a1ren Eintra*1tN3
; H Do katalo,u s+y*1 dzie Mozart
+pisa trzy pieEniR Der Zauberer I"M
O;7J,
Die Zu-rieden1eit I"MO;6J i Die
betro,ene Welt I"MO;OJ3
"antata Die Maurer-reude +ykonana na
+splne. *eremonii d+*1
lCR L'almbaumN ILDrze+o 'almo+eNJ,
ktre. *zonkiem .est Mi*1ael
'u*1ber,, i LDrei $dierN IL&rzy !ryNJ3
75 H Pantaz.a *Mmoll na -ortepian I"M
O;4J pomyElana .ako introduk*.a do
Sonaty *Mmoll I"MO4;J3
7A H Die Ent-u1run, aus dem Serail +
"assel3
i HI Na premiero+ym przedsta+ieniu
opery Step1ana Stora*e,o =liposi
makontenti + ur,t1eater siostra
kompozytora, Epie+a*zka Nan*y
Stora*e,
na,le tra*i ,los3
9 HI 'ieE0 Das Heil*1en I3PioekJ do
s+ /o1anna Wol-,an,a =oet1e,o
I"MO;AJ3
(6 HI Die Ent-u1run, aus dem Serail +
'reszbur,u IdziER ratysa+aJ + +ykoM
naniu zespou Epie+ak+ 1rabie,o
@adislausa Erddye,o3 Dyry,o+a
/osep1 %1udy3
latem Die Ent-u1run, aus dem Serail +
$k+iz,ranie3
HII &z+3 Meistermusik I"MO;;J +
d+*1 *z?E*ia*1 na *1r m?ski i
orkiestr?
D prze+idziana na uro*zystoEF
przyznania + loCy LUur +a1ren
Eintra*1tN
stopnia mistrza %arlo+i Qon "ni,o+i
D masono+i +ene*kiemu, ktre,o
ma*ierzysta loCa zostaa zamkni?ta
przez Ink+izy*.?3 /est to pier+otna
+ers.a Maureris*1e &rauermusik,
zrekonstruo+ana ostatnio przez '1iM
lippeSa $3 $uteTiera Ii przez nie,o
naz+ana LMeistermusikSNJ, dzi?ki
identy-ika*.i *antus-irmus + Erodko+e.
*z?E*i Maso0skie. muzyki Caobne.3
Na t? sam2 uro*zystoEF Mozart napisa
muzyk? do d+*1 +ierszy
=ottieba @eona I"Mdesunt D
za,inionaJ3
7O HII Wiede0skie &o+arzyst+o
Muzy*zne odrzu*a proEb? Mozarta o
przy.?*ie
,o do &o+arzyst+a, ponie+aC nie
przedsta+i E+iade*t+a *1rztu3
7; HII W Salzbur,u, + domu
Mozart+ przy Kannibalplatz IdziER
MakartplatzJ,
Nannerl urodzia syna, ktremu na
*1rz*ie nadano imiona @eopold $lo.zy
'antaleon3 'ier+sze d+a lata Cy*ia
dzie*ko sp?dzi u dziadka + Salzbur,u3
(7 HIII Na posiedzeniu loCy LUur
+a1ren Eintra*1tN, pod*zas uro*zyste,o
nada+ania ,odnoE*i mistrza %arlo+i
Qon "ni,o+i, $damber,er Epie+a
tz+3 LMeistermusikN I"MO;;J3 Dyry,u.e
Mozart3
poo+a HIII Mozart za*zyna udzielaF
lek*.i kompozy*.i &1omaso+i
$tt+oodo+i
I"a.et $tt+oodaR "M4oAaJ3
(; HIII U $rtarii Iktry .est masonem,
*zonkiem loCy LUur ,ekrnten Ko--M
nun,NJ ukazu.e si? kanata Die
Maurer-reude I"MO;iJ3 Do*1d ze
sprzedaCy
ut+oru przezna*zono dla biedny*13
75 HIII >lub +u.a D Pranza $ntona
Webera z =eno+e-2 renner3
>+iadkami
na Elubie byliR /osep1 @an,e i Hin*enzo
Ri,1ini3 !+o*em te,o maCe0st+a
b?dzie za rok %ari Maria Qon Weber D
p:nie.szy kompozytor3
76 HIII %z+art2 lek*.? z $tt+oodem
Mozart przekada na dzie0 nast?pny3
74 HIII Die Ent-u1run, aus dem Serail
+ Norymberdze3
i IG @ist Mozarta do /ze-a Kaydna,
dedyku.2*y mu A k+artet+ smy*zM
ko+y*1R LS2 one o+o*em du,ie,o i
pra*o+ite,o trudu I333J 'rosz?, abyE
z +yrozumiaoE*i2 potrakto+a i*1
brakiN3
(;94
6 i 4 IG
(5 IG
(; IG
7A IG
7; IG
lAG
75G
7G(
4G(
i;GI
75G(
7(G(
74 i 7; GI
79G(
65G(
;G((
lTTii
@ek*.e z $tt+oodem3
W LWiener Zeitun,N &orri*ella o,asza,
Ce posiada + sprzedaCy I+
posta*i sporz2dzony*1 odr?*znie kopiiJ
szeEF k+artet+ smy*zko+y*1
Mozarta I"M(A9M(;6J, po+stay*1 pod
+py+em tz+3 L"+artet+
sone*zny*1N Iz opusu 75J /ze-a
Kaydna3
W LWiener Zeitun,N $rtaria zamiesz*za
anons o +ydaniu szeE*iu
k+artet+ smy*zko+y*1
IL1aydno+ski*1NJ Mozarta3 %enaR (7
-loren+3
Mozart i $rtaria zamiesz*za.2
o,oszenie, + ktrym uprzedza.2
klient+, by nie utoCsamiali k+artet+
sprzeda+any*1 przez &orri*ell?
z k+artetami o-ero+anymi przez
$rtari?3
Do Wiednia przyby oboista /osep1
Piala ze s+ym u*zniem $ndre D
przyna.mnie. do ko0*a roku b?d2
mieszkali u Mozart+3
$rtaria +yda.e pieE0 'er la ri*uperata
salute di !p1elia D na +yzdro+ienie
Nan*y Stora*e3 Muzyk? Ido tekstu
@orenza Da 'onteJ napisali $ntonio
Salieri, Mozart i $lessandro %ornet Ilub
%ornettiJ D "MO;;a Iza,inionaJ3
W obe*noE*i Mozarta klarne*ista $nton
Stadler zosta.e masonem D
*zonkiem loCy L'almbaumN3
Mozart zapisa +resz*ie "+artet ,Mmoll
na -ortepian, skrzyp*e, alt+k?
i +iolon*zel? I"MO;9J, +ykony+any
.uC +*zeEnie., ale z parti2 -ortepianu,
ktr2 ,ra z pami?*i3
Stadler i Mozart na kon*er*ie
zor,anizo+anym +splnie przez loCe
L'almbaumN i LDrei $diernN na bene-is
bra*i mason+R $ntona DaQida
i Hinzenta Sprin,era D +irtuoz+ ,ry
na roCku baseto+ym Ibasset1ornJ3
&uma*zy si? przed o.*em, Ce nie pisa
do nie,o tak du,o, bo ma bardzo
duCo pra*y przy no+e. operze I@e
Nozze di Pi,aro, "MO)7J3 $by m*
kompono+aF rano, da.e teraz lek*.e po
poudniu3
"+artet +okalny Dite almeno I"MO;)J
do opery @a Qillanella rapita
Pran*es*a ian*1ie,o, do libretta
ertatie,o3
Na uro*zystoE*i Caobne. + loCy LUur
,ekrnten Ko--nun,N, ku *z*i
zmary*1 bra*iR diuka =eor,a $u,usta
zu Me*klenbur,MStrelitza i 1raM
bie,o Pranza Ester1azySe,o, zosta.e
+ykonana Maureris*1e &rauermusik
IMaso0ska muzyka Caobna "M
O;;<O;)aJ, ktra .est +ers.2 bez *1r+
tz+3 LMeistermusikN I"MO;;J3
@ist do Ko--meistera z proEb2 o pomo*
-inanso+2R L'onie+aC .estem
obe*nie + +ielkie. potrzebieN3 Za par?
dni ma.2 po.a+iF si? + sprzedaCy
,osy "+artetu -ortepiano+e,o ,Mmoll
I"MO;9J D Mozart prosi o pieni2dze
na konto przyszy*1 +py++ ze
sprzedaCy .e,o kompozy*.i3
&er*et +okalny Mandina amabile I"M
O9oJ do opery Pran*es*a ian*1ie,o
@a Qillanella rapita3
W &eatrze 'rzy "aryn*kie. ramie D
Die Ent-u1run, aus dem Serail,
z $lo.z2 @an,e + roli "onstan*.i3
W ur,t1eater premiera opery @a
Qillanella rapita z ansamblami Mozarta
I"MO;) i "MO9oJ3
Wzno+ienie opery @a Qillanella rapita z
-ra,mentami muzyki Mozarta3
$rtaria +yda Pantaz.? i Sonat? *Mmoll
I"MO;4 i "MO4;J z dedyka*.2 dla
&eresy &rattner3
W trak*ie *eremonii Caobne. + loCy
LZu den drei $diernN zostaa
+ykonana Maso0ska muzyka Caobna
I+ +ers.i z orkiestr2, d+oma
roCkami baseto+ymi i kontra-a,otem
D "MO;;<O;)aJ3
%esarz /ze- II, zda.2* sobie spra+?, Ce
+olnomularze stali si? zbyt
pot?Cni i +ymyka.2 si? .e,o kontroli,
+yda rozkaz IKandbilletJ
"alendarium
o,rani*za.2*y dziaalnoEF mason+3 Z
9 lC + Wiedniu miay pozostaF
tylko 7 lub 63
(7 GII Sonata EsMdur na skrzyp*e i
-ortepian I"MO9iJ3
(4 GII "on*ert + loCy LUur ,ekrnten
Ko--nun,N na rze*z bra*i $ntona
DaQida
i #inzenta Sprin,er+3 W pro,ramie
d+ie sym-onie 'aula WranitzkySe,o
I*zonka loCyJ, kon*ert + +ykonaniu
DaQida i Hinzenta Sprin,er+
IroCki baseto+eJ, Die Maurer-reude I"M
O;iJ z $damber,erem, niezidenM
ty-iko+any kon*ert -ortepiano+y
Mozarta + .e,o +ykonaniu, ut+ory
Stadlera na instrumenty d?te I+ tym na
kontra-a,otJ i na konie*
impro+iza*.e -ortepiano+e Mozarta3
(A GII "on*ert -ortepiano+y EsMdur
I"MO97J3
() GII @oCa Mozarta ILUur
Wo1itati,keitNJ zosta.e roz+i2zana, a
+aE*i+ie
po2*zona +raz z loCami LUur
,ekrnten Ko--nun,N i LDrei PeuernN
+ .edn2 D ,+n2 loC? +iede0sk2 LUur
neu,ekronten Ko--nun,N
ILNadzie.a pono+nie ukorono+anaNJ3
Mozart zaraz po roz+i2zaniu loCy
ma*ierzyste. +zi2 udzia +
posiedzeniu loCy L'ra+dzi+a Z,odaN,
na
ktrym roz+aCano, .akie stano+isko
naleCy za.2F +obe* de*yz.i *esarza3
76 GII W ur,t1eater D oratorium
Dittersdor-a Estera na bene-is
&o+arzyst+a
Muzy*zne,o3 Mi?dzy pier+sz2 a dru,2
*z?E*i2 kon*ertu Mozart za,ra
"on*ert -ortepiano+y EsMdur I"MO97J,
L+ poEpie*1uN skompono+any
z myEl2 o na.bliCszy*1 kon*erta*1
abonamento+y*1, na ktre zapisao si?
.uC (75 subskrybent+3
(;9A
Wzno+ienie Die Ent-ii1run, aus dem
Serail + ur,t1eater3
l I
Na inau,ura*.? no+e. loCy LUur
neu,ekronten Ko--nun,N Wol-,an,
komponu.e pieEni *1ralneR Zer-iiesset
1eutS I"MO96J D na ot+ar*ie
*eremonii i Ikr unsere neuen @eiter I"M
O9OJ D na .e. zamkni?*ie3
@ist Wol-,an,a do ksi?*ia /o1anna
/osep1a Wenzela 'aara z proEb2
o uspra+iedli+ienie +obe* bra*i .e,o
nieobe*noE*i na inau,ura*y.nym
posiedzeniu loCy LUur neu,ekronten
Ko--nun,N z po+odu *1oroby3
W LWiener Musenalmana*1N na rok
(;9A ukazu.e si? @ied der Prei1eit
I"M45AJ3
(OW
l9I
75 I
7 II
W "arntnertort1eater +zno+ienie
opery Die Ent-ii1run, aus dem Serail3
Wzno+ienie lek*.i z &1omasem
$tt+oodem Iprzer+any*1 +e +rzeEniu
z po+odu pra*y nad Weselem Pi,araJ3
"ole.ne lek*.e odb?d2 si? 6DOJ
;D(5, (4D(9, 7(D7O i 7AD79
lute,o3
W ur,t1eater D Die Ent-ii1run, aus
dem Serail3
Mozart sko0*zy kompono+anie
sin,spielu Der S*1auspieldirektor
IDyrektor teatru] "MO9AJ do libretta
=ottiieba Step1anie,o Modsze,o3
W oranCerii + S*1nbrunnie
prapremiera .ednoakto+e,o sin,spielu
Der
S*1auspieldirektor Iz $lo.z2 @an,e,
%aterin2 %aQalieri i Halentinem
$damber,eremJ, po ktrym + dru,ie.
*z?E*i pro,ramu dano r+nieC
.ednoakto+2 oper? bu--a $ntonia
Salierie,o 'rima la musi*a a poi le
parole3 Mozart otrzyma 45 dukat+
Ityle, *o kaCdy z solist+J, a Salieri
D (55 dukat+3 'oErd zaproszony*1
na premier? Ia potem do stouJ
,oE*i *esarza by m3in3 ksi2C? /ze-
'oniato+ski3
li II Sin,spiel Mozarta i opera bu--a
Salierie,o + &eatrze przy "aryn*kie.
ramie3 !bie .ednoakt+ki b?d2
.esz*ze +zno+ione (9 i 74 lute,o3
6 II
; II
(;94D(;9A
() n
7O((
7 m
6 III
OlII
(5 III
I6III
(O III
(;(((
7O III
6( III
; IH
(7 IH
7A IH
7) IH
IH
6H
;H
9H
Na balu masko+ym + Sali Reduto+e.
+ Ko-bur,u D Mozart przebrany
za indy.skie,o -ilozo-a, rozda.e kartki z
+ydruko+anym tekstem za+ieraM
.2*ym 9 za,adek i (O *ytat+ z
Zaratustry ILru*1stli*ken aus
Zoroasters
Pra,mentenNJ3
'ier+szy z no+y*1 kon*ert+
abonamento+y*1 Mozarta3
"on*ert -ortepiano+y $Mdur I"MO99J3
Dru,i kon*ert abonamento+y3 W
pro,ramieR "on*ert -ortepiano+y $Mdur
I"MO99J3
@ek*.a z &1omasem $tt+oodem3
Nast?pne lek*.e odb?d2 si? 9D(5
mar*a3
D+a -ra,menty opero+eR duet Spie,arti
non possSio I"MO9)J oraz s*ena
z rondem Non piu tutto as*oltai D Non
temer I"MO)5J, z parti2 skrzypie*
obli,ato dla 1rabie,o Katz-eldaJ dla
no+e. ins*eniza*.i opery Idomeneo, re
di %reta I"M6fAJ, + ktre. zast2piy
one da+ne numery 75 i (53
&rze*i kon*ert abonamento+y Mozarta3
W pry+atnym teatrze + paa*u ksi?*ia
"arla $uersper,era I$us dem
=la*isJ Mozart dyry,u.e
przedsta+ieniem Idomenea I"M6AAJ z
d+oma
no+ymi -ra,mentamiR "MO9) i "MO)53
Do Wiednia przy.eCdCa /osep1a Dusek i
.e. m2C D pianista i kompozytor
Pranz GaQer Dusek3 /osep1a b?dzie
Epie+aa + paa*u ksi?*ia 'aara I76
i 7; mar*a oraz A k+ietniaJ oraz na
+asne. akademii i przed *esarzem
+ Ko-bur,u Idaty nieznaneJ3 Mozart
akompanio+a .e. na -ortepianie3
%z+arty kon*ert abonamento+y
Mozarta3
"on*ert -ortepiano+y *Mmoll II"MO)IJ
na kole.ny kon*ert abonamento+y,
ktry odby si? te,o same,o dnia
+ie*zorem3
!statni IszstyJ kon*ert abonamento+y
Mozarta3
@eopold do NannerlR L!d da+na nie
miaem listu od t+e,o brata3
/est o*zy+iE*ie bardzo za.?ty s+oimi
kon*ertami abonamento+ymi oraz
prbami operyN Iopera @e Nozze di
Pi,aro nie bya .esz*ze ,oto+aJ3
Wielka akademia Mozarta +
ur,t1eater3 W pro,ramie m3in3
"on*ert
S-ortepiano+y *Mmoll I"MO)IJ3
Dusko+ie przy.eCdCa.2 do Salzbur,aR
LWol-,an, ma si? dobrze D m+i2
@eopoldo+i D ma bardzo duCo pra*y i
po.edzie do 'ra,i3 Musi teC sta+iF
*zoa rCny*1 intry,omN3
U $rtarii ukazu.2 si? Waria*.e na temat
arietki DezedeSa L@ison dormaitN
I"M7AOJ3
W obe*noE*i *esarza /ze-a II prba
,eneralna opery @e Nozze di Pi,aro
I"MO)7J do libretta @orenza Da 'onte3
W ur,t1eater Mozart dyry,u.e od
I+asne,oJ -ortepianu prapremieroM
+ym przedsta+ieniem OMakto+e. opery
@e Nozze di Pi,aro3 !bsadaR
@uisa @as*1i IKrabinaJ, $nn Stora*e
IZuzannaJ, Dorot1ea ussani
I%1erubinJ, Maria Mandini IMar*elinaJ,
$nna =ottiieb IarbarinaJ,
Sterano Mandini IKrabiaJ, Pran*es*o
enu**i IPi,aroJ, Pran*es*o ussani
Iartolo i $ntonioJ, Mi*1ael 5S"elly
IDon asilio i Don %urzioJ3
Do*1d MozartaR O45 -loren+3
Salieri intry,u.e prze*i+ko operze3
W &eatrze przy "aryn*kie. ramie
+zno+ienie Die Ent-u1run, aus dem
Serail D biso+ano 4 numer+3
W &eatrze przy "aryn*kie. ramie
+zno+ienie Die Ent-ii1run, aus dem
Serail3
W ur,t1eater D @e Nozze di Pi,aro
pod dyrek*.2 75Mletnie,o /osep1a
Wei,la3 iso+ano A numer+3
) H Intry,i Salierie,o spra+ia.2, Ce
*esarz zabrania biso+ania ansambli +e
+szystki*1 opera*1, bo przedsta+ienia
tr+a.2 zbyt du,o] doty*zy to
+ pier+szym rz?dzie przedsta+ie0
Wesela Pi,ura, na ktry*1 doma,ano
si? biso+ania ansambli3
(5 H W &eatrze przy "aryn*kie.
ramie Die Ent-u1run, aus dem Serail3
7O H W ur,t1eater +zno+ienie @e
Nozze di Pi,aro3
6 HI "+artet -ortepiano+y EsMdur na
-ortepian, skrzyp*e, alt+k? i
+iolon*zel?
I"MO)6J3
(5 HI Rondo PMdur na -ortepian I"M
O)OJ, p:nie. +ykorzystane .ako -ina
Sonaty PMdur I"M466J3
HI @e Nozze di Pi,aro na zamku +
@aTenbur,u3
7A HI "on*ert EsMdur na r, i orkiestr?
I"MO)4J dla /osep1a @eut,eba3
O HII W ur,t1eater +zno+ienie @e
Nozze di Pi,aro3
9 HII &rio -ortepiano+e =Mdur na
-ortepian, skrzyp*e i +iolon*zel? I"M
O)AJ3
7( HII !statnie +ysta+ienie Die
Ent-il1run, aus dem Serail +
ur,t1eater D
+szystkie p:nie.sze przedsta+ienia
odb?d2 si? + "arntnertort1eater3
l HIII Sonata -ortepiano+a PMdur na O
r?*e I"MO);J3
4 HIII &rio EsMdur na klarnet, alt+k? i
-ortepian I"MO)9J3 $rtaria +yda.e
A zeszyt+ z +aria*.ami
-ortepiano+ymi Mozarta I"M7AO, "M
647, "M646,
"M64), "M6Ao i "MO44J3
Die Ent-il1run, aus dem Serail +
Rosto*ku3
9 HIII W odpo+iedzi na list Sebastiana
Wintera Mozart proponu.e ksi?*iu
Purstenber,o+i z Donaues*1in,en O
sym-onie I"M6I), 669, 694 i O74J,
4 kon*ert+ -ortepiano+y*1 I"MO4I,
O46, O4A, O4) i O99J i trzy ut+ory
kameralne I"MOy9,O9( i O)AJ3 Za stae
ro*zne uposaCenie, ktre poz+olioby
mu Lspoko.nie pra*o+aFN, ,ot+ .est
dostar*zaF ksi?*iu tyle sym-onii, tyle
kon*ert+ na +szelkie instrumenty i
tyle k+artet+, ile tylko zapra,nie3
(5 HIII Wzno+ienie lek*.i z &1omasem
$tt+oodem D nast?pne lek*.e odb?d2
si? ii, (7 i iOM,o3
(; HIII Die Ent-u1run, aus dem Serail
+ $ltonie IdziE dzielni*a Kambur,aJ3
(9 HIII "ole.ne przedsta+ienie opery
Die Ent-u1run, aus dem Serail3
() HIII "+artet smy*zko+y DMdur D
dla Ko--meistra I"MO))J3
79 HIII W ur,t1eater @e Nozze di
Pi,aro D nast?pne przedsta+ienia
odb?d2 si?
77 i 76 +rzeEnia3
(( IG "si2C? Purstenberb, +ybra 6
sym-onie I"M6I), 669 i O74J i trzy
kon*erty I"MO4I, O4) i O99J, ale ni* z
muzyki kameralne.3
(7 IG (7 +aria*.i -ortepiano+y*1 M
dur D dla Ko--meistra I"M455J3
65 IG Wol-,an, +ysya do
Donaues*1in,en A zam+iony*1 dzie3
U2da za nie
(9 dukat+3 /ak si? +yda.e, dalsze,o
*i2,u nie byo3
(9 G "onstan*.a urodzia trze*ie
dzie*ko D *1op*zyka, ktremu na
*1rz*ie
nadano imiona /o1ann &1omas
@eopold3 %1rzestnym by /o1ann
&1omas
&rattner3
O GI Waria*.e -ortepiano+e =Mdur na O
r?*e I"M45iJ] +ydane przez Ko--meistra
+ (;9;3
) GI Die Ent-u1run, aus dem Serail +
&eatrze przy "aryn*kie. ramie3
Wol-,an, *1*iaby odbyF tournee po
$n,lii pod*zas karna+au i prosi
o.*a, aby zaopieko+a si? +tedy .e,o
dzieFmi3 @eopold odma+ia3
(4 GI /o1ann &1omas @eopold zmar
D + niespena miesi2* po urodzeniu3
W &eatrze przy "aryn*kie. ramie D
Upro+adzenie z sera.u3
(; GI 'o,rzeb dzie*ka na no+o
ot+artym *mentarzu St3 Mara IdziER
@eberM
strasse AJ, tym samym, na ktrym za 4
lat zostanie po*1o+any Wol-,an,3
95
I/S!DD//SY
(9 GI &rio -ortepiano+e Mdur na
-ortepian, skrzyp*e i +iolon*zel? I"M
457J3
() GI W "arntnertort1eater Die
Ent-u1run, aus dem Serail3 W roli
"onstan*.i
+yst2pia &1ekla 'odleska Ip:nie. D
po m?Cu D atkaJ, ktra Epie+aa
takCe + poprzedni*1 d+*1
przedsta+ienia*1 I) i (4 listopadaJ3
7( GI W &eatrze przy "aryn*kie.
ramie Die Ent-il1run, aus dem Serail3
79 GI 'ier+szy abonamento+y kon*ert
Mozarta tz+3 Lad+ento+yN I$dQentM
$kademienJ + sali kon*erto+e. Domu
&rattnera3
l GII Wzno+ienie Die Ent-il1run, aus
dem Serail3
O GII "on*ert -ortepiano+y %Mdur I"M
456J3
4 GII Dru,i kon*ert Lad+ento+yN +
sali Domu &rattnera3 W pro,ramieR
"on*ert -ortepiano+y %Mdur I"M456J3
A GII Sym-onia DMdur D
trzy*z?E*io+aR Lbez menuetaN I"M45OJ3
(( GII @e Nozze di Pi,aro + 'radze
spotkao si? z entuz.asty*znym
przy.?*iem3
(7 GII &rze*i kon*ert Lad+ento+yN
Mozarta + sali Domu &rattnera3 W proM
,ramieR Sym-onia DMdur I"M45OJ3
(9 GII W &eatrze przy "aryn*kie.
ramie Die Ent-u1run, aus dem Serail
Ipo+trzenie naza.utrz D () ,rudniaJ3
() GII !statni kon*ert Lad+ento+yN
Mozarta + sali kon*erto+e. Domu &ratM
tnera3
7; GII S*ena i rondo %1Sio mi s*ordi di
te` na sopran i orkiestr? z
to+arzyszeniem
-ortepianu obbii,ato I"M454J, dla $nn
Stora*e] partia -ortepiano+a
napisana z myEl2 o sobie3
(;9;
'ier+sza podrC do 'ra,i I9 ID(7 II
(;9;J3
9 I Wol-,an, +pisu.e si? do
sztambu*1a s+e,o kuzyna Edmunda
Webera3
%zterokonnym zaprz?,iem +y.azd z
Wiednia do 'ra,i na zaproszenie
Lkoneser+ i amator+N3 Razem z
Wol-,an,iem i "onstan*.2 .ad2
suC2*y /ze-, Pranz Ko-er, $nton
Stadler, modziutka skrzypa*zka
Marianna %ruT, .e. *iotka arbara
!uallenber,, skrzypek "aspar Ramlo
oraz pies =au*kerl3
) I W Wiedniu D pono+nie Die
Ent-u1run, aus dem Serail3
ul W poudnie przy.azd do 'ra,i3
Zatrzymu.2 si? + 1otelu Zu den drei
,oldenen @+en I'od &rzema Zotymi
@+amiJ3 !biad u 1rabie,o /o1anna
&1una Idobre,o zna.ome,o z @inzuJ,
ktry ma + 'radze pi?kny paa*3 'o
obiedzie D kon*ert muzyk+ 1rabie,o3
! i9Me. 1rabia %anal zabiera
Mozart+ na bal I+ zapusty
odby+a.2*y si? *o tydzie0J u barona
ret-elda3
(7 I Krabia &1un proponu.e Mozarto+i
,oE*in? + s+oim paa*u Ina Male.
StranieJ i da.e mu do dyspozy*.i
Lbardzo dobre piano-orteN, przy ktrym
.esz*ze te,o same,o +ie*zora Mozart,
"onstan*.a i Ko-er Epie+a.2 c,Lin
*amera *aritatisNJ komi*zny ter*et Das
andel I"MOOIJ3
(6 I ! i iMe. ksi2dz Un,er pokazu.e
Mozartom sa+n2 ibliotek?
%lementinum
i seminarium du*1o+ne3 'otem D
obiad u 1rabie,o %anala3 Wie*zorem
D + teatrze na operze @e ,are ,enerose
'aisiella, na ktre. Mozart,
+bre+ s+ym zasadom, *ay *zas
rozma+ia IL+ido*znie opera bya
do ni*ze,oNJ3
l4 &M 'omimo +spaniae,o przy.?*ia +
'radze t?skno mu do Wiednia, a
z+aszM
*za do pene. przy.a:ni i *iepa
atmos-ery domu /a*Xuin+ Ilist do
=ott-rieda Qon /a*XuinaJ3
SMozart
9(
S"alendarium
(; I W operze na Weselu Pi,ura3
Dyry,u.e /o1ann /osep1 Stroba*13
() I W &eatrze 'raskim D akademia
Mozarta3 W pro,ramieR m3in3 Sym-onia
DMdur I"M45OJ naz+ana p:nie.
L'rask2N i trzy serie impro+iza*.i
-ortepiano+y*13 'od konie* ktoE z sali
za+oaR LZ Pi,araWN i Wol-,an,
+ odpo+iedzi du,o impro+izo+a na
temat Non piu andrai I"MO)7<ioJ3
75 I W &eatrze 'raskim IdziER &yloQo
diQadlo przy helezna uli*e iiJ D @e
Nozze di Pi,aro pod dyrek*.2 Mozarta3
77 I Marianna %ruT Ii6Mletnia
skrzypa*zkaJ ,ra + paa*u 1rabie,o
&1una3
A II A ta0*+ niemie*ki*1 na orkiestr?
I"M45)J3
W Wiedniu D + &eatrze przy
"aryn*kie. ramie D Die Ent-u1nm,
aus dem Serail3
9 II Wy.azd z 'ra,i3 Mozart ma
kontrakt na no+2 oper? IDon =imanniJ3
(5 II @eopold Mozart +y.eCdCa z
Salzbur,a do Mona*1ium D na
karna+a3
W Mona*1ium pozostanie do 76 lute,o3
(7 II 'o+rt Mozart+ do Wiednia3
Wol-,an, do+iadu.e si? o Emier*i
$u,usta %lemensa Katz-elda Izmar
65 sty*znia + Dlisseldor-ieJ3
76 II 'rzed podrC2 do @ondynu Nan*y
Stora*e da.e poCe,nalny kon*ert
+ &eatrze przy "aryn*kie. ramie3
>pie+a m3in3 s*en? %1Sio mi s*ordi di
te` I"M454J, akompaniu.e .e. Mozart3
7A II W drodze do @ondynu Nan*y
Stora*e, .e. brat Step1an, Mi*1ael
5S"elly
i &1omas $tt+ood zatrzymu.2 si? +
Salzbur,u3 In-ormu.2 @eopolda, Ce
Wol-,an, po+r*i .uC do Wiednia, Ce
+ 'radze zarobi (555 -loren+,
Ce +*i2C myEli o podrCy do $n,lii, Ce
may @eopold Isyn MozartaJ zmar
przed trzema miesi2*ami3
; III MaCe0st+o Willmann+ II,naz
D +iolon*zelista i Walpur,a D pianisM
SS tkaJ + sali "amtnertort1eater da.e
akademi? na s+. bene-is3 Walpur,a
,ra "on*ert -ortepiano+y %Mdur I"M
456J3
li III Rondo $Mdur na -ortepian I"M4iiJ3
(O III W "amtnertort1eater akademia
oboisty Priedri*1a Ramma3 W
pro,ramie
m3in3 sym-onia Mozarta Inie +iadomo
ktraJ i .e,o aria IteC nie +iadomo
ktraJ + +ykonaniu $lo.zy @an,e3
(9 III S*ena $l*andro, lo *on-esso D
Non so, Sond? +en? I"M4I7J dla basa
/o1anna I,naza @ud+i,a Pis*1era D
!smina z prapremiery Upro+adzeM
nia z sera.u3
7( III W &eatrze przy "aryn*kie.
ramie akademia I,naza Pis*1era3 W
proM
,ramieR $l*andro, lo *on-esso D Non
so, dSonde Qiene I"M4I7J3
76 III $ria Mentre ti las*io I"M4I6J dla
=ott-rieda Qon /a*Xuina3
65 III W sztambu*1u /o1anna =eor,a
"ronauera D brata z loCy D Mozart
+pisa po an,ielskuR L%ierpli+oEF i
spok. du*1a skute*znie. a,odz2
nasze *ierpienia niC *aa sztuka
medy*znaN3
I IH Wol-,an, zakada +asny
sztambu*1, do ktre,o pier+szy
+pisu.e si?
I+ierszemJ /o1ann I,naz @ud+i,
Pis*1er3
O IH Wol-,an, do+iadu.e si?, Ce
@eopold .est *1ory3 'isze do o.*a
Iostatni .uCJ
listR L333 EmierF, .eEli si? dobrze
zastano+iF, .est pra+dzi+ym i
ostate*znym
*elem nasze,o Cy*ia333, i .a zCyem si? z
ni2 .ak z na.lepsz2, pra+dzi+2
przy.a*ik2 *zo+ieka I333J3 >mierF .est
klu*zem do pra+dzi+e. sz*z?EM
li+oE*i3N
Z onn przy.eCdCa do Wiednia mody
eet1oQen, ktry *1*iaby
+zi2F u Mozarta kilka lek*.i3
li IH Do sztambu*1a +pisa si?
Mozarto+i =ott-ried Qon /a*XuinR
,Y,iebeW
97
@iebeW @iebeW ist die Seele des =eniesWN
ILMioEFW MioEFW MioEFW D oto
dusza ,eniuszaWNJ D so+a *z?sto
IniesusznieJ przypisy+ane Mozarto+i3
W Kano+erze trupa =rossmanna
+ysta+ia Die Ent-li1run, aus dem
Serail3
Do sztambu*1a +pisa si? Mozarto+i
doktor Si,mund arisani3
Do+iadu.emy si? z te,o zapisu, Ce .uC
d+ukrotnie urato+a on
Wol-,an,o+i Cy*ie, a +i?* + Wiedniu
Mozart by .uC d+ukrotnie
po+aCnie *1ory3
(7 IH
iO IH
"+intet smy*zko+y I"M4I4J3
() IH
75 IH
77 IH
7O IH
7; IH
lA H
i9 H
75 H
76 H
7A H
79 H
7) H
( HI
7 HI
O HI
9 HI
iO HI
lA HI
eet1oQen poEpiesznie +ra*a do onn,
bo .e,o matka .est *i?Cko *1ora3
W Wiedniu zmar /osepe1 Starzer D
nad+orny kompozytor i .eden
z animator+ spotka0 muzy*zny*1 u
Han S+ietena3
/osep1 Pranz Qon /a*Xuin +pisu.e si?
Mozarto+i do sztambu*1a a*i0skim
*ytatem z Kora*e,o I'ieE0 I, (7J3
Mozart re+anCu.e mu si? +pisaniem
do sztambu*1a s+e. kompozy*.i D
LDoppelkanonN I"anon pod+.ny
PMdur, "M779J oraz krtkie,o zdania po
an,ielsku3
'rzepro+adzka do no+e,o mieszkania
Iprzy @andstrasse ;4<;;J D
dale. od ErdmieE*ia, by osz*z?dziF na
komornym3
Wielki mistrz I,naz Qon om +pisa si?
Mozarto+i do sztambu*1a
obszernym tekstem a*i0skimR LDul*is
$polloW Xui tuas artes tua munera
Mozarta nostro dedisti333N
"+intet smy*zko+y ,Mmoll I"D4(AJ3
'ieE0 Die $lte I"M4I;J3
'ieE0 Die #ers*1+ei,un, I"M4l9J3
'ieE0 Das @ied der &rennun, I"M4()J3
'ieE0 $ls @uise die rie-e i1res
un,etreunen @ieb1abers Qerbrannte I"M
475J
D dla =ott-rieda Qon /a*Xuina3
W Salzbur,u zmar @eopold Mozart3
Na.pe+nie. d+a dni p:nie. zosta
po*1o+any na *mentarzu St3 Sebastian
Ina,robek za*1o+a si? do dziEJ3
Sonata -ortepiano+a %Mdur na O r?*e
I"M47iJ D +ydana + pa:dzierniku
(;9; u Ko--meistra, z dedyka*.2 dla
przy.a*iek /a*Xuina D sistr
abette i Nanette Qon Natorp3
Wol-,an, do+iadu.e si? o Emier*i o.*a
z listu bye,o narze*zone,o
Nannerl D Pranza d&ppolda3
! )Me. rano lekarz %1ristian ETner
puE*i kre+ "onstan*.i, ktra bya
*ierpi2*a3
Wol-,an, prosi + liE*ie do siostry, aby
+ spra+a*1 spadko+y*1
reprezento+a ,o Pranz dSIppold3
Zde*1 Star D Epie+a.2*y szpak3
Wol-,an, urz2dzi mu z +ielk2 pomp2
po,rzeb + o,rodzie obok domu przy
@andstrasse i napisa +ierszo+ane
epita-iumR
L&u leCy -ilut Star
%o .uC nie +stanie z mar3
!d na.+*zeEnie.szy*1 lat
'rze*zu+a Emier*i smakI333JN
Die Ent-u1run, aus dem Serail +
&eatrze przy "aryn*kie. ramie3 !pera
b?dzie .esz*ze ,rana 6( *zer+*a, 7A
sierpnia, (6 i 75 listopada, (O ,rudnia
i Iostatni raz + Wiedniu za Cy*ia
MozartaJ D O lute,o (;993
Ein musikalis*1er Spass, z+any teC
Dor-musikantenMSeTtett PMdur D Uart
muzy*zny, ina*ze. Sekstet +ie.ski*1
muzykant+ I"M477J3
@ist do Nannerl D L'rzysu,u.2*a
*z?EF spadku bardzo mi si? przyda
+ obe*ne. sytua*.iN3
96
7O HI 'ieEniR $bendem-indun, I"M476J
i $0 %1loe I"M47OJ3
HI arbara 'loyer +kleia sobie do
sztambu*1a skompono+any dla nie.
krtki ut+r MozartaR "leiner
&rauermars*1 -ur "lamer del Si,nore
Maestro %ontrappunto I"MO46aJ3
7( HII $rtaria rozpo*zyna sprzedaC
"+artetu -ortepiano+e,o EsMdur na
-ortepian,
skrzyp*e, alt+k? i +iolon*zel? I"M
O)6J3
l HIII @ist do Nannerl ILpisz? ,o +
poEpie*1u, bo mam duCo pra*yNJ, +
ktrym
Wol-,an, ,odzi si? na (555 -loren+
tytuem naleCne. mu *z?E*i spadku
po o.*u3
(5 HIII Serenada =Mdur na zesp
smy*zko+y D Eine kleine Na*1tmusik
I"M474J3
7O HIII Sonata $Mdur na skrzyp*e i
-ortepian I"M47AJ3
6 IG Zmar doktor Si,mund arisani
ILDla nie,o to dobrze, ale dla mnie, dla
nas, ktrzyEmy ,o znali, .uC ni,dy nie
b?dzie dobrzeNJ3
76 IG W Donaues*1in,en D Wesele
SPi,ura + +ers.i niemie*kie.3
7) IG @ist pisany L+ poEpie*1uN do
/o1anna aptisty Qon er*1tolda zu
Sonnenbur,a Im?Ca NannerlJ3
Wol-,an, prosi, aby naleCne mu
pieni2dze
Iprzypada.2*e + spadkuJ sz+a,ier
+ysa bezpoErednio pod adresem
Mi*1aela 'u*1ber,a3
Dru,a podrC do 'ra,i Ii GD(A GI
(;9;J
i G Wol-,an, i "onstan*.a .ad2 do
'ra,i3 6Mletnie,o %arla &1omasa
zosta+ili
pod opiek2 bab*i D %a*ilii Weber3 'o
trze*1 dnia*1 podrCy s2 + 'radze3
Zatrzymali si? + 1otelu Zu den drei
,oldenen @+en I'od &rzema
Zotymi @+amiJ przy "o1ienmarkt, ale
potem na.*1?tnie. przeby+a.2
+ +illi ertramka D letnie. rezyden*.i
maCe0st+a Dusk+, na przedM
mieE*iu 'ra,i IdziER MozartoQa uli*e
(A), + dzielni*y Smi*1oQJ3
9 G Do 'ra,i przy.eCdCa Ina tydzie0J
@orenzo Da 'onte D libre*ista Don
=ioQannie,o3
(O G Zamiast plano+ane. premiery Don
=imannie,o Iopera nie .est .esz*ze
,oto+aJ + teatrze +ysta+iono @e
Nozze di Pi,aro3
74 G Do 'ra,i przy.e*1a =ia*omo
%asanoQ23
79 G Don =ioQanni I"M47;J .est
naresz*ie ,oto+y3
7) G 'rapremiera Don =ioQannie,o +
praskim &eatrze Narodo+ym IdziER
&yk+o diQadlo, przy helezna uli*e iiJ3
Sala .est pena, entuz.azm
o,romny3 Do*1d MozartaR (55
dukat+3
6 GI S*ena i aria ella mia-iamma D
Resta, o *ara I"M479J dla /osep1y
Dusek3
%z+arte przedsta+ienie Don
=ioQannie,o D na bene-is Mozarta3
O GI Wol-,an, dosta.e propozy*.?
napisania no+e. opery dla 'ra,i i
pozostania
+ z+i2zku z tym + 'radze przez kilka
miesi?*y3 Mozart propozy*.i nie
przy.mu.e3
A GI 'ieEniR Des kleinen Priedri*1s
=eburtsta, I"M47)J i Das &raumbild
I"M465J3
(( GI Do sztambu*1a +pisu.e si?
Mozarto+i *iotka "onstan*.i D
$del1eid
Weber3
(7 GI /osep1 Kurdalek D rektor
seminarium du*1o+ne,o + 'radze D
+pisa
si? Mozarto+i do sztambu*1a
+ierszemR LWenn !rp1eus
Zauberlau,te
klin,t $mp1ion in die @eyer sin,t
IZZZJNZ
(6 GI Wol-,an, i "onstan*.a
+y.eCdCa.2 z 'ra,i3
(4 GI W Wiedniu zmar %1ristop1
Willibald =lu*k Iur3 (;(OJ3
(A GI 'o+rt Mozart+ do Wiednia3
i GII %esarz /ze- II mianu.e Mozarta
Ina mie.s*e po zmarym =lu*kuJ
nad+ornym kompozytorem Ik3k3
"ammerM"omposite+J z pens.2 955
9O
ii GII
i)GII
6(
(7 I
IOl
76 I
7;(
O II
)((
(5 II
(4((
7O((
7A((
O III
4 III
; III
-loren+ ro*znie3 LZbyt +iele .ak na to,
*o robi?, a zbyt mao .ak na to,
*o m,bym robiFN D napisa Mozart3
Do .e,o obo+i2zk+ naleCao
kompono+anie muzyki tane*zne. na
bale reduto+e3
No+a przepro+adzka D bliCe.
ErdmieE*ia, do mieszkania przy
&u*1lauben IdziER nr 7;J3
'ieE0 Die kleine Spinnerin I"M46iJ3
$rtaria rozpo*zyna sprzedaC Sonaty
-ortepiano+e. PMdur na O r?*e I"MO);J
oraz "+artetu -ortepiano+e,o EsMdur
na -ortepian, skrzyp*e, alt+k?
i +iolon*zel? I"MO)6J3
@ist do Nannerl, + ktrym prosi o .ak
na.ry*1le.sze przysanie mu
r?kopis+ .e,o ut+or+, ktre
pozostay + Salzbur,u3
"onstan*.a urodzia *z+arte dzie*ko3
Dzie+*zynka otrzymaa imionaR
&1eresia %onstanzia $del1eid Prederike
Maria $nna3 Do *1rztu
+ koE*iele >+3 'iotra trzymaa .2
&eresa &rattner3
(;99
$lle,ro PMdur i $ndante Mdur na
-ortepian I"M466J, ktre razem
z -inao+ym Rondem PMdur I"MO)OJ
t+orz2 Sonat? PMdur3
Z okaz.i za+arte,o A sty*znia Elubu
ar*yksi?*ia Pran*iszka z ksi?Cni*zk2
+irtembersk2 ElCbiet2 Wil1elmin2
odby si? + loCy LUur neu,ekrnten
Ko--nun,N kon*ert D z udziaem
Mozarta3
"ontredans Das Donner+etter na
orkiestr? I"M46OJ3
"ontredans @a ataille na orkiestr?,
z+any teC Die ela,erun, el,rads
I"M464J3
A ta0*+ niemie*ki*1 I"M46AJ3
!statnie za Cy*ia Mozarta +iede0skie
przedsta+ienie opery Die Ent-u1run,
aus dem Serail I+ &eatrze przy
"aryn*kie. ramieJ3 &eatr od A sty*znia
(;99 do (A listopada (;)( b?dzie
zamkni?ty, a trupa niemie*ka
roz+i2zana3
$lo.za @an,e prze.dzie do zespou
teatru +oskie,o3
Wybu*1 +o.ny austria*koDture*kie.3
"on*ert + rezyden*.i $ndrea Del-ina
D ambasadora +ene*kie,o + WiedM
niu Iprzy Dorot1eerstrasse )J3 Mozart
,ra na -ortepianie, i9Mletnia
/osep1a Miiller na 1ar-ie, a Ste-ano
Mandini i $nna Mori*1elli Iz
zespou opery +oskie.J Epie+ali arie3
W ur,t1eater D kon*ert poCe,nalny
Iprzed +y.azdem do NeapoluJ
Ste-ano Mandinie,o3 W pro,ramie
m3in3 sym-onia Mozarta Inie +iadomo
ktraJ3
"on*ert -ortepiano+y DMdur I"M46;J3
Na akademii u 1rabie,o /o1anna
aptisty Ester1azye,o, zor,anizo+ane.
z ini*.aty+y Han S+ietena] Mozart
dyry,u.e kantat2 %arla '1ilippa
Emanuela a*1a Die $u-erste1un, und
Kimmel-a1rt /esu, z udziaem 9A
instrumentalist+, 65 *1rzyst+ oraz
solist+R $lo.zy @an,e, /osep1a
@an,e,o i I,naza Saala3 W *zasie
antraktu Mozart +ykona "on*ert
-ortepiano+y DMdur I"M46;J3
$ria PMdur dla $lo.zy @an,eR $1 se in
*iel, beni,ne stelle I"M469J3
'o+trzenie kon*ertu u 1rabie,o
Ester1azye,o z kantat2 %3'13E3
a*1a pod batut2 Mozarta3
Ein deuts*1es "rie,slied I"M46)J dla
Priedri*1a aumanna3
"on*ert + ur,t1eater D kantata
%3'13E3 a*1a pod dyrek*.2 Mozarta3
W &eatrze @eopoidstadt Ina
przedmieE*iu WiedniaJ kon*ert na
bene-is
"alendarium
Priedri*1a aumanna, ktry m3in3
Epie+a z orkiestr2 Ein deuts*1es
"rie,sliedR LI*1 m*1te +o1l der
"aiser seinN I"M46)J, z tekstem
/o1anna Wil1elma @ud+i,a =leima,
na+i2zu.2*ym do +o.ny z &ur*.23
(7 III Priedri*1 aumann Epie+a Ein
deuts*1es "rie,slied na akademii
s+e,o
starsze,o brata $ntona aumanna3
() III $da,io 1Mmoll na -ortepian I"M
4O5J3
7 IH W LWiener Zeitun,N Mozart
o,asza subskryp*.? na 6 k+intety
smy*zM
ko+e I"MO5A, "M4I4 i "M4iAJ3 'ier+szy
z ni*1 .est transkryp*.2 na
smy*zki Serenady *Mmoll na oktet d?ty
I"M699J3 %enaR O dukaty3 %1?tni
mo,2 si? zapisy+aF u 'u*1ber,a, u
ktre,o kopie k+artet+ b?d2 do
odebrania + lip*u3
7O IH $ria Don !ttaQia Dalia sua pa*e
I"M4OoaJ D dla +iede0skie. premiery
Don =ioQannie,o3
7) IH Duet Zerliny i @eporella 'er
Xueste tue manine I"M4OobJ dla
+iede0skie.
premiery Don =ioQannie,o3
65 IH S*ena i aria Donny ElQiry In
Xuali e**essi D Mi tradi XuellS alma
in,rata
I"M4O5%J D dla +iede0skie. premiery
Don =ioQannie,o3
; H W ur,t1eater +iede0ska premiera
Don =ioQannie,o I"M47;, "M4Ooa,
4Oob, 4O55J3 Dyry,o+a od kla+esynu
Mozart3 Solistami byliR $lo.za
@an,e IDonna $nnaJ, @uisa @as*1iM
Mombelli IZerlinaJ, %aterina
%aQalieri IDonna ElQiraJ, Pran*es*o
$lbertarelli IDon =ioQanniJ,
Pran*es*o enu**i I@eporelloJ,
Pran*es*o Morella IDon !ttaQioJ,
Pran*es*o ussani I"omandor i
MasettoJ3 Nast?pne przedsta+ienia
odb?d2 si? ), (7, iA, 76 i 65 ma.a3
(A H $rietta Un ba**io di mano I"M4OiJ
dla Pran*es*a $lbertarelle,o3
%esarz /ze- II do 1rabie,o Rosenber,a
Io Don =ioQannimJR LMuzyka
Mozarta .est zbyt trudna do Epie+aniaN3
(9 H @e Nozze di Pi,aro + @ube*e Ipo
niemie*kuJ + +ykonaniu trupy
=rossmanna3
7 HI W ur,t1eater D opera
$n-ossie,o @e ,elosie -ortunate z
ariett2 Un ba**io
di mano I"M4OiJ + +ykonaniu
Pran*es*a $lbertarelle,o3
(4 HI Don =ioQanni + @ipsku +
+ykonaniu trupy =uardasonie,o3
(A HI W ur,t1eater +zno+ienie Don
=ioQannie,o z Elisabet1 &eyber
Izamiast
@as*1iMMombelliJ + roli Zerliny3
(; HI "ole.na przepro+adzka
Mozart+ D zno+u na przedmieE*ieR
do domu
Zu den drei Stemen I'od &rzema
=+iazdamiJ, z o,rdkiem, przy
Wa1rin,erstrasse IdziER nr (AJ3
Mi*1ael 'u*1ber, udziela Mozarto+i
poCy*zki I.uC po raz trze*iJ
+ +ysokoE*i 755 -loren+3
77 HI &rio -ortepiano+e EMdur na
-ortepian, skrzyp*e i +iolon*zel? I"M
4O7J3
76 HI Don =ioQanni + ur,t1eater3
74 HI W LWiener Zeitun,N Mozart
pono+nie o,asza subskryp*.?
Ipoprzednie
o,oszenie nie przynioso e-ekt+J na 6
k+intety smy*zko+e i przeduCa
.e. termin o 6 miesi2*e3
7A HI Sym-onia EsMdur I"M4O6J3
Ein kleiner Mars*1 I"M4OO D
za,inionyJ3
Sonata -ortepiano+a %Mdur, tz+3 ,<a*ileN
I"M4O4J3
$da,io i -u,a *Mmoll na k+artet
smy*zko+y I"M4OAJ3 $da,io .est
introduk*.2, a -u,a transkryp*.2 na
k+artet smy*zko+y Pu,i *Mmoll na
7 -ortepiany I"MO7AJ3
7; HI Wol-,an, prosi 'u*1ber,a o duC2
poCy*zk? na du,i termin3
9A
7) HI
o*zYtek HII
4 HII
(5 HII
u HII
iO HII
iAHII
7( HII
74 HII
7 HIII
) HIII
(5 HIII
(( HIII
7O HIII
7 IG
7; IG
7O G
7; G
65 G
6G(
(7G(
AG((
(4G((
Zmara &1eresia %onstanzia D
szeE*iomiesi?*zne dzie*ko Mozart+3
'o*1o+ana na *mentarzu Wa1rin,er3
'u*1ber, nie zarea,o+a na list
Mozarta3 Wol-,an, zasta+ia +
lombardzie
.akieE rze*zy +yniesione z domu3
'ono+na proEba o poCy*zk?3
W ur,t1eater D pono+nie Don
=ioQanni3
Sonata PMdur na skrzyp*e i -ortepian
I"M4O;J3
"ole.ne przedsta+ienie Don
=ioQannie,o + ur,t1eater3
&rio -ortepiano+e %Mdur na -ortepian,
skrzyp*e i +iolon*zel? I"M4O9J3
%anzonetta 'iu non si troQano I"M4O)J3
W Wiedniu, + katedrze >+3 Ste-ana,
Elub /osep1y Weber Ina.starsze.
siostry "onstan*.iJ z Pranzem Ko-erem
D skrzypkiem kapeli d+orskie.3
W ur,t1eater D Don =ioQanni3
Sym-onia ,Mmoll I"M4 45, p:nie. ze
zmianami i uzupenieniami oraz
z dodatkiem klarnet+J3
@ist do NannerlR LNie +2tpisz *1yba, Ce
.estem strasznie zapra*o+anyN3
'rosi .2 o przysanie kompozy*.i
koE*ielny*1 Mi*1aa Kaydna3
W ur,t1eater D Don =ioQanni3
@e Nozze di Pi,aro + =razu3
Sym-onia %Mdur, p:nie. naz+ana
.o+iszo+2N I"M44iJ D ostatnia
sym-onia Mozarta3
'ieE0 eim $uszu, in das Peld I"M447J
z tekstem niezidenty-iko+ane,o
autora3
! OMe. po poudniu /osep1 @an,e
przypro+adzi do Mozarta trze*1 .e,o
za,rani*zny*1 entuz.ast+,
podrCu.2*y*1 po Europie du0ski*1
aktor+R
/oa*1ima Daniela 'reislera, 'etera
Rasmusa Saabaye,o i Mi*1aela
Rosin,a, ktrzy sz*ze,lnie
za*1+y*a.2 si? talentem
impro+iza*y.nym
Mozarta3 WraCenie z te. +izyty opisz2
po po+ro*ie do "open1a,i + kilku
artykua*1 b?d2*y*1 rodza.em
spra+ozdania z podrCy po Pran*.i
i Niem*ze*13
"anony Idata +pisania do katalo,uJR
$llelu.a I"M446J] $Qe Maria
I"M44OJ] @a*rimoso I"M444J]
=Sre*1teltSs en, I"M44AJ] Nas*oso I"M
44;J]
=e1n ma inSn 'rada I"M449J] Di--i*ile
le*tu I"M44)J] ! du esel1a-ter
Mart+ I"M4AobJ] ona noT I"M4AiJ]
%aro beliS idol mio I"M4A7J3 Nie
+szystkie z ty*1 kanon+ po+stay
.edne,o dnia3
D+ertimento EsMdur na trio smy*zko+e
D dla 'u*1ber,a I"M4f6J3
U $rtarii ukazu.e si? &rio EsMdur, tz+3
L"e,elstatt M &rioN na klarnet,
alt+k? i -ortepian I"MO)9J3
W ur,t1eater D Don =ioQanni3
&rio -ortepiano+e =Mdur na -ortepian,
skrzyp*e i +iolon*zel? I"M4fOJ3
D+a kontredanse I"M4f4J3
W ur,t1eater D Don =ioQanni3
$rtaria +yda.e 6 tria -ortepiano+e D
Mdur I"M457J, EMdur I"M4O7J
i %Mdur I"M4O9J3
W sali restauratora I,naza /a1na Iprzy
Kimmelp-ort,asse AJ akademia,
+ *zasie ktre. Mozart dyry,o+a
+asn2 instrumenta*.2 I"M/AAJ serenaty
=3P3 Kandla $*is and =alatea IKWHM
O)J z solistamiR %3 %aQalieri,
H3 $damber,erem i &obiasem =surem3
A ta0*+ niemie*ki*1 I"M4A;J3
!statnie za Cy*ia Mozarta +iede0skie
przedsta+ienie Don =ioQannie,o
+ ur,t1eater3
W Kambur,u zmar %ari '1ilipp
Emanuel a*1 Iur3 (;(OJ3
9;
7O GII (7 menuet+ na orkiestr? I"M
4A9J3
65 GII W paa*u 1rabie,o Ester1azye,o
baron =ott-ried Han S+ieten dyry,u.e
Mozarto+sk2 instrumenta*.2 I"M4AAJ
serenaty $*is and =alatea =3P3
Kandla IKWHMO)J3
(;W
II
7i II
7( II
A III
7( III
7 IH
; IH
(;9)
No+a przepro+adzka Mozart+ D
zn+ do ErdmieE*iaR do domu Uur
Mutter =ottes przy /udenplatz IdziER nr
OJ3
$rtaria +yda.e +y*i2, -ortepiano+y A
kontredans+ I"MOf7 nr 6, "M46O,
464 i 464aJ3
$ria !1ne Z+an, I"M4A) D
za,inionaJ3
Sonata -ortepiano+a Mdur I"M4;5J3
A ta0*+ niemie*ki*1 I"M4;iJ3
W ur,t1eater D +ie*zr muzy*zny
naz+any L$pe musi*aleN, + *zasie
ktre,o +ykonano pasti**io Iz tekstami
@orenza Da 'onteJ zoCone
z -ra,ment+ oper $n-ossie,o,
=assmanna, =azzani,i, =iordanie,o,
Martina y Solera, Mombelle,o,
Mozarta, 'aisiella, 'i**innie,o,
Salierie,o
i &ar*1ie,o3 Mi?dzy innymi +ykonano
parodi? duetu Zerliny i Don
=ioQannie,o @a *i darem la mam +
interpreta*.i @uisy @as*1iMMombelli
i Pran*es*o enu**ie,o3 'rzedsta+ienie
po+trzono 4 razy, za kaCdym
razem zmienia.2* nie*o pro,ram3
W paa*u /o1anna aptisty
Ester1azye,o z ini*.aty+y barona Han
S+ietena kon*ert, + *zasie ktre,o
Mozart dyry,u.e oratorium Kandla
Mes.asz IKWHM4AJ +e +asne.
instrumenta*.i I"M4 ;7J, z udziaem
solist+R $lo.zy @an,e, "at1ariny
$ltomonte, Halentina $damber,era
i I,naza Saala3
Wol-,an, z+ra*a si? do Pranza
Ko-demela z proEb2 o poCy*zk?
+ +ysokoE*i (55 -loren+,
zape+nia.2* zarazem, Ce przy.?*ie ,o
do
mason+ .est na .ak na.lepsze. drodze3
@oCa, do ktre. *1*e +st2piF
Ko-demel, po+r*ia do s+e.
poprzednie. naz+yR LUur ,ekrnten
Ko--nun,N3
Mozart podpisu.e Ko-demelo+i +eksel
na (55 -loren+, ktry zobo+i2M
zu.e si? +ykupiF do 7 sierpnia3
U 1rabie,o /o1anna aptisty
Ester1azye,o pono+nie kon*ert z
Mes.aszem
Kandla + instrumenta*.i Mozarta I"M
4;7J i pod .e,o dyrek*.23
'odrC do Drezna i erlina I) IHDO HI
(;9)J
W to+arzyst+ie ksi?*ia "arla Qon
@i*1no+skie,o, ktry zapropono+a
mu mie.s*e + s+oim po+ozie, Mozart
.edzie do Drezna i do erlina3
'od*zas .e,o nieobe*noE*i "onstan*.a
zamieszka u 'u*1ber,+3
9 IH
!d pier+szy*1 *1+il podrCy
Wol-,an, t?skni do Cony3 W Mora+M
ski*1 udzie.o+i*a*1 te,o same,o dnia
piszeR LW*i2C patrz? na t+.
portret i pa*z?N3 Dale. trasa +iedzie
przez I,lau i iaslaQ I) k+ietniaJ3
(5 IH Do 'ra,i przy.e*1a o +p do 7M
e. po poudniu i zatrzyma si? + 1otelu
Zum Ein1om I'od /ednoroC*emJ3
!biad u @eliborna lub S*1nboma
Inaz+isko lub naz+a mie.s*a
nie*zytelneJ, potem spotkanie z
impresariem
S i dyrektorem opery Domeni*o
=uardasonim, z ktrym oma+ia
+arunki
99
napisania no+e. opery na przysz2
.esie0 Iza 745 dukat+, + tym
45 dukat+ na koszty podrCyJ3
Wy.azd z 'ra,i o 7iMe.3
(7 IH ! i9Me. + Dre:nie, ,dzie z
ksi?*iem @i*1no+skim zamieszka +
Kotel de
'olo,neR r, S*1lossstrasse i =rosse
niderstrasse Iani 1otel, ani dom,
+ ktrym si? mieE*i, .uC nie istnie.2J3
'otem +izyta u Dusk+ Iktrzy
teC ba+i2 + Dre:nieJ i u Neumann+3
ii IH ! ;Me. Eniadanie u Neumann+ Iz
@i*1no+skimJ, potem +izyta u NauM
mann+ oraz na naboCe0st+ie +
kapli*y na zamku3 'o naboCe0st+ie
Mozart zosta.e przedsta+iony
Priedri*1o+i $u,usto+i Qon "ni,o+i
D
dyrektoro+i do spra+ rozry+ek
krle+ski*1 IDire*teur de plaisirsJ, po
*zym @i*1no+ski zaprasza Mozarta Iz
Duskami i NeumannamiJ na obiad
+ Kotel de 'olo,ne3
'o poudniu + kapli*y d+orskie.
kon*ert z udziaem or,anisty $ntona
&eybera, +iolon*zelisty $ntona "ra-ta i
Dusk+3 W pro,ramieR DiQerM
timento EsMdur na trio smy*zko+e I"M
4A6J oraz -ra,menty z oper @e
Nozze di Pi,uro i Don =ioQanni3
(O IH "on*ert Mozarta na d+orze z
udziaem modziutkie,o +iolon*zelisty
Nikolausa "ra-ta, -le*isty /o1anna
Priedri*1a 'rinza oraz /osep1y i Pranza
GaQera Dusk+3 Mozart +ykona
"on*ert -ortepiano+y DMdur I"M46;J3
Die Ent-ii1run, aus dem Serail D +
amber,u3
(4 IH Za udzia + kon*er*ie na d+orze
Mozart dosta (55 dukat+3
!biad z @i*1no+skim u rosy.skie,o
ambasadora ieosielskie,oM
ieozierskie,o, u ktre,o Mozart
du,o impro+izo+a na -ortepianie3
! iAMe. Neumann i @i*1no+ski
or,anizu.2 Lpo.edynek or,ano+yN
mi?dzy Mozartem i /o1annem
Wil1elmem Kassierem3 Nast?pnie *i2,
dalszy Lpo.edynkuN przy -ortepianie D
u ambasadora rosy.skie,o
$leksandra Mi*1a.lo+i*za
ieosielskie,o3 Wie*zorem + operze
D
Wol-,an, spotyka Ros? ManserQisi
ISandrin? z prapremiero+e,o
spektaklu + (;;4 roku .e,o
modzie0*ze. opery @a -inta
,iardinieraJ3
(; IH Wizyta u pier+sze,o rad*y
konsystorialne,o %1ristiana =ott-rieda
"mera, ktre,o sz+a,ierka, Doris
Sto*k, rysu.e sa+ny portret o+ko+y
Mozarta3 W tym samym *zasie /osep1
@an,e pra*u.e nad .esz*ze
sa+nie.szym portretem ole.nym
Mozarta3 'ortret ten Inieuko0*zonyJ do
nieda+na mylnie dato+ano na rok
(;973
(9 IH @i*1no+ski i Mozart +y.eCdCa.2
z Drezna, kieru.2* si? D Qia MiEnia,
!s*1atz, Wurzen D do @ipska3
75 IH 'rzy.azd do @ipska3 Wie*zorem
Wol-,an, ,ra u rektora mie.s*o+e,o
uni+ersytetu D doktora Ernsta
'latnera3
77 IH Impro+izu.e na or,ana*1 u >+3
&omasza3 /e,o ,rze przysu*1u.2 si?
"ari Priedri*1 =rner Ior,anistaJ i
/o1ann Priedri*1 Doles D kantor od
>+3 &omasza i byy u*ze0 /o1anna
Sebastiana a*1a3
76 IH Wy.azd z @ipska do 'o*zdamu3
74 IH 'rzy.azd do 'o*zdamu3 Mozart
zatrzyma si? u +altornisty "arla
&lirrs*1miedta + tz+3 lanken1ornM
Kaus3
7A IH Wol-,an, zapo+iada si? u krla
Pryderyka Wil1elma II, ktry s+o.emu
intendento+i do spra+ muzyki D
kompozytoro+i /eanM'ierre Duporto+i
D pole*a przy,oto+aF spotkanie z
Mozartem I+ tym samym dniu`J3
7) IH A +aria*.i -ortepiano+y*1 na
temat menueta Duporta I"M4;6J,
+ykonany*1
.uC +*zeEnie. + obe*noE*i krla +
-ormie impro+iza*.i3 IW +ydaniu
$rtarii z (;)7 roku .est ) +aria*.i3J
9)
65 IH
po*z2tek H
7 H
A H
9 H
(7 H
(; H
() H
76 H
7A H
79 H
6( H
7 HI
O HI
7 HII
(7D(O HII
(O HII
(; HII
konie* HII
HIII
() HIII
@i*1no+ski .edzie do erlina sam D
Wol-,an, zosta.e + 'o*zdamie3
"rl proponu.e Mozarto+i ;55
-loren+ za napisanie dla siebie
muzyki3
Uda.2*y si? do @ipska @i*1no+ski
nale,a, aby Mozart do nie,o do2*zyW3
Wy.azd Mozarta z 'o*zdamu3
Wol-,an, przy.eCdCa do @ipska i
pono+nie spotyka si? z @i*1no+skim3
! i9Me. + lipskim =e+and1ausie
akademia na bene-is Mozarta3
W pro,ramie 7 sym-onie Ina.pe+nie.
(5M45O i "M445J, d+a kon*erty
-ortepiano+e I"MO46 i "M456J, Pantaz.a
*Mmoll I"MO;4J i +aria*.e na
-ortepian I"M646 lub "M64OJ3 'oza
Mozartem +yst2pia teC /osep1a
Dusek, ktra +ykonaa d+ie .e,o arie
I"M454 i "M479J3
@i*1no+ski rozsta.e si? z Mozartem, od
ktre,o .ednak poCy*za (55
-loren+, i +ra*a sam do Wiednia3
! 4Me. rano Mozart +y.eCdCa z @ipska3
'od t2 sam2 dat2 umiesz*za
+ s+oim katalo,u krtki =i,ue =Mdur
na -ortepian I"M4;OJ, uprzednio
+pisany do sztambu*1a or,anisty "arla
Immanuela En,ela3
'rzy.azd do erlina3 Zatrzymu.e si? u
sztukatora Sartory Iprzy.a*iela
&urrs*1miedta z 'o*zdamuJ, potem u
Mosera3 Wie*zorem na przedM
sta+ieniu Die Ent-li1run, aus dem
Serail + operze, ,dzie spotyka si?
z @ud+i,iem &ie*kiem3
Samotny obiad + restaura*.i o,rodu
zoolo,i*zne,o, ,dzie pisze list do
"onstan*.i3 Wie*zorem D na kon*er*ie
s+o.e,o u*znia /o1anna NepoM
muka Kummla3
Wol-,an, ,ra na zamku + erlinie
przed krlo+2 Pryderyka3 /ak poda.e
Nissen, krl Pryderyk Wil1elm II *1*e
Mozarta zaan,aCo+aF na stale,
o-iaru.2* mu 6A55 -loren+ ro*znie, ale
Mozart te. bardzo korzystne.
o-erty nie przy.mu.e3
Wy.azd z erlina Qia Drezno, ,dzie
zno+u zatrzyma si? + Kotel de
'olo,ne Ina .eden +ie*zr i .edn2 no*J3
'rzy.azd do 'ra,i3
Wy.azd z 'ra,i3
!koo poudnia Wol-,an, dotar do
ro,atek Wiednia, ,dzie *zekaa na
nie,o "onstan*.a3 Razem z ni2 +ra*a
do domu3
"+artet smy*zko+y DMdur I"M4;4J
Ldla /e,o WysokoE*i "rla 'rusN3
Ko-demel odst?pu.e +eksel Mozarta
Ina sum? (55 -loren+J Mat1iaso+i
$nzenber,ero+i3
Sonata -ortepiano+a DMdur I"M4;AJ D
ostatnia sonata Mozarta3
"onstan*.a ma bardzo *1or2 stop?3
Wol-,an, prosi 'u*1ber,a o poCy*zk?
+ +ysokoE*i 455 -loren+3
'u*1ber, nie odpo+iada3
Zburzenie astylii D +ybu*1 Wielkie.
Re+olu*.i Pran*uskie.3
'ono+na proEba do 'u*1ber,a, ktry
tym razem Ite,o same,o dniaJ
+ysya Mozarto+i (45 -loren+3
"onstan*.a przeby+a na kura*.i +
aden pod Wiedniem3
Rondo $l desio, di *1i tSadora I"M4;;J
dla Perrarese] + Weselu Pi,ara
ma ono zast2piF ari? De1 Qieni Inr 7;J3
Wol-,an, .edzie do aden3
$rietta Un moto di ,ioia dla Perrarese
I"M4;)J] + Weselu Pi,ara ma
zast2piF ari? Henite in,ino**1iateQi Inr
(7J3
Wra*a do Wiednia, idzie do Pranza
Ko-era, potem na obiad do Perrarese,
a nast?pnie na prb? no+e. ins*eniza*.i
@e Nozze di Pi,aro3
Wra*a do aden3
)5
$ria $lma ,rand? dla @ouise
HilleneuQe I"M4;9J D przezna*zona
dla
opery %imarosy I due barani di Ro**a
$zzurra3
75 i 6( W ur,t1eater +zno+ienie @e
Nozze di Pi,aro pod batut2 /osep1a
Wei,la Iz no+ymi ariamiR "M4;; i "M
4;)J3
7 IG @e Nozze di Pi,aro pono+nie +
ur,t1eater3
g IG $rtaria +yda.e d+ie pieEniR Das
#eil*1en I"MO;AJ i Das @ied der
&rennun,
I"M4I)J3
A IG Wiede0ska premiera opery
%imarosy I due barani di Ro**a $zzurra
Iz ari2 MozartaR "M4;9J3
W ur,t1eater D @e Nozze di Pi,aro3
li IG
(6 IG
(; IG
Wzno+ienie opery %imarosy3
$ria S*1on la*1t der 1olde Pru1lin, I"M
4 95J dla /osep1y Ko-er,
z przezna*zeniem dla opery 'aisiella
%yrulik se+ilski +ysta+ione. te,o
dnia + niemie*kie. +ers.i .?zyko+e.
przez Emanuela S*1ikanedera
+ &1eater au- der Wiede03
() IG W ur,t1eater D pono+nie @e
Nozze di Pi,aro3
7; IG Don =ioQanni + Mann1eimie +
+ers.i niemie*kie., + przekadzie
%1ristiana =ottiieba Nee-e,o3
7) IG "+intet klarneto+y $Mdur na
klarnet, 7 skrzypie*, alt+k? i
+iolon*zel?
I"M49(J dla Stadlera3
6 G @e Nozze di Pi,aro + ur,t1eater3
!pera b?dzie .esz*ze po+trzona
) i 7O pa:dziernika3
D $rieR%<iW sd, *1i sd, Xual sia I"M497J
i Hado, me doQe` I"M496J dla @ouise
HilleneuQe3
(6 G Don =ioQanni + onn Ipo
niemie*kuJ3
(O G Don =ioQanni + &eatrze
Narodo+ym +Warsza+ieI+ +ers.i
+oskie.J
+ykonany przez zesp =uardasonie,o,
ale nie ten sam, ktry + 'radze
+zi2 udzia + prapremierze opery3 Z
prapremiero+e. obsady + Warsza+ie
+yst2pi tylko @ui,i assi + roli
tytuo+e.3 'onadto Epie+ali m3in3
$ntonia Spezioli IDonna ElQiraJ i
@ui,ia %respi IZerlinaJ3 'ier+sze
przedsta+ienie + .?zyku polskim I+
tuma*zeniu "azimierza rodziM
skie,oJ odbyo si? + Warsza+ie ;
mar*a (9(; roku3
7; G Don =ioQanni + Kambur,u I+
+ers.i niemie*kie.J3
6( G Mozarto+i +pisa si? do
sztambu*1a doktor $nton S*1mit13
4 GI W ur,t1eater pono+nie @e
Nozze di Pi,aro3
) GI W ur,t1eater << burbero di buon
*r? Martina y Solera, z +2*zon2 ari2
Mozarta %1i sd, *1i sd, Xual sia I"M497J
dla @ouise HilleneuQe3
(A GI "onstan*.a urodzia pi2te dzie*ko
D dzie+*zynk? $nn? Mari?, ktra
zmara + ,odzin? po urodzeniu3
74 GI >lub ksi?*ia "arla Qon
@i*1no+skie,o z 1rabiank2 %1ristine
&1un D
*rk2 1rabiny &1un, u*zenni*y
Mozarta3
7; GI W ur,t1eater D @e Nozze di
Pi,aro3
GII $ria R+ol,ete a lui lo s,uardo dla
Pran*es*a enu**ie,o I"M49OJ D
po*z2tko+o przezna*zona dla opery
%osi -an tutte I"M499J3
(7 menuet+ na orkiestr? I"M494J3
(7 ta0*+ niemie*ki*1 na orkiestr? I"M
49AJ3
"ontredans Der Sie, Qom Kelden
%obur, na orkiestr? I"M49;J3
77 GII Na kon*er*ie &o+arzyst+a
Muzy*zne,o $nton Stadler +ykona
"+intet klarneto+y $Mdur I"M49iJ,
m3in3 ze skrzypkiem /osep1em
Zistlerem3
Y GII @ist do 'u*1ber,a D Mozart
prosi o poCy*zenie O55 -loren+
obie*u.2*,
Ce odda .e po otrzymaniu 1onorarium
za =osi -an tutte3 'u*1ber, +ysya
655 -loren+3
6( GII W mieszkaniu Mozarta prba
%osi -an tutte, na ktr2 zostali
zaproszeni
tylko Mi*1ael 'u*1ber, i /ze- Kaydn3
(;)5
9( W ur,t1eater D @e Nozze di
Pi,aro3
75 I Mozart prosi 'u*1ber,a .esz*ze o
(55 -loren+ na komo przysze,o
1onorarium3 'u*1ber, +ysya podan2
k+ot?3
7( I ! loMe. + ur,t1eater Iz /ze-em
Kaydnem i 'u*1ber,iemJ na prbie
z orkiestr2 opery %osi -an tutte3
7A I W ur,t1eater prapremiera
d+uakto+e. opery bu--a %osi -an tutte
ossia
@a s*uola de,li amanti I"M499J do
libretta @orenza Da 'onte3 !bsadaR
$driana Perrarese del ene IPiordiii,iJ,
@ouise HilleneuQe IDorabellaJ,
Dorot1ea ussani IDespinaJ, Pran*es*o
enu**i I=u,liemoJ, Hin*enzio
%alQelsi IPerrandoJ, Pran*es*o ussani
IDon $l-onsoJ] dyry,o+a Mozart3
Konorarium kompozytoraR 755
dukat+3 Nast?pne przedsta+ienia
+ ur,t1eaterR 7A, 79 i 65 sty*znia oraz
; i ii lute,o3 'o przer+ie,
spo+odo+ane. Caob2 po z,onie
*esarza, oper? +zno+iono dopiero
+ *zer+*u3
i II W ur,t1eater D @e Nozze di
Pi,aro3
75 II Zmar *esarz /ze- II3 Z po+odu
Caoby na A ty,odni za+ieszono
dziaalnoEF +szystki*1 teatr+3
@ist do 'u*1ber,aR LNa.lepszy
przy.a*ieluW 'rosz? D .eEli pan moCe
D
przesaF mi, tylko na d+a dni, par?
dukat+N3 'u*1ber, posya 74
-loren+3
9 III W londy0skim przedsta+ieniu I+
%oQent =ardenJ opery komi*zne.
Williama S1ielda &1e %zar 'eer /o1n
annister i Elisabet1 illin,ton
+ykonali + dru,im ak*ie duet z Don
=ioQannie,oR @a *i darem la mano,
ze so+amiR LS1ould +orldly *ares
oppressin, En*ir*ie us +it1 +oes333N3
(6 III W Wiedniu obe.mu.e tron
*esarski, .ako @eopold III, brat
zmare,o
*esarza /ze-a II, +ielki ksi2C?
&oskanii3
konie* III Wra*a.2* od 'u*1ber,a,
Wol-,an, zasta.e + domu liE*ik od Han
S+ietena
Iza,inionyJ su,eru.2*y, Ce .e,o sytua*.a
na d+orze moCe teraz ule*
+yra:ne. popra+ie3 !zna*za to, Ce
no+y *esarz mianu.e ,o pier+szym
b2d: dru,im kapelmistrzem3 Dzieli si?
t2 +iadomoE*i2 z 'u*1ber,iem,
ktre,o zn+ prosi o poCy*zk? i posya
mu ksi2Ck? o Kandlu3 'u*1ber,
poCy*za mu (45 -loren+3
po*z2tek IH Mozart prosi 'u*1ber,a o
+i?ksz2 poCy*zk? na duCszy termin3
'u*1ber,
nie odpo+iada3
9 IH Wol-,an, pona+ia proEb?3
'u*1ber, +ysya 74 -loren+3
) IH $kademia u 1rabie,o /o1anna
"arla Kadika Isyna -eldmarszaka
$ndreasa
Qon KadikaJ D rad*y d+oru
+?,ierskie,o i malarza amatora3 !bok
Mozarta + kon*er*ie +zi?li udzia
skrzypek /o1ann aptist Qon Karin,
i Izape+neJ $nton Stadler3 W
pro,ramie m3in3 "+intet klarneto+y $M
dur
I"M49iJ Ldla StadleraN oraz
DiQertimentoM&rio EsMdur I"M4A6J Ldla
'u*1ber,aN3 'u*1ber, by zaproszony
na ten kon*ert3
76 IH 'ono+na proEba o poCy*zk?3
'u*1ber, +ysya 74 -loren+3
; H W ur,t1eater @e Nozze di Pi,aro3
Spektakl b?dzie po+trzony .esz*ze
ZZZN ) ma.a3
)7
Mozarta bol2 z?by i ,o+a3 Szuka
no+y*1 u*zni+3 %1*iaby .ak
na.szyb*ie. sko0*zyF kompono+anie
k+artet+ dla krla pruskie,o oraz
o,osiF subskryp*.? na seri? kon*ert+
abonamento+y*1 Iod *zer+*a do
+rzeEniaJ3
Zamierza zmieniF mieszkanie3
) H 'rosi 'u*1ber,a o no+2 poCy*zk?,
ponie+aC pe+nemu kup*o+i
IKo-demelo+i`J musi naty*1miast
oddaF (55 -loren+3 'u*1ber, +ysya
(55 -loren+3
"onstan*.a +y.eCdCa do aden na
kura*.? D ma *1or2 stop? i .est
+ *i2Cy3
"+artet smy*zko+y Mdur I"M49)J3
(A H Daremnie za*1odzi do 'u*1ber,a
+ nadziei uzyskania no+e. poCy*zki
i zaproszenia si? na obiad D nie zasta.e
,o + domu3
(; H @ist do 'u*1ber,aR L333nie
zna.du.2* pra+dzi+y*1 przy.a*i, b?d?
musia
poCy*zyF od li*1+iarzy I333J W te.
*1+ili tak bardzo .estem bez pieni?dzy,
Ce na +szystkie E+i?toE*i prosz?, Ceby
mi pan pom,N3 'u*1ber, +ysya
(45 -loren+3 D Wol-,an, ma d+*1
u*zni+, m3in3 /osep1a Eyblera3
() H W ur,t1eater kole.ne
przedsta+ienie @e Nozze di Pi,aro3
77 H Mi*1ael 'u*1ber, z Con2
zaproszeni do Mozart+ na kon*ert
kameralny3
W pro,ramie d+a k+artety LpruskieNR
DMdur I"M4;4J i Mdur I"M49)J3
i HI We Prei1aust1eater Ipro+adzonym
przez Emanuela S*1ikanederaJ Mozart
o,l2da oper? enedikta S*1aka Der Pali
ist no*1 +eit seltnerW
A HI W S*1+e*1at Ipod WiedniemJ,
dok2d zaprosili ,o rodzi*e /osep1a
Eyblera, Mozart .est na mszy +
mie.s*o+ym koE*iele para-ialnym,
,dzie
.e,o u*ze0, /osep1 Eybler dyry,u.e
+ykonaniem nieznane. bliCe. mszy,
a potem + domu Eybler+ na obiedzie3
Wzno+ienie przedsta+ie0 %osi -an
tutte + ur,t1eater3
Na kilka dni Wo-,an, .edzie do
"onstan*.i do aden, ,dzie Ina.pra+M
dopodobnie.J ko0*zy kompono+anie
trze*ie,o Lk+artetu dla krlaN D
PMdur I"M4)5J D ostatnie,o k+artetu
Mozarta3
(7 HI Wra*a do Wiednia, ,dzie
+ie*zorem dyry,u.e + ur,t1eater
oper2 %osi
-an tutte3
@ist do 'u*1ber,aR LMo.e k+artety
Io+o* *i?Ckie. pra*yJ musiaem
oddaF za Emieszn2 sum? I333J pisz?
sonaty na -ortepianN Idla ksi?Cni*zki
pruskie. PryderykiJ3 'u*1ber, +ysya
74 -loren+3
(6 HI /edzie do aden, ,dzie +
koE*iele -arnym zosta.e +ykonana .e,o
Msza
%Mdur I"M6I;J3
77 HI Zno+u %osi -an tutte +
ur,t1eater3 !pera b?dzie .esz*ze
po+trzona
A i (A lip*a3
HII Z ini*.aty+y i za namo+2 Han
S+ietena po+sta.2 opra*o+ania
Iprzeinstrumento+aniaJ oratori+
KandlaR KWHM;4 D Das $leTander-est
I"M4)IJ i KWHM;A D !de au- dem
Sankt %d*ilienta, I"M4)7J3
Y (7A HII W ur,t1eater D @e Nozze
di Pi,aro3
; HIII !statnie Iza Cy*ia MozartaJ,
.edenaste +iede0skie przedsta+ienie
opery
%osi -an tutte + ur,t1eater3
tO HIII @ist do 'u*1ber,a D Wol-,an,
.est *1ory i bez pieni?dzy3 'u*1ber,
posya (5 -loren+3
77 HIII @e Nozze di Pi,aro +
ur,t1eater3 Nast?pne przedst+ieniaR 6
i 74
+rzeEnia, ii pa:dziernika, O i 75
sty*znia oraz ) lute,o (;)(3 ':nie.
oper? ,rano .esz*ze +ielokrotnie Ido (5
lip*a (;)9J, ale +y2*znie
+ &eatrze przy "aryn*kie. ramie3
)6
Ce odda .e po otrzymaniu 1onorarium
za =osi -an tutte3 'u*1ber, +ysya
655 -loren+3
6( GII W mieszkaniu Mozarta prba
=osi -an tutte, na ktr2 zostali
zaproszeni
tylko Mi*1ael 'u*1ber, i /ze- Kaydn3
(;)5
9( W ur,t1eater D @e NC ze di
Pi,aro3
75 I Mozart prosi 'u*1ber,a .esz*ze o
(55 -loren+ na konto przysze,o
1onorarium3 'u*1ber, +ysya podan2
k+ot?3
7( I ! i*Me. + ur,t1eater Iz /ze-em
Kaydnem i 'u*1ber,iemJ na prbie
z orkiestr2 opery =osi -an tutte3
7A I W ur,t1eater prapremiera
d+uakto+e. opery bu--a =osi -an tutte
ossia
@a s*uola de,li amanti I"M499J do
libretta @orenza Da 'onte3 !bsadaR
$driana Perrarese del ene IPiordiii,iJ,
@ouise HilleneuQe IDorabellaJ,
Dorot1ea ussani IDespinaJ, Pran*es*o
enu**i I=u,liemoJ, Hin*enzio
%alQelsi IPerrandoJ, Pran*es*o ussani
IDon $l-onsoJ, dyry,o+a Mozart3
Konorarium kompozytoraR 755
dukat+3 Nast?pne przedsta+ienia
+ ur,t1eaterR 7A, 79 i 65 sty*znia oraz
; i ii lute,o3 'o przer+ie,
spo+odo+ane. Caob2 po z,onie
*esarza, oper? +zno+iono dopiero
+ *zer+*u3
l II W ur,t1eater D @e Nozze di
Pi,aro3
75 II Zmar *esarz /ze- II3 Z po+odu
Caoby na A ty,odni za+ieszono
dziaalnoEF +szystki*1 teatr+3
@ist do 'u*1ber,aR LNa.lepszy
przy.a*ieluW 'rosz? D .eEli pan moCe
D
przesaF mi, tylko na d+a dni, par?
dukat+N3 'u*1ber, posya 74
-loren+3
9 III W londy0skim przedsta+ieniu I+
%oQent =ardenJ opery komi*zne.
Williama S1ielda &1e %zar 'eer /o1n
annister i Elisabet1 illin,ton
+ykonali + dru,im ak*ie duet z Don
=ioQannie,oR @a *i darem la mano,
ze so+amiR LS1ould +orldly *ares
oppressin, En*ir*ie us +it1 +oes333N3
(6 III W Wiedniu obe.mu.e tron
*esarski, .ako @eopold III, brat
zmare,o
*esarza /ze-a II, +ielki ksi2C?
&oskanii3
konie* III Wra*a.2* od 'u*1ber,a,
Wol-,an, zasta.e + domu liE*ik od Han
S+ietena
Iza,inionyJ su,eru.2*y, Ce .e,o sytua*.a
na d+orze moCe teraz ule*
+yra:ne. popra+ie3 !zna*za to, Ce
no+y *esarz mianu.e ,o pier+szym
b2d: dru,im kapelmistrzem3 Dzieli si?
t2 +iadomoE*i2 z 'u*1ber,iem,
ktre,o zn+ prosi o poCy*zk? i posya
mu ksi2Ck? o Kandlu3 'u*1ber,
poCy*za mu (45 -loren+3
po*z2tek IH Mozart prosi 'u*1ber,a o
+i?ksz2 poCy*zk? na duCszy termin3
'u*1ber,
nie odpo+iada3
9 IH Wol-,an, pona+ia proEb?3
'u*1ber, +ysya 74 -loren+3
) IH $kademia u 1rabie,o /o1anna
"arla Kadika Isyna -eldmarszaka
$ndreasa
Qon KadikaJ D rad*y d+oru
+?,ierskie,o i malarza amatora3 !bok
Mozarta + kon*er*ie +zi?li udzia
skrzypek /o1ann aptist Qon Karin,
i Izape+neJ $nton Stadler3 W
pro,ramie m3in3 "+intet klarneto+y $M
dur
I"M49iJ Ldla StadleraN oraz
D+ertimentoM &rio EsMdur I"M4A6J Ldla
'u*1ber,aN3 'u*1ber, by zaproszony
na ten kon*ert3
76 IH 'ono+na proEba o poCy*zk?3
'u*1ber, +ysya 74 -loren+3
; H W ur,t1eater @e Nozze di Pi,aro3
Spektakl b?dzie po+trzony .esz*ze
) ma.a3
)7
)H
iAH
(; H
i) H
77 H
i HI
AHI
(7 HI
(6 HI
77 HI
HII
7O i 7A HII
; HIII
(O HIII
77 HIII
Mozarta bol2 z?by i ,o+a3 Szuka
no+y*1 u*zni+3 %1*iaby .ak
na.szyb*ie. sko0*zyF kompono+anie
k+artet+ dla krla pruskie,o oraz
o,osiF subskryp*.? na seri? kon*ert+
abonamento+y*1 Iod *zer+*a do
+rzeEniaJ3
Zamierza zmieniF mieszkanie3
'rosi 'u*1ber,a o no+2 poCy*zk?,
ponie+aC pe+nemu kup*o+i
IKo-demelo+i`J musi naty*1miast
oddaF (55 -loren+3 'u*1ber, +ysya
(55 -loren+3
"onstan*.a +y.eCdCa do aden na
kura*.? D ma *1or2 stop? i .est
+ *i2Cy3
"+artet smy*zko+y Mdur I"M49)J3
Daremnie za*1odzi do 'u*1ber,a +
nadziei uzyskania no+e. poCy*zki
i zaproszenia si? na obiad D nie zasta.e
,o + domu3
@ist do 'u*1ber,aR L333nie zna.du.2*
pra+dzi+y*1 przy.a*i, b?d? musia
poCy*zyF od li*1+iarzy I333J W te.
*1+ili tak bardzo .estem bez pieni?dzy,
Ce na +szystkie E+i?toE*i prosz?, Ceby
mi pan pom,N3 'u*1ber, +ysya
(45 -loren+3 D Wol-,an, ma d+*1
u*zni+, m3in3 /osep1a Eyblera3
W ur,t1eater kole.ne przedsta+ienie
@e Nozze di Pi,aro3
Mi*1ael 'u*1ber, z Con2 zaproszeni do
Mozart+ na kon*ert kameralny3
W pro,ramie d+a k+artety LpruskieNR
DMdur I"M4;4J i Mdur I"M49)J3
We Prei1aust1eater Ipro+adzonym
przez Emanuela S*1ikanederaJ Mozart
o,l2da oper? enedikta S*1aka Der Pali
ist no*1 +eit seltnerW
W S*1+e*1at Ipod WiedniemJ, dok2d
zaprosili ,o rodzi*e /osep1a
Eyblera, Mozart .est na mszy +
mie.s*o+ym koE*iele para-ialnym,
,dzie
.e,o u*ze0, /osep1 Eybler dyry,u.e
+ykonaniem nieznane. bliCe. mszy,
a potem + domu Eybler+ na obiedzie3
Wzno+ienie przedsta+ie0 =osi -an
tutte + ur,t1eater3
Na kilka dni Wo-,an, .edzie do
"onstan*.i do aden, ,dzie Ina.pra+M
dopodobnie.J ko0*zy kompono+anie
trze*ie,o Lk+artetu dla krlaN D
PMdur I"M4)5J D ostatnie,o k+artetu
Mozarta3
Wra*a do Wiednia, ,dzie +ie*zorem
dyry,u.e + ur,t1eater oper2 =osi
-an tutte3
@ist do 'u*1ber,aR LMo.e k+artety
Io+o* *i?Ckie. pra*yJ musiaem
oddaF za Emieszn2 sum? I333J pisz?
sonaty na -ortepianN Idla ksi?Cni*zki
pruskie. PryderykiJ3 'u*1ber, +ysya
74 -loren+3
/edzie do aden, ,dzie + koE*iele
-arnym zosta.e +ykonana .e,o Msza
%Mdur I"M6I;J3
Zno+u =osi -an tutte + ur,t1eater3
!pera b?dzie .esz*ze po+trzona
A i (A lip*a3
Z ini*.aty+y i za namo+2 Han S+ietena
po+sta.2 opra*o+ania
Iprzeinstrumento+aniaJ oratori+
KandlaR KWHM;4 D Das $leTander-est
I"M4)IJ i KWHM;A D !de au- dem
Sankt %d*ilienta, I"M4)7J3
W ur,t1eater D @e Nozze di Pi,aro3
!statnie Iza Cy*ia MozartaJ, .edenaste
+iede0skie przedsta+ienie opery
=osi -an tutte + ur,t1eater3
@ist do 'u*1ber,a D Wol-,an, .est
*1ory i bez pieni?dzy3 'u*1ber,
posya (5 -loren+3
@e Nozze di Pi,aro + ur,t1eater3
Nast?pne przedst+ieniaR 6 i 74
+rzeEnia, ii pa:dziernika, O i 75
sty*znia oraz ) lute,o (;)(3 ':nie.
oper? ,rano .esz*ze +ielokrotnie Ido (5
lip*a (;)9J, ale +y2*znie
+ &eatrze przy "aryn*kie. ramie3
)6
/osep1a Ko-er Ina.starsza siostra
"onstan*.iJ urodzia *rk?, r+nieC
/osep1?, ktra zostanie Epie+a*zk2 i
.ako /osep1a Kni, Ipo m?CuJ
b?dzie Epie+aF i odnosiF +ielkie
suk*esy m3in3 + "arntnertort1eater3
We Prei1aust1eater premiera opery Ido
libretta S*1ikanedera D dyrektora
teatruJ Der Stein der Weisen oder Die
Zauberinsel, dla ktre. Mozart
zinstrumento+a duet Nun liebes
Weib*1en, zie1st mit mir I"MA74J3
Muzyk? do opery skompono+ali
enedikt S*1ak, Pranz GaQer =erl
i /o1ann aptist Kenneber,3
W erlinie D @e Nozze di Pi,uro +
+ers.i niemie*kie. IDie Ko*1zeit des
Pi,uro D + tuma*zeniu %1ristiana
$u,usta HulpiusaJ3
Mozart zasta+ia + lombardzie .akieE
rodzinne przedmioty, Ceby zdobyF
pieni2dze na podrC do Prank-urtu3
'odrC do Prank-urtu I76 IGD(5 GI
(;)5J
Wasnym Isi*WJ po+ozem Ize
zmiennymi ko0mi na sta*.a*1
po*zto+y*1J
+ to+arzyst+ie s+e,o sz+a,ra Pranza
Ko-era i suC2*e,o I/ze-a`J .edzie
do Prank-urtu nad Menem, ,dzie ma.2
si? odbyF uro*zystoE*i korona*y.ne
@eopolda II na *esarza Ina ktre .ako
nad+orny kompozytor *esarza
po+inien byF o-i*.alnie zaproszony,
le*z z niezrozumiay*1 po+od+
zaproszony nie zostaJ3 Mozart po.e*1a
do Prank-urtu nieo-i*.alnie, .ako
osoba pry+atna3 &rasa podrCy
ILbardzo przy.emne.NJ +iedzie przez
E-erdin, IdziE dzielni*a @inzuJ,
Ratyzbon?, Norymber,?, Wlirzbur,,
$s*1a--enbur, i Sa*1sen1ausen IdziE
dzielni*a Prank-urtuJ3 'odrC
z trzema tylko no*le,ami tr+aa A dni3
! iMe. po poudniu przy.azd do
Prank-urtu, ,dzie po sp?dzeniu
pier+sze.
no*y + oberCy Zu den drei Rindern,
dru,ie. D + oberCy Zum +eissen
S*1+an, zamieszku.2 u aktora /o1anna
Keinri*1a 1ma Iprzy "alba*1er
=asse (5J pa*2* 65 ,ulden+ za
miesi2*3
'od nieobe*noEF Mozarta "onstan*.a Iz
synkiemJ przepro+adza si? do
no+e,o Iostatnie,o za Cy*ia
Wol-,an,aJ mieszkania D przy
Rau1enstein,asse );5 IdziE nr AJ, na I
pi?tro tz+3 Domku "aisera
I"leine "aiser1ausJ D od naz+iska
pier+sze,o +aE*i*iela3 yo to
trzynaste +iede0skie mieszkanie
Mozarta3 "omorne +ynosio 665
-loren+ ro*znie3
!biad u Pranza S*1+eitzera D
+ielkie,o bankiera z Prank-urtu,
entuz.asty Mozarta3
Do Prank-urtu przyby+a *esarz
@eopold II +raz ze E+it2 I+ ktre.
zna.du.e si? m3in3 kapellmeister
$ntonio SalieriJ3
L/esz*ze tu +i?ksi dusi,rosze niC +
WiedniuN IMozart do ConyJ3
"orona*.a @eopolda II na *esarza3
We Prank-ur*ie D trupa /o1anna
1ma +ysta+ia Die Ent-li1run, ans
dem Serail3
W &eatrze Mie.skim Prank-urtu
Iur,t1eaterJ +ielka akademia
Mozarta,
ktry ,ra na -ortepianie Steina3 W
pro,ramie D d+a kon*erty
-ortepiano+eR PMdur I"MO4)J i DMdur
I"M46;J, p:nie. naz+ane
Lkorona*y.nymiN, oraz impro+iza*.e3
$kademi? rozpo*z?a sym-onia
Mozarta I.edna z trze*1R "M7);, "M6I)
lub "M694J3 Do*1d z kon*ertu
by ra*ze. mizerny3
Statkiem po Duna.u Mozart pynie do
Mo,un*.i, ,dzie zatrzyma si?
+ 1otelu $rnsber,er Iprzy
S*1uster,asse O4J3
"on*ert + paa*u ksi?*ia Pranza de
'aula =unda**ara I %olloredo Ibrata
)O
7( G
76 G
7O G
74 G
7) G
OG(
AG(
loGI
(OG((
75G((
GII
ksi?*ia ar*ybiskupa Salzbur,a
Kieronima %olloredoJ D kur-irsta MoM
,un*.i3 'ra+dopodobnie Mozart za,ra
te same d+a kon*erty -ortepianoM
+e, *o +e Prank-ur*ie3
Z Mo,un*.i Izn+ statkiem`J do
Mann1eimu3
Mozart na prbie ,eneralne. Wesela
Pi,ara + +ers.i niemie*kie.3
Z Mann1eimu +y*ie*zka do
S*1+etzin,en3 Wie*zorem po+rt do
Mann1eimu D na premier? Die
Ko*1zeit des Pi,aro3
Wy.azd z Mann1eimu i podrC D Qia
ru*1sal, %annstatt, =ppin,en,
Ulm i =unzbur, D do $u,sbur,a3
Robert May 5SReilly D an,ielski
impresario D napisa do Mozarta
list, + ktrym proponu.e mu przy.azd
do @ondynu + pier+szym k+artale
(;)( roku i skompono+anie d+*1
oper za 655 -unt+ szteriin,+3
Mozart z propozy*.i nie skorzysta3
W Mona*1ium Mozart od+iedza
stary*1 przy.a*iR %annabi*1a,
Ramma,
Mar*1anda, ro*1arda3
"on*ert + paa*u kur-irsta "arola
&eodora + obe*noE*i krla Neapolu
Perdynanda i .e,o maConki3
Wy.azd z Mona*1ium do Wiednia Qia
@inz3
'o+rt do Wiednia D do no+e,o
mieszkania przy Rau1enstein,asse3
'od zasta+ mebli domo+y*1 Wol-,an,
poCy*za od kup*a Keinri*1a
@a*kenba*1era (555 -loren+ Ina 4
pro*entJ3 Du, z+r*i przed Emier*i23
'oCe,nalny obiad /ze-a Kaydna i
/o1anna 'etera Salomona, ktrzy
naza.utrz +y.eCdCa.2 do $n,lii3 W
@ondynie Kaydn b?dzie 7 sty*znia3
W erlinie D Don =ioQanni + +ers.i
niemie*kie. I+ tuma*zeniu
Priedri*1a @ud+i,a S*1rderaJ, te.
same., ktra bya +ysta+iona 7;
pa:dziernika (;9) + Kambur,u3 Na
przedsta+ieniu by krl Pryderyk
Wil1elm II3 !bsada premiery
berli0skie.R Priederike Unzelmann D
p:nie. et1mann IDonna $nnaJ,
Mariann? Kellmut1 IDonna ElQiraJ,
Kenriette aranius D p:nie. Rietz
IZerlinaJ, Priedri*1 "ari @ippert
IDon /uanJ, Kerr "aselitz I"omandorJ,
%1ristian enda IDon !ttaQioJ,
"ari Wil1elm Perdinand Unzelmann
I@eporelloJ, %1ristian randl
IMasettoJ3
"+intet smy*zko+y DMdur I"M4)6J3
$da,io -Mmoll i $lle,ro PMdur na
me*1ani*zne or,any I"M4)OJ3
(;)(
4(
(OW
76(
7)(
4 II
(7 II
"on*ert -ortepiano+y Mdur I"M4)4J
ostatni kon*ert -ortepiano+y
Mozarta3
&rzy pieEniR Se1nsu*1t na*1 dem
Pru1lin, I"M4)AJ] Im Pru1lin,san-an,
I"M4);J] Das "inderspiel I"M4)9J3
Wiosn2 (;)( zostan2 one +ydane
przez I,naza $lberta z podtytuemR
L@iedersammlun, -ur "inder und
"inder-reunde am %laQierN3
A menuet+ Lna bal reduto+yN I"M
4))J3
A ta0*+ niemie*ki*1 I"MAooJ3
O menuety I"MAoiJ
O ta0*e niemie*kie I"MA57J
7 kontredanse I"MA56J3
7 menuety I"MA5OJ
7 ta0*e niemie*kie I"MA54J3
)4
A @endler+ I"MAoAJ
"ontredans << trion-o delie done I"M
A5;J3
Pantaz.a -Mmoll na me*1ani*zne or,any
IEin !r,elMStu*k -ur eine U1r
"MAo9J3
$kademia na bene-is klarne*isty
/osep1a eera + Sali /a1na
IrestauratoraJ
przy Kimmelp-ort,asse, z udziaem
$lo.zy @an,e i Mozarta, ktry +ykona
"on*ert -ortepiano+y Mdur I"M4)4J D
ostatni publi*zny kon*ert Mozarta
"ontredans Die @eyerer albo @es -illes
mali*ieuses I"MAioJ, +*zeEnie.
+ykorzystany .ako -ina *yklu 4
kontredans+ I"MA5)J, a potem takCe
.ako
&anie* niemie*ki z triem
zatytuo+anym Die @eyerer I"MAnJ3
Waria*.e -ortepiano+e na temat LEin
Weib ist das 1errii*1ste Din,N
Itemat enedikta S*1aka lub /osep1a
=erlaJ D "MAi63
$rtaria +ydal I+ opra*o+aniu na
-ortepianJ (7 ta0*+ niemie*ki*1 I"M
Aoo
A57 i A54J oraz (7 menuet+ I"M4)),
A5( i A5OJ3
Krabia /osep1 Deym Qon Str:iteC alias
Miiller ot+iera + Wiedniu
Mauzoleum marszaka @audona, ,dzie
*o tydzie0 .est +ykony+ana na
me*1ani*zny*1 or,ana*1 Pantaz.a -M
moll I"MAo9J .ako muzyka Caobna3
"+intet smy*zko+y EsMdur I"MAIOJ3
@ist do 'u*1ber,aR Mozart prosi o
poCy*zenie D do *zasu +ypa*enia mu
75 k+ietnia k+artalne. pens.i D
Ld+udziestu paru ,ulden+N3 'u*1ber,
+ysya 65 ,ulden+3
$kademia &o+arzyst+a Muzy*zne,o,
+ *zasie ktre. +ykonano L+ielk2
sym-oni? MozartaN ISym-onia ,Mmoll,
"M445, + +ers.i z klarnetamiJ,
a $lo.za @an,e Epie+aa m3in3 ari? No,
no *1e non sei *apa*e I"MOI)J3
HiQiamo -eli*i D *1r -inao+y do
opery Sartie,o @e ,elosie yillane
I"MAi4 D za,inionyJ3
Mozart zaprasza 'u*1ber,a na kon*ert
kameralny u 1o-rata Pranza
Salesa Qon =reinera Iprzy Me1i,rubeJ3
Z+ra*a si? do ra.*+ mie.ski*1 o
po+ierzenie mu Ibez Cadne,o
+yna,rodzeniaJ -unk*.i zast?p*y
or,anisty + katedrze, ponie+aC
or,anista
@eopold Ko-mann .est *zo+iekiem
s*1oro+anym i + podeszym +ieku3
W Warsza+ie D u*1+alenie
"onstytu*.i 6 ma.a3
$ndante PMdur na me*1ani*zne or,any
I$ndante -ur eine Walze in eine
kleine !r,el D "MAiAJ3
Wadze miasta z,adza.2 si? na
propozy*.? Mozarta D po+ierza.2 mu
-unk*.? zast?p*y @eopolda Ko-manna
Ibez Cadne,o +yna,rodzeniaJ, tym
niemnie. po e+entualnym z,onie
or,anisty suk*es.a Mozarta na .e,o
mie.s*e byaby niemal automaty*zna
I.ak +iadomo Ko-mann przeCy
MozartaJ3
$da,io *Mmoll i Rondo %Mdur na
1armonik? szklan2, -let, ob. i alt+k?
lub +iolon*zel? I"MAiyJ D dla
Marianny "ir*1,assner3
"onstata*.a zn+ .edzie do aden na
kura*.? Iz synkiem i zape+ne
z Pranzem GaQerem Sussmayrem,
kompozytorem, u*zniem MozartaJ3
Mozart z+alnia suC2*2 @eonor? i kilka
kole.ny*1 no*y sp?dza u +altorM
nisty /osep1a @eut,eba3
Z Sussmayrem na obiedzie +
restaura*.i 'od W?,iersk2 "oron2,
potem
na przedsta+ieniu opery komi*zne.
$nton bei Ko-e oder Das Namens-est
+e Prei1aust1eater3
Na obiedzie u S*1ikanedera3
Wol-,an, .edzie Lna .eden dzie0N do
"onstan*.i do aden3
! +p do 4Me. rano .est .uC na no,a*13
LZ nud+N komponu.e ari? $lles
)A
6 HII
4 HII
io HII
(7 HII
7A HII
() HIII
7O HIII
79 HIII
-u1it der @iebe Preunden Ido opery Die
ZauberM-lot? D "MA75<I6J3 Zabie,a
o poCy*zk? Lu pe+ne. osobyN3
Wie*zorem + &eatrze + @eopoidstadt
o,l2da sin,spiel "aspar der Pa,ottist
oder Die Zauberzit1er Wenzela
Mullera, p:nie. na kola*.i +
restaura*.i 'od W?,iersk2 "oron23
Na.pier+ +izyta u mar,rabie,o Pranza
@ud+i,a Monte*u*ule,o, nast?pM
nie IdaremnieJ Lu pe+ne. osobyN3
!biad u barona $loisa Qon Re*1ber,M
Rot1enloeQena3
(7 HI
Wol-,an, .edzie do "onstan*.i do
aden3
(6 HI
i9HI
76 HI
74 HI
Motet $Qe, Qerum *orpus I"MAi)J D dla
$ntona Stolla3
'o+rt do Wiednia3
Mozart +sta.e o 4Me. rano, idzie do
Re*1ber,a, aby zrobiF ka+a
@eut,ebo+i Iktry mieszka + tym
samym domuJ3 'isze list do 'u*1ber,a
z proEb2 o poCy*zk?3 'u*1ber, +ysya
74 -loren+3
oCe %iao D Mozart bierze udzia +
pro*es.i + koE*iele pi.ar+3
7A HI
7 HII
S+o.e,o syna %arla &1omasa zamierza
oddaF pi.arom na nauk? i +yM
*1o+anie3
!d+iedza ,o Lkilku $n,lik+, ktrzy
nie *1*ieli +y.e*1aF z Wiednia,
zanim si? z nim nie zoba*z2N3
@ist do "onstan*.i D prosi, aby
Slissmayr Iktry .est + adenJ
przysa mu naty*1miast I akt Die
Zauber-ite, ,dyC *1*e ,o zinstrumenM
to+aF3
Na obiedzie u S*1ikanedera3
!biad u 'u*1ber,+3
"onstan*.i, ktra .est + potrzebie,
+ysya 6 -lorenyR L/utro dostaniesz
+i?*e.333N3
"ola*.a + restaura*.i 'od W?,iersk2
"oron23
Z +izyt2 u barona Wetzlara3
Wol-,an, zno+u + aden u
"onstan*.i3 W tamte.szym koE*iele
-arnym
.est +ykonana .e,o Msza Mdur I"M
7;4J3
W Wiedniu3 'rosi listo+nie Stolla, aby
+ypoCy*zy mu partytur? .e,o
+asne. mszy oraz =radual Mi*1aa
Kaydna, ponie+aC obie*a .e +ykonaF
u pi.ar+3
Eine kleine deuts*1e "antat? I"MAi)J
dla 1amburskie,o nau*zy*iela
'ranza Keinri*1a Zie,en1a,ena3
!pera Die Zauber-ite .est .uC ,oto+a,
brak tylko u+ertury3
"onstan*.a urodzia szste dzie*ko D
*1op*a Pranza GaQera Wol-,an,a3
Naza.utrz zosta o*1rz*zony + katedrze
>+3 Ste-ana3 'rzyszy pianista,
kompozytor i peda,o,, +yst?pu.2*y
pod pseudonimem Iimieniem o.*aJ
Wol-,an, $madeus Mozart, zna*zn2
*z?EF Cy*ia sp?dzi +e @+o+ie, st2d
z+any l+o+skim Mozartem3 Zmar +
"arisbadzie I"arloyy HaryJ
+ (9OO3
W &eatrze przy "aryn*kie. ramie
akademia na bene-is Marianny
"ir*1,assner D +irtuozki 1armoniki
szklane.3 W pro,ramieR $da,io
*Mmoll i Rondo %Mdur na 1armonik?
szklan2, -let, ob. i alt+k? I"MAl;J3
&rze*ia podrC do 'ra,i I7O HIIID(4
IG (;)(J
Wol-,an,, "onstan*.a i Slissmayr .ad2
do 'ra,i na premier? opery @a
*lemenza di &ito I"MA7IJ3 AMletni %ari
&1omas na *zas nieobe*noE*i
rodzi*+ zosta.e oddany na pens.? do
rodziny + pod+iede0skie. mie.sM
*o+oE*i 'er*1toidsdor-3
'rzy.azd do 'ra,i3 Mie.s*e pobytu
Mozart+ + 'radze nie .est znane3
);
"alendarium
Wiadomo, Ce Mozart by+a Ii *zasem
no*u.eJ + +illi ertramka D3
,oE*innym domu maCe0st+a DuSk+
na przedmieE*iu 'ra,i3
Do 'ra,i przyby+a *esarz @eopold II
ze E+it23
'rzyby+a *esarzo+a Maria @uiza Ize
E+it2J3
7) HIII
65 HIII
7 IG
W &eatrze Narodo+ym + 'radze IdziER
&yloQo diQadlo przy helezna
uli*e ((J na przedsta+ieniu Don
=ioQannie,o z udziaem &eresy Saperki
+ roli Donny $nny i %ateriny ondini
Epie+a.2*e. parti? Zerliny3 'oErd
li*zny*1 arystokraty*zny*1 su*1a*zy
.est *esarz i *esarzo+a3
'o*z2tek uro*zystoE*i korona*y.ny*1
@eopolda II IE1r1uldi,un,J + kaM
tedrze >+3 Wita, uE+ietniony*1 m3in3
muzyk2 MozartaR o--ertoriurn
Miseri*ordias Domini I"M777J pod
dyrek*.2 $ntonia Salierie,o3
W praskie. katedrze >+3 Wita ,+ne
uro*zystoE*i korona*y.ne *esarza M
@eopolda II na krla %ze*13 Zostaa
+ykonana msza Mozarta I.edna
z d+*1 naz+any*1 z te,o po+odu
Lkorona*y.nymiNR "M6I; lub "M66;J,
oraz o--ertorium Iby to z *a2
pe+noE*i2 motet Splendente te, Deus
D "3 i
$n1Mi7i, b?d2*y +sp*zesn2 aranCa*.2
pier+sze,o *1ru S*1on +ei*1et l
dir, Sonne z &1amos, "ni, in $,ypten,
"M6O4J3 Dyry,o+a $ntonio Salieri3 ]
O IG
A IG
Wie*zorem + &eatrze Narodo+ym D
prapremiera opery @a *lemenza
di &ito Iaaska+oEF &ytusa, "MA7iJ do
libretta Metastaz.a, ktre zaadapM
to+a %aterino Mazzola3 Dyry,o+a od
kla+esynu Mozart3 !bsad? te,o
przedsta+ienia stano+iliR $ntonio
a,lioni I&itoJ, Maria Mar*1ettiM
Pantozzi I#itelliaJ, Si,nora $ntonim
ISeryillaJ, Domeni*o edini ISestoJ,
%arolina 'erini I$nnioJ, =aetano
%ampi I'ublioJ3 !be*ny by *esarz
z rodzin2 i z *aym d+orem oraz k+iat
arystokra*.i praskie.3
Ze +z,l?du na okoli*znoE*i opera
zostaa naz+ana Loper2 korona*y.n2N
I/"ronun,sM!perJ3 cLIn o**asione di
sollenizzare U ,iorno
dellSin*oronazione
di sua Maesta (SImperatore @eopoldo
IIN D ,osi tekst na stronie
tytuo+e. libretta +ydane,o z okaz.i
premieryJ3
!statnie przedsta+ienie odb?dzie si? +
tym samym teatrze 65
+rzeEnia (;)(3
Krabia "ari Qon Zinzendor-, obe*ny na
premiero+ym przedsta+ieniu,
zanoto+a + s+oim dziennikuR L! 4Me.
+ &eatrze na Starym MieE*ie I333J
%esarz ze s+2 E+it2 z.a+i si? dopiero o
+p do 9Me. D ura*zono nas
na.nudnie.szym spektaklem D @a
*lemenza di &ito I333JN3
$r*yksi?Cna Maria $nna otrzymu.e
,odnoEF ksieni Ce0skie,o klasztoru
krle+skie,o + 'radze3 W trak*ie
uro*zystoE*i + kapli*y klasztorne.
muzy*y d+ors*y Ipod dyrek*.2 $ntonia
Salierie,oJ +ykonali na.krtsz2
9 IG
) IG
(5 IG
(7 IG
msz? Mozarta, tz+3 L'i**olominiM
MesseN I"M749J3
W *zasie pobytu + 'radze Mozart
parokrotnie od+iedzi prask2 loC?
maso0sk2 LUur Wa1r1eit und Eini,keitN
I'ra+da i /ednoEFJ3 W trak*ie
ostatnie. z ty*1 +izyt
Ina.pra+dopodobnie. ) +rzeEniaJ
zostaa +ykonana
na *zeEF Mozarta .e,o +asna kantata
maso0ska Die Maurer-reude I"MO;(JM,
W &eatrze Narodo+ym +ysta+iono
Ipra+dopodobnieJ zno+u aaska+oEF
&ytusa3
W katedrze >+3 Wita D uro*zystoE*i
korona*y.ne *esarzo+e. MarN
@uizy, korono+ane. na krlo+2 %ze*13
W trak*ie ty*1 uro*zystoE*i
zostaa +ykonana Ipod batut2
Salierie,oJ dru,a msza Lkorona*y.na
Mozarta I"M66;J, a moCe r+nieC i
pier+sza I"M6I;J3 Wie*zorel!
+ &eatrze Narodo+ym odbya si? ,ala
Iuro*zysta kola*.aJ i bal z muzyM
Mozarta Imenuety i ta0*e niemie*kieJ3
(4 IG 'o+rt Mozarta do Wiednia3
9G
)G
ii G
(6 G
(O G
lA G
AG(
i;)S
$ndrie. "irio+i*z Razumo+ski, zi?F
1rabiny Wil1elminy &1un
Ip:nie.szy ksi2C? i pose rosy.ski +
WiedniuJ zamierza zapropono+aF
Mozarto+i +y.azd do Ros.i na
zaproszenie ksi?*ia =ri,ori.a $leksandM
ro+i*za 'otiomkina3
Marsz kapan+ I"MA75<)J i u+ertura
do Die Zauber-ite3
W &1eater au- der Wiede0 Iina*ze.
z+anym Prei1aust1eaterJ D
prapremiera d+uakto+e. opery Die
Zauber-ite I%zarodzie.ski -let, "MA75J
do libretta Emanuela S*1ikanedera3
Dyry,o+a Mozart, a obsad?
przedsta+ienia stano+iliR Pranz GaQer
=erl ISarastroJ, enedikt S*1ak
I&arninoJ, /osep1a Ko-er I"rlo+a
No*yJ, $nna =ottiieb I'aminaJ,
Emanuel S*1ikaneder I'apa,enoJ,
/o1ann /osep1 Nouseul IMonostatosJ3
79 IG
65 IG
Daty kole.ny*1 Ibardzo li*zny*1J
przedsta+ie0 nie za+sze s2 znane
dokadnie3
W Dre:nie D %osi-an tutte +
+ykonaniu trupy =uardasonie,o3
"onstan*.a +ra*a do aden3
4G
;G
Wol-,an, Lsam z sob2N ,ra d+ie partie
+ bilard, potem sprzeda.e
s+o.e,o konia Isi*WJ, pali -a.k? Isi*WJ,
instrumentu.e "on*ert klarneto+y
I"MA77J dla Stadlera, a +ie*zorem idzie
do teatru $u- der Wiede0 na
przedsta+ienie opery Die Zauber-ite,
ktre. suk*es i popularnoEF z dnia
na dzie0 rosn23
Na obiedzie u Pranza Ko-era, a
+ie*zorem + &1eater au- der Wiede0
na
s+oim %zarodzie.skim<le*ie3
H pi.ar+ na obiedzie I+
przykoE*ielnym klasztorze na
/osep1stadtJ3
Wie*zorem razem z teE*io+2 I%a*ili2
WeberJ na przedsta+ieniu Die
Zauber-ite + &1eater au- der Wiede03
Zno+u na Die Zauber-ite D tym
razem + to+arzyst+ie Sussmayra
i Stolla3
Z Pranzem Ko-erem Wol-,an, .edzie
do 'er*1toidsdor-u po %arla
&1omasa3
Wie*zorem z $ntonio Salierim i
%aterin2 %aQalieri + &1eater au- der
Wiede0 na przedsta+ieniu Die
Zauber-ite3
&e,o same,o dnia +ysta+iono +
Weimarze Die Ent-u1run, aus dem
Serail3
Mozarta od+iedzi /osep1 @eut,eb D
razem spoCy+a.2 obiad3
Wol-,an, pisze list do "onstan*.i D
ostatni za*1o+any list Mozarta3
Razem z synkiem %arlem &1omasem
.edzie do aden do "onstan*.i3
W 'radze + &eatrze Narodo+ym
kon*ert $ntona Stadlera na .e,o
+asny bene-is3 Stadler po raz pier+szy
+ykona skompono+any dla
nie,o "on*ert klarneto+y $Mdur I"M
A77J3
7OMe przedsta+ienie opery Die
Zauber-ite przy +*i2C niesabn2*ym
zaintereso+aniu3
"ari Qon Zinzendor- by na tym
przedsta+ieniu i zapisa + s+oim
dziennikuR L! +p do ;Me. + &eatrze
Star1ember,a na przedmieE*iu
Wiednia, + loCy pa0st+a $uersper,+,
na 7OMtym przedsta+ieniu Die
Zauber-ite3 Muzyka i dekora*.e s2
adne, ale *aa reszta to niepra+M
dopodobna -arsa3 Sala przepenionaN3
udynek, + ktrym mieE*i si? &1eater
au- der Wiede0 naleCa do
rodziny Star1ember,+ Iksi2C? =eor,
$dam Star1ember,J, a loCa bya
+asnoE*2 1rabiost+a Pranza /osep1a i
/o1anny Elisabet1y $uersper,+3
Etn? kleine Preimaurerkantate I"MA76J3
Na ot+ar*ie no+e. siedziby I&empelJ
loCy LUur ,ekrnten Ko-mun,N
"alendarium
Mozart dyry,u.e spe*.alnie napisan2 na
t? uro*zystoEF kantat2 IEine
kleine Preimaurerkantate, "MA76J3 W
trak*ie te. uro*zystoE*i maso0skie.
i Mozart Ito niemal pe+neJ zarazi si?
*1orob2, ktra + bardzo krtkim
*zasie zmie*ie ,o z te,o E+iata3
75 GI Mozart *zu.e si? -atalnie D ma
ostre ble ,o+y, mi?Eni i od*zu+a
o,lne
zm?*zenie3 "adzie si? do Cka, z
ktre,o .uC +i?*e. nie +stanie3 Ma
siln2 ,or2*zk?, dosta.e +ymiot+,
pu*1n2 mu stopy, poruszanie si?
spra+ia mu nieznoEny bl3
Doktor Pranz &1omas %losset I6; latJ i
doktor Matt1ias Qon Sallaba I7;
79G(
6G((
OG((
4G((
latJ odby+a.2 narad? na temat *1oroby
Mozarta3
Doktor %losset pusz*za Mozarto+i
kre+ D pa*.ent na bardzo krtko
po*zu si? lepie.3
'o+ra*a +ysoka ,or2*zka i nieznoEny
bl ,o+y3 ! 76Me. Mozart stra*i
przytomnoEF3
Zmar 44 minut po pno*y3 Wedu,
ustale0 australi.skie,o u*zone,o,
doktora 'etera /3 Dayiesa IMozartSs
Illnesses and Deat1, LMusi*al
&imesN %GGH, ()9O D studium to .est
nie+2tpli+ie ostatnim so+em
+ te. k+estiiJ, EmierF nast2pia +
+ynikuR i3 zakaCenia pa*iorko+*o+e,o]
73 syndromu S*1nIeinaMKeno*1a] 63
nie+ydolnoE*i nerek, O3 pusz*zenia
kr+i] 43 +yle+u kr+i do mz,u] A3 I+
ostatnie. -azieJ odoskrzelo+e,o
zapalenia pu*3
A GII 'o,rzeb III klasy na *mentarzu
Sankt MarT3 f+*zesnym z+y*za.em,
przy te. klasie po,rzebu, *iao I+
trumnieJ zoCono do +splne. mo,iy3
Wbre+ rozpo+sze*1nione. le,endzie
by to dzie0 po,odny3 'od dat2
A ,rudnia (;)( roku 1rabia Qon
Zinzendor- zanoto+a + s+oim
dziennikuR
L%iepo, od .akie,oE *zasu po.a+io si?
na niebie par? *1murN3 'oza
,rabarzami nie byo E+iadk+ zoCenia
trumny do ,robu i po,rzebania
*iaa, ,dyC + oba+ie przed *z?stymi
epidemiami +*zesne przepisy
zabraniay Caobnikom odpro+adzania
z+ok na *mentarz3 "iedy po
lata*1 zaintereso+ano si? mie.s*em
po*1+ku Mozarta I"onstan*.a,
ktra z po+odu ze,o stanu zdro+ia nie
bya na po,rzebie, +ybraa si? po
raz pier+szy na *mentarz Sankt MarT +
(; lat po Emier*i m?CaJ, nikt .uC
nie umia +skazaF ,robu3
W 'radze D kon*ert poE+i?*ony
pami?*i Mozarta + koE*iele >+3
Mikoa.a przy Wals*1er 'latz3 !rkiestra
'raskie,o &eatru Narodo+e,o,
*1r i soliE*i Im3in3 /osep1a Dusek D
sopranJ pod dyrek*.2 /osep1a
Stroba*1a +ykonali ReXuiem
Iskompono+ane + (;;AJ Pran*es*a
$ntonia
Rosettie,o3 NaboCe0st+o Caobne
*elebro+a ksi2dz Rudolp1 Pis*1er3
Dz+ony koE*ioa dz+oniy przez ponad
p ,odziny3 Na tym kon*er*ie
lOGII
obe*na bya L*aa 'ra,aN3
76 GII W +iede0skim ur,t1eater D
kon*ert na bene-is +do+y po Mozar*ie3
Do*1dR (455 -loren+3
(;)7
4 III We @+o+ie niemie*ka trupa
opero+a Pran*iszka ulli +ysta+ia
Wesele Pi,ara + .?zyku niemie*kim
IDie Ko*1zeit des Pi,aroJ3
7( IG We @+o+ie, + teatrze przy 'la*u
%astrum trupa Pran*iszka ulli
+ysta+ia Die Zauber-ite + +ers.i
ory,inalne.3 Zape+ne + *elu przyM
iii
bliCenia treE*i opery publi*znoE*i
polskie., nie zna.2*e. niemie*kie,o,
opubliko+ano libretto + .?zyku
polskim Iautor przekadu nieznanyJ3 Na
tytuo+e. stronie te. publika*.i
*zytamyR L%zarnoksi?ski Plet < Wielka
opera < +e d+*1 akta*1 . od -
Emanuela S*1ikaneder < Muzyka zaE od
'ana Wol-,an,a . $made Mozarta
kapelmaystra ak < tualne,o %3"r3 "amer
"ompozytora < pier+szy raz . od l
&o+arzyst+a < 'ana ulla < + miesi2*u
+rzeEniu . =rana . + @+o+ie < (;)7N3
7* G Die Zauber-ite D + 'radze3
7l
7; HII
ii HI
iA HIII
iOGII
(;)6
W Wiedniu D pier+sze +ykonanie
ReXuiem I"MA7AJ Mozarta + tz+3
/a1ns*1en Saale Isali restauratora
/a1naJ przy Kimmelp-ort,asse, na
bene-is "onstan*.i i .e. dzie*i3 "on*ert
zor,anizo+a i +ykonanie
pro+adzi baron =ott-ried Han S+ieten3
Do*1dR (645 -loren+3
WWarsza+ie l+o+ska trupa Pran*iszka
ulli, ktre,o + Warsza+ie
reprezento+a aktor i tan*erz /o1ann
=ottiieb Zumpe, +ysta+ia Die
Zauber-ite I+ +ers.i niemie*kie.J +
sali teatru przy 'la*u "rasi0ski*13
W polskie. +ers.i .?zyko+e. oper?
pokazano + Warsza+ie dopiero 7)
sty*znia (957 roku3 $utorem przekadu
libretta Itytu polski Plet
*zarnoksi?skiJ by Wo.*ie*1
o,usa+ski, ktry przedsta+ienie
reCyseroM
+a i +yst2pi + roli 'apa,ena3
Muzy*znie spektakl przy,oto+a /ze-
Eisner3
Die Zauber-ite + Mona*1ium3 W roli
"rlo+e. No*y +yst2pia /o1anna
$ntoine3
Die Zauber-ite D +e Prank-ur*ie nad
Menem3
! ,odz3 (5 rano + koE*iele para-ialnym
INeuklosterkir*1eJ + Wiener
Neustadt zostaa odpra+iona msza
Caobna + inten*.i zmare. (O lute,o
(;)( roku, + +ieku 75 lat, 1rabiny
$nny Walse,,MStuppa*1, z domu
Qon Plammber,3 W trak*ie naboCe0st+a
zostao +ykonane ReXuiem
Mozarta, ut+r, ktry + te. +aEnie
inten*.i 1rabia Pranz Qon Walse,,M
Stuppa*1 zam+i Iin*o,nitoJ u
kompozytora3 !d pulpitu dyry,enta Ina
ktrym zna.do+aa si? partytura z
adnota*.2R LReXuiem *omposto del
%onte
Walse,,Nj +ykonanie pro+adzi sam
1rabia Qon Walse,,MStuppa*13
(;)O
; II W tz+3 "onyiktsaal na
uni+ersyte*ie + 'radze D kon*ert
poE+i?*ony
pami?*i Mozarta3 !be*na bya
"onstan*.a z d+o.,iem dzie*i3 W proM
,ramie kon*ertuR Sym-onia %Mdur
L@inzkaN I"MO74J i DMdur L'raskaN
I"M45OJ, "on*ert -ortepiano+y dMmoll
I"MOAAJ, rondo z opery @a *lemenza
di &itoR Non piu di-iori + +ykonaniu
/osep1y Dusek3
(O II W 6 ro*zni*? Emier*i 1rabiny
$nny Walse,,MStuppa*1, + koE*iele
I'atronatskir*1eJ Walse,,+ + MariaM
S*1utz am Semmerin, zostao
odpra+ione naboCe0st+o Caobne, +
*zasie ktre,o +ykonano Ipod
dyrek*.2 1rabie,o Walse,,aJ ReXuiem
Mozarta3
Y GII Wiede0ska premiera opery @a
*lemema di &ito I"MA7iJ z $lo.z2 @an,e
IEpie+a.2*2 parti? SeTtusaJ3 Suk*es
o,romny3
"alendarium
(;)4
W ur,t1eater + Wiedniu @a *lemenza
di &ito z udziaem $lo.zy @an,e
ISeTtusJ oraz =iuseppe Hi,anonie,o
I&ytusJ, Marianny Sessi I#itelliaJ,
/o1anna Mi*1aela Ho,la I'ubliusJ,
Madame Mares*1al*1i ISerQiliaJ3
W przer+ie mi?dzy aktami @ud+i, Qan
ee-1oQen +ykona "on*ert
-ortepiano+y dMmoll I"MOAAJ z
+asnymi impro+izo+anymi
kaden*.ami,
zanoto+anymi p:nie. IWo! 49J3
ZOg
(
LISTY
(3 D! NIEZN$NE/(
ISalzbur,, (;A)J
'rzy.a*ikoW
Wyba*z, Ce poz+alam sobie niepokoiF *i?, pisz2* ty*1 kilka +ierszy, ale
kiedy +*zora. po+iedziaaE, Ce +szytko potra-isz zrozumieF, Ce mo,? do
*iebie pisaF na+et po a*inie, nie mo,em si? oprzeF pokusie, by nie napisaF
kilku s+ +aEnie po a*inie3 =dy .e prze*zytasz, b2d: tak dobra i przekaC
odpo+ied: przez suC2*e,o Ka,enauer+7, ponie+aC nasza Nandl6 nie moCe
*zekaF, tylko odpo+ied: t+o.a musi byF na piEmie3
%uperem s*ire, de Xuo3 *ausa, a Xuam plurimis adoles*entibus ottium adeo
aestimatur, ut ipsi se ne* Qerbis, ne* Qerberibus, ad 1o* sinant abdu*id3
Wol-,an, Mozart
<D (O4
( &o pier+szy za*1o+any list pisany r?k2 Mozarta3 Dokadna data nie .est znana3 /e,o
adresatk2 bya na.pra+dopodobnie. Maria $nna "at1arina I"at1erlJ =ilo+sky I(;45D
i9o7J zaprzy.a:nione. z Mozartami salzburskie. rodziny =ilo+sky Qon Urazo+a3 W
koresponden*.i Mozarta po.a+ia.2 si? nast?pu.2*y *zonko+ie te. rodzinyR Wenzel
$ndreas =ilo+sky I(;(AD(;))J, *1irur, na d+orze + Salzbur,u, Maria $nna, z domu
Wa,ner Izm3 + (;97J, .e,o Cona, i*1 dzie*iR Maria $nna "at1arina, z+ana "at1erl D
przypusz*zalna adresatka te,o listu, Maria /osep1a /o1anna, z+ana Sep1erl I(;46D
(9(OJ, Maria $nna arbara I(;4A D zm3 przed (;97J, 'ranz GaQer Wenzel I(;4;D
(9(AJ, lekarz *1irur, I.ak .e,o o.*ie*J, osiad + Wiedniu, byt Wiadkiem na Elubie
Mozarta3 'onadto D 1o-rat /osep1 $nton Emst =ilo+sky Qon Urazo+a Ibrat Wenzela
$ndreasaJ, kra.*zy na d+orze + Salzbur,u3
7 Rodzina salzburskie,o kup*a /o1anna @orenza Ka,enauera I(;(7D(;)7J, +aE*i*iela
liku kamieni* + Salzbur,u, mi?dzy innymi domu przy =etreide,asse ), + ktrym od
listopada ;O; mieszkali na III pi?trze Mozarto+ie i + ktrym urodzi si? Wol-,an,3
!be*nie mieE*i si? Muzeum Mozarta3 Ka,enauer by na.bliCszym s2siadem Mozarta,
po+iernikiem i przy.a*ielem @eopolda, a takCe adresatem +ielu .e,o list+3
6 Ze s+2 Con2 Mari2 &eres2, z domu S*1uster Izm3 + (955J, mia (( dzie*i, nie li*z2*
any*1 + niemo+l?*t+ie, i +i?kszoEF z ni*1 po.a+ia si? + koresponden*.i Mozarta3 S2
toR
Maria &1eresia I(;O5D(975J, /o1ann Nepomuk $nton I(;O(D(;))J, I,naz /osep1
I(;O6D
;koJ, /o1ann @orenz I(;OOD(9A6J, "a.etan Rupert I(;OAD(9((J, + zakonie
au,ustian+ pod
@uty
imieniem Domini*us D 'ater Domini*us, I,naz /oa*1im I(;O)D(97OJ, Maria Mart1a
I(;4(D(;;5J, Maria Ursula I(;46D(96(J, 'etrus @ukas I(;46D(;A(J, Maria
Pranziska I(;44D(964J, @eopold /uda &1addaus I(;A(D(979J3
6 Nandl Izdrobnienie od NanetteJ D suC2*a Mozart+, ktra miaa dor?*zyF list
adresat*e3
O &uma*zenie tekstu a*i0skie,oR LRad bym +iedzieF, dla*ze,o +i?kszoEF mody*1
ludzi tak +ielkie zna.du.e upodobanie + lenist+ie, Ce Cadne so+a ani kary nie mo,2 i*1
od nie,o od+ieEFN3
73 '!S&S%RI'&UM D! M$&"I I D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Wr,i, (O ,rudnia (;A) +ie*zorem
Na.uko*1a0sza mamoWl
Radu.e si? mo.e ser*e i tak mi +esoo + te. podrCy, bo + dyliCansie .est
*iepo, a +o:ni*a to dzielny zu*1, ktry ,dy tylko dro,a na to poz+ala, .edzie
tak pr?dko3 'apa .uC opisa t? podrC, pisz? +i?* tylko po to, aby pokazaF,
Ce znam s+2 +obe* mamy po+innoEF i z na.,?bsz2 *z*i2 pozosta.? bardzo
oddanym .e. synem3
Wol-,an, Mozart
%arissima sorella mia7
Dzi?ki o,u przy.e*1aliEmy do Wr,l3 'ra+d? m+i2*, bardzo przy.emnie
.est podrCo+aF, bo + dyliCansie nie .est zimno, le*z *iepo +r?*z .ak
+ mieszkaniu3
%o z t+oim ,ardem` %zy Si,nor Se**atore6 po.a+i si? + dniu +asze,o
+y.azdu` =dy spotkasz pana Qon S*1ieden1o-ena, po+iedz mu, Ce +*i2C
Epie+am tralaliera, tralaliera oraz Ce nie musz? .uC sodziF zupy, ponie+aC
nie .estem + Salzbur,u3 W @o-er z.edliEmy kola*.? i sp?dziliEmy no* u pana
Kemrei*1ena4 D mie.s*o+e,o pre-ekta, ktre,o maConka, bardzo po*z*i+a
kobieta, .est siostr2 pana Qon Molla3 /estem ,odny, o., .ak strasznie *1*e mi
si? .eEF3 2d: zdro+a, addio3
'S3 Ukony dla +szystki*1 moi*1 przy.a*i D dla pana Ka,enauera
Ikup*aJA i .e,o maConki, dla .e,o syn+ i *rek, dla pani Rosy; i .e. m?Ca
oraz dla pan+ $di,assera9 i SpitzederaN3 Spyta. pana Kornun,a(5, *zy aby
zno+u si? nie pomyli myEl2*, Ce to .a .estem + Cku, a nie ty((3
<D (O;
( Do listu @eopolda do Cony rela*.onu.2*e,o pier+sz2 podrC do Wio*1 I(6 ,rudnia
(;A)D79 mar*a (;;(J Wol-,an, do2*zy posts*riptum do matki IL$llerliebste MamaNJ
i dk
(;A)D(;;5
Z rry @eopold i Wol-,an, +y.e*1ali z Salzbur,a +yna.?tym po+ozem + Erod? rano3 !
IM\.
s lM + "aiti, ,dzie z.edli Ina zimnoJ peklo+an2 *iel?*in? popi.a.2* pi+em3 ! ;Me.
+ie*zorem dotarli do @o-er3 Naza.utrz D + poudnie byli + SanktM/o1ann + &yrolu, a
+ie*zorem + Wr,l
Iokoo A4 km od Innsbru*kuJ3
7 Na.droCsza siostroWN %ay dopisek Wol-,an,a do Nannerl pisany .est po +osku3 /est to
Z r+szQ przykad posu,i+ania si? tym .?zykiem przez Wol-,an,a3 @ek*.i +oskie,o
na.pier+ udziela mu o.*ie*, a p:nie. +os*y muzy*y zatrudnieni na d+orze
ar*ybiskupa + Salzbur,u3
6 przez+isko LSi,nor Se**atoreN *zyli 'an 'ia albo 'an Nudziarz D parokrotnie
po.a+ia si? + lista*1 Mozarta3 'ostaF niezidenty-iko+ana3
O &o1ann aptista /osep1 /oa*1im Perdinand Qon S*1ieden1o-en au- Stumm und
&rie-enba*1 I(;O;D(976J, rad*a d+oru + Salzbur,u, przy.a*iel rodziny Mozart+3
%z?sto zaprasza do siebie matk? i siostr? Wol-,an,a, ,dy Wol-,an, +raz z o.*em
przeby+a +e Wosze*13 'ozosta+i dziennik I&a,ebu*1J obe.mu.2*y lata (;O;D(;;9,
+ ktrym +ielokrotnie +spomina Mozart+3
4 /o1ann %1rysostomus Wenzel Qon Kemrei*1en zu run-eid I(;77D(956J, pre-ekt
@o-er Iod (;46J3 /e,o Cona, Maria "lara Qon Moll I(;7)D(957J, bya siostr2 barona
@ud+i,a =ott-rieda Qon Molla I(;7;D(95OJ, rad*y d+oru + Salzbur,u3
A /o1ann @orenz Ka,enauer D patrzR (<7 Ilist nr i, przypis nr 7J3
; Maria Rosa Ka,enauer, z domu ardu**i Izmara + (;9AJ, Cona rze:biarza /o1anna
aptisty Ka,enauera I(;67D(9((J, kre+ne,o /o1anna @orenza Ka,enauera o.*a3
9 $nton %a.etan $di,asser I(;7)D(;;;J, salzburski or,anista i kompozytor3 &+r*a
mszy, o--ertori+, litanii, pieEni, sym-onii, sonat -ortepiano+y*13 Wspautor Iz
Wol-,an,iem i z Mi*1aem KaydnemJ szkolne,o sin,spielu Die S*1uldi,keit des ersten
=ebots I"M64J z (;A; roku3
) Pranz $nton Spitzeder I(;64D(;)AJ, Epie+ak ItenorJ na d+orze + Salzbur,u3
'ier+szy +ykona+*a partii Du*1a + sin,spielu Die S*1uldi,keit des ersten =ebots I"M
64J oraz partii 'olidora + operze @a -inta sempli*e I"M4iJ3 Wraz z $di,asserem naleCa
do na.bliCsze,o kr?,u salzburski*1 przy.a*i Mozarta3
(5 /osep1 Qon $rimat1aea Kornun, D salzburski Epie+ak Ibas albo tenorJ, pier+szy
odt+r*a partii %assandra + @a -inta sempli*e I(;A)J3
(( Sz*ze,y te,o Xui pro Xuo nie s2 znane3
63 D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Werona, ; sty*znia (;;5
Na.milsza siostroW
Daremne +y*zeki+anie odpo+iedzi byo dla mnie udr?k2, *1o*iaC to o*zeki+anie da
si? zrozumieF, bo .esz*ze nie dostaem t+o.e,o listu z iM,o
U*znia3
&u ko0*zy si? toporny niemie*ki a za*zyna nieudolny +oski(3 We
oskim .esteE mo*nie.sza, niC myElaem3
'o+iedz, *zemu nie o,l2daaE komedii ,rane. przez "a+aler+`73
Stale teraz su*1amy opery zatytuo+ane. << Ru,,iero63 !ronte, o.*ie*
M-adamenty .est ksi?*iem I,ra ,o si,nor $--eriO, dobry Epie+ak, baryton,
@isty
ale sztu*zny i pisz*zy -alsetem, *1oF nie tak, .ak &ibaldi4 + WiedniuJ3
radament?, *rk? !ronta, ktra ko*1a Ru,,iera Iale musi poElubiF nieM
*1*iane,o @eoneJ, Epie+a biedna barono+a, ktr2 spotkao .akieE +ielkie
niesz*z?E*ie, *1oF nie +iem .akie3 Wyst?pu.e pod ob*ym naz+iskiem
Izapomniaem .akimJ, ma znoEny ,os, ale -aszu.e, .ak +szys*y diabli3
Ru,,iero D bo,aty ksi2C? zako*1any + radamen*ie, to kastratA, Epie+a
tro*1? .ak Manzuoli;, ma pi?kny i silny ,os, ale .est .uC stary Ipi?Fdziesi2t
pi?F latJ, *1o*iaC ,ardo +*i2C ma .esz*ze spra+ne3 @eone ma poElubiF
radament?, .est bardzo bo,aty I*zy r+nieC poza s*en2, te,o nie +iemJ3
W te. roli +yst?pu.e kobieta ImaConka $--erie,oJ, ktra ma pi?kny ,los, ale
na sali .est taki 1armider, Ce + o,le ni* nie sy*1aF3 Rol? Ireny ,ra siostra
@olle,o9, +ielkie,o skrzypka, ktre,o syszeliEmy + Wiedniu3 >pie+a przez
nos i za+sze o k+adrans za p:no albo za +*zeEnie3 W roli =anno +yst?pu.e
Ipo raz pier+szyJ .akiE si,nor D nie znam .e,o naz+iska3 'o kaCdym ak*ie
.est balet3 /est tu dobry tan*erz, ktre,o nazy+a.2 Monsieur Ruesler)3 /est
Niem*em i bardzo dobrze ta0*zy3 "iedy ostatni raz byliEmy + operze
Io*zy+iE*ie nie po raz ostatniJ, zaprosiliEmy pana Rueslera na po,a+?dk? do
nasze. loCy, ktr2 nam odda do dyspozy*.i markiz %arlotti(53 Mamy na+et
do nie. klu*z3
$ propos, teraz +szys*y tu *1odz2 + mase*zka*1, *o .est bardzo +y,odne,
bo kiedy si? .est + mase*z*e, a na ,o+ie ma kapelusz, to nie trzeba ,o
zde.mo+aF, ,dy nas ktoE pozdra+ia3 Zreszt2 niko,o si? tuta. nie nazy+a po
naz+isku, m+i si? natomiastR LNa.uniCe0szy su,a, panie MaskoW %ospetto
di a**oWN u, *o .est o,romnie zaba+ne3 $le na.bardzie. niez+yke .est to, Ce
kadziemy si? spaF o yMe. lub o +p do 9Me.(73 /eEli z,adniesz, .ak to robimy,
to po+iem, Ce .esteE +iesz*zk2, na.+i?ksz2 ze +szystki*13
Mamie *au.? r?*e, a *iebie *au.? (555 razy i na za+sze pozosta.? t+ym
+iernym i sz*zerym bratem3
2d:*ie zdro+e i ko*1a.*ie mnie za+sze3
Wol-,an, Mozart
<D (46
( @ist ten napisany po niemie*ku, +osku i -ran*usku .est pier+szym i .uC .ednym
z bardzie. udany*1 przykad+ poli,lotyzmu Mozarta3
l
7 "a+alero+ie I%asalieriJ] *1odzi o +yst?p amatorskie,o zespou modzieCo+e,o
ka+aler+ rekrutu.2*y*1 si? z zamoCny*1 i arystokraty*zny*1 rodzin Salzbur,a3
6 << Ru,,iero, 6Makto+a opera seria 'ietra =u,lielmie,o, do libretta %aterino Mazzoli3
O =iuseppe $--eri i Elena PabrisM$--eri D maCe0st+o +oski*1 Epie+ak+3
s =iuseppe @ui,i &ibaldi D tenor, u*ze0 =ioQannie,o attisty Martinie,o3 Na pr2Mi
premierze opery $s*anio m $lba I"MniJ (; pa:dziernika (;;( + Mediolanie b?dzie
Epie+aF parti? kapana $*este3
A Mozart uCy terminu Lmusi*oN, ktry D stoso+any *zasami +ymiennie z terminem
Lprimo uomoN D ozna*za kastrata Epie+a.2*e,o sopranem lub altem3
(;;5
; =ioQanni Manzuoli Iok3 (;74Dok3 (;95J D-loren*ki kastrat] Epie+a tytuo+a parti?
+ prapremiero+ym przedsta+ieniu opery $s*anio +3 $lba I"MliiJ3 Mozart pozna ,o +
@ondynie + lata*1 (;AOD N4M
9 ri,ida aoili, Cona tan*erza =iuseppe $nelle,o i siostra skrzypka $ntonia @olle,o]
+yst?p te,o ostatnie,o o,l2dali Mozarto+ie + Wiedniu + (;A7 roku, *1o*iaC nie
+iadomo dokadnie, ,dzie, kiedy i + .aki*1 okoli*znoE*ia*13
) WaE*i+ie "ari Russier3
ek $lessandro Pran*es*o %arlotti I(;O5D(979J, ka+aler malta0ski3
N %ospetto di a**oW ILNa t+arz a*1usaWNJ D popularne i sympaty*zne po+iedzonko
przekle0st+o, ulubione przez Mozarta + *zasie .e,o pobytu +e Wosze*13
(7 Wedu, panu.2*e,o ++*zas +e Wosze*1 systemu obli*zania *zasu D + sty*zniu
,odzina ;Ma ozna*zaa pno*3 Zasady te,o mo*no skompliko+ane,o a*z zaba+ne,o
systemu
opisa /o1ann Wol-,an, =oet1e + s+e. 'odrCy +oskie., + rozdziale LZ Werony do
Wene*.iN I+ydanie polskieR 'IW, Warsza+a ()95, s3 O7DOOJ3
O3 D! SI!S&R# W S$@ZUR=U(
IMediolan, 7A sty*znia (;;5J
ardzo si? *iesz?, Ce si? tak dobrze ba+iaE na kuli,u i Cy*z? *i, CebyE
miaa .esz*ze tysi2*e okaz.i do tak znakomite. zaba+y i Ceby *i za+sze byo
+ Cy*iu +esooO3 Wszelako .edna rze*z mnie mart+i, a miano+i*ie, Ce
puE*iaE + tr2b? pana Qon Mlka7, skazu.2* ,o na okrutne m?ki +zdy*1ania,
Ce nie po.e*1aaE z nim saniami i on nie mia okaz.i *i? +y+r*iF3 IleC
*1uste*zek musia zmo*zyF o*iera.2* zy, ktre +yla przez *iebie3 Z pe+noE*i2
zuCy teC *o na.mnie. d+a uty +inne,o kamienia 6 aby +yp?dziF okropn2
nie*zystoEF s+e,o *iaa3
&uta. ni* no+e,o, .eEli nie +spomnieF, Ce + @ipsku zmar poeta =ellertO
i Ce + z+i2zku z tym od te,o *zasu nie spodzi .uC Cadne,o +iersza3
Zanim usiadem do te,o listu, napisaem ari? do Demetria, ktra za*zyna
si? takR4
Misero &u non seiR
&u spie,1i ii &uo Dolore
e se non desti amore]
Ritrom almen pieta I333J
uemetna z po+odzeniem +ysta+iono + Mantui3 'rima donna Epie+a
NNrC?, le*z *i*1o3 =dyby si? .e. nie o,l2dao, a tylko su*1ao, moCna by
pomyEleF, Ce + o,le nie Epie+a, bo +aE*i+ie ust nie ot+iera i +szystkie
Yl?ki +yst?ku.e3 $le dla nas to ni* no+e,o3 Se*onda donna .est .ak
YYler D ma silny ,os i Epie+a nie:le, z+asz*za .eEli si? +ie, Ce to .e.
k'ero+y debiutA3
@isty
'rimo U!M!, il musi*o, nazy+a si? %aselli;3 Se*ondo uomo .est zbyt stary i mi
si? nie podoba3 Nazy+a si?33393 Uttini Ipier+szy z d+*1 tenor+J Epie+a
znoEnie, ale zbyt *i?Cko, .ak +szys*y +os*y tenorzy3 &o .eden z naszy*1
dobry*1 przy.a*i)3 Dru,i tenor D nie +iem, .ak si? nazy+a3 /est .esz*ze
mody, ale D ni* spe*.alne,o3 'rimo ballerino D dobry3 'rima ballerina D teC3
M+i2, Ce .est nieza, ale nie +idziaem .e. z bliska3 'onadto .est tuta. pe+ien
tan*erz D doEF ,rotesko+y3 Ska*ze napra+d? dobrze, ale pisaF .ak .a Itak
.akby E+inia sz*zaaJ na pe+no nie potra-i(53 !rkiestra .est nieza, podobnie .ak
ta + %remonie((, ,dzie pier+szym skrzypkiem by Spa,noletto(73 Dobra .est
prima donna, *1oF stara i brzydka3 Niemnie. lepsza z nie. aktorka niC
Epie+a*zka3 Nazy+a si? MasiN i .est Con2 skrzypka z orkiestry3 &ytu operyR
@a *lemenza di &ito(O3 Se*onda donna na s*enie .est nie na.,orsza, ale teC ni* W
sz*ze,lne,ols3 'rimo uomo cii musi*o D %i*o,nani(AJ ma adny ,os i pi?kne
*antabile3 D+a. inni kastra*i D modzi i zupenie znoEni3 &enor nazy+a si?333
non lo so(;3 Ma przy.emn2 po+ierz*1o+noEF i przypomina @e Roi(9
z Wiednia, te,o od @e1manna()3 'rimo ballerino 75 D dobry, prima ballerina Dli
teC dobra, ale bardzo +ysoka3 /est teC tan*erka, ktra dobrze ta0*zy i +*ale
nie:le +y,l2da zar+no na s*enie I*1o*iaC + operze nie ona .est pier+sz2J, .ak
i poza s*en23 'ozostali D .ak z+ykle3 y tu teC pe+ien bardzo zaba+ny
tan*erz, ktry przy kaCdym podskoku pusz*za b2ka3
! Mediolanie nie mo,? po+iedzieF ni* sz*ze,lne,o, bo nie byliEmy
.esz*ze + operze, ale syszeliEmy, Ce przedsta+ienie .est udane7(3 $prile77 D
primo uomo D Epie+a dobrze, ma r+ny i pi?kny ,os3 SyszeliEmy ,o .uC,
.ak Epie+a + koE*iele + *zasie .akie.E uro*zystoE*i3 'ani 'i**inelli76, ktra
Epie+aa + 'aryCu na naszym kon*er*ie, tuta. Epie+a + operze3 'an 'i*X7O,
ktry ta0*zy + Wiedniu, ta0*zy teC + Mediolanie3 !pera nazy+a si? Didone
abbandonata, ale +krt*e zostanie zd.?ta3 Nast?pn2 pisze +aEnie Si,nor
'i**inni74, ktry przy.e*1a .uC do Mediolanu3 Syszaem .e. tytuR %esare in
E,itto3 S2 teC bale, bo kiedy si? sko0*zy opera, za*zyna si? bal3
Uona7A intendenta 1rabie,o Pirmiana7; .est Wiedenk23 W pi2tek byliEmy
u nie. na kola*.i, p.dziemy tam .esz*ze + niedziel?793
Ue,na.3 U*au. in Qe*e mia7) tysi2* razy r?*e mamy3 &+. +ierny do
,robu brat
Wol-,an, de Mozart
'an na Ko*1ent1alu
'rzy.a*iel Domu %y-r6
<D (49
( !dpo+ied: na za,iniony Ust Nannerl I<D (4;5J3 ez na,+ka3
7 %1odzi o /osep1a Qon Mlka I(;4AD(97;J, r+ieEnika Mozarta Ia +i?* ++*za4
(OMlatkaJ, .edne,o z salzburski*1 +ielbi*ieli Nannerl I+tedy ()Mletnie.J, ktry p:nie.
zostanie ksi?dzem3
(;;5
S Weinstein Iniem3J V kamie0 +inny, z+any ina*ze. +innikiem Ik+aEny nadman,anian
potasuJ, stoso+any .ako emetyk i pa*1nido3
N %1ristian Pur*1te,ott =ellert I(;(4D(;A)J, niemie*ki ba.kopisarz, poeta, dramatur,
i prozaik okresu !E+ie*enia3 Zmar (6 ,rudnia (;A)3
s &a aria do st+ Metastaz.a, przezna*zona do opery /o1anna $dol-a Kasse,o Iakt I
s*ena OJS za,in?a I"M;6$J3
A 'rima donnaN i Lse*onda donnaN to na.pra+dopodobnie. $n,iola =alliani i @eonora
$mbreQille, ktre u*zestni*zyy + kon*er*ie Mozarta + Mantui I&eatrino delia Reale
$*ademia di S*ienze, @ettere, $rtiJ + dniu (A sty*znia (;;53
; "astrat ILii musi*oN, Lprimo uomoNJ Hin*enzo %aselli, ktre,o ar*ybiskup Kieronim
%olloredo + roku (;;; b?dzie prbo+a zaan,aCo+aF na d+r + Salzbur,u3
9 rak naz+iska3
) 'ostaF niezidenty-iko+ana3
(5 /edna z pier+szy*1 prbek skatolo,i*zny*1 +yraConek, od ktry*1 roi si? +
koresponM
den*.i Mozarta3 W Salzbur,u, a + rodzinie Mozart+ sz*ze,lnie, byy one *zymE z,ol2
z+y*za.nym i naturalnym3
N /ad2* z Mantui do Mediolanu Mozarto+ie zatrzymali si? + %remonie I75 sty*zniaJ,
,dzie obe.rzeli przedsta+ienie opero+e3 Muzy*y tamte.sze. orkiestry ,rali na
instrumenta*1
sa+ny*1 mistrz+R =uarnerie,o d*l =esu, StradiQarie,o, er,onzie,o3
(7 Pran*es*o Diana Iur3 (;(;J, z+any @o Spa,noletto IKiszpanekJ, by .edno*zeEnie
kiero+nikiem administra*y.nym orkiestry3
(6 Maria =iura Masi z Rzymu3
(O !pera @a d+iema di &ito skompono+ana przez Mi*1ele $n,elo Halentinie,o
I(;5OD(;);J, a nie .ak doty*1*zas s2dzono przez /3$3 Kasse,o3 'rapremiera odbya si?
+ %remonie 7A ,rudnia (;A)3 /edna z li*zny*1 + GHIII +ieku opero+y*1 +ers.i tematu
do
libretta Metastaz.a3
(4 Maddalena Mori de la %asa z Mantui3
(A "astrat =iuseppe %i*o,nani z %eseny3
(; I333J Lnie +iem .akN Isi? nazy+aJ3 W isto*ie by nim 'i?tro Mus*1ietti z Mediolanu3
(9 'ostaF niezidenty-iko+ana3
() Zape+ne '1ilipp @e1man D p:nie.szy kapitan Izarz2d*aJ zamku + @aTenbur,u
pod
Wiedniem, zaprzy.a:niony z Mozartami3
m $utorem baletu by Domeni*o Ri**iardi3 Naz+iska tan*erzy nie s2 znane3
7( Didone abbandonata Ni**o /ommelle,o3
N =iuseppe $prile, z+any S*iroletto I(;67D(9(6J, Epie+ak, kompozytor, peda,o,3
76 >pie+a*zk? %lementine 'i**inelli Mozarto+ie poznali + 'aryCu + (;AO roku3
%arlo de 'i*X Ialbo @e 'i*XJ, (;O)D(95A, tan*erz i *1oreo,ra-, t+r*a *1oreo,ra-ii do
baletu @e ,elosie del sera,lio +ysta+ione,o 7A ,rudnia (;;7 roku + Mediolanie z oper2
Mozarta
@u*io Silla I"3MI64J3 Muzyka do te,o baletu, do nieda+na przypisy+ana Mozarto+i I"M
i64aJ,
+ SNo*ie .est autorst+a /osep1a Starzera3
4 Ni*ola 'i**inni I(;79D(955J, t+r*a opery %esare in E,itto, do libretta =ia*omo
Pran*es*o ussanie,o i %arla =oldonie,o3
&1erese =ermani3 /e. m2C, Perdinando =ermani, by ma.ordomem u 1rabie,o Pirmiana3
; "ari /osep1 1rabia Pirmian I(;(9D(;97J, penomo*nik ,eneralne,o ,ubernatora
SNbardu $ustria*kie.3 /eden z ,+ny*1 protektor+ Mozart+ pod*zas i*1 +oskie.
podrCy3
'i2tek 7A i niedziela 79 sty*znia (;;5 roku3
IZZZJ Lza mnieN3
, 3 /Yen z li*zny*1 Cartobli+y*1 przydomk+ i tytu+, + ktry*1 +ymyElaniu Mozart
si?
@isty
43 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# I M$&"I
W S$@ZUR=U
Mediolan, (5 lute,o (;;5
"iedy o E+ini mo+a, to zaraz si? z.a+i(3 Dzi?ki o,u i *1+aa o,u mam
si? dobrze3 Nie mo,? si? tylko do*zekaF, kiedy dostan? od +as odpo+ied:3
%au.e mamie r?*e, a siostrze przesya *mok prysz*zaty333 "to` Za+sze ten
sam Kans+urst7 D Wol-,an, + Niem*ze*1, $madeo + Italii
De Mozartini
<D (A5
( Mozarto+ska IsalzburskaJ tra+esta*.a popularne,o porzekada L! +ilku mo+a, a +ilk
tuN, ktr2 Wol-an, na+i2zu.e do ostatni*1 zda0 z listu @eopolda, m+i2*y*1 istotnie o
Wol-,an,u
nie*ierpli+ie +y*zeku.2*ym na list z Salzbur,a3
7 Kans+urst D doso+nie /aE Serdel] komi*zna postaF rubaszne,o ,up*a, bazna s*eny
niemie*kie., znana od GHI +ieku z tak z+any*1 1ans+urstiad i bardzo popularna +
Salzbur,u
za *zas+ Mozarta3 Rodza. so+izdrzaa, ,ui,nola, z,ry+usa3
A3 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Mediolan, (; lute,o (;;5
$leC Mariandel(, .a r+nieC .estem t+. i rad .estem z *ae. pupy, Ce si?
tak pysznie ba+iaE3 'o+iedz Urs*1erl7, te. bonie o zimne. pupie, Ce .ak mi
si? zda.e, +szystkie pieEni .e. oddaem, a ,dybym przypadkiem, +ielkimi
i +aCnymi za.?ty spra+ami, zabra .e do Italii, ,dy tylko .e odna.d?, nie
zapomn? i*1 do2*zyF do nast?pne,o listu3
$ddio dzie*i3 &rzyma.*ie si?3 &ysi2* razy *au.? mamie r?*e, a tobie
przesyam sto may*1 i duCy*1 *mok+ + t+o.2 +spania2 ko0sk2 bu:k? i per
-ar il-ine6 pozosta.? t+ym et*3
<D (A(
( Zdrobnienie od Maria $nna IMariann?J D Nannerl3
7 Zdrobnienie od Ursula D postaF niezidenty-iko+ana3
6 I333J Lna zako0*zenieN3
(;;5
;3 D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
IMediolan, 6 mar*a (;;5J
%ara sorella mia
%iesz? si? serde*znie, Ce si? tak dobrze ba+iaE73 $ moCe myElisz, Ce .a
si? nie ba+iem` $leC tak3 Nie zli*z?, ile razy byliEmy + operze, szeEF albo
siedem, a potem na -esta di balio, ktre tuta., podobnie .ak + Wiedniu,
za*zyna.2 si? zaraz po operze, z t2 tylko rCni*2, Ce + Wiedniu ta0*zy si?
lepie. i + sposb bardzie. zdys*yplino+any3
!,l2daliEmy -a**1inat?6 i *1i**1erat?O3 Pa**1inata to rodza. maskarady,
+ ktre. +szys*y przebiera.2 si? za-a**1ini *zyli pa*1ok+ i loka.+3 Na o,
.ad2 statkiem Ina koa*1J, ale +ielu idzie pieszo3 $ obok D *ztery b2d: szeEF
zespo+ z tr2bkami, z b?bnami i duCa orkiestra D smy*zki i inne instrumenty3
%1i**1erata, ktr2 dziE +idzieliEmy, to teC maskarada3 %1i**1era D tak
mediola0*zy*y nazy+a.2 ty*1, ktry*1 u nas z+2 petits maitres lub
E+isz*zypaami3 'i?knie +y,l2dao, bo +szys*y byli na konia*13 I333J
%ieka+e, .ak byo + Salzbur,u, .ak si? przebraa pani Rosa4 i pan Qon
MlkA, .aki str. mia ksi2C?;, a .aki pan Qon S*1ieden1o-en 9` !pisz mi to
konie*znie, zrobisz mi tym +ielk2 przy.emnoEF3
Z okaz.i nasze,o +y.azdu zostaliEmy dziE zaproszeni do ma.ordoma)
1rabie,o Pirmiana(53 !., b?dzie o *zym ba.durzyF333 I333J
Wol-,an, Mozart
6 mar*a (;;5
'S3 U*au. r?*e mamy (5 miliard+ razy, pozdr+ +szystki*1 moi*1
przy.a*i i przy.mi. tysi2* pozdro+ie0 od /ak,ozlapieszto,omasz i od Don
%a*arellaN I333J
<D (AO
Na,+ek po +osku IL"o*1ana siostroNJ, list po niemie*ku3
7 W *zasie karna+au + Salzbur,u3
&rady*y.ny po*1d karna+ao+y z przebiera0*ami + kostiuma*1 ,iermk+, sta.enny*1,
toka.+, suC2*y*1 itp3
'o*1d + maska*1 i kostiuma*1 oEmiesza.2*y*1 +*zesn2 znie+ieE*ial2 mod?
Lpo*ieszM
ny*1 +yk+intnisi+N3
Maria Rosa Ka,enauerMardu*ii D patrzR 7<;3
Pranz Qon Molk I(;O9D(955J, 1o-rat, z zaprzy.a:nione. z Mozartami salzburskie.
rodziny3
%1odzi o tz+3 ksi?*ia karna+au lub D m+i2* ina*ze. D krla karna+au3
/o1ann aptista /osep1 /oa*1im 'erdinand Qon S*1ieden1o-en D patrzR 6<O3
Don Perdinando =ennani3
Y "ari /osep1 1rabia Pirmian D patrzR O<7A3
SiWanstender+is*1tso*1astens*1onN D -onety*zny zapis po+iedzonka przez+iska +
,+aM
*1 a NNNkie., ktre +aEnie moCna by przetuma*zyF na L/ak,ozlapieszto,omaszN
Io*zy+iE*ie
ood7S o Wol-,an,aJ3
@isty
!dpo+iednikiem Don %a*arelle,o byby 'an ie,unka albo 'an Sra*zka] + tym
+ypadku
odnosi si? to do @eopolda, ktry niemal obsesy.nie przy+i2zy+a +ielk2 +a,? do
dobre,o stol*a3
93 D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
IoloniaJ, 7O mar*a (;;5
Mo.a dro,a pilnia*zkoWl
'onie+aC przez duCszy *zas si? leniem, nie zaszkodzi teraz tro*1?
popra*o+aF3 "iedy + po*zto+e dni przy*1odz2 listy, +szystko mi bardzie.
smaku.e3
'rosz?, napisz, kto Epie+a + oratoria*17 i .akie to oratoria` %zy spodobay
*i si? menuety Kaydna` %zy u+aCasz .e za lepsze od poprzedni*1` I333J
Nieba+em +yEl? *i menueta, ktre,o ta0*zy + teatrze pan 'i*X6,
a potem na -este di balio D *ay Mediolan3 Zoba*zysz, + .ak +olnym .est
tempie3 Menuet sam + sobie .est bardzo pi?kny3 &ra-i tu z Wiednia, a .e,o
autorem .est z *a2 pe+noE*i2 DellerO lub Starzer4 Ma duCo nut3 Dla*ze,o`
'onie+aC .est to menuet teatralny i naleCy ,o ta0*zyF +olno3 Menuety
mediola0skie i + o,le menuety +oskie ma.2 bardzo duCo nut, le*z ta0*zy
si? .e +olno, *1oF za+iera.2 duC2 iloEF takt+3 Na przykad + *z?E*i
pier+sze. D (A, + dru,ie. D 75, a na+et 7O3
W Parmie poznaliEmy pe+n2 Epie+a*zk?3 yliEmy u nie. i su*1aliEmy .e.
+spaniae,o Epie+u3 &o sa+na astardellaA, ktraR po pier+sze D ma
pi?kny ,os, po dru,ie D bardzo z+inne ,ardo i po trze*ie D nie+iary,odn2
skal? ,osu3
W mo-e. obe*noE*i +yEpie+aa nast?pu.2*e pasaCe i d:+i?kiR
M)Y Y PY VY iiM Y <tDM[ <M D Y
SNZM MZMK$ S@ Mtb Slr3 ZeM
OrM
!
S <D (A9
S Mozart nazy+a Nannerl pilnia*zk2 IPleissi,J, ponie+aC przysaa mu menuety Mi*1aa
Kaydna spisane z pami?*i po +ysu*1aniu i*1 + *zasie kon*ertu3 Dlate,o teC + .ednym
z p:nie.szy*1 list+, nazy+a .e Lmenuetami ukradzionymiN3
( !ratoria +ykony+ane + Salzbur,u + okresie +ielkie,o postu3
6 %arlo @e 'i*X D patrzR O<763 Menuet ta0*zony przez nie,o nie zostaj odnaleziony3
O Plorian /o1ann Deller I(;7)D(;;6J, skrzypek i kompozytor na d+orze + Stutt,ar*ie,
a nast?pnie + Wiedniu3
4 /osep1 Starzer I(;7AD(;9;J, kompozytor muzyki baleto+e. + Wiedniu3 $utor
muzyki do
baletu @e ,elosie del sera,l+, do nieda+na przypisy+ane. Mozarto+i I"Mi64aJ3
A @u*rezia $,u.ari I(;O6D(;96J, z+ana @a astardella lub @a astardina, bya
naturaln2
*rk2 pe+ne,o arystokraty z Perrary Ist2d .e. przydomek ozna*za.2*y L*rk? z
niepra+e,o
oCaNJ3 Skala .e. ,osu obe.mo+aa trzy i p okta+y i si?,aa *zterokreElne,o *3
)3 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Rzym, (O k+ietnia (;;5
IZZZJ Rzym z *a2 pe+noE*i2 by *i si? spodoba3 "oE*i >+i?te,o 'iotra
roa ksztaty pi?kne i re,ularne, podobnie .ak +iele inny*1 rze*zy ma tuta.
'i?kne i re,ularne linie3 WaEnie + te. *1+ili nios2 na uli*y na.pi?knie.sze
k+iaty E+iata3 'o+iedzia mi o tym papa3
/estem +ariat i rze*z to znana, ale mam problemR + naszym poko.u .est
tylko .edno Cko, a spanie + .ednym Cku z pap2, o *zym na.lepie. +ie
ania, to rze*z absolutnie niemoCli+a3 &oteC bardzo mi spieszno do no+e,o
lokum3
Naryso+aem +aEnie E+i?te,o 'iotra z klu*zami, E+i?te,o 'a+a z mieM
Yi E+i?te,o aukasza z mo.2 siostr2 7 et*3
+ koE*iele >+3 'iotra miaem zasz*zyt u*ao+aF stop? E+i?te,o 'a+a,
e 'onie+aC na mo.e niesz*z?E*ie .estem zbyt may, trzeba byo mnie,
Y,o konia, Wol-,an,a Mozarta, podsadziF63
@isty
<D (;A
( @eopold mia sz*ze,lne upodobanie do estetyki symetrii, Ka0 prosty*1 i ksztat+
re,ularny*1, z *ze,o Wol-,an, na.+yra:nie. sobie d+oru.e3
7 $trybutem E+i?te,o aukasza E+an,elisty .est + D Wol-,an, nie pomi.a okaz.i, by
sobie z siostry nie zakpiF3
6 r2zo+y pos2, E+i?te,o 'iotra, z GII +ieku, przypisy+any $mol-o di =ambio,
+edu,
le,endy +ykonany z obalone,o pos2,u /o+isza kapitoli0skie,o, .est przedmiotem
+ielkie,o
kultu3 Wedu, z+y*za.u piel,rzymi *au.2 .e,o stop?3 'os2, .est usta+iony + bo*zne.
na+ie
bazyliki na +ysokim Iponad ptorametro+ymJ *okole3
(53 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Rzym, 7( k+ietnia (;;5
%ara sorella miaW
ardzo si? *iesz?, Ce spodoba *i si? menuet, ktry Si,nor 'i*X ta0*zy +
Mediolanie( i ktry +ysaem *i z olonii3 Mam nadzie.?, Ce .uC dostaaE
kontredans, ktry przesaem + pier+szym liE*ie z Rzymu73 Napisz, *zy *i
si? podoba6, a
'oszuka. mi re,u arytmety*zny*1O Isama .e przepisy+aaEJ, bo s+o.el
z,ubiem i ni* .uC nie umiem3 'rosz?, przepisz .e raz .esz*ze +raz z innym`
F+i*zeniami i mi .e przyEli.3
Manzuoli4 ma .uC kontrakt z Mediolanem i b?dzie Epie+a + mo.e.
operze3 Dlate,o +e Ploren*.i zaEpie+a mi *ztery lub pi?F arii i zaCy*zy sobie
kilku arii ode mnie3 Musiaem .e napisaF + Mediolanie, ,dzie .esz*ze nikt nie
sysza Cadne,o mo.e,o ut+oru dla teatru D *1*ieli si? upe+niF, *zy b?d?
+ stanie napisaF oper?A3 Manzuoli zaC2da tysi2*a dukat+3 Nie +iadomo
.esz*ze, *zy przy.edzie =abrielli;] m+i2, Ce zamiast nie. przy.edzie de
$mi*is9 Spotkamy .2 + Neapolu3 %1*iabym, Ceby to bya ona i ManzuoliJ
bo znamy i*1 i si? z nimi przy.a:nimy)3
Ni* .esz*ze nie +iem na temat libretta3 'anom Qon &ro,ero+i(5 i Don
Perdinando(( po+iedziaem, Ce zaleCy mi na Metastaz.u(73 'ra*u.? teraz nad
ari2 Se ardire e speranza(63
<D (;;
( %arlo de 'i*X Ilub @e 'i*XJ D patrzR O<763
7 "ontredans Mdur I"MI76J3
W liE*ie z (O k+ietnia (;;5 I<D (;AJ @eopold pisaR L333 + za2*zeniu Wol-,an,
przesyp
"ontredans i *1*iaby, Ceby pan %yrillus Ko-maim ^tan*mistrz na d+orze + Salzbur,+
opra*o+a do nie,o pas] *1*e, Ceby na.pier+, ,dy za*zyna ,raF d+o.e skrzypie*,
ta0*zyy ty(N
d+ie osoby, a potem, + miar? .ak +*1odz2 pozostae instrumenty, +2*zali si? pozostali
tan*erz Z
Na.lepie., Ceby ta0*zyo pi?F par D pier+sza para za*zyna przy pier+szym solo, dru,a
D 'd S
dru,im i tak dale., ponie+aC .est 4 soli i 4 tuttiN3
(;;5
6 Do te,o mie.s*a list .est po +osku, dale. D po niemie*ku3
O !d +*zesne,o dzie*i0st+a Mozart pas.ono+a si? arytmetyk23
4 =ioQanni Manzuoli D -loren*ki kastrat, odt+r*a tytuo+e. partii + operze Mozarta
$s*anio m $lba I"MniJ +ysta+ione. + Mediolanie + (;;(3
o %1odzi o arieR Misero me I"M;;J i Pra *ento a--anni I"M99J 1ib Misero tu non sei I"M
;6aJ
m +szystkie do s+ Metastaz.a3
; %arerina =abrielli I(;65D(;)AJ, sopran koloraturo+y, .edna z na.+ybitnie.szy*1
Epie+a*zek dru,ie. polo+y GHIII +ieku3
9 $nna @u*ia de $mi*is I(;66D(;)AJ, sopran, pier+sza odt+r*zyni 'artii =iuni +
operze
@udo Silla I"M(64J +ysta+ione. + Mediolanie 7A ,rudnia (;;73
e !state*znie ani Manzuoli, ani =abrielli, ani de $mi*is nie Epie+ali + Mitridate, re di
'onto I"M9;J, le*z =u,lielmo dSEttore IMitridateJ, $ntonia emas*oni I$spasiaJ i $nna
Pran*es*a Harese IIsmeneJ3
Se @eopold &ro,er D .eden z adiutant+ ,eneralne,o ,ubernatora Mediolanu3 /e,o
siostra
mieszkaa + Salzbur,u3
N Don Perdinando =ermani3
(7 $utorem libretta b?dzie nie Metastaz.o, le*z Hittorio $medeo %i,naMSanti3
N Se ardire, e speransa I"M97J do s+ Metastaz.a Iz libretta do opery Demo-oonteJ3
ii3 D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
IRzym, 74 k+ietnia (;;5J
%ara sorella miaW
I333J W*zora. byliEmy + San @orenzo na nieszpora*1, dziE rano na sumie,
a +ie*zorem zn+ p.dziemy na nieszpory, ponie+aC to E+i?to Matki oskie.
Nieusta.2*e. 'omo*yO3
'rzed kilkoma dniami byliEmy na "apitelu i +idzieliEmy +iele pi?kny*1
rze*zy73 =dybym *i *1*ia opisaF to +szystko, *o tam +idziaem, nie
star*zyoby mi papieru3
=raem .uC na d+*1 akademia*1 i .utro zn+ za,ram63 I333J =dy sko0*z?
Yen list, zabior? si? do pisania sym-onii, ktr2 .uC da+no za*z2emO3 $ria4
Yst .uC sko0*zona, a sym-onia D u kopisty I.est nim papaJ3 Nie *1*emy .e.
kdda+aF na ze+n2trz, bo by .2 ukradzionoA3
'ozdr+ +szystki*1 przy.a*i i u*au. ode mnie r?*e mamy, t+. D
Yalaliera D
Wol-,an,o + Niem*ze*1 D
$madeo + Italii D
+na Yput mundi
4 k+ietnia roku (;;5,
Wst?pny b?dzie (;;( M
Y.nasb ;3
Mozart
Z *zyli to samo na po*z2tku, *o na ko0*u, a + Erodku
<D (;) D list .est po +osku3
( >+i?te o-i*.a ku *z*i Matki oskie. Nieusta.2*e. 'omo*y odby+ay si? + koE*iele San
@orenzo in Damaso + 'alazzo delia %an*elleria3
7 Mozart o,l2da zbiory 'alazzo dei %onserQatori i 'alazzo NuoQo na "apitelu3
6 i)M,o k+ietnia Wol-,an, ,ra u ksi?*ia SantS $n,elo, 75Me,o D u ksi?*ia $,ostino
%1i,i
a 7AM,o D + 'alazzo arberini3
O Na.pra+dopodobnie. *1odzi o sym-onieR "M)4 i "M); Iobie + DMdurJ3
4 Se ardire, e speransa I"M97J D patrzR (5<(63
A @eopold by nieu-ny, u+aCa, Ce kopiE*i s2 nieu*z*i+i, bo dodatko+o +ykonu.2 kopie
niele,alne, ktrymi potem 1andlu.23 'raktyki te,o rodza.u nie naleCay zreszt2 do
rzadkoE*i3
; Mozart bardzo lubi ba+iF si? *y-rami i li*zbami3
(73 '!S&S%RI'&UM D! M$&"I I SI!S&R#
W S$@ZUR=U
Rzym, 79 k+ietnia (;;5
Siostrze *au.? bu:k?, a mamie r?*e3
/esz*ze nie +idziaem ani skorpion+, ani pa.2k+3 &uta. + o,le si?
o ni*1 nie m+i3
Mama z at+oE*i2 rozpozna mo.e pismo, nie*1 +i?* szybko do mnie
napisze, bo + prze*i+nym razie b?d? si? musia podpisy+aF +asnym
naz+iskiem3
<D (9(
(63 '!S&S%RI'&UM D! M$&"I I SI!S&R#
W S$@ZUR=U
Rzym, 7 ma.a (;;k
%1+aliF o,a .estem zdr+3 Mamie *au.? r?*e, a siostrze bu:k?, nos,
usta i D o. ta nie+yparzona ,?ba D pup?, .eEli .est *zysta3
Wol-,an,o Mozart
Rzym (;;5
<D (97
(O3 '!S&S%RI'&UM D! SI!SW"W S$@Z9UR=U
Neapol, () ma.a (;;5
%ara sorella mia3
I333J /ak ma sle kanarek` %zy *i2,le Epie+a` %zy ,+iCdCe` $ +iesz
dla*ze,o pytam` 'onie+aC tuta., + przedpoko.u, teC mamy kanarka, ktry
tak samo 1aasu.e3 I333J W*zora., po raz pier+szy zaoCyliEmy nasze no+e
ubrania3 Wy,l2daliEmy Eli*znie, .ak anioki, ale + z+i2zku z tym oba+iam
si? Ce kiedy +r*imy do domu, nie b?d2 .uC one tak pi?kne3 I333J
Wol-,an, Mozart
65M,o ma.2 +ysta+iF oper? /ommelle,o, ale /ommelii .e. .esz*ze nie
sko0*zy(3 W kapli*y zamko+e. + 'orti*i +idzieliEmy krla i krlo+273
WidzieliEmy teC Wezu+iusz3
Neapol to pi?kne miasto, le*z nazbyt ludne, zreszt2 tak samo .ak 'aryC
lub Wiede03 $le .eEli idzie o tupet i bez*zelnoEF ludzi, to nie +iem, ktremu
z miast D @ondyno+i *zy Neapolo+i D naleCaoby przyznaF palm?
pier+sze0st+a3
&ute.si lazzaroni ma.2 s+o.e,o starsze,o, *zyli sze-a, ktry *o miesi2* od
krla Neapolu dosta.e 74 dukat+ srebrem .edynie za to, by trzyma s+y*1
lazzaroni + ryza*13
W operze Epie+a de $mi*is 63 'oszliEmy .2 zoba*zyF D poznaa nas od
razu3 Dru,2 oper? sezonu komponu.e %a-aroO, trze*i2 D %i**io de Ma.o4,
*z+art2 D .esz*ze nie +iadomo kto3
Za,l2da. do MirabellA, aby posu*1aF @itanii, Re,inae %oeli i SalQe
Re,inae3 >pi. dobrze D przy.emny*1 sn+3 I333J
Wol-,an, Mozart
k<D (9O3 @ist .est *z?E*io+o po +osku, *z?E*io+o po niemie*ku3
$rmida abbandonata Ni**olo /ommelle,o Ido libretta Pran*es*o SaQerio de Ro,atisaJ
+ roku (;;5 ot+orzya sezon + &eatro San %arlo3
7 Yrdynand IH I(;4(D(974J, od (;4) krl Neapolu i Sy*ylii, od roku (9(A takCe krl
kJ,a Sy*ylii3 "rlo+a Maria %arolina I(;47D(9(OJ bya .edn2 z *rek *esarzo+e.
Marii
&eresy3
6 $nna @u*ia de $mi*is D patrzR (5<93
i K YYYs %a-aro I(;5AD(;9;J, maestro di *appella + Neapolu, nau*zy*iel Epie+u
a+esynu krlo+e. Marii %aroliny, t+r*a oper oraz muzyki reli,i.ne.3 &uta. *1odzi o
.e,o
r` $nti,ono Ido libretta Metastaz.aJ, ktre. premiera odbya si? (6 sierpnia (;;53
li1 YYss*o de Ma.o I(;67D(;;5J, z+any %i**io, pisa trze*i2 oper? sezonu D
Eumene Ido
, p a N'Ytolo ZenaJ, ale zmar przed .e. uko0*zeniem3 Dzieo uko0*zyli =ia*omo
Insan,uine
Yuale Erri*1elli3 'remiera odbya si? 75 sty*znia (;;(3
raa* Mirabell + Salzbur,u D letnia rezyden*.a ksi?*ia ar*ybiskupa Salzbur,a D dziE
.uC
ZNIstnie.2*y3
(43 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Neapol, 7) ma.a (;;5
%arissima sorella mia3l
'rzed+*zora. poszliEmy na prb? opery Si,nora /ommelle,o73 /est dobrze
napisana i napra+d? mi si? podobaa3 Rozma+ialiEmy z Si,nore /ommellim
D by dla nas bardzo uprze.my3 yliEmy teC + koE*iele, aby posu*1aF
muzyki Si,nore %i**io di Ma.o63 /est bardzo pi?kna3 !n takCe z nami
rozma+ia i teC by bardzo uprze.my3 Si,nora de $mi*isO Epie+aa *udo+nie3
Dzi?ki o,u .esteEmy zupenie zdro+i, a .a, kiedy z Salzbur,a przy*1odzi
list, *zu.? si? dopra+dy +spaniale3 'rosz?, pisz do mnie +e +szystkie dni,
+ ktre od*1odzi po*zta, na+et .eEli nie masz ni* do po+iedzenia3 'o prostu
bardzo pra,n? dosta+aF list kaCde,o dnia, kiedy przy*1odzi po*zta3
Mam nadzie.?, Ce otrzymaaE .uC list, + ktrym by dru,i list + innym
.?zyku i Ce ,o zrozumiaaE3 Nie byoby :le, ,dybyE od *zasu do *zasu napisaa
mi liE*ik po +osku3
Nie +iem, *o .esz*ze napisaF D *1yba to, CebyE przekazaa ode mnie
pozdro+ienia dla +szystki*1 przy.a*i i przy.a*iek, a z+asz*za dla Si,nore
de S*1ieden1o-enas i dla Si,nore de $mannaA, CebyE zapytaa i*1, .ak si?
ma.2 i CebyE mi o tym konie*znie napisaa3 $ddio3
Wol-,an,o $madeo
Mozart
7) ma,,io mino (;;5
U*au. ode mnie r?*e mamie3
<D (99
( LNa.droCsza siostroN D @ist .est + *aoE*i po +losku3
7 $nnida abbandonata Ni**o /ommelle,o3
6 Pran*es*o de Ma.o D patrzR (O<43 Nie +iadomo, .aki*1 ut+or+ muzyki reli,i.ne.
te,o
kompozytora Mozart +tedy su*1a3
O $nna @u*ia de $mi*is D pier+sza +ykona+*zyni partii =iunii + operze @udo SiM
I"MI64J + Mediolanie + (;;7 D Epie+aa + operze /ommelle,o, a nie I.ak moCna by
s2dzieJ na
kon*er*ie muzyki reli,i.ne.3
4 S*1ieden1o-en D patrzR 7<O3
A !ptatus asil Qon $mann I(;O;D(;96J, .eden z syn+ rad*y d+oru Pranza $ntona
Qon
$manna] z+r*i na siebie u+a,? sprzenie+ierzeniem pieni?dzy z kasy d+oru oraz
*1orob2
umyso+23
I
(A3 pos&s*RyruM D! SI!S&R# + S$@ZUR=U
Neapol, 4 *zer+*a (;;5
%ara sorella mia3
Wezu+iusz mo*no dymi, ,rzmi i byska3 yliEmy dziE na kola*.i u pana
Doia S kompozytora niemie*kie,o i bardzo za*ne,o *zo+ieka3
$ teraz opisz? *i, .ak Cy.emy3 Wsta.emy o )Me., *zasami o loMe., potem
idziemy do restaura*.i3 'o obiedzie pra*u.emy IpiszemyJ, a potem zn+
+y*1odzimy do restaura*.i D na kola*.?3 %o na kola*.?` W dni tuste D p
kur*zaka albo ka+aek pie*zeni, + dni *1ude D rybka3 No a potem uda.emy
si? na spo*zynek3 %zy pani zrozumiaa` 'rze.d:my lepie. na salzburski73 /a
i papa, *1+aliF o,a, .esteEmy zdro+i3 Mam nadzie.?, Ce i +y ma*ie si?
dobrze3 I333J
Rzym i Neapol to miasta Epio*1+3 I333J
=ra.2 tu teraz oper? /ommelle,o63 /est pi?kna, *1o*iaC dla teatru,
moim zdaniem, tro*1? nazbyt ukadna i staroE+ie*ka3 $le de $mi*is d
Epie+a niezr+nanie, podobnie $prile s, ktry Epie+a + Mediolanie3 &a0*e
s2 strasznie napuszone3 Niemnie. teatr .est pi?kny, krl zaE D :le +y*1o+any,
.ak +szys*y neapolita0*zy*y3 'rzez *ay *zas tr+ania opery sta na tabore*ie,
Ceby byF +yCszym od krlo+e.A3 $le krlo+a .est ,rze*zna i adna3 Na molo
Imie.s*e promenadJ pozdro+ia mnie bardzo uprze.mie aC szeEF razy3 %o
+ie*zr da.2 nam do dyspozy*.i karo*? na prze.aCdCk? po molo3
W niedziel? zaproszono nas na bal, ktry +yda ambasador Pran*.i;3 I333J
Wol-,an, Mozart
4 *zer+*a (;;5
<D (9)
/osep1 Doli Izm3 (;;OJ, se*ondo maestro + konser+atorium SantS !no-rio + Neapolu3
@ist .est osobli+2 mieszanin2 +oskie,o, -ran*uskie,o, niemie*kie,o oraz dialektu
Yburskie,o i sz+abskie,o,
$rrmda abbandonataDpatrzR (O<(3
$nna @u*ia de $mi*is D patrzR (5<93
=iuseppe $prile D patrzR O<7(3
Maria %arolina D patrzR (O<73
@ou.sM%esarMRenaud, +i*e1rabia de %1oiseul, diuk de 'rasiin I(;64D (;)(J3 y
asadorem Pran*.i + Neapolu + lata*1 (;A;D;(3 Zmar te,o same,o dnia, *o Mozart D
4 stuY (;)( roku3
Uny
(;3 '!S&S%RI'&UM D! M$&"itSI!S&R#
W S$@ZUR=U
Neapol, (A *zer+*a (;;5
/esz*ze Cy.? i +*i2C .estem D .ak za+sze D radosny, bo strasznie lubi?
podrCo+aF3 'o.e*1aem na+et, Ceby zoba*zyF morze nad Merditerranee [
%au.? mamie r?*e, a Nannerl *moku.? (555 razy3
syn Ste-ek i brat /asioM"ielbasio3
<D ()(
( Mozart przekr?*a sto+o Mediterranee IMorze >rdziemneJ na skatolo,i*zne
Merditerranitl
Iz +l3 merda lub -ran*3 merde D L,+noNJ3
(93 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Rzym, ; lip*a (;;5
%ara sorella miaW
yem mile zasko*zony tym, Ce tak pi?knie potra-isz kompono+aF3
"rtko m+i2* pieE0 .est Eli*zna3 'o+innaE *z?E*ie. prbo+aF3 DostaaE .uC
menuety Kaydna3 'rosz?, przyEli. mi szeEF nast?pny*1 menuet+(3 $ddio3 I333J
Wol-,an, Mozart
'S3 Dla +szystki*1 moi*1 przy.a*i i przy.a*iek mo.e pozdro+ienia,
a dla mamy u*ao+anie r2*zek3
Mademoiselle, mam zasz*zyt pozosta+aF t+ym na.uniCe0szym su,2
i bratem3
%1eyalier de Mozart7
Rzym, ; lip*a (;;5 roku
$ddio, trzym si? krzepko i zrb z 1ukiem kupk? + Ce*zko 63
<D ();
( Menuety Mi*1aa Kaydna D patrzR 9<(3 Wspomniany*1 tu A menuet+ nie .est D lY
doty*1*zas s2dzono D autorst+a Mozarta I"M(54J, le*z niezidenty-iko+ane,o
kompozytor
ktrym byF moCe .est Mi*1a Kaydn3 Wspomniana tu pieE0 D prbka kompozytorski
moCli+oE*i Nannerl D nie za*1o+aa si?3 ,
7 /eden z rzadki*1 przykad+ uCy*ia przez Mozarta s+o.e,o tytuu Ry*erza I%1+aWl
lub "a+alera I!rderu Zote. !stro,iJ3 W tym +ypadku Mozart uCy+a te,o tytuu
o*zy+is!
z przymruCeniem oka, + sposb Cartobli+y i kpiarski3
6 Data i ostatnie zdanie D po +osku3
(;;5
()3 '!S&S%RI'&UM D! M$&"I I SI!S&R#
W S$@ZUR=U
olonia, 7( lip*a (;;5
Z okaz.i imienim Cy*z? mamie +szystkie,o na.lepsze,o, Ceby + dobrym
zdro+iu Cya .esz*ze setki lat, o *o +*i2C prosz? 'ana o,a i *odziennie
modl? si? za +as obie3 "iedy +r*?, nie b?d? mia dla +as inne,o prezentu
noCa E+ie*ami i dz+one*zkami z @oreto3 I333J
(555 razy *au.? mamie r?*e i aC do Emier*i pozosta.? +iernym .e. synem
Wol-,an, Mozart
%ara sorella mia(3
Uy*z? *i, Ceby , za+sze *i da+a zdro+ie i Ceby poz+oli *i CyF .esz*ze
sto lat i umrzeF, .ak b?dziesz miaa (555 lat3 I333J Nie +iem .esz*ze, .aki
b?dzie tytu opery, ktr2 mam skompono+aF dla Mediolanu3 $ddio3
IDopisek na koper*ie7JR
Nasz rzymski ,ospodarz6 o-iaro+a mi !po+ieE*i z &ysi2*a i /edne. No*y
po +osku3 &o bardzo zaba+na lektura3 I333J
<D ())
( @ist .est + *aoE*i po +osku3 Imieniny $nny Marii i Nannerl przypaday na 7AM,o
lip*a3
7 "operta z dopiskiem nie za*1o+aa si?3 &reEF dopisku poda =3N3 Qon Nissen +
s+o.e.
io,rap1ie W3$3 MozartSs I@ipsk (979J3
6 Ste--ano Usien,1i D kurier papieski3 y ,ospodarzem Izarz2d*2J rzymskie,o domu
Mozart+ + 'alazzo S*atizzi przy 'iazza Ni*osia3
753 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
olonia, O sierpnia (;;5
IZZZJ $bsolutnie lepieJ pisaF nie mo,?, bo mo.e piro nie .est do pisania
list+, le*z muzyki3
/uC napra+iono mi skrzyp*e i zno+u *odziennie mo,? ,raF(3 Wspominam
5 tym, bo mama pytaa, *zy +*i2C .esz*ze ,ram na skrzyp*a*13
%o na.mnie. szeEF razy .uC miaem zasz*zyt p.EF sam do koE*ioa7
S N*zestni*zyF +e +spaniay*1 o-i*.a*13 $ tym*zasem napisaem *ztery
oskie sym-onie, nie li*z2* arii Iskompono+aem i*1 .uC 4 albo AJ ani
Motetu6 I333J
!be*nie mo.2 .edyn2 przy.emnoE*i2 .est +ykony+anie tane*zny*1 pas D
pas an,lais, *abrioles i ,rand e*art3
@isty
Wo*1y to kra. Epio*1+, +szys*y tuta. +*i2C drzemi2W $ddio3
Wol-,an, Mozart
'ozdro+ienia dla +szystki*1 moi*1 dobry*1 przy.a*i i przy.a*iek3 U*au.
r?*e mamieW
<D 757
( %1odzi o dzie*i?*e skrzyp*e Wol-,an,a, prze*1o+y+ane obe*nie + Muzeum Mozarta
+ Salzbur,u3
7 @eopold po +ypadku + podrCy Imia kontuz.o+an2 no,?J by unieru*1omiony +
Cku
lub + -otelu i nie m, +y*1odziF z domu, dlate,o na reli,i.ne o-i*.a Wol-,an, musia
*1odziF sam3
6 Nie+2tpli+ie *1odzi o sym-onieR "M9i, 9O, )4, );3 Skompono+ane + tym samym
*zasie
arie toR "M;i, "M;6$, "M;;, "M;9, "M;), "M97 i "M96, a motet, .ak doty*1*zas s2dzono,
to Er,o
interest I"MIO6J, ale na.no+sze badania +yklu*zyy moCli+oEF po+stania te,o ut+oru +
lutym
(;;5 + Mediolanie, zosta on skompono+any + Salzbur,u pod konie* (;;6 roku3
7(3 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
olonia, 7( sierpnia (;;5
/a teC Cy.? .esz*ze i na+et .estem bardzo +es3 'rzysza mi dziE o*1ota [
po.e:dziF na oEle3 We Wosze*1 .est taki z+y*za., +i?* pomyElaem, Ce
po+inienem sprbo+aF3
MieliEmy zasz*zyt od+iedziF pe+ne,o dominikanina(3 U+aCa.2 ,o tuta.
za E+i?te,o, ale .a + to nie +ierz?, bo *z?sto na Eniadanie +ypi.a na.pier+
-iliCank? *zekolady, a potem duCy kieli*1 mo*ne,o 1iszpa0skie,o +ina3 Sam
miaem 1onor z.eEF obiad z tym E+i?tym, ktry za*z2 od +ypi*ia spore.
iloE*i +ina i zako0*zy r+nieC duCym kieli*1em mo*ne,o +ina3 $ + Erodku
spaaszo+a d+a adne ka+aki melona, brzosk+ini?, ,ruszk?, 4 -iliCanek
ka+y, *ay talerzyk ptaszk+ oraz d+a talerze mleka z *ytryn23 MoCli+e, ze
mia tak2 diet?, *1o*iaC .a + to nie +ierz?, bo byoby to za +iele, tym
bardzie., Ce .esz*ze sporo zosta+i sobie na pod+ie*zorek3
2d: zdro+a, addio3 U*au. r?*e mamy i pozdr+ +szystki*1 naszy*1
zna.omy*13
Wol-,an, Mozart
(;;5
I333J
<D 75O
( y nim na.pe+nie. !.*ie* 'i?tro Zer+oni*ki, ktry u*zy mie.s*o+e sieroty ,ry na
skrzyp*a*13 'a*ia za to rodzina 'allaQi*ini*1 D +oski*1 protektor+ Mozarta3
773 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
olonia, 9 +rzeEnia (;;5
I333J %zytam teraz &elema*1a( D .estem .uC + dru,ie. *z?E*i3 &ym*zasem
adieu3 U*au. r?*e mamie3
Wol-,an, Mozart
<D 75;
S 'o+ieEF @es +entures de &elemaXue, -ils dSUlysse I(A))J autorst+a Pran*ois de
Sali,na*
de la Mot1eMPenelona I(A4(D(;(4J3 Mozart *zyta .2 + +ers.i +oskie., + +ydaniu
+ene*kim
Plaminio S*arselle,o z (;O9 roku3 &o .e,o pier+szy kontakt z tematem Ideomenea, (5
lat
p:nie. zao+o*u.e oper2 Idomeneo, re di %reta I"M6AAJ3
763 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
olonia, 7) +rzeEnia (;;5
I333J /estem ,?boko poruszony +iadomoE*i2 o du,ie. *1orobie panny
Marty, ktr2 znosi tak *ierpli+ie3 Mam nadzie.?, Ce z osk2 pomo*2
+yzdro+ie.e, a .eEli nie, to nie naleCy si? tym za bardzo trapiF, bo +ola oCa
.est za+sze na.lepsza D , dobrze +ie, *zy lepie. .est byF na tym, *zy na
tamtym E+ie*ie(3
Nie*1 +ie i po*ieszy si? tym, Ce po desz*zu za+sze .est so0*e3
%au.? mamy r?*e3 $ddio3
Wol-,an, Mozart
<D 7((
%1odzi o Mari? Mart1? Ka,enauer I(;4(D(;;5J, .edn2 z *rek /o1anna @orenza
a,enauera, ktra zmara na ,ru:li*? 7) +rzeEnia, a +i?* dokadnie + dniu, + ktrym
ozart pisa ten list3 'odobnie osobli+y stosunek do rze*zy ostate*zny*1 Mozart +yrazi
r k rotnieS mi?dzy innymi po Emier*i +asne. matki + 'aryCu IpatrzR list nr (5( z ) lip*a
7O3 '!S&S%RI'&UM D! M$&"I I SI!S&R#
W S$@ZUR=U
olonia, A pa:dziernika (;;5
IDJ Dzisia. ,raem na or,ana*1 u dominikan+(3 I333J %1?tnie bym teraz
@isty
posu*1a 'ertezkammersin-onien a na+et sam za,rabym na tr2b*e lu_
,+izdku73 I333J
Wol-,an, Mozart
<D 7(6
( Zape+ne *1odzi o +ielkie or,any + bazyli*e San Domeni*o + olonii3
7 Nie .est pe+ne, *o Mozart *1*ia tu po+iedzieF3 yF moCe mia na myEli tak z+ane
Lsym-onie z er*1tes,adenN, z+ane ina*ze. L'ertols,attner DiQertimentiN, + ktry*1
stoso+ano
instrumenty dzie*i?*ie D tr2bki, -u.arki, ,+izdki itp3 /edn2 z taki*1 sym-onii .est
sa+na
LSym-onia dzie*i?*aN, ktre. autorst+o +*i2C pozosta.e k+esti2 sporn2 I@eopold Mozart
lub
Mi*1a KaydnJ3 Naz+a Lsym-onie z er*1tes,adenN +y+odzi si? od mie.s*o+oE*i i
re,ionu
Iniedaleko Salzbur,aJ, ,dzie produko+ano instrumenty dzie*i?*e i ,rano takie
Lsym-onieN3
743 '!S&S%RI'&UM D! M$&"I W S$@ZUR=U
Mediolan, 75 pa:dziernika (;
"o*1ana mamo, nie mo,? duCo napisaF, bo pal*e mnie bol2 od pisar
re*ytaty++(3 Nie*1 si? mama modli, aby mo.a opera odniosa suk*es
i abyEmy potem mo,li si? zno+u sz*z?Eli+ie i +szys*y razem spotkaF3 I333J
<D 7(O
S Mozart pra*o+a .uC intensy+nie nad oper2 dla MediolanuR Mitridate, re di 'onto I"M
9;J3
7A3 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Mediolan, 7; pa:dziernika i;;k
Na.uko*1a0sza siostroW(
Wiesz, Ce .estem strasznym ,adu2, a + kaCdym razie byem niioe
kiedyEmy si? rozsta+ali, bo teraz musz? si? porozumie+aF na mi,i, ponie+aC
syn ,ospodarza .est ,u*1oniemy od urodzenia73 I333J
Wol-,an, Mozart
<D 7(A
( &ym razem Mozart pisze do siostry po niemie*kuR L$llerliebster S*1+esterWN3
7 Do Mediolanu Mozarto+ie przy.e*1ali (9 pa:dziernika, ale niestety nie +iadomo SD
zamieszkali ani kim by i*1 ,ospodarz i .e,o ,u*1oniemy od urodzenia syn3
(;;(
7;3 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Mediolan, (7 sty*znia (;;(
Na.uko*1a0sza siostroW
Da+no .uC nie pisaem, ale byem bardzo za.?ty oper2(3 &eraz naresz*ie
mam *zas i b?d? m, lepie. speniaF s+o.2 po+innoEF3 %1+aa o,u i dzi?ki
o,u opera si? podoba i teatr .est za+sze peny3 Wszys*y si? temu dzi+i2,
a +ielu +r?*z m+i, Ce .ak du,o s2 + Mediolanie, ni,dy si? .esz*ze nie
zdarzyo, aby pier+sza opera sezonu *ieszya si? tak +ielkim uznaniem3
M &ata i .a dzi?ki o,u mamy si? dobrze3 Mam nadzie.?, Ce na Wielkano*
b?d? m, opo+iedzieF +am o +szystkim bezpoErednio3 $ddio3
$ propos3 W*zora. przyszed do nas kopista i po+iedzia, Ce musi +ykonaF
kopi? mo.e. opery dla d+oru + @izbonie73
&+. teraz i na +ieki +ierny brat3
<D 779
S Mitridate, re di 'onto I"M9;J3 'rapremiera odbya si? 7A ,rudnia (;;5 roku + &eatro
Re,io Du*al + Mediolanie3 !bsada premiero+e,o przedsta+ienia bya nast?pu.2*aR
=u,lielmo
dSEttore IMitridateJ, $ntonia emas*oni I$spasia, narze*zona MitridataJ, 'i?tro
enedetti
ISi-are, syn MitridataJ, =iuseppe %i*o,nani I'ama*e, na.starszy syn MitridataJ, $nna
'ran*es*a
Harese IIsmene, *rka krla 'artyJ, =aspare assano IMarzio, trybun rzymskiJ3 'i?tro
Mus*1ietti
I$rbate, ,ubernator Nin-eiJ3
( "opista +ykona *o na.mnie. 4 kompletny*1 kopii partytury, z ktry*1 .edna Io nie. tu
mo+aJ zna.du.e si? obe*nie + bibliote*e 'ala*io Na*ional de $.uda + @izbonie3
793 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Wene*.a, 75 lute,o (;;(
$ 3
YZyi? i, dzi?ko+aF o,u, .estem zdr+3 De $mi*is( Epie+aa + San
Wedetto73 'o+iedz panu /oaneso+i6, Ce Wider+nyO D dzie+*zyny .ak
pery D3 *i2,le ,o +spomina.2, z+asz*za Mademoiselle %atarina, tak +i?*
knie*znie musi przy.e*1aF +krt*e do Wene*.i i poddaF si? i*1 atta*a, to
Yzy daF sobie zbiF pup? na ziemi i tym sposobem staF si? pra+dzi+ym
Ye*.aninem3 'rbo+ay zrobiF to ze mn2, ale *1oF .est i*1 siedem4, nie
, y NYy po+aliF mnie na ziemi?3 $ddio3 U*au. r?*e mamy, a + imieniu nas
u 'ozdr+ +szystki*1 naszy*1 dobry*1 przy.a*i i przy.a*iki3 I333J $men3
%3L ,767 nn Mozarto+ie przy.e*1ali do Wene*.i ii lute,o i zamieszkali + domu rodziny
Yletti*1 I%asa %eselettiJ3
$a(Y @u*ia de $mi*is D patrzR (4<O3
@isty
7 >pie+aa + operze =ioQannie,o attisty or,1ie,o Siroe Ido libretta Metastaz.aJ +
San
enedetto D .ednym z +ene*ki*1 teatr+3
6 /onami Nepomuk $nion Ka,enauer D .eden z syn+ @orenza Ka,enauera seniora
z Salzbur,a D patrzR (<73 'rzez (A miesi?*y I(;A9D;)J przeby+a + Wene*.i i dobrze
znal
rodzin? Wider+3
O (7 lute,o Mozarto+ie byli + ,oE*inie u Wider+3 =ioQanni Wider D salzburski
kupie*
osiady + Wene*.i D i .e,o Cona Rosa mieli A *rek, o ktry*1 Wol-,an, m+i
Ldzie+*zyny .ak
peryN Izape+ne dlate,o, Ce tak .e nazy+a /o1ann Ka,enauerJ3
4 Lyo i*1 siedemN D A *rek i matka3
7)3 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Werona, (9 sierpnia (;;(
Na.uko*1a0sza siostro3
Nie spaem na+et pl ,odziny, ale po obiedzie nie lubi? spaF3 MoCesz
mieF nadzie.?, moCesz +ierzyF i myEleF, u-aF i niezmiennie tr+aF + przeM
E+iad*zeniu, moCesz sobie +yobraCaF i CyF nadzie.2, Ce .esteEmy zdro+i, *o
.a ninie.szym mo,? pot+ierdziF3 ardzo si? Epiesz?3 $ddio3
'ozdro+ienia dla +szystki*1 przy.a*i i +szystki*1 przy.a*iek3 $ panu
Ke--nero+i( D po+odzenia + .e,o podrCy3 Zapyta., *zy przypadkiem nie
+idzia si? z $nnamiedl`7 $ddio3 Wszystkie,o dobre,o3 U*au. ode mnie
r?*e mamy3 'ra+da, Ce pi?knie pisz?`
Wol-,an,
<D 7O(
( Keinri*1 Wil1elm Qon Ke-mer D syn bye,o burmistrza Salzbur,a Pranza Priedri*1a
Qon Ke--nera3 'rzy.a*iel Mozarta3
7 Zdrobnienie od $nna Maria D na.pe+nie. o+2 $nnamiedl bya .edna z salzburski*1
koleCanek i przy.a*iek Mozarta, ale +obe* +ielkie. popularnoE*i te,o imienia nie .est
moCli+e
domyEliF si?, ktr2 z salzburski*1 $nnamiedl mia Mozart na myEli3
653 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Mediolan, 7O sierpnia i`;(
Na.uko*1a0sza siostroW
Strasznie ,or2*o byo + podrCy, a kurz by tak nieznoEnie doku*zliYS
Ce nieza+odnie padlibyEmy z +y*zerpania i braku po+ietrza, ,dyby n(
znalaz si? na to .akiE sposb3 Nie padao .uC od miesi2*a, tak + kaCdym razi
(;;(
t+ierdz2 mediola0*zy*y3 DziE spado kilka kropel desz*zu, ale zaraz potem
n+szo so0*e i zn+ si? zrobio bardzo ,or2*o3 Zrb, *o mi obie*aaE I+iesz
mo.a ko*1ana, *o mam na myEliJ, bardzo *i? o to prosz?, b?d? *i za to
o,romnie +dzi?*zny(3
!statnio ksi?Cni*zka miaa bie,unk?, *zyli sra*zk?, a poza tym ni*
no+e,o73 %ze,oE no+e,o spodzie+am si? do+iedzieF od *iebie3 Napisz3
'ozdro+ienia dla +szystki*1 przy.a*i i przy.a*iek3 U*au. r?*e mamy3
padam z ,or2*a3 Rozpinam koszul?3 $ddio3 &rzyma. si?3
Wol-,an,
'S3 Nad nami .est skrzypek, pod nami teC skrzypek, obok .akiE pro-esor
da.e lek*.e Epie+u, a + ostatnim poko.u D Qis d Qis nasze,o D oboista63
"iedy si? komponu.e, .est to bardzo zaba+ne D pomysy -ru+a.2 + po+ietrzu3
<D 7O7
d %1odzi o*zy+iE*ie o spra+y ser*o+e Mozarta3
7 Maria eatri*e Ri**iarda dSEste, ktra +krt*e poElubi ar*yksi?*ia Perdynanda I(;4O
D
(95AJ, syna *esarzo+e. Marii &eresy3 Dla uE+ietnienia uro*zystoE*i zaElubin *esarzo+a
Maria
&eresa zam+ia u Mozarta oper? $s*anio in $lba I"MmJ3
6 Niestety nie .est znany adres te,o mediola0skie,o domu pene,o muzyk+3
6(3 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Na.uko*1a0sza siostroW
Mediolan, 6( sierpnia (;;(
o,u dzi?ko+aF +*i2C .esteEmy zdro+i3 Na t+o.2 inten*.? z.adem .uC
+iele dobry*1 ,ruszek, brzosk+i0 i melon+3
Mo.2 .edyn2 rozry+k2 .est tuta. porozumie+anie si? z ,u*1oniemym na
NN,i i musz? po+iedzieF, Ce + te. dziedzinie doszedem do per-ek*.i [
W*zora. przy.e*1a pan Kasse7 D dzisia. p.dziemy do nie,o z +izyt23
Dopiero + ubie,y *z+artek dostaem libretto serenaty63
Nie +iem, *o .esz*ze napisaF3 'rzypominam o mo.e. proEbie, na+et
5Myby si? + te. spra+ie ni* +i?*e. nie dao zrobiF3 &y mnie rozumiesz O3
'ozdro+ienia od pana =ermanie,o, a z+asz*za od .e,o maConki, ktra
asznie *1*iaaby +as poznaF43 $ takCe od pa0st+a dS$sti*1 A, no i o*zy+iE*ie
e mnie3 Dla +szystki*1 przy.a*i i +szystki*1 przy.a*iek3 %au.? r?*e
NYy3 $ddio3
<tJ
Wol-,an,
Dom ,u*1onieme,o D ,u*1oniemy \yn ,ospodarza D patrzR 7A<73
@isty
7 /o1ann $dol- Kasse I(A))D(;96J, z+any II Sassone, + Wiedniu przeby+a od (;AO
roku3
6 !pera Mozarta D serenata teattale $s*anio +3 $lba I"MinJ] autorem libretta by
=iuseppe 'arini3
O Spra+y ser*o+e Mozarta3
s Perdinando i &1erese =ennani3
A Mariann? dS$sti Qon $stebur, i Pran*es*o dS$sti3
673 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Mediolan, (6 +rzeEnia (;;(
"3S3(3 l
'isz? po prostu, Ceby pisaF3 M?*zy mnie okropny katar3 'annie W3 Qon
Mlk7 po+iedz, Ce si? bardzo *iesz? z te,o, iC nieba+em +r*? do Salzbur,a
oraz Ce mam nadzie.? otrzymaF za menuety tak2 sam2 na,rod?, .ak2 dostaem S
na .e. akademii3 /uC ona b?dzie +iedziaa, *o mam na myEli63
<D 7O4
S "3S3 V "o*1ana Siostro3
7 Maria $nna arbara IWaberlJ Qon Mlk I(;47D(976J z zaprzy.a:nione. z Mozartami
salzburskie. rodziny Qon Mlk3
6 Nie +iadomo .akie to menuety, ale na,rod2 na.pe+nie. byt *aus3
663 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Mediolan, 7( +rzeEnia i;;(
Dzi?ki o,u mam si? dobrze, ale pisaF nie mo,?, ponie+aC po pier+sze
nie +iem *o, a po dru,ie D .estem bardzo za.?ty kompono+aniem, Ce aC bol2
mnie pal*e3 $ddio3 %au.? r?*e mamy3
%z?sto ,+iCdC? nasz sy,na, ale nikt mi nie odpo+iada3(3 raku.e roi
.esz*ze d+*1 arii i serenata b?dzie ,oto+a73 'ozdro+ienia dla +szystki*1
przy.a*i i przy.a*iek3
Nie *1*? +ra*aF do Salzbur,a D oba+iam si?, Ce .a r+nieC m,byN
tam z+ario+aF63
Wol-,an,
<D 7OA
d Mozart i Nanneri mieli s+. sy,na porozumie+a+*zy3
(;;(
i "ompono+anie d+uakto+e. opery ILserenata teatraleN albo L-esta teatraleNJ $s*anio in
$lba Mozart zako0*zy 76 +rzeEnia (;;(3 'rapremiera odbya si? + &eatro Re,io Du*al
y Mediolanie (; pa:dziernika (;;(3 W premiero+ym przedsta+ieniu Epie+aliR =ertrud?
pal*nini IWene*.aJ, =ioQanni Manzuoli I$s*anioJ, $ntonia Maria =irelli ISyl+ia, nim-a
rodzona z kr+i KerkulesaJ, =iuseppe &ibaldi I$l*este, kapanJ, $damo Soizi IPaunJ3
Dyry,o+a
od kla+esynu Wol-,an, $madeusz Mozart3
po operze +ysta+iony by balet /eanM=eor,es NoQerreSa z muzyk2 Mozarta, z ktre.
za*1o+ao si? + transkryp*.i na -ortepian tylko ) -ra,ment+ D "3$n1M75; I"M
%7;3oAJ3
!pera bya +zna+iana () i 75 pa:dziernika oraz D pra+dopodobnie D 7; i 79
pa:dziernika3
6 $luz.a do po+tarza.2*y*1 si? przypadk+ *1oroby umyso+e. + Salzbur,u, o ktry*1
Mozart do+iedzia si? z za,inione,o dziE listu od matki3
6O3 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Mediolan, 4 pa:dziernika (;;(
/a r+nieC mam si? dobrze, ale stale *1*e mi si? spaF3 D+ukrotnie .uC
byliEmy u 1rabie,o %astelbar*o(, ktry + teatrze przysu*1i+a si? pier+sze.
prbie mo.e,o dziea 73
I ni* no+e,o poza tym, Ce + na.bliCszy +torek zn+ b?dzie prba 63 'apa
+ytr2*i mi piro z r?ki, bo .uC +szystko opisa3
/est tu Si,nora =abrieliWO D nieba+em zoCymy .e. +izyt?, ponie+aC
mamy zamiar poznaF +szystkie dobre Epie+a*zki3 $ddio3 I333J
Wol-,an,
<D 7O9
S Krabia %arlo Ettore di %astelbar*o I(;45D(9(OJ3
7 $s*anio in $lba I"MmJ3
6 9 pa:dziernika (;;(3
d %aterina =abrielu I(;65D(;)AJ D patrzR (5<;3
643 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Na.uko*1a0sza siostroW
Mediolan, 7A pa:dziernika (;;(
/a r+nieC3 o,u dzi?ki, mam si? dobrze3 Mo.a pra*a .est .uC sko0*zona
am +i?*e. *zasu na pisanie list+3 &ylko, Ce nie +iem o *zym pisaF, bo
Yuz +szystko opisa, .a zaE nie +iem ni* poza tym, Ce na loterii +yszy
@isty
numery 64, 4), Ao, A( i A7 i Ce ,dybyEmy na nie posta+ili, tobyEmy +y,rali3
$le ponie+aC nie ,raliEmy, toEmy ani nie +y,rali, ani nie prze,rali3 'o prostu
zakpiliEmy sobie ze +szystki*13
D+ie arie z serenaty byy biso+ane D Epie+ali .e Manzuoli( i prima
donna =irelli73 Mam nadzie.?, Ce + &riebenba*16 ba+isz si? dobrze, a .eEli
po,oda poz+ala, to na pe+no strzela*ieO lub *1odzi*ie na spa*ery3 Zaraz
idziemy na oper?43 'ozdro+ienia dla +szystki*13 I333J
Wol-,an,
<D 74(
( =ioQanni Manzuoli Epie+al tytuo+2 parti? $s*ania, biso+a +i?* .edn2 ze s+oi*1
ariiR nr
4, iA, 77 lub 743
7 Maria $ntonia =irelli Epie+aa ari? Syl+i, biso+aa +i?* ari? nr (O, () lub 763
6 W &riebenba*1 zna.do+aa si? letnia rezyden*.a rodziny S*1ieden1o-en+, u ktry*1
$nna Maria i Nanneri zape+ne przeby+ay na +ypo*zynku3
O Strzelanie do *elu ILlzis*1iessenNJ byo + Salzbur,u ulubion2 rozry+k2 Mozart+3
4 %1odzi o oper? /o1anna $dol-a Kasse,o Ru,,ier,o omero @SEroi*a ,ratitudine Ido
libretta
Metastaz.aJ] bya to ostatnia opera Kasse,o3
6A3 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Mediolan, 7 listopada (;;(
I333J DziE da.2 oper? Kasse,o(, ale ponie+aC papa +*i2C nie +y*1odzi7, .a
teC nie mo,? p.EF3 Na sz*z?E*ie znam na pami?F +szystkie arie i pozosta.2*
+ domu mo,? i*1 su*1aF i .e o,l2daF + +yobra:ni3
<D 74O
d Ru,,iero omero @SEroi*a ,ratitudine /o1anna $dol-a Kasse,o3
7 @eopold, unieru*1omiony z po+odu kontuz.o+ane. no,i, nie opusz*za domu3
6;3 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Mediolan, 76 lub 7O listopada i;;(
Na.uko*1a0sza siostroW
I333J 'an Manzuoli(, ktre,o tu +szys*y u+aCa.2 za na.bardzie. inteli
,entne,o z kastrat+, na stare lata popisa si? ,upot2 i py*123 Za rkl
+ operze obie*ano mu 455 ,i,1ati, ale ponie+aC + kontrak*ie nie byo m+
o tym, Ce ma Epie+aF r+nieC + serena*ie, zaC2da dodatko+o 455 ,i,liati,
*zyli + sumie (555 ,i,liati3 Dano mu ;55 ,i,liati7 oraz pi?kne puzderko ze
zota Iu+aCam, Ce to +*ale nie maoJ, ale on, .ak to pra+dzi+y kastrat, odesa
o+y*1 ;55 ,i,liati razem ze zotym puzderkiem i +y.e*1a bez ni*ze,o3
yie +iem, .ak to si? sko0*zy, ale myEl?, Ce nie +yniknie z te,o ni*
dobre,o3 I333J
Wol-,an,
<D 74;
S =ioQanni Manzuoli Epie+a + operze Kasse,o i + operze Mozarta ILserenata teatraleNJ
M$s*anio in $lba3
7 ;55 ,i,liati V ;55 dukat+3 ya to suma bardzo poka:na3 W przeli*zeniu na
dzisie.sze
pieni2dze byoby to ponad 45555 dolar+3
693 '!S&S%RI'&UM D! M$&"I I SI!S&R#
W S$@ZUR=U
Mediolan, 65 listopada (;;(
'isz?, abyE*ie nie pomyElay, Ce .estem *1ory3 $ddio3 %au.? r?*e mamy
i pozdra+iam +szystki*1 przy.a*i3
Widziaem, .ak na 'la*u "atedralnym +ieszano *ztere*1 drab+3 Wiesza.2
tu tak samo3 iak + & +inio i
samo, .ak + @yonie i3
Wol-,an,
<D 749
S Wsi
sierpniu (;AA roku loMletni Mozart przy,l2da si? e,zeku*.i + @yonie3
6)3 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
olzano, 79 pa:dziernika (;;7
/uC .esteEmy + olzano3 /uC` DopieroW /estem ,odny, spra,niony, senny,
MYCay, ale zdro+y3 Z+iedziliEmy opa*t+o + Kali, ,dzie ,raem na or,ana*13
oN zoba*zysz si? z Nanneri Nader i, to .e. po+iedz, Ce rozma+iaem
3 'Yem rindlem7 I.e. amantemJ, ktry zobo+i2za mnie, abym przekaza
3 'k7dro+ienia od nie,o3 Mam nadzie.?, Ce dotrzymaaE so+a i + niedziel?
YaE do D3N363 Ue,na. i napisz *oE no+e,o3
@uty
Y
%o za *1le+ + tym olzano3 !to +ierszyk pe+ne. osobye ktra bya
+E*ieka i za na olzano, .ak +szys*y diabliR
LDo olzano po.e*1aF`
&o lepie. kopniaka dostaFWN d
<D 7AO
( 'ra+dopodobnie *1odzi o Mari? $nn? INannerlJ Raderer3
7 /osep1 $nton rindl D Epie+ak IbasJ + salzburskie. Ko-kapelle + lata*1 (;;OD963
6 Zdaniem Priedri*1a reitin,era Isalzburskie,o dzie.opisaJ LD3N3N to nikt inny tylko D
++*zas trzynastoletnia D Maria $nna "lara INannerlJ Daubra+a Qon Daubra+ai*k
I(;4)D
i9i9J, ktra + (;;9 poElubi /oa*1ima Perdinanda Qon S*1ieden1o-ena] + o+ym *zasie
naleCaa
do kr?,u bliski*1 przy.a*i Mozarta3
O Nie +iadomo, dla*ze,o Mozart Ia +*zeEnie. r+nieC @eopoldJ pisze o olzano z
takim
lek*e+aCeniem i po,ard23
O53 D! M$&"I I SI!S&R# W S$@ZUR=U
Mediolan, ; listopada (;;7
Nie*1 si? mama nie przerazi, +idz2* mo.e pismo, a nie papy, ale po
pier+sze .esteEmy u pana dS$stie,o(, u ktre,o .est r+nieC baron %ristani7,
i ma.2 sobie tak +iele do po+iedzenia, Ce papa z *a2 pe+noE*i2 nie b?dzie
mia *zasu napisaF, tym bardzie., Ce D po dru,ie D .est zbyt leni+y3
Do Mediolanu przy.e*1aliEmy OM,o + poudnie i .esteEmy zdro+i3 Wszys*y
nasi przy.a*iele s2 teraz na +si albo + Mantui, z +y.2tkiem +aEnie pana
dS$stie,o i .e,o maConki, ktrzy prosili, bym mamie i siostrze przekaza od
ni*1 na.lepsze pozdro+ienia3
/est tu teC pan MysliQe*ek3 I333J
Nie*1 mama nie zapomni adreso+aF listy bezpoErednio do nas, ponie+aC
nie ma tuta. z+y*za.u I.ak + Niem*ze*1J dostar*zania list+ do adresat+
i sami musimy *1odziF na po*zt?3
'oza tym ni* no+e,o, spodzie+amy si? ra*ze. *ze,oE no+e,o z Salzbur,a3
Mam nadzie.?, Ce dostayE*ie .uC list z olzano3 "o0*z?, bo nie mam +5
+i?*e. do napisania3 'ozdro+ienia dla +szystki*1 przy.a*i3 %au.emy marn`
(55555 razy D na +i?*e. zer zabrako mie.s*a3 $ siostr? +olabym uE*iskaF
ra*ze. in persona niC + myEla*13
%arissima sorella6
Mam nadzie.?, Ce +idziaaE .uC dam? I+iesz dobrze .ak2OJ3 /eEli Y
zoba*zysz, to przekaC .e. ode mnie ukony3 Mam teC nadzie.?, a +aE*i+i
.estem pe+ny, Ce masz si? dobrze3 Zapomniaem *i po+iedzieF, Ce +idzieliEmy
tuta. pana elardo 4 D tan*erza, ktre,o poznaliEmy + Kadze albo + $in
;;;7
terdaolioM &k on zaatako+a szpad2 pana Nierie,oA, ponie+aC s2dzi, ze
3e,o przy*zyny nie zosta dopusz*zony do ta0*zenia + teatrze3
$ddio3 Nie zapomina. o s+ym +iernym bra*ie
$madeo Wol-,an,o Mozar*ie
<D 7A4
i Pran*es*o dS$sri Iadiutant + biurze kan*lerza austria*kie,oJ i .e,o Cona D Mariann?
dS$sti Qon $stebur, D +os*y przy.a*iele i dobro*zy0*y Mozarta3
%arlo $ndrea %ristani Izm3 (95AJ3
@ist do matki .est po niemie*ku, a do siostry D po +osku3
Spra+a ser*o+a D patrzR 6)<73
'ostaF niezidenty-iko+ana3
'i?tro Nieri D tan*erz i kompozytor muzyki baleto+e.3
O(3 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Mediolan, 4 ,rudnia (;;7
Zostao mi .esz*ze do skompono+ania (O numer+ i b?dzie konie*(,
*1o*iaC ter*et i duet +aE*i+ie po+inno si? li*zyF pod+.nie73 Nie
mo,? duCo pisaF, ponie+aC po pier+sze nie mam ni* no+e,o do poM
+iedzenia, a po dru,ie D + o,le nie +iem, *o pisz?, ,dyC +szystkie
mo.e myEli za.?te s2 oper2 i mo,oby si? zdarzyF, Ce zamiast listu
napisabym ari?3
'a0st+o =ermani6 przesya.2 na.lepsze pozdro+ienia dla *iebie, dla
mamy i dla pana $di,assera O3
W Mediolanie nau*zy*em si? no+e. ,ry D mer*ante in-iera43 /ak +r*?,
to za,ramy3 I333J
'ozdro+ienia dla pi?kne. Nandl i dla kanarka, bo s2 to I+raz z tob2J
na.bardzie. nie+inne istoty + naszym domu3
Pis*1iettiN zape+ne +krt*e zabierze si? do kompono+ania opery bu--a
I'! niemie*kuJ, opery zbziko+ane.3
$ddio3 Mamie *au.? r?*e3
Y 7A)3
%1odzi o 6Makto+2 oper? ILdramma per musi*aNJ @udo Silla I"MI64J dla &eatro Re,io
u*al + Mediolanie, do libretta =ioQannie,o de =amerry I(;O6D(956J i Metastaz.a3
'rapremiera
'ery odbya si? 7A ,rudnia (;;7 z nast?pu.2*2 obsad2R assano Mor,noni I@u*io SillaJ,
$nna
Nda de $mi*is I=iuniaJ, Henanzio Rauzzini I%e*ilioJ, Peli*ita Suarti I@u*io %innaJ,
Daniella
Sozi I%eliaJ, =iuseppe !no-rio I$u-idioJ3 Dyry,o+a Ina.pe+nie.J Mozart3 W karna+ale
S;7<;6 opera bya ,rana 7A razy3
Dz Yzy balety byy +2*zone do operyR d+a mi?dzy aktami i trze*i na ko0*u3 yy toR
@e
sle del serra,lio3 @a so+ia di ne,romanzia i @a *ia*onna3 %1oreo,ra-i? baletu @a s*uola
di
@isty
ne,romanzia opra*o+a =iuseppe Salomini, d+*1 pozostay*1 balet+ D %arlo @e
'i*X3
Za*1o+aa si? +asnor?*zna kopia Mozarta muzyki do baletu @e ,elosie del serra,lio
I"Mi64aJ, *o
spra+io, Ce .esz*ze do nieda+na s2dzono, ze .est ona dzieem Mozarta3 /e. autorem +
isto*ie
by /osep1 Starzer3
7 &er*et buellS or,o,lioso sde,no Inr (9J i duet DSEliso m sen mSattendi Inr ;J, .ako
bardzie.
rozbudo+ane, +yma,ay nie+2tpli+ie +i?*e. pra*y niC z+yke arie3
6 &1erese i Perdinando =ermani D patrzR O<743
O $nton %a.etan $di,asser D patrzR 7<93
4 =ra + karty3
A Domeni*o Pis*1ietti I(;74D(9(5J, kompozytor i kapelmistrz] na.pier+ I(;AOJ
dyry,ent
+ trupie teatralne. + 'radze, potem I(;AAJ kapelmistrz na d+orze + Dre:nie, p:nie.
+ Salzbur,u, ,dzie od (;;A do (;96 by L&itularkapellmeisterN i za.mo+a stano+isko,
ktre
D zdaniem Mozart+ D naleCao si? @eopoldo+i, st2d nie*1?F do nie,o obu
Mozart+3 Nie
.est niestety znana Cadna opera bu--a, ktr2 Pis*1ietti skompono+a + tym *zasie, ale
zape+ne
*1odzi o .e,o Lopera dramati*aNR &alestri, re,ina delie $mazoni, +ysta+ion2 +
Salzbur,u
+ (;;6 roku3 'o roku (;96 Pis*1ietti na.pra+dopodobnie. po+r*i do Wo*13
O73 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U Q-S
Mediolan, 76 sty*znia (;;6
I333J W*zora. byliEmy na pier+sze. prbie z orkiestr2 dru,ie. opery S ale
.a +ysu*1aem tylko pier+sze,o aktu i +yszedem, ponie+aC zrobio si?
p:no3 Zna.d2 si? + nie. na s*enie 7O konie i o,romny tum ludzi3 &rzeba
b?dzie *udu, Ceby obyo si? bez +ypadku3 Muzyka mi si? podoba, *1oF nie
+iem, *zy spodoba si? r+nieC publi*znoE*i3 Na pier+sze prby +pusz*zono
bo+iem +y2*znie personel teatru3 I333J
<D 79(
( Dru,2 oper2 sezonu byo dzieo =ioQannie,o 'aisiella Sismam nel Mo,ol, do libretta
=ioQannie,o de =amerry3
O63 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Wiede0, (4 +rzeEnia (;;6
I333J >mierF doktora Niderla( bardzo nas zmart+ia i mo,? *i? zape+niF,
CeEmy strasznie pakali, szlo*1ali, be*zeli i si? mazali3
'ozdro+ienia dla +szystki*1 dobry*1 du*1+ +y*1+ala.2*y*1 Na.+yzS
sze,o 'ana i dla +szystki*1 naszy*1 dobry*1 przy.a*i3 I333J
Wiede0, + naszym mieszkami(
Wol-,ao
ID W;
i Doktor Pranz /osep1 Niderl Qon $i*1e,, I(;()D(;;6J z Salzbur,a, przy.a*iel
@eopolda3
pLQ.e*ba do Wiednia, aby si? poddaF opera*.i *1irur,i*zne. i zmar na stole
opera*y.nym3
&Yopold bardzo si? prze.2 .e,o Emier*i2, *ze,o nie moCna po+iedzieF o Wol-,an,u3
OO3 '!S&S%RI'&UM D! M$&"I I SI!S&R#
W S$@ZUR=U
Mona*1ium, (A ,rudnia (;;O
ol2 mnie z?by(3
/o1annes %1risostomus Wol-,an,us $madeus Si,ismundus Mozartus Mariae
$nnae Mozartae matri et sorori, a* ami*is omnibus, praesertim2ue pul*1ris
+,inibus, a* -reillibus, ,ratiosisXue -reillibus3
S3'3D37
<D 657
( l z?b+ Izapalenie okostne., +rzody i opu*1ni?*iaJ to na,minna dole,li+oEF
Mozarta
spo+odo+ana przezi?bieniami pod*zas *z?sty*1 podrCy3
7 &uma*zenie tekstu a*i0skie,oR LWiele pozdro+ie0 dla matki Marii $nny Mozart, dla
siostry oraz dla +szystki*1 przy.a*i, a z+asz*za dla pi?kny*1 dzie+*z2t, dla panienek
i dla
+dzi?*zny*1 panien przesya /an %1ryzostom Wol-,an, $madeusz Zy,munt MozartN
IS^saM
l+em_ '^l+imam_ D^i*it_J
O43 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
IMona*1ium, 79 ,rudnia (;;OJ
"o*1ana siostro3
'rosz?, byE przed +y.azdem nie zapomniaa o dane. mi obietni*y
kd+iedzia +iadom2 *i osob?W3 Mam po temu +aCne po+ody3 'rosz? +i?*,
/zekaz .e. ode mnie pozdro+ienia, ale zrb to + sposb +yra:ny i zde*ydoM
Yy, a zarazem .ak na.bardzie. *zuy3 Zreszt2 *o do te,o nie musz? si?
n+i*, bo znam mo.2 siostr? i +iem, Ce *zuoEF .est .e. *e*12 przyrodzon23
leni takCe, Ce zrobi +szystko *o moCli+e, aby mi spra+iF przy.emnoEF,
Wet .esii Y, *akiem bezintereso+nie3 &ro*1? + tym zoEli+oE*i333,
YSo*imy si? o to + Mona*1ium3 I333J
@isty
<D 65A
( Ser*o+e spra+y stay si? dla Mozarta +iel*e imperaty+ne3 %o do +iadome. osoby MY
patrzR 6)<63 Z+rFmy +szelako u+a,?, Ce Wol-,an, mia +tedy blisko () lat, a
L+iadoma
osobaN D (43
OA3 '!S&S%RI'&UM D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Mona*1ium, 65 ,rudnia (;;O
'rosz?, przekaC ode mnie pozdro+ienia dla Roksolany, ktra dziE +ie*zorem
b?dzie u sutana na 1erbat*e(3 $ pannie Mitzerl7 po+iedz, *o *1*esz, ale
zrb to tak, Ceby nie +2tpia + m2 mioEF3 W*i2C mam .2 przed o*zami + .e.
uro*zym ne,liCu3 Widziaem tu +iele pi?knie.szy*1 dzie+*z2t, le*z takie. .ak
ona nie +idziaem3
Nie*1a. siostrzy*zka nie zapomni zabraF ze sob2 +aria*.i E*karda na
temat menueta ETaudeta6 i moi*1 +aria*.i na temat menueta Pis*1eraO3
W*zora. byem na komedii Modne maCe0st+o43 $ktorzy ,rali dobrze3 I333J
Wkrt*e spotkamy si? + Mona*1ium3 I333JUbierz si? *iepo, o ile nie
*1*esz potem siedzieF + domu przez d+a ty,odnie i po*iF si? przy pie*u3
"tC bo+iem +tedy za.mie si? tob2`
W*i2C pozosta.? t+oim Mona*1ium
rat, i;;OM,o, 65M,o, roku ,rudnio+e,oA
<D 659
( Roksolana D +zi?ta + .asyr Ukrainka, sa+na z urody i po,odne,o usposobienia
Inazy+ano .2 Radosn2 Sutank2J, znana teC z temperamentu i +ielki*1 ambi*.i, zostaa
Con2
Sule.mana II Wspaniae,o3 Miaa o,romny +py+ na m?Ca i + i poo+ie GHI +ieku
prakty*znie rz2dzia pa0st+em ture*kim3 Spopularyzo+ana + GHIII +ieku dzi?ki
li*znym
ut+orom litera*kim, plasty*znym i muzy*znym Ina przykad Sym-onia %Mdur nr A6,
z+ana L@a
RoTolaneN, /ze-a KaydnaJ3 Mozart Ii NanneriJ zna sztuk? %1arlesa Simona PaQarta
Sule.man
II *zyli trzy sutanki3 Zdanie + liE*ie .est zape+ne aluz.2 do L+iadome. osobyN D patrzR
O4<(M
7 Mitzerl Izdrobnienie od Maria $nnaJ to Maria $nna Raab I(;(5D(;99J, ktr2
nazy+ano
r+nieC &anzmeisterMMitzerl D +aE*i*ielka domu z+ane,o &anzmeister1aus +
Salzbur,u
I++*zas przy Kannibalplatz, obe*nie D Makartplatz 9J, + ktrym Mozarto+ie
zamieszka i
.esieni2 (;;63 U+a,a + liE*ie Inie+2tpli+ie ironi*znaJ skonia +ielu bio,ra-+
Mozarta Nk
przypusz*zenia, Ce .est to .edna z modzie0*zy*1 mioE*i Wol-,an,a3 Warto .ednak
pami?taF, z
o+a L+y.2tko+a pi?knoEFN I+ Salzbur,u na.bardzie. znana kolporterka na.no+szy*1
+iadomoE*i
i plotekJ bya od nie,o o OA lat starsza3 m
6 Menuet dSETandet aQe* des yariations pour le *laQe*in /o1anna =ott-rieda E*karda,
ktor s
Mozart pozna + 'aryCu + (;A63 Menuet $ndreM/osep1a ETaudeta I(;(5D(;A7J
po*1odzi
zbioru SiT Sonates en trio, a deuT molons et boss? *ontinue op3 73 3 i, ra
O (7 +aria*.i %Mdur na -ortepian I"MI;)J na temat menueta /o1anna %1ristiana Pis*be
Ii;66D(955J, oboisty na d+orze + Dre:nie3 Mozarto+ie poznali ,o + Kadze + (;A43
Menu
po*1odzi z .e,o < "on*ertu na ob. i orkiestr?3
s Die Kaus1altun, na*1 der Mod? oder Was soli ma0 -ur eine Prau ne1meo ILModne
maCe0st+o, *zyli /ak2 naleCy sobie +zi2F Con?N, (;A4J Pranza Qon Keu-elda3
gp Ulubiona zaba+a Mozarta pole,a.2*a na od+ra*aniu i mieszaniu szyku +yraz+3
Doty*zy
nie tylko ostatnie,o zdania InaleCy .e *zytaFR LW*i2C pozosta.? t+oim bratem3
Mona*1ium, 65
irrudnia (;;O rokuNJ, ale i poprzedni*1 zda0, ktrym + tuma*zeniu przy+r*ono
+aE*i+y szyk
i sens3
O;3 D! M$&"I W S$@ZUR=U
Mona*1ium, ii sty*znia (;;4
Dzi?ki o,u +szys*y tro.e mamy si? dobrze3 Niestety musz? naty*1miast
si? udaF na prb?7 i nie mam *zasu si? rozpisy+aF3 /utro odb?dzie si? prba
,eneralna, a + pi2tek (6M,o D premiera in s*ena3 Nie*1 si? mama nie
mart+iD +szystko b?dzie dobrze3 Zupenie niesuszne s2 zastrzeCenia mamy
do 1rabie,o Seeaua63 &o napra+d? bardzo uprze.my i bardzo miy *zo+iek,
potra-i si? za*1o+aF niepor+nanie lepie. niC +ielu mu podobny*1 + SalzM
bur,u3
W*zora. byliEmy na balu masko+ym3 'an Qon Mlk na przedsta+ieniu
opery seriaO by tak zaszoko+any, Ce *i2,le si? Ce,na, aC byliEmy zaCeno+ani,
bo kaCdy rozumia, Ce poza Salzbur,iem i Innsbru*kiem ni*ze,o inne,o
+ Cy*iu nie +idzia3
$ddio, *au.? mamy r?*e
Wol-,an,
<D 6(5
( &rze*i2 osob2 bya o*zy+iE*ie Nanneri, ktra przy.e*1aa do Mona*1ium O sty*znia3
7 'rba opery @a -inta ,iardiniera I"MI)AJ3
6 /osep1 $nton 1rabia Seeau I(;(6D(;))J, intendent, by odpo+iedzialny za spra+y
muzyki i teatru na d+orze kur-irsta + Mona*1ium3 ardzo przy*1ylny Mozartom, to on
aun+i u Wol-,an,a oper? @a -inta ,iardiniera3
!r-eo ed Euridi*e $ntonia &ozzie,o3 'remiera odbya si? + Mona*1ium ) sty*znia
(;;43
O93 D! M$&"I W S$@ZUR=U
Mona*1ium, (O sty*znia (;;4
o,u *1+aaW W*zora. i6M,o mo.a opera( zostaa +ysta+iona i miaa tak
Yekie po+odzenie, Ce na+et nie .est moCli+e opisanie *ae. te. +rza+y3
-zede +szystkim teatr by przepeniony i +iele osb musiao ode.EF
k+itkiem3 'o kaCde. arii nast?po+a 1ura,an bra+ i okrzykiR LQiQa
aestroWN3 I*1 +ysokoE*i D ksi?Cna elektoro+a7 i ksi?Cna +do+a6, ktre
@isty
siedziay Qis d Qis mnie, teC +oay LbraQoWN, a pod konie* opery, przed
rozpo*z?*iem baletu, ,dy na +ido+ni na o, robi si? *i*1o, tym razem
nieprzer+anie tr+ay oklaski i krzy*zano LbraQoN3 =dy tylko na *1+ile
milky, zaraz ktoE zno+u za*zyna klaskaF i tak bez ko0*a3
':nie. udaem si? z tat2 do salonu, przez ktry mia prze*1odziF kur-irst
+raz z *ay d+orem O3 U*ao+aem i*1 +ysokoE*iom r?*e D ksi?*iu, ksi?Cne.
i innym osobistoE*iom3 Wszys*y byli o,romnie mili3
DziE +*zeEnie rano, biskup %1iemsee4 przysa ko,oE, Ceby mi poM
,ratulo+aF te. opery, tak bardzo si? +szystkim podobaa3
Do domu *1yba nie +r*imy zbyt szybko i mama nie po+inna te,o od
nas +yma,aF, bo sama +ie doskonale, .ak dobrze .est nie*o odet*1n2F333 I tak
+r*imy333 doEF +*zeEnie3
/ednym z ,+ny*1 po+od+ nasze. z+oki .est to, Ce + na.bliCszy
pi2tekA opera ma byF po+trzona i mo.a obe*noEF przy tym b?dzie niezb?dna,
ponie+aC ina*ze. opera staaby si? nie do poznania3 Dzie.2 si? tu rze*zy
bardzo dzi+ne3 I333J
$dieu3 (555 *aus+ dla 'imperl;3
<D 6((
( 6Makto+a opera @a -inta ,iardiniera I"MI)AJ do libretta na.pra+dopodobnie. =iuseppe
'etrosellinie,o Ia nie D .ak doty*1*zas s2dzono D Ranieri %alzabi,ie,oJ, ktre .uC
+*zeEnie.
+ykorzysta 'asXuale $n-ossi3 'rapremiera odbya si? + Mona*1ium + tak z+anym
SalQatorM
t1eater przy SalQaltorplatz3 Dyry,o+a nie Mozart, le*z Ina.pra+dopodobnie.J /o1ann
Nepomuk
%rner D +i*ekapelmistrz orkiestry mona*1i.skie.3 W obsadzie prapremiero+e,o
przedsta+ienia
byliR Rosa ManserQisi ISandrinaJ, &eresa ManserQisi I$rmindaJ, &ommaso %onsoli I`J
IRamiroJ,
/o1ann aptist Wallis1auser I%ontino di el-ioreJ, $u,ustin 'rosper Sutor IpodestaJ,
Peli*e
Rossi INardoJ3 Nie +iadomo kto Epie+a parti? Serpetty3
"o0*z2*ym oper? baletem Ipod -ran*uskim tytuem @a Nymp1e par.ure prote,ee par
(SamourSJ do muzyki Ni*oli 'i**innie,o, dyry,o+a $ntoine &ran*art3
7 Maria $nna Zo-ia IMaruszkaJ I(;79D(;);J, *rka Pryderyka $u,usta III, elektora
saskie,o i krla polskie,o I.ako $u,usta III SasaJ oraz Cona Maksymiliana III /ze-a3
6 Maria $ntonia Walpur,is, siostra elektora ba+arskie,o Maksymiliana III /ze-a,
+do+a
po elektorze saskim Pryderyku %1ristianie I(;77D(;A6J3
O Maksymilian III /ze- I(;7;D(;;;J, elektor ba+arski3
4 Perdinand %1ristop1 1rabia Qon Waldbur,MZei, biskup %1iemsee Iod (;;7J, protektor
Mozart+3
A W pi2tek, *zyli 75 sty*znia (;;4] ale opera nie zostaa +tedy +ysta+iona3 'oza
preiniet`
Ii6M,oJ byy .esz*ze d+a przedsta+ienia, oba + +ers.i skr*one. Iz po+odu *1oroby
.edneJ +
Epie+a*zekJR 7 lute,o D + Sali Reduty przy 'rannerstrasse i 7 mar*a D zno+u +
SalQatort1eater
przy SalQatorplatz3 Na dru,im przedsta+ieniu I7 lute,oJ obe*ny by zno+u elektor
ba+ars i
Maksymilian III /ze- oraz elektor 'alatynatu "arol &eodor3
; 'imperl Ialbo imberlJ D ulubiona su*zka I-oksterierJ Mozart+3
(;;4DS;;A
O)3 D! =I!#$NNIE=! $&&IS&# M$R&INIE=!
W !@!NII(
Salzbur,, O +rzeEnia (;;A
prze+ielebny 'adre MaestroW
Na.szano+nie.szy 'ro-esorzeW
Mo.e u+ielbienie, sza*unek i po+aCanie dla /e,o 'rze+ielebnoE*i skoniy
mnie do niepoko.enia =o ninie.szym i do przesania -ra,mentu me. nieudolne.
muzyki, by .2 poddaF pod /e,o mistrzo+ski os2d3
W zeszy roku napisaem oper? bu--a I@a -inta ,iardinieraJ na karna+a
Ndla Mona*1ium + a+arii3 !tC ,dy do mo.e,o +y.azdu z Mona*1ium
pozostao zaled+ie kilka dni3 /e,o WysokoEF "si2C? Elektor 7 +yrazi Cy*zenie
usyszenia ktre.E z moi*1 kompozy*.i kontrapunkty*zny*13 Musiaem +i?*
+ poEpie*1u napisaF ten motet, sporz2dziF dla /e,o WysokoE*i kopi? partytury
oraz rozpisaF ,osy tak, aby + na.bliCsz2 niedziel? moCna ,o byo +ykonaF
na sumie pod*zas !-iaro+ania63
Na.droCszy i Na.szano+nie.szy !.*ze i Nau*zy*ieluW Na.,or?*e. %i?
prosz?, po+iedz mi sz*zerze i bez o,rdek, *o s2dzisz o te. kompozy*.i3
Uy.emy na tym E+ie*ie, by *oraz +i?*e. i z *oraz +i?ksz2 pilnoE*i2 si?
u*zyF, by dro,2 kon+ersa*.i .edni dru,i*1 oE+ie*aF oraz + nauka*1 i sztuka*1
nieustannie post?p *zyniF3
IleC to razy pra,n2em byF bliCe. !.*a, m* z /e,o 'rze+ielebnoE*i2
rozma+iaF i dyskuto+aF3 W moim kra.u muzyka nie *ieszy si? +ielkim
po+aCaniem, *1o*iaC nie m+i2* o ty*1, *o .uC odeszli, mamy tu znakomiM
ty*1 pro-esor+, a z+asz*za kompozytor+, ktrzy dobrze zna.2 s+o.e
rzemioso, ma.2 teC duC2 +iedz? i ,ust3 W dziedzinie teatru .esteEmy mo*no
o,rani*zeni, bo nie mamy Epie+ak+3 raku.e nam teC muzyk+ i nieat+o
i*1 pozyskamy, ,dyC *1*2 byF dobrze +yna,radzani, a 1o.noEF byna.mnie.
Nie /est nasz2 *not23
!be*nie zaba+iam si? pisaniem muzyki per la *amera i per la *1iesad3
Mamy tu d+*1 E+ietny*1 kontrapunk*ist+ D Kaydna i $di,asseraA3 M.
kJ*ie* .est kapelmistrzem + katedrze i + z+i2zku z tym nie brak mi okaz.i do
"ompono+ania muzyki koE*ielne.3 /uC od 6A lat suCy na d+orze, ale +iedz2*,
Y ar*ybiskup A nie *eni ludzi + podeszym +ieku, nie bierze sobie te. suCby
7 Nytoio do ser*a i z upodobaniem za.mu.e si? literatur2;, ktra zreszt2
7a+sze bya .e,o ulubion2 dziedzin23
Nasza muzyka koE*ielna bardzo si? rCni od +oskie. i b?dzie si? rCniF
Yaz bardzie., skoro *ala msza z "yrie, =loria, %redo, sonat2 allSepistoa,
3 ZSZSYorium lub Motetem, z San*tus i $,nus Dei, na+et na.bardzie. uro*zysta
opra+iana przez same,o ksi?*ia, nie moCe tr+aF duCe. niC trzy k+adranse3
r7eua spe*.alny*1 studi+ do te,o rodza.u kompozy*.i, z+aCy+szy, Ce musi
5 byF msza z +szystkimi instrumentami D tr2bkami, kotami et*3
@isty
!, .akCe daleko .esteE 'adre Maestro, .ak +iele miabym %i do poM
+iedzeniaW
"aniam si? na.uniCenie. +szystkim Si,nori z $**ademia Pilarmoni*a9
i pole*am si? I*1 aska+oE*i3 Smutno mi .ednak, Ce tak daleko .estem od
osoby, ktr2 na.bardzie. ko*1am, *z*z? i szanu.?3
'ozosta.? pokornym i nie+zruszenie oddanym su,2 /e,o 'rze+ielebnoE*i
Wol-,an,o $madeo Mozart
Salzbur,, O +rzeEnia (;;A
=dyby Wielebny !.*ie* ze*1*ia mi odpisaF, to prosz? zazna*zyF per
&rento a Salisbur,o3
<D 676
S @ist ten, napisany po +osku, +ykali,ra-o+a i nie+2tpli+ie zreda,o+a @eopold,
Wol-,an,
,o tylko podpisa3
=ioQanni attista Martini I(;5AD(;9OJ, nazy+any 'adre Martinim, +ioski teoretyk
i 1istoryk muzyki, udzieli Mozarto+i pod*zas .e,o pobytu + olonii kilku lek*.i
1armonii
i kompozy*.i3
7 Maksymilian III /ze- I(;7;D(;;;J, od (;O4 kur-irst a+arii3 Wol-,an, i Nannerl,
.ako
*udo+ne dzie*i, popisy+ali si? przed nim na mona*1i.skim d+orze + (;A7 roku3
6 Wspomniany motet to !--ertorium de temper? LMiseri*ordias DominiN I"M777J,
+ykonane
po raz pier+szy 4 mar*a (;;4 + kapli*y na mona*1i.skim d+orze3
O W roku (;;A poza muzyk2 E+ie*k2 ILper la *ameraNR diQertimenti, serenady, kon*erty
-ortepiano+eJ Mozart napisa pe+n2 li*zb? ut+or+ reli,i.ny*1 ILper la *1iesaNJ, m3in3R
@itani?
I"M7O6J i O msze I"M7A7, "M74;, "M749 i "M74)J3
4 Mi*1a Kaydn I(;6;Di9oAJ, +i*ekapelmistrz na salzburskim d+orze, modszy brat
/ze-a Kaydna3
$nton %a.etan $di,asser D patrzR 7<93
A "si2C? ar*ybiskup Kieronim %olloredo3
; %1odzi o*zy+iE*ie o literatur? muzy*zn2 Iteori? muzykiJ, a nie o literatur? pi?kn23
9 $**ademia Pilarmoni*a + olonii, ktre. Mozart by *zonkiem od ) pa:dziernika
(;;5 roku3
453 D! "SIB%I$ $R%#IS"U'$
KIER!NIM$ %!@@!RED! W S$@ZUR=U
Salzbur,, i sierpnia (;;;
/e,o "si2C?*a WysokoEF,
'rze+ielebny "si2C? >+i?te,o %esarst+a Rzymskie,o,
Na.aska+szy 'anie i Wad*oW
Nie *1*iabym niepokoiF Wasze. "si2C?*e. WysokoE*i sz*ze,o+ym
opisem nasze. smutne. sytua*.i3 Z +aE*i+2 sobie pokor2, ,odnoE*i2 i u*z*i+os*ia
przedsta+i .2 Wasze. WysokoE*i m. o.*ie* + pene. sza*unku prosbie ktr2 mu
przedoCy (O mar*a te,o roku(3 Niestety, nie byo ze
stronQ Wasze. WysokoE*i przy*1ylne. de*yz.i, toteC + *zer+*u m. o.*ie* z+r*i si? do
Wasze. 'rze+ielebnoE*i z na.pokomie.sz2 proEb2, aby nam
ra*zQ udzieliF zez+olenia na podrC i kilkumiesi?*zn2 nieobe*noEF, tak
abyEmy mo,li ulCyF nie*o nasze. sytua*.i, ale +tedy Wasza WielebnoEF ra*zy
rozkazaF, aby + z+i2zku ze zbliCa.2*2 si? +izyt2 /e,o %esarskie. MoE*i7
+szys*y muzy*y pozosta+ali do dyspozy*.i3 ':nie. m. o.*ie* na.pokomie.
pono+i s+2 proEb?6, ale Wasza WysokoEF .2 odrzu*i, z+ra*a.2* u+a,?, Ce
.a ktry prze*ieC .estem na suCbie tylko + poo+ieO, mo,? podrCo+aF sam3
'onie+aC spra+a sta+aa si? pilna, m. o.*ie* zde*ydo+a puE*iF mnie
same,o, ale i +tedy Wasza "si2C?*a WysokoEF ra*zy mieF nie.akie zaM
strzeCenia3
Na.mioE*i+szy "si2C? i 'anie, rodzi*e stara.2 si? +y*1o+aF s+e dzie*i
tak, aby same mo,y zapra*o+aF na *1leb3 &en obo+i2zek ma.2 tyleC +obe*
siebie, *o i +obe* pa0st+a3 Im +i?*e. talent+ otrzyma si? od o,a, tym
+i?kszy ma si? obo+i2zek tak .e spoCytko+aF, aby myEl2* o +asne. przyszoE*i
popra+iF s+2 sytua*.? i pom* rodzi*om3 Wszak u*zy nas E+an,elia, Ce
otrzymane talenty naleCy pomnaCaF43 Dlate,o teC, z,odnie z sumieniem,
.estem zobo+i2zany +obe* o,a, by o.*u, ktry nie sz*z?dz2* trudu, *ay
s+. *zas poE+i?*i na mo.e +y*1o+anie, + miar? s+y*1 si si? +y+dzi?*zyF
i ulCyF .e,o loso+i, a takCe zadbaF o siebie, a p:nie. o mo.2 siostr?, bo Cal
by mi byo bardzo, ,dyby miaa nie spoCytko+aF te,o, *ze,o si? nau*zya,
sp?dza.2* tak +iele *zasu przy kla+iaturze3
&oteC z+ra*am si? do Wasze. "si2C?*e. WysokoE*i z uniCon2 proEb2
o z+olnienie mnie ze suCby3 Zmuszony .estem prosiF, by mo,o si? to staF
przed ko0*em nad*1odz2*e,o .esienne,o miesi2*aA, bo nie *1*iabym byF
naraCony na zimo+2 niepo,od?, ktra +szak zaraz potem nade.dzie3
Nie*1Ce Wasza "si2C?*a WysokoEF nie uzna me. uniCone. proEby za brak
sza*unku3 &rzy lata temu prosiem Wasz2 WysokoEF o zez+olenie na +y.azd
5 Wiednia i +tedy Wasza "si2C?*a MoEF ra*zy mi odm+iF, m+i2* Ce nie
'o+inienem si? tuta. ni*ze,o spodzie+aF i Ce lepie. b?dzie, .eEli sobie
'kszukam sz*z?E*ia ,dzie indzie.;3
Z +yrazami na.+i?ksze,o sza*unku dla Wasze. "si?C?*e. WysokoE*i,
Ndeku.2* Mu za +szystkie doznane aski i peen nadziei, Ce + +ieku bardzie.
Yrzaym lepie. b?d? m, Mu suCyF, pole*am si? as*e i przy*1ylnoE*i
asze. "si2C?*e. WysokoE*i, na.uniCe0szy i na.posusznie.szy su,a
Wol-,an, $made Mozart
<D ,,L 33
ZpYo3 ust, zreda,o+any i napisany przez @eopolda, Wol-,an, tylko podpisa3
@ist ten za,in23
Y %esarz /ze- II po.e*1a in*o,nito Ipod przybranym naz+iskiem 1rabie,o Qon
PaikensteinaJ
YCa z zamiarem dopro+adzenia do aliansu +o.sko+e,o mi?dzy $ustri2 a Pran*.23
@isty
Wra*a.2* zatrzyma si? I6( lip*a (;;;J + Salzbur,u3 @ist zosta +i?* napisany naza.utrz
po
krtkim poby*ie *esarza + Salzbur,u3
6 Nie za*1o+a si? Caden Elad pono+ne. proEby @eopolda3
O Za s+2 pra*? kon*ertmistrza Mozart otrzymy+a poo+? pene,o uposaCeniaR (7
-loren+
i 65 ,ra.*ar+ miesi?*znie *zyli (45 -loren+ ro*znie3
4 E+an,eli*zna przypo+ieEF o talenta*1 IMt3 74, (OD65J doty*zy, .ak +iadomo, sztab
zota, ktre + staroCytnoE*i nazy+ano talentami, ale sens te,o so+a za+sze Ii za
*zas+
MozartaJ rozumiano szerze.3 $r*ybiskup po*zu si? t2 u+a,2 mo*no dotkni?ty3 'atrzR
przypis
; D niCe.3
d Miesi2* .esienny D +rzesie0
; 'odanie Mozarta z (;;O roku nie za*1o+ao si?3 Doda.my, Ce na mar,inesie listu
zna.du.e
si? napisana o+kiem odpo+ied: dyspozy*.a ar*ybiskupaR Li`T De*reto %elsiss+d
'rin*ipis 79
$u,usti (;;;3 Do "an*elarii Wypat z tym, Ce o.*ie* i syn, z,odnie z E+an,eli2, mo,2
poszukaF
sz*z?E*ia ,dzie indzie.N3
4(3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IWasserbur,J 76 +rzeEnia (;;;
Mon tres *1er 'ereW(
I333J Z oC2 pomo*2 przy.e*1aliEmy do Wa,in,, potem do Stein, do
Praberts1amu i do Wasserbur,a3 I333J
HiQiamo *ome i 'rin*ipi73 Ni*ze,o nam nie braku.e, *1yba Ce papy, ale da
,, +szystko b?dzie dobrze3 Mam nadzie.?, Ce papa ma si? dobrze i Ce .est
+es .ak .a3 Do no+e. sytua*.i szybko si? przyz+y*zaiem i .estem .ak dru,i
papa3 Na +szystko u+aCam, +yprosiem od razu, Ce sam b?d? pa*i
po*ztylionom, bo lepie. niC mama umiem si? do,adaF z tymi drabami3
W Wasserbur,u 'od =+iazd2 obsu,a .est +yEmienita3 %zu.? si? tuta. .ak
ksi2C?3 ' ,odziny temu Imama bya akurat + +y,d*eJ zapuka do drz+i
suC2*y i za*z2 zada+aF rCne pytania, a .a odpo+iadaem z bardzo po+aCn2
min2, .ak na portre*ie63
Musz? .uC ko0*zyF D mama .est .uC pra+ie rozebrana3 !bo.e prosimy,
by papa dba o s+o.e zdro+ie, nie +y*1odzi z domu zbyt +*zeEnie, nie
mart+i si?, *z?sto si? Emia, by +es i si? *ieszyO, .ak my si? *ieszymy, bo
mu-ti K3%3s to kutas, a , .est miosierny, litoE*i+y i +spaniaomyElny3
(555 razy *au.? r?*e papy, a mo.2 siostr?, kanali?A, tyle razy, ile razy
zaCyem dziE tabaki3 I333J
ardzo posuszny i oddany syn
Wol-,an, $made Mozart
Wasserbur,, 76 +rzeEnia (;;;, unde*ima 1ora no*te temper?;3
Wyda.e si?, Ce zapomniaem + domu mo.e dyplomy93 'rosz?, by nN J
papa szybko przysa3 ! +p do sidme. rano 7O +rzeEnia3
(;;;
R<D 67)M Na,+ek po -ran*usku I.ak + +i?kszoE*i list+ do o.*aJ, list po niemie*ku3
i pier+szy list Mozarta z .e,o +ielkie. podrCy Iz matk2J do Mona*1ium i 'aryCa,
rozpo*z?te. 76 +rzeEnia o A rano3 'ier+sz2 no* sp?dzili + Wasserbur,u3
i LUy.emy .ak ksi2C?taN I+3J3
a Mozart mia na myEli s+. portret z =+iazd2 i !rderem Zote. !stro,i, namalo+any
%orzez anonimo+e,o malarzaJ + (;;; dla =ioQannie,o attisty Martinie,o3 W
Muzeum
Mozarta + Salzbur,u zna.du.e si? kopia te,o obrazu, ory,ina D + olonii3
O Uy*zenia Mozarta, by Lpapa by +es i si? *ieszy333N nie s2 pozba+ione beztroskie,o
tupetu3 @eopold, ktry po 6A lata*1 suCby do+iedzia si? na,le, Ce Lz,odnie z
E+an,eli2 moCe
I+raz t synemJ poszukaF sz*z?E*ia ,dzie indzie.N, by bliski depres.i3
4 Mu-ti D przydomek przez+isko, .akim + domu Mozart+ nazy+ano ar*ybiskupa
Kieronima %olloredo3
A "analia D tak Mozart nazy+a piesz*zotli+ie s+2 siostr? Nannerl3
; L! n + no*yN IlaF3J3
9 %1odzi o dyplomy akademii + olonii i + Weronie3
473 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, 7A +rzeEnia (;;;
Mon tres *1er 'ere
Do Mona*1ium przy.e*1aliEmy sz*z?Eli+ie 7OMe,o o +p do 4Me.
+ie*zorem3 DuCym zasko*zeniem byo dla nas to, Ce do zapa*enia ro,atM
ko+e,o musieliEmy .e*1aF naty*1miast pod eskort2 ,renadiera uzbro.one,o
+ karabin z ba,netem na bro03
'ier+sz2 zna.om2 osob2, ktr2 spotkaliEmy siedz2* .esz*ze + po+ozie, by
si,nore %onsoli(, ktry od razu mnie pozna i u*ieszy si? niezmiernie3
Nast?pne,o dnia od+iedzi mnie3
Nie sposb opisaF radoE*i pana $lberta73 &o *zo+iek napra+d? bardzo
'o*z*i+y i .eden z na.lepszy*1 naszy*1 przy.a*i3 !d razu usiadem do
-ortepianu i ,raem aC do kola*.i3 I333J
%1oF zm?*zeni podrC2 pooCyliEmy si? spaF doEF p:no, mimo to
Naza.utrz +staliEmy o ;Me.3 Mo.a -ryzura bya + takim nieadzie, Ce *1*2*
k'ro+adziF .2 do porz2dku, do 1rabie,o Seeaua6 mo,em p.EF dopiero
Wp do ((Me. i D o*zy+iE*ie D .uC ,o nie zastaem3 Do+iedziaem si?, Ce
st na polo+aniu3 %ierpli+oE*iW 'ostano+iem +i?* tym*zasem udaF si? do
konika 'ernataO, ale okazao si?, Ce z baronem S*1midtem4 +y.e*1a na
&%r
+ *zasie obiadu przyszed do nas pan RossiA, o 7Me. pan %onsoli, o 6Me.
an e*ke i pan Qon elQal; I333J /est tu nie.aki pro-esor Kuber93 MoCe ,o
'a pami?ta` !po+iada on, Ce mnie +idzia i sysza + Wiedniu u mode,o
Minera), kiedy tam byliEmy ostatnio3 Nie .est zbyt +ysoki ani zbyt niski,
@isty
blady i szpako+aty, z -iz.onomii przypomina pana koniusze,o(53 /est
+i*eintendentem do spra+ teatru3 /e,o pra*a pole,a na *zytaniu komedii
z myEl2 o i*1 +ysta+ieniu, na popra+ianiu, dopisy+aniu lub +ykreElaniu
tekstu3 Do $lberta przy*1odzi *o +ie*zr i *z?sto z sob2 ,a+?dzimy3
DziE Ipi2tek, 7AM,oJ o +p do )Me., poszedem do 1rabie,o Seeaua3 !to
.ak si? to odbyo3 =dy byem na mie.s*u, +y*1odzia +aEnie Madame
Niesser D aktorka3 M+i do mnieR
D Zape+ne *1*iaby si? pan zoba*zyF z 1rabi2`
D &ak3
D /est .esz*ze + o,rodzie i , ra*zy +iedzieF, kiedy +r*i3
D $ *zy +ie pani, ,dzie .est ten o,rd`
D Wiem D odpo+iedziaa3 D /a r+nieC mam z nim do pom+ienia,
moCemy +i?* p.EF razem3
@ed+ie .ednak +yszliEmy za bram?, z.a+i si? 1rabia, .akby nam
+yszed na spotkanie3 Z odle,oE*i .aki*1E (7 krok+ pozna mnie i za+oa
po naz+isku3 y bardzo uprze.my, .uC +iedzia, *o mi si? przytra-ioN3
=dy .uC sami +*1odziliEmy po+oli po s*1oda*1, opo+iedziaem mu
krtko o moi*1 plana*1, a on po+iedzia, Ce po+inienem niez+o*znie
z+r*iF si? do /e,o Eks*elen*.i "si?*ia Elektora(7 z proEb2 o audien*.?3
=dyby si? .ednak okazao, Ce nie m,by mnie przy.2F, po+inienem
przedsta+iF s+2 spra+? na piEmie3 'oprosiem, aby za*1o+a to + ta.emni*y,
*o mi obie*a3
'o+iedziaem, Ce braku.e tu dobre,o kompozytora, na *o on odpo+iedziaR
LWiem dobrzeWN3 Nast?pnie udaem si? do biskupa %1iemsee(6, u ktre,o
pozostaem przez p ,odziny3 !po+iedziaem mu +szystko, a on obie*a, Ce
zrobi + te. spra+ie +szystko *o moCli+e3 !koo iMe. mia po.e*1aF do
Nymp1enbur,a(O i zape+ni mnie, Ce porozma+ia z ksi?Cn2 elektoro+2(43
W niedziel? +ie*zorem *ay d+r b?dzie tu z po+rotem3 I333J 'od*zas ,dy
byem + teatrze na komedii(A, przy.e*1a 1rabia S*1nborn(; z maConk2,
siostr2 ar*ybiskupa3 W trak*ie rozmo+y pan $lbert +spomnia, Ce +aEnie ro
.estem i Ce nie mam posady3 yli bardzo zdzi+ieni i absolutnie nie mo,li
u+ierzyF, Ce od aska+e. pami?*i333 dosta+aem miesi?*znie tylko (7 -loren+
i 65 ,ra.*ar+3 I333J
W*i2C .estem + doskonaym 1umorze, bo tak mi lekko na ser*u od *1+iliJ
,dy .estem z dala od ty*1 +szystki*1 szykan3 'rzytyem .uC na+et I333J
$le musz? zosta+iF tro*1? mie.s*a dla mamy3
Dla +iel*e szano+ne,o "lubu Strzel*+(9 przekaC*ie, prosz?, na.lepsi
pozdro+ienia od tro.,a .e,o *zonk+ D od mamy, ode mnie i od pa5N
NoQaka(), ktry przy*1odzi do $lberta *o +ie*zr3
Na.lepsze Cy*zenia dla ko*1ane,o papy, ktremu niezli*zon2 iloEF razy
*au.? r?*e, przesyam teC u*ao+ania dla mo.e. kanalii siostry3
Wol-,an, $made MozaY
(;;;
<D 666
( &onunaso %onsoli I(;46Dpo (9((J, kastrat IsopranJ, + lata*1 (;;6D ;; na d+orze
Mona*1ium, ,dzie + (;;4 byt pier+szym odt+r*2 partii Ramira + @a -inta ,iardiniera
iN"MigJAJ oraz te,o same,o roku + Salzbur,u D +ykona+*2 partii $minty + << re
pastore
" 759J3 W (;;; po+r*i do Wio*1, ,dzie na.pier+ +yst?po+a + rCny*1 teatra*1
nero+y*1, by + ko0*u osi2EF + Rzymie, ,dzie zosta *zonkiem *1ru + "apli*y
Syksty0sM
kie.3
7 Pranz /osep1 $lbert I(;79D(;9)J, +aE*i*iel oberCy Zum s*1+arzen $dier I'od
%zarnym
!remJ + Mona*1ium przy "au-in,erstrasse () IdziE nr 76J6 + ktre. Mozarto+ie
+ielokrotnie
zatrzymy+ali si? pod*zas pobytu + tym mieE*ie3 W (;4) $lbert oCeni si? z Mari2 $nn2
@e*1ner, z ktr2 mia oEmioro dzie*i3 /ednym z ni*1 by %arW Pranz GaQer I(;AOD
(95AJ, ktry
po Emier*i o.*a odziedzi*zy oberC?3
6 Krabia /osep1 $ntnon Seeau D patrzR O;<63
ZS /o1ann Nepomuk Qon 'emat I(;6OD(;)OJ3 L*1anoine et ,rand *ustos de Notre Dam?
a Muni*N Ikanonik i superior klasztoru przy "oE*iele Matki oskie. + Mona*1iumJ3
Mieszka
+ domu Maksymiliana "lementa Qon elQala D komisarza sztabu ,eneralne,o Iprzy
Prauenplatz
OJ, + ktrym @eopold i Wol-,an, zatrzymali si? pod*zas pobytu + Mona*1ium na
przeomie
(;;O i (;;4 roku3
4 Priedri*1 Samuel Qon S*1midt zu Rossan D +ysannik elektora ba+arskie,o na
d+orze
1eskim +e Prank-ur*ie nad Menem3
A Peli*e Rossi D bas bu--o, Epie+a parti? Narda + prapremiero+ym przedsta+ieniu @a
-inta ,iardiniera3
; 'atrzR przypis O3
9 "lemens Kuber D aktor i dramatur,3
) /osep1 %onrad Mesmer D nau*zy*iel kali,ra-ii, dyrektor .edne,o z +iede0ski*1
,imnaz.+, kre+ny synne,o lekarza Pranza $ntona Mesmera3
(5 t.3 /akoba @inderta D koniusze,o ksi?*ia ar*ybiskupa + Salzbur,u3
(( WieEF o z+olnieniu i o.*a, i syna ze suCby u ar*ybiskupa %olloredo rozesza si?
szybko3
(7 Maksymilian III /ze- D kur-irst a+arii3
N 'erdinand %1ristop1 1rabia Waldbur,MZei, od (;;7 biskup + %1iemsee3 /eden z
+ielki*1
dobro*zy0*+ Mozart+ D patrzR O9<43
Zamek + Nymp1enbur,u pod Mona*1ium D letnia rezyden*.a ksi?*ia elektora3
(4 Maria $nna Zo-ia ILMaruszkaNJ D *rka $u,usta III Sasa, Cona Maksymiliana III
/ze-a D patrzR O9<73
"omedia =usta+a 'riedri*1a Wil1elma =rossmanna Kenriette oder Si? ist s*1on
,e1eiratet
IeKenriette *zyli !na .uC .est m?Catk2NJ +edu, /ulie ou @a No+elle Keloise /eanM
/a*Xuesa
Rousseau3
Krabia Eu,en Pranz ErQein S*1nborn oCeni si? I+ (;;AJ z siostr2 ar*ybiskupa
%olloredo D Mari2 &eres23
"lub Strzel*+ D S*1utzenM%ompa,nie lub lzis*1iessen3 Strzelanie z karabinu do
'eXalnie namalo+ane,o *elu I+ kaCde. partii byo to inne malo+ido, a sta+k2 D -anty
lub
ttu2dzeJ byo ulubion2 rozry+k2 rodziny Mozart+ i .e. na.bliCszy*1 salzburski*1
przy.a*i
@Cony*1 + to+arzyskim "lubie Strzel*+3
'ostaF niezidenty-iko+ana3
@isty
463 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ I SI!S&R#
W S$@ZUR=U
Mona*1ium, 7) +rzeEnia lyMy`
&o pra+da S mamy tu +ielu przy.a*i, ale niestety +i?kszoEF z ni*1
nie+iele lub z,oa ni* nie moCe3
W*zora. o +p do nMe. poszedem do 1rabie,o Seeaua73 Wydal mi si?
bardzie. zamyElony i nie tak bezpoEredni, .ak za pier+szym razem63 $le to
tylko takie +raCenie3 'otem udaem si? do ksi?*ia ZeilaO, ktry z *ala
uprze.moE*i2 po+iedzia mi *o nast?pu.eR LWyda.e si?, Ce nie+iele tuta.
zyskamy3 W Nymp1enbur,u rozma+iaem + *zasie kola*.i z kur-irstem,
ktry po+iedziaR D /est .esz*ze za +*zeEnie3 Nie*1 .edzie do Wo*1, nie*1
stanie si? sa+ny3 Ni*ze,o mu nie odma+iam, ale .est .esz*ze za +*zeEnieN3
No +aEnie3 %o za koszmarne zaElepienie Itali2 u ty*1 +ielki*1 pan+3
'oradzi mi .ednak, Cebym zoba*zy si? z ksi?*iem i .akby ni,dy ni*,
przedsta+i mu s+o.2 spra+?3 I333J
iskup %1iemsee rozma+ia teC na osobnoE*i z elektoro+24, ale ona
+zruszya tylko ramionami, m+i2* Ce zrobi *o moCli+e, *1o*iaC bardzo
+2tpi + rezultat3 Natomiast 1rabia Seeau z+r*i si? do ksi?*ia Zeila, kiedy
ten mu +szystko opo+iedziaR
D Nie +ie pan, *zy Mozart ma doEF +asny*1 Erodk+, aby z nie+ielk2
pomo*2 m, tuta. pozostaF` o miabym o*1ot? ,o zatrzymaF3
$ na to biskupR
D Nie +iem, ale bardzo +2tpi?3 MoCe pan .ednak z nim porozma+iaF3
Zape+ne dlate,o naza.utrz by taki zamyElony3 'odoba mi si? tuta. i .ak
+ielu moi*1 przy.a*i myEl?, Ce ,dybym rok albo d+a pozosta + MonaM
*1ium, to dzi?ki s+e. pra*y m,bym zdobyF i zau-anie, i pro-it, a ++*zas
to ra*ze. d+r staraby si? o mnie niC na od+rt3
!d *1+ili mo.e,o przy.azdu $lberto+iA *1odzi po ,o+ie pomys, ktry
nie +yda.e mi si? niemoCli+y do zrealizo+ania3 %1*e miano+i*ie zebraF
dziesi?*iu dobry*1 przy.a*i, ktrzy *o miesi2* skadaliby si? po .ednym
duka*ie3 Daoby to (5 dukat+, *zyli 45 -loren+ miesi?*znie, a ro*znie A55
-loren+3 =dybym do te,o uzyska .esz*ze 755 -loren+ u 1rabie,o Seeaua,
to byoby razem 955 -loren+3 /ak si? papie podoba ten pomys` 'ra+da, zs
bardzo przy.a*ielski` =dyby si? okazao, Ce .est realny, to *zy nie naleCaoby
na to przystaF` /a + kaCdym razie bybym z te,o *akiem zado+olony
i bybym blisko Salzbur,a, a ,dyby m. dro,i papa ze*1*ia opuE*i Salzbur,
I*ze,o pra,n? z *ae. duszyJ i przenieEF si? do Mona*1ium, byoby to +ie Y
radosne i bardzo at+e3 o .eEli + Salzbur,u musieliEmy CyF za 45O -loreny S
to za A55 *zy 955 -loren+ mo,libyEmy r+nieC + Mona*1ium Y
z po+odzeniem3 I333J
;;;;
'S3 EYiE I6k +rzeEniaJ o )Me., udaem si? z panem Wots*1itk2 9 do d+oru,
Z k byo um+ione3 ZastaliEmy tam +szystki*1 + stro.a*1 myEli+ski*1]
Sszambelanem .est baron "em)3 I333J
! loMe. +pro+adzi mnie do +2skie,o poko.u, przez ktry musia prze.EF
ksi2C? elektor, uda.2* si? na msz? przed polo+aniem3 Nadszed 1rabia Seeau,
ktry pozdro+i mnie bardzo uprze.mieR L/ak si? masz, ko*1any Mozar*ie`N3
"iedy elektor zbliCy si? do mnie, po+iedziaemR
m Ra*zy Wasza "si2C?*a MoEF zez+oliF, bym na.pokornie. pokoni Mu
si? do stp i o-iaro+a s+o.e usu,i3
m /ak to, *akiem .uC opuE*ieE Salzbur,`
m &ak, *akiem3 Wasza "si2C?*a MoEF3
D $ *zemuC to, *zyCbyE*ie si? pok*ili`
D No *C3 Wasza WysokoEF, .a tylko prosiem o z,od? na podrC, a on
mi odm+i3 yem +i?* zmuszony u*zyniF ten krok, ale od da+na myElaem
.uC o ode.E*iu, bo Salzbur, z *a2 pe+noE*i2 nie .est odpo+iednim mie.s*em
dla mnie3
D Na o,a, oto modoEFW $le o.*ie* .est .esz*ze + Salzbur,u`
D &ak Wasza "si2C?*a MoEF i kania si? na.uniCenie. Wasze. WysokoE*i333
/uC trzy razy byem + Italii i skompono+aem trzy opery(53 /estem *zonkiem
$kademii + olonii, ,dzie przeszedem taki e,zamin, na ktrym +ielu maestri
przez O a na+et 4 ,odzin musiao si? trudziF + po*ie *zoa, a .a poradziem sobie
+ ,odzin?3 M,bym +i?* pod.2F si? suCby na kaCdym d+orze3 /ednakCe moim
pra,nieniem .est suCyF Wasze. "si2C?*e. MoE*i, ktry sam .est +ielkim333
D &ak, mo.e dro,ie dzie*ko, ale na razie nie ma Cadne,o +akansu3
'rzykro mi, bo ,dyby by .akiE +akans333
D Zape+niam Wasz2 "si2C?*2 MoEF, Ce przynisbym zasz*zyt MonaM
*1ium3
D &ak, ale to si? na ni* nie zda, bo nie ma +akansu3
M+i to .uC od*1odz2*, +obe* *ze,o pole*iem si? .e,o aska+e. pami?*i3
'an Wots*1itk2 poradzi mi, abym si? ksi?*iu pokazy+a *z?E*ie.3 'o poudniu
poszedem do 1rabie,o SalernaN3 Krabianka, .e,o *rka, ktra .est dam2
d+oru(7, bya +tedy na polo+aniu3 =dy byem .uC na uli*y z RaQannim(7,
min2 nas orszak i ksi2C? elektor +raz z ksi?Cn2 pozdro+ili nas przy.a:nie3
Krabina Salern(O, ktra od razu mnie poznaa, poma*1aa do mnie r?k2,
baron Rumlin,ls, ktre,o przedtem +idziaem + przedpoko.u, ni,dy nie
kyl tak uprze.my, .ak tym razem3 I333J
loo tysi?*y razy *au.? r?*e papy i pozosta.? .e,o posusznym synem3
Wol-,an, $made Mozart
66)
<D
"ontynua*.a myEli z ostatnie,o zdania listu matki, poprzedza.2*e,o posts*riptum
Mozarta3
@isty
6 Krabia Seeau D patrzR O;<63
6 7A +rzeEnia3
O Krabia Perdinand %1ristop1 Qon Waldbur,MZeU, biskup %1iemsee D patrzR O9<43
Mozart napisa Lksi2C?N IPurstJ, ale si? na.pe+nie. pomyli, *o zreszt2 zdarzao mu si?
*z?sto3
4 Maria $nna Zo-ia IMaruszkaJ D patrzR O9<73
A $lbert D patrzR 47<63
; &rudno z,adn2F, sk2d Mozart +zi2 t? sum?R + Salzbur,u Wol-,an, zarabia (45
-loren+ ro*znie, a @eopold D 6)A, *o razem da.e 4OA -loren+3 'oza tym (5 dukat+
to nie
45, le*z O4 -loren+3
9 Pranz GaQer $ndreas Wots*1itka I(;7;D(;)AJ, kameralista ksi?*ia elektora, t+r*a
kon*ert+ +iolon*zelo+y*1 i k+artet+ smy*zko+y*13
) aron $nton /osep1 Qon "em zu Zellereit1 D +ysoki pobor*a podatko+y +
&raunstein3
(5 Mozart ma na myEli +y2*znie opery skompono+ane + *zasie podrCy do Wo*1
I(;;5D(;;7JR Mitridate, re di 'onto I"M9;J, $s*anio in $lba I"MuiJ i @udo Silla I"M
I64J3
(( Krabia /osep1 Perdinand Maria Qon Salem D do (;46 Lna*zelny dyrektor muzyki
i operyN, po (;46 zast2pi ,o 1rabia Seeau3
(7 Krabia Salem mia d+ie *rki D Mari? $nn? I++*zas (6Mletni2J i Mari? $nionie
$nn?
Pranzisk? Qon 'aula Udairi*a, ++*zas (;Mletni2, o ktr2 na.pe+nie. tu *1odzi3
(6 =aetano RaQanni I(;OOD(9(4J, sa+ny kontralt3
(O Uona 1rabie,o Salema, nieznane,o imienia3
(4 aron Wil1elm Emst Si,mund Qon Rumlin, D +i*eintend*nt do spra+ muzyki na
d+orze mona*1i.skim3
4O3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IMona*1ium, 7 pa:dziernika (;;;J
W*zora. Ii pa:dziernikaJ zno+u poszedem do 1rabie,o Salema(, a dzisia.
b?d? u nie,o na obiedzie3 'rzez ostatnie trzy dni sporo ,raem, ale robiem
to *1?tnie3 Nie*1 .ednak papa nie myEli, Ce *1odz? do Salern+ dla33373
Niestety, ona suCy na d+orze i ni,dy .e. nie ma + domu3
/utro p.d? do d+oru z Madame Kepp Iz domu Kosson6J, bo
+ sobot?O *ay d+r +y.eCdCa i +r*i dopiero 75M,o3 'otem obiad u Min?
i Mile de ran*a43 'anna de ran*a .est teraz .akby + poo+ie mo.2
u*zenni*2, bo pan Si,iA przy*1odzi do nie. rzadko, a pan e*ke;, ktry Ja
u*zy ,ry na -le*ie, .est nieobe*ny3 'rzez trzy dni impro+izo+aem
u 1rabie,o Salema rCne rze*zy, +resz*ie za,raem d+ie kasa*.e dla
1rabiny oraz Pinalmusik z ko0*o+ym rondem93 Nie +yobraCa sobie papa
.ak +ielka bya radoEF pana 1rabie,o, ktry rozumie muzyk?3 'rzez *aly
*zas +oa LbraQoWN, ,dy tym*zasem inni pano+ie zaCy+ali tabaki,
+y*ierali nos, przepuki+ali ,ardo i ,a+?dzili333 'o+iedziaem mu, ze
bardzo bym *1*ia, Ceby tu by elektor) i m, mnie posu*1aF, bk
+aE*i+ie to on ni* o mnie nie +ie3 Nie +ie, do *ze,o .estem zdolnyM *
+iel*y pano+ie +ierz2 pier+szemu lepszemu, a sami ni*ze,o nie spra+dzaM
Niestety, tak .ak za+sze3
(;;;
%1?tnie poddabym si? kaCdemu e,zamino+i3 Nie*1 tu spro+adzi
+szystki*1 kompozytor+ z Mona*1ium, a takCe ty*1 z Italii, Pran*.i,
"iernie*, $n,lii i Kiszpanii3 Nie bo.? si? z nimi zmierzyF3 !po+iedziaem
L *o robiem + Italii, i poprosiem, aby po+iedzia o tym przy okaz.i,
,dyby rozmo+a zesza na m. temat3 !n u+aCa, Ce ,dybym tu zosta duCe.,
sora+y uoCyyby si? same3 Nie .est teC +yklu*zone, Ce sam sobie .akoE
reoradz?3 !d 1rabie,o Seeaua mo,? uzyskaF *o na.mnie. 655 -loren+3 %o do
.edzenia, to trapiF si? nie musz?, bo +*i2C mnie zaprasza.2, a ,dyby nie, to
$lbert b?dzie +r?*z za*1+y*ony, mo,2* mnie ,oE*iF przy s+oim stole3
Zreszt2 .em mao, pi.? +od? i tylko pod konie* posiku, przy o+o*a*1,
+ypi.am szklane*zk? +ina3
Z 1rabi2 Seeauem, za rad2 przy.a*i, za+r? kontrakt nast?pu.2*yR *o
roku napisz? O niemie*kie opery D bu--a i seria3 Z kaCde. opery .edno
przedsta+ienie b?dzie dla mnie, na m. bene-is D taki tu z+y*za.3 Da mi to
na.mnie. 455 -loren+, a razem z pens.2 955, a moCe i +i?*e.3 Na przykad
za .eden taki +ie*zr Epie+ak i aktor Reiner(5 dosta 755 -loren+3 /estem
tu bardzo lubiany, ale o ileC +i?*e. by mnie *eniono, ,dybym przy*zyni si?
do roz+o.u narodo+e. opery niemie*kie.` $ nieza+odnie te,o dokonam, bo
kiedy tylko usyszaem niemie*ki sin,spielN, od razu *1*iaem kompono+aF
dla s*eny3
'rimadonna nazy+a si? "aiser(7 i .est *rk2 ku*1arza pana 1rabie,o3 &o
bardzo mia dzie+*zyna i na s*enie +y,l2da Eli*znie3 Z bliska .e. .esz*ze nie
+idziaem3 &uta. si? urodzia i o ile +iem, by to dopiero .e. trze*i +yst?p3
=os ma pi?kny, niezbyt silny, *1oF i nie saby3 /est *zysty, z dobr2 emis.23
/e. pro-esor nazy+a si? HalesiN3 Sposb, + .aki ona Epie+a do+odzi, Ce .est
on r+nie dobrym Epie+akiem, *o pro-esorem3 'odzi+ budz2 .e. pi?kne
*res*enda i de*res*enda, z+asz*za ,dy +ytrzymu.e d:+i?k przez kilka
takt+3 &ryle Epie+a +olno i to +aEnie bardzo mi si? podoba, bo .eEli ze*1*e
zaEpie+aF .e szyb*ie., *o .est at+ie.sze, to z *a2 pe+noE*i2 b?d2 bardzo
Nyste i .asne3
Wszys*y .2 tuta. *1+al2 i .a takCe3 Mama siedziaa na parterze3 Ueby m*
Yl2* mie.s*e, przysza .uC o +p do 4Me.3 /a przyszedem o +p do ;Me., bo
lestem doEF znany i mo,? li*zyF na mie.s*e + kaCde. loCy3 Wszedem do loCy
bieC2*e. do rodziny ran*a3
Widok "aiser+ny, ktre. przy,l2daem si? przez lornetk?, +y*iska mi
ny z o*zu3 raQoW raQissimoW D +olaem, +iedz2*, Ce .est to zaled+ie .e.
tr7e*( +yst?p na s*enie3 Sztuka nazy+a si? Das Pis*1ermad*1en3 'rzekad .est
araz5 dobry, muzyka 'i**innie,o3 Sztuk ory,inalny*1 tuta. nie ma.23
SSdzo *1*ieliby +ysta+iF niemie*k2 oper? seria i li*z2, Ce to .a .2 napisz?3
lak m] 3M iMM Z i Z 3333
Nli + kaCdym razie po+iedzia pro-esor Kuber(O, o ktrym .uC
tniY-3l3YD
&sd
Y'omin2em3
$ teraz .uC nie pozosta.e mi ni* inne,o .ak p.EF do Cka, .est dokadnie
Ya I333J
@isty
Dobrano*, o.*ze3 /eEli , da, .utro zn+ b?d? mia Szasz*zyt, za
poEredni*t+em pira, po,a+?dziF z moim ko*1anym pap23
7 pa:dziernika, pok. numer O, na dru,im pi?trze3
IDopisek D po dopisku matkiRJ
I333J 6M,o pa:dziernika3 I333J 'an Qon =rimmel(4 by dziE u biskupa
%1iemsee3 'onie+aC za.mu.e si? 1andlem sol2, by+a u nie,o doEF *z?sto3 &o
*zo+iek osobli+y3 &ytuu.2 ,o tuta. Wasza aaska+oEF, to zna*zy tytuu.e ,o
tak suCba3 /e,o na.+i?kszym pra,nieniem .est, Cebym tu zosta3 Do ksi?*ia
+yraCa si? o mnie z na.+i?kszym entuz.azmem3 L'rosz? poz+oliF mi dziaaF
D po+iedzia D porozma+iam z ksi?*iem, a mo,? to zrobiF bez skr?po+ania,
bo *z?sto mu odda+aem rozmaite przysu,iN3 "si2C? obie*a, Ce p:nie. Lna
pe+noN zostan? przy.?ty na suCb?, ale spra+a nie moCe byF zaat+iona
szybko3 'orozma+ia o tym z kur-irstem, .ak tylko po+r*i on do Mona*1ium
+raz z d+orem3
DziE rano Io 9Me.J poszedem na krtko do 1rabie,o Seeaua i po+iedziaem
mu zupenie po prostuR
D 'rzyszedem do Wasze. Eks*elen*.i, aby .asno przedsta+iF s+2 spra+?3
Su,ero+ano tu, Ce po+inienem po.e*1aF do Italii3 !tC przeby+aem .uC
+ tym kra.u (A miesi?*y i, rze*z to znana, skompono+aem tam 6 opery3 $ *o
si? tam ponadto +ydarzyo, nie*1a. zaE+iad*z2 te dokumenty D i pokazaem
mo.e dyplomy(A3 D Wspominam o tym i pokazu.?, by Wasza Eks*elen*.a
m, sobie +yrobiF opini? i z *aym przekonaniem +zi2F mnie + obron?,
,dyby przypadkiem +ysu+ano prze*i+ko mnie .ako+eE zastrzeCenia3
Zapyta, *zy nie +ybieram si? do Pran*.i3 !dpo+iedziaem, Ce tym*zasem
pozostan? + Niem*ze*1, ale on, .ak si? zda.e, zrozumia, Ce + Mona*1ium,
i bardzo sz*z?Eli+y, Emie.2* si?, zapytaR
D $ +i?* zosta.e pan .esz*ze tuta.`
D $leC nieW D m+i?3 D %1?tnie bym tu zosta i sz*zerze m+i2*, .eEli
li*zyem, Ce *oE uzyskam od ksi?*ia elektora, to tylko dlate,o, aby s+2 pra*2
i kompozy*.ami m* suCyF Wasze. Eks*elen*.i i to bez Cadne,o +ynaM
,rodzenia3 yoby to dla mnie :rdem o,romne. satys-ak*.i3
"iedy to usysza, z +raCenia aC zsun2 szla-my*?3 I333J
'otem byem na obiedzie u pa0 Qon ran*a3 &a.ny rad*a Qon ran*a by
nieobe*ny, bo + tym samym *zasie zaprosi ,o pose -ran*uski(;3 &ytuuJ`
,o Eks*elen*.23 !Ceni si? z Pran*uzk2, ktra pra+ie zupenie nie zna
niemie*kie,o3 'o+iedziaa mi, Ce m+i? nie:le i Ce mam dobry z+y*zaJ
m+iF +olno i dlate,o at+o mnie moCna zrozumieF3 &o bardzo za*na
i dystyn,o+ana pani3
'anna Qon ran*a ,ra adnie, ale niestety nie trzyma tempa3 'o*z2tk+
s2dziem, Ce to .e. +ina, Ce moCe nie ma su*1u, ale teraz .uC +iem, Ce +ini
.est nau*zy*iel, ktry .est zbyt pobaCli+y i at+o ,o zado+oliF3 DzisiaJ
miaem z ni2 lek*.? i zaoC? si?, Ce ,dyby si? u mnie u*zya, to po d+o
i`;;
miesi2*a*1 ,raaby bardzo dobrze i bardzo dokadnie3 'rosia, Ceby dla +as
obo.,a i dla *ae. rodziny Robini,(9 przekazaF od nie. pozdro+ienia3 'odobno
1Qa + klasztorze + tym samym *zasie, *o @ouise()3 I333J
! OMe/ poszedem do Madame dSKosson753 ya .uC tam mama oraz
Madame Qon Kepp7(3 =raem do 9Me., potem +r*iliEmy do domu, ,dzie
o +p do loMe. z.a+io si? pi?*iu muzyk+ D d+a klarnety, d+a ro,i i -a,ot3
$lbert I.utro s2 .e,o imieninyJ zam+i i*1 na mo.2 Ii na s+o.2J *zeEF3 =rali
nie:le I333J, ale byo +ido*zne, Ce s2 ze szkoy Piali773 Zreszt2 ,rali .e,o
ut+ory D *akiem adne3 Piala ma dobre pomysy3 &ak +i?* .utro damy
podyN kon*er*ik, na podym niestety pianinie763 I333J
(555 razy *au.? r?*e ko*1anemu papie, z *ae,o ser*a *au.? teC mo.2
kanali? siostr? i pozosta.?333 teraz i za+sze i na +ieki +iek+ amen
posusznym synem
Wol-,an, $made Mozart
<D 6O7
( Krabia Salem D patrzR 46<((3
7 Ldla333N D *rki 1rabie,o Salema, (;Mletnie. Marii $ntonii D patrzR 46<(73
6 Maria $nna Kepp I(;4;D(;;)J, z domu &1umba*1er3 DSKosson to naz+isko
dru,ie,o
m?Ca .e. matki Marii arbary, ktra poElubia Pranza em1arda dSKosssona, o.*zyma
pani
Kepp, nie o.*a, o *zym Mozart nie +iedzia3 !na sama D Maria $nna D +ysza za
/o1anna
'1ilippa Rasso /o1anna Nepomuka Qon Keppa I(;46D(;)9J, ktry naleCa do .edne,o
7 na.znakomitszy*1 i na.zamoCnie.szy*1 rod+ + Mona*1ium i by burmistrzem tak
z+ane.
Rady We+n?trzne. te,o miasta oraz szambelanem senatu3
O O pa:dziernika
4 Uona IMaria %at1arina $ntoniaJ i *rka IMaria &1eodora %arolinaJ /o1anna =eor,a
Qon
ran*a D ta.ne,o rad*y d+oru + Mona*1ium3
A /o1ann =eor, Si, D nau*zy*iel -ortepianu3
; /o1ann aptist e*ke I(;O6D(9(;J, -le*ista kapeli d+orskie. + Mona*1ium, u*ze0
/o1anna aptisty Wendlin,a3 Zaan,aCo+any + (;;4 do Salzbur,a, in-ormo+a
@eopolda
I'odobnie .ak &ommaso %onsoliJ o tym, *o si? dzie.e + Mona*1ium3
9 D+ie kasa*.e dla 1rabiny $ntonii @odron I"M7O; i "M79;J i Pinalmusik I.edyna, +
ktre.
let -inao+e rondoJ D "M74I3
) Maksymilian III /ze-3
u pranz de paula Reiner Ii;O)Di9ooJ, basMbaryton, od (;;9 + ur,t1eater + Wiedniu3
Y Das Pis*1ermad*1en +edu, @a 'es*atri*e IL%rka rybakaNJ Ni*oli 'i**innie,o3
Mar,aret1e "aiser, Epie+a*zka, (;;AD9O na s*ena*1 + Mona*1ium, (;94D)5 D
N Y*tersbur,u3
d+r` =loQanni Yesi to pseudonim /o1anna aptisty Wallis1uasera I(;64D(9(AJ] od
(;4A na
Ye+ Yna*1ium3 >pie+a + prapremiero+y*1 przedsta+ienia*1 oper MozartaR @a -inta
Ytera I"MI)AJ + (;;4 i + Idomeneo, re di %reta I"M6AAJ + (;9(3
Y "lemens Kuber D patrzR 47<;3
ie .5((SNN( Non =rimmel Ilub "rimmelJ D kupie* z Memmin,en3
Y Dyplomy akademii + olonii i + Weronie3
I;;S( $nneN*esar %1eQalier de @a @uzeme Dpose -ran*uski Iod (4 sty*znia (;;; do
(4 lip*a
SeJ na d+orze ba+arskim3
@isty
(9 Zaprzy.a:niona z Mozartami salzburska rodzina szla*1e*ka Robini, Qon Rotten-eld3
() Maria $lo.za Hiktoria I@ouiseJ Qon Robini, I(;4;D(;9AJ, przy.a*ika Nanneri Mm
siostry Mozarta3
75 Maria arbara dSKosson, matka pani Qon Kepp D patrz +yCe.R przypis 63
6( Maria $nna Kepp, z domu &1umba*1er D patrz +yCe.R przypis 63
N /osep1 Piala D oboista i kompozytor, na.pier+ + Salzbur,u, potem Iod k+ietnia i;;;S[
+ Mona*1ium3
76 S*1lakakademie D neolo,izm Mozarta, od s*1le*1te $kademie V Lza akademiaN,
*zyli
zy, pody, niedobry kon*ert3
443 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IMona*1iumJ A pa:dziernika (;;
Mon tres *1er 'ere3
Mama nie moCe pier+sza za*z2F listu, bo D po pier+sze nie lubi te,o,
a po dru,ie D boli .2 ,o+a3 Musz? +i?* za*z2F sam3
Nieba+em od+iedz? Mademoiselle "aiser(, p.d? do nie. z .e. panem
pro-esorem73 W*zora. by u nas Elub reli,i.ny, *zyli $ltum &empus
E**iesiasti*um63 'otem byy ta0*e, ale .a odta0*zyem tylko O menuety
i o ((Me . poszedem do s+e,o poko.u, bo na 45 pa0 .edna tylko ta0*zya do
taktu3 ya to Mademoiselle "aserO D siostra sekretarza 1rabie,o 'erusy4,
ktry by + Salzbur,uA3 I333J
'rzed+*zora. I+ sobot?, OM,oJ, + dzie0 imienin /e,o "rle+skie.
WysokoE*i "si?*ia $lberta;, odby si? u nas may kon*ert3 Za*z2 si? o +p
do OMe., a sko0*zy o 9Me.3 y pan Dupreille9, ktre,o papa zape+ne pami?ta
D .est u*zniem &artinie,o)3 Zasko*zyem ,o rankiem, .ak da+a lek*.? ,ry
na skrzyp*a*1 %arlo+i(5 D na.modszemu syno+i ,ospodarza3 Ni,dy ,o nie
*eniem +ysoko, ale zau+aCyem, Ce si? bardzo do lek*.i przykada, a kiedy
za*z?liEmy rozma+iaF na temat roli skrzypie* + kon*erta*1 skrzyp*o+y*1
i + orkiestrze, m+i + sposb rozs2dny i za+sze si? ze mn2 z,adza3
'omyElaem, Ce byby z nie,o dobry nabytek dla orkiestry3 'oprosiem +i?*,
by by tak dobry i przyszed po poudniu na nasz kon*er*ik3
Na.pier+ +ykonaliEmy d+a k+intety KaydnaN, ale zaled+ie ,k
syszaem, na+et *ztere*1 takt+ nie umia za,raF bez pomyki, *i2,le si`
,ubi + pal*o+aniu i + pauzo+aniu333 Dobrze *1o*iaC, Ce by uprze.my
i *1+ali k+intety, bo ,dyby nie to333 Ni* mu nie po+iedziaem, on zaE stal
po+tarzaR L'rosz? +yba*zyF, ale nie zd2CyemW &o trudne, le*z bardzo
pi?kneWN3 /a zaE odpo+iadaemR LNi* nie szkodzi, .esteEmy prze*ieC +sro
s+oi*1WN3
'otem za,raem trzy mo.e kon*erty D %Mdur, $Mdur i EsMdur D a nast?pi((
trio3 $kompaniament by dobry, ale + $da,io sam musiaem za,raF A takio
(;;;
Zeeo partii3 Na zako0*zenie za,raem "asa*.? Mdur(73 Wszys*y szeroko
t+ierali o*zy, a .a ,raem, .akbym by na.+i?kszym skrzypkiem + Europie3
( 3J Wraz z listem przesyam siostrze A Duetti a %laQi*embalo e Hiolino
S*1ustra(63 &uta. *z?sto .e ,raem, s2 nieze i .eEli tu zostan?, to napisz?
, ,aEnie + takim ,uE*ie, ponie+aC te bardzo si? tuta. podobay(O3 'rzesyam
,e ,+nie dlate,o, CebyE*ie si? mo,li obo.e d+ertir3 $ddio3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D 6O4
p Mar,aret1e "aiser D patrzR 4O<(73
7 t.3 z =ioQannim Halesim D patrzR 4O<(63
n6 Zdaniem autor+ komentarzy IDeuts*-aMauerMEibIJ do niemie*kie,o +ydania
list+
IarenreiterJ tak nazy+ano pier+sz2 msz? uro*zyst2 Iprymi*.?J odpra+ian2 przez no+o
+yE+i?*one,o ksi?dza3
O 'ostaF bliCe. nieznana3
4 MaTimilian 'enisa3
A Dalszy *i2, listu .est napisany przez matk?, ktra pode.mu.e myEl Wol-,an,a, po
*zym
kontynuu.e Wol-,an,3
; &ak Cartobli+ie tytuu.e Mozart oberCyst? $lberta3
9 %1arles $lbert Dupreille, skrzypek orkiestry d+orskie. + Mona*1ium3
) =iuseppe &artini I(A)7D(;;5J, +ybitny skrzypek i kompozytor +oski3
(5 %arW Pranz GaQer $lbert I(;AOD(95AJ zostanie p:nie. o-i*erem ka+alerii, a po
Emier*i
o.*a odziedzi*zy oberC? Zum s*1+arzen $dier i sam zostanie oberCyst23
(( Na.pra+dopodobnie. *1odzi o k+intety %Mdur i =Mdur Iz (;;6 rokuJ Mi*1aa
Kaydna3
(7 "on*erty -ortepiano+eR "M7OA, "3M769 i "M7;I] DiQertimentoMtrio -ortepiano+e D
"M74O,
"asa*.a Mdur I+aE*i+ie r+nieC diQertimentoJ D "M79;3
(6 %1odzi o A D+ertimenti da *amera a *embalo e +olim I(;;;J /osep1a S*1ustra
I(;O9D(9(7J, od (;;7 kapelmistrza na d+orze kur-irsta + Dre:nie3
(O Mozart istotnie napisze SiT sonates po+ piano et Qiolon I"M65ID65AJ, ktre
zadedyku.e
ksi?Cne. ElCbie*ie Marii, Conie "arola &eodora, elektora 'alatynatu3
4A3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mon tres *1er 'ereW
IMona*1ium, ii pa:dziernika (;;;J
Dla*ze,o nie +spomniaem dot2d o MysliQeFku`( 'onie+aC rad byem
z Y,o, Ce nie musz? o nim myEleF, ponie+aC za+sze, ,dy bya o nim mo+a,
NUsiaem su*1aF, .ak bardzo mnie *1+ali i .ak dobre,o i .ak sz*zere,o mam
nim przy.a*ielaW $le zaraz potem *zuem Cal i +sp*zu*ie3 "iedy zaE
N+iedziaem si?, + .akim .est stanie, nie mo,em sobie znale:F mie.s*a3
Ydziaem prze*ieC, Ce m. +ielki przy.a*iel MysliQe*ek .est tuta., + tym
Yym zak2tku E+iata, + tym samym mieE*ie, i .a miabym si? z nim nie
NYaF` Nie rozma+iaF z nim` &o niemoCli+eW
'ostano+iem, Ce p.d? do nie,o3 Naza.utrz udaem si? do dyrektora
@isty
ksi2C?*e,o szpitala7 i zapytaem, *zy nie moCna by um+iF z nim spotkania
+ o,rodzie, bo *1o*iaC +szys*y, takCe lekarze, zape+niali mnie, Ce nie ma
po+odu do oba+, Ce Cadne zaraCenie nie ,rozi, to .ednak nie *1*iabym p.EF
do .e,o poko.u, ktry .est bardzo may i + ktrym bardzo *u*1nie63 Dyrektor
*ako+i*ie mi przyzna ra*.? i po+iedzia, Ce MysliQe*ek +y*1odzi na spa*er
do o,rodu na o, mi?dzy nMt2 a i7Mt2, a ,dyby przypadkiem nie byo ,o
tam o te. porze, to +ystar*zy daF mu znaF i po prostu poprosiF, by +yszed3
Nast?pne,o dnia razem z mam2 i z panem Qon Kammem O D sekretarzem
rady Io ktrym po+iem niCe.J D poszedem do szpitala3 Mama udaa si? do
kapli*y, a my do o,rodu3 'onie+aC .esz*ze ,o tam nie byo, za+iadomiliEmy
,o o naszym przy.E*iu3 Zaraz teC zoba*zyem, .ak idzie przez o,rd3 'oznaem
,o od razu po *1odzie43 Musz? dodaF, Ce +*zeEnie., za poEredni*t+em
+iolon*zelisty Kellera A, przekaza mi pozdro+ienia i prosi, abym od+iedzi
,o przed +y.azdem3 "iedy si? zbliCy, uE*isn?liEmy sobie donie .ak przyM
.a*iele3
D Widzi pan, .aki .estem niesz*z?Eli+yW D po+iedzia3
&e so+a i .e,o +y,l2d, ktry papa zna z opisu, tak bardzo mnie
poruszyy, Ce niemal ze zami + o*za*1 odpo+iedziaemR
D 'rzy.a*ielu, +sp*zu.? panu z *ae,o ser*aW
Zau+aCy mo.e +zruszenie i od razu zmieni ton, +esoo pyta.2*R
D 'rosz? po+iedzieF, *o pan tuta. porabia` M+iono mi +pra+dzie, Ce
.est pan tuta., ale nie mo,em u+ierzyF, bo .ak to moCli+e, Ceby Mozart by
tuta. i mnie nie od+iedzi`
'rosiem o +yba*zenie tuma*z2* si?, Ce miaem tak +iele spra+ do
zala+ienia i Ce ponadto musiaem od+iedziF tylu przy.a*i333
D Wiem, Ce ma pan tuta. +ielu przy.a*i, ale z *a2 pe+noE*i2 Caden nie
.est tak panu oddany, .ak .a3
'yta, *zy nie miaem +iadomoE*i od papy + spra+ie pe+ne,o listu3
!dpo+iedziaem, Ce papa pisa do mnie, ale bez Cadny*1 sz*ze,+3 yem
tak +zruszony i drCaem na *aym *iele, Ce z trudem mo,em m+iF3 Wtedy
po+iedzia, Ce Si,nor =aetano Santoro, impresario z Neapolu, z po+odu
impe,ni i protezione; musia zam+iF oper? na te,oro*zny karna+a u nieM
.akie,o maestra Halentinie,o 93 $le + przyszym roku b?dzie mia trzy +olne
zam+ienia i .edno *1?tnie mi odst2pi3
D 'onie+aC .uC szeEF razy pisaem dla Neapolu, to mo,? si? teraz
zado+oliF zam+ieniem mnie. atrak*y.nym, zaE na.lepsze zam+ienie It5
zna*zy to na karna+aJ zosta+iF dla pana3 , ra*zy +iedzieF, *zy b?d? mo,
.esz*ze tam po.e*1aF3 /eEli nie b?d? m,, to kontrakt odeEl?3 'rzyszoro*zna
obsada .est bardzo dobra, +szystko ludzie, ktry*1 sam pole*iem3 Sam '
+idzi, .ak +ielkim po+aCaniem si? *iesz? + Neapolu3 Wystar*zy tylko,
po+iem L+e:*ie te,o lub tamte,oN, a naty*1miast ,o bior23
Mar*1esi .est primo uomo)3 MysliQe*ek bardzo ,o *1+ali, zresz,
+ Mona*1ium +szys*y ,o *1+al23 Ma**1erini(5 to dobra primadonna, i Y
;;;;
tenor, ktry nie +iem na+et .ak si? nazy+a((, ale D .ak mi po+iedzia D .est
to obe*nie na.lepszy tenor + *ae. Italii3
LNie*1 pan .edzie do Wo*1, bo tam napra+d? .est si? do*enianym
i szano+anymWN3 I on ma ra*.?, bo .eEli si? dobrze zastano+iF, to musz?
st+ierdziF, Ce ni,dzie nie *eniono mnie tak +ysoko i ni,dzie nie dost2piem
tylu zasz*zyt+, *o +e Wosze*13 $ .ak +ielkie moCna zdobyF po+aCanie
pisz2* opery dla Wo*1, a z+asz*za dla Neapolu` 'o+iedzia, Ce *1?tnie
uoCy mi list do Santoro i dlate,o po+inienem do nie,o przy.EF .utro, Ceby
ten list przepisaF3 Nie mo,em .ednak p.EF do .e,o poko.u, a .eEli list trzeba
przepisaF, to bybym do te,o zmuszony, bo prze*ieC nie moCna pisaF
+ o,rodzie3 Niemnie. obie*aem, Ce przy.d?, ale naza.utrz napisaem do nie,o
list po +osku, + ktrym +y.aEniem na.z+y*za.nie. + E+ie*ie, Ce przy.EF nie
mo,?, bo po +*zora.sze. +izy*ie nie mo,em ni* przekn2F, bo spaem tylko
trzy ,odziny, bo *ay dzie0 *zuem si? .akbym postrada zmysy, bo *i2,le
mam ,o przed o*zami et*3 &o +szystko zreszt2 pra+da333
MysliQe*ek przysa mi odpo+ied: nast?pu.2*2R L/est pan zbyt +raCli+y
na mo.e niesz*z?E*ie3 Dzi?ki za dobre ser*e3 =dyby si? pan przypadkiem
+ybiera do 'ra,i, to dam panu list do 1rabie,o 'a*1ty(7, a mo.e,o
niesz*z?E*ia nie*1 pan sobie nie bierze zbytnio do ser*a3 Wszystko za*z?o si?
od +ypadku D +y+rotki kolasy D po ktrym dostaem si? + r?*e lekarzy
i,norant+3 Musz? byF *ierpli+y i nie*1 si? dzie.e +ola boskaN3
Do2*zy teC brulion listu do SantoraR L'onie+aC od da+na .uC pra,n?
moim skromnym talentem suCyF 'ana Dosto.ne. !sobie, a takCe szano+ne.
publi*znoE*i Neapolu, z,adzam si? napisaF dla 'ana &eatro Re,io oper? na
rok przyszy za sum? (55 ,i,liati(6, nie +li*za.2* + to koszt+ du,ie.
podrCy3 'rosz? tylko o po+ierzenie mi, .eEli moCli+e, ostatnie. opery
sezonu, a +i?* te. na karna+a, ponie+aC obo+i2zki nie poz+ala.2 mi przy.2F
zam+ienia na termin +*zeEnie.szy3 Mam nadzie.?, Ce u*zyni mi 'an t? ask?
S '! otrzymaniu aprobaty krle+skie., ze*1*e 'an +ysaF kontrakt do
Maestra MysliQeFka, ktry potem nieza+odnie mi ,o przekaCe3
W nadziei poznania !soby tak li*zny*1 zalet mam zasz*zyt zape+niF
Ysz2 Eks*elen*.?333N3
Widziaem teC u nie,o inne listy, + ktry*1 bya mo+a o mnie3 Syszaem,
7e YysliyeFek nie kry zdzi+ienia, kiedy si? do+iedzia o ee*kem(O i o inny*1
'ianista*1 te,o rodza.u3 %i2,le po+tarzaR LNie trzeba sobie robiF zudze0,
nikt nie ,ra .ak Mozart3 We Wosze*1, ,dzie prze*ieC s2 na.+i?ksi
Sstrzo+ie, m+i si? tylko o Mozar*ie3 Wystar*zy o nim napomkn2F, a zaraz
+szys*y milkn2N3
$ +i?* .eEli ze*1*?, mo,? napisaF dla Neapolu3 Im szyb*ie. tym lepie.3
=dtem .ednak *1*iabym poznaF opini? na ten temat pana Qon Mozarta,
Y ardzie. rozumne,o ze +szystki*1 kapelmistrz+3 Mam +ielk2, trudn2 do
YobraCenia o*1ot? napisania no+e. opery3 &o pra+da, Ce dro,a do *elu .est
+a, ze +iele nas .esz*ze dzieli od *1+ili, + ktre. rze*zy+iE*ie b?d? m,
@isty
t? oper? napisaF, ponie+aC duCo moCe si? .esz*ze +ydarzyF, ale zam+ienie
za+sze moCna przy.2F3 o .eEli do te,o *zasu nie zna.d? inne,o za.?*ia, e1
bien, b?d? mia przyna.mnie. .akiE resours +e Wosze*1, bo te (55 dukat+
na karna+a .est *akiem pe+ne3 $ .eEli napisz? oper? dla Neapolu, to +tedy
za+sze b?d2 mnie *1*ieli3 Wie papa dobrze, Ce tu i tam, +iosn2, latem
.esieni2, za+sze moCna napisaF .ak2E oper? bu--a, *1oFby dla +pra+y, Ceby
tylko nie byF bez*zynnym3 Wpra+dzie nie da.e to +iele, le*z za+sze *oE
a ponadto +i?*e. moCe przynieEF zasz*zyt+ i sa+y niC sto kon*ert+
+ Niem*ze*13 $ poza tym b?d? sz*z?Eli+y, ponie+aC .edyn2 mo.2 radoE*i2
i pas.2 .est kompono+anie3
=dybym .ednak znalaz stae za.?*ie lub *1oFby mia na nie +idoki, to
kontrakt na oper? moCe zrobiF .edynie na.lepsze +raCenie, bo b?dzie +spania2
rekomenda*.2 i tylko podniesie mo.2 +artoEF3
'isz?, *o mi leCy na ser*u333, ale .eEli papa, przedsta+ia.2* suszne ra*.e,
przekona mnie, Ce si? myl?, to si? poddam, *1oF z Calem3
Wystar*zy, Ce sysz? .ak m+i2 o operze, Cebym by + teatrze i usysza
Epie+, a zapominam od razu o *aym E+ie*ie3
/utro p.d? z mam2 do o,rodu poCe,naF si? z MysliQe*kiem3 !statnio,
kiedy szedem po mam? do kapli*y, po+iedzia mi, Ce ,dyby nie +y,l2da tak
strasznie, to *1?tnie poznaby matk? tak znakomite,o +irtuoza3
Dro,i o.*ze, prosz?, odpisz MysliQe*ko+i3 Spra+isz mu tym +ielk2
radoEF, bo *akiem .est opusz*zony3 %z?sto nie +idzi niko,o przez *ay
tydzie03
D Zape+niam pana D po+iedzia D mao kto mnie teraz od+iedza i to
.est bardzo przykre, bo +e Wosze*1 miaem to+arzyst+o *odziennie3
=dyby nie t+arz, +*i2C byby tym samym *zo+iekiem, penym Cy*ia,
do+*ipu, o,nia3 Naturalnie tro*1? +y*1ud, ale poza tym to ten sam
*zo+iek, bystry i dobry3 %ae Mona*1ium m+i o .e,o oratorium $bramo ed
Isa**o(4, ktre zostao +aEnie +ysta+ione3 'omi.a.2* kilka arii, ostatnio
uko0*zy teC kantat? *zy serenad? na Wielki 'ost(A3 W sz*zyto+ym okresie
s+o.e. *1oroby skompono+a oper? dla 'ad+y(;3 $le na .e,o niesz*z?E*ie,
niestety, ni* poradziF nie moCna3 'o+iada.2, Ce to lekarze i *1irurdzy tak ,o
urz2dzili3 Ma pra+dzi+e,o raka koE*i3 %1irur, %a*o(9, sko0*zony osio,
spali mu nos3 MoCe sobie papa +yobraziF, .ak bardzo musia *ierpieF3
WaEnie +yszed od nie,o pan Keller3 W*zora., ,dy napisaem lis(S
za2*zyem do0 ma2 serenad? salzbursk2 dla ar*yksi?*ia Maksymiliana Z
&eraz mi .2 odda za poEredni*t+em pana Kellera3
$le prze.d:my do *ze,oE inne,o3
'S3 ^i_ I333J W*zora., zaraz po obiedzie, poszedem z mam2 do d+*1
panien 'reysin,er75 na ka+?3 $le zamiast ka+y mama +ypia d+ie butek(
+ina tyrolskie,o7(, potem, o 6Me., +r*ia do domu, Ceby si? przy,oto+aF
nie*o do podrCy, a .a razem z d+iema pannami poszedem do pana Qo5
(;;;
anuna3 I tam kaCda z trze*1 panien77 +ykonaa na kla+esynie kon*ert, a .a
aeraem o prima Qista kon*ert Ei*1nera76, a potem impro+izo+aem3
pro-esorem panny Kamm Qon Ein-aitksten 7O .est ksi2dz, nie.aki S*1eyer74,
Kobry or,anista, ale kiepski kla+esynista3 %ay *zas przy,l2da mi si? zza
kular+3 &o *zo+iek su*1y i maom+ny3 'oklepa mnie po ramieniu,
+est*1n2 i rzekR L&ak333, pan .est333, rozumie pan333, tak333, to pra+da333, *o
za *zo+iekN3
$ propos, *zy przypomina sobie papa Preysin,era` 7A !.*a d+*1 adny*1
nanien` 'o+iedzia mi, Ce pap? zna dobrze, bo *1odziliE*ie razem do szkoy3
Sz*ze,lnie pami?ta, .ak papa +spaniale ,ra na or,ana*1 + Wessobrun7;
Idla mnie to *oE *akiem no+e,oWJ3 L&o zdumie+a.2*e D po+iedzia D .ak
.e,o r?*e i no,i si? nakaday3 &o +spaniay *zo+iek3 M. o.*ie* bardzo ,o
po+aCa3 $ .ak sobie d+oro+a z mni*1+, ktrzy u+ierzyli + .e,o
po+oanie793 ardzo mi ,o pan przypomina, ale absolutnie3 %1o*iaC, kiedy
,o znaem, by .ak mi si? zda.e, tro*1? od pana niCszyN3
$ propos, .esz*ze .edna spra+a3 Rad*a d+oru, nie.aki !e-ele7), r+nieC
prosi, Cebym papie przekaza uszano+anie3 &uta. .est .ednym z na.lepszy*1
rad*+ i da+no .uC byby zape+ne kan*lerzem, ,dyby nie pe+ien szkopu D
zbyt *z?sto za,l2da do kieliszka3 "iedy ,o zoba*zyem po raz pier+szy
u $lberta65, pomyElaem sobie Ii mama takCeJ D e**e niez+yke indy+iduumW
'rosz? sobie +yobraziF bardzo +ysokie,o, silne,o i doEF korpulentne,o
m?C*zyzn?, + ktre,o t+arzy .est .ednak *oE Emieszne,o3 'rze*1odz2* przez
sal?, kadzie s+e donie na brzu*1u i przy*iska, *o spra+ia, Ce .e,o syl+etka
na,le si? +yprosto+u.e3 'otem robi skon ,o+2, .edno*zeEnie *o-a.2* pra+2
no,?3 &en ,est po+tarza za+sze, kiedy si? komuE kania3 'o+iedzia mi, Ce
+idzia pap? *o na.mnie. tysi2* razy3
Musz? p.EF .esz*ze na komedi?6(3 Wkrt*e napisz? +i?*e.3 &eraz .uC
+i?*e. nie mo,?, bo mnie bol2 pal*e3
'S3 ^7_3 Mona*1ium, nM,o pa:dziernika3 Za k+adrans pno*3 'oszedem
na komedi?, ale tylko na balet, a +aE*i+ie na pantomim?, ktre. .esz*ze nie
+idziaem3 /e. tytuR LZnoszenie .a.a przez +rCk? =iri,arikanarimanariM
s*1an+ariN3 ya zaba+na i nieza3 /utro po.edziemy do $u,sbur,a, bo
ksi?*ia &aTis67 nie ma .uC + Ratyzbonie, przeby+a + Dis*1in,en, a +aE*i+ie
+ s+ym letnim paa*yku o ,odzin? dro,i od Dis*1in,en3
W $u,sbur,u zrobi? tak, .ak mi papa kaza3 MyEl?, Ce pisz2* do
y,sbur,a, na.lepie. b?dzie .uC teraz adreso+aF listy do oberCy 'od
/a,ni?*iem, do *zasu aC pap? za+iadomi?, Ce udaliEmy si? + dalsz2 dro,?3
'ra+da, Ce to dobry pomys`
'an Qon elQal66, ktry dziE +ie*zorem od+iedzi nas u $lberta,
'Yekazu.e papie i mo.e. siostrze (55 tysi?*y ukon+3 Dla siostry za2*zam
Y preambuy6O3 Nie*1 sama zoba*zy i posu*1a + .akie. s2 tona*.i3 Mam
Dzie.?, Ce duety S*1ustra64 .uC papa dosta3
@isty
Ukony dla +szystki*1 przy.a*i i przy.a*iek, + z+asz*za dla mode,o
1rabie,o $r*o6A, dla panny Sallerl6; i dla pana ullin,era69 D mo.e,o
na.lepsze,o przy.a*iela, ktre,o teC prosz?, aby na na.bliCszym kon*er*ie
+ niedziel? o nMe.6), +y,osi + moim imieniu pen2 namasz*zenia mo+?
+ ktre. *zonkom akademii przekazaby pozdro+ienia i nakoni i*1 do
+yt?Cone. pra*y, abym ani dziE, ani .utro nie musia kamaF, bo do te. pory
+sz?dzie i*1 tylko *1+al? i *1+aliF b?d?3
%au.? r?*e papy i pozosta.? posusznym synem
Wol-,an, Mozart
<D 6O;
( /osep1 MysliQe%ek I(;6;D(;9(J, z+any II oemo I%ze*1J albo Henatori
IWene*.aninJ
kompozytor *zeski3 'o studia*1 + 'radze przeby+a od (;A6 + Wene*.i, skompono+a
+iele
oper dla +oski*1 teatr+ opero+y*1, t+orzy takCe oratoria, sym-onie oraz muzyk?
kameraln23
Zmar + Rzymie + ubst+ie i zapomnieniu3
7 Szpital, ktre,o budo+? rozpo*z2 $lbert H I+ (444J, a uko0*zy Maksymilian I I+
idoiJ, zosta zburzony + (955,
6 Mysliye*ek *1oro+a na sy-ilis i @eopold zabroni Wol-,an,o+i si? z nim spotykaF,
*o
tuma*zy rezer+? i oba+y Mozarta3
O /osep1 "onrad Qon Kamm I(;79D(;)4J, sekretarz rady +o.enne.3
4 Mozart pozna MysliQe*ka + olonii I+ (;;5J, potem spotyka ,o +ielokrotnie
+ Mediolanie I+ (;;7 i (;;6J3
A =audenz Keller I(;45D(;9OJ, +iolon*zelista + orkiestrze d+orskie. + Mona*1ium3
!d
(;95 + orkiestrze d+orskie. + onn3
; Lzobo+i2za0 i protek*.iN I+3J3
9 Ni* o nim nie +iadomo3
) @ui,i Mar*1esi lub Mar*1esini I(;4OD(97)J, kastrat z Mediolanu, znany + *ae.
Europie sopranista3!d (;;A na suCbie Maksymiliana III /ze-a, po ktre,o Emier*i
po+r*i
do +o*13
(5 =iuseppa Ma**1eriniM$nsani3
N Mo+a o =ioQannim $nsanim D m?Cu =iuseppy Ma**1erini3
(7 Krabia /o1ann /osep1 '1ilipp 'a*1ta Qon Ra.oQ3 Mozart pozna ,o + 'radze + i;Y;M
&am teC na +ydany przez nie,o bal skomponu.e A ta0*+ niemie*ki*1 I"M45)J3
(6 =i,liato I+3 Llilia, lili.kaNJ D zota moneta, nazy+ana tak z po+odu +izerunku
stylizo+ane. lilii, odpo+iednik dukata3 (55 ,i,liati V (55 dukat+ V O45 -loren+3
(O Not,er I,naz Pranz Qon ee*ke I(;66D(956J, niemie*ki pianista i kompozytor
"ompozy*.i u*zy si? u =lu*ka3 Zamio+ania muzy*zne 2*zy z karier2 +o.sko+2 D
kH
adiutantem ksi?*ia "ra--ta Emsta Qon fttin,enMWallersteina3 Wybitny +irtuoz ,ry na
kla+esynie
"ompono+a opery dla 'aryCa, Wiednia i Mann1eimu, takCe +iele ut+or+ +okalny
i instrumentalny*13 ,
(4 MysliQe%ek skompono+a to oratorium Izatytuo+ane Isa**o -i,ura del redento
+ roku (;;A3 W Mona*1ium +ykonano .e + roku (;;; pod zmienionym tytuem
$brarno
Isa**o3 Z
(A %1odzi o %antate per -esti,,iare U natalizio delia re,ina +ykonan2 + Neapolu (6
sle&Y
(;;) roku3
(; /e. tytuR $tide I(;;OJ3
(9 Ni* o nim nie +iadomo3 Y
N %1odzi o oper? ILdranuna per muskaNJ II ri pastore I"M759J +ysta+ion2 + Salzbuls
(;;;
k+ietniu (;;4 ro(N( na *zeEF zna.du.2*e,o si? tam prze.azdem areyksi?*ia
Maksymiliana
Pran*iszka3
75 /uliana i /osep1a Preysin,er3
7( yy to miniaturo+e butelki o po.emnoE*i (<(A lub (<75 litra, a +ino sabe3
N D+ie panny Preysin,er i panna Qon Kamm3
N Emst Qon Ei*1ner I(;O5D(;;;J, muzyk + orkiestrze 'alatynatu, zali*zany do tz+3
zkoy mann1eimskie.3 Nie +iadomo, ktry kon*ert Ei*1nera Mozart +tedy +ykona3
M Naz+isko +ymyElone przez Mozarta I.e,o ulubiona zaba+aJ, ktre moCna
przetuma*zyF
.ako Kamm Qon =uptasek3
74 %1odzi o /o1anna Mat1iasa S*1eyera3
7A Pranziskus Erasmus Preysin,er, rad*a d+oru, kole,a szkolny @eopolda, o.*ie*
/uliany
i /osep1y3
NMie.s*o+oEF + a+arii D zna.do+a si? tam koE*i i klasztor Izburzony + (9(5J3
79 @eopold uda+a przed mni*1ami, ktrzy oCyli na .e,o +ykszta*enie, Ce *1*e zostaF
ksi?dzem3
7) $ndreas PeliT Qon !e-ele I(;5AD(;95J, rad*a d+oru ksi?*ia ba+arskie,o %lemensa
Pranza3 /e,o osobli+y sposb poruszania si? by konsek+en*.2 przebyte,o ataku
apopleks.i,
o *zym Mozart zape+ne nie +iedzia3
65 Pranz /osep1 $lbert D patrzR 47<63
6( "omedioMbalet %onstanta3
67 "si2C? "ari $nselm Qon &1um und &aTis I(;66D(954J przeby+a +tedy + letnim
paa*yku S*1loss &ru,en1o-en na poudnio+y za*1d od Dis*1in,en3
66 MaTimilian "lement Qon elQal D komisarz sztabu ,eneralne,o3 W roku (;;O
Wol-,an,
mieszka I+raz z o.*emJ + .e,o domu + Mona*1ium Iprzy Prauenplatz OJ3
M Mozart przesa siostrze O preludia IpreambuyJ na kla+esyn I"M79Oa D za,inioneJ3
64 %1odzi o A D+ertimenti da *amera a *embalo e +olino skompono+ane okoo (;;;
przez
/osep1a S*1ustra I(;O9D(9(7J, od (;;7 kapelmistrza na d+orze elektora + Dre:nie3
65 Krabia @eopold III Perdinand $r*o I(;AOD(9(7J, +nuk pier+sze,o kan*lerza
Salzbur,a
=eor,a $ntona PeliTa $r*o, ktre,o @eopold Mozart u*zy muzyki3
6; Maria $nna Rosalia Walbur,a /oly, z+ana Sallerl D naleCaa do kr?,u na.bliCszy*1
salzburski*1 przy.a*i Mozart+3
69 Pranz /osep1 /o1ann Nepomuk ullin,er I(;OOD(9(5J3 'o kasa*ie zakonu .ezuit+,
u ktry*1 studio+a + Mona*1ium, osiedli si? okoo (;;O + Salzbur,u, ,dzie zosta
pre*eptorem
Inau*zy*ielemJ 1rabie,o @eopolda III Perdinanda $r*o3 /eden z na.bliCszy*1 przy.a*i
Mozart+3
W domu Mozart+, + niedziele, odby+ay si? kon*erty, a bior2*y + ni*1 udzia muzy*y
t+orzyli akademi?, o ktre. pisze Mozart3
4;3 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
$u,sbur,, (O pa:dziernika (;;;
IZZZJ, ale nie*1 papa posu*1a, .a*y 1o.ni i +spaniali s2 au,sbur*zy*y(3
S,dzie nie miaem tylu do+od+ uznania, *o + $u,sbur,u3
N+e pier+sze kroki skiero+aem do pana burmistrza @on,otabarro73
3 YYzyszy mi +u. 6, *zo+iek bardzo po*z*i+y i uprze.my, ktry mia
Y*zyt pozostaF + przedsionku na ,rze i *zekaF .ak loka., aC +y.d? od
@isty
.aEnie pana burmistrza3 Na samym po*z2tku nie zapomniaem przekazaF
mu od papy +yraz+ uszano+ania3 !n ra*zy sobie pap? przypomnieF
i zapytaFR
D $ .akCe si? on, ten pan, przez ten *zas pro+adzi`
Na *o .a naty*1miast odpo+iedziaemR
D o,u dzi?ki bardzo dobrze, ale mam nadzie.?, Ce pan r+nieC dobrze
si? przez ten *zas pro+adzi3
/ak to usysza, od razu stal si? bardzie. uprze.my i za*z2 si? do mnie
z+ra*aF per LpanN, .a zaE +r*iem do -ormy LWasza aaska+oEFN, od ktre.
za*z2em3 'otem musiaem z nim p.EF do .e,o synaO Ina dru,ie pi?troJ, ,dy
tym*zasem +u. +*i2C *zeka + przedsionku na s*1oda*13 Z trudem si?
po+strzymaem, by *ze,oE nie po+iedzieF, *1oF bardzo uprze.mie3 Nast?pnie
przez trzy k+adranse miaem zasz*zyt ,raF na kla+ikordzie Steinas + obe*M
noE*i pyszako+ate,o syna pana burmistrza, .akie.E mode., du,ono,ie.
damyA oraz inne. mo*no starsze. i bardzo o,rani*zone. damy;3 Na.pier+
impro+izo+aem, a potem za,raem, a prima Qista ut+ory, ktre znalazem
na mie.s*u, + tym bardzo adne ka+aki nie.akie,o Edelmanna93 Dopiero
+tedy +szys*y zrobili si? strasznie uprze.mi i .a takCe, bo tak2 .uC mam
natur?, Ce taki .estem dla ludzi, .akimi oni s2 dla mnie3 /eEli si? + ten sposb
post?pu.e, to si? na.lepie. na tym +y*1odzi3
'o+iedziaem, Ce po obiedzie *1*iabym p.EF do pana Steina3 Mody
@an,enmantel naty*1miast zapropono+a, Ce mnie zapro+adzi3 'odzi?M
ko+aem mu za uprze.moEF i obie*aem, Ce +r*? po obiedzie, a +i?* za
.akieE d+ie ,odziny3 &ak teC zrobiem i333 poszliEmy do pana Steina, r+nieC
+ to+arzyst+ie sz+a,ra), ktry +y,l2da zupenie .ak student3
Mimo Ce prosiem ,o, aby nie m+i kim .estem, Qon @an,enmantel
popeni t? nieostroCnoEF i si? +y,adaR
D Mam zasz*zyt przypro+adziF panu +irtuoza kla+iatury D po+iedzia
do pana Steina i zaEmia si? p,?bkiem3
/a od razu zaprotesto+aem m+i2*, Ce .estem tylko skromnym u*zniem
pana Si,la(5 z Mona*1ium, ktry za moim poEredni*t+em przekazu.e niu
tysi2* pozdro+ie03 $le on tylko kr?*i ,o+2, a + ko0*u rzekR
D %zyCbym mia 1onor z panem Mozartem`
D $leC nieW D zaprotesto+aem3 Nazy+am si? &razom(( i mam dla
pana list3
Wzi2 ,o i od razu *1*ia *zytaF, ale mu nie poz+oliem3
D %zy musi pan teraz *zytaF ten list` %zy nie mo,libyEmy ra*ze. od razu
prze.EF do salonu` ardzo *1*iabym zoba*zyF pana -ortepiany3
D /ak pan sobie Cy*zy D odpo+iedzia D ale nie s2dz?, Cebym si? my (Y
!t+orzy drz+i do salonu, a potem .a podszedem do .edne,o z trzeF
sto.2*y*1 tam -ortepian+ i za*z2em ,raF3 $le Steina zCeraa *ieka+os Z
W ko0*u nie +ytrzyma i ot+orzy list3 Nie *zyta ,o, rzu*i tylko okiem n
podpis3
D $*1W D za+oa i u*ao+a mnie3 'otem si? przeCe,na i za*z2 robiF
dzi+ne ,rymasy3 y za*1+y*ony3 ! .e,o -ortepiana*1 napisz? p:nie.3
Nast?pnie @an,enmantel zapro+adzi mnie do ka+iarni3 W*1odz2* o mao
nie padem D byo tam peno dymu i *u*1n?o tytoniem3 Musiaem
+ytrzymaF tam *a2 ,odzin?, *o mi si? udao *1yba tylko dzi?ki boskie.
pomo*y3 MyElaem, Ce .estem + &ur*.i3
@an,enmantel +y*1+ala pod niebiosa nie.akie,o =ra-a, kompozytora
kon*ert+ na -let3
D &o *oE zupenie niez+yke,o D m+i3 D %oE, *o moCna by +yraziF
tylko + sposb bardzo ,rnolotny3
&ym*zasem .a dostaem dresz*zy3 =o+?, r?*e i *ae *iao miaem zlane
potem3 &en =ra- ma .esz*ze d+*1 bra*i D .edne,o + Kadze, dru,ie,o
+ Zury*1u(73
@an,enmantel tak at+o mnie .ednak nie puE*i, konie*znie *1*ia, Cebym
z nim poszed do =ra-a3 !kazao si?, Ce to bardzo +ielki pan3 Mia na sobie
szla-rok, .akie,o .a nie po+stydzibym si? uCy+aF .ako stro.u +y.E*io+e,o3
Wysa+ia si? + sposb napuszony, a ,?b? ot+iera zanim +iedzia, *o *1*e
po+iedzieF3 %zasami, zaraz po ot+ar*iu .2 zamyka, bo rze*zy+iE*ie nie
+iedzia, *o po+iedzieF3
'o +y,oszeniu -ury komplement+, za*z2 si? produko+aF + kon*er*ie
na d+a -lety D .a musiaem mu akompanio+aF na skrzyp*a*13 &ak na u*1o
kon*ert .est kiepski, brak mu naturalnoE*i, a + modula*.a*1 *i?Cka+y i bez
Cadne,o +dzi?ku3
=dy sko0*zy, po*1+aliem ,o, bo mimo +szystko zasuCy3 Musia si?
biedak nam?*zyF i du,o u*zyF3 W ko0*u z s2siednie,o poko.u przyniesiono
kla+ikord, pokryty by ,rub2 +arst+2 brudu i kurzu, ale to bardzo dobry
instrument Steina3
'an =ra-, ktry .est tuta. dyrektorem, za*1o+y+a si? .akby si? mia za
ko,oE zupenie +y.2tko+e,o, za *zo+ieka, ktry + s+oi*1 podrCa*1 po
krainie d:+i?k+ dokona odkryF niez+yky*1, ale takCe za ko,oE, kto na,le
uE+iadomi sobie, Ce nie rani2* uszu, moCe byF .esz*ze bardzie. niez+yky
S lesz*ze bardzie. +y.2tko+y3 I333J
I333J
Wol-,an, Mozart
<tp
6O)
Y eZ Mona*1ium +y.e*1aliEmy llM,o + poudnie, a do $u,sbur,a przy.e*1aliEmy
ko mle )MA/ +ie*zoremN D pier+sze zdanie listu napisane przez $nn? Mari?, po *zym
Synuu.e Mozart3 Z pobytem + $u,sbur,u D rodzinnym mieE*ie @eopolda D Wol-,an,
NNZtzal duCe nadzie.e3
Il;i +laEd+ieR /akob Wil1elm enedikt @an,enmantel Qon West1eim und
!ttmars1ausen
pm SSYiYoJ, kole,a szkolny @eopolda + *olle,ium .ezuit+ + $u,sbur,u, z ktrym
@eopold
Y'isal si? na uni+ersytet + Salzbur,u3
@iny
Naz+isko L@an,enmantelN moCna przetuma*zyF .ako Ldu,ie paltoN, *o Mozart *zym
zaba+ia.2* si? tu Ii + nast?pny*1 lista*1J ,r2 st+, tuma*zy .e na +ioski D
u@on,otabarroN
da.2* tym +yraz ironii i sarkazmu3
6 Pranz $lois Mozart I(;7;D(;)(J D introli,ator z $u,usbur,a, brat @eopolda i o.*ie*
Lkuzyne*zkiN IasieSJ z $u,usbur,a D Marii &1ekli Mozart, adresatki sa+ny*1
skatolo,i*zny*1
list+ Mozarta3
O Syn burmistrza /akoba Wil1elma enedikta @an,enmantla D /akob $lois "ari Qon
@an,enmantel by intendentem IsekretarzemJ au,sburskie,o &o+arzyst+a Muzy*zne,o
'atry*M
.uszy3
4 /onami $ndreas Stein I(;79D(;)7J, sa+ny budo+ni*zy kla+ikord+, -ortepian+
ior,an+3 Rzemiosa nau*zy si? od o.*a3 /akiE *zas pra*o+a z /3$3 Sibermannem
I(;(7D(;96J
D budo+ni*zym or,an+ + Strasbur,u, p:nie. z budo+ni*zym -ortepian+ P3/3
Spadem
W Ratyzbonie3 W (;45 osiad + $u,sbur,u, ,dzie budo+a instrumenty, *z?sto +e
+sppra*y
7 bratem /o1annem =eor,iem I(;64D(;A;J3 W (;A5 oCeni si? z Mari2 Re,in2
urk1ardt
I(;O7Di9ooJ, z ktr2 mia (4 dzie*i3 y r+nieC +ynalaz*2, usio+a zbudo+aF
instrument,
ktry 2*zyby + sobie zalety or,an+ i -ortepianu, tz+3 Lmelodik?N oraz Lkla+esyn zorM
,anizo+anyN3
A Maria $nna Elonora Im1o- Qon Spielber, Qon !bers*1+ammba*13
; /osep1a Mar,areta Walbur,a, barono+a Qon S*1arp-seed au- "ellerai und
S*1ollena*13
9 /o1ann Priedri*1 Edelmann I(;O)D(;)OJ, kompozytor i pianista po*1odz2*y z
$lza*.i3
!d (;;6 + 'aryCu, ,dzie + *zasie re+olu*.i zosta z,ilotyno+any3 Wyda (4 zbior+
ut+or+
na -ortepian i smy*zki3
) @eopold $lois Im1o-3
+ /o1ann =eor, Si,i, nau*zy*iel -ortepianu z Mona*1ium3
u &razom V Mozart +spak3
N Priedri*1 Kartmann =ra- I(;7;D(;)4J, -le*ista i kompozytor, od (;;7 dyrektor
muzy*zny
+ koE*iele e+an,eli*kim i + ,imnaz.um >+3 $nny + $u,sbur,u3 Zanim zosta
za+odo+ym
muzykiem, by +o.sko+ym i dopiero potem za*z2 oCy+ion2 dziaalnoEF muzy*zn2
I.ako solista,
kompozytor i or,anizatorJ na.pier+ + Kambur,u, p:nie. + $u,sbur,u, +resz*ie +
@ondynie,
,dzie otrzyma doktorat na uni+ersyte*ie + !ks-ordzie3 "ompono+a ,+nie muzyk?
instrumentaln23
/e,o brat D %1ristian Emst I(;76D(95OJ D skrzypek i kompozytor, od (;A7 by
kapelmistrzem na d+orze Wil1elma !ra0skie,o + Kadze3 &am spotka si? z Mozartami
mi?dzy +rzeEniem (;A4 a mar*em (;AA3 Na temat .e,o pieEni -lamandzkie. L@aat ons
.ui*1en, ataQierenWN Mozart skompono+a Waria*.e kla+esyno+e =Mdur I"M7OJ3 Dru,i
brat
D Priedri*1 @eopold D by dyrektorem Musikkole,ium + Zury*1u3 Spotka si? z
Mozartami
na.pra+dopodobnie. pod*zas i*1 pobytu + Zury*1u mi?dzy 7; +rzeEnia a (6
pa:dziernika
(;AA roku3
493 D! !/%$ W S$@ZUR=U
I$u,sbur,, (AD(; pa:dziernika (;;;J
Mon tres *1er 'ere3
I333J U dyrektora =ra-a by teC pan Qon Pin,erlin(, ktremu przekazaem
od papy pozdro+ienia3 Wszys*y si? naradzali na temat zor,anizo+ania N
mnie kon*ertu i byli bardzo uprze.mi3 Z,odnie t+ierdzili, Ce b?dzie to .edn9
dla
(;;;
pa.bardzie. okazay*1 akademii + $u,sbur,u3 L/est pan + dobre. sytua*.i
YM m+ili D bo zna pan burmistrza @an,enmantla7, nie m+i2* o tym, Ce
samo naz+isko Mozart robi tu duCe +raCenieN3 RozstaliEmy si? + na.lepszy*1
nastro.a*13
&rzeba zaE papie +iedzieF, Ce u pana Steina6 mody @an,enmantelO
po+iedzia, Ce osobiE*ie za.mie si? or,aniza*.2 te. akademii I*o zdarza si?
rzadkoJ, Ce dla mnie to +ielki zasz*zyt oraz Ce b?dzie przezna*zona tylko dla
*zonk+ &o+arzyst+a 'atry*.uszy3 &rudno opisaF z .akim uniesieniem
o tym m+i i obie*a, Ce si? sam +szystkim za.mie3 Uz,odniliEmy, Ce
od+iedz? ,o nast?pne,o dnia Ii6M,oJ i +tedy mi da odpo+ied:3 $le naza.utrz,
,dy si? z.a+iem, po+iedzia bardzo uprze.mie, Ce .esz*ze ni* konkretne,o
nie +iadomo3 =raem u nie,o ,odzin?3 Zaprosi mnie na obiad na nast?pny
dzie0 o 7Me., ale rano przysa suC2*2 z proEb2, bym przyszed o nMe.
i dal .e. nuty, ponie+aC zaprosi kilku muzyk+, ktrzy *1*ieliby usyszeF *oE
mo.e,o3 Daem suC2*e. kilka ut+or+, a sam poszedem o nMe.3
Na temat kon*ertu za*z2 si? pl2taF i kr?*iF, a + ko0*u tonem zupenie
obo.?tnym, .akby ,o to +*ale nie ob*1odzio, po+iedzia, Ce z kon*ertu ni*
nie b?dzie3 LW*zora. D za+oa z uniesieniem D musiaem si? z pana
po+odu ,?sto tuma*zyF i dener+o+aF3 U 'atry*.uszy po+iedziano mi, Ce
kasa &o+arzyst+a .est mo*no nad+er?Cona, a ponadto nie .est pan +irtuozem,
ktry +art byby zote,o su+erenaN3 UEmie*1n2em si? i po+iedziaemR
LMnie r+nieC tak si? +yda.eN3
Nb3 mody @an,enmantel .est + &o+arzyst+ie intendentem do spra+
muzyki, a .e,o o.*ie* D burmistrzemW Nie prze.2em si? tym zbytnio
i usiedliEmy do stou3 /e,o o.*ie* mia z+y*za. .adaF na ,rze3 y bardzo
uprze.my, ale o akademii nie +spomnia3 'o obiedzie za,raem d+a kon*erty,
potem +ykonaem kilka impro+iza*.i oraz parti? skrzypie* + triu Ka-enedeM
ra43 %1?tnie ,rabym .esz*ze, ale akompanio+ano mi tak strasznie, Ce
Nleomal dosta+aem roz+olnienia3
@an,enmantel z+r*i si? do mnie przy.a:nieR
D Zostanie pan dziE z nami3 '.dziemy do teatruA, a po teatrze z.emy
+splnie kola*.?3
yo bardzo +esoo3 'o przedsta+ieniu zno+u ,raem, po *zym siedliEmy
u5 stou3 /esz*ze te,o same,o dnia rano mody @an,enmantel inda,o+a
NYie na temat mo.e,o odzna*zenia;3 !po+iedziaem mu +tedy, .ak .e
NNstaem i .akie .est .e,o zna*zenie3 /e,o sz+a,ier9, a takCe on sam,
'o+iedzieli parokrotnieR
3 nn 'o+inniEmy sobie zam+iF tak2 odznak?, Ceby byF z panem Mozartem
Yorporit)3
Nie z+ra*aem na to u+a,i3 "ilkakrotnie za,ady+ali do mnieR LNo, .ak
MnSll panie Ry*erzu !stro,i`N3 R+nieC i na to nie zarea,o+aem3 /ednakCe
Yd*zas kola*.i oba. posun?li si? za daleko3
Snn Ile to moCe byF +arte` 6 dukaty` %zy Ceby to nosiF trzeba mieF
@isty
poz+olenie` %zy takie poz+olenie *oE kosztu.e` "onie*znie musimy sobie .e
spro+adziFW
y tam teC pe+ien o-i*er, nie.aki baron a*1(5, ktry sysz2* to
po+iedziaR
D $ -eW Wstyd tak m+iFW %C +y moCe*ie mieF +splne,o z tym
odzna*zeniem`
Wtedy, ten mody osio "urzenmantel zrobi do nie,o oko3 /a to
zau+aCyem i on zau+aCy, Ce .a zau+aCyem3 'rzez *1+il? zapano+ao
mil*zenie, po *zym po*z?sto+a mnie tabak2R
D ZaCy. +aEF tabakiW
yem nieporuszony, ale po pe+nym *zasie zno+u po+r*i do
dr+i2*e,o tonuR
D /utro ko,oE do pana przyEl?, aby pan by uprze.my i +ypoCy*zy ten
order, *1o*iaCby na krtko, zaraz ,o odeEl?3 %1*iabym ,o pokazaF zotniko+i3
/estem pe+ien, Ce .ak ,o zapytam, ile to +arte Ia on zna si? na rze*zyJ,
odpo+ie, Ce nie +i?*e. niC .edne,o talara ba+arskie,o3 Na pe+no nie .est
+arte +i?*e., bo nie .est to zoto, le*z mied:3 KaW KaW KaW
D No *C D odparem D dalib,W &o tylko blaszka *ynko+aW KaW KaW
Z +E*iekoE*i i ,nie+u +szystko si? +e mnie ,oto+ao3
D $le, ale D kontynuo+a D same. ostro,i *1yba nie musz? nosiF`
D $leC nie D odparem D nie ma na.mnie.sze. potrzeby, ma pan .uC
tak2 + s+e. ,o+ie3 /a r+nieC mam .edn2 + ,o+ie, ale to *akiem *o inne,o
i za ni* + E+ie*ie nie zamienibym si? z panem3 D $ m+i2* to podsun2em
mu tabak?R
D ZaCy. +aEF tabakiW
&ro*1? poblad, ale nie przestaR
D Widziaem nieda+no, .ak adnie prezento+a si? ten order na pana
bo,ate. kamizel*e3
Ni* nie odpo+iedziaem3 'o *1+ili za+oa na suC2*e,oR
D Ke.W U+a,aW /ak tylko .a i m. sz+a,ier za*zniemy nosiF order pana
Mozarta, b?dziemy C2daF +i?*e. sza*unkuW ZaCy.Ce +aEF tabakiW D z+r*i
si? do mnie3
D &o bardzo *ieka+e D za*z2em, .akbym + o,le ni* nie sysza D Y
mnie at+ie. byoby uzyskaF +szelkie odzna*zenia, .akie +y kiedykol+iek
mo,libyE*ie zdobyF, aniCeli +am zostaF kimE takim, .ak .a, na+et ,dybyE*ie
d+a razy pomarli i d+a razy zmart+y*1+staliW ZaCy.*ieC tabakiW
&o po+iedzia+szy +staem3 Wszys*y, bardzo skon-undo+ani, u*zynili to
samo3 %1+y*iem kapelusz, szpad? i po+iedziaemR
D Zda.e si?, Ce .utro b?d? mia przy.emnoEF +idzieF panaW $*1W "iedy
.utro nie b?dzie mnie tuta.W $ +i?* po.utrzeW333 .eEli tu .esz*ze b?d?W
D %o, .uC pan +y*1odzi`
D Ni* po mnie + te. dziado+skie. melinieW 2d:*ie zdro+iW D I Y
szedem3
(;;;
Naza.utrz Il4M,oJ opo+iedziaem +szystko panu Steino+i i =i,nouT(7
raz dyrektoro+i =ra-o+i3 Nie, nie o te. 1istorii z orderem, ale o tym, Ce
1Qem + na.+i?kszym stopniu zde,usto+any, ponie+aC +iele naobie*y+ano
nbia* mi apetyt na kon*ert, a potem + te. spra+ie nie ki+ni?to na+et
nal*em3 &o .est po prostu kpina, z+y*za.ne o,upianie ludzi3 Uau.?, Ce
o,le tuta. przy.e*1aem3 Ni,dy bym nie przypusz*za, Ce +aEnie
+ $u,sbur,u, rodzinnym mieE*ie mo.e,o o.*a, spotka mnie taki a-ront3
Nie +yobraCa sobie papa, .ak za*z?li lamento+aF i .ak bardzo byli
+zburzeni3 Dyrektor by przy,n?biony3
m "onie*znie po+inien pan daF kon*ert i nie s2 nam potrzebni do te,o
Cadni 'atry*.uszeW
M /a .ednak byem stano+*zy3 W ko0*u po+iedziaemR
D No dobrze, mo,? daF kon*ert, ale tylko dla kilku przy.a*i, ktrzy si?
zna.2 na rze*zy3 Dam may kon*ert poCe,nalny u pana Steina D tylko dla ni*13
Dyrektor by bardzo zmart+ionyR
D %o za +stydW "tC na o,a m,by si? *ze,oE takie,o spodzie+aF po
@an,enmantluW =dyby tylko ze*1*ia, +szystko musiaoby si? udaFW
Na tym si? rozstaliEmy3 'an =ra- by + szla-roku, ale zszed ze mn2 na
d, a pano+ie Stein i =i,nouT Ipan =i,nouT przesya papie pozdro+ieniaJ
odpro+adzili mnie do domu3 &am zno+u nale,ali, bym z,odzi si? .esz*ze
zostaF, ale .a +*i2C byem nie+zruszony3 Musi teC papa +iedzieF, Ce kiedy
mody @an,enmantel napomkn2 obo.?tnym tonem, Ce + na.bliCszy *z+artek
'atry*.usze zaprasza.2 mnie na kon*ert, odpo+iedziaem, Ce o+szem przy.d?,
ale +y2*znie .ako su*1a*z3
D !W a *zy nie m,by pan za,raF` Zrobiby pan nam tym przy.emnoEFW
D M. oCeW D odpo+iedziaem D kto +ie` MoCe i m,bym3
$le kiedy +ie*zorem zrobiono mi ten a-ront, postano+iem, Ce + o,le
tam nie p.d?, Ce 'atry*.usze mo,2 mnie po*ao+aF + d333 i Ce od razu
+y.eCdCam3
W *z+artek IiAM,oJ, + *zasie obiadu, +y+oano mnie na ze+n2trz3 !d
Yan,enmantla przysza suC2*a, by si? do+iedzieF, *zy p.d? z nim na
kon*ert3 'rosi, bym przyszed do nie,o zaraz po obiedzie3 'rzekazaem mu
ukony +raz ze so+ami, Ce nie +ybieram si? na akademi? i nie mo,? si?
7 nim spotkaF, bo .estem za.?ty, *o zreszt2 byo pra+d23 Dodaem teC, Ce
'-zy.d? do nie,o naza.utrz, Ceby si? poCe,naF, ponie+aC zamierzam +y.e*1aF
Na.po:nie. + sobot?3 W tym *zasie pan Stein pobie, do 'atry*.uszy, ty*1
'artii e+an,elik+ i tak strasznie za*z2 peroro+aF, Ce +szys*y si? przeraziliR
nM /ak moCna dopuE*iF, Ceby +y.e*1a *zo+iek, ktry .est nasz2 +ielk2
lub2, a myEmy ,o na+et nie +ysu*1ali` Zape+ne pan @an,enmantel
Yaza, Ce +ystar*zy, Ce on sam ,o usyszaW
W ko0*u spra+a stan?a na ostrzu noCa i mody "urzenmantel musia
Js* osobiE*ie do pana Steina i prosiF + imieniu +szystki*1 'atry*.uszy, by
Ybi *o + .e,o mo*y, abym si? z,odzi +zi2F udzia + te. akademii, Ce nie
@isty
musz? si? nasta+iaF na *oE +ielkie,o et*3 Wielokrotnie odma+iaem, ale
+ ko0*u ule,em i poszedem3 Zastaem tam same +aCne osoby, samy*1
'atry*.uszy i +szys*y byli dla mnie bardzo uprze.mi, sz*ze,lnie zaE pe+ien
o-i*er, nie.aki baron Re1iin,en(6, ktry .est .akimE dyrektorem lub innym
te,o rodza.u z+ierz?*iem3 Sam rozpako+a mi nuty3 Na po*z2tek +y*i2,n2em
sym-oni?, ktr2 +ykonano, a .a za,raem parti? skrzypie*3
"iedy si? su*1a tute.sze. orkiestry, moCna dostaF kon+uls.i3 &ym*zasem
mody pyszaek @an,enmantel by *akiem ,rze*zny, *1o*iaC +*i2C mia t?
sam2 szyder*z2 min?3
D Napra+d? si? baem, Ce pan nam si? +ymknie D po+iedzia3 D
S2dziem na+et, Ce si? pan po,nie+a z po+odu ty*1 nieda+ny*1 Cart+3
D M. oCe D odparem D .est pan .esz*ze bardzo mody, ale na
przyszoEF nie*1 pan u+aCa, bo nie .estem .esz*ze przyz+y*za.ony do te,o
rodza.u Cart+3 Wybr obiektu kpin nie przynis panu zasz*zytu, a poza
tym ni* pan nie +skra, bo dale. nosz? m. order3 W przyszoE*i po+inien
pan lepie. +ybieraF temat do Emie*1u3
D $leC zape+niam pana D odpar D to nie .a, to m. sz+a,ier, ktry333
D DoEF te,o333, .esz*ze so+o, a nie b?d? mia przy.emnoE*i .uC +i?*e.
pana +idzieFW =dyby nie pan Stein, na pe+no bym nie przyszed3 Zrobiem
to tylko dla nie,o3 $ ponadto D m+i2* sz*zerze D zrobiem to takCe
dlate,o, by au,sbur*zy*y nie stali si? poEmie+iskiem + o*za*1 inny*1,
a staoby si? tak na pe+no, ,dybym ,dzieE opo+iedzia, Ce *1o*iaC + rodzinM
nym mieE*ie mo.e,o o.*a sp?dziem 9 dni, to nie zrobiono ni*, by mnie
usyszeFW
=dy ,raem kon*ert +szystko szo dobrze, z +y.2tkiem akompaniamentu3
Na konie* +ykonaem sonat?(O3 'otem, + imieniu *ae,o &o+arzyst+a baron
Qon Re1iin,en podzi?ko+a mi bardzo uprze.mie, prosi, abym u+ierzy
+ i*1 dobre inten*.e, i +r?*zy mi d+a dukatyls3 $le na tym nie konie*3 yF
moCe + na.bliCsz2 niedziel? b?d? musia daF .esz*ze kon*ert publi*zny3 &ak
.uC mam doEF te,o +szystkie,o, Ce trudno +yraziF3 %1?tnie zno+u znalazbym
si? + takim mie.s*u, ,dzie .est d+rW Mo,? po+iedzieF, Ce ,dyby nie moJ
dzielny +u. i +u.enka, ,dyby nie mo.a mia kuzyne*zka(A, to tyle razy
Cao+abym mo.e,o przy.azdu do $u,sbur,a, ile mam +os+ na ,o+ie3
$ teraz .uC pora, aby *oE +resz*ie napisaF na temat me. dro,ie. kuzyne*zki3
$le zosta+iam to sobie na .utro, bo Ceby +y,osiF po*1+a? na .ak2
zasu,u.e, musz? byF *akiem +es3
'isz? to rankiem lyM,o i pot+ierdzam, Ce nasza kuzyne*zka .est pi?kna,
rozs2dna, mia, +esoa i zr?*zna, a .est tak2, ponie+aC +iele by+aa +sro
ludzi i .akiE *zas sp?dzia + Mann1eimie3 ardzo do siebie pasu.emy, bo ona
D podobnie .ak .a D r+nieC .est nie*o prze+rotna3 Razem podkpi+a--ly
- sobie z ludzi i to .est bardzo zaba+ne3 I333J
I ! -ortepiana*1 i or,ana*1 Steina, a takCe o akademii + &o+arzyst+Y
napisz? innym razem3 'rzyszo na ni2 +ielu arystokrat+ D ksi?zNN
(;;;
y dnia-r?dzla(;, 1rabina Dobrasiusia, a takCe ksi?Cni*zka W2*1a,+na oraz
Z i d+ie *rki, ktre D obie D +yszy za ksi2C2t =ruEbebe*1 Qon "nuro,on3
Wszystkie,o dobre,o3 (55 tysi?*y razy *au.? r?*e papy, a takCe z nieM
d:+iedzi2 *zuoE*i2 mo.2 kanali? siostr?3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D 64i
S /o1ann %onrad Qon Pin,erlin D -abrykant luster, meloman, ini*.ator i or,anizator
kon*ert+ + $u,sbur,u3
urmistrz @an,enmantel D patrzR 4;<73
/o1ann $ndreas Stein D patrzR 4;<43
Mody @an,enmantel D patrzR 4;<O3
/osep1 Ka-eneder D muzyk IkompozytorJ na d+orze + Salzbur,u3
W $u,sbur,u, pod*zas pobytu Mozarta, +yst?po+aa trupa Pranza /osep1a Mosera
z Norymber,i z komedi2 Der &eu-el ist los oder Die Z+ey -o*1? Her+ana3lu3n, +edu,
-ran*uskie.
sztuki Mi*1elM/eana SedaineSa @e diable a Xnatre ou @a double metamorp1ose +
tuma*zeniu "arla
@ud+i,a Reulin,a z muzyk2 Pran*ois Dani*ana '1ilidora i baletem Der etrunkene
auer
IL'i.any +ieEniakNJ3 %zonkiem te. trupy by Ii ta0*zy + bale*ieJ Emanuel S*1ikaneder,
p:nie.szy libre*ista %zarodzie.skie,o -letu3
; %1odzi o order Zote. !stro,i, @eopold ,or2*o doradza Wol-,an,o+i, aby +
$u,sbur,u
stale ,o nosi3
9 @eopold $lois Im1o-3
) &o zna*zyR LstaF si? *zonkiem te. same. korpora*.iN3
(5 'ostaF niezidenty-iko+ana3
N Ironi*zna ,ra s+R @an,enmantel V du,ie palto IpatrzR 4;<7J, "urzenmantel V krtkie
palto3
(7 $nton %1ristop1 =i,nouT I(;75D(;)4J, -abrykant tekstyli+, malarz i meloman3
yt
dyrektorem %olle,ium Musi*um + $u,sbur,u3
N /eden z d+*1R /o1ann aptist %1ristop1 Qon Re1iin,en lub /osep1 GaQer Perdinand
Qon Re1iin,en] oba. byli *zonkami +adz mie.ski*1 + $u,sbur,u3
(O Nie +iadomo ktry to kon*ert3 Sonata -ortepiano+a =Mdur I"M796J3
ls D+a dukaty, *zyli ) -loren+3
N Wu. D Pranz $lois Mozart] +u.enka D Maria $nna Hiktoria Mozart] kuzynka D
Maria
$nna &1ekla Mozart3
&e +ymyElone naz+iska o treE*i skatolo,i*zne. + ory,inale brzmi2 nast?pu.2*oR ksi?Cna
N"*1bommerl, 1rabina runz,em, ksi?Cni*zka Rie*1zumtre*k oraz ksi2C?ta Mussbau*1
Qon
Saus*1+anz3
4)3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
I$u,sbur,, (; pa:dziernika (;;;J
$-on tres *1er 'ereW
3 &ym razem musz? za*z2F od -ortepian+ Steina(3 Zanim poznaem
, Yrumenty .e,o roboty, na.bardzie. *eniem -ortepiany Spat1a7, teraz
Ydnak odda.? pier+sze0st+o Steino+skim, bo lepie. od ratyzbo0ski*1 tumi2
@itry
d:+i?ki3 "iedy uderzam mo*no, to na kla+iszu pale* mo,? zatrzymaF
lub podnieEF, a d:+i?k i tak z,inie zaraz po uderzeniu3 /akkol+iek + kla+isz
nie uderzyF, d:+i?k za+sze .est .ednaki, nie brz?*zy, nie .est za ,oEny
ani za *i*1y i za+sze, po kaCdym uderzeniu odzy+a si? nieza+odnie
so+em D .est za+sze taki sam3 &o pra+da, Ce Stein nie sprzeda takie,o
-ortepianu niCe. 655 -loren+, ale +oCony*1 +e0 stara0 i trudu nie
sposb przepa*iF3 /e,o instrumenty rCni2 si? od inny*1 tym, Ce ma.2
me*1anizm +ymyko+y, a na stu budo+ni*zy*1 na+et .eden si? o to
nie trosz*zy3 $ bez takie,o me*1anizmu d:+i?k brz?*zy i +ibru.e3 U Steina
mote*zki odskaku.2 od strun naty*1miast po uderzeniu + kla+isze i to
niezaleCnie od te,o, *zy .esz*ze s2 przy*iEni?te, *zy .uC pusz*zone3 /ak
sam mi po+iedzia, kiedy sko0*zy budo+?, siada do -ortepianu i ,o prbu.e,
+y,ry+a rCnorakie pasaCe i inter+ay, a nast?pnie tak du,o skrobie,
obrabia i ,adzi, aC uzyska to, *ze,o *1*ia3 &rudzi si? tak nie dla +asne.
korzyE*i, le*z + interesie muzyki, ina*ze. bo+iem szybko uznaby s+o.e
instrumenty za ,oto+e i sko0*zone3 %z?sto po+iadaR L=dybym sam nie
by +ielkim amatorem muzyki, a takCe tro*1? pianist2, da+no .uC stra*ibym
*ierpli+oEF do te. pra*y3 'ra,n? budo+aF takie instrumenty, ktre by
ni,dy nie spra+iy za+odu +ykona+*y, a nadto takie, ktre byyby tr+aeN3
/e,o -ortepiany s2 napra+d? solidne3 Stein da.e osobist2 ,+aran*.?, Ce
skrzynia rezonanso+a si? nie +ypa*zy i nie pop?ka3 'o zbudo+aniu +ynosi
.2 na d+r, +ysta+ia na desz*z, Enie,, +iatr, so0*e i diabli +iedz2 na *o
.esz*ze, Ceby pop?kaa3 Wtedy .2 klei, robi dre+niane +sta+ki, *zyni2* .2
bardzie. odporn2 i nieza+odn23 /eEli pop?ka, .est +r?*z zado+olony, bo da.e
mu to pe+noEF, Ce p:nie. ni* takie,o .uC si? nie zdarzy3 %z?sto sam
po+odu.e p?kni?*ia, po+i?ksza szpary, a potem .e +ypenia i klei3 Ma .uC
,oto+e trzy takie -ortepiany3 DziE rano prbo+aem .e zno+u3
R+nieC dzisia. IlyM,oJ byliEmy na obiedzie u pana =assera6, przysto.ne,o
mode,o +do+*a, ktry stra*i s+2 mod2 Con? zaled+ie po d+*1 lata*1
maCe0st+a3 &en mody i za*ny *zo+iek .est bardzo uprze.my3 'rzy.2
nas +spaniale3 y z nami teC ksi2dz KenryO, eks.ezuita i kapelmistrz
+ tute.sze. katedrze, kole,a ullin,era i Wies1o-era3 Zna dobrze S*1a*1mera 3
W In,olstad*ie by u nie,o kiero+nikiem *1ru3 Nazy+a si? !.*ie* =erbi Z
'rosi, Cebym przekaza od nie,o pozdro+ienia dla pana S*1a*1meraY
'o .edzeniu pan =asser ze s+o.2 sz+a,ierk2, a takCe mama, kuzyne*zka
i .a udaliEmy si? do pana Steina3 ! OMe. do2*zy do nas pan kapelnusNN7
oraz pan S*1midbaur9 D or,anista od >+3 Uiry*1a3 &o *zo+iek sz*zery,
po*z*i+y starszy pan3
=raem +aEnie nieudolnie al solito) i prima Qista doEF trudn2 sona
ee*ke,o(53 "apelmistrz i or,anista, +idz2* .ak ,ram, nieustannie si? ze,na S
nie zli*z? ile razy3 /uC nieraz, tuta. i + Mona*1ium, ,raem z pami?*i szesY
moi*1 sonatN3 'i2t2, t? + =Mdur(7, +ykonaem na akademii znakomite
"oa %1lopk+ Roztropk+N3 !statnia D ta + DMdur(O, na -ortepian
i;;;
4teina brzmi niezr+nanie3 Me*1anizm, ktry przy*iska si? kolanem, .est
+ nim pomyElany duCo lepie. niC + inny*1 -ortepiana*13 Wystar*zy ,o
musn2F, Ceby zarea,o+a, a .eEli kolano odsun2F *1oF tro*1?, to nie +ibru.e
Y na.mnie.szym stopniu3
/utro +r*? do .e,o or,an+(4 i napisz? *oE na i*1 temat3 Napisz? teC
o .e,o *re*z*e(A3 'an Stein by bardzo zdzi+iony, kiedy mu po+iedziaem,
ze *1*iabym za,raF na .e,o or,ana*1, bo or,any s2 mo.2 pas.2R
DD /ak to moCli+e D zapyta D by pan, +ielki pianista, *1*ia ,raF na
instrumen*ie pozba+ionym mi?kkoE*i i +yrazu, ,dzie nie ma ani piana, ani
-orte, a +szystko .est za+sze .ednako+e`
D &o ni* nie zna*zy3 W moi*1 o*za*1 i dla moi*1 uszu or,any s2 krlem
Minstrument+3
D Nie*1 i tak b?dzie D odpar Stein D p.d:my +i?* tam razem3
Zrozumiaem, Ce nie +ierzy, abym potra-i +ykrzesaF z or,an+ *oE
+ielkie,o3 S2dzi zape+ne, Ce b?d? ,ra .ak na -ortepianie3 !po+iedzia
mi, .ak kiedyE zapro+adzi do s+y*1 or,an+ S*1ubarta(; na .e,o +asn2
proEb?3
D aem si? tro*1? D po+iedzia D bo S*1ubart +szystki*1 o tym
po+iadomi i koE*i by pra+ie peny3 MyElaem, Ce b?dzie si? popisy+a
ory,inalnoE*i2, +irtuozeri2, temperamentem, a na or,ana*1 nie na.lepie. to
+y*1odzi3 $le .ak za*z2 ,raF, zmieniem zdanie3
D MyEli pan pe+nie, Ce b?d? bie,a po kla+iaturze tam i z po+rotem,
z .edne,o ko0*a do dru,ie,o3
D $leC nieW 'an to zupenie *o inne,o D odpar Stein3
WeszliEmy na *1r3 Na.pier+ preludio+alem3 /uC +tedy za*z2 si?
uEmie*1aF3 'otem za,raem -u,?3
D &eraz rozumiem, dla*ze,o pan lubi ,raF na or,ana*1, no bo .eEli si?
tak ,raW
'o*z2tko+o peday +yday mi si? doEF dzi+ne, ponie+aC nie byy
roz*zonko+ane3 Za*zynay si? od %, a potem .ednym *i2,iem prze*1odzio
s(` do D i E3 U nas D i E s2 na ,rze, .ak tuta. Es i Pis3 Szybko .ednak si?
'rzyz+y*zaiem3
=raem teC na stary*1 or,ana*1 u >+3 Uiry*1a(93 S*1ody pro+adz2*e na
or s2 tam okropne3 'oprosiem +i?*, Ceby ktoE za,ra, bo *1*iabym
osu*1aF .ak brzmi2 na dole, ponie+aC na ,rze nie ma Cadne,o e-ektu3 Ni*
Y nie dao, bo mody ksi?Culo re,ens *1ori() ,ra tak nie*zysto, Ce nie moCna
Yo odrCniF po.edyn*zy*1 d:+i?k+, a kiedy *1*ia zademonstro+aF
Nnoni?, +y*1odzia mu dys1armonia, ,dyC akordy bra -aszy+ie3 I333J
Dalszy *i2, nast?pnym razem3
SSS3 ^na koper*ie_
IZZZJ W na.bliCsz2 Erod?75 dam kon*ert + sali 1rabie,o Pu,,era I333J,
Wie si? tylko o akompaniament, ponie+aC tute.si muzy*y s2 zupenie do
Y,o3 Musz? .uC ko0*zyF D .est nMa3
@isty
%au.? papie r?*e (55 tysi?*y razy, *au.? teC siostr? ze +szystki*1 si3 RteM
.estem ani zimny, ani ,or2*y, ale .estem bardzo posusznym synem3
W3$3 Mozart
$ tutti, tutti, tutti D pozdro+ienia3
<D 647
( !pis ten, ktry Mozart zapo+iedzia + poprzednim liE*ie, .est bardzo +aCny i dla
1istorii
te,o instrumentu bez*enny, mimo iC stoso+ana przez Mozarta terminolo,ia nie .est
pre*yzy.na
7 Pranz /akob Spat1 I(;(OD(;9AJ, konstruktor i produ*ent -ortepian+ z Ratyzbony3
Nie
+iadomo ,dzie i + .aki*1 okoli*znoE*ia*1 zetkn2 si? Mozart z instrumentami Spat1a,
sam
+ kaCdym razie tako+e,o nie posiada3
6 Halentin $lois =asser, kupie* z $u,sbur,a3 /e,o Cona D /osep1a Iz domu u*1lerJ
zmara latem (;;;3
O Eks.ezuita Kenry Ipodobnie .ak /osep1 ullin,er i Wies1o-erJ by ma.ordomem Emsta
Marii /osep1a Nepomuka 1rabie,o @odrona i +y*1o+a+*2 .e,o syn+ D Si,munda i
KieroM
nymusa3
4 /o1ann $ndreas S*1a*1tner I(;6(D(;)4J, tr?ba*z na d+orze + Salzbur,u, .eden
z na.bliCszy*1 przy.a*i Mozarta3 &akCe poeta, autor tekst+ do kilku dziel Mozarta,
m3in3
=rdbmusik I"MO7J, -inao+e,o *1ru + operze &1amos, "oni, in $,ypten I"M6O4J3
'rzeoCy teC
na niemie*ki libretto opery Idomeneo, re di %reta I"M6AAJ3
A '1ilipp =erbi I(;()D(956J, pro-esor pra+a na uni+ersyte*ie +e Prybur,u +
Sz+a.*arii,
potem Iod (;;; do (;)4J kapelmistrz + katedrze + $u,sbur,u3
; Maria $nna &1ekla Mozart3
9 /o1ann $dam /osep1 S*1midbaur, od (;O7 or,anista opa*t+a benedyktyn+ >+3
Uiry*1a3
) L/ak z+ykleN3 U+a,a D o*zy+iE*ie D ironi*zna3
(5 Not,er I,naz Pranz Qon ee*ke I(;66D(956J, +ybitny pianista, takCe kapelmistrz
i kompozytor3 y adiutantem i dyrektorem muzy*znym na d+orze ksi?*ia !ttin,enM
Wallersteina3
&+r*a sym-onii, sonat na skrzyp*e i kla+esyn oraz na kla+esyn, oratori+, kantat i
pieEni,
a takCe sin,spielu %iaudine Qon Hilla ella Ido tekstu =oet1e,oJ3
N A sonat -ortepiano+y*1 I"M7;)M79OJ3
(7 Sonata =Mdur I"M796J, skompono+ana + Salzbur,u pod konie* (;;O roku3
(6 Znakomite "olo %1opk+ Roztropk+ ILauemstube $***ademieNJ D kpiarskie
okreElenie &o+arzyst+a Muzy*zne,o 'atry*.uszy + $u,sbur,u3
(O Sonata DMdur I"M79OJ, tz+3 LDtirnitzMSonateN, skompono+ana na zam+ienie barona
&1addausa Qon Dumitza3
(4 Stein zbudo+a or,any dla d+*1 koE*io+ $u,sbur,aR + (;;4 dla koE*ioa -ranM
*iszkan+ I,dzie by or,anist2J i + (;;A D dla koE*ioa E+3 "rzyCa3
(A Maria $nna INannetteJ Stein I(;A)D(966J D szste dzie*ko Steina D pianistka3 'o
Emier*i o.*a odziedzi*zya .e,o -abryk? -ortepian+3 W (;)O poElubia pianist? /o1ann
$ndreasa Strei*1era3
(; %1ristian Priedri*1 Daniel S*1ubart I(;6)D(;)(J, +yda+*a *zasopisma LDeuts*be
%1ronikN + $u,sbur,u i Ulmie3
(9 !r,any skonstruo+ane + (49( przez Eusebiusa $nunerba*1a3
() !.*ie* Nid,ar Pi*1tl I(;O9D(9(;J D u >+3 Uiry*1a by odpo+iedzialny za spra+
muzyki3
75 77 pa:dziernika (;;;3 "on*ert odbyt si? + +ielkie. sali dziE .uC nieistnie.2*e,o
paa*u
Pu,,era3
(;;;
Ao3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
I$u,sbur,, 76D74 pa:dziernika (;;;J
.Yion tres *1er 'ereW
W*zora., + Erod? I77M,oJ by m. kon*ert in s*ena(3 I333J
l)M,o po mszy + koE*iele >+3 "rzyCa, o loMe., poszedem do pana Steina
i na ten kon*ert prbo+aliEmy kilka sym-onii3 'otem z +u.em byem na
obiedzie + klasztorze przy koE*iele >+3 "rzyCa D bya tam r+nieC muzyka3
przy ,eneralnym applauso za,raem sym-oni?, a potem "on*ert skrzyp*o+y
Mdur Han1alla73 I333J Wie*zorem, pod*zas kola*.i, +ykonaem "on*ert
Strasburski63 'oszo mi .ak po maEle, +szys*y *1+alili pi?kny i *zysty ton3
Wniesiono kla+ikord3 Na po*z2tku preludio+aem3 Za,raem sonat? i +aria*.e
Pis*1eraO, potem dziekano+i4 ktoE szepn2 na u*1o, Ce po+inien konie*znie
posu*1aF *ze,oE + stylu or,ano+ym3 'oprosiem, aby mi podsun2 temat3
!dm+i, ale zrobi to .akiE inny du*1o+ny3 Roz+in2em ,o, a nast?pnie
+ samym Erodku I-u,a bya + ,MmollJ + tym samym tempie, ale + DMdur,
za*z2em ,raF moty+ doEF Cartobli+y, potem po+r*iem do poprzednie,o
tematu z tym .ednak, Ce ,o za,raem od tyu3 Nast?pnie +padem na pomys,
aby + Cartobli+y moty+ potrakto+aF .ako temat do -u,iW Nie+iele si?
namyEla.2* zrobiem to D leCa tak dobrze, .akby ,o skroi na miar? sam
DaserA3
Dziekan doso+nie osupiaR LDosyFW D za+oa3 D Nie*1 pan przestanieW
Ni,dy bym nie u+ierzy, Ce *oE takie,o .est moCli+e3 /est pan *zo+iekiem
+sze*1stronnym3 Wpra+dzie m. praat m+i mi, Ce .esz*ze ni,dy + Cy*iu
nie sysza, Ceby ktoE ,ra na or,ana*1 + sposb tak przekony+a.2*y i tak
peen po+a,iN3 f+ praat su*1a istotnie mo.e. ,ry kilka dni +*zeEnie., ale
sam, bez dziekana3 Na konie* ktoE przynis sonat? z -u,o+anym tematem3
D No, pano+ie D po+iedziaem D te,o .uC za +iele3 &e. sonaty nie
'otra-i? za,raF tak od razu3
D Mnie si? teC tak +yda.e D za+oa dziekan podnie*ony i .uC .a+nie
stan2 po mo.e. stronie3 D &o napra+d? za +iele3 %ze,oE takie,o nikt nie
Yby + stanie dokonaFW
Mimo to D odparem D sprbu.?W
&ym*zasem za ple*ami syszaem pomruki+anie dziekanaR L$ to *i may
S,larzW $*1W $*1WN3 =raem do nMe.3 %zuem si? .ak osa*zony D ze
Ystki*1 stron bombardo+ano mnie tematami do -u,3
Nieda+no u Steina podsuni?to mi sonat? ee*ke,o;, ale o tym .uC zda.e
? 'Ytem3 $ propos3 WrFmy teraz do .e,o *re*zki93 "toE, kto by .e.
, a(S 'rzy,l2da si? .e. ,rze i nie rozeEmia si?, musiaby *1yba byF
%ienia, .ak .e. o.*ie*)3 'rzy instrumen*ie nie siada poErodku, le*z przed
ynii okta+ami, Ceby mieF +i?*e. okaz.i do ru*1u i do stro.enia min3
@isty
'rze+ra*a o*zami, uEmie*1a si?3 =dy +ykonu.e .akiE pasaC i potem do nie,o
+ra*a, to ,ra ,o +olnie., a za trze*im razem D .esz*ze +olnie.3 =ra.2* unosi
rami? do ,ry, a kiedy +ykony+any pasaC *1*e zaak*ento+aF, robi to
ramieniem, a nie pal*ami, stara.2* si? na.+yra:nie. za,raF ,o *i?Cko i nieudolM
nie3 Na.lepie. zaE, kiedy + pasaCu, ktry po+inien pyn2F r+niutko .ak
le.2*a si? oli+a, trzeba zmieniF pale*3 !na si? tym zupenie nie prze.mu.e
i kiedy nad*1odzi + moment, po prostu przeskaku.e kla+isz, r?k? podnosi
do ,ry i na.z+y*za.nie. + E+ie*ie ,ra dale.3 W ten sposb ma +i?ksze
moCli+oE*i za,rania -aszy+ie, *o +y+ou.e doEF osobli+y e-ekt3 'isz? to
Ceby podsun2F ta*ie idee na temat rCny*1 sposob+ ,rania na -ortepianie
i nau*zania, aby m, papa mieF z te,o .akiE pro-it dla siebie3 'an Stein na
punk*ie s+o.e. *re*zki .est *akiem z+ario+any3 Ma .uC 9 i p roku
i +szystkie,o si? u*zy na pami?F3 Mo,aby staF si? kimE, bo ma talent, ale
.eEli dale. b?dzie tak post?po+aF, to do ni*ze,o nie do.dzie3 Ni,dy nie
osi2,nie bie,oE*i, bo robi +szystko, aby ,raF *i?Cko i ni,dy nie nau*zy si?
te,o, *o + muzy*e na.bardzie. podsta+o+e, na.+aCnie.sze i na.trudnie.sze,
a miano+i*ie tempa, ponie+aC ni,dy .e. nie nau*zono, Ce trzeba si? trzymaF
taktu3
'rzez ponad d+ie ,odziny rozma+iaem o tym ze Steinem i do pe+ne,o
stopnia ,o przekonaem3 &eraz +e +szystkim pyta mnie o rad?3 Dot2d by
za-as*yno+any ee*kiem, teraz .ednak +idzi i syszy, Ce ,ram lepie. od
ee*ke,o, Ce ,ra.2* nie stro.? min, a mimo to ,ram + +yrazem3 U+aCa, Ce
na .e,o -ortepianie nikt nie potra-i ,raF tak dobrze, .ak .a3 $ ponadto +szys*y
s2 tuta. zdumieni, Ce za+sze utrzymu.? si? + rytmie3 Nie mo,2 po.2F, Ce
kiedy + ada,io .est tempo rubato, to le+a r?ka + o,le ni* o tym nie +ie3
U ni*1 le+a r?ka za+sze podporz2dko+u.e si? pra+e.3
Krabia Wol-e,,(5 Ii inne osobyJ, ktry do te. pory nasta+iony by +obe*
ee*ke,o entuz.asty*znie, pod*zas kon*ertu +yra:nie po+iedzia, Ce zap?dziM
em ,o + kozi r,3 %1odzi po sali tam i z po+rotem, i *i2,le po+tarzaR L%os
takie,o zdarza mi si? syszeF pier+szy raz + Cy*iuWN3 $ z+ra*a.2* si? do mnie,
po+iedziaR LMusz? panu +yznaF, Ce ni,dy .esz*ze nie syszaem takie. ,ry3 /ak
+r*? do Salzbur,a, opo+iem o tym pa0skiemu o.*uN3
/ak papa myEli, *o za,raliEmy po sym-onii` D "on*ert na 6 kla+esyny3
'an Demmler(( ,ra parti? pier+sze,o, .a D dru,ie,o, a pan Stein
trze*ie,o kla+esynu3 'otem .uC sam za,raem ostatni2 sonat? + DMdur, t? dla
Dumitza, a nast?pnie m. kon*ert + Mdur, +resz*ie zn+ sam D +Y
+ *Mmoll *ako+i*ie + stylu or,ano+ym i niespodzie+anie zaimpro+izo+aem
+spania2 sonat? + %Mdur z -inao+ym rondem N3 Wrza+a i z,iek stay s(`
nie do opisaniaW Stein +yraCa s+. za*1+yt robi2* po*ieszne ,rymasy, a p
Demmler nie przesta+a si? EmiaF3 &o *zo+iek osobli+y D kiedy *os mu sl?
bardzo podoba, nie moCe si? po+strzymaF od +isiel*ze,o Emie*1u3 P(S y
mnie za*z2 na+et kl2F3 $ddio3 I333J
Wol-,an, $made Mozar(
(;;;
7O pa:dziernika (;;;, $u,usta Hindeli*orum N3
"on*ert przynis )5 -loren+ nie li*z2* koszt+3 Razem z d+oma
<lokatami od &o+arzyst+a zarobiliEmy +i?* (55 -loren+(O3 "oszty kon*ertu
+yniosy (A -loren+ i 65 ,ra.*ar+, bo sal? miaem za darmo, a +ielu
muzyk+, .ak mi si? zda.e, ,rao za ni*3 W sumie stra*iliEmy 7A lub 7;
-loren+(43 MoCna +ytrzymaF3 I33J
%au.? r?*e papy i dzi?ku.? za Cy*zenia z okaz.i imienin(A3 Nie*1 si? papa
nie trapi, bo za+sze mam o,a przed o*zami, uzna.? /e,o pot?,? i l?kam si?
&e,o ,nie+u3 Znam r+nieC /e,o mioEF3 /e,o +sp*zu*ie i /e,o miosierdzie
dla +szelkie,o st+orzenia3 Wiem teC, Ce s+oi*1 su, !n ni,dy nie opuE*i3
/eEli *oE .est z,odne z +ol2 oC2, to .est teC z,odne z mo.2 +ol23 &ak +i?*
do sz*z?E*ia i do zado+olenia ni*ze,o mi nie brak3 /est zupenie o*zy+iste,
Ce b?d? si? stara stoso+aF do rad i nakaz+ papy, i CyF z nimi + z,odzie3
&ysi2*krotne dzi?ki panu ullin,ero+i(; za Cy*zenia D +krt*e napisz?
do nie,o, Ceby spe*.alnie mu podzi?ko+aF3 &ym*zasem pra,n? ,o tylko
zape+niF, Ce nie mam i nie znam lepsze,o przy.a*iela, tak sz*zere,o i tak
+ierne,o3
Z *aym sza*unkiem przesyam pozdro+ienia dla panny Sallerll9, ktre.
podzi?ku.? osobno +ierszem i +iersz ten do2*z? do listu do ullin,era3
Dzi?ku.? r+nieC me. siostrze3 I333J
/utro .edziemy do Wallersteinu()3 I333J
W*zora. mo.a dro,a kuzyne*zka, ktra +am obo.,u przesya na.lepsze
pozdro+ienia, ubraa si? na sposb -ran*uski, a zrobia to tylko dlate,o, Ceby
mi zrobiF przy.emnoEF3 /est o 4 pro*ent adnie.sza3
$ teraz addio3 Raz .esz*ze *au.? r?*e papy i siostr?3 'ozdra+iam
+szystki*1 przy.a*i i przy.a*iki, i .uC bie,n? do +y,dki, ,dzie byF moCe,
zrobi? kupk?3
Za+sze ten sam, zbziko+any,
Wol-,an, i $madeus Mozartli*175 I333J
<D 644
"on*ert + paa*u 1r3 Pu,,era D patrzR 4)<753
Nie +iadomo .ak2 +ykonano sym-oni?3 "on*ert skrzyp*o+y Mdur /o1anna aptisty
Uana "1itelaJ Han1alIlJa I(;6)D(9(6J za,in23
Nie ma z,ody *o do te,o, ktry ze s+oi*1 kon*ert+ skrzpy*o+y*1 nazy+a Mozart
N YburskimN3 Doty*1*zas s2dzono, Ce .est nim "on*ert DMdur I"M7i9J, ostatnio .ednak
e+aCa opinia, Ce na.pra+dopodobnie. *1odzi o "on*ert =Mdur I"M7iAJ3 'atrzR Denes
art1a
r Sdenti-ikation des gStrassbur,er "onzertsd bei Mozart, %assel ()963
(7 +aria*.i %Mdur na -ortepian na temat Menueta /3%13 Pis*1era I"MI;)J3
, /o1ann =eor, Zs*1in,er I(;6(D(95AJ, dziekan i or,anista + koE*iele >+3 "rzyCa,
takCe
kompozytor3
/o1ann =eor, Daser D kra+ie* i kro.*zy z Salzbur,a3
Y Not,er I,naz Pranz Qon ee*ke D patrzR 4)<(53
Maria $nna INannetteJ Stein D patrzR 4)<(A3
@isty
) =ra st+ z+i2zana z naz+iskiem Stein D kamie03
(5 Krabia $nton Willibald Qon Waldbur, zu Wol-e,, und Waldsee D dziedzi*zny
kra.*zy
i kanonik + Salzbur,u, ka+aler !rderu E+3 /erze,o3
(( /o1ann Mi*1ael Demmler D or,anista3
(6 Nie +iadomo ktr2 +ykonano sym-oni?3 'otem pro,ram za+ieraR "on*ert PMdur na
6 kla+esyny I"M7O7J, Sonat? -ortepiano+2 DMdur I"M79O D LDumitzMSonateNJ, "on*ert
-ortepiano+y Mdur I"M769J, impro+izo+an2 Pu,? *Mmoll Iktre. Mozart zape+ne
ni,dy nie
zapisaJ oraz impro+izo+an2 Sonat? -ortepiano+a %Mdur IbyF moCe bya to pier+sza
+ers.a
Sonaty dla Rosiny %annabi*1 D "M65)J3
(6 StaroCytna a*i0ska naz+a $u,sbur,a, + okresie rzymskim ,+ne,o miasta sz*zepu
Windelik+, stoli*y Re*.i3
(O W isto*ie )) -loren+, bo 7 dukaty +arte byy ) -loren+R )5 plus ) V ))3
(4 'obyt + $u,sbur,u koszto+a Mozart+ (74 -loren+3
(A Z okaz.i imienin Wol-,an,a I6( pa:dziernikaJ o.*ie*, siostra i na.bliCsi salzburs*y
przy.a*iele przysali mu Cy*zenia3
(; Pranz /osep1 ullin,er I(;OOD(9(5J D na.pier+ + no+i*.a*ie + *olle,ium
.ezuit+
+ @ansber,u, potem + /esuitenseminar St3 Mi*1ael + Mona*1ium3 Nast?pnie by
nau*zy*ielem
+ *olle,ium .ezuit+ + Mona*1ium3 W momen*ie kasaty zakonu ko0*zy studia
teolo,i*zne
+ In,olstad*ie3 !d okoo (;;O + Salzbur,u, ,dzie by +y*1o+a+*2 1rabie,o @eopolda
III
Perdinanda dS$r*o3 /eden z na.bliCszy*1 przy.a*i Mozart+3
(9 Maria $nna Rosalia Walbur,a /oly, z+ana Sallerl I(;7AD(;99J, bya + Salzbur,u
suC2*2 + domu 1rabie,o =eor,a $ntona PeliTa $r*o, ktre,o .edna z *rek IMaria
$nna
Peli*itasJ mieszkaa + 'aryCu Ibya Con2 1rabie,o Qon Ey*kaJ3 Sallerl z *a2 pe+noE*i2
poEredni*zya + uzyskaniu pier+sze,o paryskie,o mieszkania Mozart+ I+ (;;9J +
tz+3 Kotel
eauQais, naleC2*ym do 1rabie,o Qon Ey*ka3
() W pobliCu Nordlin,en + Sz+abii3
75 "o0*+ka ,,Mli*1N .est tuta. do Emie*1u3
A(3 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U3
IMann1eim(, 6( pa:dziernika i`;;J
I333J 'oszedem dziE z panem Dannerem7 do pana %annabi*1a63 y
nadz+y*za.nie miy3 Za,raem *oE na .e,o -ortepianie Ibardzo dobry inM
strumentJ, po *zym razem udaliEmy si? na prb? oratorium3 "iedy przedM
sta+iano mnie rCnym osobom, mo,em si? z trudem po+strzymaF od
Emie*1u3 %i, ktrzy mnie znali ze syszenia, byli uprze.mi i peni ,odnoE*iJ
a *i, *o o mnie ni* nie +iedzieli, przy,l2dali mi si? z +ybauszonymi o*zami
i to byo doEF Emieszne3 MyEleli zape+ne, Ce ponie+aC .estem may i mody`
to nie moCe byF +e mnie ni* +ielkie,o ani do.rzae,o3 Wkrt*e si? przekonaJ`M
/utro %annabi*1 zapro+adzi mnie do 1rabie,o SaQiole,o O D intendenta d
spra+ muzyki3 Dobrze si? skada, bo niedu,o b?d2 imieniny kur-irsta43
Miaa si? odbyF prba oratorium KandlaA, ale nie zostaem na nieJS
ponie+aC +*zeEnie. prbo+ano Ma,ni-i*at Ho,lera; D tute.sze,o +i*ekape
mistrza D i tr+ao to pra+ie ,odzin?3
/uC trzeba nr- ko0*zyF, bo .esz*ze musz? napisaF do mo.e. kuzyne*zki3
%au.? r?*e papy, a takCe D krtko, le*z dobrze D mo.2 ko*1an2 siostr?
! /o1annes %1risostomus
! Si,ismundus
D Wol-,an, =ottiieb Mozart
D DziE s2 mo.e imieniy
! &o mo.e imi? od bierzmo+ania
! 7; sty*znia s2 mo.e urodziny93
<D6A5
S W niedziel? 7A pa:dziernika, po (4 dnia*1 pobytu, Mozart z matk2 opuE*ili $u,sbur,
i udali si? do Mann1eimu, ,dzie przy.e*1ali 65M,o +ie*zorem3
7 %1ristian Pranz Danner I(;4;D(9(6J, syn /o1anna =eor,a Dannera, skrzypek
orkiestry
mann1eimskie. Iod (;;5J3 Mozart da mu kilka lek*.i kompozy*.i3
6 %1ristian %annabi*1 I(;6(D(;)9J, skrzypek, dyry,ent i kompozytor na d+orze +
MannM
1eimie, potem Iod (;;9J + Mona*1ium3 Skompono+a ponad )5 sym-onii, ponadto
+iele
ut+or+ kameralny*1 i oper3 %zoo+y przedsta+i*iel tz+3 szkoy mann1eimskie.3
O Krabia @ouis $urel SaQioli, intendent do spra+ muzyki na d+orze + Mann1eimie3
Mozart zosta mu przedsta+iony przez Kolzbauera O listopada3
4 Imieniny kur-irsta 'alatynatu "arola &eodora przypaday + dniu O listopada3 Mozart
mia +ielk2 nadzie.?, Ce b?dzie to okaz.a do popisu muzy*zne,o3
A Mes.asz Kandla] pier+sz2 *z?EF oratorium +ykonano i listopada (;;;3 Nie +iadomo,
*zy
Mozart by na tym kon*er*ie3
; =eor, /osep1 Ho,ler I(;O)D(9(OJ, z+any abbate Ho,ler, kapelan na d+orze +
MannM
1eimie3 W (;;A zaoCy tamCe szkol? muzy*zn23 $utor li*zny*1 dziel z teorii muzyki,
takCe
kompozytor, t+r*a +spomniane,o Ma,ni-i*at %Mdur3
9 >+i?to patrona Wol-,an,a przypada 6( pa:dziernika] Si,ismundus D imi? od bierzM
mo+ania Ina *zeEF ar*ybiskupa Si,ismunda %1ristop1a Qon S*1rattenba*1aJ] =ottiieb
D
niemie*ki odpo+iednik imienia &1eop1ilus Iod o.*a *1rzestne,o /o1annesa &1eop1ilusa
Yer,mayraJ, ktre Mozart dosta na *1rz*ie, ale ktre,o + takie. posta*i ni,dy nie
uCy+a3
%zasami D .ak tu D uCy+a + -ormie =ottiieb, ale na.*z?E*ie. + +ers.i +oskie. D
$madeo,
ub -ran*uskie. D $mede lub $made, natomiast niezmiernie rzadko + zlatynizo+ane.
+ers.i
$niadeus3
Urodziny Mozarta I7; sty*zniaJ przypada.2 + dniu E+3 /ana %1ryzostoma3
A73 D! M$RII $NN# &KE"@I M!Z$R&
W $U=SUR=U(
IMan1eim, 6( pa:dziernika (;;;J
$ to *ieka+eW Mam napisaF *oE senso+ne,o, a ni* inteli,entne,o nie
yYodzi mi do ,o+y3 Nie zapomni. po+iedzieF dziekano+i7, Ceby mi
Yla muzyk?63 Nie zapomni. teC o s+o.e. obietni*y, bo .a o s+o.e. na
@isty
pe+no nie zapomn?3 /ak mo,aE +2tpiF, Ce +krt*e napisz? d *ay list po
-ran*usku` ?dziesz ,o mo,a daF do tuma*zenia panu na*zelniko+i po*ztyO
Mam nadzie.?, Ce .uC za*z?aE si? u*zyF te,o .?zyka3
No i teraz brak .uC mie.s*a na *oE bardzie. inteli,entne,o, *1o*iaC pisanie
+y2*znie rze*zy inteli,entny*1 moCe przypra+iF o bl ,o+y3 Zreszt2 m.
list peen .est rze*zy m2dry*1 i u*zony*13 /eEli ,o .uC prze*zytaaE, to musisz
to przyznaF, a .eEli nie prze*zytaaE, prosz?, CebyE to +net u*zynia3 ?dziesz
miaa z te,o spory poCytek i .uC po prze*zytaniu kilku +ierszy uronisz
,orzkie zy3
<D 6A(
d &o pier+szy list Mozarta do kuzyne*zki I3asieJ z $u,sbur,a, Marii $nny &1ekli
Mozart
I(;49D(9O(J, *rki brata @eopolda D Pranza $loisa Mozarta3 @isty do nie. stano+i2
,rup?
*akiem sz*ze,ln2 + koresponden*.i kompozytora zar+no ze +z,l?du na i*1 treEF,
.ak
i so+ni*t+o3 yy przedmiotem spe*.alny*1 studi+ i osobny*1 publika*.i Im3in3
Mozarts
asIeMrie-e, arenreiter ();9J, ale .esz*ze nie tak da+no naleCay do Mozarto+ski*1
pro1ibit+3
Niemal +szystkie zostay napisane + *zasie podrCy Wol-,an,a do Mann1eimu i 'aryCa
+ lata*1 (;;;D (;;)3
"uzyne*zka Izape+ne po +y.E*iu za m2CJ z+r*ia Wol-,an,o+i listy, ktre do nie.
napisa3
W (;)) byy + posiadaniu "onstan*.i, ktra uzna.2* .e za Lzaba+neN +ypoCy*zya .e
-irmie
+yda+ni*ze. reitkop- und Kartel3 Nast?pnie zostay przekazane synom Mozarta D %ar
o+i
&1omaso+i i 'ranzo+i GaQero+i, by potem Iprzez spadkobier*+ %arla &1omasaJ
tra-iF do r2k
Rudol-a =enee I(97OD()(OJ, ktry po przepisaniu *1*ia .e spaliF3 %ari &1omas teC
zamierza
.e znisz*zyF i stano+*zo sprze*i+ia si? i*1 publika*.i, uzna.2* .e za u+a*za.2*e
pami?*i o.*a3
@isty Mozarta do kuzyne*zki nie s2 obs*eni*zne + sensie porno,ra-i*znym, le*z
skatolo,i*zM
nym3 W GHIII +ieku nazy+anie Lpo imieniuN k+estii i problem+ z+i2zany*1 z
-iz.olo,i2
i seksem byo *zymE z,oa normalnym i naturalnym, dopiero +iek GIG, ota*za.2* te
spra+y aur2
romanty*zne. +stydli+oE*i, +yt+orzy +ok list+ do asie atmos-er? sensa*.i i
skandalu3
Za*1o+ao si? ) list+ Mozarta do kuzyne*zki, ale ani .eden list asie do Mozarta3
Uzupeni.my in-orma*.e, do nieda+na nie znane, na temat los+ asie3 W lutym (;YO
urodzia nieEubn2 *rk? D /ze-?, ktre. o.*em Izidenty-iko+anym ostatnioJ by abate
&1eodor
Pranz Reibeid I(;47D(95;J, kanonik + katedrze + $u,sbur,u3 W (957 /ze-a
poElubia Pranza
/osep1a Streitela I(;;(D(94OJ3 asie zamieszkaa +raz z *rk2 i zi?*iem +
"au-erbeuem,
potem + ayreut1, ,dzie zmara + +ieku 96 lat i ,dzie zna.du.e si? .e. ,rb3
7 /o1ann =eor, Zs*1in,er I(;6(Di9oAJ, or,anista i dziekan koE*ioa S+3 "rzyCa
+ $u,sbur,u, takCe kompozytor3
6 "lasztoro+i au,ustian+ Mozart +ypoCy*zy partytury kilku s+oi*1 ut+or+ muzyki
koE*ielne.3
O /o1ann Keinri*1 Qon Kaysdor-- D na*zelnik po*zty + $u,sbur,u3
(;;;
A63 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IMann1eim, O listopad (;;;J
Monsieur, mon tres *1er 'ere3
I,3J &o .uC m. dru,i list z Mann1eimu3 %odziennie *1odz? do
%annabi*1+l, dziE byem z mam23 Nie .est to .uC ten sam *zo+iek *o
kiedyE i tak samo u+aCa.2 +szys*y *zonko+ie .e,o orkiestry3 'odbi mnie
*ako+i*ie3 Ma *rk?7, ktra dobrze ,ra na -ortepianie3 %1*2* zdobyF .e,o
przy.a:0, pra*u.? nad sonat2 dla nie.63 /est .uC pra+ie ,oto+a, brak tylko
ronda3 Uko0*zone po*z2tko+e $lle,ro i $ndante przyniosem .e. i za,raem3
'rzy.?a .e z aplauzem3 yo tam kilku muzyk+ D mody DannerO,
+altornista @an, 4 i pe+ien oboista, ktre,o naz+iska nie pami?tam A, ale .est
bardzo dobry, ma *zysty, pi?kny d:+i?k3 !-iaro+aem mu kon*ert obo.o+y;3
'rzepisu.2 ,o +aEnie u %annabi*1a3 !boista omal nie oszala ze sz*z?E*ia3
Za,raem mu ,o na -ortepianie i *1oF +szys*y +iedzieli, Ce .est m., bardzo
si? podoba i nikt nie po+iedzia, Ce .est :le napisany93 $le o*zy+iE*ie tuta.
si? nie zna.2 i po+inni zapytaF ar*ybiskupa, *o trzeba o nim s2dziF3 /uC on
by i*1 spro+adzi na +aE*i+2 dro,?)3
DziE +ykonaem u %annabi*1a szeEF moi*1 sonat3(53 'otem kapelmistrz
Kolzbauer (( zapro+adzi mnie do 1rabie,o SaQiole,o(7, ,dzie by .uC
%annabi*13 Kolzbauer z+r*i si? do 1rabie,o po +osku, Ce pra,n? dost2piF
zasz*zytu +ysu*1ania mnie przez /e,o WysokoEF kur-irsta, Ce byem tu
przed i4Mma laty(6 .ako ;Mletnie dzie*ko, Ce teraz mam +i?*e. lat, ale teC
.estem bardzie. do.rzay, podobnie .ak mo.a muzyka3
D $*1W D +est*1n2 1rabia D to .est333
Nie +iem, za ko,o mnie +zi2, ale + tym momen*ie podszed do nie,o
%annabi*1, .a zaE udaem, Ce .estem za.?ty rozmo+2 i ni*ze,o nie sysz?3
Z+r*iem .ednak u+a,?, Ce ,dy o mnie m+i, mia bardzo po+aCn2 min?3
W+*zas 1rabia z+r*i si? do mnieR
D Do+iadu.? si? oto, Ce doEF passable(O ,ra pan na -ortepianie3
Skoniem si?3
&eraz musz? opo+iedzieF o tute.sze. muzy*e3 W niedziel?, + dniu
Yystki*1 >+i?ty*1, poszedem na sum? do kapli*y d+orskie.3 &ute.sza
r lestra to zesp duCy i bardzo dobry3 'o kaCde. stronie zna.du.e si? (5 lub
skrzypie*, O alt+ki, 7 obo.e, 7 -lety i 7 klarnety, 7 ro,i, O +iolon*zele,
a,oty i O kontrabasy, a ponadto tr2bki i koty3 Ma.2* tak2 orkiestr? moCna
* 'i?kn2 muzyk?3 $le nie od+aCybym si? +ykonaF tuta. ktre.E z moi*1
b47;3 RyCe,o` %zy dlate,o, Ce s2 zbyt krtkie` Nie3 &uta. msze teC musz2
rotkie3 $ moCe z po+odu stylu muzyki reli,i.ne.` R+nieC nie3 'o
dlate,o, Ce za+sze trzeba kompono+aF z u+z,l?dnieniem moCli+oE*i
,. YYzy*1, a tuta. naleCaoby kompono+aF tylko na instrumenty, nie na
brudno bo+iem sobie +yobraziF *oE bardzie. Caosne,o niC ,losy,
@isty
.akimi tu dysponu.2R A sopran+, A alt+, A tenor+, A bas+, dla ktry*1
prze*i++a,2 .est 75 skrzypie* i (7 kontrabas+3 $ +i?* stosunek .ak o do
l D pra+da, panie ullin,er`(43
$ .akie s2 te,o przy*zyny` 'o prostu takie, Ce tuta. Wosi nie s2 *enieni
+ysoko3 Ma.2 tylko d+*1 kastrat+, do te,o stary*1 i na +ymar*iu3
Sopranista +aE*i+ie +olaby Epie+aF partie alto+e, bo tony +ysokie .uC mu
nie +y*1odz23 "ilku mody*1 *1op*+, .aki*1 tu ma.2, teC .est Caosny*1
a tenory i basy przypomina.2 naszy*1 Epie+ak+ po,rzebo+y*13
Wi*ekapelmistrz Ho,ler(; skompono+a ostatnio msz?3 /ako muzyk .est
strasznym, zadu-anym + sobie i s+e. m2droE*i -antast2, *1o*iaC napra+d?
nie+iele potra-i3 W orkiestrze +szys*y ma.2 ,o .uC serde*znie doEF3 Dzisia.
I+ niedziel?J +ysu*1aem mszy AAMletnie,o .uC Kolzbauera D .est bardzo
pi?kna3 Kolzbauer komponu.e muzyk? bardzo ukadnie, + dobrym stylu
koE*ielnym, na ,osy i instrumenty, ma teC adne -u,i3
/est tu teC d+*1 or,anist+(; i moCe +arto byo przy.e*1aF do
Mann1eimu *1o*iaCby dla ni*13 Miaem niez2 okaz.?, by i*1 posu*1aF3 Nie
ma tuta. na przykad z+y*za.u kompono+ania enedi*t+ i pod*zas enedi*t+
,ra tylko or,anista3
Za pier+szym razem su*1aem dru,ie,o z ni*1, za dru,im D pier+sze,o3
Zada+aem sobie pytanieR "to to .est` Dopra+dy ,ra miserablement(93
Su*1a.2* dru,ie,o zapytaemR "to ,ra` D nasz pier+szy or,anista3 &en ,ra
.esz*ze bardzie. miserablement3 =dyby i*1 ,r? razem po2*zyF, to +yszoby
z te,o *oE .esz*ze ,orsze,o3
"iedy si? na ni*1 patrzy, moCna zde*1n2F ze Emie*1u3 Dru,i z ni*1
za*1o+u.e si? przy or,ana*1 .ak dzie*ko, ktre si? *1lapie + bo*ie3 Wszystko
*o umie, ma +ymalo+ane na t+arzy3 'ier+szy z ni*1 ma przyna.mnie.
okulary3
yem blisko pulpitu i przy,l2daem si? .ak ,ra + nadziei, Ce moCe si?
*ze,oE nau*z?3 'o kaCde. nu*ie unosi r?*e + ,r?3 /e,o mo*n2 stron2 .est
,ra na A ,os+, na.*z?E*ie. + k+inta*1 albo + okta+a*1()3 %zasami si`
zaba+ia ,ra.2* tylko le+2 r?k23 So+em, robi *o tylko ze*1*e, .ak ktoE, kto
*ako+i*ie panu.e nad s+oim instrumentem3 I333J
I'S3 na koper*ieJ
I333J /eEli nie .est za p:no, to *1*iabym zapropono+aF *el75R nialy
*zo+ie*zek o rzadki*1 +osa*1, po*1ylony i z ,o2 pup23 Z ust +ylatu.2 iN((
so+aR LSma*zne,o na -estynieWN3 Dru,a osoba, Erednie. +ielkoE*i, ubrana
+ *zer+ony kostium, modn2 peruk? i buty z ostro,ami, *au.e pier+sze,
+ pup?, a z ust +ylatu.2 .e. so+aR L!., .akoE mi si? nie kleiWN3
ardzo prosz?, +e:*ie to pod u+a,?3 /eEli nie teraz, to + nast?pne. turze3
<D 6A6
( %1ristian %annabi*1 D patrzR A(<63
S;;;
e &rzynastoletnia Rosina &1eresia 'etronella %annabi*1 D u*zenni*a Mozarta3
6 Sonata -ortepiano+a %Mdur I"M65)J3
O %1ristian Pranz Danner D patrzR A(<73
s Pranz /osep1 @an, I(;4(D(9(AJ albo Martin $leTander @an, I(;44D(9()J D oba.
byli
yaliomistami3
s Priedri*1 Ramm I(;O(D(9(6J, +ybitny oboista, przy.a*iel Mozarta3
Y "on*ert obo.o+y %Mdur I"M6IOJ3
s u+a,a ironi*zna3 Mozart by przeE+iad*zony, Ce + Salzbur,u .e,o kon*ert nie
zyskaby
aprobaty3
) %1odzi o*zy+iE*ie o ar*ybiskupa Kieronima %olloredo3
ek A sonat -ortepiano+y*1R (5M7;)M79O3
N I,naz /akob Kolzbauer I(;((D(;96J, od (;46 pier+szy kapelmistrz na d+orze +
MannM
1eimie3
(7 Krabia SaQioli D patrzR A(<O3
(6 W isto*ie przed iOMma laty D Mozart by + Mann1eimie + roku (;A63
(O passable I-ran*3J D LznoEnieN3
(4 Pranz /osep1 Nepomuk ullin,er D patrzR A5<(;3 Mozart po+ou.e si? na s+e,o
przy.a*iela .ako mo*ne,o + ra*1unka*13 ullin,er u*zy ,o matematyki3
(A Ho,ler D patrzR A(<;3 Nie +iadomo ktra to msza3
(; D+a. or,aniE*i toR Nikolaus eyer i $nton Mara-elder3
(9 Ln?dznieN3
() Zasady *zyste,o kontrapunktu +yklu*zay stoso+anie r+nole,y*1 k+int i okta+3
%ay
ten -ra,ment listu .est o*zy+iE*ie ironi*zny3
75 Nannerl prosia Mozarta, aby zapropono+a, .ak ma +y,l2daF nast?pny *el Idla
&o+arzyst+a Strzele*kie,oJ, do ktre,o Ina .e,o kontoJ b?d2 strzelaF3 'atrzR 47<(;3
AO3 D! M$RII $NN# &KE"@I M!Z$R&
W $U=SUR=U
IMann1eim, 4 listopada (;;;J
"o*1ana "uzyne*zkoMK?Ela+e*zkoW
Dostaem +aEnie t+. bez*enny list i do+iedziaem si?, Ce m. pan +u.,
mo.a pani *iotka, a i ty sama, "uzyne*zkoMK?Ela+e*zko, .esteE*ie zdro+i3
My r+nieC, dzi?ki o,u, mamy si? dobrze3
WaEnie dosta mi si? + apy list od mo.e,o papyM*1lapy, a mam nadzie.?,
ze i ty otrzymaaE list, ktry do *iebie napisaem z Mann1eimu3 &ym lepie.,
Y'ie. tymW
'rze.d:my teraz do *ze,oE m2drze.sze,o3 I333J 'iszesz, Ce dotrzymasz
o+a Ii to +krt*eJ, so+a, .akie mi daaE przed moim +y.azdem z $u,sbur,a3
*a2 pe+noE*i2 spra+i mi to o,romn2 przy.emnoEF3 'onadto piszesz,
NyraCasz Cy*zenie, +y.a+iasz, da.esz do zrozumienia, po+iadamiasz mnie,
Ylad*zasz, podkreElasz i t+ierdzisz bez o,rdek, Ce *1*iaabyE, Ce Cy*zyabyE
leS Ce C2dasz, abym *i +ysa s+. portret(3 E1 bien, +yEl? *i ,o na pe+no3
u(S 'ar ma la-oi, sram na t+. nosekW !., .uC *i E*ieka po brodzie3
@isty
$ propos, *zy masz .esz*ze spuni *uni-ait`7 %o` S
%zy +*i2C lubisz mnie *1oF tro*1?` &ak myEl?W &ym lepie., lepie. tymW
&ak to .uC .est na tym E+ie*ie, Ce .eden ma mieszek, a dru,i pieni2dze
"tre,o z ni*1 +olisz` Na pe+no mnieW $ *o` %zy niepra+da` &ak myEl?
$ moCe byE +oaa +r*iF do pana =oldMS*1mida` $ na *o` Na *a*oW Ueby
mieF spuni *uni -aitW o *1yba ni* inne,oW Ni* inne,o` &o i dobrze333
Dobrze`333 DoskonaleW Nie*1 Cy.2 +szystkie te333, no, .ak im tam`
$ teraz Cy*z? *i dobre. no*y3 'ierd: maa + Ce*zko aC p?knie ke*zkoW
>pi. dobrze, pod*i2,ni. s+2 pupk? ku buzi, a +tedy i .a przy.d? do Ce*zka
Ceby si? tro*1? poleniF3 &ym*zasem trzyma. si? ,adko3
!., .ak mnie dupa pie*zeW &o o,ie0W %o to moCe byF` %o to moCe zna*zyF`
$ moCe *oE +y.EF z nie. pra,nie` =+ienko` &ak, tak, na pe+no ,+ienkoW
Znam .a *i?W Widz? .a *i?W %zu.? .a *i?W &o *akiem moCli+eW o,o+ieW o
*1yba su*1 mnie nie zmyli` No nieW &o .est toW &en od,os D prze*i2,y
i smutnyW
'isz? to dziE D 4M,o3 W*zora. rozma+iaem z po+aCn2 ksi?Cn2
elektoro+26, a .utro D AM,o, b?d? ,ra na +ielkie. i uro*zyste. akademii3
'otem za,ram + pry+atnym salonie3 &ak po+iedziaa mi ksi?Cna elektoro+23
No, a teraz po+aCnie3
'rimo3 'rzy.dzie do *iebie .eden lub kilka list+ do mnie3 'rosz? *i?333
! *o` @ist to nie za.2*3 'ra+da` Na *zym to CeEmy stan?li` $1aW Ue
przy.dzie3 /uC mamW $ +i?* przy.dzie3 "to przy.dzie` %o przy.dzie` D "ilka
list+ przy.dzieW D /aki*1 list+` D ! oCeW @ist+ do mnieW I +obe* te,o
prosz? *i?, abyE mi .e przesaa3 Napisz? *i, dok2d po.ad? po Mann1eimie3
Se*undo3 'rosz? *i?, a *zemu nie` 'rosz? *i? +i?* mo.a ko*1ana ,uptasko
Ia *zemu nie`J, Ce .ak b?dziesz pisaF do Mona*1ium, do Madame &aQemierO,
to przekaC ode mnie pozdro+ienia dla d+*1 Mademoiselles Preysin,er43
$ *zemu nie` %ieka+e, dla*ze,Cby nie` $ t? na.modsz2 D Mademoiselle
/osep1?, prosz? o +yba*zenieW $ *zemu nie` %zemu nie miabym .e. prosie
o +yba*zenie` %ieka+eW Napra+d? nie +iem *zemuW &edy prosz? JY
o +yba*zenie, Ce .esz*ze .e. nie +ysaem sonatyA, ktr2 .e. obie*aem3 $le
+yEl?, .ak tylko to b?dzie moCli+e3 Dla*ze,o nie` &ak, dla*ze,o nie` Dla*ze,o
nie miabym .e. +ysaF, +yekspedio+aF` Dla*ze,o nie` %ieka+eW Dopra+dy nie
+iem, dla*ze,Cby nieW No dobrze3 $le zrobisz mi t? przysu,?W o dla*ze,Cby
nie` Dla*ze,o nie miaabyE mi .e. zrobiF` Dla*ze,o nie` %ieka+eW I333J
Nie zapomni. teC pozdro+iF ode mnie o.*a i matk? o+y*1 d+*1 panien,
ponie+aC byby to +ielki ,rze*1 pomin2F i zapomnieF o o.*u i o mat*e, i
+i?*, kiedy sonata .uC b?dzie ,oto+a, to *i .2 +yEl?3 Do te,o do2*z? list3 /
zaE b?dziesz tak dobra i przeElesz .2 do Mona*1ium3 I333J
Musz? *i teraz opo+iedzieF pe+n2 1istori?, ktra si? +aEnie zdarzy Z
"iedy pisaem ten list, na,le usyszaem *oE na uli*y3 'rzer+aem pisaN
i +staem3 'odszedem do okna i333 ni*3 Ni* nie sysz?3 Wra*am +ie5
pisania, le*z napisaem (5 s+ i zno+u *oE sysz?3 Zno+u +i?* +sta.? i +
(;;;
arne. *1+ili do*1odzi mnie saby d:+i?k, a .edno*zeEnie *zu.? .akiE s+2d
Z smrd3 'od*1odz? do okna D smrd znika3 Wra*am do Erodka D smrd
si? +zma,a3 W ko0*u mama po+iadaR
m ZaoC? si?, Ce puE*ieE b2kaW
D $leC mamoW Nie +ierz?W
$ .ednak takW &o musi byF toW 'ostano+iem spra+dziF3 'rzykadam pale*
na.pier+ do dupy, potem do nosa i333 E**e probatum est` Mama miaa ra*.?W
&rzyma. si? E+ietnie3 %au.? *i? (5 tysi?*y razy, na za+sze t+. stary
mody Saus*1+anz
Wol-,an, $made Rosenkranz ;
I333J
;;;( adapotsil 4 Mie1nnam393
<D 6AO D + na,+ku .estR L$llerliebstes asIeMKasIeWN3
S Wol-,an, i asie +ymienili si? portretami3 Za*1o+a si? tylko rysunko+y portret Marii
$nny &1ekli z rC2 I.edyny znany .e. portretJ D dziE + Muzeum Mozarta + Salzbur,u3
7 %o to .est, nie +iadomo, *1o*iaC domyElaF si? +olno3
6 ElCbieta Maria $lo.za IElisabet1 Maria $loysia $u,usta, (;7(D(;)OJ, ksi?Cna
elektoro+2
'alatynatu3 Mozart zadedyko+a .e. sonaty na skrzyp*e i -ortepian I"M65IM65AJ3
O 'rzy.a*ika Marii $nny &1ekli Mozart3 &o od nie. + roku (;94 @eopold si? do+ie, Ce
Lkuzyne*zkaN ma nieElubne dzie*ko3
4 /uliana i /osep1a Preysin,er D patrzR 4A<753
A %1odzi o Sonat? -ortepiano+2 DMdur I"M6IIJ3
; Naz+isko Rosenkranz Wol-,an, +ymyEli dla rymu Iz Saus*1+anz D *o zna*zy
S+inskio,onJ3
9 Mann1eim, 4 listopada (;;; D napisane +spak3
A43 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, 9 listopada (;;;
DziE rano napisaem u %annabi*1a rondo sonato+e dla .e,o *rki(3 Nie
E*ieli mnie potem puE*iF3
"ur-irst7, .e,o maConka i *ay d+r s2 ze mnie bardzo zado+oleni3 /uC
d+a razy ,raem na akademii D ksi2C? elektor i ksi?Cna siedzieli blisko mnie,
kbok -ortepianu3 $ po kon*er*ie dzi?ki %annabi*1o+i mo,em z nimi
SSNzma+iaF3 U*ao+aem r?k? kur-irsta, ktry po+iedziaR
nn &o .uC (4 lat min?o, .ak by tuta.3
N&ak Wasza WysokoEF, .uC (4 lat, .ak nie miaem zasz*zytu333
nn =ra pan niezr+nanie3
'otem u*ao+aem r?k? ksi?Cne., ktra po+iedziaaR
nn M3onsie+,.e Qous assure, on ne peut pas .ouer mieuT63 I333J
@isty
Z ksi?*iem rozma+iaem .ak z przy.a*ielem3 &o bardzo aska+y
i dobry pan3 ll
D Syszaem, Ce napisa pan oper? dla Mona*1iumO3 K
D &ak, Wasza WysokoEF i pole*am si? u+adze Wasze. WysokoE*i, bo
moim na.+i?kszym pra,nieniem .est, abym napisa oper? tuta.3 'rosz? Wasz2
WysokoEF, by o mnie nie zapomnia3 $ , mi E+iadkiem, Ce mo,? napisaF
oper? r+nieC + .?zyku niemie*kim3
I uEmie*1n2em si?3
D &o si? moCe at+o zdarzyF D odpar ksi2C?333 I333J
'o obiedzie Io 7Me.J poszedem z %annabi*1em do -le*isty Wendlin,a43
Wszys*y byli bardzo uprze.mi3 /e,o *rkaA Ido nieda+na bya ko*1ank2
ksi?*iaJ adnie ,raa na kla+esynie3 'otem za,raem .a3 yem + doskonaym
1umorze, aC nie da si? te,o opisaF3 Na po*z2tku +szystko ,raem z pami?*i,
potem +ykonaem trzy duetti Ize skrzyp*amiJ, ktre +idziaem po raz [
pier+szy i na+et nie znalem kompozytora3 Wszys*y tak byli za*1+y*eni, Ce333
aC musiaem u*ao+aF damy3 W przypadku *rki Wendlin,a nie byo to iS3
przykre, bo .est niebrzydka3 I333J
$ teraz mo.e Cy*zenia3 l
"o*1any papoW
Nie umiem pisaF +ierszem D nie .estem poet23 Nie umiem teC skadaF
zda0 tak kunszto+nie, Ceby po+staa ,ra E+iate i *ieni D nie .estem
malarzem3 Nie umiem teC +yraziF s+y*1 u*zuF ,estem i pantomim2 D nie
.estem tan*erzem3 $le potra-i? d:+i?kami, bo .estem muzykiem3
/utro, z okaz.i urodzin i imienin papy;, +szystkie mo.e Cy*zenia dla papy
+y,ram u %annabi*1a na -ortepianie3 $ dzisia. D mo,? tylko ko*1anemu
papie Cy*zyF te,o +szystkie,o, *ze,o i tak Cy*z? kaCde,o dnia rano
i +ie*zorem, a +i?* zdro+ia, du,ie,o Cy*ia i po,ody du*1a3 Mam r+nieC
nadzie.?, Ce skoro nie .estem .uC + Salzbur,u, ma papa mnie. zmart+ie0, bo
+iem, Ce to .a +aEnie byem i*1 ,+n2 przy*zyn23 $le :le mnie tam
trakto+ano, *1oF na to nie zasuCyem, a papa o*zy+iE*ie bra za+sze moJ2
stron? i aC nadto mart+i si? z te,o po+odu3 /est to na.+i?ksza i na.,+nie.sza
przy*zyna, dla ktre. tak spiesznie opuE*iem Salzbur,3 Wierz?, Ce moJe
Cy*zenia si? speni23
%1*iabym .esz*ze do2*zyF Cy*zenia muzy*zne3 Uy*z? papie, aby
Cy tak du,o, .ak du,o .esz*ze moCna b?dzie st+orzyF + muzy*e *os
no+e,o3
Wszystkie,o na.lepsze,o3 Z na.+i?kszym sza*unkiem prosz? teC, by 'Y'
*1oF na tro*1? nie przesta mnie ko*1aF, a na razie Ceby ze*1*ia Y
zado+oliF tymi mizernymi Cy*zeniami + o*zeki+aniu aC + mo.e. ,+ p
+ nie+ielkie. komr*e mo.e. inteli,en*.i, po+stan2 no+e prze,ro
i umeblu.2 si? no+2 m2droE*i2, ktr2 mam sz*zery zamiar posr
+ przyszoE*i3
(;;;
Mon tres *1er 'Yre, (555 razy *au.? r?*e ko*1ane,o papy, ktre,o
naiposusznie.szym synem pozostan? do Emier*i3
Wol-,an, $made Mozart
Mann1eim, 9M,o listopada
(;;;
<D 6AA
!statnia *z?EF Sonaty %Mdur I"M65)J dla Ros? %annabi*13
7 Elektor "arol &eodor i .e,o maConka D ElCbieta Maria $lo.za $u,usta3
6 LZape+niam pana, lepie. .uC ,raF nie moCnaN I-ran*3J3
O @a -inta ,iardiniera I"MI)AJ3
4 /onami aptist Wendlin, I(;76D(;);J, od (;4( -le*ista orkiestry d+orskie.
+ Mann1eimie, takCe kompozytor3 Mozarta pozna + 'aryCu + (;A63 W (;;9 pono+nie
spotka si? z nim + 'aryCu3
A Elisabet1 $u,usta Wendlin,, z+ana =ustl I(;47D(;)OJ, *rka /o1anna aptisty3
'odobnie
.ak .e. matka IDorot1ea, z domu SpumiJ, bya Epie+a*zk23 Mozart skompono+a dla
nie. d+ie
-ran*uskie arietki z to+arzyszeniem -ortepianu I"M65; i "M659J3
; @eopold urodzi si? (O listopada I(;()J, imieniny ob*1odzi (4 listopada3
AA3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IMann1eim, (6 listopada (;;;J
Mon tres *1er 'ereW
I333J %1*e papa +iedzieF, .ak mnie przy.2 ee*ke`( ardzo dobrze
i bardzo uprze.mie3 'yta, dok2d zamierzam si? udaF3 !dpo+iedziaem, Ce
pra+dopodobnie do 'aryCa3 Udzieli mi kilku rad, ponie+aC on takCe
+ybiera si? do 'aryCa3 LW 'aryCu moCe pan duCo zarobiF na lek*.a*1 D
m+i D ponie+aC kla+esyn ma.2 tam + +ielkim po+aCaniuN3 'ostara si?,
Yby mnie dopusz*zono do stou o-i*er+7 i Cebym m, rozma+iaF
z ksi?*iem63 I333J 'rosi, bym +yprbo+a .e,o kla+ikord3 ardzo dobry
instrument3 =dy ,raem, +oaR Lbra+oWN3 y bardzo miy, .a zreszt2 takCe,
do*i2C *ay *zas byem bardzo po+aCny3 Rozma+ialiEmy o rCny*1 spra+a*1,
YMin3 o *esarzuO, ktry nie .est +ielkim amatorem muzyki3 L&o pra+da D
'k+iedzial D zna si? na kontrapunk*ie, ale na ni*zym +i?*e.3 $*1W
Wypomniaem sobieW Itu stukn2 si? + *zooJ3 "iedyE musiaem przed nim
NY%i ale nie +iedziaem *o3 Za*z2em +i?* od -u, i inny*1 Emieszny*1
kbiaz,+N3 I333J Doda teC, Ce + apartamenta*1 *esarski*1 ,ra si? muzyk?,
kra byaby + stanie +yposzyF +szystkie psy3 &o pra+da3 L&aka muzyka
NNdaem D .eEli nie uda si? od nie. u*ie*, przypra+ia mnie o bl ,o+yN3
uMnie zaE prze*i+nie D odpar ee*ke3 D Ni* mi ona nie szkodzi3 Za
@isty
muzyka zupenie mnie nie draCni, natomiast pi?kna D .ak na.bardzie.W o
tylko pi?kna muzyka moCe spra+iF, Ce rozboli ,o+aWN !*zy+iE*ie D
pomyElaem D taka pusta mak+ka .ak t+o.a, ,dy tylko usyszy *oE, *ze,o
nie rozumie, od razu za*zyna pu*1n2FW
'o+rFmy .ednak do tera:nie.szoE*i3 W*zora. musiaem p.EF z %anM
nabi*1em do 1rabie,o SaQiole,o D intendenta do spra+ muzyki D Ceby
odebraF prezent3 yo .ak prze+idziaemR nie pieni2dze, ale pi?kny zoty
ze,arek3 Zamiast ze,arka +olabym o*zy+iE*ie (5 karolin+4, *1o*iaC
z a0*uszkiem i de+izk2 .est on +art *o na.mnie. 75 karolin+3 W podrCy
potrzebne s2 pieni2dze, a .a tym*zasem mam .uC, za poz+oleniem papy, pi?F
ze,ark+A i bardzo mnie kor*i, Ceby kazaF sobie +szyF do spodni dodatko+2
kieszonk? i kiedy zn+ b?d? u ty*1 +ielki*1 pan+, +oC? sobie d+a ze,arki
I*o zreszt2 .est teraz + modzieJ, Ceby nikomu nie przyszo do ,o+y zno+u
mi o-iaro+aF *oE takie,o3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D 6;5
( W liE*ie z A listopada @eopold prosi Wol-,an,a o in-orma*.e na temat ee*ke,o M
4)<(53
7 Not,er I,naz Pranz Qon ee*ke by o-i*erem, *o tuma*zy si? -aktem, iC zaprosi
Mozarta
do stou zarezer+o+ane,o dla o-i*er+, *1o*iaC termin Lo-i*erN moCe si? teC odnosiF do
urz?dnik+ d+oru3
6 "ra-t Emst Qon fttin,enMWallerstein I(;O9D(957J3 W lata*1 (;AAD;7 podrCo+a
po
Europie, a .e,o listy do matki, b?d2*e plonem te. podrCy, stano+i2 :rdo +ielu
in-orma*.i na
temat +oski*1 podrCy i suk*es+ Mozarta3 W pa:dzierniku (;;; Mozart od+iedzi ,o
+ zamku Ko1enalt1eim3
O %esarz /ze- II3
4 (5 karolin+ V no -loren+3
A W*zeEnie. dosta Mozart O zote ze,arkiR i D od ksi?*ia ba+arskie,o %lemensa Pranza
de
'aula] 7 D od 1rabiny de &esse] 6 D +ysadzany brylantami od 1rabie,o "arla /osep1a
Pirmiana] O D od 1rabie,o %arlo Er*ole di %astelbar*o3
M patrz]
A;3 D! M$RII $NN# &KE"@I M!Z$R&
W $U=SUR=U
IMann1eim, (6 listopada (;;;J
"o*1ana siostrzy*o, kuzynko, *rko,
matko, siostro i ConoW
Do kroFset piorun+, do tysi2*a boleE*i, %1or+at+ i diab+3
*zaro+ni*e i *zaro+nik+W Na nieusta.2*y po*1d pla, i Cy+io+
po+ietrza, +ody, ziemi i o,niaW Na Europ?, $z.?, $-ryk? i $meryk?M
S;;;
Z Mmit+ i au,ustian+, benedyktyn+ i kapu*yn+, minoryt+ i -ran*iszM
iran+ kartuz+ i krzyCo+*+, na kanonik+ re,ularny*1 i niere,ularny*1,
a +szystki*1 darmoz.ad+, 1ulta.+, szubra+*+, kutas+, ro,a*zy, os+,
mato+, +ariat+, ,uptak+, idiot+ i durni+W
%o to za maniery`W I333J &aka paka, a nie ma + nie. portretu`( $ *1o*iaC
taki nie*ierpli+y, byem ,o niemal pe+ny3 Wszak *akiem nieda+no pisaaE,
Ce ,o +krt*e otrzymamW $ moCe mi nie +ierzysz` MoCe myElisz, Ce nie
dotrzymam so+a`
'rzyEli. prosz?W Im pr?dze., tym lepie.W
&usz?, Ce D .ak prosiem D b?dziesz na tym portre*ie + stro.u
-ran*uskim3
/ak mi si? podoba Mann1eim` $ .ak si? moCe podobaF mie.s*e, + ktrym
nie ma mo.e. kuzyne*zki`
Wyba*z to koszmarne pismo, ale mo.e piro .est .uC stare i zuCyte, *1oF
.a tym*zasem .uC pra+ie 77 lata sram +*i2C t2 sam2 dziur2, a .esz*ze nie .est
ani zuCyta, ani rozdartaW $ prze*ieC sram *z?sto, z?bami +y*i2,a.2* ,+niane
knuty3 I333J
Musz? .uC ko0*zyF, bo nie .estem .esz*ze ubrany, a .ak si? ubior?, to
zasi2dziemy sobie spra+iedli+ie do stou, Ceby potem zno+u m* si?
spra+iedli+ie +ysraF3 I333J
$dieu7, mam nadzie.?, Ce +zi?aE .uC kilka lek*.i -ran*uskie,o i nie +2tpi?
Iposu*1a.WJ, Ce +krt*e b?dziesz znaa -ran*uski lepie. ode mnie, bo .a,
przyna.mnie. .uC od d+*1 lat, nie napisaem + tym .?zyku ani so+a3 &ak
+i?* adieu[ %au.? t+e r?*e, t+2 buzi?, t+o.e kolana, t+o.2333, i +szystko
t+o.e, *o mi po*ao+aF poz+oliszW
Z *ae,o ser*a t+. bardzo *zuy bratanek i kuzyn
Wol-,3 $made Mozart
Mann1eim, (6 listop3 (;;;3
<D 6;(
Na,+ek .est po -ran*usku IMa tres *1ere Nie*?W %ousineW PilieW Mer?W Soeur et
EpouseWJ,
Nt, z +y.2tkiem ko0*o+y*1 akapit+, po niemie*ku3
&a du,a tyrada przekle0st+ +i2Ce si? z u*zu*iem za+odu Mozarta, ktry + otrzymane.
'M*z*e nie znalaz obie*ane,o przez asie portretu3 Dostanie ,o nie*o p:nie.3 'ortret
ten D
Ysunek o+kiem przedsta+ia.2*y Mari? $nn? &1ekl? z rC2 D zna.du.e si? obe*nie +
Muzeum
N%zarta + Salzbur,u3
%ay ten akapit .est po -ran*usku3
Usty
A93 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, (O listopada
Domms*1leim
(;;;
/a, /o1annes %1risostomus $madeus Wol-,an,us Si,ismundus Mozart
przyzna.? si? do te,o, Ce +*zora. i przed+*zora. Ii + o,le *z?stoJ +ra*aem
do domu o pno*y, ponie+aC od loMe. do pno*y byem u %annabi*1+(
,dzie + obe*noE*i .e,o same,o, .e,o maConki, .e,o *rki oraz pan+ Mn
podskarbie,o7, Ramma6 i @an,a6 D *z?sto i bez Cenady, *1o*iaC a,odnie
rymokle*iem3 $le +y2*znie takie E+i0ste+ka, .ak ,+no, sranie i + dup?
*ao+anie, i tylko + myEla*1, i + so+a*1, ale nie + u*zynka*13
Nie pro+adzibym si? + sposb tak dale*e nie-rasobli+y, ,dyby +odzire.ka
imieniem @isel IElisabet1 %annabi*1J do te,o mnie nie pop*1n?a i nie
za*1?*aa3 Musz? .ednakCe po+iedzieF, Ce spra+iao mi to +ielk2 przy.emnoEF3
Z ,?bi ser*a +yzna.? +i?* +szystkie s+o.e ,rze*1y i +szystkie b?dy
+ nadziei, Ce b?d? si? m, spo+iadaF doEF *z?sto3 'ozosta.? teC + mo*nym
i tr+aym postano+ieniu popra+y i zer+ania z Cy*iem roz+i2zym, .akie
pro+adziem do te. pory3 Dlate,o teC prosz? o roz,rzeszenie, o ile o*zy+iE*ie
daoby si? .e at+o uzyskaF3 o .eEli nie, to +szystko mi .edno, ,ra bo+iem
to*zy si? dale.3 @usus enim suum 1abet ambitum4, .ak po+iada bo,osa+iony
Epie+ak Meissner Irozdzia ), strona 7OAJ3 $ takCe E+i?ty $s*enditor; D
patron ka+o+e. zupy, st?*1e. lemoniady, mleka mi,dao+e,o bez mi,da+,
a z+asz*za lod+ truska+ko+y*1 z kostkami lodu, bo .est on +ielkim artyst2
i +ielkim zna+*2 rze*zy z materii lodo+e.3
"iedy to tylko b?dzie moCli+e, kaC? Ina papierze mae,o -ormatuJ zrobiF
kopi? sonaty 9, ktr2 napisaem dla Mademoiselle %annabi*1 i +yEl? .2 mo.eJ
siostrze3
/uC od trze*1 dni u*z? pann? Ros? te. sonaty3 Sko0*zyliEmy +aEnie
$lle,ro, ale na.+i?*e. trudnoE*i spra+ia .e. $ndante3 /est pene ekspresJW
i po+inno byF za,rane ze smakiem D- one i piano, tak .ak zostao zazna*zone3
/est po.?tna i szybko si? u*zy3 'ra+2 r?k? ma bardzo dobr2, niestety le+a Jes
*akiem za,ubiona3 =dy +idz?, ile zada.e sobie trudu, to mi .e. Cal, bo aC *ala
drCy3 Nie, Ceby bya niezr?*zna, po prostu tak si? nau*zya i do te,
przy+yka, a nikt .e. nie pokaza, Ce moCna ina*ze.3 Rozma+iaem o tym z IM
i z .e. matk23 'o+iedziaem, Ce ,dybym by .e. o-i*.alnym nau*zy*ielem`t5
przede +szystkim zabrabym .e. +szystkie ut+ory, .akie posiada, nast?pnY
przykry kla+iatur? suknem i zada .e. F+i*zenia na pra+2 i le+2 r` ?N
Z M MMM Z S MMMMMiDd33 atr 3 Ceby
r M3p i
Na.pier+ bardzo a,odne i delikatne pasaCe, tryle, mordenty et*3,
Z S Z S DDMDZM lMLloQi;
Ceby
/NaJpier+ oaruzu ia,uuii* i @igMm\iiMiie, yaoa3Y, Y/Sn, DDMMD Y 3 ,
+aE*i+ie uoCyF .e. r?*e3 /estem pe+ien, Ce po .akimE *zasie byaby z n
dobra pianistka3 Wielka szkoda, bo ma talent, umie *zytaF nuty3 '5q(6
naturaln2 lekkoEF i ,ra z u*zu*iem3 !bie przyznay mi ra*.?3
S;;;
$ teraz krtko prze.d:my do opery)3 Muzyka Kolzbauera .est bardzo
*iekn2` Ye libretto okropne3 Na.bardzie. zdumie+a to, Ce + .e,o +ieku
moCna mieF .esz*ze tak mode,o du*1a D .e,o muzyka .est pena Caru3
'rimadonn2 bya Madame Elisabet1 Wendlin,(5, Cona skrzypka, nie
-le*isty3 %i2,le niedoma,a i .est *ierpi2*a3 Zreszt2 opera zostaa napisana nie
z myEl2 k nle_J Ye*z k nie.akie. Danzi n, ktra .est + $n,lii i ma zupenie
inny ,os D duCo +yCszy3
S+o.e *ztery arie I.akieE O45 takt+J Raa--(7 zaEpie+a -atalnie, ale nie
trudno byo zau+aCyF, iC ,+n2 te,o przy*zyn2 by .e,o ,os3 "iedy
za*zyna Epie+aF, .eEli si? nie pami?ta, Ce by kiedyE sa+nym tenorem, to
si? od razu *1*e EmiaF3 =dybym nie +iedzia, Ce to Raa--, to bym si? na
pe+no pokada ze Emie*1u, ale ponie+aC +iedziaem, +y*i2,n2em tylko
*1uste*zk? i uEmie*1n2em si?3 /ak sysz?, ni,dy nie by on dobrym
aktorem3 MoCna ,o su*1aF, ale nie po+inno si? ,o o,l2daF3 'oza tym nie
ma na.lepsze. roli D musi umrzeF + trak*ie du,ie., po+olne. arii3 W ko0*u
z uEmie*1em na t+arzy umiera3 'od konie* s*eny .e,o ,los s*1odzi tak
nisko, Ce sta.e si? to nieznoEne3 Siedziaem na parterze obok Wendlin,a D
-le*isty, ktry krytyko+a nienaturalnoEF sytua*.i, + ktre. umiera.2*y
du,o Epie+a3
D %zeka si? na ten moment z nie*ierpli+oE*i2 D po+iedzia3
D Wi?*e. *ierpli+oE*i D odpo+iedziaem D na pe+no nieba+em umrze,
.a .uC to sysz?3
D /a r+nieC D dorzu*i i za*z2 si? EmiaF3
Dru,2 solistk2 bya nie.aka Mademoiselle Strasser(6 I333J D dobra
Epie+a*zka i bardzo dobra aktorka3 I333J
Wol-,an, =ottiieb Mozart
I333J
<D 6;6
Domms*1leim I+laE*3 Doms*1leim V katedralna piana`J]
Mozart napisa to so+o *1yba +y2*znie dla rymu3
%1ristian %annabi*1, .e,o Cona IMaria Elisabet1J i .e,o *rka IRosina &1eresia
'etronellaJ
D 'atrzR A6<73
'odskarbi D =ott-ried =oes3 Mozart spotka ,o p:nie. I+ (;)5J + Wiedniu3
'riedri*1 Ramm D patrzR A6<A3
Martin @an, D patrzR A6<43
Niby a*i0skie Iz b?damiJ tuma*zenie poprzednie,o zdania3
inni y *ytat z E+an,elii3 /osep1 Nikolaus Meissner D Epie+ak IbasJ, z ktrym
Mozart
NkN N?ste kontakty3
MD $s*endttor D a*i0skie tuma*zenie naz+iska I$ntonaJ Stai,era cstei,en V
L+spinaF si?NJ
kaei astRl*leda 'ier+sze. salzburskie. ka+iarni, ktra zna.do+aa si? na mie.s*u
dzisie.sze.
Nmi I%a-e &omaselliJ przy $lter Markt3 Nast?pnie Wol-,an, +ymienia i z ironi2 opisu.e
Wane tam spe*ialitees de la maison3
Sonata -ortepiano+a %Mdur I"M65)J3
YY !pera =unter Qon S*1+arzbur, Kolzbauera do libretta
4 Ndopada3 Wysta+iono .2 z okaz.i imienin ksi?*ia elekt
$ntona "leina3 Mozart obe.rza
elektora3
@isty
I,naz /akob Kolzbauer I(;((D(;96J od (;46 by kapelmistrzem i kompozytorem
d+orze + Mann1eimie3
(5 Elisabet1 $u,usta Wendlin, I(;OAD(;9AJ, *rka 'i?tro Sarselle,o, da+ne,o tenor
opery d+orskie. + Mann1eimie3 Zaan,aCo+ana do te. opery + (;A( I.ako (4Mletnia
dzie+*zynaY
poElubia skrzypka Pranza $ntona Wendlin,a, brata zaprzy.a:nione,o z Mozartem
-le*isty Ml
/o1anna aptisty Wendlin,a3
(( Pranziska Dorot1ea Danzi I(;4AD(;)(J( sopranistka, siostra +iolon*zelisty i
kompozytora
Pranza Danzie,o3 W (;;9 poElubia oboist? @ud+i,a $u,usta @ebruna, *zonka kapeli
mann1eimskie.3 Mozarta poznaa + Wiedniu3
(7 $nton Raa-- I(;((D(;);J, sa+ny tenor, ktre,o Mozart spotka p:nie. + 'aryCu
!dt+r*a tytuo+e. roli + operze Idomeneo, re di %reta I"M6AAJ, +ysta+ione. +
Mona*1ium 7)
sty*znia (;9(3
(6 arbara Strasser, Epie+a*zka, od (;;) Cona /o1anna I,naza @ud+i,a Pis*1era
I(;O4m
(974J, odt+r*y baso+e. partii !smina + operze Upro+adzenie s sera.u I"3M69OJ,
+ysta+ione.
+ Wiedniu + (;97 roku3
A)3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, 75 listopada (;;;
Mon tres *1er 'ere3
DziE musz? byF z+i?zy, bo .uC nie mam papieru3 W*zora., + Erod?
i)M,o, zn+ bya ,ala(3 'oszedem posu*1aF no+e. mszy Ho,lera7,
spe*.alnie skompono+ane. na t? okaz.?3 'rzed+*zora. byem na prbie
i u*iekem pod konie* "yrie3 %ze,oE takie,o + Cy*iu nie syszaem3 Ho,ler
*z?sto +r?*z -aszu.e, d:+i?ki zesta+ia tak, Ce mie.s*ami odnosi si?
+raCenie, iC +szystko .est +ymuszone, .akby *i2,ni?te za +osy i bardzo
prosta*kie3 I nie mam na myEli pra*y tematy*zne. ani roz+ini?*ia, ale msza
Ho,lera napra+d? nie mo,aby si? spodobaF kompozytoro+i z pra+dziM
+e,o zdarzenia3
!t, na przykad po.a+ia si? pomys muzy*zny, na+et niezy3 $le niedu,o
takim pozostanie D zaraz bo+iem stanie si?333 pi?kny` U*1o+a. oCe3
rzydki, +r?*z koszmarnyW Do*1odzi do te,o na d+a lub trzy sposoby3
/esz*ze zanim za*znie roz+i.aF temat, .uC doda.e *oE inne,o i psu.e ,o3 $lbo
teC nie roz+i.a tematu + sposb naturalny3 @ub ,dzie indzie. D Iub/
+szystko .est dobre, ale nie tam ,dzie trzeba3 Wresz*ie D dobry pornys
psu.e -ataln2 instrumenta*.23 !to .aka .est muzyka pana Ho,lera3 Natonuaq
%annabi*16 komponu.e lepie., niC kiedyEmy ,o spotkali + 'aryCu3 Z+ro*ue5(
teC u+a,? Ii mama takCeJ, Ce tuta. +szystkie sym-onie za*zyna.2 si? .ednako+
D +olno i unisono3 I333J
<D 6;A
( Uro*zystoE*i C okaz.i przypada.2*y*1 ()3 listopada imienin ksi?Cne. elektoro+e. iz
(;;;
Ni $lo.zy $u,usty, *rki ksi?*ia /ze-a "arola Emanuela i Cony kur-irsta "arola
&eodora3
Mozart zadedyko+a .e. sonaty na skrzyp*e i -ortepian I"M65iM6oAJ3
7 =eor, /osep1 Ho,ler I(;O)D(9(OJ, znany .ako abbe Ho,ler, niemie*ki kompozytor
retQk muzyki dziaa.2*y m3in3 + Mann1eimie i + Darmstad*ie3 ZaoCy*iel szkoy
muzy*zne.
Mann1eimie3 %eniony peda,o,] .e,o u*zniami byli m3in3 %ari Maria Qon Weber i
=ia*omo
Meyerbeer3
6 %1ristian %annabi*1 D Mozart spotka ,o + 'aryCu + (;AA, + *zasie +ielkie.
podrCy
do Pran*.i i $n,lii3
;53 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, 77 listopada (;;; +ie*zorem
a ra*ze. No*te &emporis 'un*to,
,dy +ybita dokadnie loMa
Mon tres *1erY 'ereW
*1*iaem uCyF rodza.u Ce0skie,o(
I333J =dy dziE rano I7iM,oJ przyszed od papy list z i;M,o7, nie byo mnie
+ domu3 yem u %annabi*1a, ,dzie Wendlin, mia prb? kon*ertu, ktry
.a zinstrumento+aem63 Wie*zorem oAMe. odby si? kon*ert ,alo+yO, na
ktrym miaem przy.emnoEF +ysu*1ania kon*ertu skrzyp*o+e,o + +ykonaM
niu pana Pranzia4 IoCeni si? z siostr2 pani %annabi*1JA3 ardzo mi si?
podoba3 Wie tata, Ce nie naleC? do entuz.ast+ pi?trzenia trudnoE*i
+ykona+*zy*13 !n .ednak ,ra rze*zy trudne, ktry*1 si? + o,le nie +idzi,
+r?*z +yda.e si?, Ce s2 at+e, Ce kaCdy m,by .e bez trudnoE*i za,raF3 &o
pra+da3 Pranzl ma pi?kny, peny i kr2,y d:+i?k, ni,dy nie z,ubi Cadne.
nutki, kaCdy ton sy*1aF bardzo +yra:nie i dokadnie3 Ma pi?kne sta**ato,
ktre +ykonu.e + ,r? i + d .ednym *i2,iem3 Ni,dy nie syszaem tak
+ykony+ane,o pod+.ne,o trylu3 "rtko m+i2* nie .est to *zarodzie. ani
szarlatan D po prostu bardzo dobry skrzypek3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
Ry*erz Zote. !stro,i,
a .ak si? oCeni
takCe 'od+.ny*1 Ro,+ oraz
%zonek +ielki*1 $kademii
+ Weronie i + olonii
oui, mon amiW ;
<D
6;;
*o,D ,t+ek po -ran*usku ILardzo dro,i o.*zeWNJ3 So+o Ldro,iN Mozart napisa z
ko0M
a , NeN Y+e -ran*uskim ko0*+ka rodza.u Ce0skie,oJ, ktre potem przekreEli3
tMist ten za,in23
@isty
6 Mozart zinstrumento+a Itylko na instrumenty d?teJ .eden z kon*ert+ -leto+y 1
/o1anna aptisty Wendlin,a, ale nie +iadomo ktry3 W d+*1 za*1o+any*1 kon*erta 1
-leto+y*1 Wendlin,a partia orkiestro+a o,rani*za si? do samy*1 smy*zk+3 $uto,ra-
instrumenta*.i Mozarta I"M7rOeJ za,in23
O Z okaz.i imienin ksi?Cne. ElCbiety Marii $lo.zy $u,usty I(;7(D(;)OJ D
elektoro+iM]
'alatynatu3
4 I,naz Pranzl I(;6AD(9((J, od (;O; skrzypek, a od (;;O kon*ertmistrz orkiestry
mann1eimskie., sz+a,ier %1ristiana %annabi*1a3 Mozarto+ie poznali ,o + (;A6 roku +
S*1+eM
tzin,en3
A Siostr2 Cony %annabi*1a D Marie Elisabet1 Iz domu de la MotteJ D bya $ntonia
Sibilla
Cona I,naza Pranzia3
; L&ak, m. przy.a*ieluN I-ran*3J3
;(3 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, 7A listopada (;;;
I333J 'o+d, dla ktre,o *i2,le .esteEmy + Mann1eimie, .est taki, Ce mam
zamiar sp?dziF tu zim?3 %zekam tylko na odpo+ied: kur-irsta(3 Intendent
ksi?*ia, 1rabia SaQioli7, to bardzo za*ny pan3 'rosiem ,o, aby po+iedzia
ksi?*iu, Ce ponie+aC nie pora .uC na podrCo+anie, *1*iabym tu zostaF
i da+aF lek*.e modemu 1rabi*zo+i63 !bie*a, Ce u*zyni *o + .e,o mo*y
i prosi, abym *ierpli+ie po*zeka, aC sko0*z2 si? ,alo+e uro*zystoE*iO3 I333J
Musz? +i?* *zekaF3
/utro po.ad? do pana S*1malza4 po mo.e (45 -loren+, bo oberCysta
z pe+noE*i2 b?dzie +ola d:+i?k brz?*z2*e. monety od d:+i?k+ muzyki3
Nie przypusz*zaem, Ce r+nieC tuta. dostan? ze,arek3 $ .ednak3
/uC da+no *1*iaem st2d +y.e*1aF, ale +szys*y m+iliR L=dzie pan *1*e
teraz .e*1aF` ! te. porze roku nie .est przy.emnie podrCo+aF3 Nie*1 pan
zostanieN3 %annabi*1 teC te,o *1*e3 'ostano+iem +i?* sprbo+aF sz*z?E*ia,
a ponie+aC nie moCna spra+y przyspieszyF, musz? *ierpli+ie *zekaF3 Mam
nadzie.?, Ce niedu,o b?d? m, przekazaF papie dobr2 +iadomoEF3
Mam na +idoku d+*1 s*olariA, nie +spomina.2* o bardzo arystoM
kraty*znym u*zniu3 !d kaCde,o zape+ne *o miesi2* dostan? luidora;3 $le
bez te,o utytuo+ane,o u*znia ni* nie da si? zrobiF3 'ozosta+my .ednak te
spra+y +asnemu bie,o+i3 o na *o te spekula*.e, skoro i tak nie +iemy, *
si? stanie3 %1o*iaC tak, +iemyW Stanie si? to, *o , ze*1*eW I333J $ .eEli trze
b?dzie +y.e*1aF, to +y.edziemy D prosto do333 Dok2d` Do Weibur,a,
ksi?Cne. D siostry ksi?*ia !ra0skie,o9, ktr2 poznaliEmy + Kadze3 I n 3
zostaniemy tam dopty, dopki si? nam nie znudzi st o-i*er+ l dopo
b?dzie moCna zarobiF przyna.mnie. A luidor+3 I333J
Nast?pnym razem postaram si? o +i?ksz2 kartk? papieru3 $dieu3 IZZZJ
Wol-,an, $made Mozaik
(;;;
<D 6;)
( "ur-irst 'alatynatu D "arol &eodor3
7 Krabia @ouis $urel SaQioli3
6 Naturalny syn kur-irsta D "arol $u,ust3
O Uro*zystoE*i z okaz.i imienin ksi?Cne. elektoro+e. D patrzR A)<(3
Zp Keinri*1 Dietri*1 S*1malz D bankier3
A LU*znio+ieN3 Nie +iadomo *o za u*znio+ie3 ardzo arystokraty*zny u*ze0 to
o*zy+iE*ie
b?kart kur-irsta D "arol =usta+3
; luidor V(( -loren+3
e "si?Cna %aroline Qon NassauMWeibur,, siostra Wil1elma H !ra0skie,o3
;73 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, +ie*zorem 7) listopada (;;;
Mon tres *1er 'ereW
DziE rano dostaem list z 7OM,o i po prze*zytaniu doszedem do +niosku,
Ce papa nie umiaby zaaprobo+aF nasze,o sz*z?E*ia albo niesz*z?E*ia, ,dyby
przypadkiem *oE takie,o nam si? przytra-io3 Ni,dy .esz*ze nie byliEmy D
+szys*y *z+oro D ani spe*.alnie sz*z?Eli+i, ani spe*.alnie niesz*z?Eli+i i za
to dzi?ku.? o,u3 %zyni nam papa Ii mnie, i mamieJ +iele zarzut+ zupenie
niesusznie3 Nie +yda.emy pieni?dzy, .eEli nie .est to absolutnie niezb?dne,
a *o .est + podrCy niezb?dne, papa +ie r+nie dobrze .ak my, moCe na+et
lepie.3 &ylko .a, i nikt inny, byem po+odem nasze,o przeduCone,o pobytu
+ Mona*1ium i ,dybym by sam, z *a2 pe+noE*i2 zostabym + tym mieE*ie3
Ze byliEmy + $u,sbur,u aC (O dni` M,bym pomyEleF, Ce nie dosta papa
moi*1 list+ z $u,sbur,aW %1*iaem daF kon*ert, kazano mi *zekaF, no
i min?o 9 dni3 %1*iaem konie*znie +y.e*1aF, nie poz+olono mi3 %1*ieli,
"bym da kon*ert, .a *1*iaem, Ceby mnie o to poprosili, *o zreszt2 nast2pio3
Nko0*u daem kon*ert7, ale tym*zasem zle*iao (O dni3 Ue zaraz potem
'kJe*1aliEmy do Mann1eimu` 'rze*ieC napisaem *oE o tym + moim ostatnim
oE*ie63 Ue *i2,le tu .esteEmy` $ *zy napra+d? s2dzi papa, Ce m,bym tu
YedzieF, albo + o,le ,dziekol+iek, bez konkretne. przy*zyny` Wpra+dzie
ozna byo po+iedzieF333, no tak, moCe po+inienem by napisaF, .ak spra+y
S` ma.2, ale na o,a, *1oF *1*iaem o tym napisaF, nie byem i dale. nie
stem + stanie opisaF +szystkie,o z detalami, a prze*ieC .ak pap? znam,
adomoEF niepe+na przysporzyaby mu tylko zmart+ie0, a te,o staraem si?
Y+sze unikn2F3
/eEli papa u+aCa, Ce przy*zyn2 te,o .est mo.e zaniedbanie, beztroska
ny na+et lenist+o, to tylko mo,? podzi?ko+aF za tak2 opini? i Cao+aF,
M 3NYle, +asne,o syna, zna papa tak saboW Nie .estem +*ale beztroski
nieodpo+iedzialny, .estem przy,oto+any na +szelkie prze*i+noE*i
S6Me,3
@isty
losu3 Wszystkie,o si? mo,? spodzie+aF i +szystko *ierpli+ie znosiF, byleby
na tym nie u*ierpia m. 1onor ani mo.e naz+isko3
$ +i?* skoro tak trzeba, to tak byF musi3 'rosz? +i?*, aby si? papa na
zapas nie *ieszy ani na zapas nie smu*i, bo *okol+iek moCe si? zdarzyF to
prze*ieC na.+aCnie.sze .est, abyEmy +szys*y byli zdro+i3 Na *zym pole,a
sz*z?E*ie` ZaleCy .akie mamy o nim +yobraCenieO3
!siem dni temu, +e +torek Ii9M,oJ przed poudniem, + +ili? >+i?te.
ElCbiety, poszedem do 1rabie,o SaQiole,o i zapytaem, *zy nie byoby
moCli+e, aby mnie kur-irst zatrzyma na zim?` 'o+iedziaem, Ce *1*iabym
da+aF lek*.e modym pani*zom43
D 'rzedsta+i? t? spra+? ksi?*iu D odpar SaQioli D i ,dyby to tylko ode
mnie zaleCao, propozy*.a zostaaby z *a2 pe+noE*i2 przy.?ta3
'o poudniu poszedem do %annabi*1a, a ponie+aC to on mi poradzi,
Cebym si? zoba*zy z 1rabi2, naty*1miast zapyta, *zy do nie,o poszedem
i .ak to si? odbyo3 !po+iedziaem mu +szystko dokadnie, na *o on
odrzekR
D ardzo bym *1*ia, Ceby pan zosta tuta. na zim?, *1o*iaC D *o
zrozumiae D .esz*ze bardzie. *1*iabym uzyskaF dla pana *oE solidnie.sze,o,
to zna*zy stae en,e,ement3
D Ni*ze,o bardzie. nie pra,n?, .ak zostaF tu z panem na stae, *1oF nie
+iem, .ak to moCli+e, skoro .uC ma*ie d+*1 kapelmistrz+A3 W .akim +i?*
*1arakterze m,bym tu zostaF i nie byF pod+adnym pana Ho,leraW`
D $leC nie ma o tym mo+y3 Uaden muzyk nie zaleCy tuta. od kapelmistrza
ani na+et od intendenta;3 "ur-irst m,by pana miano+aF kompozytorem
muzyki komnato+e.3 Nie*1 pan b?dzie *ierpli+y, porozma+iam o tym
z 1rabi23
W nast?pny *z+artek odbya si? +ielka akademia3 =dy mnie 1rabia
zoba*zy, przeprosi, Ce .esz*ze nie rozma+ia z ksi?*iemR
D Wszystko z po+odu ty*1 uro*zystoE*i imienino+y*1 D po+iedzia D
.ak tylko si? sko0*z2 te ,ale, *zyli + na.bliCszy poniedziaek9, nie+2tpli+ie
porozma+iam z ksi?*iem3
Zno+u min?y trzy dni, a nie do*zeka+szy si? odpo+iedzi, poszedem do
1rabie,o3 yo to + pi2tek, *zyli +*zora.3
D M. dro,i Mozar*ie D rzek 1rabia D dzisia. .est polo+anie i + z+i2Ce
ku z tym absolutnie nie mo,em prosiF ksi?*ia o *okol+iek, ale .utro o teJ
same. porze z *a2 pe+noE*i2 b?d? .uC m, daF panu odpo+ied:3
'rosiem ,o usilnie, by o mnie nie zapomnia, ale pra+d? m+i2*, kie #
od*1odziem, byem zy3 'ostano+iem, Ce dla mode,o 1rabi*za przynieE`
A na.adnie.szy*1 +aria*.i z serii na temat Menueta Pis*1era), *o daoby
okaz.? do bezpoErednie. rozmo+y z ksi?*iem3 W tym *elu sam .e przepisaeE
Nie +yobraCa sobie papa, .ak +ielka bya radoEF ,u+ernantki, kiedy
tam z.a+iem3 'rzy.?to mnie z na.+i?ksz2 uprze.moE*i23 'okazaem przyiN
sione +aria*.e i po+iedziaem, Ce to dla 1rabi*za3
(;;;
D /akCe to mio D za+oaa DZ ale ma pan zape+ne teC *oE dla
1rabianki`(5
D Niestety nie, ale .eEli zostan? tu .esz*ze .akiE *zas, to na pe+no
napis7`S D odpo+iedziaem3
D $ proposW ardzo si? *iesz?, Ce zostanie pan tuta. na zim?W
D %zy zostan?` Ni* mi o tym nie +iadomoW
D &o dzi+ne, dopiero *o ksi2C? sam mi o tym po+iedziaR ,y$ proposN
I+ .e,o +asne so+aJ Mozart zostanie u nas na zim?WN3
D /eEli tak po+iedzia, a prze*ieC do nie,o naleCy ostatnie so+o, to
bardzo dobrze, bo bez .e,o z,ody nie m,bym zostaF3
!po+iedziaem .e. mo.2 1istori? i um+iliEmy si?, Ce przy.d? naza.utrz
M o OMe/ Itk zna*zy dzisia.J i Ce przynios? *oE dla 1rabianki, a ona, zanim .a
przy.d?, porozma+ia z ksi?*iem i zno+u b?d? si? m, z nim spotkaF3
I poszedem dzisia., ale ksi2C? nie przyszed3 '.d? +i?* zn+ .utro3 Dla
1rabianki napisaem rondo N3
%zy to nie doEF po+od+, Ceby zostaF i *zekaF` $ moCe po+inienem by
+y.e*1aF, +aEnie teraz, kiedy zosta .uC zrobiony na.+aCnie.szy krok` "iedy
+resz*ie b?d? mia okaz.? do bezpoErednie. rozmo+y z ksi?*iem`
MyEl?, Ce ra*ze. na pe+no zostan? tuta. na zim?3 "ur-irst mnie lubi
i szanu.e, +ie *o .estem +art3 &usz?, Ce .uC + nast?pnym liE*ie b?d? m,
papie przekazaF dobr2 +iadomoEF3 $le raz .esz*ze prosz?, Ceby si? papa na
zapas nie *ieszy ani nie smu*i, a takCe Ceby nikomu Ipoza ullin,erem
i mo.2 siostr2J o tym nie m+i3
Siostrze przesyam $lle,ro i $ndante z sonaty dla panny %annabi*13
Rondo +yEl? p:nie., bo pa*zka byaby zbyt ,ruba3 Musi +am +ystar*zyF
ory,ina, at+ie. ,o b?dzie papie przepisaF za A ,ra.*ar+ niC mnie za 7O(73
'ra+da, Ce to bardzo dro,o`
$dieu3 %au.? r?*e papy (55 tysi?*y razy3 'rzesyani serde*zne u*ao+ania
dla siostry,
posuszny syn
Wol-,an, $made Mozart
Nie +iem, *zy syszeliE*ie .uC *oE o mo.e. Sona*ie, + kaCdym razie
%annabi*1+ .2 Epie+a.2, ,ra.2, nu*2 i ,+iCdC2 *o na.mnie. trzy razy
Ylennie, o*zy+iE*ie +y2*znie sotto Qo*e(63
YDSSI
, !dpo+ied: na list z 7O listopada, + ktrym @eopold zarzu*a syno+i
nieodpo+iedzialnoEF,
, tosY i dezyn+oltur?, kar*i ,o za to, Ce nie opisu.e mu sz*ze,o+o +szystki*1
posuni?F
lar+, Ce siedzi bezuCyte*znie + Mann1eimie tra*2* *zas i pieni2dze, Ce zaniedbu.e
spra+y
Y*,o na.+aCnie.sze D szukanie stae. posady i zarabianie pieni?dzy3
"on*ert 77 pa:dziernika (;;; roku + $u,sbur,u3
Z 7A lip*a (;;;3
!pinia ta bardzo ziryto+aa @eopolda Ilist z 9 ,rudniaJ3
U-*M
@isty
4 Naturalne IpozamaCe0skieJ dzie*i kur-irsta "arola &eodoraR %arolina /osep1a
'1ilippm,
I) latJ, %ari $u,ust Priedri*1 /osep1 I9 latJ, Eleonora %arolina /osep1a I; latJ i
Priederika
%arolina /osep1a IA latJ3
A %1ristiana %annabi*1a i =eor,a /osep1a Ho,lera3
; Krabie,o @ouisa $urela SaQiole,o3
9 7O listopada3
) (7 +aria*.i -ortepiano+y*1 na temat Menueta Pis*1era I"MI;)J] Mozarto+ska kopia IA
+aria*.iJ nie za*1o+aa si?3
(5 Krabi*z D %ari $u,ust Priedri*1 /osep1] 1rabianka D %arolina /osep1a '1ilippine m
patrz +yCe.R przypis 43
(( Rondo I"M79O-J D za,inione albo +2*zone moCe do .edne. z p:nie.szy*1 sonat
-ortepiano+y*13
(7 $uto,ra- te. sonaty za,in2, .e. kopia Izrobiona przez @eopoldaJ zna.du.e si? +
Sz+a.*arii
+ zbiora*1 pry+atny*13
(6 LSzeptem, *i*1utkoN I+os3J3
;63 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, 6 ,rudnia (;;;
Monsieur, mon tres *1er 'ere3
W*i2C ni* pe+ne,o nie mo,? napisaF na temat mo.e. sytua*.i3 W ubie,y
poniedziaek(, po trze*1 dnia*1 *1odzenia rano i +ie*zorem do ksi2C?*y*1
bastard+7, miaem +resz*ie sz*z?E*ie spotkania si? z kur-irstem63 Wszys*y
myEleli, Ce r+nieC tym razem przyszedem na prCno3 yo .uC doEF
p:no, ale + ko0*u zoba*zyliEmy, .ak nad*1odzi3 =u+ernantka zarea,o+aa
naty*1miast D 1rabiank? posadzia przy -ortepianie, .a usiadem przy
1rabian*e i pro+adziem lek*.?3 I tak zasta nas ksi2C?3 'oder+aliEmy
si? na .e,o +idok, ale on kaza nam nie przery+aF sobie3 /ak tylko
*ontessa sko0*zya ,raF, ,u+ernantka po+iedziaa, Ce napisaem bardzo
adne rondeaud3 Za,raem .e D bardzo si? spodobao3 "si2C? zapyta]
*zy mo,aby si? ,o nau*zyF`
D $leC tak D odpo+iedziaem D *1*iabym tylko mieF sz*z?E*ie nau*zyF
.2 te,o osobiE*ie3
UEmie*1n2 si? i rzekR
D /a r+nieC bym *1*ia, ale *zy to dobrze, Ceby miaa d+*1 nau*zy*ie
D $leC Wasza WysokoEF D odparem D tylko od ni*1 zaleCy, *zy to
dobrze *zy :le3 Mam nadzie.?, Ce Wasza WysokoEF nie b?dzie mia n(
prze*i+ temu i mi zau-a3
D ! tak, zape+ne D rzek ksi2C?3
&uta. +tr2*ia si? ,u+ernantkaR
D 'an Mozart napisa *oE r+nieC dla mode,o 1rabi*za D Waria*.e
temat Menueta Pis*1era3
E
S;;;
Za,raem .e i one r+nieC spodobay si? ksi?*iu3 'oCarto+a tro*1?
*ontessa, a .a podzi?ko+aem mu za prezent3
D No dobrze D po+iedzia D zastano+i? si?3 $ .ak du,o tu .esz*ze
zostanie`
D /ak du,o Wasza WysokoEF rozkaCe3 Nie mam Cadne,o en,a,ement
3 mo,? tu zostaF tak du,o, .ak Wasza WysokoEF zaC2da3
&o +szystko3 Rano zn+ tam poszedem i do+iedziaem si?, Ce +*zora.
ksi2C? zno+u po+iedziaR LMozart zostanie tuta. na zim?N3 I tak si? ma.2
spra+y3 Musz? *zekaF3
DziE byem na obiedzie u Wendlin,a4 D .uC po raz *z+arty3 Nim
zasiedliEmy do stou, przyszed 1rabia SaQioli + to+arzyst+ie kapelmistrza
S*1+eitzera A, ktry przy.e*1a dzie0 +*zeEnie.3
D W*zora. zn+ rozma+iaem z ksi?*iem D po+iedzia3 D /esz*ze nie
pod.2 de*yz.i3
D Musz? panu po+iedzieF d+a so+a D z+r*iem si? do 1rabie,o3
'odeszliEmy do okna i opo+iedziaem mu o niezde*ydo+aniu ksi?*ia, Ce
tr+a to tak du,o, Ce musiaem .uC sporo +ydaF3 'rosiem, by spra+i, aby
ksi2C? +zi2 mnie na stae, Ce bardzo si? bo.?, iC zao-iaru.e mi *oE tak
nie+ielkie,o, Ce nie poz+oli mi to zostaF3 Nie*1 mi da pra*?, tylko te,o
pra,n?3
Na to 1rabia, Ce o*zy+iE*ie zaproponu.e *oE + tym du*1u, ale nie moCe
zrobiF te,o dzisia., ponie+aC nie +ybiera si? do d+oru, ale obie*u.e, Ce .utro
uzyska + te. spra+ie odpo+ied:3 Stanie si? +i?*, *o ma si? staF3 /eEli mnie
nie zatrzyma, to poprosz? o z+rot koszt+ podrCy, a poza tym nie zrobi?
mu prze*ieC prezentu z ronda i z +aria*.i3 Zape+niam pap?, Ce *a2 t? spra+?
traktu.? ze spoko.em3 %okol+iek by si? stao, musi si? ona dobrze sko0*zyF
Dpodda.? si? *ako+i*ie +oli oCe.3
W*zora. dostaliEmy list z 7;M,o3 Mam nadzie.?, Ce .uC otrzymaliE*ie
$lle,ro i $ndante;3 &eraz +ysyam Rondeau3
"apelmistrz S*1+eitzer to dzielny, dobry i bardzo po*z*i+y *zo+iek3
Ra*ze. po+E*i2,li+y, le*z miy .ak nasz Kaydn 9 z t2 rCni*2, Ce bardzie. dba
5 J`zyk3 W .e,o operze s2 rze*zy bardzo pi?kne i myEl?, Ce mu si? po+iedzie3
$l*este) bardzo si? podobaa, a prze*ieC na+et + poo+ie nie dor+nu.e
Yemunde, ktra .ako pier+szy niemie*ki sin,spiel odniosa +ielki suk*es3
Neko te. operze do takie,o suk*esu, bo na pe+no nie zyska aplauzu u ty*1,
*5 s(` zapala.2 do kaCde. no+inki3
re. zimy ma tu przy.e*1aF pan Wieland(5 D autor libretta3 %1?tnie ,o
Yam, bo kto +ie` MoCli+e, Ce kiedy papa b?dzie *zyta ten list, z oC2
'knio*2 .uC b?dzie po +szystkim3
/eEli tu pozostan?, to do 'aryCa po.ad? dopiero na Wielki 'ost razem
'anami Wendlin,iem, E+ietnym oboist2 Rammem i *1oreo,ra-em @auM
WtJ(Y(((((S WYdlin, t+ierdzi, Ce nie b?d? Cao+a3 /uC d+ukrotnie by
YCu i nieda+no stamt2d +r*i3
@isty
D &o .edyne mie.s*e, ,dzie moCna zarobiF i zdobyF sa+? D po+iedzia
D $ pan .est *zo+iekiem zdolnym, +skaC? panu +aE*i+2 dro,?3 'o+inien
pan pisaF opery D seria, *omiXue, oratoire D i + o,le +szystko3 W 'aryCu
,dy ktoE napisze kilka oper, moCe za+sze li*zyF na ro*zne en,a,ement
'onadto s2 tam %on*erts Spirituels(7 i $*ademies des $mateurs(6, ,dzie za
.edn2 sym-oni? dosta.e si? 4 luidor+, a .eEli da.e si? lek*.e, to za (7 lek*.i
zaz+y*za. dosta.e si? 6 luidory(O3 Wresz*ie moCna tam +y szty*1o+aF sonaty
tria, k+artety i o,osiF na nie subskryp*.?3 %annabi*1 i &oes*1i(4 *z?sto
posya.2 s+o.e ut+ory do 'aryCa3
Wendlin, +ie, .ak naleCy z takie. podrCy korzystaF3 %o papa o tym
myEli` /ak s2dz?, .est to i korzystne, i rozs2dne3 ?d? +szak podrCo+a
z *zo+iekiem, ktry zna ten dzisie.szy 'aryC .ak +asn2 kiesze0, bo +iele si?
tam zmienio3 "oszty b?d2 nie+ielkie3 MyEl?, Ce nie +ydam na+et poo+y
te,o, *o +ydabym + inny*1 +arunka*1, bo b?d? pa*i tylko za siebie3
Mama zostanie tuta. D na.pra+dopodobnie. u Wendlin,+3
(7 ,rudnia .edzie do 'aryCa pan Ritter(A D E+ietny, -a,o*ista3 =dyby by
sam, byaby to dla mnie doskonaa okaz.a3 Sam mi zapropono+a, Cebym
z nim po.e*1a3
!boista Ramm to dzielny, u*z*i+y i zaba+ny *zo+iek3 Ma okoo 64M((
lat, +iele .uC podrCo+a i ma + te. materii duCe rozeznanie3 &ute.si muzy*y,
*i na.pier+si i na.lepsi, bardzo mnie lubi2 i +ysoko *eni23 &ytuu.2 mnie
LKerr "apellmeisterN3
Wielka szkoda, Ce nie mam tu Cadne. mszy, bo ktr2E z ni*1 moCna by
+ykonaF i popro+adziF3 WaEnie +ysu*1aem mszy Kolzbauera napisane.
*akiem + naszym ,uE*ie3 =dybym *1oF mia tuta. kopi? Miseri*ordias(;3 $le
.est .ak .est i ni* na to nie poradz?3 M,bym zam+iF +ykonanie kopii, ale
tu koszty s2 tak +ysokie, Ce do*1d z kon*ertu zape+ne by nie +ystar*zy na
zapa*enie kopisty3 Nie s2 tuta. zbyt 1o.niW
Na.lepsze pozdro+ienia dla +szystki*1 przy.a*i i przy.a*iek, a sz*zeM
,lnie dla mode,o 1rabie,o $r*o, dla panny Sallerl, dla pana ullm,era
i dla *zonk+ &o+arzyst+a Strzel*+(93
(55 tysi?*y razy *au.? r?*e papy, serde*zne u*ao+ania dla siostry3 Mam
nadzie.?, Ce sonata podobaa si? papie i siostrze, a takCe ullin,ero+i
i + o,le +szystkim tym, ktrzy .e. su*1ali, tak .ak podobaa si? tutaJ3
$dieu, za+sze posuszny syn
Wol-,an, $made Mozart
<D 696
d l ,rudnia (;;;3 Y
7 D+o.e z *z+or,a bastard+ ksi?*iaR 1rabianka %arolina /osep1a '1ilippine IurM
i 1rabi*z %ari $u,ust Priedri*1 /osep1 I(;A)D(976J3
6 "si2C? "arol &eodor D elektor 'alatynatu3
O "M79O-DpatrzR ;7<((3
(;;;
s Ple*ista /o1ann aptist Wendlin, D patrzR A4<O3
A $nion S*1+eitzer I(;64D(;9;J3 'rzy.e*1a do Mann1eimu, aby +ysta+iF s+o.2
oper?
munde Ido libretta WielandaJ3 'remiera zaplano+ana na n sty*znia (;;9 bya
+ielokrotnie
,L L/ana Im3in3 z po+odu Emier*i kur-irsta Maksymiliana III /ze-a] 65 ,rudnia (;;;J
Z rate*znie odbyta si? dopiero 75 sty*znia (;95 + Mann1eimie3
; z Sonaty -ortepiano+e. %Mdur I"M65)J3
s Mi*1a Kaydn, brat /ze-a Kaydna3
) Yi*este D pi?*ioakto+a opera $ntona S*1+eitzera, +ysta+iona 79 ma.a (;;4 +
Weimarze3
(k %1ristop1 Martin Wieland I(;66D(9(6J, +ybitny poeta niemie*ki3 /e,o przy.azd do
Mann1eimu nasun2 Mozarto+i myEl napisania opery do .e,o libretta3
(( Etienne @au*1ery I(;67D(975J, od (;;O *1oreo,ra- + Mann1eimie3 Do plano+ane.
+splne. podrCy nie doszo, ale +szystki*1 ty*1 muzyk+ Mozart spotka + 'aryCu3
(7 %on*erts Spirituels I"on*erty du*1o+eJ, zainau,uro+ane + roku (;74 z ini*.aty+y
$nn? Dani*ana '1ilidora I(A9(D(;79J, byy pier+szymi + 'aryCu kon*ertami
publi*znymi
z orkiestr2 i *1rem3 !dby+ay si? + tak z+ane. Sali Sz+a.*ar+ + paryski*1
&uileria*13
(6 $*ademies des $mateurs, a +aE*i+ie %on*erts des $mateurs I"on*erty $mator+J,
or,anizo+ane od (;A) z ini*.aty+y Pran*oisM/osep1a =osse*a I(;6OD(97)J, odby+ay
si?
+ Kotel de Soubise Iobe*nie siedziba $r*1iQes Nationales na ro,u rue des Pran*M
our,eois i rue
des $r*1iQesJ3
(O 4 luidor+ V 44 -loren+] 6 luidory V 66 -loreny3
(4 %arlo =iuseppe &oes*1i I(;6(D(;99J, skrzypek, u*ze0 /osep1a Stamitza, *zonek
orkiestry mann1eimskie. od (;473 "ompozytor muzyki baleto+e.3
NS =eor, Wenzel Ritter I(;O9D(959J, od (;AO *zonek orkiestry mann1eimskie., od
(;99
+ erlinie3
(; !--ertorium Miseri*ordias Domini I"M777J3
(9 Krabia @eopold III Perdinand Qon $r*o I(;AOD(967J, +nuk pier+sze,o kan*lerza
Salzbur,a 1rabie,o =eor,a $ntona PeliTa Qon $r*o3 /e,o +y*1o+a+*2 Inau*zy*ielemJ
by
na.bliCszy przy.a*iel Mozarta /osep1 ullin,er D patrzR A5<(;3
Maria $nna Rosalia Walbur,a ISallerlJ /oly D patrzR 4A<6;3
&o+arzyst+o Strzel*+ D patrzR 47<(;3
;O3 D! M$RII $NN# &KE"@I M!Z$R&
W $U=SUR=U
IMann1eim, 6 ,rudnia (;;;J
Ma tres *1ere %ousineW
Zanim za*zn? pisaF, musz? p.EF do klozetki333 !, .uC po +szystkimW $*1W
/Ye mi zno+u lekkoW /akby mi kamie0 spad z ser*a3 No i zno+u mo,?
Yto+aFW "iedy si? *zek +yprCni, Cy*ie zda.e mu si? pi?knie.sze3
3 ybym otrzyma t+. list z 74M,o listopada, ,dybyE + nim bya napisaa,
boli *i? ,o+a i szy.a, i r?*e, a ponie+aC teraz, obe*nie, tym*zasem, + te.
+(Y .uC ni* *i? nie boli, t+. list z 7AM,o listopada dostaem3
lak, tak, mo.a na.milsza kuzyne*zko, tak si? kr?*i ten E+iat D .eden ma
YZek, a dru,i pieni2dze3 $ ty *ze,o si? trzymaszW` 333 Ir2*zkiJ niepra+daC`
"otlarzu, 1op s2 s2W &rzyma. mnie *1opie, ale nie E*iska., trzyma.
@isty
*zo+ieku, le*z nie ,nieF, po*au. mnie ra*ze. +333 zad3 &ak, to pra+da
bo,osa+iony .est ten, *o u+ierzy, *1o*iaC to ten, *o nie u+ierzy p.dzie
do nieba73 'roE*iutko3 Nie tak, .ak pisz?3 $ +idzisz, Ce pisz?, .ak *1*e D3
adnie lub brzydko, prosto lub krzy+o3 Nieda+no, kiedy byem + zym
1umorze, pisaem adnie, prosto, po+aCnie, a teraz, dzisia., ponie+aC .estem
+ dobrym nastro.u, pisz? brzydko, krzy+o i +esoo3
Wszystko teraz zaleCy od *iebie D musisz +ybraF mi?dzy tymi d+iema
moCli+oE*iami, bo poErednie. moCli+oE*i nie ma3
$ +i?* adnie *zy brzydko, prosto *zy krzy+o, po+aCnie *zy +esoo`
&rzy pier+sze *zy teC trzy ostatnie so+a` &+o.e. de*yz.i spodzie+am si?
+ nast?pnym liE*ieW
%o do mnie, to .uC si? zde*ydo+aem D kiedy *zu.? potrzeb?, to id?
a .eEli si? zdarzy, Ce mam roz+olnienie, to bie,n?, kiedy zaE nie mo,?
+ytrzymaF, to +al? + portki3 Nie*1Ce *i? , strzeCe D i stopy, i ,olenie s2
.uC za oknem63
/estem *i +iel*e zobo+i2zany, mo.a dro,a panno kuzyne*zko, za poM
zdro+ienia od panny Preysin,er, ktra t+o.a dro,a panna /ulianaO bya tak
dobra mi przekazaF3 'iszesz, Ce duCo +iem, ale *o za duCo, to za duCo,
a + .ednym liE*ie to .est stano+*zo za duCo, *1o*iaC D przyzna.? D pisz2*
po+oli, moCna duCo napisaF3
%o do sonaty4, to musisz si? .esz*ze uzbroiF + *ierpli+oEF3 =dyby to bya
sonata dla mo.e. kuzyne*zki, da+no .uC bym .2 napisa, a tak, kto +ie, *zy
panna Preysin,er .esz*ze o nie. myEli` &ak *zy ina*ze., .ak tylko b?dzie
moCli+e, to .2 napisz?, napisz? teC list na .e. temat z proEb2, aby mo.a dro,a
kuzyne*zka dokadnie +szystko przekazaa3
$ propos, od mo.e,o +y.azdu z $u,sbur,a .esz*ze ani razu nie zd.2em
portek, *1yba Ce na no* do spania3 %o ty sobie pomyElisz` Ue +*i2C .estem
+ Mann1eimie i do te,o z penymi portkami` $ to +szystko dlate,o, Ce st2d
ni,dzie .esz*ze nie po.e*1aem3 $le myEl?, Ce nieba+em z Mann1eimu +y.ad?3
$le $u,sbur, moCe +*i2C do mnie pisaF i aC do *zasu otrzymania
dokadnie.szy*1 in-orma*.i, listy kiero+aF na Mann1eim3
'an +u., pani *iotka i panna kuzyne*zka przekazu.2 ukony dla mamy
i dla mnie3 'onie+aC od da+na .uC nie mieli listu, s2 peni oba+, *zy aby nie
.esteEmy *1orzy3 'rzed+*zora. mieli +resz*ie sz*z?E*ie i otrzymali nasz lis
z 7AM,o listopada, a dziE, 6M,o ,rudnia, masz przy.emnoEF mi odpo+iedzieF
%zy dotrzymam so+a, *zy zrobi? to, *o *i obie*aem` $ +i?* SYstes
sz*z?Eli+a3 Nie zapomni. teC skompono+aF Mona*1ium dla sonaty, bo S"!
si? obie*ao, trzeba dotrzymaF3 Za+sze bo+iem trzeba byF so+em *zo+ieM
*zymA3 3 Z $[ ia
$ teraz b2d:my po+aCni, musz? *i opo+iedzieF *oE napr?d*e3 Nie .ad e
dzisia. + domu, le*z u nie.akie,o Monsieur Wendlin,a;3 $ trzeba
+iedzieF, Ce on .ada za+sze o +p do 7Me., Ce .est Conaty i Ce ma *rk?` "
*i2,le *1oru.e3 !n ,ra na -le*ie, a .e,o Cona + niedalekie. przyszoE*i b`
z`;;
Snie+aa + operze3 Wyobra: +i?* sobie, Ce o +p do 7Me. +szys*y, naturalnie
Lyy.2tkiem *rki, ktra leCaa + Cku, zasiedliEmy do stou i za*z?liEmy .eEF3
Dla +szystki*1 naszy*1 dobry*1 przy.a*i i przy.a*iek z +ielkimi
Lpami przekaC od nas obo.,a pozdro+ienia3 %o dla rodzi*+, zna.dziesz to
+ierszu (7 na stronie 6Me.93 $ poza tym ni* no+e,o, .eEli nie +spomnieF
o rym, Ce stara kro+a zrobia *akiem mode ,+no3 I to po+iedzia+szy,
adieu $nno Mario S*1losserin, z domu S*1lusselma*1erin)3
Mie. si? dobrze, ko*1a. mnie za+sze i napisz szybko, bo .est bardzo
zimno3 I dotrzyma. so+a, ponie+aC .eEli ,o nie dotrzymasz, to pusz*z? pa+ia3
$dieu mon DieuW %au.? *i? tysi2* razy i pozosta.? bez *ere,ieli Imo.a
dro,a kuzyne*zko, *zy nie byaE przypadkiem + erlinie`J na dobre i na ze
*zasy t+oim pra+dzi+ym i sz*zerym kuzynem3
od W3 $3 Mozarta
!., sranie to pra*a trudu +arta3
Mann1eim
bez szlamu
6 ,rudnia (;;; no*2
IdziE nie ma postuJ
teraz i za+sze
i na +ieki +iek+
$men3
<D 69O
S W ory,inale .est rysunek doni3
7 /est to Mozarto+ska tra+esta*.a ludo+e. rymo+anki "up-ers*1mied I"otlarzJ3
6 NieuCy+any .uC dziE z+rot + niemie*kim dialek*ie z =rne. $ustrii, ktre,o
dokadne,o
sensu nie udao si? do ko0*a +y.aEniF3
O 'anna Preysin,er i panna /uliana to .edna i ta sama osoba3 'atrzR 4A<75, 7A3
%1odzi o Sonat? -ortepiano+2 DMdur I"M6iiJ3
A 'o+yCszy -ra,ment moCe budziF +2tpli+oE*i, ponie+aC zosta zreda,o+any Lna
opakN,
naleCy ,o *zytaF .ak nast?pu.eR LMoCesz +*i2C pisaF do mnie z $u,sbur,a, kieru.2* listy
do
Mann1eimu, aC do *zasu otrzymania no+e,o adresu3 /a i mama przekazu.emy ukony
dla pana
Yla, dla pani *iotki i panny kuzyne*zki3 'onie+aC od da+na .uC nie dostaliEmy od +as
listu,
Nyiisrny peni oba+, Ce .esteE*ie *1orzy3 'rzed+*zora. mieliEmy + ko0*u sz*z?E*ie
otrzymaF t+.
( z 7A listopada, a dziE 6 ,rudnia, mam przy.emnoEF *i odpo+iedzieF3 %zy dotrzymasz
so+a,
NYz, *o obie*aaE` $ +i?* .estem sz*z?Eli+y3 Nie zapomn? teC skompono+aF sonaty dla
ona*tuum, bo skoro si? obie*ao, trzeba so+a dotrzymaF3 Za+sze bo+iem trzeba byF
F+iekiem so+nymN3
; /o1ann aptist Wendlin, D patrzR A4<43
%zytamy tamR L/a i mama przekazu.emy ukony dla pana +u.a, pani *iotki333N3
=ra s+ z+i2zana z naz+iskiem S*1losser IElusarzJ i S*1lusselma*1er Iten, *o robi
eJ3 "o0*+ka ,,MinN ozna*za osoby rodza.u Ce0skie,o, ale +szystko to nie ma +i?ksze,o
ZuJ 'onadto surrealisty*znoMskatalo,i*zny konie* listu .est rymo+any i na+et trudno
marzyF,
y oddaF to + tuma*zeniu3
@isty
;43 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, A ,rudnia (;;;
W dalszym *i2,u nie mo,? ni* napisaFW Za*zynam .uC myEleF, Ce do+*in
.est przydu,i, a .a nie mo,? si? do*zekaF puenty3 Krabia SaQioli .uC trzy razy
rozma+ia z ksi?*iem i za kaCdym razem .edyn2 odpo+iedzi2 byo +zruszenie
ramion orazR LW ko0*u dam odpo+ied:, ale .esz*ze nie .estem zde*ydo+anyN
MyEl?, podobnie .ak moi przy.a*iele, Ce ta po+E*i2,li+oEF .est ra*ze. dobrym
znakiem, bo ,dyby mnie nie *1*ia, po+iedziaby od razu3 'rzy*zyn2 te.
z+oki s2 nie+2tpli+ie D .ak s2dz? D denari, samo un po*o s*ro**one(3 Wiem
zreszt2 na pe+no, Ce ksi2C? mnie lubi3 $le a buon *anto7 musimy +*i2C
*zekaF3 Nie ta.?, Ce *1*iabym, by -ina te. spra+y by pozyty+ny, bo
+ prze*i+nym razie musiabym bardzo Cao+aF, Ce siedziaem tu tak du,o
i +yda+aem pieni2dze3
$le z dru,ie. strony *okol+iek si? zdarzy, nie mo,? narzekaF, bo prze*ieC
ni* si? nie dzie.e bez +oli oCe.3 Dlate,o modl? si? *odzienne3
Dobrze papa od,ad pra+dzi+y po+d przy.a:ni pana %annabi*1a6, ale
.est .esz*ze .edna rze*z, dla ktre. b?dzie mnie potrzebo+a3 %1*e miano+i*ie
+ydaF zbir +szystki*1 s+oi*1 balet+ + opra*o+aniu na -ortepian, a sam nie
.est + stanie te,o zrobiF tak, Ceby +yszo zr?*znie i dao si? at+o za,raF3 Mo.a
pomo* .est mu +i?* niezb?dna przy kontredansie O3 /uC od oEmiu dni .est na
polo+aniu i +r*i +e +torek3 &e,o rodza.u spra+y o*zy+iE*ie sprzy.a.2
przy.a:niom, ale niezaleCnie od te,o nie s2dz?, Ceby %annabi*1 sta si? moim
+ro,iem, *1o*iaC istotnie bardzo si? zmieni3 =dy przyby+a lat i kiedy si?
+idzi, .ak dzie*i rosn2, za*zyna si? myEleF nie*o ina*ze.3 /e,o na.starsza *rka
ma (4 lat43 /est adn2, mi2, roztropn2 i .ak na s+. +iek bardzo do.rza2
dzie+*zyn23 /est po+aCna, nie m+i za +iele, a kiedy si? odez+ie, robi to
z +dzi?kiem i przymilnoE*i23 W*zora. zno+u spra+ia mi +ielk2 radoEF3 Mo.2
sonat? za,raa + sposb ,odny na.+i?ksze,o podzi+u3 $ndante Itrzeba .e ,ra*
bez poEpie*1uJ +ykonaa z +ielkim u*zu*iem3 ardzo .e lubi ,raF3
Dru,ie,o dnia mo.e,o pobytu + Mann1eimie, .uC po napisaniu $lle,ra
Ia pann? %annabi*1 +idziaem +tedy dopiero .eden razJ, mody Danner
zapyta mnie, .akie b?dzie $ndante3 L%1*? .e napisaF z,odnie z *1arakterem
panny RosyN D odpo+iedziaem3 "iedy .e za,raem, bardzo si? podobao3
I +tedy mody Danner opo+iedzia mi *a2 t? 1istori?3 &o pra+da3 Rosa ma
natur? tak2, .ak to $ndante3
Mam nadzie.?, Ce dostaliE*ie .uC t? sonat?3
Rano przyszed list z iM,o ,rudnia3
yem dziE na obiedzie u Wendlin,+ D .uC po raz szsty, a dru,i r
ze S*1+eitzerem ;3 /utro dla odmiany 9 zn+ p.d? do ni*1 na obiad DM j6D
tam re,ularnie3 /uC id? spaF i +szystkim +am Cy*z? dobre. no*y3 IZZZJ
Wol-,an, $made M!ZY
(;;;
<D 6eA
( 'ieni2dze, .esteEmy tro*1? *1ytreN I+os3J3 Mozart napisa s*ro**one D dosl3
LpasoCyt,
aaa*z darmoz.adN, ale Izdaniem +ielu bada*zyJ mia na myEli spilor*ione \V L*1ytry,
*1*i+yN3
7 $ buon *onto I+os3J V L+ kaCdym razieN3
6 *1ristian %annabi*13 Mozart ustosunko+u.e si? tuta. do u+a, @eopolda Ilist z 7O
r topadaJ na temat intereso+ne,o *1arakteru +ielu przy.a:ni3
O /-,*ueil des airs de ballet %1ristiana %annabi*1a ukaza si? u /o1anna Mi*1aela =tza
Mann1eimie, ale +szystkie e,zemplarze te,o +ydania za,in?y i nie +iadomo + ko0*u,
*zy
**z#+iE*ie Wol-,an, opra*o+a -ortepiano+2 +ers.? ty*1 ut+or+3 Nie za*1o+a si?
po ni*1
Zaden Elad podobnie .ak Caden Elad nie za*1o+a si? po -ortepiano+ym opra*o+aniu
+spoM
mniane,o kontredansa3
4 Rosina &1eresia 'etronella %annabi*1, z+ana Ros?, miaa (6 lat Ia nie (4J, na *o
Mozart
pindl u+a,? .uC + posts*riptum do te,o same,o listu3
A %1ristian Pranz Danner I(;4;D(9(6J, syn /o1anna =eor,a Dannera, skrzypka +
orkiestrze
mann1eimskie. od (;;53 Mozart dal mu kilka lek*.i kompozy*.i3
; $nton S*1+eitzer D patrzR ;6<A3
9 Dla odmiany` D !t, Mozarto+ska prze+rotnoEF3
;A3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, l o ,rudnia (;;;
Mon tres *1er 'ereW
Ni*ze,o nie mo,? .uC o*zeki+aF od kur-irsta(3 'rzed+*zora. poszedem
do paa*u na kon*ert i po odpo+ied:3 Zau+aCyem, Ce 1rabia SaQioli7 mnie
unika, ale .a od razu skiero+aem do nie,o s+e kroki3 =dy mnie zoba*zy,
+zruszy ramionami3
D /ak to D pytam D +*i2C nie ma odpo+iedzi`
D 'rosz? +yba*zyF D po+iedzia D ale niestety odpo+ied: .est neM
,aty+na3
D E1 bien, m,by mi to ksi2C? po+iedzieF +*zeEnie.3
nn No tak D odpar 1rabia3 D W*i2C .esz*ze nie po+zi2by resolution,
9 ybym ,o do te,o nie nakoni i nie +y.aEni, Ce .est pan tuta. od da+na
Stylk5 Ya*i pieni2dze na 1otele3
3 Nnn !,romnie mnie to mart+i D dodaem D a to, *o usyszaem +*ale nie
'rzy.emne3 Niemnie. .estem +dzi?*zny panu 1rabiemu Ituta. nie tytuu.e
,o Eks*elen*.oJ, Ce z takim zaan,aCo+aniem broni me. spra+y3 'rosz?,
ze*1*ia pan + moim imieniu podzi?ko+aF ksi?*iu, Ce aska+ie, *1oF
rne+atniS Z ZS
tipn+ie p:no, udzieli mi odpo+iedzi, i zape+ni ,o, Ce ,dyby mnie
YN,azo+a, nie musiaby te,o Cao+aF3
mS /estem te,o pe+ien bardzie., niC pan myEli D rzek 1rabia3
-esolution kur-irsta naty*1miast po+iadomiem Wendlin,a6, ktry D
"a Nie *zo+iek D aC po*zer+ienia ze zoE*iR
@isty
D Musimy znale:F .akieE +y.E*ie D za+oa D bo pan musi tu zostaF
.esz*ze *o na.mnie. d+a miesi2*e, a potem razem po.edziemy do 'aryCa
/utro %annabi*1O +r*i z polo+ania i om+imy t? spra+? sz*ze,o+o3
Zaraz +yszedem z kon*ertu i udaem si? do pani %annabi*13 'o drodze
opo+iedziaem *a2 1istori? podskarbiemu4, ktry teC +yszed z kon*ertu
&o dzielny i przy.azny mi *zo+iek3 &rudno sobie +yobraziF, .ak bardzo by
oburzony, kiedy si? do+iedzia3 =dy tylko przekro*zy pr, domu pani
%annabi*1, za*z2 +oaFR
D !to .esz*ze .eden, ktry na +asne. skrze doE+iad*zy, na *zym
pole,a tak z+ane ele,an*kie trakto+anie *zo+ieka za strony d+oru3
D /ak to D zdzi+ia si? Madame3 D %zyCby niepo+odzenie`
!po+iedziaem im +szystko, a oni zarzu*ili mnie przykadami rozli*zny*1
przypadk+ te,o rodza.u, .akie miay tu mie.s*e3
"iedy Mademoiselle Ros?A, ktra tym*zasem + 6Mim poko.u za.mo+aa
si? praniem, sko0*zya s+o.2 robot?, zapytaaR
D %zy moCemy .uC za*z2F`
ya to bo+iem z+yka pora lek*.i3
D /estem na pani rozkazyW D odpo+iedziaem3
D $le D dodaa D dzisia. musimy popra*o+aF po+aCnie3
D Susznie D odparem D bo niedu,o .uC b?dzie nam to dane3
D %o` /ak`
'obie,a do matki, od ktre. si? +szystkie,o do+iedziaa3
D %zy to pe+ne` Nie mo,? u+ierzyFW`
D Niestety, to pe+neW D odpo+iedziaem3
Usiada do pianina i z bardzo po+aCn2 min2 za,raa Sonat?;3
D 'rosz? posu*1aF333 Napra+d? nie mo,? si? po+strzymaF od ez3
W ko0*u +szys*y D matka, *rka i pan podskarbi D su*1a.2* .ak Ros?
,ra sonat?, ktra staa si? i*1 ulubion2 kompozy*.2, za*z?li pakaF3
D No tak D odez+a si? podskarbi D kiedy pan "apellmeister Iina*ze.
mnie tu nie nazy+a.2J +y.edzie, to nam +szystkim pozostanie tylko pakaF3
Musz? po+iedzieF, Ce mam tuta. dobry*1 przy.a*i, a pra+dzi+y*1
przy.a*i pozna.e si? +aEnie + taki*1 okoli*znoE*ia*13 Nie s2 to przy.a*iele
+ so+a*1, ale + *zyna*13
$le nie*1 papa posu*1a, .ak byo dale.3 Naza.utrz, .ak z+ykle, poszedem
na obiad do Wendlin,a, ktry z+r*i si? do mnie + te so+aR LNasz Kindus
Ito Kolender, m. przy.a*iel i +ielbi*iel, mioEnik +szelaki*1 naukJ zapa5(
panu 755 -loren+ za skompono+anie trze*1 at+y*1 i krtki*1 kon*ert+
oraz kilku k+artet+ na -let)3 Dzi?ki %annabi*1o+i b?dzie pan mia na.rnnieJ
d+*1 u*zni+, ktrzy dobrze zapa*23 MoCe pan teC kompono+aF duety n
skrzyp*e i -ortepian, potem .e +yszty*1o+aF i rozpisaF subskryp*.?3 u
M M 3 3 ZMD,r e-!n
st3
*odziennie + poudnie i +ie*zorem b?dzie pan mia zape+niony
*odziennie + puluuin* i +i*iM$ul*m pMpi*3pY3NM p*us dddd\3d Y3,YM33D M
a mieszkanie u rad*y d+oru(53 &o +szystko nie b?dzie ni* koszto+ao3
do pana matki, to na te d+a miesi2*e zna.dziemy .e. .akiE may, niedro,
(;;;
koi &ym*zasem b?dzie pan mia *zas na kompono+anie3 'otem pa0ska
Yatka +r*i do Salzbur,a, a my po.edziemy do 'aryCaN3
Mnie si? ten pro.ekt podoba i teraz +szystko zaleCy od papy, od .e,o
podQ te. .ednak .estem pe+ien i myEl?, Ce ,dyby trzeba byo + t? podrC
Z ; teraz si? udaF, to bym po.e*1a nie *zeka.2* na+et na odpo+ied:, bo
nrze*ieC od o.*a, ktry by za+sze bardzo rozs2dny i interes s+y*1 dzie*i
sta+ia na pier+szym mie.s*u, nie m,bym si? spodzie+aF odpo+iedzi
odmo+ne.3
'an Wendlin,, ktry przesya papie pozdro+ienia, .est bliskim przy.a*ieM
lem pana =rimma((, nasze,o serde*zne,o przy.a*iela3 W *zasie s+e,o
pobytu tuta. +iele mu o mnie opo+iada Ibyo to +tedy, .ak +ra*a od nas
z Salzbur,aJ3 Napisz? do nie,o, ,dy dostan? od taty odpo+ied:, bo .ak si?
do+iadu.? od pe+ne,o ob*okra.o+*a, z ktrym .adem obiad, =rimm .est .uC
+ 'aryCu3 'rosz? teC pap?, Ceby o ile to moCli+e poprosi pana Mesmera(7
3 z Wiednia lub ko,oE inne,o o list pole*a.2*y do krlo+e. Pran*.i3 Nie
+y.edziemy st2d przed AMm mar*a3 $le o ten list prosz? tylko + przypadku,
,dyby to si? nie okazao zbyt trudne3 W prze*i+nym razie nie ma to
zna*zenia, *1o*iaC dobrze byoby mieF taki list3 &o .edna z rad, .aki*1
udzieli mi pan Wendlin,3
DomyElam si?, Ce moCe to si? +ydaF nie*o dzi+ne dla papy Cy.2*e,o
+ mieE*ie, + ktrym zaz+y*za. ma si? ,upi*1 +ro,+ oraz saby*1
i prosta*ki*1 przy.a*i, za+sze skory*1 do te,o, by *1o+aF s+. o,on pod
siebie, przy.a*i, ktrzy z dnia na dzie0 zmienia.2 zdanie + oba+ie przed
utrat2 n?dzne,o salzburskie,o *1leba3 &o teC .est po+d, dla ktre,o *z?sto
pisaem przerCne in-antylizmy i ,upie do+*ipy, a mao rze*zy po+aCny*13
%zekaem na e-ekt, bo *1*iaem osz*z?dziF trosk papie, a takCe moim
przy.a*ioom, ktry*1 zupenie niesusznie obar*za papa odpo+iedzialnoE*i2
za to, Ce .akoby za ple*ami dziaa.2 prze*i+ko mnie, *o z *a2 pe+noE*i2 nie
.est pra+d23
/a dobrze +iem, kto tu .est +inien(63 @isty od papy zmusiy mnie do
opo+iedzenia *ae. te. 1istorii3 $ teraz prosz?, Ceby si? papa nie mart+i, bo
taka .est +idaF +ola oCa3 Warto pami?taF t? +ielk2 pra+d?, Ce nie za+sze
moCna zrobiF to, *o by si? *1*iao3 %z?sto myElimy, Ce ta rze*z .est dobra,
a ta dru,a za i niekorzystna, ale po pe+nym *zasie okazu.e si?, Ce .est
Y'enie od+rotnie3
Musz? .uC p.EF spaF3 'rzez te d+a miesi2*e duCo b?d? mia do
kompono+aniaR 6 kon*erty, 7 k+artety, O lub A duet+ na -ortepian(O,
NYysi? ponadto o no+e. duCe. mszy(4, ktr2 zamierzam przedsta+iF ksi?*iu3
$dieu3 'rosz? o szybk2 odpo+ied: na +szystkie pytania3 %au.? r?*e papie
(55 tysi?*y razy3 Serde*znie *au.? teC siostr?3
'osuszny syn
Wol-,an, $made Mozart
@isty
'od*zas mo.e,o pobytu + Mann1eimie barona Dumitza(A nie byo3
$by *a2 rze*z przyspieszyF, na.bliCsz2 po*zt2 +yEl? list do ksi?*ia
Zeila(;3 Rad bybym, ,dyby takCe papa ze*1*ia ze s+e. strony napisaF do
nie,o3 "rtko, ale stano+*zo, byle nie nazbyt uniCenie, bo *ze,oE takie,o
nie m,bym znieEF3 /edno .est pe+ne, Ce .eEli tylko ze*1*e, zrobi to
z *a2 pe+noE*i2, ponie+aC moCe to zrobiF3 W Mona*1ium +szys*y mi
to m+ili3
<D 699
S "si2C? "arol &eodor D elektor 'alatynatu3
7 Krabia @ouis $urel SaQioli D patrzR A(<O3
6 /onami aptist Wendlin, D patrzR A4<O3
O %1ristian %annabi*1] .e,o Cona D Marie Elisabet1 Iz domu de la MotteJ D patrzR
A(<63
4 =ott-ried =oes, (;;OD(;)9 podskarbi ksi2C?*y3 Mozart spotka ,o p:nie. + Wiedniu
I+ (;)5 rokuJ3
A %rka %1ristiana %annabi*1a D Rosina &1eresia 'etronella, z+ana Ros? D patrzR
A6<73
; Sonata -ortepiano+a %Mdur I"M65)J3
9 Do nieda+na ta.emni*za postaF + Mozarto+skie. bio,ra-ii3 W s+y*1 lista*1 Mozart
pisze LDe.eanN lub De*1ampsN3 !statnio udao si? ustaliF IPrank @eXuin Mozarts L333
rarer
MannN, +R \Mitteilun,en der Intemationalen Sti-tun, Mozarteume, Qol3 7), ()9(J, Ce
nie .est
to Caden Kindus ani Kolender, ani Willem Qan ritten De.on, I.ak podano + niemie*kie.
edy*.i list+ Mozarta pod red3 aueraMDeuts*1aJ, ale Perdinand De.ean, urodzony +
onn
+ (;6(, lekarz +o.sko+y + Mlinster, potem I.ako *zonek "ompanii Kolenderskie. +
India*1
Ws*1odni*1 D st2d przydomki Kindus i KolenderJ lekarz na rCny*1 statka*13 W lata*1
(;A7DA; *1irur, + ata+ii IdziE DCakartaJ, ,dzie oCeni si? z $nn2 Mari2 'a*k3 !d
(;A9
+ $msterdamie, potem + @eydzie, ,dzie + (;;6 otrzyma tytu doktora -ilozo-ii, sztuk
+yz+olony*1 i medy*yny3 'o Emier*i Cony duCo podrCo+a po Europie3 W (;;;D ;Y
przeby+a + Mann1eimie, ,dzie pozna Mozarta3 !d (;95 mieszka + Wiedniu IMozart
pozosta+a z nim + kontak*ieJ, ,dzie zmar + (;);3 Meloman i muzyk amator ,ra.2*y
na
-le*ie3
) Dla De.eana Mozarta skompono+aR 7 k+artety -leto+e I"M794, "M794aJ oraz D byF
moCe D za*1o+any + +ers.i nieory,inalne. k+artet -leto+y "M794Mb, 7 kon*erty
-leto+e
I"M6I6, "M6IOJ, pra+dopodobnie r+nieC $ndante %Mdur I"M6I4J .ako +ymienne z
po+oln2
*z?E*i2 "on*ertu =Mdur I"M6I6J D $da,io ma non troppo D ktra dla te,o muzyka
amatora bya
zape+ne zbyt trudna3
(5 Rad*a d+oru Serrarius3
(( aron Priedri*1 Mel*1ior Qon =rimm I(;76D(95;J, paryski protektor Mozart+3
Z+i2zany z kr?,iem en*yklopedyst+, redaktor periodyku L%orrespondan*e @itteraire,
'1ilo
p1iXue et %ritiXueN, + ktrym + (;A6 roku zamieE*i entuz.asty*zny artyku o Moza
przeby+a.2*y*1 + tym *zasie + 'aryCu3 /edna z bardzie. znany*1 i zna*z2*y*1 '5Y
-ran*uskie,o !E+ie*enia3 !statnie lata Cy*ia sp?dzi + 'etersbur,u, ,dzie zmar +
+ieku 5O
(7 /osep1 %onrad Mesmer I(;64D(95OJ, dyrektor szkoy + Wiedniu, kre+ny sa+ne,
u*zone,o Pranza $ntona Mesmera3 Nau*zy*iel kali,ra-ii Marii $ntonii, p:nie.szeJ W5
Pran*.i D Marii $ntoniny3 3 Y
(6 Mozart mia na myEli =eor,a /osep1a Ho,lera, ale ni* nie +skazu.e na to, z?by Q
dziaa na szkod? Mozarta3
(O %ykl szeE*iu sonat na skrzyp*e i -ortepian I"M65(M65AJ3
(;;;
is Do plano+ane. +ielkie. mszy Mozart skompono+a tylko "yrie EsMdur I"M677J3
N aron &1addaus Qon Dumitz I(;4AD(95;J, o-i*er na d+orze kur-irsta "arola
&eodora,
od i;95 D szambelan3 W (;;4 Mozart skompono+a dla nie,o Sonat? -ortepiano+2 DM
dur
l niirnitzMSonateN, "M79OJ, za ktr2 baron mu nie zapa*i3
N Krabia Perdinand %1ristop1 Waldbur,MZei, biskup %1iemsee D patrzR 47<(73 Mozart
+*i2C Cy+i nadzie.?, Ce dzi?ki .e,o +sta+ienni*t+u dostanie + Mann1eimie posad?,
mimo iC
doty*1*zaso+e starania nie day rezultatu3
;;3 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ I SI!S&R#
W S$@ZUR=U
Mann1eim, (O ,rudnia (;;;
Mo,? napisaF tylko par? s+3 ! OMe. +r*iem do domu, daem
lek*.? Mademoisellel i .uC .est +p do AMe. D ostatni moment, Ceby
listzakleiF73 I333J
Wendlin,o+i za,raem na -ortepianie mo.e %on*enone63 LNa 'aryC D
po+iedzia D .est bardzo dobre, a ,dyby .e usysza baron a,,eO, nie
posiadaby si? ze sz*z?E*iaN3 $dieu3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
I333J
<D 6)5
S &1erese 'ierron I*rka Mme SerrariusM'ierron z .e. pier+sze,o maCe0st+a z loka.em
d+oru Kerr 'ierronemJ, dla ktre. Mozart skomponu.e Sonat? %Mdur na skrzyp*e i
-ortepian
I"M7)AJ, +ydan2 przez $rtari? + Wiedniu + (;9( Irazem z pi?*ioma innymi sonatami
DZ
YZ6;AM695 D zadedyko+nymi /osep1ie $uern1ammerJ3
7 'o*zta od*1odzia o AMe.3
%on*enone %Mdur na d+o.e skrzypie* i orkiestr? I"MI)5J3
O aron "ari Emst Qon a,,e a- oo I(;77D(;)(J, od (;45 + 'aryCu, ,dzie + s+oim
omu or,anizo+a kon*erty i spotkania muzy*zne3
;93 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, (9 ,rudnia (;;;
kr*iutko3 !r,any(, ktre dziE prbo+aem + koE*iele lutera0skim, s2
M 75 dobre, tak + piano, .ak i + posz*ze,lny*1 re.estra*13 =ra r+nieC
r DZ /ak u*ze0 *zarnoksi?Cnika3 I333J 'oszedem do nie,o na ,r?, bo
@isty
bardzie. ,o lubi? o,l2daF, niC su*1aF3 Mo.e. ,rze przysu*1i+ao si? +iele
osb, + tym kilku muzyk+R Kolzbauer, %annabi*1, &oes*1i6 et*3
Wkrt*e sko0*z? pisaF Xuartetto dla Kolendra z IndiiO, ktry .est
pra+dzi+ym -ilantropem3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
!statnio u Wendlin,a z po+odu niedyspozy*.i S*1+eitzera dyry,o+aem
.e,o oper2 z kilkoma skrzyp*ami43
<D 6)6
( !r,any + da+nym koE*iele >+3 &r.*y Izburzonym + ()O6J, zbudo+ane przez bra*i
Stumm zu Salzba*13
7 =eor, /osep1 Ho,ler3
6 I,naz /akob Kolzbauer, %1ristian %annabi*1, %arlo =iuseppe &oes*1i3
O %1odzi o "+artet DMd+ na -let, skrzyp*e, alt+k? i +iolon*zel? I"M794J dla
Perdinanda
De.eana D LKolendra z IndiiN D patrzR ;A<93 $uto,ra- te,o ut+oru Iz dat2R 74 ,rudnia
(;;;J
prze*1o+y+any .est + ibliote*e /a,iello0skie. + "rako+ie3
4 !pera $ntona S*1+eitzera Rosemunde do libretta Wielanda zostanie +ysta+iona +
MannM
1eimie dopiero 75 sty*znia (;95 roku3
;)3 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, 75 ,rudnia (;;;
"o*1anemu papie D sz*z?Eli+e,o No+e,o Roku oraz te,o, by .e,o
zdro+ie, tak bardzo nam +szystkim dro,ie, kaCde,o dnia si? popra+iao ku
poCytko+i i radoE*i .e,o maConki, .e,o dzie*i i pra+dzi+y*1 przy.a*i, a ku
strapieniu i na zoEF .e,o +ro,+3 I333J $le do+iadu.? si?, Ce .est papa
+ dobre. -ormie3 o,u dzi?ki my r+nieC .esteEmy zdro+i, nie moCe byF
zreszt2 ina*ze., przyna.mnie. + moim przypadku, ponie+aC duCo si? ruszam3
'isz? ten list o nMe. +ie*zorem, bo +*zeEnie. nie mam *zasu3 Nie
moCemy +sta+aF przed 9M2, bo + naszym, poko.u Ina parterzeJ robi si?
+idno dopiero o +p do )Me.3 'otem szybko si? ubieram i od loMe. do i7MeJ
lub do +p do iMe. komponu.?3 Nast?pnie id? do Wendlin,a, ,dzie zno+u
tro*1? pisz? Ido +p do 7Me.J, po *zym siadamy do stou3 $ni si? obe.rz?,
a .uC .est 6Ma i musz? iEF do oberCy Mainzer Ko- do 1olenderskie,o o-i*era ,
ktre,o u*z? stylu ,alant i basso *ontinuo3 ! ile si? nie myl?, to za (7 leY
dostan? O dukaty73 ! OMe. +ra*am do domu na lek*.? z Mademoiselle ,
ni,dy nie za*zynamy przed +p do 4Me., musimy bo+iem *zekaF, aC zap
E+ie*e3 ! AMe. lek*.a z Mademoiselle Ros?O u %annabi*1+, u ktory
zosta.? potem na kola*.i3 ':nie. .esz*ze dyskutu.emy, a *zasami ,ramy
.ednak +ol? +zi2F .ak2E ksi2Ck? i *zytaF, tak .ak to robiem + Salzbur,u3
(;;;
!statni list papy spra+i mi przy.emnoEF, *1o*iaC .eden punkt tro*1?
mnie zasmu*i3 'yta si? papa, *zy aby nie zapomniaem o obo+i2zku
spo+iedzi3 Nie mam ni* prze*i+ko te,o rodza.u pytaniom, .ednakCe poz+ol?
sobie na proEb?R nie*1 papa nie myEli o mnie tak :leW @ubi? si? ba+iF, ale D
i te,o moCna byF pe+nym D potra-i? teC byF po+aCny3 !d mo.e,o +y.azdu
z Salzbur,a Ia przedtem takCe + Salzbur,uJ nieraz spotykaem osoby o (5,
75, a na+et 65 lat starsze, ktry*1 .?zyk i za*1o+anie budziy +e mnie +styd
i odraz?3 &ak +i?* z na.+i?kszym sza*unkiem prosz?, by papa mia o mnie
nie*o lepsze zdanie3
'ra,n? przekazaF pozdro+ienia +raz z Cy*zeniami no+oro*znymi dla
mo.e,o na.lepsze,o przy.a*iela pana ullin,era3 /edno*zeEnie pozdra+iam
+szystki*1 moi*1 przy.a*i i +szystkie przy.a*iki, + tym nb3 !.*a
DominikaA3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D 6)O
( Kolenderski o-i*er to =uillaume DuQal de @a 'ottrie Iurodzony + @ozannie + (;4(J,
meloman i muzyk amator, ktry mieszka ++*zas + oberCy Mainzer Ko-3
7 O dukaty V (9 -loren+3
6 &1erese 'ierron3
O Rosina &1eresia 'etronella %annabi*13
4 %1odzi o ,r? + karty3 Mozart su,eru.e o.*u, Ce karty ,o nie interesu.2, *o
niekonie*znie
byo pra+d23 ya to ulubiona rozry+ka Mozart+3
A "a.etan Rupert Ka,enauer I(;OADi9nJ, *z+arty syn /o1anna @orenza Ka,enauera3
W (;A9 zosta benedyktynem Iprzy.mu.2* imi? zakonne Domini*usJ3 Na .e,o prymi*.?
+ (;A)
roku Mozart skompono+a Msz? %Mdur D ,/Jomini*tisMMesseN I"MAAJ3
9p3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, 7; ,rudnia (;;;
Mon tres *1er 'ereW
IZZZJ Z 1olenderskim o-i*erem panem de @a 'ottrie(, ktry .est moim
N=zniem, byem + koE*iele re-ormo+anym7, ,dzie przez ptore. ,odziny
7 na.+i?ksz2 przy.emnoE*i2 ,raem na or,ana*13 Wkrt*e p.dziemy D
Yannabi*1o+ie, Wendlin,o+ie, Serrariuso+ie i Mozarto+ie D do koE*ioa
ira0skie,o6, ,dzie r+nieC zamierzam spra+iF sobie podobn2 przy.emnoEF3
o+aem .uC ty*1 or,an+ + *zasie inau,ura*.i, o *zym .uC ta*ie pisaem3
e +tedy nie+iele ,raem, tylko piano, preludium i -u,?3
kznaem ostatnio WielandaO D on mnie .esz*ze nie zna i + o,le
k mnie nie sysza3 =dy m+i, .est .akby skr?po+any, ma dzie*inny
( Nrzydki z+y*za. natr?tne,o przy,l2dania si? ludziom przez okulary3
@isty
/est + tym bez*zelnoEF m?drka i ,upia pretens.onalnoEF3 Nie +iem
*zy + Weimarze za*1o+u.e si? podobnie, ale nie dzi+i? si?, Ce tuta.
si? tak za*1o+u.e, bo ludzie traktu.2 ,o, .akby dopiero *o zst2pi z nieba3
W .e,o obe*noE*i s2 zaCeno+ani, nikt si? nie odzy+a, +szys*y mil*z2
Z naboCe0st+em przysu*1u.2 si? kaCdemu .e,o so+u, szkoda tylko
Ce tak du,o trzeba na nie *zekaF3 Ma on +ad? +ymo+y i po kaCdy*1
szeE*iu so+a*1 musi si? zatrzymaF3 $le poza tym D .ak +szys*y +iedz2
D to t?,a ,o+a3 &+arz ma okropnie brzydk2, pen2 Elad+ po ospie
i du,i nos3 /est nie*o +yCszy od papy3
W 755 -loren+ Kolendra4 nie musi papa +2tpiF3
/uC ko0*z?, bo *1*iabym .esz*ze tro*1? pokompono+aF3 I333J
%o do po+rotu mamy, to na.proE*ie. b?dzie, .eEli + okresie +ielkie,o
postu zabierze si? razem z kup*ami3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D 6)9
( =uillaume DuQal de @a 'ottrie D patrzR ;)<(3
7 Niemie*ki koE*i re-ormo+any odbudo+any + (;(;, zburzony + (;)4, potem
zno+u
odbudo+any + (955 roku3 !be*nie "onkordienkir*1e3
6 "oE*i >+3 &r.*y3
O %1ristop1 Martin Wieland I(;66D(9(6J, +ybitny poeta niemie*ki okresu !E+ie*enia,
dramatur, i tuma*z3
4 Konorarium za kon*erty -leto+e dla De.eana, o *zym Mozart +spomina + liE*ie z (5
,rudnia (;;;3
9i3 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, 6 sty*znia i;;9
I333J MoCe*ie sobie +yobraziF, .ak bardzo zmart+ia mnie +iadomoEF
o Emier*i elektora ba+arskie,o(3 ardzo bym *1*ia, Ceby kur-irst7 dosta
*a2 a+ari? i osiad na d+orze + Mona*1ium3 MyEl?, Ce r+nieC papie by
si? to podobao3
DziE o i7Me., + obe*noE*i *ae,o d+oru, "arol &eodor zosta o,oszony
elektorem a+arii3 Krabia Daun6 D +ielki koniuszy d+oru, naty*1miast
po Emier*i elektora D + imieniu kur-irsta D przy.2 1od i +ysa id
miasto dra,on+ z tr2bkami i b?bnami, ktrzy +oaliR LNie*1 Cy.e kurtir
"arol &eodorWN3 /ak +szystko dobrze p.dzie, *ze,o teC sobie zyYS
1rabia Daun otrzyma pi?kny prezent3 /e,o adiutant Inaz+iskiem @ilieii9N N
ktre,o tu przysa z +iadomoE*i2 o z,onie kur-irsta, .uC dosta od ksi`
6555 -loren+3 I333J
(;;;D(;;9
<D O55
( Maksymilian III /ze- D ksi2C? elektor ba+arski, zmar 65 ,rudnia (;;;3
7 "arol &eodor, od (;O7 elektor 'alatynatu, zosta elektorem a+arii, nast?p*2 MakM
omiliana III /ze-a, ktry zmar bezpotomnie3 a+aria i 'alatynat, rozdzielone od
*ztere*1
ile*i Ins mo*y za+arte,o + (67) traktatu + 'a+iiJ, + rezulta*ie +yboru "arola &eodora
zostay pono+nie po2*zone + .edno pa0st+o3
6 Krabia "arol Wil1elm Stanislaus Qon Daun D "a+aler !rderu >+i?te,o /erze,o,
rneral bry,ady i komendant Iina*ze. m+i2*R administrator +o.sko+yJ miasta
Mona*1ium3
O aron %1ristop1 Qon @ilienau D kapitan pie*1oty, adiutant ,eneraa 1rabie,o Qon
nauna od (;A9 szambelan na d+orze elektora ba+arskie,o3
973 '!S&S%RI'&UM 7M,ie D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, (5 sty*znia (;;9
I333J Wiem na pe+no, Ce + Wiedniu, + ur,t1eater, *esarz zamierza
st+orzyF oper? niemie*k2( i szuka usilnie mode,o kapelmistrza, ktry by
zna niemie*ki, mia talent i potra-i zor,anizo+aF *oE *akiem no+e,o3 S+e.
szansy prbu.e .uC enda7 z =oty, a S*1+eitzer6 .est +r?*z przekonany, Ce
+y,ra t? parti?3 yaby to nieza rze*z dla mnie, naturalnie .eEliby dobrze
zapa*ili3 /eEli mi *esarz da (555 -loren+, to napisz? dla nie,o niemie*k2
oper?, na+et ,dyby nie zatrzyma mnie na stae, bo .est mi to *akiem
obo.?tne3
'rosz?, Ceby papa napisa do +szystki*1 przy.a*i + Wiedniu, Ce .estem
+ stanie przynieEF zasz*zyt *esarzo+i3 $ ,dyby mimo to nie ze*1*ia mnie
zaan,aCo+aF, to nie*1 przyna.mnie. da mi szans? udo+odnienia moi*1
umie.?tnoE*i .ako t+r*y opero+e,o3 /est mi zupenie +szystko .edno, *o
potem zrobi3
$dieu3 'rosz?, by papa nie z+leka i napisa naty*1miast, aby mnie nikt
nie ubie,3
&ysi2* razy *au.? r?*e papy3 Serde*zne u*ao+ania dla mo.e. siostry
+asz
Wol-,an, Mozart
<D
O57
Ina *yiaY *esarza /ze-a II + ur,t1eater + Wiedniu po+staa narodo+a opera
niemie*ka3
,ura*.a odbya si? + lutym (;;9 i do momentu zamkni?*ia opery + mar*u (;96 roku,
Y rno tam kilkadziesi2t oper niemie*ki*13 Nadzie.e Mozarta na zaan,aCo+anie
okazay si?
Yestety MM pjonne3
Yeor, $nton I+laE*3 /iri $ntoninJ enda I(;77D(;)4J, kompozytor i skrzypek
niemie*ki
@isty
po*1odzenia *zeskie,o, ze sa+ne. rodziny muzyk+3 W lata*1 (;45D;9 na d+orze
ksi2C?*ym
+ =o*ie3 &+r*a muzyki s*eni*zne. Isin,spiele, opery, melodramatyJ i instrumentalne.
Isym-oni
kon*erty kla+esyno+e, sonatyJ3
6 $nton S*1+eitzer D patrzR ;6<A3
963 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, (; sty*znia (;;9
W Erod? po.ad? na kilka dni do ksi?Cne. !ra0skie. + "ir*11eimbolanden3
&yle mi o nie. naopo+iadano dobre,o, Ce si? zde*ydo+aem3 /edne,o
z moi*1 przy.a*i D 1olenderskie,o o-i*era7 D strasznie zru,aa, Ce mnie
ze sob2 nie zabra, kiedy do nie. po.e*1a z Cy*zeniami no+oro*znymi3
Zarobi? przyna.mnie. 9 luidor+3 'onie+aC .est znan2 mioEni*zk2 Epie+u,
kazaem +ykonaF dla nie. kopie *ztere*1 arii63 Zabior? teC ze sob2 .edn2
sym-oni?, bo .ak si? do+iedziaem, ma tam ma2 uro*z2 orkiestr?, ktra
*odziennie da.e kon*erty3
Zrobienie kopii nie+iele mnie b?dzie koszto+ao D za.mie si? tym nie.aki
pan WeberO, ktry po.edzie ze mn23 Nie +iem, *zy .uC pisaem papie o .e,o
*r*e4 D ma pi?kny, *zysty ,os i bardzo dobrze Epie+a3 Mo,aby byF
primadonn2 + kaCdym teatrze z tym .ednak, Ce tro*1? .e. brak s*eni*zne.
a*tion3 Ma dopiero (A lat3 /e. o.*ie* D u*z*i+y Niemie* D dobrze +y*1o+u.e
s+e dzie*i3 Ma i*1 szeE*ioroR 4 *rek i synaA3 'rzez (O lat musia si?
zado+alaF pens.2 755 -loren+, teraz zarabia O55 -loren+, ponie+aC dobrze
+ypenia s+e obo+i2zki, a ponadto da ksi?*iu znakomit2 Epie+a*zk? D
dopra+dy przepi?knie +ykonu.e karkoomn2 +r?*z ari?, ktr2 skompono+aM
em dla de $mi*is;3 ZaEpie+a .2 + "ir*11eimbolanden3
Sama si? u*zy i sama sobie akompaniu.e3 =ra nie:le + stylu ,alant3
W Mann1eimie +szys*y .2 bardzo lubi2, +ysoko *eni .2 ksi2C?, ale .e. ni* nie
pa*i3 'ro+adzi si? bardzo dobrze i ma +iele +dzi?ku, moCe +i?* *1odziF do
ksi?*ia na d+r, kiedy tylko ze*1*e3
Wie papa, *ze,o mi trzeba` %1*iabym, aby mi papa przysa mo.e d+ie
sonaty na *ztery r?*e oraz Waria*.e Pis*1era9, o*zy+iE*ie po ka+ae"
i + miar? moCli+oE*i3 ?d2 mi potrzebne + 'aryCu3 MyEl?, Ce na.p:nie.
+y.edziemy st2d i4M,o lute,o, bo nie ma tu teraz opery)3
$ teraz o *zymE innym3 W ubie,2 Erod?(5 + domu rad*y byo +ielkie
przy.?*ie, na ktre zostaliEmy zaproszeni3 Zebrao si? z i4 os S
Mademoisellen miaa za,raF m. kon*ert, ktre,o .2 nau*zyem(73 k l( 3
przyszed pan rad*a + to+arzyst+ie pana Ho,leraN, ktry bardzo *
mnie poznaF3 I333J M+i2, Ce si? ostatnio bardzo zmieni, ale nie *ieszy si? J
takim uznaniem .ak da+nie.3 "iedyE trakto+ano ,o .ak idola3 I333J 'o oule
(;;9
+yniesiono od Ho,lera d+a -ortepiany i +niesiono .e do salonu3 $ Ho,ler
przynis nuty s+oi*1 nudny*1 sonat(O, ktre musiaem za,raF D on mi
akompanio+a na dru,im -ortepianie3 Na spe*.aln2 proEb? Ho,lera musiaem
teC przynieEF +asne sonaty3 Nb3 przed obiadem Ho,ler zn?*a si? a prima
+ista nad moim kon*ertem Idla 1rabiny @utzo+J3 %z?EF pier+sz2 ,ra
erestissimo, nast?pn2 I$ndanteJ ,ra alle,ro, a rondeau ,ra napra+d? ,<
+estissimo3 'arti? le+e. r?ki ,ra ina*ze., niC byo napisane, *z?sto zmienia Y
1armoni? i melodi?3 Zreszt2 + takim tempie nie moCna ,raF ina*ze., bo ani Y
o*zy nie zdoa.2 prze*zytaF, ani r?*e nie nad2C23 /aki st2d +niosek` $no taki Z
m przyna.mnie. dla mnie D Ce takie ,ranie i sranie to .edno3 J
&rudno sobie +yobraziF, .ak bardzo byo to nieznoEne, a .a nie mo,em
mu po+iedzieF, Ce ,ra o +iele za szybko3 aat+ie. .est bo+iem ,raF szybko
niC +olno3 W szybkim tempie moCna przesko*zyF nuty i na+et nikt te,o nie
zau+aCy ani nie usyszy3 $le *zy to .est pi?kne`
Na *zym pole,a umie.?tnoEF ,rania a prima Qistap $no na tym, by ,raF
.ak naleCy, +e +aE*i+ym tempie, a +szystkie nuty i ornamenta*.e +ykony+aF
z +aE*i+2 ekspres.2 i smakiem3 'o prostu tak, .ak .est napisane i tak, aby
su*1a*z pomyEla, Ce ten, *o ,ra i ten, *o skompono+a, to .eden i ten sam
*zo+iek, Ce to .edna i ta sama osoba3
'al*o+anie teC ma Caosne3 "*iuk le+e. r?ki D .ak u niebosz*zyka
$di,asserals3 Wszystkie zst?pu.2*e pasaCe pra+e. r?ki ,ra d+oma pal*ami
D k*iukiem i +skazu.2*ym3 !pisz? to .esz*ze przy inne. okaz.i, bo mnie
zaprosi na kon*ert D .estem u nie,o + aska*13
$ddio3 (555 razy *au.? r?*e papy3 Serde*zne u*ao+ania dla siostry3
'ozdro+ienia dla +szystki*1 salzburski*1 przy.a*i, a z+asz*za dla pana
ullin,era i dla panny Sallerl3
Wol-,an, $made Mozart
<D
O54
d ya to Eroda 7( sty*znia, ale Mozart +y.e*1a + pi2tek 76M,o3 "si?Cna !ra0ska D
dolina Qon NassauMWeibur, I(;O6D(;9;J, siostra Wil1elma H !ra0skie,o, Cona %arla
NNnstiana Qon NassauMWeibur,a3 Mozart pozna .2 + Kadze +e +rzeEniu (;A4, + *zasie
,LeJ 'kdrCy do 'aryCa3 Zadedyko+a .e. ++*zas A sonat na skrzyp*e i -ortepian z
opusu O
YM7AM6 rJ3
'erdinand =uillaume DuQal de @a 'ottrie D patrzR ;)<(3
Nie +iadomo o ktre arie ani o ktr2 sym-oni? *1odzi3
p Pranz 'ridolin Weber I(;66D(;;)J3 'o studia*1 pra+ni*zy*1 na uni+ersyte*ie +e
Ib YYlS,u NCNNW si? I+ (;4AJ z Mari2 %a*ili2 Stamm z Mann1eimu3 W (;A6 zosta
Epie+akiem
Mn Ss rem i kopist2 + teatrze d+orskim + Mann1eimie, + (;;9 przenis si? z rodzin2
do
Yy3aum( a + Y;) D do Wiednia3 !.*ie* $lo.zy i "onstan*.i, starszy brat Pranza $ntona
ra nn o.*a kompozytora "arola Marii Webera3 ,
@isty
s $lo.za I+laE*3 Maria $loisia @ouise $ntoniaJ Weber Iur3 ok3 (;A5 + Ueli, zmarla
9 *zer+*a (96) + Salzbur,uJ D pier+sza +ielka mioEF Mozarta3 Dru,a *rka
Pridolina Webera
i Marii %a*ilii Stamm3 Zdolna Epie+a*zka, od (;;) primadonna opery +iede0skie.3
Wysza za
aktora i malarza /osep1a @an,e,o I(;4(D(96(J, z ktrym miaa szeE*ioro dzie*i, ale +
roku
(;)4 roz+ioda si? i przeniosa do Salzbur,a, ,dzie zmara i zostaa po*1o+ana na
*mentarzu E+
Sebastiana obok @eopolda Mozarta3 Wol-,an, pozosta+a z ni2 i z /osep1em @an,em +
bliski*1
kontakta*1 do ko0*a Cy*ia3
A Dopiero ostatnio udao si? .e +szystkie zidenty-iko+aF3 Doty*1*zas znane byy tylko
*ztery *rki Weber+3 W rze*zy+istoE*i Webero+ie mieli siedmioro dzie*i Itrze*1
*1op*+
zmaro + niemo+l?*t+ie lub +e +*zesnym dzie*i0st+ieJR IMariaJ /osep1a I(;49D
(9()J, /o1ann
Nepomuk I(;A5J, IMariaJ $loisia I@ouise $ntoniaJ Iok3 (;A5D(96)J D pier+sza
mioEF
Wol-,an,a, IMariaJ %onstanze I%a*ilia /osep1a /o1anna $losiaJ I(;A7D(9O7J D Cona
Wol-,an,a,
IMariaJ Sop1ie I(;A6D(9OAJ, Perdinand /osep1 Pridolin Pranz I(;A4D(;A9J, /o1ann
aprist
$nton I(;A)D(;;(J3
; $nna @u*ia de $mi*is D patrzR (5<93 %1odzi tu o ari? $1 se U *rudel peri,lio Inr n
z opery @udo Silla, "MI64J3
9 D+ie sonaty -ortepiano+e na *ztery r?*e Mdur I"M649J i DMdur I"M69iJ oraz (7
+aria*.i
na temat Menueta Pis*1era I"M(;)J3 ]
) 'rzedsta+ienia opero+e zostay za+ieszone z po+odu Caoby po Emier*i ksi?*ia
elektora3
(5 (O sty*znia (;;9 + domu rad*y Serrariusa, + ktrym Wol-,an, i .e,o matka
mieszkali
od (7 ,rudnia (;;;3
(( &1erese 'ierron3
(7 "on*ert %Mdur na d+a -ortepiany I"M7OAJ zadedyko+any 1rabinie $ntonii @utzo+3
(6 =eor, /osep1 Ho,ler D patrzR A(<;3
(O %1odzi na.pe+nie. o A sonat na d+a kla+esyny, ktre ukazay si? + -irmie Keinri*1
'1ilipp ossier + Darmstad*ie3
(4 $nton %a.etan $di,asser D patrzR 7<93
9O3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, O lute,o i;;9
Monsieur, mon tres *1er 'ereW
Zbyt du,o nie miaem przy.emnoE*i korespondo+ania z pap2, Cebym
.esz*ze mia *zekaF do soboty(3 Na.pier+ *1*iabym opisaF m2 podroC
z przy.a*imi do "ir*11eimbolanden73 WaE*i+ie bya to +y*ie*zka turysM
ty*zna, ni* +i?*e.3
Wy.e*1aliEmy + pi2tek6 o 9Me. rano, zaraz po Eniadaniu u Weber+3
MieliEmy pi?kny kryty po+z na O mie.s*a i do "ir*11eimbolande
przy.e*1aliEmy o OMe. po poudniu3 WysaliEmy naty*1miast +iadomoEF
zamku o naszym przyby*iu3
Nast?pne,o dnia rano z.a+i si? u nas pan Rot1-is*1erO, kon*ertrni4( S
*zo+iek bardzo po*z*i+y, taki +aEnie .ak mi ,o opisy+ano + Mann1eiin m
Wie*zorem Ibya to sobotaJ udaliEmy si? do zamku3 'anna Weber +yk5((
6 arie43 Wspomn? tylko, Ce D m+i2* na.kr*e. D Epie+aa doskonaleM
St
(;;9
pisaem .uC o .e. zaleta*1 + poprzednim liE*ie, ale nie mo,? nie +spomnipF
n ni*1 teraz, kiedy lepie. poznaem .2 i .e. +ielki talent3 'otem biesiado+aliEmy
33Lee *treJp n-irM-rn+
stole o-i*er+3
przy
Naza.utrz I+ niedziel?J D du,i spa*er do koE*ioa, ktry zna.du.e si?
+ zna*zne. odle,oE*i od zamku3 !biad + poudnie D r+nieC przy stole
o-i*er+3 Wie*zorem nie byo muzyki, bo + niedziel? ni,dy .e. nie ma3
W *i2,u roku .est tylko 655 kon*ert+3 Na kola*.? mo,liEmy r+nieC p.EF
do zamku, ale +oleliEmy zostaF + domu3 MyEleliEmy na+et, by + o,le
zrezy,no+aF z posik+ na d+orze, bo napra+d? .esteEmy sz*z?Eli+i tylko
+e +asnym ,ronie, ale trzeba myEleF ekonomi*znie, bo prze*ieC mamy spore
+ydatki3
Naza.utrz I+ poniedziaekJ zno+u by kon*ert, podobnie +e +torek
i + Erod?3 'anna Weber+na Epie+aa (6 razy, a d+a razy ,raa, zupenie
nie:le, na -ortepianie3 Na.bardzie. zdumiao mnie, Ce bardzo dobrze *zyta
nuty3 Wystar*zy po+iedzieF, Ce mo.e trudne sonatyA za,raa a prima Qista3
=raa .e +pra+dzie +olno, ale nie z,ubia Cadne. nutki3 Napra+d? +ol?
su*1aF ty*1 sonat + .e. +ykonaniu niC + +ykonaniu #b,lera3 /a ,raem (7
razy na -ortepianie i raz D na spe*.alne Cy*zenie D na or,ana*1 + koE*iele
lutera0skim;3
'odaro+aem ksi?Cne. *ztery sym-onie 9, a za *ale +yna,rodzenie dostaem
; luidor+ srebrem), natomiast mo.a dro,a, biedna Weber+na tylko
4 luidor+3 Ni,dy bym si? *ze,oE takie,o nie spodzie+a3 Nie li*zyem, Ce
duCo zarobi?, *o do te,o nie miaem zudze0, niemnie. s2dziem, Ce kaCde
z nas dostanie przyna.mnie. 9 luidor+3 astaW W kaCdym razie nie .esteEmy
stratni, a na m. bene-is mo,? zapisaF O7 -loreny oraz o,romn2 satys-ak*.?
z poznania +spaniay*1, u*z*i+y*1 ludzi i dobry*1 katolik+3 Uau.? tylko,
Ce nie poznaem i*1 +*zeEnie.3
W z+i2zku z tym mam +ielk2 proEb?3 %1*iabym, aby papa napisa mi
Jak na.szyb*ie., *o o tym s2dzi3 Z mam2 doszliEmy z,odnie do +niosku, Ce
absolutnie nie podoba nam si? sposb Cy*ia Wendlin,a3 Wpra+dzie to
dzielny i za*ny *zo+iek, ale ani on, ani .e,o rodzina, nie ma.2 Cadne,o
Y*unku dla reli,ii3 Wystar*zy +spomnieF, Ce .e,o *rka bya metres2(53
&o samo doty*zy Ramma((3 &o takCe *zo+iek za*ny, ale libertyn3 Znam
ebie i +iem, Ce przy+i2zanie do reli,ii nie poz+olioby mi ni,dy u*zyniF
Yos takie,o, *ze,o potem musiabym si? +stydziF3 &oteC +zdra,am si? na
ysl o tym, Ce m,bym podrCo+aF z lud:mi, ktry*1 sposb myElenia .est
tak bardzo ob*y, i nie tylko mnie D .est ob*y +szystkim u*z*i+ym
iom3 !ni mo,2 robiF, *o im si? Cy+nie podoba, ale .a nie mam ser*a,
y z takimi lud:mi podrCo+aF3
Nie miabym na+et ,odziny spoko.u, nie +iem teC, o *zym m,bym
nii rozma+iaF, bo D krtko m+i2* D .uC im nie u-am3 Nie .est bo+iem
l+a tr+aa przy.a:0 z lud:mi, ktrzy nie ma.2 +iary3 Zreszt2 .uC im to
m do zrozumienia, takie mae aQant ,out3 'o+iedziaem, Ce + *zasie
@isty
mo.e. nieobe*noE*i przyszy do Mann1eimu trzy listy i *1o*iaC nie mo,?
zdradziF i*1 treE*i, to po+iem, Ce nie .estem pe+ien, *zy nasza +splna
podrC b?dzie moCli+a3 Nie .est +yklu*zone, Ce p:nie. do ni*1 do2*z?, ale
teraz zape+ne po.ad? ,dzie indzie. i Ce +obe* te,o nie po+inni na mnie
li*zyF3 &akie bo+iem s2 mo.e plany3
!be*nie spoko.nie ko0*z? muzyk? dla De.eana(73 Dostan? za ni2 755
-loren+ i dzi?ki temu b?d? m, zostaF tu tak du,o, .ak du,o ze*1*?3
/edzenie i mieszkanie ni* mnie nie kosztu.23
&ym*zasem pan Weber zabie,a o kon*erty dla siebie i dla mnie D
b?dziemy .e:dziF razem3 "iedy z nim podrCu.?, to .akbym podrCo+a
z pap23 Dlate,o bardzo ,o ko*1am, bo pomi.a.2* .e,o +y,l2d, .est *akiem
podobny do papy, ma podobny *1arakter i podobny sposb myElenia3 =dyby
mama + pisaniu list+ nie bya taka leni+a, napisaaby z pe+noE*i2 to samo3
Musz? przyznaF, Ce lubiem z nimi podrCo+aF, byo nam razem radoEnie
i +esoo, a kiedy m+i pan Weber, to .akbym papy su*1a3 ! ni* nie
musiaem si? mart+iF3 =dy *oE podarem, naza.utrz zna.do+aem po*ero+ane3
yem obsu,i+any .ak ksi2C?3 &ak bardzo szanu.? t? niesz*z?Eli+2 rodzin?,
Ce moim na.+i?kszym pra,nieniem .est u*zyniF .2 sz*z?Eli+2 i myEl?, Ce
potra-i? to zrobiF3
%1*iabym, Ceby po.e*1aa do Wo*13 Dlate,o prosz?, by papa napisa do
nasze,o przy.a*iela @u,iatie,o(6 Iim pr?dze., tym lepie.J i si? do+iedzia, ile
+ Weronie moCe zarobiF ImaksymalnieJ primadonna3 @epie. +i?*e. niC
mnie., ponie+aC opuE*iF za+sze moCna3 $ takCe *zy + Wene*.i daoby si?
dostaF .akieE zam+ienie na okres Wniebo+st2pienia 'a0skie,o(O3 =+arantu.?
+asnym Cy*iem, Ce .e. Epie+ przyniesie mi tylko zasz*zyt3
'rzy mnie duCo si? nau*zya, a ile .esz*ze moCe si? nau*zyF + przyszoE*i`
! .e. a*tion nie mart+i? si? +*ale3
/ak dobrze p.dzie, to pan Weber i .e,o d+ie *rki(4 b?d2 mieli zasz*zyt
Io*zy+iE*ie ze mn2J zoCyF papie i mo.e. dro,ie. siostrze +izyt? + Salzbur,u3
Dla mo.e. siostry Weber+na okaCe si? z pe+noE*i2 dobr2 koleCank2
i przy.a*ik2, bo dzi?ki dobremu +y*1o+aniu *ieszy si? tuta. Ipodobnie .ak
mo.a siostra + Salzbur,uJ doskona2 opini23 /e. o.*ie* .est .ak m. +asny,
a *aa rodzina D .ak rodzina Mozart+3 Nie brak tu o*zy+iE*ie ludzi
nie*1?tny*1 i za+istny*1, podobnie .ak u nas, ale kiedy trzeba, naleCy
po+iedzieF pra+d?, ponie+aC u*z*i+oEF za+sze z+y*i?Ca3
ybym o,romnie sz*z?Eli+y, ,dybym m, z ni2 przy.e*1aF do Salzbur,a
D mo,libyE*ie posu*1aF, .ak Epie+a3 $rie, ktre napisaem dla de $mi*is
D bra+uro+2 'arto, mSa--retto i Dalia sponda tenebrosa D dopra+dy spieY6
+spaniale3
'rosz?, by papa zrobi *o + .e,o mo*y, abyEmy mo,li po.e*1aF do Wlo* Z
Wie papa prze*ieC, .akie .est mo.e na.+i?ksze marzenie D pisanie oper3 Q
Werony m,bym napisaF oper?, *1o*iaCby za 45 *ekin+, *1oFby 'k S
(;;9
Z 1Q ona mo,a zaEpie+aF, *o i tak byoby dla mnie zasz*zytem3 o .eEli .a
ie napisz?, to D oba+iam si? D nie b?dzie mo,a Epie+aF3 &ym*zasem
<yieki +splnym podrCom zarobi? dosyF pieni?dzy, by nie *zuF si?
pokrzy+dzonym3
yF moCe po.edziemy r+nieC do Sz+a.*arii i do Kolandii3 Nie*1 mi
aoa szybko napisze, *o o tym +szystkim s2dzi3 /eEli si? ,dzieE zatrzymamy
duCe., to bardzo pomo*na b?dzie nam starsza *rka pana Webera, bo zna
si? na ku*1ni i dzi?ki nie. b?dziemy mieF +asny dam3
$ propos, nie*1 si? papa nie zdzi+i, Ce z ;; -loren+ zostao mi O73 'o
nrostu stao si? tak z po+odu sz*z?E*ia ob*o+ania z u*z*i+ymi lud:mi3 Nie
mo,em si? po+strzymaF, aby nie pokryF poo+y koszt+3 $le .uC im to
po+iedziaem3 W przyszoE*i tak nie b?dzie i za+sze b?d? pa*i tylko za siebie3
W drodze po+rotne. zatrzymaliEmy si? na pi?F dni + opa*t+ie + WorM
ma*.i, ktre,o dziekanem .est sz+a,ier pana Webera, *zo+iek rozs2dny
i szla*1etny(;3 I333J W *zasie te. podrCy +ielokrotnie miaem okaz.? ,rania
( doskonalenia moi*1 umie.?tnoE*i pianisty*zny*13
%zas .uC ko0*zyF, bo ,dybym *1*ia napisaF +szystko o *zym myEl?, to
nie star*zyoby mi papieru3 Nie*1 mi papa szybko odpisze i nie zapomni
o moim na.+i?kszym marzeniu, .akim .est kompono+anie oper3 Zazdrosz*z?
tym +szystkim, *o .e pisz23 Z Calu aC *1*e mi si? pakaF, ,dy sysz? lub
*1oFby *zytam .ak2E ari?3 Na.bardzie. *1*iabym napisaF oper? +osk2, nie
niemie*k2, i ra*ze. oper? seria niC bu--a3
Zupenie niepotrzebnie przysa mi papa list Keu-elda(9, +i?*e. mi
spra+i przykroE*i niC przy.emnoE*i3 &en dure0 s2dzi, Ce na +asne ryzyko
b?d? pisa opery komi*zne, nie ma.2* na.mnie.sze. pe+noE*i, *zy b?d2
+ysta+ioneW MyEl? r+nieC, Ce .e.moE*io+i nie spadaby z ,o+y korona,
,dyby zamiast Lsyn panaN napisa L'an syn szano+ne,o 'anaN3 M. oCe,
toC to pra+dzi+y +iede0ski zadu-ek, *zyCby u+aCa, Ce +*i2C mam (7 lat`()
Napisaem, *o mi leCao na ser*u3 Mama podziela m. sposb +idzenia75
nM napra+d? z tymi lud:mi nie mo,? podrCo+aF, bo nie mo,? podrCo+aF
7 kimE, kto Cy.e + sposb, ktry kaCdemu u*z*i+emu *zo+ieko+i musiaby
'YynieEF u.m?3 $ poza tym myEl o tym, Ce m,bym pom* te. biedne.
kdzinie, a przy tym samemu ni* nie stra*iF, podnosi mnie na du*1u3
loooMkroF *au.? r?*e papy i pozosta.? D do Emier*i D .e,o posusznym
Yem
Wol-,an, $made Mozart
I333J
<D
O(A
'o*zta przy*1odzia i od*1odzia + soboty3
Do "ir*11eimbolanden Wol-,an, po.e*1a z Pridolinem Weberem i .e,o *rk2 $lo.zy3
@isty
6 76 sty*znia (;;93
O 'au Rot1-is*1er Ii;OAD(;94J4 skrzypek3
4 6 arie z opery @udo Silla I"M(64J D nr OR Dalia sponda tenebrosa, m* li] $1, se U
*rudel
peri,lio i nr (AR 'arto, mSa--retto3
A A sonat na -ortepian I"M7;)M79OJ3
; Da+ny koE*i para-ialny + "ir*11eimbolanden pod +ez+aniem S+3 'a+ia3 !r,any
m
ostatnie dzieo /o1anna Mi*1aela Stumma, zaoCy*iela dynastii or,anmistrz+ z
R1aunenM
Suizba*13
9 Nie +iadomo ktre to sym-onie3
SS ; luidor+ V ;; -loren+3
(5 /o1ann aptist Wendlin,] .e,o *o-ka D Elisabet1 $u,usta D bya ko*1ank2 kurtsta
"arola &eodora3
(( Priedri*1 Ramm D patrzR A6<A3
(7 "ompozy*.e na -let dla De.eana D patrzR ;A<93
(6 'i?tro @u,iati I(;7OD(;99J, bankier, przy.a*iel Mozart+3
(O Na Wniebo+st2pienie I$s*enzaJ przypada + Wene*.i sz*zyt sezonu teatralne,o3
(4 $lo.za i /osep1a Weber3
(A $nna @u*ia de $mi*is D patrzR (5<93
(; /osep1 %lemens enedikt Stamm3 /ako benedyktyn D !.*ie* Da,obert] zosta
dziekanem
opa*t+a S+3 $ndrze.a + Worma*.i3 rat %a*ilii Weber, przysze. teE*io+e. Mozarta3
(9 Pranz Rein1ard Qon Keu-eid D dyrektor teatru niemie*kie,o + Wiedniu + (;A)
i + lata*1 (;;6D;43
() Mozart pozna Keu-elda + roku (;A9, ,dy mia (7 lat3
75 W posts*riptum do listu matka Mozarta, $nna Maria, napisaaR LM. dro,i m?Cu,
*zyta.2* ten list zorientu.esz si?, Ce Wol-,an,, ,dy tylko pozna no+y*1 ludzi,
naty*1miast si?
do ni*1 zapala3 I333J /ak pozna Weber+, od razu zmieni zdanie3 Zreszt2 za+sze +oli
byF
z innymi niC ze mn2, ponie+aC .a m+i?, *o mi si? podoba u .edny*1 a nie podoba u
inny*1,
a on te,o nie lubi3 'odrC z Wendlin,iem nie .est ,odna pole*enia i +olaabym .uC sama
po.e*1aF z nim do 'aryCa3 I333J "orzysta.2* z te,o, Ce Wol-,an, +yszed na obiad, pisz?
to
+ poEpie*1u i + na.+i?ksze. ta.emni*y, + oba+ie Ceby mnie nie zasko*zy3 $ddioN3
943 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, ; lute,o i;`9
'an Qon S*1ieden1o-en m, mnie przez pap? +*zeEnie. po+iadomiF
o s+oim Elubie(3 Skompono+abym na t? okaz.? no+e menuety3 Z *ae,o
ser*a Cy*z? mu sz*z?E*ia, *1o*iaC to .esz*ze .edno maCe0st+o dla pieni?dzy
i ni* +i?*e.3 /a nie *1*iabym si? tak oCeniF3 'ra,n?, by mo.a Cona by
sz*z?Eli+a i + Cadnym razie nie *1*? budo+aF +asne,o sz*z?E*ia J J
kosztem3 Dlate,o na razie po*zekam i do *zasu aC b?d? + stanie +yzyY
Con? i dzie*i, b?d? si? *ieszy zot2 +olnoE*i23
Dla pana S*1ieden1o-ena +ybr bo,ate. Cony by konie*znoE*i2, bo ta"i
s2 pra+a stanu szla*1e*kie,o3 Szla*1*i* nie moCe si? oCeniF z mioE*i an(M
,usto, le*z +y2*znie dla interesu i dla inny*1 to+arzysz2*y*1 +z,l?d+3
przystoi +i?*, aby szla*1*i* ko*1a s+2 Con?, z+asz*za .eEli spenia .uC s
(;;9
obo+i2zek i urodzia mu pier+sze,o dziedzi*a3 $le my, reszta, ktrzy nie
naleCymy do stanu szla*1e*kie,o i nie .esteEmy dobrze urodzeni ani nobilitas,
ani bo,a*i, moCemy sobie +zi2F Con?, ktr2 ko*1amy i ktra nas ko*1a3 I333J
'onie+aC nasze po*1odzenie .est pode, niskie i biedne, bo,ata Cona nie
iest nam potrzebna3 o nasze bo,a*t+o .est + nas, + nasze. ,o+ie i umiera
+raz z nami3 Dlate,o nikt nie moCe ,o nam odebraF, *1yba Ce utn2 nam
eo+?3M3i 6Y +tedy .uC i tak ni*ze,o nie b?dziemy potrzebo+ali3
W ostatnim liE*ie przedsta+iem ,+ny po+d, dla ktre,o nie *1*?
.e*1aF do 'aryCa z tymi panami73 $le .est takCe inna przy*zyna, ktra +ynika
z moi*1 przemyEle03
%C .a b?d? robi + 'aryCu` Ni*ze,o tam nie osi2,n?, .eEli nie +ezm?
u*zni+, a do takie. pra*y nie .estem st+orzony3 !to przykad st2d3 Mo,em
mieF d+*1 u*zni+63 U kaCde,o byem trzy razy, a potem .esz*ze raz3
/edne,o nie zastaem i postano+iem zrezy,no+aF3
%1?tnie da+abym lek*.e dla przy.emnoE*i i z uprze.moE*i, ,dyby tylko
dana osoba miaa talent oraz sz*zer2 +ol? i radoEF u*zenia si?3 $le *1odziF
do ko,oE z obo+i2zku, na okreElon2 ,odzin? lub *zekaF na te,o ko,oE
+ domu, to dla mnie po prostu niemoCli+e, na+et .eEli moCna duCo zarobiF3
Zosta+iam to innym, ktrzy poza ,r2 na -ortepianie ni* +i?*e. nie umie.23
/a .estem kompozytorem i urodziem si?, aby byF kapelmistrzem3 Nie mo,?
+i?* zmarno+aF talentu, ktrym , + s+o.e. dobro*i tak 1o.nie mnie
obdaro+a Imo,? to po+iedzieF bez py*1y, ponie+aC *zu.? to bardzo mo*noJ,
a zmarnu.? ,o nie+2tpli+ie, .eEli +ezm? zbyt +ielu u*zni+, ponie+aC .est
to metier bardzo absorbu.2*e3 Wolabym ra*ze. zaniedbaF -ortepian niC
kompono+anie3 Portepian .est u mnie na dru,im mie.s*u, *1oF dzi?ki o,u
to dru,ie mie.s*e .est bardzo +aCne3
Wresz*ie po+d trze*i3 Nie +iem, *zy nasz przy.a*iel pan =rimm .est .uC
+ 'aryCu3 /eEli .est, to + kaCde. *1+ili, traktem przez Salzbur,, mo,? do
nie,o po.e*1aF dyliCansem3 "ursu.e st2d pi?kny dyliCans do 'aryCa3 &akim
dyliCansem mieliEmy po.e*1aF i takim oni po.ad23 'an Wendlin, .est
niepo*ieszony, Ce nie .ad? z nimi, ale myEl?, Ce dla nie,o +aCnie.szy .est
interes niC przy.a:03
'omi.a.2* przy*zyny, o ktry*1 pisaem poprzednio ICe pod*zas mo.e.
leobe*noE*i nadeszy trzy listy et*3J, +spomniaem mu o u*znia*1, prosiem
9k, z?by + 'aryCu zaat+i mi *oE pe+ne,o3 Wtedy, o ile b?d? m,, *1?tnie
5 ni*1 do2*z?, z+asz*za .eEli mi zaat+i zam+ienie na oper?, bo myEl
kompono+aniu opery nadal mnie nie opusz*za3
Strasznie *1*iabym napisaF oper? D ra*ze. -ran*usk2 niC niemie*k2,
a lesz*ze bardzie. +osk23
+szys*y u Wendlin,+ u+aCa.2, Ce mo.e ut+ory + 'aryCu na pe+no
podoba.23 Zreszt2 na.mnie. si? o to bo.?, bo .ak papa +ie, doskonale
r ` si? przystoso+aF, umiem naElado+aF +szystkie style i +szystkie
ZYza.e3
@isty
Zaraz po po+ro*ie z "ir*11eimbolanden skompono+aem dla panny
=ustl I*rki Wendlin,a OJ -ran*usk2 piosenk?4 do tekstu, ktry mi sama dala
>pie+a .2 niezr+nanie3 Z przy.emnoE*i2 posyam .2 papie3 U Wendlin,+
Epie+a.2 .2 teraz *odziennie, na punk*ie te. piosenki zupenie po+ario+ali3 I33 J
INa koper*ieRJ
I333J W poprzednim liE*ie zapomniaem napisaF, .aka .est na.+i?ksza zaleta
panny WeberA, taka miano+i*ie, Ce +spaniale Epie+a *antabile3 Nie*1 papa
nie zapomni o mo.e. proEbie z+i2zane. z Itali23 $ m2 biedn2, le*z dzieln2
Weber+n? pole*am papie z *ae,o ser*a i .ak m+i2 Wosi D *oldamente;3
Daem .e. trzy arie skompono+ane dla de $mi*is, s*en? dla Dusek Ido
pani Dusek +krt*e napisz?J oraz *ztery arie z opery II r e pastor e3 !bie*aem
teC, Ce spro+adz? dla nie. kilka arii z domu3 %zy ze*1*iaby mi papa zrobiF
t? przy.emnoEF i przysaF te arie` $le D bardzo prosz? D ,ratis3 Ze strony
papy b?dzie do dobry u*zynek3 Wykaz ty*1 arii zna.du.e si? na sporz2dzone.
przez .e. o.*a kopii piosenki -ran*uskie.93 I333J
<D O()
( Z listu @eopolda z 7 lute,o (;;9 Wol-,an, do+iedzia si? o Elubie salzburski*1
zna.omy*1
Mozart+ I*zonk+ &o+arzyst+a Strzele*kie,oJR /o1anna aptisty /osep1a /oa*1ima
'erdinanda Qon S*1ieden1o-ena z Mari2 "lar2 Daubra+a Qon Daubra+ai*k3 Re-leks.e
o maCe0st+ie s2 bez +2tpienia takty*zne3 I*1 *elem byo przy,oto+anie @eopolda na
+iadomoEF
o I.esz*ze nie u.a+nionymJ zamiarze poElubienia $lo.zy Weber3
7 Mozart zamierza po.e*1aF do 'aryCa + to+arzyst+ie Wendlin,a, Ramma i
@au*1erySe,o3
6 Nie +iadomo *o to za u*znio+ie3 Nie *1odzi tu z *a2 pe+noE*i2 o Ros? %annabi*1
ani
o &1erese 'ierron3
O =ustl D zdrobnienie od $u,usta D *rka /o1anna aptisty Wendlin,a IElisabet1
$u,usta D (;47D(;)OJ3
4 !iseauT, si tous les ans I"M65;J, do tekstu $ntoineSa Perranda I(A;9D(;()J3 Dla
=ustl
Mozart napisa .esz*ze dru,2 arietk? -ran*usk2R Dans un bois solitaire I"M659J, do tekstu
$ntoineSa Koudard de la Motte3
A Mademoiselle Weber V $lo.za Weber3
; %oldamente V L,or2*oN3
9 &rzy arie z opery @udo Silla I"MI64J dla de $mi*is to nr OR Dalia sponda tenebrosa, ot
liR $1, se ii *rudel peri,lio, nr (AR 'arto, mSa--retto3 S*ena dla /osep1y DusekR $1, lo
pre+di D
$1, tSinQola a,lSo**1i miei I"M7;7J do tekstu Hittorio $medeo %i,naMSantie,o, z opery
$ndromeda
=ioQannie,o 'aisiella3 %ztery arie z II re pastore I"M759J D nr 7R $lla selQa, al prato,
nr6R $er
tranXuillo e di sereni, nr 9R arbaro, o1 DioW i nr (5R @Samer, sar *ostante3
@ista zam+iony*1 arii za,in?a +raz z kopi2 arietki !iseauT, si tous les ans3
(;;9
9A3 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, (O lute,o (;;9
Monsieur, mon tres *1er 'ereW
I333J Mam nadzie.?, Ce .esz*ze zarobi? dosyF pieni?dzy, aby star*zyo na
po+rt mamy do Salzbur,a, *1o*iaC + te. *1+ili nie +iem .esz*ze, .ak to
b?dzie moCli+e3 'an De.ean, ktry teC .edzie do 'aryCa, zapa*i mi tylko )A
-loren+, bo napisaem mu tylko 7 kon*erty i 6 k+artety3 'onadto pomyli
si? o O -loreny, a mia mi zapa*iF poo+?3 Reszt? zapa*i p:nie.3 Um+iem
si? .uC + te. spra+ie z Wendlin,iem, ktremu *i2, dalszy poEl? do 'aryCa(3
Nie mo,em zrealizo+aF + terminie te,o zam+ienia, bo nie mam tu na+et
,odziny spoko.u i mo,? pisaF tylko + no*y, a + z+i2zku z tym nie mo,?
+sta+aF zbyt +*zeEnie3 'oza tym nie za+sze .estem + nastro.u do pra*y3
!*zy+iE*ie m,bym ,ryzmoliF przez *ay dzie0, ale nie o to prze*ieC *1odzi3
&e ut+ory b?d2 podrCo+ay po E+ie*ie i nie *1*iabym si? potem i*1
+stydziF3 'onadto m?*zy mnie kompono+anie na ten instrument, ktre,o
dopra+dy nie *ierpi?73
Dla odmiany skompono+aem duety na skrzyp*e i -ortepian, za*z2em teC
kompono+aF msz?3 Do duet+ zabraem si? bardzo po+aCnie, *1*iabym .e
przy,oto+aF do szty*1o+ania3 $ *o do mszy, to ,dyby tu by kur-irst, to
bym .2 szybko sko0*zy63
I333J U %annabi*1a odbya si? +*zora. akademia, na ktre. poza .edn2 .e,o
sym-oni2, ktr2 +ykonano na po*z2tku, pozostae kompozy*.e byy mo.e3
RosiO za,raa m. "on*ert Mdur, a potem, dla odmiany, Ramm +ykona I.uC
'! raz pi2tyJ napisany dla Perlendisa4 kon*ert obo.o+y, ktry spotka si?
z +ielkim aplauzem3 Dla nie,o to pra+dzi+y *1eQal de bataille3
'otem panna Weber przepi?knie zaEpie+aa bra+uro+2 ari? dla de
$mi*isA, a .a za,raem kon*ert + DMdur;, ktry si? o,romnie spodoba3
Nast?pnie przez p ,odziny impro+izo+aem, a potem Weber+na z +aEM
a+ym sobie temperamentem +ykonaa ari? dla de $mi*is 'arto, mSa--retto s,
za ktr2 dostaa duCe bra+a3 Na zako0*zenie +ykonano mo.2 sin-oni? z II re
'astore)3 I333J
Wol-,an, =ottiieb Mozart(5
<D O76
ko a Yi56((S nuad Mozart skompono+aF IpatrzR list z (5 ,rudnia (;;;J L6 mae
by*erty S kilka k+artet+NS zst *5 miai dostaF 755 -loren+3 Dokadnie .ednak nie
+iemy, .aka
7 &S
n n Nistrument to o*zy+iE*ie -let3 Zdumie+a.2*e +yznanie u t+r*y
%zarodzie.skie,o
y, S paru kon*ert+ na -let i k+artet+ -leto+y*1 u*1odz2*y*1 Ii susznieJ za
na.pi?knie.sze
Y( literaturze na ten instrument3
%1odzi o sonaty na skrzyp*e i -ortepianR (5M65(M656 i 654 I+ydane + 'aryCu u Siebera
@isty
+ listopadzie (;;9, 2*znie z sonatamiR "3M65O i "M65AJ D zadedyko+ane ksi?Cne.
'alatynatu
ElCbie*ie Marii $lo.zie $u,uE*ie3 Z
Z zamierzone. mszy Mozart skompono+a tylko "yrie I"M677J3
O Rosi D zdrobnienie od Rosina3 %1odzi o &1eresi? 'etronell? Rosin? %annabi*1, ktra
+ykonaa "on*ert -ortepiano+y Mdur I"M769J3
4 "on*ert obo.o+y %Mdur I"M6IOJ skompono+any dla salzburskie,o oboisty =iuseppe
Perlendisa3
A $ria $1, se ii *rudel Imuz opery @udo SillaJ dla $nny @u*ii de $mi*is3
; "on*ert -ortepiano+y DMdur I"M(;4J3
9 $ria 'arto, mSa--retto Inr (A z opery @udo SillaJ3
) U+ertura do opery II re pastore I"M759J3
(5 Rzadki przykad uCy*ia przez Mozarta imienia =ottiieb3 &o niemie*ki odpo+iednik
,re*kie,o &1eop1ilus Itakie imi? otrzyma na *1rz*ie, ale ,o ni,dy nie uCy+aJ i
+oskie,o
$madeo, ktre bardzo lubi3
9;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, () lute,o (;;9
Monsieur, mon tres *1er 'ereW
Na pe+no .uC papa dosta d+a ostatnie listy(3 W dru,im +yraCaem
niepok. o po+rt mamy do domu, ale po prze*zytaniu listu papy z i7M,o7
okaza si? on nieaktualny3 %o do my*1 plan+ podrCy + Weberami nie
spodzie+aem si? aprobaty3 &o zrozumiale, bo pra+d? m+i2* nie myElaem
o tym po+aCnie3 Daem im so+o 1onoru, Ce do papy napisz?3 'oza tym pan
Weber nie zna stanu naszy*1 -inans+, a .a si? tym nie *1+al?3 I333J
Wszystko, *o papa napisa o Weber+nie, .est pra+d2, a .a pisz2* o nie.
+iedziaem r+nie dobrze .ak papa, Ce .est .esz*ze moda, Ce brak .e. a*tion
i Ce na.pier+ po+inna zdobyF doE+iad*zenie, stara.2* si? .ak na.+i?*e.
+yst?po+aF + teatrze3 $le z niektrymi lud:mi nie moCna post?po+aF
nazbyt rapto+nie3 &o dobrzy ludzie, ktrzy .uC doEF ma.2 pozosta+ania
tuta., ,dzie s2 trakto+ani .ak333, papa +ie doskonale .ak kto i ,dzie63 $le im
si? +yda.e, Ce +szystko .est moCli+e, a .a im obie*aem, Ce napisz? do papy
+ te. spra+ie3
&ym*zasem, kiedy m. list +?dro+a do Salzbur,a, tuma*zyem nn, ze
po+inna byF bardzie. *ierpli+a, Ce .esz*ze .est bardzo moda et*3
We +szystkim si? ze mn2 z,adzali, bo mnie bardzo szanu.2333 Za nioJ
namo+2 pan Weber rozma+ia .uC z Madame &os*ani D aktork2 O, prosz2 e
aby ze*1*iaa daF .e,o *r*e kilka lek*.i ru*1u s*eni*zne,o3
Wszystko, *o papa napisa o Weber+nie, .est pra+d2, +szys
z +y.2tkiem te,o, Ce Epie+a .ak =abrielli43 "tokol+iek .2 sysza, z,odzi si S
Ce .est to +y2*znie Epie+a*zka koloratur i pasaCy3 Zasu,i+aa moCe
podzi+ z po+odu sz*ze,lne. maniery ekspres.i, ale po *zterokrotny
(;;9
L+su*1aniu podzi+ si? ko0*zy3 Za*1+yt nie tr+a zbyt du,o, .e. koloratury
Z nasaCe sta.2 si? + ko0*u nuC2*e, bo poza nimi niestety nie potra-i Epie+aF333
Mi? .est + stanie +ytrzymaF .ak naleCy .edne. nuty, + o,le nie ma mezza
iio*e i nie potra-i utrzymaF ,osu3 "rtko m+i2*, Epie+a doEF spra+nie, ale
bezdusznie3 /akby zupenie nie rozumiaa, na *zym napra+d? pole,a sztuka
+okalna3
Ina*ze. Weber+na, ktre. Epie+ z ,odnym na.+yCsze,o podzi+u *antabile
tra-ia prosto do ser*a3 Daem .e. do zaEpie+ania pasaCe z mo.e. +ielkie. ariiA,
1o .eEli po.edzie do Italii, to musi absolutnie umieF zaEpie+aF +ielk2
bra+uro+2 ari?3 W kaCdym razie ni,dy nie zapomni o *antabile, ktre .est
.akby .e. dru,2 natur23 Raa--, ktry nie .est skonny do po*1lebst+, kiedy ,o
poproszono, aby sz*zerze po+iedzia, *o o nie. myEli, rzekR L!na nie Epie+a
.ak u*zenni*a, ale .ak pro-essoraN3 I333J
<D O7A
S %1odzi o listy z O i ; lute,o3
7 @ist @eopolda z (7 lute,o3
6 %1odzi o*zy+iE*ie o Salzbur,, ar*ybiskupa %olloredo i o rodzin? Mozart+3
O $nna Elisabet1 &os*ani, z domu Endemann Irodem z =da0skaJ, +yst?po+aa +
teatrze
Doebbelin, ,dzie m3in3 +yst?po+aa + roli $malii + prapremiero+ym przedsta+ieniu
Zb.*+
Pryderyka S*1illera (6 sty*znia (;973
4 %aterina =abrielli, sa+na Epie+a*zka koloraturo+a z Mediolanu D patrzR (5<;3
A $1, se ii *rudel Inr n z opery @udo Silla, "MI64J3
993 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IMann1eim, 7(D77 lute,o (;;9J
Monsieur, mon tres *1er 'ereW
!d d+*1 dni nie +y*1odz? z domu3 /estem *1ory, m?*zy mnie nieCyt
Nr, odde*1o+y*1 i katar, boli mnie ,o+a, ,ardo, o*zy i uszy3 ior? Erodki
Ypotne, proszki prze*i+spazmaty*zne, *zarny puder oraz napar z bzo+e,o
+latuM o,u dzi?ki dziE .uC .est tro*1? lepie.3 MyEl?, Ce .utro, + niedziel?,
N`d? m, +y.EF3 I333J
3 %iesz? si?, Ce podobaa si? papie -ran*uska aria(3 'rosz? daro+aF,
nie+iele tym razem napisz?3 Dzisia. nie mo,?, bo.? si?, Ce zn+
Y*2 ble ,o+y, a poza tym + o,le nie .estem + nastro.u do
33anlaM Nie umiabym przelaF na papier my*1 myEli3 Wol? ra*ze. m+iF
'isaF3 W ostatnim liE*ie przedsta+iem rze*zy tak, .ak si? napra+d?
o3SR NYoze papa myEleF o mnie +szystko, ale prosz? D nie*1 papa nie
Nysli :le3
lektorzy u+aCa.2, Ce nie .est moCli+a mioEF do biedne. dzie+*zyny bez
@isty
d+uzna*zny*1 zamys+3 'i?kne so+o maitresse Ia po niemie*ku K33e7J .est
bardzo +y,odne3 $le .a nie .estem ani runettim, ani MysliQe*kiem63 I33,J
%1o*iaC to dziE niedziela, postano+iem zostaF + domu, bo Enie, mo*no
sypie3 $le .utro b?d? musia +y.EF, ponie+aC panna 'ierron D nim-a te,o
domu i mo.a po*z*i+a u*zenni*a D na poniedziako+ym kon*er*ie -ran*uskim
za,ra m. kon*ert dla 1rabiny @utzo+ O3 /a teC *oE b?d? musia odb?bniF D
moCli+e, Ce przele*? .akieE ka+aki a prima Qista, bo prze*ieC .estem
urodzonym brzd2ka*zem, ktry .ak +iadomo poza brzd2kaniem na -ortepianie
ni*ze,o nie potra-i43
'rosz? mi poz+oliF sko0*zyF .uC ten list, bo nie .estem + nastro.u do
pisania list+, bardzie. do pisania muzyki3 Raz .esz*ze prosz?, by papa nie
zapomnia o tym, o *o prosiem + ostatni*1 lista*1 + z+i2zku z kaden*.ami
i ari2 %antabile +raz z ornamenta*.amiA3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
Mann1eim, 77 lute,o (;;9
<D O79
( !iseauT, si tous les ans I"M65;J3
7 $luz.a do zamiar+ Mozarta +obe* $lo.zy Weber3 K33e V Kure V Lnierz2dni*aN3
6 $ntonio runetti D skrzypek na d+orze + Salzbur,u D pozosta+a + +olnym
z+i2zku
z /udit1 @ipp Isz+a,ierk2 Mi*1aa KaydnaJ, ktra + tym +aEnie *zasie spodzie+aa si?
.e,o
dzie*ka3 /osep1 MysliQeFek naba+i si? *1oroby +enery*zne. i le*zy si? + szpitalu +
MannM
1eimie3
O &1erese 'ierron ,raa "on*ert -ortepiano+y %Mdur I"M7OAJ zadedyko+any 1rabinie
$ntonii @utzo+3
4 &a ,orzka re-leks.a na+i2zu.e do opinii i s+ ar*ybiskupa Kieronima %olloredo3
A W liE*ie z (O lute,o (;;9 Mozart pisa do o.*a I+yCe. brak te,o -ra,mentuJR
L"o*1any
o.*ze, +dzi?*zny .estem o,romnie za list, ktry mi papa napisa I<D O(;J, b?d? ,o
prze*1o+y+a
.ak .akiE skarb i *z?sto do nie,o za,l2da3 'rosz?, by papa nie zapomnia o podrCy
mamy na
trasie z $u,sbur,a do Salzbur,a i ze*1*ia +yzna*zyF dokadny .e. termin3 'oza tym
prosz?, Ny
papa nie zapomnia o aria*1, ktre +ymieniem + ostatnim liE*ie ^patrzR 94<9_3 /eEli si?
nie myl`p
s2 tam teC kaden*.e, ktre kiedyE napisaem oraz aria %antabile z bo,atymi
ornamenta*.ami3
'rosz? mi .e przysaF + pier+sze. kole.noE*i3 Dla panny Weber b?dzie to rodza.
F+i*zenia Z
%1odzi tu z *a2 pe+noE*i2 o () kaden*.i do trze*1 arii opero+y*1 /o1anna %1nsti
a*1a I"M7)6eJR (5 do arii %ara la dul*e -iamma z opery $driana in Sina] 4 do arii ! nel
se
yual*1e stella z opery %atone in Uli*a i O do arii buel *aro amabil +olto3
$ria %antabile z roz+ini?tymi ornamenta*.ami ILmit aus,esetzen ,ustoNJ to %ara la
-iamma z opery $driana in Siria oraz -ra,ment arii $1 se a mor+ mi *1iama Inr (O z
opery
Se;<a, "MI64J3
(;;9
9)3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IMann1eim, 79 lute,o (;;9J
Monsieur, mon tres *1er 'ereW
I33J W*zora. poszedem do Raa--a( z ari2, ktr2 +aEnie dla nie,o
Zskompono+aem3 Za*zyna si? od s+R LSe al labro mio non *redi, bella
nerni*a mia, et*N73 $utorem tekstu zape+ne nie .est Metastaz.o3 $ria
o,romnie mu si? podobaa3
Z kimE takim .ak on naleCy post?po+aF z trosk2 sz*ze,ln23 &en tekst
+ybraem spe*.alnie, bo +iedziaem, Ce ma on + repertuarze ari? do ty*1
samy*1 s+ i tym *1?tnie. .2 zaEpie+a, i Ce przy.dzie mu to z at+oE*i23
'rosiem, Ceby mi sz*zerze po+iedzia, *zy mu ta aria dobrze LleCyN, *zy
moCe by *1*ia, abym *oE zmieni, moCe mu si? *oE + nie. nie podoba, bo
za+sze mo,? popra+iF, a na+et, .eEli trzeba, skompono+aF no+2 ari?3
D ro0 oCeW D za+oa D nie*1 zostanie .ak .est3 U+aCam, Ce to
bardzo pi?kna aria3 %1*iabym tylko, Ceby .2 pan nie*o skr*i, ponie+aC .uC
si? nie *zu.? na sia*1, aby .2 + *aoE*i soutenir63
D Z *ae,o ser*a, ile pan tylko ze*1*e D odpo+iedziaem3 D Spe*.alnie
skompono+aem .2 du,2, bo u.2F moCna za+sze, zaE *okol+iek dodaF byoby
trudno3
'o zaEpie+aniu dru,ie. *z?E*i zd.2 okulary, spo.rza na mnie s+oimi
+ielkimi o*zami i rzekR
D 'i?kneW 'i?kneW !to .aka moCe byF se*onda parteW
I zaEpie+a .2 .esz*ze trzykrotnie3 =dy +y*1odziem, podzi?ko+a mi
bardzo uprze.mie, a .a ze s+e. strony zape+niem, Ce mu .2 tak podszyku.?,
Yby .2 lubi Epie+aF3 @ubi?, ,dy aria pasu.e Epie+ako+i, .ak dobrze skro.one
ubranie3
Dla +pra+y napisaem .esz*ze ari? do s+ LNon, so dSonde QieneN et*3O,
tore .uC a*1 pi?knie przystroi muzyk23 Znam dobrze t? ari?, bardzo .2
u ? ( Yysz? .2 nieustannie3 &? mo.2 staraem si? mimo +szystko napisaF tak,
y + ni*zym nie przypominaa arii a*1a3 I rze*zy+iE*ie nie przypomina3
o*z2tko+o r+nieC *1*iaem .2 napisaF dla Raa--a, ale zau+aCyem, Ce
Y2tek b?dzie dla nie,o za +ysoki3 $le zmieniaF ,o nie *1*iaem, bo mi si?
o podoba, doszedem +i?* do +niosku, Ce z odpo+iedni2 instrumenta*.2
W 1Y Mt5 CNY5(((Y arla dla sopranu i pomyElaem, Ce napisz? .2 dla
lab ero+nyM lsra razie odoCyem .2 na bok i zabraem si? do tekstu LSe al
nap& mi5 non %&ediN dla Raa--aM Na ni* si? to nie zdao3 Nie mo,em ni*
S sko97(5S b5 pler+sza aria +*i2C *1odzia mi po ,o+ie3 Wr*iem +i?* do nie.
!pono+aem .2 z myEl2 o Weber+nie3
to $ndante sostenuto poprzedzone krtkim re*ytaty+em3 W Erodku
@isty e
*z?EF dru,aR Nel seno a destarmi, a potem D zn+ +ra*a Sostenuto3 "iedy
sko0*zyem, poszedem do Mademoiselle WeberR
D Nau*z si? te. arii sama, +edu, +asne,o ,usta, +tedy .e. posu*1am
i po+iem sz*zerze, *o mi si? podoba, a *o nie3
'o d+*1 dnia*1 poszedem do nie. zno+u3 ZaEpie+aa .2 i sama sobie
zaakompanio+aa3 Wykonaa .2 dokadnie tak, .ak sobie +yobraCaem i .ak
sam *1*iaem .2 nau*zyF3 &o na.lepsza aria .ak2 ma teraz + repertuarze
i +sz?dzie, ,dziekol+iek si? nie pokaCe, przyniesie .e. zasz*zyt3
W*zora. u pani Wendlin, napisaem obie*an2 .e. ari? +raz z krtkim
re*ytaty+em3 Sama +ybraa so+a +zi?te z DydonyR L$1 non las*iarmi, noN3
I matka i *rka4 D doso+nie oszalay ze sz*z?E*ia3 %r*e obie*aem
ponadto kilka -ran*uski*1 arietek, .edn2 .uC dziE za*z2em kompono+aFA3
/ak sko0*z?, to +yEl? .2 papie na papierze mae,o -ormatu, tak .ak
poprzedni2;3
Z szeE*iu sonat na -ortepian zostay mi do napisania d+ie9, ale nie .est to
pilne, bo nie mo,? i*1 tuta. +yszty*1o+aF3 I dlate,o ni* nie da si? zrobiF
z subskryp*.2, ponie+aC szty*1arz nie *1*e +ykonaF te. pra*y na +asny
koszt, a ponadto C2da poo+y zysku od sprzedany*1 e,zemplarzy3 Wol? .e
+yszty*1o+aF + 'aryCu3 &am szty*1arze s2 zado+oleni, kiedy si? im
przyniesie *oE no+e,o, a poza tym dobrze pa*23 'onadto zna*znie tam
at+ie. zor,anizo+aF subskryp*.?3 /uC da+no *1*iaem +ykonaF kopie ty*1
sonat i stopnio+o +ysyaF .e papie, ale pomyElaem, Ce lepie. b?dzie, .eEli .e
+yEl? +y szty*1o+ano3
Ni* mnie tak nie *ieszy, .ak paryskie %on*erts Spirituels), na.pe+nie.
b?d? m, dla ni*1 kompono+aF3 'odobno .est tam duCa i dobra orkiestra,
moCna +i?* b?dzie +ykony+aF mo.e ulubione kompozy*.e razem z *1rami3
%iesz? si?, Ce Pran*uzi lubi2 *1ry3 Ubo,ie *1ry i monotonna muzyka, to
by, o ile +iem, ,+ny zarzut sta+iany no+e. operze 'i**innie,o Roland(5M
W 'aryCu +szys*y przy+ykli do *1r+ =lu*ka3
MoCe byF papa pe+ny, Ce dooC? +szelki*1 stara0, aby naz+isku Mozarta
przynieEF zasz*zyt3 ! to na.mnie. si? mart+i?3 W moi*1 ostatni*1 lista*1
m, papa prze*zytaF to, *o napra+d? *1*iaem po+iedzieF3 Dlate,o prosz?
usilnie, by papa nie myEla, Ce m,bym o nim zapomnieFW %ze,oE takie,o
napra+d? nie m,bym znieEF3
Moim ,+nym *elem .est Ii za+sze byoJ staraF si? ze +szystki*1 si,
abyEmy +krt*e mo,li zno+u byF razem i mo,li byF sz*z?Eli+i3 $le to zna*zy
D +i?*e. *ierpli+oE*iW Sam papa +ie na.lepie., Ce *zasami spra+y zup? n Y
si? nie ukada.2, ale prze*ieC + ko0*u musi si? udaF3 $ +i?* *ierpli+oEF Z
U-a.my o,u, bo !n nas nie opuE*iW Ze s+e. strony zrobi?, *o b?d? mo,33
/ak papa moCe +e mnie +2tpiF` %zyC nie .est + moim +asnym interes
pra*o+aF ze +szystki*1 si, by .ak na.szyb*ie. do*zekaF si? o+e. ra o
i przy.emnoE*i u*ao+ania mo.e,o +spaniae,o i ko*1ane,o o.*a` Im pr`
(;;9
nastapie tym lepie.M /6Y papa +idzi, ni* na tym E+ie*ie nie dzie.e si? bez
Wy*zyny ani bezintereso+nieW I333J
Uy*z? papie zdro+ia, radoE*i, +eselaW Zape+niam, Ce +*ale nie zapomM
iaem o moi*1 syno+ski*1 obo+i2zka*1, Ce za+sze b?d? si? stara byF
Irodnym tak dobre,o o.*a i za+sze pozostan? .e,o na.posusznie.szym synem
Wol-,an, Mozart
Serde*zne *ausy dla siostry3 'ozdro+ienia dla +szystki*1 przy.a*i
i przy.a*iek, a + sz*ze,lnoE*i dla pana ullin,eraN3 I333J $*1W ,dyby nie
umar elektor ba+arski(7, sko0*zybym msz? i dopro+adzi do .e. +ykonania3
Na pe+no zrobiaby tuta. duCe +raCenie3 $ byem + tak dobrym nastro.u do
kompono+ania mszy333 Nie*1 diabli +ezm2 te,o przekl?te,o doktora
San--telaWN
<D O6i
( $nton Raa-- I(;((D(;);Jp sa+ny tenor, ktre,o Mozart pozna + Mann1eimie, a
potem
spotka + 'aryCu3 Mimo podesze,o +ieku Epie+a tytuo+2 parti? + operze Idomeneo,
re di
%reta I"M6AAJ, ktre. premiera miaa mie.s*e 7) sty*znia (;9( roku + Mona*1ium3
7 $ria tenoro+a Se al labro mio non *redi D II *r dolente I"M7)4J z opery /o1anna
$dol-a
Kasse,o $rtaserse, + ktre. zast2pia pier+otny tekst Metastaz.aR LDimmi *1e un
empioN3 &en
zaE, .ak susznie Mozart przypusz*za, nie .est autorst+a Metastaz.a, le*z D
pra+dopodobnie D
$ntonia SalQie,o3
6 Soutenir I-ran*3J D L+ytrzymaFN3
O Re*ytaty+ i aria na sopran $l*andro, to *on-esso D Non so, dSonde Qiene I"M7)OJ, do
tekstu
Metastaz.a Iz !limpiad?J3 $ri? do ty*1 samy*1 s+ skompono+a /o1ann %1ristian
a*13
W (;9; roku Mozart napisa no+2 +ers.? te. arii I"M4I7J, tym razem dla basa /o1anna
I,naza
@ud+i,a 'is*1era3
4 Dorot1ea ICona /o1anna aptisty Wendlin,aJ i Elisabet1 $u,usta I=listl, .e,o *rkaJ3
Re*ytaty+ i aria na sopran asta Qin*estiD $1 non las*iarmi, no I"MO9AaJ, do tekstu
Metastaz.a
Iz Didone abbandonataJ3
A Dans un bois solitaire I"M659J3
; !iseauT, si tous les ans I"M65;J3
Sonaty na skrzyp*e i -ortepian I"M65ID65AJ Mozart skomponu.e +iosn2 (;;9 roku
+ 'aryCu3
%on*erts Spirituels D patrzR ;6 .S(73
N Ni*ola 'i**inni I(;79D(955J] opera Roland bya pier+sz2, .ak2 skompono+a dla
'aryCa3
remiera odbya si? 7; sty*znia (;;9 roku + $*ademie Royale de MusiXue3
'ranz /osep1 /o1ann Nepomuk ullin,er D salzburski przy.a*iel Mozarta D patrzR
A5<(;3
Maksymilian III /ze- I(;7;D(;;;J, kur-irst a+arii3 =dyby nie umar, nie byoby
H, "arol &eodor pozostaby + Mann1eimie i Mozart m,by dla nie,o napisaF msz?3
/osep1 /o1ann Qon San--tel D osobisty lekarz Maksymiliana III /ze-a3 !bar*zano ,o
NNNl za EmierF ksi?*ia elektora3@isty
)53 D! M$RII $NN# &KE"@I M!Z$R&, "UZ#NE%Z"I Z $U=SUR=$
IMann1eim, 79 lute,o (;;9J
Mademoiselle, ma tres *1ere %ousineW
Mo,abyE pomyEleF, a moCe na+et u+ierzyF, Ce nie Cy.?(, Ce moCe z,in2em albo Ce
tra-i mnie szla,W $leC nieW Nie myEl takW 'ami?ta., Ce myElenie i sranie to s2 rze*zy
rCneW No bo .ak m,bym tak Eli*znie pisaF, ,dybym nie Cy` /ak byoby to moCli+e`
Nie b?d? si? .ednak tuma*zy, dla*ze,o mil*zaem tak du,o3 I tak byE mi nie
u+ierzya3 $ .ednak *o pra+da, to pra+daW &ak bardzo byem za.?ty, Ce *zasu star*zyo
mi led+ie, Ceby o mo.e. kuzyne*z*e pomyEleF, ale nie Ceby do nie. napisaF3 Musiaem
+i?* pisanie sobie odpuE*iF3
$ teraz mam zasz*zyt zapytaF, .ak si? masz i .ak *i le*i`7 MoCe masz obstruk*.?` MoCe
*i doku*za .akiE strupie0` %zy ko*1asz mnie .esz*ze *1oF tro*1?` %zy *z?sto piszesz
kred2` %zy o mnie *zasem pami?tasz` %zy nie .esteE przypadkiem za na mnie,
biedne,o +ariata` %zy ze*1*iaabyE za+rzeF ze mn2 pok.` o .eEli nie, to na 1onor,
zaraz pusz*z? b2kaW
$aaW RozeEmiaaE si?` WiktoriaW Nie*1a. nasze dupy stan2 si? symbolami poko.uW
Wiedziaem, Ce du,o mi si? nie oprzeszW &ak, tak3 /estem pe+ien s+e,o i dziE musz?
sobie +aln2F kupk?W
Za d+a ty,odnie .ad? do 'aryCa i .eEli *1*esz mi odpisaF, to si? poEpiesz, abym list
m, .esz*ze otrzymaF, bo ina*ze. .uC mnie tu nie zastanie i zamiast listu b?dzie333
,+noW =+noW =+ienkoW =+ienkoW $*1W =+ienkoW %C to za sodkie so+oW
=+ienkoW 'osmaku.W Nieze` Sprbu. ,+ienkaW 'oliC ,+ienkoW %1armant[ 'oliC raz
.esz*zeW /akieC to dobreW /akieC to mieW /akieC to sma*zneW =+ienkoW 'oprbu.W 'oliCW
'osmaku.W 'o*moka.W $*1W =+ienkoW
No dobrze3 /uC star*zyW 'rze.d:my teraz do *ze,oE inne,o3 %zy dobrze si? ba+iaE +
*zasie karna+au` W $u,sbur,u na pe+no +i?*e. si? ba+i2 niC tuta.63 ardzo bym
*1*ia byF z tob2, mo,libyEmy razem poskakaF3
Mama i .a przesyamy ukony dla t+o.e,o pana o.*a i dla t+o.e. pani matki, a takCe dla
kuzyne*zki3 Uy+imy nadzie.?, Ce ma*ie si? dobrze i Ce .esteE*ie zdro+i3 o my M
dzi?ko+aF o,u M .esteEmy3 &ak s2dz?3 &ym lepie., lepie. tym3
$ propos3, .ak si? ma t+. -ran*uski` %zy mo,? do *iebie napisaF *ay list po -ran*usku`
!*zy+iE*ie z 'aryCa` %zy masz .esz*ze spuni*uni-ait` O Mam nadzie.?W $ teraz, nim
sko0*z?, bo zaraz b?d? musia sko0*zyF, ponie+aC nie ma.2* napra+d? ni* do roboty,
zupenie nie mam *zasu, a ponadto, .ak +idzisz, .uC mi braku.e mie.s*a4, ko0*zy si?
papier, a poza tym .estem .uC zm?*zony, a od pisania aC piek2 mnie pal*e3
779
(;;9
Zreszt2 na+et ,dybym .esz*ze mia mie.s*e, nie bardzo +iedziabym *o napisaF, *1yba
Ce 1istoire3 Musz? *i .2 konie*znie opo+iedzieF3 'osu*1a.3
Dziao si? to tuta., + tym kra.u i nie tak da+no temu3 ya to spra+a ,oEna, *1oF
+szystko to moCe si? +ydaF niemoCli+e i z,oa niepra+dopodobne3 Dodam teC, ale to
mi?dzy nami, Ce nie +iem, .ak si? ta 1istoria sko0*zya3 $ +i?* krtko3
Nie +iem dokadnie, ,dzie to si? zdarzyo3 W .akie.E +ios*e3 %oE + tym rodza.u3 !
.akieE O ,odziny dro,i st2d3 Zreszt2 *zy to nie +szystko .edno ,dzie` %zy + &rippstrillA,
,dzie ,+no +le+a si? rzek2 do morza, *zy + WurmannsXui*k;, ,dzie +szys*y ma.2
dupy + poprzek` W kaCdym razie byo sobie takie mie.s*e i by tam pasterz, a moCe
pastuszek3 DoEF .ednak stary, ale mo*ny i .esz*ze krzepki3 y ka+alerem3 Mia .akieE
tam dobra i *ieszy si? Cy*iem3 I .esz*ze *oE3 Zanim opo+iem
t? 1istori? musz? dodaF, Ce mia on straszny ,os3 Na sam .e,o d:+i?k ludzie drCeli ze
stra*1u3
$le +ra*a.my do tematu3 &rzeba teC po+iedzieF, Ce mia duCe,o i pi?kne,o psa, biae,o
+ *zarne aty3 Wabi si? ellot3 No dobrzeW
'e+ne,o razu pro+adzi s+e stado M (( tysi?*y o+ie*3 W r?ku mia ki.
z pi?kn2 rCo+2 +st?,23 Ni,dy si? z nim nie rozsta+a3 &aki mia z+y*za.3 $le .ed:my
dale.3
'o dobre. ,odzinie dro,i po*zu si? zm?*zony3 Usiad nad rzek2 i zasn23 >nio mu si?,
Ce stra*i o+*e3 !budzi si? przeraCony i st+ierdzi z radoE*i2, Ce s2 +szystkie3 &oteC
+sta i uda si? + dalsz2 dro,?3 Min?o nieled+ie pl ,odziny, ,dy dotar do bardzo
du,ie,o mostu obramione,o barierk2, ktra *1ronia przed +padni?*iem do +ody3
%1*ia prze.EF na dru,i brze,3 Spo.rza na s+o.e stado i za*z2 przepy*1aF barany przez
most3 u tysi?*y baran+3 2d: teraz tak dobra i po*zeka. aC o+y*1 (( tysi?*y prze.dzie
na dru,2 stron? rzeki3 Wtedy opo+iem *i dalszy *i2, te. 1istoire3
Wspomniaem .uC +yCe., Ce nie +iadomo, .ak si? sko0*zya3 Mam +szelako nadzie.?,
Ce do mo.e,o nast?pne,o listu +szystkie barany .uC prze.d2, a .eEli na+et nie, to .est mi
+szystko .edno, bo pra+d? m+i2*, dla mo.e. przy.emnoE*i mo,2 one na+et pozostaF
na tym brze,u3 &ym*zasem niusi *i to +ystar*zyF, bo napisaem +szystko, *o
+iedziaem3 Wol? +i?* na tym poprzestaF i nie ,aF, bo z *ae. te. 1istorii nie
u+ierzyabyE ani .ednemu so+u3 $ tak moCe u+ierzysz *1oFby + poo+?3
Musz? .uC z Calem ko0*zyF, bo .eEli si? *oE za*zyna, to trzeba i sko0*zyF, ina*ze. ludzie
si? zm?*z23
'ozdro+ienia dla +szystki*1 przy.a*i, a .eEli ktoE nie u+ierzy, to b?dzie *iusia mnie
lizaF bez ko0*a, przez +ie*znoEF *a2, aC stan? si? inteli,entny3
?dzie mnie musia lizaF tak du,o, Ce bo.? si?, iC nie .estem +ystar*za.2*o brudny i
moCe mu zabrakn2F smaku3
$dieu, kuzyne*zko3 /estem, byem, b?d?, byem by, b?d? by, a*1, .eEli byem, .eEli
.estem, z +oli oCe. obym by, ,dybym by, bybym by, ,dybym
7 7 b
@isty
m, byF, Cebym by, a*1, bybym by, ,dybym by, z oCe. aaski nie*1bym
by3 "im` Z+ario+anym sztok-iszem3
$dieu, ma *1ore *ousine
t+. pra+dzi+y kuzyn Wol-,an, $made Mozart
<D O67
( Mozart nie pisal do asie od blisko trze*1 miesi?*y3
7 %ay poniCszy -ra,ment z zapytaniami .est + niemie*kim ory,inale rymo+any3
6 Z po+odu Caoby po Emier*i kur-irsta3
O Sekretne so+o Wol-,an,a i &1ekli I*z?sto po.a+ia.2*e si? + lista*1 do asieJ,
ktre,o
sensu Izape+ne eroty*zne,oJ moCemy si? tylko domyElaF3
s U+a,a Cartobli+a, .ak te,o do+odzi nast?pu.2*a po nie. 1istoria bez ko0*a3 /e.
:rdem
.est anonimo+y GIIIM+ie*zny zbir %ento NoQelle, ktry +ykorzysta m3in3 %arlo
=oldoni3 Niektre z opo+iada0 te,o *yklu byy bardzo popularne + GHIII +ieku3
A WaE*i+ie &re--entrill M sioo I+ pobliCu %leebronn + re,ionie KeibronnJ, ktre
Mozart
zna z opo+ieE*i3
; WurmannsXui*k M +ioska + Dolne. a+arii niedaleko Salzbur,a3
)(3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IMann1eim, ; mar*a (;;9J
Monsieur, mon tres *1er 'ereW
I333J !,romnie .estem +dzi?*zny za trud, .aki papa sobie zada z ariami(3 I333J
'ra,n2bym tylko, Ceby t? no+2 ari?7, o ktre. pisaem nieda+no, m, papa usyszeF +
+ykonaniu panny Weber3 Dla ko,oE, kto +ie, *o zna*zy
Epie+aF portamento, byaby to na pe+no +ielka przy.emnoEF3
/ak .uC b?d? + 'aryCu, a nasza sytua*.a z pomo*2 osk2 si? popra+i, ,dy +szys*y
b?dziemy +eseli i + lepszym nastro.u, +tedy dokadnie i ,runto+nie
przedsta+i? s+e myEli i poprosz? pap? o +ielk2 przysu,?63
=dy *zytaem ostatni listO, o,arn?o mnie przeraCenie i zy napyn?y mi do o*zu, kiedy
si? do+iedziaem, Ce nie ma si? papa + *o ubraF3
"o*1any papoW Nie mo.a to +ina i papa +ie o tym dobrze3 Uy.emy osz*z?dnie .ak tylko
moCna3 /edzenie, mieszkanie, opa i oE+ietlenie ni* nas nie koszto+ay3 %zy moCna
o*zeki+aF +i?*e.` %o do ubrania M i o tym +ie papa doskonale M kiedy si? .est + ob*ym
mieE*ie, nie moCna *1odzie ubranym byle .ak i trzeba bardzo dbaF o s+. +y,l2d3 &eraz
*aa mo.a nadzie.a + 'aryCu, bo + Niem*ze*1 +szys*y ksi2C?ta to kut+y3 ?d?
pra*o+a ze +szystki*1 si, by .ak na.ry*1le. pom* papie i *ieszyF si? ze
znalezienia +y.E*ia z te. smutne. sytua*.i3
$ teraz o podrCy3 Wy.edziemy st2d za 9 dni *zyli iOM,o3 Mamy kopoty
7`5
(;;9
ze sprzedaC2 *1aise43 Nikt .e. nie *1*e3 ?dziemy sz*z?Eli+i, .eEli uda si? +y*i2,n2F O
luidoryA3 Radz2 nam, aby + razie niepo+odzenia +yna.2F +o:ni*? i +asn2 *1aise
po.e*1aF do Strasbur,a, ,dzie z *a2 pe+noE*i2 b?dzie at+ie. .2 sprzedaF3 W kaCdym
razie podrC dyliCansem po*zto+ym .est ta0sza, toteC nasz2 *1aise zosta+i? tuta. pod
opiek2 ludzi pe+ny*13 &rzeba teC +iedzieF, Ce z Mann1eimu Inie .est to miasto
1andlo+eJ nie ma bezpoErednie,o po2*zenia pasaCerskie,o z 'aryCem i +szys*y
+ypra+ia.2 si? st2d dyliCansem po*zto+ym3
/ak si? do+iedziaem, podrC do Strasbur,a kosztu.e p luidora od osoby3 MyEl?, Ce
obo.e zmieE*imy si? + i4Mtu -lorena*13
&ym*zasem Cy*z? papie +szystkie,o dobre,o3 Mie.my u-noEF + o,u, ktry na pe+no
nas nie opuE*i3 'rzed +y.azdem napisz? .esz*ze raz albo d+a3 =dybym tak .uC by +
'aryCu3 &ro*1? si? bo.? te. podrCy3 Wendlin,; napisa, Ce podrC bya okropnie nudna3
Musz? .uC ko0*zyF i zosta+iF tro*1? mie.s*a dla mamy93
$dieu, (55 tysi?*y razy *au.? r?*e papy i +*i2C pozosta.? .e,o bardzo posusznym
synem
Wol-,an, Mozart Mann1eim, ; mar*a (;;93
I'osts*riptum do siostry + Salzbur,uRJ
Ma tres *1ere SoeurW
"o*1ana siostro, *zy zda.esz sobie spra+?, Ce pisz? do *iebie list osobny, list ekstra333`
Dzi?ku.? za 45 -loren+), ktre z tak2 naturalnoE*i2 mi poCy*zyaE, a ktre tak bardzo
byy mi potrzebne3 %1*iabym przekazaF *i m2 radoEF i nieopisan2 +dzi?*znoEF za
t+o.e dobre ser*e3 'rzykro mi, Ce + z+i2zku z tym pozba+iam *i? na .akiE *zas o+y*1
45 -loren+, ale zape+niam, Ce .ak du,o .estem t+oim bratem, tak du,o nie spo*zn?,
zanim *i +szystkie,o nie oddam i nie od+dzi?*z? si? za to, *o dla mnie zrobiaE3
Mo,? si? u+aCaF za sz*z?Eli+e,o brata, bo mam tak2 siostr?3 U-a. mi i ni,dy nie
dopusz*za. myEli, Ce m,bym o tobie zapomnieF3 o nie za+sze /est tak, .akbyEmy
pra,n?li3 $le zape+niam *i?, Ce +szystko b?dzie dobrze3
2d: za+sze + -ormie i nie zaniedbu. s+e. +spaniale. i +yt+orne. umie.?tnoE*i
szybkie,o *zytania nut, aby po moi*1 peny*1 entuz.azmu po*1+aa*1 i po +ysu*1aniu
*iebie nikt nie m, po+iedzieF, Ce kami?3 $ .a +szystkim m+i?, Ce ,rasz lepie. ode
mnie, bo z +i?ksz2 pre*yz.23
$dieu, ko*1ana siostro3 Mam nadzie.?, Ce .uC niedu,o b?dziemy si? tno,li radoEnie
u*ao+aF3 Wierz? + o,a i prosz? =o o to, *o dla nas niezb?dne, ale za kaCdym razem
doda.?R N'anie, nie*1 si? dzie.e +ola &+o.a /ako + niebie, tak i na ziemiN3
My, ludzie, *z?sto myElimy, Ce +szystko idzie na ,orsze, ale prze*ieC 76(
@isty
ostate*znie +szystko si? dobrze ko0*zy3 , na.lepie. +ie, *o si? po+inno
zdarzyF3
$dieu, mo.a dobra siostro3 %au.? *i? (55 tysi?*y razy i pozosta.? na
za+sze t+ym sz*zerym i +iernym bratem
Wol-,an, $made Mozart
I333J
<D O64
( Wol-,an, prosi o.*a o +ykonanie i przesanie mu kopii arii Inie +iadomo ktry*1J dla
$lo.zy Weber3
7 Non so, dSonde Qiene I"M7)OJ3
6 Nie+2tpli+ie aluz.a doty*z2*a zamiaru poElubienia $lo.zy3
O @ist z 7A lute,o (;;96 + ktrym @eopold, przeraCony nieodpo+iedzialnymi planami
podrCy do Italii, na +szelkie sposoby usiu.e +pyn2F na syna i nim +strz2sn2F, u*ieka
si? na+et do moralne,o szantaCuR N/estem .ak aazarz3 W szla-roku mam dziury i kiedy
ktoE rano zadz+oni do drz+i, to musz? si? *1o+aF3 &a stara -lanelo+a koszula, ktr2
nosz? +e dnie i + no*y, .est .uC tak podarta, Ce led+ie si? trzyma *iaa] niestety nie staF
mnie ani na no+y szla-rok, ani na no+2 koszul?3 Nie mam .uC *zarny*1 po0*zo*13 W
niedziel? +kadam zuCyte biae po0*zo*1y z berliny, ktre kiedyE kupiem za .edne,o
-lorena i (7 ,ra.*ar+3 I333J Na+et mo+y nie ma o Cadnym teatrze *zy baluN3
4 %1aise I-ran*3, dos3 NkrzesoNJ M -amili.ny, *zteromie.s*o+y po+z konny3 Mo+a tu o
*1aise zakupione. przez @eopolda + 'reszbur,u + ,rudniu (;A7 roku, ktr2 Wol-,an, z
matk2 +ybrali si? + podrC do Mona*1ium i Mann1eimu, a p:nie. M ostate*znie M
r+nieC do 'aryCa3
A O luidory V OO -loreny3
; /o1ann aptist Wendlin, +y.e*1a do 'aryCa (4 lute,o (;;93
9 'o tym liE*ie, a przed listem do siostry, zna.du.e si? krtkie posts*riptum od $nny
Marii
M matki Mozarta3
) 'oCy*za.2* od Ka,enauera 45 -loren+ dla Wol-,an,a, Nannerl musiaa udzieliF
+ierzy*ielo+i osobiste. ,+aran*.i, *o ozna*zao, Ce ,dyby Wol-,an, pieni?dzy +
um+ionym terminie nie z+r*i, musiaaby du, odpra*o+aF, *o byoby r+nozna*zne
z konie*znoE*i2 p.E*ia na suCb? do ob*y*13
)73 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IMann1eim, ii mar*a (;;9J
Monsieur, mon tres *1er 'ereW
!trzymaem list z 4M,o, z ktre,o do+iedziaem si? z przy.emnoE*i2, Ce baron Qon
=rimm( .est .uC + 'aryCu3 Wy.eCdCamy iOM,o, to pe+ne3 I333J
Z prze+o:nikiem za+arliEmy umo+?, Ce za+iezie nas do 'aryCa za ii luidor+ nasz2
+asn2 *1aise, ktr2 potem od nas odkupi za O5 -loren+3 /utro podpisz? z nim kontrakt,
Ce po przy.e*1aniu na mie.s*e zapa*? mu ; luidor+ i O -loreny7, bo prze*ieC za *1aise
nie b?dzie mi pa*i3 I333J
767
(;;9
<D O6A
( 'o d+*1 miesi2*a*1 pene,o niepoko.u o*zeki+ania @eopold dosta list od barona
Qon =rimma, ktry po+r*i z podrCy do Ros.i3 =rimm obie*a @eopoldo+i, Ce +
'aryCu zaopieku.e si? Wol-,an,iem3
7 l luidor V(( -loren+3 "oszt podrCy do 'aryCaR (( luidor+ *zyli (7( -loren+,
mnie. O5 -loren+ I*ena, ktr2 prze+o:nik obie*a za *1aiseJ V 9( -loren+ *zyli ;
luidor+ i O -loreny3
)63 D! !/%$ W S$@ZUR=U
'aryC, 7O mar*a (;;9
Mon tres *1er 'ere -
'rzy.e*1aliEmy +*zora., + poniedziaek 76M,o, o ,odzinie OMe. po poudniu(3 o,u
dzi?ki3 Nasza podrC tr+aa +i?* ) i p dnia73 MyElaem, Ce nie +ytrzymamy3 Ni,dy +
Cy*iu nie +ynudziem si? tak strasznie3 MoCe sobie papa +yobraziF, *o to zna*zy
opuE*iF Mann1eim peen dobry*1 i dro,i*1 przy.a*i i sp?dziF dzie+i?F i p dnia nie
tylko bez ni*1, ale + o,le bez niko,o, bez Cy+e. duszy, do ktre. moCna by si?
odez+aF3 $le o,u dzi?ko+aF .esteEmy .uC na mie.s*u, dotarliEmy do *elu3 Mam
nadzie.?, Ce teraz z bosk2 pomo*2, +szystko p.dzie dobrze3
Dzisia. +e:miemy doroCk? i od+iedzimy =rimma oraz Wendlin,a3 /utro rano spotkam
si? z panem Qon Si*kin,enem6 M ministrem elektora 'alatynatu3 &o +ielki koneser i
Carli+y mioEnik muzyki3 Mam do nie,oYi+a listy M od pana Qon =emmin,ena O i od
pana %annabi*1a3
'rzed +y.e*1aniem z Mann1eimu kazaem zrobiF dla pana =emmin,ena kopi?
k+artetu, ktry skompono+aem pe+ne,o +ie*zora + oberCy + @odi, poza tym kopie
k+intetu i +aria*.i Pis*1era43 Dostaem od nie,o bardzo miy bile*ik, + ktrym
zape+ni mnie ,or2*o, Ce o-iaro+ane mu na pami2tk? ut+ory spra+iy mu o,romn2
przy.emnoEF3 'rzekaza mi teC list do s+e,o przy.a*iela, pana Qon Si*kin,ena, doda.2*R
N/estem pe+ien, Ce b?dzie pan duCo lepsz2 rekomenda*.2 dla te,o listu aniCeli ten list
dla panaN3 Na pokry*ie koszt+ porto da mi 6 luidory3 Zape+ni o s+o.e. przy.a:ni i
prosi, abym nie odma+ia mu s+o.e.3 I333J
Wy.e*1aliEmy + sobot? iOM,o, a .esz*ze + *z+artek po poudniu odbya Y? u
%annabi*1a akademia, na ktre. zosta +ykonany m. kon*ert na 6 -ortepiany63 'arti?
pier+sze,o -ortepianu ,raa Mademoiselle Rosi %anMNabi*1, dru,ie,o M Mademoiselle
Weber, a trze*ie,o M Mademoiselle 'ierron ISerrarius M nim-a domuJ3 'onadto Mile
Weber zaEpie+aa d+ie nio.e arieR $er tranXuillo z ;; re pastore oraz Non so, I-on*ie
Qiene;3 &? ostatni2 '-zy.?to z entuz.azmem trudnym do opisania, by to suk*es zar+no
me. dro,ie. Weber+ny, .ak i m.3 Wszys*y m+ili, Ce *ze,oE tak +zrusza.2*e,o
766
@isty
.esz*ze ni,dy nie syszeli3 Weber+na zaEpie+aa .2 dokadnie tak, .ak trzeba3 "iedy
sko0*zya, %annabi*1 za*z2 +oaFR NraQo, braQissimo Maestro, yeramente s*ritta da
maestroWNY3 'ier+szy raz syszaem t? ari? z orkiestr23 %1*iabym, Ceby papa m,
usyszeF to niezr+nane +ykonanie, + ktrym +szystko, i ,usto, i piano, i -orte byy
utra-ione doskonale3 Zreszt2 kto +ie, *zy nie stanie si? to moCli+e3 /a + kaCdym razie
mam tak2 nadzie.?3 &aki .uC
.estem, Ce ni,dy nie tra*? nadziei3
%annabi*1 to u*z*i+y, porz2dny *zo+iek i sz*zery przy.a*iel3 $le *1oF nie .est .uC
mody, ma pe+n2 +ad? M .est po+ierz*1o+ny i roztar,niony3 /eEli ,o nie przypilno+aF,
to zapomina o +szystkim, ale kiedy rozmo+a s*1odzi na temat ktre,oE z .e,o
przy.a*i, +tedy zapala si? .ak -uriat i broni ,o ze +szystki*1 si3 I nie bez skutku,
ponie+aC ma on tu duCy kredyt3 $le *o do .e,o +dzi?*znoE*i, to niestety nie mo,?
po+iedzieF ni*ze,o dobre,o3 Webero+ie, mimo iC s2 biedni i *ierpi2 niedostatek, +i?*e.
mi dali do+od+ +dzi?*znoE*i niC on, *1o*iaC nie+iele dla ni*1 zrobiem3 $
%annabi*1o+ie nie po+iedzieli na+et so+a, nie +spomina.2* o .akie.E ba,atel*e,
.akie.E pami2t*e o-iaro+ane. z dobro*i ser*a3 Doso+nie ni*, na+et so+a
podzi?ko+ania, a prze*ieC tyle *zasu i trudu poE+i?*iem i*1 *r*e3 &eraz bez oba+y
moCe si? pokazaF +sz?dzie3 /ak na (OMletni2 dzie+*zyn? i dyletantk? napra+d? ,ra
dobrze3 I za+dzi?*za to mnie3 %o do te,o +szys*y + Mann1eimie s2 z,odni3 Ma teraz
,usto, trilles, tempo, a takCe pal*o+anie, .ak ni,dy przedtem3 $le nie min2 trzy
miesi2*e, a bardzo od*zu.2, Ce mnie brak3 !ba+iam si?, Ce zn+ .2 zepsu.2, o ile ona
sama si? nie zepsu.e3 /eEli nie b?dzie miaa stae,o nau*zy*iela, ktry by *zu+a nad .e.
poziomem, to *ay +ysiek na ni*3 /est .esz*ze zbyt dzie*inna, roztrzepana i
lekkomyElna, by mo,a pra*o+aF samodzielnie, skute*znie
i bez Cadne. pomo*y3
Natomiast Weber+na okazaa s+e dobreSser*e, *o .est .e. *e*12 przyrodzon23 Zrobia
na druta*1 d+ie pary nar?ka+k+ i o-iaro+aa mi .e .ako skromny do+d
+dzi?*znoE*i, a pan Weber +ykona ,ratis +szystkie kopie, .aki*1 potrzebo+aem, da
mi teC papier nuto+y3 'onadto dostaem od nie,o + prezen*ie komedie Moliera)
I+iedzia, Ce nie *zytaem i*1 .esz*zeJ +raz z dedyka*.2R Ri*erQi, $mi*o, le oper? del
Moliere in se,no di ,ratitudine,
e Xual*1e Qolta ro*ordati di meN3
$ kiedy by sam z mam2, po+iedziaR NWy.eCdCa nasz na.lepszy przy.a*iel
i dobro*zy0*a3 >+i?ta to pra+da, bo ,dyby nie byo tuta. pani syna333 ardzo duCo
u*zyni dla mo.e. *rki, +iele si? ni2 za.mo+a i ona ni,dy nie zdoa mu
si? za to od+dzi?*zyFN3
W przeddzie0 +y.azdu *1*ieli mnie .esz*ze zaprosiF na kola*.?, ale nie
byo to moCli+e, ponie+aC musiaem zostaF + domu3 Wszelako przed kola*.2 sp?dziem
z nimi d+ie ,odziny3 %ay *zas mi dzi?ko+ali, +szelkimi sposobami starali si? +yraziF
+dzi?*znoEF3 =dy od.eCdCaem, pakali3 Nie*1 mi papa +yba*zy, ale .ak o tym pomyEl?,
zy same *isn2 mi si? do o*zu3 Weber zszed
76O
(;;9
ze mn2 po s*1oda*1 i sta + bramie, aC znikn?liEmy za ro,iem uli*y3 Wtedy za+oaR
$dieuW
W *zasie podrCy nasze +ydatki na .edzenie i pi*ie, na no*le,i i napi+ki przekro*zyy O
luidory3 Im bliCe. byliEmy *elu, tym bardzie. +szystko droCao3 I333J $le nie*1 si? papa
nie trapi, z pe+noE*i2 dobrze popro+adz? s+o.e spra+y3 ! .edno tylko prosz?, aby +
lista*1 da papa +i?*e. do+od+ dobre,o 1umoru3 $ .eEli +o.na zbytnio si? do +as
zbliCy, to przy.eCdCa.*ie do nas(53
'ozdro+ienia dla +szystki*1 przy.a*i i przy.a*iek3 loooMkrotnie *au.? r?*e papy i
przesyam serde*zne u*ao+ania dla siostry, posuszny syn
Wol-,an, $made Mozart
<D O6)
( W 'aryCu Mozart zamieszka z matk2 u pana Mayera Iparyskie,o korespondenta i
+splnika /osep1a PeliTa $rbauera z $u,sbur,a M dobre,o zna.ome,o @eopoldaJ przy
uli*y our,M(S$bbe, + III dzielni*y 'aryCa3 "ilkakrotnie si? przepro+adzaR ii k+ietnia
na uli*? du =rosM%1enet Iobe*nie uli*a du Sentier, nr (5J, ,dzie 6 lip*a zmara .e,o
matka, potem Ipo Emier*i matkiJ na uli*? de la %1ausseeMdS$ntin pod nr 4, do Madame
dSEpinay3 Dom ten zburzono + (9A7 roku3
7 Nie znane s2 sz*ze,y te. du,ie. podrCy3 /edyny znany etap to %lermontMenM
$r,onne, niedaleko Metzu3 W posts*riptum do te,o listu $nna Maria napisaaR NW dzie0
E+3 /ze-a I*zyli () mar*aJ + %lermont piliEmy za zdro+ie pana ullin,eraN3
6 Krabia "ari Keinri*1 /osep1 Si*kin,en zu Si*kin,en M +ysannik IministerJ 'alatynatu
+ 'aryCu Iod (;;; do (;)(J3 /o1ann aptist Wendlin, przy.e*1a do 'aryCa razem z
Priedri*1em Rammem przed miesi2*em Iokoo 7O lute,oJ3
O aron !tto Qon =emmin,enMKornber, I(;44M(96AJ, pisarz i dyplomata +
Mann1eimie3 W (;;; Mozart za*z2 kompono+aF muzyk? do .e,o melodramatu
Semiramis, ale .e. nie uko0*zy3 'o+stay -ra,ment I"M6i4eJ za,in23 W (;97
=emmin,en osiad + Wiedniu, ,dzie by NNa.*z*i,odnie.szymN loCy maso0skie. NUur
Wo1itati,keitN i M na.pra+dopodobnie. M tym, ktry I+ (;9O rokuJ +pro+adzi Mozarta
do loCy3
4 "+artet smy*zko+y DMdur I"M9oJ napisany (4 mar*a (;;5 na etapie podrCy z
Mediolanu do 'anny3 !statnia *z?EF te,o k+artetu po+staa p:nie. Imi?dzy lip*em
(;;6 a mar*em (;;OJ, "+intet smy*zko+y Mdur I"M(;OJ] (7 +aria*.i na -ortepian na
temat Menueta /o1anna %1ristiana Pis*1era I"MI;)J3
A "on*ert PMdur na trzy -ortepiany I"M7O7J3 'o raz pier+szy by +ykonany +
$u,sbur,u 77 pa:dziernika (;;;3
; $er tranXuillo e di sereni M aria nr 6 z opery II re pastore I"M759J] Non so, dSonde Qiene
I"M7)OJ3
9 NDoskonale, napisane napra+d? po mistrzo+skuN3
) "omedie Moliera I+ niemie*kim przekadzie Priedri*1a Samuela ierlin,a, +yd3 +
Kambur,u (;47J3 'o Emier*i Mozarta + .e,o bibliote*e odnaleziono tylko .eden tom
te,o dziea3 &uma*zenie dedyka*.iR N'rzy.a*ielu, + do+d +dzi?*znoE*i przy.m dziea
Moliera l +spomni. mnie *zasemN3
(5 %1odzi o +o.n? suk*esy.n2 + a+arii po Emier*i kur-irsta3
764
@isty
)O3 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
'aryC, 4 k+ietnia (;;9
I333J
Musz? teraz ob.aEniF to, *o mama przedsta+ia I+yCe.J + sposb doEF za,mat+any(3
"apelmistrz Kolzbauer7 przysa tu Miserere, ale + Mann1eimie *1ry s2 mae i
kiepskie, tuta. zaE duCe i dobre, +obe* te,o *1ry Kolzbauera nie zrobiyby tu Cadne,o
+raCenia3 &oteC pan @e,ros6 M dyrektor %on*erts Spirituels M poprosi, abym ut+r
Kolzbauera uzupeni dodatko+ymi *1rami3
'o*z2tko+y *1r pozosta+iam bez zmian3 M. pier+szy *1r to buoniam iniXuitatem
meam e,o *o,nos*o M alle,ro3 Dru,iR E**e enim in iniXuitatibus M ada,io3 'otem b?dzie
alle,roR E**e enim Qeritatem dileTisti aC do N!ssa 1umilitataN3 Dale.R %r mundum *rea
M andante na sopran, tenor i bas solo i alle,roR Redde miki la*titiam aC do Nad te
*onQertenturN3 Nast?pnie przy*1odzi re*ytaty+ na basR @ibera me de san,uinibus, a po
nim aria baso+a KolzbaueraR Domino, labia mea3 'o andante dla Raa--aOR Sa*ri-i*ium
Deo Spiritus Itylko z obo.em i -a,otemJ, +pro+adziem may re*ytaty+ buoniam si
yoluisses, takCe z kon*ertu.2*ym obo.em i -a,otem3
ardzo tu lubi2 re*ytaty+y3 !d Neni,ne -a*N do ,,muri /erusalemN M *1r Iandante
moderator, potem M od N&un* a**eptabisN do Nsuper altare tuo QitulosN Ialle,roSJ M na
tenor solo I@e,rosJ, z to+arzyszeniem *1ru3 Pinis43
%iesz? si?, Ce .uC sko0*zyem t? baz,ranin?, bo kiedy nie moCna kompono+aF u siebie,
a + dodatku kiedy si? *zo+iek Epieszy, .est to niesz*z?E*ie3
$le o,u dzi?ki .uC sko0*zyem i mam nadzie.?, Ce zrobi to e--e*t3 'an =osse*A,
ktre,o papa po+inien znaF, kiedy zoba*zy m. pier+szy *1r Imnie przy tym nie
byoJ, po+iedzia do pana @e,rosa, Ce .est *1armant i Ce na pe+no +y+oa duCy e--e*t3,
Ce tekst .est dobrze dobrany, a muzyka skompono+ana +yEmieni*ie3 'an =osse* to
dobry przy.a*iel, ale *zo+iek suro+y3
Nie, nie napisz? .edne,o aktu opery I.ak t+ierdzi mamaJ, ale *a2 d+uakto+2 oper?3
'oeta .uC napisa pier+szy akt3 NoQerre ; Iu ktre,o .adam tak *z?sto, .ak ze*1*?J +zi2
+szystko na siebie i podsun2 mi temat3 ?dzie to, .ak s2dz?, $leTandre et RoTanes3
/est tuta. Madame /eune1omme)3
Skomponu.? r+nieC sym-oni? kon*ertu.2*2 l5 na -let IWendlin,J, ob. IRammJ, r,
I'unto((J i -a,ot IRitter(7J3 'unto ,ra ma,ni-iXue3 WaEnie +r*iem z %on*ert
Spirituel3 Razem z baronem Qon =rimmem da.emy -ol,? zoE*i, ,dy tylko rozmo+a
ze.dzie na temat tute.sze. muzyki, ale nb3 tylko
76A
(;;9
mi?dzy sob2, bo in publi*o za+sze .est braQo, braQissimo i oklaski, Ce aC pu*1n2 r?*e3
Wszystkie,o dobre,o, sto milion+ razy *au.? r2*zki
Wol-,an, $made Mozart INa +e+n?trzne. stronie kopertyRJ
/est tuta. pan Raa-- i mieszka u pana @e,rosa3 /esteEmy +i?* razem niemal *odziennie3
"o*1any papo, .esz*ze raz prosz?, Ceby si? papa nie mart+i i nie niepokoi, bo .uC nie
ma o *o3 Zna.du.? si? + takim mie.s*u, + ktrym z *a2 pe+noE*i2 moCna zarobiF
pieni2dze3 Wyma,a to trudu
i szale0*ze. pra*y, ale .estem na to przy,oto+any3 &ak bardzo *1*iabym zrobiF papie
przy.emnoEF3
Na.bardzie. irytu.e mnie to, Ce Pran*uzi pra+ie +*ale nie zmienili s+oi*1 upodoba0 ani
s+o.e,o ,out z tym .ednak, Ce obe*nie s2 zdolni do su*1ania takCe dobre. muzyki, ale
+ dalszym *i2,u nie moCe byF mo+y, aby przyznali,
Ce i*1 muzyka .est kiepska lub *1o*iaCby Iale to .uC absolutnie nieWJ, Ceby potra-ili
odrCniF dobr2 muzyk? od ze.3
$ Epie+` U*1o+a. oCeW =dyby przyna.mnie. te Pran*uzki nie *1*iay konie*znie
Epie+aF +oski*1 arii, to na+et bym im daro+a te i*1 -ran*uskie be*zenia, ale Ceby aC
tak psuF dobr2 muzyk?`W(6
<D OO5
( WyCe. .est list od $nny Marii3
7 I,naz /akob Kolzbauer I(;((M(;96J, kompozytor i pier+szy kapelmistrz na d+orze +
Mann1eimie3
6 /osep1 @e,ros I(;65M(;)6J, na.pier+ Epie+ak ItenorJ, p:nie. dyrektor %on*erts
Spirituels + 'aryCu + lata*1 (;;;M)(3
O $nton Raa--M tenor M patrzR 9)<(3
4 !pisane tu sz*ze,o+o opra*o+anie Miserere I,'salm 45j Kolzbauera nie za*1o+ao
si? I"M7);aJ3
A Pran*oisM/osep1 =osse* I(;6OM(97)J, kompozytor -ran*uski po*1odzenia bel,i.skie,o3
ZaoCy*iel i od (;A) do (;;6 dyrektor %on*erts des $mateurs + 'aryCu3 /edna z
na.+ybitnie.szy*1 posta*i -ran*uskie,o Cy*ia muzy*zne,o ostatnie. F+ier*i GHIII i
pier+sze. F+ier*i GIG +ieku3 /est mao pra+dopodobne, aby @eopold znal ,o osobiE*ie3
; /eanM=eor,es NoQerre I(;7;M(9(5J, *1oreo,ra- + Wiedniu i Mediolanie, potem W;4M
;AJ dyrektor Petes de &rianon na d+orze + Wersalu3
9 !pera $leTandre et RoTane +edu, pomysu NoQerreSa ni,dy nie po+staa3
'ra+dopodobnie dlate,o, Ce NpoetaN ni,dy nie dostar*zy libretta albo dlate,o, Ce
Mozart uE+iadomi sobie, iC nie ma szans na .e. +ysta+ienie3
) Mademoiselle Ialbo MadameJ /eune1omme M -ran*uska pianistka, ktr2 Mozart pozna
+ Salzbur,u i skompono+a dla nie. "on*ert -ortepiano+y EsMdur I"M7;IJ3 'ostaF bliCe.
nieznana3
&a Sym-onia kon*ertu.2*a I"M7);J nie bya +ykonana, a .e. auto,ra- za,in23
$utenty*znoEF +ers.i na ob., klarnet, r, i -a,ot I"M7);bJ, odnalezione. + (9A9 roku
przez !tto /a1na,
Jest +2tpli+a M to GIGM+ie*zna kopia sporz2dzona przez za+odo+e,o kopist?, nie ma +
nie. anW strony tytuo+e., ani naz+iska Mozarta3
(( /an Ha*laQ >ti*1 I(;OAM(956J, .eden z na.+i?kszy*1 + GHIII +ieku +irtuoz+
@isty
+altornist+3 W lata*1 (;A6MAA ,ra + orkiestrze 1rabie,o /o1anna /osep1a $ntona
&1unMKo1ensteina, od ktre,o zbie,, nie mo,2* znieEF ze,o trakto+ania3 %1*2*
zmyliF tropy przed E*i,a.2*ymi ,o zausznikami 1rabie,o, ukry+a si? pod zmienionym
naz+iskiem =ioQannie,o 'unta3 W (;A)M;O by *zonkiem kapeli na d+orze elektora +
Mo,un*.i3 W (;;9, odby+a.2* tournee po Europie, znalaz si? + 'aryCu, ,dzie zetkn2
si? z Mozartem3
(7 =eor, Wenzel Ritter I(;O9M(959J, niemie*ki +irtuoz ,ry na -a,o*ie, *zonek
orkiestry
+ Mann1eimie, potem + Mona*1ium3 W (;99 osiad + erlinie3
(6 &e re-leks.e Mozarta po+stay nie+2tpli+ie po kon*er*ie O k+ietnia + rama*1
%on*erts Spirituels, na ktrym Epie+a*zka $ntoinetteM%e*ile %laQel de SaintMKuberty po
raz pier+szy + 'aryCu +ykonaa +osk2 ari? =lu*ka3
)43 D! !/%$ W S$@ZUR=U
'aryC, i ma.a (;;9
Mon tres *1er 'ereW
DostaliEmy +resz*ie list z i7M,o i to .est po+d, dla ktre,o tak du,o nie pisaem, bo
*zekaem na nie,o3 !pata za list .est tak +ysoka, Ce kiedy nie ma si? ni* +aCne,o do
napisania, nie +arto +yda+aF 7O sous albo i +i?*e.3 Z+lekam +i?* z pisaniem listu tak
du,o, aC mo,? napisaF *oE no+e,o i *oE +i?*e. o naszy*1 spra+a*13 Mimo to nie+iele
no+e,o mam do zakomuniko+ania, a i to nie .est pe+ne3
May +iolon*zelista Zy,munto+ski i .e,o zy o.*ie*( s2 tuta.] moCe .uC o tym pisaem`
Wspominam +i?* przy okaz.i, ponie+aC przypomniaem sobie, Ce spotkaem ,o + tym
samym mie.s*u, o ktrym teraz napisz?, to zna*zy u Madame la du*1esse de %1abot73
'oszedem do nie. z listem od barona Qon =rimma3 Za+iera proEb? o rekomenda*.? u
ksi?Cne. de ourbon6 Ido nieda+na bya + klasztorzeJ, o pono+n2 prezenta*.? i o
przypomnienie .e. mo.e. osoby3 Min?o osiem dni bez Cadne. +iadomoE*i, a ponie+aC
diuszesa de %1abot pole*ia mi +r*iF po oEmiu dnia*1, dotrzymaem so+a
i poszedem3
' ,odziny *zekaem + +ielkim lodo+atym salonie, nieo,rze+anym i bez
kominka3 Z.a+ia si? + ko0*u i po+iedziaa bardzo uprze.mie, bym ze*1*ia
ukontento+aF si? -ortepianem, ktry tam sta, ponie+aC inne instrumenty s2 niespra+ne,
i abym ,o ze*1*ia +yprbo+aF3 !dpo+iedziaem, Ce bardzo *1?tnie *oE za,ram, ale
*1+ilo+o .est to niemoCli+e, ponie+aC z zimna pal*+ nie *zu.?3 'oprosiem, Ceby
przyna.mnie. zapro+adzia mnie do .akie,oE o,rzane,o pomiesz*zenia z kominkiem3
N!1W !ui, Monsieur, Qous aQez raisonWNO3 &o bya .e. *aa odpo+ied:3 Nast?pnie usiada
i przez *a2 ,odzin? ryso+aa + to+arzyst+ie .aki*1E pan+, ktrzy siedzieli +ok
przy stole3 I zno+u miaem zasz*zyt *zekaF przez *a2 ,odzin?3 Drz+i i okna byy
ot+arte, zimno przenikli+e3 Nie tylko zmarzy mi r?*e, stopy i *ae *iao, ale za*z?a
mnie boleF ,o+a3 'ano+ao altum silentium43 'rzez *ay *zas niA
769
(;;9
+iedziaem *o robiF, + tym zimnie, z blem ,o+y, Emiertelnie znudzony3 'omyElaem,
Ce ,dyby nie pan =rimm, +yszedbym naty*1miast3 Stresz*za.2* si? po+iem, Ce +
ko0*u za,raem na o+ym n?dznym piano-orte3 $le na.,orsze ze +szystkie,o byo, Ce
ani Madame, ani o+i pano+ie na+et na *1+il? nie przer+ali s+y*1 za.?F i *ay *zas
ryso+ali3 =raem +i?* do E*ian, do sto+, do -oteli3 Wobe* tak nieznoEny*1
okoli*znoE*i, za*z2em tra*iF *ierpli+oEF3 Na po*z2tek za,raem +aria*.e Pis*1eraA, ale
przer+aem + poo+ie i +staem3 @a+ina po*1+a3 /a .ednak po+iedziaem, *o miaem
do po+iedzenia, Ce nie .est moCli+e zaprezento+anie s+oi*1 umie.?tnoE*i na takim
piano-orte3, Ce b?dzie mi przy.emnie +r*iF tu innym razem, ,dy b?dzie lepszy
instrument3 $le ona na+et nie *1*iaa o tym syszeF i zno+u musiaem *zekaF p
,odziny3
$C przyszed .e. m2C3 Usiad przy mnie i su*1a z na.+i?ksz2 u+a,2, a .a zapomniaem
o zimnie, o tym, Ce boli mnie ,o+a, Ce -ortepian zdezelo+any, i ,raem .ak za
na.lepszy*1 *zas+, kiedy byem + doskonaym 1umorze3 Da.*ie mi na.lepszy
instrument + Europie oraz su*1a*zy, ktrzy ni*ze,o nie po.mu.2, ni*ze,o po.2F nie
*1*2 i + o,le nie *zu.2, *o ,ram, a *akiem stra*? animusz i +szelk2 przy.emnoEF3
Wszystko to opo+iedziaem panu =rimmo+i3
'isze papa, Cebym +i?*e. *1odzi do ludzi, porobi sobie no+e zna.omoE*i i odE+ieCy
stare, ale nie .est to moCli+e3 Na pie*1ot? +sz?dzie .est daleko i moCna si? zabo*iF, bo
'aryC .est strasznie brudny3 $ .eEli +zi2F doroCk?, to od razu ma si? przy.emnoEF
+ydania OM*1 lub 4Mu li+r+ dziennie3 Na.*z?E*ie. na ni*, bo ludzie tylko pra+i2
komplementy, *1+al2 i na tym si? +szystko ko0*zy3 'rosz2, bym przyszed te,o a te,o
dnia3 'rzy*1odz?, ,ram, oni +oa.2R N!1W *Sest unprodi,e, *Sest in*on*eQable, *Sest
etonnantWN;, ^333adieuW
DoEF .uC +ydaem na transport, *z?sto na prCno, bo + o,le z nikim si? nie spotkaem3
"omuE, kto tu nie .est, trudno sobie +yobraziF, .ak bardzo .est to deprymu.2*e3 Zreszt2
'aryC bardzo si? zmieni3 Pran*uzi nie ma.2 .uC te. politesse9J *o przed i4Mma laty3
!be*nie nierzadko o*iera.2 si? +r?*z o ,rubia0st+o i s2 niepra+dopodobnie
zarozumiali3 M &eraz musz? opisaF %on*erts Spirituels )3
'rzy okaz.i po+iem, Ce nad *1rami napra*o+aem si? niepotrzebnie(53 Miserere
Kolzabauera, ktre i tak .est doEF du,ie, nie spodobao si?3 $ z moi*1 *ztere*1 *1r+
+ykonano tylko d+a, opusz*za.2* na.lepsze3 Zreszt2 dla mnie nie miao to
na.mnie.sze,o zna*zenia, ponie+aC i tak nikt nie +iedzia, Ce *z?EF kompozy*.i .est
mo.e,o autorst+a, a +ielu + o,le mnie tuta. nie zna3 Natomiast prba bya suk*esem3
Na po*1+ay Pran*uz+ nie li*z?, ale z ty*1 *1r+ osobiE*ie .estem bardzo
zado+olony3
%o do sym-onii kon*ertu.2*e.((, to .est .esz*ze may 1i*, a ponadto *i2,le =!> sta.e na
przeszkodzie3 &u i tam mam +ro,+, ale ,dzieC i*1 nie ma, + kaCdym razie to dobry
znak3
Napisaem .2 + +ielkim poEpie*1u, ale si? bardzo staraem, a *ztere. soliE*i(7 s2 +prost
za*1+y*eni3 !d *ztere*1 dni @e,ros(6 trzyma .2 u siebie + *elu sporz2dzenia kopii, ale
.a +idz?, Ce ona leCy +*i2C + tym samym
76)
@isty
mie.s*u3 'rzed+*zora. .uC .e. nie zoba*zyem, za*z2em +i?* ,rzebaF + stosie partytur i
znalazem .2333 ukryt23 'otem, .akby ni,dy ni*, pytam @e,rosaR
M $ propos, *zy da pan .uC do skopio+ania mo.2 sym-oni?`
M Nie, zapomniaem3
'onie+aC nie mo,? mu rozkazaF, by zle*i +ykonanie kopii ani Ceby +ykona ut+r, ni*
si? nie odez+aem3 W dniu, + ktrym miaa byF +ykonana, a takCe + dniu nast?pnym,
poszedem na kon*ert3 Ramm i 'unto podbie,li do mnie roz,or2*zko+ani3
M Dla*ze,o nie ma + pro,ramie sym-onii kon*ertu.2*e.` M pyta.23
M Nie +iem3 Dopiero od +as si? te,o do+iadu.?3 Nikt mnie o ni*zym nie poin-ormo+a3
Ramm by +E*ieky i + salonie za*z2 ,rzmieF Ipo -ran*uskuJ prze*i+ko @e,roso+i, Ce
nie .est to + porz2dku, Ce to + o,le nieadnie et*3 Na.bardzie. + tym +szystkim draCni
mnie -akt, Ce @e,ros nie po+iedzia na+et so+a, Ce mnie + o,le o ni*zym nie
poin-ormo+a3 =dyby *1o*iaC +y.aEni, prbo+a si? +ytuma*zyF, Ce na przykad
zabrako mu *zasu lub *oE + tym rodza.u, ale ni*, doso+nie ni*3 Wyda.e mi si?, Ce
przy*zyn2 .est %ambini(O M +oski maestro, ponie+aC + *zasie nasze,o pier+sze,o
spotkania u @e,rosa nie*1*2*y zdyskredyto+aem ,o + o*za*1 te,o
ostatnie,o3
Skompono+a bardzo adne k+artety, ktre syszaem + Mann1eimie3 ardzo .e
*1+aliem i po*z2tek .edne,o z ni*1 za,raem3 yli tam Ramm, Ritter i 'unto, ktrzy
za*z?li nale,aF, abym ,ra dale., a .eEli nie pami?tam, to Cebym po prostu +ymyEli *i2,
dalszy3 %o teC zrobiem3 %ambini doso+nie osupia, + ko0*u za+oaR buesta e una
,ra0 testaWNls3
Z pe+noE*i2 nie by tym za*1+y*ony3 !*zy+iE*ie Emiabym si? z te,o, ,dybym by +
mie.s*u, ,dzie ludzie ma.2 uszy +raCli+e i ser*e, ktre poz+ala po.2F *oE nie*oE z
Muzyki, a takCe ma.2 *1oF tro*1? ,usto3 $le tu ota*za.2 mnie same dzikusy i z+ierz?ta M
o*zy+iE*ie mam tylko na myEli i*1 stosunek do muzyki3 $le .ak moCe byF ina*ze.,
skoro tak samo za*1o+u.2 si? + Cy*iu, + dziaaniu, + mioE*i333 Nie ma na E+ie*ie
takie,o dru,ie,o miasta, .ak 'aryC, i nie*1 papa nie myEli, Ce bredz?, m+i2* o tute.sze.
muzy*e3 MoCe papa zapytaF .akie,okol+iek ,odne,o zau-ania *zo+ieka Iale nie
rodo+ite,o Pran*uzaJ, a po+ie to samo3 No *C3 Niestety .a .estem tutaJ i musz?
trzymaF -ason, *1o*iaCby tylko z mioE*i do papy3
?d? +dzi?*zny o,u, .eEli uda mi si? nie popsuF sobie tuta. smaku3 Modl? si? *o
dzie0, aby mi , poz+oli znieEF dzielnie to +szystko i abym sobie i narodo+i
niemie*kiemu przynis zasz*zyt3 Wszystko si? dzie.e dla *1+ay /e,o3 Modl? si?, bym
m, byF sz*z?Eli+y, bym zarobi duCo pieni?dzy i pom, papie +ydobyF si? z
tarapat+, i abyEmy +krt*e mo,li zno+u byF razem +eseli i sz*z?Eli+i3 I nie*1 si?
dzie.e +ola oCa, na ziemi
i na niebie3
&ym*zasem prosz? ,or2*o ko*1ane,o pap?, by zrobi +szystko, abym
7O5
(;;9
nieba+em zno+u m, u.rzeF Itali? i odCyF3 'rosz?, nie*1 mi papa zrobi t?
przy.emnoEF3 'rosz? teC, Ceby by papa +esoy3 /a ze s+e. strony b?d? si? stara .akoE
+ybrn2F z sytua*.i M Ceby tylko mi si? udao z nie. +ybrn2F *akiem3 $dieu3
(555 razy *au.? siostr? i r?*e papy i pozosta.? posusznym synem
Wol-,an, $made Mozart
<D OO;
( Mikoa. Zy,munto+ski I(;;(M(;9AJ, *udo+ne dzie*ko, +irtuoz +iolon*zeli3 /e:dzi
po *ae. Europie z kon*ertami + to+arzyst+ie o.*a M /ze-a Zy,munto+skie,o M
skrzypka i peda,o,a, zaoCy*iela szkoy muzy*zne. + "rako+ie I+ (;;AJ3 Zmuszany
przez o.*a tyrana do nieustanny*1 F+i*ze0, +y*ie0*zony *i2,ymi podrCami, Mikoa.
zmar + (4 roku Cy*ia3 Mozart pozna ,o + Salzbur,u, ,dzie Zy,munto+ski mia
kon*ert + ratuszu 6( mar*a (;;; roku3 W 'aryCu +yst2pi 74 mar*a i (7 k+ietnia (;;9
na %on*ert Spirituel, a i k+ietnia Ina +asny bene-isJ + Kotel Soubise M paryskie.
rezyden*.i biskupa Strasbur,a ksi?*ia @ouisMReneMEdouarda de Ro1anM=uemene3
7 Elisabet1M@ouise de @a Ro*1e-ou*auld, du*1esse de %1abot] .e. m2C M @ouisM$ntoineM
$u,uste de Ro1an, duF de %1abot3
6 @ouiseMMarieM&1ereseMat1ilde dS5rleans, ksi?Cna de ourbon, *rka @ud+ika Pilipa
!rlea0skie,o3
O N! tak, Monsieur, ma pan ra*.?WN3
4 NWielka *iszaN3
A (7 +aria*.i na -ortepian na temat Menueta Pis*1era I"MI;)J3
; e5*1, to pra+dzi+y *ud, niepra+dopodobne, zdumie+a.2*eWN3
9 NUprze.moE*iN3
) %on*erts Spirituels M patrzR ;6<(73
(5 Mozart opra*o+a Miserere Kolzbauera przystoso+u.2* .e do +yma,a0 i ,ust+
paryski*13 Wykonano .e pod*zas Wielkie,o &y,odnia I+ *z+artek (A lub + pi2tek (;
k+ietniaJ (;;9 roku na %on*ert Spirituel3
n Sym-onia kon*ertu.2*a EsMdur na -let, ob. r, i -a,ot I"M7);J M patrzR )O<(53
(7 /o1ann aptist Wendlin, M patrzR A4<O, Priedri*1 Ramm, oboista M patrzR A6<A] 'unto,
+altornista M patrzR )O<((] =eor, Wenzel Ritter, -a,o*ista M patrzR )O<(73
(6 /osep1 @e,ros I(;65M(;)6J, po*z2tko+o Epie+ak ItenorJ, potem Iod (;;; do (;)(J
dyrektor paryski*1 %on*erts Spirituels3
=iuseppe Maria =ioa**1ino %ambini I(;OAM(974J, skrzypek i kompozytor, u*ze0
&artinie,o i =3 Martinie,o3 W 'aryCu Iod (;;5J by prote,o+anym =osse*a IpatrzR
;6<(6J3 Mozart pode.rze+a ,o niesusznie M %ambini bardzo *eni Mozarta3
Wasnor?*znie zrobi dla siebie kopi? "+artetu -ortepiano+e,o ,Mmoll I"MO;9J3
(4 N%o za ,o+aWN3
)A3 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
'aryC, (O ma.a (;;9
Mam teraz tyle pra*y, Ce *o to b?dzie zim2` 'isaem .uC, .ak si? zda.e, Ce si2z? de
=uines(, ktre,o *rk? u*z? kompozy*.i, ,ra niezr+nanie na Yle, a *rka
ma,ni-iXuement M na 1ar-ie3 /est utalento+ana, *1?tna i ma
(A M Mozart
@isty
znakomit2 pami?F M *ay s+. repertuar I.akieE 755 ut+or+J ,ra z ,o+y3 Nie .est
.ednak przekonana do s+oi*1 predyspozy*.i kompozytorski*1, brak .e. pomys+ i idei3
!.*ie* Ina+iasem m+i2* bardzo + nie. zako*1anyJ u+aCa, Ce nie tyle braku.e .e. idei,
*o niezb?dny*1 umie.?tnoE*i i +iary +e +asne siy, ale zoba*zymy3 /eEli rze*zy+iE*ie
nie b?dzie miaa pomys+ ani inspira*.i Idoty*1*zas istotnie nie ma i*1 ani za ,roszJ,
to +szystko na ni*, bo , mi E+iadkiem, Ce nie mo,? .e. daF +asny*13 Wpra+dzie
o.*ie* nie spodzie+a si?, Ce b?dzie z nie. +ielka kompozytorka, bo nie .est .e. potrzebna
umie.?tnoEF kompono+ania oper, arii, sym-onii i kon*ert+, +ystar*zy .eEli b?dzie
umiaa skompono+aF na przykad duC2 sonat?, ktr2 potem mo,libyEmy razem za,raF3
Dzisia. miaem z ni2 *z+art2 lek*.?3 /eEli idzie o opano+anie zasad
1armonii i kompozy*.i, to poradzia sobie nie:le i na+et mo,? byF zado+olony3 Daa
sobie teC rad? z rozpisaniem bas+ do mo.e,o pier+sze,o menueta3 &eraz prbu.e
napisaF *oE na trzy ,osy3 Idzie .e. dobrze, ale szybko si? znie*1?*a, a .a nie mo,? .e.
pom* i +obe* te,o nie moCemy p.EF
dale.3 I333J
Wszystkie,o .uC prbo+aem3 Na przykad napisaem dla nie. proE*iutki
menue*ik3 %1*iaem zoba*zyF, *zy potra-i napisaF +aria*.e na .e,o temat3 Ni* z te,o3
Nie +iedziaa ani .ak, ani od *ze,o za*z2F3 Sam +i?* napisaem po*z2tek pier+sze.
+aria*.i, prosz2* aby kontynuo+aa, za*1o+u.2* o*zy+iE*ie t? sam2 ide?3 Szo .e.
na+et doEF dobrze3 "iedy sko0*zya, zapropono+aem, by sprbo+aa +ymyEliF *oE
sama, *1oFby .eden ,los, *1oFby .edn2 melodi?3 MyElaa przez k+adrans i ni* nie
+ymyElia3 Zapisaem .e. O takty menuetaR
N'rosz? spo.rzeF .aki ze mnie dure0, za*z2em menuet i nie umiem ,o sko0*zyF3 Nie*1
pani b?dzie tak dobra i ,o doko0*zy, *1oFby tylko pier+sz2 *z?EFN M po+iedziaem3
Uznaa, Ce to niemoCli+e3 W ko0*u z o,romnym trudem *oE si? +ykluo3 yem
urado+any, Ce naresz*ie *oE si? dzie.e3 Sko0*zya menuet, a ra*ze. .e,o pier+sz2 *z?EF3
/ako pra*? domo+2 zadaem .e. rozpisanie +aria*.i o+y*1 *ztere*1 takt+ i prosiem,
Ceby si? postaraa do te. same. 1armonii +ymyEliF *oE sama, .akiE inny po*z2tek, i Ceby
melodia
bya inna3 /utro zoba*z?, *o z te,o +yniknie3
Nieba+em mam dostaF libretto d+uakto+e. opery73 Na.pier+ pokaC? .e
dyrektoro+i DeQismeso+i6, Ceby .e zaak*epto+a3 Nie po+inno byF z tym problemu, bo
prze*ieC zapropono+a .e NoQerreO, a DeQismes .emu +aEnie za+dzi?*za posad?3
Wkrt*e NoQerre uoCy balet, do ktre,o .a skomponu.?
muzyk?3
Na suCbie u krla .est tu +altornista Rudolp14 M m. dobry przy.a*iel3
Zna si? na kompozy*.i i pi?knie pisze3 Zapropono+a mi stano+isko or,anisty +
Wersalu3 Za .akieE 7555 li+r+ ro*znie z tym, Ce przez A miesi?*y musiabym mieszkaF
+ Wersalu, a przez nast?pne A + 'aryCu lub ,dzie ze*1*?3 Nie s2dz? .ednak, Cebym si?
z,odzi3 Musz? si? .esz*ze poradziF przy.a*i3 7555 li+r+ to nie .est +ielka suma3 W
przeli*zeniu na niemie*kie
7O37
(;;9
pieni2dze mo,oby si? to +ydaF duCo, ale tuta. to nie+iele3 Ro*znie daoby to 96 luidory
i 9 li+r+, *o na nasze pieni2dze +ynosi )(4 ,ulden+ i O4 ,ra.*ar+3 U nas byoby to
sporo, ale tuta. +arte .est tylko 666 talary i 6 li+ry, a to napra+d? nie .est duCo3 &o
straszne, .ak szybko roz*1odz2 si? tuta. talary3 Za .edne,o luidora nie+iele moCna
zdziaaF3 O talary lub M *o na .edno +y*1odzi M .edne,o luidora +yda.e si? naty*1miast3
I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D OO)
( $drienM@ouis de onnieres de Souastre, 1rabia Ia nie diuk ani tym bardzie. ksi2C?, .ak
,o *zasami tytuo+a Mozart, a za nim niemal +szys*y komentatorzy i bio,ra-o+ieJ de
=uines I(;64M(95AJ, ambasador Pran*.i + erlinie I + roku (;A)J, + @ondynie I(;;5M
;AJ, a od roku (;;9 ,ubernator 1rabst+a I*omteJ dS$rtois3 /ako -a+oryt krlo+e. Marii
$ntoniny byt *zo+iekiem bardzo +py+o+ym3 /e,o *rka Inieznane,o imieniaJ bya
mnie. +i?*e. r+ieEni*2 Mozarta, okoo (;;) poElubia nie.akie,o Monsieur de %1artus
Ip:nie. 1rabie,o de %astriesJ, ale niedu,o potem I+ (;95J zmara + poo,u3 Dla nie. i
dla .e. o.*a Mozart skompono+a sa+ny "on*ert %Mdur na -let i 1ar-? I"M7))J, za ktry
1rabia de =uines na.pra+dopodobnie. NzapomniaN zapa*iF3
7 %1odzi o oper? $leTandre et RoTane, ktra ni,dy nie zostaa napisana3
6 $nneM'ierreM/a*Xues DeQismes du Hal,ay I(;O4M(9()J, od (;;9 dyrektor $*ademie
Royale de MusiXue + 'aryCu3
O /eanM=eor,es NoQerre M patrzR )O<;3 %1odzi o balet @es petits riens INDrobiaz,iNJ, do
ktre,o Mozart skompono+a *z?E*io+o muzyk? I"M7))bJ3
4 /eanM/osep1 Rodolp1e albo + piso+ni niemie*kie. /o1ann /osep1 Rudolp1 I(;65M
i9i7J, *zonek kapeli na d+orze ksi?*ia +irtemberskie,o + Stutt,ar*ie I(;A5MA4J, potem
u ksi?*ia de %ontie,o + 'aryCu, a nast?pnie Iod (;;6J *zonek "apeli "rle+skie. +
Wersalu3 &akCe kompozytor It+r*a oper, arii, balet+, kon*ert+ +altornio+y*1J i
teoretyk muzyki3 Wirtuoz ,ry na ro,u i na +iolon*zeli3
);3 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
'aryC, 7) ma.a (;;9
Dzi?ki o,u mam si? dobrze, *1oF lepie. byoby po+iedzieF, Ce + zasadzie dobrze,
ponie+aC *z?sto nie +idz? sensu M ani mi *iepo, ani zimno i ni* Nlnie nie *ieszy3 /edyna
rze*z, ktra mnie podtrzymu.e na du*1u i dzi?ki ktre. nie tra*? animuszu, to -akt, Ce
m. na.uko*1a0szy papa i mo.a siostra NNa.a si? dobrze, a .a, *1oF .ako u*z*i+y
Niemie* nie za+sze mo,? m+iF *o o1*?, to .ednak za+sze mo,? myEleF *o *1*?3 $le
+aE*i+ie to +szystko3
W*zora. byem u 1rabie,o Si*kin,ena[ M dele,ata elektora 'alatynatu3 /uC raz u nie,o
byem z Wendlin,iem i Raa--em3 &o *zo+iek napra+d? *zaru.2*y ImoCe .uC o tym
pisaemJ, +ielki meloman i koneser muzyki3 yem z nim sam na sam przez osiem
,odzin, od rana do loMe. +ie*zorem3 N+dzieliEmy przy -ortepianie, prbu.2* +szystki*1
rodza.+ muzyki3 %1+al2*
7O6
@isty
i podzi+ia.2*, analizu.2* i o*enia.2*, a takCe krytyku.2*3 Ma on u siebie okoo
65 partytur opero+y*13
$ teraz musz? po+iedzieF, Ce miaem zasz*zyt +idzieF NSzko? skrzyp*o+2N papy +
przekadzie -ran*uskim73 MyEl?, Ce przetuma*zono .2 przyna.mnie. osiem lat temu3
Znalazem .2 + sklepie muzy*znym, do ktre,o si? udaem, *1*2* kupiF sonaty
S*1oberta6 dla .edne. z moi*1 u*zenni*3 '.d? tam .esz*ze, Ceby si? zapoznaF bliCe. z
tym +yda+ni*t+em3 W+*zas napisz? o tym bardzie. sz*ze,o+o, bo ostatnio nie
miaem *zasu i bardzo
si? Epieszyem3 I333J
Wo$Mozart
<D O4(
( Krabia "ari Keinri*1 /osep1 Si*kin,en M patrzR )6<63
7 Pran*uskie +ydanie NSzkoy skrzyp*o+e.N @eopolda Mozarta ukazao si? + roku (;;5
pod tytuem @SE*ole de Qiolon3 Met1ode raisonnee pour apprendre a .ouer du Qiolon,
*omposee par @eopold Mozart, *ompositeur de la musiXue de Monsei,neur lSar*1eQeXue
de Salzbur,3 &raduite de -allemand en-ran-ais par #alentin Roeser, musi*ien de S3$3S3
Monsei,neur le duF dS5rleans d 'aris3
6 /onami S*1obert I(;75M(;A;J6 niemie*ki kla+esynista i kompozytor, od (;A5 na
suCbie u ksi?*ia de %ontie,o I@ouis Pran*ois de ourbon, ksi2C? de %ontiJ + 'aryCu3
&+r*a sonat i kon*ert+ kla+esyno+y*1, k+artet+ smy*zko+y*1 et*3 U+aCany za
.edne,o z prekursor+
romantyzmu3
)93 '!S&S%RI'&UM D! !/%$ W S$@ZUR=U
'aryC, (7 *zer+*a (;;9
Musz? teraz napisaF *oE na temat Raa--a3 Zape+ne przypomina sobie papa m. list z
Mann1eimu(, + ktrym nie na.lepie. si? o nim +yraCaem, bo nie byem zado+olony z
.e,o Epie+u i + o,le mi si? nie podoba3 $le pra+d? m+i2* to .e,o Epie+ania
+aE*i+ie nie syszaem3 'o raz pier+szy usyszaem ,o na prbie =iint1era
Kolzbauera73 y + s+oim z+y*za.nym ubraniu, z kapeluszem na ,o+ie i z lask2 +
r?ku3 >pie+a.2* +y,l2da .ak dzie*ko, ktre tk+i przed dopiero *o zrobion2 kupk263
=dy za*z2 s+. pier+szy re*ytaty+, byo doEF znoEnie, *1o*iaC mie.s*ami .e,o ,os
prze*1odzi
+ przenikli+y krzyk, *o mi si? +*ale nie podobao3
'otem, z nie.ak2 nonszalan*.2 zaEpie+a ari?, ale zbyt mo*no, niektre
d:+i?ki ak*ento+a z +ielk2 em-az2, *o teC mi si? nie podobao3 &? manier? prze.2
zape+ne od s+e,o nau*zy*iela erna**1ie,o O3 Na d+orze kur-irsta +ykony+a arie,
ktre + moim przekonaniu nie byy dla nie,o odpo+iednie
i +aEnie dlate,o mi si? nie podobay3
&uta., s+. +yst?p na %on*ert Spirituel rozpo*z2 od s*eny z a*1aR N on so, dSonde
Qiene4, ktr2 bardzo lubi?3 Dopiero +tedy usyszaem pra+dzi+e,o
7OO
(;;9
Raa--a3 o na+et pomi.a.2* metod? Iszkoa erna**1ie,oJ, ktra nie *akiem .est
z,odna z moim ,usto, bardzo mi si? podoba3 U+aCam .ednak, Ce z tym s+oim *antabile
tro*1? przesadza3 "iedy by modszy i zna.do+a si? + k+ie*ie +ieku, robio to z
pe+noE*i2 +raCenie i mo,o budziF podzi+3 $ +i?* podoba mi si?, mimo iC *z?sto
przesadza z *antabile, *o nierzadko pro+adzi do EmiesznoE*i3 @ubi?, .ak Epie+a rze*zy
drobne, niektre arie z .e,o repertuaru i andantina333, bo stosu.e + ni*1 +asn2 metod? i
+tedy +szystko .est na s+oim mie.s*u3 /e,o mo*n2 stron2 .est Epie+ typu braQoura,
napra+d? ,odny podzi+u, bo mimo zaa+anso+ane,o +ieku, ma +*i2C znakomite pu*a
i du,i odde*13 &akCe andantina3
=os ma bardzo przy.emny i bardzo pi?kny3 =dy si? ,o su*1a z zamkni?tymi o*zami,
myEli si? o MeissnerzeA, *1o*iaC ,os Raa--a .est duCo pi?knie.szy3 M+i?, .ak to .est
dzisia., bo ani Raa--a, ani Meissnera nie syszaem + i*1 na.lepszy*1 lata*1 i mo,? si?
+ypo+iadaF tylko na temat metody, ponie+aC u Epie+ak+ metoda .est za+sze
niezmienna3
Meissner, .ak papa +ie, ma niedobry z+y*za. przesadne,o +ibro+ania ,osu i robi to
spe*.alnie, .akby *1*ia +yEpie+aF +szystkie nuty 2*znie z trzepo*z2*ymi na +ietrze
*1or2,ie+kami3 Dla mnie byo to za+sze okropne i nieznoEne, ponie+aC sprze*zne z
natur23 =os ludzki ma naturaln2 +ibra*.? i to .est pi?kne, bo naturalne3 &? naturaln2
+aE*i+oEF ludzkie,o ,osu naEladu.2 rCne instrumenty M d?te, smy*zko+e, na+et
-ortepian, ale .eEli przekro*zy si? pe+n2 ,rani*?, przesta.e byF pi?kne, ponie+aC .est
sprze*zne z natur23
'rzypomnia mi si? pe+ien e-ekt + ,rze or,ano+e., kiedy to to*zone mie*1em
po+ietrze za*zyna drCeF i *1ar*zeF3 Na sz*z?E*ie Raa-- te,o nie robi, nie daby zreszt2
rady3 $ *o do *antabile to +yCe. sta+iam Meissnera, *1o*iaC on teC nie zado+ala mnie
*ako+i*ie, bo takCe przesadza3
Raa-- .est mistrzem + Epie+ie typu braQoura, + pasaCa*1, + koloraturze, a ponadto Ii to
.est pi?kneWJ ma .asn2, nieskaziteln2 dyk*.?3 Wresz*ie, o *zym .uC +spominaem,
przepi?knie Epie+a andantina i *anzonetti3 Wykona tu *ztery uro*ze pieEni;3 ardzo
mnie lubi, .esteEmy dobrymi przy.a*imi, przy*1odzi do nas niemal *odziennie3
%o na.mnie. .uC A razy byem u ambasadora 'alatynatu, 1rabie,o Si*km,ena93
'rzesiadu.? u nie,o po *ay*1 dnia*1, *z?sto od iMe. do (5Me.3 Nie +iem na+et, kiedy mi
*zas zle*i3 Si*kin,en bardzo mnie lubi, a .a *zu.? s(` u nie,o znakomi*ie3 &o *zo+iek
miy i m2dry3 Ma trze:+y s2d i zna si? Y muzy*e3 DziE byem u nie,o z Raa--em3
'rzyniosem tro*1? +asny*1 kompozy*.i, o ktre mnie prosi od da+na3 'rzyniosem
teC sym-oni? ), ktr2 +aEnie skompono+aem3 ?dzie +ykonana na inau,ura*.? sezonu
i pro,ramu Yon*erts Spirituels + E+i?to oCe,o %iaa3 !,romnie si? podobaa3 /estem z
Yle. bardzo zado+olony3 %zy si? spodoba na kon*er*ie` &e,o nie +iem3 $le n(Y bardzo
si? tym prze.mu.?, bo komu moCe si? nie spodobaF` Na pe+no podoba si? kilku
inteli,entnym Pran*uzom, ktrzy b?d2 na tym kon*er*ie3
@isty
$ *o do durni+ M .eEli im ona nie przypadnie do smaku, to Cadne niesz*z?E*ie, *1o*iaC
u+aCam, Ce na+et osy mo,2 + nie. znale:F *oE dla siebie, *o im spra+i przy.emnoEF3
&ym bardzie., Ce nie zapomniaem o premier *oup dSar*1et(5, a to .uC po+inno
+ystar*zyF3 &uta. robi2 z te,o *a2 1istori?3 Nie*1 to +szys*y diabliW /a .ednak nie
+idz? rCni*y333 &u *zy ,dzie indzie.` Wsz?dzie zreszt2 .est tak samo M za+sze +szys*y
za*zyna.2 razem3 &o Emieszne333 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D O46
( 'atrzR list A)3
7 =unt1er Qon S*1+arzbur, M opera I,naza Kolzbauera do libretta $ntona "leina3
6 &en Nmalo+ni*zyN z+rot, ktry okreEla ko,oE, kto ma min? durnia i +y,l2da .ak
idiota, .est .esz*ze dziE popularny + Salzbur,u i + a+arii3
O $ntonio erna**1i I(A94M(;4AJ, sa+ny kastrat z olonii, mistrz bel*anta, Epie+a na
d+ora*1 + Dusseldor-ie, Mona*1ium, Wiedniu, @ondynie, zanim zaoCy I+ roku (;6AJ
sa+n2 szko? Epie+u + olonii i .ako pro-esor zdoby mi?dzynarodo+2 sa+?3
4 S*ena Non so, dSonde Qiene z opery Ezio /o1anna %1ristiana a*1a3 'remiera odbya
si? 7O listopada (;AO + "in,Ss &1eatre + @ondynie3 Mozarto+ie byli +tedy + @ondynie
i o,l2dali
to przedsta+ienie3
A /osep1 Nikolaus Meissner I(;74M(;)4J, tenor na d+orze ar*ybiskupa + Salzbur,u]
*z?sto +y.eCdCa na toumee po europe.ski*1 d+ora*1 i +yst?po+a z kon*ertami3
; Nie +iadomo o .akie pieEni *1odzi3
9 Krabia "ari Keinri*1 /osep1 Si*kin,en zu Si*kin,en, + lata*1 (;;;M)( by
przedsta+i*ielem IambasadoremJ 'alatynatu + 'aryCu3
) Sym-onia DMdur, z+ana N'arysk2N I"M7);J, zostaa +ykonana na %on*ert Spirituel +
dniu E+i?ta oCe,o %iaa (;;9 roku3
(5 'remier *oup dSar*1et to po*z2tko+e tutti smy*zk+3 Mozart kpi sobie z +*zesne.
-ran*uskie. Ii nie tylko -ran*uskie.J maniery rozpo*zynania kaCde. sym-onii od tutti
Iz+ykle teC unisonoJ *ae. orkiestry3 Sym-onia N'aryskaN tak si? +aEnie za*zyna3
))3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
'aryC, 6 lip*a (;;9
Monsieur, mon tres *1er 'ereW(
Mam dla papy bardzo przykr2 i bardzo smutn2 +iadomoEF3 &o ona .est przy*zyn2, Ce
+*zeEnie. nie mo,em odpo+iedzieF na list z nM,o3 Mo.a ko*1ana mama .est bardzo
*1ora3 /ak z+ykle kazaa sobie puE*iF kre+, *o byo konie*zne3 'o*zua si? lepie., ale
kilka dni p:nie. dostaa dresz*zy` potem silne. ,or2*zki, do te,o przysza bie,unka i
ble ,o+y3
'o*z2tko+o da+aliEmy .e. z+y*za.ne medykamenty i proszek antyspazMmaty*zny3
%1*ieliEmy teC daF *zarny proszek, ale ,o zabrako, a tuta. ni*
7dA
(;;9
moCna kupiF, bo ,o nie zna.2, a naz+a N'ulQis epilepti*usN ni* nikomu nie m+i73
=dy .e. stan .esz*ze si? po,orszy M m+ia z trudem, a p:nie. stra*ia su*1 tak, Ce aC
trzeba byo krzy*zeF3 aron =rimm6 przysa s+o.e,o doktora3 /est bardzo saba, ma
+ysok2 ,or2*zk? i ma.a*zy3 Da.2 mi .esz*ze nadzie.?, ale .a .uC .2 stra*iem3 !d +ielu
dni .estem mi?dzy nadzie.2 a tr+o,2 i *akiem si? .uC poddaem +yrokom boskim3
U-am, Ce post2pi*ie tak samo, bo *zy .est .akiE inny sposb, aby odzyskaF spok.` &o
zna*zy, *1*iaem po+iedzieF, *1oF tro*1? spoko.u, bo prze*ieC nie .est moCli+e
odzyskaF ,o *ako+i*ie3
%okol+iek si? stanie, musz? byF dzielny +iedz2*, Ce +szelkie zrz2dzenia i +yroki
boskie s2 dobre i dla nasze,o dobra, na+et .eEli nam si? +yda.e, Ce .est ina*ze., Ce
+szystko si? prze*i+ nam sprzysi?,o3 $ .ednak , tak *1*ia, taka bya /e,o +ola3
Wierz? Ii nikt mnie nie przekona, Ce .est ina*ze.J, Ce Caden doktor, Cadna ludzka istota,
Cadne niesz*z?E*ie ani przypadek nie mo,2 *zo+ieko+i daF ani odebraF Cy*ia3 &ylko
, moCe to u*zyniF3 @udzie s2 + /e,o r?ka*1 .edynie narz?dziami, ktrymi !n si?
posu,u.e, *1o*iaC nie za+sze3 !bser+u.emy, .ak ludzie, ,dy przy.dzie na ni*1 *zas,
zata*za.2 si?, pada.2 i umiera.2, i +szystkie starania na ni*, ,dyC zamiast op:niF z,on,
tylko ,o przyspiesza.23 Mo,liEmy si? o tym przekonaF na przykadzie nasze,o
przy.a*iela, E+i?te. pami?*i Ke--neraO3 Nie *1*? przez to po+iedzieF, Ce mama umrze
lub Ce musi umrzeF, Ce nie ma .uC Cadne. nadziei3 /eEli , poz+oli, moCe .esz*ze
odzyskaF i E+ieCoEF, i zdro+ie3 Z *ae,o ser*a modliem si? o zdro+ie i Cy*ie dla mo.e.
ko*1ane. mamy3 MyEl o tym, Ce mo.a modlit+a zostanie +ysu*1ana, bya mi po*ie*12,
nadzie.2 i uko.eniem3 $ moCna sobie +yobraziF, .ak bardzo byy mi one potrzebne3
$le porzuFmy te smutne myEli i prze.d:my do *ze,oE inne,o3 Mie.my nadzie.?, *1oF nie
za bardzo3 U-a.my o,u i po*iesza.my si? myEl2, Ce +szystko *o dzie.e si? na tym
E+ie*ie, dzie.e si? z +oli Wsze*1mo*ne,o Ydlate,o musi byF dobre, bo !n +ie
na.lepie., *o .est suszne i spra+iedli+e, *o suCy naszemu sz*z?E*iu na ziemi i
zba+ieniu +ie*znemu + niebie3
Na rozpo*z?*ie sezonu %onterts Spirituels napisaem sym-oni?43 Wykonano .2 + oCe
%iao i przy.?to z aplauzem3 'odobno I.ak syszaemJ po.a+ia si? o nie. +zmianka +
N%ourrier de (SEuropeNA3 $ +i?* podobaa si? +y.2tko+o3 'od*zas prby bardzo si?
baem, bo + Cy*iu nie syszaem Ii nie +idziaemJ ,orsze,o ,rania3 &rudno sobie
+yobraziF, .ak si? nad mo.2 sym-oni2 zn?*ali, d+a razy z rz?du3 Napra+d? strasznie si?
balem3 %1*iaem, Yby .2 .esz*ze raz za,rali, ale ma.2 tu tyle rze*zy do +ykonania, Ce nie
star*zyo *zasu3 'oszedem spaF niespoko.ny, niezado+olony i zy3 'ostano+iem, Ce
naza.utrz + o,le na kon*ert nie p.d?, ale +ie*zorem zrobio si? adnie i
zde*ydo+aem si? p.EF myEl2*, Ce .eEli na kon*er*ie b?d2 ,raF tak podle, .ak na prbie,
to pode.d? do orkiestry i od pier+sze,o skrzypka, pana @a1oussaye ;, +ezm? skrzyp*e i
sam popro+adz?3
7O;
@isty
Modliem si? Carli+ie, aby , spra+i, Ceby si? udao, bo prze*ieC to +szystko dla
/e,o *1+ay3 No i e**e sym-onia si? za*z?a3 Raa-- siedzia obok mnie3
W Erodku po*z2tko+e,o alle,ro .est taki pasaC, ktry po+inien si? podobaF3
Za*1+y*eni su*1a*ze na,rodzili ,o oklaskami3 Wiedziaem, Ce zrobi +raCenie i na
ko0*u *z?E*i pier+sze. po+trzyem ,o zno+u da *apo3 $ndante takCe si? podobao, ale
na.bardzie. M ko0*o+e alle,ro3 Wiedziaem, Ce tuta. ko0*o+e alle,ro za*zyna.2 tak samo
.ak po*z2tko+e M od tutti *ae. orkiestry, na o, unisono3 $le .a pier+szy*1 osiem
takt+ za*z2em piano, tylko z d+oma skrzyp*ami, a potem na,le -orte3 Su*1a*ze
krzy+ili si? na piano Ispodzie+aem si? te,oJ3 @e*z oto niespodzie+anie za,rzmiao
-orte333
%zy si? syszy -orte, *zy burzli+e oklaski to .edno i to samo3
Nie posiada.2* si? ze sz*z?E*ia poszedem po sym-onii do 'alais Royal9, kupiem sobie
lody, odm+iem rCanie*, .ak to sobie +*zeEnie. obie*aem i +r*iem do domu3
Na.lepie. *zu.? si? + domu i za+sze b?d? si? na.lepie. *zu + domu3 /ak dobry, u*z*i+y
Niemie*, ktry kiedy .est ka+alerem, to Cy.e sam, po *1rzeE*i.a0sku, a kiedy .est Conaty
M ko*1a s+2 Con? i stara si? odpo+iednio +y*1o+aF s+e dzie*i3
MoCe .uC papa +ie, Ce Wolter, ten bezboCnik i otr sko0*zony, zde*1, Ceby tak rze*, .ak
pies, .ak z+ierz?3 !to i *aa na,rodaW)
&1resel, .ak susznie papa przypusz*za, po+inna dostaF ,aC? za pi?F k+arta+(53
Nie podoba mi si? 'aryC, +ie papa to od da+na3 Z +ielu po+od+, ale na ni* one, skoro
tu .estem3 Nie zaleCy to ode mnie i ni,dy nie b?dzie zaleCao3 $le .a b?d? si? stara ze
+szystki*1 si, bo +szystko .est + r?ku o,aW
MyEl? o pe+ne. spra+ie, o ktr2 *odziennie si? modl?3 /eEli , ze*1*e, to mnie
+ysu*1a, a .eEli nie, to teC b?d? zado+olony, ponie+aC zrobiem +szystko, *o + mo.e.
mo*y, +szystko *o ode mnie zaleCao3 /eEli spra+y uoC2 si?, .ak te,o pra,n?, to reszta
b?dzie zaleCeF .uC tylko od papy, bo bez papy *aa rze*z moCe si? nie udaF3 /a .ednak
u-am, Ce + s+o.e. dobro*i papa to zrobi3 $le prosz?, Ceby si? papa nie ,ubi +
domysa*1 i poz+oli mi aska+ie, abym na razie s+y*1 myEli nie zdradza, zrobi? to +
odpo+iednim *zasie((3
%o do opery(7, to bardzo trudno .est znale:F dobre libretto3 Na.lepsze s2 stare, ale one
nie pasu.2 do no+e,o stylu, natomiast no+e nie s2 ni* +arte3 /edyna rze*z, z ktre.
Pran*uzi mo,liby byF dumni, to poez.a(6, ale ona niestety sta.e si? z kaCdym dniem
,orsza, a tuta. +aEnie ona musi byF dobra, ponie+aC oni z muzyki i tak ni*ze,o nie
po.mu.23
S2 d+ie opery, do ktry*1 m,bym obe*nie napisaF muzyk?, .edna d+uakto+a, dru,a M
trzyakto+a3 D+uakto+a to $leTandre et RoTane, ale poeta, ktry pisze libretto .est
*i2,le na +si3 &rzyakto+a to Demo-oonte IMetastaz.aJ(O, przetuma*zona na -ran*uski,
z dodatkiem *1r+ i ta0*+,
7O9
(;;9
a przede +szystkim zaaranCo+ana dla -ran*uskie,o teatru3 Niestety ni* .esz*ze z te,o
nie +idziaem3
%zy + Salzbur,u moCna dostaF kon*erty S*1rtera(4 i sonaty Kiillmandla`(A o .eEli
nie, to m,bym .e tuta. kupiF i +ysaF3 S2 napra+d? pi?kne3
W spra+ie Wersalu(; ni,dy napra+d? nie myElaem o tym po+aCnie, ale zapytaem o
zdanie barona =rimma i inny*1 przy.a*i M +szys*y myEl2 tak samo, .ak .a3 'ieni?dzy
nie+iele, a do te,o przez szeEF miesi?*y + roku trzeba tk+iF tam, ,dzie nie ma inny*1
moCli+oE*i zarobku i po,rzebaF s+. talent3 /eEli si? .est na suCbie u krla, to + 'aryCu
o nim zapomina.23 $ do te,o ta posada or,anisty` %1*iabym mieF sta2 posad?, ale
+y2*znie kapelmistrza, no i dobrze patn23
Wszystkie,o dobre,o3 Nie*1 papa dba o zdro+ie, u-a o,u, bo tylko + o,u *aa
nadzie.a i po*ie*1a3 @os mo.e. ko*1ane. mamy .est + r?ka*1 Wsze*1mo*ne,o3 /eEli !n
ze*1*e .2 nam z+r*iF, + *o +ierz?, to podzi?ku.emy Mu za t? ask?, le*z .eEli ze*1*e
nam .2 zabraF, to +szystkie oba+y, troski i niepoko.e, *aa nasza rozpa*z, nie zdadz2 si?
na ni*3
Z od+a,2, u-noE*i2 i +iar2 poleFmy si? o,u i oskim +yrokom, bo *okol+iek si?
stanie, dla nasze,o +asne,o dobra si? stanie, ponie+aC ni* nie dzie.e si? bez oCe,o
przyz+olenia3
(555MkroF *au.? r?*e papy, loooMkroF *au.? m2 siostr?
posuszny syn
Wol-,an, $made Mozart
<D O49
( @ist ten mia przy,oto+aF @eopolda na przy.?*ie +iadomoE*i o Emier*i $nny Marii,
ktra + momen*ie, ,dy Wol-,an, ,o pisa, .uC nie Cya3 Zmara 6 lip*a +ie*zorem No
,odzinie loMte. minut 7(N3 Wedu, +szelkie,o pra+dopodobie0st+a na dur brzuszny3
Dokadnie podane przez Mozarta symptomy s2 *1arakterysty*zne dla te. *1oroby
I+ysoka ,or2*zka, dresz*ze, bie,unka, ble ,o+y, a z+asz*za na,a utrata su*1uJ3
@ist nie by z pe+noE*i2 pisany N.ednym *i2,iemN, Mozart +ra*a do0 d+a lub trzy razy3
Zna.omoEF te,o -aktu poz+ala lepie. zrozumieF so+aR N333porzuFmy te smutne myEli i
prze.d:my do *ze,oE inne,oN, ktre nie bez ra*.i mo,2 si? + dany*1 okoli*znoE*ia*1
+ydaF doEF szoku.2*e3
7 W domu Mozart+ + razie *1oroby stoso+ano po+sze*1nie pusz*zanie kr+i oraz
d+a
W Ina +szelkie dole,li+oE*iJ o a*i0skie. naz+ie N'ulQis antispasmodi*us KallensisN i
N'ulQis Yilepti*us ni,erN3
6 aron Priedri*1 Mel*1ior Qon =rimm I(;76M(95;J, osiady + 'aryCu Niemie*]
z+i2za s(` z kr?,iem en*yklopedyst+, by redaktorem kroniki litera*kie.
N%orrespondan*e litteraire, '1ilosop1iXue et *ritiXueN3 'aryski protektor Mozart+3
Keinri*1 Wil1elm Qon Ke--ner Izmar + (;;OJ, syn da+ne,o burmistrza Salzbur,a M
branCa Priedri*1a Qon Ke--nera3 'rzy.a*iel Mozarta3
4 Sym-onia DMdur N'aryskaN I"M7);J3 Mozart .est bardzo kryty*zny +obe* zespou
on*erts Spirituels, ktry ++*zas by nie+2tpli+ie na.lepszym zespoem orkiestro+ym
+e Yn*.i, *o przekonu.2*o +ykaza + s+y*1 publika*.a*1 Rudolp1 $n,ermuller cWer
spielte die rau--u1run, Qon Mozarts 'ariser Symp1onie "HM7iJ/ +R \Mitteillun,en der
Internationalen
7O)
@isty
Sti-tun, Mozarteume ();9, oraz te,oC Mozarts musikalis*1e Um+elt m 'aris3 Eine
Dok+nentation3
Mlin*1en, Salzbur,3 #erla, Emil "atzbi*1ler, ()97J3
A N@e %ourrier de (SEuropeN, @ondyn, 7A *zer+*a (;;9R N%on*ert Spirituel + dniu
oCe,o %iaa rozpo*z?a sym-onia pana Mozarta, ktry od na.modszy*1 lat dal si?
poznaF .ako kla+esynista, a teraz moCe byF uznany za .edne,o z na.lepszy*1
kompozytor+N3
WaE*i+ieR 'ierreMNi*olas Kousset I(;64M(9(9J, u*ze0 &artinie,o Iskrzyp*eJ i &ommaso
&raetty Ikompozy*.aJ, (;;;M97 kon*ertmistrz i dyry,ent %on*erts Spirituels3
9 W *zasie pobytu Mozarta + 'aryCu + 'alais Royal byo kilka ka+iarniR %a-e du
%aQeau M mie.s*e spotka0 muzyk+ I=lu*ka, =retrySe,o, '1ilidora, 'i**innie,o,
Sa**1inie,oJ, %a-e de Poy i %a-e 'ro*ope M znane z doskonay*1 lod+, ktre + o+ym
*zasie byy no+oE*i23
) &? ne,aty+n2 opini? o Wolterze Einstein uzna za plam? + Cy*iorysie Mozarta, +arto
.ednak pami?taF, Ce +ielkim entuz.ast2 Ii korespondentemJ Woltera by ar*ybiskup
Kieronim %olloredo, + ktre,o paa*u ar*ybiskupim portret Woltera +isia na bardzo
ekspono+anym
mie.s*u3
(5 &1erese 'an*ki I&reselJ M suC2*a Mozart+ + Salzbur,u3 W liE*ie do $nny Marii
@eopold pyta, .akie s2 zale,oE*i + +ypa*ie ,aCy dla nie.3
(( $luz.a doty*z2*a plan+ poElubienia $lo.zy Weber3
(7 $leTandre et RoTane3 Nie +iadomo kto mia byF libre*ist23
(6 Mozart nazy+a libretto Npoez.2N I.ak byo + z+y*za.uJ, a libre*ist? Npoet2N3
(O Mozart +ielokrotnie kompono+a muzyk? do tekst+ z Demo-oonta Metastaz.a,
m3in3R
$1, piu tremar non Qo,lio I"M;lJ, Misero meW M Misero par,oletto I"M;;J, Se ardire e
speranza I"M97J, Se tutti i miei mali I"M96J3 &eksty *zerpa z +ydania dzie Metastaz.a
o-iaro+ane,o mu
+ (;;5 roku przez 1rabie,o "arla Pirmiana + Mediolanie3
(4 /o1ann Samuel S*1rter I(;47M(;99J, po /o1annie %1ristianie a*1u by
nau*zy*ielem muzyki krlo+e. an,ielskie. "aroliny3 %1odzi o SiT %on*ertos -or t1e
Karpsi*1ord or 'iano-orte zop3 63 Mozart skompono+a kaden*.e do trze*1 z ty*1
kon*ert+ I"MA7OJ3
(A Ni*olasM/osep1 Kulimandel I(;4(M(976J, siostrzenie* /eanM/osep1a Rodolp1eSaM
patrzR
)A<43 %1odzi o .e,o &rois Sonates pour le %laQe*in ou le 'iano-orte3 !euQre IH I(;;9J,
zadedyko+ane 1rabiemu de =uinesSo+i3
(; 'ropozy*.a posady or,anisty + Wersalu3
(553 D! PR$NZ$ /!SE'K$ U@@IN=ER$ W S$@ZUR=U(
'aryC, 6 lip*a i;`97
Na.lepszy 'rzy.a*ieluW IWy2*znie dla %iebieJ
'a*z razem ze mn2 przy.a*ieluW &o na.smutnie.szy dzie0 + moim Cy*iu3 'isz? to o
dru,ie. + no*y i musz? %i po+iedzieF, Ce mo.a matka, mo.a ko*1ana matka .uC nie Cy.eW
, .2 po+oa do siebie3 %1*ia .2 mieF przy sobie, +idz? to .asno i dlate,o podda.? si?
oskiemu +yroko+i3 !n mi .2 da i !n m, mi .2 zabraF3 Wyobra: sobie niepok. i
udr?k?, .akie musiaem znieEF przez, ty*1 (O dni3 Zmara nie odzyska+szy przytomnoE*i
M z,asa .ak E+ie*a3 &rzy dni +*zeEnie. +yspo+iadaa si?, przy.?a komuni? i otrzymaa
E+i?te ole.e3 'rzez trzy ostatnie dni ma.a*zya, a dzisia., d+adzieE*ia .eden
(;;9
minut po pi2te., za*z?a si? a,onia M *akiem stra*ia *zu*ie i E+iadomoEF3 &rzymaem .2
za r?k?, m+iem do nie., ale .uC ni* nie syszaa, nie +idziaa, nie *zua3
&r+ao to przez 4 ,odzin, do *1+ili aC oddaa du*1a M o ,odzinie dziesi2te. minut
d+adzieE*ia .eden3 yem przy tym .a, .eden z naszy*1 przy.a*i M pan Kaina6 Io.*ie*
,o znaJ i piel?,niarkaO3 Nie potra-i? opisaF teraz *ae. *1oroby, .estem przekonany, Ce
musiaa umrzeF, bo , tak *1*ia3
&ym*zasem prosz? %i? o przy.a*ielsk2 przysu,?, abyE mo.e,o o.*a .ak na.ostroCnie.
przy,oto+a na t? smutn2 +iadomoEF3 Napisaem do nie,o t2 sam2 po*zt2, ale tylko
tyle, Ce .est *i?Cko *1ora3 &eraz *zekam na odpo+ied:, Ceby +iedzieF, *o dale. robiF43
!by mi , da si? i od+a,?W
'rzy.a*ieluW /a .uC znalazem po*ie*1? i nie od teraz, ale od da+na3 Dzi?ki sz*ze,lne.
as*e dane. mi od o,a +szystko zniosem z opano+aniem i +ytr+aoE*i23 "iedy .e.
stan si? po,orszy, prosiem o,a tylko o d+ie rze*zy M o sz*z?Eli+2 EmierF dla mo.e.
matki oraz o si? i od+a,? dla mnie3 I , miosierny + s+o.e. dobro*i da mi te aski3
'rosz? %i?, na.droCszy przy.a*ielu, podtrzyma. mo.e,o o.*a, doda. mu otu*1y, Ceby si?
nie zaama, ,dy t? tra,i*zn2 pra+d? pozna3 Z *ae,o ser*a pole*am %i teC mo.2 siostr?3
'.d: do nie*1 od razu, bardzo %i? prosz?3 Nie m+ im .esz*ze, Ce umara, ale
przy,otu. i*1 na t? +iadomoEF3 Zrb, *o u+aCasz, uCy. +szelki*1 sposob+, abym m,
byF spoko.ny i nie by naraCony na no+e niesz*z?E*ia3 Uratu. mo.e,o ko*1ane,o pap? i
ko*1an2 siostr?W 'rosz? %i?, odpisz mi szybko3
$dieu, t+. posuszny i +dzi?*zny su,a
Wol-,an, $made Mozart
<D O4)
( !ry,ina te,o +aCne,o listu za,in2 pod*zas ostatnie. +o.ny3
7 WaE*i+ie Ibya .uC ,odzina 7 + no*yJ O lip*a (;;93
6 Pranz /osep1 Kaina I(;7)M(;)5J i =ertrud? Kaina M niemie*kie maCe0st+o osiade +
'aryCu3 !n by muzykiem I,ra na tr2b*eJ, ona M +yda+*2 muzy*znym3
O Nie .est znane naz+isko te. piel?,niarki, ktr2 Mozart za opiek? nad *1or2 matk2
+yna,rodzi, o-iaro+u.2* .e. pierE*ie0 z ametystem Ilist z (9 ,rudnia (;;9J3
4 Nie *zeka.2* na odpo+ied:, Mozart za+iadomi o.*a o Emier*i matki + liE*ie z ) lip*a,
+ysa ,o .ednak pod adresem ksi?dza ullin,era z proEb2, aby ten przekaza ,o
@eopoldo+i3
74(
@isty
(5(3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
'aryC, ) lip*a (;;9
Monsieur, mon tres *1er 'ereW
Mam nadzie.?, Ce .uC .est papa przy,oto+any, aby od+aCnie przy.2F t? bardzo smutn2 i
bolesn2 +iadomoEF3 W liE*ie z 6M,o pisaem, Ce nie naleCy si? spodzie+aF ni*ze,o
dobre,o3 &e,o same,o dnia, 6M,o, o ,odzinie loMe. 7(, mo.a mama zasn?a + o,u3
"iedy ,o pisaem, byo po +szystkim3 Mama *ieszya si? .uC +iekuistym sz*z?E*iem3
@ist pisaem te. same. no*y3 Zna.2* m. bl i smutek, mo,em sobie bez trudu
+yobraziF, .aki b?dzie +asz bl i smutek, toteC nie miaem ser*a, aby +as zasko*zyF t2
przeraCa.2*2 +iadomoE*i23 Wierz? +i?*, Ce +yba*zy*ie mi to mae, le*z bardzo
potrzebne
kamst+o3
MyEl?, Ce .esteE*ie przy,oto+ani na na.,orsze i Ce ze zrozumiaym
u*zu*iem blu i po +ylaniu +ielu ez podda*ie si? +oli oskie., +iedz2* Ce +yroki
!patrznoE*i s2 niez,?bione, ale za+sze niesko0*zenie m2dre3
aat+o moCe sobie papa +yobraziF, ile musiaem znieEF, .akie. potrzebo+aem od+a,i i
1artu, aby to +szystko przeCyF ze spoko.em, ,dy tym*zasem .e. stan si? po,arsza i
sta+a si? *oraz bardzie. po+aCny3 $ .ednak , + s+o.e. dobro*i da mi t? ask?, abym
m, to znieEF3 Wiele +y*ierpiaem, +iele +ylaem ez, ale *o dale.` Musiaem si?
zebraF + sobie,
znale:F .akieE po*ieszenie3
"o*1any o.*ze, ko*1ana siostroW U*zy0*ie to samoW 'a*z*ie, pa*z*ie, ale + ko0*u
po*iesz*ie si?, +iedz2* Ce , Wsze*1mo,2*y te,o *1*ia, a *zyC my moCemy
sprze*i+iaF si? /e,o +oli` Mdlmy si? ra*ze. i dzi?ku.my Mu za to, Ce +szystko tak
+aEnie si? stao, bo EmierF miaa sz*z?Eli+23
W ty*1 smutny*1 *1+ila*1 trzy rze*zy podtrzymy+ay mnie na du*1u3 'o pier+sze M
*ako+ite poddanie si? +oli oskie., po dru,ie M E+iadomoEF, Ce .e. EmierF, tak prosta i
pi?kna, poz+olia mi +yobraziF sobie, Ce za kilka *1+il b?dzie sz*z?Eli+a i Ce .uC .est
sz*z?Eli+a, o ileC bardzie. sz*z?Eli+a od nas3 Wtedy pra,n2em ode.EF +raz z ni23 Z te.
myEli, z te,o pra,nienia, zrodzia si? po*ie*1a trze*ia M Ce prze*ieC nie utra*iliEmy .e. na
za+sze, Ce .esz*ze .2 zoba*zymy, bo pe+ne,o dnia +szys*y si? tam spotkamy, bardzie.
sz*z?Eli+i i radoEni niC tu, na tym E+ie*ie3 Nie +iemy tylko, kiedy to nast2pi, ale to
na.mnie. mnie mart+i3 "iedy , ze*1*e, .a teC ze*1*?3
&eraz, kiedy si? dopenia /e,o +ola, ktra .est E+i?ta, pomdlmy si? Carli+ie za spok.
.e. duszy i prze.d:my do inny*1 spra+, bo +szystko musi
byF + s+oim *zasie3
'isz? to + domu Madame dSEpinay i Monsieur =rimma, ,dzie teraz
mieszkam(3 Mam pi?kny pokoik z adnym +idokiem i M na ile to + mo.eJ sytua*.i
moCli+e M .estem sz*z?Eli+y3 %1*iabym tylko +iedzieF, *zy mJ ko*1any papa i mo.a
ko*1ana siostra poddali si? .uC bez reszty +oli 'ana, *zy
7S7
(;;9
u*zynili to z rezy,na*.2 i przekonaniem, *zy oddali si? Mu + opiek? z u-noE*i2 i *aym
ser*em, *zy u+ierzyli, Ce +szystko *o od Nie,o po*1odzi,
.est dla nasze,o dobra` o tylko te,o mi brak do e+entualne. pene. kontenta*.i3
"o*1any o.*zeW Nie*1 si? papa osz*z?dzaW "o*1ana siostroW MyEl o sobieW /esz*ze nie
korzystaaE z dobro*i ser*a t+o.e,o brata, ktry doty*1*zas nie umia *i ,o moCe
+ystar*za.2*o okazaF3 "o*1ani moiW 'omyEl*ie o +asnym zdro+iu3 'ami?ta.*ie, Ce
ma*ie syna i brata, ktry si? stara ze +szystki*1 si, abyE*ie byli sz*z?Eli+i i ktry +ie M
i z te,o mo,? byF dumnyW M Ce .ak b?dzie trzeba, nie sprze*i+i*ie si? .e,o +oli i .e,o
pra,nieniu, Ce u*zyni*ie +szystko *o moCli+e, aby i on by sz*z?Eli+y73 ?dziemy
+tedy Cyli + 1armonii i poko.u, .eEli to + o,le moCli+e na tym ziemskim padole, a
potem, ,dy , te,o zaC2da, po2*zymy si? na tamtym E+ie*ie, bo takie .est nasze
przezna*zenie, po to zostaliEmy st+orzeni, aby si? ono dopenio3 I333J
Dostaem list z 7)M,o, z ktre,o z radoE*i2 si? do+iedziaem, Ce obo.e .esteE*ie zdro+i3
%1+aa o,u3
Serde*znie si? uEmiaem z 1istorii o pi.anym Kaydnie63 I333J &o 1a0ba, Ce *zo+iek tak
zdolny sam si? dopro+adza do takie,o stanu, Ce nie moCe +ykony+aF s+y*1
obo+i2zk+, Ce tak kary,odnie za*1o+u.e si? pod*zas E+i?te,o obrz2dku, do te,o +
obe*noE*i ar*ybiskupa i *ae,o d+oru3 &o straszne3 Dla mnie to .eden z ,+ny*1
po+od+, dla ktry*1 nie *ierpi? Salzbur,a i .e,o d+orskie. muzyki M prymity+ne.,
prosta*kie., upade.3 Uaden u*z*i+y *zo+iek, ktry ma s+o.2 ,odnoEF, nie moCe z
takimi lud:mi przesta+aF ani z nimi biesiado+aF, .eEli nie *1*e si? za ni*1 +stydziF3 $
poza tym lub moCe +aEnie dlate,o muzyka u nas nie .est + *enie i nie ma po+aCania3
=dyby *1oF bya tak zor,anizo+ana, .ak + Mann1eimie3 &am, dzi?ki autoryteto+i
%annabi*1a, muzy*y zna.2 dys*yplin?3 Spra+ia to, Ce muzyka .est trakto+ana po+aCnie
i +ykony+ana + sposb odpo+iedzialny3
%annabi*1 .est na.lepszym znanym mi dyrektorem orkiestry3 Muzy*y ,o ko*1a.2, ale teC
si? ,o bo.23 W mieE*ie ma on o,romne po+aCanie, a .e,o ConierzeO nie tak si?
za*1o+u.2, .ak u nas M ma.2 dobre maniery, s2 odpo+iednio ubrani i nie upi.a.2 si? +
oberCy3 &aka dys*yplina u nas byaby niemoCli+a, *1yba Ceby si? ksi2C? z+r*i + te.
spra+ie do papy lub do mnie, ale musiaby nam daF pen2 s+obod? dziaania +e
+szystkim, *o .est niezb?dne dla muzyki, bo ina*ze. +szystko na ni*3
W Salzbur,u muzyk2 rz2dz2 +szys*y i nikt3 =dybym mia si? tym za.2F, musiabym
mieF *ako+it2 s+obod?4, a + spra+a*1 muzyki na+et +ielki szambelanA nie m,by
mieF ni* do po+iedzenia3 W o,le nie miaby pra+a &r2*ania si? do muzyki, bo nie
+ystar*zy mieF tytu szla*1e*ki, Ceby byF Yapelmistrzem, *1o*iaC Cadnemu
kapelmistrzo+i nie przeszkadza, .eEli '-zypadkiem .est szla*1*i*em; I333J
/ak papa +ie, *1*iabym mieF dobr2 posad? tak pod +z,l?dem *1arakteru, lak i
+yna,rodzenia, i .est mi obo.?tne ,dzie, byle + katoli*kim mieE*ie3
746
@isty
Musz? przyznaF, Ce rozmo+? z 1rabi2 Star1ember,iem9 przepro+adzi papa + sposb
mistrzo+ski, .ak pra+dzi+y Ulisses333 yle tak dale. i nie*1 si? papa nie da nabraF333 $le
trzeba u+aCaF, z+asz*za na t? ,upi2 ,?E)3 Znam .2 dobrze M usta ma pene miodu, a +
,o+ie i ser*u M pieprz3 Naturalnie, +szystko to .est .esz*ze pal*em na +odzie pisane i
sporo musieliby mi przyznaF, Cebym si? zde*ydo+a, bo ,dyby na+et +szystko zostao
zaat+ione .ak trzeba, to i tak Ipapa dobrze +ieJ +olabym byF +sz?dzie, byle nie +
Salzbur,u3 $le tym si? nie mart+i?, ponie+aC i tak nie +ierz?, Ceby mi dano to, *ze,o
*1*?, a *1*? duCo3 /ednakCe nie ma rze*zy niemoCli+y*13 o .eEli +szystko b?dzie .ak
naleCy i spra+iedli+ie, to nie b?d? si? +a1a333, *1oFby dla sz*z?E*ia by*ia razem z
+ami3 $le .eEli salzbur*zy*y *1*2 mnie mieF, to musz2 speniF mo.e Cy*zenia i mo.e
C2dania3 W prze*i+nym razie na pe+no mieF mnie nie b?d23 I333J
/utro +y.eCdCa m. przy.a*iel Raa--3 'o.edzie przez ruksel? do $k+iz,ranu i Spa, a
potem +r*i do Mann1eimu3 /ak .uC tam b?dzie, to mi da znaF i b?dziemy do siebie
pisali3 %1oF +as osobiE*ie nie zna, prosi, bym papie
i siostrze przekaza ukony3
Ue ni* nie pisz? o mo.e. u*zenni*y`(5 $ *o tu pisaF` Nie .est to persona
st+orzona do kompono+ania i *ay trud daremny3 'rzede +szystkim .est
,upia, Ce 1e.W $ do te,o okropnie leni+a3 I333J
%o do baletu NoQerreSa to prze*ieC nie m+iem ni* poza tym, Ce zape+ne uoCy on
no+y balet((3 'otrzebo+a pl baletu i do o+e,o pl napisaem muzyk?Y to zna*zy Ce A
-ra,ment+ Ibyle .akie melodie -ran*uskieJ napisa ktoE inny, .a zaE skompono+aem
ponadto sin-oni? i kontredansa3 Razem b?dzie (7 ka+ak+3 !dbyy si? .uC *ztery
przedsta+ienia M z duCym po+odzeniem(73 $le teraz nie zrobi? absolument ni*, zanim
nie b?d? +iedzia, ile za to dostan?, bo okazao si?, Ce to, *o dla NoQerreSa napisaem,
byo
z mo.e. strony .edynie ,rze*znym ,estem3
Nieba+em ma tu przy.e*1aF kapelmistrz a*1 M zda.e si?, Ce napisze
oper?(63
Pran*uzi s2 i pozostan2 osami, sami nie s2 zdolni do ni*ze,o i bez
ob*okra.o+*+ ni*ze,o nie potra-i23
"iedy pod*zas .edne,o z %on*erts Spirituels spotkaem przypadkiem
'i**innie,o(O, by dla mnie bardzo miy3 I .a dla nie,o3 Zreszt2 nie na+i2zu.? Cadny*1
zna.omoE*i ani z nim ani z innymi kompozytorami3 /a +iem s+o.e
i oni +iedz2 s+o.e M to +ystar*zy3
'isaem .uC papie, Ce mo.a sym-onia miaa na %on*erts Spirituels duCe
po+odzenie3 /eEli dostan? zam+ienie na oper?, to b?d? mia sporo kopot+` ale tym
si? nie mart+i?, bo do kopot+ przy+ykem3 =dyby tylko ten przekl?ty .?zyk -ran*uski
nie by dla muzyki tak nieznoEny, bo napra+d? .est okropny3 W por+naniu z
-ran*uskim niemie*ki +yda.e si? +r?*z boskiM$ ponadto te i*1 Epie+a*zki i Epie+a*y3
Na+et nie zasu,u.2 na to miano3
Dr2 si? na *ae ,ardo M ustami i nosem3
74O
(;;9
Na +ielki post dostaem propozy*.? napisania oratorium Ipo -ran*uskuJ dla %on*erts
Spirituels(43 'an @e,ros(A Idyrektor %on*erts SpirituelsJ strasznie mnie ko*1a, a musi
papa +iedzieF, Ce *1oF przedtem by+aem u nie,o *odziennie, tak teraz nie +idziaem
,o od Wielkie. No*y3 Spe*.alnie3 ZaprzepaE*i mo.2 Sym-oni? kon*ertu.2*2(;3
!d+iedza.2* *z?sto Raa--a + .e,o domu, za+sze natykaem si? tam na suCb? @e,rosa3
Ni,dy nie zapomniaem mu przesaF ukon+3
Wielka szkoda, Ce .e. nie +ykona3 Z pe+noE*i2 by si? spodobaa3 'rze,api niez+yk2
szans?, bo kiedy zn+ tra-i si? taka okaz.a, Ceby z,romadziF *ztere*1 te. klasy solist+`
(9
"tre,oE dnia zno+u poszedem do Raa--a, ale ,o nie zastaem3 'o+iedziano mi, Ce
po+inien zaraz +r*iF, postano+iem +i?* po*zekaF3 I +tedy na,le +szed @e,ros3
M &o mira*ie M po+iedzia M Ce mam + ko0*u przy.emnoEF spotkaF pana3
M No tak, ostatnio byem bardzo za.?ty3
M Zostanie pan z nami na kola*.i`
M ardzo Cau.?, ale .estem .uC um+iony3
M 'anie Mozart, musimy si? konie*znie spotkaF ktre,o dnia3
M ?d? bardzo sz*z?Eli+y3
Nast2pio duCsze mil*zenie333, +resz*ieR
M $ propos, *zy nie ze*1*iaby pan napisaF dla mnie +ielkie. sym-onii na oCe %iao`
M %zemu nie`
M $ +i?* mo,? na pana li*zyF`
M !*zy+iE*ie, o ile .a m,bym li*zyF, Ce zostanie +ykonana i nie podzieli losu mo.e.
sym-onii kon*ertu.2*e.3
Za*z2 si? no+y tanie* M kry,o+a si?, tuma*zy, nie +iedzia, *o po+iedzieF3
M "rtko m+i2* sym-onia okazaa si? suk*esem3 @e,ros tak bardzo by z nie. kontent,
Ce po+iedzia, iC .est to na.lepsza sym-onia, .ak2 ma, *1o*iaC Je,o zdaniem $ndante nie
.est spe*.alnie udane, bo za du,ie i zbyt +iele + nim modula*.i3 I333J /a .ednak u+aCam,
Ce +aEnie $ndante .est na.lepsze3 &ak myEl? .a i +szys*y koneserzy, a takCe +i?kszoEF
amator+ i su*1a*zy3 Ina*ze. niC @e,ros u+aCam, Ce $ndante .est naturalne i krtkie3
Mimo to, *1*2* ,o usatys-ak*.ono+aF Ia .e,o zdaniem takCe +ielu inny*1J,
skompono+aem dru,ie $ndante()3 !ba s2 dobre, kaCde + s+oim rodza.u, kaCde +
innym *1arakterze3 &eraz to dru,ie na+et mi si? bardzie. podoba3 /ak tylko nadarzyM si?
okaz.a, +yEl? papie t? sym-oni? razem ze NSzko2 skrzyp*o+2N75, ut+orami na
-ortepian i ksi2Ck? Ho,lera7( INKarmonia ( kompozy*.aNJ3 %1*iabym +iedzieF, *o papa
o tym s2dzi3
W Dniu Wniebo+zi?*ia I(4 sierpniaJ .uC po raz dru,i mo.2 sym-oni? Skona.2 z no+ym
$ndante3 I333J
@isty
/est tuta. modszy Stamitz77, starszy M pra+dzi+y kompozytor + stylu Ka-enedera76 M
przeby+a + @ondynie3 !ba. to Caosne ,ra.ki i muzy*zni ,ra-omani, a do te,o straszne
o*1lapusy i rozpustni*y3 Nie dla mnie takie to+arzyst+o3 I333J
$ propos, ,dyby przypadkiem z runettim zer+ano7O, to na pier+sze,o skrzypka
*1*iabym pole*iF ar*ybiskupo+i .edne,o z moi*1 przy.a*i, dzielne,o, u*z*i+e,o i
zr+no+aCone,o *zo+ieka3 Ma okoo *zterdziestki i nazy+a si? Rot1-is*1er74, .est
kapelmistrzem + "ir*11eimbolanden u ksi?Cne. NassauMWeibur,3 M+i2* mi?dzy
nami, nie .est zado+olony ze s+e. posady3 "si2C? ,o nie lubi, to zna*zy M nie lubi .e,o
muzyki3 Z+ierzy mi si? + zau-aniu3 Spra+ioby mi przy.emnoEF, ,dybym mu m,
+yE+iad*zyF przysu,?, bo to *zo+iek bardzo szla*1etny3
$dieu3 (555 razy *au.? r?*e papy, przesyam u*ao+ania dla siostry
posuszny syn
Wol-,an, $made Mozart
<D OA7
( !brz?dy po,rzebo+e odbyy si? O lip*a + koE*iele >+3 Eusta*1e,o I+ I dzielni*y
'aryCaJ, $nna Maria zostaa po*1o+ana na .ednym z trze*1 *mentarzy podle,y*1
para-ii >+3 Eusta*1e,o, na.pra+dopodobnie. na IdziE .uC nie istnie.2*ymJ *mentarzu des
'or*1erons Ip:nie. znanym pod naz+2 *mentarza SaintM/ean 'orteM@atineJ3 Zaraz po
po,rzebie Mozart przepro+adzi si? na rue de la %1aussee dS$ntin, do paa*yku IKotel
dSEpinayJ markizy dSEpinay3 aron Qon =rimm, pozosta.2* + bliskim z+i2zku z
markiz2, mieszka razem z ni23 'aa*yk ten zosta zburzony + trak*ie przebudo+y
'aryCa przez Kaussmanna + poo+ie GIG +ieku3
7 $luz.a do plan+ maCe0ski*1 Mozarta3
6 %1odzi o Mi*1aa Kaydna, ktry po pi.anemu ,ra na or,ana*1 + *zasie uro*zyste.
mszy odpra+iane. przez ar*ybiskupa3 In*ydent ten opisa @eopold + liE*ie z 7) *zer+*a
(;;93
O NUonierzeN to o*zy+iE*ie muzy*y z podle,e. %annabi*1o+i orkiestry3
4 Mozart bierze pod u+a,? e+entualnoEF po+rotu do Salzbur,a, *o +i2Ce si? z opisan2
przez @eopolda nieudoln2 prb2 skapto+ania Wol-,an,a przez 1rabie,o Star1ember,a M
+ysannika ar*ybiskupa %olloredo3
A Wielki szambelan to 1rabia Pranz @a*tanz Pirmian, ktremu + Salzbur,u podle,ay
spra+y muzyki3
; Mozart uCy so+a *aQalier, ktre naleCy rozumieF + zna*zeniu Nszla*1*i*N3
9 Krabia Pranz /osep1 Star1ember, M kanonik + Salzbur,u3
) %1odzi o 1rabin? Mari? Pranzisk? Wallis Io ktre. +spomina @eopoldJ, siostr?
ar*ybiskupa %olloredo3 Wbre+ opinii Mozarta bya mu ona przy*1ylna3 'o .e,o
po+ro*ie do Salzbur,a przy*zynia si? do po+trne,o przy.?*ia ,o na suCb?3
(5 %rka 1rabie,o de =uinesSa3
N @es petits riens I"M7))bJ do libretta i z *1oreo,ra-i2 /eanM=eor,es NoQerreSa, ktry .uC
(5 lat +*zeEnie. I+ (;A9 + WiedniuJ +ysta+i ten balet, ale z muzyk2 Pranza
$spelmayra I(;79M(;9AJ i Mozart + te. +ers.i zape+ne ,o zna3
W 'aryCu balet @es petits riens na.pier+ by +ysta+iony z oper2 'i**innie,o @e -int?
,emeW INRzekome bli:nia*zkiNJ, ale naz+isko Mozarta nie byo +ymienione I+
N/ournal de 'aris ` + ktrym ukazaa si? re*enz.aJ3 Do dziE dokadnie nie +iadomo,
ktre z (7 *z?E*i baletu zostay skompono+ane przez Mozarta, a ktre INbyle .akie
melodie -ran*uskieNJ przez ko,oE inne,oMSo+o sin-onia ozna*za tuta. Nu+ertur?N3
74A
(;;9
(7 alet by +ysta+iony szeE*iokrotnieR ((, 75 i 74 *zer+*a, 7, 4 i ; lip*a3 (6 sierpnia
+ysta+iono ,o po raz sidmy, ale z inn2 oper2 M << *uriosa indis*reto 'asXuale
$n-ossie,o I(;7;M(;);JM Za muzyk? do @es petits riens Mozart nie dosta ani *entyma3
(6 /o1ann %1ristian a*1 przy.e*1a do Pran*.i Ido Saint =ermainMenM@ayeJ + poo+ie
sierpnia (;;9, + to+arzyst+ie kastrata =iustino Perdinando &endu**ie,o3 !bu i*1
Mozart pozna + @ondynie3 /o1ann %1ristian a*1 skompono+a oper? $madis des
=aules, ktr2 +ysta+iono Ibez po+odzeniaJ + paryskie. $*ademie Royale de MusiXue
(O ,rudnia (;;) roku3
(O Ni*ola 'i**inni I(;79M(955J, osiady + 'aryCu +oski kompozytor opero+y3 @eopold
radzi syno+i, aby + 'aryCu nie na+i2zy+a bliski*1 kontakt+ z muzykami3
(4 Ni* z te,o nie +yszo3
(A /osep1 @e,ros M dyrektor %on*erts Spirituels M patrzR )O<63
(; Sym-onia kon*ertu.2*a na -let, ob., r, i -a,ot I"M7); M za,inionaJ M patrzR )O<(53
(9 %ztere. soliE*iR /o1ann aptist Wendlin, I-letJ, Priedri*1 Ramm Iob.J, /an Ha*laQ
>ti*1 z+any 'unto Ir,J i =eor, Wenzel Ritter I-a,otJ3
() &o +aEnie $ndante skompono+ane mi?dzy (9 *zer+*a a 9 lip*a byo przez du,i
*zas .edynym znanym Ibyo +ydruko+ane + roku (;;9 przez /eanaM=eor,esa Siebera
+ 'aryCuJ3 'ier+otne $ndante odnaleziono duCo p:nie.3
75 Pran*uskie +ydanie NSzkoy skrzyp*o+e.N @eopolda Mozarta3
7( 'odr?*znik Ho,lera =riinde der "arp-alzis*1en &ons*1ule3
77 "ompozytorzy z Mann1eimu, starszy to %ari Stamitz I(;O4M(95(J, a modszy I.e,o
bratJ to $mon &1addaus Stamitz I(;4OM(95)J3
76 /osep1 Ka-eneder M salzburski skrzypek i kompozytor3
7O $ntonio runetti M pier+szy skrzypek na d+orze + Salzbur,u3 Nosi si? z zamiarem
ode.E*ia ze suCby na d+orze ar*ybiskupa *zy +r?*z by za,roCony utrat2 posady3
74 'au Rot1-is*1er, ktre,o Mozart pozna + *zasie +y*ie*zki Iz $lo.z2 i Pridolinem
WeberamiJ do "ir*11eimbolanden, rezyden*.i ksi?Cne. %aroliny Qon NassauMWeibur, i
ksi?*ia %arla %1ristiana Qon NassauMWeibur,a3
(573 D! !/%$ W S$@ZUR=U
'aryC, (9 lip*a (;;9
Monsieur, mon tres *1er 'ereW
Mam nadzie.?, Ce .uC papa otrzyma d+a ostatnie listy(3 Nie m+my .uC +i?*e. o
spra+ie, ktra bya i*1 ,+nym tematem3 &o .uC przeszoEF i na+et ,dybyEmy na ten
temat zapisali *ae strony, to ni*ze,o to .uC nie zmieni73
'ier+szym *elem te,o listu .est zoCenie Cy*ze0 imienino+y*1 mo.e. Nro,ie. siostrze6,
ale zanim to zrobi?, musz? tro*1? pokon+erso+aF z pap23 'i?kny styl, pra+da` $le
prosz? o tro*1? *ierpli+oE*i, bo nie .estem dziE + nastro.u, Ceby adnie pisaF3 W o,le
po+inien byF papa sz*z?Eli+y, .eEli zrozumie mnie. +i?*e., *o *1*iaem po+iedzieF3
Zda.e si?, pisaem .uC o tym, Ce Raa-- +y.e*1aO, ale z pe+noE*i2 Ye pisaem, Ce to
+y.2tko+y, pra+dzi+y przy.a*iel i Ce z te. przy.a:ni
NY,? napra+d? byF dumny3 Nie +iedziaem +*zeEnie., Ce on mnie tak Nardzo lubi3 I333J
S;MMozart
74;
Z @isty
'e+ne,o dnia, dokadnie nie +iem kiedy, + kaCdym razie by to dzie0 po+szedni,
siedziaem przy -ortepianie, a obok M ten ,ryzo0 dre+na Ritter43 Do *ze,o zmierzam`
Do te,o, Ce Raa-- +aE*i+ie ni,dy mnie nie sysza3 y +pra+dzie na akademii +
Mann1eimieA, ale +obe* panu.2*e,o tam 1aasu i z,ieku ni* nie m, syszeF, a sam
ma tak n?dzny instrument, Ce ,ranie na nim nikomu nie moCe przynieEF *1+ay3
Natomiast tuta. instrument .est dobry3
Raa-- usado+i si? naprze*i+ mnie z min2 *zo+ieka, ktry +iee sobie obie*u.e i +iele
si? spodzie+a3 aat+o to sobie +yobraziF3
Na.pier+ za*z2em preludio+aF, .ak z+yk to robiF Pis*1ietti, potem za,raem sonat?
,alant M z +i,orem i pre*yz.2 + du*1u Kaydna, a nast?pnie M z maestri2 ,odn2 Kiibera,
$mmanda i @ippa M zaatako+aem -u,? ;3 &o si? za+sze podoba na.bardzie.3 Raa-- z
min2 +yraCa.2*2 na.+yCsze ukontento+anie rozpy+a si? + za*1+yta*1 +oa.2*R
NAra+o<N3
"iedy sko0*zyem, +daem si? + rozmo+? z Ritterem3 Mi?dzy innymi po+iedziaem,
Ce +*ale mi si? tu nie podoba i Ce ,+n2 te,o przy*zyn2 .est tute.sza muzyka, Ce nie
zna.du.? tu Cadne. przy.emnoE*i, Cadne,o *iepe,o i sz*zere,o kontaktu z lud:mi, a
z+asz*za z kobietami, z ktry*1 +i?kszoEF to lada*zni*e, a pozostae s2 :le
+y*1o+ane3 Ritter przyzna mi ra*.?3 Na konie* Raa-- po+iedzia z uEmie*1emR
NRozumiem to doskonale3 'an Mozart nie dostrze,a tu Cadny*1 urok+, ponie+aC .est
tuta. tylko .edn2 no,2, a dru,2 tam, sk2d .a przy.e*1aemN 93 Wszys*y za*z?li si? EmiaF i
Carto+aF, ale Raa-- zupenie po+aCnie rzekR NMa pan *ako+it2 ra*.? i nie moCna mieF
panu te,o za ze, bo ona na to zasu,u.e3 &o dobra, adna i u*z*i+a dzie+*zyna, a
ponadto dobrze si? pro+adzi, .est zr?*zna i bardzo utalento+anaN3
'omyElaem, Ce to na.lepszy moment, aby z *ae,o ser*a pole*iF mu mo.2 dro,2
Weber+n?, ale nie musiaem duCo m+iF, ponie+aC i tak by do nie. nasta+iony
bardzo dobrze3 !bie*a, Ce .ak +r*i do Mann1eimu, to si? ni2 za.mie i b?dzie .e. da+a
lek*.e3 I333J
Naza.utrz rano po .e,o +y.e:dzie z.a+i si? u mnie pe+ien bardzo ele,an*ki pan z
obrazem pod pa*12R N'rzy*1odz? od te,o panaN M po+iedzia i pokaza mi bardzo udany
portret Raa--a3 Za*z2 ze mn2 rozma+iaF po niemie*ku3 y to .eden z nad+orny*1
malarzy kur-irsta)3 Raa-- opo+iada mi o nim, ale mnie z nim nie pozna3 Nazy+a si?
I333J "ymii(53 I333J Raa-- prosi ,o, by przyszed do mnie, pokaza mi ten portret i +
o,le Ceby mnie *z?sto od+iedza, +e +szystkim poma,a i darzy sz*zer2 przy.a:ni23
I333J
$ teraz inna spra+a3 Za,in2 list 'adre Martinie,o (( do Raa--a z opini2 o mnie3 Raa--
.uC od duCsze,o *zasu nie mia Cadne. +iadomoE*i3 I333J %1yba Ceby ten list zosta +
Mann1eimie, ale .a + to nie +ierz?, bo kiedy by + 'aryCu, +szystkie listy z
Mann1eimu zostay mu przesane, +iem to na
pe+no3
'onie+aC kur-irst darzy 'adre Maestro +ielkim po+aCaniem, byoby
749
(;;9
dobrze, ,dyby papa ze*1*ia raz .esz*ze do Martinie,o napisaF z proEb2, aby pono+nie
+ysa do Raa--a list na m. temat3 Za+sze moCe si? to przydaF, a dobry 'adre Martini
na pe+no nie odm+i te. przy.a*ielskie. przysu,i, +iedz2* Ce od te,o moCe zaleCeF
mo.e sz*z?E*ie3 'o+inien napisaF tak, Ceby Raa-- m, list pokazaF kur-irsto+i3 I333J
Nieda+no od+iedzi mnie ksi2dz, ktry by re,ens *1ori(7 u >+3 'iotra + Salzbur,u3
M+i, Ce dobrze zna pap?3 Nazy+a si? @endor-er(6, ale papa ,o *1yba nie pami?ta3 W
'aryCu da.e lek*.e -ortepianu3
Nb3 *zy naz+a N'aryCN nie +y+ou.e + papie u*zu*ia +str?tu`
Z *ae,o ser*a pole*am ,o ar*ybiskupo+i na or,anist?3 'o+iedzia, Ce mu +ystar*zy +
zupenoE*i 655 -loren+3
Nie*1 papa b?dzie dzielny i +yobrazi sobie, Ce moCe .uC niedu,o b?dzie mia sz*z?E*ie
+y*1yliF ze s+oim bardzo sz*z?Eli+ym synem kieli*1 re0skie,o +ina3
$dieu3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
I75M,o lip*aJ
'rosz? +yba*zyF, Ce sp:niam si? z Cy*zeniami, ale *1*iaem me. siostrze o-iaro+aF
mae 'raeambulum, ktre,o sposb interpreta*.i pozosta+iam .e. +asne. +raCli+oE*i3
WaE*i+ie nie .est to preludium, + ktrym prze*1odzi si? od .edne. tona*.i do dru,ie.,
ra*ze. *apri**io M dla +yprbo+ania instrumentu(O3
Mo.e sonaty(4 .uC +krt*e b?d2 +yszty*1o+ane, *1o*iaC .ak dot2d nikt si? nie z,odzi
na sum?, .akie. C2dam i *1yba b?d? .e musia oddaF za (4 luidor+3 &akie sonaty to
na.lepszy sposb, Ceby si? daF poznaF3 /ak tylko b?d2 +yszty*1o+ane, +yEl? .e papie
.ak2E dobr2 okaz.2, to zna*zy na.bardzie. ekonomi*zn2, razem ze NSzko2 skrzyp*o+2N,
podr?*znikami kompozy*.i Ho,lera, sonatami Kiillmandla, kon*ertami S*1rtera(A,
kilkoma moimi sonatami na -ortepian(;, sym-oni2 dla %on*erts Spirituels,
sym-oni2 kon*ertu.2*2, d+oma k+artetami na -let oraz kon*ertami na -let i 1ar-?(93 I333J
'isz2 tuta. + ,azeta*1, Ce + poty*z*e mi?dzy %1or+atami a Saksonami z,in2 kapitan
saski*1 ,renadier+, nie.aki Kop-,arten, ktre,o tu bardzo Cau.23 %zy to przypadkiem
nie ten sam dzielny i dro,i baron Kop-,arten, ktre,o poznaliEmy +raz z panem osem
+ 'aryCu`()3 ardzo bym si? tym zmart+i, *1o*iaC .eEli to pra+da, to moCe lepie., Ce
z,in2 na polu *1+ay, Yz miaby umrzeF + Cku + 'aryCu na .edn2 z o+y*1
paskudny*1 *1orb, Y ktre umiera tu +i?kszoEF mody*1 ludzi3 Nie sposb tu spotkaF
ko,oE, kto by przyna.mnie. trzy lub *ztery razy nie mia do *zynienia z t2 pi?kn2
t$orob2333 &uta. .uC dzie*i przy*1odz2 na E+iat *1ore3 W te. spra+ie to ni*
no+e,o3 ! tym +ie papa od da+na, *1o*iaC zape+niam, Ce teraz .est zna*znie 9krze.3
$dieu3
74)
@isty
Nb3 mam nadzie.?, Ce potra-i papa od*zytaF konie* mo.e,o 'raeludio3 Dla pe+noE*i
da.? krtk2 eksplika*.?3 W basa*1 le+a r?k2 ,ra + okta+a*1 %, D, P, $ i aC +e.dzie
na pra+2 r?k?3 D+ie ostatnie nuty + basa*1 to % i =, potem .est % + okta+ie i F+iartka
MP i MEW3 $ *o do tempa, to nie naleCy si? nim zbytnio prze.mo+aF i .ak z+ykle ,raF, .ak
ser*e dyktu.e3
$dieu3
I333J
I+e+n2trz koperty posts*riptum do siostryRJ
"o*1ana siostroW
!to t+o.e imieninyW Wiem, Ce podobnie .ak .a, nie lubisz zbyt +ielu s+3 $le +iem
takCe, Ce z *ae,o ser*a Cy*z? *i sz*z?E*ia i +szystkie,o, *ze,o pra,niesz, i to nie tylko
+ dniu t+o.e,o E+i?ta, ale *odziennie3 %zyni? to tak sz*zerze, .ak tylko moCna
o*zeki+aF od brata, dla ktre,o sz*z?E*ie i dobro siostry s2 na.*ennie.sze3 Uau.?, Ce nie
mo,? *i o-iaro+aF muzyki, .ak przed paroma laty75, ale mie.my nadzie.?, Ce nie .est
zbyt odle,y + sz*z?Eli+y *zas, + ktrym brat i siostra *zule po2*zeni b?d2 +resz*ie
mo,li sobie po+iedzieF to +szystko, *o myEl2 i *o im leCy na ser*u3
&ym*zasem +szystkie,o dobre,o3 "o*1a. mnie, .ak .a *iebie ko*1am3 %au.? *i? z
*ae,o ser*a i z *ae. duszy M t+. za+sze sz*zery i pra+dzi+y brat
W3 Mozart
<D OAA
( @isty )) i (5(3
7 &en temat to o*zy+iE*ie EmierF matki + dniu 6 lip*a (;;93
6 Imieniny Nannerl M 7A lip*a3
O $nton Raa-- +y.e*1a z 'aryCa (5 lip*a3
4 =eor, Wenzel Ritter M +irtuoz ,ry na -a,o*ie Iinstrumen*ie d?tym dre+nianymJ i
dlate,o Mozart nazy+a ,o Cartobli+ie N,ryzoniem dre+naN cKolzbeisserJ3
A Mozart mial nie+2tpli+ie na myEli akademi? u %annabi*1+ + dniu (6 lute,o (;;93
; %ae to zdanie .est ironi*zne3 Mozart przyta*za tu naz+iska salzburski*1 muzyk+,
poda.2* i*1 .ako +zor*e Iale .ak na.bardzie. ne,aty+neJ] s2 toR Domeni*o Pis*1ietti,
Mi*1a Kaydn, Pranz I,naz @ipp, /osep1 Kiiber IskrzypekJ i $mmand Ikiero+nik
*1ruJ3
9 Raa-- przy.e*1a z Mann1eimu, ,dzie pozostaa $lo.za Weber M uko*1ana Mozarta3
) "si2C? elektor 'alatynatu "arol &eodor3
(5 Pranz 'eter /osep1 "ymii Iok3 (;O9 M ok3 (9(6J, malarz portre*ista na d+orze +
Mann1eimie3 W 'aryCu przeby+a + z+i2zku z przy,oto+y+an2 +ysta+2 s+oi*1
obraz+3
n 'adre =ioQanni attista Martini IpatrzR O)<(J napisa do Raa--a list pole*a.2*y dla
Mozarta, ale list ten za,in23
(7 Re,ens *1ori M Nkiero+nik *1ruN3
(6 Matt1aus "asimir @endor-er3
(O Nie .est to, .ak doty*1*zas s2dzono, %apri**io %Mdur I"M6)4J3 Dokadne zbadanie
odnalezione,o nieda+no auto,ra-u Izna.du.2*e,o si? + 'ierpont Mor,an @ibrary +
No+y5(
7A5
(;;9
/orkuJ skonio mozartolo,+ do korekty dato+ania te. kompozy*.i i +yklu*zenia
moCli+oE*i, Ce o ni2 tu *1odzi3 &uta. *1odzi na.pra+dopodobnie. o za,inione O preludia
I"M79OaJ3
(4 Sonaty na skrzyp*e i -ortepian I"M65IM65AJ3
(A %1odzi o -ran*uskie +ydanie NSzkoy skrzyp*o+e.N @eopolda Mozarta3 'odr?*znik
kompozy*.i Ho,lera to &on+issens*1a-t und &onsetzkunst3 Sonaty Ni*olasa /osep1a
Kulimandla3 "on*erty /o1anna Samuela S*1rtera3
(; Nie +iadomo dokadnie, ktre sonaty -ortepiano+e mia Mozart na myEli, nie s2 to +
kaCdym razie I.ak doty*1*zas s2dzonoJ sonaty ozna*zone numerami I"M665, "M66I i "M
667, ktre po+stay, .ak +ykazay na.no+sze badania, na.+*zeEnie. + roku (;95, a
na.p:nie. Ii na.pra+dopodobnie.J dopiero + roku (;963
(9 Sym-onia dla %on*erts Spirituels M DMdur N'aryskaN I"M7);J] Sym-onia kon*ertu.2*a
na k+artet instrument+ d?ty*1 I"M7); M za,inionaJ, d+a k+artety -leto+e na -let,
skrzyp*e, alt+k? i +iolon*zel?R "M794, "M794a] k+artet -leto+y "M794b Iza*1o+any +
aranCa*.i, ktre. autorst+o Mozarta .est k+estiono+aneJ po+sta + Wiedniu + (;9( lub
(;97 roku3 "on*ert %Mdur na -let i 1ar-? I"M7))J3
() Ni* nie +iadomo na temat kapitana ,renadier+ Kop-,artena3 arona =eor,a
Wil1elma Qon Kop-,artena oraz barona Priedri*1a "arla Qon ose,o Mozarto+ie
poznali + 'aryCu + roku (;A63
75 W (;AA Mozart o-iaro+a siostrze na imieniny D+ertimento DMdur I"M74iJ3
(563 D! PRID!@IN$ WEER$ W M$NNKEIMIE
'aryC, 7) lip*a (;;9
Monsieur, mon tres *1er et plus *1er $myW
I333J Musz? panu po+iedzieF *oE bardzo +aCne,o, ale za pomo*2 z+y*za.ny*1 s+
+yraziF si? te,o nie da3 'an mnie rozumie(3
&ym*zasem Cy*z? panu, by d+r przenis si? do Mona*1ium albo Ceby pozosta +
Mann1eimie, Ceby pana uposaCenie zostao pod+yCszone, a pana *rka, Mademoiselle,
dostaa dobr2 pens.? i Ceby zupenie pozby si? pan du,+ i m, s+obodnie
odet*1n2F3 Z *zasem +szystko si? uoCy3 $ .eEli nie` &rzeba si? uzbroiF + *ierpli+oEF i
*zekaF, a potem M ,dzie indzie. poszukaF *ze,oE inne,o i s+o.2 sytua*.? popra+iF3
'rzy.a*ielu, ,dybym tak mia pieni2dze, ktre ludzie +*ale na to nie zasu,u.2*y
bezmyElnie tr+oni2, a*1, ,dybym .e miaW Z .ak2C radoE*i2
pom,bym panuW $le niestety3 &en, *o by *1*ia, nie moCe, a ten, *o by m,, nie *1*eW
$ teraz prosz? posu*1aF3 ?d? prbo+a IbyF moCe nie nadaremnieJ *i2,n2F pana z
*rk2 do 'aryCa3 /est tylko .eden problem, a miano+i*ie taki, ze pan @e,ros7 Idyrektor
%on*erts SpirituelsJ, z ktrym .uC rozma+iaem na Ymat mo.e. przy.a*iki, nie moCe .e.
na t? zim? spro+adziF, ponie+aC !staa .uC zaan,aCo+ana Madame @ebrun6, a nie ma
obe*nie moCli+oE*i k'a*iF d+*1 solistek + taki sam sposb, z,odnie z i*1
k+ali-ika*.ami Iina*ze. bym si? nie z,odziJ3
7Al
@isty
Ni* +i?* nie moCna teraz zrobiF, ale na przysz2 zim? b?dzie to moCli+e3 Mo,? tylko
po+iedzieF, Ce .eEli napra+d? nie b?dzie pan m, +ytrzymaF, ale .uC tak zupenie,
+tedy nie*1 pan przy.eCdCa do 'aryCa3 'odrC, +yCy+ienie, mieszkanie, drze+o na opa
i E+ie*e, ni* pana nie b?d2 koszto+ay, ale to nie +ystar*zy3 M,by pan .akoE +ybrn2F
te. zimy, bo s2 tu kon*erty parti*uliers, a .a ze s+o.e. strony moCe m,bym *oE zaat+iF
na %on*erts des $mateurs O3 &ylko Ce *o robiF latem` /eEli zaE idzie o nast?pn2 zim?, to
nie mam Cadny*1 oba+, na pe+no zostanie pan zaan,aCo+any do %on*erts Spirituels3
astaW 'rosz? napisaF, *o pan o tym s2dzi3 /a ze s+e. strony zrobi? +szystko *o
moCli+e3 I333J
&ym*zasem prosz? +ykorzystaF +szelkie moCli+oE*i, Ceby dostaF pod+yCk? oraz
uzyskaF ,odzi+e +yna,rodzenie dla pa0skie. *rki3 Musi pan z+ra*aF si? o to na
piEmie3
Nb3 ,dyby nasza bo1aterka miaa Epie+aF na d+orze, a pan nie mia .esz*ze Cadne.
odpo+iedzi lub odpo+ied: bya niezado+ala.2*a, nie*1a. pod pretekstem lekkie.
niedyspozy*.i nie Epie+a3 I333J =dy +ybie, ten po+trzy pan kilka razy, +tedy nie*1
zaEpie+a3 Zoba*zy pan, .akie to zrobi +raCenie3 "onie*znie musi pan mieF min? bardzo
zmart+ion2, Ce +aEnie + dniu, + ktrym miaa +yst2piF, .est niedyspono+ana3
Nb3 .eEli to si? po+trzy trzy lub *ztery razy, +tedy zrozumie.23 I +aEnie o to *1odzi3 $
kiedy potem zaEpie+a zno+u, to nb3 trzeba, Ceby +iedzieli, iC robi to +y2*znie z
,rze*znoE*i3 'o+inna po prostu po+iedzieF, Ce .esz*ze nie *akiem +y dobrzaa, ale Ce
stara si? robiF *o + .e. mo*y dla ukontento+ania ksi?*ia elektora3 Wtedy .ednak
po+inna zaEpie+aF .ak tylko na.lepie. potra-i, z ser*em3 'ost?pu.2* + taki sposb
po+inien pan stale przypominaF o s+y*1 spra+iedli+y*1 C2dania*1 i to zar+no na
piEmie, .ak ustnie3 I333J
$ teraz prze.d:my pokrt*e do moi*1 spra+3 Musz? tuta. tak pra*o+aF, Ce aC si? nie da
te,o opisaF, a poza tym +szystko posu+a si? tak po+oli3 /eEli si? nie .est bardzo
sa+nym, to nie+iele moCna zdziaaF + dziedzinie kompozy*.i3 W poprzedni*1 lista*1
pisaem, .ak trudno .est zdobyF odpo+iednie libretto3 Z te,o *o panu napisaem o i*1
muzy*e, at+o pan sobie +yobrazi, Ce nie .est mi tuta. +esoo i Im+i2* mi?dzy namiJ
mam nadzie.?, Ce +y.ad? st2d .ak na.pr?dze.43
'an Raa-- niestety nie po+r*i do Mann1eimu przed ko0*em sierpnia, ale +tedy
+e:mie si? od razu za mo.e spra+y, toteC moCna mieF nie.ak2 nadzie.?3 $le .eEli si? to
nie uda, +tedy nie+2tpli+ie po.ad? do Mo,un*.i3 Krabia Si*kin,enA Ibyem u nie,o
+*zora. i du,o z nim rozma+iaem o panuJ ma tam brata i sam zapropono+a mi .e,o
pomo*3 &o .est mo.a nadzie.a, ale nie*1 to pozostanie na razie mi?dzy panem, panem
1rabi2 a mn23 'oza tyrn *1o*iaC mo.a obe*na sytua*.a .est dosyF smutna, ni* nie smu*i
mnie bardzieJ, .ak niemoCnoEF przysuCenia si? panu tak, .ak bym *1*ia3 'rzysi?,am na
1onor3
$dieu, na.lepszy przy.a*ielu3 Uy*z? panu +szystkie,o dobre,o3 I333J MoCe
7A7
(;;9
pan byF pe+ny, Ce zrobi? absolutnie +szystko, by +asz2 sytua*.? popra+iF3
=dyby nie to, Ce mam o.*a i siostr?, o ktry*1 musz? si? trosz*zyF I333J, nie za+a1abym
si? ani przez moment, aby Inie dba.2* +*ale o +asny m. losJ +szystkie s+e siy i
myEli z+i2zaF z pa0skim losem, ponie+aC pana dobro, pana zado+olenie i pana
sz*z?E*ie byyby I,dybym .uC myEla o sobieJ r+nieC moim sz*z?E*iem3
$dieu3
'a0ski na za+sze Mozart
<D OA)
( Na,+ek po -ran*uskuR NMonsieur, m. bardzo dro,i i na.droCszy 'rzy.a*ieluWN @ist
.est pisany po niemie*ku3 $luz.a do z+i2zku u*zu*io+e,o Mozarta z $lo.z2, *rk2
Pridolina Webera3
7 /osep1 @e,ros M patrzR )O<63
6 Pranziska Dorot1ea @ebrun, z domu Danzi I(;4AM(;)(J, Epie+a*zka] poElubia oboist?
@ud+i,a $u,usta @ebruna I(;47M(;)5J3 !bo.e zostali zaan,aCo+ani do kapeli
d+orskie. + Mann1eimie3 Na %on*erts Spirituels +yst?po+ali obo.e + k+ietniu (;;)3
O Mozart +yra:nie prze*enia tu Ii dale.J moCli+oE*i s+oi*1 +py++ + 'aryCu3
4 Mozart sam sobie zaprze*za3 WyCe. napisa, Ce *1*e E*i2,n2F Weber+ do 'aryCa na
przysz2 zim?, tuta., Ce *1*iaby to miasto naty*1miast opuE*iF3 Na.pe+nie. do te,o listu
po+ra*a kilkakrotnie i + .e,o *z?E*i dru,ie. zapomnia, *o napisa by + pier+sze., nie
m+i2* .uC o tym, Ce propozy*.a E*i2,ni?*ia Weber+ do 'aryCa na.+yra:nie. nie bya
przemyElana ani sz*zera3
A Krabia "ari Keinri*1 /osep1 Si*kin,en IpatrzR )6<6J, .e,o brat + Mo,un*.iR 1rabia
Wil1elm Si*kin,en3
(5O3 D! $@!/Z# WEER W M$NNKEIMIE
'aryC, 65 lip*a (;;9
%arissima $mi*aW
Wyba*z prosz?, Ce nie posyam *i .esz*ze +aria*.i na temat arii, ktr2 mi daaE7,
musiaem .ednak niez+oo*znie odpo+iedzieF na list t+o.e,o o.*a6 ( nie star*zyo mi
*zasu na i*1 przepisanie3 Nie mo,? +i?* +ysaF i*1 teraz, ale otrzymasz .e na pe+no +
nast?pnym liE*ie3 Mam teC nadzie.?, Ce mo.e sonaty O +krt*e b?d2 +yszty*1o+ane, a
przy okaz.i dostaniesz r+nieC s*en?
opo1 di &essa,lia, ktra .est .uC pra+ie ,oto+a43 /eEli b?dziesz z nie. zado+olona tak
.ak .a, to b?d? m, po+iedzieF, Ce .estem *zo+iekiem Y*z?sir+ym3 $ ponadto
*zeka.2* na satys-ak*.?, .ako Ce z t+e. strony b?dzie 'Yn?a, do+iem si? o +alora*1 te.
s*eny I+alora*1, .akie ty o*zy+iE*ie
ostrze,asz, bo napisaem .2 +y2*znie dla *iebie i poza t+oimi, Cadne inne 'o*1+ay
mnie nie interesu.2J, a sam mo,? po+iedzieF, Ce .est to na.lepsza kompozy*.a te,o
rodza.u, .ak2 napisaem + Cy*iu3
7A6
@isty
ZrobiabyE mi +ielka przy.emnoEF, ,dybyE od razu, z *a2 pilnoE*i2, ze*1*iaa
popra*o+aF nad s*en2 z $ndromedy I$1, lo preQidiWJ A, ktra dobrze tobie pasu.e i na
pe+no przyniesie *i zasz*zyt3 %1*iabym *i z+r*iF sz*ze,ln2 u+a,? na ekspres.?3
'rosz? teC, abyE ze*1*iaa si? +*zuF + sens i si? s+, +e.EF + rol?, posta+iF si? +
sytua*.i $ndromedy333 'omyEl, Ce .esteE $ndromed2333 /eEli mnie posu*1asz, to z t+oim
pi?knym ,osem i znakomitym sposobem Epie+ania + krtkim *zasie osi2,niesz
doskonaoEF3
Zna*zna *z?EF nast?pne,o listu, ktry b?d? mia zasz*zyt do *iebie napisaF, b?dzie
za+ieraa krtk2 eksplika*.? sposobu i metody3 %1*iabym, abyE .2 +ykorzystaa przy
+ykony+aniu te. s*eny3 $le na.pier+ przestudiu. .2 sama3 'otem dostrzeCesz rCni*?333,
*o b?dzie dla *iebie niemaym poCytkiem333, *1o*iaC .estem zupenie pe+ny, Ce nie
trzeba b?dzie +iele popra+iaF i zmieniaF, bo sporo e-ekt+, o .aki*1 myEl?, osi2,niesz
sama3 Wiem to z doE+iad*zenia333 Do arii Non so3, dSonde Qiene;, ktre. si? sama
nau*zyaE, nie miaem ni* do dodania, ni* do skrytyko+ania, ni* do popra+ienia3
WykonaaE .2 ze smakiem, stosu.2* tak2 metod? i tak2 ekspres.?, o .aki*1 myElaem3 /ak
+idzisz, mam pene zau-anie do t+o.e,o talentu
i umie.?tnoE*i, i nie bez ra*.i3
astaW /esteE zdolna333, na+et bardzo zdolnaW333 Za*1?*am *i? tylko i bardzo ,or2*o
prosz?, byE bya tak dobra i *o pe+ien *zas za.rzaa do moi*1 list+ i +ykorzystaa
mo.e rady3 MoCesz byF pe+na, Ce +e +szystkim, *o po+iedziaem i *o m+i?,
przyE+ie*a mi .eden *el M t+o.e dobro3 Do te,o
zmierzam ze +szystki*1 si3
%arissima $mi*a3 Mam nadzie.?, Ce *ieszysz si? dobrym zdro+iem, bo t+o.e zdro+ie
.est dla mnie *zymE na.*ennie.szym na E+ie*ie3 Dlate,o
prosz?, dba. o nie3
/eEli idzie o mo.e zdro+ie, o ktre +*ale nie dbam, to mam si? dobrze,
tylko mo.a dusza .est niespoko.na i b?dzie tak du,o niespoko.na, aC .2 ukoi po*ie*1a i
pe+noEF, Ce t+oim zaletom i talento+i + ko0*u zostanie oddana spra+iedli+oEF3 $le
napra+d? sz*z?Eli+ym *zo+iekiem b?d? dopiero +tedy, kiedy zaznam rozkoszy
u.rzenia i u*ao+ania *i? z *ae,o ser*a3 &o +szystko, *ze,o m,bym sobie Cy*zyF i
pra,n2F3 I tylko + tym pra,nieniu zna.du.?
po*ie*1? i spok.3
'rosz?, pisz do mnie *z?stoW Nie +yobraCasz sobie, .ak +ielk2 radoEF
spra+ia.2 mi t+o.e listy3 %1*iabym teC, abyE po kaCde. lek*.i u pana Mar*1anda9
ze*1*iaa mi opisaF .e. przebie,3 Zreszt2 te lek*.e pole*am *i
bardzo ,or2*o3
astaW Wiesz teraz, Ce interesu.e mnie +szystko, *o *iebie doty*zy3
$ propos3 %1*iabym *i przekazaF tysi2* pozdro+ie0 od pana, ktry tuta. .est moim
.edynym przy.a*ielem3 ardzo ,o po+aCam i lubi?, bo .est r+nieC przy.a*ielem t+o.e.
rodziny3 WielokroF mia okaz.? noszenia *i? na r?ka*1 i setki razy *i? *ao+a, ,dy byaE
male0ka3 /est to pan "ymii) M malarz ksi?*ia elektora3 'rzy.a:0 .e,o za+dzi?*zam panu
Raa--o+i, ktry .est moim
7AO
(;;9
i .e,o przy.a*ielem, a takCe przy.a*ielem rodziny Weber+3 Raa--+ie dobrze, Ce nie
moCna byF moim przy.a*ielem, nie b?d2* .edno*zeEnie t+oim przy.a*ielem3 'an "ymii,
ktre,o tu +szys*y podzi+ia.2, nie przesta.e opo+iadaF o tobie, a .a mu nie przery+am3
Rozmo+a z nim spra+ia mi o,romn2 przy.emnoEF, a on M pra+dzi+y przy.a*iel t+o.e.
rodziny M +ie od Raa--a, Ce nie moCna mi zrobiF +i?ksze. przy.emnoE*i, .ak
opo+iada.2* o tobie3 I on o tym stale pami?ta3
$ddio *arissima $mi*aW Uy.? ,or2*ym pra,nieniem dostania listu od *iebie3 'rosz?, nie
kaC mi *zekaF zbyt du,o i t?skniF zbyt du,o3 W nadziei, Ce ry*1o dostan? od *iebie
odpo+ied:, z *ae,o ser*a *au.? *iebie i t+o.e r?*e, i pozosta.? na za+sze t+oim
pra+dzi+ym i sz*zerym przy.a*ielem3
W3 $3 Mozart
ardzo prosz?, u*au. + moim imieniu t+o.2 dro,2 pani2 matk? oraz +szystkie panny
t+o.e siostry3
<D O;5
( &o .edyny za*1o+any list Wol-,an,a do $lo.zy] + *aoE*i .est po +osku3
7 Nie s2 to, m+i2* E*iEle, +aria*.e, le*z3 opra*o+anie na -ortepian arii Non so, dSonde
Qiene I"M7)OJ3 Istnie.e + kilku +ers.a*13
6 @ist Pridolina Webera z (4 lip*a (;;9 nie za*1o+a si?] Mozart odpo+iedzia mu
listem Inr (56J z 7) lip*a3
O %1odzi o sonaty na skrzyp*e i -ortepianR "M65I, "M657, "M656, "M65O, "M654 i "M65f3
4 Re*ytaty+ i aria 'opali di &essa,lia M lo non *1iedo eterni Dei I"M6iAJ3
A Re*ytaty+, aria i *aQattina na sopran i orkiestr? $1, lo preQidiW M $1, tSinQola M De1,
non Qarear I"M7y7J, napisane + roku (;;; + Salzbur,u dla /osep1y Dusek3
; $ria Non so, dSonde Qiene na sopran i orkiestr? I"M7)OJ do tekstu z !limpiad?
Metastaz.a3
9 &1eobald Kilarius Mar*1and I(;OAM(955J M kiero+a teatrem niemie*kim kur-irsta
"arola &eodora + Mann1eimie i + Mona*1ium3 $lo.zie dal kilka lek*.i ru*1u
s*eni*zne,o3
) Pranz 'eter /osep1 "ymii Iok3 (;O9 M ok3 (9(6J, malarz portre*ista na d+orze +
Mann1eimie3 W 'aryCu przeby+a + z+i2zku z przy,oto+y+an2 +ysta+2 s+oi*1
obraz+3
(543 D! !/%$ W S$@ZUR=U
'aryC, 6( lip*a (;;9
Monsieur, mon tres *1er 'ereW
IZZZJ /ak tata +ie, .esz*ze ni,dy + Cy*iu nie +idziaem, .ak umiera *zo+iek, *1oF byem
te,o *ieka+, i trzeba byo, Ceby pier+sz2 osob2 bya Yo.a matkaW MyEl o te. *1+ili nie
da+aa mi spoko.u3 =or2*o prosiem o,a, Yy mi da si? .2 znieEF333 I , mnie
+ysu*1a3
@ist papy bardzo mnie zasmu*i, ale .edno*zeEnie uspokoi, ponie+aC 'apa przy.2 to .ak
trzeba i nie musz? si? .uC l?kaF o los ko*1ane,o papy
7A4
@isty
i ko*1ane. siostry3 'ier+sza rze*z, .ak2 zrobiem po .e,o prze*zytaniu, to padem na
kolana i z *ae,o ser*a podzi?ko+aem o,u za t? ask?3 I333J Niepe+noEF byaby dla
mnie +ielkim niesz*z?E*iem i ,dyby si? *oE stao, m,bym si? zaamaF3 Dlate,o
prosz?, dba.*ie o s+o.e zdro+ie, ktre .est mi tak dro,ie, a ma.2* E+iadomoEF, Ce .estem
dla +as osob2 na.droCsz2 na E+ie*ie, .uC teraz poz+l*ie mi si? *ieszyF i rado+aF
sz*z?E*iem, Ce +krt*e b?d? m, +as obo.e u*ao+aF3
%zyta.2* list od papy miaem zy + o*za*1, zy sz*z?E*ia, ponie+aC .est on .esz*ze
.ednym do+odem mioE*i o.*o+skie., do+odem, Ce papa bardzo si? o mnie trosz*zy3 Ze
+szystki*1 si b?d? si? stara byF ,odnym te. mioE*i3
W podzi?ko+aniu za *zarny proszek( *au.? r?*e papy3 $le .estem pe+ien, Ce u*ieszy
pap? +iadomoEF, iC nie .est mi .uC potrzebny3 'rzydaby si? + *zasie *1oroby dro,ie.
mamy, ale teraz, dzi?ki o,u, .estem zdr+ i + dobre. -ormie3 %zasami tylko na*1odzi
mnie melan*1olia, mi.a .ednak, kiedy dosta.? list od papy, a takCe kiedy do nie,o pisz?3
$le prosz? mi +ierzyF, Ce te *1+ile melan*1olii nie na*1odz2 mnie bez przy*zyny3
Ile zapa*iem za list z *zarnym proszkiem` O4 sous3 %1*iaby papa ode mnie krtki opis
*1oroby i +szystki*1 z+i2zany*1 z ni2 okoli*znoE*i` ardzo prosz?, ale napisz? krtko
i tylko to, *o na.+aCnie.sze, bo to .uC przeszoEF, ktre. zmieniF nie moCna, a poza tym
musz? zosta+iF mie.s*e na opisanie mo.e. situation3
'ra,n? od razu po+iedzieF, Ce mo.a bo,osa+iona matka musiaa umrzeF i Ce Caden
lekarz na E+ie*ie nie m, .e. urato+aF3 'o prostu taka bya +ola oCa3 /e. *zas
nadszed i , ze*1*ia .2 zabraF do siebie3
S2dzi papa, Ce zbyt p:no pusz*zono .e. kre+` MoCli+e3 ardzo si? przed tym bronia,
a .a byem ra*ze. po stronie ty*1, *o pusz*zanie kr+i odradzali3 Usio+aem .2 nam+iF
na le+aty+? M nie *1*iaa si? z,odziF3 Nie mo,em nale,aF bardzie., bo nie znam si? na
tym, a + razie niepo+odzenia bybym odpo+iedzialny3 =dyby *1odzio o mo.2 +asn2
skr?, dabym naty*1miast s+. *onsens3 &uta. .est to *z?sto praktyko+ane i le+aty+?
robi si? na+et + razie lekkie,o zapar*ia3 Zreszt2 przy*zyn2 te. *1oroby byo +aEnie
+e+n?trzne zapar*ie, przyna.mnie. tak mi m+iono3 Nie umiem dokadnie po+iedzieF,
ile .e. kr+i pusz*zono, bo tuta. nie mierzy si? + un*.a*1 .ak u nas, ale + paleta*173
Spusz*zono .e. d+ie pene palety3 %1irur, po+iedzia, Ce to byo konie*zne, ale +i?*e.
.uC E*i2,aF nie *1*ia, ponie+aC te,o dnia byo bardzo ,or2*o3 'rzez par? dni *zua si?
dobrze, potem dostaa roz+olnienia, ale nikt nie przy+i2zy+a do te,o zna*zenia3
&uta. to rze*z bardzo po+sze*1na i +aEnie ob*okra.o+*y, ktrzy pi.Y duCo +ody,
na.*z?E*ie. dosta.2 bie,unki3 Wiem, bo na po*z2tku pobytu sam te,o doE+iad*zyem,
ale .ak tylko przestaem piF *zyst2 +od?, a za*z2em Y mieszaF z +inem, to si? to +i?*e.
nie po+trzyo3 Nie moCna .ednak *akiem si? obe.EF bez pi*ia +ody, +obe* te,o pi.?
+od? o*zysz*zan2 lodem3 Za+sze przed snem +ypi.am d+ie szklanki +ody z lodem3
7AA
(;;9
%o byo potem` i)M,o za*z?a si? skarCyF na bl ,o+y i te,o dnia po raz pier+szy +
o,le nie +staa z Cka3 $ +i?* i9M,o +staa po raz ostatni3 75M,o dostaa dresz*zy, a
potem ,or2*zki M daem .e. proszki antyspazmaty*zne3
Wielokrotnie *1*iaem posaF po doktora, ale si? +zbraniaa3 'o+iedziaa, Ce -ran*uskim
medikusom nie u-a3 Za*z2em si? zastana+iaF, .ak znale:F niemie*kie,o doktora, ale nie
mo,em +y.EF z domu3 Nie*ierpli+ie *zekaem na pana Kain?6, ktry od+iedza nas
*odziennie, ale tym razem +y.2tko+o nie z.a+i si? przez d+a dni z rz?du3 Wresz*ie
przyszed, ale z kolei niemie*ki doktor nie m, przy.EF nast?pne,o dnia i przyszed
dopiero 7OM,o3
W przeddzie0, kiedy tak bardzo na nie,o *zekaem, okropnie si? przestraszyem, ,dy
mama na,le stra*ia su*1 O3
Doktor M siedemdziesi?*ioparoletni Niemie* M da .e. proszki rabarbaro+e z +inem3 Nie
rozumiaem dla*ze,oR N'rze*ieC +ino roz,rze+aWN M po+iedziaem3 Wszys*y
zaprotesto+ali3 N/ak to` %o pan m+i` Wino nie roz,rze+a, le*z +zma*niaW &o +oda
roz,rze+aWN3
&ym*zasem niesz*z?sna *1ora przez *ay *zas doma,aa si? +ody, a .a tak bardzo
*1*iaem .e. ulCyF3 Nie +yobraCa sobie papa, .ak bardzo *ierpiaem, ale nie miaem
+y.E*ia i + imi? oCe musiaem zosta+iF .2 + r?ka*1 medikusa3 Mo,em si? tylko
modliF, Ceby .e. , pom, i Ceby nast2pia popra+a3 %1odziem + kko, .ak bym
rozum stra*i3 Miaem duCo *zasu na kompono+anie, ale nie byem + stanie napisaF ani
nutki3
74M,o doktor nie przyszed, z.a+i si? dopiero 7AM,o i moCe sobie papa +yobraziF, *o
*zuem, ,dy na,le po+iedziaR N!ba+iam si?, Ce nie przetrzyma no*y, + kaCde. *1+ili
moCe umrzeF, na+et + +y,d*e3 Nie*1 pan poEle po ksi?dza, Ceby si? mo,a
+yspo+iadaFN3
'obie,em na konie* uli*y de la %1aussee dS$ntin i .esz*ze dale., szukaF pana Kainy333
Wiedziaem, Ce .est na kon*er*ie u pe+ne,o 1rabie,o3 !bie*a, Ce przy.dzie naza.utrz z
niemie*kim ksi?dzem3 Wra*a.2* od Kainy +st2piem do =rimma i Madame dYpinay63
!bo.e si? bardzo ,nie+ali, Ce nie po+iadomiem i*1 +*zeEnie., *o si? stao, bo
przysaliby naty*1miast s+o.e,o doktora333 Nie po+iedziaem, Ce mama nie *1*e
-ran*uskie,o doktora, ale oni bardzo nale,ali i obie*ali, Ce doktor przy.dzie .esz*ze te,o
same,o dnia3 W domu po+iedziaem mamie, Ce +idziaem si? z panem Kain2 i z
niemie*kim ksi?dzem, ktry sporo o mnie sysza i bardzo *1*ia mnie posu*1aF, Ce
.utro obo.e do nas przy.d2 z +izyt23 Mama przy.?a to .ako rze*z naturaln2, a ponie+aC
+iedziaem, Ce ma si? lepie., nie po+iedziaem ni* +i?*e.3
/ak si? okazu.e, krtko nie umiem opo+iadaF333 @ubi? opo+iadaF dokadnie ( ze
+szystkimi sz*ze,ami, myEl? .ednak, Ce papa r+nieC3 $le musz? napisaF .esz*ze o
inny*1 spra+a*1, pilnie.szy*1, i dlate,o dalszy *i2, te. 1istorii b?dzie + nast?pnym
liE*ieA3
/uC + poprzednim liE*ie napisaem, .ak ma.2 si? mo.e spra+y oraz Ce Yzystkie rze*zy
E+i?te. pami?*i mamy s2 + porz2dku3 =dy do.d? do te,o 'unktu, opo+iem .ak si?
+szystko odbyo3 Na.+aCnie.sze zaat+iem z panem
@isty
Kain23 /e. rze*zy M ubrania, bielizn?, kle.noty M dobrze zapaku.? i na.bliCsz2 okaz.2
+yEl? do Salzbur,a3 'omoCe mi + tym pan =s*1+endtner;3 I333J 'an =rimm zapyta
mnie ostatnioR
M %o mam napisaF o.*u` %o pan zamierza robiF` %zy zostanie pan tuta.,
*zy po.edzie do Mann1eimu`
Nie mo,em si? po+strzymaF, Ceby si? nie uEmie*1n2F3
M $ *C .a teraz m,bym robiF + Mann1eimie` =dybym tu + o,le nie przy.e*1a, to
*o inne,o, ale skoro .uC przy.e*1aem, to musz? zrobiF +szystko, Ceby m. pobyt tu
+ykorzystaF3
M No tak M odpar =rimm M nie s2dz? .ednak, Ceby mo,o si? panu
po+ieEF3
M $ to dla*ze,o` Wok +idz? *ae tumy marny*1 nie+ydarze0*+,
ktrym si? .akoE uda.e, a mnie, z moim talentem, miaoby si? nie po+ieEF` Zape+niam
pana, Ce bardzo bym *1*ia byF + Mann1eimie i otrzymaF tam .ak2E posad?, ale +
sposb 1onoro+y, bez +ysta+iania na sz+ank mo.e. reputation3 Musiabym .ednak mieF
pe+noEF, bo bez nie. nie zrobi? ni*
+ tym kierunku3
M No tak M odpar =rimm M ale oba+iam si?, Ce nie .est pan doEF
akty+ny, zbyt mao zabie,a pan o s+e spra+y3
M &ak, to dla mnie na.trudnie.sze, ale z po+odu *1oroby mamy ni,dzie
nie mo,em p.EF3
'oza tym d+ie z moi*1 u*zenni* s2 na +si9, a trze*ia I*rka 1rabie,o de
=uinesSaJ +krt*e b?dzie +y*1odziF za m2C i rezy,nu.e z nauki, *o dla mnie nie .est
byna.mnie. niesz*z?E*iem3 Ni* przez to nie tra*?, bo tyle, *o mi pa*i 1rabia, dostan?
+sz?dzie3 'rosz? sobie +yobraziF, Ce 1rabia de =uines, do ktre,o *1odziem
*odziennie na d+ie ,odziny, zaCy*zy sobie 7OM*1 lek*.i Ia pa*i si? za+sze po i7Mu
lek*.a*1J i +y.e*1a na +ieE3 'o (5Mu dnia*1 +r*i, ale mnie o tym nie po+iadomi i
,dybym si? przypadkiem nie do+iedzia, +*i2C bym nie +iedzia, Ce +r*i3 W ko0*u
,u+ernantka +zi?a sakie+k? i m+iR
M 'rosz? +yba*zyF, Ce teraz zapa*? panu tylko za (7 lek*.i, ale nie mam
+i?*e. pieni?dzy3
ardzo to szla*1etneW Daa mi 6 luidory) doda.2*R
M Mam nadzie.?, Ce .est pan usatys-ak*.ono+any, bo .eEli nie, to prosz?
po+iedzieF3
'an 1rabia .est bez 1onoru3 Zape+ne sobie pomyEla M e5to mody *zo+iek, a do te,o
durny Niemie* M .ak o nas m+i2 Pran*uzi M a +i?* po+inien byF zado+olonyN3 $le
durny Niemie* +*ale nie by zado+olony i pieni?dzy nie przy.23 %1*ia mi zapa*iF za
*o dru,2 lek*.?, a to *1yba dlate,o, Ce .uC od *ztere*1 miesi?*y ma m. kon*ert na -let i
1ar-?, za ktry mi .esz*ze nie zapa*i3 'o*zekam aC odb?dzie si? Elub, a potem p.d? do
,u+ernantki i zaC2dam pieni?dzy3
Na.bardzie. draCni mnie, Ce *i ,upi Pran*uzi myEl2, Ce +*i2C mam ; lat3 'ani dSEpinay
po+iedziaa mi bardzo po+aCnie, Ce +szys*y mnie tutaJ
7A9
(;;9
traktu.2, .akbym by debiutantem Iz +y.2tkiem muzyk+, ktrzy tak nie u+aCa.2J, le*z
tuta. li*zy si? tylko opinia tumu3
Naza.utrz po rozmo+ie z =rimmem udaem si? do 1rabie,o Si*kin,ena(5, ktry
przyzna mi *ako+i*ie ra*.?, to zna*zy, Ce po+inienem byF *ierpli+y, po*zekaF aC
Raa-- przy.edzie do Mann1eimu i za.mie si? mo.2 spra+23 $ .eEli
ni* z te,o nie +y.dzie, to 1rabia Si*kin,en obie*a, Ce +ystara si? dla mnie o posad? +
Mo,un*.i3
W z+i2zku z tym mam zamiar postaraF si? tuta. o .ak na.+i?ksz2 li*zb? u*zni+, Ceby
.ak na.szyb*ie. zarobiF, + nadziei Ce +krt*e *oE si? odmieni3 Musz? przyznaF, bo nie
*1*? temu zaprze*zaF, Ce na.*1?tnie. bym si? st2d +yr+a3 Da+anie lek*.i to nie Carty,
to pra*a +y*zerpu.2*a, a .eEli si? ma nie+ielu u*zni+, to si? nie+iele zarabia3 I nie*1
papa nie s2dzi, Ce przema+ia przeze mnie lenist+o3 NieW $le to .est zupenie sprze*zne z
moimi ambi*.ami i z moim stylem Cy*ia3 Wie papa doskonale, Ce muzyka po*1ania
mnie bez reszty, Ce +ypenia *ay m. *zas3 @ubi? o nie. rozmyElaF, lubi? .2 studio+aF i
si? nad ni2 zastana+iaF3 Niestety lek*.e *akiem to uniemoCli+ia.23 o .eEli na+et tra-i
mi si? par? +olny*1 ,odzin, to prze*ieC rozs2dnie. +ykorzystaF .e na odpo*zynek niC na
dodatko+2 pra*?3
/ak si? ma.2 spra+y z oper2` Napisaem to papie + poprzednim liE*ie3 $lbo napisz?
+ielk2 oper?, albo nie napisz? Cadne.3 Ina*ze. nie mo,? myEleF3 o .eEli napisz? ma2
oper?, to mao zarobi?3 &uta. si? +szystko przeli*za3 $ .eEli nie spodoba si? ona tym
durniom Pran*uzom, to +tedy +szystko sko0*zone3 Wi?*e. moCli+oE*i skompono+ania
opery nie b?d? mia3 Nie+iele +i?* bym zarobi, a *o ,orsza m,bym naraziF s+.
1onor3 Napisanie +ielkie. opery .est bardzie. opa*alne3 $ poza tym .est to po prostu
mo.a dziedzina, + ktre. *zu.? si? pe+nie, .est r+nieC dla mnie :rdem satys-ak*.i3
Da.e teC +i?ksze szans? po+odzenia, ponie+aC +ielkie dzieo st+arza +i?*e. okaz.i i
+i?*e. moCli+oE*i +ykazania si?3 Nie*1 tylko zam+i2 u mnie oper?, +*ale si? te,o nie
bo.?3
&o pra+da, Ce ten i*1 .?zyk +ymyEli *1yba diabe i doskonale zda.? sobie spra+? z
+szelki*1 trudnoE*i, .akie musi pokonaF kompozytor, a prze*ieC *zu.? si? na sia*1, by
sta+iF im *zoa i Ceby podoaF im tak, .ak inni kompozytorzy, na+et lepie.3 =dy tylko
pomyEl?, Ce m,bym napisaF oper?, *zu.? .ak si? +e mnie zapala o,ie0, .ak mo.e r?*e i
stopy przenika dresz*z podnie*enia i nie*ierpli+oE*i, Ceby tym Pran*uzom pokazaF,
.a*y s2 Niem*y,
Yby nau*zyli si? i*1 *eniF i szano+aF3
- [
Na.+i?kszy problem b?dzie ze Epie+akami, ale i na to .estem przy,oto+any3 Ni,dy nie
za*zynam od dyskuto+ania3 /eEli mnie ktoE spro+oku.e,
'otra-i? si? broniF, ale za+sze, o ile to moCli+e, unikam po.edynk+3 Nie Ybi? si? biF z
karami3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
@isty
I .esz*ze mae miszMmaszW
I333J 'rzed+*zora. dostaem list od mo.e,o dro,ie,o przy.a*iela pana Webera ((, ktry
napisa, Ce naza.utrz po przy.e:dzie kur-irsta do Mann1eimu podano do +iadomoE*i, Ce
rezyden*.a ksi?*ia zostanie przeniesiona do Mona*1ium3 &a +iadomoEF bya dla miasta
.ak ,rom z .asne,o nieba3 RadoEF .e,o mieszka0*+ .esz*ze poprzednie,o dnia tak
bardzo +ido*zna, *1o*iaCby + ilumina*.i miasta, naty*1miast osty,a i z,asa3
'oin-ormo+ano muzyk+, Ce kaCdy moCe razem z d+orem przenieEF si? do Mona*1ium
lub .eEli *1*e, pozostaF na mie.s*u z za*1o+aniem doty*1*zaso+e,o uposaCenia3
De*yz.? + te. spra+ie naleCy dostar*zyF na piEmie i opie*z?to+an2 + *i2,u OM*1 dni3
Weber, ktry .ak papa +ie, zna.du.e si? + doEF nie+esoe. sytua*.i, napisaR
NW z+i2zku z mo.2 trudn2 sytua*.2 nie mo,? si? przenieEF do Mona*1ium razem z
moim aska+ym panem, *1oF bardzo bym te,o pra,n2N3
W paa*u odbya si? przedtem +ielka akademia muzy*zna, na ktre. biedna Weber+na
nie Epie+aa, *o za+dzi?*za kilku nie*1?tnym .e. osobom, *1oF nie +iadomo, kto
ma*za + tym pal*e3 $le p:nie. odbya si? akademia u barona Qon =emmin,ena(7, na
ktre. obe*ny by 1rabia Seeau3 &am Weber+na zaEpie+aa d+ie mo.e arie(63 I333J
$dieu I333J
<D O;(
( %zarny proszek M 'ulQis epilepti*us ni,er3
7 Spe*.alne szklane na*zynie o po.emnoE*i ok3 (75 *l3
6 Pranz /osep1 Kaina I(;7)M(;)5J, osiady + 'aryCu Niemie*, meloman i muzyk I,ra
na tr2b*eJ, m2C =ertrudy Kaina Iz domu ro*kmullerJ M +yda+*y muzy*zne,o +
'aryCu3
O Na temat *1oroby $nny Marii Mozart M patrz r+nieCR ))<(3
4 aron Qon =rimm i Madame dSEpinay mieszkali przy uli*y de la %1aussee dS$ntin pod
nr 43 Mozart przepro+adzi si? do ni*1 po Emier*i matki3
A Mozart nie dotrzyma so+a M dalsze,o *i2,u opisu *1oroby nie b?dzie3
; Hital I+aEF3 "ari =allusJ =s*1+endtner M salzburski kupie* ,alanterii metalo+e.3
Z ra*.i s+e,o za+odu +iele podrCo+a3
9 Nie +iadomo o .aki*1 u*znia*1 mo+a3 %rka 1rabie,o de =uinesSa poElubia latem
nie.akie,o pana de %1artusa Ip:nie.sze,o 1rabie,o de %astriesaJ, ale zmara + poo,u
+ (;953 Dla 1rabie,o de =uinesSa i .e,o *rki Mozart napisa "on*ert pod+.ny %Mdur
na -let i 1ar-`
I"M7))J3
) 6 luidory V 66 -loreny3
(5 Krabia "ari Keinri*1 /osep1 Si*kin,en M patrzR )6<63
(( Pridolin Weber M o.*ie* $lo.zy3
(7 aron !tto Qon =emmin,en M patrzR )6<O3
(6 Zape+ne arieR "M7)O i "M7;73
7;5
(;;9
ioA3 D! "SIBDZ$ /!SE'K$ U@@IN=ER$ W S$@ZUR=U
'aryC, ; sierpnia (;;9 Na.droCszy przy.a*ieluW
Na.pier+ *1*iabym *i podzi?ko+aF z ,?bi ser*a za ten no+y do+d przy.a:ni, .aki mi
daeE za.mu.2* si? moim o.*em, przy,oto+u.2*
i po*iesza.2* ,o po przy.a*ielsku3 S+2 mis.? +ypenieE znakomi*ie M to .e,o so+a(3
Na.lepszy przy.a*ielu, .akCe *i mam dzi?ko+aF` Za+dzi?*zam *i urato+anie mo.e,o
ko*1ane,o o.*aW 'oz+l .ednak, Ce na tym rze*z zako0*z? i nie b?d? duCe. dzi?ko+a M
*zu.? si? na to zbyt saby i nieporadny3 &+oim duCnikiem pozostan? na za+sze3 2d:
.ednak *ierpli+yW Na 1onor, .esz*ze nie .estem + stanie oddaF *i te,o, *o +iesz7, ale si?
nie oba+ia.W , mi pomoCe *zynem udo+odniF to, *ze,o nie umiem +yraziF so+ami3
&ak2 mam nadzie.?W $le nim si? to stanie, nim b?d? mia to sz*z?E*ie, ze*1*ie., prosz?,
darzyF mnie dale. t+o.2 bez*enn2 przy.a:ni2 i przy.2F ode mnie m2 +ie*zn2 przy.a:0
I333J, ktra *1oF moCe nie b?dzie *i bardzo przydatna, .est .ednak tr+aa i sz*zera3
Wiesz, Ce na.pra+dzi+szymi i na.lepszymi przy.a*imi s2 ludzie biedni333 o,a*i ni*
nie rozumie.2 z przy.a:ni, z+asz*za *i, *o do bo,a*t+a doszli przypadkiem3 %i
bo+iem, korzysta.2* z -ortuny, o przy.a:ni *z?sto zapomina.2W @e*z .eEli *zo+iek
zna.dzie si? + korzystne. sytua*.i nie + +yniku Elepe,o losu, a dzi?ki spra+iedli+e.
szansie i +asnym zaletom, .eEli + trudny*1 momenta*1 nie stra*i nadziei, nie
sprzenie+ierzy si? reli,ii, za*1o+a u-noEF + o,u, .eEli pozostanie dobrym
*1rzeE*i.aninem i u*z*i+ym *zo+iekiem, potra-i do*eniF pra+dzi+y*1 przy.a*i,
.ednym so+em M .eEli
napra+d? zasuCy sobie na lepszy los, to takie,o *zo+ieka nie trzeba si? oba+iaFW I333J
Wiesz dro,i przy.a*ielu, .ak bardzo niena+idz? Salzbur,aW I to nie tylko z po+odu
doznany*1 tam niespra+iedli+oE*i, *o zreszt2 mo,oby +ystar*zyF + zupenoE*i, aby to
mie.s*e +ykreEliF z pami?*iW I333J
Dla mnie na.+i?kszym sz*z?E*iem byoby u*ao+anie ko*1ane,o o.*a ( ko*1ane.
siostry i to .ak na.pr?dze., ale nie mo,? zaprze*zyF, Ce mo.a radoEF Nyaby pod+.na,
,dybym m, to u*zyniF ,dzie indzie.3 o +sz?dzie Iale Ye + Salzbur,uWJ mam +i?ksze
szans? i +i?ksze nadzie.e na Cy*ie sz*z?Eli+e ( penione3 I333J Salzbur, nie .est mie.s*em
odpo+iednim dla me,o talentu, 'onie+aC + o,le muzy*y nie ma.2 tam uznania, a poza
tym ni* si? tam nie Y/e, nie ma teatru ani opery3 $ ,dyby na+et *1*ieF +ysta+iF tam
oper?, o kto by .2 Epie+a` W Salzbur,u, od pi?*iu, szeE*iu lat, + dziedzinie
7((
@isty
or,aniza*.i muzyki .est +iele rze*zy niepotrzebny*1, a brak te,o, *o napra+d?
konie*zne i niezb?dne3 I333J
&+. pra+dzi+y przy.a*iel i oddany su,a
Wol-,an, Romatz6
<D O;4
( W liE*ie do syna I<D OA;J @eopold napisaR NDo+iedz si?, Ce ullin,er +y+i2za si?
ze s+e. mis.i znakomi*ieN3 !*zy+iE*ie *1odzi o przy,oto+anie @epolda na +iadomoEF
o Emier*i
$nny Marii3
7 "si2dz /osep1 ullin,er poCy*zy Mozarto+i 655 -loren+ na podrC do 'aryCa3
6 "ole.ny ana,ram naz+iska Mozarta, podobnie .ak &razom3
(5;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
St3 =ermain, 7; sierpnia (;;9
Mon tres *1er 'ereW
'isz? + +ielkim poEpie*1u3 Z+r*i papa u+a,?, Ce nie .estem + 'aryCu` !d d+*1
ty,odni .est tu pan a*1 z @ondynu7 M ma skompono+aF oper? -ran*usk2 i przy.e*1a
spe*.alnie na przesu*1anie Epie+ak+, potem po.edzie do @ondynu, aby napisaF oper?,
a nast?pnie +r*i, Ceby .2 tu +ysta+iF3 MoCe sobie papa +yobraziF mo.2 i .e,o radoEF z
te,o spotkania3 MoCli+e, Ce .e,o radoEF nie bya tak sz*zera, ale musze przyznaF, Ce to
*zo+iek u*z*i+y i + post?po+aniu z lud:mi pra+y3 ardzo ,o lubi? i po+aCam, o
*zym papa +ie dobrze3 Wiem, Ce +sz?dzie mnie *1+ali, ale bez przesady, nie .ak
niektrzy3 !n robi to sz*zerze i po+aCnie3 /est tu teC &endu**i6 M na.bliCszy przy.a*iel
a*1a3 y za*1+y*ony, kiedy mnie zoba*zy3
$ teraz opo+iem, .ak to si? stao, Ce przy.e*1aem do Saint =ermain3 Nie +ie papa
zape+ne, Ce .est tuta. mare*1al de Noailles O3 M+i2 mi, Ce byem tu przed (4Mma laty,
ale .a nie pami?tam3 'an de Noailles bardzo *eni &endu**ie,o, a z kolei &endu**i *eni
mnie i dlate,o *1*ia mnie z nim poznaF3 Wpra+dzie ni* tuta. nie zarobi?, moCe
na.+yCe. dostan? .akiE prezent, ale teC ni* nie stra*?, bo pobyt ni* mnie nie kosztu.e3 $
+i?* .eEli na+et ni* nie dostan?, to po*zynione tu zna.omoE*i mo,2 si? okazaF bardzo
przydatne3
Mao mam *zasu, bo do niedzieli musz? napisaF dla &endu**ie,o s*en?
z -ortepianem, obo.em, ro,iem i -a,otem43
Muzy*y NoaillesSa to Niem*y M ,ra.2 bardzo dobrze3 /uC da+no *1*iaem napisaF do
papy, ale .ak tylko za*z2em, trzeba by5 +y.e*1aF do Saint =ermain i list zosta +
'aryCu3 MyElaem, Ce +rF` +ie*zorem te,o same,o dnia, tym*zasem .estem .uC tuta.
osiem dni3 Dk
7;7,
(;;9
'aryCa +r*? przy na.bliCsze. okaz.i, *1o*iaC z po+odu mo.e. nieobe*noE*i nie+iele
tra*?3 !be*nie mam tylko .edn2 u*zenni*?A, pozostae s2 na +si3 NapisaF st2d nie
mo,em, bo trzeba tu +y*zeki+aF *ierpli+ie na okaz.? przekazania listu do 'aryCa3
%1+aliF o,a .estem zdro+y i mam nadzie.?, Ce podobnie .est z +ami3 Nie*1 papa
b?dzie *ierpli+y3 &uta. +szystko posu+a si? nazbyt +olno3 Na.pier+ trzeba mieF
przy.a*i3 Pran*uzi s2 .ak Niem*y M na o, +szystko ko0*zy si? na so+a*1R *1+al2,
za*1+y*a.2 si?, pra+i2 komplementy, ale ni* z te,o nie +ynika3 Wszelako trzeba mieF
nadzie.?, Ce prze*ieC + ko0*u uda si? zbudo+aF s+e sz*z?E*ie3 W kaCdym razie poCytek
z te,o mam taki, Ce za mieszkanie i za .edzenie ni* nie pa*?3
=dyby papa do ni*1 pisa;, to zna*zy tam, ,dzie mieszkam, to nie*1 im zbyt +yle+nie
nie dzi?ku.e3 Mam s+o.e po+ody, Ceby tak pisaF, opo+iem o ni*1 innym razem3
%i2, dalszy opisu *1oroby b?dzie p:nie.93
%1*e papa +ierny portret Rot1-is*1era`) /est dyry,entem +raCli+ym i pra*o+itym3 Nie
.est zanadto inteli,entny, ale nie mo,? na nie,o narzekaF, a ponadto M i to .est *enne M
.est dobrym *zo+iekiem, z ktrym +szystko moCna zrobiF, o*zy+iE*ie + sposb ,odny
i szla*1etny3 %o zaE do .e,o k+ali-ika*.i .ako dyry,enta, to na pe+no .est lepszy od
runettie,o(5, przede +szystkim ma lepszy ,ust3 "on*erty, ktre dla siebie napisa, s2
adne3 MoCna .e za,raF +sz?dzie, za+sze b?d2 *1?tnie su*1ane3 Zreszt2 *zemu miayby
si? nie podobaF` =ra dziesi?F milion+ razy lepie. niC 'inz,er((3 'o+trz? +i?*
.esz*ze raz, Ce .est dobrym i pra*o+itym dyry,entem, Ce pole*am ,o papie serde*znie,
Ce to dobry *zo+iek3 $dieu3
Wi?*e. napisz? + nast?pnym liE*ie3 !d pana &endu**ie,o przekazu.? (555 pozdro+ie03
$ propos3 Spotkaem tu pana Polarda(7 z Mona*1ium i .e,o maConk?3 'oznaliEmy si?
+ Mona*1ium M by +tedy ambasadorem I+ysannikiemJ Pran*.i3 'ani Polard, ,dy
usyszaa mo.e naz+isko, od razu mnie poznaa, *1oF .a nie mo,em .e. sobie
przypomnieF3
$dieu3 Wszystkie,o dobre,o3 loooMkroF *au.? r?*e papy, serde*zne u*ao+ania dla me.
ko*1ane. siostry3
'osuszny syn
Wol-,an, Mozart
'ozdro+ienia dla pana ullin,era oraz dla +szystki*1 przy.a*i i przy.a*iek3
<D O;)
Mozart przeby+a + SaintM=ermainMenM@aye od () do 79 sierpnia (;;93 /o1ann
%1ristian a*1 I(;64M(;97J, na.modszy syn /o1anna Sebastiana a*1a i $nny a,daleny
Wi*ken, z+any a*1em londy0skim lub a*1em mediola0skim, ponie+aC +iele lat
(9 M Mozart
7;(
@isty
sp?dzi + Mediolanie i + @ondynie3 Mozarto+ie poznali ,o + @ondynie + (;AO3
Napisa oper? $madis des =aules, ktre. premiera odbya si? (O ,rudnia (;;) + &1eatre
de (S$*ademie Royale
de MusiXue + 'aryCu3
6 =iustino Perdinando &endu**i I(;6AM(;)5J, kastrat, u*ze0 'asXuale %a-aro I(;5AM
(;9;J Inie %a--arelle,oJ3 Mozarto+ie poznali ,o + (;;5 roku + Neapolu3 =os mia
silny, ale o mae. skali3 'rzez 79 lat przeby+a + $n,lii, Irlandii i Szko*.i3
O @ouis de Noailles diuk dS$yen I(;(6M(;)6J, o.*ie* 1rabiny de &esse, ktre. Mozart
zadedyko+a sonaty na kla+esyn i skrzyp*e I"M9 i "M)J3 &o on +pro+adzi Mozart+
do Wersalu + (;A6 roku, a +i?* zna i*1 od (4 lat, nie ma .ednak pe+noE*i, *zy + roku
(;A6 Mozarto+ie rze*zy+iE*ie przeby+ali + SaintM=ermainMenM@aye3
4 S*ena IariaJ M "M6(4b za,iniona3
A Nie +iadomo, kto by t2 u*zenni*2, + kaCdym razie nie bya ni2 *rka 1rabie,o de
=uinesSa, ktra + tym *zasie +y*1odzia za m2C3
; Do barona Qon =rimma i Madame dSEpinay3
9 Dalsze,o *i2,u opisu *1oroby nie b?dzie3
) 'au Rot1-is*1er I(;OAM(;94J, skrzypek i kompozytor3 @eopold pyta Wol-,an,a, *o
o nim s2dzi3
(5 $ntonio runetti M pier+szy skrzypek na d+orze ar*ybiskupa + Salzbur,u, takCe
kompozytor, patrzR 99<63
(( $ndreas 'inz,er I(;O5M(9(;J, skrzypek i alto+iolista na d+orze + Mona*1ium Iod
(;AAJ oraz kompozytor muzyki do ta0*a3
(7 %1eQalier I"a+alerJ Kubert de Polard M ambasador Pran*.i + a+arii + lata*1
(;4AM(;;A3
io93 D! !/%$ W S$@ZUR=U
[
'aryC, ii +rzeEnia (;;9
Mon tres *1er ' er eW
!trzymaem trzy listy M z i6M,o, 7;M,o i 6iM,o sierpnia(3 !dpo+iem tylko na ten ostatni,
bo .est na.+aCnie.szy3 %zyta.2* ,o Ia by przy tym pan Kaina7, ktry obo.,u +am
przesya pozdro+ieniaJ, aC drCaem z radoE*i, .akbym .uC by + ramiona*1 papy3 &o
pra+da Ii papa si? z tym z,adzaJ, Ce to, *o tu robi?, nie .est dla mnie +ielkim
sz*z?E*iem, ale ,dy tylko sobie +yobraC?, Ce *au.? mo.e,o ko*1ane,o pap? i siostr?, to
nie ma dla mnie +i?ksze,o sz*z?E*ia3 I to .est napra+d? .edyna rze*z, ktr2 mo,?
po+iedzieF tym, ktrzy mi krzy*z2 do u*1a, bym zosta3 !dpo+iadam im na toR *ze,o
*1*ieF` Nie mam spe*.alne,o po+odu do narzeka0 i to mi +ystar*zy3 o taro .est
mie.s*e, o ktrym mo,? po+iedzieF, Ce .estem u siebie, ,dzie Cy.? sobie spoko.nie z
o.*em i z siostr2 i mo,? robiF, *o *1*?, a *o d+a lata mo,? si? udaF + podrC3 %ze,o
*1*ieF +i?*e.` /edyna rze*z, ktra mnie od Salzbur,a odpy*1a Ia m+i? to, *o mi
napra+d? *i2Cy na ser*uJ, to ta, Ce stosunki mi?dzy lud:mi nie s2 na poziomie, Ce
muzyka .est tam :le trakto+ana, Ce ar*ybiskup nie lubi ty*1, *o podrCu.23 $ .a myEl?,
Ce *i, *o nie podrCu. I+ kaCdym razie doty*zy to ty*1, ktrzy si? poE+i?*ili naukom i
sztukomJ s2
7;O3,
(;;9
,odni polito+ania3 I dlate,o .eEli mi ar*ybiskup nie zez+oli na podrC
przyna.mnie. raz na d+a lata, to te,o en,a,ement napra+d? nie b?d? m, przy.2F3
"toE o Erednim talen*ie za+sze pozostanie Eredni, niezaleCnie od te,o, *zy podrCu.e
*zy nie, ale ktoE, kto ma talent superieur Ia nie *1*2* obraziF o,a, nie mo,?
zaprze*zyF, Ce .est on mym udziaemJ, r+nieC pozostanie prze*i?tny, .eEli +*i2C b?dzie
tk+i + tym samym mie.s*u63
=dyby ar*ybiskup ze*1*ia mi zau-aF, to dzi?ki muzy*e .e,o d+r szybko bym
rozsa+i3 &o E+i?ta pra+da i zape+niam pap?, Ce r+nieC obe*na podrC nie bya dla
mnie bezuCyte*zna, myEl? o*zy+iE*ie o kompozy*.i, bo .eEli idzie o -ortepian, to +
dalszym *i2,u ,ram tak dobrze, .ak potra-i?3 Na .edno +szakCe nie m,bym si? z,odziF
+ Salzbur,u, a miano+i*ie na to, Ce miabym tam byF, .ak poprzednio, skrzypkiemO3
%1*? dyry,o+aF od -ortepianu i akompanio+aF do Epie+u3 yoby dobrze, ,dybym
dosta ,+aran*.? na piEmie, Ce otrzymam stano+isko kapelmistrza, bo ina*ze. sko0*zy
si? na tym, Ce b?d? mia zasz*zyt penienia d+*1 -unk*.i, a pa*iF
mi b?d2 za .edn2, + ko0*u zaE przy.mie si? na kapelmistrza .akie,oE ob*okra.o+*a, a
mnie pominie3
M. dobry o.*zeW Musz? +yznaF, Ce ,dyby nie radoEF u.rzenia +as obo.,a oraz Ce
+krt*e b?d? m, +y.e*1aF z 'aryCa, ktre,o nie *ierpi?, *1o*iaC mo.a sytua*.a tuta.
za*zyna si? popra+iaF, to napra+d? nie m,bym si? zde*ydo+aF3 =dybym tu zdoa
+ytrzymaF kilka lat, to nie+2tpli+ie bybym + stanie pomyElnie roz+i2zaF s+o.e
spra+y3 /estem .uC teraz doEF znany M +pra+dzie .a nie znam ludzi, ale oni mnie zna.23
Mo.e d+ie sym-onie Idru,2 +ykonano 9M,o +rzeEnia4J miay duCe po+odzenie3 &eraz,
kiedy .uC +iedz2, Ce +y.eCdCam, m,bym napisaF oper?, ale na.pier+ spytaem
NoQerreSa A, *zy moCe mnie zape+niF, Ce kiedy /2 napisz?, to na pe+no zostanie
+ysta+iona, oraz poin-ormo+aF, ile za ni2 dostan?, bo tylko + takim +ypadku
m,bym pobyt przeduCyF o .akieE trzy miesi2*e i oper? napisaF3 Z ,ry odm+iF nie
mo,em, bo by .esz*ze pomyEla, Ce si? bo.?3 Niestety NoQerre ni*ze,o mi nie m,
obie*aF I.uC +*zeEnie. +iedziaem, Ce nie moCe te,o zrobiFJ, ale tuta. tak +aEnie .est3
"iedy opera .est ,oto+a, robi si? prby i .eEli *i idio*i Pran*uzi uzna.2, Ce Ye .est dobra,
to si? .e. nie +ysta+ia, *o ozna*za, Ce kompozytor pra*o+a Na darmo3 /eEli zaE uzna.2,
Ce .est dobra, to si? .2 +ysta+ia i zaleCnie od 'o+odzenia ,aCe rosn2 albo spada.23 Ni*
tuta. nie .est pe+ne3 !po+iem 5 Y#Yi .ak +r*?3 W kaCdym razie M i m+i? to sz*zerze M
mo.e interesy
Y*zyna.2 si? tu popra+iaF3 Ni*ze,o nie naleCy robiF + poEpie*1u M *1i Qa '-ano, Qa sano
;3
Dzi?ki me. *omplaisan*e zyskaem tu sobie przy.a:0 i prote*tion, ale
Soybym *1*ia o tym +szystkim napisaF, to rozbolayby mnie pal*e3 !po+iem, lak
+r*?3
Na przykad m,bym napisaF, Ce pan =rimm9 .est + stanie pom*
7;`
@isty
dzie*iom, a nie osobom dorosym, le*z ni* nie napisz?, *1o*iaC moCe i po+inienem3
Nie*1 papa nie myEli, Ce on .est taki .ak da+nie.3 =dyby nie Madame dSEpinay), to nie
zostabym tu duCe. ani przez *1+il?3 Nie*1 sobie nie myEli, Ce nie mam +y.E*ia i Ce
.estem na nie,o skazany3 Mo,? +ybieraF aC spoErd *ztere*1 dom+, ,dzie zape+nia.2
mi mieszkanie i st(53
&en .e,omoEF .esz*ze nie +ie, Ce ,dybym tu zosta, to i tak + przyszym miesi2*u
bybym si? od nie,o +ypro+adzi i zamieszka + domu, + ktrym ludzie nie s2 tak
maostko+i i durni, ,dzie nie z+yko si? ludzi +odziF za nos tylko dlate,o, Ce si? im
kiedyE +yE+iad*zyo przysu,?3 Zreszt2 z takie. przysu,i z at+oE*i2 m,bym
zrezy,no+aF3 ?d? .ednak bardzie. +spaniaomyElny i tylko Cau.?, Ce tu nie zostan? i
nie pokaC? mu, Ce +*ale mi nie .est potrzebny, Ce .estem r+nie zdolny, .ak ten .e,o
'i**inni((, *1o*iaC .estem tylko Niem*em3
Na.+i?ksze dobrodzie.st+o, .akie mi u*zyni, to to, Ce mi poCy*zy (4 luidor+(7,
kapi2* .e po tro*1u + okresie *1oroby i z,onu mo.e. spo*zy+a.2*e. snem +ie*znym
mamy3 MoCe si? boi, Ce i*1 nie odzyska` /eEli napra+d? ma +2tpli+oE*i, to zasu,u.e
po prostu na kopniaka, ponie+aC +2tpi + mo.2 u*z*i+oEF Ito .edyna rze*z, .aka mnie
moCe dopro+adziF do +E*iekoE*iJ oraz + m. talent3 /e,o po+2tpie+ania *o do te,o
dru,ie,o .estem pe+ien, bo sam mi po+iedzia, Ce nie +ierzy, abym by zdolny napisaF
-ran*usk2 oper?3 !ddam mu te (4 luidor+ + dniu mo.e,o +y.azdu +raz z kilkoma
,rze*znoE*iami3 Mo.a E+i?te. pami?*i matka *z?sto m+iaR NNie +iem, *o to .est, ale
nie +yda.e mi si?, Ceby to by ten sam *zo+iekN3
/a za+sze braem .e,o stron?, *1o*iaC + du*1u myElaem tak samo3 Z nikim na m.
temat nie rozma+ia, a .eEli na+et, to robi to niezr?*znie i ,upio, by nie po+iedzieF M
nieu*z*i+ie3
Za+sze tylko *1*ia, Cebym bie,a za 'i**innim Ii za =aribaldim(6J, bo akurat da.2 t?
.e,o Caosn2 oper? bu--a3 $ .a odpo+iadaemR NNie, mo.a no,a tam nie postanie et*3N3
"rtko m+i2* naleCy on do partii Wo*1+, .est -aszy+y i stara si? mnie stumiF3
'ra+da, Ce to nie+iary,odne` $le tak .est3 !to do+d3 Z+ierzyem mu si? .ak
przy.a*ielo+i, a on to +ykorzysta prze*i+ko mnie3 Wiedz2* Ce ,o posu*1am, za+sze
mi :le radzi3 $le udao mu si? to tylko d+a lub trzy razy3 &eraz .uC o ni* nie pytam, a
kiedy mi radzi` pusz*zam to mimo uszu, *1oF za+sze odpo+iadamR N&akW
!*zy+iE*ieWS ` Ceby tylko nie musieF +ysu*1i+aF dodatko+y*1 impertynen*.i3
$le sko0*zmy z tym tematem, opo+iem o +szystkim, .ak +r*?3 MadanY dSEpinay ma
lepszy *1arakter3 'ok., + ktrym mieszkam, naleCy do nie., nie do nie,o3 &o pok. dla
*1ory*13 "iedy + domu ktoE .est *ierpi2*y, to si? Sk tam umiesz*za3 Nie .est adny, ale
ma adny +idok3 Na,ie E*iany, brak sza-y` nie ma ni*3 %zy m,bym +i?* zostaF tu
duCe.` %1*iaem napisaF o tyK( +*zeEnie., ale baem si?, Ce mi papa nie u+ierzy3 &eraz
nie mo,? .uC du7Y
7;A
(;;9
mil*zeF, niezaleCnie od te,o, *zy mi papa u+ierzy *zy nie, *1oF myEl?, Ce
ra*ze. mi u+ierzy, bo prze*ieC +*i2C mi papa u-a i *1yba nie +2tpi, Ce m+i? pra+d?3
/adam u Madame dSEpinay, ale nie*1 papa nie myEli, Ce on .e. *oE pa*i3
Nie kosztu.? ,o +iele, bo niezaleCnie od te,o, *zy .estem, *zy mnie nie ma, st ma.2
za+sze ten sam3
Ni,dy nie +iedz2, *zy przy.d?, a +i?* na mnie nie li*z23 Wie*zorem .em o+o*e i
+ypi.am szklane*zk? +ina3 Mieszkam + tym domu od ponad d+*1 miesi?*y, a .adem
tam nieled+ie (O razy3 &ak +i?* poza o+ymi i4Mma lud+ikami, ktre mu oddam z
podzi?ko+aniem, nie naraziem ,o Ipoza E+ie*amiJ na Cadne +ydatki3 $ *o do ty*1
E+ie*, to .a na .e,o mie.s*u +stydzibym si? komuE zapropono+aF, by sam si? o nie
postara3 Na 1onor, napra+d? nie oEmielibym si? te,o zapropono+aF3 &aki .uC .estem3
"iedy ostatnio rozma+ia ze mn2 + sposb nader ostry, ,upi i pody, nie od+aCyem si?
mu po+iedzieF, Ce nie musi si? l?kaF o te s+o.e (4 lud+ik+ M nie *1*iaem ,o obraziF3
'o prostu od*zekaem, a nast?pnie zapytaem, *zy .uC sko0*zy, iR NSu,a uniConyN3
ZaC2da ode mnie, abym +y.e*1a za osiem
dni3 &ak bardzo mu si? Epieszy3 !dpo+iedziaem, Ce to niemoCli+e i podaem po+ody3
M &o si? na ni* nie zda, ponie+aC takie .est Cy*zenie pana o.*a3
M Ze*1*e mi pan +yba*zyF, ale o.*ie* sam mi napisa, Ce dopiero + nast?pnym liE*ie
napisze mi, .ak i kiedy mam +y.e*1aF3
M Nie*1 pan b?dzie przy,oto+any do +y.azdu3
M $leC m+i? panu, Ce nie .est to moCli+e, abym +y.e*1a przed po*z2tkiem przysze,o
miesi2*a lub ostate*znie przed ko0*em bieC2*e,o, bo prze*ieC musz? .esz*ze napisaF
szeEF tri+(O, za ktre mi dobrze zapa*2, a takCe po*zekaF na pieni2dze od pana
@e,rosa(4 i od 1rabie,o de =uinesSa(A, ponadto dopiero pod konie* te,o miesi2*a d+r
mann1eimski przeniesie si? do Mona*1ium(;, a .a *1*iabym ,o .uC zastaF na mie.s*u,
by osobiE*ie
+r?*zyF ksi?Cne. mo.e sonaty(9, *o by mi poz+olio mieF nadzie.? na .akiE 'rezent3
Zapaku.? rze*zy, potem porozma+iam z panem =s*1+endtnerem() i +yEl? Yi .ak tylko
b?dzie to moCli+e3 Wolabym ni*ze,o tu nie zosta+iaF3 Za odpo+iedni2 sum? zosta+i?
mo.e sonaty szty*1arzo+i75, ponadto 6 kon*erty Idla /eune1omme, dla @utzo+ i ten +
MdurJ, a takCe, o ile si? da, A sonat
%udny*13 Na+et .eEli suma, .ak2 otrzymam, nie b?dzie duCa, to lepsze to niC ni*3 W
podrCy potrzebne s2 pieni2dze3
/eEli idzie o sym-onie, to na o, nie odpo+iada.2 one mie.s*o+ym AustomM /eEli mi
star*zy *zasu, zaaranCu.? kilka kon*ert+ skrzyp*o+y*1
Wra*a.2* .e3 W Niem*ze*1 lubi2 kon*erty du,ie, ale moim zdaniem lepie. Yt pisaF
krtko a dobrze3
[#<
+ spra+ie podrCy zape+ne dostan? od papy sz*ze,o+e instruk*.e nast?pnym liE*ie3
Wolabym .ednak, Ceby papa napisa +y2*znie do mnie,
7;;
@isty
bo z nim nie *1*iabym .uC mieF do *zynienia3 &ak2 mam nadzie.? i tak b?dzie lepie., bo
+ ,run*ie rze*zy =s*1+endtner i Kaina bardzie. zasu,u.2 na zau-anie i lepie. pro+adz2
mo.e spra+y niC ten E+ieCo upie*zony baron7(, a poza tym napra+d? +i?*e. mam
obli,ation +obe* Kainy niC +obe* nie,o3
Nie*1 papa na to spo.rzy +e +aE*i+ym E+ietle3
&eraz o*zeku.? szybkie. odpo+iedzi na m. list3 Nie +y.ad?, zanim ,o nie dostan?3 /uC
poli*zyemR m. list dostanie papa 77M,o +rzeEnia, naty*1miast mi odpisze i +yEle
odpo+ied: + pi2tek 74M,o I.eEli b?dzie po*ztaJ, a .a dostan? .2 6M,o pa:dziernika3
Na.+*zeEnie. +i?* m,bym st2d +y.e*1aF AM,o pa:dziernika76, bo prze*ieC nie ma
Cadne,o po+odu, Cebym si? bardzo Epieszy3 Nie przy.e*1aem tu po ni*3 Zamykam si? i
pra*u.?, by .ak na.+i?*e.
zarobiF3
%1*iabym .esz*ze pap? o *oE zypytaF, bo nie +iem, .ak podrCo+aF3 Nie
mam +iele ba,aCu, +szystko +yEl? okaz.23 M,bym sobie za-undo+aF pi?kny
kabriolet, taki, .akie tuta. s2 modne3 &ak zrobi Wendlin,3 M,bym +tedy podrCo+aF
z dyliCansem po*zto+ym albo zaan,aCo+aF Qetturino3 &eraz kabriolety nie s2 ot+arte
.ak da+nie., s2 zamkni?te, a okna ma.2 przeszklone3 /edyna rCni*a .est taka, Ce ma.2
d+a koa i dosyF mie.s*a dla d+*1 niezbyt kr?py*1 osb3 %zekam +i?* na list z
odpo+iedzi23
Mam .esz*ze .edn2 proEb? i myEl?, Ce mi papa nie odm+i3 W +ypadku, ktry mam
nadzie.? nie nast2pi, ,dyby Webero+ie nie +y.e*1ali .esz*ze do Mona*1ium, bardzo
bym *1*ia i*1 od+iedziF3 Nadrobi? tro*1? dro,i, ale nie duCo3 Nie s2dz? +pra+dzie,
Ceby to byo konie*zne, bo ra*ze. spotkam i*1 + Mona*1ium763 Mam nadzie.?, Ce
.utrze.szy list pot+ierdzi mo.e przypusz*zenia, a ,dyby nie, to +iem z ,ry, Ce + s+o.e.
dobro*i nie odm+i
mi papa te. przy.emnoE*i3
M. dro,i o.*zeW /eEli ar*ybiskup potrzebu.e no+e. Epie+a*zki, to M na
o,aW M nie znam lepsze.7O, bo prze*ieC ani &eyber+ny74, ani de $mi*is7A na pe+no
nie dostanie, a inne s2 ,orsze3 Uau.? tylko, Ce .eEli salzbur*zy*y po.ad2 + *zasie
karna+au do Mona*1ium, ,dzie b?dzie ,rana Rosemunde7;, to zape+ne biedna
Weber+na im si? nie sposoba, bo ma tam rlk? bardzo mizern2 i z kilkoma zaled+ie
Epie+anymi +ersami mi?dzy *1rami .est niemal .ak persona muta7)3 /est tam melodia,
ktre. ritornello poz+ala +pra+dzie spodzie+aF si? *ze,oE dobre,o, ale niestety *z?EF
+okalna .est a la S*1+eitzer, a +i?* .akby psy +yy3 W dru,im ak*ie ma *oE + rodza.u
ronda i tam moCe s+. ,os lepie. zaprezento+aF i pokazaF, *o potra-i3 NiemnieJ biedny
ten Epie+ak lub Epie+a*zka, *o dostanie si? + apy S*1+eitzera, bo
on nie nau*zy si? ni,dy kompono+aF na ,osW
=dy b?d? + Salzbur,u, to z +i?kszym zapaem opo+iem o mo.e. dro,ieJ przy.a*i*e3
&ym*zasem nie*1 papa nie zapomni zrobiF + te. spra+ie +szystkie,o, *o moCli+e, bo
+i?ksze. przy.emnoE*i nie m,by mi zrobiF3
$ teraz .uC o ni*zym nie myEl?, tylko o tym, Ce do +as +r*? i Ce +as u*au.?3 $le
bardzo prosz?, Ceby si? papa postara uzyskaF pot+ierdzeniA
7;9
(;;9
te,o, *o ar*ybiskup obie*a i o *o prosiem M Cebym dosta mie.s*e przy -ortepianie3
'ozdro+ienia dla +szystki*1 przy.a*i i przy.a*iek, a sz*ze,lnie dla pana
ullin,era3 /akCe si? +krt*e b?dziemy rado+aliW /uC +idz? to + myEla*1, .uC mam to
przed o*zami3 $dieu3
(55 tysi?*y razy *au.? r?*e papy i z *ae,o ser*a E*iskam m2 siostr?3 W nadziei
ry*1e,o otrzymania odpo+iedzi, a potem .ak na. spiesznie. sze,o +y.azdu, pozosta.?
za+sze posusznym synem
Wol-,an, $made Mozart
<D O9;
( @isty @eopolda +, <D nrR O;A, O;9 i O973
7 Pranz /osep1 Kaina M patrz (55<63
6 ez maa .edn2 trze*i2 Cy*ia Mozart sp?dzi + podrCa*13 Uy (6 5); dni IV64 lat (5
miesi?*y i ) dniJ, a + podrCa*1 sp?dzi 6;75 dni IV (5 lat 7 miesi2*e i 9 dniJ3
O W liE*ie z 7O +rzeEnia (;;9 @eopold pisaR N'rzedtem istotnie byeE tylko skrzypkiem,
a .edno*zeEnie kon*ertmistrzem, teraz b?dziesz kon*ertmistrzem i or,anist2, ktre,o
,+nym zadaniem .est akompanio+anieN3
4 'ier+sza M to Sym-onia DMdur N'aryskaN I"M7);J +ykonana na %on*erts Spirituels (9
*zer+*a (;;9, dru,a M +spomniana + tym liE*ie M to za,iniona sym-onia ozna*zona
numerem "M6ii$3
A /eanM=eor,es Noyerre M patrzR )O<;3
Nie +iadomo *zy opera, o ktre. tu mo+a, .est identy*zna z t2, o ktre. Mozart pisa +
lista*1 z k+ietnia Inr )OJ i ma.a Inr )AJ (;;9 roku3
; NSpiesz si? po+oliN3
9 aron Priedri*1 Mel*1ior Qon =rimm istotnie by .ednym z ,+nym dobro*zy0*+ i
opiekun+ Mozarta + *zasie .e,o pier+sze. podrCy do 'aryCa + (;A6 roku3
) @ouiseMPloren*eM'etronille &ardieu dSEs*laQelles markiza dSEpinay3
(5 Nie +iadomo .akie i *zy.e domy mia Mozart na myEli3
(( W ,oEnym sporze mi?dzy tenden*.2 +osk2 a niemie*k2, mi?dzy pi**innistami i
,lu*kisMtami, baron Qon =rimm stan2 zde*ydo+anie po stronie z+olennik+ orienta*.i
+oskie. i 'i**innie,o3
M N (4 luidor+ V(A4 -loren+3 'rzed +y.azdem z 'aryCa Mozart nie b?dzie + stanie
te,o du,u oddaF3
(6 =ioa**1ino =aribaldi I(;O6 M po (;97J, +oski tenor3 Uaosna opera bu--a
INmiserable opera bu--aNJ to @e -int? ,emelle INPaszy+e bli:nia*zkiNJ Ni*oli
'i**innie,o, +ysta+iona + $*ademie Royale de MusiXue + 'aryCu ii *zer+*a (;;9
roku razem z baletem NoQerreSa @es petits nens, do ktre,o muzyk? *z?E*io+o
skompono+a Mozart I"M7))bJ3 Wspomniany*1 tu tri+ Mozart, .ak si? zda.e, ni,dy
nie napisa3 @e,ros by +inien Mozarto+i za kompozy*.e +ykonane + rama*1 %on*erts
Spirituels3
(A Krabia $drienM@ouis de onnieres de Souastre de =uines IpatrzR )A<(J .esz*ze nie
!pa*i Ii .ak si? zda.e, ni,dy nie zapa*iJ za lek*.e udzielane .e,o *r*e ani za "on*ert
pod+.ny %Mdur na -let i 1ar-? I"M7))J, ktry Mozart napisa dla nie,o i .e,o *rki3
(; D+r elektora "arola &eodora3
Sonaty na skrzyp*e i -ortepian I"M65IM65AJ Mozart zadedyko+a ksi?Cne. elektoro+e.
a+arskie. ElCbie*ie Marii $lo.zie $u,uE*ie, Conie kur-irsta "arola &eodora3
Hital =s*1+endtner IpatrzR (54<;J mia przesaF @eopoldo+i rze*zy naleC2*e do zmare.
+ 'aryCu $nny Marii Mozart3
7`)
@isty
75 /eanM=eor,es Sieber +yszty*1o+al sonaty na skrzyp*e i -ortepian I"M65IM65AJ3
Mozart zamierza teC zosta+iF mu do +yszty*1o+ania trzy kon*erty -ortepiano+e IEsM
dur, dla Mile /eune1omme M "M7;I] %Mdur na 7 -ortepiany dla 1r3 $ntonii @utzo+ M "M
7OA] %Mdur M (5M769J oraz A sonat -ortepiano+y*1 I"M7;)M79OJ, ale .ak si? zda.e M do
te,o nie doszo] zostay
one +ydane dopiero po Emier*i kompozytora3
7( =rimm zosta baronem + roku (;;4 + z+i2zku z miano+aniem ,o ministrem
penomo*nym SaksoniiM=oty + 'aryCu3
77 Mozart +y.edzie z 'aryCa 7A +rzeEnia3
76 @eopold odpo+ie, Ce pro.ekt Mozarta .est bezprzedmioto+y, ponie+aC Webero+ie
.uC si? przenieEli do Mona*1ium3 &ym niemnie. Mozart po.edzie do Mann1eimu i
pozostanie tam ponad miesi2* Iod A listopada do ) ,rudnia (;;9J3
7O !*zy+iE*ie *1odzi o $lo.z? Weber3
74 Elisabet1 &eyber I(;OOM(9(AJ, +ybitna Epie+a*zka IsopranJ, u*zenni*a /o1anna
$dol-a Kasse,o i #ittorii &esiM&ramontini3 Debiuto+aa + operze Kasse,o 'artenope3
>pie+aa + teatra*1 +oski*1 INeapol, olonia, Mediolan, &urynJ, a p:nie. + Wiedniu,
,dzie + (;99 roku +ykony+aa parti? Zerliny + Don =ioQannim Mozarta3
7A $nna @u*ia de $mi*is M patrzR (5<93
7; Rosemunde M opera $ntona S*1+eitzera3
79 NNiemaN3
(5)3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Nan*y, 6 pa:dziernika (;;9
Mon tres *1er 'ereW
'rosz? mi daro+aF, Ce nie po+iadomiem papy o +y.e:dzie z 'aryCa, ale +szystko
odbyo si? tak szybko, tak nieo*zeki+anie, +bre+ moim zamiarom i mo.e. +oli, Ce nie
byo kiedy napisaF3 W ostatnie. *1+ili mo.e ba,aCe kazaem zanieEF do 1rabie,o
Si*kin,ena(, a nie do biura dyliCans+3 %1*iaem zostaF + 'aryCu .esz*ze kilka dni i M
na 1onor M zrobibym to, ,dyby nie +z,l2d na pap?] nie *1*iaem przysparzaF papie
dodatko+y*1 przykroE*i3 ?dziemy mieli okaz.? porozma+iaF o tym sz*ze,o+o +
SalzMbur,u3 Wspomn? tylko, Ce Monsieur =rimm po+iedzia, Ce po.ad? dyliCansem,
ktry do Strasbur,a .edzie pi?F dni3 Dopiero ostatnie,o dnia si? do+iedziaem, Ce to nie
ten dyliCans, zaE ten, ktrym mam .e*1aF, +le*ze si? po+oli, + o,le nie zmienia koni i
na przeby*ie dro,i potrzebu.e aC (5 dni3 MoCe sobie papa +yobraziF, .ak byem
+E*ieky, ale upust +E*iekoE*i da+aem tylko +Erd dobry*1 przy.a*i, przed nim
ni*ze,o nie okazy+aem, za+sze byem kontent i +es3 &uC przed za.?*iem mie.s*a +
dyliCansie do+iedziaem si? o .esz*ze .edne. przy.emnie. rze*zy, a miano+i*ie Ce
podrC b?dzie tr+aa (7 dni3 !to .ak +ielka .est m2droEF pana barona Qon
=rimmaW
&o dla +asne. osz*z?dnoE*i +ysa mnie po+ozem tak Elamazarnym3 Nie
pomyEla, Ce to na .edno +y*1odzi, ponie+aC *z?E*ie. trzeba .eEF + oberCa*13
795
(;;9
$le t5 Yuz sko0*zone3 Na.bardzie. mnie oburzyo to, Ce nie po+iedzia o tym od razu3
Zaosz*z?dzi s+o.e pieni2dze, nie mo.e, ponie+aC opa*i podrC bez .edzenia3 =dybym
pozosta + 'aryCu .esz*ze 9 do (5 dni,
sarn m,bym za +szystko zapa*iF i podrCo+abym + lepszy*1 +arunka*13
/uC osiem dni m?*z? si? + te. dryndzie i duCe. nie mo,?3 Nie z po+odu zm?*zenia, bo
za+ieszenie .est dobre, ale z po+odu braku snu3 Wy.azd *odziennie o OMe. rano, trzeba
+i?* +sta+aF o 6Me., a .uC d+a razy miaem zasz*zyt +staF o iMe. + no*y, bo od.azd by
o 7Me.3 /a zaE, .ak papa +ie, + po+ozie nie mo,? spaF3 &oteC nie *1*2* si? roz*1oro+aF,
musiaem podrC przer+aF3 'onadto .eden z pasaCer+ mia -ran*usk2 *1orob?7 i +*ale
si? z tym nie kryl3 /uC to .edno by +ystar*zyo, Ceby si? zabraF z po*zt2, ale nie byo to
konie*zne, bo miaem sz*z?E*ie poznania *zo+ieka, ktry mi bardzo odpo+iada M
niemie*kie,o kup*a mieszka.2*e,o + 'aryCu i za.mu.2*e,o si? 1andlem to+arami
an,ielskimi63 Rozma+ialiEmy tro*1? ze sob2 przed +e.E*iem do dyliCansu i od te,o
momentu *ay *zas byliEmy razem3 Nie .edliEmy ze +szystkimi, ale +e d+.k?, +
naszym poko.u, ,dzie
r+nieC spaliEmy3 %iesz? si?, Ce ,o poznaem, bo duCo podrCo+a i zna si? na rze*zy3
'onie+aC on takCe okropnie si? +ynudzi, zatrzymaliEmy si? oba. i .utro .ak2E niedro,2
okaz.2 po.edziemy do Strasbur,a3 Spodzie+am si?, Ce zastan? tam list od papy, z
ktre,o si? do+iem, .ak dale. .e*1aF3 %1*iabym, Ceby papa dosta +szystkie mo.e listy,
a .a papy3 'rosz? daro+aF, Ce nie pisz? duCo, ale nie na.lepie. si? *zu.? + mieE*ie, +
ktrym nikt mnie nie zna3 %1o*iaC +yda.e si?, Ce ,dybym tu by znany, to moCe i
*1?tnie bym zosta,
bo miasto .est napra+d? *1armante, s2 pi?kne domy, pi?kne szerokie uli*e i pla*e
napra+d? superbes3
Musz? .esz*ze o *oE pap? poprosiFR + moim poko.u *1*iabym mieF duC2 adn2 sza-?3
W ten sposb +szystkie rze*zy miabym przy sobie3 Do te,o may kla+ikord, .ak u
Pis*1iettie,o i RustaO3 ybym bardzo zado+olony, ,dyby si? dao ,o posta+iF obok
stou3 &aki instrument odpo+iada mi bardzie. niC kla+ikord Steina43
Nie+iele mam no+y*1 kompozy*.i, mao napisaem no+y*1 ut+or+3 Nie mam trze*1
k+artet+ ani kon*ertu -leto+e,o dla De.eanaA, ktry
Ya.2* si? do 'aryCa, zapako+a .e nie do te,o ku-ra *o trzeba i +szystko !stao +
Mann1eimie3
!bie*a, Ce mi .e +yEle po po+ro*ie3 'oprosz? Wendlin,a;, by te,o upilno+a3
lak +i?* poza sonatami ni* uko0*zone,o nie przy+ioz? do domu93 D+ie Wertury oraz
sym-oni? kon*ertu.2*2 kupi @e,ros )3 MyEli, Ce .est .edynym
*n 'osiada*zem, ale .a mam .e E+ieCo + pami?*i i .ak +r*? do domu, od Yzu .e spisz?3
Yy aktorzy z Mona*1ium .uC +yst?pu.2`(5 %zy si? podoba.2 i *zy ludzie
79l
@isty
*1odz2 i*1 o,l2daF` 'ier+sz2 oper2 b?dzie zape+ne @a pes*atri*e 'i**innie,o lub
%ontadina in *orte Sa**1inie,o3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D O)O Mozart opuE*i 'aryC 7A +rzeEnia i po oEmiu dnia*1 dotar do Nan*y, ,dzie
przeby+a okoo
ty,odnia3
( Krabia "ari Keinri*1 /osep1 Qon Si*kin,en M patrzR )6<63
7 %1oroba +enery*zna3
6 'ostaF niezidenty-iko+ana3 Mozart nie +y.e*1a naza.utrz3 Na okaz.? do Strasbur,a
+raz ze s+ym to+arzyszem podrCy musia *zekaF kilka dni3
O Domeni*o Pis*1ietti I(;75M(955J i =ia*omo Rust I(;O(M(;9AJ M oba. byli
kapelmistrzami na d+orze ar*ybiskupa + Salzbur,u3 @eopold speni proEb? Wol-,an,a3
4 W (;A6 @eopold zakupi may kla+ikord u /o1anna $ndreasa Steina3
A Dla Perdinanda De.eana Mozart skompono+a 6 k+artety -leto+e na -let, skrzyp*e,
alt+k? i +iolon*zel? I"M794, "M794a i "M794bJ i "on*ert -leto+y =Mdur I"M6I6J3
Wspomina tu tylko o .ednym kon*er*ie -leto+ym, ponie+aC dru,i I"on*ert DMdur, (5M
6(OJ nie .est dzieem ory,inalnym, le*z transkryp*.2 +*zeEnie.sze,o kon*ertu
obo.o+e,o3
; /o1ann aptist Wendlin, M patrzR A4<63
) /osep1 @e,ros zakupi u Mozarta Idla %on*erts SpirituelsJ d+ie sym-onie Inaz+ane
tuta. u+erturamiJ DMdur N'arysk2N I"M7);J i dru,2 M za,inion2 I"M6ii$J oraz r+nieC
za,inion2 Sym-oni? kon*ertu.2*2 I"M7);J3 !bietni*y, Ce po po+ro*ie do Salzbur,a
ut+ory te spisze z pami?*i, Mozart M .ak si? +yda.e M ni,dy nie speni3
(5 %1odzi o trup? aktorsk2, ktra przy.e*1aa do Salzbur,a + poo+ie +rzeEnia (;;93
!per? Ni*oli 'i**innie,o @a pes*atri*e I+ +ers.i niemie*kie. pod tytuem Das
Pis*1ermad*1en oder Die ,eretteten SeeleuteJ Mozart o,l2da z matk2 i pa:dziernika
(;;; + Mona*1ium, a oper? $ntonio Marii =aspare Sa**1inie,o I(;65M(;9AJ @a
*ontadina in *orte Ir+nieC + +ers.i niemie*kie.J M pra+dopodobnie + Wiedniu + (;A;3
no3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Stasbur,, (4 pa:dziernika (;;9
Monsieur, mon tres *1er 'ereW
!trzymaem trzy listy M z i;M,o i 7OM,o +rzeEnia oraz z iM,o pa:dziernika(, ale nie
mo,em odpisaF +*zeEnie.3 Mam nadzie.?, Ce dosta .uC papa list z Nan*y73 ardzo si?
*iesz?, Ce .esteE*ie zdro+i3 o,u nie*1 b?d2 dzi?kiM
/a teC .estem zdro+y3
&eraz odpo+iem + miar? moCli+oE*i na na.+aCnie.sze k+estie poruszone
+ ty*1 lista*13 &o, *o papa napisa o =rimmie, sam +iem na.lepie.3 Za+sze za*1o+y+a
si? ,rze*znie i popra+nie, bo ,dyby byo ina*ze., nie robibyo( sobie z nim tyle
*ere,ieli3 W*i2C .estem mu +inien (4 luidor+, ale n(A oddaem du,u z .e,o +asne.
+iny i nie omieszkaem mu te,o po+iedzie5S $le po *o te +szystkie so+a M
porozma+iamy o tym + Salzbur,u3
ardzo .estem papie zobo+i2zany za list + mo.e. spra+ie do 'adr
797
(;;9
Martinie,o6 oraz M + te. same. spra+ie M za list do Raa--a O3 Ni,dy zreszt2 nie +2tpiem,
Ce papa te listy napisze, bo +iem, .ak .est sz*z?Eli+y, kiedy .a .estem sz*z?Eli+y3 Wie
papa dobrze, Ce tylko + Mona*1ium mo,? byF
sz*z?Eli+y, bo .est blisko Salzbur,a i b?d2* + Mona*1ium m,bym pap? *z?sto
od+iedzaF3
Sz*zerze urado+aa mnie +iadomoEF, Ce Mademoiselle Weber, a +aE*i+ie mo.a dro,a
Weber+na dostaa en,a,ement i stae uposaCenie, i Ce tym sposobem zostaa .e. oddana
spra+iedli+oEF3 !,romnie si? z te,o *iesz?, *1oF moCna si? byo te,o spodzie+aF, bo
poE+i?*iem te. spra+ie +iele ser*a3 W dalszym *i2,u ,or2*o .2 papie pole*am3
Niemnie. to, *ze,o pra,n2em na.bardzie. ICeby zostaa zaan,aCo+ana + Salzbur,uJ, .uC
si? speniF nie moCe, bo ar*ybiskup4 ni,dy by .e. nie da tyle, ile dostaa
+ Mona*1ium3 $le moCli+e, Ce przy.edzie do Salzbur,a na .akiE *zas z .ak2E oper2 i Ce
zaEpie+a3
W przeddzie0 i*1 +y.azdu do Mona*1ium od .e. o.*a dostaem list pisany na.+yra:nie.
+ +ielkim poEpie*1u3 I333J ardzo si? o mnie mart+ili bieda*y3 'onie+aC przez *ay
miesi2* nie mieli ode mnie +iadomoE*i Im. przedostatni list za,in2J, myEleli, Ce nie
Cy.?, tym bardzie., Ce + Mann1eimie m+iono, iC mo.a E+i?te. pami?*i mama zmara
na *1orob? zaka:n2, *o tylko pot+ierdzao i*1 przypusz*zenia3 Wszys*y si? za mnie
modlili, a biedna dzie+*zyna *odziennie *1odzia do kapu*yn+A3 >mieszne` /a +*ale
tak nie u+aCam, .estem po prostu +zruszony i ni* na to nie poradz?3
$le prze.d:my do inny*1 spra+3 Do $u,sbur,a po.ad? zape+ne przez Stutt,art, tym
bardzie., Ce .ak papa +ie, nie ma *o .e*1aF przez DonauM
es*1in,en;, bo ni*ze,o tam nie mo,? si? spodzie+aF, a + kaCdym razie bardzo
nie+iele3
'rzed +y.azdem .esz*ze o tym napisz?3
"o*1any o.*zeW =dyby nie radoEF ry*1e,o u*ao+ania papy, to do Salzbur,a z *a2
pe+noE*i2 bym nie +r*iW o pomi.a.2* t? bardzo *1+alebn2 i bardzo szla*1etn2
przy*zyn?, m. po+rt do Salzbur,a b?dzie ,upst+em
na.+i?kszym na E+ie*ie3 /est to mo.e na.,?bsze przekonanie i nikt mi ,o nie
podszepn23
"iedy .uC postano+iem +y.e*1aF, prbo+ano mnie zatrzymaF, 'rzedsta+iano mi -akty,
na ktre odpo+iedzieF mo,em tylko .edno M 'oda.2* .ako ar,ument m2 mioEF
syno+sk23 !*zy+iE*ie bardzo mnie za to *1+alono, ale nie zapominano dodaF, Ce
,dyby papa lepie. zna mo.2 sytua*.?
( ot+iera.2*e si? przede mn2 perspekty+y, a nie opiera si? na nie Yra+dzony*1
in-orma*.a*1 od przy.a*i, to na pe+no nie napisaby rze*zy,
7 ktrymi zupenie nie mo,? si? z,odziF3 =dyby nie przykroE*i .aki*1
oznaem + domu, + ktrym mieszkaem i ,dyby nie to, Ce +szystko si? 'oto*zyo z
szybkoE*i2 1ura,anu, to m,bym si? spoko.nie zastano+iF
Do.rzeF ina*ze. na *a2 spra+?, m,bym poprosiF pap? o tro*1? *ierpli+oE*i ( k
'oz+olenie pozostania + 'aryCu .esz*ze przez .akiE *zas3 Zape+niam, Ce
@isty
potra-ibym tu zdobyF zasz*zyty, sa+? i pieni2dze oraz spra+iF, Ceby si? papa u+olni
od du,+3 $le .est .ak .est i prosz? nie myEleF, Ce Cau.?3
"o*1any o.*zeW 'apa .est .edynym *zo+iekiem, ktry ,ory*z Salzbur,a moCe mi
osodziF i .estem pe+ien, Ce to u*zyni3 $le musz? po+iedzieF sz*zerze, Ce .e*1abym
tam z lCe.szym ser*em, ,dybym nie musia +ra*aF do me. poprzednie. -unk*.i, bo sama
myEl o tym .est dla mnie nie do zniesienia3
Nie*1 papa tylko pomyEli i posta+i si? + mo.e. sytua*.i3 W Salzbur,u nie +iem, kim
.estem M +szystkim i nikim3 W*ale nie C2dam +iele, ale teC i nie mao3 'o prostu
*1*iabym byF kimEW Napra+d? kimEW Wsz?dzie .est tak, Ce skrzypek .est skrzypkiem,
pianista pianist2 et*3 MyEl? .ednak, Ce +szystko si? .akoE uoCy3 W kaCdym razie u-am,
Ce + ko0*u +szystko obr*i si? na mo.2 korzyEF, ku mo.emu sz*z?E*iu i zado+oleniu3
W te. spra+ie *ako+i*ie si? zda.? na pap?3
&uta. +szystko .est pauQre3 'o.utrze, + sobot? i;M,o, dam kon*ert na sous*ription9 M
tylko dla przy.a*i, mioEnik+ i koneser+3 $by unikn2F koszt+, b?d? ,ra sam, bo
ina*ze. to razem z ilumination musiabym +ydaF ponad 6 luidory, a na+et nie +iem, *zy
tyle zarobi?)3
ardzo .estem papie zobo+i2zany za doskonae zor,anizo+anie dla mnie pieni?dzy na
podrC(53 Nie s2dz? +pra+dzie, Ceby mi byy potrzebne, na+et ,dybym nie dal
Cadne,o kon*ertu, ale tu albo + $u,sbur,u *1yba +ezm? dla bezpie*ze0st+a kilka
luidor+, bo ni,dy nie +iadomo, *o si? moCe zdarzyF3 &ym*zasem Cy*z? papie
+szystkie,o dobre,o3 Nieba+em napisz? +i?*e.3
Mo.e sonaty((, .ak si? zda.e, .esz*ze nie zostay +yszty*1o+ane, *1o*iaC mi .e obie*ano
pod konie* +rzeEnia, ale tak to .est, kiedy nie moCna samemu dopilno+aF3 Wszystko to
z +iny =rimma, z po+odu .e,o uporu3 Na pe+no b?d2 pene b?d+, ale sam nie
mo,em zrobiF korekty i musiaem t? *ommission zle*iF3 &ak +i?* do Mann1eimu
po.ad? *1yba bez sonat3
Rze*zy, ktre mo,2 si? zdaF drobne i ba1e, przynosz2 *z?sto radoEF, zasz*zyty i
pieni2dze, ale *zasami na od+rt M +styd i zmart+ienie3
$dieu3 >*iskam serde*znie ko*1an2 siostr? i ko*1ane,o pap?3 I333J
posuszny syn
Wol-,an, $made Mozart
Ukony dla *ae,o Salzbur,a, a z+asz*za dla dro,ie,o i pra+dzi+e,o przy.a*iela pana
ullin,era3
<D O)A
( @isty @eopolda I<D O)5, O)( i O)6J przyszy do 'aryCa po +y.e:dzie Mozarta i
zostay przesiane do Strasbur,a3
7 @ist (5)3
6 'adre =ioQanni attista Martini M patrzR O)<(3
O $nton Raa--M patrzR A9<(73
4 "si2C? ar*ybiskup Salzbur,a Kieronim %olloredo3
A "oE*i ten zosta zburzony + (969 roku3
YO
(;;9
; W Donaues*1in,en by d+r ksi?*ia /osep1a Wenzela Plirstenber,a3
9 Nie .est znany pro,ram Cadne,o z trze*1 kon*ert+ Mozarta + Strasbur,u I(;, 7O i 6(
pa:dziernika (;;9J ani dokadne mie.s*e pier+sze,o z ni*1, d+a pozostae odbyy si? +
&eatrze Mie.skim3
) 6 luidory V 66 -loreny3
(5 @eopold napisa do kilku zaprzy.a:niony*1 osb + Strasbur,u i + $u,sbur,u, aby
Mozart m, od ni*1 poCy*zyF pieni2dze3
l Sonaty na skrzyp*e i -ortepian I"M65IM65AJ, ktre Mozart zamierza o-iaro+aF
elektoro+e. ba+arskie. ksi?Cne. ElCbie*ie Marii $lo.zie $u,uE*ie3
m3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Strasbur,, 7A pa:dziernika (;;9
Mon tres *1er 'ereW
/ak papa +idzi, +*i2C tuta. .estem M za rad2 pan+ Prankl i paru inny*1 szano+any*1
osb ze Strasbur,a3 $le .utro +y.eCdCam3
W ostatnim liE*ie7, ktry mam nadzie.? .uC doszed, napisaem, Ce i;M,o + sobot?, dam
may kon*ert, a trzeba po+iedzieF, Ce zor,anizo+aF tu kon*ert .est .esz*ze trudnie. niC
+ Salzbur,u3 $le to .uC min?o3 =raem sam, bo Ceby nie stra*iF, nie zaan,aCo+aem
Cadne. orkiestry3 W sumie zarobiem trzy luidory, ale na.+i?ksz2 na,rod2 dla mnie byy
nieusta.2*e +oaniaR NbraQoWN i Nbrayissimo-N, ktre si? rozle,ay ze +szystki*1 stron3
"on*ert zasz*zy*i
s+2 obe*noE*i2 ksi2C? MaT Qon Z+eibru*ken63 Nie musz? doda+aF, Ce +szys*y byli
zado+oleni3
'o kon*er*ie od razu *1*iaem +y.e*1aF, ale mi poradzono, Cebym zosta do nast?pne.
soboty i da .esz*ze .eden kon*ert + teatrze3 Niestety do*1d by taki .ak poprzednio, ku
zasko*zeniu, kontuz.i i +stydo+i +szystki*1 strasbur*zyk+3 Dyrektor pan HilleneuQeO
pomsto+a ile +lezie na mieszka0*+ te,o napra+d? okropne,o miasta3
Wpy+y byy o*zy+iE*ie tro*1? +i?ksze, ale +iele po*1on?a orkiestra I+pra+dzie
bardzo za, ale za to bardzo dro,aJ, oE+ietlenie, obsu,a i te +szystkie osoby, ktre
pilno+ay +e.E*ia3 $le od oklask+ i bra+ .esz*ze NNlnie uszy bol2, .akby teatr by
peen3 Su*1a*ze kl?li na *zym E+iat stoi na s+y*1 +spziomk+3 'o+iedziaem, Ce
,dybym by +iedzia, iC przy.dzie -ak mao osb, to dabym kon*ert ,ratis, +y2*znie
dla przy.emnoE*i ,rania 'rzed pen2 sal23 Na 1onor napra+d? +olabym ,raF ,ratis, bo
nie ma ni*
Yninie.sze,o nad o,romny, na 95 osb st + kszta*ie litery N&N, przy ktrym biesiadu.2
tylko 6 osoby3
Do te,o byo okropnie zimno3 Roz,rzaem si? .ednak i Ceby oby+atelom Ytrasbur,a
pokazaF, Ce ni* sobie z te,o nie robi?, ,raem duCo dla +asne. 'o.emnoE*i3 'oza tym,
*o obie*aem + pro,ramie, za,raem dodatko+o
@isty
.esz*ze .eden kon*ert, a na zako0*zenie du,o impro+izo+aem3 $le to .uC przeszoEF3
'rzyna.mnie. zdobyem sobie uznanie i reputa*.?3
!d pana S*1erza4 poCy*zyem 9 luidor+3 'o prostu na +szelki +ypadek, bo ni,dy nie
+iadomo, *o moCe si? zdarzyF + podrCy, a NmamN za+sze .est
+i?*e. +arte od Nb?d? miaN3
%zytaem list papyA do pana Pranka;, list peen o.*o+skie. troski, + ktrym papa tak
bardzo si? o mnie mart+i3 $le nie m, papa +iedzieF te,o, *ze,o i .a nie +iedziaem,
kiedy pisaem z Nan*y, a miano+i*ie Ce tak du,o przy.dzie mi *zekaF na okaz.? do
Strasbur,a3 %o do kup*a, ktry ze mn2 podrCu.e, nie ma po+odu do oba+93 &o
*zo+iek ze +sze*1 miar u*z*i+y i bardzie. si? trosz*zy o mnie niC o siebie3 $by mi
zrobiF przy.emnoEF, po.edzie ze mn2 do $u,sbur,a i do Mona*1ium, a moCe na+et do
Salzbur,a3 Na sam2 myEl, Ce trzeba si? b?dzie kiedyE rozstaF, zy *isn2 si? nam do o*zu3
Nie .est +ykszta*ony, ale zna Cy*ie i ma doE+iad*zenie3 !ba. .esteEmy .ak dzie*i3
"iedy on myEli o s+o.e. Conie i dzie*ia*1, ktre zosta+i + 'aryCu, .a ,o po*ieszam, a
kiedy .a myEl? o s+oi*1 M on mi doda.e otu*1y3
7M,o listopada
6(M,o pa:dziernika M + dniu moi*1 imienin M przez kilka ,odzin ba+iem si?, a
+aE*i+ie ba+iem inny*1R na usiln2 proEb? pan+ Prank, eyera) i kilku inny*1
po+trzyem kon*ert, ktry po opa*eniu koszt+ Itym razem nieduCy*1J przynis mi
.edne,o luidora3 !to .aki .est Strasbur,W
'o+yCe. napisaem, Ce +y.ad? 7;M,o lub 79M,o, ale okazao si? to niemoCli+e, bo
zniena*ka mieliEmy tu po+d:, ktra spo+odo+aa zna*zne straty3 Na pe+no *zyta
papa o tym + ,azeta*13 "rtko m+i2* nie moCna byo +y.e*1aF i to .est po+d, dla
ktre,o z,odziem si? na proposition dania .esz*ze .edne,o kon*ertu, skoro i tak
musiaem *zekaF3
/utro .ad? dyliCansem333 przez Mann1eim333 Nie*1 si? papa nie boi(53 "iedy si? .est za
,rani*2, dobrze .est *zasem posu*1aF rady ty*1, *o z ra*.i s+o.e,o doE+iad*zenia lepie.
si? zna.2 na rze*zy3 Wi?kszoEF podrCny*1 uda.2*y*1 si? do Stutt,artu Inb3 dyliCansemJ
+ybiera t? tras? i nikt si? nie prze.mu.e tym, Ce podrC tr+a 9 ,odzin duCe., ponie+aC
dro,a .est lepsza, a dyliCans +y,odnie.szy3
'ozosta.e mi teraz zoCyF papie na.lepsze Cy*zenia z okaz.i imienin((3
"o*1any o.*zeW Uy*z? papie z *ae,o ser*a te,o +szystkie,o, *ze,o tylko moCe Cy*zyF
syn, ktry s+o.e,o dro,ie,o pap? sz*zerze ko*1a i szanu.e3 Dzi?ku.? o,u
Wsze*1mo*nemu, Ce poz+oli papie przeCyF ten dzie0 + doskonaym zdro+iu i modl?
si? o ask?, abym *o roku i przez *ae Cy*ie m, skadaF o.*u takie Cy*zenia M a
zamierzam .esz*ze CyF du,o3 MoCe Cy*zenia te +ydadz2 si? dzi+ne i Emieszne, ale M
zape+niam M s2 sz*zere
i pra+dzi+e3
Mam nadzie.e, Ce dosta .uC papa ostatni list ze Strasbur,a, zda.e si`
z i4M,o pa:dziernika3
Y9A
(;;9
Nie *1*e mi si? zno+u +yrzekaF na =rimma, ale nie mo,? si? po+strzymaF, by nie
po+iedzieF, Ce przyspiesza.2* idioty*znie m. +y.azd spra+i, Ce mo.e sonaty(7 .esz*ze
si? nie ukazay, a + kaCdym razie .a i*1 nie dostaem, kiedy zaE b?d? .e mia, zape+ne
odkry.? + ni*1 mas? b?d+3
=dybym zosta + 'aryCu .esz*ze przyna.mnie. 6 dni, m,bym osobiE*ie zrobiF i*1
korekt? i zabraF .e ze sob2W
Szty*1arz(6 by zrozpa*zony, .ak si? do+iedzia, Ce nie b?d? m,
zrobiF korekty i Ce musz? to zle*iF komuE innemu3 Dla*ze,o` Z po+odu pana =3
Istotnie3 "iedy mu po+iedziaem, Ce z po+odu ty*1 sonat zamierzam si? przepro+adziF
do 1rabie,o Qon Si*kin,ena(O Iskoro nie mo,? pozostaF u nie,o .esz*ze przez trzy dniJ
odpo+iedzia mi z byska.2*ymi ,nie+em o*zamiR N/eEli opuE*i pan m. dom, a nie
+y.edzie z 'aryCa, to nie *1*? pana
+i?*e. znaF i prosz? .uC ni,dy nie pokazy+aF mi si? na o*zy, stan? si? +tedy pana
na.,orszym +ro,iemWN3
ardzo potrzebo+aem +tedy za*1o+aF zimn2 kre+3 =dyby nie myEl o papie, na pe+no
odpo+iedziabym muR NNie*1 i tak b?dzie, nie*1 si? pan stanie mym +ro,iem, zreszt2
.uC pan nim .est, bo ,dyby byo ina*ze., nie przeszkadzaby mi pan uporz2dko+aF
s+y*1 spra+, dotrzymaF obietni*y, broniF +asne,o 1onoru i reputa*.i, zdobyF
pieni2dze, a moCe M *zemu nie` M sz*z?E*ie3 o ,dybym m, osobiE*ie + Mona*1ium
presenter mo.e sonaty ksi?Cne. elektoro+e., to tym samym dotrzymabym obietni*y i
dosta prezent, a takCe M byF moCe M zbudo+abym tam s+e sz*z?E*ieN(43
$le .a ni* nie zrobiem, ukoniem si? tylko i +yszedem bez so+a3 Zanim .ednak
+y.e*1aem, po+iedziaem mu o tym, ale on odpo+iedzia
tak, .akby ni*ze,o nie zrozumia albo .ak zy *zo+iek, ktry ni*ze,o nie *1*e
zrozumieF3
/uC d+a razy napisaem do pana Kainy(A, ale nie miaem odpo+iedzi3 Sonaty miay si?
ukazaF pod konie* +rzeEnia, a pan =rimm mia mi naty*1miast przesaF naleCne
e,zemplarze3 MyElaem, Ce zastan? .e + StrasMbur,u3 $le pan =rimm napisa, Ce ni* +
te. spra+ie .esz*ze nie sy*1aF
( kiedy .e tylko dostanie, od razu +yEle3 Mam +i?* nadzie.?, Ce nieba+em .e ktrzymam3
Strasbur, nie moCe si? obe.EF beze mnie3 Nie u+ierzy papa, .ak +ielkim Ya*unkiem si?
tuta. *iesz? i .ak bardzo .estem lubiany3
M+i2, Ce +szystko +e mnie .est noble, Ce .estem taki zr+no+aCony, rze*zny, dobrze
+y*1o+any3 Wszys*y mnie zna.23 'ano+ie Sibermann(; ( 'an Kepp(9 Ior,anistaJ,
,dy tylko usyszeli mo.e naz+isko, naty*1miast do Yle przyszli3 'odobnie pan
kapelmistrz Ri*1ter(), ktry teraz .est bardzo
'kWs*i2,li+y i zamiast *zterdziestu butelek +ina dziennie, +ypi.a tylko YadzieE*ia 753
=dyby kardyna7( umar Ikiedy tu przy.e*1aem, by bardzo *1oryJ, babym na pe+no
dobr2 posad?, tym bardzie., Ce pan Ri*1ter ma .uC ;9 lat3
@isty
Uy*z? papie +szystkie,o dobre,o i Ceby papa by radosny i +esoy, bo .e,o syn3 o,u
nie*1 b?d2 dzi?ki, .est + -ormie, E+ieCy i zado+olony, ponie+aC .e,o sz*z?E*ie .est
*oraz bliCe.3
Ukony dla +szystki*1 moi*1 przy.a*i i przy.a*iek, a z+asz*za dla pana ullin,era3
Z *ae,o ser*a E*iskam ko*1an2 siostr?, a papie tysi2*kroF
*au.? donie
posuszny syn
Wol-,an, $made Mozart
W ubie,2 niedziel? +ysu*1aem + katedrze no+e. mszy pana Ri*1tera, ktra .est
*1armante773
<D 456
( ra*ia Prank byli +aE*i*ielami strasburskie. -irmy 1andlo+e. i pozosta+ali + bliski*1
kontakta*1 z -irm2 salzburskie,o kup*a Si,munda Ka--nera3 @eopold napisa do ni*1 list
z proEb2 o ot+ar*ie kredytu dla podrCu.2*e,o Wol-,an,a3
7 @ist ((53
6 "ur-irst 'alatynatu Maksymilian /ze- ksi2C? Z+eibru*kenMirken-eId I(;4AM(974J3
W (;)) za.mie mie.s*e po "arolu &eodorze .ako kur-irst a+arii Iprzy.mu.2* imi?
Maksymiliana IH /ze-aJ, a + (95A zostanie krlem a+arii I.ako Maksymilian IJ3 W
(;9( by .ednym z subskrybent+ Idomenea3
d Ni* o nim nie +iadomo3
4 /o1ann =eor, S*1erz M strasburski korespondent i +splnik -irmy Ka--nera z
Salzbur,a3
9 luidor+ V 99 -loren+3
A @ist za,in23
; 'atrzR przypis i3
9 @eopold, nie ma.2* +iadomoE*i od syna z ,r2 miesi2* Ipo liE*ie +ysanym z Nan*yJ,
peen na.,orszy*1 prze*zuF pode.rze+a .e,o to+arzysza podrCy, Ce N333kto +ie, moCe
ten niby kupie* to .akiE rozb.nik albo zbo*zenie*333N Iz listu <D 455J3
) eyer M postaF niezidenty-iko+ana3
(5 @eopold stano+*zo odradza IzabraniaJ Wol-,an,o+i .e*1aF przez Mann1eim, by
niepotrzebnie nie nadkadaF dro,i i nie tra*iF pieni?dzy, tym bardzie. Ce Webero+ie .uC
z Mann1eimu +y.e*1ali I<D O)(J3
(( Imieniny @eopolda przypaday (4 listopada3
(7 Sonaty na skrzyp*e i -ortepian I"M65IM65AJ M zadedyko+ane ksi?Cne. elektoro+eJ
ba+arskie.3
(6 /eanM=eor,es Sieber3
(O Krabia "ari Keinri*1 /osep1 Si*kin,en M patrzR )6<63
(4 W tym kontekE*ie Nsz*z?E*ieN to otrzymanie stae. posady3
(A Pran*oisM/osep1 Kaina M patrzR (55<63 y on zape+ne t2 osob2, ktre. Mozart
po+ierzy zrobienie korekty sonat3 @ist od nie,o za,in23
(; /o1ann $ndreas I(;(7M(;96J i /o1an Keinri*1 I(;7;M(;))J Sibermanno+ie M
synoYiF +ielkie,o budo+ni*ze,o or,an+ $ndreasa Sibermanna I(A;9M(;6OJ,
odno+i*iela or,ano + katedrze + Strasbur,u3 ra*ia Sibermanno+ie zbudo+ali +
Strasbur,u or,any koE*iN No+e,o I+ lata*1 (;O;MO)J i koE*ioa >+3 &omasza I+ lata*1
(;6;MO5J3 Do dziE za*1o+ay
si? or,any u >+3 &omasza3
(9 SiTtus Kepp I(;67M(95AJ, or,anista i kompozytor3
() Pranz GaQer Ri*1ter I(;5)M(;9)J, or,anista i kompozytor rodem z Mora+, naleC2*y
7993
(;;9
tz+3 szkoy mann1eimskie.3 W lata*1 AoMy*1 by kompozytorem na d+orze +
Mann1eimie,
potem Iod (;A)J kapelmistrzem katedry + Strasbu,u3 Mozart pomyli si? *o do .e,o
+ieku M Ri*1ter mia ++*zas A) lat3
75 utelki, o ktry*1 mo+a, miay po.emnoEF (<(A litra, *o odpo+iadao +ielkoE*i
nie+ielki*1
kieliszk+ I+ kszta*ie butelkiJ, + .aki*1 do dziE ser+u.e si? trunki + niektry*1
re,iona*1 Pran*.i, $ustrii i Niemie*3
7( %1odzi o kardynaa @ouis %onstantin de Ro1anMMontbazona I(A);M(;;)J, ktry
istotnie +krt*e zmar3
77 Nie +iadomo ktra to bya msza3
((73 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mann1eim, (7 listopada (;;9
Mon tres *1er 'ereW
'rzy.e*1aem tu AM,o ku radosnemu zasko*zeniu +szystki*1 moi*1 przy.a*i3 %1+aa
o,u zn+ .estem + dro,im Mann1eimieW =dyby tu papa by, na pe+no po+iedziaby
to samo3 Mieszkam u Madame %annabi*1(, ktra podobnie .ak *aa .e. rodzina i
+szys*y przy.a*iele, nie posiadaa si? z radoE*i, kiedy mnie zoba*zya3 /esz*ze nie
zd2CyliEmy sobie po+iedzieF +szystkie,o3 !po+iada mi o +szystki*1 zmiana*1 i
+szystki*1 1istoria*1, .akie si? tuta. zdarzyy pod*zas mo.e. nieobe*noE*i3 !d przy.azdu
.esz*ze ani razu nie .adem + domu, .estem doso+nie rozry+any3 "rtko m+i2* im
bardzie. ko*1am Mann1eim, tym bardzie. Mann1eim ko*1a mnie3
Nie .estem pe+ien, ale +ierz?, Ce I.ak mi si? zda.eJ dostan? tuta. en,a,ement73 &uta., a
nie + Mona*1ium, ,dyC M .ak myEl? M kur-irst ze*1*e
na po+rt przenieEF s+2 rezyden*.? do Mann1eimu, bo nie +ytrzyma du,o
,rubia0st+a pan+ a+ar*zyk+3 I333J
$ teraz *oE inne,o3 MoCe zarobi? tu O5 luidor+W6 !*zy+iE*ie b?d? musia zostaF A
ty,odni, a na.+yCe. 7 miesi2*e3 /est tuta. trupa Seylera O M po+inien .2 papa znaF par
renommEe3 /e. dyrektorem .est pan Qon Dalber,4, ktry nie *1*e mnie puE*iF, zanim mu
nie napisz? duodramyA3 'ra+d? m+i2* nie zastana+iaem si? nad tym du,o, bo
za+sze *1*iaem *oE takie,o NspisaF3 Nie +iem, *zy .uC pisaem o tym rodza.u dramy,
kiedy tu byem po Yz pier+szy` /edn2 z ni*1 o,l2daem +tedy d+ukrotnie i z
na.+i?ksz2 'o.emnoE*i2W &o pra+da, Ce ni* mnie tak .esz*ze nie zdzi+io, bo s2dziem,
e /est to rodza. zupenie niee-ekto+ny, ,dyC tam si? nie Epie+a, le*z
uamu.e, a muzyka ma -unk*.? .akby re*itat+o obli,ato3 %zasami m+i si? na tle
muzyki i +tedy e-ekt .est napra+? +spaniay3
+idziaem Mede? endy;, ktry skompono+a teC $riadn? na Naksos M Y sztuki
rze*zy+iE*ie s2 ,odne u+a,i3 /ak papa +ie, poErd kapelmistrz+ Ira0ski*1 enda
za+sze by moim -a+orytem3 &e .e,o d+a dziea bardzo
M,
3ie n
@isty
lubi? i przy+ioz? .e ze sob23 MoCe +i?* sobie papa +yobraziF m2 radoEF, kiedy si?
do+iedziaem, Ce b?d? m, zrobiF to, *ze,o za+sze
pra,n2emW
'rzysza mi teC do ,o+y myEl, Ce + taki sam sposb po+inno si? pisaF +i?kszoEF
re*ytaty++ + operze, a tylko *zasami, kiedy so+a mo,2 byF +aE*i+ie oddane za
pomo*2 muzyki, re*ytaty+y po+inno si? Epie+aF3
'o+sta.e tu $*ademie des $mateurs, .ak + 'aryCu9, kon*ertmistrzem .est
pan Pranzl)3
'isz? obe*nie kon*ert na skrzyp*e i -ortepian(53
/esz*ze nie zd2Cyem zoba*zyF si? z moim przy.a*ielem Raa--em(( M +y.e*1a st2d 9M
,o3 Wsz?dzie mnie *1+ali i o mo.e spra+y zabie,a3 Mam
nadzie.?, Ce to samo zrobi + Mona*1ium3
%zy +ie papa, *o tuta. naopo+iada ten obrzydli+y osobnik Seeau` Ue mo.a opera
bu--a(7 zostaa + Mona*1ium +y,+izdanaW Na s+o.e niesz*z?E*ie opo+iada to tam,
,dzie mnie bardzo dobrze zna.2W Na.bardzie. oburza mnie .e,o bez*zelnoEF, bo .eEli
prze*ieC ludzie po.ad2 do Mona*1ium, to usysz2
zupenie *oE prze*i+ne,oW
/est tuta. *ay re,iment a+ar*zyk+333 I333J /akCe si? oni rCni2 od ludzi z 'alatynatuW
%o za .?zykW &aki ,rubia0skiW I *o za manieryW $C skra *ierpnie na myEl, Ce zn+ b?d?
musia su*1aF ty*1 N1obenN, NollesN, Nmit einonderN oraz te,o i*1 t+ade,o NrN(63 I333J
Napisaa do mnie kuzyne*zka(O, ale zamiast na Kotel 'alaty0ski zaadreso+aa list na
Kotel Pranko0ski3 $le oberCysta przesa ,o do rad*y Serrariusals, u ktre,o mieszkaem
ostatnio3 Napisz? do nie. t2 sam2 po*zt2 z proEb2, Ceby tam +aEnie przesaa mi listy,
ktre u nie. na mnie *zeka.23
Ze +szystki*1 1istorii, .akie si? zdarzyy mi?dzy Mann1eimem a Mona*1ium,
na.bardzie. u*ieszya mnie ta, Ce Webero+ie tak dobrze sobie uoCyli spra+y3 Zarabia.2
teraz (A55 -loren+, bo *rka dosta.e (555 -loren+, a .e. o.*ie* O55 i dodatko+o M .ako
su-ler M 755 -loren+(A3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
I333J "o*1any o.*zeW %1*iabym prosiF, by t? 1istori? papa .ak na.lepie. +ykorzysta +
Salzbur,u3 Nie*1 papa m+i ,oEno i mo*no, tak Ceby ar*ybiskup pomyEla, Ce moCe
nie przy.ad? i + z+i2zku z tym moCe si? zde*ydu.e daF mi +yCsze +yna,rodzenie3 o
.ak moCna o tym +szystkim myEleF spoko.nie` $*ybiskup i tak ni,dy mi doEF nie
zapa*i za to mo.e
salzburskie nie+olni*t+oW
/ak po+iedziaem, od*zu+am +ielk2 radoEF na myEl, Ce zoC? +a-li
+izyt?, ale .ak tylko pomyEl?, Ce mam zostaF na tym dziado+skim d+orze, to mnie
naty*1miast bierze zoEF i o,arnia niepok.3 Nie*1 tylko ar*ybiskup rne za*zyna zno+u
od,ry+aF +ielkie,o pana, .ak to z+yk robiF, bo nie .e4( .esz*ze +yklu*zone, Ce mo,?
mu za,raF na nosieW I bardzo at+oW Wiem tez` Ce papa b?dzie si? +tedy *ieszy +raz ze
mn23
7)5
(;;9
I333J $dieu3 Nie*1 si? papa ma dobrze i dba o s+o.e zdro+ie, ktre .est dla mnie tak
dro,ie3
<D 45O
( Marie Elisabet1 %annabi*1, 7 domu @a Motte M Cona %1ristiana %annabi*1a, ktry by
+ Mann1eimie nieobe*ny, ponie+aC +raz z d+orem kur-irsta +y.e*1a do Mona*1ium3
7 @eopold si? +iel*e ziryto+a tymi nieodpo+iedzialnymi mrzonkami Wol-,an,a,
udzieliW
mu reprymendy i doma,a si?, by nie z+leka.2* +ra*a do Salzbur,a Ilist @eopoldaR <D
454J3
6 O5 luidor+ V OO5 -loren+3
O W?dro+na trupa aktorska $bla Seylera I(;65Ml9ooJ3
4 aron Wol-,an, Keribert Qon Dalber, I(;O)M(95AJ, na.pier+ dyplomata, p:nie.
intendent &eatru Narodo+e,o + Mann1eimie3
A Semiramis do tekstu !tto Qon =emmin,ena I"M6i4eJ3 Mozart ni,dy te. kompozy*.i nie
uko0*zy, a moCe na+et M .ak s2dz2 niektrzy mozartolodzy M ni,dy .e. nie za*z23
; Medea M monodrama =eor,a endy +ysta+iona po raz pier+szy + @ipsku i ma.a
(;;4]
$riadn? au- NaTos M duodrama te,o same,o kompozytora, miaa s+2 premier? 7;
sty*znia (;;4 + =o*ie3
9 W 'aryCu byy to %on*erts des $mateurs3
) I,naz Pranzl I(;6AM(9((J, skrzypek orkiestry + Mann1eimie Iod (;O;J, od (;;O
M kon*ertmistrz, sz+a,ier %1ristiana %annabi*1a3 Mozarto+ie poznali ,o +
S*1+etzin,en + (;A6 roku3
(5 %on*erto pour yiolon et piano en re ma.eur I"M6i4-J3 "on*ert ten z nie+iadomy*1
po+od+ nie zosta uko0*zony] za*1o+ao si? (75 takt+3 l $nton Raa-- +y.e*1a 9
listopada do Mona*1ium3
(7 @a -inta ,iardiniera I"M()AJ3
(6 W ,+arze a+ar*zyk+ .est tenden*.a do zamiany samo,oski NaN na NoNR 1oben
V 1aben INmieFNJ, olles V alles IN+szystkoNJ, miteinonder V miteinander INrazemNJ oraz
do +yma+iania ,oski NrN t+ardo3
(O Maria $nna &1ekla Mozart3 Mozart mieszka + oberCy '-alzis*1er Ko- IKotel
'alaty0skiJ od 65 pa:dziernika do (7 ,rudnia (;;;3
(4 U rad*y Serrariusa Mozart mieszka od (7 ,rudnia (;;; do (O mar*a (;;93
(A O55 -loren+ Pridolin Weber dosta+a .ako Epie+ak IbasJ] (555 -loren+ $lo.zy .est
sum2 przesadzon2, + rze*zy+istoE*i zarabiaa A55 -loren+ ro*znie3
((63 D! $R!N$
W!@P=$N=$ KERIER&$ H!N D$@ER=$( W M$NNKEIMIE
IMann1eim, Eroda, 7O listopada (;;9J
Monsieur le aronW
D+ukrotnie .uC prbo+aem zoCyF panu mo.e uszano+anie, ale nie %iaem sz*z?E*ia
pana zastaF3 Wpra+dzie +*zora. by pan + domu, ale nie Mo,em z panem rozma+iaF3
'rosz? +i?*, by mi pan ze*1*ia +yba*zyF, Ce
7)(
@isty
,o niepoko.? pisz2* ty*1 kilka +ierszy, ale bardzo mi pilno +y.aEniF pe+n2 spra+?3
'anie baronieW Zna mnie pan dobrze] nie .estem *zo+iekiem intereso+nym, z+asz*za
kiedy +ielkiemu amatoro+i i pra+dzi+emu konesero+i muzyki mo,? +yE+iad*zyF
przysu,?3 Z dru,ie. strony .ednak +iem, Ce nie *1*iaby pan, aby mnie tu spotkaa
na+et na.mnie.sza krzy+da3 !to dla*ze,o poz+alam sobie +yraziF + te. spra+ie mo.2
opini?, ,dyC .est dla mnie absolutnie niemoCli+e, abym pozosta+a duCe. +
niepe+noE*i3
Zobo+i2zu.? si? napisaF monodram?7 za 74 luidor+6, pozostaF tu .esz*ze d+a
miesi2*e, zapi2F +szystko na ostatni ,uzik, byF obe*nym na +szystki*1 prba*1 et*3,
ale pod +arunkiem, Ce niezaleCnie od +szystkie,o pieni2dze dostan? przed ko0*em
sty*znia3 'rosz? r+nieC o umoCli+ienie mi bezpatne,o +e.E*ia na przedsta+ienia, *o
.est zupenie zrozumiae3 I to .est, panie baronie, +szystko, *o mo,? zrobiFW
%o do opery, to zape+niam pana, Ce z *ae,o ser*a pra,n2bym napisaF muzyk?, *1o*iaC
nie m,bym si? o*zy+iE*ie pod.2F te,o zadania za 74 luidor+ M sam pan przyzna3
@i*z2* dokadnie. .est to przyna.mnie. d+a razy tyle pra*y, *o przy monodramie3
'onadto przed pod.?*iem si? te,o zadania po+strzymu.e mnie -akt, Ce pra*u.2 .uC nad t2
oper2 =lu*k i S*1+eitzer, o *zym sam mi pan po+iedzia3
Na+et ,dyby si? pan z,odzi zapa*iF mi za t? pra*? 45 luidor+, to +*i2C bym .2 panu
odradza, bo M m+i2* u*z*i+ie M *o to za opera bez Epie+ak+ i Epie+a*zek`W %o
zrobiF`W
=dyby tym*zasem po.a+ia si? .akaE nadzie.a na +ysta+ienie, +tedy panu nie odm+i?
M z sympatii dla pana, bo przysi?,am na 1onor, nie .est to +*ale maa spra+a3
WyoCyem panu .asno i sz*zerze s+o.e ra*.e3 'rosz?, by de*yz.? + te. spra+ie poz+oli
mi pan poznaF .ak na.ry*1le., byoby mi mio, ,dyby to mo,o nast2piF dziE .esz*ze,
ponie+aC syszaem, Ce + na.bliCszy *z+artek4 ktoE +ybiera si? sam do Mona*1ium i
*1*iabym skorzystaF z okaz.i3
W o*zeki+aniu aska+e. odpo+iedzi zape+niam pana, panie baronie, o mym
na.,?bszym sza*unku i pozosta.? uniConym su,23
Wol-,an, $made Mozart
<D 45;
( aron Wol-,an, Keribert Qon Dalber, M patrzR ((7<43
7 @ist ((73
6 74 luidor+ V 7;4 -loren+3
O Dramat muzy*zny %ra ni,dy nie po+sta, mimo iC rozmo+y Dalber,a z =lu*kie--l i
S*1+eitzerem byy + te. spra+ie mo*no zaa+anso+ane3
4 7A listopada (;;9, a +i?* nast?pne,o dnia3
7)7
(;;9
iiO3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Monsieur, mon tres *1er 'ereW
Mann1eim, 6 ,rudnia (;;9
Na.pier+ musz? przeprosiF za d+ie rze*zy M Ce tak du,o nie pisaem i Ce tym razem
musz? byF z+i?zy3
Ni*zy.a to +ina, Ce du,o nie pisaem M *1yba Ce same,o papy Iz po+odu pier+sze,o
listu do Mann1eimu7J, nie przypusz*zaem bo+iem, Ce 333, ale zmil*z?, ni* +i?*e. nie
po+iem, na sz*z?E*ie to .uC min?o3
Wy.eCdCam )M,o, + na.bliCsz2 Erod?3 Nie mo,em +*zeEnie., bo *1*iaem tu zostaF
.esz*ze kilka miesi?*y i + z+i2zku z tym +zi2em sobie u*zni+6, musiaem +i?*
sko0*zyF przyna.mnie. (7 lek*.i3
Nie +yobraCa sobie papa, .ak dobry*1 mam tu przy.a*i i zape+niam, Ce *zas to
pot+ierdzi3
Dla*ze,o musz? byF z+i?zy` o r?*e mam pene roboty3 Z sympatii dla pana Qon
=emmin,ena O oraz dla +asne. przy.emnoE*i pisz? obe*nie I,ratisJ pier+szy akt
re*yto+ane. opery4, ktr2 miaem tu skompono+aF + *aoE*i, ale zabior? .2 ze sob2 i
sko0*z? + domu3 /ak +idaF, bardzo mnie interesu.e
ten rodza. kompozy*.i3 'oet2 .est o*zy+iE*ie sam pan Qon =emmin,en, a duodrama
nazy+a si? Semiramis3
WaEnie nadszed list od papy z 76MlistopadaA3
Wy.eCdCam + na.bliCsz2 Erod?3 %zy papa +ie z kim` Z ksi?dzem praatem z
"aisers1eimu;3 =dy .eden z moi*1 przy.a*i +spomnia mu o mnie, ten od razu
przypomnia sobie mo.e naz+isko3 'o+iedzia, Ce byby za*1+y*ony, ,dybym by .e,o
to+arzyszem podrCy3 &o napra+d? *zo+iek bardzo uprze.my, *1o*iaC ksi2dz i praat3
'o.ad? +i?* przez "aisers1eim, a nie przez Stutt,art, ale to ni* nie szkodzi, bo + ko0*u
.est bardzo przy.emnie, kiedy
+ podrCy moCna nie*o osz*z?dziF +asn2 sakie+k?, ktra i tak .est doEF *1uda3 I333J
=dyby u nas byy klarnetyW Nie u+ierzy papa, .ak pi?knie moCe brzmieF sym-onia z
-letami, obo.ami i klarnetami3
/uC pod*zas pier+sze. audien*.i opo+iem ar*ybiskupo+i9 +iele no+y*1 rze*zy i moCe
na+et przedsta+i? kilka propozy*.i3 $*1, ,dyby ar*ybiskup Y*1*ia, to muzyka u nas
mo,aby byF napra+d? lepsza i pi?knie.sza3 =+n2 przy*zyn2 .e. niskie,o poziomu
.est zbyt duCa iloEF kon*ert+3 Nie
Nlam ni* prze*i+ko muzy*e kon*erto+e., ale .estem zde*ydo+anie prze*i+ny +ielkim
kon*ertom3
$ propos M ni* papa o tym nie pisze, ale ku-er) musia .uC *1yba nade.EF, a /eEli nie, to
*aa +ina spadnie na pana =rimma3 Zna.du.e si? + nim aria, MYtor2 skompono+aem dla
Mademoiselle Weber(53 Nie ma papa po.?*ia, .ak Y'aniale brzmi z instrumentami3 Z
pozoru te,o nie +idaF, ale trzeba .2
@isty
absolutnie usyszeF + +ykonaniu Weber+ny3 'rosz?, Ceby .e. papa nikomu nie da+a M
byaby to bo+iem na.+i?ksza niespra+iedli+oEF3 Zostaa skompono+ana spe*.alnie dla
nie. i pasu.e do nie. .ak ula, .ak uszyte na miar? ubranie3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D 459
( 'oprzedni list Mozart napisal (7 listopada3 (A listopada od+iedzi + Mann1eimie
obser+atorium astronomi*zne, ,dzie +pisa si? do Zote. "si?,i Ist2d o tym +iemyJ]
NMozart maitre de *1apelle, den iAMten noQbreN3 $le o te. +izy*ie ni* o.*u nie
+spomnia3
7 W liE*ie tym I<D 454J @eopold zarzu*a syno+i lekkomyElnoEF, podli*za sumy, .akie
Wol-,an, dosta, zarobi, poCy*zy Iistotnie, .ak na .edn2 osob?, doEF zna*zneR 9A6
-lorenyJ, ktre Wol-,an,, przeduCa.2* + niesko0*zonoEF s+2 podrC, bezmyElnie
tr+oni, a za+ierza.2* *1imery*znym perspekty+om otrzymania + Mann1eimie stae.
posady, naraCa ,o I@eopoldaJ na 1aniebn2 staroEF nie+ypa*alne,o duCnika, a i*1
+szystki*1 I+raz z siostr2, ktra ma .uC 7; lat i nie ma m?CaJ na n?dz?3
6 Nie +iadomo ilu byo ty*1 u*zni+ *zy u*zenni* ani kim oni byli3 Z,odnie z
+*zesnym z+y*za.em lek*.e muzyki da+ano + seria*1 po (7 lek*.i3
O aron !tto Qon =emmin,enMKornber, I(;44M(96AJ, literat i dyplomata z Mann1eimu3
y Npoet2N IautoremJ melodramy Semiramis3 Mozart za*z2 pisaF do nie. muzyk?, ale
.e. ni,dy nie sko0*zy3 'o+stay -ra,ment I"M6i4eJ za,in23 W (;97 Qon =emmin,en
osiad + Wiedniu, ,dzie zosta +py+o+ym masonem INa.*z*i,odnie.szym loCy NUur
Wo1itati,keitNJ3 &o on +pro+adzi Mozarta I+ (;9OJ do +olnomularskie. bra*i3
s Re*yto+ana opera to opera z melodeklama*.ami3
A @ist @eopolda nr <D 45A3
; %oelestin II $n,elspru,,er I(;7AM(;96J, ,eneralny +ikariusz zakonu *ysters+ na
=rne Niem*y, rodem z $u,sbur,a3 !d (;;( opat i praat opa*t+a *ysterskie,o +
"aisers1eimie Iobe*nie "ais1eimJ + pobliCu Donau+rt13
9 "si2C? ar*ybiskup Kieronim %olloredo3
) "u-er ten Iza+iera.2*y m3in3 rze*zy po zmare. mat*e MozartaJ zosta +ysany z
'aryCa do Salzbur,a3 W s+ym liE*ie I<D 45)J @eopold przyzna, Ce ku-er przy.e*1a,
ale brak + nim +ielu rze*zy3
(5 $ria Non so, dSonde +en? I"M7)OJ dla $lo.zy Weber po+inna byF +ykony+ana z
oktetem d?tym I7 -lety, 7 klarnety, : -a,oty i 7 ro,iJ3
((43 D! !/%$ W S$@ZUR=U
"aisers1eim S (9 ,rudnia (;;9
Mon tres *1er 'ereW
%1+aa o,u przy.e*1aem tu + niedziel? i6M,o, sz*z?Eli+y i na.lepsz2 na E+ie*ie
okaz.2, a na mie.s*u M niespodzianka i nieopisana radoEF M list od papy73
Nie odpisaem od razu, ponie+aC *1*iaem podaF dokadn2 dat? +y.azdu, a .esz*ze .e.
nie znaem3
7)O
(;;9
'onie+aC ksi2dz praat6 +ybiera si? do Mona*1ium 7AM,o lub 7;M,o te,o miesi2*a,
postano+iem zno+u dotrzymaF mu to+arzyst+a3 $le musz? dodaF, Ce nie b?dzie .e*1a
przez $u,sbur,3 Ni* .ednak na tym nie tra*?, a .eEli trzeba b?dzie tam zaat+iF *oE, *o
b?dzie +yma,ao mo.e. obe*noE*i, to nie*1
papa po+ie, a za+sze b?d? m, zrobiF may +ypad z Mona*1ium, to [Q ko0*u bardzo
blisko3
'odrC z Mona*1ium do "aisers1eimu byaby na pe+no duCo przy.emnie.sza dla ko,oE,
kto by opusz*za to miasto z lekkim ser*em3 "si2dz praat i .e,o kan*lerzO .e*1ali razem
+ *1aise, natomiast pan pod*zaszy
Daniel, brat $nton, pan sekretarz i .a .e*1aliEmy przed nimi o .akieE p ,odziny dro,i43
Ni,dy Caden +y.azd nie by dla mnie tak bolesny, toteC podrC tylko + poo+ie bya dla
mnie przy.emna3 $ nie byaby + o,le przy.emna, a ra*ze. przykra, ,dybym od
dzie*i0st+a nie przy+yk do *i2,y*1 poCe,na0 i rozsta0 z lud:mi, z kra.ami i miastami,
i ,dybym nie mia nadziei, Ce dobry*1 przy.a*i, ktry*1 teraz opusz*zam, +krt*e
zno+u odna.d?3 Nie mnie. musz? przyznaF, bo trudno byoby to ukryF, Ce nie tylko .a,
ale i +szys*y moi przy.a*iele, a z+asz*za %annabi*1o+ie, ,dy zosta .uC +yzna*zony
dzie0 mo.e,o +y.azdu, byliEmy + stanie ,odnym na.+i?ksze,o +sp*zu*ia3
MyEleliEmy, Ce rozstanie + o,le nie b?dzie moCli+e3 Wy.e*1aem dopiero o +p do )M
e., a Madame %annabi*1 .esz*ze nie +staa3 Nie *1*iaa + o,le +staF, bo nie miaa
doEF siy, Ceby si? ze mn2 poCe,naF3 /a zaE, nie *1*2* po+i?kszaF .e. blu, nie
poszedem do nie. i +y.e*1aem bez poCe,nania3
"o*1any o.*zeW yF moCe .est ona .edn2 z moi*1 na.lepszy*1 i na.bardzie. sz*zery*1
przy.a*iek3 $ przy.a*imi nazy+am tylko ty*1, ktrzy *odziennie, +e dnie i + no*y
myEl2, *o dobre,o mo,liby u*zyniF dla przy.a*iela3 Mobilizu.e +szystki*1 s+oi*1
przy.a*i, ktrzy *oE mo,2, a takCe sama si? an,aCu.e *1*2* s+e,o przy.a*iela u*zyniF
sz*z?Eli+ym3
!to pra+dzi+y portret Madame %annabi*1, *1oF ma ona + tym r+nieC +asny interes,
ale prosz? mi pokazaF ko,oE takie,o, *o byby *ako+i*ie bezintereso+ny3 U nie. zaE
podoba mi si? to, Ce si? do te,o przyzna.e3 $ + .aki sposb mi to po+iedziaa, opo+iem
bezpoErednio3
"iedy .esteEmy sami, *o niestety zdarza si? rzadko, rozma+iamy bardzo sz*zerze3
'oErd +szystki*1 osb i przy.a*i by+a.2*y*1 + .e. domu .estem .edyn2 osob2, do
ktre. ma pene zau-anie, znam i*1 +szystkie rodzinne troski, problemy i ta.emni*e i +
o,le *a2 i*1 sytua*.?3
&o pra+da3 !bo.e przyznaliEmy, Ce da+nie. nie znaliEmy si? tak dobrze, Y( tak dobrze
nie rozumieli3 "iedy si? .ednak mieszka pod .ednym da*1em, Ye braku.e okaz.i, aby
lepie. si? poznaF3
?d2* + 'aryCu za*z2em teC bardzie. sobie zda+aF spra+? z przy.a:ni
"annabi*1+, z+asz*za kiedy si? do+iedziaem Iz pe+ne,o :rdaJ, .ak bardzo si?
moimi spra+ami za.mo+ali3 I333J
$ teraz so+o na temat Cy*ia + klasztorze M sam klasztor nie zrobi na
@isty
mnie +ielkie,o +raCenia3 No, ale *C, kiedy si? +idziao "remsmunsterA333 Mam na
myEli tylko .e,o aspekt ze+n?trzny i pod+rze*, ponie+aC to, *o na.*ennie.sze, +*i2C
pozosta.e do odkry*ia3
Sz*zytem EmiesznoE*i s2 tuta. +o.sko+i, okropni;3 %ieka+e do *ze,o oni suC2` No*2
*i2,le sysz?, .ak krzy*z2R N"to idzie`N3 $ .a za kaCdym razem odpo+iadamR NUda+
si?WN3 I333J
%o do monodramy lub duodramy9, to +*ale nie trzeba umieF Epie+aF, bo nie ma tam
ni* do Epie+ania, +szystko si? m+i3 /ednym so+em .est to re*itatiQo z instrumentami3
Z tym, Ce aktor tekstu nie Epie+a, le*z ,o re*ytu.e3 /eEli *oE takie,o papa usyszy z
to+arzyszeniem -ortepianu, na pe+no mu si? b?dzie podobao, ale .eEli usyszy z
orkiestr2 M b?dzie +r?*z za*1+y*ony3 =+arantu.?W $le do te,o potrzebny .est dobry
aktor lub aktorka3
ardzo si? teraz +stydz?, Ce do Mona*1ium po.ad? bez moi*1 sonat)3 Zupenie te,o nie
rozumiem3 Ze strony =rimma to napra+d? zoEli+oEF3 Napisaem mu, Ce to z przy*zyny
te,o poEpie*1u3 Ni* .esz*ze + Cy*iu tak mnie nie ziryto+ao3 No bo nie*1 papa pomyEli3
Wiem, Ce mo.e sonaty ukazay si? na po*z2tku listopada, a .a, autor, .esz*ze i*1 nie mam
i nie mo,? i*1 o-iaro+aF elektoro+e. ba+arskie., *1oF s2 .e. dedyko+ane3 &ym*zasem
po*zyniem odpo+iednie kroki, aby .e + ko0*u mieF3 Mam nadzie.?, Ce mo.a
kuzyne*zka z $u,sbur,a .uC .e dostaa lub Ce dosta .e /osep1 "ilian(5 M takCe z
$u,sbur,a3 Napisaem, Ceby mi .e naty*1miast przysaa3 I333J
!dnoEnie drobiaz,+, ktry*1 brak + ku-rze, to +yda.e si? rze*z2 naturaln2, iC + te,o
rodza.u okoli*znoE*ia*1 za+sze moCna *oE z,ubiF, a na+et moCe zostaF skradzione3
'ierE*ie0 z ametystem musiaem o-iaro+aF piel?,niar*e, ktra *zu+aa przy mo.e.
E+i?te. pami?*i mamie, ina*ze. zabraaby obr2*zk?3
W kaamarzu za duCo .est atramentu, a .a ma*zam piro zbyt ener,i*znie i333 oto e-ekt((3
%o do ze,arka, to przypusz*zenia papy s2 suszne] oddaem ,o pod zasta+, ale zdoaem
uzyskaF tylko 4 luidor+ i tylko dlate,o, Ce me*1anizm by dobry, bo .ak papa +ie,
opra+a bya stara i niemodna3
Skoro .uC .esteEmy przy ze,arka*1, to musz? po+iedzieF, Ce przy+ioz? ze,arek paryskiW
%zy pami?ta papa ten ze,arek z maymi kamieniami` "amieniami ze. .akoE*i` Z
*i?Ck2, toporn2 obudo+2` Nie prze.mo+abym si? tym, ,dybym nie +yda tylu
pieni?dzy na .e,o napra+y i re,ula*.eW $ prze*ieC mimo to .edne,o dnia Epieszy si?
,odzin? lub d+ie, a dru,ie,o sp:nia3
Dru,i ze,arek M od ksi?*ia elektora(7 M za*1o+y+a si? tak .ak pier+szy, a ponadto by
peen de-ekt+, +ad i by bardzo +raCli+yM&e d+a ze,arki razem z de+izkami
zamieniem na ze,arek paryski za 75 luidor+(63 Dzi?ki temu teraz +iem, ktra
,odzina, a ma.2* 4 ze,ark+
7)A
(;;9
ni,dy nie +iedziaem3 !be*nie na O ze,arki przyna.mnie. mam .eden, ktremu mo,?
+ierzyF3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D 4(5
( Mozart przeby+a + opa*t+ie *ysters+ + "aisers1eimie od (6 do 7O ,rudnia (;;9
roku3
7 @ist do @eopoldaR <D 45A3
6 %oelestin II $n,elspru,,er M patrzR ((O<;3
O 'eter $nton Qon essel M kan*lerz i pier+szy dorad*a praata3
4 'od*zaszy M !.*ie* Daniel Kuber, rat $nton Inieznane,o naz+iskaJ, sekretarz M
Pidelis ayr3
A !pa*t+o benedyktyn+ + "remsmunster + =rne. $ustrii I6; km na pno* od
@inzuJ3
Mozarto+ie zatrzymali si? tam + *zasie .edne. z podrCy do Wiednia, ale dokadna data
te. +izyty nie .est znana3
; W klasztorze + "aisers1eimie sta*.ono+a kontyn,ent +o.sk sz+abski*1 I;O
Conierzy pie*1oty i (O ka+alerzyst+J3
9 !dpo+ied: na pytanie @eopoldaR *o to takie,o Ndeklamo+ana duodramaN` &ermin+
NmonodramaN i NduodramaN Wol-,an, uCy+a +ymiennie3
) Sonaty na skrzyp*e i -ortepian I"M65(M65AJ zadedyko+ane elektoro+e. ba+arskie.3
Zostan2 .e. +r?*zone przez Mozarta + dniu ; sty*znia (;;)3
(5 /osep1 "ilian z au,sburskie. rodziny szty*1arzy3
(( W tym mie.s*u listu .est poka:ny kleks3 N Maksymilian III /ze-MpatrzR 47<O, (6 775
-loren+3
((A3 D! M$RII $NN# &KE"@I M!Z$R& W $U=SUR=U
Ma tres *1ere *ousineW
"aisers1eim, 76 ,rudnia (;;9
W +ielkim poEpie*1u3 'rzepeniony na.,?bszym Calem i blem, z mo*nym
postano+ieniem popra+y, +yzna.?7, Ce .utro .ad? do Mona*1ium Idro,a kuzyne*zko,
nie posz si? .ak krli*zekWJ oraz zape+niam, Ce *1?tnie sam bym 'o.e*1a do
$u,sbur,a, ale praat *esarski6 nie puE*i mnie, za *o .ednak nie mo,? 95 niena+idzieF,
bo byoby to sprze*zne z przykazaniami oskimi i +bre+ Naturze, a .eEli kto nie
u+ierzy, to .est l3332 O3 &ak to .uC .est i ni* na to nie poradz?3
MoCe +ysko*z? do $u,sbur,a, *1o*iaC nie .est to pe+ne, a ,dybyE sama
!iiaa o*1ot? mnie zoba*zyF, .ak .a *1*iabym spotkaF si? z tob2, to przy.ed: do
sza*o+ne,o Mona*1ium3
'ostara. si? tu byF przed No+ym Rokiem, abym *i? m, podzi+iaF
( z przodu, i z tyu, zapro+adziF ,dzie trzeba, a takCe M .eEli b?dzie konie*zne M zrobiF *i
le+aty+?3
7);
@isty
/edne. rze*zy bardzo Cau.? M Ce nie b?d? m, *i zape+niF mieszkania, ponie+aC nie
zatrzymam si? + oberCy, le*z333 ,dzie` Sam *1*iabym to +iedzieF s3
$ teraz Carty na bok M dla mnie to bardzo +aCne3 %1*iabym, CebyE przy.e*1aa, b?dziesz
miaa do ode,rania +aCn2 rol?A3 'rzy.ed: konie*znie, bo .ak nie przy.edziesz, to333
+y.dzie z te,o ,+no3 ?d? m, komplemento+aF t+2 szla*1etn2 -i,urk?, osobiE*ie
oF+i*zyF *i pupk?, u*ao+aF r?*e, +aln2F z tylne,o dziaa, ob*ao+aF *i? *a2, zrobiF *i
le+aty+? z przodu i z tyu, oddaF *i +szystko, *o *i si? IbyF moCeJ ode mnie naleCy,
puE*iF d:+i?*zne,o b2ka, a moCe na+et przy okaz.i *oE +i?*e. popuE*iF3
$ teraz adieu, mo.e ty serduszko, m. ty aniele3 %zekam na *iebie z ut?sknieniem3
Napisz naty*1maist do Mona*1ium Ina poste restanteJ male0ki liE*ik na 7O strony, ale
zapomni. konie*znie napisaF, ,dzie si? zatrzymasz, abyEmy si? nie mo,li znale:F3
&+. sz*zery kuzyn
'S3 &en zasranie* V dibitari M pleban z Rodempl;, aby daF przykad, *ao+a d333 s+o.e.
suC2*e.3 HiQat M QiQat M
<D 4((
( /ak +i?kszoEF list+ do kuzyne*zki, tak i ten nastr?*za niez+y*za.ne problemy
translatorMskie] .est peen +yraCe0 skatolo,i*zny*1, nonsens+, +y,up+,
Mozarto+ski*1 neolo,izm+ i *z?sto*1o+ski*1 rym+, Ce tylko + przybliCeniu moCna
,o oddaF + przekadzie3
7 @ekko zmieniona -ormua so+na uCy+ana przez przyst?pu.2*e,o do kon-es.onau
penitenta3
6 %oelestin II $n,elspru,,er M patrzR ((O<;3
O N@ada*zni*aN] + ory,3 K33 3e V Kure3
4 Mozart plano+a zamieszkaF + domu Weber+3
A Rola dla kuzyne*zki bya nie+2tpli+ie z+i2zana z plano+anymi przez Mozarta
zar?*zynami z $lo.z2 Weber3
; Nie udao si? zidenty-iko+aF naz+iska te,o +yst?pne,o plebana3
((;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IMona*1ium, 7) ,rudnia (;;9J Mon tres *1er 'ereW
Siedz? u pana e*ke,o(3 Dzi?ki o,u przy.e*1aem .uC 74M,o, aY +*zeEnie. nie
mo,em napisaF3 Wszystko opo+iem bezpoErednio, .ak znoW b?d? mia sz*z?E*ie pap?
+idzieF3 DziE mo,? tylko pakaF M ser*e mam zby( +raCli+e 73
7)9
(;;9
Napisz? tylko, Ce + przeddzie0 +y.azdu z "aisers1eimu dostaem +resz*ie mo.e
sonaty63 ?d? +i?* m, osobiE*ie .e +r?*zyF ksi?Cne. elektoro+e.3 %zekam tylko na
+ysta+ienie opery O, a potem naty*1miast .ad?, *1yba Ce *oE si? zdarzy i trzeba b?dzie
zostaF .esz*ze .akiE *zas3 I333J 'ismo z natury mam brzydkie Ipapa +ie o tym na.lepie.J,
bo ni,dy +aE*i+ie nie nau*zyem si? pisaF, ale teC ni,dy .esz*ze nie pisao mi si?
,orze. niC teraz3 Napra+d? nie mo,? M tak strasznie *1*e mi si? pakaFW
Mam nadzie.?, Ce +krt*e papa do mnie napisze i mnie po*ieszy3 Na.lepie. na poste
restante M listy odbior? osobiE*ie3 Mieszkam u Weber+4, ale lepie. b?dzie, .ak papa
zaadresu.e do nasze,o dro,ie,o przy.a*iela e*ke,o3
M+i2* mi?dzy nami i + +ielkim sekre*ie M napisz? tu msz?A, nama+ia.2 mnie do te,o
+szys*y przy.a*iele3 &rudno +yraziF, .ak serde*znymi przy.a*imi s2 %annabi*1o+ie i
Raa--3
Nie*1 ko*1any papa b?dzie zdro+yW I szybko do mnie napisze3 &ysi2* razy *au.? r?*e
papy, z *ae,o ser*a E*iskam ko*1an2 siostr? i pozosta.? do
Emier*i posusznym synem Isz*z?Eli+e,o No+e,o RokuW M dzisia. ni* +i?*e. napisaF nie
mo,?J3
Wol-,an, $made Mozt Mona*1ium + ,rudniu (;;9
I333J
<D 4(6
( /o1ann aptist e*ke I(;O6M(9(;J, -le*ista kapeli d+orskie. + Mona*1ium, u*ze0
/o1anna aptisty Wendlin,a3
7 W dzie0 oCe,o Narodzenia (;;9 Mozart przy.e*1a do Mona*1ium, ,dzie .e,o
uko*1ana $lo.za przy.?a ,o obo.?tnie, by nie po+iedzieF ozi?ble3 Wedu, Nissena,
bio,ra-a kompozytora, ktry poElubi +do+? po Mozar*ie I"onstan*.? WeberJ i
nie+2tpli+ie od nie. uzyska t? in-orma*.?, Mozart u Weber+ usiad do -ortepianu i
penym ,osem zaEpie+aR NI*1 lass das Madel,ern, das mi*1 ni*1t +illN IN%1?tnie sobie
p.d? od dzie+*zyny, ktra mnie nie *1*eNJ3 Niemnie. za*1o+ane I*1oF nie
opubliko+aneJ notatki Nissena poda.2 inne so+a piosenki
NM + s+oim *zasie mo*no popularne.R N@e*k mir das Mens*1 im $333, das mi*1 ni*1t
+illN INNie*1 teJ *o mnie nie *1*e, po*au.e mnie + d333NJ3
Sonaty na skrzyp*e i -ortepian I"M65IM65AJ3
%1odzi o $l*est? S*1+eitzera +ysta+ion2 + Mona*1ium u sty*znia (;;)3 Rodzina
Weber+ przeniosa si? do Mona*1ium +e +rzeEniu (;;93 Ni* nie +iadomo o tym
pro.ek*ie, + kaCdym razie nie zosta zrealizo+any3 @eopold 'kgie.rze+a ImoCe i
susznieJ, Ce by to +ybie, ze strony Wol-,an,a, ktry *1*ia duCe. pozostaF
NMona*1ium i .esz*ze bardzie. od+le* po+rt do Salzbur,a3
7))
@isty
((93 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, 6( ,rudnia (;;9
Mon tres *1er 'ere-
Za poEredni*t+em nasze,o przy.a*iela pana e*ke,o dostaem przed *1+il2 list od
papy(3 $ przed+*zora., b?d2* u nie,o napisaem do papy list, .akie,o ni,dy dot2d nie
napisaem3
e*ke tyle mi m+i o o.*o+skie. mioE*i, o u*zu*ia*1 i +yrozumiaoE*i, o dobro*i i
delikatnoE*i, o peny*1 troski starania*1 o mo.2 przyszoEF, Ce aC mi si? *1*iao pakaF3
$le po prze*zytaniu listu z 79M,o zdaem sobie spra+?, Ce + s+ym entuz.azmie e*ke
nie*o przesadzi73
'om+my ot+ar*ie3 /ak tylko opera c$l*este6j zostanie +ysta+iona, naty*1miast
+y.ad?, na+et .eEli dyliCans miaby +yruszyF naza.utrz lub te. same. no*y3 Szkoda, Ce
papa nie rozma+ia z Madame Robini,O] moCe m,bym +r*iF razem z ni23 &rudno,
b?dzie .ak b?dzieW !per? dadz2 nM,o, a i7M,o I.eEli b?dzie dyliCansJ .uC b?d? + drodze,
*1o*iaC byoby dobrze, ,dybym dla +asne,o interesu m, tuta. zostaF nie*o duCe.3
$le .uC si? dla papy poE+i?*? + nadziei, Ce + Salzbur,u *zekaF mnie b?dzie za to
na,roda3
'omys papy odnoEnie sonat nie .est na.lepszyW Miabym +i?* st2d +y.e*1aF, nie
*zeka.2* aC .e otrzymam` $ moCe nie po+inienem si? + o,le pokazy+aF na d+orze`
&e,o nie mo,? u*zyniF, bo .estem zbyt znany3 $le nie*1 si? papa nie mart+i3 Sonaty
dostaem .esz*ze + "aisers1eimie i .ak .e tylko opra+i2, naty*1miast .e +r?*z? /e.
Eks*elen*.i ksi?Cne. elektoro+e.43
$ propos M *o to zna*zy Nradosne snyN`A Nie mam na myEli sn+ + o,le, bo nie ma na
E+ie*ie *zo+ieka, ktry by *zasem nie Eni, ale radosne snyW &o sny spoko.ne,
podnosz2*e na du*1u, sodkie3 WaEnie takie3 Sny, ktre ,dyby si? speniy, u*zyniyby
mo.e Cy*ie bardzie. znoEnym, bo teraz +i?*e. + nim smutku niC radoE*i3
iM,o sty*znia
!d Qetturino; z Salzbur,a dostaem list, ktry mnie bardzo zdzi+iMM. oCe, *zy papa
s2dzi, Ce m,bym .uC teraz okreEliF dzie0 me,o +y.azdu` $ moCe papa myEli, Ce nie
przy.ad?` Skoro .uC .estem tak blisko, to napra+d? m,by si? papa nie mart+iF3 "iedy
mi +o:ni*a opo+iedzia o s+o.e. podrCy, miaem o*1ot? od razu z nim po.e*1aF` ale
niestety nie mo,em3 /utro albo po.utrze mo.e sonaty dam ksi?CneJ elektoro+e.9, a
potem trzeba b?dzie par? dni I.eEli si? postara.2J po*zekaF na prezent3
Z $e 'rzysi?,am na 1onor, Ce z mioE*i do papy zrezy,nu.? z opery i +yJY
655
(;;9M(;;)
naza.utrz po otrzymaniu prezentu, *1o*iaC przyzna.? M nie przy.dzie
mi to at+o3 o par? dni mnie. lub +i?*e., *zy to napra+d? ma .akieE zna*zenie`
'rosz? mi szybko odpo+iedzieF3 I333J
ardzo posuszny syn
Wol-,an, $made Mozart <D 4(A
( @ist od @eopolda M <D 4(73
7 W tym liE*ie @eopold zn+ a.a syna za prze*i2,a.2*2 si? .uC ponad trzy miesi2*e
podrC po+rotn2 do domu, przypomina o du,a*1, ktry*1 on, Wol-,an,, .est .edyn2
przy*zyn2 oraz
o *zeka.2*ym na0 od miesi?*y en,a,ement, ktre przez ar*ybiskupa nie mo,2*e,o si?
do*zekaF s+e,o kon*ertmistrza moCe zostaF +y*o-ane3
6 $l*este S*1+eitzera3
O Maria Hiktoria Robini, Qon Rotten-eid I(;(AM(;96J, z domu $niser, z zaprzy.a:nione.
z Mozartami salzburskie. rodziny po*1odz2*e. z "aryntii3 Ze s+ym m?Cem =eor,iom
/osep1em I(;(5M(;A5J, ktry tytu szla*1e*ki uzyska od *esarza Pran*iszka I + roku
(;47, miaa *z+oro dzie*i3 yli nimiR Maria /osep1a I(;O6M(;A;J] Maria Elisabet1,
z+ana @isi I(;O)M(;)7J, Maria $loysia Hiktoria, z+ana @ouise I(;4;M(;9AJ] =eor,
Si,mund, z+any Sie,erl I(;A5M (976J3 Wszys*y oni po.a+ia.2 si? + koresponden*.i
Mozarta3
Sa+ne D+ertimento DMdur "M66O tz+3 NRobini,MDiQertimentoN Mozart napisa nie dla
Marii Hiktorii Robini,, .ak doty*1*zas s2dzono, ale dla =eor,a Si,munda Robini,a Ii na
.e,o zam+ienieJ z okaz.i uko0*zenia przez nie,o studi+ + roku (;953
4 Sonaty na skrzyp*e i -ortepian I"M65IM65AJ dedyko+ane ksi?Cne. elektoro+e.
ba+arskie.3
A Reak*.a na u+a,? o.*a na temat *1imery*zny*1 plan+ Wol-,an,a, ktre @eopold I+
liE*ie <D 4(7J nazy+a Nradosnymi snamiN3
; Hetturino I+os3J M N+o:ni*a nie+ielkie,o zaprz?,uN3
9 W rze*zy+istoE*i s+o.e sonaty Mozart przekaCe ksi?Cne. dopiero ; sty*znia (;;)3
ii)3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, 9 sty*znia (;;)
M3on tres *1er 'ereW
Spodzie+am si?, Ce dosta .uC papa list, ktry *1*iaem przekazaF przez stan,reta(, ale
nie zd2Cyem i +ysaem po*zt23 Wszystkie listy od papy &rzymaem 2*znie z tym z 6(
,rudnia7, ktry dotar do mnie za
'ksredni*t+em pana e*ke,o3 /a mu daem do prze*zytania m. list, a on da mi s+.3
Zzape+niam ko*1ane,o pap?, Ce bardzo si? *iesz?, Ce zno+u ,o zoba*z?
Qe,o, a nie Salzbur,J3 !statni list przekona mnie, Ce teraz zna mnie papa lepie. (7
Ns+nie.W =dyby nie ta maa +2tpli+oEF, to nie byoby inne,o po+odu tak Yle,o
z+lekania z po+rotem do domu ani mo.e,o smutku, ktre,o nie
'ktra-iem ukryF i ot+orzyem s+e ser*e przed przy.a*ielem M panem e*kiem3
6oi
@isty
o .akiC m,bym mieF po+d` Nie popeniem Cadne,o b?du, ktre,o musiabym si?
+stydziF Inazy+am b?dem *oE, *o nie li*u.e z posta+2 *1rzeE*i.anina ani u*z*i+e,o
*zo+iekaJ3
/ednym so+em M .estem sz*z?Eli+y i spodzie+am si? sp?dziF + domu mie i sz*z?Eli+e
dni, ale tylko + to+arzyst+ie papy i mo.e. siostry3 'rzysi?,am na 1onor, nie mo,? .uC
E*ierpieF Salzbur,a ani .e,o mieszka0*+ Imam na myEli urodzony*1 salzbur*zyk+J,
nie znosz? i*1 .?zyka ani i*1 stylu Cy*ia3 Nie +yobraCa sobie papa, .ak bardzo
nieprzy.emna bya dla mnie +izyta u Madame Robini,O3 Da+no .uC nie rozma+iaem z
tak2 +ariatk2, a do te,o by z ni2 ten ,upek i idiota Mosmayr43
'om+ny .ednak o *zymE innym3
W*zora. z moim przy.a*ielem %annabi*1em byem u ksi?Cne. elektoro+e. i
o-iaro+aem .e. mo.e sonatyA3 Mieszka tak, .ak sam kiedyE b?d? mieszka i .ak moCe
mieszkaF osoba niezaleCna M adnie i przytulnie, z tym Ce +idok ma miserable3
'ozostaliEmy u nie. dobre p ,odziny M bya bardzo mia3 'ostaraem si? o to, Ceby si?
do+iedziaa, iC za kilka dni +y.eCdCam i Ce mi + z+i2zku z tym zaleCy, by zostaF
szybko +yekspedio+anym3
2d:my .ednak treE*i+i i z+i?:li3 Napra+d? pon? z nie*ierpli+oE*i, by zn+ u*ao+aF
pap? i mo.2 ko*1an2 siostr?3 $*1, ,dyby nie musiao to byF + Salzbur,u3 $le ponie+aC
na razie nie .est to moCli+e, Ceby zoba*zyF pap? bez po.e*1ania do Salzbur,a, to .ad?
tam z radoE*i2W
Musz? si? spieszyF, bo po*zta zaraz od*1odzi3
/est tuta. mo.a kuzyne*zka;3 Dla*ze,o` o *1*e si? przypodobaF kuzynko+i`
!*zy+iE*ie M to po+d ,+nyW 'orozma+iamy o tym + Salzbur,uW $le Ceby to si? staF
mo,o, *1*iabym .2 ze sob2 zabraFW
Na ko0*u listu zna.dzie papa napisane *oE .e. r?k23 %zu.e si? dobrze3 /eEli *1*iaby mieF
papa przy.emnoEF ,osz*zenia .e. u nas, to nie*1 b?dzie tak dobry i napisze bez+o*znie
do s+e,o pana brata 9 z pytaniem, *zy si? na to z,adza3 /ak .2 papa zoba*zy i pozna, na
pe+no b?dzie zado+olony3 Wszys*y .2 lubi23 I333J
W3 $3 Mozart I'S3 od Marii $nny &1ekli MozartRJ
Monsieur, mon tres *1er !n*le)
Mam nadzie.?, Ce +u. ma si? dobrze, podobnie .ak Mademoiselle %ousine3 Miaam
zasz*zyt znale:F pana syna333
^'opra+ka MozartaR_
333 pana +u.a syna
^Dopisek $nny &1ekliR_
333+ Mona*1ium + dobrym zdro+iu3 'ra,nie on, Cebym z nim po.e*1aa
657
(;;)
do Salzbur,a, ale nie +iem, *zy b?d? miaa zasz*zyt zoba*zenia +u.a333 IW tym mie.s*u
listu .est kleks, pod ktrym Mozart na,ryzmoliRJ
!to portret mo.e. kuzyne*zki i oto dla*ze,o musz? pisaF z pod+ini?tymi
r?ka+amiW
^R?k2 $nny &1ekliR_
/ak +u. +idzi, m. kuzyn .est *akiem z+ario+any3 Uy*z? dro,iemu +u.o+i
+szystkie,o dobre,o, (555 razy kaniam si? Mademoiselle %ousine i z *aym ser*em
pozosta.?333
^R?k2 MozartaR_
333Qotre inuariable %o*1on(53
^R?k2 $nny &1ekliR_ Mona*1ium, 9 sty*znia (;;)
Mozart+na
^R?k2 MozartaR_
3ten ostatni si? .esz*ze nie +yprCni3
<D 475
( @ist nr ((93
7 @ist @eopoldaR <D 4(43
6 /onami aptist e*ke M patrz ((;<(3 @eopold r+nieC do nie,o napisa list Iza,inionyJ3
O Maria Hiktoria Robini, Qon Rotten-eid Iz domu $niserJ, z zaprzy.a:nione. z
Mozartami salzburskie. rodziny Robini,, patrzR ((9<O3
s Ni* o nim nie +iadomo, ale M podobnie .ak Madame Robini, by nie+2tpli+ie
przedsta+i*ielem nieznoEny*1 Nrodo+ity*1 salzbur*zyk+N3
A Sonaty "M6oiM6oA3 $udien*.a odbya si? + pry+atne. mona*1i.skie. rezyden*.i
ksi?Cne. ba+arskie. M maConki kur-irsta "arola &eodora3 E,zemplarz z dedyka*.2 dla
ksi?Cne. zna.du.e si? obe*nie z bibliote*e opa*t+a + Melten + a+arii3 &ytu edy*.i
brzmiR SiT Sonates pour *laye*in ou -orte piano aQe* a**ompa,nement dSun molon,
dediees d Son $ltesse Serenissime Ele*torale Madame (SEli*tri*e 'alatine par Wol-,an,
$madeo Mozart -ils, !euQre 'remier3 $ 'aris, *1ez le Sr Sieber M Editeur de MusiXue
rue St3 Konore d (S1tel dS$li,re $n*ien =rand %onseil ou Hon trouQe plusieurs
nouQeauT oeuQres3 INSzeEF sonat na kla+esyn lub -ortepian z to+arzyszeniem skrzypie*
zadedyko+ane /e. WysokoE*i /aEnie !E+ie*one. Madame Elektoro+e. 'alatynatu przez
Wol-,an,a $madeusza Mozarta syna, opus pier+sze3 W 'aryCu u pana Siebera,
+yda+*y muzy*zne,o, przy rue St3 Konore M 1otel dS$li,re, da+nie. siedziba Wielkie.
Ydy, ,dzie moCna r+nieC znale:F +iele inny*1 ut+or+NJ3
Maria $nna &1ekla przy.?a +i?* zaproszenie Mozarta i przy.e*1aa do Mona*1ium NM
'atrzR list ((A3
Pranz $lois Mozart z $u,sbur,a M brat @eopolda Mozarta i o.*ie* kuzyne*zki M Marii
Yny &1ekli3
) Na,+ek po -ran*uskuR NDro,i panie +u.uN3 W dalszy*1 dopiska*1 tekst .est
upstrzony k+ami i zdaniami + doEF s+obodnie trakto+anym .?zyku -ran*uskim3
(5 YNiepopra+ny E+intu*1N I-ran*3J3
656
@isty
(753 D! "SIB%I$ $R%#IS"U'$ KIER!NIM$ KR$IE=! %!@@!RED! W
S$@ZUR=U
Do /e,o "si2C?*e. WysokoE*i $r*ybiskupa Salzbur,a et*3 Na.pokornie.sza i
na.uniCe0sza proEba Wol-,an,a $nadeusza Mozarta + spra+ie aska+e,o
zadekreto+ania nomina*.i3
Salzbur,, + sty*zniu (;;)
Wasza "si2C?*a WysokoEFW
'rze+ielebny "si2C? >+i?te,o %esarst+a Rzymskie,oW
Na.aska+szy Z+ierz*1niku i 'anieW
Wasza "si2C?*a WysokoEF et*3 + s+e. +ielkie. dobro*i ra*zy na. aska+ie. przy.2F
mnie do suCby po z,onie %a.etana $di,assera3 !Emielam si? +i?* prosiF o
zadekreto+anie mo.e. nomina*.i na nad+orne,o or,anist?3
W te. i + kaCde. inne. spra+ie pole*am si? las*e Wasze. "si2C?*e. WysokoE*i, mo.e,o
aska+e,o Z+ierz*1nika i 'ana, naposusznie.szy i na.MuniCe0szy su,a(
Wol-,an, $made Mozart <D 477
( &o podanie + uniConym osiemnasto+ie*znym stylu kan*elary.nym zostao + *aoE*i
napisane przez @eopolda3 Wol-,an, .e tylko podpisa3 !dpo+ied: ar*ybiskupa, z dat2 74
sty*znia (;;) Iprze*1o+y+ana + $r*1i+um Mie.skim + Salzbur,uJ brzmiR
N'rzy*1ylamy si? do proEby z+ra*a.2*e,o si?, przy.mu.2* ,o na or,anist? d+orskie,o z
zadaniem, .ak + przypadku $di,assera, staranne,o i dokadne,o +ypeniania
obo+i2zk+, ktre mu przypada.2 + katedrze, na d+orze i + "apel1ausie ^dzie*i?*ym
*1rze przykatedralnym_, a takCe + miar? moCli+oE*i dostar*zania +asny*1
kompozy*.i na potrzeby d+oru i koE*ioa3 'rzyzna.emy mu, .ak poprzedniko+i, ro*zn2
pens.? O45 -loren+ i pole*amy kan*elarii +ypa*aF .2 + *omiesi?*zny*1 rata*1 +
,ot+*e lub + naleCnoE*ia*13 Kieronymus m3p3 praes3 333 De*yz.a zadekreto+anaN3
(7(3 D! M$RII $NN# &KE"@I M!Z$R& W $U=SUR=U
Salzbur,, 7O k+ietnia (;95
Me tres *1ere *ousineW
&ak pi?knie odpo+iedziaaE na m. list S Ce nie +iem, ,dzie szukaF odpo+iedni*1 s+,
aby *i +yraziF podzi?ko+anie i raz .esz*ze zape+niF, Ce .estem t+ym bardzo oddanym
su,2 i sz*zerym kuzynem
Wol-,an, $made Mozart
65O
(;;)M(;95
ardzo bym *1*ia napisaF +i?*e., ale .ak +idzisz mie.s*a
mi brak
$dieu,
adieu3 $ teraz poCartu.my po+aCnie3 Wyba*z, Ce tym razem nie odpo+iem na
t+. uro*zy list, tak .ak na to zasu,u.e, *zyli so+o po so+ie3 'oz+l, Ce
napisz? tylko to, *o na.+aCnie.sze3 Nieba+em postaram si? to +yna,rodziF, na.lepie. .ak
moCna3
Min?y d+a ty,odnie, .ak odpisaem panu 1mo+i7, *1*iabym +i?* +iedzieF, *zy
przypadkiem m. list si? nie za,ubi, byoby to przykre3 Wiem .ednak, Ce pan 1m .est
*odziennie bardzo za.?ty3
M. dro,i kote*zkuW 'rosz? *i? + kaCdym razie, abyE mu przekazaa (555 pozdro+ie03
!d nie,o *zekam tylko na znak, a zaraz dostanie ,oto+2 ari?63
Syszaem, Ce Murs*11auserO .est *1ory3 %zy to pra+da` Dla 1ma to ni* dobre,o3
MyEl?, Ce niezaleCnie od po,ody, *zy burza *zy +iatr, zape+ne *1odzisz *odziennie do
teatru, bo prze*ieC +st?p masz +olny43
Ni* +i?*e. nie mam do napisania pr*z te,o, Ce zmar /osep1 Ka,enauer A I+ .e,o
sklepie piliEmy kiedyE *zekolad? razem z mo.2 siostr2J3 Dla .e,o o.*a to +ielka strata3
/e,o brat /o1annes; Iten ConatyJ, ktry przy+yk do
leniu*1o+ania, bo prze*ieC +szystkim za.mo+a si? niebosz*zyk, b?dzie musia teraz
*i?Cko pra*o+aF i nie .est mu lekko3 I333J
$dieu3 'ozdro+ienia od mo.e,o o.*a papy i od mo.e. siostry Zizibe93 $ dla t+oi*1
rodzi*+ ) od nas tro.,a M d+*1 *1op*+ i .edne. dzie+*zynki M (76O4 A;9)9;
A4O67( pozdro+ie0, a dla +szystki*1 naszy*1 dobry*1
przy.a*i ode mnie same,o A7O, od mo.e,o taty (555, a od siostry (45, *o razem da.e
(;;O, a summa summarum
(76O4 A;9)9;A4A5)4 pozdro+ie0(53 <D 46(
$ni list Wol-,an,a, ani odpo+ied: kuzyne*zki nie za*1o+ay si?3
7 /o1ann Keinri*1 1m by +tedy Iod 79 mar*a (;95J na +yst?pa*1 + $u,sbur,u3
!ba isty M Mozarta do nie,o i 1ma do Mozarta M za,in?y3
Na.pe+nie. Mozart obie*a 1mo+i ari?, ale nie s2 znane Cadne sz*ze,y3 /o1ann
=eor, Murs*11auser M aktor i Epie+ak z trupy 1ma3
/ako dobra zna.oma dyrektora trupy Maria $nna &1ekla miaa +olny +st?p na +szystkie
'odsta+ienia, podobnie .ak Mozart + Salzbur,u3
, I,naz /osep1 Ka,enauer I(;O6M(;95J, .eden z syn+ /o1anna @orenza Ka,enauera,
s*i*iela domu przy =etreide,asse, + ktrym urodzi si? Wol-,an,, .edne,o z
na.bliCszy*1 urski*1 przy.a*i Mozart+] patrzR (<73
Y /o1annes Nepomuk $nton Ka,enauer M patrzR (<73 W (;;4 oCeni si? z Mari2 $nn2
dQan-ti,
@isty
9 Z+rot NMademoiselle ZizibeN .est uCy+any + Salzbur,u do dziE na okreElenie
dzie+*zyny niezbyt zr?*zne. i niezbyt m2dre.3
) Pranz $lois Mozart i .e,o Cona Maria $nna Hiktoria3
(5 Mozart kpi sobie z ,oto+y*1 -ormuek ItakCe +asny*1J + rodza.uR N(555
pozdro+ie0N, N(555 *aus+N, a stara.2* si? byF ory,inalny +ykazu.e +aE*i+2 sobie
in-antyln2 skonnoEF do zaba+ arytmety*zny*13
(773 D! M$RII $NN# &KE"@I M!Z$R& W $U=SUR=U
Salzbur,, (5 ma.a (;;)
Dmu*1ni. mi + pup?333
&o dobre333
!. dobre333
Dla *iebie teC dobre3
Na.droCsza, na.+spanialsza,
na.adnie.sza, na.milsza,
na.urokli+sza maa kontrabasko lub +iolon*zelko7, ktr2 t+. kuzyn
dopro+adzi do takie,o ,nie+uW
$le *zy .a, /o1annes %1risostosmus Si,ismundus $madeus Wol-,an,us Mozartus, b?d?
+ stanie osodziF, ukoiF i zmnie.szyF t+. ,nie+ Iktry t+2 podnie*a.2*2 urod? M
Qisibilia et inQisibilia6 M podkreElaJ *1o*iaCby o +ysokoEF ob*asa t+o.e,o panto-elka M
oto pytanie, na ktre radbym umieF odpo+iedzieF3 !sodziF, to .akby delikatnie
przenieEF do Ce*zka3 /a zaE z natury same. .estem bardzo a,odny i sodki, i bardzo
lubi? musztard?O` sz*ze,lnie z mi?sem, *o doskonale pasu.e do @ipska3
Wpra+dzie pan Pei-eirappe4 t+ierdzi i daby sobie za to u*i2F ,o+?, Ce pasztet si? nie
uda, ale .a + to nie +ierz? i napra+d? na+et nie +arto si? po to s*1ylaF, *1yba Ceby to
by +orek peen ,ra.*ar+3 Wtedy to *o inne,o333 I333J
&ak mo.a +iolon*zelko, tak .uC .est na tym E+ie*ie, Ce .eden ma mieszek` a dru,i
pieni2dze3 $ .eEli ktoE nie ma ani .edne,o, ani dru,ie,o, to nie ma napra+d? ni*, a ni* to
tyle, *o bardzo mao, a mao to +i?*e. niC nie+iele` a duCo to +i?*e. niC mao3 &ak .est
teraz i tak b?dzie za+sze3
"o0*z? .uC, zakle.am i +ysyam do mie.s*a przezna*zenia3 Pei,ele3
Su,a posuszny i uniCony3 M. zadek nie .est +iede0*zykiemM
H3s3 na dru,2 latusA3
'S3 %zy trupa 1ma; .uC +y.e*1aa` M Na mioEF nieba, napisz mi, moJa dro,aW M Z
pe+noE*i2 .est .uC + Ulmie` Zaklinam *i? na +szystko *o E+i`(A M ut+ierd: mnieW
o,o+ie +iedz2, Ce *i m+i? pra+d?3
65A
(;95
%zy Mi*1aek z +ieCy9 .esz*ze bi.e` Dmu*1ni. + m2 dziurk?W %zy Ho,t) +*i2C dzierCy
.eszeze s+2 Con?` %zy si? zno+u nie spi?li` tyle pyta03
!da *zua(5 &+2 sodk2 buzi? kuzyne*zko Mam *i2,le przed o*zami Zapakanymi z
oba+y, Ue moCe to nie ty333 I333J
Pinis *oronat opus M baron Qon Saus*1+anz N3
'ozdro+ienia ode mnie i od nas +szystki*1 dla pana autora i dla pani
autorki dni t+oi*1, a +i?* dla te,o, ktry sobie zada trud, by *i? zrobiF i dla te., ktra
daa sobie *i? zrobiF3
$dieu, adieu, m. aniele3
M. o.*ie* przesya *i stry.o+skie bo,osa+ie0st+o, mo.a siostra M kuzyno+skie
u*ao+ania, a t+. kuzyn da.e *i to, *ze,o *i daF nie ma pra+a3
$dieu, adieu, m. aniele3 I333J <D 474
S Data te,o listu nie moCe byF pra+dzi+a3 IMozart +aE*i+ie napisaR N(5 ma.a (;5)N,
ale +szys*y *zyta.2 to + sposb o*zy+isty M (;;)J3 W posts*riptum Mozart pyta, *zy
trupa 1ma .uC +y.e*1aa z $u,sbur,a3 !tC zesp 1ma przy.e*1a do $u,sbur,a
+ pier+sze. poo+ie *zer+*a (;;) Ia +i?* .akby M .uC po napisaniu te,o listuJ i
pozosta+a tam do +rzeEnia3 'ono+nie +yst?po+a + $u,sbur,u od 79 mar*a do ()
ma.a (;95, po *zym +y.e*1a do Ulmu3 U+a,a Mozarta, Ce N.est .uC zape+ne +
UlmieN, moCe mieF sens tylko +tedy, ,dyby list by dato+any na (5 ma.a (;95 roku, a
nie (;;), .ak poda.e Mozart, a *ze,o byna.mnie. nie zak+estiono+a niemie*ki
+yda+*a list+3 I na.nie+2tpli+ie. tak ,o naleCy dato+aF3
7 Mozart zaba+ia si? ,r2 s+R as*1en V Nkuzyne*zkaN Izdrobnienie od aseJ, *o
brzmi niemal .ak ass*1en V Nmay basN IkontrabasJ, *zyli maa +iolon*zela3
6 Na+i2zanie do s+ z %redoR NHisibilium et inQisibilliumN, a*zkol+iek zape+ne bez
Cadny*1 inten*.i blu:nier*zy*13
O3 Zno+u ,ra s+R besdn-ti,en V NosodziFN] san-t V NsodkiN] Sdn-te V Nlektyka,
Ce*zkoN] Sen- V NmusztardaN M *o + sumie nie ma .ednak Cadne,o sensu, podobnie .ak
rialszy *i2, zdania i listu3
%1odzi na.pe+nie. o "arla ern1arda Qon Pei,ele, ktry p:nie. ko*1a si? bez
Ya.emnoE*i + Marii $nnie &1ekli3 $le Pei,ele + dialek*ie sz+abskim zna*zy teC Nmay
t*1rzN3 H3s3 V Qolti subito lub Qersatum subito V Nszybko od+r*iFN na dru,2 stron?
IlotusJ3 /o1ann Keinri*1 1m I(;O5M(;)7J, aktor i dyrektor +?dro+ne. trupy3 W (;95
Y$u,sbur,u +ysta+i oper? @a -inta ,iardiniera I"MI)AJ + +ers.i niemie*kie. INDie
Qerstellte WnerinNJ3 ':nie. +ysta+ia teC inne dziea Mozarta3
9 Mi*1aek z +ieCy M &urmi*1ele IN&ura Mi*1eleNJR -i,urka E+i?te,o Mi*1aa z iArA u z
ze,ara dz+onni*y I'erla*1turmJ + $u,sbur,u, ktra po.a+ia si? i oCy+ia + dniu E+3
S+aa I7) +rzeEniaJ i od AMe. rano do AMe. +ie*zorem, *o ,odzin? uderza Ibi.eJ smoka3
Elias Ho,t Ialbo 'eter Ho,tJ M tan*erz] oCeni si? I7A sty*znia (;95J z aktork2 /osep12
or` z ktr2 .ednak po doEF krtkim i nader burzli+ym okresie maCe0st+a rozsta si?
ty*zniu (;9(J3 &e -akty z .e,o bio,ra-ii r+nieC pot+ierdza.2 b2d + dato+aniu listu3
/est to niemal doso+nie przepisany tekst ody "lopsto*ka Iz (;;( rokuJ, + ktre.
Mozart Y'i so+o NEdoneN, so+em N"uzyne*zkaN3
@isty
(( aron Qon S+i0skio,on3 So+a te,o zdania, niby ramka, ota*za.2 rysunek
przedsta+ia.2*y kuzyne*zk? z pra+e,o pro-ilu, z na,im torsem i zde*ydo+anie
zazna*zonymi piersiami3
(763 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, 9 listopada (;95
Mon tres *1er 'ereWl
Do Mona*1ium dotarem radosny i sz*z?Eli+yW Sz*z?Eli+y, bo + podrCy nie przytra-io
si? nam ni* ze,o, a radosny, ponie+aC z o,romn2 nie*ierpli+oE*i2 *zekaliEmy, kiedy ta
podrC si? sko0*zy, bo *1o*iaC krtka, bya bardzo m?*z2*a3 'rzez *a2 no* nikt z nas
nie zmruCy oka M du*1a + te. dryndzie moCna byo +yzion2FW Siedzenia .ak z kamieniaW
!d WasserMbur,a7 myElaem, Ce nie do+ioz? mo.e,o tyka do Mona*1ium + *aoE*iW
%ay by obolay i ,or2*y .ak rozCarzone +?,le3 'rzez d+ie sta*.e .e*1aem +sparty
r?kami na poduszka*1 unosz2* tyek + po+ietrzu3 No, ale doEF na tym M to .uC min?oW
Niemnie. + przyszoE*i ra*ze. +ybior? si? na pie*1ot?,
niC po.ad? po*zto+2 bud23
'om+ny .ednak o Mona*1ium3 /esz*ze te,o same,o dnia +ie*zorem Iprzy.e*1aliEmy o
iMe. po poudniuJ poszedem do 1rabie,o Seeaua, ale by nieobe*ny M zosta+iem mu
s+. bilet3 Naza.utrz6 udaem si? do nie,o zno+u, tym razem + to+arzyst+ie
e*ke,oO, ktry przesya pozdro+ienia dla papy, dla Pial+4 i dla +szystki*1
zna.omy*1 z Salzbur,a3 Dzi?ki ludziom z Mann1eimu Seeau .est teraz .ak z +oskuW
%o do libretta, to 1rabia po+iedzia, Ce nie ma sensu, z?by abate Hares*oA .e
przepisy+a i odsya, ponie+aC b?dzie +ydruko+ane, ale .a u+aCam, Ce po+inien .e
naty*1miast przepisaF nie opusz*za.2* Cadne. nutki, a nast?pnie
odesaF +raz z tekstem3
Naz+iska Epie+ak+; mnie. s2 +aCne M bez problemu moCna .e b?dzie tuta. +pisaF3 &u
i tam trzeba +pro+adziF mae zmiany9, skr*iF tro*1? re*ytaty+y, *1o*iaC
+ydruko+ane b?dzie +szystko3
Mam proEb? do abate M ari? liii Is*ena dru,a z II aktuJ *1*iabym bardzie. dostoso+aF do
moi*1 potrzeb3 &rudno o lepsz2 stro-? niC NSe ii padre perdei in te lo ritroQoN), ale .est
tam a parte, *o + arii .est *zynis nienaturalnym3 W dialo,u m+ionym moCna szybko
po+iedzieF *oE n6 boku, i to .est *akiem na mie.s*u, ale + arii, ,dzie so+a trzeba
*z?sto po+tarzaF, robi to niedobre +raCenie3 &ak +i?*, zamiast a parte, *1*iaby(( +
tym mie.s*u mieF ari?3 /eEli *1*e, to po*z2tek moCe za*1o+aF, bo Y *1armant, a melodia
pynie + sposb naturalny, ale mo,? ,o r+nieC napis6 na no+o, ponie+aC + tym
mie.s*u i tak postano+iliEmy +pro+adziF andante z *zterema kon*ertu.2*ymi
instrumentami M -letem, obo.em, ro,iem i -a,5S tem3 %1*iabym dostaF ten tekst .ak
na.pr?dze.3
`oS
(;95
Wszelako .est .eden nieprzy.emny szkopuW Nie miaem dot2d zasz*zytu poznania moE*i
pana dal 'rato(5, ale z te,o *o sysz?, to lepszy .est na+et %e**arelliN, bo podobno
zdarza si? doEF *z?sto, Ce + Erodku arii zabraknie mu po+ietrza, a ponadto M .esz*ze
ni,dy nie +yst?po+a na s*enie3
Natomiast Raa--(7 .est .ak pos2,3 'rosz? sobie na przykad +yobraziF s*en? z I aktuW
$le .est teC *oE pozyty+ne,o3 Madame Dorot1ea Wendlin, N .est ze s+e. s*eny
superkontenta3 Wysu*1aa .e. .uC trzy razy z rz?du3
W*zora. przyby tu +ielki mistrz zakonu krzyCa*kie,o(O, a + teatrze
d+orskim +ysta+iono EsseTa +raz z baletem M napra+d? ma,ni-iXue(43 %ay teatr by
illumine3
Rozpo*z?to u+ertur2 %annabi*1a, ktre. nie znaem, bo to .edna z ostatni*13 =dyby .2
tata usysza, na pe+no by mu si? spodobaa, tak .ak spodobaa si? mnie3 /est
+zrusza.2*a3 =dyby te,o nikt papie nie po+iedzia, toby si? papa nie domyEli, Ce .est to
ut+r %annabi*1a3 Nie*1 papa przy.eCdCa, aby usyszeF i podzi+iaF tute.sz2 orkiestr?3
Ni* +i?*e. nie mam do po+iedzenia3 Dzisia. odb?dzie si? +ielka akademia, na ktre.
Mara(A zaEpie+a trzy arie3
%zy + Salzbur,u teC sypie Enie, .ak tuta.`
'ozdro+ienia dla S*1ikanedera(;3 Nie*1 mi daru.e, Ce nie posyam mu .esz*ze arii, ale
.esz*ze .e. nie sko0*zyem(93 &ysi2* razy *au.? papie r?*e, z *ae,o ser*a E*iskam
siostr? i pozosta.?
za+sze posusznym synem
Wol-,an, $made Mozart
I333J
<D 464
( W roku (;95 od kur-irsta "arola &eodora Ina.pe+nie. dzi?ki popar*iu przy.a*iki
kur-irsta /osep1y Qon 'aum,artenJ Mozart otrzyma zam+ienie na oper? dla
Mona*1ium cIdomeneo re di %retaJ, ktre. prapremier? prze+idziano na karna+a (;9(
roku3 'odsta+2 libretta by tekst $ntoineSa Dan*1eta, ktry posuCy .uC do
skompono+ania przez $ndre eMampr? I(AA5M(;OOJ dramatu liry*zne,o +ysta+ione,o +
$*ademie Royale de MusiXue + 'aryCu (7 sty*znia (;(7 roku3 $dapta*.i libretta opery
%ampry I+edu, tekstu Dan*1etaJ mia dokonaF abate =iambattista Hares*o M kanonik
na d+orze + Salzbur,u i literat amator3 Niemie*ki +yda+*a list+ IauerMDeuts*1J
u+aCa, Ce Hares*o opar si? na tekE*ie Rossie,o do opery Idomeneo aldassare
=aluppie,o I(;5AM(;94J +ysta+ione. ; sty*znia (;4A roku + &eatro Nr,entina +
Rzymie, ale M .ak +ykaza Daniel Keartz IWst?p do partytury Idomenea +R Neue
kzan $us,abeJ M nie .est to pra+da, ponie+aC ani tekst Rossie,o, ani opera =aluppie,o
nie maY z librettem Dan*1etaMHares*o i oper2 Mozarta ni* +splne,o3
Z r] maY Yy I akt opery, a takCe kilka arii dla znany*1 sobie +ykona+*+ IDorot1ea S
Elisabet1 Wendlin, i $nton Raa--J napisa Mozart + Salzbur,u3
$r*ybiskup %olloredo, nie *1*2* si? naraziF kur-irsto+i "arolo+i &eodoro+i, udzieli
mu, ttkol+iek bardzo nie*1?tnie, urlopu, ale tylko na A ty,odni Ido (9 ,rudnia (;95
rokuJ3
Do Mona*1ium Mozart przy.e*1a A listopada i zamieszka przy ur,,asse u nie.akie,o
SYa I*1odzi na.pra+dopodobnie. o Pial?J3
@isty
7 Wasserbur, M miasto + a+arii nad rzek2 Inn, mnie. +i?*e. + poo+ie dro,i mi?dzy
Salzbur,iem a Mona*1ium3
6 ; listopada3
O /o1ann aptist e*ke M patrzR ((;<(3
4 Rodzina oboisty z Mann1eimu /osep1a Piali I(;4OM(9(AJ, ktry po przepro+adzeniu
si? kur-irsta +raz z d+orem do Mona*1ium osiad + (;;9 + Salzbur,u, ,dzie
pozosta+a do roku (;943 /osep1 Piala i .e,o Cona /osep1a Iz domu 'ro1askaJ naleCeli
do kr?,u na.bliCszy*1
salzburski*1 przy.a*i Mozart+3
A =iambattista #ares*o I(;64M(954J, od (;AA kapelan na d+orze ar*ybiskupa +
Salzbur,u3
'oza librettem do Idomenea napisa dla Mozarta libretto nieuko0*zone. opery @So*a del
%airo
I=?E z "airu, "MO77J3
; W Idomeneo, re di %reta Epie+aliR $nton Raa-- IIdomeneoJ, #in*enzo dal 'rato
IIdamanteJ,
Dorot1ea Wendlin, IIliaJ, Elisabet1 Wendlin, IElektraJ, Domeni*o de 'anza**1i
I$rba*eJ,
=ioQanni #alesi IWielki "apan NeptunaJ3
9 Mi?dzy Wol-,an,iem a @eopoldem za*zyna si? tuta. du,a +ymiana list+, ktra
do+odzi, Ce +py+ kompozytora na ksztat libretta do Idomenea by o,romny3 Na te.
podsta+ie moCna +nosiF, Ce podobnie byo przy inny*1 libretta*1, *1oF nie ma na to
bezpoEredni*1 do+od+, ,dyC + inny*1 przypadka*1 libre*iE*i byli na mie.s*u i Mozart
nie musia
porozumie+aF si? z nimi listo+nie3
) II se padre perdei Inr (( operyJ3 Mozart u+aCa, Ce stan duszy liii lepie. b?dzie oddaF
sam2
muzyk2, bez s+3 %ztere. muzy*y ,ra.2*y na instrumenta*1 d?ty*1 to *i sami Iz
+y.2tkiem +altornistyJ, dla ktry*1 + 'aryCu Mozart napisa sym-oni? kon*ertu.2*2 I"M
7);J3
(5 #in*enzo dal 'rato I(;4AM(9(4J, kastrat3 Wbre+ temu *o pisze Mozart, nie by to
.e,o s*eni*zny debiut3 Zanim przyby do Mona*1ium dal 'rato Epie+a +e Wosze*1 i +
Stutt,ar*ie3
(( Pran*es*o %e**arelli M kastrat na d+orze ar*ybiskupa + Salzbur,u3
(7 %1o*iaC Mozart podzi+ia Raa--a .ako Epie+aka, mia o nim .ak na.,orsze zdanie
.ako
o aktorze3 'arti? Idomenea Raa-- Epie+a ma.2* AA lat3
S*ena z I aktu to ta, + ktre. Idomeneo spotyka nad brze,iem morza s+o.e,o syna
Idamante3 W s*enie te. obu +ykona+*om bardzo potrzebne s2 umie.?tnoE*i aktorskie3
(6 S*ena, z ktre. Dorot1ea Wendlin, bya superkontenta, to z pe+noE*i2 aria nr iR
'adre, ,ermani, addio, a nie I.ak doty*1*zas przypusz*zanoJ nr ()R Solitudini ami*1e3,
*o przekonu.2*o +ykaza Daniel Keartz IWst?p do partytury Idomenea +R Neue Mozart
$us,abeJ3
(O $r*yksi2C? Maksymilian Pran*iszek M na.modszy syn *esarzo+e. Marii &eresy3
Wielkim mistrzem krzyCa*kim zosta +ybrany po Emier*i s+e,o +u.a "arola
@otary0skie,o + pa:dzierniku
(;95 roku3
(4 EsseT oder die =unst der Piirsten INEsseT *zyli aaska ksi2C?*aNJ %1ristiana Keinri*1a
S*1midta M adapta*.a an,ielskie. sztuki /o1na anksa I(A9(J o 1istorii Roberta
DeQereuT 1rabie,o EsseTa, -a+oryta ElCbiety Wielkie., ktry z,in2 pod toporem3 Nie
+iadomo .aki balet to+arzyszy te. sztu*e3
(A =ertrud Elisabet1 Mara I(;O)M(966J, z domu S*1me1iin,, sopranistka3
(; Emanuel S*1ikaneder I(;4(M(9(7J, aktor, Epie+ak, dyrektor teatru3 Wraz z Con2
Mari2 Ma,dalen2 Iz domu $rt1J naleCa Iod (;;;J do trupy arbary Moser3 'o Emier*i
antreprenerki prze.2 + sty*zniu (;;9 trup? i .e:dzi z ni2 po *ay*1 Niem*ze*13 Zim2
(;95<9( przeby+a + Salzbur,u i zaprzy.a:ni si? z Mozartami, ktrzy mieli +olny
+st?p na +szystkie przedsta+ienia
.e,o trupy3
(9 !bie*an2 S*1ikanedero+i ari? Mozart przesa mu 77 listopada3 %1odzi o re*ytaty+ i
ari?
Warum, o @iebe treibst, du .enen ,rausamen "urz+eil M zitre, tri*1t Kerz und @eideW
I"M6A4YS ktre niestety za,in?y3
6(5
(;95
(7O3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, (6 listopada (;95
Mon tres *1er 'ereW
'isz? + +ielkim poEpie*1u, bo .esz*ze nie .estem ubrany, a musz? p.EF do 1rabie,o
Seeaua(3 ?d2 tam na obiedzie %annabi*17, !ua,lio6 i baletMmistrz @e,randO, aby
om+iF spra+y z+i2zane z oper23 Z %annabi*1em byem +*zora. na kola*.i u 1rabiny
'aum,arten4, z domu @er*1en-eld3 M. przy.a*ielA ma u nie. o,romny mir, a od teraz
r+nieC i .aW &o na.lepszy i na.przy*1ylnie.szy mi dom3 Dzi?ki niemu +szystko uoCyo
si? pomyElnie i .eEli , ze*1*e, b?dzie tak dale.3 Dzi?ki nie., ktra ma Putro z lis$ W
!,onie tRenu, a + u*1u pra+dzi+# kle.no&, sam +idzi$em3 $ .eEli straszna EmierF
miaaby mnie zasko*zyF, biedne,o *zo+ieka bez nosa M Sapienti 'au*a;3
Musz? si? ubraF3 'rze.d:my teraz do ,+ne,o *elu te,o listu M do po+inszo+a03 Z
okaz.i imienin9 Cy*z? ko*1anemu papie +szystkie,o, *ze,o sam zapra,nie3 'ole*am si?
.e,o o.*o+skie. mioE*i i zape+niam o mym +ie*znym posusze0st+ie3 I333J
W*zora. 1rabia Seeau przedsta+i mnie kur-irsto+i), ktry by dla mnie bardzo miy3
Krabia Seeau .est teraz nie do poznania M pano+ie z Mann1eimu *akiem ,o odmienili3
Dru,i duet(5 +ypada i +i?ksza b?dzie z te,o korzyEF niC strata, bo .eEli si? dobrze
zastano+iF, to +pro+adza.2* + tym mie.s*u ari? lub duet, *a2 s*en? pozba+ia si?
+i,oru, ponie+aC + tym *zasie inni aktorzy nie ma.2 ni* do roboty i musieliby tk+iF +
mie.s*u, *o byoby dla ni*1 +iel*e kr?pu.2*e3 $ ponadto +zniose zma,ania liii i
Idamanta musiayby tr+aF zbyt du,o, *o osabioby si? i*1 oddziay+ania3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
Do s*eny sme. z I aktu n pan !ua,lio mia takie same zastrzeCenia, .akie my mieliEmy
od same,o po*z2tku, a miano+i*ie, Ce nie .est normalne, aby krl pozosta+a na statku
sam3 o rozumu.2* lo,i*znie, .eEli abate u+aCa, Ce moCna sobie +yobraziF krla
opusz*zone,o przez +szystki*1 + *zasie straszne. burzy, to dobrze, ale poza statkiem3
NaleCaoby ,o moCe pokazaF, .ak zma,a s(` ze strasznym Cy+ioem i .ak pynie
samotnie3 &ak mo,oby zostaF, ale bez Yatku, ponie+aC na statku krl nie moCe byF sam3
'o+inno byF z nim *o Ymnie. kilku ,enera+, kilka na.bliCszy*1 osb, ale +tedy
musiaby *oE do Y*1 po+iedzieF, *1o*iaCby to, Ceby zosta+ili ,o same,o3 W tra,i*zne.
Ytua*.i, + .akie. si? znalaz, byoby to na.zupenie. naturalne3
$ propos, *zy +resz*ie dostan? ari? dla Madame Wendlin,`(7, Mara(6 nie Ylaa
niestety sz*z?E*ia, by mi si? spodobaF M robi zbyt mao, aby dor+naF
@isty
astardelli(O Ipodobne emploiJ i zbyt duCo, aby poruszyF ser*e .ak Weber+na (4 i
inne po+aCne Epie+a*zki3 I333J
$ propos3 Krabia Seeau *1*iaby, aby ktoE przetuma*zy oper?, ale +olaby, Ceby
zrobiono to + Salzbur,u, ponie+aC tuta. robi2 to :le(A3 $le arie po+inny byF +ierszem3
Musz? przy,oto+aF umo+? M tuma*z i libre*ista dostan2 1onorarium .edno*zeEnie3
'rosz? o szybk2 odpo+ied:3 $dieu3
%o z rodzinnym portretem`
%zy papa +ypad dobrze`
%zy siostra .uC za*z?ta`(;
!pera b?dzie +ysta+iona dopiero 75M,o sty*znia(9, nie*1 +i?* papa b?dzie tak dobry i
przyEle mi partytury d+*1 mszy, ktre przy+iozem, a takCe t? + Mdur()3 Krabia
Seeau b?dzie rozma+ia + mo.e. spra+ie z ksi?*iem, *1*iabym +i?*, aby mnie pozna
r+nieC + te. dziedzinie3
WaEnie +ysu*1aem mszy =ruy 75 M taki*1 mszy m,bym kompono+aF bez trudu p
tuzina dziennie3 =dybym +iedzia, Ce ten kastrat b?dzie tak zy 7(, to .ako Cy+o
+olabym zarekomendo+aF %e**arelle,o773
<D 46;
( Krabia /osep1 $nton Seeau M patrzR 47<63
7 %1ristian %annabi*1 M patrzR A(<63
6 @orenzo bua,lio I(;65M(95OJ, dekorator teatralny ze sa+ne. rodziny dekorator+
dziaa.2*y*1 + Mona*1ium od GHIII do po*z2tku GG +ieku3 &+r*a dekora*.i do
prapremiero+e,o przedsta+ienia Idomenea I"M6AAJ3
O %iaude I%iaudiusJ @e,rand I@e =randJ M (;O7M(9(9 M baletmistrz na d+orze elektora +
Mona*1ium3 Mozart napisa dla nie,o 'as seul + bale*ie do Idomenea I"M6f;J3
4 Krabina Maria /osep1a arbara /o1anna Nepomu*ena =abriele 'aum,arten I(;A7M
(9(;J, z domu @er*1en-eldMSiessba*1, -a+oryta kur-irsta "arola &eodora3 Dzi?ki .e.
popar*iu Mozart otrzyma zam+ienie na oper? na karna+a (;9( roku + Mona*1ium
IIdomeneo, re di %retaJ3 Miaa pi?kny ,los soprano+y M Mozart skompono+a dla nie.
s*en? Misera, doQe sonW M $1W non sonSio *1e parlo I"M6A)J do tekstu z Ezia Metastaz.a3
A %1ristian %annabi*13
; &e zdania bez +i?ksze,o sensu za+iera.2 zaszy-ro+any +yraz IduCe literyJ
P$W!R#&$, okreEla.2*y o*zy+iE*ie 1rabin? 'aum,arten3
9 Imieniny @eopolda M (4 listopada3
) "ur-irst "arol &eodor3
(5 Duet ten by prze+idziany + s*enie Iz III aktu IdomeneaJ poprzedza.2*e. s*en?
+yro*zni3 Usuni?*ie ,o byo podykto+ane nie+2tpli+ie +z,l?dami dramatur,i*znymi,
a nie M .ak s2dzi niemie*ki +yda+*a list+ M miernymi umie.?tnoE*iami +okalnymi
kastrata dal 'rato3
(( S*ena zatoni?*ia z I aktu Idomenea3
(7 %1odzi o tekst arii Elektry Idol mio, se ritroso Inr 6J dla Elisabet1 Wendlin,3
(6 @eopold pyta syna, *o s2dzi o te. Epie+a*z*e3
(O @u*rezia $,u.ari, z+ana @a astardella lub @a astardina, ktr2 Mozart pozna +
roku (;;5 + Parmie M patrzR 9<A3
(4 $lo.za Weber3
(A &uma*zenia libretta na niemie*ki dokona $ndreas S*1a*1tner M patrzR 4)<43 @ibretto
+ydruko+ano I+ o-i*ynie Pranza /osep1a &1uile + Mona*1iumJ + d+*1 .?zyka*13
(;95
(; %1odzi o portret rodzinny namalo+any mi?dzy ko0*em .esieni (;95 a *zer+*em
(;9( przez /o1anna Nepomuka delia %ro*e,o I(;6AM(9()J3 'rzedsta+ia Wol-,an,a I+
*zer+onym uni-ormie kapelmistrzaJ i Nannerl przy -ortepianie, ,ra.2*y*1 na O r?*e
ImoCli+e, Ce Sonat? %Mdur "Mi)d, na *o +skazu.e *1arakterysty*zne skrzyCo+anie r2k +
6 *z?E*i sonatyJ, @eopolda sto.2*e,o za -ortepianem ze skrzyp*ami + r?ku, a z tyu na
E*ianie M portret $nny Marii I+
o+alnym medalionieJ, zmare. 6 lip*a (;;9 + 'aryCu3 !ry,ina zna.du.e si? + Muzeum
Mozarta + Salzbur,u3
(9 'remiera odbya si? 7) sty*znia (;9( roku + Residenzt1eater Iina*ze. z+anym
%uQilliesM&1eaterJ + Mona*1ium3
() Na.pe+nie. *1odzi o Msz? %Mdur z+an2 N"orona*y.n2N I"M6I;J, skompono+an2 dla
katedry + Salzbur,u, a nie M .ak doty*1*zas s2dzono M dla bazyliki + Maria
'lain koo Salzbur,a, o Msz? uro*zyst2 %Mdur I"M66;J oraz o msz? krtk2 M Missa breQis
Mdur I"M7;4J3
75 Pran*es*o de 'aula =rua I(;4OM(966J M u*ze0 I,naza Kolzbauera i 'adre Martinie,o3
Dziaa na.pier+ na d+orze + Mann1eimie, potem Iod (;;9J + Mona*1ium .ako
+i*ekapelmistrz i kapelmistrz Ipo Emier*i s+e,o poprzednika $ndrei emas*onie,oJ3
7( Hin*enzo dal 'rato M patrzR (76<(53
77 Pran*es*o %e**arelliMpatrzR (76<((3
(743 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, (4 listopada (;95
Mon tres *1er 'ereW
Dostaem od papy list, a +aE*i+ie pa*zk? i3 Dzi?ki za mandat na pieni2dze, ale
doty*1*zas ani razu nie .adem + domu i poza -ryz.erem, ,olibrod2, pra*zk2 i
Eniadaniem nie miaem Cadny*1 +ydatk+3
$ria .est doskonaa, niemnie. z po+odu Raa--a7 b?dzie potrzebna nie+ielka zmiana] on
ma ra*.?, bo na+et ,dyby mi ni* nie po+iedzia, to + z+i2zku z .e,o si+ymi +osami
trzeba by *oE zrobiF3 y u mnie +*zora.3 'rze,raem mu pier+sz2 ari?6, z ktre. by
bardzo zado+olony3 $le naleCy pami?taF, Ce ni2 on .uC s+o.e lata i + arii z II aktuO przy
so+a*1 NPuor del mar 1o un niare in seno et*3N nie moCe +ypaEF dobrze3 &ak +i?*
skoro nie ma arii + III ak*ie Ia ta z I aktu nie .est doEF *antabileJ, *1*iaby M po so+a*1
N! %reta PortunataW o me Peli*eWN4 M zaEpie+aF ra*ze. pi?kn2 ari? niC ,uartetto3
usu+amy +i?* ten niepotrzebny ka+aek i dzi?ki temu e-ekt + ak*ie III b`dzie
zde*ydo+anie lepszy3
Inna spra+a M + ostatnie. s*enie II aktuA, mi?dzy d+oma *1rami, dorneneo ma ari?, a
ra*ze. rodza. *aQatiny3 !tC + tym mie.s*u zamiast arii spszy b?dzie z+y*za.ny
re*ytaty+, pod ktry moCna daF solidny podkad Ytrumentalny3 'onie+aC + te. s*enie,
ktra b?dzie na.pi?knie.sz2 + *ae. 'erze Idzi?ki ak*.i s*eni*zne. i s*enom zbioro+ym,
ktre ostatnio uz,odMYisrny z @e,randem ;J, b?dzie tyle z,ieku i zamieszania, Ce
Epie+anie + tym knien*ie arii byoby zupenie nie na mie.s*u3 'onadto b?d2 ,rzmoty, a
nie
Z`/`
@isty
zrezy,nu.emy z ni*1 dla arii Raa--aW Re*ytaty+ mi?dzy *1rami zrobi e-ekt
bez por+nania korzystnie.szy3
@isi Wendlin,9 s+o.e d+ie arie zaEpie+aa .uC +iele razy i .est z ni*1
bardzo zado+olona3 Do+iedziaem si? teC od osb trze*i*1, Ce obie panie s+e
arie bardzo *1+al2 )3
W kaCdym razie Raa-- .est moim na.lepszym i +spaniaym przy.a*ielemW Niestety
mo.e,o molto amato *astrato dal 'rato(5 sam b?d? musia
nau*zyF *ae. opery3 W arii nie .est on + stanie zaEpie+aF na+et male0kie.
kaden*.i, ktra byaby do *ze,oE podobna, no i ten .e,o nier+ny ,osW Ma
umo+? na rok, a po .e,o upyni?*iu I+e +rzeEniuJ 1rabia Seeau +e:mie
ko,oE inne,o3
%zy %e**arelli m,by sprbo+aF sz*z?E*ia` Z pe+noE*i23 ybym zapomnia o
na.*ieka+szym3 W ubie,2 niedziel?, po mszy,
1rabia Seeau przedsta+i mnie en passant /e,o WysokoE*i ksi?*iu elektoro+iu,
ktry by bardzo miyR
M /estem o,romnie rad, Ce zn+ mo,? pana zoba*zyF3 "iedy odpo+iedziaem, Ce dooC?
stara0, by zyskaF aprobat? /e,o WysokoE*i, poklepa mnie po ramieniu i po+iedziaR
M %o do te,o nie mam na.mnie.szy*1 +2tpli+oE*i, +szystko b?dzie dobrze M a piano,
piano, si Qa lontano(73 I333J
Wol-,an, $made Mozart
I333J
Mo.e lo*um zna.du.e si? przy ur,,asse u pana Piata(6 M dokadny adres nie .est
potrzebny, bo na po*z*ie mnie zna.2 i +iedz2, ,dzie mieszkam3
$dieu
<D 469
( 'a*zka za+ieraa m3in3 libretto i arie3
7 Raa-- Epie+a parti? Idomenea3
6 Hedrommi intorno Inr AJ3
O Nr (73
s !statnie so+a re*ytaty+u 'opaliW a Qoi (Sultima le,,e Inr 65J, po ktry*1 Mozart
+pro+adzi ari? & orna la pa*e Inr 656J zamiast +*zeEnie. plano+ane,o Xuartetto3
"+artet ten zosta +y*o-any i nie .est to I.ak s2dzi niemie*ki +yda+*a koresponden*.i
MozartaJ nr 7( opel` M $ndro ramin,o e solo IWst?p do partytury Idomenea +R Neue
Mozart $us,abeJ3
A Mi?dzy *1rami bual nuoQo terrore Inr (;J a %orriamo -u,,iamo Inr (9J miaa byF
ar( lub *aQatina, ale Mozart zast2pi .2 przez re*itatiQo a**ompa,natoR E**oti m me,
barbaro nume3 d reoW lo solo erraiW3
; aletmistrz %iaudius @e,rand M patrzR (7O<O3
9 Elisabet1 Wendlin, Epie+aa parti? Elektry3 /e. d+ie arie to &utte nel *r Qi sento Inr Q
i Idol mio, se ritroso Inr (6J3
) Elisabet1 Wendlin, i .e. sz+a,ierka Dorot1ea Wendlin,, ktra + partii liii Epie+aa
d+( arie 'adre, ,ermani, addioW Inr iJ i Ze--iretti lusin,1ieri Inr ()J3
6(O
(;95
(5 Hin*enzo dal 'rato Epie+a parti? Idamante3 "aden*.a, o ktre. mo+a, zna.du.e si? +
.e,o pier+sze. arii N on 1o *olpa, e mi *ondanni Inr 7J3 Wbre+ opinii Mozarta dal 'rato
by zaan,aCo+any + Mona*1ium .esz*ze przez +iele lat i Epie+a do roku (9543
n "arol &eodor3 !statnio Mozart +idzia ,o + ,rudniu (;;;3
(7 'opularne +oskie przyso+ie, ktre +aE*i+ie brzmiR %1i Qa piano Qa sam e Qa
lontano V Nkto idzie po+oli, ItenJ idzie pe+nie Izdro+oJ i ItenJ daleko za.dzieN, *zyli M
m+i2* ina*ze.R
-estina lente IlaF3J V NEpiesz si? po+oliN3 Mozart +*i2C ma nadzie.?, Ce kur-irst ,o
zaan,aCu.e3
(6 Numer domu A3 Ni* nie +iadomo na temat pana Piata, ale na.pe+nie. Mozart mia na
myEli pana Pial?, kre+ne,o /osep1a Piali, oboisty z Salzbur,a3
(7A3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, 77 listopada (;95
Mon tres *1er 'ereW
!to naresz*ie obie*y+ana od da+na aria dla pana S*1ikanedera(3 'rzez pier+sze 9 dni
nie mo,em .e. sko0*zyF, bo miaem na+a pra*y, dla ktre.
,+nie tu .estem, a ostatnio by u mnie baletmistrz @e,rand i tak zanudza s+oim
,adulst+em, Ce prze,apiem dyliCans po*zto+y3 I333J
Mam nadzie.?, Ce siostrzy*zka ma si? .uC dobrze7, zreszt2 .a teC mam
katar, ktry .est tuta. bardzo modny, ale spodzie+am si?, Ce mi nieba+em minie3 I333J
'rzed+*zora. dal 'rato Epie+a na akademii6 M bya to pra+dzi+a
kompromita*.a3 ZaoC? si?, Ce nie +ytrzyma prby, a .esz*ze mnie. same. opery3 Ni* +
tym *zo+ieku nie .est zdro+e3 I333J
Musi mi papa +yba*zyF, Ce nieduCo pisz?, ale kaCda minuta .est teraz dla mnie
bez*enna3 Zreszt2 na o, pisaF mo,? .edynie +ie*zorami,
bo rano dzie0 robi si? p:no, a potem musz? si? ubraF i *z?sto mam ko,oE na karku3 I333J
'rzy*1odzi do mnie kastratO, z ktrym musz? Epie+aF i u*zyF ,o roli .ak dzie*ka, bo nie
ma za ,rosz metody3 I333J
=dyby mo.a siostra si? *zasem nudzia, to nie*1 mi napisze *1oFby same
Zytuy na.lepszy*1 komedii, .akie ,rano + Salzbur,u po moim +y.e:dzie43 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D 4O(
Za,iniona aria I"M6f4aJ, ktr2 Mozart obie*a S*1ikanedero+i dla .e,o teatru3 @eopold
pisa, Ce Nannerl bya *1ora i Ce pusz*zano .e. kre+3
Nie znane s2 sz*ze,y te,o kon*ertu IakademiiJ, ktry si? odby 75 listopada na d+orze
ZYirsta + Mona*1ium3
Hin*enzo dal 'rato Epie+a + Idomeneo parti? Idamante3 Nannerl speni Cy*zenie brata3
@isty
Y
(7;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, 7O listopada (;95
Mon tres *1er 'ere-
75M,o dostaem list i pa*zk?(3 'an S*1a*1tner otrzyma za s+. trud (5
dukat+73 I333J
&o, *o papa napisa na temat 1rabie,o Seins1eima6, .uC da+no si? stao3 yem u nie,o
raz na kola*.i, d+a razy u 'aum,artenO i raz u @er*1en-elda4 M o.*a 1rabiny
'aum,arten3 Nie ma dnia, by ktraE z ty*1 osb nie przysza
do %annabi*1a3
! mo.2 oper? nie musi si? papa mart+iF3 "o*1any papo, mam nadzie.?, Ce +szystko
p.dzie dobrze3 Na pe+no b?d2 .akieE intry,i, ktre obr*2 si? + poEmie+isko, bo
poErd tute.sze. arystokra*.i mam za sob2 na.bardzie. znane i na.bardzie. +py+o+e
domy, a takCe na.lepszy*1 muzyk+3 'oza tym nie m,bym prze*eniF przy.a:ni
%annabi*1a M .akCe akty+ne,o, skute*zne,o i stale *zu.ne,o, ,dy trzeba komuE zrobiF
*oE dobre,o3 I333J
ardzo prosz?, nie*1 mi papa nie pisze smutny*1 list+3 Musz? byF teraz +esoy i mieF
spoko.n2 ,o+?, bo kiedy si? .est smutnym, to nie *1*e si?
pra*o+aF3
Na o,a, +iem i *zu.?, .ak bardzo potrzebny .est papie spok.W %zyCbym .a temu sta na
przeszkodzie` Nie *1*iabym, Ceby tak byo, *1o*iaC niestety tak +aEnie .estW $le .eEli
osi2,n? *el i zdob?d? tu ,odn2 sytua*.?, ++*zas od razu po+inien papa +y.e*1aF z
Salzbur,a3 'o+ie mi papa, Ce to si? ni,dy nie stanie333 W kaCdym razie z mo.e. strony
nie zbraknie +ysik+ ani stara0A3
Nie*1 papa szybko tuta. przy.edzie, Ceby tylko ar*ybiskup; 333 ?dziemy mieszkaF
razem3 W .ednym z poko.+ .est duCa alko+a z d+oma +ielkimi Ckami dla papy i dla
mnie M napra+d? *1armant3 $ dla siostry trzeba b?dzie po prostu +sta+iF pie*yk do
dru,ie,o poko.u M nie b?dzie to +i?*e. koszto+ao niC O do 4 -loren+3 o ,dybym
na+et s+. pok. roz,rza do *zer+onoE*i i ot+orzy drz+i, to nie+iele to da, ponie+aC
.est bardzo zimno3
'rosz? zapytaF abate Hares*o *zy + *1rze z II aktu M 'la*ido e U mar et*39 I,dy *1r
pono+nie +*1odziJ nie daoby si? poprzestaF na .edneJ, na.+yCe. d+*1 stro-a*1
Elektry` Ina*ze. b?dzie to zbyt du,ieW W nast?pna po*z*ie spodzie+am si? dostaF
re*ytaty+ i ari? dla Raa--a)3
Z po+odu kataru .uC od d+*1 dni nie +y*1odz? z domu3 I nie mam apetytu M na
sz*z?E*ie, bo na duCsz2 met? +ydatki na .edzenie niezbyt mnie *iesz23 /uC napisaem +
te. spra+ie bile*ik do 1rabie,o3 "aza mi przekazaF` Ce porozma+ia ze mn2 o tym3
Dalib,, nie +ydam ani ,ra. *araW(5
$dieu3 'osuszny syn
Wol-,an, $made Mozart 6iA
(;95
<D 4O7
( @ist od @eopolda M <D 4O53 'a*zka za+ieraa ,osy do mszy, o ktre Mozart prosi3
7 /o1ann $ndreas S*1a*1tner M tr?ba*z i poeta z Salzbur,a, zaprzy.a:niony z Mozartami
M patrz 4)<43 'od.2 si? tuma*zenia libretta na niemie*ki3
6 Krabia /osep1 Pranz Maria Seins1eim I(;5;M(;9;J, ta.ny rad*a 'alatynatu i minister
stanu3 @eopold su,ero+a syno+i I+ liE*ie M <D 4O5J na+i2zanie z nim kontaktu ze
+z,l?du na .e,o pozy*.? i +py+y3
O Krabina /osep1a Qon 'aum,arten M patrzR (7O<43
s aron Kermann /o1ann Nepomuk Qon @er*1en-eldMSiessba*1 I(;76M(955J, szambelan
d+oru ba+arskie,o, o.*ie* 1rabiny 'aum,arten3
A Mozart +*i2C ma nadzie.?, Ce kur-irst zao-iaru.e mu +ymarzon2 posad? kapelmistrza3
; W ory,inale .est + tym mie.s*u du,ie zdanie bez po*z2tku, bez ko0*a i bez sensu, ale
z szy-rem uta.nia.2*ym so+o ERZISK!P Iar*ybiskupJ M o*zy+iE*ie *1odzi o
ar*ybiskupa Kieronima %olloredo] por3 zdanie + liE*ie (7O z zaszy-ro+anym so+em
P$W!R#&$3
9 'la*ido e ii mar Inr (4J M z *ztere*1 stro- +ydruko+any*1 + libret*ie Mozart +ybra
trzyR do d+*1 stro- napisa muzyk? dla *1ru, do .edne. stro-y M solo Idla ElektryJ3
) %1odzi o re*ytaty+ 'opoli, a Qoi (Sultima le,,e Inr 65J i ari? &orna la pa*e Inr 6(J dla
Raa--a3
(5 NaleCy st2d +nosiF, Ce + okresie przy,oto+a0 do +ysta+ienia opery + Mona*1ium
Mozart mia za,+aranto+ane + umo+ie r+nieC +yCy+ienie3
(793 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, 7) listopada (;95
'rzesana dla Raa--a aria( ani mnie, ani .emu si? nie podoba i byna.mnie. nie *1odzi
tylko o so+o NeraN, ktre nie .est odpo+iednie73 Metastaz.o uCy+a ,o od *zasu do
*zasu, ale bardzo rzadko, a poza tym .e,o arie z tym so+em nie s2 na.lepsze3 W ko0*u
*zy to konie*zne` W kaCdym razie nie te,o nam trzeba3 $ria po+inna +yraCaF spok. i
sz*z?E*ie, bo o tym m+i, ale dopiero + *z?E*i dru,ie.3 E-ekt .est taki, Ce o
niesz*z?E*iu, ktre ,o spotkao, syszeliEmy i +iedzieliEmy od po*z2tku opery, z tym Ce
teraz
m,by +resz*ie po+iedzieF, *o *zu.e, dlate,o dru,a *z?EF nie b?dzie potrzebna i tym
lepie.3
W operze $*1ile in S*iro6 Metastaz.a .est nast?pu.2*a aria i Raa-- *1*iaby *oE + tym
rodza.uR
N!r *1e mio -i,lio sei,
! s-ido ii destin nemi*o333N %zy nie u+aCa papa, Ce k+estia, ktr2 +ypo+iada ,os 7
podziemia, .est 7a du,a`O No bo nie*1 papa pomyEli i +yobrazi sobie t? s*en?3 Ueby
Widzo+ie i su*1a*ze mo,li +e0 u+ierzyF, ,os po+ienien byF przeraCa.2*y
Y'rzenika.2*y na +skroE3 $ .ak mo,2 u+ierzyF, skoro *i2,nie si? on bez
kn*a` Z po+odu te. roz+lekoE*i su*1a*ze do*1odz2 do +niosku, Ce to %zystko .est
nader ba1e3
=dyby + Kamle*ie4 opo+ieEF du*1a nie bya tak du,a, +raCenie byoby
6&;
@isty
o +iele +i?ksze3 Zreszt2 at+o b?dzie t? k+esti? skr*iF M i +i?*e. si? na tym zyska, niC
stra*i3
Inna rze*z3 W II ak*ie .est marsz, ktry sy*1aF z dalekaA3 !tC dla te. s*eny b?d2 mi
potrzebne tumiki; do tr2bek i do ro,+, a tuta. nie moCna i*1 dostaF3 %zy nie m,by
mi papa przesaF nast?pnym dyliCansem po .ednym modelu + kaCdym rodza.u, Ceby tu
takie same +ykonaF`
<D 4O4
( @eopold +ysa syno+i pier+sz2 +ers.? tekstu arii dla Raa--a3
7 W s+ym liE*ie I<D 4O6J @eopold roz+odzi si? nad niestoso+noE*i2 uCy*ia te,o
so+a + +ielu aria*1 +oski*13 $ria dla Raa--a za*zynaa si? od s+R NII *r lan,uiQa,
ed era ,elida massa in pettoN INser*e mart+iao, sta+ao si? niby zimny ,az +
piersia*1NJ3 !state*znie po*z2tek zmieniono na N&orna la pa*e al *r?N3
6 !pera $ntonia %aldary do libretta Metastaz.a, skompono+ana z okaz.i zaElubin
*esarzo+e. Marii &eresy i Pran*iszka @otary0skie,o, +ysta+iona (6 lute,o (;6A roku3
O &en -ra,ment Inr 79J b?dzie +ielokrotnie skra*any M istnie.2 *ztery .e,o +ers.e3
4 Mozart +idzia Kamleta + Salzbur,u (6 pa:dziernika (;95 roku + +ykonaniu trupy
Emanuela S*1ikanedera3
A !do da lun,e Inr (O operyJ3
; @eopold speni Cy*zenie syna3
(7)3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, i ,rudnia (;95
Mon tres *1er 'ereW
'rba udaa si? bardzo dobrze(3 yo tylko A skrzypie* i niezb?dne instrumenty d?te3 W
o,le nie +pusz*zano su*1a*zy z +y.2tkiem siostry 1rabie,o Seeaua7 i mode,o
1rabie,o Seins1eima63
Nast?pn2 prb? *1*emy zrobiF za osiem dni3 Do I aktu b?dziemy mieF (7 skrzypk+3
=osy na posz*ze,lne instrumenty do te,o *zasu zostan2 przepisane3 'rba aktu II
odb?dzie si? tak, .ak prba aktu I3
Nie da si? opo+iedzieF, .ak bardzo +szys*y byli za*1+y*eni i .edno*zeEnie zasko*zeni3
'ra+d? m+i2*, to si? te,o spodzie+aem i zar?*zam, Ce kiedy szedem na prb?,
byem tak spoko.ny, .akbym si? +ybiera na *ollazionedM
Krabia Sein1eim rzek miR NMusz? po+iedzieF, Ce +iele si? po panu spodzie+aem, ale
*ze,oE takie,o si? nie spodzie+aemN3
%annabi*1o+ie i *i, ktrzy do ni*1 przy*1odz2, to pra+dzi+i przy.a*ieleM'o prbie
zostaem tro*1? z %annabi*1em, bo mieliEmy .esz*ze sporo do om+ienia z 1rabi23
"iedy do ni*1 +r*iem, Madame %annabi*1 +ybie,d9 mi na spotkanie i u*ao+aa
mnie bardzo urado+ana, Ce prba si? tal`
6i9
(;95
E+ietnie udaa3 Do+iedziaa si? o tym od Ramma4 i @an,a A, ktrzy +r*ili tam przede
mn2 o,romnie podnie*eni3
&o +spaniaa kobieta Ipra+dzi+y przy.a*ielJ musiaa przeCy+aF okropne katusze,
ponie+aC z po+odu *1oroby Rosiny; nie mo,a +y.EF z domu3 u Ramm po+iedziaR
NNi,dy .esz*ze Cadna muzyka nie zrobia na mnie tak +ielkie,o +raCenia i zape+niam
pana, Ce *o na.mnie. 45 razy myElaem o pana o.*u3 /akaC b?dzie dla nie,o radoEF, kiedy
usyszy t? oper?N3 /ak ,o
papa pozna, +tedy przyzna, Ce to pra+dzi+y Niemie*, bo to *o myEli, za+sze m+i
prosto + o*zy3 $le doEF .uC o tym3
W *zasie prby katar nie tylko nie min2, ale si? .esz*ze +zm,3 %C, kiedy + ,r?
+*1odz2 1onor i sa+a, to si? robi *zo+ieko+i ,or2*o3 ZaCyem +szystkie Erodki, .akie
mi papa przepisa, ale e-ekt +*ale nie pr?dki3 Na.bardzie. draCni mnie to, Ce katar nie
mi.a na+et, ,dy pisz?, a prze*ieC pisaF musz?3 Dzisia. za*z2em zaCy+aF syrop z
-iok+9 z odrobin2 oli+y ze
sodki*1 mi,da+)3 /uC *zu.? popra+?3 $le przez d+a dni zno+u nie +y*1odziem z
domu3
W*zora. rano przyszed do mnie Raa--, Ceby posu*1aF s+o.e. arii z II aktu(53 /est +
nie. zako*1any .ak modzienie* + s+o.e. bo,dan*e3 >pie+a .2 stale M no*2 przed
zaEni?*iem i rankiem po przebudzeniu3 'anom Qon Hiere,,o+i(( Ipier+szy koniuszyJ i
Qon %astello+i(7 po+iedzia I333JR NNa o, miaem z+y*za. popra+iaF s+o.e partie i
zar+no + re*ytaty+a*1, .ak + aria*1 dostoso+y+aF do s+oi*1 potrzeb, a tuta. .est tak,
.ak zostao napisane, nie ma ani .edne. nutki, ktra by mi nie paso+aaN et*3
En-in M .est teraz sz*z?Eli+y .ak krl3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D 4O)
( 'ier+sza prba Idomenea z orkiestr2 odbya si? i ,rudnia (;953
7 Ni* nie +iadomo na temat siostry 1rabie,o Seeaua3
6 Krabia MaTimilian /osep1 %lemens Maria Qon Seins1eim I(;4(M(956J, syn +ielkie,o
roa.ordoma M 1rabie,o /osep1a Pranza Marii Qon Seins1eima M patrzR (7;<63
O N>niadanieN3
4 !boista Priedri*1 Ramm M patrzR A6<A3
A Waltornista Martin @an, M patrzR A6<43
; Rosina &1eresia 'etronella %annabi*1, dla ktre. + (;;; Mozart skompono+a Sonat?
---tepiano+2 %Mdur I"M65)J3
Sirupus molarum M prze*i+ kataro+i i zatkanym dro,om odde*1o+ym3 !leum
amy,dalae M prze*i+ blo+i ,arda3 %1odzi o ari? Puor del mar Inr (7J3
aron Matt1aus Qon Hiere,, M minister stanu i pier+szy koniuszy3
(7 aron /osep1 Sebastian Qon %astell M rad*a stanu i re-erendarz + ministerst+ie
Yktoratu3
aMm
@isty
(653 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, 4 ,rudnia (;95
Mon tres *1er 'ereW
>mierF *esarzo+e. nie b?dzie miaa +py+u na mo.2 oper?(3 Nie zamkni?to Cadne,o
teatru i +szystkie sztuki id2 normalnie3 Uaoba nie potr+a duCe. niC szeEF ty,odni, a
opera i tak nie b?dzie in s*ena przed 75Mym sty*znia3
$ teraz prosz?, by papa ze*1*ia +ytrzepaF, +ysz*zotko+aF i odE+ieCyF m. *zarny
,arnitur i przesaF mi ,o na.bliCsz2 po*zt23 !d przysze,o ty,odnia +szys*y b?d2 +
Caobie, a .a *1odz2* tu i tam, b?d? musia pakaF razem ze +szystkimi3 I333J
!dnoEnie 'anza*1ie,o 7, to trzeba *oE zrobiF dla te,o po*z*i+e,o starsze,o pana3 S+.
re*ytaty+ z III aktu *1laby przeduCyF o kilka +ierszy, *o +y.dzie mu tylko na dobre M
z po+odu *1iaro e s*uro6, a takCe dlate,o, Ce .est dobrym aktorem3 Na przykad po
stro-ieR NSei la *itta del pianto, e Xuesto re,,ia Xuella del duolW333N male0kie E+iateko
nadziei333, a nast?pnieW` /akiC .estem niem2dryW %o ten bl ze mnie robi`333 Na1 %reta
tutta io QedoN et*3
Dla ty*1 paru popra+ek abate #ares*o nie musi przepisy+aF *ae,o aktu, bo at+o .e
b?dzie nanieEF3 I333J
Nadszed +aEnie list z OM,o ,rudnia O3 ?dzie papa musia przy+ykn2F do te,o
*ao+ania M nie*1 sobie poF+i*zy z pani2 MaresXuelle, bo tuta., .ak p.dziemy do
Dorot1ei Wendlin, Iu ktre. +szystko .est na mod? -ran*usk2J, trzeba b?dzie *ao+aF i
matk?, i *rk? 4, ale nb3 tylko + podbrdek, Ceby nie popsuF maki.aCu3
Nast?pnym razem b?dzie lepie.3
$dieu3 (555 razy *au.? papie r?*e, z *ae,o ser*a E*iskam siostr? i pozosta.? na za+sze
posusznym synem
Wol-,an, $made Mozart
'S3 I prosz? nie zapomnieF o *zarnym ,arniturze M .est mi bardzo potrzebny3 W
prze*i+nym razie b?d2 sobie ze mnie podkpi+aF, a te,o nikt nie lubi3
<D 444
( %esarzo+a Maria &eresa zmara 7) listopada (;95 roku Io ,odzinie )Me. +ie*zoremJM
W s+ym liE*ie I<D 44(J @eopold +yraCa oba+y, Ce z po+odu Caoby b?d2 problemy z
+ysta+ieniem opery3
7 &enor Domeni*o 'anza*1i I(;66M(954J na premierze Idomenea Epie+a ari? $rba* Z
Mo+a tuta. o re*ytaty+ie SQenturata Sidon poprzedza.2*ym nr 773 Hares*o speni
Cy*ze0 'anza*1ie,o Ii MozartaJ dopisu.2* -ra,ment M od taktu (O INDunXue per noi, dal
*i?oSJ taktu 7) IN$1 sordo e i *i?oWNJ3
6 Z+rotem N*1iaro e s*uroN IE+iato*ie0J Mozart *1arakteryzu.e +a1ania $rba*e, ktry
lA .akby mi?dzy tr+o,2 a nadzie.23
675
I/95
O W liE*ie tym I<D 446J @eopold opisa syno+i, .ak Madame MaresXuelle
Izaprzy.a:niona z Mozartami -ran*uska tan*erka z trupy S*1ikanederaJ, skada.2* mu
Cy*zenia imienino+e,
nadsta+ia poli*zki do u*ao+ania Ina mod? -ran*usk2J, a nie przyz+y*za.ony do
taki*1 ,est+ @eopold za*zer+ieni si? .ak modzienie*3
s Dorot1ea Wendlin, I(;6AM(9((J z domu Spurni, + Idomeneo Epie+aa parti? liii, .e.
*rka M Elisabet1 $u,usta, z+ana =listl I(;47M(;)OJ, dla ktre. Mozart skompono+a
d+ie -ran*uskie arietkiR "M65; i "M6593
(6(3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, (6 ,rudnia (;95
Mon tres *1er 'ereW
Dostaem list od papy M z popra+kami i s*en2 dla 'anza*1ie,o, z ,arniturem i tumikami
do tr2bek(3 I333J
W Wiedniu i +szystki*1 kra.a*1 Imperium przedsta+ienia opero+e zostan2 +zno+ione
za szeEF ty,odni73 &o bardzo rozs2dne, bo nazbyt du,a Caoba nie+iele przynosi
korzyE*i zmarym, a +ielu ludziom szkodzi3
$ +i?* pan S*1ikaneder zostanie + Salzbur,u63 MoCe +i?* uda mu si? obe.rzeF mo.2
oper?` I333J W kaCdym razie teatr pra*u.e normalnie3
Ni* papa nie pisze, .ak pan EsserO akompanio+a + moi*1 sonata*13 Dobrze` hle`
"omedia N%okol+iekby nie pomyEleF *zyli D+ie bezsenne No*eN .est *1armante43
Mam .2 tuta.3 Nie, nie +idziaem .e., ale *zytaem3 /esz*ze .e. tuta. nie ,rali, a poza tym
+ teatrze byem dot2d tylko raz, bo mi brak *zasu
Mna.lepie. mi si? pra*u.e +ie*zorami3 I333J
<D 44)
( @ist @eopolda M <D 44;3 W spra+ie zmian + s*enie dla 'anza*1ie,o oraz *zarne,o
,arnituru M patrzR list (65, + spra+ie tumik+ M list (793
Z po+odu z,onu *esarzo+e. Marii &eresy I7) listopada (;95J przedsta+ienia opero+e
+ Nur,t1eater zostay za+ieszone do 75 sty*znia (;9( roku3
&rupa S*1ikanedera miaa zako0*zyF +yst?py + Salzbur,u A ,rudnia (;95 i udaF si? Ina
+res karna+auJ do @aiba*1 IdziE @ubianaJ, ale EmierF *esarzo+e. pokrzyCo+aa te
plany N*1ikaneder poprosi ar*ybiskupa %olloredo o poz+olenie pozostania +
Salzbur,u3 Mozart
Wzi, Ce S*1ikaneder b?dzie m, + z+i2zku z tym N+ysko*zyFN do Mona*1ium i
obe.rzeF .e,o oper?3
"ari Mi*1ael Esser I(;64Mok3 (;)4J, skrzypek i kompozytor3 W *zasie pobytu + SalzM
ur,u Esser da kon*ert I9 ,rudnia (;95J, na ktrym +raz z Nannerl +ykona sonaty
Mozarta
Z65(M65AJ, na.pe+nie. + domu Mozart+ przy Kannibalplatz + tz+3 &anzmeister1aus3
Esser, 'kdobnie .ak Mozart, by "a+alerem !rderu Zote. !stro,i3
s Sztuka + 4 akta*1 P3 $3 %3 Wert1esSa, +edu, %arla =oldonie,o3 W koresponden*.i
7arta *yto+ana pod rCnymi tytuami3 !ry,inalny tytu brzmiR 'eter der =rausamme
oder Die et Y1la-losen Nd*1te3 Zesp S*1ikanedera ,ra .2 + Salzbur,u i ,rudnia (;953
$ri?, ktr2
M,
ozan
7(
@isty
Mozart napisa dla teatru S*1ikanedera I"M6f4a M za,inionaJ, +ykonaa + trak*ie te,o
przedsta+ienia Epie+a*zka Mademoiselle $del1eid3
(673 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, (A ,rudnia (;95
Mon tres *1er 'ere-
W*zora. po raz pier+szy od+iedzi mnie pan Esser(3 %zy + Salzbur,u *1odzi na
pie*1ot?` %zy .e:dzi +sz?dzie, .ak tuta., karo*2` MyEl?, Ce pieni2dze zarobione +
Salzbur,u nie za,rze.2 u nie,o mie.s*a + kieszeni3
W niedziel? b?dziemy u %annabi*1+ na kola*.i i Esser za,ra tam s+o.e sol2 M te
po+aCne i te z+ario+ane3 'o+iedzia, Ce nie da Cadne,o kon*ertu i nie b?dzie si?
produko+a na d+orze3 Nie stara si? o to, a .eEli kur-irst ,o ze*1*e usyszeF, toR NE1
bien, .estem ,ot+ i po*zytam to sobie za ask?, ale sam si? na d+orze nie zameldu.?WN3
'oza tym, to sympaty*zny a*zkol+iek nie*o zbziko+any *zort, *1*iaem po+iedzieF
ry*erz73 'yta, *zemu nie nosz? !rderu Zote. !stro,i3 !dpo+iedziaem, Ce +ystar*zy
mi ta ostro,a, ktr2 mam + ,o+ieW y dla mnie tak dobry, Ce odkurzy na mnie
ubranie, m+i2*R N'rze*ieC ry*erz moCe usuCyF ry*erzo+iN3 I333J
DziE po poudniu odb?dzie si? prba I i II aktu6 M .ak za+sze + mieszkaniu 1rabie,o3
Zostan2 nam .esz*ze tylko prby III aktu M takCe + .e,o mieszkaniu3 Nast?pnie
przeniesiemy si? do teatru3 'rba bya *i2,le odkadana z +iny kopisty M z te,o po+odu
1rabia Seins1eim by +E*ieky .ak sam diabe3 I333J
W spra+ie te,o, *o nazy+amy popularnymO, nie*1 si? papa nie trapi3 W mo.e. operze
b?dzie muzyka dla kaCde,o rodza.u ludzi, z +y.2tkiem rodza.u du,ou*1y*13
$le d propos, *o z ar*ybiskupem`s W na.bliCszy poniedziaek minie szeEF ty,odni, .ak
+y.e*1aem z Salzbur,a3 "o*1any o.*ze, +szak tylko z mioE*i do papy .estem +333
Salzbur,u, bo dalib,, ,dyby to ode mnie zaleCao, to przed +y.azdem podtarbym sobie
tym moim dekretem d333 $le na 1onor, +*ale nie idzie o Salzbur,, ale o ar*ybiskupa i o
t? dumn2 noblesse Mnn z kaCdym dniem znosz? i*1 *oraz ,orze.3
Z radoE*i2 przy.2bym pismo, Ce .uC mnie nie potrzebu.e3 Dzi?ki +ysokieJ prote*tion, z
ktre. mam sz*z?E*ie tuta. korzystaF, .estem +ystar*za.2*o ubezpie*zony na teraz i na
przyszoEF, z +y.2tkiem Emier*i, ale nikt nie .est zabezpie*zony od Emier*i, nie moCe
ona .ednak przeraCaF ko,oE, kto n(6 talent i nie .est Conaty3 /ednakCe z mioE*i do papy
zrobi? +szystko3 %1o*ia7 byoby znoEnie., ,dyby od *zasu do *zasu, *1oFby na krtko,
dao si` +y.e*1aF i zapaF tro*1? po+ietrza3 Wie papa, .ak trudno byo tym razeY
677
(;95
+y.e*1aF i ,dyby nie ra*.a +yCsze,o rz?du, to o +y.e:dzie nie moCna by byo
na+et marzyF3 "iedy si? o tym pomyEli, to aC si? *1*e pakaF3 !to dla*ze,o333, ale nie
m+my .uC o tym3
$dieu[ (555 razy *au.? papy r?*e, E*iskam m2 siostr? i pozosta.? za+sze posusznym
synem
Wol-,an, $made Mozart Nie*1 papa szybko przy.eCdCa do Mona*1ium posu*1aF
mo.e. opery
i nie*1 po+ie, *zy nie mam ra*.i, Ce .ak tylko pomyEl? o Salz333 od razu o,arnia mnie
smutek`W
$dieu3 'ozdro+ienia dla +szystki*1 przy.a*i i przy.a*iek, takCe od +szystki*1
tute.szy*1 M z+asz*za od %annabi*1+3
<D 4A6
( "ari Mi*1ael Esser M +irtuoz skrzypie*, po +yst?pa*1 + Salzbur,u po.e*1a do
Mona*1ium3 %1o*iaC zarabia duCo, M.esz*ze +i?*e. +yda+a, na *o z+r*i u+a,?
@eopold + liE*ie do syna3 Na kon*er*ie + Salzbur,u I) ,rudnia (;95J Esser zarobi O5
-loren+3
7 Esser by I.ak MozartJ ry*erzem !rderu Zote. !stro,i, z ktrym si? z dum2 obnosi, a
z *ze,o Mozart sobie podkpi+a3
6 D+a pier+sze akty Idomenea3 'rba I aktu miaa mie.s*e i ,rudnia (;95 + domu
1rabie,o3
O W liE*ie z n ,rudnia (;95 I<D 449J @eopold pisaR NRadz? *i, abyE myEla nie tylko o
melomana*1, le*z takCe o publi*znoE*i niemuzykalne., +iedz, Ce na stu i,norant+ .est
zaled+ie (5 koneser+3 Nie zapomina. +i?* o tym, *o si? nazy+a popularnym i *o
pieE*i uszy du,ou*1y*1N3
4 Mozart *z?sto uCy+a z+rotu Na proposN i *z?sto niezbyt *elnie Imai d proposJ, .ednak
tym razem uCy ,o z ,odn2 u+a,i tra-noE*i23 %1odzi tu o*zy+iE*ie o ksi?*ia
ar*ybiskupa Kieronima %olloredo3 Mozart dosta szeEF ty,odni urlopu i termin ten mi.a
(9 ,rudnia (;953 'o+inien +i?* poprosiF ar*ybiskupa o poz+olenie na duCszy pobyt +
Mona*1ium3
W liE*ie z 74 ,rudnia (;95 I<D 4A)J @eopold napisaR N%o si? ty*zy o+y*1 szeE*iu
ty,odni, to postano+iem, Ce ni* nie zrobi? i ni* nie po+iem, a .eEli mnie zapyta.2,
odpo+iem, Ce zrozumieliEmy to tak, Ce moCesz pozostaF + Mona*1ium przez szeEF
ty,odni po skompono+aniu k'ery333, bo nie +yobraCam sobie, iC /e,o "si2C?*a
aaska+oEF moCe s2dziF, Ce te,o rodza.u oper? moCna skompono+aF, skopio+aF i
+ysta+iF + *i2,u zaled+ie szeE*iu ty,odniN3
(663 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mon tres *1er 'ere-
Mona*1ium, () ,rudnia (;95
IZZZJ Dru,a prba(, podobnie .ak pier+sza, udaa si? znakomi*ie3 I muzy*y, 3 YN*1a*ze
orzekli, Ce pomylili si? s2dz2*, iC .eEli idzie o ekspres.? No+atorst+o, to nie .est
moCli+e, aby II akt sta .esz*ze +yCe. niC akt I3 Ya.bliCsz2 sobot? zno+u zrobimy prb?
d+*1 akt+, ale .uC + +ielkie. ( d+oru, o *zym myEleliEmy od da+na, bo + domu
1rabie,o Seeaua 7 .est
@isty
zbyt *iasno3 "ur-irst6 b?dzie si? przysu*1i+a cin*o,nitoJ + s2siednim poko.u3 N$ +i?*
M po+iedzia %annabi*1O Mtrzeba b?dzie daF z siebie +szystkoN3 I333J
Na prbie by r+nieC pan Esser43 W niedziel? mia byF u %annabi*1+ na kola*.i, ale
tra-ia mu si? okaz.a i po.e*1a do $u,sbur,a3 on Qoya,e[ 'o+iedziano mi, Ce +st2pi
do mnie i *1*ia si? poCe,naF, ale mnie nie zasta, bo byem + tym *zasie u 1rabiny
'aum,artenA3
%o do pani Dusek, to obe*nie nie .est to moCli+e, ale .ak sko0*z? oper? M +tedy z
przy.emnoE*i2;3 &ym*zasem prosz? przekazaF .e. ode mnie pozdro+ienia3 %o si? ty*zy
du,u, to um+iliEmy si?, Ce ,o odda, .ak przy.edzie do Salzbur,a3 %1?tnie zno+u bym
przy.2 paru *aQaliers, .ak stary %zernin93 Miabym *o roku zastrzyk -inanso+y, ale
musiaby byF nie mnie.szy niC (55 -loren+W M,bym +tedy pisaF kaCdy rodza.
muzyki3 I333J
Z moi*1 list+ +idaF, Ce .estem zdro+y i zado+olony3 o .ak nie byF zado+olonym,
skoro si? +ykonao *1lubnie i z 1onorem tak2 +ielk2 robot?3 o .uC .2 pra+ie
sko0*zyem3 rak tylko trze*1 arii, ko0*o+e,o *1ru z III aktu333, u+ertury333, i baletu i
adieu partie[)3 I333J
$ propos M tylko to, *o na.+aCnie.sze, bo mi si? spieszy3 Mam nadzie.?, Ce nast?pn2
po*zt2 dostan? przyna.mnie. I akt razem z tuma*zeniem3 S*eny z I aktu mi?dzy o.*em a
synem i + II ak*ie mi?dzy Idomeneo a $rba*e M s2 za du,ie i na pe+no znuC2,
z+asz*za, Ce oba. aktorzy z II aktu s2 :li, a z aktu I .eden(53 $ ponadto, + ty*1 s*ena*1
opo+iada si? to, *o +idzo+ie i tak .uC +idzieli na +asne o*zy3 $le +ydruko+ane
b?dzie +szystko tak, .ak zostao napisane3
%1*iabym, Ceby mi abate po+iedzia, .ak .e maksymalnie skr*iF, bo + prze*i+nym
razie b?d? to musia zrobiF sam3 W kaCdym razie obie s*eny nie mo,2 zostaF takie, .akie
s2] mam o*zy+iE*ie na myEli tylko muzyk?3 IZZZJ
$ propos M przyna.mnie. osiem dni +*zeEnie. *1*iabym znaF dat? +asze,o przy.azdu,
abym mia *zas na zainstalo+anie + dru,im poko.u dodatko+e,o pie*yka3 $dieu3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D 4A4
( Dru,a prba Idomenea I"M6AAJ odbya si? (A ,rudnia (;95, pier+sza M l ,rudnia3
7 Krabia /osep1 $nton Seeau M patrzR O;<63
6 "ur-irst "arol &eodor3
O %1ristian %annabi*1 by dyry,enetm3 s "ari Mi*1ael Esser M patrzR (6(<O3
A Krabina /osep1a Qon 'aum,arten M patrzR (7O<43
; /osep1a Dusek I(;4OM(97OJ, z domu Kamba*1er, praska przy.a*ika Mozarta, z55
pianisty i kompozytora Prantiska GaQera Duska3 W Salzbur,u miaa rodzin?, ktr2 *o
peY *zas od+iedzaa3 'rzy te. okaz.i poznaa Mozart+ i si? z nimi zaprzy.a:nia3
@eopold dosta
nie. list Iza,iniony, +spomina o nim + liE*ie do synaJ za+iera.2*y mi?dzy innymi tekst
arii
dNdM] NZZNZ [3dM5ASNNMSN3; J He !YY3t$33dY3 u K$$33 3, 33YMYZ3 GH, N/MMMM< NY33dmeN,YMY
MMN3,3MMMMm, MMMMMYMMMM MMM
z proEb2, by Wol-,an, napisa dla nie. muzyk?3 Dla /osep1y Dusek Mozart
skompono+a N+
67O
(;95
sn?S, + (;;; M $1, lo premdi M $1, tSinQola a,lSo**1i miei I"M7;7J, za ktr2 mu .esz*ze
nie
zapa*ia Idu,J i + (;9; M ella mia-iamma M Resta o *ara I"M479J3 &ym razem Mozart
nie speni .e. Cy*zenia3
9 Krabia 'rokop $dalbert %zernin I(;7AM(;;;J, z+any starym %zerninem Ider alte
%zerninJ z 'ra,i, + (;;A zapropono+a Mozarto+i ro*zn2 pens.? + +ysokoE*i 75
dukat+ IVV )5 -loren+J + zamian za kompono+anie dla nie,o ut+or+3
'rzyna.mnie. raz Iprzed Emier*i2 1rabie,o %zerninaR 6( sty*znia (;;;J Mozart dosta t?
sum?3 Nie +iadomo .ednak, *zy i .akie ut+ory dostar*zy + zamian3 Zape+ne .est +Erd
ni*1 (7 kontredans+ I"M7ApbJ M za*1o+any*1 -ra,mentary*znie, tylko + opra*o+aniu
na -ortepian M skompono+any*1 + sty*zniu (;;;
z przezna*zeniem na bal Iu syna 1rabie,o M /o1anna Rudolp1a %zerninaJ, ktry si?
.ednak nie odby z po+odu z,onu stare,o %zernina3 S
Za poEredni*t+em /osep1y Dusek Mozart *1*iaby znale:F teraz podobny*1 *aQaliers
Nsponsor+NJ3
ItuR
) Nie +iadomo .akie to arie3 "o0*o+y *1r z III aktu to S*enda $mor, s*enda Imeneo
67J] balet M "M6A;3
Inr
(5 hli aktorzy to Raa--Inie doty*zy to +szakCe .e,o umie.?tnoE*i Epie+a*zy*1, ktre
Mozart +ysoko *eniJ i dal 'rato3 W o*za*1 Mozarta .edynie Domeni*o 'anza*1i
zna.du.e uznanie .ako aktor3 $nalizie ty*1 s*en, ktry*1 zdaniem @eopolda Ia takCe
zdaniem abate Hares*oJ nie da si? skr*iF, @eopold poE+i?*i *ay Ibardzo interesu.2*yJ
list z 77 ,rudnia (;95 roku I<D 4AAJ3
(6O3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, 7; ,rudnia (;95 Mon tres *1er 'ere-
I333J $ propos d+*1 s*en, ktre miay byF skr*one(, to nie by m. pomys, *1oF si? na
nie,o z,odziem3 Wzi?o si? to st2d, Ce Raa--i dal 'rato7 Epie+a.2 re*ytaty+ zupenie
dr?t+o, bez Cy*ia, bez o,nia, + sposb absolutnie monotonny3 &o na.,orsi aktorzy,
.aki*1 kiedykol+iek o,l2dano na s*enie3 'osprze*zaem si? z 1rabi2 Seeauem na temat
prakty*zne. niemoCli+oE*i dokonania ty*1 skrt+, ponie+aC 3stanie si? to niezr?*zne i
nienaturalne3
Nie+aCne, oby tylko +szystko zostao +ydruko+ane, ale +aEnie na to nie *1*ia
przystaF3 W ko0*u, ,dy bardzo ,o przy*iskaem, z,odzi si?3
!statnia prba bya +spaniaa63 !dbya si? + +ielkim salonie + paa*u
d+orskim Iobe*ny by kur-irstJ3 &ym razem z *a2 orkiestr2 M to zna*zy 7 tymi
muzykami, ktrzy ,ra.2 + operze3
'o pier+szym ak*ie kur-irst za+oa ,oEnoR NbraQolN3
'odbie,em, Ceby mu u*ao+aF r?*e, a on po+iedziaR N&a opera b?dzie Yarmanti Na
pe+no przyniesie panu zasz*zyt i przysporzy *1+ayWN3
l onie+aC nie +iedzia, *zy du,o .esz*ze b?dzie m, zostaF, +ykonaliEmy a Ye,o ari?
kon*erto+2 i s*en? burzy z po*z2tku II aktu O3
Nardzo uprze.mie +yrazi s+2 aprobat? i Emie.2* si? po+iedziaR NNie
+dzie+aem si?, Ce z tak mae. ,o+y mo,2 +y.EF tak +ielkie rze*zyN3 I333J Nast?pna
prba b?dzie .uC na pe+no + teatrze3 I333J
@isty
Raa-- .est na.lepszym i na.u*z*i+szym *zo+iekiem pod so0*em, ale tak bardzo
przesi2kni?tym rutyn2, Ce ,dy si? pra*u.e z nim, +y*1odz2 z *zo+ieka sidme poty3
ardzo trudno .est dla nie,o pisaF lub bardzo at+o, .eEli si? z,odziF na rze*zy banalne3
I333J
Wiele si? z nim nabiedziem z po+odu k+artetu43 !tC ten k+artet, im bardzie.
+yobraCam ,o sobie na s*enie, tym +i?ksze robi na mnie +raCenie3 Zreszt2 podoba si?
+szystkim, *1o*iaC syszeli ,o tylko + +ykonaniu na -ortepianie3 &ylko Raa-- mia
zastrzeCenia3 'o+iedzia mi na osobnoE*iR
NNon *Se da spianor la Qo*eNA M to nazbyt skondenso+ane3 W k+arte*ie bardzie. si?
.ednak m+i, niC Epie+a, ale on ni* z te,o nie po.mu.e3 'o+iedziaem mu spoko.nieR
NDro,i przy.a*ieluW =dyby + tym ,uartetto bya *1oF .edna nuta, ktr2 moCna by
zmieniF, zmienibym .2 naty*1miast3 Zape+niam pana, Ce ani .eden -ra,ment te. opery
nie da mi tyle satys-ak*.i3 Nie*1Ce pan ,o +ysu*1a *1oF raz, ale + *aoE*i, a na pe+no
przyzna mi pan ra*.?3 Wiele zadaem sobie trudu, Ceby panu do,odziF + d+*1 aria*1; i
postaram si? r+nieC do,odziF panu + trze*ie. arii, ale .eEli idzie o ter*ety i o k+artety,
to nie*1 pan b?dzie tak dobry i poz+oli kompozytoro+i dziaaF bez skr?po+aniaN3 /ak
to usysza, z,odzi si? ze mn23
!statnio bardzo by niezado+olony z ko0*o+y*1 s+ s+o.e. arii, a miano+i*ieR
NrinQi,orirN i Nrin,ioQenirN, a z+asz*za z -ra,mentu N#ienni a rinQi,oMrirN M z pi?*ioma
NiN3 &o pra+da, niezbyt to przy.emne na ko0*u arii3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D 4;5
( 'atrzR (66<(53
7 $nton Raa-- Epie+a parti? Idomenea, a Hin*enzo dal 'rato M parti? Idamante3
6 &rze*ia prba odbya si? 76 ,rudnia3
O $ria kon*erto+a liii Se ii padre perdei Inr liJ i s*ena -inao+a Ia nie Npo*z2tko+aN, .ak
napisa MozartJ z burz2 M z II aktu3
4 "+artet $ndro ramin,o e solo Inr 7(J z III aktu3
A NNie moCna roz+in2F ,osuN3
; D+ie pier+sze arie Idomenea Hedrommi interno Inr AJ i P+r del mar Inr (7J, trze*ia MZ
&oma la pa*e Inr 65J3
(643 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, 65 ,rudnia i;55 Mon tres *1er 'ereW
Sz*z?Eli+e,o No+e,o RokuW 'rosz? mi +yba*zyF, Ce tym razem nie+iA( napisz?, ale
pra*y mam po+yCe. uszu3 &rze*i akt nie .est .esz*ze *akiAS
67A
(;95
,oto+y3 $ ponadto, ponie+aC nie b?dzie oddzielne,o baletu, le*z tylko rodza.
po2*zone,o z oper2 d+ertissement, b?d? mia zasz*zyt skompono+ania do nie,o
muzyki(3 $le +ol? tak, bo muzyka b?dzie + *aoE*i .edne,o autora3 &rze*i akt b?dzie
tak samo dobry, .ak pier+szy i dru,i, a myEl?, Ce na+et
lepszy3 Dopiero +tedy susznie b?dzie moCna po+iedzieFR NPinis *oronat opusN3 I333J
'rzed+*zora. u Madame Robini, 7 prbo+aliEmy re*ytaty+y i k+artet M 3
po+trzyliEmy .e szeEF razy3 &eraz .est .uC dobrze3 'ra+dzi+2 kod2 na drodze .est dal
'rato6 M on napra+d? ni* nie umie3 =osu nie miaby .esz*ze tak ze,o, ,dyby ,o sam +
,ardle nie tumi3 $le poza tym nie ma Cadne.
intonation, Cadne. metody, Cadne,o u*zu*ia3 'o prostu Epie+a .ak na.lepszy z *1op*+
na e,zaminie +st?pnym do kapeil1ausu O3 I333J
/estem + +ielkim kopo*ie z po+odu ostatnie. arii Raa--a4 i musz? prosiF, Ceby mi papa
pom, +ybrn2F z sytua*.i3 Raa-- nie moCe przekn2F ani NrinQi,orirN, ani Nrin,ioQenirN
i przez te d+a so+a + o,le nie *1*e Epie+aF te. arii3 'ra+d? m+i2* NmostramiN i
NQienmiN teC nie s2 pi?kne, ale te d+a so+a na ko0*u arii s2 napra+d? -atalne3 Ueby
unikn2F trylu na NiN I+ NrinQi,orirNJ, musiaem ,o przenieEF na NoN3 $le Raa-- znalaz
inn2 ari?,
bardzo mao znan2, *1yba z << natale di =ioQe A, ktra by paso+aa do nasze. sytua*.i3
Zda.e si? .est to li*enza;R
NeliS aime al *iel diiette Si a1W respirate ormai333N I333J
%1*e absolutnie, Cebym napisa do te,o tekstu muzyk?3 N&e,o nikt nie zna M po+iada M a
my nikomu nie po+iemyN3 Dobrze +ie, Ce nie moCemy prosiF abate 9, aby napisa
trze*i2 +ers.? arii, a takie. .aka .est, Epie+aF nie *1*e3 'rosz? o szybk2 odpo+ied:,
spodzie+am si? otrzymaF .2 + Erod? ) i +tedy
skomponu.? t? ari?3 Na tym ko0*z?, bo musz? szybko pisaF M +szystko .est .uC
skompono+ane, ale .esz*ze nie napisane(53 I333J
Wol-,an, $made Mozart
%zy papa +ie, Ce za*ny kastrat Mar*1esin M MarXuesius di Milano M zosta otruty +
Neapolu` I + .aki sposbW Zako*1a si? + pe+ne. ksi?Cne., ktre. pra+o+ity ko*1anek,
zazdrosny, nasa na nie,o trze*1 *zy *ztere*1 drab+ i *i dali mu do +yboru M albo
+ypi.e *zar? z tru*izn2, albo zostanie Masakro+any3 Wybra to pier+sze3 $ ponie+aC
by +oskim t*1rzem, Nmar sam333 natomiast *i pano+ie M .e,o morder*y, Cy.2 sobie
spoko.nie3 =dyby tak na mnie tra-io, .eEli .uC trzeba by byo umrzeF, to + moim poko.u
kilku z ni*1 po*i2,n2bym za sob2 na tamten E+iat3 Szkoda dobre,o Epie+akaW
$dieu3 Y 4;6
Muzyka baleto+a do Idomenea I"M6f;J3 Zaz+y*za. t+r*2 muzyki baleto+e. nie by
ZN'ozytor opery, le*z inny, *z?sto anonimo+y, .ak to byo na przykad + +ypadku baletu
@es
@isty
petits riens I"M7))bJ3 Wydruko+ane z okaz.i premiery libretto Idomenea +ymienia
tan*erzyR
%iaudius @e =rand, Madame Karti,, Madame Pal,era, Mademoiselle Red+en i
Monsieur $ntoine I$nton Dionys %ruTJ3 R?kopis partytury muzyki baleto+e.
prze*1o+y+any .est + erlinie IStaatsbibliot1ekJ3
7 ez +2tpienia u Dorot1ei Wendlin,, ktra Epie+aa parti? liii3 "+artet $ndr ramin,o
e solo Inr 7(J3
6 Hin*enzo dal 'rato Epie+a parti? Idamante3
O "apeil1aus M przykatedralny *1r *1opi?*y + Salzbur,u3
4 Sazio e U destino, ktra zostanie zast2piona przez &orna la pa*e3
A II natale di =ioQe M opera z librettem 'ietra Metastaz.a i muzyk2 =iuseppe onno,
+ysta+iona i pa:dziernika (;O5 roku + Wiedniu3
; $ria napisana spe*.alnie na urodziny *esarza "arola HI3
9 =iambattista Hares*o + ko0*u ule,nie i napisze trze*i2 +ers.? te. ariiR &orna la pa*e3
) O sty*znia (;9( roku3
(5 Wol-,an, 'lat1 cNIdomeneoNMMiszellen, +R e$*ta Mozartiana\ Qol3 6(, $u,sbur,
()9OJ z+r*i u+a,? na nieporozumienie z+i2zane z tym M .akCe *z?sto *yto+anym M
zdaniem Mozarta, ktre za+sze interpreto+ano nast?pu.2*oR N333+szystko .est .uC
skompono+ane I+ mo.e. ,o+ieJ ale n i * nie .est .esz*ze napisaneN3 W isto*ie Mozart
nie uCy so+a Nni*N Ini*1tsJ, le*z so+a NnieN Ini*1tJ, to zna*zy, Ce s+oim z+y*za.em
skompono+a .uC Ii zanoto+a na papierzeJ ,+ne ,osy i Ce pozostao mu tylko
zainstrumento+aF .e oraz N+ypeniFN partie dru,oplano+e, *o byo z,odne z .e,o
metod2 pra*y3
(( @ui,i Mar*1esi I(;44M(97)J3 !po+iedziana przez Mozarta 1istoria zbrodni nie
mo,a byF pra+dzi+a, ponie+aC sa+ny kastrat zmar niemal pl +ieku p:nie. M +
(97) roku3
(6A3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, 6 sty*znia (;9(
Mon tres *1er 'ereW
=o+? i r?*e mam pene III aktu i +*ale nie byoby dzi+ne ,dybym si? *ay zamieni +
III akt3 !n sam +yma,a +i?*e. trudu niC *aa opera(, ale teC nie ma + nim ani .edne.
s*eny, ktra nie byaby +ybitnie interesu.2*a3
$**ompa,nement ,osu +yro*zni7 ma tylko pi?F ,os+ M trzy puzony i d+a ro,i M
ktre b?d2 usytuo+ane tam, sk2d + ,os si? doby+a3 Wtedy *aa orkiestra milknie3
'rba ,eneralna odb?dzie si? z pe+noE*i2 75M,o, a premiera 77M,o63
?d2 +am potrzebne tylko *zarne ubrania i .akieE inne ICeby *zarny*1 tro*1?
osz*z?dziFJ na *o dzie0, do *1odzenia po domu lub do dobry*1 zna.omy*1, u ktry*1
nie robi si? nadmierny*1 *ere,ieli, a poza tym M /AY *1*e*ie M .akieE adnie.sze ubranie
na bal lub na a*ademie masXueed3
I333J Zno+u b?d? musia list +ysaF po*zt23 /uC ze sto razy m+ie5( po*ztyliono+i,
Ceby przysya ko,oE po list o nMe. IdyliCans od.eCdCa o +pk do i7Me.J, bo rano musz?
pisaF i przed +p do iMe. ni,dy nie .estem ubran#S Nie mo,? +i?* +y.EF samemu, a
posaF ko,oE z listem teC nie mo,?, trzeb
679
(;9(
to zrobiF dyskretnie M po*ztylion zabiera list po kry.omu, bo na po*z*ie te,o nie lubi243
I333J
W III ak*ie z pe+noE*i2 b?dziemy musieli dokonaF +ielu popra+ek .uC na s*enie3 Na
przykad + s*enie AMe., po arii $rba*eA M Idomeneo, $rba*e et*3W /ak to moCli+e, Ceby
$rba*e tak szybko +r*i` Na sz*z?E*ie moCe +y.EF, ale dla +i?ksze,o bezpie*ze0st+a
napisaem doEF du,i +st?p do re*ytaty+u +ielkie,o kapana;3 'o *1rze Caobnik+9
krl, lud i +szys*y +y*o-u.2 si?, a + nast?pne. s*enie tekst in-ormu.eR NIdomeneo m
,ino*1ione nel tempieN ) M *o .est bez sensu, bo Idomeneo po+inien przy.EF z *a2 E+it2
i dlate,o + tym mie.s*u potrzebny .est marsz(53 Napisaem .uC *oE takie,o3 /est prosty,
z d+o.,iem skrzypie*, alt+k2, kontrabasem i d+oma obo.ami
M ,rany mezza Qo*e3 'od*zas te,o marszu nad*1odzi krl, kl?ka i za*zyna modyN3
W re*ytaty+ie Elektry(7, po ,osie +yro*zni, trzeba daF +skaz+k? s*eni*zn2 M
partono(63 Zapomniaem spra+dziF, *zy .est ona na kopii oddane. drukarzo+i i .ak to
zastao napisane3 Wyda.e mi si? zbyt nai+ne, by
krl m, ode.EF tak szybko i to +y2*znie dlate,o, Ceby Madame Elektra mo,a zostaF
sama3 I333J
ardzo .estem rad, Ce dostaem ari? dla Raa--a(O, bo on absolutnie *1*ia
Epie+aF ari?, ktr2 mi da3 Musiaem +ydruko+aF ari? Hares*o, a +ykonana byaby aria
Raa--a3
Musz? .uC ko0*zyF, bo stra*? zbyt +iele *zasu3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D 4;O
d Idomeneo, re di %reta I"M6AAJ3
7 =os +yro*zni Ka Qinto amore Inr 79J3
6 'rba ,eneralna odb?dzie si? 7;, a premiera M 7) sty*znia (;9(3
O Nal masko+yN3
4 Stan,ret dyliCansu po*zto+e,o zabiera listy Mozarta pry+atnie, z pomini?*iem
o-i*.alne.
pro*edury po*zto+e., a +i?* opaty tary-o+e. IbyF moCe bra za to .akieE pieni2dze,
*1o*iaC 7 'e+noE*i2 mnie.szeJ, a z+asz*za *enzury3
A Se *ola neS-ati e s*ritto Inr 77J3 Hol,i interno lo s,uardo Inr 76J3 ! Qoto tremendoW Inr
7OJ3
) NIdomeneo kl?*zy + E+i2tyniN3
(5 "rtki marsz Inr 74J ma iA takt+3
%ayatina z *1rem $**o,li, o re del mar Inr 7AJ3
Re*ytaty+ !1 smarnaW !1 -urie3 W ins*eniza*.i mona*1i.skie. pomini?ta zostaa aria
Yktry DS5reste, dS$.a*e Inr 7)J3
'artono V N+y*1odz2N3 %1odzi o trze*i2 +ers.? arii dla Raa--a &oma la pa*e3
@isty /J
(6;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, (5 i ii sty*znia (;9(
Mon tres *1er 'ereW
WaCna +iadomoEFR opera zno+u b?dzie przesuni?ta o 9 dni D prba
,eneralna odb?dzie si? 7;M,o Inb3 + dzie0 moi*1 urodzinJ, a premiera D
7)M,o3 Dla*ze,o` Zape+ne dlate,o, Ceby 1rabia Seeau m, zaosz*z?dziF
par?set -loren+3 $le .a .estem zado+olony, bo b?dzie moCna zrobiF +i?*e.
prb i lepie. +szystko przy,oto+aF3 I333J
Z 1rabi2 Seeauem, poza drobnymi nieporozumieniami, miaem duC2
a+antur? z+i2zan2 z puzonami(3 Nazy+am to duC2 a+antur2, bo byem doEF
t+ardy, ina*ze. ni* by z te,o nie +yszo3 W sobot?7 zrobimy prb? kameraln2
+szystk*1 trze*1 akt+3 I333J Musz? .esz*ze napisaF par? -ra,ment+
ko0*o+e,o baletu3336 I333J
<D 4;;
( &o+arzysz2*a + s*enie z III aktu muzyka Iz +ydoby+a.2*ym si? spod ziemi ,osem
+yro*zniJ +yma,aa uCy*ia trze*1 puzon+3 Krabia Seeau stano+*zo si? sprze*i+i,
ponie+aC
+i2zao si? to z konie*znoE*i2 zaan,aCo+ania tylko do te,o -ra,mentu trze*1
puzonist+, a +i?*
z doEF zna*znym D dodatko+ym +ydatkiem3 Wbre+ temu *o Mozart napisa, 1rabia
Seeau
posta+i na s+oim, bo + premiero+ym przedsta+ieniu nie byo puzon+, le*z +ers.a z
d+oma
klarnetami, d+oma -a,otami i d+oma ro,ami3
7 Sobota (6 sty*znia (;9(3
6 Muzyka baleto+a do Idomenea I(5M6A;J3
(693 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Mona*1ium, (9 sty*znia i;Y(
Mon tres *1er 'ereW
I333J Nie*1 mi papa +yba*zy, Ce tym razem nieduCo pisz?, ale musz? .u7
bie* na prb? Iza*zyna si? o loMe., o*zy+iE*ie o (5Me. ranoJ3 ?dzie tk
pier+sza prba na s*enie, .uC z re*ytaty+ami3 W*zeEnie. teC nie mo,leq
napisaF, bo miaem duCo roboty z tymi przekl?tymi ta0*ami(3 @aus Deo Mn
.uC s2 sko0*zone3
$ +i?* tylko to, *o na.+aCnie.sze3 'rba III aktu7 udaa si? znakomi*iS
M+iono, Ce akt III zde*ydo+anie prze+yCsza d+a pier+sze3 $le tekst Y
za du,i, no i muzyka takCe3 W z+i2zku z tym I*o za+sze m+iie+
+yrzu*amy ari? Idamanta No la morte io non paQento6 D nie .est niezb?dn e
*1o*iaC *i, *o .2 syszeli, bardzo Cau.23 Rezy,nu.emy teC z ostatnie. a
Raa--aO, ktre. Cau.2 .esz*ze bardzie., ale takie s2 pra+a konie*znoE*i, tM5S
(;9(
du,i /est takCe tekst +yro*zni43 Sam ,o skr*iem, o *zym Hares*o nie musi
+iedzieF, ponie+aC i tak +szystko b?dzie +ydruko+ane tak, .ak napisa3 I333J
'osuszny syn
< W3 $3 Mzt
Wi?*e. opo+iem osobiE*ieA3
Wszystkie,o na.lepsze,o od rodziny %annabi*1+3
<D 495
S Muzyka baleto+a do Idomenea I"M6A;J3
7 (6 sty*znia (;9(3
6 $ria nr 7;3
O $ria &orna la pa*e Inr 65J dla Raa--a, z ktr2 byo tyle kopotu D patrzR listy
(6O,(64,(6A3
4 Ka mmo amore Inr a9aMdJ3 'ier+sza +ers.a za+iera ;5 takt+, dru,a D 6(, trze*ia D
)3
!state*znie zostanie +ykonana +ers.a *z+arta D bez puzon+3
A @eopold i Nannerl przy.e*1ali do Mona*1ium 7A sty*znia, zd2Cyli +i?* na urodziny
Wol-,an,a I7; sty*zniaJ i prb? ,eneraln23 'remiera Idomenea odbya si? 7) sty*znia +
&eatrze
Rezyden*y.nym3 !bsada D patrzR (76<;3 Dyry,o+a %1ristian %annabi*13 $uto,ra-
partytury
opery I"M6AAJ prze*1o+y+any .est + ibliote*e /a,iello0skie. Iakty I i IIJ i
Staatsbibliot1ek
+ erlinie Iakt IIIJ3
(6)3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (; mar*a (;9(
Mon tres *1er amiW i
'rzy.e*1aem tu iAM,o D dzi?ku o,u, W po*zto+e. *1aise byem
zupenie sam3 $*1W Zapomniabym ,odziny przy.azdu D )Mta rano3 DyliCanM
sem dotarem do UnterMKaa,73 Wytuko mnie tak strasznie, Ce duCe. nie
Nlo,iem +ytrzymaF D d333 miaem rozpalon2 do *zer+onoE*i3 'ostano+iem
Y?* zmieniF drynd? i kontynuo+aF podrC kursem ordinaire I333J, na ktry
zamierzaem po*zekaF + "ammelba*16, ale sze- zmiany po+iedzia, Ce nie
b?dzie to moCli+e, bo nie .est to sta*.a zmiany ,+ne. i dalsz2 dro,?
NYsiaem odbyF + eTtra poste3 W *z+artek l4M,o o ;Me. +ie*zorem,
Mordo+any .ak pies, dotarem do St3 'ten3 Spaem do 7Me. i zno+u
+ dro,? D tym razem .uC prosto do Wiednia3
%zy +ie papa, ,dzie .estem i sk2d pisz? te so+a` W o,rodzie Mesmer+O
'-zy @andstrasse3 I333J
$le po+rFmy do ar*ybiskupa s3 Mam pok. *1armant + domu, + ktrym
( on mieszka3 runetti i %e**arelli mieszka.2 ,dzie indzie.3 %1e distinzioneWA
Moim s2siadem .est pan "leinmayr;, ktry na po+itanie obsypa mnie
Yrze.moE*iami3 &o *zo+iek napra+d? *1armant3
@isty
! i7Me. siadamy do stou Idla mnie to tro*1? za +*zeEnieJ D s2 przy nim
d+a. kamerdynerzy ze straCy ksi2C?*e., pan *ontroleur, pan Zetti, *ukiernik,
d+a. ku*1arze, %e**arelli, runetti i mo.a skromna osoba93 Dalib,, +yda.e
mi si?, Ce .estem + Salzbur,u3 'rzy stole musz? su*1aF ,upi*1 i ordynarny*1
do+*ip+, *1o*iaC mnie nie doty*z2, bo si? + o,le nie odzy+am, a kiedy
.uC musz? *oE po+iedzieF, robi? to + sposb .ak na.bardzie. serieuT3 $ zaraz
po .edzeniu od*1odz? do +asny*1 spra+3 I333J Wie*zorem .uC te,o nie ma,
bo zamiast kola*.i dosta.emy 6 dukaty)3 I333J
W*zora. o OMe. by kon*ert(5, na ktry przyszo ze 75 osb z same.
na.lepsze. noblesse3 %e**arelli Epie+a .uC u 'al--ye,o((, a dzisia. p.dziemy
do =oli*yna(7, ktry by +*zora. na kon*er*ie3 %zekam teraz, *zy mi *oE
dadz2, bo .eEli ni* nie dostan?, to p.d? do ar*ybiskupa i po+iem mu bez
o,rdek3 o skoro nie *1*e, Cebym tu *oE zarobi, to sam po+inien pa*iF,
abym nie musia +yda+aF +asny*1 osz*z?dnoE*i3 I333J
'osuszny syn
Wol-,an, $made Mozart
<D 496
( &o pier+szy list Mozarta z Wiednia3 $r*ybiskup %olloredo ze E+it2 +y.e*1a z
Salzbur,a
75 sty*znia (;9( roku, aby od+iedziF + Wiedniu *1ore,o o.*a, ksi?*ia Rudolp1a
/osep1a
%olloredoMMels und Waldsee3 Zamieszka + tak z+anym Domu Niemie*kim przy
Sin,erstrasse
94A Iobe*nie nr ;J, + pobliCu katedry S+3 Ste-ana D dom by siedzib2 zakonu
krzyCa*kie,o3
Wu. ar*ybiskupa D 1rabia "ari %olloredo D by komandorem zakonu krzyCa*kie,o na
$ustri?3
Mozart, ktry dosta urlop tylko na szeEF ty,odni, przeduCy s+. pobyt + Mona*1ium
o blisko
trzy miesi2*e3
"si2C? ar*ybiskup, przy.mu.2* u siebie + Wiedniu mie.s*o+2 arystokra*.?, potrzebo+a
s+oi*1 muzyk+3 Rozkaza +i?* Mozarto+i, aby nie +ra*a do Salzbur,a, le*z
bezpoErednio
przy.e*1a do Wiednia3 Z Mona*1ium Mozart +y.e*1a (7 mar*a (;9( i tras2 przez
$ltttin,,
raunau i @inz przyby do Wiednia3
Na,+ekR to .edyny przypadek, kiedy Wol-,an, z+ra*a si? do o.*aR Mon tres *1er amiW
LM.
bardzo dro,i przy.a*ieluN3
7 Kaa, D +ioska pooCona mi?dzy Ried + Innkreis a @amba*13
6 "emmelba*1 D na poudnio+y za*1d od #bbs, okoo 45 km na za*1d od Wiednia3
O Mesmero+ie Idr Pranz $nton Mesmer i .e,o rodzinaJ mieszkali przy @andstrasse
IdziE3
Rasumo-sky,asse, + III dzielni*y WiedniaJ3
4 $r*ybiskupa Kieronima %olloredo3
A L%o za +yrCnienieN3
; /o1ann Pranz &1addaus Qon "leinmayr D dyrektor Rady D+oru + Salzbur,u3
9 D+a. kamerdynerzyR /o1ann Uiri*1 $n,erbauer i Pranz S*1lauka] *ontroleur D Erns
MaTimilian "lenber,er] *ukiernik D /osep1 "lits*1] pan Zetti D k+atermistrz]
Pran*es*o
%e**arelli, Epie+ak, sopranista D kastrat] $ntonio runetti, skrzypek orkiestry +
Salzbur,uM
) Nie .est to o*zy+iE*ie ek+i+alent .edne. kola*.i, bo byaby to kola*.a iE*ie ksi2C?*a3
(5 Za kon*ert + Domu Niemie*kim Mozart otrzyma O dukaty3
N Krabia /o1ann @eopold Nikolaus 'al--yMErdd I(;79M(;)(J, ta.ny rad*a, kapitan straCy
+?,ierskie.] oCeni si? z siostr2 ar*ybiskupa, 1rabin2 Mari2 =abriele Qon %olloredo3
33
(7 "si2C? Dmitri. Mi*1a.o+i*z =oli*yn I(;75D(;)OJ, minister penomo*ny *ara "k
+ Wiedniu3
(;9(
(O53 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7O mar*a (;9(
Mon tres *1er 'ereW
75M,o dostaem od papy listl, z ktre,o do+iedziaem si? z radoE*i2, Ce
obo.e .uC +r*iliE*ie do domu i Ce ma*ie si? dobrze73
/eEli ten list trzeba b?dzie odszy-ro+y+aF, zamiast ,o *zytaF, to +ina
ze,o atramentu i -atalne,o pira3 @e*z bastaW &ak *zy ina*ze. napisaF ,o
musz?, mimo iC m. stru,a*z pir Ipan Qon @ierzer 6J tym razem srodze mnie
za+id3 Ueby ,o przedsta+iF Ipapa i tak lepie. ode mnie zna t? osob?J,
+ystar*zy po+iedzieF, Ce .ak si? zda.e, .est salzbur*zykiem, ktre,o
+ielokrotnie spotykaem na kon*erta*1 o nMe. u Robini,+O3 W kaCdym
razie naty*1miast mnie od+iedzi i, .ak s2dz?, .est *akiem + porz2dku,
a na+et by tak miy, Ce ostrzy mi pira3 Mam ,o tuta. za sekretarza3
Inn2 osob2, ktra zasko*zya mnie s+2 +izyt2, by =ilo+sky4 D brat
"at1erl3 Dla*ze,o mnie zasko*zy` 'onie+aC zupenie zapomniaem, Ce
przeby+a + Wiedniu3 /ak szybko *zo+iek si? zmienia, kiedy .est + innym
kra.uW =ilo+sky zape+ne stanie si? dzielnym i u*z*i+ym *zo+iekiem,
zar+no + s+oim za+odzie, .ak i + Cy*iu3 I333J
&o, *o papa pisze na temat ar*ybiskupaA, Ce zaspoka.am .e,o mioEF
+asn2, .est do pe+ne,o stopnia suszne3 $le *o .a z te,o mam` W*ale z te,o
po+odu nie Cy.e mi si? lepie.3 Dla mnie .est on tu tylko przeszkod23 o .akie
spotyka mnie +yrCnienie, .aka distin*tionS` 'ano+ie Qon "leinmayr, ni*ke
i 1rabia $r*o; ma.2 osobny st3 &o byaby distin*tion, ,dybym siedzia
razem z nimi, a nie z loka.ami I333J i ku*1arzami3
"iedy +zy+a.2 nas na kon*ert, pan $n,erbauer 9 musi *zekaF na ze+n2trz,
aC przy.d2 pano+ie salzbur*zy*y3 'otem, przed +e.E*iem, musi i*1 zaM
po+iedzieF przez loka.a3
"iedy runetti) mi o tym opo+iada, pomyElaemR po*zeka.*ie, aC
'rzy.dzie kole. na mnie3 !statnio(5, ,dy mieliEmy si? udaF do ksi?*ia
=oli*yna((, z+r*i si? do mnie +e +aE*i+y sobie osobli+ie uprze.my
YosbR
D Ke. tyW Masz tu byF o ;Me., bo p.dziemy do ksi?*ia =oli*ynaW
Zapro+adzi nas $n,erbauer3
$ .a na toR
D 'rosz? na mnie nie *zekaF3 Wiem, ,dzie mieszka i przy.d? na pe+no(73
%1*iaem p.EF sam, bo +stydz? si? pokazy+aF z nimi3 =dy byem na
Mie.s*u, by tam .uC $n,erbauer i po+iedzia suC2*emu, Ceby mnie
N'ro+adzi, ale .a nie z+ra*a.2* u+a,i na loka.a ani na straCe, przeszedem
Yzez +szystkie poko.e Idrz+i byy ot+arteJ i skiero+aem si? prosto do
mi?*ia3 'odszedem, ukoniem si? i du,o z nim rozma+iaem3 Zupenie
@isty QMS
zapomniaem o %e**arellim(6 i runettim, na ktry*1 nikt nie z+ra*a u+a,i3
$ oni, przykle.eni do E*iany, tk+ili nieru*1omo za orkiestr2, nie EmiaF na+et
zrobiF kroku3 =dy .akiE szla*1*i* lub dama odez+ie si? do %e**arelle,o, ten
*ay *zas si? Emie.e3 $ kiedy ktoE z+r*i si? do runettie,o, ten zno+u robi
si? *zer+ony .ak burak i led+ie *oE odb2knie3
=dybym *1*ia odmalo+aF +szystkie s*eny mi?dzy runettim, %e**arelM
lim a ar*ybiskupem(O, m,bym +iele napisaF3 Dzi+i mnie tylko, Ce
za*1o+anie runettie,o ,o nie kr?pu.e3 $le to .a si? +stydz? za nie,o3 hle
si? tu biedak *zu.e, dla nie,o to za +ysokie pro,i3 Na.sz*z?Eli+szy .est, .ak
siedzi przy stole3
"si2C? =oli*yn poprosi %e**arelle,o, Ceby zaEpie+a, zape+ne nast?pnym
razem przy.dzie kole. na mnie3 Wie*zorem, razem z panem "leinmayren-
mamy p.EF do .edne,o z przy.a*i ksi?*ia D rad*y rauna(4, ktry, .ak
po+iada.2, .est ,odnym u+a,i amatorem -ortepianu3
/uC d+a razy byem na kola*.i u 1rabiny &1un(A i teraz *1odz? tam
niemal *odziennie3 &o na.milsza pani i na.bardzie. *1armante .ak2 poznaem
+ Cy*iu3 Mam u nie. dobr2 opini?3 /e. m2C .est +*i2C tak samo dzi+ny, *1oF
to szla*1*i* u*z*i+y i pra+omyElny3
yem teC na kola*.i u 1rabie,o %obenzia(;, ktre,o poznaem dzi?ki
1rabinie Rumbeke(9 D .e,o kuzyn*e a siostrze inne,o %obenzia, te,o ze
Szkoy 'azi+()3 Krabina Rumbeke bya kiedyE z m?Cem + Salzbur,u3
&eraz spra+2 dla mnie na.+aCnie.sz2 .est dostaF si? do *esarza753 %1*?
absolument, Ceby mnie pozna lepie.3 %1*iabym mieF okaz.? prze,rania mu
s+o.e. opery7(, a takCe byskotli+e,o za,rania -u,i, bo to .e,o dziedzina3
=dybym +iedzia +*zeEnie., Ce + okresie +ielkie,o postu b?d? + Wiedniu,
tobym napisa mae oratorium i .e +ykona + teatrze na s+. bene-is D tak
robi2 +szys*y3 $ m,bym .e napisaF z at+oE*i2, ponie+aC znam ,osy
tute.szy*1 Epie+ak+3
&ak bardzo *1*iabym daF kon*ert publi*zny I.ak to .est + z+y*za.uJ, ale
niemal .estem pe+ien, Ce nie otrzymabym poz+olenia3 'rosz? sobie +yobM
raziF, Ce dziaa tu &o+arzyst+o, ktre or,anizu.e akademie na rze*z +d+
po muzyka*1773 Muzy*y ,ra.2 bezpatnie, a trzeba +iedzieF, Ce + orkiestrze
.est i*1 (953 Uaden muzyk instrumentalista, ktry *1oF tro*1? ma zrozumienia
dla inne,o muzyka, nie odm+i udziau + te,o rodza.u akademii, .eEli 9k
&o+arzyst+o poprosi3 W ten sposb zdoby+a sobie sympati? su*1a*zy oraz
same,o *esarza3
&o+arzyst+o pole*io Starzero+i76, Ceby zaprosi mnie do udzia
+ kon*er*ie3 Z,odziem si? od razu, ale zastrze,em, Ce na.pier+ m((6 S
poprosiF o poz+olenie mo.e,o ksi?*ia7O3
WaE*i+ie nie miaem +2tpli+oE*i, Ce mi poz+olenia udzieli, bo *el J
*1rzeE*i.a0ski, a u*zestni*t+o + tym dobrym i poCyte*znym dziele *aki*
bezintereso+ne3 $le on nie da mi zez+olenia3
%aa tute.sza noblesse miaa mu to za ze3 Strasznie Cau.?3 o prosz? so
(;9(
3yyobraziF3 %esarz z+ykle siada + loCy przed s*en23 Nie za,rabym kon*ertu,
,le bym +yst2pi .ako solista D na.pier+ preludiu.2* Ina ten kon*ert 1rabina
&1un obie*aa mi pi?kny -ortepian Steina7SJ, potem ,ra.2* -u,?, a nast?pnie
+aria*.e /e suis @indor 7A3
&en pro,ram, ,dziekol+iek ,o +ykony+aem, za+sze przynosi mi suk*es,
bo posz*ze,lne *z?E*i s2 pi?knie ze sob2 skontrasto+ane i kaCdy zna.dzie
+ nim *oE dla siebie333 ale pazienza[ I333J
79 mar*a3 Nie mo,em listu sko0*zyF +*zeEnie., ponie+aC przy.e*1a
karo*2 pan "leinmayr i zabra mnie na kon*ert do barona rauna3 $le za to
teraz mo,? .uC donieEF, Ce ar*ybiskup z,odzi si? na m. udzia + kon*er*ie
dla +d+3 Starzer poszed na akademi? do =oli*yna, ,dzie z *a2 noblesse
za*z2 ar*ybiskupa przypieraF do muru, aC ten *1*2* nie *1*2* ule, i +yrazi
z,od?3 &aki .estem sz*z?Eli+y3 I333J
'rosz? napisaF, *o no+e,o + Salzbur,u, bo stale mnie o to pyta.23
Strasznie s2 *ieka+i +ieE*i z Salzbur,a D bardzie. ode mnie3 I333J
/ak tylko po,oda si? popra+i, +ybior? si? do pana $uern1ammera7;
i .e,o ,rube. *rki3 'o kon*er*ie u stare,o ksi?*ia %olloredo79 kaCdy
z muzyk+ dosta 4 dukat+3
Mam u*zenni*? D .est ni2 1rabina Rumbeke3 I333J
<D 494
S Wszystkie listy @eopolda z te,o okresu za,in?y3 /ak przypusz*za niemie*ki +yda+*a
koresponden*.i IauerMDeuts*1J, zostay one znisz*zone przez "onstan*.?, *1o*iaC D
*o nie .est
+yklu*zone D moCe .e z,ubi sam Wol-,an,3 /est to + kaCdym razie o,romna strata3
7 @eopold i Nannerl +r*ili do Salzbur,a (O mar*a (;9(3
6 Perdinand @ierzer Qon Ze1ent1al D od (;)5 kiero+nik robt publi*zny*1, p:nie.
rad*a
rz2do+y3
O W Salzbur,u D u Marii Hiktorii Robini, Qon Rotten-eld3
4 Pranz GaQer Wenzel =ilo+sky Qon Urazo+a3 Do Wiednia przy.e*1a + roku (;;9,
,dzie
Si` +ykszta*i na medyka3 y E+iadkiem na Elubie Mozarta3 rat Marii $nny "at1ariny
I"at1erlJ =ilo+sky Qon Urazo+a D patrzR i<i3
A $r*ybiskup Kieronim %olloredo3 @eopold z pe+noE*i2 napisa syno+i, Ce ar*ybiskup
.est
dumny z mona*1i.skie,o suk*esu Idomenea3
; /o1ann Pranz &1addaus Qon "leinmayr D dyrektor Rady D+oru + Salzbur,u, /o1ann
NN*1ael nike D sekretarz "onsystorialny i notariusz + Salzbur,u, doktor teolo,u]
1rabia
aN /osep1 PeliT $r*o D szambelan na d+orze + Salzbur,u3
Uiri*1 $n,erbauer D *zonek osobiste. straCy ksi?*ia3
$ntonio runetti D pier+szy skrzypek na d+orze ar*ybiskupa + Salzbur,u3
(5 (; mar*a (;9(3
"si2C? Dmitri. Mi*1a.o+i*z =oli*yn I(;75D(;)OJ, minister penomo*ny Ros.i +
+iedM
uM Mozart pozna ,o + roku (;A93
&en -ra,ment listu .est po +osku, *o +skazu.e, Ce z muzykami +oskimi na d+orze
Yaizbur,u Mozart rozma+ia + i*1 +asnym .?zyku3
Pran*es*o %e**arelli I(;47D(97OJ, sopranista D kastrat, przez (5 lat pozosta.2*y na
*i? + Salzbur,u3 Mozart napisa dla nie,o re*ytatyW i ari? $1 ,uesto seno dek meni D
!r,
N *ielo a me ti rende I"M6;OJ3
@isty Y
(O "si2C? ar*ybiskup Kieronim %olloredo3
(4 Rad*a /o1ann =ottiieb Qon raun mieszka + Wiedniu przy /udenplatz, /e,o syno+i
'etero+i I(;4)D(9()J, ktry by kra.*zym d+oru, a takCe pianist2 i kompozytorem,
Mozart
zadedyko+a Serenad? Mdur, tz+3 =ra0 'artita I"M6AiJ3
(A Krabina Maria Wil1elmina &1unMKo1enstein I(;O;D(955J, z domu 1rabina Ul-eid
*rka 1rabie,o $ntona %or-iza Qon Ul-elda3 W (;A( +ysza za 1rabie,o Pranza /osep1a
&1unMKo1ensteina i + paa*u Ul-eid koo Minoritenkir*1e pro+adzia sa+ny salon
muzy*zny3
W tym okresie I(;9(D97J bya oddanym me*enasem Mozarta3 /e. m2C Io ktrym
Mozart
napisa, Ce L+*i2C .est tak samo dzi+nyNJ by +ielkim entuz.ast2 doktora Mesmera,
za.mo+a
si? misty*yzmem, okultyzmem i spirytyzmem3 y takCe masonem D *zonkiem loCy
LUur
+a1ren Eintra*1tN3
(; Krabia /o1ann '1ilipp Qon %obenzl I(;O(D(9(5J, urz?dnik Izby Skarbo+e. +
rukseli
potem Iod (;;)J +i*ekan*lerz, a nast?pnie kan*lerz d+oru3
(9 Krabina Maria "arolina &1iennes de Rumbeke D pier+sza +iede0ska u*zenni*a
Mozarta3 /e. m2C D 1rabia "ari &1iennes de Rumbeke3
() Krabia Pranz Qon %obenzl, kanonik + !omu0*u I+ lata*1 (;;)D9(J, +*zeEnie. by
+y*1o+ankiem Szkoy 'azi+ przy %olle,ium Hir,ilianum + Salzbur,u oraz
studentem pra+a
kanoni*zne,o i teolo,ii na uni+ersyte*ie + Salzbur,u3
75 %esarz /ze- II3
7( Idomeneo, re di %reta I"M6AAJ3
77 &onkunstlerMSo*ietat ISto+arzyszenie $rtyst+ Muzyk+J zaoCone + roku (;;(
przez
Ploriana @eopolda =assmanna na +zr an,ielski3 "on*erty na rze*z +d+ i sierot po
muzyka*1
byy or,anizo+ane + *zasie ad+entu i +ielkie,o postu od (;;7 roku3 W kon*erta*1
&onkunstlerM
So*ietat Mozart bra udzia trzykrotnie D .ako pianista i kompozytor3 W i*1 trak*ie
+ykonano
m3in3R .e,o kantat? Damdde penitente I"MOf)J, Sym-onie ,Mmoll I"M445J i "+intet $M
dur na
klarnet, 7 skrzypie*, alt+k? i +iolon*zel? I"M49(J3
76 /osep1 Starzer I(;7AD(;9;J, skrzypek i kompozytor, .eden ze +splzaoCy*ieli &onM
klinstlerMSo*ietat3
7O "si?*iaMar*ybiskupa Kieronima %olloredo3
74 /o1ann $ndreas Stein D patrzR 4;<43
7A (7 +aria*.i EsMdur na -ortepian I"M64OJ na temat piosenki /e suis @indor z komedii
%yrulik Se+ilski $3 @3 audrona3
7; /o1ann Mi*1ael Qon $uern1ammer3 /e,o *rka D pianistka /osep1a arbara
$uern1ammer I(;49D(975J D bya u*zenni*2 Mozarta, a p:nie. @eopolda $ntona
"ozelu*ba3
Mozart zadedyko+a .e. A sonat na skrzyp*e i -ortepian I"M7)A, "M6;AM69oJ, ktre .ako
opus
7 ukazay si? + listopadzie (;9( roku u $rtarii3
79 "si2C? Rudolp1 /osep1 %olloredoMMels und Waldsee D o.*ie* ar*ybiskupa
Kieronima
%olloredo3 "on*ert odby si? pra+dopodobnie (A mar*a (;9( roku3
(O(3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, O k+ietnia i`Y
Mon tres *1er 'ereW
I333J 'isaem nieda+no, Ce na.+i?ksz2 przeszkod2 na mo.e. drodze Y
ar*ybiskup3 'rzez nie,o stra*iem ostatnio *o na.mnie. (55 dukat+, kto
mo,em zarobiF da.2* kon*ert + teatrze3 Damy same nri zapropono+ay`
<]r-i
za.m2 si? rozpro+adzaniem bilet+3 W*zora. byem bardzo zado+olony
z publi*znoE*i +iede0skie., ,raem na kon*er*ie na rze*z +d+( + teatrze
przy "aryn*kie. ramie3 'ro,ram musiaem + *aoE*i biso+aF, bo oklaskom
nie byo ko0*a3
%zy teraz nie m,bym daF kon*ertu na +asny bene-is, kiedy .uC
publi*znoEF mnie zna` !*zy+iE*ie, Ce m,bym, ale nasz ar*y333 nie poz+ala3
po prostu nie lubi, kiedy si? .e,o ludziom dobrze po+odzi, nie lubi, Ceby
mieli .ak2E korzyEF, +oli, .ak ma.2 straty3 $le ze mn2 to si? mu nie uda, bo
tuta. z d+.k2 u*zni+7 lepie. sobie poradz? niC zosta.2* na posadzie
+ Salzbur,u3 Nie .est mi teC potrzebne .e,o mieszkanie ani .e,o .edzenie3 I333J
Dzisia. runetti opo+iada przy stole, Ce $r*o kaza nam po+iedzieF, Ce
ar*ybiskup da nam pieni2dze na dyliCans i + niedziel? mamy +ra*aF3
%1o*iaC, .eEli kto +oli, moCe teC zostaF I!, sa,esse-J, ale333 na +asny koszt,
*zyli bez mieszkania i +yCy+ienia3 I333J "iedy mnie zapytano, *o zamierzam
zrobiF, odpo+iedziaemR L/esz*ze nie +iem, bo pki 1rabia $r*o sam mi te,o
nie po+ie, nie u+ierz?, a .ak mi po+ie, to mu odpo+iem, .akie s2 mo.e
zamiary, ot *oN3 I333J Z przy.emnoE*i2 za,ram ar*ybiskupo+i na nosie, nie
zapomina.2* +szelako o politesse333 I333J
MoCe byF papa pe+ny, Ce .ak mi si? nie b?dzie +iodo i nie b?d? +idzia
dla siebie korzyE*i, to na pe+no tu nie zostan?3 $le .eEli b?d? m,, *zemu
nie miabym skorzystaF` &ym*zasem +e:mie papa d+ie pens.e6, a Cy+iF nie
b?dzie mnie musia3 /eEli tuta. zostan?, +krt*e b?d? m, z *a2 pe+noE*i2
+ysaF do domu pieni2dze3 M+i? po+aCnie3 W prze*i+nym +ypadku
+ra*am3 I333J
'osuszny syn
Wol-,an, $made Mozart
'S3 Zape+niam pap?, Ce .est to mie.s*e *udo+ne, a dla mo.e,o za+odu
Na.lepsze3 Wszys*y to papie po+iedz23 %zu.? si? tu doskonale i korzystam,
ile si? da3 Mam tylko .edn2 myEl D .ak na.+i?*e. zarobiF, bo po zdro+iu,
'ieni2dze s2 na.+aCnie.sze3 I333J3
$dieu
9<549A
W *zasie kon*ertu I6 k+ietnia (;9(J +ykonano pod dyrek*.2 =iuseppe onno sym-oni?
*zarta Ina.pe+nie. L'arysk2N D "M7);J3 Mozart ,ra takCe Ina -ortepianie Steina od
1rabiny
1unJ Waria*.e EsMdur na -ortepian D/e suis @indor I"M64OJ3
Mozart mia .uC d+ie u*zenni*eR 1rabin? Rumbeke IpatrzR (O5<(9J i D
na.pra+dopodobnie.
/osep1? $uern1ammer D patrzR (O5<7;3
'ens.? s+o.2 i Wol-,an,a3
@isty
(O73 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 9 k+ietnia (;9(
Mon tres *1er 'ereW
I333J 'isz? o i iMe. +ie*zorem3 MieliEmy dziE akademi?(, na ktre. +ykonano
trzy mo.e ut+ory, o*zy+iE*ie no+eR rondo do kon*ertu runettie,o7 i sonat?
z to+arzyszeniem skrzypie*6 dla mnie3 Skompono+aem .e ubie,e. no*y
mi?dzy ,odzin2 nM2 a i7M2, *1oF +aE*i+ie napisaem tylko a**ompa,nement
dla runettie,o, bo +asn2 parti? miaem + ,o+ie3 'onadto rondo dla
%e**arelle,o O, ktre musia biso+aF3
$ teraz o*zeku.? od papy listu z o.*o+sk2 i bardzo przy.a*ielsk2 rad2
+ nast?pu.2*e. spra+ie3 'odobno mamy +r*iF do domu za d+a ty,odnie,
ale .a bez Cadne. szkody, a na+et z duCym poCytkiem m,bym tu .esz*ze
zostaF3 I mam zamiar prosiF ar*ybiskupa o poz+olenie43
"o*1any papo3 Z mioE*i do papy ,ot+ .estem zrezy,no+aF ze +szystki*1
pra,nie0 i aspira*.i, bo ,dyby nie to, przysi?,am na 1onor, Ce ani *1+ili bym
si? nie zastana+ia i naty*1miast poprosi o dymis.?3 Zor,anizo+abym +ielki
kon*ert i +zi2 *z+rk? u*zni+, *o daoby mi przyna.mnie. (555 talar+
ro*znie3 Zape+niam, Ce bardzo mi *i?Cko zrezy,no+aF z +asne,o sz*z?E*ia3
Wpra+dzie .estem .esz*ze mody D .ak papa m+i D ale kiedy si? marnotra+i
mode lata bez*zynnie tk+i2* + takim mie.s*u Imie.s*u tak miserableJ, +ielka
to strata i rze*z bardzo smutna3
'rosz? +i?* o o.*o+sk2 rad?, ale szybk2, ponie+aC musz? si? zde*ydo+aF3
$ poza tym moCe mi papa u-aF D .estem teraz bardzo rozs2dny3
$dieu3 (555 razy *au.? r?*e papy i z *ae,o ser*a E*iskam m2 siostr?
za+sze pozosta.2*
posusznym synem
Wol-,an, $made Mozart
M<D 49;
( Na.pe+nie. + tz+3 Domu Niemie*kim przy Sin,erstrasse3
7 Rondo %Mdur na skrzyp*e i orkiestr? I"M6;6J3 Nie +iadomo do ktre,o ko0*em
runetrie,5
byo przezna*zone3
6 Sonata EsMdur na -ortepian i skrzyp*e I"M69oJ3 3 Y
O Re*ytaty+ i aria na sopran Idla %e**arelle,oJ $1 Xuesto seno de1 Qieni D !r *1e u
a me ti re+ie I"M6;OJ] do tekstu =ioQannie,o de =amerry z opery Sismano nel ++
=ioQannie,o 'aisiella3 Yy
4 /uC + liE*ie z (A ,rudnia (;95 Mozart pisa do o.*a, Ce ,dyby ,o ar*ybiskup +y
z po+odu samo+olne,o przeduCenia sobie urlopu, przy.2by to z radoE*i23
(O63 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, ii k+ietnia (;9(
Mon tres *1er 'ereW
&e Deum laudamus D +y.e*1a .uC ten ,rubianin mnetti, ktry .edynie
+styd przynosi s+o.emu panu, sobie samemu i + o,le muzy*e3 &akie .est
+ kaCdym razie nasze Imo.e i %e**arelle,oJ zdanie3 I333J
77M,o, + na.bliCsz2 niedziel? mam z %e**arellim +r*iF do domu3 $le
kiedy pomyEl?, Ce +y.ad? z Wiednia nie zarobi+szy (555 -loren+, to mi si?
aC robi niedobrze3 I tylko z po+odu ze. +oli ksi?*ia, ktry za n?dzne *ztery
setki -loren+( *odziennie tru.e mi d333 &yle bybym zarobi z at+oE*i2,
da.2* tu tylko .eden kon*ert3
Za pier+szy +ielki kon*ert7 kaCdemu z nas ar*ybiskup da O dukaty, a za
ostatni6, na ktry skompono+aem no+e ut+ory D rondo dla runettie,o,
sonat? dla siebie i rondo dla %e**arelle,o D nie dostaem ni*3 $le na.,orsze,
Ce te,o same,o +ie*zora, ,dy tuta. mieliEmy t? ,+nian2 muzyk?, byem
zaproszony do 1rabiny &1unO i nie mo,em p.EF3 $ kto by u 1rabiny
&1un` %esarzW43
yli tam $damber,erA i Madame Wei,i;, i dostali po 45 dukat+93 %o
za okaz.aW Nie mo,em niestety kazaF po+iedzieF *esarzo+i, Ce .eEli *1*e
mnie posu*1aF, to musi si? pospieszyF, ponie+aC +y.eCdCam za ileE tam dni3
+ takie. sytua*.i za+sze trzeba *zekaF3
Nie mo,? i nie *1*? tu zostaF, .eEli nie b?d? da+a kon*ert+3
Ma.2* d+.k? u*zni+, lepsz2 miabym tuta. pozy*.? niC + Salzbur,u3
'onadto kiedy si? ma + kieszeni (555 lub (755 -loren+, at+ie. moCna si?
kazaF prosiF oraz I*o si? z tym +i2CeJ +i?*e. C2daF3 $le do te,o nie *1*e
dopuE*iF ten mizantrop3 &ak ,o nazy+am, bo rze*zy+iE*ie .est mizantropem,
Y ,o nazy+a *aa tute.sza noblesse3 Wystar*zyW
W na.bliCszym liE*ie spodzie+am si? prze*zytaF, *o mam robiF i *zy
'o+inienem brn2F dale., aby s+2 modoEF i talent po,rzebaF + Salzbur,u,
Yy ra*ze. b?dzie mi +olno prbo+aF sz*z?E*ia tam, ,dzie to napra+d?
YCli+e3 %zy po+ienienem *zekaF aC b?dzie za p:no` !*zy+iE*ie nie moCna
Ya. osi2,n2F +szystkie,o + *i2,u trze*1 ty,odni, ale + Salzbur,u nie .est
(5 moCli+e na+et + *i2,u (555 lat3 $ poza tym at+ie. .est *zekaF na suk*es
Y/2* (555 -loren+ niC O55 D bo taka .est pra+da3 &yle m,bym tu mieF,
Suybym ze*1*ia3 Wystar*zy tylko po+iedzieFR zosta.?W I +*ale nie li*z? te,o,
uJ komponu.?3 $ ponadto *o tu por+ny+aF D Wiede0 i Salzbur,` I333J
posuszny syn
Wol-,an, $made Mozart
-ei
@isty
<D 499
( W sty*zniu (;;) po po+ro*ie z 'aryCa Mozart zostaWSmiano+any nad+ornym
or,anist2
ar*ybiskupa z pens.2 O45 -loren+ ro*znie3
7 iA mar*a (;9(3
6 9 k+ietnia (;9(3 Na t? akademi? Mozart skompono+aR Rondo na skrzyp*e i orkiestr?
I"3M6;6J] Sonat? na -ortepian i skrzyp*e I"M69oJ] Re*ytaty+ i ari? I"M6;OJ dla
%e**arelle,o3
O Krabina Maria Wil1elmina &1unMKo1enstein D patrzR (O5<(A3
4 %esarz /ze- II3
A /o1ann Halentin $damber,er I(;O6D(95OJ, .eden z na.+ybitnie.szy*1 i na.lepie.
opa*any*1 tenor+ s+e. ,enera*.i3 Mason D *zonek loCy LUur ,ekrnten Ko--nun,N3
Debiuto+a + (;;4 + &eatro San enedetto + Wene*.i pod pseudonimem $damonti3
y
pier+szym +ykona+*2 partii elmonta + Upro+adzeniu z sera.u I"M69OJ i #o,elsan,a
+ Dyrektorze teatru I"3MO9AJ3 'onadto Mozart skompono+a dla nie,o arieR 'er pi?ta
non
ri*err*ate I"MO75J] $ te, -ra tanu a--anni D nr A z oratorium DaQidde penitente I"MOA)J,
$ura,
*1e interno spiri I"MO6lJ3
; $nna Maria /3 Wei,i, z domu S*1e--stoss D Epie+a*zka3 Uona +iolon*zelisty /osep1a
Wei,la seniora I(;O)D(975J i matka p:nie.sze,o kapelmistrza i kompozytora /osep1a
Wei,la
.uniora I(;AAD(9OAJ3
9 45 dukat+ V 774 -loren+3
(OO3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (9 k+ietnia (;9(
Mon tres *1er 'ereW
I333J Wr*iem +aEnie z obiadu u $uern1ammer+ S ,dzie piliEmy za
zdro+ie papy3 Nie mo,? ni* odpo+iedzieF na du,i list7, *1yba to, Ce papa
ma ra*.?, a .edno*zeEnie .e. nie ma, *1oF ra*.i bez por+nania ma +i?*e.3
$ +i?* D +ra*am na pe+no i z przy.emnoE*i2, bo .estem pe+ien, Ce papa
nie stanie mi na drodze do sz*z?E*ia3 W*i2C .ednak nie +iem, kiedy +y.ad?3
Na pe+no nie + niedziel?6, bo od po*z2tku si? zastrze,aem, Ce po*zto+2
skrzyni2 nie po.ad?, Ce ra*ze. +ezm? ordinaire3 /eEli %e**arelli dotrzyma mi
*ompa,nie, b?dzie mi bardzo przy.emnie i +e:miemy dyliCans eTtra poste,
ktry .est droCszy zaled+ie o par? -loren+, ale mao kto o tym +ie3 'onadto
podrCu.e si? + dzie0 i + no*y, i + z+i2zku z tym nie+iele si? +yda.e3
MoCna na+et po+iedzieF, Ce dyliCansem z+y*za.nym podrC .est droCsza`
a przyna.mnie. tak samo dro,a, bo trzeba .esz*ze pa*iF +o:ni*y3
W @inzu z pe+noE*i2 ni* nie urz2dzimyO3 %e**arelli po+iedziaJ
ostatnio zarobi tam O5 -loren+, z *ze,o ponad 65 musia zapa*iF muzykomM
$ poza tym kon*ert + tak maym mieE*ie nie da.e ni* + sensie reputa*.i, tk
dla takie. ba,ateli nie +arto si? trudziF3 Wi?*e. si? zyska na szyb
podrCy333 %1yba Ceby noblesse zor,anizo+aa *oE ,odne,o u+a,i, ale + ta
razie przydaoby mi si? tro*1? adres+3 I333J Mb
Z operetk2 S*1a*1tnera4 ni* si? nie dao zrobiF z po+od+, o ktory
pisaem3 Step1anie ModszyA obie*a mi no+2 dobr2 sztuk?, ktr2 DNN J
(;9(
mnie tuta. nie b?dzie D +yEle mi do domu3 &rudno si? na to nie z,odziF3
po+iedziaem tylko, Ce pomi.a.2* zbyt du,ie dialo,i, ktre at+o da si?
popra+iF, sztuka .est dobra, *1o*iaC nie dla +iede0*zyk+, ktrzy +ol2
komedi?3
Uy*z? papie +szystkie,o dobre,o i pozosta.? bardzo posusznym synem
Wol-,an, $made Mozart
<D 4)5
( /o1ann Mi*1ael $uern1ammer Izmar + (;97J] .e,o Cona D
i*1 *rka D /osep1a arbara D u*zenni*a Mozarta3
M Elisabet1, z domu &immer]
7 @ist ten za,in2, podobnie .ak +szystkie listy @eopolda do syna z te,o okresu3
6 77 k+ietnia (;9(3
O @eopold z *a2 pe+noE*i2 radzi Wol-,an,o+i, aby + drodze po+rotne. do Salzbur,a
da
kilka kon*ert+3
4 %1odzi o Zaid? I"M6OOJ do tekstu /o1anna $ndreasa S*1a*1tnera3
A /o1ann =ottiieb Step1anie Modszy I(;O(D(955J, *zonek +iede0skie,o zespou
ur,tM
1eater, autor +ielu sztuk teatralny*1 Iktre Wol-,an, o,l2da m3in3 + Salzbur,uJ i librett
opero+y*13 Mozart pozna ,o + Wiedniu + (;;6 roku3
&uta. *1odzi o sztuk? Priedri*1a retznera elmont und %onstanze, ktr2 Step1anie
zaadaptu.e na libretto do opery Mozarta Die Em-ii1run, aus dem Serail I"M69OJ3 ':nie.
Step1anie napisze libretto do sin,spie,lu Dyrektor teatru I"MO9AJ3
(O43 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7) k+ietnia (;9(
Mon tres *1er 'ereW
$ +i?* *zeka mnie papa 7 radoE*i2W`( "o*1any o.*ze D to .edyna
Ye*z, ktra mnie skania do +y.e*1ania z Wiednia3 'isz? to + naturalnym
J`zyku niemie*kim7, bo *ay E+iat moCe i po+inien +iedzieF, Ce tylko
Mo.emu dobremu o.*u ar*ybiskup za+dzi?*za to, Ce +*zora. nie utra*i
NYie na za+sze3 W*zora. bya u nas +ielka akademia6, zape+ne .uC
Ytamia i mimo przeszkd ze strony /e,o aaska+oE*i miaem lepsz2
krkiestr? niC runetti3 %e**arelli moCe pot+ierdziFO3 Z po+odu o+e,o
Yan,ement miaem tro*1? nieprzy.emnoE*i, ale lepie. opo+iem o tym
Y'oErednio niC listo+nie3 =dyby .ednak *oE takie,o miao si? zno+u
'kWtorzyF, to mo,? zape+niF, Ce nie b?d? .uC tak *ierpli+y, *o papa
na 'e+no mi +yba*zy3
$ teraz *1*? prosiF ko*1ane,o pap?, Ceby mi poz+oli przy.e*1aF do
S*dnia + przyszym roku pod konie* karna+au, na okres +ielkie,o postu3
5 zaleCy tylko od papy, bo .eEli mi ar*ybiskup odm+i, to i tak po.ad?,
@isty
i +*ale nie b?d? z te,o po+odu niesz*z?Eli+y, o nieW %1*iabym, Ceby on to
prze*zyta3
$le musi mi papa to przyrze* + nast?pnym liE*ie, bo333 tylko pod tym
+arunkiem przy.ad? do Salzbur,a3 /est mi potrzebna obietni*a, ale pe+na,
Cebym .a z kolei m, przyrze* damom3
Step1anie da mi niemie*k2 oper?43 %zekam +i?* na odpo+ied:3 I333J
/esz*ze nie mo,? napisaF ani kiedy, ani .ak po.ad?3 &o przykre,
Ce z tym *zo+iekiem ni,dy ni* nie +iadomo3 Ni st2d ni zo+2d m+i
na,le D allons, .edziemyW &o zn+, Ce +aEnie .est przy,oto+y+any
po+z, ktrym po.ad2 %e**arelli, *ontroleurA i .a, albo Ce mamy +zi2F
dyliCans, lub teC Ce kaCdy dostanie pieni2dze na podrC i po.edzie
sam, *o pra+d? m+i2* na.bardzie. by mi odpo+iadao3 Raz m+i,
Ce za 9 dni, innyn razem, Ce za d+a ty,odnie, potem za trzy ty,odnie,
+resz*ie, Ce duCo +*zeEnie.3 oCeW Nie +iadomo *ze,o si? trzymaF,
ni*ze,o nie moCna zaplano+aF3 I333J /uC trzeba ko0*zyF, bo musz? .esz*ze
p.EF do 1rabiny S*1nborn;3
W*zora. po akademii zatrzymay mnie damy i .esz*ze przez ,odzin?
musiaem ,raF na -ortepianie3 I bybym ,ra .esz*ze, ,dyby nie udao mi si?
.akoE +ymkn2F3 MyEl?, Ce i tak doEF si? za darmo na,raem3 $dieu3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D 4)(
( @eopold, .ak +idaF, nale,a I+ za,inionym liE*ieJ na szybki po+rt syna3
7 Naturalny .?zyk niemie*ki to .?zyk nieszy-ro+any3 + koresponden*.i z Salzbur,iem,
+iedz2* Ce listy byy *z?sto ot+ierane przez ludzi ar*ybiskupa, niektre -ra,menty
Mozart pisa
szy-rem3 Szy-r ten zama !tto /a1n D .eden z pier+szy*1 bio,ra-+ Mozarta3
6 $kademia odbya si? Ibez +2tpieniaJ + Domu Niemie*kim3 'ro,ram te,o kon*ertu nie
.est znany] na .e,o zako0*zenie Mozart impro+izo+a na -ortepianie na temat zadany
przez
ar*ybiskupa3
O Wynika z te,o, Ce .uC +tedy Mozart nie mia zamiaru +ra*aF do Salzbur,a z
%e**arelliin3
4 /o1ann =ottiieb Step1anie Modszy3 %1odzi o Die Ent-il1run, aus dem Serail I"M69OJM
A Stano+isko kontrolera I*ontroleurJ za.mo+a Ernst MaTimilian "ollenber,er3
; Krabina Maria &1eresia S*1nborn, z domu %olloredo D siostra ar*ybiskupa3
(OA3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
.a i;e(
Wiede0, ) &aaY
Mon tres *1er 'ereW
Wszystko si? .esz*ze +e mnie z ,nie+u ,otu.eW I papa z pe+noE*i2 byt s
tak samo oburzony3 &ak du,o +ysta+iano mo.2 *ierpli+oEF na prb?`
+ ko0*u nie +ytrzymaem3 Nie .est .uC moim niesz*z?E*iem pozosta+anie
l i`Si
suCbie u ar*ybiskupa3 y to dla mnie sz*z?Eli+y dzie03 $le nie*1 papa
posu*1a3
D+ukrotnie .uC ten333l D nie +iem, .ak ,o naz+aF D rzu*i mi + t+arz
na.+i?ksze sotisses i impertynen*.e, ktry*1 przez +z,l2d na pap? na+et nie
po+trz?3 I tylko dlate,o, Ce *ay *zas myElaem o papie, nie zemE*iem si?
na nim od razu3 Wyzy+a mnie od sz*zeniak+ i +ykole.e0*+, kaza mi si?
+ynosiF D a .a +szystko *ierpli+ie znosiem, *1oF *zuem, Ce zosta zraniony
nie tylko m. +asny 1onor, le*z r+nieC 1onor papy3 $le I*1*ia te,o papaJ
mimo +szystko nadal mil*zaem3 'rosz? .ednak posu*1aF, *o byo dale.3
9 dni temu7 przysa do mnie posa0*a, ktry po+iedzia, Ce mam si?
naty*1miast +ypro+adziF6, Ce opr*z mnie +szys*y zostali uprzedzeni3
Zebraem +i?* poEpiesznie s+o.e rze*zy do ku-ra3 Stara Madame WeberO tak
bya dobra, Ce zao-iaro+aa mi mie.s*e + s+ym domu3 Mam s+. pok.
i .estem +Erd ludzi u*zynny*1, *ako+i*ie oddany*1 i ,oto+y*1 pom*
+ potrzebie, a nie ma si? te,o, kiedy si? .est samotnym3
Wy.azd zaplano+aem na Erod? IdziE .est )MyJ przez ordinaire, ale ponie+aC
nie dostaem .esz*ze pieni?dzy, ktre mi si? naleC24, odoCyem +y.azd do
sobotyA3 "iedy si? tam dzisia. z.a+iem, do+iedziaem si? od poko.o+*+;,
Ce ar*ybiskup *1*e mi daF .ak2E pa*zk?3 Zapytaem, *zy to pilne3
!dpo+iedzieli, Ce tak i Ce bardzo +aCne3 Na to .a, Ce bardzo mi przykro, ale
nie b?d? mia zasz*zytu speniF Cy*zenia /e,o aaska+oE*i, ponie+aC
Iz po+od+ .ak +yCe.J mo,? +y.e*1aF dopiero + sobot?3 Nie mieszkam .uC
tuta. i musz? CyF na +asny koszt333 /est +i?* naturalne, Ce nie mo,?
+y.e*1aF, dopki nie uporz2dku.? s+oi*1 spra+3 Nikt bo+iem nie moCe
C2daF, bym dziaa na +asn2 szkod?3
"leinmayr, Moll, nike9 i d+a. poko.o+*y przyznali mi *ako+it2 ra*.?3
"iedy si? u nie,o sta+iem) Inb3 musz? po+iedzieF, Ce przedtem S*1lauka
poradzi mi, Cebym .ako po+d poda brak mie.s* + po+ozie, bo dla nie,o
b?dzie to ar,ument +aCnie.szyJ, tak +i?* kiedy si? tam sta+iem, .e,o
pier+sze so+a byyR $r*ybiskupR D $ +i?* kiedy +y.eCdCa ten *1opak` /aR
nn %1*iaem +y.e*1aF .esz*ze + no*y, ale nie ma mie.s*3
Wtedy od razu za*z2, Ce .estem na.,orszy bursz, .akie,o zna, Ce nikt
lesz*ze ni,dy tak :le mu nie suCy, Ce radzi mi, abym +y.e*1a .esz*ze te,o
Ye,o dnia, bo ina*ze. napisze do Salzbur,a, aby mi zatrzymano pens.?3
Nie mo,em +*isn2F so+a, m+i bez przer+y, .akby ,o o,ie0 tra+i, .a
Ys su*1aem +szystkie,o spoko.nie3 "ama + Cy+e o*zy, Ce dosta.? 455
Noren+, +yzy+a od lump+, a.dak+, kretyn+333, a*1, nie mo,? papie
Yzystkie,o napisaF3 W ko0*u kiedy .uC kre+ za*z?a si? +e mnie burzyF,
kdez+aem si?R
D $ +i?* Wasza WysokoEF nie .est ze mnie zado+olony`
D %o` %1*e mi ,roziF, kretyn` $*1, *o za kretynW !to s2 drz+iW Nie *1*?
YleF z tym p?takiem +i?*e. do *zynieniaW
$ .a, Ceby .uC sko0*zyF, odpo+iedziaemR
@isty
D $ni .a z panemW
D Nie*1 si? +ynosiW
!d*1odz2* po+iedziaemR
D Nie*1 i tak b?dzieW /utro otrzyma pan mo.2 dymis.? na piEmieW
'o+iedz, ko*1any o.*ze, *zy aby nie po+iedziaem te,o za p:no, bo na
pe+no nie za +*zeEnie` ]
Nie*1 papa posu*1a3 Dla mnie 1onor .est *zymE na.*ennie.szym i +iem,
Ce papa teC tak myEli3 I nie*1 si? papa o mnie nie mart+i3 &ak .estem pe+ny
s+y*1 interes+, Ce bybym ,ot+ zoCyF dymis.? bez Cadne,o po+odu, ale
skoro .uC mam po+d i to po trzykroF, to ni*ze,o *zekaniem nie zyskam3 $u
*ontraireW D+ukrotnie .uC byem 1un*+otem i nie *1*? nim byF po raz trze*i3
/ak du,o ar*ybiskup tu pozostanie, tak du,o nie dam kon*ertu3 $le
niesusznie byoby s2dziF, Ce z te,o po+odu stra*? *oE + o*za*1 noblesse
i + o*za*1 *esarza3 Nikt tuta. ar*ybiskupa nie *ierpi, a z+asz*za *esarz,
i dlate,o .est taki +E*ieky, bo *esarz nie zaprosi ,o do @aTenbur,a(53
Nast?pn2 po*zt2 +yEl? papie tro*1? pieni?dzy, Ceby nie myEla, Ce tuta.
biedu.?3
'oza tym prosz?, Ceby by papa +esoy, bo teraz za*zyna si? mo.e
sz*z?E*ie, a +ierz?, Ce mo.e sz*z?E*ie b?dzie teC sz*z?E*iem papy3
Nie*1 mi papa napisze Iale szy-remJ, Ce bardzo si? *ieszy, bo .est si?
z *ze,o *ieszyF, le*z o-i*.alnie nie*1 mo*no mnie zru,a, Ceby nie moCna byo
ni*ze,o papie zarzu*iF3 /eEli .ednak mimo to ar*ybiskup u*zyni papie *1oFby
na.mnie.sz2 impertynen*.?, to nie*1 papa naty*1miast przy.eCdCa do Wiednia,
razem z mo.2 siostr23 'oradzimy tu sobie +e tr.k?, przysi?,am na 1onor,
*1o*iaC +olabym, Ceby papa .esz*ze przez rok +ytrzyma3
'rosz? .uC nie adreso+aF list+ na Dom Niemie*ki, ani nie +ysyaF i*1
pa*zk2((3 Nie *1*? .uC + o,le ni* syszeF o Salzbur,u3 Niena+idz?
ar*ybiskupa aC do szale0st+a3 $dieu3 loooMkroF *au.? papie r?*e, a m2
siostr? E*iskam z *ae,o ser*a i pozosta.? na za+sze posusznym synem3
Wol-,an, $made Mozart
I333J
( "si2C? ar*ybiskup Kieronim %olloredo3
7 i lub 7 ma.a (;9(3
6 Z Domu Niemie*kie,o3
O Maria %a*ilia Weber3 Webero+ie mieszkali + Wiedniu od (;;)3 'o Emier*i Pridolin7
Webera I76 pa:dziernika (;;)J .e,o Cona rato+aa domo+y budCet +yna.mu.2* pokoJ
Mozarto+i zapropono+aa pok. Ina II pi?trzeJ + domu z+anym Zum $u,e =ottes,
przy 'N
E+3 'iotra nr 93
4 'ieni2dze za lek*.e3
A Sobota (7 ma.a (;9(3
; /o1ann Uiri*1 $n,erbauer i Pranz S*1lauka3
9 /o1ann Pranz &1addaus "leinmayr] @ud+i, =ott-ried Qon Moll] /o1ann Mi*1ael
Wp+M
I/t
) U ksi?*ia ar*ybiskupa3 %yto+any niCe. dialo, I.eEli u+z,l?dniF GHIIIM+ie*zne
oby*za.e i d+orsk2 etykiet?J uderza tupetem i bez*zelnoE*i2 Mozarta, ktry do s+e,o
pana Isze-a pa0st+a, ar*ybiskupa i prymasa *esarst+aJ z+ra*a si? nie I.ak byo przy.?teJ
yy trze*ie. osobie li*zby mno,ie., ale per LpanN3 @eopold *zyta.2* ten list musia byF
przeraCony3
(5 Zamek + @aTenbur,u Ina poudnie od WiedniaJ byt letni2 rezyden*.2 *esarza3
(( 'a*zk2 D *zyli po*zt2 ar*ybiskupa3
(O;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (7 ma.a (;9(
Mon tres *1er 'ereW
Wie papa z ostatnie,o listu(, Ce poprosiem ksi?*ia o dymis.? D sam mnie
do te,o zmusi3 /uC + trak*ie d+*1 pier+szy*1 audien*.i po+iedzia miR
LNie*1 si? +ynosi, .eEli nie *1*e mi suCyF, .ak naleCyWN
!*zy+iE*ie na pe+no temu zaprze*zy, ale to pra+da, .ak , na niebie3
I ni* + tym dzi+ne,o, Ce dopro+adzony do ostate*znoE*i +yz+aniem mnie
od La.adak+N, Lszubra+*+N, L,a,an+N i tym podobny*1, zapami?taem
sz*ze,lnie Lnie*1 si? +ynosiWN3
Naza.utrz u 1rabie,o $r*o7 zoCyem proEb? o dymis.?, prosz2* by .2
przekaza /e,o "si2C?*e. WysokoE*i, a takCe *1*iaem oddaF pieni2dze na
podrC D (4 -loren+ i O5 ,ra. *ar+ na dyliCans i 7 dukaty na +yCy+ienie3
$r*o odm+i przy.?*ia .edne,o i dru,ie,o t+ierdz2*, Ce bez z,ody papy nie
mo,? si? z+olniF3 L&o pana obo+i2zekN D po+iedzia3 !dpo+iedziaem, Ce
r+nie dobrze, a moCe na+et lepie. znam s+o.e obo+i2zki +obe* o.*a
i .estem bardzo zdzi+iony, Ce o taki*1 rze*za*1 musz? si? do+iady+aF od
nie,o3
LNo dobrze D odpo+iedzia D .eEli pana o.*ie* przy*1yla si? do te,o, to
nioCe pan poprosiF o dymis.?, a .eEli si? nie przy*1yla, to takCe moCe pan
5 ni2 poprosiFN3
'i?kna distin*tion[
&e +szystkie zdumie+a.2*e rze*zy, .akie usyszaem od ar*ybiskupa
+ *zasie o+y*1 trze*1 audien*.i, a z+asz*za + trak*ie ostatnie.6, +szystko,
*5 ten +spaniay su,a oCy po+iedzia pod moim adresem, miao bezpoEredni
Yly+ na m. stan3 Wie*zorem musiaem opuE*iF oper? O + Erodku pier+sze,o
aktu i p.EF do Cka3 yem roz,or2*zko+any i drCaem na *aym *iele, na
Yy zata*zaem si? .ak pi.any3 Naza.utrz I*zyli +*zora.J musiaem *ae
Ypoudnie pozostaF + Cku, ponie+aC zaCyem Erodki na prze*zysz*zenie3
'an 1rabia by uprze.my napisaF do s+e,o o.*a4 na m. temat rCne
`kne rze*zy, ktre zape+ne papa musia .uC przekn2F3 ez +2tpienia s2
Y( rozmaite ba.e*zki, ale kiedy si? pisze komedi?, trzeba tro*1? przesadziF,M $ni Ja z
panemW
M Nie*1 si? +ynosiW !d*1odz2* po+iedziaemR
M Nie*1 i tak b?dzieW /utro otrzyma pan mo.2 dymis.? na piEmieW 'o+iedz, ko*1any
o.*ze, *zy aby nie po+iedziaem te,o za p:no, bo na pe+no nie za +*zeEnie`
Nie*1 papa posu*1a3 Dla mnie 1onor .est *zymE na.*ennie.szym i +iem Ce papa teC tak
myEli3 I nie*1 si? papa o mnie nie mart+i3 &ak .estem pe+ny s+y*1 interes+, Ce
bybym ,ot+ zoCyF dymis.? bez Cadne,o po+odu, ale skoro .uC mam po+d i to po
trzykroF, to ni*ze,o *zekaniem nie zyskam3 $u *ontraireW D+ukrotnie .uC byem
1un*+otem i nie *1*? nim byF po raz trze*i
/ak du,o ar*ybiskup tu pozostanie, tak du,o nie dam kon*ertu3 $le niesusznie byoby
s2dziF, Ce z te,o po+odu stra*? *oE + o*za*1 noblesse i + o*za*1 *esarza3 Nikt tuta.
ar*ybiskupa nie *ierpi, a z+asz*za *esarz i dlate,o .est taki +E*ieky, bo *esarz nie
zaprosi ,o do @aTenbur,a(53
Nast?pn2 po*zt2 +yEl? papie tro*1? pieni?dzy, Ceby nie myEla, Ce tuta. biedu.?3
'oza tym prosz?, Ceby by papa +esoy, bo teraz za*zyna si? mo.e sz*z?E*ie, a +ierz?,
Ce mo.e sz*z?E*ie b?dzie teC sz*z?E*iem papy3
Nie*1 mi papa napisze Iale szy-remJ, Ce bardzo si? *ieszy, bo .est si? z *ze,o *ieszyF,
le*z o-i*.alnie nie*1 mo*no mnie zru,a, Ceby nie moCna byo ni*ze,o papie zarzu*iF3
/eEli .ednak mimo to ar*ybiskup u*zyni papie *1oFby na.mnie.sz2 impertynen*.?, to
nie*1 papa naty*1miast przy.eCdCa do Wiednia, razem z mo.2 siostr23 'oradzimy tu
sobie +e tr.k?, przysi?,am na 1onor, *1o*iaC +olabym, Ceby papa .esz*ze przez rok
+ytrzyma3
'rosz? .uC nie adreso+aF list+ na Dom Niemie*ki, ani nie +ysyaF i*1 pa*zk2N3 Nie
*1*? .uC + o,le ni* syszeF o Salzbur,u3 Niena+idz? ar*ybiskupa aC do szale0st+a3
$dieu3 loooMkroF *au.? papie r?*e, a m2 siostr? E*iskam z *ae,o ser*a i pozosta.? na
za+sze posusznym synem3
Wol-,an, $made Mozart I333J
<D 4)7
( "si2C? ar*ybiskup Kieronim %olloredo3
7 i lub 7 ma.a (;9(3
6 Z Domu Niemie*kie,o3
O Maria %a*ilia Weber3 Webero+ie mieszkali + Wiedniu od (;;)3 'o Emier*i Pridolina
Webera I76 pa:dziernika (;;)J .e,o Cona rato+aa domo+y budCet +yna.mu.2* poko.e3
Mozarto+i zapropono+aa pok. Ina II pi?trzeJ + domu z+anym Zum $u,e =ottes,
przy pla*u E+3 'iotra nr 93
s 'ieni2dze za lek*.e3
A Sobota (7 ma.a (;9(3
; /o1ann Uiri*1 $n,erbauer i Pranz S*1lauka3
9 /o1ann Pranz &1addaus "leinmayr] @ud+i, =ott-ried Qon Moll, /o1ann Mi*1ael
nike3
6OO
) U ksi?*ia ar*ybiskupa3 %yto+any niCe. dialo, I.eEli u+z,l?dniF G H ((3(M+ie*zne
oby*za.e i d+orsk2 etykiet?J uderza tupetem i bez*zelnoE*i2 Mozarta, ktry do s+e,o
pana Isze-a pa0st+a, ar*ybiskupa i prymasa *esarst+aJ z+ra*a si? nie I.ak byo przy.?teJ
y- trze*ie. osobie li*zby mno,ie., ale per NpanN3 @eopold *zyta.2* ten list musia byF
przeraCony3
(5 Zamek + @aTenbur,u Ina poudnie od WiedniaJ by letni2 rezyden*.2 *esarza3
(( 'a*zk2 M *zyli po*zt2 ar*ybiskupa3
(O;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (7 ma.a (;9(
Mon tres *1er 'ereW
Wie papa z ostatnie,o listu(, Ce poprosiem ksi?*ia o dymis.? M sam mnie do te,o
zmusi3 /uC + trak*ie d+*1 pier+szy*1 audien*.i po+iedzia miR
NNie*1 si? +ynosi, .eEli nie *1*e mi suCyF, .ak naleCyWN
!*zy+iE*ie na pe+no temu zaprze*zy, ale to pra+da, .ak , na niebie3 I ni* + tym
dzi+ne,o, Ce dopro+adzony do ostate*znoE*i +yz+aniem mnie od Na.adak+N,
Nszubra+*+N, N,a,an+N i tym podobny*1, zapami?taem sz*ze,lnie Nnie*1 si?
+ynosiWN3
Naza.utrz u 1rabie,o $r*o7 zoCyem proEb? o dymis.?, prosz2* by .2 przekaza /e,o
"si2C?*e. WysokoE*i, a takCe *1*iaem oddaF pieni2dze na podrC M (4 -loren+ i O5
,ra. *ar+ na dyliCans i 7 dukaty na +yCy+ienie3 $r*o odm+i przy.?*ia .edne,o i
dru,ie,o t+ierdz2*, Ce bez z,ody papy nie mo,? si? z+olniF3 N&o pana obo+i2zekN M
po+iedzia3 !dpo+iedziaem, Ce r+nie dobrze, a moCe na+et lepie. znam s+o.e
obo+i2zki +obe* o.*a i .estem bardzo zdzi+iony, Ce o taki*1 rze*za*1 musz? si?
do+iady+aF od nie,o3
NNo dobrze M odpo+iedzia M .eEli pana o.*ie* przy*1yla si? do te,o, to moCe pan
poprosiF o dymis.?, a .eEli si? nie przy*1yla, to takCe moCe pan o ni2 poprosiFN3
'i?kna distin*tion[
&e +szystkie zdumie+a.2*e rze*zy, .akie usyszaem od ar*ybiskupa + *zasie o+y*1
trze*1 audien*.i, a z+asz*za + trak*ie ostatnie.6, +szystko, *o ten +spaniay su,a
oCy po+iedzia pod moim adresem, miao bezpoEredni +py+ na m. stan3 Wie*zorem
musiaem opuE*iF oper? O + Erodku pier+sze,o aktu i p.EF do Cka3 yem
roz,or2*zko+any i drCaem na *aym *iele, na Yi*y zata*zaem si? .ak pi.any3 Naza.utrz
I*zyli +*zora.J musiaem *ae 'rzedpoudnie pozostaF + Cku, ponie+aC zaCyem
Erodki na prze*zysz*zenie3
'an 1rabia by uprze.my napisaF do s+e,o o.*a4 na m. temat rCne 'i?kne rze*zy,
ktre zape+ne papa musia .uC przekn2F3 ez +2tpienia s2 Ym rozmaite ba.e*zki, ale
kiedy si? pisze komedi?, trzeba tro*1? przesadziF,
6O4
nie trosz*z2* si? zbytnio o pra+d?, ina*zeJ bo+iem "omedia me miaaby suk*esu3
&rzeba teC +yraziF uznanie dla +ielkie. usuCnoE*i te,o pana3
%1*iabym .edynie +spomnieF, *1oF bez zdener+o+ania, bo *eni? sobie +asne
zdro+ie i Cy*ie, o podsta+o+ym zarzu*ie, ktry doty*zy mo.e. suCby3 !tC nie
zda+aem sobie spra+y, Ce .estem poko.o+*em i to +aEnie zupenie +ypro+adzio
mnie z r+no+a,i, bo .ak si? okazu.e po+inienem by *odziennie antyszambro+aF
przez kilka ,odzin3 Wpra+dzie musiaem si? +ielokrotnie pokazy+aF, ale nie
przypominam sobie, Ceby to naleCao do moi*1 obo+i2zk+, toteC po.a+iaem si? +
okreElonym *zasie i tylko +tedy, ,dy +zy+a mnie sam ar*ybiskup3
$ teraz pra,n? przedsta+iF mo.2 de*yz.? i to tak, Ceby +szys*y mo,li .2 poznaF3
=dybym od ar*ybiskupa Salzbur,a dosta 7555 -loren+, a ,dzie indzie. (555, to
+ybrabym to dru,ie3 Ma.2* o+y*1 (555 -loren+ m,bym si? *ieszyF zdro+iem i
mieF spoko.n2 ,o+?3 Mam +i?* nadzie.?, Ce przy *ae. mioE*i o.*o+skie., ktr2 mi
papa tak pi?knie okazy+a od dzie*i0st+a i za ktr2 ni,dy nie zdoam si? +y+dzi?*zyF
I+szelako mnie. mo,? zrobiF pozosta.2* + Salzbur,u niC ,dzie indzie.J, mam nadzie.?,
Ce .eEli papa pra,nie mo.e,o sz*z?E*ia i zdro+ia, to nie*1 ni,dy .uC o te. spra+ie na+et
nie +spomina, nie*1 .2 + o,le +yrzu*i z pami?*i, bo .edno so+o +ystar*zy, Ceby
mnie zno+u kre+ zalaa i pap? r+nieC M nie*1 papa przyzna M pap? r+nieCW
Nie*1 papa b?dzie zdro+y i nie*1 si? *ieszy, Ce .e,o syn nie .est t*1rzem3 (555 razy
*au.? papy r?*e, z *ae,o ser*a E*iskam m2 siostr? i pozosta.? na za+sze posusznym
synem
Wol-,an, $made Mozart
<D 4)6
( @ist nr (OA3
7 Krabia "ari /osep1 PeliT $r*o I(;O6M(965J, syn 1rabie,o =eor,a $ntona PeliTa $r*o i
brat 1rabiny Marii $ntonii @odron3 Studio+a + akademii +o.sko+e. + "remsmunster,
po *zym I(;;)J rozpo*z2 suCb? na d+orze ar*ybiskupim + Salzbur,u .ako rad*a
+o.sko+yi szambelan, minister i na*zelny ku*1mistrz d+oru3 W tym ostatnim
*1arakterze przeby+a + Wiedniu ze E+it2 ar*ybiskupa3
6 ) ma.a (;9(3
O (5 ma.a (;9( + ur,t1eater trzyakto+2 komedi? Der Rau*1-an,ke1rer oder Die
zmentbe1rii*1en Herrdt1er i1rer Kerrs*1a-ten aus Ei,ennutz @eopolda Qon
$uenbru,,era, z muzyka $ntonia Salierie,o3
4 Do mieszka.2*e,o + Salzbur,u zaprzy.a:nione,o z Mozartami kan*lerza d+oru
1rabie,o =eor,a $ntona PeliTa $r*o3
(O93 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (7 ma.a (;9((
Mon tres *1er 'ereW
W liE*ie +ysanym po*zt2 pisaem .akbym by + obe*noE*i ar*ybiskupa3 u teraz
ko*1any o.*ze pisz? tylko do papy3 Nie +ra*a.my .uC do ty*1 niespra+iedli+oE*i, .aki*1
doznaem od ar*ybiskupa od po*z2tku .e,o rz2d+, do ty*1 nieustanny*1 znie+a,,
obel, i impertynen*.i rzu*any*1 mi + t+arz3 Dao mi to niek+estiono+ane pra+o, by
ode.EF3 Ni* bo+iem nie da si? temu prze*i+sta+iF3 $le pomi.a.2* te przy*zyny
*1*iabym teraz +spomnieF o inny*1 moty+a*1 me,o kroku3
!tC po*zyniem tuta. *onnaisan*es na.pi?knie.sze i na.poCyte*znie.sze + E+ie*ie3
/estem lubiany i *eniony przez na.bardzie. zna*z2*e domy M obsypu.2 mnie +szelkimi
+yobraCalnymi 1onorami, a do te,o .esz*ze mi pa*23 I .a miabym dale. +e,eto+aF +
Salzbur,u za ty*1 O55 -loren+`7 ez naleCyte,o +yna,rodzenia, bez Cadne. za*1?ty`
Miabym +e,eto+aF i na+et nie byF + stanie + *zymkol+iek papie pom*, pod*zas
,dy tuta. b?d? to m, u*zyniF bez Cadne. +2tpli+oE*i` I dok2d to +szystko miaoby
mnie zapro+adziF` Za+sze i +*i2C do te,o same,oR
albo si? daF zasz*zuF na EmierF, albo ode.EF3 Ni* +i?*e. nie musz? doda+aF333
/est .esz*ze to, Ce *ay Wiede0 zna .uC t? mo.2 1istori?, a *aa noblesse tylko mi doda.e
od+a,i, bym +ytr+a i nie da si? zno+u nabraF3
"o*1any o.*ze, nieba+em przy.d2 do papy ludzie z pi?knymi so+ami na usta*1, ale to
Cmi.e i +?Ce3 &akie s2 bo+iem te pode dusze M +yniose i pyszne, Ce aC si? niedobrze
robi M ktre +peza.2 na *zo+ieka3 &o .est napra+d? odraCa.2*eW
'odoEF ar*ybiskupa doskonale zrozumieli d+a. pok. o+*y6, a z+asz*za S*1lauka,
ktry po+iedzia tuta. komuER N%o do mnie, to + *ae. te. 1istorii nie mo,? nie przyznaF
Mozarto+i ra*.i, bo ,dyby on mnie tak potrakto+a333 Wyrzu*i ,o za drz+i, .ak .akie,oE
Cebraka3 Sam syszaemW &o nik*zemneWN
$ moCe ar*ybiskup uzna s+. b2d, bo prze*ieC +iele ra*.i za tym przema+ia` MoCe
si? zre-lekto+a, popra+i` NieW $ +i?* nie zatrzymu.my si? duCe. nad t2 spra+23
=dybym si? nie oba+ia, Ce mo,oby to e+entualnie papie zaszkodziF, da+no .uC bym
s+. los odmieni3 $le +aE*i+ie to *o on moCe papie zrobiF` Ni*W o .eEli papa b?dzie
+iedzia, Ce mi si? dobrze +iedzie, to z at+oE*i2 moCe si? obe.EF bez ar*ybiskupie.
aski3 Nie moCe papie odebraF pens.i, tym bardzie., Ce s+o.e obo+i2zki papa +ypenia3
$ .eEli idzie o mnie, to ,+arantu.?, Ce +szystko p.dzie dobrze, bo ,dyby ttlialo byF
ina*ze., nie zde*ydo+abym si? na ten krok, *1o*iaC +aE*i+ie
6O;
musz? przyznaF, Ce po ty*1 +szystki*1 obel,a*1 i tak bym odszed na+et ,dybym
musia CebraF3 No bo *zy moCna si? z,odziF na takie upokorzenia, tym bardzie., Ce
,dzie indzie. .est si? trakto+anym bez por+nania lepie.`
/eEli +i?* ma papa .akiekol+iek oba+y, to prosz? si? za*1o+y+aF tak .akby si? na mnie
bardzo ,nie+a, nie*1 mnie zru,a i reprymendu.e3 o skoro oba. +iemy, .ak si? rze*zy
ma.2333 $le nie*1 si? papa nie da z+ieEF pi?knym so+om, i b?dzie *zu.ny3 I333J
ardzo posuszny syn
Wol-,an, $made Mozart I333J
<D 4)O
( (7 ma.a Mozart napisa d+a listy do o.*a M .eden o-i*.alny +ystany normaln2 po*zt2
Im, +paEF + r?*e *enzor+ ar*ybiskupaJ, dru,i *z?E*io+o zaszy-ro+any, przekazany
przez ko,oE, kto z Wiednia uda+a si? do Salzbur,a i list dor?*zy @eopoldo+i do r2k
+asny*13
7 Mozart zarabia + isto*ie O45 -loren+3
6 D+a. poko.o+*y ar*ybiskupa M /o1ann Uiri*1 $n,erbauer i Pranz S*1lauka3
(O)3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (A ma.a (;9(
Mon tres *1er 'ereW
'onie+aC spra+y poto*zyy si? tak szybko, nie spodzie+aem si?, Ce papa Iktry tak
bardzo o*zeki+a mo.e,o przy.azduJ napisze mi + pier+szym pory+ie *oE inne,o niC
to, *o danym mi byo prze*zytaF3 $le teraz, kiedy .uC *a2 t? spra+? m, papa
dokadnie. przemyEleF i od*zuF ten a-ront, .ak *zo+iek 1onoru, to zrozumie na pe+no,
Ce to, *ze,o si? papa oba+ia, nie .est .uC spra+2 przyszoE*i, bo to si? .uC stao3
W Salzbur,u trudnie. to sobie uE+iadomiF, ponie+aC tam on( .est panem, ale tuta. .est
tylko kretynem, .ak .a + .e,o o*za*1W $ poza tym pom+my sz*zerzeR znam pap?, a
papa zna mo.2 +obe* nie,o ule,oEF3 'rzypuEFmy, Ce ar*ybiskup da mi ty*1 kilkaset
-loren+ +i?*e. i Ce .a .e przy.m?3 Wszystko zostaoby +i?* po staremu73 'rosz?
u+ierzyF M duCo potrzeba z me. strony +ysiku i +oli, Ceby napisaF, *o mi rozum
dyktu.e3 , .eden +ie, ile mnie kosztu.e rozstanie z pap2, ale na+et ,dybym musia
CebraF, to +i?*e. takiemu panu suCyF nie b?d? i nie zapomn? mu te,o do ko0*a Cy*ia3
&ak +i?* prosz? na +szystko *o .est na E+ie*ie M nie*1 mi papa doda od+a,i, nie*1
mnie ut+ierdzi + mo.e. de*yz.i i nie*1 nie prbu.e mnie od nie. od+ieEF3 I333J /edynym
6O9
Kioim pra,nieniem i nadzie.2 Jesi ooroni* nunur, z3uuuy@] sia+Y i333 piQMisiXpMiYe33
&estem przekonany, Ce tuta. b?d? papie bez por+nania bardzie. uCyte*zny YiC +
Salzbur,u3 $ poza tym dro,a do 'ra,i6 b?dzie tu dla mnie bardzie. ot+arta3 %o do u+a,
na temat Weber+O, to nie ma + tym pra+dy3 7 @an,o+24, przyzna.?, byem szalony,
ale *ze,C si? nie robi, kiedy ,i? .est zako*1anymW "o*1aem .2 napra+d? i +*i2C nie
.est mi ona obo.?tna3 $le mam sz*z?E*ie, bo .e. m2C .est tak zazdrosny, Ce ni,dzie .e. nie
pusz*za, a +i?* +idu.? .2 bardzo rzadko3 Natomiast stara Madame yYeber, nie*1 mi papa
+ierzy, .est osob2 bardzo u*zynn2 i nie m,bym si? .e. na*1+aliF d proportions do .e.
zasu,, bo nie mam doEF *zasu3
%zekam teraz z nie*ieprli+oE*i2 na list od ko*1ane,o papy3 Nie*1a. ut+ierdzi s+o.e,o
syna, bo sama myEl, Ce m,bym si? papie nie spodobaF i *zymE naraziF, moCe u*zyniF
mnie niesz*z?Eli+ym i to pomimo +szystki*1 okoli*znoE*i, ktre s2 dla mnie bardzo
korzystne3
$dieu, po tysi2*kroF adieu3 &ysi2* razy *au.? r?*e papy i pozosta.? na
za+sze posusznym synem
Wol-,an, $made Mozart
'S3 =dyby przypadkiem przyszo papie do ,o+y, Ce pozostaem tuta. z niena+iE*i do
Salzbur,a i bez+arunko+e. mioE*i do Wiednia, to prosz? zapytaF pana Qon Stra*kaA,
ktry .est moim dobrym przy.a*ielem3 /uC on, .ako *zo+iek u*z*i+y, z pe+noE*i2
napisze papie pra+d?3
<D 4)A
S "si2Ck? ary*biskup Kieronim %olloredo3
7 'rzy*zyn2 dymis.i Wol-,an,a nie byy tylko pieni2dze, ale przede +szystkim
konie*znoEF
bez+arunko+e,o podporz2dko+ania si? +oli ar*ybiskupa3
6 Mozart spodzie+a si? dostaF en,a,ement + 'radze za poEredni*t+em maCe0st+a
Dusk+3
O @eopold I.e,o list za,in2J zape+ne pode.rze+a Weber+ o intereso+noEF, *o M .ak
si?
nieba+em okaCe M nie byo pozba+ione podsta+3
4 $lo.za Weber +ysza za m2C I6( pa:dziernika (;95J za +do+*a /osep1a @an,e,o
I(;4(M(96(J, aktora i malarza amatora It+r*? synne,o nieuko0*zone,o portretu
ole.ne,o MozartaJ3 'o raz pier+szy @an,e oCeni si? z $nn2 Mari2 S*1indler Izmar2 +
(;;)J, z ktr2 mia tro.e dzie*i3 Ueni2* si? z $lo.za musia si? zobo+i2zaF do
+ypa*ania .e. mat*e I%a*illi WeberJ doCy+otnie. ro*zne. renty + +ysokoE*i ;55
-loren+3 Z $lo.za mia A dzie*i3 W (;)4 roz+id si? z ni2 .ednak i reszt? Cy*ia sp?dzi
z &1eresi2 Ho,el,
z ktr2 mia 6 dzie*i3
A /o1ann "ilian Stra*k I(;7OM(;)6J rodem z Mo,un*.i, ,dzie .e,o o.*ie* by
*yrulikiem3 !d (;49 + armii *esarskie., p:nie. na suCbie .ako poko.o+ie* *esarza
/ze-a II3 'osiada zna*zne +py+y, ale u+ielbia d+orskie intry,i3 Intry,o+a m3in3
prze*i+ko Mozarto+i i Kaydno+i3 Nie by +i?* M .ak ,o Mozart nazbyt po*1opnie
o*eni M .e,o dobrym przy.a*ielem3
6O)
(453 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, () ma.a (;9(
Mon tres *1er 'ereW
/a r+nieC, ko*1any o.*ze, nie +iem od *ze,o za*z2F S bo zupenie nie mo,? przy.EF do
siebie i ni,dy si? to zape+ne nie uda, .eEli papa dale. b?dzie tak myEla i tak pisa3
Musz? +yznaF, Ce nie pozna.? mo.e,o o.*a, nie pozna.? ,o + Cadnym zdaniu3 %1o*iaC
moCe tak, moCe o.*a pozna.?, ale nie te,o na.lepsze,o, na.bardzie. *zue,o3 Nie te,o
o.*a, ktry *eni s+. 1onor i 1onor s+y*1 dzie*i, .ednym so+em M nie mo.e,o o.*a3 $le
to +szystko sen M .uC teraz na pe+no si? papa przebudzi i nie o*zeku.e odpo+iedzi na
posta+ione + liE*ie pytania, ponie+aC musi +iedzieF, Ce mnie. niC kiedykol+iek
m,bym si? teraz z mo.e. de*yz.i +y*o-aF3 Musz? si? .ednak ustosunko+aF do
niektry*1 k+estii, bo + sposb nad +yraz draCli+y dotyka.2 mo.e,o 1onoru i
*1arakteru3
Ue ni,dy si? papa z tym nie po,odzi, Ce porzu*iem m2 pra*? + Wiedniu` MyEl?, Ce
.eEli si? *ze,oE takie,o pra,nie I*1o*iaC + danym +ypadku nie .est to takie +aCne, bo
,dyby tak byo, zrobibym to .uC da+no, po pier+sze. s*ys.iJ, to dla zrobienia takie,o
kroku na.lepsze .est takie mie.s*e, + ktrym ma si? na.lepsz2 pozy*.? i na.lepsze +
E+ie*ie perspekty+y3
Ue nie moCe si? papa przyznaF do te,o przed ar*ybiskupem` &o *akiem moCli+e3 $le,
Ce nie moCe si? papa przyznaF r+nieC przede mn2` 'rze*ieC nie moCe papa nie
przyznaF mi ra*.i3 Ue s+o.e,o 1onoru nie mo,? urato+aF ina*ze., .ak tylko odCe,nu.2*
si? od mo.e. de*yz.i` /ak papa moCe pisaF *oE tak bezsenso+ne,o` 'isz2* to z
pe+noE*i2 nie pomyEla papa, Ce ,dybym to zrobi, zasuCybym tym samym na
na.+i?ksz2 po,ard?3 Wszak *ay Wiede0 .uC +ie, Ce odszedem od ar*ybiskupa i +ie
r+nieC dla*ze,o3 Wszys*y +iedz2, Ce stao si? tak, ponie+aC zosta znie+aCony m.
1onor i to po trzykroF3 I teraz .a miabym temu zaprze*zyF` W takim razie musiabym
same,o siebie uznaF za t*1rza, a ar*ybiskupa za dobre,o ksi?*ia3 &e,o pier+sze,o nikt
mi nie moCe zarzu*iF, a .a sam mnie. niC ktokol+iek3 %o do dru,ie,o, to tylko ,
m,by to u*zyniF, ,dyby o*zy+iE*ie ze*1*ia ,o na.pier+ oE+ie*iF3
Ue ni,dy nie daem papie do+odu mioE*i` Ue +inienem u*zyniF to teraz, pier+szy raz
+ Cy*iu` %zy napra+d? tak papa myEli` Ue ni,dy nie byem skonny zrezy,no+aF dla
papy z Cadne. przy.emnoE*i` /ak bardzo si? papa myli3 &erazW o teraz +aEnie mam
tuta. tylko to, *o .est mi absolutnie niezb?dne3
Subskryp*.a moi*1 sonat .est + toku7 i otrzymam za nie pieni2dze3 !pera6 to takCe .uC
spra+a zaat+iona3 W *zasie ad+entu dam kon*ertO` a potem b?dzie .uC *oraz lepie.,
ponie+aC zim2 moCna tu duCo zarobiF3
/eEli +i?* odda+anie si? rozry+kom i pa+ienie si? + przy.emnoE*ia*1 ma
645
na tym pole,aF, Ce +yz+oliem si? od ksi?*ia, ktry mao Ce nie pa*i, ale .esz*ze
zadr?*za na EmierF, to pra+da M odda.? si? rozry+kom i pa+i? W przy.emnoE*ia*13 $le
na+et ,dybym si? musia trudziF i pra*o+aF przez *ay dzie0 od rana do no*y, to *1?tnie
na to p.d?, byle nie byF na as*e takie,o333, nie *1*? po+iedzieF .akie,o333
Do te,o kroku zostaem zmuszony i teraz nie *o-n? si? .uC na+et o +os, .est to po
prostu niemoCli+e3 Mo,? tylko po+iedzieF, Ce .est mi przykro Iale tylko z po+odu
papyJ, Ce zostaem do te,o zmuszony, bo +olabym, Ceby ar*ybiskup post?po+a
m2drze. i Cebym dla mo.e,o papy m, si? poE+i?*iF *ako+i*ie3 Dla papy *1?tnie bym
zrezy,no+a ze sz*z?E*ia, ze zdro+ia, poE+i?*ibym mu na+et Cy*ie, nie mo,? .ednak
zrezy,no+aF z 1onoru, bo 1onor .est m.3 @e*z i dla papy 1onor po+inien byF ponad
+szystkim3
Nie*1 to prze*zyta 1rabia $r*o4 i *ay Salzbur,3 'o takim a-ron*ie, na+et ,dyby mi
osobiE*ie zapropono+a (755 -loren+, to bym i*1 nie +zi23 Nie .estem *1op*em na
posyki ani .akimE sz*zeniakiem3
=dyby nie papa, nie *zekabym, aC po+ie mi po raz trze*iR Nnie*1 si? +ynosiWN, Ceby ,o
posu*1aF3 Nie *zekabym` %o m+i?` Sam bybym mu po+iedzia, *o myEl?, i Ce
od*1odz?3 Dzi+i? si? tylko, Ce ar*ybiskup m, to zrobiF + WiedniuW &eraz .uC na
pe+no rozumie, Ce bardzo si? przeli*zy3
"si2C? reuner A i 1rabia $r*o potrzebu.2 ,o, ale nie .a3 /eEli zaE spra+y posun2 si? za
daleko, .eEli ar*ybiskup zapomni o s+y*1 ksi2C?*y*1 obo+i2zka*1 i o tym, Ce .est
ksi?*iem koE*ioa, to nie*1 papa od razu przy.eCdCa do Wiednia, bo O55 -loren+ moCna
zarobiF +sz?dzie3 $ +tedy moCna sobie +yobraziF, .ak2 okry.e si? 1a0b2, z+asz*za +
o*za*1 *esarza, ktry i tak ,o nie *ierpi3 Mo.a siostra zdobyaby duCo lepsz2 pozy*.? niC
+ Salzbur,u, bo +iele .est tu dom+, ktre +a1a.2 si? z przy.?*iem m?C*zyzny,
natomiast *1?tnie zaan,aCo+ayby kobiet?, ktre. dobrze zapa*23 Wszystko to da si?
zrobiF3 I333J
"o*1any, dobry o.*ze, moCe papa C2daF ode mnie +szystkie,o, tylko nie te,o3
Wysatr*zy, Ce o tym pomyEl?, a od razu *ay si? trz?s? z ,nie+u3 $dieu3 &ysi2*kroF
*au.? papie r?*e, z *ae,o ser*a E*iskam m2 siostr? i pozosta.? na za+sze bardzo
posusznym synem
Wol-,an, $made Mozart
<D 4)9
S Nie+2tpli+ie Mozart na+i2zu.e tu do analo,i*zne. u+a,i z ostatnie,o Iza,ionioe,oJ
listu @eopolda3
7 Sonaty na skrzyp*e i -ortepian zadedyko+ane /osep1ie $uern1ammer I"M7)A i "M6;AM
695J, pier+sze kompozy*.e Mozarta opubliko+ane + Wiedniu M u $rtarii I+ listopadzie
(;9( rokuJ3
6 Die Ent-u1run, aus dem Serail I"M69OJ3
O Nie udao s-? zor,anizo+aF te,o kon*ertu3
4 %1odzi o stare,o 1rabie,o $r*o M =eor,a $ntona PeliTa3
64(
SN "si2C? Pranz GaQer reuner Ina ktre,o + s+ym liE*ie @eopold si? po+oy+a3J,
biskun @aQant I(;;6M;;J, p:nie. biskup %1iemsee I(;9AM);J, i 1rabia =eor, $nton
PeliT $r*o M, patrzR list (O;3
i4i3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7A ma.a (;9(
Mon tres *1er 'ereW
Ma papa *ako+it2 ra*.?, ale i .a mam ra*.?W Uzna.? s+e b?dy i .estem i*1 *ako+i*ie
E+iadomy, ale *zy *zo+iek nie moCe si? zmieniF, popra+iF` /akkol+iek by na to
spo.rzeF, musz? st+ierdziF, Ce na.bardzie. b?d? m, pom* ko*1anemu papie, dro,ie.
siostrze i sobie samemu tylko +tedy, ,dy pozostan? + Wiedniu3 U+aCam, Ce +aEnie
tuta. zna.d? s+o.e sz*z?E*ie a +i?* *zu.? si? nie.ako zmuszony, by zostaF3 Miaem .uC
takie u*zu*ie +y.eCdCa.2* z Mona*1ium3 "iedy .e*1aem do Wiednia byem sz*z?Eli+y,
*1o*iaC nie +iedziaem dla*ze,o3 /esz*ze tro*1? *ierpli+oE*i i b?d? m, udo+odniF
prakty*znie, .ak bardzo Wiede0 .est dla nas +szystki*1 zba+ienny3 %zu.? si? tuta.
*akiem odmieniony3
'oza zdro+iem rze*z2 na.bardzie. *zo+ieko+i niezb?dn2 s2 pieni2dze3 Nie .estem
skner2 i trudno byoby mnie pos2dziF o *oE takie,o, ale tuta. mam ra*ze. opini?
osz*z?dne,o niC rozrzutne,o3 /ak na po*z2tek to *akiem nie:le3
%o si? ty*zy u*zni+, to mo,? i*1 mieF, ile ze*1*?, ale .a nie *1*? zbyt +ielu3 $by byF
opa*anym lepie. niC inni, dobrze .est nie mieF i*1 za duCo3 &rzeba si? *eniF do
po*z2tku, ina*ze. si? prze,ry+a i .ak inni, .est si? zmuszonym do nieustanny*1
zabie,+3
W spra+ie subskryp*.i7 +szystko .est na na.lepsze. drodze, a + spra+ie opery6 M
zupenie nie rozumiem dla*ze,o miabym byF ostroCny` D+a razy .uC od+iedziem
1rabie,o Rosenber,a O, ktry przy.2 mnie bardzo uprze.mie3 U 1rabiny &1un +ysu*1a
mo.e. opery4 razem z panem Han S+ietenemA i Qon Sonnen-elsem;3 'onie+aC
Step1anie9 .est moim przy.a*ielem, +szystko musi si? udaF3
Nie lubi? lenist+a, ko*1am pra*? i dlate,o moCe byF papa o mnie spoko.ny3 W
Salzbur,u istotnie +i2zao si? to z duCym +ysikiem, ktry znosiem z trudem3
Dla*ze,o` 'onie+aC nie miaem +e+n?trzne,o zado+olenia3 I przyzna papa, Ce +
Salzbur,u M przyna.mnie. dla mnie M nie byo rozry+ek na+et za ,ra. *araW $ poza tym
zbyt +iele tam osb, z ktrymi nie *1*iabym si? zada+F, a dla pozostay*1, dla
+i?kszoE*i z ni*1, .a ni* nie zna*z?W Dla roz+o.u mo.e,o talentu nie .est to sytua*.a
za*1?*a.2*aW "iedy sam ,raem lub kiedy +ykony+ano ktr2E z moi*1 kompozy*.i, to
.akby su*1a*zami nie byli ludzie, ale -otele i stoy3 Ueby *1oF by tam .akiE teatr, ktry
byby *oE +art3 &uta. teatr .est mo.2 .edyn2 przy.emnoE*i23
647
&o pra+da, Ce + Mona*1ium +bre+ mo.e. +oli, pokazaem si? papie nie od na.lepsze.
strony3 Ue .akoby za duCo si? ba+iem3 333 $ .ednak, przysi?,am na 1onor, dopki mo.a
opera nie bya in s*ena, ani razu nie byem + teatrze i do niko,o M poza %annabi*1ami M
nie *1odziem3 W ostatnim okresie musiaem skompono+aF na.+aCnie.sz2 i
na.trudnie.sz2 *z?EF opery i to .est po+d, dla ktre,o przez d+a ty,odnie nie napisaem
ani .edne. nutki, ale nie z lenist+a lub zaniedbania M po prostu byo to niemoCli+e3
!*zy+iE*ie pisaem, ale nie na *zysto )3 Wiele +tedy stra*iem *zasu, ale +*ale te,o nie
Cau.?3
Ue potem byem zbyt +esoy` $leC to szale0st+a modoE*i3 MyElaem sobie M dok2d si?
udasz` Do Salzbur,a` "orzysta. +i?* z *1+iliW W Salzbur,u za+sze +zdy*1aem do stu
rCny*1 przy.emnoE*i, a tuta.333 do Cadne.3 $le trzeba po+iedzieF, Ce .uC sam pobyt +
Wiedniu .est przy.emnoE*i23 Nie*1Ce mi papa zau-a3 Nie .estem ani szalonym333, a
.esz*ze mnie. M nie+dzi?*znym i bezboCnym synem333 &ak papa na pe+no nie myEli3
Nie*1 +i?* u+ierzy + m. rozs2dek i + mo.e dobre ser*e3 Na pe+no si? +tedy nie
pomyli i nie za+iedzie3
/ak m,bym umieF *eniF pieni2dze` Za mao i*1 dot2d miaem3 'ami?tam, .ak kiedyE
ma.2* 75 dukat+ s2dziem, Ce .estem bo,atyW /edynie bieda moCe nau*zyF szano+aF
pieni2dze3
Wszystkie,o dobre,o m. dro,i, ko*1any o.*zeW &eraz moim obo+i2zkiem .est
pra*o+aF i zabie,aF o to, by oddaF papie to, *o + te. *ae. a+anturze stra*i3 U*zyni? to
z radoE*i2W $dieuW (555 razy *au.? papy r?*e3 Z *ae,o ser*a E*iskam m2 siostr? i
pozosta.? .ak za+sze posusznym synem
Wol-,an, $made Mozart
<D 4))
S Mozart na+i2zu.e do Iza,inione,oJ listu @eopolda3
7 Subskryp*.a sonat na skrzyp*e i -ortepian dla /osep1y $uern1ammer M patrzR (45<73
6 Upro+adzenie z sera.u I"M69OJ3 @eopold radzi syno+i + spra+ie opery daleko id2*2
ostroCnoEF3
O Krabia Pranz GaQer Wol- Rosenber,M!rsini M ,eneralny dyrektor do spra+ spektakli,
teatru i muzyki + Wiedniu3
4 %1odzi o Idomenea I"M6AAJ3 ':nie., u 1rabiny &1un, Mozart +ykona Ina -ortepianieJ
Wszystkie akty Upro+adzenia z sera.u3
A aron =ott-ried Han S+ieten3
; /osep1 Qon Sonnen-els I(;66M(9(;J, pro-esor nauk polity*zny*1 + Wiedniu3 y
'ier+szym austria*kim pra+nikiem, ktry +yst?po+a + obronie -ilozo-ii i idei
!E+ie*enia3 Mason, *zonek loCy NUur +a1ren Eintra*1tN3
9 /o1ann =ottiieb Step1anie Modszy M patrzR (OO<A3
) /ak z te,o +ynika, +bre+ rozpo+sze*1nione. le,endzie Mozart komponu.2* na.pier+
Yki*o+a i robi notatki, a dopiero potem pisa na *zysto3 &ak byo + +ypadku opery
Idomeneo, re di %reta3 .
Y Mn Mozart
646
(473 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IWiede0, mi?dzy 7A ma.a a 7 *zer+*a (;9(J
Mon tres *1er 'ereW
'rzed+*zora. dostaem +iadomoEF, Ce o (7Mte. mam si? sta+iF u 1rabie,o $r*o(3
%z?sto mnie za+iadamia, Ce na mnie *zeka I333J, ale .a tak bardzo ty*1 spotka0 nie
lubi?, bo na ni*1 pra+ie kaCde so+o .est kamst+em, Ce pra+d? m+i2* ni,dy .esz*ze
na takie +ez+anie si? nie sta+iem3 Nie poszedbym +i?* i tym razem, ,dyby mnie nie
by uprzedzi, Ce dosta list od papy73 'rzyszedem +i?* punktualnie3
Nie b?d? dokadnie opisy+a te,o spotkania, ktre przebie,o spoko.nie i bez
niepotrzebne,o podnie*enia, .ak sobie przyrzekem3 "rtko m+i2*, +szystko +yoCy
mi + sposb nader uprze.my i przy.a*ielski, .akby to *zyni od ser*a3 I333J /a zaE na .e,o
so+a, ktre brzmiay *akiem pra+dopodobnie, odpo+iedziaem na.bardzie. popra+nie
i na.,rze*znie. .ak tylko moCna M na.*zystsz2 pra+d?3
Nie m, si? ze mn2 nie z,odziF i + *zymkol+iek mi zaprze*zyF3 'od konie* spotkania
*1*iaem mu +i?* +r?*zyF pismo6 oraz pieni2dze na podrC I.edno i dru,ie miaem
przy sobieJ, ale odm+i3 'o+iedzia, Ce .est mu bardzo przykro, Ce zosta zamieszany +
t? 1istori? i poprosi, abym pismo przekaza .ednemu z poko.o+*+ ar*ybiskupa3 $ *o
do pieni?dzy, to .e przy.mie, .ak spra+a b?dzie .uC zako0*zona3
$r*ybiskup skarCy si? na mnie przy +szystki*1 i nie po.mu.e, Ce nie przynosi mu to
zasz*zytu, ponie+aC .estem tu bardzie. *eniony od nie,o3 U+aCa.2 ,o za zarozumiae,o
i zadu-ane,o + sobie kle*1?, ktry z po,ard2 odnosi si? do *ae,o oto*zenia, a .a
u*1odz? za *zo+ieka mie,o3 &o pra+da, Ce .estem dumny, ale tylko +obe* ty*1, *o
mnie traktu.2 en ba,atelle i z ,ry, a tak +aEnie trakto+a mnie ar*ybiskup3 Dobrym
so+em zyskaby u mnie +szystko3 'o+iedziaem to 1rabiemu, takCe i to, Ce ar*ybiskup
nie .est ,odzien te,o sza*unku, .aki mu papa okazu.e3
$ na konie*R
M Na *o si? to zda, Ce teraz +r*? do domu` I tak za kilka miesi?*y poprosibym Ibez
obrazyJ o z+olnienie, bo za takie pieni2dze nie mo,? i nie *1*? mu suCyFW
M Dla*ze,o nie`
M $no dlate,o M m+i? M Ce nie mo,? byF *zo+iekiem sz*z?Eli+yY ani zado+olonym
tam, ,dzie zarabia si? tak mao, + mie.s*u, + ktrym nieustannie myElabymR Na*1,
,dybym by tu, ,dybym by tamWN %o inne,o ,dyby pa*ono mi tyle, Cebym nie musia
myEleF o innym mie.s*u i by *zo+iekiem usatys-ak*.ono+anym3 =dyby mi ar*ybiskup
tak zapa*i, t5 ,ot+ bybym po.e*1aF na+et dzisia.W
64O
%o za sz*z?E*ie, Ce mnie tym razem nie zapa za so+oW o + ko0*u napra+d? moCna
to uznaF za sz*z?E*ie Imo.e i papyJ, Ce tuta. .estem3 Sam si? o tym papa przekona3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D A5(
S Krabia "ari /osep1 PeliT $r*o M patrzR (O;<73
7 @ist ten za,in23
6 'roEb? o dymis.?3
(463 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7 *zer+*a (;9(
Mon tres *1er 'ereW
W ostatnim liE*ie( pisaem, Ce osobiE*ie rozma+iaem z 1rabi2 $r*o73 Dzi?ki o,u
+szystko poszo dobrze3 Nie*1 si? papa nie mart+i, ni* papie od ar*ybiskupa nie ,rozi3
Krabia $r*o nie po+iedzia ni*ze,o, *o by mi poz+olio pode.rze+aF, iC m,by papie
zaszkodziF3 =dy +spomnia, Ce papa do nie,o napisa6 i Ce si? na mnie ,orzko Cali,
przer+aem mu i po+iedziaemR
NDo mnie teC3 &ak mi napisa, Ce myElaem, Ce z+ariu.?3 $le .a mam pra+o s2dziF
rze*zy +edu, +asne. miary333 i absolutnie nie mo,?333, et*3N 'otem po+iedziaR
M 'rosz? mi +ierzyF, zbyt at+o da.e si? pan olEniF3 &uta. sa+a tr+a krtko3 &o pra+da,
Ce na po*z2tku zbiera si? laury i duCo zarabia, ale .ak du,o` 'o kilku miesi2*a*1
+iede0*zy*y zno+u *1*2 *ze,oE no+e,o O3
M Ma pan ra*.?, 1rabio M odpo+iedziaem M ale *zy pan myEli, Ce .a zostan? + Wiedniu`
Dalib,, +iem ,dzie mam .e*1aF43 $ Ce ta *aa 1istoria zdarzya si? + Wiedniu, nie
mo.a to +ina, le*z ar*ybiskupa3 =dyby umia post?po+aF z lud:mi utalento+anymi, to
by do te,o nie doszo, bo ze mnie na.lepszy *zo+iek, .eEli traktu.e si? mnie po ludzkuW
M $r*ybiskup u+aCa, Ce .est pan zbyt dumny3
M &o pra+da, dla nie,o .estem dumny, bo taki .estem dla ludzi, .a*y oni s2 dla mnie3 =dy
+idz?, Ce ktoE mn2 po,ardza i mnie nie szanu.e, robi? si? 'yszny .ak pa+3
Zapyta, *zy s2dz?, Ce on nie musi *zasami przekn2F od ar*ybiskupa ,orzki*1 s+`
Wzruszyem ramionamiR
M ']an ma zape+ne s+o.e po+ody, Ceby to znosiF, a .a mam s+o.e, Ceby Y,o nie znosiF3
Reszt? opisaem + poprzednim liE*ie3
644
"o*1any, dobry o.*ze3 Nie trzeba +2tpiF, Ce to +szystko .est dla mo.e,o dobra, a +i?* i
dla papy dobra3 &o pra+da, Ce +iede0*zy*y s2 *z?sto nie+dzi?*zni i szybko zapomina.2,
Ce i*1 przy+i2zanie ni,dy nie .est tr+ale ale doty*zy to tylko teatru3 Natomiast mo.a
dziedzina .est tuta. o,romnie *eniona i za+sze b?d? si? m, utrzymaF3 Wiede0 to
kraina -ortepianuW I333J
<D A573
S @ist nr (473
7 Krabia "ari /osep1 PeliT $r*o M patrzR (O;<73
6 @ist ten za,in23
O Zna.2* przysze losy Mozarta, so+a te moCna uznaF za +r?*z proro*ze3
4 Mozart zamierza po.e*1aF do 'aryCa lub do 'ra,i3
(4O3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, ) *zer+*a (;9(
Mon tres *1er 'ereW
I tak 1rabia $r*o[ zdoa pi?knie roz+i2zaF problemW Zaiste *ieka+y ma sposb
przekony+ania i pozyski+ania sobie ludzi3 Nie *1*e przy.2F mo.e,o memoriau z
po+odu +rodzone. ,upoty, a z po+odu braku od+a,i i +rodzone. skonnoE*i do
lizusost+a na+et nie +spomina o tym s+o.emu panu7, przez *ztery ty,odnie z+odzi
mnie, + ko0*u zamiast mi uat+iF do.E*ie do ar*ybiskupa, kopniakiem + zadni2 *z?EF
*iaa +yrzu*a mnie za drz+i3 !to *ay 1rabia, ktry I+edu, ostatnie,o listu papy6J *a2
spra+? +zi2 sobie bardzo do ser*a, oto d+r, na ktrym miaem suCyF i ,dzie tak
+aEnie traktu.e si? ludzi, ktrzy przy*1odz2 z podaniem3 I333J
Wszystko dziao si? + przedpoko.u M nie miaem +i?* inne,o +y.E*ia, mo,em tylko
u*ie*, nie *1*iaem bo+iem okazaF braku sza*unku dla ksi2C?*y*1 komnat, *1oF taki
brak sza*unku okaza 1rabia $r*o3 Napisaem trzy memoriay i pi?F razy usio+aem .e
+r?*zyF3 Za kaCdym razem mi .e z+ra*ano3 Wszystkie prze*1o+u.? starannie i
ktokol+iek by *1*ia si? z nimi zapoznaF, moCe to zrobiF i si? przekonaF, Ce nie ma +
ni*1 na.mnie.sze. nie,rze*znoE*i3 "iedy ostatnio, +ie*zorem, dostaem od pana
"leinmayraO nie przy.?ty memoria InaleCy to do .e,o obo+i2zk+J, nie mo,em
opano+aF ,nie+u3 Wiedziaem, Ce ar*ybiskup naza.utrz +y.eCdCa3 Nie mo,em +i?*
dopuE*iF, Ceby +y.e*1a nie do+iedzia+szy si? o te. spra+ie3 $ ponadto .eElibym z.a+i
si? u nie,o z tym memoriaem + ostatnie. *1+ili, mimo iC pozosta+a tuta. tak du,o,
zape+ne byby .esz*ze bardzie. +E*iekyMW z+i2zku z tym napisaem .esz*ze .eden
memoria, + ktrym +y.aEniem` Ce od *ztere*1 ty,odni usiu.? mu ,o przedoCyF, ale z
nieznany*1 ml
64A
po+od+ tak du,o z+lekano z przekazaniem mu ,o, Ce + ko0*u zostaem zmuszony
dostar*zyF ,o osobiE*ie + ostatnie. *1+ili3 &en memoria przynis Yni +resz*ie
+yz+olenie i to + sposb, moCna po+iedzieF, na.bardzie. ele,an*ki na E+ie*ie, *1o*iaC
kto +ie, *zy nie stao si? tak na rozkaz ar*ybiskupa`
'an Qon "leinmayr, .eEli dale. *1*iaby u*1odziF za u*z*i+e,o *zo+ieka, a takCe
poko.o+*y ar*ybiskupa, mo,2 poE+iad*zyF, Ce rozkaz zosta +ykonany3
Nie musz? .uC posyaF Cadne,o memoriau M spra+a .est zako0*zona3 !d te. pory nie
*1*? .uC ni* na ten temat pisaF3 =dyby ar*ybiskup da+a mi teraz na+et (755 -loren+,
tobym i*1 po takim potrakto+aniu nie przy.23 $ prze*ieC tak at+o moCna mnie byo
pozyskaFW $le tylko ,rze*znoE*i2, nie *1amst+em ani +yniosoE*i23 Daem zreszt2 do
zrozumienia, Ce nie mam mu
ni* +i?*e. do po+iedzenia3 Z+ymyEla mnie .ak ostatnie,o obuza333 Nie mia pra+a3
Dalib,, .ak .uC napisaem, nie poszedbym do nie,o, ,dyby mnie nie by po+iadomi o
tym liE*ie od papy3 $ poza tym, *o to ,o moCe ob*1odziF, Ce .a si? *1*? z+olniF` =dyby
napra+d? pra,n2 mo.e,o dobra, po+inien prbo+aF mnie przekonaF ar,umentami lub
pozosta+iF rze*z +asnemu bie,o+i, a nie +yzy+aF mnie od obuz+, :le
+y*1o+any*1, +resz*ie +yrzu*aF za drz+i kopniakiem + tyek` $le zapomniaem M
byF moCe zrobi to na rozkaz ksi?*ia`
&eraz krtko odpo+iem na list, bo tak .uC .estem zm?*zony t2 spra+2, Ce nie *1*?
+i?*e. o nie. syszeF3
ior2* pod u+a,? +szystkie ra*.e Ipapa zna .e dobrzeJ, dla ktry*1 poprosiem o
dymis.?, Cadnemu o.*u nie przyszoby do ,o+y, Ceby si? za to ,nie+aF na syna, m,by
si? ,nie+aF, ,dyby by te,o nie zrobi3 &ym bardzie., Ce papa +iedzia, iC miaem o*1ot?
ode.EF na+et bez konkretne,o po+odu3 NiemoCli+e, Ceby papa tak myEla po+aCnie3 &o
na pe+no ze +z,l?du na d+r3 $le, ko*1any o.*ze, nie*1Ce si? papa tak nie korzy, bo
ar*ybiskup nie moCe papie zaszkodziF3 Nie*1by si? zreszt2 oEmieliW %1*iabym te,o3 W
o*za*1 *esarza byby to dla nie,o ,+:d: do trumny3 %esarz nie tylko Ce ,o nie ko*1a,
on ,o po prostu nie znosi3 =dyby +i?* papa przy.e*1a do Wiednia i opo+iedzia
+szystko *esarzo+i, to dostaby z pe+noE*i2 *o na.mnie. tak2 sam2 ,aC?3 W taki*1
+ypadka*1 *esarz napra+d? zasu,u.e na sza*unek3
ardzo si? dzi+i?, Ce por+nu.e mnie papa do Madame @an,e43 Z te,o po+odu przez
*ay dzie0 *1odziem .ak struty3 "iedy .esz*ze + o,le nie zarabiaa, bya na utrzymaniu
rodzi*+, a kiedy przyszed moment, Ce mo,a s(` im od+dzi?*zyF I.e. o.*ie* zmar
zanim zd2Cya zarobiF *1oFby ,ra . *araAJ, k'uE*ia s+2 biedn2 matk?, rzu*ia si? na
szy.? aktoro+i, ktre,o poElubia, a mat*e nie daa doso+nie ni*W
oCeW Moim .edynym *elem M i , to +ie M .est pom* papie i + o,le 'om* nam
+szystkim3
64;
%zy musz? .esz*ze sto razy po+atarzaF, Ce tuta. b?d? papie bardzie. przydatny niC +
Salzbur,u` 'rosz?, ba,am, nie*1 mi papa nie pisze +ie*e, taki*1 list+3 Ni*zemu one
nie suC2, tylko mnie +ypro+adza.2 z r+no+a,i i dener+u.23 /a musz? +*i2C
kompono+aF i bardzo .est mi potrzebny spok.
%esarza nie ma teraz + Wiedniu, ani 1rabie,o Rosenber,a;3 Rosenber, pole*i
S*1rdero+i9 Isa+nemu aktoro+iJ, Ceby postara si? dla mnie o dobre libretto
opero+e)333
<D A5O
S Krabia "ari /osep1 PeliT $r*o M patrzR (O;<73
7 Krabia $r*o dziaa zape+ne na +asn2 r?k? i prbo+a zaat+iF spra+? Mozarta, nie
in-ormu.2* o tym ar*ybiskupa3
6 @ist ten za,in23
O /o1ann Pranz &1addaus Qon "leinmayr M patrzR (O5<;3
4 $lo.za Weber, po m?Cu @an,e3 !pis za*1o+ania si? $lo.zy .est o*zy+iE*ie +ers.2
przedsta+ion2 Mozarto+i przez .e. matk? Iu ktre. mieszkaJ M %a*ili? Weber3 Wiadomo
bo+iem, Ce + +yniku .e. sprytny*1 zabie,+ /osep1 @an,e zobo+i2za si? +ypa*aF .e.
doCy+otni2 rent? I;55 -loren+J i Ce zobo+i2zania te,o dotrzyma3 Wyda.e si?
pra+dopodobne, Ce taktyka %a*ilii Weber pole,aa na zraCaniu Mozarta do $lo.zy Iktra
+*i2C nie bya mu obo.?tnaJ i zbliCeniu ,o do .e. dru,ie. *rki Ii panny na +ydaniuJ M
"onstan*.i3
A Pranz Pridolin Weber zmar na atak ser*a 76 pa:dziernika (;;) roku3
; Krabia Pranz GaQer Wol- Rosenber,M!rsini by dyrektorem ,eneralnym teatr+
*esarski*1 + Wiedniu3
9 Priedri*1 @ud+i, S*1rder I(;OOM(9(AJ, aktor + ur,t1eater od (;9( roku3 y
autorem adapta*.i dla s*en niemie*ki*1 Szekspiro+skie,o Kamleta3 &e,o +aEnie
Kamleta, + .e,o adapta*.i, o,l2da Mozart + Salzbur,u + roku (;;)3
) %1odzi o sztuk? %1ristop1a Priedri*1a retznera elmont und "onstanze oder Die
Ent-il1run, aus dem Serail3
(443 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (6 *zer+*a (;9(
Mon tres *1er 'ereW
Na.droCszy o.*zeW /akCebym *1*ia poE+i?*iF dla papy mo.e na.lepsze lata i pozostaF
tam, ,dzie tak :le pa*2 Y ale Ceby .edyn2 *zarn2 plam2 bya tam za pa*a3 'rze*ieC nie
tylko .est si? tam :le opa*anym, ale *o +ie*eJR
oEmieszanym, po,ardzanym i zadr?*zanym, a to .uC napra+d? za +iele3
Na akademi? ar*ybiskupa7 skompono+aem sonat? Idla mnieJ i Y+a ronda Idla
runettie,o i dla %e**arelle,oJ, sam ,raem na obu akademia*1` a ostatnio6, po
kon*er*ie, *a2 ,odzin? ,raem +aria*.e na podsuni?ty pr7Y ar*ybiskupa temat3
Wy+oao to taki entuz.azm, Ce ,dyby ar*ybiskup mia ser*e i *1oF tro*1? by
*zo+iekiem, musiaby si? *zuF sz*z?Eli+ym3 $le on
649
zannast okazaF aprooat? i zado+olenie, luo M me*noy na+et M ni*ze,o me okazy+aF,
+yp?dza mnie .ak sz*zeniaka, rzu*a.2* mi + t+arz to s+o.eR
nie*1 si? +ynosiWN i Ce Nzna.dzie stu taki*1, *o lepie. b?d2 mu suCyF ode mnieNM $
dla*ze,o` Dlate,o, Ce nie mo,em +y.e*1aF + dniu, ktry spodobao ,i? mu
+yzna*zyF3 Musiaem opuE*iF dom i CyF z +asny*1 Erodk+, ale +y.e*1aF +
momen*ie, + ktrym nie poz+ala na to stan mo.e,o port-ela, nie mo,em3 'oza tym +
Salzbur,u +*ale nie byem niezb?dny, a prze*ieC *1odzio o odoCenie +y.azdu tylko o
d+a dni3
$r*ybiskup d+ukrotnie po+iedzia mi na.+i?ksze injpertinen*es, na ktre nie
zarea,o+aem so+em, a na+et ,raem dla nie,o, .ak da+nie., z +ielkim
zaan,aCo+aniem, .akby si? ni* nie stao3 $ on zamiast te mo.e starania i dobr2 +ol?
do*eniF, po raz trze*i post2pi ze mn2 + sposb na.bardzie. odraCa.2*y, *1o*iaC
spodzie+aF si? mo,em *ze,oE zupenie inne,o3 Mimo Ce + ni*zym nie za+iniem, a
ra*.a bya po mo.e. stronie, post2piono ze mn2 tak, .akby za +szelk2 *en? *1*iano si?
mnie pozbyF3 $ +i?* dobrze, skoro mnie tu nie *1*2, to i .a zostaF tu nie pra,n?3
Krabia $r*o O zamiast przy.2F mo.e podanie, uzyskaF dla mnie audien*.?, poradziF,
abym .e moCe +ysa po*zt2, albo prbo+aF mnie przekonaF, Cebym da spok. i rze*z
*a2 raz .esz*ze przemyEla, bo *1yba te,o *1*ia, *z?stu.e mnie kopniakiem + tyek i
+yrzu*a za drz+i3
&o .asne, Ce Salzbur, nie .est dla mnie odpo+iednim mie.s*em, *1yba tylko po to,
Cebym m, tam znale:F okaz.? oddania 1rabiemu kopniaka, ale na uli*y, aby +szys*y
+idzieli3 !d ar*ybiskupa nie C2dam satys-ak*.i, bo nie .est + stanie mi .e. daF + sposb,
+ .aki bym sobie te,o Cy*zy3 $le do 1rabie,o nieba+em napisz?, *ze,o si? moCe ode
mnie spodzie+aF, .eEli przypadek spra+i, Ce ,o spotkam3 =dziekol+iek by to nie byo3
!*zy+iE*ie z +y.2tkiem mie.s*, + kry*1 naleCy za*1o+aF po+a,?3
$ *o do zba+ienia duszy, to nie*1 si? ko*1any papa nie trapi3 /ak +szys*y ludzie, .estem
*zo+iekiem ,rzesznym, ale *1*iabym, Ceby +szys*y byli ,rzeszni + tym stopniu *o .a3
%zyCby papa da +iar? .akimE kamst+om na m. temat` Mo.2 na.+i?ksz2 +ad2 .est to,
Ce pozornie nie post?pu.? tak, .ak po+inienem3 Nie .est pra+d2, Ce *1+aliem si?,
.akobym + dni postne re,ularnie .ada mi?so, *1oF po+iem, Ce nie przy+i2zu.? do te,o
zna*zenia i nie u+aCam te,o za ,rze*13 'oE*iF to tyle, *o sobie odma+iaF i .eEF mnie.
niC zaz+y*za.43 Wie papa dobrze, Ce + kaCd2 niedziel? i + E+i?ta, a + miar?
moCli+oE*i r+nieC + dni po+szednie *1odz? na msz?3
/edyny m. kontakt z osob2 o zle. reputa*.i zdarzy si? na balu3 Znaem JO od da+na,
.esz*ze zanim +iedziaem o .e. reputa*.i, a kontakt pole,a na Ym, Ce potrzebo+aem
partnerki do kontredansa3 Wszak nie mo,em na,le z ni2 zer+aF nie poda.2* przy*zyny,
a ktCby si? oEmieli podobne rze*zy 'o+iedzieF + t+arz` $ poza tym, *zy nie
zosta+iem .e. + ostatnie. *1+ili, Yby zata0*zyF z kimE innym`333
&ym razem byem bardzo zado+olony, Ce karna+a si? ko0*zy3 Nikt
64)
zreszt2 nie moCe po+iedzieF, nie *1*2* u*1odziF za kam*?, Ce si? z ni2 spotykaem
,dzie indzie., albo Ce *1odziem do nie. do domu3
W ko0*u moCe byF papa pe+ny, Ce do reli,ii .estem napra+d? przy+i2zany, a ,dyby si?
M bro0 oCeW M zdarzyo niesz*z?E*ie, Ce zbo*z? z +aE*i+e. dro,i, to +in2 za to z
pe+noE*i2 nie obar*z? papy3 Sam b?d? +tedy szubra+*em3 I333J
Musz? .uC ko0*zyF, bo mi po*zta u*ieknie3
(555 razy *au.? r?*e papy, z *ae,o ser*a E*iskam m2 dro,2 siostr? i pozosta.?, .ak
za+sze, posusznym synem3 S
Wol-,an, $made Mozart
'S3 'ozdro+ienia dla mode,o Mar*1andaA, dla "at1erl;, dla +szystki*1 przy.a*i i
przy.a*iek3
<D A54
S Mozart na+i2zu.e do za,inione,o listu @eopolda3
d &en kon*ert dla +iede0skie. arystokra*.i odby si? 9 k+ietnia (;9( + tz+3 Domu
Niemie*kim3 Skompono+ane na t? okaz.? ut+ory toR Sonata EsMdur na skrzyp*e i
-ortepian I"M69oJ, Rondo %Mdur na skrzyp*e i orkiestr? dla $ntonia runettie,o I"M6;6J
oraz re*ytaty+ i aria na sopran dla Pran*es*a %e**arelle,o I"M6;OJ3
6 &en kon*ert odby si? 7; k+ietnia (;9(3 /est pra+dopodobne, Ce ar*ybiskup podsun2
Mozarto+i temat z opery =retrySe,o @es maria,es Samnites] -ortepiano+e +aria*.e na
ten temat I"M647J po+stay +aEnie + tym *zasie3
O Krabia "ari /osep1 PeliT $r*o M patrzR (O;<73
4 @eopold na.+yra:nie. skorzysta z okaz.i, Ceby przypomnieF syno+i o obo+i2zka*1
reli,i.ny*13 Z+rFmy u+a,? na Nno+o*zesn2N posta+? Mozarta +obe* problemu postu3
Nie +iadomo kim bya Nosoba o zle. reputa*.iN, natomiast +iadomo, Ce o kontakta*1
Mozarta z ni2 donis @eopoldo+i Pranz GaQer Wenzel =ilo+sky Qon Urazo+a, .ak te,o
do+odzi p:nie.szy list Iz 9 k+ietnia (;94J, + ktrym @eopold przyzna.e, Ce zarzuty
byy bezpodsta+ne3
A Keinri*1 Wil1elm '1ilipp Mar*1and M syn dyrektora mona*1i.skie,o teatru &1eobalda
Kilariusa Mar*1anda3 Wra*a.2* z Nannerl do Salzbur,a Ipo premierze IdomeneaJ,
@eopold zabra ,o ze sob2 na trzyletni okres nauki muzyki Iskrzyp*e i kompozy*.aJ3 W
(;9A mody Mar*1and zosta skrzypkiem na d+orze ar*ybiskupa + Salzbur,u3
; Maria $nna "at1arina I"at1erlJ =ilo+sky Qon Urazo+a M patrzR i<i3
(4A3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (A *zer+*a i;9(
Mon tres *1er 'ere-
/utro +resz*ie +yEl? portret i +st2Cki dla mo.e. siostry(3 Nie +iem, *zy b?d2 .e.
odpo+iaday, ale napra+d? s2 +edle ostatnie. mody3 =dyby *1*iaa i*1 +i?*e. albo
.akieE inne, to nie*1 da znaF3 $ + o,le .eEli .e. *ze,oE potrzeba, *ze,oE adne,o, *o
moCna tu znale:F, to nie*1 napisze3 Man(
6A5
nadzie.`, Ce za -artuszek nie b?dzie trzeba pa*iF, bo +szystko zostao re,ulo+ane3
Zapomniaem o tym uprzedziF +*zeEnie., bo *i2,le pisaem n te. koszmarne. a-erze73
I333J Dopiero teraz mo,? napisaF *oE nie*oE o Wiedniu YM do te. pory +szystkie mo.e
listy byy +ypenione t2 obrzydli+2 1istori23 o,u dzi?ki, Ce to si? .uC sko0*zyo3
/ak si? papa orientu.e, obe*ny sezon .est na.,orszy dla ty*1, *o by *1*ieli zarobiF
pieni2dze3 Wszystkie na.lepsze rodziny s2 na +si3 Nie pozosta.e +i?* ni* inne,o, .ak
pra*o+aF z myEl2 o nad*1odz2*e. zimie, bo zim2 nie ma si? zbyt +iele *zasu3
"iedy sonaty .uC b?d2 ,oto+e6, *1*iabym skompono+aF .ak2E ma2 kantat? +osk2O M
m,bym .2 +ykonaF + *zasie ad+entu, naturalnie na +asny bene-is3 /est r+nieC
moCli+a maa kombina*.a, dzi?ki ktre. kon*ert na +asny bene-is dabym d+ukrotnie M
dru,i raz .ako pianista3
W te. *1+ili mam tylko .edn2 u*zenni*? M 1rabin? Rumbeke4, kuzynk? %obenzia3
M,bym o*zy+iE*ie mieF i*1 +i?*e., ,dybym z,odzi si? zniCyF *en?3 $le obniCa.2*
*en?, stra*ibym .edno*zeEnie *redit3 Mo.a *ena to A dukat+ za (7 lek*.i, a przy tym
za+sze da.? do zrozumienia, Ce robi? to tylko z ,rze*znoE*iA3 Wol? da+aF trzy lek*.e
dobrze patne niC szeEF :le patny*13 Dzi?ki te. .edne. u*zenni*y .akoE sobie da.? rad?3
Na razie to mi +ystar*za3 'isz? o tym, by papa nie pomyEla, Ce posyam zaled+ie 65
dukat+ przez e,oizm3 /ak b?d? m, Ia przy.dzie to z *zasemJ, na pe+no poEl? +i?*e.3
MoCe byF papa spoko.ny3 Ni,dy nie trzeba daF poznaF, na *zym si? stoi3
'rze.d:my teraz do teatru3 Napisaem ostatnio, Ce przed +y.azdem 1rabia Rosenber,;
zle*i panu S*1rdero+i znalezienie dla mnie libretta93 &o si? .uC stao3 I .uC .e ma
Step1anie Modszy) I333J !d razu poszedem do nie,o z +izyt23 I333J
M !pera ma *ztery akty M po+iedzia M ale o ile pier+szy akt .est znakomity, o tyle
pozostae s2 sabe3 /eEli +i?* S*1rder z,odzi si?, by .e przysposobiF do naszy*1
potrzeb, to moCe +y.EF z te,o nieze libretto3 $le + obe*ne. posta*i nie moCna ,o
pokazaF dire*tion3 I333J
"iedy to usyszaem I333J, na+et nie *1*iaem *zytaF, bo ,dyby mi si? nie spodobao,
musiabym to po+iedzieF, *zym narazibym si? S*1rdero+i, ktry Jest mi bardzo
przy*1ylny, a tak za+sze mo,? po+iedzieF, Ce nie *zytaem3
Musz? papie +y.aEniF, dla*ze,o mieliEmy nie.akie zastrzeCenia do Step1anie,o3 W
Wiedniu ma on niestety bardzo z2 opini?3 U*1odzi za *zo+ieka :le +y*1o+ane,o i
-aszy+e,o, ktry +ielu osobom zrobi okropne E+i0st+a3 Nie mieszam si? do ty*1
1istorii3 MoCli+e, Ce to pra+da, bo Wszys*y si? na nie,o skarC2, ale *esarz(5 *eni ,o
+ysoko, a on sam do mnie (ASI nasta+iony niez+ykle przy.a:nie3 /uC po naszym
pier+szym spotkaniu 'o+iedziaR
M /esteEmy starymi przy.a*imi(( i bybym o,romnie rad, ,dybym Yo, byF panu
przydatny3
6Ai
Yn*iaiDym, zeoy napisa aia mnie noretto opero+e3 MNie .est +aCne, *zQ te s+o.e
komedie pisze sam, *zy z *zy.2E pomo*2, *zy pomysy i ^YS zapoCy*za od inny*1, *zy teC
+ymyEla .e sam3 WaCne, Ce zna si? na teatrz i Ce .e,o teksty za+sze ma.2 po+odzenie3
Widziaem +aEnie .e,o d+ie na.no+sze sztuki M s2 bardzo dobre 'ier+sza z ni*1 to
Dziura + drz+ia*1, dru,a M to 're-ekt i Conierze(7
&ym*zasem napisz? kantat?, bo na+et ,dybym .uC mia to libretto, nie zabior? si? do
kompono+ania, dopki nie +r*i 1rabia Rosenber,3 o ,dyby mu si? nie spodobao, to
miabym zasz*zyt kompono+ania na prCno3 $ teen *1*iabym umkn2F3 %o do
przysze,o przy.?*ia opery, to z *1+il2 ,dy mam dobre libretto, +*ale si? o to nie
mart+i?3
S2dzi papa, Ce napisz? opera *omiXue tak, .ak oper? seria` W operze seria nie+iele
potrzeba rozry+ki i zaba+y, a +i?*e. rze*zy m2dry*1 i senso+ny*1 natomiast + operze
bu--a od+rotnie M mnie. rze*zy m2dry*1 i senso+ny*1 +i?*e. zaba+y i rozry+ki3
Ni* na to nie poradz?, Ce niektrzy szuka.2 +esoe. muzyki r+nieC + operze seria3 W
kaCdym razie tuta. umie.2 doskonale rozrCniaF rodza.e3 S+o.2 dro,2 u+aCam, iC dobrze
si? stao, Ce posta*ie komi*zne nie zostay .esz*ze *ako+i*ie +yru,o+ane ze s*eny i +
tym +z,l?dzie Pran*uzi ma.2 *ako+it2 ra*.?3 I333J
Mam nadzie.?, Ce + na.bliCszym dyliCansie przy.ad2 mo.e ubrania3 /esz*ze nie +iem,
kiedy st2d dyliCans +y.edzie, ale myEl?, Ce m. list dotrze +*zeEnie.3
Nie*1 mi papa zrobi przy.emnoEF i zatrzyma sobie mo.2 lask?, bo po *o mi tuta. laska,
*1yba Ce do spa*er+, a do te,o +ystar*zy byle lase*zka3 Nie*1 +i?* mo.a suCy papie i
.eEli moCli+e, ni*1 si? z ni2 papa ni,dy nie rozsta.e3 MoCe si? przyda, Ceby si? zemE*iF
na 1rabim $r*o3 $le przypadkiem, .ak si? zdarzy okaz.a3 &emu sko0*zonemu osu nie
uda si? unikn2F mo*ne. i zasadni*ze. rozmo+y ze mn2, na+et ,dyby mi przyszo *zekaF
75 lat3
Uebym tylko nie mia pe*1a i nie spotka ,o + .akimE E+i?tym mie.s*u3 $dieu3 I333J
'osuszny syn
W3$3 Mzt Ukony dla +szystki*13
<D A5A
( %1odzi o portret ole.ny nieCy.2*e. .uC matki Mozarta z (;;4 roku, ktry zna.do+a si?
+ Wiedniu u Marii Rosy Ka,enauerMardu**i Imalarki i zape+ne autorki te,o portretuJ,
Cony nad+orne,o rze:biarza *esarza M /o1anna aptisty Ka,enauera3 'ortret ten by
potrzebny /ak5 model do malo+ane,o ++*zas przez /o1anna Nepomuka delia %ro*e
portretu rodzinne,o Mozart+, a zna.du.2*e,o si? dziE + Muzeum Mozarta +
Salzbur,u3 ! -artuszek i +st2Cki prosia Nannerl3
7 Spra+a kon-liktu z ar*ybiskupem3
6A7
6 Sonaty na skrzyp*e i -ortepian Izadedyko+ane /osepnie $uernnammer] +yuan* prY*Y
$rtari? + listopadzie (;9( roku M patrzR (45<73
Zd Sko0*zyo si? pra+odopodobnie tylko na pomyEle] nie +yda.e si?, aby Mozart
kiedykolM3ek skompono+a kantat? +osk2, ani zor,anizo+a kon*ert + okresie ad+entu
(;9(3 MoCli+e dnak, Ce aria na sopran Der @iebe 1immlis*1es =e-ii1l I"M(()J M
za*1o+aa si? tylko +ers.a -rtepianiem M zostaa pomyElana .ako *z?EF te. kantaty3
z s Krabina Maria "arolina &1iennes de Rumbeke IpatrzR (O5<(9J M kuzynka 1rabie,o
&obanna '1ilippa Qon %obenzia3
A W Salzbur,u @eopold da+a lek*.e za sum? parokrotnie niCsz23
; Krabia Pranz GaQer Wol- Rosenber,M!rsini M patrzR (4(<OM
9 %1odzi o sztuk? %1ristop1a Priedri*1a retznera elmont +id "onstanze oder Die
,nt-u1run, aus dem Serail3
) /o1ann =ottiieb Step1anie Modszy Iur3 + (;O( +e Wro*a+iu M zm3 + (955 +
WiedniuJ, na.pier+ student pra+a, Conierz, p:nie. poeta i dramatur,, + lata*1 (;A)M))
z+i2zany , +iede0skim ur,t1eater3 $utor li*zny*1 sztuk i adapta*.i s*eni*zny*13 Dla
Mozarta napisa libretto Die Ent-u1run, aus dem Serail i Der S*1auspieldirektor3 %z?sto
by+a mylony ze s+ym przyrodnim bratem Ir+nieC pisarzemJ %1ristianem =ottiiebem
Step1aniem Starszym I(;6OM
(;)9JM
(5 %esarz /ze- II3
u Mozart zna Step1anie,o od (;;6 roku3
(7 Das @o*1 in der &1ure INDziura + drz+ia*1NJ M komedia + O akta*1 +ysta+iona +
ur,t1eater (7 lute,o (;9(] Mozart o,l2da przedsta+ienie (O lute,o3 Der
!beramtmann und die Soldaten IN're-ekt i ConierzeNJ +edu, 'edro %alderona
Ipremiera 7) lip*a (;95 J M Mozart o,l2da t? sztuk? + +ers.i -ran*uskie. /eanMMarie
%ollot dSKerbois pod tytuem @e paysan ma,istrat IN%1op s?dzi2NJ + dniu (4 ma.a
(;9(3
(4;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 75 *zer+*a (;9(
Mon tres *1er 'ereW
I333J W spra+ie $r*o nie potrzebu.? poEredni*t+a Cadne. damy ani Cadne. ,odne.
sza*unku osoby, Ceby +iedzieF, *o mam u*zyniF3 Wystar*zy, Ce si? od+oam do
+asne,o rozs2dku i do ,osu ser*a, aby odrCniF to, *o dobre, od te,o, *o dobrym nie
.est3 Szla*1e*t+o to spra+a ser*a3 Nie .estem 1rabi2, ale mam +i?*e. 1onoru niC
nie.eden 1rabia3 @oka. *zy 1rabia, .eEli mnie
znie+aCy, .est kanali2(3
Na.pier+ +yoC? mu bardzo lo,i*znie, .ak podle post2pi i .ak :le si? +y+i2za ze
s+y*1 obo+i2zk+, a na konie* dam mu ,+aran*.? na piEmie, Ce dostanie ode mnie
kopa + tyek, a do te,o par? razy po pysku3 o kiedy Nlnie ktoE znie+aCy, to musz? si?
zemE*iF3 Musz? teC oddaF +i?*e., niC sam dostaem, bo ,dybym mu odda tyle samo,
byby to od+et, a nie kara3 'osta+ibym si? +tedy na .e,o poziomie, a zbyt .estem
dumny, Ceby si? Sta+iaFS na r+ni z takim kretynem3
&eraz b?d? pisa *o osiem dni, bo .estem bardzo za.?ty, *1yba Ce zdarzy
6A6
si? *oE +aCne,o3 Musz? sko0*zyF +aria*.e dla mo.e. u*zenni*y73 $ [Qip adieu3 I333J
<D A5;
S &a re-leks.a ko.arzy si? nieodpar*ie z posta+2 Pi,ara, *1o*iaC Wesele Pi,ura Mozart
skomponu.e dopiero pi?F lat p:nie.3
7 Dla 1rabiny Marii "aroliny &1iennes de Rumbeke3 %1odzi o 9 +aria*.i PMdur -ortepian
na temat *1ru z opery @es maria,es Samnites INZaElubiny Samnit+NJ =retrySepn I"M
647J3 $le nie+yklu*zone, Ce Mozart mia na myEli (7 +aria*.i =Mdur na -ortepian i
skrzyp*e na temat -ran*uskie. piosenki @a ber,ere %elimene I"M64)J lub A +aria*.i ,M
moll na skrzyp*e i -ortepian na temat -ran*uskie. piosenki $u bord dSune -ontaine I"M
6Ao, *z?sto poda.e si? b?dnieR Kelas, .Sai perdu mon amantJ3
(493 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7; *zer+*a (;9(
Mon tres *1er 'ere-
I333J Wra*am +aEnie od pana Qon Kippe,o( M pry+atne,o sekretarza ksi?*ia "aunitza7,
bardzo mie,o *zo+ieka i mo.e,o dobre,o przy.a*iela3 &o on zoCy mi pier+sz2
+izyt?, + trak*ie ktre. za,raem dla nie,o3
Mamy tu + mieszkaniu6 d+a -ortepiany M .eden delikatny, do ,rania salono+e,o, dru,i M
z me*1anik2 zestro.on2 z doln2 kla+iatur2, podobnie .ak + -ortepianie, ktry mieliEmy
+ @ondynieO, a +i?* .ak + or,ana*13 I na tym -ortepianie za,raem mu *apri**io i -u,i3
'o obiedzie, niemal *odziennie *1odz? do $uern1ammer+43 'anna $uern1ammer to
pra+dzi+e straszydoW $le ,ra .ak marzenie3 raku.e .e. nie*o -inez.i, smaku i
Epie+noE*i + *antabile M +szystko + .e. ,rze .est .akby poszarpane3
W sekre*ie zdradzia mi s+. plan M .esz*ze przez d+a, trzy lata zamierza si? pilnie
u*zyF, a potem +y.e*1aF do 'aryCa, ,dzie b?dzie korzystaF ze s+e,o talentu3
M Nie .estem pi?kna M po+iedziaa M prze*i+nie, .estem brzydka, ale nie mam zamiaru
poElubiF .akie,oE kan*elary.ne,o bo1atera z ,aC2 655 lub O55 -loren+, a inne,o m?Ca
nie dostan?W Wol? +i?* zostaF pann2 i utrzymy+aF si? dzi?ki s+o.emu talento+i3
Ma ra*.?3 'rosia, Cebym .e. pom, + realiza*.i te,o planu, ale nie *1*e o tym nikomu
po+iedzieF3
!per?A +yEl? papie, .ak tylko to b?dzie moCli+e] + te. *1+ili ma .2 1rabina &1un, ktra
+*i2C .est na +si3
%zy m,by papa kazaF skopio+aF Sonat? Mdur na O r?*e oraz d+a
6AO
kon*erty na d+a -ortepiany; i przesiaF Je Ja" na.sz3yuYi*.]
dostaF mo.e msze9, moCe .e papa +ysyaF partiami3
=lu*k mia ostatnio atak i na temat .e,o zdro+ia niestety nie moCna ni*
dobre,o po+iedzieF)3 I333J
/uC trzeba mi ko0*zyF, bo musz? iEF na obiad do $uern1ammer+3
$dieu3 I333J
Wol-,3 $made Mozart
<D A59
S Ni* o nim nie +iadomo3
7 "si2C? Wenzel $nton "aunitzMRietber, I(;((M(;)OJ, na.pier+ ambasador $ustrii
y &urynie, potem rad*a rz2do+y, ambasador *esarza + 'aryCu, +resz*ie kan*lerz3
6 W domu %a*ilii Weber, u ktre. Mozart mieszka3
O W @ondynie Mozart ,ra na d+ukla+iaturo+ym -ortepianie skonstruo+anym + (;A4
roku przez urk1ardta &s*1udie,o na zam+ienie krla pruskie,o Pryderyka II3
4 /o1ann Mi*1ael $uern1ammer M patrzR (OO<(3 /e,o *rka M /osep1a arbara
$uern1ammer M bya podobno +y.2tko+o brzydka, ale pomimo opor+ poElubia
Nkan*elary.ne,o bo1ateraN I+ (;9AJ, nie.akie,o /o1anna esseni,a I(;4(M(96;J3 I*1
*rka M Mariann? I(;99M (9O)J zostanie sa+n2 Epie+a*zk2 IkontraltJ i pro-esorem
Epie+u + 'radze, Sankt 'etersbur,u
i $ltenbur,u3
A %1odzi o oper? Idomeneo, r e di %reta I"M6AAJ3
; Sonata -ortepiano+a Mdur na O r?*e I"M649J, "on*ert EsMdur na d+a -ortepiany I"M
6f4J i d+u-ortepiano+a +ers.a "on*ertu PMdur na trzy -ortepiany I"M7O7J3 @eopold
+yEle te ut+ory Iprzezna*zone na.pe+nie. do +splne,o +ykony+ania przez Mozarta i
/osep1? $uern1ammerJ
przed (6 pa:dziernika3
9 D+ie mszeR Missa breQis Mdur I"M7;4J i Missa solemnis %Mdur I"M66;J3
) 'od konie* *zer+*a (;9( %1ristop1 Willibald =lu*k mia +yle+ kr+i do mz,u,
ktry by po+odem *z?E*io+e,o paraliCu3 =lu*k le*zy si? + aden pod Wiedniem3
(4)3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, O lip*a (;9(
Mon tres *1er 'ereW
Nie napisaem do 1rabie,o $r*o[ i dla E+i?te,o spoko.u .uC nie napisz?, skoro papa
sobie te,o nie Cy*zy3 /est papa M .ak myElaem M zbyt stra*1li+y, a nie po+inien si? baF,
bo prze*ieC + r+nym stopniu zosta znie+aCony, *o /a3 W*ale si? nie doma,am, Ceby
+ok te. spra+y papa robi +iele 1aasu, a .esz*ze mnie., Ceby si? skarCy3 &o ra*ze.
ar*ybiskup i ta .e,o banda 'o+inni si? baF rozmo+y z pap2 na ten temat, bo prze*ieC .ak
b?dzie trzeba, YoCe im papa po+iedzieF bez Cadne. oba+y, Ce musiaby si? +stydziF za
Yna, ,Yyby ten poz+oli si? znie+aCyF takiemu n?dzniko+i i kanalii, .ak $r*o3 MoCe
papa +szystki*1 uprzedziF, Ce .ak tylko zdarzy mi si? ,o spotkaF,
6A4
to potraktu.? ,o tak, .ak na to zasu,u.e, i Ce mnie popami?ta do ko0*a Cy*ia &o
+szystko i ni*ze,o +i?*e. nie pra,n?3
Nie*1 +szys*y +iedz2, Ce nie ma papa na.mnie.sze,o po+odu do oba+ NaleCy mil*zeF,
kiedy trzeba, ale kiedy to konie*zne, naleCy +aliF pra+dp prosto + o*zy i to tak, Ceby
+szystko zostao po+iedziane3
$r*ybiskup zapropono+a + ta.emni*y (555 -loren+ "o:elu*1o+i7, alp ten odm+i
doda.2*, Ce tuta. ma lepsz2 posad? i Cadne,o po+odu, by z niei rezy,no+aF, tym
bardzie., Ce propono+ane +arunki +*ale nie s2 lepsze3 u do przy.a*i po+iedziaR
M 'rzede +szystkim przeraCa mnie ta a-era z Mozartem3 /eEli poz+oli ode.EF takiemu
*zo+ieko+i, to *ze,C .a si? mo,? spodzie+aF` Widzi papa, .ak on mnie zna i .ak *eni
m. talent`W Dostaem skrzyni? z ubraniami63 I333J
'osuszny syn Wol-,an, $made Mozart
<D A5)
S Krabia "ari /osep1 PeliT $r*o M patrzR (O;<73 @ist .est odpo+iedzi2 na za,iniony list
@eopolda3
7 @eopold $nton "o:elu*1 I(;O;M(9(9J, *zeski pianista i kompozytor3 Muzyki u*zy ,o
+u. M /o1ann $nten "o:elu*1 I(;69M(9(OJ i Pranz GaQer DuEek3 !d (;;9 przeby+a +
Wiedniu, po*z2tko+o .ako kon*ertu.2*y pianista i nau*zy*iel -ortepianu, p:nie. .ako
nad+orny kompozytor3 /e,o Cona M Pranziska, z domu Qon om, bya siostr2 I,naza Qon
orna, sa+ne,o masona3 "o:elu*1 teC by masonem, *zonkiem loCy NZum
'almbaumN, a od (;97 M loCy NZu den drei $diernN3
6 Mozart prosi o.*a o przysanie mu .e,o ubra0 pozosta+iony*1 + Salzbur,u3
(A53 D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Wiede0, O lip*a (;9(
Ma tres *1ere SoeurW
ardzo si? *iesz?, Ce podobay *i si? +st2Cki3 Nie +iem, ile kosztu.2 malo+ane, a ile
niemalo+ane, b?d? si? musia do+iedzieF3 'ani $uern1ammer( bya tak dobra i .e
kupia, ale nie *1*iaa przy.2F pieni?dzy, i *1o*iaC .e. nie znasz, prosia, abym *i od nie.
przekaza na.lepsze pozdro+ienia i zape+ni, Ce b?dzie .e. za+sze bardzo milo, .eEli
b?dzie *i mo,a spra+iF przy.emnoEF3 'rzekazaem .e. pozdro+ienia od *iebie3 I333J
/edyn2 mo.2 rozry+k2 .est teatr3 %1*iabym, abyE mo,a tuta. obe.rzeF .ak2E tra,edi?W
Nie znam takie,o teatru, + ktrym ,raliby dobrze +szelkie,o
6AA
rodza.u sztuki, ale tuta. .est dobrze za,rana kaCda rola, na+et na.mnie.sza, Yo te,o
sztuki s2 za+sze + pod+.ne. obsadzie3
ardzo bym *1*ia +iedzieF, *o u *iebie sy*1aF, .ak si? ma.2 spra+y t+oim
przy.a*ielem, +iesz ktrym73 Napisz konie*znie, bo *1yba nie stra*iem .esz*ze t+o.e,o
zau-ania, abyE nie mo,a mi o tym napisaF` 'rosz? YM pisz do mnie *z?E*ie., o*zy+iE*ie
o ile nie masz ni* +aCnie.sze,o do zrobienia3 Napra+d? *1*iabym +iedzieF, *o u *iebie
sy*1aF3 Dla mnie .esteE ,y+2 kronik2 Salzbur,a M notu.esz +szystko, *o si? tam zdarzy3
I333J I nie mie. do mnie Calu, Ce *zasem zbyt du,o kaC? *i *zekaF na odpo+ied:3
!dnoEnie no+oE*i na -ortepian, to +krt*e mam zamiar oddaF do szty*1o+ania O
sonaty6 M %Mdur i Mdur oraz d+ie *akiem no+e3 'onadto napisaem trzy serie +aria*.iO3
I333J
&+. +iemy brat i pra+dzi+y przy.a*iel
Wol-,an, $made Mozart
<D A(5
S Matka /osep1y $uern1ammer M Elisabet1 $uern1ammer, z domu Qon &immer3
7 %1odzi o Pranza $rmanda dSIppolda, stara.2*e,o si? o r?k? Nannerl3 @eopold by
prze*i+ny temu maCe0st+u, ponie+aC sytua*.a materialna pretendenta nie bya M .e,o
zdaniem
M obie*u.2*a3
6 %1odzi o SiT sonates pour piano et molon I"M7)A, "M6;A, "M6;;, "M6;9, "M6;), "M
69oJ3 %1ronolo,ia ty*1 sonat .est kontro+ersy.na i I.ak do+odzi ten listJ pe+na tylko +
+ypadku d+*1 pier+szy*1 sonat skompono+any*1 .esz*ze + Salzbur,u I"M7)A i "M
6;9J, bo Nannerl .e znaa3 Wedu, na.no+szy*1 bada0 "arla Mar,uerreSa INMozart
/a1rbu*1N ()A9<;5J kole.noEF pozostay*1 *ztere*1 .est nast?pu.2*aR "M69o, "M6;), "M
6;; i "M6;A, a nie, .ak poda.e Ed+ard Reeser +e Wst?pie do Neue MozartM$us,abe
HIII<76<7 z ()A4 rokuR "M6;), "M6;A, "M6;; i "M69o3 W kaCdym razie o+e *ztery
sonaty zostay uko0*zone przed 74 lip*a (;9(, .ak te,o do+odzi list do o.*a, + ktrym
Mozart pisze, Ce odda A sonat szty*1arzo+i3
O Waria*.e PMdur na -ortepian I"M647J oraz +aria*.e na skrzyp*e i -ortepian M =Mdur I"M
64)J i ,Mmoll I"M6AoJ3
(A(3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IReisenber,,J (6 lip*a (;9(
Mon tres 'ereW
Nie mo,? si? rozpisy+aF, bo 1rabia %obenzll .edzie za *1+il? do miasta ( musz? mu
oddaF list, .eEli *1*?, Ceby zosta +ysany3 Zna.du.? si? o ,odzin? dro,i od Wiednia, +
mie.s*o+oE*i Reisenber,73 /uC raz sp?dziem tu no* M Yraz zostan? kilka dni3 Domek to
.esz*ze ni* sz*ze,lne,o, ale oto*zenie, las ( +ybudo+ana ,rota Izupenie .ak
pra+dzi+aWJ s2 napra+d? +spaniae ( bardzo przy.emneW I333J
6A`
Da+no .uC *1*? si? od Webero+e. +ypro+adziF6 i zrobi? to bez +2tpienia 'rzysi?,am,
Ce ni* mi nie +iadomo, .akobym mia zamieszkaF u $uern1am mer+, ale mo,em si?
przepro+adziF do MesmeraO M pro-esora kali,ra- n /ednakCe na razie +ol? zostaF u
Webero+e.3 U Mesmera mieszka Ri,1iniY byy Epie+ak + opera bu--a, a obe*nie
kompozytor3 Mesmer .est .e,o +ielkim przy.a*ielem i protektorem, a .esz*ze +i?kszym
M Mesmera ConaA3
!d Webero+e. nie mo,? si? +ypro+adziF, zanim nie zna.d? inne,o +y,odne,o
mieszkania M + dobrym punk*ie i niedro,ie,o3 &? za*n2 kobiet? b?d? *1yba musia
okamaF, ponie+aC napra+d? nie mam Cadne,o po+odu Ceby si? z ni2 rozsta+aF;3
S
Nie +iem dla*ze,o, ale pan Qon Moll9 ma bardzo zoEli+y .?zyk3 &u i tam rozpo+iada,
Ce zape+ne nieba+em +r*? do Salzbur,a, ponie+aC tuta. daleko .est do taki*1
*onQenan*es, .ak + Salzbur,u, a ponadto, Ce siedz? tuta. tylko z po+odu kobiet3
!po+iedziaa mi o tym panna $uern1ammer3 $le on zbiera +sz?dzie przedzi+ne plotki3
&ylko si? mo,? domyElaF, dla*ze,o tak m+i3 /est protektorem "o:elu*1a)3 %o za
dure0W I333J
'osuszny syn Wol-,an, $made Mozart
<D A((
S Kraba /o1ann '1ilipp %obenzl I(;O(M(9(9J, 1o-rat, kuzyn 1rabiny Marii "aroliny
&1iennes de Rumbeke, u*zenni*y Mozarta3
7 =ra Reisenber, Iobe*nie %obenzlJ .est *z?E*i2 tz+3 =ry ayse. I"a1ien,ebir,esJ +
@asku Wiede0skim3 W (;9( +illa 1rabie,o %obenzia zostaa przebudo+ana na zamek3
/uC +tedy by tam +ielki parkMo,rd ze sta+em i sztu*zn2 ,rot23 W Reisenber,u Mozart
sp?dzi no* na po*z2tku lip*a, potem kilka dni + poo+ie lip*a, +resz*ie no* z 7A na 7;
lip*a (;9(3
&o pier+szy i .edyny + *ae. koresponden*.i +ypadek, Ce Mozart za*1+y*a si? pi?knem
kra.obrazu3
6 Mozart mieszka u %a*ilii Weber od i lub 7 ma.a3 @eopold nale,a zape+ne I.e,o list
za,in2J, Ceby Wol-,an, poszuka sobie inne,o lokum3
O /osep1 %onrad Mesmer I(;64M(954J, peda,o,, nau*zy*iel kali,ra-ii, dyrektor szkoy
I,imnaz.umJ + Wiedniu, kre+ny sa+ne,o ma,netyzera doktora Pranza $ntona
Mesmera3
4 #in*enzo Ri,1ini I(;4AM(9(7J, kompozytor, dyrektor +oskie. opery bu--a + Wiedniu3
A Maria &1eresia Mesmer, z domu Steiner3
; Maria %a*ilia Weber M matka $lo.zy i "onstan*.i3
9 aron @ud+i, =ott-ried Qon Moll lub .e,o syn "ari Erenbert Qon Moll3 Wr*i+szy do
Salzbur,a rozsie+a plotki ImoCe nie plotki`J o kontakta*1 Mozarta z kobietami +
Wiedniu3 Mozart zamiast *zekaF aC plotki dotr2 do Salzbur,a Ido @eopoldaJ, zastoso+a
taktyk? o-ensy+n2 i uprzedzi o ni*1 o.*a3 $le + .e,o liE*ie naz+isko Molla zostao
zaszy-ro+ane I$seeJ i tym razem @eopold nie umia ,o rozszy-ro+aF3
) @eopold $nton "o:elu*1 M patrzR (4)<73
6A9
iA73 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 74 lip*a (;9(
Mon tres *1er 'ereW
'o+tarzam, Ce od da+na .uC zamierzam si? przepro+adziF(, *1oFby z po+odu plotek3
Uau.? tylko, Ce .estem do te,o zmuszony + +yniku idioty*zny*1 pom+ie0, + ktry*1
ani .edno so+o nie .est pra+dzi+e3 Zastana+iam si?, .ak2 przy.emnoEF mo,2 mieF *i,
*o .e +ymyEla.23 'onie+aC u ni*1 mieszkam, zna*zy to, Ce si? z pann2 oCeni?73 Ni* si?
nie m+i o ko*1aniu, t? spra+? pomi.a si? zupenie3 WaCne .est, Ce tam mieszkam, a
skoro tam mieszkam, to si? oCeni?3 /eEli kiedykol+iek myElaem o oCenku, to teraz
*1yby na.mnie.63 &o pra+da, Ce *1*iabym mieF bo,at2 Con?, ale ,dybym zapra,n2
maCe0ske,o sz*z?E*ia, nie miabym na+et *zasu na konkury3 Zupenie *o inne,o mam
teraz + ,o+ie3 Nie po to mi , da talent, Cebym ,o marno+a +i2C2* si? teraz z
kobiet2 i tra+i2* s+2 modoEF na bez*zynnoE*i3 Dopiero za*zynam CyF, *zyCbym +i?*
mia sam +szystko zepsuF` Nie mam ni* prze*i+ko maCe0st+u, ale + te. *1+ili byoby
ono dla mnie tylko przeszkod23
&ak +i?* nie mam inne,o +y.E*ia, musz? przyna.mnie. za*1o+aF pozory, *1o*iaC M
po+tarzam M + plotka*1 nie ma so+a pra+dy i opiera.2 si? one +y2*znie na tym, Ce
tuta. mieszkam3 Zreszt2 *i, *o tu nie za,l2da.2, na+et nie +iedz2, Ce spotykam .e r+nie
rzadko, *o inne boskie st+orzenia3 Z domu dzie*iO +y*1odz2 rzadko, *1yba Ce do
teatru, ale .a z nimi nie *1odz?, bo + ,odzina*1 teatru na o, mnie nie ma + domu3
'ar? razy byliEmy na 'raterze, le*z razem z mam2, no bo skoro byem + domu, nie
mo,em im odm+iF s+e,o to+arzyst+a3 $ poza tym nie byo .esz*ze +tedy plotek3
Musz? teC dodaF, Ce pa*iem tylko za siebie 43
'onie+aC matka syszaa .uC te plotki Isam .e. o ni*1 opo+iedziaemJ, to nie *1*e,
abyEmy ,dziekol+iek *1odzili razem3 Nie *1*2* teC staF si? przy*zyn2 .aki*1kol+iek
moi*1 przykroE*i, poradzia mi, abym si? +ypro+adzi A3
&o .edyny po+d, dla ktre,o od da+na .uC Iod *1+ili po.a+ienia si? ty*1 plotekJ
zamierzam zmieniF mieszkanie3 o inne. przy*zyny nie ma M tylko ze ludzkie .?zyki3
@e*z pra+d? m+i2* nie*1?tnie si? st2d +ypro+adz?3 aadny pok. zna.d? z at+oE*i2,
ale takie .ak tu +y,ody M z trudem3
'onadto ludzie s2 tuta. mili i u*zynni3 Nie *1*? teC po+iedzieF, Ce mieszka.2* + tym
domu unikam Mademoiselle ;, ktr2 .akoby .uC poElubiem, albo Ce z ni2 nie
rozma+iam, ale byna.mnie. nie .estem + nie. zako*1any3 a+i? si? i Cartu.?, kiedy mam
*zas, ale zdarza mi si? to tylko +ie*zorami, 'od*zas kola*.i, bo rano tk+i? + moim
poko.u i komponu.?, a po poudniu Yadko .estem + domu3 I ni* poza tym3
YO M Mozart
=dybym si? mia CeniF z +szystkimi kobietami, z ktrymi Carto+aem, to miabym .uC
*1yba ze 755 Con3
$ teraz prze.d:my do pieni?dzy3
Mo.a u*zenni*a9 przez trzy ty,odnie bya na +si i ni* z te,o po+odu nie zarobiem,
*1o*iaC +ydatki miaem takie .ak za+sze3 Nie +ysyam +i?* papie o+y*1 65 dukat+
ani na+et 75)3 Spodzie+aem si? .ednak pieni?dzy za sous*ription(5 i postano+iem
po*zekaF, aby m* +ysaF *a2 sum? &ym*zasem 1rabina &1un n po+iedziaa, Ce przed
.esieni2 nie ma *o li*zyF na sous*ription3, bo *i, *o ma.2 pieni2dze, s2 teraz na +si3 Do
te. pory znalaza zaled+ie dziesi?*iu subskrybent+, a mo.a u*zenni*a M siedmiu3
W kaCdym razie dam do szty*1o+ania szeEF sonat3 $rtaria(7 I+yda+*a muzy*znyJ .uC
ze mn2 rozma+ia na ten temat3 /ak tylko zostan2 sprzedane i mi za nie zapa*2, od razu
+yEl? papie pieni2dze3 I333J
ardzo posuszny syn Wol-,an, $made Mozart
<D A(7
S @eopold na.+yra:nie. przyna,la syna, bo plotki na temat .e,o stosunk+ z
Weber+nami dotary .uC do Salzbur,a3
7 %1odzi o*zy+iE*ie o "onstan*.? Weber3
6 $r,umenta*.a nie .est nazbyt przekony+a.2*a ani sz*zera, .ak te,o do+iod2 p:nie.sze
+ydarzenia i listy3
O Mozart napisa Ndzie*iN M adne mi dzie*i] byy to +szak trzy panni*e, trzy panny na
+ydaniuR /ze-a, "onstan*.a i Zo-ia, *1oF ta ostatnia bya .esz*ze zbyt moda do
zam2:p.E*ia3
4 'o,oski, .akie dotary do @eopolda, doty*zyy zape+ne i te,o, Ce Mozart .akoby
ru.no+a si? na "onstan*.?3
A Zna.2* *1arakter %a*ilii Weber, moCna zaoCyF, Ce by to zape+ne +ybie,, ktre,o
*elem byo ukry*ie przed at+o+iernym Mozartem .e. strate,ii matrymonialne.3
; Mademoiselle to o*zy+iE*ie "onstan*.a Weber3
, Krabina Maria "arolina &1iennes de Rumbeke M patrzR (O5<(93
) Mozart obie*a +ysaF o.*u 65 dukat+, ale .ak si? zda.e ni,dy te,o nie zrobi3
(5 Mozart rozpisa subskryp*.? na *ykl szeE*iu sonat na skrzyp*e i -ortepianR "M7)A i "M
6;AM6953 Subskryben*i pa*ili z ,ry, umoCli+ia.2* tym samym pokry*ie koszt+
szty*1arza lub kopisty3
(( Krabina Maria Wil1elmina &1unMKo1enstein M patrzR (O5<(A3
(7 $rtaria M sa+na rodzina +yda+*+ muzy*zny*13 'o*z2tko+o -irma bez stae.
siedziby, zaoCona ok3 (;45 przez bra*i %esare, Domeni*o i =ioQannie,o $rtari?3 W
(;A) =ioQanni i .e,k d+a. bratanko+ie I%arlo i Pran*es*oJ zaoCyli -irm? + Mo,un*.i,
p:nie. przenieEli si? do Wiednia, na Mi*1aelerplatz3 Mozart pozosta+a + bliski*1
kontakta*1 z 'ran*es*o $rtaria, ktry by masonem i +spbratem Mozarta + loCy NUur
,ekrnten Ko--nun,N3 Pirma dziaaa do ()67 roku, kiedy to +raz z +y,aEni?*iem rodu
ule,a lik+ida*.i3
(A63 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, i sierpnia (;9(
Mon tres *1er 'ereW
I333J 'rzed+*zora. Step1anie( da mi libretto73 Musz? po+iedzieF, Ce o ile dla inny*1
.est on zy i nieprzy.emny, Ce aC trudno sobie +yobraziF, +obe* mnie .est nadz+y*za.
przy.azny3 @ibretto .est doEF dobre, temat ture*ki, a tytu M elmont i "onstan*.a albo
Upro+adzenie z sera.u3 Sin-oni?, *1r I aktu i *1r -inao+y6 napisz? z muzyk2 ture*k23
>pie+aF b?d2 Mademoiselle %aQalieriO, Mademoiselle &eyber4, Monsieur Pis*1erA,
Monsieur $damber,er;, Monsieur Dauer9 i Monsieur Walter)3 /estem taki sz*z?Eli+y,
Ce komponu.? do te,o libretta M pier+sza aria dla %aQalieri i dla $damber,era oraz ter*et
ko0*z2*y akt I .uC s2 ,oto+e(53 &o pra+da, Ce *zasu mam nie+iele, bo opera ma zostaF
+ysta+iona + poo+ie +rzeEnia N, ale okoli*znoE*i z+i2zane z .e. +ysta+ieniem oraz
inne plany doda.2 mi tyle animuszu, Ce z zapaem siadam do stou i tk+i? przy nim z
pra+dzi+2 przy.emnoE*i23
'rzy.edzie +ielki ksi2C? rosy.ski(73 Step1anie prosi, abym + miar? moCli+oE*i
uko0*zy kompono+anie opery przed t2 +izyt23
Nieba+em ma +r*iF *esarz i 1rabia Rosenber, M na pe+no od razu zapyta.2, *o si?
no+e,o przy,oto+u.e3 Step1anie b?dzie mia satys-ak*.? odpo+iedzieF, Ce Umiau--(6
ko0*zy +aEnie s+o.2 oper? I+ rze*zy+istoE*i da+no .uC .2 sko0*zyJ, a .a napisz? na t?
okaz.? oper? eTtra3 Z pe+noE*i2 b?dzie mi zobo+i2zany, Ce z,odziem si? .2
skompono+aF + tak krtkim *zasie3
Na razie nikt ni* nie +ie, poza $damber,erem i Pis*1erem, bo pki nie +r*i 1rabia
Rosenber,, Step1anie prosi o dyskre*.?, Ceby umkn2F niepotrzebny*1 plotek3 I333J
'ok., do ktre,o si? mam przepro+adziF, .est .uC ,oto+y(O3 Musz? tylko +ypoCy*zyF
-ortepian, bo prze*ieC nie mo,? zamieszkaF bez -ortepianu3 Mam duCo do
kompono+ania i nie *1*? stra*iF ani minuty3 W no+ym lokum zabraknie mi +y,d, a
z+asz*za posik+3 Doty*1*zas, kiedy pisaem, *zekano na mnie aC b?d? ,ot+,
dopiero +tedy siadano do stou3 Do kompono+ania nie musiaem si? ubieraF, a po to, by
z.eEF I+ poudnie i +ie*zoremJ, +ystar*zyo po prostu prze.EF do dru,ie,o poko.u3
&eraz, nie *1*2* zbyt +iele +ydaF na przynoszenie posik+ do poko.u, przyna.mnie.
,odzin? b?d? musia stra*iF na ubranie si? Iz+ykle robiem to po poudniuJ, Yy m*
+y.EF i z.eEF na ze+n2trz3 I333J
/ak papa +ie, na o, komponu.? tak du,o, aC z,odnie.?3 Moi przy.a*iele, do ktry*1
m,bym *1odziF na kola*.?, siada.2 do stou .uC o 9Me., na.dale. 5 +p do )Me.3 $ tuta.
ni,dy nie siadaliEmy do kola*.i przed loM23 I333J
Wol-3 $made Mozart
6;5 6;(
<U A(4
S /o1ann =ottiieb Step1anie Modszy M patrzR (OO<A3
7 Step1anie przekaza Mozarto+i libretto 65 lip*a (;9(3 Zostao ono oparte na sztu*e
%1ristop1a Priedri*1a retznera I(;O9M(95;JR elmont und "onstanze oder Die
Ent-u1run, aus dem Serail, +ydane. + @ipsku + (;9( i + tym samym roku +ysta+ione.
+ &eatrze Doebbelin + erlinie z muzyk2 /o1anna $ndre I(;O(M(;))J3 Mozart skoni
Step1anie,o do +pro+adzenia +ielu zmian do tekstu libretta, *o M .ak ,osi le,enda M
roz,nie+ao autora sztuki i pop*1n?o ,o do napisania listu protesta*y.ne,o3 %zytamy +
nimR NW Wiedniu nie.aki Mozart oEmieli si? naduCyF me,o dramatu elmont i
"onstan*.a, robi2* z nie,o libretto opery3 Ninie.szym na.uro*zyE*ie. protestu.?
prze*i+ko naruszeniu my*1 pra+ i zapo+iadam po*zynienie dalszy*1 krok+3
%1ristop1 Priedri*1 retzner M autor Das Raus*1*1enN3
/uC sam tekst te,o protestu M *yto+any niemal przez +szystki*1 bio,ra-+ Mozarta M
m,by zape+niF .e,o domniemanemu autoro+i nieEmiertelnoEF3 Domniemanemu,
ponie+aC autenty*znoEF listu .est bardzo +2tpli+a3 'o pier+sze, nie znaleziono ,o +
Cadnym numerze N@eipzi,er Zeitun,N, ,azety, + ktre. + (;97 roku mia si? .akoby
ukazaF3 'o dru,ie, retzner zosta autorem sztuki Das Raus*1*1en dopiero + roku
(;94W M *o u.a+ni nieda+no I+ ()97J Wol-,an, Suzer + artykule retzner oder
Step1anie d3/3 Wer s*1rieb den teTt zu Mozart NEnt-u1run,N` zamiesz*zonym + NWiener
Pi,aroN3 retzner by bardzo Mozarto+i przy*1ylny, + s+oi*1 p:nie.szy*1 sztuka*1
*yto+a Mozarto+skie,o Pi,ara, przeoCy teC na niemie*ki I+ (;)OJ libretto =osi -an
tutte dla teatru + @ipsku i z +ielkim uznaniem +ypo+iada si? na temat talentu
kompozytora3
6 Sin-onia *zyli u+ertura do Upro+adzenia z sera.u] *1r Sin,st dem ,rossen assa
@ieder Inr 4J i *1r -inao+y, ktre,o Mozart nie skompono+a3
O %aterina %aQalieri I(;44Mi9oiJ, +aE*3 Pranziska Kelena $ppolonia "aQalier3 >pie+u
u*zy .2 Salieri3 !d (;;9 bya + +iede0skie. operze niemie*kie. i +oskie. Iz ,aC2 (755
-loren+J3 W Upro+adzeniu z sera.u Epie+aa parti? "onstan*.i I(A lip*a (;97J, +
+iede0skie. premierze Don =ioQannie,o I; ma.a (;99J M parti? Donny ElQiry, takCe
parti? panny Sielberklan, + Dyrektorze teatru I; sty*znia (;9AJ oraz parti? 1rabiny +
+iede0skie. premierze Wesele Pi,ara I7) sierpnia (;9)J3 'onadto Mozart skompono+a
dla nie. kilka arii, m3in3R nr 9 z oratorium DaQidde penitenteR Pra (Sos*ure ombre -uneste
I"MOf)J oraz s*en? In Xuali e**esi M Mi tradi XuellSalma in,rata I"M4Oo*J +2*zon2 do
Don =ioQannie,o3
4 arbara $lberta &1eresia &eyber I(;A5M(965J, *rka Matt1ausa &eybera M skrzypka na
d+orze *esarskim, u*zenni*a Hittorii &esiM&ramontini3 >pie+aa parti? londy +
prapremierze Upro+adzenia z sera.u3
A /o1ann I,naz @ud+i, Pis*1er I(;O4M(97AJ, bas, u*ze0 $ntona Raa--a3 >pie+a parti?
!smina + Upro+adzeniu z sera.u3 W (;9; Mozart napisa dla nie,o s*en? $l*andro, lo
*on-esso M Non so, dSonde Qiene I"M4I7J, a takCe s*en? %osi dunXue tradis*i I"MO67J3
; /o1ann #alentin $damber,er Epie+a parti? elmonta3
9 /o1ann Emst Dauer I(;OAM(9(7J, od (;;) *zonek zespou ur,t1eater, Epie+a parti?
'edrilla3
) /o1ann I,naz Walter I(;44M(977J, tenor3 Mia Epie+aF parti? 'aszy Selima,
po*z2tko+o pomyElane. dla tenora, ale .e,o kontrakt + Wiedniu nie zosta przeduCony i
Mozart zosta zmuszony po+ierzyF t? parti? Dominiko+i /autzo+i, ktry by miernym
Epie+akiem i aktorem3
(5 $ria "onstan*.i $*1, i*1 liebte, +ar so ,lu*kli*1 Inr 4J, elmonta M Kier soli i*1 di*1
denn se1en Inr iJ oraz ter*et elmonteM'edrilloM!sminR Mars*1, mars*1, mars*1W trollt
eu*1-ort Inr ;J3 &e trzy numery Mozart skompono+a + *i2,u zaled+ie 7M6 dni po
otrzymaniu libretta3 Dzi?ki .e,o listom doEF dokadnie znamy plan i post?p pra* nad
Upro+adzeniem z sera.uMS 9 sierpnia (;9( sko0*zy *1r .an*zar+ Inr 4J, arie
elmonta Inr iJ, "onstan*.i Inr AJ i !smios Inr 6J3 $kt I uko0*zy 77 sierpnia (;9(, II M
; ma.a (;97, III M 65 ma.a (;973
O( W rze*zy+istoE*i premiera odbya si? + ur,t1eater + Wiedniu dopiero (A lipY (;97
roku3
6;7
(7 Wielki ksi2C? 'a+e 'iotro+i*z, p:nie.szy *ar 'a+e I, przyby do Wiednia +
listopadzie (;9(, pono+nie + pa:dzierniku (;97 roku3
(6 I,naz Umiau-- I(;OAM(;)AJ, kompozytor opero+y3 /e,o opera Das Irrii*1t oder
Endli*1 -and er si? do libretta retznera zostaa +ysta+iona + ur,t1eater (; sty*znia
(;97 roku3
(O %1odzi tu o pok., ktry + .ednym z p:nie.szy*1 list+ Mozart naz+a Nsz*zurz2
nor2N Iadres nieznanyJ3 !state*znie .ednak ni,dy si? tam nie przepro+adzi3
(AO3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 9 sierpnia (;9(
Mon tres *1er 'ereW
'isz? + poEpie*1u, bo dopiero *o sko0*zyem kompono+anie *1ru .an*zar+(, a .uC
min?a d+unasta, tym*zasem obie*aem, Ce dokadnie o dru,ie. po.ad? z
$uern1ammerami7 i %aQalieri6 do Mun*1endor-u O koo @aTentJur,a, ,dzie obe*nie
.est obz3
$damber,er, %aQalieri i Pis*1er4 s2 ze s+y*1 arii bardzo zado+oleni3 W*zora. byem na
obiedzie u 1rabiny &1unA i zn+ .estem zaproszony na .utro3 Wysu*1aa te,o, *o .uC
skompono+aem i po+iedziaa, Ce da sobie ,o+? u*i2F, .eEli si? to nie spodoba3 $le .a
nie +ierz? + Cadne po*1+ay ani krytyki, pki +szys*y nie usysz2 i nie zoba*z2
*aoE*i3 Na.bardzie. u-am sobie, +asnemu +y*zu*iu3 &ym niemnie. moCe sobie papa
+yobraziF, .ak bardzo musiao si? .e. spodobaF, skoro tak po+iedziaa3 I333J
'osuszny syn
W3$3 Mzt
<D A(A
S %1r .an*zar+ Sin,t dem ,rossen assa @ieder Inr 4J3
7 Rodzina $uern1ammer+ M patrzR (49<43
6 %aterina %aQalieri M patrzR (A6<O3
O W Mlin*1endor-ie Ikilka kilometr+ od @aTenbur,aJ zna.do+aa si? .edna z letni*1
rezyden*.i *esarza, ktr2 tu i ,dzie indzie. Mozart nazy+a NobozemN3
4 $ria dla $damber,era Kier soli i*1 di*1 denn se1en Inr iJ] dla %ateriny %aQalieri $*1,
i*1 liebte, +ar so ,lu*kli*1 cnr AJ] dla /o1anna @ud+i,a Pis*1era Sol*1e 1er,elau-ne
@a--en Inr 6J3
A Krabina Maria Wil1elmina &1unMKo1enstein M patrzR (O5<(A3
6;6
iA43 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 77 sierpnia (;9(
Mon tres *1er 'ere-
Na temat mo.e,o no+e,o mieszkania nie mo,? ni* po+iedzieF, ponie+aC .esz*ze ,o nie
mam3 Dyskutu.? *en? d+*1 z ni*1 i .edno z ni*1 na pe+no +ezm?, bo + przyszym
miesi2*u musz? si? +ypro+adziF(3 Zda.e si?, Ce pan $uern1ammer7 napisa papie,
.akobym .uC mia mieszkanieW Istotnie miaem ale .akie to mieszkanieW Dobre dla
sz*zur+ i myszy, nie dla ludzi3 I333J 'o*z*i+ina myEla +y2*znie o sobie i s+o.e.
*r*e, a to na.+i?ksza pia .ak2 znam3
W ostatnim liE*ie od papy prze*zytaem po*1+a? te. rodziny +y,oszon2 przez
1rabie,o Dauna6, musz? +i?* na .e. temat tro*1? napisaF3 I333J
!n M *zo+iek na.lepszy na E+ie*ie, ale zbyt dobry3 !na M .e,o ConaO M na.,upsza i
na.bardzie. s-ikso+ana papla pod so0*em M tak bardzo ,o trzyma pod panto-lem, Ce
kiedy ona m+i, on nie Emie si? na+et odez+aF3 %z?sto, ,dyEmy si? razem
prze*1adzali, prosi, aby nie +spominaF przy Conie, CeEmy +zi?li doroCk? lub pili pi+o3
"rtko m+i2*, komuE takiemu + Cadnym +ypadku nie mo,? zau-aF, a .eEli idzie o
kiero+anie domem, to .est zbyt saby3 I333J
W poudnie m,bym u nie,o .adaF, ale nie mam z+y*za.u pa*iF lek*.ami, bo nie
+ystar*zy mi za nie zupka + poudnie3 $le oni myEl2, Ce s2 + porz2dku3 'rzy*1odz? do
ni*1 dla i*1 korzyE*i, nie dla +asne., bo dla mnie nie ma + tym Caden,o poCytku3
Ni,dy tam nie spotkaem osoby, o ktre. + o,le by +arto +spomnieF3 'oza tym to
dobrzy ludzie, ale ni* +i?*e.3 S2 .ednak na tyle rozs2dni, by +iedzieF, .ak bardzo
zna.omoEF ze mn2 .est dla i*1 *rki korzystna3 Wszys*y, *o .2 syszeli, s2 z,odni, Ce od
*zasu .ak do ni*1 przy*1odz?, zrobia o,romne post?py3
Matki nie b?d? opisy+a, 3+spomn? tylko, Ce + *zasie obiadu nie moCna si?
po+strzymaF od Emie*1u3 astaW Zna papa Prau $di,asser43 !tC prosz? sobie
+yobraziF, Ce to pudo .est .esz*ze ,orsze, bo -aszy+e3 So+em M .est ,upia i za3
'rze.d:my teraz do *rkiA3 =dyby .akiE malarz *1*ia +ymalo+aF +ierny portret diaba,
.2 +aEnie po+inien sobie +zi2F za model3 /est ,ruba .ak +ie.ska dzie+ka, do te,o si?
po*i, Ce aC mdo si? robi3 %1odzi rozmemana, .akby *1*iaa po+iedzieFR N'rosz?, sp.rz
tu333, i tam333WN $ tyle da si` zoba*zyF, Ce aC moCna oElepn2F3 /eEli zaE ma si? pe*1a i
rzu*i si? na ni2 okiem, to naty*1miast .est kara M *ay dzie0 ma si? zepsuty, bo trzeba
braF Erodki +ymiotne, tak bardzo .est odraCa.2*a, brudna i strasznaW Istny diabe3
'isaem .uC papie, .ak ,ra na -ortepianie, pisaem teC, dla*ze,o prosia mnie o pomo*3 /a
lubi? si? komuE przysuCyF, ale nie znosz? namolny*13 /sJ
6;O
nie +ystar*za, Ce .estem z ni2 *odziennie przez d+ie ,odziny, ona by *1*iaa, Cebym z
ni2 by *ay dzie03 $ przy tym bardzo si? +dzi?*zy, po+iem +i?*e. mM .est +e mnie
serieusement zako*1ana3 'o*z2tko+o myElaem, Ce sobie Cartu.e, ale teraz .uC +iem, Ce
to pra+da3
"iedy z+r*iem na to u+a,? Iza*z?a bo+iem sobie poz+alaF, na przykad333 *zyni2*
mi sodkie +yrzuty, kiedy przyszedem nie*o p:nie. niC z+ykle` albo kiedy nie
mo,em zostaF duCe. lub inne te,o rodza.u 1istorieJ, po*zuem si? zmuszony ,rze*znie
po+iedzieF .e. pra+d?, Ceby nie robia sobie Cadny*1 nadziei3 Na ni* si? to nie zdao3 Z
kaCdym dniem bya *oraz bardzie. zako*1ana3 /a za+sze byem z ni2 ,rze*zny, *1yba Ce
zno+u za*zynaa te s+o.e maniery3 Wtedy po prostu .2 besztaem, ale ++*zas
*1+ytaa mnie za r?k? m+i2*R NDro,i Mozar*ie, nie*1 si? pan na mnie nie ,nie+a,
moCe pan m+iF, *o pan *1*e, a .a i tak bardzo pana lubi?N3
Na mieE*ie +szys*y m+i2, Ce mamy si? pobraF, dzi+i2 si? tylko, Ce sobie +ybraem
tak2 maszkar?3 Mnie po+iedziaa, Ce .ak to syszy, to tylko si? Emie.e3 $le .a +iem od
pe+ne. osoby, Ce rozpo+iada, iC to pra+da i Ce udamy si? razem + podrC poElubn23 &o
.uC *ako+i*ie +ypro+adzio mnie z r+no+a,i3 Zebraem si? na od+a,? i
po+iedziaem .e., *o o tym myEl?, prosz2* aby nie naduCy+aa mo.e. uprze.moE*i3 &eraz
nie *1odz? .uC do nie. *odziennie, tylko *o dru,i dzie0 i stopnio+o b?d? tam *1odzi
*oraz rzadzie.3 &o zako*1ana +ariatka3 "iedyE, .esz*ze nim mnie poznaa, po moim
kon*er*ie + teatrze; po+iedziaaR N/utro przy.dzie do mnie, a .a mu za,ram .e,o
+aria*.e z takim samym ,ustoN3 &o bya prze*1+aka i po+d, Ce +aEnie do nie. nie
poszedem, tym bardzie. Ce kamaa, bo ni* mi nie byo +iadomo, .akobym mia tam
p.EF naza.utrz3
$dieu3 /uC *ay papier zapisany3 'ier+szy akt opery9 .est .uC ,oto+y3 (555 razy *au.?
r?*e papy, serde*znie E*iskam mo.2 ko*1an2 siostr? i pozosta.? za+sze posusznym
synem
W3$3 Mozart
<D A()
S !d Marii %a*illi Weber3 Mozart nie pisze, dla*ze,o musi si? +ypro+adziF, ale .est
+iel*e pra+dopodobne, Ce .uC +tedy sta si? obiektem matrymonialne,o szantaCu ze
strony s+e. ,ospodyni oraz urz?do+e,o opiekuna "onstan*.i3
7 /o1ann Mi*1ael $uern1ammer M patrzR (49<43
6 "ari /osep1 Daun M kanonik z Salzbur,a3
O Elisabet1 $uern1ammer, z domu &immer, Cona /o1anna Mi*1aela $uern1ammera i
matka /osep1y3
4 Maria $nna $di,asser, z domu Pesemayr, trze*ia Cona $ntona %a.etana $di,assera,
da+ne,o or,anisty + Salzbur,u3 Miaa opini? +y.2tko+o zoEli+e. plotkary3
A /osep1a arbara $uern1ammer I(;49M(975J, u*zenni*a Mozarta, p:nie. @3 $3
"o:elu*1a3
; 3%1odzi o kon*ert + dniu 6 k+ietnia (;9( + &onkunstlerMSodetat i o Waria*.e
-ortepiano+e EsMdur na temat -ran*uskie. piosenki /e suis @indor I"M64OJ3
9 Upro+adzenie z sera.u I"M69OJ3
6;4
(AA3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7) sierpnia (;9(
Mon tres *1er 'ereW
Musz? odpo+iedzieF na papy pytania3 I333J Ni* nie +iem na temat sz*z?E*ia Si,nora
Ri,1inie,o(3 DuCo zarabia na lek*.a*1, a ostatnio + okresie +ielkie,o postu po+iodo
mu si? z kantat2, ktr2 +ykonano d+a razy z rz?du a do*1ody mia bardzo +ysokie3
'isze adnie i nie .est po+ierz*1o+ny, ale to +ielki zodzie.3 S+o.e upy rozpo+sze*1nia
+ tak +ielki*1 iloE*ia*1, Ce z trudem moCna .e stra+iF3 I333J
Wielki ksi2C? Ros.i7 przy.edzie dopiero + listopadzie, b?d? mia +i?*e. *zasu na mo.2
oper? i bardzo si? z te,o *iesz?63 'rzed Wszystkimi >+i?tymi .e. nie dam, a to .est *zas
na.lepszy M +szys*y +tedy +ra*a.2 ze +si do miasta3
?d? mia pi?kny pok. umeblo+any na =raben3 /ak papa b?dzie *zyta ten list, na
pe+no .uC b?d? tam mieszka3 Dla +i?ksze,o spoko.u +ybraem pok. + o-i*ynie, a nie
od uli*y3 I333J
ardzo posuszny syn
Wol-,an, $made Mozart Ukony dla *ae,o Salzbur,a3
<D A75
] Hin*enzo Ri,1ini I(;4AM(9(7J, kompozytor, dyrektor teatru +oskie. opery bu--a +
Wiedniu, autor kantaty @a Sorprosa amorosa3 y pro-esorem Epie+u ksi?Cni*zki
+irtemberskie. ElCbiety Ito na.pe+nie. o+o Nsz*z?E*ieN, o ktrym Mozart Nni* nie +ieNJ
i inny*1 *zonk+ rodziny *esarskie.3 y takCe nau*zy*ielem mody*1 aktor+ i
Epie+ak+ *esarskie,o teatru, m3in3 na.starsze. *rki %a*ilii Weber M /osep1y, a takCe
=eno+e-y renner, p:nie.sze. matki "arola Marii Webera3 Mozart nazy+a ,o
zodzie.em, ponie+aC muzy*zne pomysy bez Cenady *zerpa z dzie inny*1
kompozytor+3
7 Wielki ksi2C? Ros.i 'a+e 'iotro+i*z, p:nie.szy *ar 'a+e I3
6 Upro+adzenie z sera.u I"M69OJ3
(A;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 4 +rzeEnia (;9(
Mon tres *1er 'ereW(
/uC .estem + no+ym mieszkaniu M na trze*im pi?trze, przy =raben ((`47MS2dz2* po
tym, .ak papa przy.2 m. ostatni list6, niestety musz? st+ierdziF, Ce bardzie. +ierzy
papa innym niC mnie, .akbym by .akimE
obuzem lub idiot2, albo .ednym i dru,im3 $ to zna*zy ostate*znie, ze me ma papa do
mnie absolutnie zau-ania3
Zape+niam, Ce ni* sobie z te,o nie robi?3 @udzie mo,2 sobie pisaF i +ytrzesz*zaF ,ay,
a papa moCe im +ierzyF, .a zaE ani o .ot? nie zmieni? s+e,o post?po+ania i, .ak
da+nie., pozostan? tym samym u*z*i+ym *1op*em333
'rzysi?,am, Ce ,dyby nie nale,ania papy, na pe+no bym si? nie przepro+adzi, bo
+yszo tak, .akbym porzu*i +asny +y,odny po+z na rze*z po*zto+e. dryndy3 $le
da.my temu spok. M i tak nie dopro+adzi to do ni*ze,o, ponie+aC bzdury I, .eden
+ie, kto .e papie nakad do ,o+yJ z pe+noE*i2 +y,ra.2 z moimi ar,umentami3
Wszelako prosz? o .ednoR kiedy mi papa pisze, Ce nie po*1+ala te,o, *o robi?, lub Ce
u+aCa, Ce m,bym post2piF ina*ze., a .a ze s+e. strony pisz?, .akie .est mo.e zdanie, to
traktu.? to .ako rozmo+? mi?dzy o.*em a synem, a +i?* .ako rozmo+? pou-n2, nie
przezna*zon2 dla inny*13 'rosz? +i?* +zi2F to pod u+a,? i z te,o rodza.u spra+ami nie
z+ra*aF si? do inny*1, bo M na o,a M z moi*1 *zyn+ i ,est+ nie zamierzam si?
tuma*zyF przed innymi, na+et .eEliby to by sam *esarz3 Nie*1 mi papa u-aW Za+szeW
Napra+d? na to zasu,u.?W
DoEF mam tu trosk i problem+ z+i2zany*1 z utrzymaniem i nie .est mi potrzebna
lektura taki*1 niem2dry*1 list+3 "iedy tu przy.e*1aem, musiaem sam oCyF na +asne
potrzeby, ale dzi?ki +ysikom i staraniom .akoE mi si? udao3 Inni dyspono+ali pens.23
%e**arelli +i?*e. zarobi ode mnie, ale +szystko przepuE*i3 =dybym post?po+a
podobnie, nie m,bym zaryzyko+aF podania si? do dymis.i3 Nie ma + tym mo.e. +iny,
Ce .esz*ze papa nie dosta pieni?dzyO M to +ina ze,o sezonu3 'rosz? +i?* o *ierpli+oEF,
mnie r+nieC tro*1? te. *ierpli+oE*i si? naleCy3 Na o,aW M napra+d? o papie nie
zapomn?W
W okresie a-ery z ar*ybiskupem4 prosiem o przysanie ubrania3 &uta. miaem tylko
*zarny ,arnitur, ale Caoba si? sko0*zya, zrobio si? *iepo, a ubrania nie nad*1odziy3
Musiaem +i?* *oE sobie spra+iF3 Nie mo,em prze*ieC *1odziF po Wiedniu, .ak .akiE
lump, z+asz*za + mo.e. sytua*.i3 Mo.a bielizna budzia litoEF3 Uaden loka. nie nosi tu
koszul z ptna tak pode,o, .ak mo.e3 Dla m?C*zyzny to rze*z o,romnie bolesna3 $
+i?* M no+e +ydatki3
Miaem tylko .edn2 u*zenni*?A, ale nie byo .e. przez trzy ty,odnie, +i?* zno+u
stra*iem pieni2dze3 &uta. pier+sz2 zasad2 .est, Ce nie trzeba si? zniCaF, ina*ze. .est si?
z,ubionym na za+sze3 Im bardzie. .est si? impertinenty tym +i?*e. ma si? +z,l?d+3
Z otrzymany*1 list+ +nosz?, Ce papa u+aCa, iC .a si? tu tylko ba+i?3 /ak bardzo si?
papa myliW Mo,? po+iedzieF, Ce nie mam tu Cadny*1, ale to absolutnie Cadny*1
przy.emnoE*i, z +y.2tkiem .edne., Ce .uC nie .estem + Salzbur,u3 Spodzie+am si?, Ce do
zimy +szystko .akoE si? uoCy, a +tedy na pe+no nie zapomn? o moim dobrym o.*u3
6;A 6;;
/eEli uznam, Ce sytua*.a .est korzystna, zostan? tu duCe., a .eEli nie M3 moCe po.ad? do
'aryCa;3 %o papa o tym myEli`
Uy*z? papie +szystkie,o dobre,o, (555 razy *au.? r?*e, z *ae,o ser*a pozdra+iam
ko*1an2 siostr? i pozosta.? na za+sze
posusznym synem
Wol-,an, $made Mozart
'S3 'ozdro+ienia dla DuEk+93 'rzy okaz.i prosz? mi przysaF ari? dla 'aum,arten
oraz rondo dla DuEek i dla %e**arelle,o )3
<D A7(
S &on te,o listu nie .est z+y*za.ny, +yra:nie +skazu.e, Ce syn zde*ydo+anie u+alnia si?
spod kurateli N+sze*1+iedz2*e,o i za+sze ma.2*e,o ra*.?N @eopolda3 !d te. pory
Imimo +*i2C po+tarzane., .ak .akieE zakl?*ie, -ormuy Nposuszny synNJ Mozart .est
zde*ydo+any samodzielnie kiero+aF s+ym losem3
7 Mieszkanie przy =raben Iobe*nie nr (;J, + I dzielni*y Wiednia, zna.do+ao si? o d+a
kroki od 'la*u E+3 'iotra, a +i?* od mieszkania Weber+, ktry*1 Mozart na.pe+nie. +
dalszym *i2,u +idy+a *odziennie3
Dom przy =raben zamieszki+ali bardzo znani ludzie, m3in3 $dam Isaa* $rnsteiner m
bo,aty i +ykszta*ony Uyd +iede0ski, .eden z pier+szy*1 starozakonny*1
przy.mo+any*1 na d+orze *esarskim3
6 @ist nr (A4 lub (AA3
O %1odzi o obie*any*1 65 dukat+, ktry*1, .ak si? zda.e, Wol-,an, ni,dy o.*u nie
+ysa3
4 "si2C? ar*ybiskup Kieronim %olloredo3
A Krabina Maria "arolina &1iennes de Rumbeke M patrzR (O5<(93
; Mozart bierze +i?* pod u+a,?, Ce .e,o przyszoEF + Wiedniu nie b?dzie rCo+a3
9 /osep1a DuEek i .e. m2C Pranz GaQer Dusek przeby+ali + Salzbur,u z +izyt2 u
rodziny3
) $ria dla 1rabiny 'aum,arten Misera, doQe sonW M $1, non sonSio *1e parlo I"M6A)J M
patrzR (7O<4] s*ena dla /osep1y Dusek $1, lo, preQidi M $1, tSinQola a,lSo**1i miei I"M
7;7J] s*ena dla %e**arelle,o $ Xuesto ser+ de1 Qieni M !r *1e U *ielo a me ti rende I"M
6;OJ3
(A93 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (7 +rzeEnia (;9(
Mon tres *1er 'ereW
I333J Nie*1 Daubra+ai*k( przy.eCdCa .ak na.szyb*ie. z muzyk2, bo panna $uern1ammer
strasznie mnie piu.e o te kon*erty na d+a -ortepiany73 IZZZJ Zda.e si?, Ce pisaem
nieda+no, iC ma.2 tuta. +ysta+iF d+ie opery =lu*ka M I-i,eni? po niemie*ku i $l*est?
po +osku63 =dyby +ysta+iono .edn2, to rozumiem, ale d+ie .edno*zeEnie, to *1yba
przesada3 I333J $utor niemie*kie,o przekadu I-i,enii to znakomity poeta O, *1?tnie
dabym mu do przetuma*zenia mo.2 oper? z Mona*1ium, a przy okaz.i zmienibym rol?
Idomenea na ,os
6;9
baso+y Idla Pis*1eraJ i +pro+adzi inne zmiany, dostoso+u.2* .e do stylu
-ran*uskie,o43 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D A7O
S Rad*a /o1ann aptist $nton Daubra+a Qon Daubra+ai*k, syndyk kapituy + katedrze
+ Salzbur,u] z ra*.i s+y*1 -unk*.i *z?sto .e:dzi do Wiednia i, .ak si? +yda.e,
pode.mo+a si? roli poErednika i kuriera mi?dzy @eopoldem a Wol-,an,iem3 Mozart
prosi o.*a o przesanie s+oi*1 ut+or+ na d+a -ortepiany I"M649, "M6A4, "M7O7J oraz
mszyR "M7;4, "M6I; i "M66;3
7 /osep1a $uern1ammer *1*iaa ,raF z Mozartem "on*ert na d+a -ortepiany I"M6A4J i
d+u-ortepiano+2 +ers.? "on*ertu na trzy -ortepiany I"M7O7J3
6 I-i,eni? na &aurydzie I(;;)J =lu*ka + no+e. ins*eniza*.i +ysta+iono + Wiedniu 76
pa:dziernika (;9(, a $l*est? I(;A;J M 6 ,rudnia (;9(3
O /o1ann aptist $1dn,er I(;44M(;);J] p:nie. zosta sekretarzem teatru d+orskie,o3
y r+nieC masonem M *zonkiem loCy NUur +a1ren Eintra*1tN3
4 Idomeneo, re di %reta I"M6AAJ3 'lano+ane zmiany Mozart +pro+adzi dopiero + roku
(;9A przy okaz.i prezenta*.i opery + pry+atnym teatrze ksi?*ia $uersper,a3
(A)3 D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Wiede0, () +rzeEnia (;9(
Ma tres *1ere SoeurW
!d papy( do+iedziaem si?, Ce byaE *1ora, *o mnie bardzo zmart+io3 'rzez d+a
ty,odnie braaE k2piele, *zyli Ce *1oro+aaE od da+na, a .a ni* o tym nie +iedziaemW
%1*iabym *i sz*zerze napisaF +aEnie na temat ty*1 t+oi*1 *i2,y*1 niedyspozy*.i3
"o*1ana siostro, u+ierz mi Ia m+i? to na.po+aCnie. na E+ie*ieJ, Ce dla *iebie
na.lepsz2 kura*.2 byby m2C3 Miaby on zba+ienny +py+ na t+o.e zdro+ie i +aEnie
dlate,o Cy*zybym sobie z *ae,o ser*a, byE .ak na.pr?dze. +ysza za m2C3
W ostatnim liE*ie zru,aaE mnie zbyt delikatnie73 Wstydz? si?, kiedy o tym pomyEl?, bo
nie mam Cadne,o +ytuma*zenia3 =dy otrzymaem t+. list, od razu za*z2em *i
odpisy+aF, ale nie sko0*zyem, a + ko0*u list podarem3 /esz*ze nie nadszed *zas,
Cebym m, *i? po*ieszyF z +i?kszym przekonaniem3 $le myEl?, Ce *zas ten nade.dzie3
'osu*1a. zatem, .akie .est mo.e zdanie3 Wiesz, Ce pisz? oper?6, a to, *o /uC napisaem,
miao duCy suk*es3 Znam dobrze publi*znoEF i dlate,o mam nadzie.?, Ce opera si?
spodoba3 /ak dobrze p.dzie, b?d? tu r+nie +ysoko *eniony .ako kompozytor, .ak teraz
.estem *eniony .ako pianista3
/ak si? sko0*zy zima, lepie. b?d? +iedzia, na *zym sto.?, i nie +2tpi?, Ce mo.a sytua*.a
b?dzie +tedy dobra3
6;)
MDla *iebie i dla dSIppoldaO z trudem b?dzie moCna *oE znale:F + Salz, bur,u, moCna
na+et po+iedzieF, Ce ra*ze. na pe+no ni* si? nie zna.dzie3 %zy nie m,by on *ze,oE
przedsi?+zi2F tuta., + Wiedniu` %1o*iaCby tylko dla siebie` &rzeba mieF .akiE pomys3
/eEli uzna, Ce tak, to nie*1 mi szybko napisze i po+ie, + .akim kierunku naleCy dziaaF3
Ze s+o.e. strony postaram si? zrobiF +szystko, *o moCli+e, bo bardzo mi na tym zaleCy3
/eEli si? uda to b?dzie*ie si? mo,li pobraF3
MoCesz mi +ierzyF, Ce tuta. z at+oE*i2 zarobisz duCo pieni?dzy +yst?pu.2* na przykad
na akademia*1 oraz da.2* lek*.e3 ?d2 o *iebie nieustannie zabie,aF i dobrze *i zapa*23
$le o.*ie* r+nieC po+inien zosta+iF s+o.2 posad? i przy.e*1aF tu z tob23 ylibyEmy
zn+ razem i sz*z?Eli+i3 Inne,o +y.E*ia nie +idz?3
Zanim .esz*ze +iedziaem, .ak ma.2 si? spra+y mi?dzy tob2 i dSIppoldem pomyElaem o
*zymE dla *iebie3 Niestety o.*ie* stan2 na przeszkodzie3
%1*iabym, Ceby m, .uC odpo*z2F, Ceby nie musia o ni* zabie,aF ani si? mart+iF3
Dzi?ki do*1odom t+o.e,o m?Ca, t+oim i moim mo,libyEmy bez trudu zape+niF o.*u
spoko.ne i sz*z?Eli+e Cy*ie3 'om+ o tym z dSIppoldem i napisz mi szybko, *o o tym
s2dzi*ie3 Im szyb*ie. si? tym za.miemy, tym lepie.3 Na.+i?*e. b?d? m, zdziaaF
poprzez rodzin? %obenzi+4, ale musz? szybko +iedzieF, *o i .ak3
I333J /uC ko0*z?, bo .esz*ze musz? napisaF do papy3 Wszystkie,o dobre,o ko*1ana
siostroW Mam nadzie.?, Ce na.bliCszy list od papy przyniesie mi dobre +iadomoE*i na
temat t+o.e,o zdro+ia, a list od *iebie mi .e pot+ierdzi3 $dieu3 %au.? *i? loo razy,
t+. ko*1a.2*y brat
Wol-,an, $made Mozart
I333J
<D A74
'oErd list+ do siostry ten .est +y.2tko+y M napisany + tonie bardzo osobistym, +olny
od
ni* nie zna*z2*y*1 -ormuek i Cart+, ktry*1 peno .est + inny*1 lista*1 do Nannerl3
S @ist ten za,in2, podobnie .ak list od Nannerl, o ktrym Mozart +spomina niCe.3
7 Zape+ne Nannerl Calia si?, Ce Wol-,an, rzadko do nie. pisu.e3
6 Upro+adzenie z sera.u I"M69OJ3
O Pranz $rmand dSIppold M kapitan armii *esarskie., ma.ordom pazi+, a p:nie.
dyrektor %olle,ium Hir,ilianum + Salzbur,u, ,imnaz.um przezna*zone,o dla
modzieCy szla*1e*kie.3 %1*ia si? oCeniF z Nannerl, ale @eopold, uzna.2* Ce .est zbyt
biedny, sprze*i+i si? temu maCe0st+u3
4 Mozart s2dzi, Ce 1rabia %obenzl b?dzie m, pom* dSIppoldo+i + znalezieniu
posady + Wiedniu3
(;53 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7A +rzeEnia (;9(
Mon tres *1er 'ereW
Daru.e papa, Ce naraziem ,o na zapa*enie suplementu za list S ale nie ma.2* ni*
+aCne,o do napisania pomyElaem, Ce zrobi? papie przy.emnoEF, przesya.2* ma2 idee
mo.e. opery73
'o*z2tko+o opera miaa si? za*z2F od monolo,u, ale poprosiem Step1anie,o6, Ceby to
zmieni i przerobi monolo, na arietk?O, a potem, po krtkie. pieEni !smina, Ceby
zamiast rozmo+y mi?dzy d+iema osobami byl duet43 Rol? !smina przezna*zyliEmy dla
pana Pis*1eraA, znakomite,o basa, o ktrym ar*ybiskup po+iedzia kiedyE, Ce ma ,los
zbyt niski, a .a ,o zape+niem, Ce nast?pnym razem b?dzie Epie+a +yCe.3 &rzeba ,o
+i?* +ykorzystaF, tym bardzie., Ce *ieszy si? tu +ielkim uznaniem su*1a*zy3 !tC
po*z2tko+o !smin +aE*i+ie ni* nie mia do zaEpie+ania, poza krtk2 pieEni2 i
-inao+ym ter*etem;3 &eraz ma .uC ari? + I ak*ie9 i b?dzie mia ari? + II ak*ie) I333J
'apie posaem tylko .e. po*z2tek i konie* M mam nadzie.?, Ce zrobi dobre +raCenie3 W
te. arii +ykorzystu.? pi?kne niskie re.estry Pis*1era, nie trosz*z2* si?, *o o tym pomyEli
Midas z Salzbur,a(53
Drum beym arte des 'rop1eten et*3n .est o*zy+iE*ie + tym samym tempie, ale nuty s2
szybkie, ponie+aC .e,o ,nie+ *oraz bardzie. si? +zma,a M alle,ro assai3
"iedy si? myEli, Ce to .uC konie* arii, po.a+ia si? *i2, dalszy, ktry nieza+odnie
po+inien +y+oaF pi?kny e-ekt, ale .uC + innym rytmie i + inne. tona*.i, bo *zo+iek,
ktry .est tak za,nie+any, przekra*za +szelk2 miar? i +szelkie ,rani*e, i sam siebie nie
pozna.e3 Muzyka po+inna +i?* zrobiF to samo3
Nami?tnoE*i, na+et ,+ato+ne, ni,dy nie po+inny przekra*zaF ,rani* dobre,o smaku,
a muzyka + sytua*.i na+et na.bardzie. koszmarne., nie po+inna byF przykra dla uszu,
prze*i+nie M po+inna im spra+iaF przy.emnoEF, bo muzyka za+sze po+inna byF
muzyk23
Ni,dy na przykad nie uCyem tona*.i sprze*zne. z PMdur I+ te. tona*.i .est ariaJ, tylko z
ni2 spokre+nione., nie na.bliCsze. Ina przykad + dMmollJ, le*z bardzie. odle,e. IaM
mollJ(73
'rze.d:my teraz do arii elmonta, + $Mdur M ! +ie dn,stli*1, o +ie -euri,(6 M o ser*u
bi.2*ym z mioE*i3 %zy +ie papa, .ak to +yraziF` Za pomo*2 d+o.,a skrzypie* +
okta+ie3 Dla ty*1, *o .2 syszeli, .est to aria -aQorite3 Dla mnie takCe3 Zostaa + *aoE*i
napisana na ,os $damber,era(O3 Syszy si? + nie. i *zu.e niepok. i drCenie, +idzi si?
-alu.2*2 pierE I*o oddaem za pomo*2 *res*endaJ, sy*1aF szepty i +zdy*1ania
Ipier+sze Sskrzyp*e z sordinami i -letem unisonoJ3
69i
W *1rze .an*zar+(4 .est +szystko, *ze,o moCna o*zeki+aF od *1ru .an*zar+3 /est
krtki i +esoy M *ako+i*ie skompono+any z myEl2 o +iede0*zyka*13
'isz2* ari? "onstan*.i(A, myElaem o z+innym ,ardzioku Mademoiselle %aQalieri3
N&rennun, +ar mein ban,es loos, und nun s*1+immt mein $us in &1ranenN staraem si?
+yraziF + sposb moCli+y + arii braQoura d (Sitalienne3 So+o N1uiN zamieniem na
Ns*1nellNR NDo*1 +ie s*1nell s*1+and meine PreudeN et*3 Nie +iem, o *zym myEl2 nasi
niemie**y poe*i ale *1yba ni* nie po.mu.2 z teatru, bo prze*ieC + operze nie moCna
+yraCaF si? tak, .akby si? +oao na E+inieR NKui SauWN(;3
$ teraz ter*et, *zyli konie* aktu I3 'edrillo przedsta+ia s+o.e,o pana .ako ar*1itekta,
aby mu umoCli+iF spotkanie + o,rodzie z "onstan*.2, ktr2 'asza +zi2 do suCby3 $le
nadzor*a !smin nie *1*e o ni*zym syszeF, .est ordynarnym ,burem i Emiertelnym
+ro,iem kaCde,o ob*e,o, toteC nie +pusz*za ,o do o,rodu3
/ak .uC +spomniaem, po*z2tek .est krtki] do tekstu, ktry bardzo mi si? podoba,
napisaem adn2 rze*z na trzy ,osy3 $ zaraz potem +*1odz? + DMdur pianissimo, Ceby
m* zrobiF na ko0*u duCo 1aasu3 &o doskonale pasu.e do -inau aktu, bo im ,oEnie.,
tym lepie. i im kr*e., tym lepie.3 @udzie nie po+inni mieF *zasu o*1on2F, zanim nie
za*zn2 klaskaF3
Z u+ertury tylko (O takt+(93 /est bardzo krtka i nieustannie ska*ze od piano do-orte3
'rzy<ort za+sze +ra*a muzyka ture*ka, *o +pro+adza klimat takie,o podnie*enia, Ce
nikt na pe+no nie zaEnie, na+et .eEli przez *a2 no* nie zmruCy oka3
%zu.? si? teraz .ak deser przed musztard2 M min?y .uC trzy ty,odnie, .ak napisaem I akt
i ari? z aktu II I333J, i ni* +i?*e. nie mo,? zrobiF, bo *aa 1istoria musi byF przerobiona,
zreszt2 na mo.e C2danie3
Na po*z2tku III aktu .est k+intet() *1armant, *zy ra*ze. -ina, bo +olabym umieE*iF ,o
na ko0*u II aktu3 Ueby to .ednak zrobiF, musiabym +iele zmieniF, 2*znie z
+ymyElaniem no+e. intry,i3
$le Step1anie ma tak duCo pra*y, Ce musz? byF *ierpli+y3 Wszys*y na nie,o narzeka.23
MoCli+e, Ce r+nieC dla mnie .est miy tylko + mo.e. obe*noE*i, ale libretto sporz2dza
dokadnie tak, .ak sobie te,o Cy*z?, a na o,a, ni*ze,o mi +i?*e. nie trzebaW
/uC tyle .est plotek na temat te. opery, Ce333, ale tak *1yba byF musiW I333J
W3 $3 Mozart
<D A7)
( Mozart +ysia o.*u pa*zk? z Nprbk2N partytury s+o.e. opery3
7 Upro+adzenie z sera.u I"M69OJ3
6 /o1ann =ottiieb Step1anie M libre*ista Upro+adzenia z sera.u3
O $ria elmonta Kier soli i*1 di*1 denn se1en Inr iJ3
Rp Po zmianie b?dzie to duet usmma i 3Keimonia Q er+uns*nt sezsi au sarni, u*i3min
Yi*u* (Y((3 aJ3
A /o1ann I,naz @ud+i, Pis*1er M patrzR (A6<A3
; &er*et IelmontM'edrilloM!sminJ Mars*1, mars*1, mars*1W trolli eu*1 -ortW Inr ;J3
9 $ria !smina Sol*1e 1er,elau-ne @a--en Inr 6J3
) 'lan ten nie b?dzie zrealizo+any, bo + II ak*ie !smin nie ma arii3
(5 &ak nazy+a Mozart s+e,o bye,o z+ierz*1nika ksi?*iaMar*ybiskupa Kieronima
%olloredo, na.pe+nie. ma.2* na myEli oEle uszy Midasa3
n NNa brod? proroka333N, z arii !smina Inr 6J3
(7 &ona*.2 r+nole,2 do PMdur .est dMmoll Ipokre+ie0st+o paralelneJ, ale Mozart
+ybra aMmoll, ktra + stosunku do dMmoll Ir+nole,e. do PJ pozosta.e + tz+3
pokre+ie0st+ie t*+into+ym3
(6 NZ .akimC niepoko.em i pas.2333N, aria elmonta Inr OJ3
(O /o1ann Halentin $damber,er M patrzR (O6<A3
(4 %1r Sin,t dem ,rossen ossa @ieder Inr 4J3
(A $ria "onstan*.i $*1, i*1 liebte, +ar so ,lu*kli*1 Inr AJ dla %ateriny %aQalieri3
(; Mozart zast2pi so+o N1uiN INszybkoNJ synonimem Ns*1nellN ponie+aC pier+sze z
ni*1 ko.arzyo mu si? z za+oaniem E+iniopasaR NKui SauWN Iszybko E+inioWJ
(9 &yle Mozart +ysia o.*u3
() Mozart pisze o tym, *o ostate*znie b?dzie k+artetem I"onstan*.aMlondaMelMmontM
'edrilloJ $*1 elmonteW $*1 mein @ebenW Inr (AJ + -inale II aktu3
(;(3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, A pa:dziernika (;9(
Mon tres *1er 'ereW
I333J Nie mo,? dale. pra*o+aF nad oper2 i za*zynam .uC tra*iF *ierpli+oEF3 !*zy+iE*ie
komponu.? inne rze*zyl, bo passion mnie nie opusz*za i *ztery dni star*za mi na *oE, na
*o zaz+y*za. potrzeba d+*1 ty,odni3 W *i2,u .edne,o dnia skompono+aem ari? I+
$MdurJ dla $damber,era i I+ MdurJ dla %aQalieri oraz ter*et, a zanoto+aem to + *i2,u
ptora dnia73
Ni* by to zreszt2 nie dao, ,dyby opera .uC bya sko0*zona, bo i tak musz? *zekaF na
+ysta+ienie oper =lu*ka6, przy ktry*1 .est .esz*ze +iele do
zrobienia3
R+nieC Umau--O musi *zekaF ze s+o.2 ,oto+2 oper2, ktre. poE+i?*i rok3 $le nie*1
papa nie myEli, Ce .est dobra, skoro kompono+a .2 *ay rok3 M+i2* mi?dzy nami, .est
to robota na (OM(4 dni3 Z+asz*za dla nie,o, ktry prze*ieC zna na pami?F *a2 ,r?
operW Wystar*zyo tylko usi2EF i napisaF, *o teC zape+ne zrobi333, o *zym si? moCna
przekonaF po .e. usyszeniuW &rzeba teC +iedzieF, Ce zaprosi mnie do siebie + sposb
peen kurtuaz.i Ito zna*zy na s+. sposbJ, abym .e,o opery +ysu*1a, doda.2*R
eNie*1 pan nie myEli, Ce to .est +arte pa0skie,o trudu, nie .estem tak zr?*zny, ale robi?,
*o mo,?N3
'otem si? do+iedziaem, Ce po+iedzia r+nieCR NMozart to nie+2tpli+ie +*ielony
diabe, ma diaba + ,o+ie i + pal*a*13 Mo.2 oper? napisan2 tak
697 696
miserable, Ce sam mo,? J2 z trudem od*zytaF, za,ra tak, .akby .2 sarn skompono+aN3
I333J
W3 $3 Mozart <D A6(
( Mi?dzy innymi Serenad? EsMdur na instrumenty d?te I"M6;4J3
7 $ri? elmonta ! +ie dn,stli*1, o +ie -euri, Inr OJ, ari? "onstan*.i $*1, i*1 liebte,
+ar so ,lu*kli*1 Inr AJ i ter*et IelmontM'edrilloM!sminJ Mars*1, mars*1, mars*1 Inr
;J3
6 I-i,enia na &aurydzie i $l*este3
O I,naz Umiau-- I(;OAM(;)AJ .ako kapelmistrz teatru opero+e,o znal na pami?F
+szystkie opery +ysta+iane + .e,o teatrze3 Mozart su,eru.e, Ce s+o.e pomysy *zerpa
z dzie inny*1 kompozytor+3 /e,o opera miaa tytu Das Irrii*1t oder Endli*1 -and er
si?3
(;73 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (6 pa:dziernika (;9(
Mon tres *1er 'ereW
I333J 'rze.d:my teraz do tekstu opery3 !dnoEnie pra*y Step1anie,o, ma papa ra*.?(, ale
poez.a bardzo si? +i2Ce z *e*1ami *1arakteru te,o ,upie,o, ,rubia0skie,o i ze,o
!smina3 Wiem dobrze, Ce +ersy-ika*.a nie .est na.lepsza, ale + tym +ypadku tak dobrze
pasu.e do moi*1 pomys+ muzy*zny*1, ktre od da+na *1odziy mi po ,o+ie, Ce
nieza+odnie musiaa mi si? spodobaF, i mo,? si? zaoCyF, Ce na przedsta+ieniu nikt nie
b?dzie narzeka3
%o si? ty*zy tekstu same. sztuki, to napra+d? nie mam do nie,o zastrzeCe03 &ekst arii
elmonta ! +ie dn,stli*1 et*3 nie m,by byF napisany lepie. dla muzyki3 Niedobre .est
tylko N1uiN i N"ummer ru1t in meinem S*1oosN Ibo prze*ieC Nzmart+ienieN c"ummerj
nie moCe Nspo*zy+aFN cru1tjSJ7, aria teC nie .est za, sz*ze,lnie .e. pier+sza *z?EF3
U+aCam, Ce + operze poez.a po+inna byF posuszn2 *rk2 muzyki3 Dla*ze,o +oskie
opery bu--a +sz?dzie si? podoba.2` I to pomimo Caosny*1 librett` Zau+aCyem to
na+et + 'aryCu3 'onie+aC muzyka + ni*1 dominu.e, a o *ae. resz*ie si? zapomina3
!pera .est tym lepsza i bardzie. si? podoba, im lepie. opra*o+any .est .e. plan, a so+a
s2 napisane dla muzyki, a nie dla przy.emnoE*i .akie,oE tam n?dzne,o rymu Ina o,aW
rymy + ni*zym nie podnosz2 +artoE*i opero+e,o przedsta+ienia, ra*ze. .2 obniCa.2J,
*zy na+et *ay*1 stro-, ktre s2 + stanie uni*est+iF kaCdy zamys kompozytora3 'oez.a
.est dla muzyki absolutnie niezb?dna, ale rymy dla rym+ mo,2 .e. tylko zaszkodziF3
%i, ktrzy traktu.2 poez.? z +ielk2 pedanteri2, za+sze przepada.2 razem ze s+o.2
muzyk23 Na.lepie. .est, kiedy dobry, zna.2*y si? na teatrze
69O
kompozytor, "try sam Jesi + stanie podsu+aF pomysy i propozy*.e, spot"a si? z
inteli,entnym poet2, pra+dzi+ym -eniksem3 W takim +ypadku nie trzeba si? oba+iaF
ze,o przy.?*ia przez i,norant+3
'oe*i przy+odz2 mi na myEl tr?ba*zy i i*1 pro-es.onalne sztu*zkiW /eEli my,
kompozytorzy, b?dziemy si? Elepo trzymali re,u Iktre kiedyE byy suszne, ale +tedy
nie byo ni*ze,o lepsze,oJ, to b?dziemy kompono+aF muzyk? r+nie Caosn2, .ak
Caosne libretta oni pisz26 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D A66
( W liE*ie, ktry za,in2, @eopold +yrazi zape+ne szere, zastrzeCe0 i u+a,
kryty*zny*1 na temat libretta Upro+adzenia z sera.u, do ktry*1 Mozart si?
ustosunko+u.e3
7 Pra,ment arii "onstan*.i $*1, i*1 liebte, +ar so ,lu*kli*1 Inr AJR "ummer ru1t in
meinem S*1oos V Nzmart+ienie spo*zy+a + mym ser*uN3 Mozart .ednak nie zmieni
te,o pasaCu3
6 Mozart opo+iada si? tuta. za +*zesnym modernizmem + muzy*e, ktry poz+ala na
s+obodne trakto+anie suro+y*1 re,u muzy*zne,o kontrapunktu spod znaku 'adre
Martinie,o3
(;63 D! M$RII $NN# &KE"@I M!Z$R& W $U=SUR=U
Wiede0, 76 pa:dziernika (;9(
Ma tres *1ere %ousineW
%ay *zas z nie*ierpli+oE*i2 *zekaem na list od mo.e. dro,ie. kuzyne*zki3 /aki on
b?dzie` y taki, .ak ,o sobie +yobraziem(3 $le oto upyn?y trzy miesi2*e, a .a nie
odpisaem, bo na+et ,dyby sta za mn2 kat z ,oto+ym do *iosu mie*zem, to i tak nie
+iedziabym, *o, .ak, ,dzie, dla*ze,o` Musiaem *zekaF na list nast?pny3 &ym*zasem,
.ak .uC zape+ne +iesz, zdarzyo si? + moim Cy*iu +iele rze*zy +aCny*1, ktre zmusiy
mnie do zastano+ienia si?, ale przyniosy teC mas? kopot+, problem+, zmart+ie0 i
trosk3 'ra+d? m+i2* mo,yby one uspra+iedli+iF to mo.e du,ie mil*zenie73
%o do reszty, to musz? *i po+iedzieF, Ce po,oski, .akie rCni ludzie z upodobaniem
rozsie+a.2 na m. temat, s2 po *z?E*i pra+dzi+e, a po *z?E*i -aszy+e3 Na razie ni*
+i?*e. nie po+iem3 Ueby *i? uspokoiF, dodam tylko, ze ni*ze,o nie robi? bez ra*.i, a
na+et bez solidny*1 ra*.i3
=dybyE mi okazaa +i?*e. przy.a:ni i zau-ania, ,dybyE z+r*ia si? do mnie
bezpoErednio Ia nie do inny*1, *zy na+et ,orze.WJ, to333, zamil*zmy /ednakW &ak +i?*,
,dybyE z+r*ia si? do mnie bezpoErednio, z pe+noE*i2 WiedziaabyE +i?*e. niC inni, a
na+et M .eEli to + o,le moCli+e M +i?*e. /liC .a sam63 I333J
Y4 M Mozart
694
Mam nadzie.?, dro,a kuzynko, Ce teraz nasza *orresponden*e ruszy + na.lepszeW Ueby
tylko listy nie byy dla *iebie aC tak koszto+neW
/eEli mi zrobisz zasz*zyt i odpo+iesz na m. list, a mam tak2 nadzie.?, to b2d: tak dobra
i +yEli. ,o, .ak ostatnio, to zna*zy na pla* >+3 'iotra, do domu 'od !kiem !patrznoE*i,
na II pi?troO3 Wpra+dzie .uC tam nie mieszkam, ale na po*z*ie adres ten zna.2 tak
dobrze, Ce .eEli ktoE +yEle list pod moim +aE*i+ym adresem, dosta.? ,o dzie0 albo d+a
dni p:nie.3
&rzyma. si? dobrze, mo.a dobra i dro,a kuzyne*zkoW Za*1o+a. dla mnie t+2 *enn2
przy.a:0, .ak .a za*1o+u.? mo.2 dla *iebie3
&+. za+sze sz*zery kuzyn i przy.a*iel
Wol-,an, $made Mozart I333J
<D A64
&o ostatni list Mozarta do asie3 /e,o ory,ina za,in2 pod*zas ostatnie. +o.ny3
Uy*zenie
Mozarta, by i*1 Nkoresponden*.a ruszya + na.lepszeN, nie zostao spenione3
( @ist ten za,in23
7 Mozart ma o*zy+iE*ie na myEli s+o.2 dymis.? ze suCby + Salzbur,u3
6 /est to zape+ne aluz.a do .e,o mioE*i do "onstan*.i, z ktre. *1?tnie byby si?
kuzyn*e z+ierzy, ,dyby mu bya okazaa +i?*e. zau-ania i nie su*1aa plotek, .akie
na.+yra:nie. dotary .uC do $u,sbur,a3
O &o adres Madame Weber i .e. *rek, *o do+odzi, Ce Mozart +idy+a si? z nimi
*odziennie3
(;O3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7O pa:dziernika (;9(
Mon tres *1er 'ereW
I333J W*zora. bya premiera I-i,enii(, ale .a na nie. nie byem, bo Ceby mieF mie.s*e na
parterze, trzeba byo przy.EF *ztery ,odziny przed rozpo*z?*iem przedsta+ienia3
Dzi?ku.?W SzeEF dni +*zeEnie. prbo+aem zarezer+o+aF numero+ane mie.s*e
siedz2*e na trze*im balkonie, ale +szystko .uC byo za.?te3 yem .ednak pra+ie na
+szystki*1 prba*13 I333J
ardzo posuszny syn
<
W3 $3 Mozart
<D A6A
( I-i,enia na &aury *izie =lu*ka +ysta+iona + ur,t1eater + Wiedniu + +ers.i
niemie*kieJM
69A
(;43 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 6 listopada (;9(
Mon tres *1er 'ereW
'rzepraszam, Ce nie pot+ierdziem te,o, iC dostaem kaden*.e S ktre przyszy z
ostatni2 po*zt23 Na.uniCenie. dzi?ku.?, ale +aEnie byy mo.e imieniny73 "iedy
sko0*zyem modlit+? porann2 i .uC zabieraem si? do pisania, zostaem na,le obl?Cony
przez ,ratulant+3
! i7Me. po.e*1aem do @eopoidstadtu6 do barono+e. WaldstattenO, u ktre. sp?dziem
dzie0 imienin3
! ((Me . + no*y obdaro+ano mnie serenad2 na 7 klarnety, 7 ro,i i 7 -a,oty mo.e.
+asne. kompozy*.i43 Skompono+aem .2 na dzie0 E+3 &eresyA dla siostry pani Qon
Ki*kel, a sz+a,ierki pana Qon Ki*kela; Inad+orne,o malarzaJ3 &o u ni*1 +ykonano .2
po raz pier+szy3 SzeE*iu ,ra.k+ to *1udziaki, ale ,rali bardzo adnie, z+asz*za
pier+szy klarne*ista i d+a. +altorniE*i3 =+nie .ednak skompono+aem .2 po to, aby
pan Qon Stra*k9, ktry przy*1odzi do Ki*kel+ *odziennie, m, usyszeF *oE mo.e,o3
Dlate,o teC potrakto+aem .2 bardzie. po+aCnie3 Suk*es by *ako+ity3
W no* E+3 &eresy za,rali .2 + trze*1 rCny*1 mie.s*a*13 @ed+ie sko0*zyli ,raF +
.ednym, a .uC +oali i*1 ,dzie indzie. i za kaCdym razem pa*ili3
"azali sobie ot+orzyF bram?, stan?li na Erodku pod+rka i, .ak .uC si? miaem
rozbieraF, zasko*zyli mnie po*z2tko+ym akordem + EsMdur + na.milszy na E+ie*ie
sposb3
W kaden*.a*1 dopisz? .esz*ze parti? dru,ie,o -ortepianu i przeEl? .e papie3
yoby dobrze, ,dyby mo.a opera .uC bya ,oto+a, bo Umiau--) nie moCe +ysta+iF
s+o.e. z po+odu *1oroby Madame Weiss(5 i Mademoiselle S*1indler((3
Musz? .uC bie* do Step1anie,o, bo naresz*ie *oE sko0*zy3 I333J
W3 $3 Mozart
<D A69
( "aden*.e "on*ertu EsMdur na d+a -ortepiany I"M6A4J3 @eopold skopio+a tylko parti?
pier+sze,o -otepianu Ibo partii dru,ie,o nie byoJ3 Wol-,an, in-ormu.e IniCe.J, Ce
napisze parti? dru,ie,o -ortepianu, ktr2 doty*1*zas zape+ne ,ra z ,o+y3 Do+odzi
te,o auto,ra- kaden*.i za*1o+any + ibliote*e !pa*t+a >+i?te,o 'iotra + Salzbur,u,
*o u.a+ni Man-red Kermann + N"atalo,u muzykali+N te. biblioteki I+R
NS*1ri-tenrei1e der Internationalen Sti-tun, MozarteumN, ();5J3
7 6i pa:dziernika3
6 @eopoidstadt M ++*zas przedmieE*ie Wiednia, dziE *z?EF II dzielni*y miasta3
O arono+a Mart1a Elisabet1 Qon Waldstatten I(;OOM(9((J, z domu S*1a-er, mieszkaa
+ @eopoidstad*ie Iobe*nie 'raterstrasse nr (4J3 W (;A7 poElubia barona $ntona Qon
Waldstattena Irad*? stanu, kra.*ze,o i *zonka rady administra*y.ne. Dolne. $ustriiJ, ale
Cya
69`
o dopro+adzenie do mariaCu z "onstan*.23 @eopold Iz ktrym korespondo+aaJ mia JN2
+ duCym po+aCaniu INMozart /a1rbu*1N ()9;<99J3
s Serenada EsMdur na sekstet instrument+ d?ty*1 I"M6;4J3 Nie s2 znane naz+iska
+ykona+*+ N*1udziak+N3
A (4 pa:dziernika3
; /osep1 Ki*kel I(;6AM(95;J, dzi?ki stypendium *esarza studio+a +e Wosze*1, potem
I+ (;;(J zosta nad+ornym malarzem *esarza3 $utor ponad 6555 portret+3 W (;;5
oCeni si? z Mar,aret1e Wutk2, ktre. siostra I&1erese WutkaJ +ysza za brata /osep1a,
bya +i?* .e,o sz+a,ierk2 nie.ako pod+.nie3
9 /o1ann "ilian Stra*k I(;7OM(;)6J, syn -ryz.era z Mo,un*.i3 /ako osobisty kamerdyner
*esarza mia +ielkie +py+y na d+orze i Mozart za .e,o poEredni*t+em usio+a
dotrzeF do monar*1y3 Niestety by to intry,ant, ktry zaszkodzi Mozarto+i, Kaydno+i i
+ielu innym3
I,naz Umiau--MpatrzR (;(<O3
(5 $nna Maria Weiss M sopranistka + +iede0skie. operze niemie*kie. + lata*1 (;;)M9i3
n "at1arina S*1indler M Epie+a*zka3
(7 /o1ann =ottiieb Step1anie Modszy M libre*ista Upro+adzenia z sera.u3 Mozart prosi
,o o +pro+adzenie +ielu istotny*1 zmian + tekE*ie libretta3
(;A3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (5 listopada (;9(
Mon tres *1er 'ereW
&ysi2*krotne dzi?ki za Cy*zenia imienino+e( M .a ze s+e. strony, dro,i, ko*1any o.*ze,
r+nieC przesyam Cy*zenia z okaz.i imienin73 Uy*z? papie +szystki*1 dobry*1 rze*zy,
.akie sobie moCna +yobraziF, i +szystkie,o, *ze,o moCna pra,n2F3 %1o*iaC nie M
ni*ze,o papie nie Cy*z?, le*z +szystko sobie3 $ +i?* Cy*z? sobie, Ceby papa by za+sze
zdro+y i Cy niezli*zon2 iloEF lat, dla me,o sz*z?E*ia i ku mo.e. radoE*i3 Uy*z? sobie, by
+szystko, *o *zyni? i przedsi?bior?, z,adzao si? z pra,nieniem papy i papie si?
podobao, a takCe Cebym nie zrobi ni*ze,o, *o nie spra+ioby papie +ielkie. radoE*i3
Mo*no + to +ierz?, ponie+aC sz*z?E*ie syna po+inno byF o.*u mie63 I333J
!statnio rozma+iaem + teatrze z panem =s*1+endtneremO, ktry po+iedzia mi, Ce
zmara pani Spat143 Spodzie+am si?, Ce moCe .utro zna.d? + liE*ie papy pot+ierdzenie
lub zaprze*zenie te. +iadomoE*i3
Wszys*y *zeka.2 dziE na przyby*ie ksi?*ia +irtemberskie,oA, .utro odb?dzie si? z te.
okaz.i reduta, a 74M,o M reduta +olna; + S*1nbrunnie3 /est to zarazem po+d
nie.akie,o zamieszaniaR m+i2, Ce +ielki ksi2C? zostanie tylko (5 dni, a dzie0 E+i?te.
"atarzyny Ina ktre. *zeEF ma byF +ydany balJ przypada +edu, kalendarza ,re*kie,o
9 dopiero AM,o ,rudnia3 Nie +iadomo, .ak z te,o +ybrn23
I .esz*ze .edna zaba+na 1istoria3 W imieniu *esarza po+iedziano aktorom, Ceby kaCdy
+ybra sobie .ak2E rol? i za,ra .2 przed +ielkim ksi?*iem3 @an,e )
699
+ybra Kamleta, ale 1rabia Rosenber,(5, ktry @an,e,o nie lubi, po+iedzia, Ce to
niemoCli+e, bo t? rol? ,ra za+sze ro*kmann((3 "iedy .ednak poin-ormo+ano o tym
ro*kmanna, ten poszed naty*1miast do Rosenber,a i po+iedzia, Ce nie moCe te. roli
za,raF i Ce + o,le nie moCe za,raF te. sztuki3 Dla*ze,o` 'onie+aC +ielki ksi2C? sam
.est Kamletem(73 I333J
ardzo posuszny syn
W3 $3 Mozart
<D AO5
( @ist z Cy*zeniami @eopolda nie za*1o+a si?3 Imieniny Wol-,an,a przypada.2 + dniu
6( pa:dziernika3
7 Imieniny @eopolda M (4 listopada3
6 &o pier+sza dyskretna aluz.a doty*z2*a z+i2zk+ Ii plan+ maCe0ski*1J Mozarta z
"onstan*.23
O /osep1 Pranz GaQer =s*1+endtner I(;O5M(955J, 1o-rat3 Mozart spotka ,o +
ur,t1eater 6 lub O listopada na komedii @ud+i,a S*1rdera &estament3
s Maria Elisabet1 Spat1 I(;46M(;9(J, z domu Ka--ner, *rka Zy,munta Ka--nera seniora
I(A))M(;;7J i siostra Zy,munta Ka--nera .uniora I(;4AM(;9;J3 Zmara i listopada (;9(3
Z okaz.i .e. Elubu z kup*em Pranzem GaQerem $nionem Spat1em Mozart skompono+a
Serenad? DMdur, tz+3 NKa--nero+sk2N I"M745J3
A Priedri*1 Eu,en Qon Wurttember, by bratem ksi2C2tR "arla Eu,ena i @ud+i,a
Eu,ena, ktry*1 Mozart spotka + (;AA + @ozannie3 W (;AA .e,o *rka Dorot1ea
$u,usta IMaria Piodoro+naJ poElubia 'a+a 'iotro+i*za, +ielkie,o ksi?*ia
rosy.skie,o3 Zim2 (;9(<97 +ielki ksi2C? i Maria Piodoro+na przeby+ali in*o,nito +
Wiedniu I.ako 1rabiost+o du NordJ3
; Reduty byy balami za zaproszeniami, a reduty N+olneN byy dost?pne dla kaCde,o, za
biletami3
9 Dzie0 E+3 "atarzyny Ipatronki *ary*y "atarzyny IIJ przypada +edu, kalendarza
,re,oria0skie,o AM,o ,rudnia, a +edu, kalendarza .ulia0skie,o M ii dni +*zeEnie.3
) /osep1 @an,e, aktor i malarz, m2C $lo.zy Weber M patrzR (O)<43
(5 Krabia Pranz GaQer Wol- Rosenber,M!rsini M patrzR (4(<O3
(( /o1ann Pranz Kieronymus ro*kmann M aktor i reCyser + ur,t1eater + Wiedniu3
Kamlet by .e,o rol2 popiso+23
(7 Wielkie,o ksi?*ia rosy.skie,o 'a+a 'iotro+i*za por+ny+ano *z?sto do Kamleta,
bo zosta odsuni?ty od +adzy przez "atarzyn? II, *o byo przy*zyn2 .e,o stan+
maniakalnoMMdepresy.ny*13 Mimo to Kamlet zosta +ysta+iony + dniu (4 listopada3
(;;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (; listopada (;9(
Mon tres *1er 'ereW
I333J W*zora. o 6Me. +ez+a mnie ar*yksi2C? Maksymilian(3 =dy si? sta+iem, by +
pier+szym poko.u, sta przy kominku i *zeka3 /ak mnie
69)
zoba*zy, naty*1miast +yszed mi na spotkanie i zapyta, *zy te,o dnia nie .estem
przypadkiem za.?ty3
M $leC nie3 Wasza "rle+ska WysokoEF M odpo+iedziaem M + kaCdym razie dla mnie to
+ielki 1onor, Ce Wasze. "rle+skie. WysokoE*i mo,? zoCyF uszano+anie3
M $leC, nie *1*iabym Ceno+aF3
'o+iedzia, Ce +ie*zorem ma zamiar urz2dziF kon*ert dla ksi2C2t +irtemMberski*173
'rosi, abym ze*1*ia si? sta+iF o AMe., .ak .uC b?d2 +szys*y3 &ak +i?* +*zora. ,raem3
"omu , da.e urz2d, da.e mu teC rozum M tak .est teC z ar*yksi?*iem63 Nim zosta
kle*12, by bardzie. do+*ipny i bardzie. byskotli+y, m+i mnie., ale m2drze.3 =dyby
,o .ednak papa zoba*zy terazW =upota +yziera mu z o*zu3 =ada i rozpra+ia bez ko0*a,
a +szystko -alsetem, aC mu szy.a nabrzmie+a3 So+em M .e,omoEF *akiem odmieniony3
Natomiast diuk +irtemberski to pan *1armant, podobnie diuszesa i ksi?CnaO3 $ ksi2C? M
i9Mletnia tyka M to pra+dzi+e *iel?3 I333J
ardzo posuszny syn
W3 $3 Mozart
<D AO(
( $r*yksi2C? Maksymilian Pran*iszek I(;4AMi9oiJ, na.modszy syn *esarzo+e. Marii
&eresy3 'o*z2tko+o przezna*zony do kariery +o.sko+e., ktr2 uniemoCli+ia po+aCna
*1oroba, p:nie. zosta du*1o+nym, a + (;95 M +ielkim mistrzem zakonu
krzyCa*kie,o3 !d (;9( by kur-irstem i ar*ybiskupem "olonii, potem takCe kur-irstem
Mo,un*.i, ,dzie zaoCy uni+ersytet3
7 "si2C? IdiukJ Pryderyk Eu,eniusz Qon Wlirttember, i ksi?Cna IdiuszesaJ Priederike
Dorot1ea, *rka mar,rabie,o Priedri*1a Wil1elma Qon randenbur,MS*1+edta3 Nie .est
znany pro,ram te,o kon*ertu3
6 $r*yksi2C? Perdynand Qon Wlirttember, I(;A6M(96OJ3
O "si?Cni*zka ElCbieta Wil1elmina @uiza Qon Wlirttember, I(;A;M(;)5J, narze*zona
syna +ielkie,o ksi?*ia &oskanii @eopolda Ip:nie.sze,o *esarza @eopolda IIJ M
Pran*iszka, a +i?* bratanka *esarza /ze-a II, takCe przysze,o *esarza3
(;93 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7O listopada (;9(
Mon tres *1er 'ereW
W*zora. byem na akademii u $uern1ammer+(3 I333J yli tam r+nieC 1rabina &1un7
Iktr2 .a zaprosiemJ, baron Han S+ieten6, baron =udenusO` bo,aty Uyd prze*1rzta
Wetzlar4, 1rabia Pirmian A oraz pan Qon Daubra+al*k z synem;3 WykonaliEmy9
%on*ert a due) i sonat? na d+a(5, ktr2 skompono+aem spe*.alnie na t? okaz.?3 !ba
ut+ory bardzo si? podobay3 &en
6)5
ostatni przeEl? papie przez pana Qon UauDra+a*"a, "try po+ieuziai, ze dumny .est z
te,o, iC b?dzie ,o mia + s+ym ku-rze3 'o+iedzia to Daubra+ai*k syn M nb3
salzbur*zyk3 $ po +y.E*iu o.*a po+iedzia .esz*ze na ,osR N/estem dumny, Ce .estem
pana +spziomkiem3 Dla Salzbur,a to +ielki zasz*zyt3 Mam nadzie.?, Ce sytua*.a
zmieni si? tam na tyle, Ce b?dziemy mo,li mieF pana zno+u3 Nie dopuE*imy +tedy,
Ceby pan odszedN3 Na *o .a odpo+iedziaemR N!.*zyzna ma do mnie pra+o
na.pier+szeN3 I333J
&en nied:+ied: M +ielki ksi2C?(( .uC .est tuta.3 /utro + S*1nbrunnie b?dzie $l*esta(7
Ipo +oskuJ, a potem M +olna reduta3
Zapoznaem si? z popularnymi pieEniami rosy.skimi M *1*iabym napisaF +aria*.e(63
Mo.e sonaty(O .uC si? ukazay, przy na.bliCsze. okaz.i +yEl? .e papie3 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D AOO
( /o1ann Mi*1ael $uern1ammer M patrzR (O5<7;3
7 Krabina Maria Wil1elmine &1unMKo1enstein M patrzR (O5<(A3
6 aron =ott-ried ern1ard Han S+ieten M patrzR ()5<63
O aron /o1ann aptist Pranz Qon =udenus I(;7(M(;9AJ, meloman] mia 6 *rki, .edna z
ni*1 bya pianistk23
4 aron "ari $bra1am Wetzlar Qon 'lankenstern I(;(AM(;))J, kupie*, zrobi ma.2tek
zaopatru.2* armi?3 W (;;; przy.2 *1rzest, a + (;;9 otrzyma tytu szla*1e*ki3 'oElubi
Eleonor? Preystadter, z ktr2 mia 9 dzie*i3 Z *z+rk2 z ni*1 Mozart utrzymy+a bliskie
kontakty, sz*ze,lnie z Ra.mundem M bankierem, u ktre,o mieszka przez kilka
miesi?*y Ina przeomie (;97<96J + tak z+anym maym domu Kerbersteina na III
pi?trze3 W (;96 Ra.mund by o.*em *1rzestnym pier+sze,o syna Mozarta, Ra.munda
@eopolda3 W .e,o domu Mozart pozna @orenza Da 'onte3
A Krabia Ernst Pirmian I(;47M(;9)J, rad*a *esarski3
; /o1ann aptist $nton Daubra+a Qon Daubra+ai*k IpatrzR (A9<(J i .e,o syn M Pranz
$nton Daubra+a Qon Daubra+ai*k I(;A6M(96AJ3
9 Mozart i /osep1a $uern1ammer3
) "on*ert EsMdur na d+a -ortepiany I"M6A4J3
(5 Na.pra+dopodobnie. Sonata DMdur na d+a -ortepiany I"MOO9J, ale nie ma tu
.ednomyElnoE*i3 =er1ard %roll +ysun2 1ipotez? I+R NMozart /a1rbu*1N ()AOJ, Ce
*1odzi o @ar,1etto i $lle,ro Inieobe*ne + "atalo,u "oe*1laJ, ktre odnalaz + ()A6
roku + ar*1i+um + "remni*y + %ze*1oso+a*.i3 Mozart uCy okreElenia Nsonata na
d+aN ^eine Sonat? in z+eyen_, *o mo,oby ozna*zaF N+ d+*1 *z?E*ia*1N, a nie Nna
d+a -ortepianyN, ,dyC to ostatnie na.*z?E*ie. okreEla terminem NSonat? a dueN3
!dnaleziony przez %rolla auto,ra- .est .ednak zbyt -ra,mentary*zny i nie poz+ala te.
k+estii rozstrzy,n2F3
(( Wielki ksi2C? rosy.ski 'a+e 'iotro+i*z M patrzR (;A<A3
(7 $l*est? =lu*ka +ysta+iono + S*1nbrunnie po +osku 74 listopada3 &ydzie0 p:nie.
I6 ,rudniaJ +ysta+iono .2 + ur,t1eater3 Wielki ksi2C? 'a+e oraz ksi2C? +irtemberski
Pryderyk Eu,eniusz od+iedzili ++*zas *1ore,o =lu*ka + domu, aby mu
po,ratulo+aF3
(6 Mozart mia nadzie.?, Ce +ielki ksi2C? rosy.ski ze*1*e ,o posu*1aF3
(O Sonaty na skrzyp*e i -ortepian I"M7)A, "M6;A, "M6;;, "M6;9, "M6;) i "M69oJ3
Mozart +ysa .e o.*u (4 ,rudnia3
6)(
(;)3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 4 ,rudnia (;9(
Mon tres *1er 'ereW
I333J Wielki ksi2C?( zostanie aC do No+e,o Roku i *esarz si? mart+i Ce b?dzie ,o musia
tak du,o zaba+iaF3 %1oF .ak si? zda.e, nie amie sobie tym zbytnio ,o+y, bo +*ale ,o
nie zaba+ia3 I333J
Na balu + S*1nbrunnie7 zdarzya si? okropna *on-usion, *o zreszt2, nie b?d2*
.asno+idzem, moCna byo prze+idzieF, obser+u.2* niez+yke dopra+dy
przy,oto+ania3
'an E,o I*zyli .aJ, nie b?d2* amatorem E*isku, przepy*1anek, toro+ania sobie dro,i
ok*iami i rozda+ania kuksa0*+ na pra+o i le+o, *1oFby na+et *esarski*1, na bal nie
poszed3 "+atermistrz d+oru Strobel mia rozpro+adzaF bilety, ktry*1 iloEF ustalono
na 65553 'o+iedziano, Ce kaCdy si? moCe zapisaF3 I333J I tak na balu peno byo -ryz.er+
i poko.+ek3 I333J
Do kontredansa +ielk2 ksi?Cn?6 popro+adzi sam *esarz3 Ut+orzyy si? d+a szere,i
zoCone z noblesse M Rzymianie i &atarzy333 $le + pe+nym momen*ie +iede0ski plebs,
ktry .est ,rubia0ski z natury, za*z2 si? tak strasznie p*1aF, Ce por+a +ielk2 ksi?Cn?,
+*i2,a.2* .2 + Erodek tumu tan*erzy3 %esarz za*z2 tupaF no,ami, kl2F .ak pra+dzi+y
lazzaroneO, odpy*1aF od siebie moto*1 i rozda+aF *iosy na pra+o i le+o3 W?,ierska
straC staraa si? mu pom*, by zrobiF mie.s*e, ale .2 przep?dzi3 Dobrze mu tak, bo ni*
si? na to nie poradzi M plebs za+sze pozostanie plebsem3 I333J
Napisa papa, Ce po+inienem pomyEleF o tym, iC mo.a dusza .est nieEmiertelna3 /a nie
tylko o tym myEl?, .a + to +ierz?, bo ,dyby nie to, .aka byaby rCni*a mi?dzy
*zo+iekiem a z+ierz?*iem` $ ponie+aC to +iem i + to +ierz?, nie mo,em speniF
+szystki*1 Cy*ze0 papy, tak .ak papa myEla43 I333J
Wol-,an, $made Mozart
<D AOA
( Wielki ksi2C? rosy.ski 'a+e 'iotro+i*z M patrzR (;A<A3
7 &en bal I+olna redutaJ odby si? 74 listopada + paa*u + S*1nbrunnie3
6 Wielka ksi?Cna rosy.ska Maria Piodoro+na M patrzR (;A<A3
O N+*z?,a, Cebrak, 1uka.N I+os3J3
4 @eopold zaC2da od syna +y.aEnie0, *o zna*zy to ostatnie zdanie Ilist <D AO;J3 Skoni
to Mozarta do przyznania si? o.*u do mioE*i do "onstan*.i i do zamiaru poElubienia .e.3
6)7
(953 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (4 ,rudnia (;9(
I333J %o do ksi?Cne. +irtemberskie., to spra+a upada(3 Wszystko popsu sam *esarz7 M
dla nie,o li*zy si? tylko Salieri63 $r*yksi2C?O zapropono+a mnie, a ona po+iedziaa, Ce
,dyby to od nie. zaleCao, to niko,o inne,o by nie +zi?a, ale *esarz M z po+odu Epie+u
M pole*i .e. Salierie,o3 I ona bardzo te,o Cau.e3 I333J
"o*1any o.*ze, C2da papa ode mnie +y.aEnienia sensu zdania na ko0*u listu43
&ak bardzo i od da+na *1*iaem ot+orzyF przed pap2 ser*e, ale baem si? zarzutu, Ce
myEl? o ty*1 rze*za*1 + nieodpo+iednie. *1+ili, *1o*iaC myElenie o tym ni,dy nie .est
nie + por?3 &ym*zasem staram si? tu zdobyF *oE stae,o, bo ma.2* *oE takie,o, moCna
CyF bardzo dobrze333, a potem si? oCeni?W %zy ta myEl papy nie przeraCa`
$ +i?* ko*1any, dobry o.*ze, prosz? posu*1aFW
Nie.ako zostaem zmuszony +y.a+iF s+o.e pra,nienia, prosz? +i?* poz+oliF, Ce teraz
przedsta+i? s+o.e ra*.e, solidne ra*.eW
Natura odzy+a si? +e mnie r+nie mo*no, .ak u inny*1, moCe na+et mo*nie. niC u
+ielu bar*zysty*1 prostak+3 Nie mo,? CyF tak, .ak Cy.e dziE +ielu mody*13 'o
pier+sze, dlate,o Ce nazbyt .estem przy+i2zany do reli,ii, po dru,ie, Ce zbyt ko*1am
s+y*1 bli:ni*1, a mo.e u*zu*ia s2 zbyt u*z*i+e, aby sobie poz+oliF na baamu*enie
.akie.E nie+inne. dzie+*zyny, a po trze*ie M zbyt +ielk2 *zu.? odraz?, +str?t i stra*1
przed *1orob2, bo nadto sobie *eni? zdro+ie, Ceby si? zaba+iaF z dzie+*z?tami lekki*1
oby*za.+3 &o .est teC po+d, dla ktre,o ni,dy .esz*ze Imo,? to przysi2*WJ nie miaem
te,o rodza.u kontakt+ z kobietami3 =dyby byo ina*ze., +*ale bym te,o przed pap2 nie
kry, bo dla m?C*zyzny ule* to rze*z naturalna, a ponadto raz ule* to po prostu daF
do+d z+y*za.ne. saboE*i, *1oF nie od+aCybym si? przyrze*, Ce na te. *1+ilo+e.
saboE*i by si? sko0*zyo3 $le mo,? przysi2* na Cy*ie i na EmierF, Ce doty*1*zas ni,dy
.esz*ze333
Wiem .ednak, Ce ten po+d I*1oF +iel*e istotnyJ nie moCe +ystar*zyF3 M.
temperament spra+ia, Ce za+sze bardzie. po*i2,a mnie spok. rodzinne,o o,niska niC
z,iek333, ni,dy teC M od +*zesne,o dzie*i0st+a M nie umiaem dbaF o s+e *odzienne
spra+y, na przykad o mo.2 bielizn?, mo.e ubranie et*3 &oteC myEl?, Ce ni*ze,o mi tak
nie potrzeba, .ak Cony3 Zape+niam 'ap?W IleC to moCna by unikn2F niepotrzebny*1
+ydatk+` 'ra+da, Ce + i*1 mie.s*e po.a+i2 si? no+e, te .ednak s2 do prze+idzenia i
trzeba si? z nimi li*zyF, ale Cy*ie ma si? uporz2dko+ane3 W moim przekonaniu
*zo+iek samotny Cy.e .akby tylko + poo+ie3 DoEF .uC o tym myElaem i +szystko
Poz+aCyem3 Ina*ze. myEleF nie mo,?3
$ teraz M kto .est przedmiotem mo.e. mioE*i` Nie*1 si? papa nie
6)6
dener+u.eW %1yba nie Weber+na` $ .ednak Weber+naW Nie /ze-aA, ani nie Zo-ia;,
ale "onstan*.a9 M ta Erodko+a3
W Cadne. rodzinie nie spotkaem takie. rCnorodnoE*i *1arakter+ Na.starsza .est
leni+a, +ul,arna i -aszy+a, bardzie. przebie,a od lisa @an,o+a) .est -aszy+a i
zoEli+a, a przy tym kokietka3 Na.modsza .est .esz*ze zbyt moda, Ceby + o,le *zymE
byF3 &o mie st+orzenie, le*z po*1eW Nie*1 .2 , strzeCe przed u+odzi*ielem3
Za to Erodko+a, *zyli mo.a dobra i dro,a "onstan*.a M m?*zenni*a te,o domu, ktra
moCe +aEnie dlate,o ma na.lepsze ser*e M .est ze +szystki*1 na.zr?*znie.sza, so+emR
na.lepsza3 &o ona za.mu.e si? + domu +szystkim *1o*iaC ni,dy nie s2 z nie.
zado+olone3 !, m. dobry o.*zeW M,bym zapisaF *ae stroni*e, by odmalo+aF
+szystkie przykroE*i, .akie .2 i mnie tu spotkay3 /eEli papa ze*1*e, zrobi? to nast?pnym
razem3 $le zanim u+olni? pap? od mo.e,o ,adulst+a, musz? ,o na.pier+ zapoznaF z
*1arakterem mo.e. ko*1ane. "onstan*.i3
Nie .est brzydka, *1oF nie .est teC pi?kna3 /e. *aa uroda to para male0ki*1 *zarny*1
o*zu i adna -i,urka3 Nie ma lotne,o umysu, le*z dosyF zdro+e,o rozs2dku, by sprostaF
obo+i2zkom Cony i matki3 'ieni?dzy zbyt lekko nie +yda.e M to absolutna niepra+da3
'rze*i+nie, przy+yka ubieraF si? skromnie, bo ta nie+ielka pomo*, .ak2 matka da.e
s+ym *rkom, ni,dy .e. nie przypadnie, le*z siostrom3 &o pra+da, Ce lubi si? nosiF
adnie i *zysto, ale bez Cadne. ekstra+a,an*.i3 Sama potra-i zrobiF niemal +szystko, *o
.est potrzebne kobie*ie3 %odziennie sama si? *zesze(5, zna si? na ,ospodarst+ie, a ser*e
ma na.lepsze na E+ie*ie3 "o*1am .2 z *ae,o ser*a i ona mnie ko*1aW
Nie*1Ce +i?* papa po+ie, *zy m,bym sobie Cy*zyF lepsze. Cony` $ musz? dodaF, Ce
kiedy porzu*iem suCb? u ar*ybiskupa, .esz*ze .e. +tedy nie ko*1aem3 MioEF zrodzia
si? dzi?ki .e. *zue. tros*e i opie*e, kiedy u ni*1 mieszkaem3
Ni*ze,o tak nie pra,n?, .ak zdobyF *oE stae,o, *o, mam nadzie.?, z bosk2 pomo*2 si?
stanie3 Nie przestan? +i?* prosiF papy, aby poz+oli mi urato+aF t? niesz*z?Eli+2(( i
u*zyniF .2 sz*z?Eli+2, a zarazem usz*z?Eli+iF same,o siebie, a takCe M musz? to
po+iedzieF M nas +szystki*1, bo prze*ieC kiedy .a .estem sz*z?Eli+y, to papa *1yba teC`
'oo+a z te,o, *o b?d? mia, b?dzie dla papy3
!t+orzyem przed pap2 ser*e i +y.aEniem sens moi*1 s+3 I333J
'osuszny syn
W3 $3 Mozart
I'osts*riptum do siostryJ
Ma tres *1ere Soeur- !to szeEF +yszty*1o+any*1 sonat oraz sonata na d+a -ortepiany3
Mam
6)O
nadzie.?, Ce *i si? spodoba.23 Dla *iebie tylko *ztery s2 no+e3 "opista nie zd2Cy
przepisaF +aria*.i(7, +yEl? .e + na.bliCszym *zasie3 I333J
uddio3 I333J
&+. sz*zery brat
W3 $3 Mozart
<D AO9
( Mozart mia nadzie.? zostaF nau*zy*ielem -ortepianu ksi?Cni*zki ElCbiety Wil1elminy
@uizy Qon Wurttember,3
7 %esarz /ze- II3
6 $ntonio Salieri by kapelmistrzem na d+orze *esarskim i sa+nym pro-esorem
Epie+u, ale + danym +ypadku nie on zosta nau*zy*ielem ksi?Cni*zki, le*z Hin*enzo
Ri,1ini M patrzR
(AA<(3
O $r*yksi2C? Maksymilian Pran*iszek M patrzR (;;<(3
s @ist nr (;)3
A /osep1a Weber I(;49M(9()J, Epie+a*zka, primo Qoto Ko-er, se*undo Qoto Mayer,
na.starsza *rka %a*ilii Weber3 Mozart skompono+a dla nie. ari? S*1on la*1t der 1olde
Pru1lin, I"M49oJ3 ya pier+sz2 +ykona+*zyni2 partii "rlo+e. No*y +
%zarodzie.skim -le*ie I"MA75J3
; Sop1ie Weber I(;A6M(9OAJ, po m?Cu Kaibel, na.modsza z *rek %a*ilii Weber3
9 "onstan*.a Weber I(;A7M(9O7J3
) $lo.za @an,e, z domu Weber M pier+sza mioEF Mozarta3
(5 Ina*ze. niC Nannerl Isiostra MozartaJ, ktra ni,dy nie umiaa si? u*zesaF sama3 u /est
to, .ak si? zda.e, rodza. idee -iTe Mozarta, ktry .uC +*zeEnie. I+ (;;9J usio+a
urato+aF niesz*z?Eli+2 $lo.z?3
(7 %1odzi o 9 +aria*.i PMdur na -ortepian I"M647J i (7 +aria*.i =Mdur na skrzyp*e i
-ortepian I"M6AoJ3 Ukazay si? one dopiero + roku (;9A u $rtarii razem z ) +aria*.ami
%Mdur na skrzyp*e i -ortepian na temat -ran*uskie. arietki @ison dormait I"M7AOJ, (7
+aria*.ami EsMdur na -ortepian na temat -ran*uskie. piosenki @a belle Pran*oise I"M
646J, A +aria*.ami PMdur na -ortepian na temat SalQe tu, Domine I"M6)9J i (5
+aria*.ami =Mdur na -ortepian na temat arietki Unser dummer 'bel meint I"MO44J3
(9(3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 77 ,rudnia (;9(
Mon tres *1er 'ereW
I333J 'rze.d:my teraz do kontraktu maCe0skie,o(, a ra*ze. pisemne,o zobo+i2zania
doty*z2*e,o moi*1 zamiar+ +obe* dzie+*zyny3 I333J Wie papa, Ce po Emier*i o.*a7 I*o
byo niesz*z?E*iem dla *ae. rodziny, a takCe dla mnie i dla mo.e. dro,ie. "onstan*.iJ,
zosta +yzna*zony opiekun63 !tC .emu to I*1o*iaC mnie +*ale nie znaJ rCni +E*ibs*y
i usuCni pano+ie, + rodza.u pana WinteraO i .emu podobny*1, nakadli do uszu rCne
rze*zy, a to, Ce trzeba na mnie u+aCaF, bo nie mam stay*1 do*1od+, a to, Ce miaem z
ni2 bliskie stosunki i mo,? .2 puE*iF kantem, i Ce dzie+*zyna b?dzie niesz*z?Eli+a3
6)4
!*zy+iE*ie opiekuno+i zam2*io to + ,o+ie, ale matka4 zna.2* mnie i mo.2 lo.alnoEF,
przesza nad tym .akby do porz2dku i ni* mu nie po+iedziaa W isto*ie .edyne mo.e
kontakty z dzie+*zyn2 pole,ay na tym, Ce tam mieszkaemA, *zyli Ce *odziennie
+*1odziem do te,o domu3 $le poza domem nikt ni,dy mnie z ni2 nie +idzia3 !n
.ednak tak du,o zam?*za .a s+ymi +2tpli+oE*iami, aC + ko0*u mi o tym po+iedziaa,
a ponie+aC opiekun mia przy.EF + na.bliCszy*1 dnia*1, prosia, Cebym sam o tym z nim
porozma+ia3
'rzyszed i rozma+iaem z nim, ale nie tuma*zyem si?, .akby sobie te,o Cy*zy3
Rezultat by taki, Ce pole*i mat*e, aby mi zakazaa +szelki*1 kontakt+ z *rk2,
dopki +szystkie,o z nim nie zaat+i? na piEmie3 Matka odpo+iedziaa, Ce N*ae .e,o
kontakty o,rani*za.2 si? do te,o, Ce tuta. przy*1odzi, nie mo,? mu prze*ieC te,o
zabroniF, to bardzo dobry przy.a*iel a poza tym mam +obe* nie,o obli,ations3
!sobiE*ie .estem zado+olona i mam do nie,o zau-anie, nie*1Ce +i?* pan sam si? z nim
do,adaN3
Zabroni mi tedy kontakt+ z dzie+*zyn2 do *zasu podpisania -ormalne,o
zobo+i2zania3
%C mo,em zrobiF` DaF pisemne zobo+i2zanie, *zy puE*iF dzie+*zyn?` %zy ktoE, kto
napra+d? sz*zerze ko*1a, moCe porzu*iF s+2 uko*1an2` %zy .e,o uko*1ana i .e. matka
nie +y*i2,n?yby z te,o na.,orszy*1 +niosk+` !to + .akie. znalazem si? sytua*.i3
Napisaem +i?* pismo, Ce N+ *i2,u trze*1 lat zobo+i2zu.? si? poElubiF Mademoiselle
"onstan*.? Weber, a ,dyby si? to okazao niemoCli+e lub ,dybym zmieni zdanie,
b?dzie dosta+aF ode mnie *o roku 655 -loren+N3
Nie byo dla mnie ni* at+ie.sze,o3 Wiedziaem prze*ieC, Ce ni,dy nie b?d? musia
pa*iF ty*1 655 -loren+, bo ni,dy .e. nie opusz*z?3 $ ,dybym, na niesz*z?E*ie by
zmuszony zmieniF zdanie, to -akt, Ce m,bym si? u+olniF od te,o zobo+i2zania za
.edyne 655 -loren+, musiabym uznaF za sz*z?E*ie3 Zreszt2 "onstan*.a, .ak .2 znam,
.est zbyt dumna, Ceby si? daF sprzedaF3 %C +i?* zrobio to niebia0skie st+orzenie, ,dy
tylko opiekun +yszed` Wzi?a pismo od matki i po+iedziaaR NDro,i Mozar*ieW Nie
potrzebu.? od *iebie Cadne,o zobo+i2zania na piEmie, +ierz? *i na so+oWN
M i podara .e3 &en ,est spra+i, Ce staa mi si? .esz*ze droCsza3
Wobe* te,o, Ce pisemne zobo+i2zanie zostao znisz*zone oraz Ce opiekun da so+o
1onoru, Ce *a2 t? spra+? za*1o+a dla siebie, po*zuem si? lCe.` a +obe* papy
*z?E*io+o uspoko.ony3 %1odzi +szak o dzie+*zyn?, ktre. nie braku.e ni*ze,o z
+y.2tkiem pieni?dzy, dlate,o nie +2tpi?, Ce z,oda na
maCe0st+o + odpo+iednim *zasie nade.dzie, bo +ierz? + rozs2dek i m2droEF papy3
I333J
%odziennie o AMe. przy*1odzi -ryz.er i mnie budzi3 ! ;Me. .estem .u7 ubrany i pisz? do
loMe.3 ! loMe. mam lek*.? u pani Qon &rattner;, a o IIM=J
M u 1rabiny Rumbeke93 "aCda pa*i mi A dukat+ za (7 lek*.i3 %1odz? do ni*1
*odziennie, *1yba Ce lek*.? od+oa.2, *ze,o bardzo nie lubi?3 Z 1rabin2
6)A
Ib i tak s+. bilet otrzymam3 Madame &rattner .est bardzie. sk2pa3 Nikomu Yie .estem
+inien na+et ,ra. *ara3 I333J
I333J Nieda+no *esarz) +y,osi przy stole +ielkie elo,e na m. temat doda.2*R N%Sest un
talent de*ideN(53 'rzed+*zora. I7OM,oJ ,raem na d+orze3
/est tu teC inny pianista M Wo*1, nazy+a si? %lementi(( M ktry teC zosta zaproszony3
Za kon*ert +*zora.szy przysano mi 45 dukat+(7, ktre bardzo mi si? przyday3
"o*1any, dobry o.*zeW Zoba*zy papa, Ce po+oli +szystko si? .akoE uoCy3 I333SJ %1i Q a
piano Qa sano(63 Do kaCde. sytua*.i trzeba si? umieF dostoso+aF3
Ze +szystki*1 podoE*i rozsie+any*1 tu przez Wintera ni* mnie tak nie roz+E*ie*zyo,
.ak to, Ce mo.2 dro,2 "onstan*.? naz+a +y+lok23 'rzedsta+iem .2 papie, .aka .est, a
.eEliby papa *1*ia usyszeF, .akie .est zdanie inny*1, to prosz? napisaF do
$uern1ammer+(O, u ktry*1 +ielokrotnie by+aa, a raz bya u ni*1 na obiedzie3
'rosz? teC napisaF do barono+e. Waldstatten(4, u ktre. przez miesi2* mieszkaa
Iniestety zbyt krtkoJ, ,dy barono+a bya *1ora3 &eraz .uC matka nie *1*e .e. puE*iF3
oCe spra+, abym .2 m, +krt*e poElubiFW I333J
'osuszny syn
W3 $3 Mzt
<D A4(
( %1odzi o rodza. pisemne,o zobo+i2zania poElubienia "onstan*.i, ktre Mozart musia
podpisaF + okoli*znoE*ia*1 +yCe. opisany*13 Nie ma ono ni* +splne,o z kontraktem
maCe0skim sensu stri*te IElubemJ, ktry Mozart i "onstan*.a za+arli 6 sierpnia (;97
roku3
7 Pranz Pridolin Weber zmar 76 pa:dziernika (;;)3
6 /o1ann Pranz /osep1 IQonJ &1or+art I(;6;M(9(6J, na.pier+ kamerdyner i -ryz.er
ksi?*ia /o1anna Priedri*1a /osep1a @amber,a, p:nie. doszed do stano+iska kontrolera
bu*1alterii i +ypat + &eatrze Narodo+ym + Wiedniu3 W (;)6 otrzyma tytu
szla*1e*ki3 ; ,rudnia (;9; +raz z 1rabi2 Rosenber,iemM!rsinim podpisa dekret
mianu.2*y Mozarta na stano+isko nad+orne,o kompozytora + Wiedniu3 'o Emier*i
Pridolina Webera zosta +yzna*zony na o-i*.alne,o opiekuna IkuratoraJ .e,o *rek, z
tytuu s+y*1 -unk*.i + teatrze, + ktrym do Emier*i pra*o+a Pridolin Weber3
O 'eter Qon Winter I(;4OM(974J, u*ze0 Salierie,o, kompozytor muzyki baleto+e.3
'rzeby+a na.pier+ na d+orze + Mann1eimie, potem + Mona*1ium i + Wiedniu3
Mozart 'ode.rze+a ,o o rozsie+anie osz*zer*zy*1 plotek na temat "onstan*.i, o *zym
si? do+iedzia z Iza,inione,oJ listu od o.*a3 'ode.rzenia te byy niesuszne3
4 Maria %a*ilia Weber M matka "onstan*.i3
A Mozart mieszka u Weber+ od po*z2tku ma.a do po*z2tku *zer+*a (;9(3
; Maria &1eresia Qon &rattner I(;49M(;)6J, z domu Na,el, Mozart zadedyko+a .e.
Pantaz.? *Mmoll na -ortepian I"MO;4J i Sonat? *Mmoll na -ortepian I"MO4;J3 Dru,a Cona
barona /o1anna &1omasa &rattnera M +aE*i*ielka ksi?,arni i drukarni, a takCe
reprezenta*y.ne,o domu 'rzy =raben I&rattner1o-J, + ktrym Mozart mieszka od
sty*znia do +rzeEnia (;9O i + ktrym +Y +iele kon*ert+3 &rattnero+ie byli
parokrotnie rodzi*ami *1rzestnymi dzie*i Mozarta3
Z+i2zki Mozarta z &eres2 &rattner byy I.ak si? przypusz*zaJ +i?*e. niC przy.a*ielskie3
4);
) %esarz /ze- II3
(5 N&o talent zde*ydo+anyN I-ran*3J3
(( Muzio %lementi I(;47M(967J, pianista i kompozytor3 Urodzony + Rzymie, + I/I,I3
osiedli si? + $n,lii, od (;;6 mieszka + @ondynie3 W (;95 rozpo*z2 +ielkie tournep
kon*erto+e po Europie i kole.no od+iedzi 'aryC, Strasbur,, Mona*1ium i Wiede03 7O
,rudnia (;9( mi?dzy nim a Mozartem odby si? Npo.edynekN pianisty*zny, ktry Mozart
opisze + liE*ie z (7 sty*znia (;973 Mozart nie *eni +ysoko .e,o ,ry I.edne,o z
na.+ybitnie.szy*1 pianist+ s+o.e. epokiJ, ktre. zarzu*a pust2 +irtuozeri?3
(7 'ieni2dze przekazane za poEredni*t+em /o1anna &1or+arta3
(6 WaE*i+ieR *1i Qa piano Qa sano e Qa lontano V N"to idzie po+oli, idzie bezpie*znie
Izdro+oJ i daleko za.dzieN] innymi so+yR Epiesz si? po+oli3
(O /o1aim Mi*1ael $uern1ammer M patrzR (49<43
(4 arono+a Mart1a Elisabet1 Waldstatten I(;OOM(9((J, z domu S*1a-erM patrzR (;4<O3
(973 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, ) sty*znia (;97
M on tres *1er ' er eW
Nie otrzymaem .esz*ze odpo+iedzi na m. ostatni list i dlate,o ni* nie +ysaem
po*zt23 I333J
/uC pra+ie 4Ma, a listu +*i2C nie ma3 Nie rozumiem dla*ze,o` %zyCby papa by na mnie
tak bardzo za,nie+any` Ue tak du,o to ukry+aem` Z,oda, m,by si? papa ,nie+aF,
ale po prze*zytaniu moi*1 +y.aEnie0 i przeprosin m,by mi +yba*zyF3 'rze*ieC nie
moCna si? ,nie+aF o to, Ce *1*? si? oCeniF3 MyEl? r+nieC, Ce nie m, papa nie
zau+aCyF mo.e,o przy+i2zania do reli,ii ani moi*1 dobry*1 inten*.iW !*1, z pe+noE*i2
+iele m,bym odpo+iedzieF na k+estie poruszone + liE*ie, udzieliF +ielu +y.aEnie0,
ale mam tak2 zasad?, Ce .eEli *oE bezpoErednio mnie nie doty*zy, nie +arto o tym
+spominaF3 Nie mo,? si? zmieniF, .uC taki .estem3 Wstyd mi dopra+dy, kiedy musz? si?
broniF przed -aszy+ymi oskarCeniami3 Za+sze sobie po+tarzam, Ce pra+da + ko0*u
+y.dzie na .a+3 Ni* +i?*e. + te. spra+ie napisaF nie mo,?, ponie+aC .esz*ze nie
dostaem odpo+iedzi na m. list3 I333J
&ak +i?* raz .esz*ze prosz? o +yba*zenie, o +yrozumiaoEF i o +sp*zu*ie3 Nie mo,?
byF sz*z?Eli+y ani zado+olony bez mo.e. dro,ie. "onstan*.i, a ,dyby papa nie by
zado+olony, b?d? sz*z?Eli+y tylko + poo+ie3 Nie*1 +i?* papa spra+i, by mo.e
sz*z?E*ie byo pene3
Za+sze posuszny syn
Wol-,an, $made Mozart
I333J
<D A4A
6)9
(963 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (7 sty*znia (;97
Mon tres *1er 'ere-
Za*z2em odpisy+aF na list z ;M,o, ale nie mo,? ,o sko0*zyF, bo od 1rabiny Rumbeke(
przyszed +aEnie suC2*y z zaproszeniem na may kon*ert3 $ przedtem musz? si?
.esz*ze u*zesaF i ubraF od stp do ,+3 Nie mo,? si? +i?* rozpisy+aF, ale teC nie
*1*iabym zosta+iF papy
bez Cadne. +iadomoE*i3 I333J
=ra %lementie,o7 .est dobra, z+asz*za + pra+e. r?*e3 /e,o atutem s2 pasaCe ter*.o+e,
ale poza tym nie ma za ,rosz u*zu*ia ani ,ustu M po prostu
z+y*za.ny me*1ani*us3
Pryz.er .uC *zeka i musz? ko0*zyF3 Nast?pnym razem napisz? o tym +i?*e.3 "o*1any
o.*ze, nie*1 papa spra+i, abym by sz*z?Eli+y M do
sz*z?E*ia brak mi tylko zado+olenia papy3 I333J
'osuszny syn
Wol-,an, $made Mozart
<D A4;
( Krabina Marie "arolin? &1iennes de Rumbeke I(;44M(9(7J, z domu %obenzl M patrzR
(O5<(93
7 Muzio %lementi M patrzR (9(<((3 &akie +aEnie pasaCe ter*.o+e +yst?pu.2 na przykad
+ .e,o to**a*ie z op3 n3
(9O3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (A sty*znia (;97
Mon tres *1er 'ereW
Dzi?ki za list peen Cy*zli+oE*i i a,odnoE*i3 =dybym *1*ia sz*ze,o+o odpisaF na
+szystko, musiabym *1yba napisaF ksi?,?, ale skoro to niemoCli+e,
odpo+iem tylko na to, *o na.+aCnie.sze3
'an &1or+art1( .est + teatrze instruktorem ,arderoby, to zna*zy, Ce +szystko *o ma
z+i2zek z teatrem, musi prze.EF przez .e,o r?*e3 &o za .e,o poEredni*t+em dostaem od
*esarza7 45 dukat+3 Z nim teC musiaem rozma+iaF + spra+ie kon*ertu + teatrze3
Wszystko od nie,o zaleCy, bo ma on +ielki +py+ na 1rabie,o Rosenber,a6 i na barona
"ienmayraO3
Musz? si? papie przyznaF M myElaem, Ce &1or+art1 Ini* mi o tym nie m+i2*J doniesie
papie o +szystkim3 Pakt, Ce te,o nie zrobi, ale mimo
6))
mNM mMNNN YQ<YYM3Y Y +oY/at3Mi3n luY,*iua po *aym Wiedniu, spra+i, Ce stra*iem o
nim dobre mniemanie3
%ako+i*ie si? z pap2 z,adzam, Ce Madame Weber i pan Qon &1or+art1 przesadzili z
,+aran*.2 bezpie*ze0st+a dla siebie4, *1o*iaC Madame nie .est byna.mnie. .e,o
ko*1ank2, ale + te,o rodza.u spra+a*1 musi si? *ako+i*ie zdaF na kuratora, ktry z
te,o tytuu, nie zna.2* mnie +*ale, nie musia mnie prze*ieC darzyF zau-aniem3 $le Ce
.e,o C2danie pisemne,o zobo+i2zania byo przed+*zesne333, to nie ule,a k+estii3
Z+asz*za, Ce .ak mu po+iedziaem papa .esz*ze ni* o tym nie +ie, a .a nie mo,? ,o o
tym po+iadomiF naty*1miast3 M+iem, Ce po+inien +ykazaF +i?ksz2 *ierpli+oEF i
tro*1? po*zekaF, aC mo.e spra+y si? +y.aEni2, a mo.a sytua*.a stanie si? bardzie.
okreElona, Ce zamierzam napisaF do papy i *a2 rze*z mu przedsta+iF3 Dopiero +tedy
+szystko b?dzie + porz2dku333
&rudno, stao si?333 MioEF mi +szystko +yba*zyW Wpra+dzie pan &1or+art1 popeni
b2d, ale nie aC tak +ielki, Ceby on i Madame Weber mieli zostaF za to zaku*i + ka.dany
i zamiataF uli*e z za+ieszon2 u szyi tabli*zk2R NU+odzi*iele ModzieCyWN &o napra+d?
przesada3 $ na+et ,dyby rze*zy+iE*ie tak byo, .ak papa pisze, Ce dla te. mioE*i
ot+orzono przede mn2 + tym domu +szystkie drz+i M i duCe, i mae, pozosta+ia.2* mi
*ako+it2 s+obod? i *elo+o st+arza.2* okaz.? et*3, to i tak kara byaby zbyt duCa3 Nie
musz? doda+aF, Ce +*ale tak nie byo333 Wystar*za.2*o przykre s2 dla mnie pozory, na
ktry*1 podsta+ie papa u+ierzy, Ce m,bym by+aF
+ domu, + ktrym by si? tak dziao333 'o+iem tylko, Ce byo dokadnie na od+rt3
$le doEF o tym3 'rze.d:my teraz do %lementie,o A3
&o dzielny kla+esynista, ale to +szystko3 Ma +ielk2 bie,oEF + pra+e. r?*e3 /e,o
mo*na strona to pasaCe ter*.o+e3 'oza tym nie ma za ,rosz ,ustu ani u*zu*ia3
Z+y*za.ny te*1nik3
"iedy na+za.em po+iedzieliEmy sobie .uC doEF komplement+, *esarz zade*ydo+a, Ce
on za,ra pier+szyR
M @a santa *1iesa *atoli*aW; M za+oa, ponie+aC %lementi .est rzymianinem3
'o*z2tko+o preludio+aW, potem za,ra sonat?3 Nast?pnie *esarz z+r*i si? do mnieR
M $ teraz M allonsi
Z kolei .a preludio+aem i za,raem +aria*.e93 Wielka ksi?Cna przyniosa sonaty
'aisiella ) Inapisane przez nie,o +asnor?*znie i miserablementJ, ktre musieliEmy
razem za,raFR .a M alle,ra, on M andante i ronda3 Na zako0*zenie dano nam temat, ktry
trzeba byo roz+in2F na d+*1 -ortepiana*13
Musz? dodaF, Ce na ten kon*ert +ypoCy*zyem instrument od 1rabiny &1un(5, ale
uCy+aem ,o tylko, ,dy ,raem sam3 &ak sobie Cy*zy *esarz3 Nb3 dru,i instrument by
rozstro.ony, a trzy kla+isze *akiem zabloko+ane3
M Ni* nie szkodziW M po+iedzia *esarz, a my, *1*2* nie *1*2*,
O55
musieliEmy si? z tym z,odziF, bior2* so+a *esarza za dobr2 monet?3 %esarz i tak zna
m. talent i mo.e umie.?tnoE*i te*1ni*zne, ale *1*ia u1onoro+aF ob*okra.o+*a3 'oza
tym +iem z dobre,o :rda, Ce by bardzo zado+olony, a dla mnie o,romnie aska+y i
du,o ze mn2 po *i*1u rozma+ia, takCe na temat mo.e,o maCe0st+a3 "to +ie` yF
moCe 333 %o papa o tym s2dzi` Za+sze moCna sprbo+aF3 I333J
'osuszny syn
W3 $3 Mozart
<D A4)
( /o1ann Pranz /osep1 Qon &1or+art1 M patrzR (9(<63
7 Za udzia + kon*er*ie turnie.u + dniu 7O ,rudnia (;9(3
6 Krabia Pranz GaQer Wol- Rosenber,M!rsini M patrzR (4(<O3
O aron /o1ann Mi*1ael Qon "ienmayr I(;7;M(;)7J, zast?p*a 1rabie,o Rosenber,a3
4 %1odzi o pisemne zobo+i2zanie poElubienia "onstan*.i3
A Muzio %lementi M patrzR (9(<((3 %lementi +ykona +asn2 Sonat? EsMdur, ktre.
dru,ie +ydanie za+iera nast?pu.2*2 u+a,? Ipo -ran*uskuJR N&a Sonata +raz z
nast?pu.2*2 po nie. &o**at2 zostaa +ykonana przez autora + (;9( roku przed *esarzem
/ze-em II i + obe*noE*i MozartaN3
; N>+i?ty "oE*i "atoli*kiWN I+os3J3
9 Nie +iadomo ktre to +aria*.e3
) Z *a2 pe+noE*i2 sonaty, ktre 'aisiello zadedyko+a +ielkie. ksi?Cne. + *zasie, ,dy
by .e. nau*zy*ielem muzyki + Sankt 'etersbur,u I(;;AM9OJ3
(5 Krabina Maria Wil1elmine &1unMKo1enstein M patrzR (O5<(A3 Portepian roboty
/o1anna $ndreasa Steina z $u,sbur,a3
(943 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 76 sty*znia (;97
Mon tres *1er 'ere-
ardzo nieprzy.emnie .est CyF + niepe+noE*i i + o,le nie +iedzieF, *o si? dzie.e, a
taka +aEnie .est + te. *1+ili mo.a sytua*.a i +i2Ce si? z mo.2 akademi23 Doty*zy to
zreszt2 +szystki*1, ktrzy *1*ieliby daF kon*ert3
/uC + roku ubie,ym *esarz mia zamiar zez+oliF teatrom na dziaalnoEF + okresie
+ielkie,o postu3 MoCe stanie si? to + tym roku` astaW W kaCdym razie .a si? .uC
nasta+iem na konkretny termin Io ile te,o dnia nie b?dzie + teatrze .akie,oE
przedsta+ieniaJ, a miano+i*ie na 6M2 niedziel? +ielkie,o 'ostu(3 /eEli do+iem si? o tym
*o na.mnie. d+a ty,odnie +*zeEnie., b?d? zado+olony3 W prze*i+nym razie *ay m.
plan upadnie, a poza tym naraC? s(` na niepotrzebne koszty3
Krabina &1un7, $damber,er6 i inni przy.a*iele radz2 mi, by z mo.e.
7AMMozart O5(
opery mona*1i.skie.O +ybraF na.lepsze s*eny i +ysta+iF .e tuta. + teatrze, su,eru.2,
bym pro,ram ten uzupeni .akimE *on*erto + s+oim +ykonaniu a zako0*zy -antaz.23
MyElaem .uC o *zymE takim +*zeEnie., a teraz .uC .estem do te,o pomysu zupenie
przekonany, tym bardzie. Ce %lementi teC b?dzie mia akademi? i tym sposobem
miabym nad nim ma2 prze+a,? z+asz*za Ce mo.2 akademi? pra+dopodobnie
m,bym po+trzyF3 I333J
$ teraz *1*iabym opo+iedzieF *oE nie*oE na temat moi*1 e+entualny*1 do*1od+3
Widz? tu trzy moCli+oE*i3
'ier+sza nie .est pe+na i pra+dopodobnie nie+iele by przyniosa3 Dru,a byaby
na.lepsza, ale , ra*zy +iedzieF, *zy si? uda3 &rze*ia .est nie do po,ardzenia, *1o*iaC
bardzie. odnosi si? do przyszoE*i niC do tera:nie.szoE*i3
'ier+sza zaleCy od mode,o ksi?*ia @ie*1tensteina4 Iale on nie *1*e, Ceby o tym na
razie +iedzianoJ, ktry *1*iaby zaoCyF u siebie may zesp d?*ist+, dla ktre,o
pisabym muzyk?3 'ra*a ta nie przyniosaby +iele, ale przyna.mnie. byoby to *oE
pe+ne,o3 M,bym .ednak przystaF na to .edynie + +ypadku, ,dyby umo+a bya na
*ae Cy*ie3
Dru,a I*1oF dla mnie .est pier+szaJ doty*zy same,o *esarza3 "to +ie` Musz? o tym
porozma+iaF z panem Stra*kiemA3 y on dla mnie bardzo przy.a*ielski i nie +2tpi?, Ce
u*zyni + te. spra+ie +szystko, *1o*iaC d+orakom nie naleCy u-aF za bardzo3 W kaCdym
razie po tym, *o *esarz o mnie m+i, mo,? mieF nie.ak2 nadzie.?3 I333J
&rze*ia +i2Ce si? z ar*yksi?*iem Maksymilianem;3 Mo,? po+iedzieF, Ce mam u nie,o
pene uznanie3 'rzy kaCde. sposobnoE*i sta+ia mnie za +zr3 /estem pra+ie pe+ien, Ce
,dyby by kur-irstem "olonii, bybym .uC .e,o kapelmistrzem3 Szkoda, Ce *i pano+ie
ni*ze,o nie *1*2 przedsi?+zi2F +*zeEnie.3 Z+y*za.n2 obietni*? m,bym mu +ydrzeF
.uC teraz333, ale + te. *1+ili ni* by to nie dao3 =ot+ka .est +i?*e. +arta3
"o*1any, na.lepszy o.*zeW $*1, ,dybym tak dosta od 'ana o,a pisemn2 obietni*?, Ce
za+sze b?d? zdro+y, Ce nie za*1oru.?, to .uC dzisia. m,bym poElubiF mo.2 ko*1an2 i
+iern2 dzie+*zyn?W
Mam teraz trzy u*zenni*e9, dosta.? +i?* (9 dukat+ miesi?*znie, bo .uC mi nie pa*2,
.ak do te. pory, za (7 lek*.i, ale za miesi2*3 St+ierdziem bo+iem, Ce byo to z mo.2
szkod2, ponie+aC te panie *z?sto lek*.e od+oy+ay, za+iesza.2* .e na *ae ty,odnie3 $
teraz, *zy lek*.a .est, *zy .e. nie ma, kaCda musi zapa*iF A dukat+3 W te. sytua*.i
m,bym i*1 mieF +i?*e., ale potrzeba mi .esz*ze tylko .edne., bo *ztery u*zenni*e +
zupenoE*i +ystar*z23 Miabym ++*zas 7O dukaty albo ina*ze. m+i2* (57 -loreny i
7O ,ra.*ary3 Ma.2* Con?, bybym + stanie .akoE z+i2zaF konie* z ko0*em, o*zy+iE*ie
Cy.2* spoko.nie i skromnie, .ak zreszt2 te,o pra,niemy3 =dybym .ednak za*1oro+a, nie
miabym ani ,ra.*ara3
&o pra+da, Ce *o roku m,bym napisaF przyna.mnie. .edn2 oper?, *k roku teC m,bym
daF akademi?), +ydaF +asne ut+ory i o,osiF na nie
O57
subskryp*.?3 'oza tym moCli+e s2 teC inne patne kon*erty, z+asz*za .eEli si? duCe.
pozosta.e na mie.s*u i ma si? ustalon2 mark?3 Niemnie. te,o rodza.u do*1ody *1*iabym
trakto+aF .ako dodatko+e i przypadko+e, a nie .ako podsta+o+e i absolutnie
niezb?dne3 I333J
'osuszny syn W3 $3 Mozart
<D AA5
( "on*ert na +asny bene-is prze+idziany na 6 mar*a (;973
7 Krabina &1un M patrzR (O5<(A3
6 Halentin $damber,er M patrzR (O6<A3
O Idomeneo, r e di %reta I"M6AAJ3
4 "si2C? $lois /osep1 Qon @ie*1tenstein I(;4)M(954J, ka+aler !rderu Zote,o Runa3
A /o1ann "ilian Stra*k I(;7OM(;)6`J M patrzR (O)<A3
; $r*yksi2C? Maksymilian Pran*iszek I(;4AM(95(J M patrzR (;;<(3
9 Krabina Rumbeke, Maria &1eresia Qon &rattner i /osep1a $uem1ammer3
) "on*ert na +asny bene-is3
(9A3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 65 sty*znia (;97
Mon tres *1er 'ereW
/est +p do nMe. +ie*zorem i pisz? + +ielkim poEpie*1u3 %1*iaem odoCyF napisanie
listu do soboty, ale mam piln2 proEb? oraz nadzie.?, Ce nie +e:mie mi papa za ze, Ce
pisz? tak mao3 'rosz? mi przysaF na.bliCsz2 po*zt2 libretto Idomenea Iz niemie*kim
tuma*zeniem lub bez, to bez zna*zeniaJ3 /edno poCy*zyem 1rabinie &1un, ale ostatnio
si? przepro+adzia i nie moCe ,o znale:F M pra+dopodobnie przepado, dru,ie ma panna
$uem1ammer, szukaa ,o, ale teC nie moCe znale:F3 I333J 'rosz? +i?* o nie /ak
na.usilnie., koszta s2 bez zna*zenia3 'otrzebu.? ,o na mo.2 akademi?, ktre. termin
+yzna*zono na trze*i2 niedziel? +ielkie,o postu3 I333J
Mo.a operal nie Epi, ale +ielkie opery =lu*ka7 oraz li*zne a niezb?dne zmiany +
libret*ie spra+? op:nia.23 Zostanie +ysta+iona zaraz po Wielkie. No*y3
Musz? .uC ko0*zyF3 $le .esz*ze .edno M bez te,o nie m,bym spaF spoko.nie3 Nie*1
papa nie pos2dza mo.e. dro,ie. "onstan*.i o tak ze myEliW =dyby tak byo napra+d?,
moCe byF papa pe+ien, Ce nie m,bym .e. ko*1aFW Zreszt2 obo.e .uC da+no
prze.rzeliEmy zamiary matki, ale ona si? 'rzeli*zy3 %1*iaaby M .ak .uC b?dziemy
maCe0st+em M mieF nas przy sobie + s+oim domu, ktry zamierza nam +yna.mo+aF3
$le ni* z te,o3
O56
Ni,dy si? na to nie z,odz?, a .esz*ze mnie. mo.a "onstan*.a, ktra au *ontraire nie *1*e
si? zbyt *z?sto pokazy+aF u matki, a .a si? postaram, Ceby +*ale tam nie *1odzia3 Zbyt
dobrze .2 znamy3
"o*1any, na.lepszy o.*zeW Ni*ze,o tak bardzo nie pra,n?, .ak nasze,o ry*1e,o
spotkania, Ceby papa m, .2 zoba*zyF i poko*1aF, bo +iem, Ce papa ko*1a ludzi o
dobrym ser*u3
Na.posusznie.szy syn
Wol-,an, $made Mozart <D AA(
( Upro+adzenie z sera.u I"M69OJ3
7 D+ie opery =lu*kaR I-i,enia na &aurydzie i $l*esta3
(9;3 D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Wiede0, (6 lute,o (;97
Ma tres *1ore SoeurW
Dzi?ku.? za libretto S na ktre rze*zy+iE*ie bardzo *zekaem3 Mam nadzie.?, Ce kiedy
dostaniesz ten list, nasz ko*1any i dobry o.*ie* b?dzie zn+ z tob273 Z te,o, Ce *i nie
odpisu.?, nie po+innaE +nosiF, iC Cau.? pieni?dzy na list3 I333J =dyby mi na to
poz+alay mo.e interesy tak +aCne dla mo.e. e,zysten*.i, to , mi E+iadkiem, Ce
za+sze bym *i odpo+iada3 I333J
&y i papa zna*ie Wiede0 i +ie*ie, Ce ktoE, kto nie ma na+et ,ra.*ara stay*1 i pe+ny*1
do*1od+, musi tuta. pra*o+aF dzie0 i no*, i nieustannie zabie,aF o s+. byt3 !.*ie* po
zako0*zeniu s+e. suCby + koE*iele, a ty z d+iema u*zenni*ami M moCe*ie przez *ay
dzie0 robiF, *o si? +am Cy+nie podoba i +ypisy+aF + lista*1 *ae litanie3 $le nie .a3
I333J
%odziennie o AMe. rano .estem .uC u*zesany, o ;Me. ubrany3 'otem pisz? do )Me.3 !d )Me.
do iMe. mam lek*.e, nast?pnie obiad,S.eEli nie .estem ,dzieE zaproszony, bo +tedy z+ykle
siadamy do stou o 7Me. lub 6Me., .ak dziE u 1rabiny Zi*1y6, a .utro u 1rabiny &1un O3 Nie
.est moCli+e, Cebym m, zno+u usi2EF do pra*y przed 4M2 lub AM2, *o zreszt2 *z?sto
uniemoCli+ia.2 mi +ie*zorne kon*erty3 /eEli dane,o dnia nie ma kon*ertu, to pra*u.? do
)Me., po *zym id? do mo.e. dro,ie. "onstan*.i, ,dzie radoEF nasze,o spotkania psu.2
niestety *ierpkie u+a,i matki Inapisz? o tym + nast?pnym liE*ieJ i to .est rze*z, od
ktre. .ak na.pr?dze. *1*iabym .2 u+olniF i urato+aF3
-
! loMe. lub o +p do iiMe. +ra*am do domu3 I333J 'rzed p.E*iem spaF
O5O
I333J mam z+y*za. .esz*ze tro*1? pisaF, *z?sto do iMe. + no*y333, a potem o AMe. zn+
.estem na no,a*13 I333J
&+. sz*zery brat
W3 $3 Mozart
<D AA6
( @ibretto opery Idomeneo, re di %reta3
7 @eopold przeby+a ++*zas + Mona*1ium, na.pe+nie. z okaz.i karna+au3
6 $nna Maria 1rabina Zi*1y Qon Hasonyk, z domu *omtesse "1eQen1ullerMMets*13 &o
ona na.pra+dopodobnie. bya *z+art2 u*zenni*2 Mozarta3
O Krabina &1un M patrzR (O5<(A3
(993 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 76 mar*a (;97
Mon tres *1er 'ere-
Zy .estem, Ce dopiero +*zora. si? do+iedziaem, Ce .eden z syn+ @eut,eba( .edzie
dyliCansem po*zto+ym do Salzbur,a] stra*iem + ten sposb dobr2 okaz.? +ysania
Ibez koszt+J +ielu rze*zy3 Niestety nie byo moCli+e +ykonanie + tak krtkim *zasie
kopii +aria*.i73 Mo,em mu daF tylko mo.e sonaty63 'rzesyam teC rondeaud do
"on*ertu DMdur4, ktre tuta. zrobio +ielkie +raCenie333 $le prosz?, Ceby .e papa
s*1o+a, strze, .ak oka + ,o+ie i nikomu do ,rania nie da+a, na+et Mar*1ando+i i
.e,o siostrze A3 Skompono+aem .e spe*.alnie dla siebie i poza mn2 Ioraz mo.2 ko*1an2
siostr2J nikt ,o nie moCe ,raF3
'oz+alam teC sobie o-iaro+aF papie tabakier? oraz par? kordonik+ do ze,arka3
&abakiera .est z,rabniutka, a obrazek na nie. przedsta+ia s*en? an,ielsk23 "ordoniki nie
ma.2 +ielkie. +artoE*i, ale + Wiedniu s2 teraz bardzo modne3
Dla mo.e. ko*1ane. siostry przesyam d+a *zepki M +edu, na.no+sze. mody
+iede0skie.3 Zrobia .e mo.a dro,a "onstan*.a, ktra nisko si? kania, *au.e r?*e papie,
a siostrze przesya *zue u*ao+ania, prosz2* zarazem o +yba*zenie, Ce *zepki nie s2 tak
pi?kne, .akby te,o pra,n?a, ale miaa nie+iele *zasu na i*1 zrobienie333 'udeko prosz?
odesaF na.bliCsz2 po*zt2, bo .est poCy*zone3 Ueby .ednak samo ,upio nie podrCo+ao,
+C*ie do Erodka rondeau Io*zy+iE*ie po skopio+aniuJ oraz .eEli moCli+e M ostatni2
s*en? dla 1rabiny 'aum,arten;, kilka *z?E*i moi*1 mszy i *o tam .esz*ze zna.dzie*ie i
uzna*ie, Ce moCe si? przydaF3
Musz? .uC ko0*zyF3 Dodam tylko, Ce +*zora. o +p do OMe. po poudniu
przy.e*1a papieC93 &o +iadomoEF radosna3 $ smutna .est taka, Ce Prau $uern1ammer
poz+olia + ko0*u s+emu nieborako+i m?Co+i umrzeF z nadmiaru zmart+ie03
Wyzion2 du*1a +*zora. +ie*zorem o +p do yMe.)3 /uC od pe+ne,o *zasu by *1ory,
ale nikt nie przypusz*za, Ce EmierF przy.dzie tak szybko3 I333J Nie*1 , b?dzie
miosierny dla .e,o duszy M by to *zo+iek dobry i u*zynny3 I333J
WaEnie podesza do mnie mo.a ko*1ana "onstan*.a, Ceby zapytaF *zy nie mo,aby si?
oEmieliF +ysaF me. siostrze mae. pami2tki` I333J &en krzyCyk nie ma duCe. +artoE*i,
ale + Wiedniu te,o rodza.u krzyCyki s2 bardzo modne3 I333J Do te,o serduszko przebite
strza2, ktre po+inno paso+aF do Nprzebite,o strza2 ser*aN mo.e. siostry i zape+ne si?
.e. spodoba3 I333J
<D AA4
( Syn +altornisty /osep1a @eut,eba M pra+dopodobnie Emst @eut,eb, ktry mieszka +
Wiedniu3
7 %1odzi o trzy serie +aria*.iR "M64), "M647 i "M6Ao3
6 A sonat na skrzyp*e i -ortepian zadedyko+any*1 /osep1ie $uern1ammer3
O Rondo kon*erto+e DMdur I"M697J3
4 "on*ert -ortepiano+y DMdur I"MI;4J3
A Keinri*1 Mar*1and i .e,o siostra Maria Mar,aret1e Mar*1and3 !bo.e byli u Mozart+
na pens.i i u*zyli si? u @eopolda muzyki3
; Krabina 'aum,arten M patrzR (7O<43 S*ena Misera, doQe sonW M $1, non sonSio *1e parlo
I"M6A)J] msze M "M6iy i "M66;3
9 'apieC 'ius HI I=ian $n,elo ras*1iJ, nast?p*a "lemensa GIH, znany by z
praktyko+ania nepotyzmu3 'rzy+i2zy+a +a,? do ob*1od+ tak z+any*1 @at
/ubileuszo+y*13 Na .eden z ni*1 I+ roku (;97J przy.e*1a do Wiednia Ina okres od 77
mar*a do 77 k+ietniaJ, pra,n2* osobiE*ie podnieEF autorytet biskupa Rzymu, z ktrym
@eopold II Izaan,aCo+any po stronie re-orm przepro+adzany*1 +bre+ +oli WatykanuJ
spe*.alnie si? nie li*zy3 %esarz przy.2 ,o z 1onorami, ale z rozpo*z?ty*1 re-orm nie
zrezy,no+a3
) /o1ann Mi*1ael $uern1ammer zmar na zapalenie .elit 77 mar*a (;973 /e,o Cona M
Prau Elisabet1 $uern1ammer, z domu Qon &immer3
(9)3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (5 k+ietnia (;97
Mon tres *1er 'ere
I333J ardzo mi mio, Ce papa .est zado+olony z kordonik+ do ze,arka i z tabakiery, a
mo.a siostra z d+*1 *zepk+(3 $ni tabakiery, ani kordonik+ nie kupiem M dostaem
.e + prezen*ie od 1rabie,o Szaparye,o73 Mo.e. dro,ie. "onstan*.i przekazaem od +as
obo.,a pozdro+ienia3 !na ze s+e. strony *au.e papie r?*e i E*iska serde*znie m2 siostr?
ma.2* nadzie.?, Ce
O5A
stanie si? .e. przy.a*ik23 &aka bya sz*z?Eli+a, kiedy .e. po+iedziaem, Ce mo.a siostra
bardzo si? u*ieszya z ty*1 *zepk+ i Ce takie +aEnie *1*iaa mieF3
Suplement na temat .e. matki3 Musz? po+iedzieF, Ce *1?tnie popi.a, duCo +i?*e., niC
przystoi kobie*ie3 Niemnie. ni,dy .e. nie +idziaem pi.ane. i ,dybym po+iedzia
ina*ze., tobym skama3 %rki pi.2 +y2*znie +od? i *1o*iaC matka prbu.e niemal
zmusiF .e do pi*ia +ina, to si? .e. to nie uda.e3 %zasami .est to +r?*z po+d do ktni3
I333J
'o,oski Io ktry*1 tata piszeJ, .akobym mia na pe+no zostaF przy.?ty na suCb? u
*esarza, s2 przy*zyn2, Ce ni* na ten temat nie pisaem3 Zreszt2 sam ni* nie +iem, *1oF
m+i o tym *ae miasto, a +iele osb .uC mi na+et ,ratulo+ao3 Ue rozma+iano o tym
na d+orze i Ce sam *esarz o tym myEla, + to *1?tnie u+ierz?, ale .ak do te. pory
o-i*.alnie ni* mi o tym nie +iadomo3 "ilkakrotnie byem u pana Stra*ka6 Iktry na
pe+no .est moim dobrym przy.a*ielemJ, aby si? mu pokazaF, i + o,le spotykam si? z
nim *1?tnie, *1o*iaC nie za *z?sto3 Nie *1*? byF natr?tny M m,by pomyEleF, Ce .estem
intereso+ny3 I333J "iedy si? o *oE bardzo zabie,a, to mnie. si? dosta.e, a *esarz .est +
,run*ie rze*zy skner23 /eEli *1*e mnie mieF, to b?dzie musia zapa*iF, bo sam zasz*zyt
by*ia na suCbie u *esarza mi nie +ystar*zy3 =dyby *esarz da+a mi (555 -loren+, a
1rabia 7555, to o*zy+iE*ie pokoni? si? *esarzo+i, le*z p.d? do 1rabie,o333
$ propos, *1*iabym pap? prosiF, by odsya.2* rondeau przysa mi .edno*zeEnie A -u,
Kandla O oraz to**aty i -u,i Eberlina s3 W kaCd2 niedziel? + poudnie *1odz? do barona
Han S+ietena A, ,dzie ,ra si? +y2*znie Kandla
( a*1a3 Robi? sobie +aEnie kolek*.? -u, a*1o+ski*1, zar+no Sebastiana, .ak
Emanuela i Priedemanna a*1+, ale takCe -u, Kandla, ktry*1 akurat mi brak3
%1*iabym teC, Ceby baron pozna *oE Eberlina3
Zape+ne .uC papa +ie, Ce an,ielski a*1; nie Cy.e3 %o za strata dla E+iata muzy*zne,oW
I333J
'osuszny syn
W3 $3 Mozart
'S3 %1*iaem przy okaz.i prosiF o przesanie "on*ertu DMdur dla 1rabiny @litzo+93 Im
pr?dze., tym lepie.3
<D AA;
( @ist nr (993
7 Krabia /osep1 Szapary IMozart pisze ZaparyJ M pra+dopodobnie kre+ny ImoCe na+et
o.*ie*J 1rabie,o Hin*enza Szaparye,o, ktry + *zer+*u (975 roku zaprzy.a:ni si? z
synem Mozarta IMozartem l+o+skimJ M Pranzem GaQerem Wol-,an,iem3
6 /o1ann "ilian Stra*k M patrzR (O)<A3
O Rondo kon*erto+e DMdur I"M697J] pra+dopodobnie *1odzi tu o A -u, Kandla z (;64
roku3
4 /o1ann Ernst Eberlin I(;57M(;A7J, or,anista i kompozytor, nazy+any *zasami salzburM
skim a*1em3 y or,anist2 katedry oraz kapelnistrzem na d+orze + Salzbur,u3 /eden
7 na.podnie.szy*1 kompozytor+ s+o.e. epoki3 'rzez 65 lat nada+a ton Cy*iu
muzy*znemu
O5;
Salzbur,a3 /e,o u*zniami byli rn3in3 @eopold Mozart i $nton %a.etan $di,asser3 Mozart
u*zy si? na .e,o ut+ora*1 i zrobi i*1 li*zne kopie, ktre Iz te,o po+oduJ przez du,ie
lata u+aCano za kompozy*.e Mozarta3 Eberlin by kompozytorem muzyki or,ano+e.,
sym-onii, to**at i -u, a takCe psalm+, o-ertorti+, mszy I4AJ, reXuiem I(7J, oratori+ i
kantat, takCe muzyki s*eni*zne.3 &uta. *1odzi na.pra+dopodobnie. o IG &o**aten e
Pu,1e per lSor,ana M +ydany*1 u @ottera Erbena + $u,sbur,u + (;O; roku3
A aron =ott-ried Han S+ieten M patrzR ()5<63
; /o1ann %1ristian a*1 IpatrzR (5;<7J, z+any a*1em mediola0skim albo an,ielskim
zmar i sty*znia (;973
9 "on*ert -ortepiano+y %Mdur I"M7OAJ dla 1rabiny $ntonii @utzo+3
()53 D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Wiede0, 75 k+ietnia (;97
"o*1ana siostroW
Mo.a dro,a "onstan*.a zebraa si? +resz*ie na od+a,?, posu*1aa ,osu ser*a i
postano+ia do *iebie, ko*1ana siostro, napisaF(3 /eEli ze*1*esz I+ isto*ie bardzo bym
pra,n2 zoba*zyF na .e. t+arzy radoEF, .ak2 nie+2tpli+ie .e. to spra+iJ, .eEli +i?*
ze*1*esz u*zyniF .e. zasz*zyt i odpisaF, do2*z prosz? M ten list do listu do mnie3 'o
prostu dla pe+noE*i, ponie+aC ani .e. siostry, ani matka nie +iedz2, Ce napisaa do
*iebie3
Wysyam *i preludium i -u,? trzy ,oso+273 &o dlate,o od razu *i nie odpisaem M
+*zeEnie. nie mo,em i*1 sko0*zyF, a przepisanie ty*1 drobny*1 nut zabrao mi duCo
*zasu3 /est to :le zesta+ione M preludium po+inno byF pier+sze, a po nim -u,a3 $le *ay
ten baa,an st2d, Ce na.pier+ skompono+aem -u,?, ktr2 potem IrozmyEla.2* nad
preludiumJ przepisy+aem3 UebyE tylko mo,a od*zytaF te drobno zapisane strony i
Ceby *i si? +szystko spodobao3 Nast?pnym razem +yEl? *i *oE lepsze,o na -ortepian3
'rzy*zyn2 po+stania te. -u,i bya + rze*zy+istoE*i mo.a dro,a "onstan*.a3 aron Han
S+ieten6, do ktre,o *1odz? *o niedziela, poz+ala mi zabieraF do domu +szystkie
ut+ory Kandla i Sebastiana a*1a, ktre mu przedtem ,raem3 "iedy "onstan*.a .e
usyszaa, od razu si? + ni*1 zako*1aa i teraz nie *1*e ni*ze,o su*1aF poza -u,ami3
Zapytaa, *zy kompono+aem .uC -u,i, a kiedy odpo+iedziaem, Ce nie, omal mnie nie
skrzy*zaa m+i2*, Ce nie komponu.? te,o, *o + muzy*e artysty*zne. na.pi?knie.sze, i
tak du,o nie da+aa mi spoko.u, aC +resz*ie skompono+aem3 !to ta -u,a3
Na samym po*z2tku spe*.alnie napisaem $ndante maestoso, Ceby .e. nie ,raF za
szybko, bo .eEli si? -u,? ,ra za szybko, to nie moCna rozpoznaF tematu i +tedy nie ma
Cadne,o e-ektu3 'rzy okaz.i, .eEli mi *zas poz+oli napisz? .esz*ze 4 -u, i zadedyku.? .e
barono+i Han S+ieteno+iO3 Ma on u siebie
O59
pra+dzi+y skarb dobre. muzyki, +ielki +artoE*i2, *1oF niezbyt duCy iloE*io+o3 Dlate,o
prosz?, byE dotrzymaa obietni*y i nikomu te. -u,i nie pokazy+aa3 Nau*z si? .e. na
pami?F i ,ra. +y2*znie z pami?*i3 $ nie .est jat+o za,raF -u,? po .ednokrotnym
+ysu*1aniu3
/eEli papa nie da .esz*ze do przepisania ut+or+ Eberlina4, to tym lepie., bo .uC i*1 nie
pami?taem, a ostatnio +pady mi + r?*e i teraz +idz?, Ce niestety s2 zbyt sabe i
napra+d? nie zasu,u.2 na mie.s*e mi?dzy Kandlem a a*1em I333J Mam +iele uznania
dla .e,o kompozy*.i *ztero,oso+y*1, ale .e,o -u,i kla+esyno+e s2 tylko roz+lekym
preludio+aniem3 I333J
loooMkrotne *ausy &+. sz*zery brat
W3 $3 Mozart
%au.? r?*e papy M dziE nie dostaem Cadne,o listu3
<D AA9
( @ist od "onstan*.i Ibanalne -ormuki ,rze*znoE*io+eJ stano+i posts*riptum te,o listu3
DziE s2dzi si?, Ce +aE*i+ym redaktorem te,o posts*riptum by Wol-,an,, a "onstan*.a
.e tylko przepisaa, ponie+aC + odrCnieniu od inny*1 .e. list+ nie ma tu b?d+
orto,ra-i*zny*1, ktre s2 *e*12 *1arakterysty*zn2 .e. koresponden*.i ItakCe list+ .e.
matkiJ3 Zna*zenie, .akie pod+*zas przy+i2zy+ano do +ykszta*enia dzie+*z2t, byo
niepor+ny+alnie mnie.sze od te,o, .akie przy+i2zy+ano do eduka*.i *1op*+3
'rzekad posts*riptum "onstan*.i zna.du.e si? + polskim +ydaniu ksi2Cki $l-reda
Einsteina MozartR *zo+iek i dzieo I"rak+ ();4, s3 96J3
7 'reludium i -u,a %Mdur IPantasie mit einer Pu,? -lir "lamer, "M6)OJ3
6 aron =ott-ried ernard Han S+ieten I(;6OM(956J, urodzony + Kolandii austria*ki
dyplomata i meloman3 /eden z ,+ny*1 protektor+ Mozarta + Wiedniu3 y synem
=er1arda Han S+ietena, osobiste,o lekarza *esarzo+e. Marii &eresy3 SuCb?
dyplomaty*zn2 peni + rukseli, 'aryCu, @ondynie, Warsza+ie, +resz*ie Iod (;;5J +
erlinie, ,dzie przez siedem lat by ambasadorem na d+orze Pryderyka Wielkie,o3 &am
pozna t+r*zoEF /o1anna Sebastiana a*1a i .e,o syn+ M %arla '1ilippa Emanuela i
Wil1elma Priedemanna3 Z t+r*zoE*i2 =3P3 Kandla zapozna si? + *zasie pobytu +
@ondynie3 'o po+ro*ie do Wiednia zosta pre-ektem, tzn3 dyrektorem %esarskie. i
"rle+skie. iblioteki I+sa+i si? nisz*zeniem inkunabu+J3 'eni teC bardzo
odpo+iedzialn2 -unk*.? ,+ne,o *enzora *esarst+a M by zobo+i2zany do
kontrolo+ania +szystki*1 publika*.i ukazu.2*y*1 si? na terenie monar*1ii3 Dosta+a za
to uposaCenie + +ysokoE*i 9555 -loren+ ro*znie3 Mieszka +e +spaniaym
apartamen*ie na terenie iblioteki przy /osep1platz, ,dzie Mozart by *z?stym ,oE*iem3
Wielki entuz.asta muzyki da+ne., zaoCy sto+arzyszenie meloman+ N=esells*1a-t der
$sso*iirtenN3 %zonko+ie sto+arzyszenia zbierali si? u nie,o na *oniedzielny*1
kon*erta*1, pod*zas ktry*1 ,rano niemal +y2*znie a*1a i Kandla3 Mozart by staym
u*zestnikiem ty*1 kon*ert+, dla ktry*1 przeinstrumento+a kilka oratori+ Kandla,
m3in3 Mes.asza i U*zt? $leksandra3
'o Emier*i Mozarta Han S+ieten by protektorem /ze-a Kaydna Iautorem tekst+ do
.e,o oratori+ St+orzenie E+iata i %ztery pory rokuJ i eet1oQena, ktry + (955
zadedyko+a mu s+o.2 I Sym-oni?3 Wbre+ stale po+tarzanym s2dom Han S+ieten nie
naleCa do Cadne. z +iede0ski*1 lC maso0ski*1, niemnie. niesusznie pode.rze+any o
udzia + tz+3 Nspisku
O5)
mason+N, utra*i s+o.e +ysokie stano+isko 4 ,rudnia (;)( M dokadnie + dniu Emier*i
Mozarta3
O Mozart nie zrealizo+a te,o zamiaru3
4 /o1ann Emst Eberlin M patrzR (9)<43
i)i3 D! "!NS&$N%/I WEER W WIEDNIU
IWiede0J, 7) k+ietnia (;97
Na.lepsza i na.droCsza przy.a*ikoW
%zy poz+olisz .esz*ze nazy+aF *i? + ten sposb` o prze*ieC nie niena+idzisz mnie
*1yba tak bardzo, bym nie m, byF .uC t+ym przy.a*ielem ani ty mo.2 przy.a*ik2`
Zreszt2 na+et ,dybyE te,o nie *1*iaa, nie moCesz mi zabroniF, bym pra,n2 t+e,o
dobra, bo .uC do te,o przy+ykem3 'rzemyEl raz .esz*ze to, *o mi dziE po+iedziaaE3
Mimo my*1 prEb i zakl?F po trzykroF po+iedziaaE mi NnieWN, a takCe rzu*iaE mi +
t+arz, Ce nie *1*esz mieF ze mn2 +i?*e. do *zynienia3 $le mnie nie .est I.ak tobieJ
+szystko .edno i nie zapomn? tak at+o obiektu mo.e. mioE*i3 Nie .estem aC tak
za*i?ty, niem2dry i nieroz+aCny, Ceby si? z *zymE takim po,odziF3 Za bardzo *i?
ko*1am, bym m, si? zdobyF na taki krok3 'rosz? +i?*, przemyEl .esz*ze raz
przy*zyny te. nieprzy.emne. spra+y(3
&+o.2 reak*.? +y+oay mo.e kryty*zne u+a,i na to, *o + sposb zupenie bez+stydny
i bezmyElny po+iedziaaE s+ym siostrom M nb3 + mo.e. obe*noE*i, Ce ob*emu
m?C*zy:nie daaE sobie zmierzyF ydki3 Na *oE takie,o nie poz+oliaby sobie Cadna
szanu.2*a si? kobieta3
Maksyma, Ce N+ to+arzyst+ie trzeba post?po+aF .ak +szys*yN .est dobra333, ale naleCy
teC +zi2F pod u+a,? inne dodatko+e okoli*znoE*i3 %zy dane to+arzyst+o skada si?
tylko z t+oi*1 przy.a*i i dobry*1 zna.omy*1` %zy .esteE .esz*ze dzie*kiem, *zy moCe
.uC pann2 na +ydaniu, a z+asz*za narze*zon2 po so+ie` Wresz*ie i na to trzeba
z+r*iF sz*ze,ln2 u+a,?R *zy + to+arzyst+ie s2 ludzie tylko t+o.e,o stanu, *zy takCe
niCsze,o` M z+asz*za *1odzi mi o ty*1 ostatni*13
/eCeli barono+a7 istotnie poz+olia sobie na to, .est to przypadek odr?bny3 &o .uC
kobieta starsza M nie moCe .uC budziF nami?tnoE*i, a poza tym lubi et *aetera3
Mam nadzie.?, Ce ni,dy nie ze*1*esz pro+adziF si? tak, .ak borono+a, na+et ,dybyE si?
miaa odCe,naF do te,o, Ce .esteE kobiet23
=dyby na+et nie byo moCli+e opar*ie si? pokusie post?po+ania .ak inni I*1oF NrobiF
.ak inniN nie za+sze u*1odzi m?C*zy:nie, a *C dopiero kobie*ieJ, to na o,a, *zy nie
mo,aE +zi2F tasiemk? i sama zmierzyF sobie ydki` W podobne. sytua*.i i + mo.e.
obe*noE*i tak post2piaby kaCda kobieta, ktra dba o s+2 reputa*.? i ni,dy nie
poz+oliaby na to .akiemuE
O(5
m?C*zy:nie3 /a333, .a sam333, ni,dy *ze,oE takie,o bym *i nie zrobi + obe*noE*i inny*1
osbW Ra*ze. dabym *i tasiemk? do r?kiW &ym bardzie. nie po+innaE si? z,odziF, Ceby
to zrobi ktoE ob*y, kto dla mnie .est nikim333
$le to .uC min?o333 Z+y*za.ne przyznanie si? do nieprzemyElane,o za*1o+ania
+szystko by napra+io3 I .eEli :le te,o nie przy.miesz, na.droCsza przy.a*iko, to
+szystko moCna .esz*ze napra+iF333 Widzisz, .ak bardzo *i? ko*1amW Nie unosz? si? .ak
ty333 MyEl?, zastana+iam si?, usiu.? si? +*zuF3 &y takCe kieru. si? u*zu*iem i b2d:
+raCli+a, a pe+ien .estem, Ce dziE .esz*ze b?d? m, z *aym spoko.em po+iedzieF, Ce
"onstan*.a .est *notli+2, dba2 o s+o.2 reputa*.?, rozs2dn2 i +iern2 dzie+*zyn2,
uko*1an2 s+e,o +ierne,o i oddane,o Mozarta3
Mozart
<D A;5
( 'od konie* k+ietnia mi?dzy narze*zonymi doszo do sprze*zkiR "onstan*.a +
to+arzyst+ie za*1o+aa si? + sposb bardzie. s+obodny, aniCeli .e. na to poz+ala
status narze*zone. oraz +yrozumiaoEF i toleran*.a zako*1ane,o Mozarta3 W trak*ie
salono+e. ,ry to+arzyskie. o -anty, ob*emu m?C*zy:nie Inie +iadomo kim by +
m?C*zyzna, ktry dla Mozarta333 Nby nikimNJ poz+olia na +i?*e., niCby poz+oli sobie
M przy inny*1 M sam Mozart3
7 arono+a Mart1a Elisabet1 Waldstatten I(;OOM(9((J, z domu S*1a-er, pianistka,
u*zenni*a i protektorka Mozarta3 !+a Nkobieta starsza, IktraJ nie moCe .uC budziF
nami?tnoE*iN, miaa ++*zas 69 lat3
()73 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 9 ma.a (;97
Mon tres *1er 'ereW
Dostaem +aEnie list od papy z 65 k+ietnia, a +*zora. od siostry +raz z do2*zonym
listem do "onstan*.i, ktry naty*1miast oddaem .e. do r2k3 I333J
'rosz? mi napisaF, *zy + Mona*1ium opera Salierie,o( miaa po+odzenie` Zape+ne .2
papa +idzia, a .eEli nie, to z pe+noE*i2 +ie, .ak zostaa przy.?ta3 I333J
W*zora. byem u 1rabiny &1un i prze,raem .e. dru,i akt mo.e. opery 73 'odoba si? nie
mnie. niC pier+szy3 I333J
&e,o lata + $u,arten6 b?d2 si? *o niedziela odby+ay kon*erty3 Zim2 nie.aki MartinO
zaini*.o+a tak z+ane "on*erty Dyletant+, ktre odby+ay si? + kaCdy pi2tek +
Me1i,rube3 &uta. .est peno amator+, *z?sto na+et bardzo dobry*1, zar+no pa0, .ak i
pan+3 $le i*1 spotkania ni,dy nie byy dobrze zor,anizo+ane3 !tC ten Martin dosta
od *esarza z,od? Ina piEmieJ +raz z zape+nieniem +ysokie,o popar*ia, na
zor,anizo+anie (7 kon*ert+ + $u,arten oraz O kon*ert+ no*ny*1 na
na.pi?knie.szy*1 pla*a*1 miasta3
Oii
$bonament na *ae lato kosztu.e 7 dukaty3 aat+o +i?* moCna sobie +yobraziF Ce
zna.dzie si? doEF *1?tny*1W &ym bardzie., Ce sam .estem z t2 imprez2 z+i2zany3
'rzy.mi.my, Ce b?dzie tylko stu abonent+, +tedy Ina+et ,dyby koszta +asne +yniosy
755 -loren+, *o .est absolutnie niemoCli+eJ przyniesie to po 655 -loren+ na osob?3
aron Han S+ieten i 1rabina &1un s2 tym bardzo zaintereso+ani3
!rkiestra skada si? z amator+, z +y.2tkiem -a,o*ist+, tr?ba*zy i kotlist+3 I333J
W3 $3 Mzt
I333J
<D A;6
( @eopold po.e*1a do Mona*1ium + *zasie karna+au, + sty*zniu (;97, ,dy +
Ko-t1eater +ysta+iono oper? Salierie,o Semiramide do libretta Metastaz.a, +
niemie*kim przekadzie @orenza Kubnera3 Nie .est znana opinia @eopolda o te. operze,
bo .e,o listy z te,o okresu, .ak +iadomo, za,in?y3
7 Krabina &1un M patrzR (O5<(A3
; ma.a (;97 + domu 1rabiny &1un Mozart za,ra na -ortepianie II akt Upro+adzenia z
sera.u3
6 $u,arten to naz+a paa*u Iobe*nie + II dzielni*y WiedniaJ +raz z duCym parkiem
publi*znym, udost?pnionym +iede0*zykom + roku (;;43 U +e.E*ia do te,o parku
*esarz /ze- II, .ak przystao na oE+ie*one,o +ad*?, kaza umieE*iF napisR NDla
+szystki*1 ludzi od i*1 protektoraN c$llen Mens*1en ,e+idmeter ErIusti,un,sM!rt Qon
i1rem S*1atzerJ3
W .ednym z paa*o+y*1 pa+ilon+, ,dzie zna.do+aa si? sala restaura*y.na, sala do
ta0*a oraz sala bilardo+a, intendent d+oru INrestauratorNJ I,naz /a1n I(;OOM(9(5J
zaini*.o+a niedzielne kon*erty poranko+e, rozpo*zyna.2*e si? .uC o ,odzinie ; lub 9
rano3
O '1ilipp /akob Martin, rodem z Ratyzbony, studio+a + mona*1i.skim seminarium u
.ezuit+ +raz z /osep1em ullin,erem M .ednym z na.bliCszy*1 przy.a*i Mozarta3
!d zimy (;9(<97 Martin or,anizo+a tz+3 %on*erts des Diietantes I"on*erty
dyletant+J, pier+sze te,o rodza.u stae kon*erty publi*zne + Wiedniu, ktre odby+ay
si? + rodza.u za.azdu Uur Me1,rube IdziE stoi na tym mie.s*u 1otel $mbasador, + II
dzielni*y Wiednia, przy Neuer Markt 4J, p:nie. + $u,arten3
Martin by bliskim przy.a*ielem Mozarta, ktry p:nie. skomponu.e na .e,o *zeEF
kanon !, du esel1a-ter Martin I"M4AobJ3
()63 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 74 ma.a i`97 Mon tres *1er 'ereW
I333J .utro mam pier+szy kon*ert + $u,arten3 $ dziE Martin b?dzie na mnie *zeka +
po+ozie .uC o +p do )Me. M musimy .esz*ze zoCyF A +izyt`
O(7
a o ((Me. musz? byF +olny, bo id? do 1rabiny Rumbeke, potem zaE na obiad do 1rabiny
&1un Inb3 + .e. o,rodzieJ3 Wie*zorem odb?dzie si? prba kon*ertu M na.pier+ sym-onie
Han S+ietena i mo.a, potem zaEpie+a panna ,er,er IdyletantkaJ, a pe+ien modzienie*
naz+iskiem &iirke +ykona kon*ert skrzyp*o+y, +resz*ie Mademoiselle $uern1ammer i
.a za,ramy "on*ert EsMdur na d+a -ortepiany(3 I333J
<D A;O
( 'oza sym-oni2 Han S+ietena Inie +iadomo ktr2J + pro,ramie kon*ertu byy ut+ory
MozartaR Sym-onia DMdur N'aryskaN I"M7);J oraz "on*ert EsMdur na d+a -ortepiany I"M
6A4J3 ! pannie er,er M mode. Epie+a*z*e i skrzypku Pranzu &urke, ani o
+ykony+any*1 przez ni*1 ut+ora*1, ni* nie +iadomo3
Dalszy *i2, listu I'S3J napisaa "onstan*.a3
()O3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7) ma.a (;97
Mon tres *1er 'ereW
I333J 'ier+szy %on*ert des Diiettantes uda si? znakomi*ie(3 !be*ny by ar*yksi2C?
Maksymilian7, 1rabina &1un, Wallenstein6, baron Han S+ieten i *ay tum inny*1 osb3
Nie*ierpli+ie +y*zeku.? listu z mo.2 muzyk2O3 %o si? ty*zy muzyki dla Robini,a4, to
zape+niam pap?, Ce .e. nie zabraem333, ma .2 na pe+no E*kA, bo kiedy +y.eCdCaem z
Mona*1ium, .esz*ze .e. +tedy nie odda3
'an Martin, or,anizator %on*erts des Diiettantes, dobrze zna ksi?dza ullin,era] +
s+oim *zasie by razem z nim + seminarium + Mona*1ium333 &o bardzo po*z*i+y
mody *zo+iek, ktry s+o.2 muzyk2, pi?knym pismem, a z+asz*za zdolnoE*iami,
mo*n2 ,o+2 i inteli,en*.2, stara si? do.EF do *ze,oE3
=dy tu przy.e*1a, ni* mu nie +y*1odzio333, d+a ty,odnie musia CyF za p -lorena333
ardzo mu pom, $damber,er, ktry ,o zna z Mona*1ium3 'o*1odzi z Ratyzbony,
,dzie .e,o o.*ie* by medi*usem ksi?*ia &aTis;3
/utro +raz z mo.2 "onstan*.2 b?d? na kola*.i u 1rabiny &1un, ,dzie za,ram trze*i akt
mo.e. opery93 Mam teraz +iele koszmarne. pra*y przy korek*ie3 W na.bliCszy
poniedziaek odb?dzie si? pier+sza prba3 Musz? po+iedzieF, Ce .estem t2 oper2 +prost
za*1+y*ony3 I333J
'osuszny syn
W3 $3 Mozart
I333J
<D A;4
( 7A ma.a + $u,arten M patrzR ()6<(3
7 $r*yksi2C? Maksymilian Pran*iszek I(;4AM(95(J M patrzR (;;<(3
6 Wielu komentator+ su,eru.e, Ce *1odzi tu o Perdynanda /osep1a =abriela 1rabie,o
Qon WaldsteinMWartenbur,a zu DuTa I(;A7M(976J, potomka sa+ne,o kondotiera
Wallensteina I+yst?pu.2*e,o r+nieC pod naz+iskiem WaldsteinJ, +sa+ione,o +
+o.nie 65Mletnie.3 y on bliskim przy.a*ielem ar*yksi?*ia Maksymiliana Pran*iszka,
ktremu .ako szambelan to+arzyszy + roku (;9O + onn, ,dzie odkry i popiera
modziutkie,o eet1oQena Iktry + (95O zadedyko+a mu Sonat? -ortepiano+2 %Mdur
op3 46, z+an2 NWaldsteino+sk2N3
W E+ietle na.no+szy*1 bada0 +idaF, Ce *1odzi tu ra*ze. o 1rabin? Mari? $nn?
Elisabet1 Waldstein, z domu 1rabin? Ul-eid, modsz2 siostr? 1rabiny &1un i Con?
1rabie,o =eor,a %1ristiana Waldsteina3
O Mozart prosi o.*a o przysanie mu kilku partytur3
4 Muzyka dla Robini,a to tz+3 NRobini,MD+ertimentoN M D+ertimento DMdur I"M66OJ
napisane dla =eor,a Si,munda Robini,a Qon Rotten-elda z okaz.i uko0*zenia przez
nie,o studi+ pra+ni*zy*1 na Uni+ersyte*ie + Salzbur,u, a nie M .ak si? na.*z?E*ie.
poda.e M dla .e,o matki Marii Hiktorii Robini, IpatrzR ((9<OJ3
A Na.pe+nie. *1odzi o +altornist? =eor,a E*ka Izmare,o + (;97J, *1o*iaC nie
+yklu*zone, Ce Mozart mia na myEli .e,o syna M /o1anna Priedri*1a E*ka I(;AAM(9(5J
M skrzypka i alto+iolist? na d+orze + Mona*1ium, potem + Dre:nie, *1o*iaC /o1ann
Priedri*1 mia ++*zas niespena (A lat3
Dla nie,o m, Mozart skompono+aF "on*ert skrzyp*o+y EsMdur I"M7A9J, ale
autenty*znoEF te,o kon*ertu .est mo*no +2tpli+a3
; !.*ie* '1ilippa /akoba Martina M %iaude Martin M by osobistym lekarzem ksi?*ia
$leksandra Perdinanda Qon &1urn und &aTis Ia nie %arla $nselma Qon &1urn und &aTis,
.ak poda.e autor komentarzy do niemie*kie,o +ydania list+ Mozarta M <DJ3 Matka
'1ilippa /akoba to %at1arina, z domu Destou*1es Izmara + (;9;J3 /edna z .e,o sistr M
Nanette M bya ,u+ernantk2 + Mona*1ium u 1rabie,o /osep1a Perdinanda Marii
Salerna, o ktrym + koresponden*.i Mozarta *z?sto .est mo+a3
9 III akt opery Die Ent-u1run, aus dem Serail3
()43 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 75 lip*a (;97
Mon tres *1er 'ereW
Mam nadzie.?, Ce otrzyma .uC papa list, + ktrym pisaem o suk*esie mo.e. opery(3
W*zora. ,rano .2 po raz dru,i i *zy moCe sobie papa +yobraziF, Ce NkabaaN bya .esz*ze
+i?ksza niC za pier+szym razem` %ay pier+szy akt zosta za,uszony, ale nie
za,uszyo to okrzyk+ NbraQoWNe ktre to+arzyszyy ariom3 DuCe nadzie.e +i2zaem z
ter*etem7, niestety zdarzyo si? niesz*z?E*ie, bo Pis*1er si? pomyli i ani Dauer
I'edrilloJ, ani $damber,er ni*ze,o nie mo,li .uC urato+aF3 %ay e-ekt zosta zepsuty i
tym razem ter*etu nie biso+ano3 yem tak +E*ieky, Ce nie da si? te,o opisaF,
$damber,er zreszt2 takCe3 'o+iedziaem, Ce nie dopusz*z? do nast?pny*1
O(O
przedsta+ie0 bez pono+ne. prby Idla Epie+ak+J3 W II ak*ie oba duety6 byy
biso+ane, .ak na premierze, a ponadto rondo elmonta Wenn der Preude &1rdnen
-liessenO3 Sala bya .esz*ze bardzie. pena niC za pier+szym razem3 YH przeddzie0
przedsta+ienia nie byo .uC mie.s* na+et na krzesa*1 dosta+iony*1, ni* na noble
parterre, ni* na III pi?trze i ani .edne. +olne. loCy3 Do*1d z d+*1 przedsta+ie0
+ynis (755 -loren+3
'rzesyam ory,inalny r?kopis4 oraz d+a e,zemplarze libretta3 W r?kopisie .est +iele
popra+ek, +iedziaem .ednak, Ce szybko b?dzie przepisany, +i?* poz+oliem sobie na
*ako+it2 s+obod? inspira*.i i do momentu oddania muzyki kopiE*ie nanosiem
popra+ki, +pro+adzaem zmiany i robiem *i?*ia3 !per? +ykonano dokadnie tak, .ak
.est + manuskryp*ie3 W kilku mie.s*a*1 braku.e tylko tr2bek i kot+, -let+ i
klarnet+ oraz muzyki ture*kie., bo nie udao mi si? znale:F papieru nuto+e,o z tak2
iloE*i2 pi?*iolinii3 &e partie zapisaem na osobny*1 kartka*1, ale kopista *1yba .e z,ubi,
bo .ak do te. pory nie moCe i*1 znale:F3
"tre,oE dnia, kiedy szedem Inie pami?tam dok2dJ, r?kopis I aktu niesz*z?Eli+ie +pad
+ boto i dlate,o .est taki brudny3
Mam teraz duC2 pra*?3 'rzed niedziel2 9M,o musz? przeinstrumento+aF mo.2 oper? na
1armoni?A, ina*ze. zrobi to ktoE inny i on b?dzie mia pro-it, a nie .a3 'oza tym musz?
napisaF no+2 sym-oni?;3 /ak to zrobiF` Nie +yobraCa sobie papa, ile si? trzeba
napra*o+aF, Ceby oper? zreduko+aF pour 1armonie i zrobiF to tak, Ceby +szystko
paso+ao do instrument+ d?ty*1 i Ceby ni*ze,o nie stra*iF3 Nie ma rady, b?d? musia
pra*o+aF po no*a*1, bo nie poradz? ina*ze.333 $le poE+i?*? si? na inten*.? mo.e,o
ko*1ane,o papyW
?d? +ysya *oE + kaCdym liE*ie, a pra*o+a tak szybko, .ak tylko moCli+e i M na ile
ten poEpie*1 poz+oli M *zytelnie3
'rzed *1+il2 przysa po mnie 1rabia Zi*1y9, Cebym z nim po.e*1a do @aTenbur,a,
,dzie przedsta+i mnie ksi?*iu "aunitzo+i)3
/uC ko0*z?, bo musz? si? .esz*ze ubraF3 /eEli nie mam zamiaru +y*1odziF z domu, to
za+sze zosta.? + ne,liCu3
WaEnie kopista przysa mi o+e dodatko+e partie3 $dieu3 I333J
'osuszny syn
W3 $3 Mozart
<D A;;
( @ist ten niestety za,in2, podobnie .ak *aa partia list+ Inie +idomo .ak duCa, ale
bior2* pod u+a,? normaln2 + tym *zasie *z?stotli+oEF koresponden*.i, li*z2*a okoo 4M
A list+J3 /est to .edna z bardzie. dotkli+y*1 strat + *ae. koresponden*.i Mozarta3
Dlate,o nie znamy sz*ze,+ doty*z2*y*1 ostatnie,o etapu pra*y nad pier+sz2 oper2
niemie*k2 Die Ent-u1run, aus dem Serail ani sz*ze,+ doty*z2*y*1 .e. premiery,
ktra odbya si? (A lip*a + ur,t1eater, 6(N teC z+i2zane. z ni2 NkabayN, ktre.
przy*zyn i sensu moCemy si? tylko domyElaF3 Konorarium Mozarta +ynosio (55
dukat+, Step1anie Iza librettoJ dosta (55 -loren+3
!bsada na premiero+ym przedsta+ieniu bya nast?pu.2*aR "onstan*.a M %aterina
%aQalieri Ip:nie. $lo.za @an,eJ, londa M &1erese &eyber, elmont M /o1ann #alentin
$damber,er Ip:nie. Priedri*1 "ari @ippertJ, 'edrillo M /o1ann Ernst Dauer, !smin M
@ud+i, "ari Pis*1er, pasza Selim Irola m+ionaJ M Dominik /aut73 Dyry,o+a Mozart
I`J3
'oza przedsta+ieniem premiero+ym oper? ,rano (), 7A i 65 lip*a, 6, A, 75 i 7; sierpnia
A i 75 +rzeEnia, 9 pa:dziernika, (5 ,rudnia (;97, - sty*znia, (A lute,o (;96, 74 sty*znia,
i lute,o i 4 listopada (;9O, 74, 7; i 65 listopada (;94, i i 75 sty*znia, 7 lute,o, ; i (5
ma.a, 7( lip*a, (9 sierpnia, ) i 7( listopada, i i () ,rudnia (;9A, ) sty*znia, A lute,o, 9
*zer+*a, (6 i 6( lip*a, 7A sierpnia, (6 i 75 listopada, (O ,rudnia (;9;, +resz*ie O lute,o
(;993 W (;97 i (;96 + ur,t1eater p:nie. M + "amtnertort1eater, z +y.2tkiem 7( lip*a
(;9A3
7 &er*et z pier+sze,o aktu Inr ;R Mars*1W trollt au*1 -ortJ3
6 Duet londy i !smina Inr )R I*1,e1e, do*1 rat? i*1 dir oraz duet 'edrilla i !smina Inr
(OR
HiQat a**1us, a**1us lebeJ3
O Nr (43
4 R?kopis partytury II aktu prze*1o+y+any .est + Staatsbibliot1ek 'reussis*1er "ulturM
besitz + erlinie, a akt+ I i III M + ibliote*e /a,iello0skie. + "rako+ie3
A Karmonia, tuR zespl instrument+ d?ty*13
; @eopold prosi Wol-,an,a o skompono+anie serenady lub sym-onii na zam+ienie
burmistrza Salzbur,a Sie,munda Ka--nera, ktry E+ieCo uzyska tytu szla*1e*ki i -akt
ten *1*ia u*z*iF skompono+an2 na t? okaz.? muzyk23 Sym-oni? DMdur NKa--nero+sk2N
I"M694J, z po+odu spi?trzenia si? pra*, Mozart kompono+a na raty3 !statni .e.
-ra,ment +ysa o.*u ; sierpnia (;973
9 Krabia "ari Zi*1y Qon #asonyk I(;46M(97AJ, rad*a d+oru +?,ierskoMM
siedmio,rodzkie,o, m2C u*zenni*y Mozarta, $nny Marii Zi*1y, z domu 1rabiny
"1eQen1ullerMMets*13
) "si2C? Wenzel $nton "aunitzMRietber, I(;((M(;)OJ MpatrzR (49<73
i)A3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7; lip*a (;97
Mon tres *1er 'ereW
Zrobi papa +ielkie o*zy, kiedy zoba*zy tylko po*z2tko+e alle,ro(, ale nie mo,em
ina*ze.3 Musiaem szybko skompono+aF serenad?7, ale na instrumenty d?te] ,dyby nie
to, m,bym .2 takCe +ykorzystaF dla papy3 W Erod?, 6iM,o, +yEl? d+a menuety,
andante i *z?EF ostatni23 $ .eEli si? uda, r+nieC marsz, .eEli zaE nie, moCe papa +zi2F
ten z serenady dla Ka--nera6 M .est zupenie nieznany3
Napisaem .2 + DMdur M .ak papa *1*ia3 W*zora. ,rano mo.2 oper? po raz trze*i, przy
,eneralnym applauso
O(A
na *zeEF +szystki*1 NannerlO3 Sala zn+ bya pena mimo okropne,o upau3 W
na.bliCszy pi2tek opera zn+ ma byF ,rana, ale .a zaprotesto+aem M nie *1*? byF
zno+u +y *1ostany3 Mo,? po+iedzieF, Ce na punk*ie te. opery ludzie *akiem
po+ario+ali3 &aki suk*es dobrze robiW Mam nadzie.?, Ce .uC papa otrzyma ory,inaln2
partytur?`
Na.droCszy i na.lepszy o.*zeW 'rosz? i zaklinam na +szystko na E+ie*ie, nie*1 papa
+yrazi z,od? na mo.e maCe0st+o z mo.2 dro,2 "onstan*.2W Nie*1 papa nie myEli, Ce
*1odzi mi tylko o oCenek M ,dyby tak byo, *1?tnie bym .esz*ze po*zeka3 $le .est to
konie*zne i absolutnie niezb?dne dla mo.e,o i mo.e. narze*zone. 1onoru, takCe dla
me,o zdro+ia i dla me. duszy3 Ser*e mnie boli i + ,o+ie mi si? kr?*i3 /akCe +i?* b?d2*
+ takim stanie moCna +ymyEleF i skompono+aF *oE po+aCne,o` Do *ze,o to
dopro+adzi` Wi?kszoEF ludzi u+aCa, Ce .uC .esteEmy maCe0st+em3 Matka si?
+E*ieka333 a biedna dzie+*zyna Ii .a takCeJ zamart+ia si? na EmierFW $ prze*ieC tak
at+o moCna by temu zaradziF i znale:F lekarst+oW
Wiede0 .est dro,i, ale M prosz? mi +ierzyF M moCna tu CyF r+nie at+o, .ak ,dzie
indzie., trzeba tylko mieF Cy*ie bardzie. uporz2dko+ane i zor,anizo+ane, *o nie .est
at+e dla mode,o, a tym bardzie. dla zako*1ane,o *zo+ieka3 /eEli ktoE zdob?dzie tak2
kobiet?, .ak2 mnie udao si? zdobyF, to napra+d? moCe si? u+aCaF za sz*z?Eli+e,o3
?dziemy CyF bezpie*znie i spoko.nie, ale i radoEnie3 I nie*1 si? papa o ni* nie mart+iW
o ,dyby dziE zdarzyo mi si? M u*1o+a. oCeW M za*1oro+aF Iz+asz*za ,dy b?d? .uC
ConatyJ, to mo,? si? zaoCyF, Ce na.pier+si arystokra*i pospieszyliby mi z pomo*23 I
m+i? to z *ako+it2 odpo+iedzialnoE*i23
%zekam na z,od? ko*1ane,o papy z ,or2*zko+2 nie*ierpli+oE*i2333 !*zeku.? .e. .ak
*ze,oE *akiem pe+ne,o333, od te,o zaleCy m. 1onor i m. spok.3 Nie*1Ce +i?* papa
nie odkada na p:nie. radoE*i u*ao+ania s+e,o
syna i .e,o ConyW
(555 razy *au.? r?*e papy i pozosta.? na za+sze .e,o
posusznym synem
W3 $3 Mozart
<D A95
( %1odzi o Sym-oni? DMdur NKa--nero+sk2N I"M694J3
7 Doty*1*zas u+aCano, Ce *1odzi tuta. o Serenad? *Mmoll na oktet instrument+ d?ty*1
I"M699J, .ednakCe dzisia. mozartolodzy skania.2 si? ra*ze. do po,l2du ,osz2*e,o, Ce
*1odzi o +ers.? Serenady EsMdur I"M6AiJ na osiem instrument+ d?ty*1 IMarius
Plot1uis Mozarts earbeitun,en ei,ener und -remder Werke, Salzbur, ()A), s3 77M74,
oraz Daniel N3 @eeson i Neal Zasia+ Wst?p do Neue MozartM$us,abe, HIII<i;<7, s3 GJ3
6 Serenada DMdur NKa--nero+sk2N I"M745J] Marsz DMdur I"M7O)J M do Serenady
isKa--nero+skie.N3
O 7A lip*a I(;97J M dzie0 E+3 $nny M imieniny siostry Mozarta INannerlJ3
7` M Mozart OS;
();3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 6( lip*a (;97
Mon tres *1er 'ere-
I333J Dostaem dziE list z 7AM,o, .akCe obo.?tny i *1odnyW Napra+d? nie spodzie+aem
si? takie,o listu, z+asz*za po przesane. +iadomoE*i o suk*esie mo.e. operyW MyElaem
Is2dz2* po tym, *o sam *zuemJ, Ce nie b?dzie si? m, papa do*zekaF ot+ar*ia pakietu,
by + ,or2*zko+e. nie*ierpli+oE*i zoba*zyF dzieo s+e,o syna, ktre nie tylko +
Wiedniu nie pado, ale spotkao si? z tak +ielkim suk*esem, Ce o ni*zym innym si? tuta.
nie m+i, a *ay teatr aC p?ka3 W*zora. ,rano oper? po raz *z+arty, + Erod? b?d2 ,raF
zno+u3 $le zape+ne papa nie b?dzie mia *zasu333
%zy rze*zy+iE*ie *ay E+iat m+i, Ce z po+odu moi*1 -an-aronad i kryty*zny*1 u+a,
narobiem sobie +ro,+ +Erd pro-esor+ muzyki i inny*1 osb` /aki *ay E+iat` %zy
nie *1odzi tu przypadkiem o E+iat Salzbur,a` o tuta. ludzie myEl2 dokadnie na
od+rt333 i nie mam ni* +i?*e. do dodania3
&ym*zasem musia .uC papa otrzymaF m. list333 i nie +2tpi?, Ce + na.bliCsze. po*z*ie
dostan? z,od? na maCe0st+o3 o prze*ieC nie moCe mieF papa ni* prze*i+ niemu3 I
pra+d? m+i2* nie mia papa dot2d zastrzeCe0 M do+odz2 te,o listy3
&o napra+d? u*z*i+a i dzielna dzie+*zyna, od dobry*1 rodzi*+3 /estem + takie.
sytua*.i, Ce mo,? zarobiF na *1leb333 "o*1amy si?333 i *1*emy si? pobraF3 &ak +i?*
+szystko, *o ponadto mi papa napisa i m,by .esz*ze napisaF, b?dzie .uC tylko
naleCao do rodza.u tak z+any*1 Nprosty*1 i dobry*1 radWN, ktre na+et .eEli na.lepsze,
nie mo,2 .uC byF d propos dla ko,oE, kto zaan,aCo+a si? z dzie+*zyn2 tak bardzo3
Ni*ze,o .uC zmieniF nie moCna333 @epie. +i?* spra+? ure,ulo+aF ostate*znie i post2piF
.ak *zo+iek u*z*i+y3 $ , to +yna,rodzi3 o nie *1*iabym mieF sobie ni*ze,o do
zarzu*enia3
$dieu, (555 razy *au.? r?*e papy i pozosta.? na za+sze
posusznym synem W3 $3 Mozart 'S3 Serde*zne pozdro+ienia dla ko*1ane. siostry3
<D A9(
O(9
()93 D! $R!N!WE/
M$R&K# E@IS$E&K W$@DS&$&&EN W WIEDNIU
IWiede0, mi?dzy i a O sierpnia (;97J
%z*i,odna barono+oW
Za poEredni*t+em suC2*e. Madame Weber dostaem mo.e ut+ory i musiaem .e
pok+ito+aF na piEmie73 SuC2*a po+iedziaa mi *oE + sekre*ie, ale .a nie +ierz?, Ceby
to mo,o nast2piF, bo byaby to prostitution dla *ae. rodziny, ale zna.2* ,upot?
Madame Weber, nie .est to niemoCli+e i dlate,o bardzo si? mart+i?3
'rzysza teC z pa*zem Sop1ie6, a kiedy suC2*a zapytaa dla*ze,o pa*ze,
odpo+iedziaaR N'o+iedz + sekre*ie panu Mozarto+i, nie*1 *oE zrobi, Ceby "onstan*.a
+r*ia do domu, bo mama absolument *1*e .2 spro+adziF przez poli*.?N3
%zy poli*.a napra+d? moCe +e.EF do kaCde,o domu` $ moCe to tylko puapka, Ceby .2
z+abiF do domu` =dyby .ednak rze*zy+iE*ie miao si? *oE takie,o zdarzyF, to nie
+idz? inne,o +y.E*ia, .ak poElubiF "onstan*.? .uC .utro rano, a na+et, .eEli moCli+e,
.esz*ze dziE3 Nie *1*? naraCaF me. uko*1ane. na tak2 1a0b?333, a .ako mo.a Cona byaby
*akiem bezpie*zna3
( .esz*ze .edno M zosta dziE +ez+any &1or+art1O3 'rosz? +i?* aaska+2 'ani2 o
zba+ienn2 rad? i o podanie nam r?ki, nam, niesz*z?Eli+ym biedakom, .akimi teraz
.esteEmy3
/estem *ay *zas u siebie43 %au.? pani r2*zki i pozosta.? .e. pokornym su,2
W3 $3 Mozart
'ilne3 "onstan*.a .esz*ze ni* nie +ie3 %zy pan &1or+art1 .uC przyszed do aaska+e.
'ani` %zy po obiedzie musimy konie*znie p.EF do nie,o obo.e`
<D A96
Ml W ostatni*1 dnia*1 lip*a intry,i %a*ilii Weber, szuka.2*e. nie +iadomo .aki*1
merkantylny*1 korzyE*i, dopro+adziy do ,+ato+ne,o zaostrzenia stosunk+ mi?dzy
ni2 a narze*zonymi3 "onstan*.a u*ieka z rodzinne,o domu i ukrya si? u barono+e.
Waldstatten, ktra *1oF nie *ieszya si? na.lepsz2 opini2 Mozarta, okazaa si? ,odn2
zau-ania przy.a*ik2, sprzy.aa zako*1anym i skute*znie im poma,aa3 !na teC
zape+ne przekonaa @eopolda, ktry ostate*znie 'rzysa M *1oF tro*1? za p:no M s+o.e
bo,osa+ie0st+o3
7 yo to .akby mani-esta*y.ne zer+anie stosunk+ mi?dzy Mozartem a przysz2
teE*io+23 Nieprze+idziany przez %a*ili? Weber roz+. sytua*.i na.pe+nie. pokrzyCo+a
.e. plany i nadzie.e na at+y stay do*1d + posta*i 655 -loren+ ro*znie, ktre
Wol-,an, zobo+i2za si? pa*iF .e. + +ypadku, ,dyby "onstan*.i nie poElubi3
6 Sop1ie M na.modsza *rka %a*ilii Weber M patrzR (A7<O3
O /o1ann &1or+art M patrzR (9(<63
4 76 lip*a Mozart przepro+adzi si? do domu Zum roten Sabel I'od %zer+on2 Szabl2J,
O()
przy iione Kru*"e YdzisR Wipplm,erstrasse (), r, Parber,asseJ, ,dzie mieszka .uC z
rodzi*am + (;A9 Iod (5 sty*znia do ko0*a ,rudniaJ3 WaE*i*ielem domu by nadal
/o1ann =eor =ros1aupt3 !d *zasu rozstania si? z ar*ybiskupem Salzbur,a byo to .uC
trze*ie mieszka0W Mozarta + Wiedniu3
())3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, ; sierpnia (;97
Mon tres *1er 'ereW
I333J Mo.a dro,a "onstan*.a M .uC teraz dzi?ki o,u rze*zy+iE*ie mo.a Cona M bya od
da+na zoriento+ana + moi*1 spra+a*1 i +iedziaa, *ze,o mo,? od papy o*zeki+aF3
$le .e. u*zu*ie i mioEF okazay si? tak silne, Ce *ae s+e Cy*ie z na.+i?ksz2 radoE*i2
postano+ia z+i2zaF z moim przezna*zeniem3
%au.? papie r?*e i z *zuoE*i2, na .ak2 + o,le staF syna, dzi?ku.? za z,od? i za
o.*o+skie bo,osa+ie0st+o .aki*1 + s+o.e. dobro*i ze*1*ia mi papa udzieliF3
Wiedziaem, Ce mo,? na nie li*zyF absolument3 Wie papa, Ce bardzo dobrze zda+aem
sobie spra+? ze +szystki*1 obiek*.i, .akie mieF moCna przy te,o rodza.u
przedsi?+zi?*iu3 $le +ie papa r+nieC, Ce nie *1*2* ob*i2CyF +asne,o sumienia ani
naraCaF na sz+ank 1onoru, nie mo,em post2piF ina*ze. i + konsek+en*.i mo,em z
*aym spoko.em na t? z,od? li*zyF3 !to dla*ze,o *zeka.2* bezskute*znie na odpo+ied:
Ia po*zta przy*1odzia d+a razyJ, ,dy data Elubu .uC bya +yzna*zona Ia .a po+inienem
by +tedy +iedzieF .uC +szystkoJ, peen u-noE*i i przekonania, Ce z,oda nade.dzie, +
imi? oCe po2*zyem si? z mo.2 uko*1an23 Naza.utrz dostaem od papy d+a listy333
Rze*z .uC si? staaW 'rosz? +i?*, Ceby mi papa +yba*zy t? +iar? ImoCe nie*o
przed+*zesn2J + o.*o+sk2 mioEF3 Nie*1 to sz*zere +yznanie b?dzie no+ym do+odem
mo.e,o umio+ania pra+dy i odrazy do kamst+a3
W nast?pnym liE*ie mo.a ko*1ana Cona poprosi s+e,o na.droCsze,o i na.lepsze,o teE*ia
o udzielenie .e. o.*o+skie,o bo,osa+ie0st+a, a s+2 sz+a,ierk? o darzenie .e. +
dalszym *i2,u s+2 bez*enn2 i *zu2 przy.a:ni23
Na Elubie bya tylko matka i na.modsza siostra, a poza tym pan &1or+art1 .ako opiekun
i E+iadek nas obo.,a, pan landrat %etto .ako E+iadek panny mode. oraz =ilo+sky M m.
E+iadek73
"iedy nas po2*zono +?zem maCe0skim, mo.a Cona i .a rozpakaliEmy si?3 Wszys*y,
nie +y2*za.2* ksi?*ia, byli bardzo +zruszeni, +i?* i E+iadko+ie +ielkie,o +zruszenia
naszy*1 ser* r+nieC za*z?li pakaF3
'rzy.?*ie +eselne, ktre +ydaa dla nas barono+a Waldstatten6, byo bardzie. ksi2C?*e
niC barono+skie3 I333J
'osyam papie may marszO M Ceby tylko +szystko dotaro + por? iMMCeby si? spodobao3
'o*z2tko+e alle,ro4 po+inno byF ,rane z o,niei((` a ostatnie M tak szybko, .ak tylko
moCli+e3
O75
W*zora. zn+ sza mo.a opera M na Cy*zenie =lu*ka, ktry po+iedzia Nli na .e. temat
+iele *ompliments3 /utro b?d? u nie,o na kola*.iA333
Widzi papa, .ak mao mam *zasu3 $dieu3 Mo.a ko*1ana Cona i .a sam &!=! razy
*au.emy papie r?*e i z *ae,o ser*a *au.emy teC nasz2 ko*1an2
siostr?
Za+sze posuszny syn
W3 $3 Mozart
<D A9O
( W pi2tek 7M,o sierpnia "onstan*.a i Wol-,an, +yspo+iadali si? u teatyn+, 6M,o
podpisali + ma,istra*ie kontrakt maCe0ski, a OM,o +zi?li Elub koE*ielny + katedrze >+3
Ste-ana3
7 Na *eremonii Elubu byli obe*niR %a*ilia Weber, Sop1ie Weber Ina.modsza *rka
%a*iliiJ, &o1ann &1or+art1, landrat /o1ann "ari %etto Qon "ronstor-- oraz doktor Pranz
GaQer Wenzel =ilo+sky Qon Urazo+a3 Z+ra*a u+a,? nieobe*noEF d+*1 sistr
"onstan*.iR $lo.zy @an,e Iktre. nie byo +tedy + Wiedniu M ze s+ym m?Cem odby+aa
tournee artysty*zneJ i /sep1y, ktre. nieobe*noEF trudno zrozumieF3
6 arono+a Mart1a Elisabet1 Qon Waldstatten M patrzR (;4<O3 'rzy.?*ie +eselne odbyo
si? + .e. mieszkaniu + @eopoidstad*ie nr 6A5 IdziE] 'raterstrasseJ3 W *zasie przy.?*ia
zostaa +ykonana M pra+dopodobnie M Serenada Mdur I"M6AiJ, ale niektrzy
muzykolodzy poda.2 ten -akt + +2tpli+oEF3 Nissen, dru,i m2C "onstan*.i, + s+e.
Niblio,ra-ii MozartaN przyto*zy zdanie, ktre,o nie ma + auto,ra-ie te,o listuR NW
*zasie przy.?*ia zostaem zasko*zony +ykonaniem ut+oru na (A instrument+ d?ty*1
mo.e. kompozy*.iN3 &? in-orma*.? Nissen m, mieF +y2*znie od "onstan*.i3
W2tpli+oE*i +zbudza skad instrument+R Serenada Mdur zostaa napisana na (6, a nie
na (A instrument+3
O %1odzi o Marsz DMdur I"MO59, nr 7J do Sym-onii DMdur NKa--nero+skie.N I"M694J3
4 Sym-onia DMdur NKa--nero+skaN I"M694J3
A %13 W3 =lu*k mieszka +e +asnym domu IdziER przy Kauptstrasse 67J3
7553 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (; sierpnia (;97
Mon tres *1er 'ereW
Zapomniaem ostatnio napisaF, Ce na 'or*ion*ul?( byliEmy z Con2 u teatyn+73 'ra+d?
m+i2* nie mieliEmy takie,o zamiaru, ale okazao si?, ze musimy si? +yspo+iadaF,
ponie+aC bez zaE+iad*zenia o spo+iedzi nie Mo,libyEmy dostaF Elubu3 $le przed
Elubem od da+na .uC *1odziliEmy na !lsze, spo+iadaliEmy si? i przyst?po+aliEmy do
komunii3 Zau+aCyem, Ce Y,dy przedtem nie modliem si? tak Carli+ie, ni,dy nie
spo+iadaem si? i nie 'rzyst?po+aem do komunii z tak2 +iar2, .ak ++*zas, ,dy obok
mnie bya "onstan*.a3 I ona tak samo3 /ednym so+em M .esteEmy st+orzeni dla Yebie3
,, ktry nad +szystkim *zu+a i +szystkim kieru.e, pokiero+a teC Naszymi losami i
nie opuE*i nas3
O7(
!bo.e z pra+dzi+ym oddaniem dzi?ku.emy papie za o.*o+skie bo,osa+ie0st+o3 I333J
'ano+ie +iede0*zy*y, ktrym prze+odzi *esarz, nie po+inni sobie +yobraCaF, Ce
zostaem st+orzony +y2*znie dla Wiednia3 Uadnemu na E+ie*ie monarsze nie
suCybym tak *1?tnie, .ak *esarzo+i333, to pra+da ale CebraF o to nie b?d?333 /estem
pe+ien, Ce bybym ozdob2 i *1luba kaCde,o d+oru3 /eEli Niem*y M mo.a dro,a
o.*zyzna, z ktre. I.ak papa +ieJ .estem dumny M nie ze*1*2 mnie, to M na o,aW M
nie*1Ce si? Pran*.a lub $n,lia +zbo,a*i o .esz*ze .edne,o zdolne,o Niem*aW I ku
sromo*ie niemie*kie,o narodu3 Niem*y, .ak papa +ie, za+sze +e +szystki*1 sztuka*1
przodo+ali333 $ ,dzie zna.do+ali sz*z?E*ie` =dzie po+odzenie` Nie + Niem*ze*1
o*zy+iE*ieW Na przykad =lu*k333 %zy to Niem*y zrobiy z nie,o +ielkie,o *zo+ieka,
.akim .est teraz` Niestety nieW333
Krabina &1un333, ,ra-Zi*1y333, baron Han S+ieten, na+et ksi2C? "aunitz s2 bardzo
kryty*zni +obe* *esarza, bo nie do*enia on ludzi z talentem i poz+ala im si? +ymkn2F3
Nieda+no ten ostatni M ksi2C? "aunitz M kiedy rozmo+a zesza na m. temat, po+iedzia
do ar*yksi?*ia MaksymilianaR
N"toE taki po.a+ia si? raz na stule*ie i takie,o, .ak on, nie +olno z Niemie* +ypusz*zaF,
z+asz*za kiedy si? ma sz*z?E*ie mieF ,o tuta., na mie.s*u, + stoli*yN3
&rudno opisaF, .ak bardzo ksi2C? by dla mnie aska+y3 "iedy byem u nie,o, okazy+a
mi +iele kurtuaz.i3 $ pod konie* +izyty po+iedziaR
N/estem panu bardzo zobo+i2zany, dro,i Mozar*ie, Ce zada pan sobie trud, by mnie
od+iedziF et*3N
&rudno sobie +yobraziF, ile trudu zada.2 sobie 1rabina &1un, baron Han S+ieten i inne
osobistoE*i, Ceby mnie tu zatrzymaF3 $le .a nie mo,? *zekaF + niesko0*zonoEF333, a poza
tym nie *1*? *zekaF tak, .ak si? *zeka na zmio+anie, na miosierdzie333 Nie .estem
skazany na .e,o ask?, *1o*iaC on .est *esarzem3
W okresie +ielkie,o postu mam zamiar po.e*1aF do 'aryCa3 $le nie tak od razu, bez
przy,oto+ania3 /uC napisaem do @e,rosa i *zekam na odpo+ied:3
'o+iedziaem .uC tuta. *oE na ten temat, sz*ze,lnie tym N+ielkimN3 Zrobiem to
mimo*1odem, + trak*ie rozmo+y3 /ak papa +ie, + trak*ie *onQersation moCna *zasem
rzu*iF so+o, ktre zrobi +i?ksze +raCenie, niC ,dyby .e +ypo+iedzieF z trybuny333,
+spomniaem od nie*1*enia, Ce m,bym si? zaan,aCo+aF na %on*erts Spirituels i na
%on*erts des $mateurs333, ze u*zni+ by mi nie zabrako333, Ce b?d2* *zo+iekiem
Conatym, m,bym si? tym za.2F bez trudu i z *aym zaan,aCo+aniemW $ poza tym
*ompositionW $le przede +szystkim opera3 &ak to +idz?W
W ostatnim *zasie *odziennie F+i*zyem si? + .?zyku -ran*uskim, +zi2em
O77
teC trzy lek*.e an,ielskie,o333 MyEl?, Ce za trzy miesi2*e b?d? m, rozma+iaF i *zytaF
po an,ielsku zupenie passable63
$ teraz adieu3 /a i mo.a Cona *au.emy r?*e papy (555 razy3
Za+sze posuszny syn
W3 $3 Mozart
I333J
<D A9A
( 'or*ion*ula M naz+a koE*ioa, pier+sze. siedziby zakonu E+3 Pran*iszka z $syCu, nod
+ez+aniem Santa Maria de,li $n,eli, +ybudo+ane,o na pustko+iu, kilka kilometr+
od $syCu, + mie.s*u, ,dzie E+3 Pran*iszek dozna ob.a+ienia, ,dzie E+i?te. "larze
+r?*zy 1abit zakonu klarysek i ,dzie + (77A roku zmar3 R+nieC naz+a E+i?ta M 7
sierpnia3 Na proEb? E+3 Pan*iszka papieC Konoriusz III przyrzek I+ (776J odpust
zupeny tym, ktrzy + tym dniu Iro*zni*a poE+i?*enia koE*ioa przez E+3 Pran*iszkaJ
od+iedz2 'orM*ion*ul?3 ':nie. I+ (A77J papieC =rze,orz GH rozszerzy przy+ile.
udzielania odpustu na +szystkie koE*ioy -ran*iszkan+ i au,ustian+ Iteatyn+J3
'or*ion*ula to ina*ze. odpust 7 sierpnia3
7 "oE*i teatyn+ + Wiedniu zna.do+a si? na &ie-er =raben3
6 Mozart bardzo si? intereso+a nauk2 .?zyk+3 Zna dobrze +oski, nie:le -ran*uski,
stara si? lepie. opano+aF an,ielski, + ktrym nie *zu si? na.mo*nie.3 $n,ielskie,o
u*zy si? u nie.akie,o =eor,a "ronauera, ktry pod dat2 65 mar*a (;9; +pisa si?
Mozarto+i do sztambu*1a3 Mozart bardzo po+aCnie myEla o podrCy do $n,lii, ktra
.ednak z po+od+ rodzinny*1 nie dosza do skutku3
75(3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7O sierpnia (;97
Mon tres *1er 'ereW
'rzed plano+an2 podrC2 do Salzbur,a *zekaliEmy z "onstan*.2 na pot+ierdzenie
+iadomoE*i o przy.e:dzie +ielkie,o ksi?*ia rosy.skie,o(3 W zaleCnoE*i od te,o
+y.e*1alibyEmy teraz lub p:nie.73 $le do te. *1+ili ni* pe+ne,o nie +iemy i dlate,o
ni* pe+ne,o nie mo,? napisaF3 /edni m+i2, Ce przy.ad2 yM,o +rzeEnia, inni M Ce +
o,le nie przy.ad23 /eEli nast2pi to pier+sze, b?dziemy + Salzbur,u na po*z2tku
pa:dziernika333 =dy /ednak przy.ad2, b?d? tu musia byF absolutnie, ponie+aC Itak s2dz2
r+nieC moi przy.a*ieleJ mo.a nieobe*noEF byaby trium-em dla moi*1 nieprzy.a*i i
+ielk2 szkod2 dla mnie same,o3
Z dru,ie. strony, .eEli zostan? nau*zy*ielem ksi?Cne. Qon Wlirtember,6 I*o
na.pra+dopodobnie. nast2piJ, to z otrzymaniem z,ody na od+iedziny + Salzbur,u nie
b?dzie problemu3 $le .eEli podrC trzeba b?dzie odoCyF, to
O76
ni"t na tym me u*ierpi bardzie. niC .a i mo.a Cona, bo *i?Cko nam b?dzie tak du,o
*zekaF, by u*ao+aF nasze,o ko*1ane,o i na.lepsze,o pap? i uko*1an2 siostr?3 I333J
Y
W ubie,y +torek, po d+uty,odnio+e. przer+ie mo.a operaO zn+
dzi?ki o,u, bya ,rana i to z penym suk*esem3
ardzo si? *iesz?, Ce zdaniem papy sym-onia4 .est udana3 I333J $ propos333 nie +ie papa,
,dzie mieszkam` $leC takW %1yba tak` /ak papa
myEli` M W tym samym domu, *o przed iOMma laty, na Wielkim MoE*ie
+ domu =ros1aupta, pod numerem 69; A3
'osuszne dzie*i
W3 $3 Mozart
m2C i Cona to .edno *iao
^Mann +id Weib
ist ein @eibj3
<D A9)
( %1odzi o spodzie+an2 +izyt? +ielkie,o ksi?*ia rosy.skie,o 'a+ia 'iotro+i*za i
+ielkie. ksi?Cne. Marii Piodoro+ny, ktrzy ostate*znie przy.e*1ali do Wiednia in*o,nito
I.ako 1rabiost+o du NordJ dopiero O pa:dziernika i przeby+ali tam do () pa:dziernika
(;973
7 Zamierzona +izyta mody*1 maConk+ + Salzbur,u do.dzie do skutku zna*znie
p:nie.3
6 Nadzie.e Mozarta na posad? nau*zy*iela -ortepianu ksi?Cni*zki +irtemberskie.
ElCbiety IpatrzR (;;<6J nie ziE*iy si?3
O Die Ent-u1run, aus dem Serail M po przer+ie Iod ostatnie,o +ysta+ienia A sierpniaJ
opera zostaa +zno+iona 75 sierpnia3
4 Sym-onia DMdur NKa--nero+skaN I"M694J3
A !be*nie Wipplin,erstrasse (), r, Parber,asse, + I dzielni*y Wiednia3
7573 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiedenki sierpnia (;97
Mon tres *1er 'ereW
I333J Nie +iem dopra+dy, .ak papa m, pomyEleF, Ce szano+na pani mo.a teE*io+a
mieszka razem z nami` 'rze*ieC nie po to si? oCeniem tak szybko z t2 Mo.2, Ceby CyF +
atmos-erze ktni i s+ar+` ale po to, Ceby si? *ieszyF spoko.em i sz*z?E*iem, *o
byoby absolutnie niemoCli+e, ,dybyEmy z te,o domu nie u*iekli3 !d nasze,o Elubu
byliEmy u nie. z +izyt2 d+a razy i .uC za dru,im razem byy ktnie i a+antura, ktra
m2 biedn2 Con? dopro+adzia do pa*zu3 Szybko pooCyem temu kres m+i2*, Ce .uC
na nas *zas i Ce musimy si? zbieraF3 !d te. pory .uC tam nie byliEmy i nie p.dziemy
+*zeEnieJ,
O7O
.ak na par? dni przed roz+i2zaniem oraz na imieniny matki i .e.
d+*1 *rek3 I333J
Mam do papy proEb?3 arono+a Waldstatten +ybiera si? + podrC i *1*iaaby mieF
mae, le*z dobre piano-orte3 /a zaE zapomniaem, .ak si? nazy+a produ*ent -ortepian+
+ Z+eibrii*ken3 %1*iabym +i?* prosiF pap?, Ceby zam+i taki -ortepian, ale musiaby
byF ,oto+y + *i2,u miesi2*a, na.dale. + *i2,u szeE*iu ty,odni i za *en? nie +yCsz2 od
te., .ak2 zapa*i
ar*ybiskup(3
'oza tym *1*? prosiF o przesanie mi na.bliCsz2 okaz.2 IdyliCansem
po*zto+ym, a na+et M .eEli si? uda M kursem *elnymJ ozork+ z Salzbur,a73 /estem
barono+e.6 bardzo zobo+i2zany i kiedy pe+ne,o dnia z,adao si? o ozorka*1,
po+iedziaa, Ce bardzo by *1*iaa *oE takie,o skoszto+aF3 !bie*aem, Ce si? o nie
postaram i zrobi? .e. prezent3
I333J $ moCe udaoby si? teC zdobyF tro*1? +?dzony*1 pstr2,+ alpe.ski*1`O I333J
'osuszna *rka "onstan*.a i posuszny syn Wol-,an,
Mozart
<D A)5
( %1odzi o Matt1iasa %1ristiana aumanna M produ*enta -ortepian+ z Z+eibrii*ken3 W
(;;4 ar*ybiskup Salzbur,a Kieronim %olloredo zakupi u nie,o bardzo dobry
instrument, ktry Mozarto+ie znali3
7 Salzburskie ozorki cSalzbur,er Zun,enJ M +oo+e lub *iel?*e M byy lokalnym
przysmakiem3
6 arono+a Mart1a Elisabet1 Waldstatten M patrzR (;4<O3
O S*1+arztreiter M +?dzony pstr2, alpe.ski ISalmo salQelinisJ M takCe lokalny przysmak
+ Salzbur,u3 'str2,i o+iono + "ni,see koo er*1tes,aden i .eziora*1 + okoli*a*1
Salzbur,a3
7563 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, ii +rzeEnia (;97
Mon tres *1er 'ereW
/estem papie bardzo zobo+i2zany i bardzo dzi?ku.? za przysanie ozork+(3 D+a z ni*1
daem pani barono+e., a d+a za*1o+aem dla siebie M /utro b?dziemy si? nimi
delekto+aF3 'rosz? napisaF, .ak mam ure,ulo+aF naleCnoEF333 $ przy okaz.i M ,dyby
papa m, zdobyF dla mnie +?dzone 'str2,i7, bybym r+nieC o,romnie +dzi?*zny3
Z,ydo+ka EskelesMd okazaa si? bardzo dobrym i bardzo uCyte*znym narz?dziem +
rozry+aniu przy.a:ni mi?dzy *esarzem a d+orem rosy.skim3 W*zora. zabrano .2 do
erlina, aby spra+iF krlo+i przy.emnoEF3 &o ar*yE+inia, ,+na przy*zyna niesz*z?EF
=unt1era, o*zy+iE*ie .eEli uznamy za niesz*z?E*ie to, Ce przez d+a miesi2*e pozosta+a
+ aresz*ie, ale mia tam pi?kny pok., +szystkie ksi2Cki, -ortepian et*3 Stra*i
+pra+dzie poprzednie stano+isko, ale zaraz dosta inne z pens.2 (755 -loren+ i
+aEnie +*zora. od.e*1a do Kermannstadtu3 Niemnie. *zo+ieka 1onoru to za+sze boli
i ni* na E+ie*ie nie zdoa *ze,oE takie,o napra+iF3 &rzeba bo+iem +iedzieF, Ce nie
popeni Cadne,o +ielkie,o przest?pst+a a *aa .e,o zbrodnia to etourderieO M
lekkomyElnoEF i nieostroCnoEF pole,a.2*e na tym, Ce niezbyt si? trosz*zy o za*1o+anie
ta.emni*y, *o naturalnie + +ypadku *zo+ieka z+i2zane,o z ,abinetem .est b?dem
po+aCnym3
Ni*ze,o +aCne,o nie zdradzi, ale .e,o +ro,o+ie I333J *a2 rze*z potra-ili za,mat+aF tak
zr?*znie, Ce *esarz Iktry mia do nie,o o,romne zau-anie i + salonie *aymi ,odzinami
prze*1adza si? z nim pod r?k?J tym bardzie. mu teraz nie u-a3 I + takim momen*ie
po.a+ia si? ta E+inia Eskeles Ibya ko*1anka =unt1eraJ, ktra ob*i2Cya ,o na.bardzie.3
$le dla ty*1 pan+ Eledzt+o zako0*zyo si? ,upio i *ay szum +ok spra+y u*i*13
Niestety, .ak +iadomo, +iel*y pano+ie ni,dy si? nie przyzna.2 do s+oi*1 b?d+ i +
tym *ae niesz*z?E*ie biedne,o =unt1era, ktre,o Cal mi serde*znie, ponie+aC by
moim bardzo dobrym przy.a*ielem i ,dyby nie ta spra+a, to m,by mi si? dobrze
przysuCyF u *esarza3
MoCna sobie +yobraziF, .ak bardzo nieprzy.emne +raCenie zrobia na mnie ta
nieo*zeki+ana +iadomoEF i .ak bardzo mnie dotkn?a3 Step1anie, $damber,er i .a
byliEmy u nie,o +ie*zorem na kola*.i, a rankiem dnia nast?pne,o zosta areszto+anyW
Musz? .uC ko0*zyF, bo mi po*zta u*ieknie3 I333J
Mo.a Cona za*z?a +aEnie )( rok Cy*ia43
'osuszne dzie*i
"onstan*.a i Mozart
<D A)(
( Salzbur,er Zun,en M patrz 757<7,
7 S*1+arztreiter M patrzR 757<O3
6 Eleonora Eskeles I(;47M(9(7J, *rka +ielkie,o rabina %ze*1 i Mora+, Cona +ielkie,o
kup*a Mo.Cesza Pliessa, z ktrym pozosta+aa + separa*.i, i siostra +ielkie,o bankiera
IzaoCy*iela + (;;6 znane,o banku +iede0skie,o $mstein und EskelesJ i zotnika
ern1arda Eskelesa, + ktre,o domu pod+*zas mieszkaa3 Istotnie bya ko*1ank2
/o1anna #alentina =unt1era Iur3 (;OAJ M sekretarza ,abinetu *esarza M i miaa z nim
d+.k? dzie*i3 $le =unt1er niesusznie zosta areszto+any za zdrad? ta.emni*
pa0st+o+y*1, niesuszne teC byo oskarCenie
O7A
Eleonory Eskeles o +yudzenie ty*1 ta.emni* od I/unt1era i prze"azame i*n rosy.si"im
i,uu i*,u Cydo+skimJ szpie,om3 %i bo+iem, pro+adz2* dziaalnoEF szpie,o+sk2,
korzystali z zupenie inny*1 in-ormator+ i nie pozosta+ali + Cadnym z+i2zku ani z
Eleonor2 Eskeles, ani z /o1annem #alentinem =unt1erem, *o przekonu.2*o +ykaza +
()7( =usta+ =u,itz + s+ym studium Die
$--aire =unt1erMEskeles3
/o1ann #alentin =iint1er by masonem I*zonkiem +iede0skie. loCy NUur ,ekrnten
Ko--nun,N, ktre. *zonkiem M po przy2*zeniu do nie. + (;94 loCy NUur Wo1itati,keitN
M +krt*e zostanie MozartJ i po utra*ie stano+iska, dzi?ki pomo*y +olnomularzy, zosta
urz?dnikiem d+orskie. rady +o.enne. + Kermannstad*ie + Siedmio,rodzie3
=nie+ *esarza +yado+a si? na Uyd+*e, ktr2 M mimo udo+odnione. nie+innoE*i M
skazano na bani*.?3 'o Emier*i *esarza, .e,o nast?p*a @eopold II zre1abilito+a .2 I;
,rudnia (;)(J, ale + oba+ie przed antysemityzmem Eleonora Eskeles dopiero + roku
(957 +r*ia do Wiednia, ,dzie zaoCya sa+ny salon litera*ki3 !to*zona po+sze*1nym
sza*unkiem, zmara
+ roku (9(73 /o1ann Wol-,an, =oet1e napisa dla nie. epita-ium3
Mozart by u =unt1era na kola*.i na kilka dni przed premier2 Upro+adzenia z sera.u,
*zyli
przed (A lip*a (;97 roku3
@ist ten by dla +ielu koronnym do+odem antysemityzmu Mozarta, *o +yda.e si?
opini2
id2*2 zde*ydo+anie zbyt daleko3 Mozart ani tro*1? nie by antysemit2, po prostu +
liE*ie tym przekaza o.*u to, o *zym si? +tedy + Wiedniu m+io i *o pisaa prasa3
O Etourderie I-ran*3J M Nnieroz+a,aN3
4 Mozart napisa przekornie i dla Emie*1u )( rok Cy*ia, *o M zna.2* .e,o upodobanie do
przesta+iania s+ i *y-r M nie moCe dzi+iF i miaoby ozna*zaF, Ce "onstan*.a
rozpo*z?a +aEnie () rok Cy*ia3 I tak u+aCa +i?kszoEF komentator+, ktrzy nie zadali
sobie trudu, by za.rzeF do metryki "onstan*.i3 "onstan*.a urodzia si? 4 sty*znia (;A7
roku + Ueli im Wiesent1al, + re,ionie reis,au naleC2*ym ++*zas do $ustrii3
"onstan*.a rozpo*zynaa +i?*
s+2 7( +iosn? Cy*ia3
75O3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 74 +rzeEnia (;97
Mon tres *1er 'er*i
I333J $mbasador 'rus Riedesel( przekaza mi +iadomoEF, Ce d+r + erlinie pole*i mu
przysaF mo.2 oper? Upro+adzenie z sera.u i + z+i2zku z tym musz? mieF kopi?, za
ktr2 o*zy+iE*ie otrzymam niez+o*znie zapat?73 Niestety nie ma tu r?kopisu,
musiabym +i?* +ypoCy*zyF kopi? od kopisty, ale .est to bardzo nie+y,odne, bo nie
m,bym .e. trzymaF przez *ae trzy dni3 %esarz *o .akiE *zas przysya po ni2 Itak byo
+*zora.J, ,dyC dzieo .est *z?sto ,rane3 !d iAM,o lip*a byo na s*enie .uC
(5 razy3
Doszedem +i?* do +niosku, Ce na.lepie. b?dzie zrobiF kopi? + Salzbur,u
M rze*z b?dzie bardzie. dyskretna i mnie. koszto+na3 'rosz? +i?*, Ceby papa
O7;
.ak na.pr?dze. da partytur? do skopio+ania, a +ysya.2* .2 napisa, ile kosztu.e3 %aa
suma zostanie naty*1miast przekazana przez pana 'eissera63 I333J
'osuszne dzie*i
W3 $3 i M3 "3 Mozart
<D A)4
( /o1ann Kermami Qon Riedesel baron Eisenba*1 I(;O5M(;94J by od (;;6 do (;94
pruskim ministrem penomo*nym + Wiedniu3
7 Za kopi? partytury opery Mozart dosta (55 dukat+3
6 Pranz GaQer 'eisser I(;7OM(95;J6 zaprzy.a:niony z Mozartami bankier pra*u.2*y +
Wiedniu na rze*z -irmy Ka,enauera i z te,o tytuu *z?sto podrCu.2*y mi?dzy
Salzbur,iem a Wiedniem3 y *z?stym poErednikiem mi?dzy Wol-,an,iem a
@eopoldem, peni2* -unk*.? NlistonoszaN3
7543 D! M$R&K# E@IS$E&K W$@DS&$&&EN W WIEDNIU
Wiede0, 79 +rzeEnia (;97
Szano+na 'ani arono+oW
"iedy ze*1*iaa mnie pani zaprosiF aska+ie na .utrze.sz2 niedziel?, zupenie
zapomniaem, Ce .uC 9 dni temu przy.2em zaproszenie na kola*.? + $u,arten(3
Martin7, ktry z +ielu po+od+ *zu.e si? +obe* mnie zobo+i2zany, *1*e mnie
absolument u*z*iF kola*.23 I333J
333 %o do kon*ertu, ktry ,raem + teatrze6, to napra+d? nie mo,? ,o oddaF za mnie. niC
A dukat+, ale koszt zrobienia kopii +ezm? na siebie3
Natomiast + spra+ie pi?kne,o *zer+one,o -raka O, o ktrym myEl okrutnie dr2Cy me
ser*e, prosz?, aby ze*1*iaa mi pani po+iedzieF, .ak m,bym ,o zdobyF i za .ak2 *en? M
sz*ze,, o ktrym zupenie zapomniaem, z+ra*a.2* u+a,? na pi?kno stro.u, a nie na
.e,o *en?3 Musz? mieF ten -rakW Wybior? do nie,o ,uziki, dzi?ki ktrym, .ak s2dz?, b?d?
napra+d? modnie +y,l2da3 Widziaem .e kiedyE na "o1imarkt I333J, Qis d Qis Milano43
S2 +ykonane z pi?kny*1 Cty*1 kamieni opra+ny*1 + mas? pero+23
&ak bardzo bym *1*ia mieF +szystko, *o dobre, *zyste, i pi?kneW Dla*ze,o tak .est, Ce
*i, ktry*1 na to nie staF, *1*ieliby +ydaF +szystko na rze*zy pi?kne, a *i, ktrzy
mo,liby sobie na nie poz+oliF, te,o nie *zyni2`
O79
'ora .uC ko0*zyF t? baz,ranin?3
< kiss your 1ands, and 1opin, to see you in ,ood 1ealt1, t1e &uesday, I am #our most
1umble serQantA
Mozart
"onstan*.a, mo.a dru,a poo+a, (555 razy *au.e r2*zki aska+e. 'ani, przesya teC
*ausa $uern1ammer+nie;, ale .a nie po+inienem o tym +iedzieF, bo musiabym si?
zaraz aC zatrz2EF z zazdroE*i3
<D A)A
( $u,arten M park publi*zny + Wiedniu M patrzR ()7<63
7 '1ilipp /akob Martin M patrzR ()7<63
6 6 mar*a (;97 Mozart mia akademi? + ur,t1eater, na ktre. ,ra "on*ert
-ortepiano+y DMdur I"MI;4J3
O %zer+ony -rak M zape+ne taki, .ak na portre*ie autorst+a Domeni*o SaQerio dalia
Rosy, przedsta+ia.2*ym (OMletnie,o Mozarta + Weronie Ina ob+olu*ie ninie.sze.
ksi2CkiJ, lub .ak na portre*ie rodzinnym autorst+a /o1anna Nepomuka delia %ro*e z
(;9( roku oraz na portre*ie arbary "ra-t namalo+anym .uC po Emier*i Mozarta3
4 "o1imarkt zna.do+a si? na =raben Iobe*nie I dzielni*a WiedniaJ, Milano, a
+aE*i+ie %a-e Milani M znany punkt orienta*y.ny +iede0*zyk+ na ro,u =raben i
Wallnerstrasse3
A /eden z nieli*zny*1 u Mozarta przykad+ zna.omoE*i an,ielskie,oR N%au.? pani r?*e
i + nadziei, Ce +e +torek odna.d? pani2 + dobrym zdro+iu, pozosta.? .e. uniConym
su,2N3
; /osep1a $uern1ammer po Emier*i o.*a zamieszkaa + domu barono+e. Waldstatten3
75A3 D! M$R&K# E@IS$E&K W$@DS&$&&EN W WIEDNIU
IWiede0, 7 pa:dziernika (;97J
Na.droCsza, Na.lepsza, Na.pi?knie.sza, Zo*iutka, Srebrniutka, Sodziutka,
Na.za*nie.sza i Na.*ennie.sza Szano+na 'ani arono+oW
Mam zasz*zyt przesaF aaska+e. 'ani rondo( razem z d+oma tomami komedii i ma2
ksi2Ce*zk2 z ba.kami73 I333J
Mo,? po+iedzieF, Ce .estem *zo+iekiem sz*z?Eli+ym, a zarazem niesz*z?Eli+ymW
Niesz*z?Eli+ym .estem od *1+ili, kiedy aaska+2 'ani2 u.rzaem na balu + tak pi?knym
u*zesaniu3
O7)
!d te. pory stra*iem spok.W &eraz nie tylko +zdy*1am i .?*z?3 'rzez pozosta2 *z?EF
balu .uC nie ta0*zyem, le*z skakaemW "iedy podano do stou nie .adem, ale
poCeraemW $ potem + no*y zamiast spaF lekko i spoko.nie spaem .ak suse i *1rapaem
.ak nied:+ied:W I mo,? si? zaoCyF Ibo nietrudno to sobie +yobraziFJ, Ce d proponions,
z aaska+2 'ani2 byo tak samo3
>mie.e si? pani` Rumieni si? pani` $leC333 .estem sz*z?Eli+yW
@e*z *o to` "tC to za mn2 stoi i stuka mnie + rami?` "to mi tuta. za,l2da, *o pisz?`
$*1W !*1W U*1W Mo.a Cone*zkaW oCe odpuEFW Mam .2W I musz? o ni2 dbaFW Musz? .2
*1+aliF i .esz*ze +ierzyF, Ce m+i? pra+d?W I333J
@e*z mam .esz*ze .eden po+d, by do aaska+e. 'ani napisaF, *1o*iaC +aE*i+ie nie
Emiem3 No bo .ak` $le + ko0*u *zemu nie` No +i?* dale.W %oura,eW %1*iabym prosiF
aaska+2 'ani2 o M ki diabeW *zy to aby nie nazbyt +ul,arne` $le zna pani *1yba t?
piosenk?R
N"obieta i pi+o /aki ma.2 z+i2zek` "obieta ma pi+o I da.e mi dzban3 I taki to
z+i2zekN36
'ra+da, Ce dobrze +ybrn2em z sytua*.i` $le teraz senza burleO3 =dyby aaska+a 'ani
ze*1*iaa dziE +ie*zorem przysaF mi dzban pi+a, bybym o,romnie zobo+i2zany, ale
musi to byF konie*znie pi+o przyrz2dzone na sposb an,ielskiW o mo.a Cona .est333,
.est333, .est333, to zna*zy ma tak2 za*1*iank?333, i ni* tylko *1*e an,ielskie,o pi+aW $*1, te
kobietyW
Mo.a Cona, ktra .est anioem, a nie kobiet2, i .a M +zr +szystki*1 m?C+ M (555 razy
*au.emy r2*zki aaska+e. 'ani i pozosta.emy na za+sze +iernymi .e. +asalami
Mozart M Ma,nus, *orpore parQus, et "onstan*.aMomnium uTorum pul*1errima et
prudentissima 43
$ dla $uem1ammer+ny, bardzo prosz?, bez ukon+3
<D A);
( %1odzi o Rondo DMdur I"M697J M +ymienne do "on*ertu -ortepiano+e,o DMdur I"M
I;4JM
7 Nie udao si? ustaliF, *o to za komedie i *o za ba.ki3
6 Wierszyk z ,atunku NReimMdi*1M@iederN /o1anna Halentina Rat1,ebera3 W taki to
niez+y*za.ny sposb Mozart in-ormu.e s+2 przy.a*ik? o tym, Ce "onstan*.a .est przy
nadziei3
O65
ze +szystki*1 kobiet
O Senza burle I+os3J M Nbez Cart+, bez bla,iN3
4 NMozart M +ielki, ale nie+ielkie. -i,ury, oraz "onstan*.a pa.pi?knie.sza i na.
roztropnie.szaN Ia*3J3
75;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 4 pa:dziernika (;97
Mon tres *1er 'ere-
I333J /eEli zno+u napisz? oper?, to za (55 dukat+ nie b?d? si? przy,l2da, .ak teatr przez
d+a ty,odnie zarabia *ztery razy +i?*e.3 Wysta+i? oper? +asnym sumptem i za trzy
przedsta+ienia zarobi? *o na.mnie. (755 -loren+, a potem dire*tion b?dzie .2 mo,a
dostaF za 45 dukat+3 $ .eEli nie, to i tak s+o.e .uC b?d? mia, a dzieo b?d? m,
+ysta+iF, ,dzie mi si? spodoba3 $ poza tym *1yba nie zau+aCy papa u mnie
na.mnie.sze. skonnoE*i do ze,o`
Nie trzeba uda+aF ,upie,o, ale teC nie moCna poz+oliF, by trakto+ano nas .ak durnia,
ktry sam o,romnie si? napra*u.e, ale korzyE*i z te,o *i2,n2 inni, on zaE ze s+oi*1
pra+ na przyszoEF rezy,nu.e(3
W*zora. przy.e*1a +ielki ksi2C? rosy.ski7333
Zosta .uC miano+any nau*zy*iel -ortepianu ksi?Cni*zki63 ! randze te,o maestra nie*1a.
zaE+iad*zy +ysokoEF zao-iaro+ane,o mu uposaCenia M O55 -loren+ netto3 Nazy+a si?
SummerO3
=dyby mi to + .akiE sposb szkodzio, zrobibym +szystko, by nikt te,o nie zau+aCy,
ale dzi?ki o,u nie musz? ni*ze,o ukry+aF, ponie+aC zmart+ioby mnie ra*ze. *oE
prze*i+ne,o3 =dyby mi t? posad? zapropono+ano, o*zy+iE*ie m,bym .e. nie przy.2F,
niemnie. .est to za+sze doEF kr?pu.2*e i +iel*e nie+y,odne, kiedy trzeba odm+iF
+ielkiemu panu3
N /esz*ze raz prosz?, Ceby papa u*zyni +szystko *o moCli+e + spra+ie kopii mo.e.
opery4333
(555 razy *au.? r?*e papy3
za+sze posuszny syn
W3 $3 Mozart
I333J Wysaem dziE papie 4 libr (7Msystemo+e,o papieruA3
I333J $dieu3
O6(
( Re-leks.a na mar,inesie obiek*.i @eopolda, Ce Wol-,an, za mao si? *eni i zbyt tanio
+yzby+a si? pra+ do s+e,o dziea, odst?pu.2* oper? erlino+i3 Wol-,an, prosi
@eopolda o +ykonanie + Salzbur,u kopii Upro+adzenia z sera.u3 @eopold .ednak M +
sposb *ako+i*ie dla Mozarta zaskaku.2*y M +ysun2 obiek*.e, op:nia.2* tym samym
przekazanie kopii Iza (55 dukat+, a +i?* za sum? +*ale przyz+oit2 i byna.mnie. nie
poniCe. +*zesny*1 dobry*1 sta+ekJ barono+i Riedeselo+i, ktry + ko0*u z at+oE*i2
m, si? z+r*iF o to nie do kompozytora, le*z do kopisty, *o pozba+ioby Mozarta
na+et te,o zarobku3
"opiE*i na o, +ykony+ali dodatko+e kopie dla siebie i potem niele,alnie nimi
1andlo+ali
7 O pa:dziernika przy.e*1a do Wiednia +ielki ksi2C? rosy.ski 'a+e 'iotro+i*z z
+ielk2 ksi?Cn2 Mari2 Piodoro+n2 i *aym d+orem3
6 "si?Cni*zka +irtemberska ElCbieta Wil1elmina @uiza I(;A;M(;)5J] Mozart mia
nadzie.? zostaF .e. nau*zy*ielem, ale bardzo niskie uposaCenie spra+io, Ce at+o
po,odzi si? z Nniepo+odzeniemN3 O55 -loren+ bya to suma niemaa + Salzbur,u, ale
+ Wiedniu M nad +yraz skromna, tym bardzie. Ce obo+i2zki nau*zy*iela ksi?Cni*zki nie
poz+alay na dodatko+e zarobko+anie3
O =eor, Summer by mao znanym kompozytorem, + ,rudniu (;)( zosta or,anist2
+iede0skie. orkiestry d+orskie.3
4 %1odzi o kopi? partytury Upro+adzenia z sera.u3
A 'apier nuto+y na +ykonanie kopii Upro+adzenia z sera.u, i libra V 74 arkuszy3
7593 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (7 pa:dziernika (;97
Mon tres *1er ' er eW
=dybym by prze+idzia, Ce kopiE*i + Salzbur,u s2 tak zapra*o+ani, zrobibym t? kopi?
tuta.333(3 ?d? teraz musia p.EF do pana ambasadora7 i zdradziF mu pra+dzi+e
po+ody te. z+oki3 'rosz? .ednak, Ceby papa dooCy stara0, abym t? kopi? m, dostaF
nieba+em M im szyb*ie., tym lepie.3 I333J
Nie szukam u*zni+333, mo,? i*1 mieF, ile ze*1*?, ale mam .uC d+ie u*zenni*e, ktre
+*ale mnie nie kr?pu.2*, przynosz2 mi tyle, ile s+o.emu nau*zy*ielo+i6 pa*i
ksi?Cni*zkaO, ale on z te,o tytuu nie ma inny*1 perspekty+ poza t2 .edn2, Ce nie umrze
.uC z ,odu333 I333J
'osuszne dzie*i
W3 i "3 Mozart
Wi?*e. b?dzie + nast?pnym liE*ie3
O67
<D ;57
( 'roblemy ze sporz2dzeniem + Salzbur,u kopii Upro+adzenia z sera.u3
7 /o1ann Kermann Qon Riedesel, ktry dla d+oru + erlinie zam+i za (55 dukat+
kopi? Upro+adzenia z sera.u3
6 =eor, Summer M patrzR 75;<O3
O ElCbieta Wil1elmina @uiza Qon Wurttember, M patrzR (;;<O3
75)3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, () pa:dziernika (;97
Mon tres *1er 'ereW
I333JW tak z +ielk2 radoE*i2 do+iedziaem si? o z+y*i?st+ie $n,lik+(, bo *1yba +ie
papa, Ce .estem ar*yan,likiemW
Wielki ksi2C? rosy.ski +y.e*1a dziE z *aym d+orem73 !statnio +ysta+iono dla nie,o
mo.2 oper?63 'omyElaem, Ce dobrze b?dzie przy te. okaz.i za.2F mie.s*e przy
kla+esynie i dyry,o+aF, *z?E*io+o po to, aby obudziF orkiestr?, ktra tro*1? przysn?a,
a *z?E*io+o Iskoro .uC tu .estemJ, aby dobrze urodzonym su*1a*zom przedsta+iF si?
.ako o.*ie* +asne,o dzie*ka3
"o*1any o.*ze333, musz? +yznaF, Ce napra+d? nie mo,? si? do*zekaF *1+ili, + ktre.
zno+u zoba*z? pap? i u*au.? mu r?*e3 I333J %1*iabym przy.e*1aF do Salzbur,a na papy
imieniny (4 listopada, ale +aEnie +tedy za*zyna si? tu na.lepszy sezon333 Wszys*y
pano+ie +ra*a.2 ze +si i na dobre rozpo*zyna.2 si? lek*.e i kon*erty3 Musiabym +i?*
+r*iF do Wiednia + pier+szy*1 dnia*1 ,rudnia, a tak pr?dki po+rt byby doEF trudny
dla mo.e. Cony i dla mnieW
ardzo byEmy *1*ieli duCe. *ieszyF si? to+arzyst+em ko*1ane,o papy i ko*1ane.
siostryW $le de*yz.a naleCy do papy, *zy *1*e nas mieF duCe. *zy kr*e.` %o do nas, to
na.*1?tnie. sp?dzilibyEmy + Salzbur,u przysz2 +iosn?3
Wystar*zy, Ce po+iem NSalzbur,N, a mo.a ko*1ana Cona z radoE*i aC
promienie.e3 I333J
'osuszne dzie*i
M3 %3 i W3 $3 Mozart
79 n Mozart
O66
D.@/ ;54
( Mozart mia saboEF do $n,lii i $n,lik+, *zemu nie.ednokrotnie da+a +yraz3 Nie
tQl z ra*.i przekona0 polity*zny*1 Ipolityka bya mu na.zupenie. obo.?tnaJ, *o z
po+odu reak*iS anty-ran*uski*1, b?d2*y*1 +ynikiem niedobry*1 doE+iad*ze0
osobisty*13
&uta. *1odzi o epizod +o.enny z obl?Ceniem t+ierdzy + =ibraltarze przez -lot?
-ran*uska i 1iszpa0sk23 $n,ielski admira Ri*1ard Ko+e, z+any N%zarnym Di*kiemN,
s+ym szturmem zmusi Pran*uz+ i Kiszpan+ do odst2pienia od obl?Cenia3 %zyn ten
uznany za bo1aterski bQ sa+ny + *ae. Europie3 U*z*i ,o m3in +iede0ski poeta M eksM
.ezuita /o1ann Nepornuk Mi*1ael Denis, pisz2* poemat arden,esan, au- =ibraltar, do
ktre,o Mozart za*z2 pisaF muzyk?, ale .e. nie uko0*zy I! %alpeW dir donnerts am
Pusse M "M69AdJ3
7 Wielki ksi2C? rosy.ski 'a+e 'iotro+i*z i .e,o E+ita3
6 9 pa:dziernika (;97 na *zeEF +ielkie,o ksi?*ia rosy.skie,o +ysta+iono + ur,1teater
Upro+adzenie z sera.u3
7(53 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7A pa:dziernika (;97
Mon tres *1er ' er eW
I333J 'anna $uern1ammer Iktr2 +pro+adziem do domu barono+e. Waldstatten, ,dzie
ma +ikt i mieszkanieJ b?dzie miaa + ty*1 dnia*1 akademi? + teatrze3 !bie*aem, Ce z
ni2 za,ram(3 I333J
'osuszne dzie*i W3 i "3 Mozart
<D ;5;
( 'rzeprasza.2* o.*a I+ pier+sze. *z?E*i listuJ za *i2,e od+lekanie podrCy, Mozart
poda.e +*i2C no+e przeszkody M .edn2 z ni*1 .est akademia panny $uern1ammer, ktra
po Emier*i s+e,o o.*a zamieszkaa Iza rekomenda*.2 MozartaJ u barono+e.
Waldstatten3 $kademia na .e. bene-is odbya si? 6 listopada + "arntnertort1eater3 Nie
.est znany pro,ram te,o kon*ertu, ale z pe+noE*i2 by na nim +ykonany "on*ert EsMdur
na d+a -ortepiany I"M6f4J M popiso+y ut+r duetu MozartM$uern1ammer3
7((3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (6 listopada I(;97J
Mon tres *1er 'ereW
/esteEmy + +ielkim kopo*ie3 Nie napisaem o tym + sobot?, bo bye((6 pe+ien, Ce +
poniedziaek +y.edziemy, tym*zasem + niedziel? bya straszn6 burza, Ce na+et po
mieE*ie po+ozy poruszay si? z na.+i?kszym trudem3 IZZZJ
O6O
'rzeoCyliEmy +i?* +y.azd na .utro, le*z teraz "onstan*.? rozbolaa ,o+a i *1oF
bardzo *1*iaaby .e*1aF, to przy takie. po,odzie nie Emiem ryzyko+aF podrCy(3 I333J
Krabina Zi*1y i Rumbeke7 +r*iy ze +si i .uC +ypyty+ay o mnie333
'onie+aC niestety nie b?d? mia sz*z?E*ia u*zyniF te,o bezpoErednio, ora,n? z mo.2
Con2 i przyszym +nu*zkiem lub +nu*zk2 listo+nie zoCyF ko*1anemu papie Cy*zenia333
Uy*zymy papie du,ie,o Cy*ia + sz*z?E*iu, zdro+iu i zado+oleniu oraz +szystkie,o,
*ze,o tylko papa zapra,nie63 I333J
'osuszne dzie*i
W3 i "3 Mozart
<D ;59
( W*i2C spra+a zamierzone. podrCy do Salzbur,a3
7 Krabina $nna Maria Zi*1y, z domu "1eQen1ullerMMets*1 i 1rabina Marie "arolin?
&1iennes de Rumbeke M u*zenni*e Mozarta3
6 Imieniny @eopolda M (4 listopada3
7(73 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 75 listopada I(;97J
Mon tres *1er 'ereW
Niestety +idz?, Ce sz*z?E*ie u*ao+ania papy b?d? musia odoCyF do +iosny, ponie+aC
mo.e u*zenni*e nie *1*2 mnie absolument teraz puE*iF333, a poza tym dla mo.e. Cony
temperatury s2 zbyt niskie3 Wszys*y mnie zaklina.2, Cebym nie ryzyko+a teraz
podrCy3 Wiosn2 Ia bior2* pod u+a,? mo.e plany mam na myEli marze*, na.dale.
po*z2tek k+ietniaJ z pe+noE*i2 b?dziemy mo,li po.e*1aF do Salzbur,a, bo roz+i2zanie
nie nast2pi przed *zer+*em3 I333J
W*zora. ksi?Cni*zka ElCbietal z okaz.i s+oi*1 imienin dostaa prezent M )5 tysi?*y
-loren+ i +ysadzany brylantami zoty ze,arek, i zostaa o,oszona ar*yksi?Cn2 $ustrii3
?dzie .e. teraz przysu,i+a tytu /e. "rle+ska WysokoEF3
%esarz zn+ dosta ,or2*zki333 !ba+iam si?, Ce nie+iele .uC mu Cy*ia zostao333
%1*iabym si? myliF3
Madame Keisi, 7, z domu de @u**a, ktra kiedyE bya z m?Cem + SalzMbur,u i ,raa +
teatrze na psalterium6, .est tuta. i da.e marne kon*ertyO3 'rzysaa mi zaproszenie na
piEmie, prosz2*, abym si? za ni2 +sta+i, ponie+aC przy+i2zu.e do mo.e. przy.a:ni
+ielkie zna*zenie3 I333J
'osuszne dzie*i
W3 i "3 Mozart
O64
<D ;(5
( "si?Cni*zka +irtemberska ElCbieta Wil1elmina @uiza, niedosza u*zenni*a Mozarta M
patrz (;;<63
7 Na.pe+nie. nieznane,o imienia *rka Wol-,an,a de @u**a, +aE*i*iela +iede0skie.
ka+iarni, E+iadka I+ (;A5 rokuJ na Elubie /o1anna &1or+art1a, p:nie.sze,o opiekuna
i kuratora "onstan*.i3
6 'salterium, instrument struno+y szarpany, o paskim, trapezoidalnym lub tr.k2tnym
pudle rezonanso+ym, nad ktrym rozpi?te s2 struny3
O W ory,inale S*1la*kakademie M neolo,izm MozartaR s*1le*1te $kademie V Nmarny
pody, zy kon*ertN3
7(63 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7( ,rudnia (;97
Mon tres *1er 'ere-
I333J No i + ko0*u dostaem dziE list od papy, ale zrozumiaem, Ce m. ostatni list nie
dotar(3 Wyda.e si? niepra+dopodobne, aby za,in2 z +iny po*zty M zape+ne suC2*a
s*1o+aa sobie pieni2dze do kieszeniW Na o,a, +olabym te. kanalii daF A ,ra . *ar+
+ prezen*ie, aniCeli tak mai d propos utra*iF list3 $ poza tym nie mo,? prze*ieC za+sze
sam *1odziF na po*zt?3 Mamy .uC teraz inn2 suC2*2, ktre. od razu na +st?pie
+y,osiem na ten temat kazanie3
W *ae. te. 1istorii na.bardzie. mnie trapi, CeE*ie si? obo.e tak bardzo mart+ili, a .a
zupenie nie pami?tam, *o +tedy napisaem3 Wiem tylko, Ce +aEnie te,o +ie*zora
miaem akademi? u =oli*yna7, Ce mi?dzy innymi +spomniaem o tym, Ce mo.a biedna
Cona + o*zeki+aniu na *oE lepsze,o musiaa si? zado+oliF male0kim ponrait
sil1ouette6 papy, ktry stale nosi przy sobie i *au.e 75 razy dziennie3 'rosiem teC, Ceby
papa by tak dobry i przy okaz.i przysa mi mo.2 no+2 sym-oni? dla Ka--neraO3
Wystar*zy, .eEli .2 dostan? na +ielki post, *1*iabym, Ceby .2 +ykonano na mo.e.
akademii3 I333J No i bya teC mo+a o +ioEnie43 &o +szystko, *o pami?tam3 I333J
%zy to pra+da, Ce po No+ym Roku ma tuta. przy.e*1aF ar*ybiskup`A3 !d trze*1
ty,odni .est + Wiedniu 1rabina @utzo+ ;, ale do+iedziaem si? o tym dopiero +*zora.
od ksi?*ia =oli*yna333 Zaan,aCo+a mnie do siebie na +szystkie kon*erty M za kaCdym
razem mnie tam za+oC2, a potem od+oC2 do domu i traktu.2 + sposb na.uprze.mie.szy3
loM,o zno+u Iz penym suk*esemJ ,rano mo.2 oper?9 M .uC po raz iOMty3 Sala bya pena,
.ak na premierze, *1oF lepie. po+iedzieF, .ak z+ykle, ponie+aC .est pena na kaCdym
przedsta+ieniu3
U =oli*yna 1rabia Rosenber, po+iedzia, Ce po+inienem napisaF oper? +osk23 /uC
rozpo*z2em starania, aby spro+adziF z Wo*1 libretta ostatni*1
O6A
oper bu--a, *1*iabym *oE +ybraF, ale ni* .esz*ze nie przyszo3 Napisaem + te. spra+ie
r+nieC do I,naza Ka,enauera )3
Na Wielkano* przy.ad2 tu z Wo*1 Epie+a*y i Epie+a*zki(53 %1*iabym teC prosiF pap?
o przysanie mi adresu @u,iatie,o(( z Werony, bo trzeba prbo+aF r+nieC i od te.
strony3
!statnio +ysta+iono no+2 oper?, a ra*ze. komedi? z arietkami Umiau--a pod tytuem
N/aki .est na.lepszy nard`N(73 &o Caosne sztu*zydo, do ktre,o sam miaem napisaF
muzyk?, ale odm+iem doda.2*, Ce ten, ktry
zrobi bez ,runto+ny*1 zmian + libret*ie, narazi si? na EmiesznoEF i ,+izdy3 Zreszt2 na
pe+no by .2 +y,+izdano, ,dyby nie Umiau--, sko0*zyo si? +i?* tylko pry*1aniem3 Ni*
dzi+ne,o, bo *ze,oE takie,o na+et z na.pi?knie.sz2 muzyk2 nie daoby si? stra+iF3
Na domiar ze,o muzyka okazaa si? tak za, Ce nie +iem dopra+dy, kto tu .est ,orszy M
poeta *zy kompozytor, i komu naleCy si? palma
pier+sze0st+a3
%o ,orsza, i o +stydzie, dano .2 po raz dru,i, *1o*iaC .ak mi si? zda.e, by
to .uC pun*tum satis3 I333J
'osuszne dzie*i
W3 i "3 Mozart
<D ;(6
( Za,iniony list Mozarta z O ,rudnia (;97 I<D ;((J3
7 "si2C? Dmitri. Mi*1a.o+i*z =oli*yn I(;75M(;)OJ, pose rosy.ski + Wiedniu,
meloman3 $kademia, o ktre. mo+a, miaa mie.s*e + paa*u ksi?*ia O ,rudnia (;973 /e.
pro,ram nie .est znany3
6 'ortret ten nie za*1o+a si?3
O Sym-onia DMdur NKa--nero+skaN I"M694J3 s 'lano+ana na +iosn? podrC do
Salzbur,a3
A $r*ybiskup %olloredo nie przy.e*1a do Wiednia +iosn2 (;963
; Krabina $ntonia Qon @litzo+ Iz domu %zernin Qon %1udenitzJ z Salzbur,a, dla ktre.
Mozart napisa "on*ert -ortepiano+y %Mdur I"M7OAJ3
9 Upro+adzenie z sera.u3
) I,naz /oa*1im Ka,enauer M patrzR (<73
M (5 Wiosn2 (;96 przy.e*1ao do Wiednia +ielu Epie+ak+ z Wo*1, m3in3 $nn INan*yJ
Stora*e, Rosa ManserQisi, Pran*es*o enu**i, Mi*1ael 5S"elly, Pran*es*o ussani M
p:nie. z+i2zani z Mozartem3
(( 'i?tro @u,iati I(;O7M(;99J, +ielki +oski -inansista i bankier3
(7 Wel*1es ist die beste Nation`, komedia %orneliusa Kermanna Qon $yren1o--a z
muzyk2 Umiau--a IpatrzR (;(<OJ, +ysta+iona + ur,t1eater (O ,rudnia (;973
O6;
7(O3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 79 ,rudnia (;97
Mon tres *1er 'ereW
'isz? + +ielkim poEpie*1u, bo .est .uC 4Ma, a na AM2 zaprosiem do siebie muzyk+ na
mae muzyko+anie333 &yle mam pra*y, Ce nie +iem napra+d? za *o si? na.pier+ +zi2F3
%ae przedpoudnie aC do 7Me. mam lek*.e333, potem obiad, po ktrym potrzebu.? mae.
,odzinki na di,estion3 &ak +i?* dopiero +ie*zorem mo,? pisaF, *1o*iaC nie za+sze, bo
*z?sto mnie prosz2 na akademi?3
Do serii kon*ert+ subskryp*y.ny*1 braku.e mi .esz*ze d+*1(3 &e kon*erty s2
poErodku mi?dzy tym, *o za trudne, a tym, *o za at+e, s2 bardzo brillant, przy.emne dla
u*1a, naturalne, ale byna.mnie. nie puste3 &u i tam spra+i2 satis-a*tion .edynie
zna+*om, *1o*iaC i nie zna.2*y si? na rze*zy b?d2 zape+ne zado+oleni, nie +iedz2*
dla*ze,o3
!ddam .e za A dukat+333 "o0*z? teC +y*i2, -ortepiano+y mo.e. opery7, ktry b?dzie
+y szty *1o+any3 'ra*u.? r+nieC nad *zymE bardzo trudnym M N'ieEni2 barda z
=ibraltaruN Denisa63 $le to ta.emni*a, ponie+aC pe+na +?,ierska damaO *1*e
Deniso+i zrobiF niespodziank?3
!da .est +zniosa, pi?kna i ma +szystko, *o trzeba, *1o*iaC dla moi*1 delikatny*1 uszu
zbyt napuszona, przesadna i szty+na3 $le *o na to poradziF` Nie zna.2 .uC +aE*i+e.
miary i .e. nie *eni23 $by mieF suk*es, trzeba pisaF tak prosto i zrozumiale, Ceby m, to
zaEpie+aF doroCkarz, albo prze*i+nieR
+ sposb tak niezrozumiay, by Cadna rozumna istota nie mo,a te,o po.2F M i +aEnie
dlate,o si? to +tedy podoba3
Nie o tym *1*iaem z pap2 rozma+iaF M *1?tnie napisabym ksi2Ck?4, mae studium
kryty*zne o muzy*e z przykadami3 $le nb3 M nie pod +asnym naz+iskiem3 I333J
'osuszne dzie*i W3 i "3 Mozart
<D ;(4
( Mozart o,osi subskryp*.? na 6 kon*erty -ortepiano+eR "MOI6, (5MO(O, "MOI43
'ier+szy ,oto+y by "on*ert $Mdur I"3MO(OJ, nast?pnie po+sta "on*ert PMdur I"MOI6J i
"on*ert %Mdur I"MOI4J3 %ena +ynosia O a nie A dukat+, .ak napisa Mozart, mimo to
bya bardzo +y,ro+ana i dlate,o rezultat subskryp*.i by Caden3
7 Wy*i2, -ortepiano+y Upro+adzenia z sera.u3
6 arden,esan, au- =ibraltar3 /o1ann Nepomuk Mi*1ael Denis by p:nie. masonem,
*zonkiem loCy NUur +a1ren Eintra*1tN3 Mozart nie uko0*zy te. kompozy*.i3
Za*1o+ao si? 4Y takt+ I"M69AdJ3
O 'ostaF niezidenty-iko+ana3
4 /ak przypusz*za /osep1 Keinz Eibi, Mozart myEla o napisaniu ksi2Cki na +zr %riti*a
Musi*a /o1anna Matt1esona, +ydane. + Kambur,u + (;77M76, ale zamiaru te,o nie
zrealizo+a3
O69
7(43 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, O sty*znia (;96
Mon tres *1er 'ereW
Nie napisz? dziE duCo3 Dopiero *o +r*iliEmy od barono+e. Waldstattenl i teraz szybko
musz? si? przebraF od stp do ,+, bo .estem zaproszony na
kon*ert do pana 1o-rata Spielmanna73
/eEli idzie o stron? moraln2, to nie ma ni* bardzie. pra+dzi+e,o i nie bez przy*zyny to
so+o +ysko*zyo mi spod pira3 Rze*zy+iE*ie zoCyem + mym ser*u takie
Elubo+anie i zamierzam .e +ypeniF63 "iedy .e skadaem, "onstan*.a bya .esz*ze
pann2333, a ponie+aC byem zde*ydo+any, Ce si? z ni2 oCeni?, .ak tylko +yzdro+ie.e,
tym at+ie. mo,em to Elubo+anie zoCyF3 I333J No i oto mam + r?ku nama*alny do+d
te,o Elubo+ania M poo+? partytury
mszy, ktra si? zapo+iada .ak na.lepie.3
!d dziE mam no+2 u*zenni*?, 1rabin? 'al--yO M starsz2 *rk? siostry
ar*ybiskupa333, ale prosz? za*1o+aF to dla siebie, bo nie mam pe+noE*i, *zy
by sami si? do te,o *1?tnie przyznali3
%o do ostatnie. sym-onii dla Ka--nera, skompono+ane. + Wiedniu, to +szystko mi
.edno, *zy b?dzie to partytura *zy ,losy posz*ze,lny*1 instrument+, bo i tak musz?
zrobiF kilka kopii na m. kon*ert3 %1*iabym teC .ak na.szyb*ie. dostaF nast?pu.2*e
sym-onie4R
^"M75O_
O6)
@ + tym mie.s*u listu .est kleks, ktry Mozart z *ztere*1 stron obramo+a so+em
NE+iniaN + *ztere*1 .?zyka*1R NsauN, Npor*oN, NsusN, N*o*1onN_3
'oza tym ten niebieski ka.e*ik z kontrapunktami Eberlina i par? ut+or+ KaydnaA M
potrzebu.? .e ze +z,l?du na barona Han S+ietena, do ktre,o *1odz? + kaCd2 niedziel?3
I333J
'rosz? mi napisaF, *zy + ostatnie. mszy Kaydna albo + nieszpora*1, a moCe + obu, s2
.akieE -u,i ,odne u+a,i` /eEli tak, to bybym o,romnie zobo+i2zany ,dyby .e papa
ze*1*ia oddaF do skopio+ania, ale bez poEpie*1u333
Musz? .uC ko0*zyF333
'osuszne dzie*i
W3 i "3 Mozart Nb3 6 kon*erty .uC s2 M *ena +ynosi O dukaty;3
<D ;()
( arono+a Mart1a Elisabet1 Qon Waldstatten mieszkaa od nieda+na +
"lostemeubur,u pod Wiedniem3
7 Ko-rat baron $nton Qon Spielmann I(;69M(9(6J by +ysokim urz?dnikiem
pa0st+o+ym i mieszka + budynku rz2do+ym przy Kerren,asse 77, ,dzie urz2dza
pry+atne kon*erty3
6 rak sz*ze,o+y*1 in-orma*.i spra+ia, Ce moCemy si? .edynie domyElaF istoty
spra+y3 Wedu, Nissena Mozart *zyni tuta. aluz.? do s+e,o Elubo+ania na inten*.?
sz*z?Eli+e,o roz+i2zania "onstan*.i3 $le M .ak pisze Mozart M "onstan*.a bya +tedy
.esz*ze pann2, nie mo,o +i?* *1odziF o Elubo+anie + inten*.i sz*z?Eli+e,o
roz+i2zania, le*z ra*ze. +yzdro+ienia3 Mozart Elubo+a napisaF msz? +oty+n2 i
+ykonaF .2 + Salzbur,u3 &o na.bardzie. pra+dopodobna przy*zyna po+stania sa+ne.
Mszy *Mmoll I"MO7;J, ktra .ednakCe pozostaa + posta*i nieuko0*zoMne.3 Uzupeniona
-ra,mentami z inny*1 mszy Mozarta, zostanie +ykonana po raz pier+szy latem (;96
pod*zas pobytu mody*1 maConk+ + Salzbur,u3 "onstan*.a zaEpie+a parti? sopranu3
O Krabina /osep1a =abriela 'al--y, urodzona + (;A4, *rka 1rabiny Marii =abrieli
'al--y Iz domu %olloredo, siostry ar*ybiskupa Kieronima %olloredoJ i 1rabie,o /o1anna
@eopolda Nikolausa 'al--y e,o Qon Erdda3
4 S2 to in*ypity Serenady DMdur I"M75OJ oraz trze*1 sym-oniiR $Mdur I"M75IJ, Mdur I"M
(97J, i ,Mmoll I"M(96J, skompono+any*1 + Salzbur,u + lata*1 (;;6M;43
A %1odzi tu na.pe+nie. o kompozy*.e Mi*1aa Kaydna Missa in 1onorem S3 Ruperti na
dzie0 ii sierpnia (;97 I"atalo, "la-skySe,oR (<(6J i Hesperae solennes de Domini*a M
skompono+ane 77 lip*a (;97 I"atalo, "la-skySe,o IH<AJ3
; "on*erty -ortepiano+eR PMdur I"MOI6J, $Mdur I"MOIOJ i %Mdur I"MOI4J3
7(A3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 9 sty*znia I(;96J
Mon tres *1er 'ereW
I333J DziE .esz*ze musz? sko0*zyF rondo( dla mo.e. sz+a,ierki, ktra ma .e zaEpie+aF +
sobot? na +ielkim kon*er*ie + Me1i,rube3
OO5
I333J W*zora. zno+u ,rano mo.2 oper?, zno+u przy pene. sali i z penym suk*esem73
Nie*1 papa nie zapomni o sym-onia*163 $dieu3
Mo.a Cone*zka, ktra .est bardzo ,ruba Iale tylko + pasieJ, i .a (555 razy *au.emy
papie r?*e, z *ae,o ser*a *au.emy ko*1an2 siostr? i +*i2C
pozosta.emy
bardzo posusznymi dzieFmi
W3 i "3 Mozart
<D ;75
( Re*ytaty+ i rondo Mia speranza adorata M $1 non sai Xual pena sia I"MOiAJ, do s+
=aetano Sertora, z opery Zemira 'asXuale $n-ossie,o M dla sz+a,ierki, $lo.zy @an,e3
Dla s+e. pier+sze. mioE*i Mozart skompono+a ; ut+or+R + (;;9 M re*ytaty+ i ari?
$l*andro, lo *on-esso M Non so, dSonde Qiene I"M7)OJ] + (;;) M re*ytaty+ i ari? 'opoli
di &essa,lia I"M6iAJ, + (;97 M ari? Ne1mt meinen Dank, i1r 1olden =onnerW I"M696J] +
(;96 M ari? Mia speranza adorata I"MOiAJ, ari? #orrei spie,arQi o1 Dio M $1 *onte partite
I"MOi9J i ari? No, no, *1e non sei *apa*e I"MOI)J] + (;99 M ari? $1 se in *iel, beni,ne
stelle I"M469J3
7 ; sty*znia (;963
6 Serenada DMdur I"M75OJ i trzy sym-onie I"M75I, "Ml97 i "Ml96J M patrzR list 7(43
7i;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 77 sty*znia (;96
Mon tres *1er 'ereW
Nie*1 si? papa nie boi, Ce mo.e kon*erty s2 za dro,ie3 MyEl?, Ce kaCdy +art .est dukataW
$ ponadto *1*?, aby za s+o.2 pra*? kopista teC dosta dukataW[
Na razie .esz*ze kopie nie s2 robione, bo na.pier+ musz? zebraF pe+n2 li*zb?
subskrybent+3 !,oszenie o subskryp*.i .uC po raz trze*i ukazao si? + NWiener
DiariumN73 !d 75M,o te,o miesi2*a moCna kupiF u mnie za O dukaty billets de
sous*ription, na podsta+ie ktry*1 abonen*i otrzyma.2 p:nie. kon*erty3
Mo.e. ko*1ane. siostrze +yEl? na.bliCsz2 po*zt2 kaden*.e i +e.E*ia63 /esz*ze nie
napisaem +e.EF + rondzieO, bo + trak*ie +ykony+ania kon*ertu + tym mie.s*u za+sze
,ram to, *o mi akurat przy.dzie do ,o+y3
'rosz? mi .ak na.szyb*ie. przysaF sym-onie, o ktre prosiem4, bo teraz /uC napra+d?
s2 mi potrzebne3
I .esz*ze .edna proEba, bo Cona nie da.e mi spoko.u3 Wie papa, Ce s2 !pusty i Ce tuta.
ta0*zy si?, .ak + Salzbur,u i + Mona*1ium3 !tC U*i2bym si? +ybraF na bal +
przebraniu ariekina Iale nikomu o tym ani
OO(
so+aJ3 Na bala*1 reduto+y*1 .est taki*1 niemao, ale to na.z+y*za.nie.sze osy3 'rosz?
+i?*, Ceby mi papa przysa s+. kostium arekina, byle pr?dko bo dopki ,o nie
dostan?, nie p.dziemy na Caden bal, a sezon .est + peni3 My .ednak +olimy bale
pry+atne3
W ubie,ym ty,odniu +ydaem bal u siebie3 'ano+ie pa*ili po 7 -loreny3 'o*z2tek by o
AMe., a konie* o ;Me.3 %o` &ylko .edn2 ,odzin?` Ni* podobne,oW Sko0*zyo si? o ;Me.
ranoW Zape+ne nie rozumie papa, .ak mo,li si? +szys*y pomieE*iFW $le dopiero teraz
sobie uE+iadomiem, ze .esz*ze nie napisaem, iC od ptora miesi2*a mamy .uC inne
mieszkanie333, r+nieC na Ko1enbrii*ke, numer O(7 na III pi?trzeA, u pana Wetzlara;333,
bo,ate,o Uyda3 Mamy tu du,i pok. na (555 stp, a szeroki na .edn2 poza tym
sypialni?, przedpok.333 i pi?kn2 +ielk2 ku*1ni?3 !bok s2 .esz*ze +olne d+a duCe i
pi?kne poko.e3 &o + ni*1 +aEnie odby si? nasz bal, na ktry przybyliR baron Wetzlar z
Con29, barono+a Waldstatten), pan dSEdelba*1(5, *1+alipi?ta =ilo+skyN, Step1anie
Modszy ze s+o.2 uTor(7, $damber,er z Con2(6, @an,e i @an,o+a(O et*333, +szystki*1
nie
+ymieni?3
/uC ko0*z?, bo musz? .esz*ze napisaF do Wendlin,+(4 do Mann1eimu
+ spra+ie moi*1 kon*ert+3 I333J
'osuszne dzie*i
W3 i "3 Mozart
<D ;77
( W s+ym liE*ie I<D ;(9 M za,inionymJ @eopold +yraCa oba+y, Ce *ena subskryp*.i
IO dukatyJ .est zbyt +y,ro+ana i M .ak si? okazao M mia ra*.?3
7 Za*1o+ao si? trze*ie o,oszenie o subskryp*.i M + NWiener Zeitun,N z (4 sty*znia
(;963 'oprzednie o,oszenia, o ktry*1 +iadomo, Ce byy zamiesz*zone Im3in3 7(
,rudnia (;97J,
nie za*1o+ay si?3
6 Za*1o+ay si? ory,inalne kaden*.e i +e.E*ia IEin,dn,eJ do trze*1 *z?E*i "on*ertu $M
dur
I"MOIOJ3
O %1odzi o +e.E*ie z Ronda DMdur I"M697J M +ymienne. -inao+e. *z?E*i "on*ertu DM
dur
I"MI;4J3
4 Sym-onie salzburskieR $Mdur I"M75iJ, Mdur I"Mi97J i ,Mmoll I"Mi96J3
A !be*nie Wipplin,erstrasse (O3
; aron Ra.mund Wetzlar Qon 'lankenstern I(;47M(9(5J, syn sa+ne,o kup*a "arla
$bra1ama Wetzlara, ktry + (;;9 przeszed na katoli*yzm i otrzyma tytu szla*1e*ki3
Ra.mund Wetzlar przeszed na katoli*yzm + roku (;;)3
9 /e,o Cona M Maria &1eresia, z domu %almer de 'iXuenay3
) arono+a Waldstatten M patrzR (;4<O3
(5 'ra+dopodobnie Pranz /osep1 S*1loss,an,i Qon Edelba*1, pro-esor pra+a na
uni+ersyte*ie + Salzbur,u, lub .e,o syn enedikt S*1loss,an,i Qon Edelba*13
(( Pranz Wenzel =ilo+sky Qon Urazo+a M patrzR (44<43
(7 =ottiieb Step1anie Modszy M libre*ista Upro+adzenie z sera.u M i .e,o NuTorN IConaJ
$nna Maria Myka M aktorka + ur,t1eater + Wiedniu3
(6 #alentin $damber,er IpatrzR (O6<AJ i .e,o Cona M Maria $nna Iz+ana NanniJ, z doiDN
/aXuet, *rka aktora "arla /aXueta, sama r+nieC aktorka i Epie+a*zka + ur,t1eater3
OO7
(O /osep1 @an,e M aktor i malarz amator, i .e,o Cona $lo.za @an,e, z domu Weber3 ls
Wendlin,o+ie IpatrzR A4<6J M *1odzi o 6 kon*erty subskryp*y.ne I"MOI6, "MOIO i "MOI4J3
7(93 D! !/%$ W S$@ZU=RU
Wiede0, 4 lute,o (;96
Mon tres *1er 'ereW
I333J Mo.a akademia odb?dzie si? + 6M2 niedziel? +ielkie,o postu *zyli 76 mar*a333 i na t?
okaz.? b?d? musia przy,oto+aF duCo kopii333, pomyElaem +i?*, Ce .eEli sym-onie( nie
s2 .esz*ze rozpisane na ,losy, to nie*1 mi .e papa przyEle + partytura*1, tak .ak s2, ale
razem z meMnuetami3 I333J
W*zora. zn+ ,rano mo.2 oper?7 M .uC i;My raz M .ak z+ykle przy pene. sali i z penym
suk*esem3 I333J
W poprzednim liE*ie prosiem, Ceby mi papa poszuka Iza poEredni*t+em =attie,o6J
+oskie,o libretta3 &eraz t? proEb? pona+iam3 Musz? .ednakCe zdradziF mo.2 idee, a
miano+i*ie nie +ierz?, aby +oska opera duCe. si? utrzymaa, .a .estem z+olennikiem
opery niemie*kie. i na+et .eEli musiaoby to koszto+aF +i?*e. trudu, to +ol? .23
"aCdy nard ma s+o.2 oper?, dla*ze,o +i?* nie mo,liby .e. mieF Niem*y` %zy .?zyk
niemie*ki .est mnie. Epie+ny od -ran*uskie,o, an,ielskie,o *zy rosy.skie,o`
&oteC pisz? teraz M Ndla siebieN M oper? niemie*k23 Wybraem za temat komedi?
=oldonie,o ;; sermtore di due padroni, ktre. I akt .est .uC przetuma*zony3 &uma*zem
.est baron inderO3 $le dopki przekad nie b?dzie ,oto+y, .est to .esz*ze ta.emni*a3 %o
papa o tym myEli` %zy nie s2dzi papa, Ce m,bym na tym nie:le +y.EF`
/uC musz? ko0*zyF3 /est u mnie Pis*1er4 IbasJ i prosi, abym + .e,o imieniu napisa do
@e,rosaA + 'aryCu, ponie+aC *1*iaby tam po.e*1aF .esz*ze + okresie +ielkie,o postu3
&o straszne, Ce +y.eCdCa.2 st2d ludzie napra+d? niezast2pieni3 I333J
'osuszne dzie*i W3 i "3 Mozart
<D ;74
( Mozart prosi o.*a o przysanie sym-onii salzburski*1 I"M75i, "Mi97 i "Mi96J,
Serenady YMdur I"M75OJ oraz Sym-onii DMdur NKa--nero+skie.N I"M694J3
7 Upro+adzenie z sera.u3 Wedu, statystyk teatru byo to nie (;, le*z (O przedsta+ienie3
6 @ui,i =atti I(;O5M(9(;J, dobry zna.omy Mozart+, kapelmistrz i kompozytor z
Mantui3 Ntezymy+a Cy+e kontakty z d+orem + Salzbur,u, ,dzie m3in3 bya
+ysta+iona I65 +rzeEnia
OO6
(;;4J /e,o opera !limpiad? z librettem Metastaz.a, a () sty*znia (;96 M serenata
teatraleR
@Sisola disabitata3
O 'lan nie zosta zrealizo+any3 /e,o Eladem s2 -ra,menty I"MOiAaJ, nieza*1o+ane, oraz
d+ie arie do s+ z niemie*kie,o przekadu komedii =oldonie,oR MusstS i*1 au*1 dur*1
tausend Dra*1en na tenor I"MO64J i Mdnner su*1enstets zu nas*1en na bas I"MO66J3
$utorem przekadu by baron /o1ann Nepomuk Priedri*1 inder Qon "rie,lestein
I(;49M(;)5J3
s Zaprzy.a:niony z Mozartem znakomity bas /o1ann I,naz "ari @ud+i, Pis*1er I(;O4M
(97Y( popad + kon-likt z +iede0skim intendentem do spra+ teatru i muzyki M 1rabi2
Pranzem GaQerem Wol-em Rosenber,iemM!rsinim, a takCe z samym zespoem teatru, *o
byo bezpoEredni2 przy*zyn2 .e,o de*yz.i opusz*zenia Wiednia3
A /eanM/osep1 @e,ros I(;65M(;)6J, po*z2tko+o Epie+ak, potem impresario i dyrektor
%on*erts Spirituels + 'aryCu Iod (;;( do (;)(J3
7()3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (4 lute,o (;96
Mon tres *1er 'ereW
Serde*zne dzi?ki za przesan2 muzyk?(3 /estem tylko zy, Ce nie mo,? +ykorzystaF
muzyki do &1amosa73 &o pra+da, Ce sztuka nie .est udana i dlate,o .e. nie +zna+ia.2,
ale moCna by .2 +zno+iF dla same. muzyki, *1oF nie .est to at+e333 Wielka szkodaW
W za2*zeniu przesyam dla siostry trzy kaden*.e do "on*ertu DMdur i d+a +e.E*ia do
"on*ertu EsMdur63
%1*iabym prosiF o przesanie mi M .ak na.pr?dze. M ka.etu z kon*ertem obo.o+ym dla
Ramma *zy ra*ze. dla PerlendisaO3 !boista ksi?*ia EsterM1azye,o da mi za nie,o 6
dukaty i obie*u.e A dukat+ za skompono+anie no+e,o kon*ertu43 I333J
Na mi?sopust przy,oto+u.emy teatr masek i ma2 pantomim?, ale nie*1 mnie papa nie
zdradziW I333J
W3 $ Mozart
<D ;79
( %1odzi o sym-onie salzburskie i inne ut+ory M patrzR 7(93
7 Muzyka do niedoko0*zone. opery &1amos, "ni, in $,ypten I"M6O4J do tekstu
&obiasa '1ilippa Qon =eblera3 Dramat =eblera by +ysta+iony + (;;6 + 'radze, +
Dre:nie i + 'reszbur,u, a + (;;O + Wiedniu] poza Mozartem muzyk? do nie,o
skompono+ali /o1ann Stattier I+ (;;6J i %1ristian Willibald =lu*k I+ (;;OJ3
6 !+e trzy kaden*.e do "on*ertu DMdur I"MI;4J i d+a +e.E*ia IEin,dn,eJ do "on*ertu
EsMdur I"M7;iJ M nie za*1o+ay si?3
O =iuseppe Perlendis M salzburski oboista3 "on*ert dla nie,o Mozart przerobi p:ni?J
56 "on*ert -leto+y dla Perdinanda De.eana I"M6IOJ3
4 'ier+szym oboista + Ester1azie by + lata*1 (;9(M)5 $nton Mayer, ale M .ak s2d7(
OOO
IMI3%3 Robbins @andon IYMozartR t1e =olden #ears (;9(M(;Y(, @ondon ()9)J M nie .e,o
mia Mozart na myEli, le*z #ittorina %olombazzo, da+nie.sze,o *zonka orkiestry,
ktre,o +e +rzeEniu (;A9 zaan,aCo+a /ze- Kaydn3 %olombazzo opuE*i zesp +
,rudniu (;A9, ale po ii lata*1 I+ pa:dzierniku (;;)J po+r*i do nie,o3 Niestety +
mar*u (;95 zn+ musia ode.EF, z+olniony przez ksi?*ia Nikolausa Ester1azye,o3 !d
te,o *zasu %olombazzo *z?sto +yst?po+a .ako solista + Wiedniu, ,dzie M *o
sz*ze,lnie +aCne M zosta *zonkiem te. same. loCy maso0skie., *o Mozart3 y ponadto
*zonkiem &onklinstler So*ietat i +yst?po+a z kon*ertami na +asny bene-is + (;9O +
"arntnertort1eater i + (;9; + ur,t1eater3 Na .eden z taki*1 kon*ert+ potrzebo+a
popiso+e,o ut+oru i o .e,o skompono+anie poprosi Mozarta, ktry .ednakCe
zam+ienia nie +ykona3
Doty*1*zas s2dzono, Ce Eladem te,o zam+ienia .est za*1o+any -ra,ment IA( takt+J
"on*ertu obo.o+e,o PMdur, ozna*zone,o + "atalo,u "oe*1la numerem 7)6, ale nie
moCe to byF pra+da, bo .ak +ykaza Pranz =ie,lin, I+ Neue MozartM$us,abeJ
-ra,ment ten po+sta duCo +*zeEnie. M na.pra+dopodobnie. .esieni2 (;;9 roku3
Zdaniem $l-reda Einsteina o+ym oboista nie byl $nton Mayer ani #ittorin %olombazzo,
le*z Pranz /osep1 %zer+enka, ale ta e+entualnoEF da+no .uC zostaa uznana za
niepra+dopodobn23
7753 D! $R!N!WE/ W$@DS&$&&EN W WIEDNIU
IWiede0, (4 lute,o (;96J
Wiel*e szano+na 'ani arono+oW
Znalazem si? oto + sytua*.i ,odne. pozazdrosz*zenia(W Z panem &ratMtnerem udao si?
nam uzyskaF prolon,ation o d+a ty,odnie spaty du,u, bo prze*ieC na *oE takie,o
,odzi si? kaCdy kupie*, *1yba Ce .est *zo+iekiem pozba+ionym +szelkie. delikatnoE*i3
yem +i?* *ako+i*ie spoko.ny ma.2* nadzie.?, Ce na+et .eEli nie b?d? + stanie
zapa*iF + terminie, to prze*ieC za+sze zna.dzie si? ktoE, kto mi t? sum? poCy*zy3 I oto
na,le pan &rattner przekaza mi, Ce + *zo+iek absolument nie moCe *zekaF duCe. i
.eEli do .utra du,u nie oddam, to +niesie skar,?3
MoCe sobie aaska+a 'ani +yobraziF, .ak bardzo .est dla mnie nieprzy.emna *aa ta
spra+a, tym bardzie. Ce + te. *1+ili nie bybym + stanie oddaF na+et poo+y du,uW
=dybym m, przypuE*iF, Ce sous*ription moi*1 kon*ert+ b?dzie przebie,aF tak
Elamazarnie, +zi2bym poCy*zk? na duCszy termin7W &oteC prosz? aaska+2 'ani2, aby
na mioEF osk2 mi pomo,a, bo nie *1*? utra*iF 1onoru ani dobre,o imieniaW
Mo.a biedna Cona .est *ierpi2*a i dlate,o nie mo,em zosta+iF .e. same. ( p.EF do
aaska+e. 'ani, by prosiF osobiE*ie o pomo*3
W3 $3 i "3 Mozart
W domu6, (4 lute,o (;96
OO4
<D ;7)
( &o pier+szy z+iastun problem+ -inanso+y*1 Mozarta3 Nie +iadomo dokadnie od
ko,o i .ak2 sum? Mozart poCy*zy3 'oErednikiem + te. spra+ie by /o1ann &1omas Qon
&rattner I(;(;M(;)9J, +iede0ski ksi?,arz i drukarz, m2C Marii &1eresii Qon &rattner, z
domu Qon Na,el, p:nie.sze. u*zenni*y i przy.a*iki Mozarta3
7 Suk*es subskryp*.i na 6 kon*erty -ortepiano+e I"MOI6, "MOIO i "3MOI4J by nad +yraz
mizerny M Mozart C2da *eny zbyt +y,ro+ane.3
6 &z+3 May Dom Kerbersteina, przy Ko1e rii*ke Iobe*nie Wipplin,erstrasse (O, + I
dzielni*y WiedniaJ3
77(3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (7 mar*a (;96
Mon tres *1er 'ereW
I333J W*zora. mo.a sz+a,ierka miaa + teatrze akademi?(, na ktre. .a za,raem s+.
kon*ert3 Sala bya pena, a su*1a*ze przy.?li mnie tak pi?knie, Ce napra+d? *zuem si?
bardzo sz*z?Eli+y3 /uC zszedem ze s*eny, a oklaskom +*i2C nie byo ko0*a M musiaem
biso+aF rondo, *o zno+u +y+oao burz? oklask+3 &o dobry znak dla mo.e. przysze.
akademii 7)
mar*a3
Wykonano teC mo.2 sym-oni?, t? dla %on*erts Spirituels7, a $lo.za zaEpie+aa ari? N on
so dSonde Qiene3 =lu*k siedzia + loCy, tuC obok loCy @an,+, + ktre. bya mo.a Cona3
Nie m, si? dosyF na*1+aliF sym-onii i arii3 'o kon*er*ie *a2 nasz2 *z+rk?
IMozart+ i @an,+J zaprosi do siebie na obiad na niedziel?63 I333J
'rosz? mi przysaF .ak na.szyb*ie. kon*ert obo.o+y dla RammaO, a przy okaz.i par?
inny*1 rze*zy, na przykad partytury moi*1 mszy i d+*1 nieszpor+43 %1*iabym, by
.e +ysu*1a baron Han S+ieten3 !n sam Epie+a dyszkantem, .a M altem Ia .edno*zeEnie
,ramJ, StarzerA M tenorem, a mody &eyber; z Wo*1 M basem3 'rosz? teC o &res sunt
Kaydna9 do *zasu, aC b?d? m, dostaF .ak2E inn2 .e,o kompozy*.?3 %1*iabym, Ceby
Han S+ieten m, posu*1aF @auda Sion)3 %o do &res sunt, to mam na myEli
+asnor?*znie przeze mnie zrobion2 kopi? partytury3
Pu,a z In te Domino speram(5 spotkaa si? tu z penym uznaniem, podobnie .ak $Qe
Maria(( i &enebrae + EMdur(73 ardzo prosz? przesaF mi *oE z ty*1 rze*zy, byle
szybko, CebyEmy mo,li +zno+iF nasze niedzielne
kon*erty(63
W poniedziaek zapustny(O, + sali Reduty, by +yst?p nasze. %ompa,nie Mas*arade3
'ole,ao to na ode,raniu pantomimy, ktra +ypenia p,odzinn2
pauz? + balu3
Mo.a sz+a,ierka bya %olombin2, .a M $riekinem, m. sz+a,ier(4 M 'ierrotem, stary
tan*mistrz IMerkJ(A M 'antalonem, a malarz I=rassiJ(; MY
OOA
Doktorem3 Zar+no pomys, .ak i muzyka byy mo.e,o autorst+a3 $ tan*erz Merk by
tak uprze.my, Ce +szystki*1 nas popro+adzi3 &o byo napra+d? bardzo adne3
Do listu do2*zam pro,ram z ob.aEnieniami(9, ktre .eden z u*zestnik+ + przebraniu
listonosza rozda+a balu.2*ym mase*zkom3 Wiersze mo,yby byF na pe+no lepsze,
*1o*iaC to tylko burleska, ale nie m. to produkt M +ysmaro+a .e aktor Miiller()3
Musz? .uC ko0*zyF, bo Epiesz? na kon*ert do 1rabie,o Ester1azye,o7 k3 I333J
W3 $3 i "3 Mozart
<D ;6(
( $kademia $lo.zy @an,e odbya si? + ur,t1eater ii mar*a (;963 $lo.za +ykonaa na
nie. m3in3 ari? Non so, dSonde Qiene I"M7)OJ, a Mozart M "on*ert -ortepiano+y DMdur
I"MI;4J, z Rondem DMdur I"M697J3
7 Sym-onia DMdur N'aryskaN I"M7);J napisana dla %on*erts Spirituels + 'aryCu3
6 %1ristop1 Willibald =lu*k zaprosi na obiad Mozart+ IWol-,an,a i "onstan*.?J i
@an,+ I/ze-a i $lo.z?J3
O "on*ert obo.o+y dla Perlendisa Ii dla RammaJ, p:nie. opra*o+any dla P3 De.eana na
-letI"M6iOJ3
4 Msze MozartaR "M7;4, "M6I; i "M66;] nieszporyR "M67I i "M66)3
A /osep1 Starzer I(;7AM(;9;J, kompozytor muzyki baleto+e.3
; $nton &eyber I(;4AM(977J, do (;9( przeby+a +e Wosze*1 i + Kiszpanii3
9 %1odzi tu o !--ertorium pro Pesto S3S3 &rinitatis Mi*1aa Kaydna, ktre Mozart
skopio+a I"3$n13 $ (6J3
) Ut+r Mi*1aa Kaydna -i,uru.2*y + aneksie do "atalo,u "oe*1la I"3$n13 $ (4J,
*1oF to nie Mozart ,o skopio+a3
(5 In te Domino speraQi Mi*1aa Kaydna M ut+r skopio+any przez @eopolda Mozarta
I"3$n13 $ ;(J3
n $Qe Maria to !--ertorium pro Domeni*a $dQentus Mi*1aa Kaydna M ut+r
skopio+any przez Wol-,an,a I"3$n13 $ (OJ3
(7 &enebrae -a*tae sunt /o1anna Ernsta Eberlina M kopia r?k2 @eopolda Mozarta I"3$n13
$ ;AJ3
(6 Niedzielne kon*erty Iod i7Me. do lOMe.J + apartamenta*1 barona Han S+ietena +
ibliote*e %esarskie. przy /osep1platz3
(O 'rzed Erod2 popiel*o+2 I6 mar*aJ + Ko-bur,u3 Z +ysta+ione. +tedy pantomimy,
ktra za+ieraa *o na.mnie. (4 numer+, za*1o+ao si? tylko 4 I"MOOAJ] libretto nie
za*1o+ao si? +*ale3 W roku ()9A Warsza+ska !pera "ameralna +ysta+ia t?
pantomim? Ii odt2d .est + .e. repertuarzeJ pod tytuem 'antalone i %olombin2, z
librettem, *1oreo,ra-i2 i + ins*eniza*.i Marty o*1enek3 W ())5 ta0*zyli .2 Monika
=ut I%olombin2J, /erzy "lono+ski I$riekinJ, /erzy Winni*ki I'antaloneJ i /erzy
"unie+i*z I%apitano M u Mozarta postaF ta nazy+aa si? DottoreJ3 !rkiestr2 dyry,o+a
Zbi,nie+ =ra*a3
(4 /osep1 @an,e M patrzR (O)<43
(A 'ra+dopodobnie *1odzi tu o -ran*uskie,o tan*erza @ouisa Mer,erySe,o3
(; /osep1 =rassi I(;49M(969J, +ybitny malarz portre*ista, N+iede0ski Wo*1N, bo
Wo*1, Ye +ykszta*ony + Wiedniu3 W lata*1 (;)5M)4 przeby+a + Warsza+ie, ,dzie
namalo+a Wiele portret+ Inie*o idealizo+any*1J sa+ny*1 polski*1 arystokrat+ i
inny*1 osobistoE*i, oi3in3 ksi?*ia /ze-a 'oniato+skie,o, $ntonie,o arnaby
/abono+skie,o, &adeusza "oE*iuszki, Stanisa+a "ostki 'oto*kie,o, P3 /3
Moszy0skie,o et*3
Nieda+no odnaleziono I+ Muzeum =linki + Mosk+ieJ absolutnie nieznany portret
OO;
Mozarta .e,o autorst+a, *1oF ,+oli pra+dy doda.my, Ce zdania spe*.alist+, *zy .est to
rze*zy+iE*ie portret Mozarta, s2 podzielone3
(9 'ro,ram litera*ki pantomimy cDie $nkundi,un,J nie za*1o+a si?3
() $utorem tekstu I+ierszyJ by /o1ann Keinri*1 Priedri*1 Miiller I(;69M(9(4J, aktor +
ur,t1eater, p:nie. mason z+i2zany I.ak MozartJ z loC2 NUur +a1ren Eintra*1tN3
75 Krabia /o1ann aptist Ester1azy M patrzR 7O5<A3
7773 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7) mar*a (;96
Mon &res *1er 'ereW
MyEl?, Ce trzeba b?dzie szerze. opisaF suk*es mo.e. akademii(3 MoCe dotary .uC do
papy .akieE su*1y o nie.3 Wystar*zyW Sala nie mo,a byF bardzie. pena, +szystkie
mie.s*a Ii +szystkie loCeJ byy za.?te3 Na.+i?ksz2 przy.emnoEF spra+ia mi obe*noEF
*esarza, ktry by bardzo zado+olony i .uC samo to .est do+odem o,romne,o suk*esu3
I333J
Wykonano nast?pu.2*e ut+oryR
i k M no+2 sym-oni? dla Ka--nera 7,
7k M z mo.e. opery mona*1i.skie. ari? S e K padre per d*i z to+arzyszeniem k+artetu
instrumentalne,o3 >pie+aa Madame @an,e63
6 k M trze*i z kon*ert+ subskryp*y.ny*1 + moim +ykonaniu O,
Ok M s*en? dla 'aum,arten + +ykonaniu $damber,era4]
4k M sym-oni? kon*ertu.2*2 z mo.e. PinalmusikAS,
A k M m. ulubiony kon*ert + DMdur + moim +ykonaniu;, rondo z +aria*.ami do te,o
kon*ertu +ysaem papie,
; k M z mo.e. opery mediola0skie. s*en? 'arto mY--retto + +ykonaniu Mademoiselle
&eyber 9]
9kMma2 -u,? Ibo by *esarzJ oraz temat z +aria*.ami z opery Pilozo-o+ie Isam
,raemJ)] ale potem musiaem zno+u ,raF i +ykonaem Waria*.e =Mdur na temat arii
Unser dummer 'bel meint z 'iel,rzym+
z Mekki(5]
)k M no+e rondo mo.e. kompozy*.i + +ykonaniu @an,e((]
(5k M ostatni2 *z?EF pier+sze. sym-onii(73
/utro odb?dzie si? akademia Mademoiselle &eyber(6, na te. akademii r+nieC +yst2pi?3
W na.bliCszy *z+artek(O po.ad2 do Salzbur,a pano+ie Qon Daubra+al*k i =ilo+sky3
Zabior2 dla papy mo.2 oper? z Mona*1ium(4, d+a e,zemplarze sonat(A, +aria*.e dla
mo.e. siostry(; oraz pieni2dze, ktre .estem +inien za +ykonane kopie opery3
WaEnie dostaem przesyk? z muzyk2 M bardzo za ni2 dzi?ku.?333 Nie*1 papa nie
zapomni o @auda Sion()3 'oza tym *1?tnie dostalibyEmy kilka
OO9
z na.lepszy*1 kompozy*.i koE*ielny*1 same,o papy333 'ra,niemy *zerpaF Z +szystki*1
mistrz+, ty*1 stary*1 i ty*1 modern?3 I333J
W3 $3 Mozart
<D ;6O
( $kademia odbya si? + ur,t1eater 76 mar*a (;96 M do*1d +ynis (A55 -loren+3
7 Sym-onia DMdur NKa--nero+skaN I"M694J, trzy pier+sze *z?E*i3
6 Nr ii z opery Idomeneo, re di %reta I"M6AAJ + +ykonaniu $lo.zy @an,e]
O "on*ert -ortepiano+y %Mdur I"MOI4J, byF moCe +raz z partiami tr2bki i kot+,
ktry*1 brak + za*1o+anym r?kopisie partytury Izostay usuni?te przez +yda+*?
$rtari?J3
4 S*ena i aria Misera, doQe sonW M $1, non sonSio I(5M6A)J na sopran dla 1rabiny
'aum,arten, ale + +ykonaniu tenora Halentina /osep1a $damber,era3
A D+ie kon*ertu.2*e *z?E*i I6 i OJ Serenady DMdur I"M675J3
; "on*ert -ortepiano+y DMdur I"MI;4J z Rondem DMdur I"M697J3
9 Nr (A z opery @uda Silla I"MI64J + +ykonaniu &eresy &eyber3
) Impro+izo+ana -u,a na -ortepian ICeby spra+iF przy.emnoEF *esarzo+i, +ielkiemu
amatoro+i -u,J i Waria*.e I"M6)9J na temat SalQe tu Domino z opery I Piloso-i
ima,inari =ioQannie,o 'aisiella3
(5 (7 +aria*.i -ortepiano+y*1 =Mdur I"MO44J na temat arietki Unser dummer 'bel
meint z opery %13W3 =lu*ka Die 'il,rimme Qon Mekka3
(( Re*ytaty+ i rondo Mia speranza adorata I"MOiAJ dla $lo.zy @an,e3
(7 !statnia *z?EF Sym-onii DMdur NKa--nero+skie.N I"M694J3
(6 Na akademii &eresy &eyber I65 mar*aJ Mozart za,ra "on*ert -ortepiano+y %Mdur
I"MOI4J i potem impro+izo+a3
(O 6 k+ietnia (;963 /o1ann aptist $nton Daubra+a Qon Daubra+ai*k i Pranz Wenzel
=ilo+sky Qon Urazo+a z Salzbur,a3
(4 Indomeneo, re di %reta3
(A A sonat na skrzyp*e i -ortepianR "M7)A i "M6;AM69o3
(; Waria*.eR "M647, "M64) i "M6Ao3
(9 Ut+r Mi*1aa Kaydna M "3$n13 $ (43
7763 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 6 k+ietnia (;96
Mon tr? s *1er 'ereW
W za2*zeniu posyam papie oper? dla Mona*1ium( oraz d+a e,zemplarze moi*1
sonat73 I333J %o do obie*any*1 +aria*.i6, to +yEl? .e przy na.bliCsze. okaz.i, bo kopista
.esz*ze i*1 nie przepisa3 'rzesyam teC d+a portretyO 333 U+aCam, Ce s2 bardzo
podobne, i *i, ktrzy .e +idzieli, s2 te,o same,o zdania333
'rzed *1+il2 skamaem *o do moi*1 sonat, ale nie z mo.e. +iny3 "iedy *1*iaem .e
kupiF, po+iedziano mi, Ce .uC i*1 nie ma, ale Ce b?d2 .utro albo 'o.utrze3 Za p:no,
Cebym m, .e +ysaF teraz3 WyEl? .e razem z +aria*.ami3
7) M Mozart
OO)
'rzesyam teC naleCnoEF za +ykonanie kopii opery4 M .est tro*1? +i?*e. niC trzeba, ale
nie*1 reszta zostanie dla papy3 W te. *1+ili nie mo,? +ysaF +i?ksze. sumy, bo musz?
prze+idzieF +ydatki, .akie b?d? mia + z+i2zku z bliskim .uC roz+i2zaniem u Cony,
ktre nast2pi pra+dopodobnie pod konie* ma.a albo na po*z2tku *zer+*a3
/uC ko0*z?, bo pan Daubra+ai*kA +*zeEnie +y.eCdCa, a .a .esz*ze musz? mu oddaF ten
list3 I333J
W3 $3 i "3 Mozart
<D ;6A
( Idomeneo, re di %reta3
7 A sonat na skrzyp*e i -ortepian zadedyko+any*1 /osep1ie $uem1ammer I"M7)A i "M
6;AM69oJ, +ydany*1 u $rtarii3
6 Waria*.eR "M647, "M64), "M6Ao3
O %1odzi o d+a mae portrety pastelo+e Wol-,an,a i "onstan*.i Iza,inioneJ3
4 !pera Idomeneo, re di %reta, ktre. kopia staraniem @eopolda bya
na.pra+dopodobnie. sporz2dzona + Salzbur,u + (;9(3
A /o1ann aptist $nton Daubra+a Qon Daubra+ai*k M patrzR (A9<(3
77O3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (7 k+ietnia (;96
Mon tres *1er 'ereW
I333J =dyby mi papa *1*ia *oE przysaF, to prosz? o rondo na ,os alto+y Inapisane dla
kastrata, ktry by + Salzbur,u z trup2 +osk2J oraz rondo skompono+ane + Wiedniu
dla %e**arelle,o73 I333J
/ak zrobi si? *ieple., to nie*1 papa poszuka na stry*1u i przyEle mi kilka s+oi*1
kompozy*.i koE*ielny*163 Nie ma po+odu, by si? i*1 +stydziF3 aron Han S+ieten i
StarzerO +iedz2 r+nie dobrze .ak papa, Ce ,usty +*i2C si? zmienia.2 i niestety doty*zy
to takCe muzyki koE*ielne.3 $ tak byF nie po+inno3 Skutek zaE te,o .est taki, Ce
pra+dzi+e. muzyki koE*ielne. trzeba dziE szukaF na stry*1u, ,dzie .edz2 .2 mole3
Do Salzbur,a po.edziemy zaraz po roz+i2zaniu, .ak tylko Cona b?dzie .uC mo,a
podrCo+aF3
W poprzednim liE*ie +spomniaem, Ce ,raem na akademii Mademoiselle &eyber,
pod*zas ktre. by *esarz3 Wykonaem pier+szy z kon*ert+ subskryp*y.ny*1, ktry .uC
+*zeEnie. ,raem na mo.e. akademii4, a kiedy miaem biso+aF rondo Ibyem na to
przy,oto+anyJ, zamkn2em pokry+? -ortepianu i zamiast ronda, sam, bez orkiestry,
za*z2em impro+izo+aF3
O45
Szkoda, Ce papa nie +idzia, Jak su*1a*ze przy.?li t? niespoazianp?3 mato te,o, Ce *ay
*zas klaskali, ale bez przer+y +oaliR NbraQoW braQissimoWN3 %esarz su*1a do ko0*a i
opuE*i s+2 loC? dopiero +tedy, ,dy sko0*zyem ,raF3 'rzyszed +i?* na kon*ert po to,
Ceby mnie raz .esz*ze usyszeF3 'rosz? napisaF, *o tam m+i2 o moim kon*er*ie3 I333J
W3 i "3 Mozart
<D ;6)
( %1odzi tu o ari? !mbra -eli*e M lo ti las*io na ,los alto+y I"M744J, do tekstu
przypisy+anemu =ioQanniemu de =amerra z opery $rsa*e Mi*1ele Mortellarie,o3
Mozart skompono+a .2 + roku (;;A dla kastrata Pran*es*o Portinie,o, ktry przeby+a
+tedy + Salzbur,u z trup2 'ietra Rosy N%apo %omi*oN3
7 Re*ytaty+ i aria $ Xuesto seno de1 Qieni M !r *1e ii *ielo a me ti rende I"M6;OJ dla
kastrata Pran*es*o %e**arelle,o3
6 W liE*ie z 7) mar*a Wol-,an, prosi o.*a, aby przysa mu kilka s+oi*1 ut+or+
muzyki reli,i.ne., ale @eopold +ym+i si? od te,o t+ierdz2*, Ce nuty s2 na stry*1u,
uzna.2* zape+ne, Ce nie zasu,u.2 na to, by .e +ykony+ano + to+arzyst+ie ut+or+
a*1a i Kandla, *o dobrze E+iad*zy o .e,o po*zu*iu rze*zy+istoE*i3 ':nie. .uC
Wol-,an, o przysanie ty*1 ut+or+ nie
nale,a3
O /osep1 Starzer M patrzR (O5<763
s $kademia &eresy &eyber odbya si? 65 mar*a (;96 + ur,t1eater3 W obe*noE*i
*esarza /ze-a II Mozart +ykona "on*ert -ortepiano+y %Mdur I"3MOI4J, a potem
impro+izo+a3
7743 D! /E$vM=E!R=ES SIEER$( W '$R#UU
Wiede0, 7A k+ietnia (;96
MonsieurW
Min?y .uC d+a lata, odk2d .estem + Wiedniu333 Zape+ne sysza pan o moi*1 sonata*1
na piano-orte z to+arzyszeniem skrzypie*7, ktre +yMszty *1o+a $rtaria i Ska3 Nie
.estem zado+olony z te. roboty, a zreszt2 ,dybym na+et by, to nie przeszkadza, Cebym
posa *oE no+e,o moim +spziomkom + 'aryCu3 $ +i?* in-ormu.? pana, Ce mam
,oto+e 6 kon*erty na -ortepian, ktre moCna ,raF z *a2 orkiestr2 M z obo.ami i ro,ami,
ale takCe a Xuatro63 $rtaria teC *1*e .e +ydaFO, ale pan, przy.a*ielu, ma u mnie
pier+sze0st+o3 &oteC aby nie tra*iF *zasu, poda.? dokadn2 *en?333 Zapa*i 'an 65
luidor+ i spra+a b?dzie zaat+iona3
'oza tym pra*u.? obe*nie nad AMma k+artetami na 7 skrzypie*, alt+k? i +iolon*zel?43
=dyby ze*1*ia .e pan +y szty*1o+aF, to *1?tnie .e panu oddam, ale nie s2 tanie3 &y*1 A
k+artet+ nie oddam niCe. 45 luidor+3
/eEli +i?* ze*1*e pan zrobiF interes na ty*1 +arunka*1, prosz? o aska+2
odpo+iedz, +tedy +s"az? panu adres + 'aryCu, pod ktrym Ipo zapa*eniu naleCnoE*iJ
b?dzie pan m, mo.2 robot? odebraF3 W o*zeki+aniu na odpo+ied: M oddany su,a
Wol-,an, $made Mozart
<D ;O(
( /eanM=eor,es Sieber I(;6OM(9(AJ, paryski drukarz i +yda+*a myzy*zny, ktry +ydal
.uC sonaty na skrzyp*e i -ortepian Mozarta I"M65IM65AJ3
7 A sonat na skrzyp*e i -ortepian +ydany*1 przez $rtari? I"M7)A, (5M6;AM695J od
k+ietnia (;96 zna.do+ao si? + sprzedaCy3
6 6 kon*erty -ortepiano+e I(5MO(6MO(4J] a Xuatro V tuR Nz to+arzyszeniem k+artetu
smy*zko+e,oN3
O $rtaria +yda te kon*erty dopiero + roku (;94 .ako opus O3
4 Mo+a o tz+3 Nk+arteta*1 1aydno+ski*1N I(5M69;, "MO7I, "MO79,(5MO49,(5MOAO i (5M
OA4J zadedyko+any*1 /ze-o+i Kaydno+i, ktre ukaC2 si? u $rtarii + roku (;94 .ako
opus (53
77A3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, na 'raterze, 6 ma.a (;96
Mon tres *1er 'ereW
Nie ma mo+y, Ceby +r*iF +*zeEnie. do domu3 'o,oda .est przepi?kna, a na 'raterze(
.est dziE sz*ze,lnie mioW !biad z.edliEmy na po+ietrzu i zostaniemy tu .esz*ze do 9Me.
lub )Me. +ie*zorem3 Mo.a *ompa,nie to ,ruba Cone*zka, a .e. M to ,ruby, *1oF moCe nie
taki zn+ ,ruby, ale dobrze +y,l2da.2*y i dobrze si? ma.2*y m?Culek3 I333J
"iedy si? .est na 'raterze, ni* nie da si? zrobiF, zreszt2 szkoda by byo marno+aF
takie,o pi?kne,o dnia, *1oFby ze +z,l?du na mo.2 Con?3 Dlate,o o,rani*z? si? do
in-orma*.i, Ce dzi?ki o,u obo.e .esteEmy zdro+i i Ce dostaliEmy +aEnie list od papy3
'osuszne dzie*i <
W3 $3 i "3 Mozart
<D ;O6
( Sa+ny +iede0ski park M ulubione mie.s*e spa*er+ i spotka0 +iede0*zyk+, pene
na.rozmaitszy*1 atrak*.i3 Istnie.2*y od GH +ieku, mieszka0*om Wiednia zosta
udost?pniony + roku (;AA3
O47
77;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IWiede0, ; ma.a (;96J
Mon tres *1er 'ereW
Zno+u tylko ka+aek listuW DziE musz? p.EF na akademi?(, a list zamierzaem napisaF
+ sobot?, le*z nie zd2Cyem, ale ponie+aC mam do przekazania *oE pilne,o, musiaem
znale:F *1+ilk? *zasu, Ceby m* napisaF s+ko3 I333J
!pera bu--a adnie za*z?a sezon73 Sz*ze,lnie dobry .est bu--o M nazy+a si? enu**i63
'rze.rzaem ze sto, a moCe i +i?*e. librett i nie znalazem ani .edne,o, ktre daoby mi
satys-ak*.?3 &u i tam naleCaoby przerabiaF i na+et .eEli poeta by na to poszed, to
at+ie. byoby mu napisaF no+e libretto, niC przerobiF stare3 $ no+e za+sze .est lepsze
od stare,o3
/ako poet? mamy tu nie.akie,o abate Da 'onteO3 W te. *1+ili ma on + teatrze strasznie
duCo pra*y przy korektura*1 i per obli,ato musi teC napisaF no+e libretto dla
Salierie,o4, a nie zrobi te,o przed upy+em d+*1 miesi?*y3 Dopiero potem M .ak mi
obie*a M napisze libretto dla mnie, ale *zy dotrzyma so+a`A %zy ze*1*e ,o dotrzymaF`
'apa +ie na.lepie., Ce pano+ie Wosi s2 + o*zy bardzo miliW Wystar*zyW Znamy i*1
dobrzeW
/eEli do,ada si? z Salierim, to te,o libretta za Cy*ia nie dostan?3 $ tak bardzo *1*iabym
si? +ykazaF r+nieC i + tym rodza.uW !to dla*ze,o pomyElaem sobie, Ce .eEli Hares*o
nie .est +*i2C na mnie za,nie+any + z+i2zku z oper2 dla Mona*1ium, to moCe m,by
mi napisaF no+e libretto na ; osb ;3 astaW
'apa b?dzie na.lepie. +iedzia, *zy to si? da zrobiF3 &ym*zasem nie*1 Hares*o zbiera
pomysy, a kiedy przy.ad? do Salzbur,a, razem nad nimi popra*u.emy3 Na.+aCnie.sze,
Ceby rze*z bya napra+d? komi*zna333 i M .eEli moCli+e M Ceby byy d+ie duCe role
kobie*e3 /edna M seria, dru,a M mezzo *arattere, ale obie tak samo +aCne3 &rze*ia rola
kobie*a moCe byF *akiem bu--a, podobnie .ak I.eEli trzebaJ +szystkie role m?skie333
/eEli papa uzna, Ce z Hares*o da si? *oE zrobiF, nie*1 z nim porozma+ia, ale nie*1 mu
nie m+i, Ce przy.ad? + lip*u, bo do te,o *zasu ni* nie zrobi3 Zreszt2 bardzo bym si?
u*ieszy, ,dybym .esz*ze + Wiedniu *oE dosta od nie,o3
Zarobi na pe+no O55 albo 455 -loren+333 I333J
W3 $3 Mozart
<D ;O4
( ! akademii + dniu ; ma.a ni* bliCsze,o nie +iadomo3
7 77 k+ietnia (;96 + ur,t1eater rozpo*z2 +yst?py zesp +oskie. opery bu--a, +
ktre,o >ladzie byliR Mi*1ael 5S"elly, $nn INan*yJ Stora*e, Pran*es*o enu**i,
%aterina %aQalieri,
O46
Pran*es*o ussani, &1erese &eyber3 Sezon rozpo*z?a opera $ntonia Salierie,o @a
s*uola deSS ,elosi do libretta %aterino Mazzole,o i =ioQannie,o ertatie,o3
6 Pran*es*o enu**i I(;O4M(974J, +ioski bas, blisko z+i2zany z Mozartem3 y
pier+szym +ykona+*2 partii Pi,ara I+ Weselu Pi,araJ, @eporella I+ Don =ioQannimJ,
=u,lielma I+ %osi -an tutteJ3 'rzed przyby*iem do Wiednia Epie+a + +ene*kim &eatro
San Samuele3 W Wiedniu debiuto+a I+ ur,t1eaterJ + operze Salierie,o @a s*uola
deS,elosi3
O @orenzo Da 'onte I(;O)M(969J, +laEF3 Emmanuele %one,liano, .eden z na.lepszy*1
libre*ist+ GHIII +ieku3 'ostaF niez+y*za.nie bar+na o bardzo bo,ate. bio,ra-ii3 !d
(;9M7 nad+orny poeta Ilibre*istaJ *esarza3 $utor librett do na.sa+nie.szy*1 oper
+oski*1 MozartaMWesele Pi,ara, Don =ioQanni, %osi -an tutte3 Mozart pozna ,o
+iosn2 (;96 roku u barona Wetzlara3
4 %1odzi o oper? Salierie,o II ri**o dSun ,iorno +ysta+ion2 + ur,t1eater + ,rudniu
(;9O3
A Da 'onte dotrzyma so+a i nieba+em przekaza libretto Iniestety .edno z
na.sabszy*1 + .e,o dorobkuJ @o sposo deluso, do ktre,o Mozart za*z2 pisaF muzyk?,
ale .e. nie uko0*zy I"MO65J3
; E-ektem ty*1 zabie,+ byo libretto do nieuko0*zone. opery Mozarta @So*a del %airo
I"MO77J3
7793 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7( ma.a (;96
Mon tres *1er 'ereW
I333J Serde*znie mi Cal za*ne. pani Robini,(3 My teC o mao nie stra*iliEmy +spaniae,o
przy.a*iela M barona Ra.munda Wetzlara, u ktre,o mieszkaliEmy73 Dopiero teraz sobie
uE+iadomiem, Ce od pe+ne,o *zasu mieszkamy ,dzie indzie., o *zym .esz*ze papy nie
po+iadomiem3 aron Wetzlar musia przy.2F do siebie pe+n2 dam?333 i *1*2* mu p.EF
na r?k?, +ypro+adziliEmy si?, przenosz2* si? do nie+y,odne,o lokum na "o1imarkt3
$le za trzy miesi2*e, ktre u nie,o sp?dziliEmy, baron ni* od nas nie +zi2, a na+et
pokry koszty przepro+adzki3 &ym*zasem szukaliEmy inne,o mieszkania i znale:liEmy
.e na /udenplatz, ,dzie +aEnie .esteEmy3 aron za +szystko zapa*i, na+et za komorne
na "o1imarkt3
Nasz no+y adresR /udenplatz 7OO, I pi?tro3 I333J
!d da+na .uC trapi mnie pe+na myEl, ale skoro papa o tym nie pomyEla, to i .a myEl t?
odrzu*iem3 $le ostatnio, za spra+2 pana Edelba*1a i barona Wetzlara, myEl ta zn+
po+r*ia M .esz*ze bardzie. natr?tna niC przedtem3 !to ona M *zy nie po+inienem si?
oba+iaF, Ce kiedy przy.ad? do Salzbur,a, to ar*ybiskup moCe mnie areszto+aF` astaW
Niepok. budzi -akt, Ce nie dostaem Cadne,o -ormalne,o z+olnienia, zreszt2 kto +ie,
*zy nie zrobiono tak spe*.alnie, Ceby mnie p:nie. *apn2F`
/uC papa sam o*eni to lepie. niC inni i .eEli si? myl?, to przy.edziemy n9 pe+no, ale
,dybym mia ra*.?, to b?dziemy si? musieli spotkaF + .akimE
O4O
innym mie.s*u3 MoCe + MMona*1ium333, D! ten "ie*na zaomy Jest ao +szystkie,o3 I333J
'osuszne dzie*i
W3 i "3 Mozart
<D ;O;
( Maria Hiktoria Robini, Qon Rotten-eid IpatrzR ((9<OJ zmara 7O k+ietnia (;963
7 'rzez 6 miesi2*e Iod ,rudnia (;97 do lute,o (;96J Mozarto+ie mieszkali u barona
Ra.munda Wetzlara + tz+3 Maym Domu Kerbersteina przy Ko1e rii*ke nr O(7
Iobe*nie Wipplin,NY(N6YIrJ (Y na YI( '(`NYM W lutym (;96 przepro+adzili si? na
"o1imarkt nr ((;) Iobe*nie nr ;J do domu naleC2*e,o do barono+e. Marii $nny Qon
'randau3 7O k+ietnia przenieEli si? na /udenplatz pod nr 7OO Iobe*nie nr 6J na I pi?tro,
do domu, ktre,o +aE*i*ielk2 bya Praulein Qon 'urk Ilub ur,J3
77)3 D! !/%$ + S$@ZUR=U
Wiede0, ; *zer+*a (;96
Mon tres *1er 'ereW
o,u nie*1 b?d2 dzi?ki M zn+ .estem zdro+yW /edynym +spomnieniem po *1orobie
.est katar, to bardzo uprze.me z .e,o strony [3 WaEnie dostaem list od mo.e. dro,ie.
siostry73 Imieniny "onstan*.i nie s2 + ma.u ani + mar*u, le*z (A lute,o, ale nie ma i*1
+ Cadnym kalendarzu3 &ym niemnie. serde*znie +am dzi?ku.? za Cy*zenia, ktre s2
pi?kne i *enne, na+et .eEli nie ma imienin3 I333J
'o przepro+adzeniu badania akuszerka po+iedziaa, Ce po+inna urodziF .uC OM,o, .a
.ednak nie s2dz?, by si? to stao przed i4Mym lub iAMym3 I333J Nie przypusz*za.2*, Ce
stanie si? to tak pr?dko, +*i2C odkadaem moment, + ktrym na kolana*1 i ze
zoConymi r?kami prosibym pokornie ko*1ane,o pap?, Ceby zosta o.*em *1rzestnym
dzie*kaW $le moCe nie .est .esz*ze za p:no3 Robi? to +i?* teraz i *zekam na
odpo+ied:, + kaCdym razie +ierz?, Ce papa nie odm+i3
'o Qisum repertum6 akuszerki znalazem .uC ko,oE, kto + imieniu papy b?dzie trzyma
dzie*ko, ktre I,eneris mas*ulini *zy -emininiJ b?dzie si? nazy+ao @eopold albo
@eopoldyna3 I333J3
W3 i "3 Mozart
<D ;45
( W ma.u Mozart by *1ory, ale nie s2 znane bliCe. sz*ze,y na temat te. *1oroby3
7 @ist od Nannerl I<D ;O)J za,in23
6 Hisum repertum V Npo dokonaniu o,l?dzinN Ia*i0ska -ormua pra+ni*zaJ3
O44
7653 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (9 *zer+*a (;96
Mon tres *1er 'ere-
Mo.e ,ratula*.e333 .est papa dziadkiemW W*zora. lyM,o o +p do yMe. rano mo.a dro,a
maConka sz*z?Eli+ie po+ia duCe,o, mo*ne,o *1op*a, okr2,e,o .ak kulka(3 ! +p
do 7Me. + no*y za*z?y si? ble i .uC przez *a2 no* nie byo spania ani spoko.u73 Nad
ranem posaem po teE*io+2, potem po akuszerk?63 ! AMe. usiada na -oteluO, o +p do
yMe. .uC byo po +szystkim3
&eE*io+a stara si? teraz +ykupiF za +szystko zo, .akie +yrz2dzia s+e. *r*e przed
Elubem3 Zrobia si? taka dobra333, *ay dzie0 .est przy nie.333 Mo.a ko*1ana Cona Iktra
*au.e r?*e papie i serde*znie E*iska m2 siostr?J *zu.e si? dobrze, o ile + .e. sytua*.i +
o,le moCna si? *zuF dobrze3 Ma nadzie.?, Ce skoro si? dobrze *zu.e, to z pomo*2
osk2 przeCy.e sz*z?Eli+ie okres poo,u3 /a zaE mart+i? si? z po+odu mle*zne.
,or2*zki4, bo piersi ma duCeW &ak +i?* +bre+ mo.emu przekonaniu, a .ednak za moim
przyz+oleniem dzie*ko ma .uC mamk?W o niezaleCnie od te,o, *zy byaby + stanie
sama karmiF *zy nie, mo.a Cona nie b?dzie ni,dy sama karmia dzie*ka3 Za+sze tak
u+aCaem3 $le z kolei skoro .uC musi ssaF mleko, to mo.e dzie*ko nie po+inno ssaF
inne,o mleka niC +asne3 Zamierzaem .e karmiF +od2A, tak .ak bya karmiona mo.a
siostra i .a sam, ale akuszerka, teE*io+a i inni zaklinali mnie na +szystko, by te,o nie
robiF i *1oFby dlate,o, Ce tuta. nie +iedz2, .ak si? do te,o zabraF, postano+iem ust2piF3
Nie *1*?, by p:nie. *zyniono mi z te,o zarzut3
$ teraz prosz? posu*1aF, *o mi si? przytra-io + z+i2zku z o.*em *1rzestnym dla
dzie*ka3 ! sz*z?Eli+ym roz+i2zaniu naty*1miast po+iadomiem barona Wetzlara M to
m. bardzo dobry przy.a*iel3 !d razu przyszed i zapropono+a, Ce b?dzie o.*em
*1rzestnym3 Nie mo,em odm+iF, ale pomyElaem, Ce mimo +szystko damy dzie*ku
na imi? @eopold333 No i dokadnie + momen*ie kiedy o tym myElaem, za+oa
rozrado+anyR N$ +i?* mamy mae,o Ra.mundaW333 i u*ao+a dzie*iaka3 %o mo,em
zrobiF + takie. sytua*.i` DaliEmy dzie*ku imiona Ra.mund @eopolda333J, ale napra+d?
nazy+a si? @eopold3 I333J
W3 $3 i "3 Mozart
<D ;47
( 'ier+sze dzie*ko Wol-,an,a i "onstan*.i zostao o*1rz*zone + koE*iele przy $m Ko-
przez +ikariusza /o1anna Kerbsta i otrzymao imiona Ra.mund @eopold3 Pormalnie
o.*em *1rzestnym dzie*ka by baron Ra.mund Wetzlar Qon 'lankenstern IpatrzR 7(;<;J,
ale + rze*zy+istoE*i dzie*ka do *1rztu nie trzyma, ,dyC pod*zas *eremonii + koE*iele
reprezento+a ,o Izast?po+aJ '1ilip /akob Martin Ipatrz ()7<OJ3 Dzie*ko przeCyo
tylko d+a miesi2*e i d+a dni M zmaro () sierpnia, + *zasie ,dy Wol-,an, z "onstan*.2
ba+ili + Salzbur,u3
O4A
7 Z t2 no*2, + *zasie ktreJ urodzi si? pier+orodny syn Mozarta 2*zy si? sta+na
ane,dota przekazana przez "onstan*.?3 Wdo+a po Mozar*ie opo+iadaa, Ce Wol-,an,
skompono+a +tedy .eden ze s+y*1 na.pi?knie.szy*1 k+artet+ smy*zko+y*1 M dMmoll
I"MO7iJ, a dokadnie W momen*ie roz+i2zania skompono+a IzapisaJ menuet i trio z
te,o k+artetu IPriedri*1 Ro*1litz Herbur,te $nekdoten aus Wol-,an, =ottiieb Mozart
@eben, +R N$ll,emeine MusikMZeitun,N I, (;)9<)), oraz =eor, Nikolaus Nissen
io,rap1ie W3 $3 MozartSs, @eipzi, (979, s3 ,(;6J3 /est to opo+ieEF, .ak mi si? zda.e,
zbyt romanty*zna, by mo,a byF pra+dzi+a, niemnie. +i?kszoEF mozartolo,+
potrakto+aa .2 z *a2 po+a,2, nie +yklu*za.2* $l-reda Einsteina ani na+et @ud+i,a
Pins*1era M redaktora i autora komentarza do na.no+sze,o +ydania "+artetu dMmoll
INeue MozartM$us,abe HIII<75<l, 7J3
6 Nazy+aa si? Pranziska Siedler3
O Mnie. +i?*e. od s*1yku GHI +ieku kobiety Iz+asz*za z arystokra*.i, szla*1ty i
bo,ate. burCuaz.iJ rodziy na spe*.alnym krzeEle -otelu, nazy+anym siodem3 y to
mebel bardzo koszto+ny, *zasami +r?*z dzieo sztuki, z +yra-ino+an2 tapi*erk2,
+yE*ieany na.delikatnie.szymi i +yszukanymi tkaninami, bo,ato zdobiony dekora*.ami
rze:biarskimi, ma.2*y zape+niF maksymalny kom-ort -izy*zny i psy*1i*zny3 Nieli*zne
rodziny posiaday *oE takie,o na +asnoEF3 y to atrybut Ii :rdo nieba1y*1
do*1od+J +*zesny*1 akuszerek3 'od konie* GHIII +ieku te,o rodza.u -otele M bardzo
*i?Ckie i *oraz droCsze M byy .uC + szpitala*1, ktre usio+ay peniF -unk*.? szpitali
pooCni*zy*1, ale z+y*za. rodzenia + domu, na+et + rodzina*1 na.bardzie.
arystokraty*zny*1, du,o .esz*ze si? utrzymy+a3
4 =or2*zka mle*zna M nap?*zniae, roz,or2*zko+ane i obolae z nadmiaru mleka piersi3
A Wol-,an, i .e,o siostra Nannerl z,odnie z po+sze*1n2 ++*zas praktyk2 +
Salzbur,u nie byli + niemo+l?*t+ie karmieni mlekiem matki ani nia0ki M u+aCanym za
nie*zyste i niezdro+e M le*z tz+3 +od23 y to spe*.alny nap. M +y+ar z .?*zmienia,
Ip:nie. z mi,da+J i *ukru3
76(3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7( *zer+*a (;96
Mon tres *1er 'ereW
&ym razem musz? byF z+i?zy M napisz? tylko to, *o konie*zne, bo bardzo duCo mam
pra*y3
Wysta+i2 tu no+2 oper? +osk2, + ktre. po raz pier+szy +yst2pi d+o.e artyst+
niemie*ki*1 M mo.a sz+a,ierka @an,e i $damber,er3 Na t? okaz.? musz? napisaF 7 arie
dla @an,e i rondeau dla $damber,era73
Mam nadzie.?, Ce papa otrzyma .uC m. .ubelMlist3 Dzi?ki o,u mo.a Cona .akoE
przeCya d+a kryty*zne dni, +*zora.szy i przed+*zora.szy, i M .ak na t? okoli*znoEF M
*zu.e si? bardzo dobrze333 MyElimy +i?*, Ce +szystko b?dzie .ak na.lepie.3 Dzie*ko .est
E+ieCe i *akiem zdro+e, +szystkie s+o.e interesy, a toR .edzenie, pi*ie, spanie,
+rzesz*zenie, Elinienie i sranie M zaat+ia 1o.nie i + +ielki*1 iloE*ia*13 %au.e dziadka i
*iotk?3
'rze.d:my teraz do Hares*o3 /e,o plan mi si? podoba63 ?d? musia naty*1miast
porozma+iaF z 1rabi2 Rosenber,iemO, Ceby poe*ie zape+niF Wyna,rodzenie3 $le Ce
Hares*o +2tpi + suk*es opery, to dla mnie obraza3
O4;
Mo,? tylko zape+niF, Ce Je,o libretto na pe+no przepadnie, .eEli muzyka b?dzie za3 W
operze muzyka .est na.+aCnie.sza3 $ +i?*, Ceby dzieo byo udane Ia + konsek+en*.i,
Ceby da+ao nadzie.? na otrzymanie +yna,rodzeniaJ, b?dzie mi musia to i o+o zmieniF
i tyle razy rze*z przerabiaF, ile razy te,o zaC2dam3 I nie*1 samemu sobie nie u-a za
bardzo, bo nie ma Cadne,o doE+iad*zenia ani zna.omoE*i teatru3
MoCe mu na+et papa po+iedzieF, Ce .ak nie *1*e, to +*ale nie musi te. opery pisaF3
Znam .e. plan i libretto moCe r+nie dobrze napisaF ktoE inny3 'oza tym *zekam +aEnie
na *ztery ostatnie i zape+ne na.lepsze libretta opero+e3 yoby dzi+ne, ,dybym +Erd
ni*1 nie znalaz Cadne,o, ktre by si? nie nada+ao3
$ +i?* mam *zas i *zekam333 I333J
W3 $3 i "3 Mozart
<D ;46
( << *uriosa indis*reto 'asXuale $n-ossie,o3 Nie bya to opera *akiem no+a, po+staa +
(;;; roku Ido libretta M pra+dopodobnie =ioQannie,o ertatie,oJ3
7 Dla $lo.zy @an,e Mozart skompono+a d+ie arie do te. operyR Horrei spie,arm o1
Dio M $1 *onte partite I"MOi9J i No, no, *1e non sei *apa*e I"MOI)J3 Rondo dla
$damber,era to 'er pi?ta non ri*ertate I"MO75J3
6 %1odzi o libretto abate Hares*o Uo*a del %airo, do ktre,o Mozart za*z2 pisaF
muzyk? I"MO77J, ale .e. nie uko0*zy3 'o+stao A numer+R 7 arie, 7 duety, .eden
k+artet i pier+szy -ina, moCe teC .eden ter*et3
O Krabia Rosenber,M!rsiniMpatrzR (4(<O3
7673 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7 lip*a (;96
Mon tres *1er 'ereW
!statnio tak byem za.?ty, Ce prze,apiem dzie0, + ktrym od*1odzi po*zta i
zapomniaem napisaF3 ya u nas @an,e, Ceby +yprbo+aF d+ie arie S a my tym*zasem
radziliEmy .ak post2piF, Ceby nasi +ro,o+ie nie okazali si? sprytnie.si od nas3 Mam z
nimi ur+anie ,o+y, a @an,e ma problemy z no+2 Epie+a*zk2 Stora*e73 I333J
'rzed+*zora., + poniedziaek rano, sza po raz pier+szy opera $n-ossie,o II *uriosa
indis*reto, + ktre. zadebiuto+ali @an,e i $damber,er3 &ylko mo.e arie przy.?to z
aplauzem, a dru,2 z ni*1 Ieine braQour $rieJ @an,e musiaa na+et biso+aF63
'rzed premier2 moi +ro,o+ie +oaliR NMozart *1*e popra+iaF oper?
O49
$n-ossie,oWN "iedy to usyszaem, z+r*iem si? do 1rabie,o Rosenber,aO i
po+iedziaem mu, Ce arie dam tylko ++*zas, .eEli + libret*ie zostanie +ydruko+ane
po +osku i po niemie*ku nast?pu.2*e +y.aEnienieR
N$Qertimentos
D+ie arie Ina str3 6A i (57J skompono+a Si,nore Maestro Mozart, aby spra+iF
przy.emnoEF Madame @an,e, ponie+aC napisane przez Si,nore Maestro $n-ossie,o nie
pasu.2 do .e. moCli+oE*i ani do .e. ,osu3 'ra,niemy z+r*iF na to u+a,?, by zasz*zyt
przypad temu, komu si? naleCy i + na.mnie.szym stopniu nie stano+i usz*zerbku dla
renomy i reputa*.i sa+ne,o
neapolita0*zykaN3
$Qertimento zostao +ydruko+ane i dostar*zyem arie, ktre dla mo.e. sz+a,ierki i dla
mnie stay si? +ielkim suk*esem3 'ano+ie +ro,o+ie mieli si?
z pysznaW
$ teraz prze.d:my do numeru, ktry zrobi pan Salieri, ale nie mnie
zaszkodzi, le*z biednemu $damber,ero+i3 Zda.e si?, Ce .uC papie pisaem, Ce dla
$damber,era skompono+aem rondeauA3 'o mae. prbie Irondeau .esz*ze nie byo
skopio+aneJ Salieri +zi2 $damber,era na stron? i po+iedzia, Ce 1rabia Rosenber,
u+aCa, Ce nie po+inien te. arii Epie+aF i dlate,o radzi mu .ako przy.a*iel, Ceby z nie.
zrezy,no+a3 WE*ieky na Rosenber,a, + po*zu*iu :le po.?te. dumy, $dambe,er
odpo+iedzia bardzo niem2drzeR
N$ +i?* dobrze333, pokaC?, Ce $damber,er ma + Wiedniu pozy*.? ustalon2 i Ce nie musi
si? do+artoE*io+y+aF za pomo*2 dodatko+o dla nie,o napisane. muzyki, Ce zaEpie+a
tylko to, *o .est + partyturze i pki Cy.e nie +2*zy do
nie. Cadne. inne. ariiWN
/aki by te,o rezultat` $no taki, Ce $damber,er nie mia Cadne,o suk*esu3 Ina*ze. byF
nie mo,o3 &eraz bardzo Cau.e, ale .est .uC za p:no3 =dyby mnie teraz prosi o to
rondeau, to mu ,o nie dam3 Z po+odzeniem b?d? .e m, +ykorzystaF + .edne. z moi*1
operW
$ + *ae. te. 1istorii na.,orsze .est to I*o zreszt2 mu po+iedziaem i .e,o Cona; teCJ, Ce
ani 1rabia Rosenber,, ani dyrek*.a ni* o tym nie +iedzieli3 'o prostu by to zoEli+y
szpas Salierie,o3 I333J
W3 $3 i "3 Mozart
<D ;4O
( %1odzi o d+ie arie dla $lo.zy @an,e +2*zone do opery $n-ossie,o II *uriosa
indis*retoR
"MOi9 i "MOI)3
7 $nn Selina INan*yJ Stora*e I(;A4M(9(;J, an,ielska sopranistka, pier+sza Zuzanna +
Weselu Pi,ara3 Do Wiednia przy.e*1aa + (;96 roku Irazem ze s+ym bratem
Step1anem Stora*eJ3 W (;9O poElubia skrzypka /o1na $bra1ama Pis1era, z ktrym
poCy*ie ukadao si? :le i sko0*zyo skandalem IPis1er .2 maltreto+aJ, aC musia
inter+enio+aF *esarz, ktry + (;9A nazbyt temperamentne. parze nakaza opusz*zenie
Wiednia3 Nan*y po+r*ia do $n,lii3
Mozart napisa dla nie. s*en? i rondo %1Sio mi s*ordi di te I"M454J] ory,ina kompozy*.i
Ir?kopisJ .est prze*1o+y+any + ibliote*e /a,iello0skie. + "rako+ie3
O4)
N i[o, no, *<ze non set *apa*e I"MMOI)J3 O Krabia Rosenber,M!rsini3
s &ekst po +osku3 W Nationalbibliot1ek + Wiedniu prze*1o+y+any .est e,zemplarz
libretta z d+u.?zy*znym tekstem te,o $Qertimento I+oskim i niemie*kimJ3
A 'er pi?ta non ri*er*ate I"MO75J3
; Uona $damber,era M Maria $nna $damber,er, z+ana Nanni, z domu /aXuet3
7663 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (7 lip*a (;96
Mon tres *1er 'ere-
I333J &o moi przy.a*iele +yrazili oba+?, Ce moCe mnie areszto+aF, ponie+aC nie mam
o-i*.alne,o z+olnienia3 $le papa *ako+i*ie mnie uspokoi i przy.edziemy na pe+no +
sierpniu, na.dale. +e +rzeEniu3 I333J
"o*1any o.*zeW Nie*1 papa nie s2dzi, Ce nie mam ni* do roboty, ponie+aC .est lato333
Nie +szys*y +y.e*1ali na +ieE, a .a mam kilkoro u*zni+, z ktrymi pra*u.?3 /edne,o
u*z? na+et kompozy*.i3 ardzo si? zdzi+i, kiedy si? do+ie, Ce +y.eCdCamW7
Musz? .uC ko0*zyF, bo duCo mam .esz*ze do napisania3 &ym*zasem nie*1 papa
przy,otu.e + o,rodzie kr?,le M mo.a Cona bardzo lubi + nie ,raF3 $ poza tym *i2,le si?
mart+i, Ce si? papie nie spodoba, bo nie .est pi?kna3 /a .2 po*ieszam, .ak umiem
m+i2*, Ce dro,i papa bardzie. *eni sobie urod? +e+n?trzn2 niC ze+n?trzn23 I333J
'osuszne dzie*i
W3 $3 i "3 Mozart
<D ;49
( 'atrzR list 76(3
7 &ym u*zniem by na.pra+dopodobnie. Mi*1ael 5S"elly I(;A7M(97AJ, irlandzki
Epie+ak ItenorJ, kompozytor i +yda+*a3 U*zy si? +pier+ u Henanzio Rauzzinie,o3 Do
Wiednia przy.e*1a + (;96 z Wo*1 I+yst?po+a tam .ako !**1elliJ3 y pier+szym
odt+r*2 partii Don %urzia i Don asilia + Weselu Pi,ura3 /e,o +spomnienia
IReminis*en*es, +ydane + @ondynie + (97AJ s2 +aCnym :rdem do bio,ra-ii Mozarta3
OA5
76O3 '!S&S%RI'&UM D! N$NNER@ I D! '$NN# M$R=UERI&E M$R%K$ND
W S$@ZUR=U
IWiede0, () lip*a (;96J
"o*1ana siostroW Na.lepsza panno Mar*1andW
Nie +ierz + to, *o +yCe. nabaz,raa mo.a Cona M nie .est prze*ieC moCli+e, abyEmy byli
+ Salzbur,u i sierpnia, skoro tuta. b?dziemy .esz*ze 7AM,o lip*aW7 $le .eEli nie okaCe si?
konie*zne, abym tu by 7AM,o lip*a, to lM,o sierpnia na pe+no .uC b?d? z +ami i
Cy*zenia imienino+e zoC? *i osobiE*ieW I333J
&ym*zasem +szystkie,o na.lepsze,oW I333J
&+. sz*zery brat
W3 $3 Mozart
<D ;A5
( Dopisek Mozarta do listu "onstan*.i3 Maria Mar,aret1e Mar*1and Iz+ana =retlJ bya
u*zenni*2 @eopolda i pozosta+aa u nie,o I+raz z bratemJ na pens.i3
7 Wol-,an, i "onstan*.a +y.e*1ali z Wiednia 74 lip*a i do Salzbur,a przy.e*1ali 79M,o3
W rodzinnym domu Mozarta sp?dzili niemal dokadnie 6 miesi2*e Ido 7; pa:dziernikaJ3
7643 D! !/%$ W S$@ZUR=U
@inz, 6( pa:dziernika (;96
'rzy.e*1aliEmy sz*z?Eli+ie +*zora. o )Me. rano(3 'ier+sz2 no* sp?dziliEmy +
H*klabru*k, a .uC nast?pne,o dnia przed poudniem byliEmy + @amba*1, akurat +
dobrym momen*ie, Ceby za,raF na or,ana*1 $,nus D*i pod*zas odby+a.2*e. si?
+aEnie sumy3
'raat7, .ak mnie zoba*zy, nie posiada si? z radoE*i3 I333J ZostaliEmy tam *ay dzie0, a
.a ,raem na or,ana*1 i na kla+ikordzie3 Do+iedziaem si?, Ce naza.utrz I333J +
Ebeisber,u6 ma byF +ysta+iona opera, na ktr2 +ybiera si? *ay @inz3 'ostano+iem,
Ce teC tam b?d?3
Mody 1rabia &1un Ibrat &1una z Wiednia OJ podszed do mnie od razu i po+iedzia, Ce
.e,o o.*ie*4 o*zeku.e mnie /uC od d+*1 ty,odni i Ce po+inienem kazaF si? do nie,o
za+ie:F bezz+o*znie, ponie+aC b?d? u nie,o mieszka3 !dpo+iedziaem, Ce
zatrzymamy si? + oberCy, ale ,dy nast?pne,o dnia byliEmy u bram @inzu, *zeka tam na
nas suC2*y, aby nas zabraF do
OA(
stare,o 1rabie,o &1una, u ktre,o +aEnie .esteEmyA3 Nie da si? +yraziF, z .ak +ielk2
uprze.moE*i2 nas tu przy.mu.23
We +torek OM,o dam kon*ert + mie.s*o+ym teatrze, ale ponie+aC nie mam ze sob2
na+et na.mnie.sze. sym-onii, po,r2Cyem si? po uszy + pra*y nad no+2 sym-oni23 Za
par? dni musi byF ,oto+a3;3 'ora +i?* ko0*zyF musz? nad ni2 dale. pra*o+aF3
Mo.a Cona i .a *au.emy papie r?*e i prosimy o +yba*zenie, Ce tak du,o spra+ialiEmy
mu kopot] raz .esz*ze dzi?ku.emy za +szystko3 Uy*zymy +szystkie,o dobre,o3 I333J
W3 $3 Mozart
<D ;AA
( 'o trze*1 miesi2*a*1 +aka*.i + domu rodzinnym Isz*ze,o+y pro,ram pobytu
za+iera dziennik NannerlJ 7; pa:dziernika Wol-,an, i "onstan*.a ruszyli + dro,?
po+rotn2 do Wiednia3 W @inzu zatrzymali si? na blisko miesi2*3
7 'raat M $mand S*1i*kmayr I(;(AM(;)OJ, stary zna.omy Mozarta3 W (;6; studio+a
na uni+ersyte*ie + Salzbur,u, ,dzie by kole,2 @eopolda3 !d (;OA do (;)O opat
klasztoru benedyktyn+ + @amba*13 Wol-,an, zna ,o od roku (;A63 W @amba*1
zatrzymy+a si? m3in3 + (;A) i + (;;6 pod*zas poprzedni*1 podrCy do Wiednia3
6 Ebeisber, + pobliCu @inzu M dziE .edna z dzielni* @inzu3
O Krabia Pranz de 'aula /osep1 &1unMKo1enstein, m2C 1rabiny Wil1elminy &1un M
u*zenni*y i .edne. z bliski*1 przy.a*iek Mozarta3 W Wiedniu by mistrzem loCy
maso0skie. NUur +a1ren Eintra*1tN3
4 Krabia /o1ann /osep1 $nton &1unMKo1enstein I(;((M(;99J, ,o+a *zeskie. linii rodu,
mason, by 'ier+szym StraCnikiem loCy NZu den Sieben WeisenN + @inzu3
A Na Minoritenplatz M dziER "loster,asse 75, na Starym MieE*ie3
; 'ro,ram te,o kon*ertu z O listopada + &eatrze Mie.skim + @inzu nie .est dokadnie
znany, ale poza napisan2 na t? okaz.? Sym-oni2 %Mdur N@inzk2N I"MO74J
na.pra+dopodobnie. bya teC +ykonana Sym-onia =Mdur Mi*1aa Kaydna I' (AJ, do
ktre. Mozart napisa Introduk*.? =Mdur I"MOOOJ3
76A3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, A ,rudnia (;96
Mon tres *1er 'ereW
I333J 'ami?ta papa zape+ne + moment, kiedy przy.e*1a do Mona*1ium` a .a pisaem
mo.2 +ielk2 oper?(3 'okaza mi +tedy +eksel na (7 luidor+, ktre poCy*zyem +
Strasbur,u od pana S*1erza i dodaR NZoE*i mnie tylko, Ce tak mi nie u-asz333 No dobrzeW
Miaem +aEnie zasz*zyt zapa*iF (7 luidor+WN7 'otem .a +y.e*1aem do Wiednia, a
papa do Salzbur,a3 'o ty*1 so+a*1 mo,em *1yba s2dziF, Ce nie musz? si? +i?*e. tym
du,iem mart+iF3 =dyby zreszt2 byo ina*ze., to papa na pe+no by napisa albo333 ,dy
byem blisko, bezpoErednio by mi o tym po+iedzia3
OA7
'rosz? +i?* +yobraziF sobie mo.e zdzi+ienie i zakopotanie, "ieay przed+*zora. z.a+i
si? u mnie *zo+iek z kan*elarii bankiera f*1sera przedsta+ia.2* mi list333 od pana
Ka--nera z Salzbur,a, a + nim333 inny list od pana S*1erzaW 'onie+aC upyn?o .uC pi?F
lat, zaC2da r+nieC pro*ent+3 $le na to odpo+iedziaem zde*ydo+anie, Ce ni* z
te,o333, doda.2*, Ce z,odnie z pra+em nie .estem +inien na+et ,ra. *ara, bo taki list
+aCny .est tylko A ty,odni i po i*1 upy+ie tra*i +aCnoEF3 Niemnie. ze +z,l?du na
przy.a:0 pana S*1erza zapa*? kapita, ale o Cadny*1 pro*enta*1 ni,dy nie byo mo+y i
+obe* te,o nie .estem i*1 +inien3 W z+i2zku z tym prosz?, Ceby papa by tak dobry i u
pana Ka--nera albo lepie. M u pana &riendla6 por?*zy za mnie na okres .edne,o
miesi2*a3 /est papa *zo+iekiem o bo,atym doE+iad*zeniu i at+o zrozumie, Ce +
*1+ili obe*ne. byoby mi bardzo niepor?*znie +yzbyF si? +szystkie,o3 I333J $le
na.bardzie. mnie mart+i to, Ce pan S*1erz nie b?dzie mia o mnie na.lepsze,o
mniemania3 I333J &ylko dla*ze,o tak du,o nie da+a znaku Cy*ia` 'rze*ieC mo.e
naz+isko nie .est zupenie nieznaneW W Strasbur,u ,rano mo.2 oper?O i +*ale nie byo
trudno si? domyEliF, Ce
.estem + Wiedniu3 I333J
=dyby si? by odez+a + pier+szym roku, zapa*ibym naty*1miast i z przy.emnoE*i23
Zrobi? to i teraz333, ale nie naty*1miast, ponie+aC
naty*1miast nie .estem + stanie3 I333J
$ teraz o *zymE innym3 rak mi .esz*ze tylko trze*1 arii i pier+szy akt b?dzie ,oto+y43
%o do arii bu--o, k+artetu i -inau, to mo,? po+iedzieF, Ce .estem z ni*1 *akiem
zado+olony i .uC si? radu.? na sam2 myEl o tym, .aki zrobi2 e-ektA3 Dlate,o teC b?d? si?
mia z pyszna, kiedy si? okaCe, Ce skompono+aem t? muzyk? na prCno3
$ b?dzie tak, .eEli nie zrobi si? te,o, *o absolutnie niezb?dne3 $ni papa, ani abate
#ares*o;, ani na+et .a, nie mieliEmy dosyF re-leTion, Ce b?dzie :le i Ce opera padnie na
pe+no, .eEli Cadna z d+*1 posta*i kobie*y*1 nie po.a+i si? na s*enie przed ko0*em
pier+sze,o aktu i .ak b?d2 tylko tra*iy *zas, prze*1adza.2* si? po bastiona*1 i mura*1
+aro+ni3 I333J
Nie ma +i?* inne,o +y.E*ia i trzeba zrezy,no+aF z kilku s*en + dru,im ak*ie M ze
s*eny + +aro+ni, + *amera delia -orterezza3 I333J Zreszt2 musz? po+iedzieF, Ce tylko
dlate,o nie opono+aem prze*i+ko te. ,?sie. 1istorii, ponie+aC ludzie ode mnie E+iate.
si i rozs2dnie. si, *zyli papa i Hares*o, nie +idzieli + nie. ni* niestoso+ne,o3 $le .est
.esz*ze *zas, by to napra+iF3 I333J
I333J opera +oska im bardzie. .est komi*zna, tym lepie.W I333J ybym .uC sko0*zy *ay
pier+szy akt, ,dyby nie trzeba byo zmieniF s+ + kilku
aria*13 I333J
Mo.2 oper? niemie*k2 M Upro+adzenie z sera.u M +ysta+iono + 'radze i + @ipsku333,
bardzo dobrze333 i z penym suk*esem93 ! obu ty*1 ins*eniza*.a*1 +iem od ludzi, ktrzy
.e o,l2dali) I333J
ardzo prosz?, Ceby mi papa przysa .ak na.pr?dze. Idomenea, d+a duety
skrzyp*o+e(5 oraz -u,i Sebastiana a*1a N3 Idomenea potrzebu.?, ponie+aC
+ *zasie +ielkie,o postu poza akademi2 + teatrze(7 dam A kon*ert+
abonamento+y*1, na ktry*1 *1*iabym ,o +aEnie przedsta+iF3 I333J
W3 i "3 Mozart
'S3 Nie*1 papa przekona konie*znie #ares*a333 i przyEle mi .ak na.pr?dze. muzyk?3
!bo.e *au.emy =retl, Keinri*1a i Kanni(63 Do =retl napisz? + na.bliCszy*1 dnia*13
'rosz? teC po+iadomiF Keinri*1a, Ce duCo o nim m+iem zar+no + @inzu, .ak i
tuta.333 Nie*1 si? F+i*zy + sta**ato3, bo tylko dzi?ki umie.?tnoE*i ,ry sta**ato
+iede0*zy*y +*i2C +spomina.2 @a MotteSa u $dieu3
<D ;;5
( yo to zape+ne mi?dzy 7A sty*znia Idata przy.azdu @eopolda i Nannerl do
Mona*1iumJ a 7) sty*znia M dat2 premiery Idomenea3
7 Du, za*i2,ni?ty + pa:dzierniku (;;9 + Strasbur,u + drodze po+rotne. z 'aryCa do
Salzbur,a3 Mozart pisa o tym do o.*a + liE*ie z 7A pa:dziernika (;;9 Inr niJ, ale
+spomnia tam tylko o 9, a nie o (7 luidora*1 poCy*zony*1 od pana S*1erza Nna +szelki
+ypadekN, Na.pe+nie. p:nie. poCy*zy .esz*ze O luidory3
/o1ann =eor, S*1erz by reprezentantem salzburskie. -irmy Ka--nera + Strasbur,u3
6 $nton &riendl M sz+a,ier Zy,munta Ka--nera3
O Upro+adzenie z sera.u +ysta+iono + Strasbur,u + lutym (;963
4 %1odzi o nieuko0*zon2 oper? bu--a @So*a del %airo I"MO77J3
A $ria bu--a Siano pronte alle ,ra0 nozze Inr O M dla Don 'ippaJ] k+artet I%elidora,
@aQina, iondello, %alandrinoJ SS o,,i, o1 Dei, sperer mi-ate Inr 4J] -ina M Su Qia putti,
presto, prestoW Inr AJ3
; Hares*o M liber*ista opery M patrzR (76<A3
9 Upro+adzenie z sera.u +ysta+ia + 'radze trupa "arla Wa1ra .esieni2 (;97 Idokadna
data nieznanaJ, a + @ipsku M 74 +rzeEnia (;963
) Mozart nie +iedzia, Ce Die Ent-u1run, aus dem Serail +ysta+iono r+nieC +
Warsza+ie M 9 ma.a (;96 po niemie*ku i 74 listopada (;96 M po polsku, pod tytuem
'or+anie z sera.u3
(5 D+a duety skrzyp*o+e to nie+2tpli+ie duety na skrzyp*e i alt+k? I"MO76 i "MO7OJ,
ktre Mozart skompono+a + *zasie salzburski*1 +aka*.i (;96, zast?pu.2* Mi*1aa
Kaydna, ktry z po+odu *1oroby nie by + stanie +y+i2zaF si? z zobo+i2zania +obe*
ar*ybiskupa %olloredo3
(( Pu,i a*1a to z *a2 pe+noE*i2 4 -u, /ana Sebastiana a*1a + Mozarto+skim
opra*o+aniu na 7 skrzypie*, alt+k? i +iolon*zel? I"MO54J3 Niemie*ki +yda+*a list+
IauerMDeuts*1J poda.e +pra+dzie, Ce *1odzi takCe o A preludi+ i -u, I+ tym pi?F
/ana Sebastiana a*1a i .edn2 Wil1elma Priedemanna a*1aJ + opra*o+aniu na trio
smy*zko+e I"MO5OaJ, le*z *o do te,o opra*o+ania autorst+o Mozarta poda+ane .est
ostatnio + +2tpli+oEF3 'oda.e teC, Ce +*1odzi + ,r? opra*o+anie A preludi+ i -u,
same,o /ana Sebastiana a*1a Ibez numeru + katalo,u "oe*1la *zyli "MdeestJ, ale
autorst+o Mozarta zostao tu zak+estiono+ane3
(7 $kademia ta odb?dzie si? i k+ietnia (;9O + ur,t1eater3
(6 =retl M Maria Mar,aret1e Mar*1and IpatrzR 76O<(J, Keinri*1 Mar*1and, .e. brat i i*1
kuzynka Kanni M Maria /o1anna ro*1ard M u*zenni*e i u*ze0 @eopolda Mozarta
pozosta.2*y + .e,o domu + Salzbur,u na pens.i3
(O Pranz @amotte I(;4(M(;9(J, pier+szy skrzypek kapeli d+orskie. *esarzo+e. Mani
&eresy3
OAO
76;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (5 ,rudnia (;96
M3on tres *1er 'ereW
>piesz? donieEF, Ce kupiem za A dukat+ oper? Der Rau*1-an,ke1rer( i Ce mam .2 u
siebie3 I333J
!pera Pra i due liti,anti U terzo ,ode na niemie*ki nie bya przetuma*zona73 S2dz2* z
listu, papa u+aCa, Ce Der Rau*1-an,ke1rer to opera +oska3 !tC nie M .est to ory,inalne
dzieo niemie*kie, ale bardzo n?dzne3 /e,o autorem .est pan doktor $uenbru,,er6 z
Wiednia3
%zy pami?ta papa, ,dy +spomina.2* o te. operze opo+iedziaem .ak pan Pis*1er M
+aEnie + z+i2zku z ni2 M +yrzeka publi*znie na teatr` &o pi?kne libretto po+inien
mieF pan "ii1neO3 'rzy okaz.i prosz? mu przekazaF Ii .e,o maCon*eJ ukony od nas
obo.,a3 /eEli idzie o @an,e,o i .e,o Con?4, to /e,o WysokoEF rze*zy+iE*ie da im
poz+olenie na kilkumiesi?*zn2 podrC3 'rzed udaniem si? + dro,? +yst2pi2 .esz*ze na
+asny bene-is + operze M z moim Upro+adzeniem z sera.uA I333J
'rosz?, nie*1 papa dopilnu.e i zrobi, *o trzeba, Ceby mo.e libretto +yszo dobrze333;3 I333J
/est nam okropnie smutno z po+odu nasze,o biedne,o, ,rube,o, tuste,o, ko*1ane,o,
male0kie,o bobaska93
Musz? .uC ko0*zyF3 "o*1any, na.lepszy o.*zeW !bo.e *au.emy papie r?*e i z *ae,o
ser*a E*iskamy ko*1an2 siostr?3
Za+sze posuszne dzie*i
W3 i "3 Mozart (555 ooo ooo *aus+ dla =retl, Keinri*1a i Kanny)3 $dieuW
'S3 $ dla Nannerl od nas obo.,aR
ik d+a razy po buzi 7k par? poli*zk+ 6k d+a razy + pysio Ok raz i dru,i + kala-? 4k z
obu stron po ry.u Ak d+a razy + ma*1?
'S3 %zy nie mo,libyE*ie mi przysaF przy okaz.i kilku /ezusk+`(5 /eEli @iserl
Ikuzynka &1reselJ *1*iaaby przy.e*1aF do Wiednia, to moCemy .2 +zi2F od zaraz n3 No
i M ale .uC po+aCnie M adieu3
<D ;;(
( Der Rau*1-an,ke1rer oder Die Unentbe1rii*1en Herrat1er i1rer Kerrs*1a-ten aus
Ei,ennutz
Sk M Mozart
IN"ominiarz albo Zdra.*y samolubniNJ M sin,spiel + 6 akta*1 $ntonia Salierie,o]
premiera odbya si? 65 k+ietnia (;9( + ur,t1eater3 ':nie. M pod innym tytuem IDie
lusti,en "amin-e,er oder Die estra--en S*1nen M NWeseli *zyE*i*iele komin+ albo
'i?knisie ukaraniSNJ bya do (;)5 + repertuarze &1eater au-der @andstrasse3 /o1ann
@ud+i, Pis*1er IbasJ Epie+a na premierze obok s+e. Cony arbary Pis*1er oraz
%ateriny %aQalieri i &eresy &eyber3
7 Pra i due liti,anti U terzo ,ode ID+a. si? k*2, trze*i zysku.eJ M dramma ,io*oso
=iuseppe Sartie,o I(;5)M(957J do libretta =iambattisty @orenzie,o, +edu, sztuki
%arla =oldonie,o @e nozze di Dorina3 'remiera odbya si? + mediola0skie. @a S*ali (O
k+ietnia (;97 W +iede0skim ur,t1eater +ysta+iono .2 79 ma.a (;963 !per? Sartie,o
+ysta+iono po polsku + Warsza+ie I(;99J i +e @+o+ie I(;)9J3
6 /osep1 @eopold Qon $uenbru,,er I(;77M(95)J, +ybitny le@Mrz i -ilozo-, okaz.onalnie
literat3
O Ernst "u1ne M aktor i dyrektor teatru] + (;96 przeby+a +raz z Con2 + Salzbur,u3
4 /osep1 i $lo.za @an,o+ie3
A !pera na bene-is $lo.zy @an,e sza + "arntnertort1eater 74 sty*znia (;9O M Mozart
dyry,o+a orkiestr23
; @ibretto @So*a del %airo3
9 May Ra.mund @eopold M pier+orodny syn Mozarta, ktre,o rodzi*e, +y.eCdCa.2* do
Salzbur,a, pozosta+ili pod opiek2 nia0ki + domu z+anym Zum roten '-auen M zmar ()
sierpnia (;96 i zosta po,rzebany na *mentarzu przy koE*iele >+3 Uiri*1a3 ! Emier*i
dzie*ka Mozart do+iedzia si? dopiero + poo+ie listopada, po po+ro*ie z Salzbur,a3
) U*ze0 i u*zenni*e @eopolda3
(5 /ezuski M *1odzi o -i,urki Izape+ne +osko+eJ przedsta+ia.2*e tz+3 NSalzburskieN
albo N@oreta0skie Dzie*i2tkoN I@oretoM"indJ z kapli*y "oE*ioa @oreta0skie,o przy
'arisM@odronMStrasse + Salzbur,u, ,dzie kult .e,o by bardzo Cy+y] takCe Mozarto+ie
darzyli -i,urk? Dzie*i2tka sz*ze,lnym sentymentem3
(( Mozart przy.2 .2 na suC2*2, a potem mia z ni2 same kopoty3 'atrzR 7O9<43
7693 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7O ,rudnia (;96
Mon tres *1er 'ereW
WaEnie dostaem list z i)M,o +raz z za2*zonym tekstem opery(3 I333J $leC to
niemoCli+eW I333J %zy na podsta+ie notatki Hares*o mam s2dziF, Ce s*ena po k+arte*ie,
+bre+ +szystkim prze+idy+aniom ma pozostaF` S*ena, + ktre. d+ie donny + oknie
na ,rze Epie+a.2 s+o.2 piosenk?` &o bezsenso+neW %ay akt b?dzie niepotrzebnie
+yduCony i +r?*z absurdalnyW I333J Mo,? si? tylko z,odziF na d+ie lini.ki re*ytaty+u3
'rze*ieC ni,dy nie byo mo+y, Ce ta s*ena zostanie, to absolutnie pe+ne3
ZapomnieliEmy tylko napisaF +yra:nie, Ce trzeba .2 +yrzu*iF3
Strasznie .estem *ieka+y, *o to za pomys, ktry spra+i, Ce iondello zostanie
E*i2,ni?ty do +ieCy3 /eEli to b?dzie Emieszne, z,odz? si? na+et na tro*1?
niepra+dopodobie0st+a3 $ *o do mae,o -a.er+erku, nie mam
OAA
na.mnie.szy*1 oba+ M ma.2 tu dobre zabezpie*zenie przed poCarem i Cadny*1
-aier+erk+ nie trzeba si? oba+iaF3 =ra.2 tu teraz Mede?, + ktre. + s*enie ko0*o+e.
+ali si? p paa*u, a dru,ie p po*1ania.2 pomienieW7 I333J
/esz*ze raz prosz? o przysanie mi d+*1 duet+, -u, a*1a6, a z+asz*za Idomenea3
I333J $ przy okaz.i, ,dyby papa m, skopio+aF dla mnie -u,i Emanuela a*1a I.est i*1
*1yba szeEFJO, zrobiby mi tym +ielk2 przy.emnoEF3 Zapomniaem o tym po+iedzieF,
kiedy byem + Salzbur,u3 I333J
'rzed+*zora., + &o+arzyst+ie, zn+ bya +ielka akademia3 /a ,raem kon*ert, a
$damber,er Epie+a mo.e rondeau43 W*zora. kon*ert po+trzono z t2 .ednak rCni*2,
Ce zamiast mnie +yst2pi skrzypek3 'rzed+*zora. sala bya pena, a +*zora. M pusta, nb3
skrzypek +yst?po+a po raz pier+szy3
$ teraz adieu3 (555 razy *au.? r?*e papy, a dla mo.e. siostry i +szystki*1 m (555
*aus+ od nas obo.,a3 $dieu3
'osuszne dzie*i
W3 i "3 Mozart
<D ;;6
( @ist od o.*a I<D ;;7J za,in23 'opra+ione przez Hares*o libretto opery @So*a del
%airo3
7 %1odzi o Mede? M oper? =eor,a endy, +ysta+ion2 + ur,t1eater 65 k+ietnia (;96 i
potem +ielokrotnie +zna+ian23
6 D+a duety na skrzyp*e i alt+k? I"MO76 i "MO7OJ i pi?F -u, *ztero,oso+y*1 +edu,
/3 S3 a*1aR "MO543
O %1odzi na.pe+nie. o SiT Pu,ues pour le 'iano-orte %arla '1ilippa Emanuela a*1a
I+ydany*1 p:nie. u N3 Simro*ka + onnJ, ktry*1 r?kopis zna.do+a si? + Salzbur,u3
4 Na kon*er*ie Wiede0skie,o &o+arzyst+a Muzy*zne,o + ur,t1eater + dniu 77
,rudnia (;96 Mozart +ykona .eden ze s+y*1 kon*ert+ -ortepiano+y*1 Inie +iadomo
ktryJ, a $damber,er zaEpie+a rondo 'er pi?ta non ri*er*ate I"MO75J, a nie, .ak poda.e
niemie*ki +yda+*a koresponden*.i IauerMDeuts*1J, MiseroW ! So,noW I"MO6iJ3
Nast?pne,o dnia I76 ,rudniaJ kon*ert po+trzono bez Mozarta3 Debiutu.2*ym
skrzypkiem by Martin S*1lesin,er I(;4(M(9(9J z 'reszbur,a3
76)3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (5 lute,o (;9O
M3on tres *1er 'ereW
I333J !d teraz prosz? pisaF do mnie pod adresem I333J Dom &rattnera, 7M,a klatka, III
pi?tro(3 I333J
Ueby zarobiF teraz, a nie p:nie., musz? napisaF kilka rze*zy73 !pera NloCe przynieEF
do*1d + kaCdym *zasie, a poza tym .eEli moCna pra*o+aF bez zbytnie,o poEpie*1u,
+szystko uda.e si? lepie.3 'oEpie*1 na.+yra:nie.
OA;
+idaF + poez.i #ares*o63 Mam nadzie.?, Ce sam to z *zasem zau+aCyW !to dla*ze,o
*1*? tylko .edne,o M musz? .2 mieF + *aoE*i, *1o*iaCby + -ormie szki*u3 o kiedy si?
ma *aoEF, at+ie. +pro+adziF zmiany, na+et ,runto+ne3 Nikt nas prze*ieC, na o,a,
nie ,oniW =dyby papa usysza to, *o .uC skompono+aem, nie *1*iaby, podobnie .ak .a,
Ceby to przepado3 $ *oE takie,o moCe si? at+o zdarzyF i *z?sto si? zdarzaW Mo.a
muzyka ,oto+a *zekaW I333J
We +szystki*1 opera*1 przy,oto+y+any*1 obe*nie do +ysta+ienia ktre mo,2 byF
+ysta+ione zanim uko0*z? mo.2, nie ma ani .edne,o pomysu, ktry by przypomina +
*zymkol+iek ktryE z moi*1 pomys+3 /estem te,o na.zupenie. pe+ienW
Musz? .uC ko0*zyF M mam piln2 pra*?3 Wszystkie przedpoudnia za.?te mam przez
lek*.e, a na ulubione kompono+anie zosta.2 mi tylko +ie*zory3
'rosz? po+iedzieF, *zy + Salzbur,u teC .est tak niemoCli+ie zimno`
'an Prey1oldO z Mo,un*.i *1*ia mi zoCyF +izyt?3 'rzysa loka.a z +izyt+k2, a sam M
na.+yra:nie. *zeka na dole + po+ozie3 /a .ednak akurat miaem +y.EF, napisaem +i?*
na +izyt+*e, by ze*1*ia mi u*zyniF zasz*zyt ktre,oE inne,o dnia po poudniu, bo
+tedy bybym + domu3 ':nie. *1*iaem do nie,o p.EF, ale nie miaem *zasu3
$ teraz adieu3 I333J
W3 i "3 Mozart
<D ;;4
( W sty*zniu (;9O ImoCe 76M,oJ Mozart przepro+adzi si? z /udenplatz do luksuso+e,o
mieszkania + +ielkim domu drukarza i +yda+*y /o1anna &1omasa Qon &rattnera przy
=raben 4)(M4)A IdziE nr 7)J3 W domu tym Iistnie.2*ym do dziEJ, zbudo+anym + lata*1
(;;6M;;, zna.do+aa si? sala kon*erto+a, + ktre. + mar*u te,o roku odby+ay si?
kon*erty subskryp*y.ne Mozarta3 "omorne + +ysokoE*i ;4 -loren+ za A miesi?*y
Iplus i -loren miesi?*znie za oE+ietlenieJ &rattner, ktry by przy.a*ielem Mozarta,
obniCy o (5 -loren+3 yo to .uC sidme +iede0skie mieszkanie Mozarta, ktry
pozostanie + nim do +rzeEnia (;9O3
7 Mozart mia na myEli szeEF kon*ert+ -ortepiano+y*1 I"MOO), "MO45, "MO4I, "MO46,
"MO4A i "MO4)J, ktre skompono+a + (;9O i +ykony+a na s+y*1 +asny*1
akademia*13 'ier+szy z ty*1 kon*ert+ cEsMdur, "MOO)J +pisa .ako pier+sz2 pozy*.?
+ s+ym N"atalo,u +szystki*1 ut+or+N I#erzei*1nus aller meiner WerkeJ, + ktrym
od ) lute,o (;9O do ko0*a Cy*ia noto+a daty i in*ypity +szystki*1 uko0*zony*1
kompozy*.i3
MoCli+e, Ce mia na myEli takCe Serenad? Mdur na (7 instrument+ d?ty*1 i kontrabas
I"M6Ai] patrzR Daniel N3 @eeson i Neal Zasia+ Wst?p do Neue MozartM$us,abe,
HII<l;<7, ()9), s3 GII, przypis ;(J3
6 Uo*a del %airo3
O /o1ann '1ilip Prey1old M -le*ista mar,rabie,o + adenMDurla*1, syn znane,o oboisty
=er1arda Prey1olda3 W lata*1 (;;AM;) da+a li*zne kon*erty +e Prank-ur*ie nad
Menem3 6k mar*a (;9O mia kon*ert + +iede0skim ur,t1eater3 'rzedsta+ia si? .ako
Nmuzyk ksi?*ia elektora Mo,un*.iN3
OA9
7O53 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 6 mar*a (;9O
M3on tres *1er 'ereW
I333J Musi mi papa +yba*zyF, Ce teraz b?d? pisa mao, ale nie b?d? mia absolutnie
*zasu, bo po*zyna.2* od i;M,o te,o miesi2*a, + trzy ostatnie Erody +ielkie,o postu dam
+ sali &rattnera [ trzy kon*erty abonamento+e, na ktre mam .uC (55 abonent+, a do
dnia kon*ertu przyb?dzie .esz*ze ze 653
%ena za trzy kon*erty +ynosi A -loren+3
W teatrze b?d? mia + tym roku d+ie akademie73 MoCe +i?* papa zrozumieF, Ce musz?
,raF no+e rze*zy, ktre trzeba napisaF3 &ym*zasem +szystkie przedpoudnia za.?te
mam przez lek*.e, a +ie*zorami niemal *odziennie ,ram3
NiCe. poda.? list? kon*ert+, na ktry*1 na pe+no b?d? ,ra3 Musz? teC +y.aEniF, .ak to
.est, Ce mam tyle kon*ert+ + doma*1 pry+atny*13 Na przykad pro-esor -ortepianu
Ri*1ter6 da.e A kon*ert+ sobotni*1 O, na ktre si? zapisaa noblesse, ale pod
+arunkiem, Ce .a r+nieC b?d? ,ra M beze mnie nie +idz2 przy.emnoE*i3 $ +i?* pan
Ri*1ter poprosi, Cebym przyszed i .a si? z,odziem, obie*aem, Ce za,ram 6 razy3
/edno*zeEnie na trzy +asne kon*erty o,osiem subskryp*.?, na ktr2 odpo+iedzieli
+szys*y3
%z+artek 7A lute,o M u =oli*yna4]
'oniedziaek i mar*a M u /o1anna Ester1azye,o A]
%z+artek O mar*a M u =oli*yna]
'i2tek 4 mar*a M u Ester1azye,o]
'oniedziaek 9 mar*a M u Ester1azye,o]
%z+artek (( mar*a M u =oli*yna]
'i2tek (7 mar*a M u Ester1azye,o]
'oniedziaek (4 mar*a M u Ester1azye,o]
>roda (; mar*a M mo.a pier+sza pry+atna akademia]
%z+artek (9 mar*a M u =oli*yna]
'i2tek () mar*a M u Ester1azye,o]
M Sobota 75 mar*a M z Ri*1terem ;]
Niedziela 7( mar*a M mo.a pier+sza akademia + &eatrze]
'oniedziaek 77 mar*a M u Ester1azye,o]
>roda 7O mar*a M mo.a dru,a pry+atna akademia]
%z+artek 74 mar*a M u =oli*yna]
'i2tek 7A mar*a M u Ester1azye,o]
Sobota 7; mar*a M z Ri*1terem]
'oniedziaek 7) mar*a M u Ester1azye,o]
>roda 6( mar*a M mo.a trze*ia pry+atna akademia]
%z+artek i k+ietnia M mo.a dru,a akademia + &eatrze]
Sobota 6 k+ietnia M z Ri*1terem3
OA)
%zy to mao pra*y` W ten sposb na pe+no nie zapomn?, .ak si? ,rYi $dieuW I333J
W3 $3 Mozart
<D ;;9
( ly, 7O i 6( mar*a + pry+atne. sali kon*erto+e. + domu &rattnera, na I pi?trze przy
=raben 7)3
7 $kademie + ur,t1eater prze+idziane byy na 7( mar*a i i k+ietnia (;9O, ale
pier+sza z ni*1 Mozart od+oa, ponie+aC te,o same,o dnia odbyo si? przedsta+ienie
opero+e + paa*u ksi?*ia @ie*1tensteina3 Na to przedsta+ienie, na ktre ksi2C?
zaan,aCo+a na.lepszy*1 muzyk+ udaa si? naturaln2 kole.2 rze*zy *aa Nkon*erto+aN
publi*znoEF Wiednia3
6 =eor, Priedri*1 Ri*1ter I(;4)M(;9)J, 1olenderski pianista i nau*zy*iel ,ry na
-ortepianie 'ra+dopodobnie by nau*zy*ielem /osep1y $uern1ammer, zanim zostaa
u*zenni*2 Mozarta3
O Ri*1ter mia ostate*znie nie A kon*ert+, le*z 6R 75 i 7; mar*a oraz 6 k+ietnia (;9O3
s "on*erty u ksi?*ia Dmitri.a Mi*1a.o+i*za =oli*yna I(;75M(;)OJ, ambasadora Ros.i
+ Wiedniu, odby+ay si? + .e,o paa*u przy "rii,erstrasse3 Mozart ,ra u nie,o 4 razyR
7A lute,o oraz O, n, (9 i 74 mar*a3
A Ester1azy M naz+isko przedsta+i*ieli +ielkie,o rodu arystokra*.i +?,ierskie.
2*zony*1 na o, z /ze-em Kaydnem] byli + sposb bardzo zna*z2*y z+i2zani
r+nieC z Mozartem, ale do nieda+na + mozartolo,ii z+i2zki te byy skaCone b?dem
identy-ika*.i3
W lata*1 9oMy*1 GHIII +ieku rodzina Ester1azy*1 miaa d+ie ,+ne linie M ksi2C?*2 i
1rabio+sk2, obie doEF li*zne i rozeznanie si? + ni*1 Iz u+a,i na *z?st2 identy*znoEF
imion i*1 przedsta+i*ieliJ .est nadz+y*za. skompliko+ane3
W momen*ie przyby*ia Mozarta do Wiednia I+ (;95J na *zele ksi2C?*e. linii rodu stal
Nikolaus II Wspaniay IMiklos /zse-J, (;(OM(;)5, ktre,o o,romny paa* + Ester1azie
nad Neusiedlersee na W?,rze*1 por+ny+ano Ibez tary-y ul,o+e.J do Wersalu3 Do
(;96 dziedzi*zny tytu ksi?*ia by zarezer+o+any dla na.starsze,o syna linii ksi2C?*e.,
ktry + momen*ie suk*es.i prze.mo+a tytu i dobra, zaE pozostaym dzie*iom ksi?*ia
przysu,i+a tylko tytu 1rabio+ski3 W (;96 *esarz /ze- II rozszerzy dziedzi*zne
pra+o do tytuu ksi?*ia >+i?te,o %esarst+a Rzymskie,o na +szystki*1 m?ski*1
*zonk+ linii ksi2C?*e. z tym, Ce ksi?*iu panu.2*emu przysu,i+a tytu Purst3
&e in-orma*.e ma.2 pier+szorz?dne zna*zenie dla identy-ika*.i protektora Mozarta,
ktre. dokona K3 %3 Robbins @andon cMozart M &1e =olden #ears (;9(M(;)7, @ondon
()9)J3 Istot? problemu moCna by streE*iF + trze*1 punkta*1R
a3 + lata*1 (;96M9) .ednym z na.+aCnie.szy*1 protektor+ Mozarta by 1rabia /o1ann
Ester1azy,
b3 + tym okresie d+*1 1rabi+ Ester1azy*1 miao na imi? /o1annR /o1ann aptist i
/o1ann Nepomuk]
*3 mozartolodzy doty*1*zas mylili i*1 obu, by + ko0*u si? zde*ydo+aF na
nie+aE*i+e,o M /o1anna Nepomuka3
K3 %3 Robbins @andon I.eden z na.+ybitnie.szy*1 +sp*zesny*1 1aydnolo,+J dzi?ki
dotar*iu do drze+a ,enealo,i*zne,o Ester1azy*1, identy-ika*.i posta*i +raz z posta*i2
Mozarta na obrazie ole.nym z (;)5, przedsta+ia.2*ym posiedzenie loCy maso0skie.
NUur neu,ekrnten Ko--nun,N, oraz odnalezieniu listy *zonk+ te. loCy M ustali ponad
+szelk2 +2tpli+oEF, Ce protektorem Mozarta by nie /o1ann Nepomuk Ester1azy, le*z
/o1ann aptist Ester1azy de =alant1a I(;O9M(955J, + rodzinie z+any Rudym /anem
IRoter /o1annJ, pan na Prakno IPor*1tensteinJ, ktry + Wiedniu zbudo+a przy
"ru,erstrasse paa* Iar*1itekt %1arles MoreauJ, ,dzie Mozart +ielokrotnie kon*erto+a3
!d (;;( by szambelanem *esarskim i krle+skimi + (;;7 oCeni si? z 1rabin2 Mari2
$nn2 'al--y I(;O;M(;))J3 W s+oim paa*u + 'ozsony
O;5
I'reszour, M azis 3ratysa+a] utrzymy+a siai2 or"iesir?, "iora to+arzyszya mu +
puuruza*n i pobyta*1 + rodo+y*1 zamka*1 + %seklesz I@ands*1utzJ, &ata I&otisJ i
%sakQar3
"iedy Mozart zosta masonem, pozna .esz*ze kilku inny*1 *zonk+ rodziny
Ester1azy*1, m3in3 1rabie,o Pranza Ester1azye,o de =alant1a, z+ane,o buinMbuin,
kan*lerza krle+skie,o d+oru +?,ierskie,o, *zonka loCy NUur ,ekrnten Ko--nun,N,
zmare,o + (;943 Dla u*z*zenia ie,o pami?*i, a takCe pami?*i inne,o zmare,o brata
masona M =eor,a $u,usta diuka Me*klenbur,MStrelitza I1onoro+e,o *zonka loCy N&rzy
!ryNJ M Mozart skompono+a s+o.e na.+i?ksze dzieo muzyki maso0skie. M Maso0sk2
muzyk? Caobn2 I"MO;;J3
Sta.2* si? na po*z2tku (;9A *zonkiem loCy NNadzie.a pono+nie ukorono+anaN, Mozart
pozosta+a + kontak*ie z *z+rk2 Ester1azy*1R
(3 /o1annem aptist2 M s+oim protektorem]
73 Pranzem I(;OAM(9((J, naleC2*ym do linii Prakno, panem na zamku + &ata I&otisJ,
starszym bratem /o1anna aptisty, ambasadorem na d+orze + Neapolu, szambelanem i
ka+alerem !rderu Zote,o Runa]
63 Pranzem Serap1imem I(;49M(9(4J, synem 1rabie,o Pranza Iz+ane,o buinMbuinJ,
szambelanem od (;95]
O3 /o1annem Nepomukiem 1rabi2 Ester1azym de =alant1a I(;4OM(9O5J, szambelanem i
*zonkiem rady rz2do+e. + &ransyl+anii3
; "on*ert odby si? + paa*u 1rabie,o "arla Zi*1ySe,o3
7O(3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 75 mar*a (;9O
I333J/est to lista +szystki*1 moi*1 subskrybent+(3 Mam i*1 o 65 +i?*e. niC Ri*1ter i
Pis*1er razem +zi?*i73 Mo.a pier+sza akademia, + dniu i;M,o te,o miesi2*a, .uC si?
sz*z?Eli+ie odbya3 Sala bya przepeniona, a m. na.no+szy kon*ert podoba si?
nadz+y*za.nie63 Wsz?dzie, ,dziekol+iek si? po.a+i?, sysz? +y2*znie po*1+ay3 /utro,
7( mar*a, miaa si? odbyF mo.a akademia + teatrze, ale ksi2C? @ie*1tensteinO da.e u
siebie oper?, a +i?* zabierze mi *a2 noblesse i na.lepszy*1 muzyk+ z orkiestry3
Wydruko+aem zatem aQertissement4 i przeoCyem akademi? na i k+ietniaW
/uC ko0*z?, bo spiesz? na kon*ert do 1rabie,o Zi*1ySe,oA3 I333J
W3 $3 Mozart
<D ;95
( @ista za+iera (;A naz+isk subskrybent+3 Niektrzy komentatorzy IEmiy $ndersenJ
s2dz2, Ce byo i*1 +i?*e., ponie+aC lista .est bez na,+ka, tak .akby brako+ao .edne.
strony3 !statnio .ednak mozartolodzy przy*1yla.2 si? ra*ze. do opinii, Ce .est ona
kompletna, bo teskt N+st?pnyN zna.du.e si? na ko0*u listu3
/est na te. liE*ie niemal *aa +iede0ska arystokra*.a i bo,ata burCuaz.a3 S2 na nie. takCe
naz+iska przeby+a.2*y*1 ++*zas + Wiedniu 'olak+3 N%omte Dzierzano+s*1yN M to
sa+ny a+anturnik i szaa+ia Mi*1a DzierCano+ski I(;74M(959J3 N%omte
"lus*1o-skyN M to na.pe+nie. 1rabia /a*ek Win*enty $ntoni "lusze+ski I(;A(M(9O(J,
zaoCy*iel i or,anizator teatru krako+skie,o, z ktrym by z+i2zany przez ponad O5 lat3
DuCo .e:dzi po Europie,
O;S
+ rYia"u+ie nai*zai uu S%I"I%J Fmy "ulturalneJ, iMosta* niez+y"ie oar+na,
z+olenni" ideolo,ii !E+ie*enia, akty+ny +olnomularz InaleCa do krako+skie. loCy
maso0skie. N'rzes2d z+y*i?ConyNJ, meloman i muzyk amator Idobrze ,ra na
skrzyp*a*1J3 Rzutki + interesa*1, dorobi si? spore,o ma.2tku I+, So+nika
io,ra-i*zne,o &eatru 'olskie,o (;A4M((JA4, Warsza+a ();6J, N%omte SoldykN M to
1rabia Stanisa+ Sotyk I(;46M(96(J, podstoli +ielki koronny, z+olennik re-orm na
Se.mie %zteroletnim, .eden z zaoCy*ieli Warsza+skie,o &o+arzyst+a 'rzy.a*i Nauk,
od (;)O emisariusz + Wiedniu, zamieszany + tz+3 Nspisek .akobi0skiN3
7 Nie .est moCli+e, by *1odzio tu o Epie+aka /o1anna I,naza @ud+i,a Pis*1era I.ak
su,eru.e /osep1 Keinz Eib M autor komentarzy do niemie*kie,o +ydania list+
MozartaJ ponie+aC + (;)6 Pis*1er +y.e*1a do 'aryCa IpatrzR 7(9<4J3 ardzie.
pra+dopodobne .est, Ce *1odzi tu o skrzypka /o1na $bra1ama Pis1era I(;OOM(95AJ,
przysze,o m?Ca Epie+a*zki $nny Seliny Stora*e3
6 (; mar*a + sali kon*erto+e. domu &rattnera3 No+y kon*ert to "on*ert -ortepiano+y
EsMdur I"MOO)J3
O "si2C? $lois /osep1 @ie*1tenstein M patrzR (94<43 s Druk te,o $Qertissement nie
za*1o+a si?3 A Krabia "arW Zi*1y M patrzR (9;<63
7O73 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (5 k+ietnia (;9O
Mon tres *1er 'ereW
Nie*1 si? papa nie ,nie+a, Ce tak du,o nie pisaem, ale papa sam +ie, Ce +*i2C mam
bardzo duCo pra*y3 &rzy kon*erty abonamento+e byy +ielkim suk*esem(, a akademia
+ teatrze udaa si? znakomi*ie73 Napisaem d+a +ielkie kon*erty6 oraz k+intetO, ktry
przy.?to z entuz.azmem3 /est to na.lepsza rze*z, .ak2 napisaem + Cy*iu3 Zesta+
instrument+ to ob., klarnet, r,, -a,ot i -ortepian3 ardzo bym *1*ia, Ceby ,o papa
m, usyszeF3 $ .ak by pi?knie +ykonanyW Z po+odu du,ie,o ,rania byem bardzo
zm?*zony, ale po*ie*12 byo mi to, Ce kiedy ,ram, su*1a*ze ni,dy nie s2 zm?*zeni3 I333J
Dzisia. sko0*zyem no+y kon*ert dla panny 'loyers3 Zaraz +ybieram si? do ksi?*ia
"aunitzaA, .uC .estem pra+ie ubrany3 W*zora. ,raem u @eopolda 'al--ye,o;, a .utro
za,ram na kon*er*ie Mademoiselle ayer93
I .esz*ze .edno M po Emier*i Ka-enedera) pan 'loyer(5 dosta zadanie znalezienia
no+e,o skrzypka3 'ole*iem mu nie.akie,o Menzela((, zdolne,o i uro*ze,o mode,o
*zo+ieka, ktre,o .ednak prosiem, aby o mnie + o,le nie +spomina, bo m,by tym
sobie tylko zaszkodziF3 %zeka teraz na resolution3 /ak mi si? zda.e, pens.a +ynosi tam
O55 -loren+ plus ubranie3 IZZZJ /eEli mu si? uda, to przekaC? przez nie,o list do papy
oraz muzyk?3 W ten sposb b?dzie mia papa zr?*zne,o skrzypka, ktry bardzo dobrze
*zyta nuty3 Nikt + Wiedniu nie ,ra moi*1 k+artet+ tak dobrze, .ak on, i to od
pier+sze,o razu3 $ poza tym to *1opak na.lepszy za E+ie*ie i b?dzie
O;7
sz*z?Eli+y, mo,2* u papy ,ra* ta" *z?sto, JaR *z?sto papa ze*1*e3 Wzi2em ,o do
orkiestry na mo.2 akademi?3 I333J
Mozart
<D ;96
( (;, 7O i 6i mar*a (;9OM
7 i k+ietnia + ur,t1eater3
6 "on*erty -ortepiano+eR Mdur I"MO45J i DMdur I"MO4iJ3
O "+intet EsMdur na -ortepian i k+artet d?ty I"MO47J3
s "on*ert -ortepiano+y =Mdur I"MO46J dla abette 'loyer, dla ktre. Mozart
skompono+a .uC "on*ert EsMdur I"MOO)J3 Maria $nna arbara IabetteJ 'loyer I(;A4M
przed (9((J bya *rk2 Pranza %a.etana 'loyera I(;6OM(956J i Marii arbary Iz domu
=artenmullerJ3 'o Emier*i matki I+ (;;)J przy.e*1aa do Wiednia i zamieszkaa u
kre+ny*1, ktrzy .e. zape+nili doskona2 eduka*.?3 y to dom 1o-rata =ott-rieda
I,naza Qon 'loyera M +ysannika d+oru salzburskie,o + Wiedniu M ktre,o mylnie
u+aCano doty*1*zas za .e. o.*a Ipomyk? +ykazaa ostatnio =eneQieQe =e--ray + s+e.
W3 $3 Mozart M %orrespondan*e, t3 IH, Plammarion, 'aris ())(J3
ya u*zenni*2 Mozarta I-ortepianJ i $lbre*1tsber,era Ikompozy*.aJ3 Wysza p:nie. za
ziemianina z %1or+a*.i M "orneliusa u.anoyi*sa Qon $,,M&eleka I(;;5M(9OOJ3 Mozart
napisa Ndzisia. ^tzn3 (5 IH (;9O_ sko0*zyem no+y kon*ertN, ale auto,ra- nosi dat? (7
k+ietnia (;9O i teC pod t2 dat2 Mozart +pisa ut+r do s+e,o katalo,u, ktry pro+adzi
od lute,o3
A Krabia Wenzel $nton "aunitzMRietber, I(;((M(;)OJ, dyplomata i m2C stanu, pose
*esarza + &urynie, potem ,eneralny ,ubernator $ustria*ki*1 Niderland+ i pose
*esarza + 'aryCu, +resz*ie kan*lerz3
; Krabia @eopold III 'al--y M syn +ielkie,o marszaka polne,o @eopolda II 'al--ye,o
I(;(AM(;;6J i Marii /osep1y, z domu Waldstein3
9 Nanette ayer I(;A5M`J, *rka emeryto+ane,o tr?ba*za kapeli d+orskie. + Wiedniu,
/o1anna Ernsta ayera3 Nie by to *1yba kon*ert publi*zny Ibo or,anizo+anie i*1 +
niedziele byo zakazaneJ, ale pry+atny3
) /osep1 Ka-eneder M skrzypek i kompozytor na d+orze ar*ybiskupa + Salzbur,u M
zmar (9 sty*znia (;9O3
(5 Ko-rat =ott-ried I,naz Qon 'loyer I(;O6M(;);J, +u. arbary 'loyer, sekretarz
%esarskie. Rady Wo.enne. I(;A7MA6J, od (;95 M +ysannik ar*ybiskupa Salzbur,a +
Wiedniu3 W (;;6 otrzyma tytu szla*1e*ki3 /e,o Cona M $ntonina, z domu Qon Spaun
Izm3 (;)9J3
(( Zeno Pranz Menzel I(;4AM(976J przeby+a + Salzbur,u od ma.a do +rzeEnia (;9O,
ale na stae tam nie zosta3 ':nie. I+ (;9;J zosta skrzypkiem kapeli d+orskie. +
Wiedniu3
7O63 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7O k+ietnia I(;9OJ
Mamy tu teraz sa+n2 Strinasa**1i z Mantuil, bardzo dobr2 skrzypa*zk?, + ktre. ,rze
.est +iele u*zu*ia i smaku3 'isz? +aEnie sonat?, ktr2 + *z+artek za,ramy razem na .e.
akademii + teatrze73
Ukazay si? k+artety nie.akie,o 'leyela6 M u*znia /ze-a Kaydna3 /eEli i*1 'apa nie zna,
to konie*znie po+inien .e zdobyF3 S2 ,odne u+a,i, dobrze napisane i bardzo przy.emne
M od razu moCna rozpoznaF mistrza3 Napra+d?
O;6
s2 doore3 3?dzie to sz*z?E*ie *na muzy"i, Jesn + przyszoE*i neyei o?dzie narn rn,
zast2piF KaydnaW
<D ;9A
!ry,ina te,o listu za,in2 .esz*ze + GIG +ieku3 Znany .est tylko po+yCszy -ra,ment
dzi?ki temu, Ce za*yto+a ,o + s+e. io,rap1ie W3 $3 MozartSs I(979J =3 N3 Nissen3
( Re,ina Strinasa**1i I(;AOM(976J, skrzypa*zka +ioska z Mantui3 'o studia*1 +
Wene*.i i + 'aryCu przez trzy lata odby+aa tournee kon*erto+e po Wosze*13 W (;9O
przy.e*1aa do Wiednia3 W ,rudniu (;94 kon*erto+aa + Salzbur,u3 ':nie. +ysza za
m2C za /o1anna %onrada S*1li*ka I(;4)M(974J, +iolon*zelist? orkiestry d+orskie. +
=o*ie3
7 %1odzi o Sonat? Mdur na skrzyp*e i -ortepian I"MO4OJ, ktr2 Mozart za,ra z Re,ina
Strinasa**1i 7) k+ietnia (;9O na .e. akademii + "arntnertort1eater3 Mozart nie zd2Cy
przy,oto+aF pene. partytury, zanoto+a tylko niezb?dn2 dla partnerki parti? skrzypie*,
a partie -ortepianu I+edu, E+iade*t+a %1ristop1a &orri*elli, opubliko+ane,o +
NWiener Zeitun,N ; lip*a (;9OJ ,ra z pami?*i, ma.2* przed sob2 *zysty papier nuto+y3
Ut+r ukaza si? + lip*u (;9O Iu %1ristop1a &orri*elliJ +raz z d+iema sonatami
-ortepiano+ymiR DMdur I(5M79OJ i Mdur I"M666J .ako opus ;3 Ut+ory te,
+yszty*1o+ane przez /osep1a Za1radni*zka, zostay zadedyko+ane 1rabinie &1erese
%obenzl, maCon*e 1rabie,o @ud+i,a %obenzia3 Strona tytuo+a za+ieraa symbole
maso0skie, ktre .ednak + nast?pny*1 edy*.a*1 znikn?y Inp3 + edy*.i z (;9; $rtarii,
ktry +ykorzysta te same pyty szty*1arskieJ3
6 I,naz /osep1 'leyel I(;4;M(96(J, pianista i kompozytor, u*ze0 /o1anna aptisty
Han1ala I(;6)M(9(6J, p:nie. M dzi?ki poEredni*t+u 1rabie,o @adislausa Erddye,o M
u*ze0 /ze-a Kaydna3 W (;96 by *zynny + Strasbur,u, na.pier+ .ako zast?p*a, potem
nast?p*a Pranza GaQera Ri*1tera3 W (;)( +y.e*1a do @ondynu, a + (;)4 M do 'aryCa,
,dzie + (;); zaoCy sa+n2 o-i*yn? +yda+ni*t+ muzy*zny*1 oraz -abryk?
-ortepian+ N'leyelN3 &uta. *1odzi o k+artety smy*zko+e z opusu i skompono+ane +
(;;A i +ydane Iu Rudolp1a =ra--eraJ + Wiedniu + (;9O3
7OO3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 79 k+ietnia (;9O
Mon tres *1er 'ereW
I333J 'ianista pan Ri*1ter( przed po+rotem do s+e. o.*zyste. Kolandii odby+a tournee
artysty*zne3 Daem mu list pole*a.2*y do 1rabiny &1un + @inzu73 $ ponie+aC zamierza
teC po.e*1aF do Salzbur,a, przekazaem mu par? s+ dla ko*1ane,o papy i +aEnie
*1*? pap? po+iadomiF, Ce zape+ne z.a+i si? tam +krt*e po nade.E*iu te,o listu3 =ra
dobrze, *1o*iaC M papa sam to zoba*zy M zbyt *i?Cko i tro*1? na si?333, bez Cadne,o
u*zu*ia i smaku3 $le to na.lepszy *zo+iek na E+ie*ie, nie ma + nim *ienia py*1y3 =dy
,raem, *ay *zas mi patrzy na r?*eR
M oCeW M za+oa M ileC to .a zada.? sobie trudu, ile +yle+am potu333, a potem Cadne,o
suk*esuW Natomiast pan, przy.a*ielu, ,ra .akby si? ba+iW
O;O
m $*1W M odparem M .a teC musiaem si? +iele napo*iF, zeDy Juz teraz
nie musieFW
W*i2C .ednak naleCy do ,rona dobry*1 pianist+ i mam nadzie.?, Ce
ar*ybiskup posu*1a ,o tym *1?tnie., Ce en depit de moi6 on .est pianist2 i dlate,o
bardzo bym te,o pra,n2333 I333J
W3 i "3 Mozart
<D ;9;
( =eor, Priedri*1 Ri*1ter M patrzR 7O5<63
7 Krabina Elisabet1 &1unMKo1enstein M *z+arta Cona 1rabie,o /o1anna /osep1a $ntona
&1unMKo1ensteina I(;((M(;99J, teE*io+a 1rabiny Marii Wil1elminy &1unMKo1enstein3
6 Nie tak .ak .aN I-ran*3J3 Mozart *1*ia tu po+iedzieF, Ce .est przede +szystkim
kompozytorem, a nie pianist23
7O43 Z "$/E&U W#D$&"fW(
IWiede0, i ma.a (;9OJ i ma.aR d+a bukie*iki kon+alii M i ,ra.*ar3
<D ;99
( W (;9O przez krtki *zas Mozart pro+adzi spe*.alny ka.et +ydatk+
I$us,abenbu*1J, + ktrym noto+a +szystkie +ydatki3 Zeszyt ten za,in2 + GIG
+ieku, ale niektre zapiski *ytu.e z nie,o Pranz GaQer Niemets*1ek + s+e. Nio,ra-ii
kapelmistrza MozartaN I@ebensbesM*1reibun, des k3k3 "apellmeisters W3$3 Mozart,
+yd3 + (;)9J3
7OA3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 9 ma.a (;9O
Mon tres *1er 'ereW
Menzel[ +y.e*1a tak na,le, Ce mu ni* nie daem, Cadne,o listu, bo nie zasta mnie +
domu333 Na pe+no .uC przyszed do papy3 I333J $ moCe z.a+i si? teC m. dobry przy.a*iel
Ri*1ter`7 /eEli tak, to prosz? ,o ode mnie
pozdro+iF3
$ teraz musz? ze.EF na pier+sze pi?tro + z+i2zku z akademi2 u pani Qon &rattner6,
ponie+aC dostaem *ommission, by +szystko zor,anizo+aF3 !to dla*ze,o nie mo,?
napisaF +i?*e., *1yba to, Ce obo.e .esteEmy zdro+i i mamy nadzie.?, Ce +y r+nieC3
O;4
/est tu raisielloN, +aEnie po+r*i z Ros.i i napisze oper?3 @ada dzie0 z.a+i si? tu Sarti i
po.edzie do Ros.i43
/uC si? *iesz? na obie*ane klamerki do but+3 I333J
W3 $3 Mozart
<D ;9)
( Zeno Pranz Menzel M patrzR 7O7<((3
7 =eo,r Priedri*1 Ri*1ter M patrzR 7O5<63
6 Mozart mieszka + domu &rattnera na III pi?trze, a na I pi?trze bya sala kon*erto+a3
$kademia odby+aa si? +aEnie te,o dnia M 9 ma.a (;9O3
O =ioQanni 'aisiello I(;O5M(9(AJ by kapelmistrzem *ary*y "atarzyny II oraz
dyrektorem teatru +oskie,o + 'etersbur,u + lata*1 (;;AM9O3 W (;9O zako0*zy s+2
suCb? na d+orze rosy.skim i Qia Warsza+a i Wiede0 +ra*a do Neapolu3 'od*zas
krtkie,o pobytu + Wiedniu napisa pospiesznie na zam+ienie /ze-a II oper? << re
&eodora in Henezia do libretta =ioQannie,o attisty %astie,o I+edu, "andyda
WolteraJ, za *o otrzyma potr.n2 sta+k? 1onorariumR 655 dukat+3 Mozart by na
premierze te. opery 79 sierpnia (;9O + ur,t1eater i po +y.E*iu z teatru si?
roz*1oro+a3 Niedoma,a do poo+y +rzeEnia3
4 =iuseppe Sarti I(;7)M(957J, +oski kompozytor, kapelmistrz i or,anista, u*ze0 'adre
Martinie,o i Pran*es*a $ntonia #allottie,o, z+i2zany z d+orem + "open1adze, by
potem kapelmistrzem + Wene*.i i Mediolanie, +resz*ie + 'etersbur,u, ,dzie po
'aisiellu zosta nad+ornym kompozytorem *ary*y "atarzyny II, potem ksi?*ia
'otiomkina3 W Ros.i przeby+a ponad (4 lat, zmar + erlinie, + drodze po+rotne. do
rodzinne. Italii3 &+r*a ponad ;4 oper, muzyki baleto+e., koE*ielne. Ioratoria, kantaty,
mszeJ i E+ie*kie. M instrumentalne.3 /est autorem studium !sserQazioni *riti*1e sopra un
Xuartetto di Mozart3 W *zasie krtkie,o pobytu + Wiedniu zosta przy.?ty przez *esarza
/ze-a II i spotka si? z Mozartem3
7O;3 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, (4 ma.a (;9O
Mon tres *1er 'ereW
Zaniosem dzisia. na po*zt? sym-oni?, ktr2 napisaem + @inzu( dla stare,o 1rabie,o
&1una7, oraz *ztery kon*erty63 Sym-onia .est mnie. +aCna, ale na kon*erty nie*1 papa
ma oko i kaCe .e kopio+aF + domu, bo kopiE*i z Salzbur,a nie s2 bardzie. ,odni
zau-ania niC *i z Wiednia3 Wiem na pe+no, Ce Ko-statterO robi dubelto+e kopie muzyki
Kaydna3 Mam +aEnie .e,o trzy ostatnie sym-onie43 Moi*1 no+y*1 kon*ert+ IMdur i
DMdurJ nie ma nikt poza mn2, a kon*erty EsMdur i =MdurA opr*z mnie ma tylko panna
'loyer, bo dla nie. zostay napisane3 Mo,yby +i?* tra-iF + ob*e r?*e .edynie + +yniku
takie,o oszust+a3 Wszystkie mo.e ut+ory kaC? kopio+aF u mnie + domu i + mo.e.
obe*noE*i3 I333J
'o zastano+ieniu si? postano+iem nie da+aF Menzio+i; mo.e. muzyki3 &ym bardzie.,
Ce u+aCaem i dale. u+aCam, Ce nie+ielki miaby z ni*1 papa
O;A
poCytek, bo poza "on*ertem EsMdur, ktry moCna ,raF bez instrument+ d?ty*1, tylko z
to+arzyszeniem k+artetu smy*zko+e,o, trzy pozostae s2 z instrumentami d?tymi
obli,ato, *o + Salzbur,u rzadko si? praktyku.e3 I333J
Ni* +i?*e. .uC nie mam do po+iedzenia, *1yba to, Ce *esarz9 *1*ia dzisia. po.e*1aF do
'esztu, ale dosta zapalenia oka i musia pozostaF + domu3 I333J
W3 i "3 Mozart
<D ;)5
( Sym-onia %Mdur N@inzkaN I"MO74J3
7 Krabia /o1ann /osep1 $nton &1unMKo1enstein M patrzR 764<43
6 O kon*erty -ortepiano+eR EsMdur I"MOO)J, Mdur I"MO45J, DMdur I"MO4IJ i =Mdur I"M
O46J3
O %1odzi o PeliTa Ko-stattera I(;OOM(9(OJ, Epie+aka ItenoraJ i skrzypka na d+orze +
Salzbur,u + lata*1 (;A9M(95; oraz Iod (;;6J kopisty3
s /osep1 Keinz Eib, autor komentarzy do niemie*kie,o +ydania list+ Mozarta
su,eru.e, Ce *1odzi tu o trzy sym-onie /ze-a Kaydna M nr ;A, ;; i ;9 lub ;4, O; i A73
In*ypity ty*1 ostatni*1 Mozart zanoto+a na osobne. kart*e papieru, ktra si? za*1o+aa
I"3$n13 $ 4)J3 Dzisia. .ednak mozartolodzy s2dz2, Ce Mozart mia na myEli trzy
sym-onie Mi*1aa KaydnaR
=Mdur i EsMdur, skompono+ane + ma.u i sierpniu (;96, oraz Mdur z mar*a (;9O I=3
=e--ray W3 $3 Mozart M %orrespondan*e, t3 IH, Plammarion, 'aris ())(J3
A "on*ertyR Mdur I"MO45J, DMdur I"MO4iJ, EsMdur I"MOO)J i =Mdur I"MO46J3
; Zeno P3 Menzel M patrzR 7O7<((3
9 %esarz /ze- II3
7O93 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, 7A ma.a (;9O
Mon tres *1er 'ereW
I333J "on*ert, ktry pan Ri*1ter tak bardzo +y*1+ala, .est + Mdur(333, to pier+szy z
d+*17, o ktry*1 .uC przedtem +yraCa si? z +ielkim uznaniem3 Nie umiabym mi?dzy
nimi +ybieraF, ale myEl?, Ce przy obu trzeba si? nie:le napo*iF, *1o*iaC .eEli idzie o
skal? trudnoE*i, to pier+sze0st+o naleCy si? temu + Mdur, przed tym + DMdur3 ardzo
*1*iabym +iedzieF, ktry z trze*1 kon*ert+ M , D, *zy =6 M podoba si? +am
na.bardzie.3
%z+arty M ten + EsMdurO M do ni*1 nie naleCy i .est doEF spe*.alne,o rodza.u3 Napisaem
,o na ma2, a nie na duC2 orkiestr?3 %1odzi +i?* o trzy +ielkie kon*erty3 %ieka+ .estem,
*zy +asza opinia b?dzie taka sama, .ak mo.a i +szystki*1 tuta.3 &o pra+da, Ce
naleCaoby .e usyszeF + dobrym +ykonaniu
( z *a2 orkiestr23 Uzbro.? si? + *ierpli+oEF i po*zekam aC .e dostan?
7 po+rotem, ale na.+aCnie.sze, Ceby i*1 nikt nie dosta do r?ki3 /esz*ze dziE 7t .eden z
ni*1 propono+ano mi 7O dukaty333 /a .ednak u+aCam, Ce lepie.
O;;
b?dzie, .eEli przez par? lat zatrzymam .e +y2*znie do +asne,o uCytku, dopiero potem
oddam do szty*1o+ania3
Musz? teraz napisaF *oE nie*oE na temat @iserl S*1+emmer4W Napisaa list do s+o.e.
matki, ale adres tak uoCya, Ce na po*z*ie bardzo si? +zbraniano przed przy.?*iem listu3
!to *o napisaa na koper*ieR
N&en list do mo.e. na.ko*1anie0sze. pani matki z Salzbur,a arbarus*1bemerin Nie*1
,o zanies2 do domu kup*a Eberla na III pi?tro na /uden,assenN3
'o+iedziaem .e., Ce mo,? napisaF adres + sposb bardzie. odpo+iedni i przez
*ieka+oEF, a ra*ze. Ceby si? bliCe. zapoznaF z tak pi?knym kon*eptem, niC +nikaF + .e.
ta.emni*e, list ot+orzyem3
SkarCy si? + nim, Ce musi si? kaEF bardzo p:no, a +sta+aF bardzo +*zeEnieW
U+aCam, Ce od nMe. do AMe. moCna si? +yspaF M to .est ; ,odzinW My si? kadziemy o
pno*y, a +sta.emy o +p do AMe., a na+et o 4Me., bo niemal kaCde,o ranka *1odzimy
do $u,arten3
Dale. skarCy si? na .edzenie i to + sposb bardzo impertynen*ki, Ce *1yba umrze z
,odu, bo dla nas *z+or,a Imo.a Cona, .a, ku*1arka i onaJ nie ma na+et tyle .edzenia, ile
ona miaa samo+tr z matk23 Wie papa, Ce +zi2em .2 z litoE*i, Ceby miaa + Wiedniu
.akieE opar*ie, bo .est tuta. .ak ob*a3 'rzyrzekliEmy .e. (7 ,ulden+ ro*znie A, z *ze,o
bya bardzo zado+olona, a teraz si? skarCy3 $ *o ona ma do roboty` Musi nakryF i podaF
do stou, a potem sprz2tn2F ze stou, pom* Conie +oCyF i zd.2F suknie, i +aE*i+ie to
+szystko3 'oza tym, pomi.a.2* -akt, Ce sama sobie szy.e, .est to na.bardzie. niezdarne i
,upie dzie+*zynisko na E+ie*ie3 Nie umie na+et rozpaliF + pie*u, nie +spomina.2* o
zaparzeniu ka+y, a s2 to rze*zy, ktre po+inna umieF kaCda dzie+*zyna, ktra *1*e byF
poko.+k2W
DaliEmy .e. raz ,uldena, naza.utrz zno+u prosia, Ceby .e. daF3 Zapytaem, .akie ma
+ydatki i okazao si?, Ce +i?kszoEF pieni?dzy +ydaa na pi+o333 /est teC nie.aki
/o1annes, ktry tu razem z ni2 przy.e*1a3 !by mi si? +i?*e. nie pokazy+a + domuW W
*zasie nasze. nieobe*noE*i d+a razy przyszed do nie. z +inem, a ona, nieprzy+yka do
pi*ia, tak bardzo si? spia, Ce potem nie mo,a si? utrzymaF na no,a*13 !statnio
zarzy,aa *ae Cko3 "to by si? z,odzi trzymaF u siebie osob?, ktra si? tak pro+adzi`
MoCe bybym poprzesta na zbesztaniu .e. i ni* bym papie nie pisa, ale skoni mnie do
te,o ten bez+stydny list3 W z+i2zku z tym prosz?, Ceby papa +ez+a .e. matk? i
po+iedzia, Ce .esz*ze .akiE *zas .2 zdzierC?, ale ni*1 .uC sobie poszuka mie.s*a ,dzie
indzie., ,dzie ze*1*e333 I333J
Mo.a Conka obo.,u +am dzi?ku.e za Cy*zenia dobre. *i2Cy i przysze,o roz+i2zania,
ktre na.pe+nie. nast2pi na po*z2tku pa:dziernika3 I333J
W3 i "3 Mozart
I333J
O;9
<D ;)6
( "on*ert -ortepiano+y Mdur I"MO45J3
7 Dru,i to "on*ert -ortepiano+y DMdur I"MO4iJ3
6 "on*ert =Mdur M dru,i kon*ert dla arbary 'loyer I"MO46J3
O "on*ert EsMdur M pier+szy kon*ert dla arbary 'loyer I"MOO)J3
4 Do nieda+na postaF niezidenty-iko+ana3 /e. naz+isko S*1emmer ko.arzyo si? z
rze*zo+nikiem pospolitym die S*1+emme V NszynkN lub Nkna.paN, *o znakomi*ie
paso+ao do te. naduCy+a.2*e. trunk+ osoby, ktr2 + literaturze mozartolo,i*zne.
okreElano *zasami .ako S*1+emmer @iserl, *zyli N@iserl pi.a*zkaN3 !statnio .ednak
udao si? .2 zidenty-iko+aF3 ya to Maria $nna Elisabet1 S*1+emmer Iur3 (;A(J, *rka
loka.a /o1anna =eor,a S*1+emmera i $nny arbary Rin,ler, ktra bya *iotk2 &1erese
'an*ki M suC2*e. @eopolda Mozarta3 Matka @iserl na.pra+dopodobnie. +ysza za m2C
pono+nie, za nie.akie,o Rus*1baumera, i mieszkaa + Salzbur,u + domu Pranza
Dominika Eberla przy /uden,asse IKeinz S*1uler Mozarts umers*1dmtes Stubenmadle
in Wien, +R NWienner Pi,aroN, Qol3 G@H, ();9, s36)J3
A Z+rFmy u+a,? na o,romne rCni*e + zarobka*13 SuC2*a Mozarta miaa +ikt i
mieszkanie za darmo, ale zarabiaa tylko (7 -loren+ ro*znie3 'ro-esor na uni+ersyte*ie
mia 655 -loren+, pier+szy *1irur, szpitala +iede0skie,o M 955 -loren+ Ityle *o
Mozart od (;9; .ako "ammermusi*us *esarzaJ, a ordynator szpitala M aC 6555 -loren+3
$ntonio Salieri M pier+szy kapelmistrz *esarza M (755 -loren+3 'rze*i?tna, nie:le
sytuo+ana +iede0ska rodzina miesz*za0ska z d+o.,iem dzie*i potrzebo+aa + tym
*zasie na utrzymanie okoo 455 -loren+ ro*znie3
7O)3 Z "$/E&U W#D$&"fW
IWiede0, 7; ma.a (;9OJ
7; ma.aR Szpak Star M 6O ,ra.*ary
&o byo pi?kneW
<D ;)O
( /est to zanoto+any przez Mozarta .akoby Epie+ szpaka, ktre,o naz+a imieniem Star
Ilub Sta1rJ3 Moty+ ten sta si? .ednym z temat+ III *z?E*i "on*ertu -ortepiano+e,o =M
dur I"MO46J3 + *zer+*u (;9;, ,dy ulubiony ptak zde*1, Mozart uro*zyE*ie ,o
po,rzeba I+ N,rodzie domu przy @andstrasseJ i u*z*i +ierszo+anym epita-iumR NKier
ru1t ein @ieber Narr, ein Ho,el StaarN3
!ry,ina zapisku za,in2, .ak zreszt2 *ay ka.et Iuus,abenbu*1J3 Znamy ,o dzi?ki
Nio,ra-iiN Niemets*1ka M patrzR 7O43
O;)
7453 D! !/%$ W S$@ZUR=U
Wiede0, ) *zer+*a (;9O
Mon tres *1er 'ereW
I333J W na.bliCszy pi2tek( *ay d+r +y.eCdCa na d+a lub trzy miesi2*e do @aTenbur,a73
W ubie,ym ty,odniu po.e*1aem z /e,o Eks*elen*.2 1rabi2 &1unem6 do aden, do
.e,o o.*aO, ktry przy.e*1a z @inzu na kura*.?3 W drodze po+rotne. zatrzymaliEmy si?
+ @aTenbur,u i od+iedziliEmy komendanta zamku @e1manna43 /e,o *rki nie byo +
domu, ale on sam i .e,o Cona bardzo si? u*ieszyli, .ak mnie zoba*zyli3 'rzekazu.2 +am
ukony3
i7M,o3 Z po+odu rozmaity*1 +izyt nie doko0*zyem listu, a tym*zasem dostaem list od
papy z 9M,o3 "onstan*.a przesya mo.e. siostrze pozdro+ienia, a nast?pn2 po*zt2 +yEle
.e. pi?kny -artu*13
Nie*1 .e. papa po+ie, Ce + Cadnym kon*er*ie nie ma ada,ia, tylko andanteA3 %o si?
ty*zy "on*ertu DMdur;3, to rze*zy+iE*ie + andante solo + %Mdur *ze,oE braku.e3 'oEl?
.e. to, .ak tylko b?dzie moCli+e, +raz z kaden*.ami93
/utro odb?dzie si? kon*ert u pana 'loyera), na +si + Dblin,3 'anna abette +ykona
no+y "on*ert =Mdur, .a M k+intet, a razem za,ramy +ielk2 sonat? na d+a -ortepiany(53
Zabior? ze sob2 'aisiella((, Ceby przy okaz.i posu*1a moi*1 ut+or+, a takCe ,ry
mo.e. u*zenni*y3 =dyby maestro Sarti(7 nie musia dziE +y.e*1aF, teC byby z nami3
Sarti .est sz*zery i bardzo po*z*i+y3 Za,raem mu +iele rCny*1 rze*zy, a na
zako0*zenie +aria*.e na temat .e,o +asne. arii(6, *o mu spra+io o,romn2
przy.emnoEF3 I333J
$rtarii oddaem do szty*1o+ania 6 sonaty na -ortepian(O, te same, ktre kiedyE
+ysaem siostrze3 'ier+sza .est + %Mdur, dru,a + $Mdur, trze*ia + PMdur3 &rzy inne
oddaem &orri*elli(43 !statnia z szeE*iu M + DMdur M to ta dla Dlirnitza, skompono+ana
+ Mona*1ium3 I333J
W3 i "3 Mozart
<D ;);
( ii *zer+*a (;9O3
7 @aTenbur, M mie.s*o+oEF na poudnie od Wiednia, letnia rezyden*.a *esarza3
6 Krabia Pranz de 'aula /osep1 Qon &1unMKo1enstein I(;6OMi9ooJ, tak z+any &1un
+iede0ski3
O Krabia /o1ann $nton &1unMKo1enstein I(;((M(;99J, z+any starym 1rabi2 &1unemi
szambelan *esarza3
4 '1ilipp @e1mann M kapitan, odpo+iedzialny za bezpie*ze0st+o zamku @aTenbur, pod
Wiedniem3 Mozarto+ie poznali ,o latem (;;63
A %ztery kon*erty -ortepiano+eR "MOO), "MO45, "MO4I i "MO463
; "on*ert -ortepiano+y DMdur I"MO4iJ3 Mozart mia na myEli roz+ini?*ie + $ndante
ItaktyR
4AMA6J3
O95
n W UlUllU@%<% /M/I%YI%I@Y fW3 l3 lUa$tl W !dit@-U/MY@@ Y/a YY3YaaU W y
W %t@iy /ee!@ aYSYUYa! Ypladl$Y /3 Y"iY
@eopoldaJ M 7 kartki kaden*.i do I i III *z?E*i "on*ertu DMdur I"MO4iJ3
) =ott-ried I,naz 'loyer M +u. arbary 'loyer, u*zenni*y Mozarta M patrzR 7O7<(53
Dblin, M mie.s*o+oEF pod+iede0ska, obe*nie .edna z dzielni* przedmieE*ia3
(5 Na te. pry+atne. akademii I(6 *zer+*a (;9OJ + Dblin, Mozart i arbara 'loyer
za,rali na.pier+ Sonat? DMdur na d+a -ortepiany I"MOO9J, potem Mozart +ykona parti?
-ortepianu + "+inte*ie -ortepiano+ym EsMdur M "MO47 Inie +iadomo kim byli
+ykona+*y partii instrument+ d?ty*1J, a na konie* panna 'loyer +ykonaa "on*ert
-ortepiano+y =Mdur
I"MO46JM
(( 'aisiello IpatrzR 7OA<OJ by na tym kon*er*ie3
N Sarti +y.e*1a z Wiednia (7 *zer+*a (;9O, uda.2* si? do 'etersbur,a3
(6 Mozart spotka si? z Sartim na krtko przed .e,o +y.azdem do 'etersbur,a i +tedy
mu za,ra m3in3 Waria*.e -ortepiano+e I"MOAoJ na temat .e,o arii %ome unSan,ello z
opery Pra i due liti,anti ii terzo ,ode, ktre zapisa duCo p:nie., ale autenty*znoEF
za*1o+ane. +ers.i ut+oru .est dziE przez mozartolo,+ podda+ana + +2tpli+oEF3
(O %1odzi o 6 sonaty -ortepiano+eR %Mdur I"M665J, $M dur I"M66IJ i PMdur I"M667J,
skompono+ane + Wiedniu + lata*1 (;96M9O, a nie, .ak doty*1*zas s2dzono, + 'aryCu
+ roku (;;9 IWol-,an, 'lat1, +R N$*ta MozartianaN, Qol3 GGI, ();O, s3 7AM65J3 Zostay
one +ydane przez $rtari? 74 sierpnia (;9O + Wiedniu .ak opus A3
(4 %1ristop1 &orri*ella I(;(4M(;)9J, +iede0ski +yda+*a muzy*zny od (;;53 Nie
mo,2* sprostaF dynami*zne. konkuren*.i $rtarii, znalaz si? na pro,u bankru*t+a
I$rtaria +ykupi od nie,o *ay ma,azyn pyt z +yszty*1o+an2 muzyk2J3 %1odzi tu o 6
ut+oryR Sonat? -ortepiano+2 Mdur I"M666J, Sonat? -ortepiano+2 DMdur I"M79OJ oraz
Sonat? Mdur na skrzyp*e i -ortepian Itz+3 NStrinasa**1iM Sonat?N, "MO4OJ,
zadedyko+ane 1rabinie &1erese %obenzl i +ydane 79 sierpnia (;9O .ako opus ;3
Sonata Mdur I"M666J, doty*1*zas dato+ana b?dnie na rok (;;9, po+staa nie+2tpli+ie
+ Wiedniu pod konie* (;96 b2d: na po*z2tku (;9O, *o + sposb niepod+aCalny
udo+odniliR
Wol-,an, 'lat1, analizu.2* auto,ra-y Mozarta od strony ,ra-olo,i*zne. Ieitra,e Cur
Mozart $uto,rap1ie II3 S *1ri- c*1ronolo,ie, +R NMozart /a1rbu*1N ();A<;, s3 (6(M(;6,
takCe Wst?p do Neue MozartM$us,abe IG<74<7, ()9A, s3 GIIJ, oraz niezaleCnie od nie,o
$lan &yson, bada.2* laboratory.nie papier auto,ra-+ Mozarta I&1e Dat? o- MozartSs
'iano Sonata in - lat "H 666]
&1e N@imN Sonata`, +R MusikMEditionMInterpretation, =edenks*1ri-t =linter Kenie,
Mlin*1en ()95, s3 OO;M4O, takCe +R Mozart Studies o- t1e $uto,rap1 S*ores, %ambrid,e
and KarQard UniQersity 'ress, ()9;, s3 ;6M9iJ3
74(3 D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Wiede0, 7( lip*a (;9O
"o*1ana siostroW
Z okaz.i imieninl .a i mo.a Cona Cy*zymy *i duCo sz*z?E*ia3 !na *1?tnie by sama
napisaa, ale musiaaby duCe. pozosta+aF + pozy*.i siedz2*e., *o + te. *1+ili byoby
dla nie. zbyt m?*z2*e, ponie+aC m. przyszy nast?p*a nie da.e .e. spoko.u73 Uy*zymy
*i +i?* +szelkie,o sz*z?E*ia i prosimy, byE za*1o+aa dla nas mie.s*e + s+oim ser*u3
9 dni temu przy.e*1a z Mona*1ium stary Kampel z synem63 'o.utrze
6i MM Mozart
O9(
pu.au2 uo R!SJI3 /urro o?a2 u nas na obiedzie, a +ie*zorem urz2dzimy sobie may
kon*ert3
Mam nadzie.?, Ce otrzymaaE +szystko, *o *i +ysaem po*zt23 %1?tnie posabym *i teC
kaden*.e do inny*1 kon*ert+, ale nie masz po.?*ia, .ak duCo mam teraz pra*yW =dy
tylko zna.d? *1+il? *zasu, to przezna*z? .2 tylko dla *iebie3
%ieka+ .estem, *zy .uC syszaaE trzy +ielkie kon*ertyO i ktry z ni*1 podoba *i si?
na.bardzie.3 'rosz?, by papa nie zapomnia +ysaF mi r+nieC na.bliCsz2 po*zt2 te,o, o
*zym +ie3 $ przy okaz.i, ,dyby mi r+nieC przysa mo.e stare oratorium etulia
liberata4, to bybym bardzo sz*z?Eli+y3 Dla &o+arzyst+a Muzy*zne,o musz? +aEnie
napisaF oratorium i moCe uda mi si? *oE +ykorzystaF3 I333J
W3 $3 i "3 Mozart
<D ;))
( Imieniny Nannerl I$nnyJ M 7A lip*a3
7 Nieba+em I+e +rzeEniuJ urodzi si? %ari &1omas M dru,ie dzie*ko Mozart+ M
pier+sze, ktre nie umrze + niemo+l?*t+ie, tak z+any Mozart mediola0ski I(;9OM
(949J3
6 "larne*ista &1addaus Kampel i .e,o syn 'au /osep1 Kampel, skrzypek M oba.
*zonko+ie kapeli d+orskie. + Mann1eimie, potem + Mona*1ium3
O 6 +ielkie kon*erty toR "MO45, "MO4I i "MO463
4 !ratorium cazione sa*ra + 7 *z?E*ia*1J etulia Uberata I"Mn9J napisane + (;;( dla
'ad+y, ale .ak si? zda.e, za Cy*ia Mozarta ni,dy nie +ysta+ione3
Mozart zamierza *z?E*io+o +ykorzystaF .e na akademii + &onklinstler So*ietat3 !
skutka*1 te,o zamierzenia niestety ni* nie +iadomo3
7473 D! SI!S&R# W S$@ZUR=U
Wiede0, (9 sierpnia (;9O
Ma tres *1ere SoeurW
'otz Sapperment-333 na.+yCszy *zas, Ceby do *iebie napisaF, .eEli *1*?, Ceby ten list
zasta *i? .esz*ze +estalk23 "ilka dni p:nie. i333 konie*W /a i mo.a Cona Cy*zymy *i
sz*z?E*ia +szelkie,o i zado+olenia + zmienione. sytua*.i, i bardzo serde*znie Cau.emy,
Ce nie b?dziemy na t+oim Elubie(3 Mamy +szelako nadzie.?, Ce +iosn2 + Salzbur,u lub
+ Sankt =il,en b?dziemy *i? mo,li z *a2 pe+noE*i2 u*ao+aF, .uC .ako pani2
Sonnenbur,, a takCe t+o.e,o maConka7W
Ual nam tylko nasze,o ko*1ane,o papy, ktry teraz zostanie samW Wpra+dzie nie
b?dziesz od nie,o daleko i on b?dzie m, odby+aF do *iebie spa*ery, *1oF .est +*i2C
u+i2zany przez ten przekl?ty "apeil1ausW6 =dybym
O97
by na .e,o mie.s*u, tobym poprosi ar*y*is"upa, zeoy ze +z,iYuu im du,oletni2
suCb? przyzna mi rent?, a kiedy bym dosta pieni2dze, naty*1miast przenisbym si? do
*rki + Sankt =il,en i Cybym tam sobie spoko.nie3 $ ,dyby ar*ybiskup nie *1*ia daF
renty, tobym poprosi o urlop i po.e*1a do syna do Wiednia3 I o to +aEnie bardzo
,or2*o *i? prosz?, CebyE mu to ze*1*iaa +ypers+ado+aF3 &o samo napisaem + liE*ie
do nie,o O3
$ teraz M .esz*ze do Salzbur,a M przesyam *i (555 na.lepszy*1 Cy*ze0, z+asz*za
CebyE*ie byli *o na.mnie. tak samo sz*z?Eli+i, .ak my d+o.e3 przy.mi. teC t? ma2
porad? znalezion2 + poety*kim zakamarku mo.e. ,o+y3
W maCe0skim stanie po.miesz +iele,
*o dot2d *i nieznanym byoR
+net doE+iad*zenie *i? pou*zy,
*o E+ie *zyniF los poru*zy,
aby "aina porodzia3
@e*z obo+i2zki, siostro, te,
kaCda o*1o*zo speniaF *1*e,
,dyC +ierz miR at+e one s23
%1oF +szelka spra+a d+ie ma strony,
i stan maCe0ski, ulubiony,
ma takCe *iemn2 stron? s+23
&edy, .eEli maConek tobie
ponur2 .ak2 min? zrobi,
mimo CeE skora do pomo*y,
mysi .enoR NM?ska to s+a+olaN
a m+R N2d:, panie, +ola t+o.a
za dnia M natomiast mo.a + no*yWN s
&+. sz*zery brat
W3 $3 Mozart
<D 95(
( 76 sierpnia (;9O odby si? Elub Nannerl z kuratorem, /o1annem aptist2 Pranzem Qon
er*1toldem zu Sonnenbur,iem I(;6AM(95(J, o (4 lat od nie. starszym d+ukrotnym
+do+*em z pi?*ior,iem dzie*i z d+*1 pier+szy*1 maCe0st+3 >lub odby si? +
koE*iele para-ialnym
+ Sankt =il,en I65 km od Salzbur,aJ3
MaConek Nannerl by synem Pranza $ntona Hir,ila Qon er*1tolda I(;5AM(;A)J i Marii
$nny Elisabet1, z domu =s*1+endtner3 /e,o dziadek, /o1ann /osep1 I(AA;M(;66J,
otrzyma tytu szla*1e*ki na dzie0 przed Emier*i2 i od te,o *zasu rodzina przy.?a
naz+isko Qon er*1told zu Sonnenbur,3 /o1ann aptist i .e,o brat /o1ann Nepomuk
Martin uzyskali tytu barono+ski + (;)73 Ze s+oim m?Cem Nannerl miaa tro.e dzie*iR
@eopolda $loisa 'antaleona I(;94M(9O5J,
/o1ann? I(;9)M(954J i Mari? abette I(;)5M(;)(J3
M2C Nannerl mia stano+isko administratora re,ionu St3 =il,en, ktre +iele lat
przedtem piasto+a dziadek Mozarta od strony matki M Wol-,an, Nikolaus 'ertl I(AA;M
(;7OJ3 'o Elubie Nannerl zamieszkaa +raz z m?Cem + Sankt =il,en, + tym samym
domu, + ktrym I74 ,rudnia (;75J przysza na E+iat .e. Ii Wol-,an,aJ matka3
O96
iQi3uz3ari3 .uC m,uy + Cy*iu si` z siostr2 nie spotRat3
6 "apeil1aus zna.do+a si? przy "ir*1,asse IdziER Si,mund Ka--nerM=asse 75 M siedziba
Muzeum RupertinumJ3 @eopold, od (;OO nau*zy*iel ,ry skrzyp*o+e., or,an+ i
-ortepianu, po Emier*i skrzypka /osep1a Ka-enedera zape+ne mia dodatko+e
obo+i2zki + "apeil1ausie, ktry
M .ak +iadomo M by rodza.em szkoy z internatem dla modo*iany*1 Epie+ak+ katedry
salzburskie. I(5 sopran+ i O altyJ
O @ist Wol-,an,a do o.*a za,in23
4 'rzekad Witolda Wirpszy3 !statnio +yszo na .a+, Ce Mozart nie znalaz te,o
+ierszyka N+ poety*kim zakamarku s+o.e. ,o+yN, le*z + zbiorku Kenry 'lay-orta Wit
and Mirt1 or 'iKs to 'ur,e Melan*1oly, ktry ukaza si? + (;5;, a .e,o niemie*ka
+ers.a bya + Wiedniu doEF znana3
7463 D! $N&!N$ "@EIN$( W M$NNKEIMIE
IWiede0, 7( mar*a (;94J
Wiel*e Szano+ny 'anie &a.ny Rad*oW
I333J Dro,i 'anie &a.ny Rad*oW R?*e mam tak pene roboty, Ce nie mam na+et *1+ili
*zasu dla siebie3 %zo+iek o tak bo,atym doE+iad*zeniu i tak E+iaty .ak pan, +ie lepie.
ode mnie, Ce te,o rodza.u dzieo musi byF prze*zytane z na.+i?ksz2 u+a,2 i to nie .eden
raz, le*z kilka razy3 /a zaE, .ak do te. pory, nie mo,em ,o prze*zytaF ani razu bez
przery+ania3 &ym*zasem mo,? po+iedzieF, Ce nie *1*iabym ,o .esz*ze odda+aF3
'rosz? +i?*, aby pan ze*1*ia mi t? sztuk? .esz*ze na .akiE *zas zosta+iF3 /ednakCe +
razie ,dybym mia przy.emnoEF skompono+ania do nie. muzyki, *1*iabym na.pier+
+iedzieF, *zy +ysta+ienie te,o dziea + okreElonym mie.s*u .est zape+nione333,
ponie+aC takie dzieo Izar+no poez.a, .ak i muzykaJ nie zasu,u.e, aby nad nim
pra*o+aF daremnie3 Mam nadzie.? otrzymaF od pana .asn2 odpo+ied:3
Na temat przysze. opery niemie*kie. ni* no+e,o nie mo,? panu .esz*ze po+iedzieF,
,dyC Ipomi.a.2* pra*e + "arntnertort1eater, ktry dla te. opery ma byF przezna*zonyJ
+szystko tu robi si? + na.+i?ksze. ta.emni*y3 !pera ma byF ot+arta na po*z2tku
pa:dziernika, ale .a nie +rC? .e. +i?ksze,o po+odzenia3 o +idz2* *o zrobiono
doty*1*zas, u+aCam, Ce zamiast do odrodzenia +szystko zmierza do *ako+ite,o
po,r2Cenia opery niemie*kie., ktre. kopoty nie +yda.2 si? prze.E*io+e3 Do opery
niemie*kie. zostaa przy.?ta tylko mo.a sz+a,ierka @an,e, natomiast %aQalieri,
$damber,er i &eyber M na.pra+dzi+si Niem*y, z ktry*1 nard niemie*ki po+inien byF
dumny M pozostali + teatrze +oskim, skazani na to, by nie.ako +al*zyF ze s+oimi
+spziomkami3 ! niemie*ki*1 Epie+ak+ i Epie+a*zki na razie nie .est trudno i moCe
si? okazaF, Ce s2 +Erd ni*1 r+nie dobrzy, a moCe na+et I+ *o +2tpi?J lepsi od ty*1,
ktry*1 +ymieniem3
Dyrek*.a tute.sze,o teatru .est z .edne. strony zbyt sk2pa, z dru,ie. M pozba+iona
patriotyzmu3 Nie spro+adzi +ie* tuta. za duCe pieni2dze
O9O
Epie+ak+ z za,rani*y, a mie.s*o+y*1, ktrzy moCe s2 na+et lepsi, a przyna.mnie.
r+nie dobrzy, zupenie nie *eni3 Woski teatr i*1 nie potrzebu.e, ponie+aC Wosi s2
doEF li*zni i z po+odzeniem mo,2 ,raF +asnymi siami3
/est taki pomys, Ceby dla opery niemie*kie. pozyskaF aktor+ i aktorki, ktrzy
doty*1*zas Epie+ali tylko + razie pilne. potrzeby3 Niestety dyrektorzy teatru i orkiestry
s2 *i sami, *o da+nie., a to prze*ieC oni z po+odu i,noran*.i i nie*1?*i do dziaania
dopro+adzili ten teatr do ruiny3 Wystar*zyby .eden patriota, ktry ma autorytet, a
+szystko mo,oby si? poto*zyF ina*ze.W &eatr narodo+y, ktre,o po*z2tki s2 tak pi?kne,
za*z2by si? +tedy napra+d? roz+i.aF i rozk+itaF3 Dla nas, Niem*+, byby to pi?kny
*el, o*zy+iE*ie ,dybyEmy my, Niem*y, za*z?li po+aCnie myEleF po niemie*ku, po
niemie*ku dziaaF, po niemie*ku m+iF i po niemie*ku Epie+aFWWW I333J
W3 $3 Mozart
Wiede0, 7( mar*a (;943
<D 9A;
Mi?dzy tym a poprzednim listem .est duCa luka3 W koresponden*.i Mozarta IauerM
Deuts*1J poprzedni list ma numer <D 95(, a ten M <D 9A;3 Za,in?o *o na.mnie. (5
list+ Mozarta, a miano+i*ieR 4 list+ do o.*a I95;, 9i7, 97(, 96), 9O6J, d+a listy do
Wiede0skie,o &o+arzyst+a Muzy*zne,o I9OA, 94(J i po .ednym liE*ie do &eresy
&rattner I9(4J, do siostry I9(9J i do &3 Mar*1anda I977J3
Niemie*ki +yda+*a I<DJ dato+a ten list na 7( ma.a (;94, *o +yniko z b?dne,o
od*zytania -aksymilo+e. kopii listu, zna.du.2*e. si? + Muzeum Kistory*znym + ernie3
!dnalezienie + ();9 ory,inau, prze*1o+y+ane,o + pry+atne. kolek*.i Elisabet1
=runer + @rra*1, poz+olio na korektur? dato+ania3
( $nton "lein I(;O9M(9(5J, eks.ezuita, pro-esor poetyki i -ilozo-ii + Mann1eimie, autor
sztuk teatralny*1 i libre*ista opero+y, zapropono+a Mozarto+i libretto "aiser Rudolp1
Qon Kabsbur, I7 listy "leina do Mozarta za,in?yJ, ale Mozart z propozy*.i nie
skorzysta3 MoCe nie spodoba mu si? temat, a moCe M *o bardzie. pra+dopodobne M nie
ma.2* ,+aran*.i, Ce opera zostanie +ysta+iona, nie *1*ia pra*o+aF na darmo3
&en list .est + *ae. koresponden*.i na.bardzie. przepeniony niemie*kim patriotyzmem
Mozarta, ktremu marzya si? narodo+a opera niemie*ka3
74O3 I@E%I" D! &K!M$S$ $&&W!!D$ W WIEDNIU
IWiede0, 76 sierpnia (;94J
&1is a-ter noon I om not at 1omo, t1ere-ore I pray to *ome tomorro+ at t1ree and a
1al-(3
Mozart
O94
<lMp 9;6
( NDziE po poudniu nie b?dzie mnie + domu, prosz? przy.EF .utro o +p do *z+arte.N M
/esz*ze .eden przykad an,ielsz*zyzny Mozarta3
$n,lik &1omas $tt+ood I(;A4M(969J przeby+a + Wiedniu .ako stypendysta ksi?*ia
Walii i mnie. +i?*e. od poo+y (;94 do ko0*a (;9A by u*zniem Mozarta + zakresie
teorii muzyki i kompozy*.i3 'rzed przy.azdem do Wiednia przeby+a + Neapolu, ,dzie
by u*zniem Pelipe %inXue i =aetano @atiiii3 Zeszyty F+i*ze0 $tt+ooda za*1o+ay si? i
+raz z li*znymi u+a,ami i popra+kami Mozarta zostay nieda+no opubliko+ane +
Neue MozartM$us,abe G<653 Stano+i2 unikalne E+iade*t+o o Mozar*ie peda,o,u3 W
drodze po+rotne. do $n,lii Iu, to+arzyst+ie Epie+a*zki Nan*y Stora*e i Epie+aka
Mi*1aela 5S"ellyJ $tt+ood zatrzyma si? + Salzbur,u, ,dzie pozna @eopolda3 'o
po+ro*ie do $n,lii dziaa .ako or,anista, dyry,ent i kompozytor3
7443 DED#"$%/$ M!Z$R&$ D@$ /fZEP$ K$#DN$
IWiede0, i +rzeEnia (;94J
$l mio *aro $mi*o Kaydn[
'e+ien o.*ie* postano+i +ysaF s+e dzie*i + szeroki E+iat i po+ierzy .e opie*e i
m2droE*i bardzo sa+ne,o *zo+ieka, ktry sz*z?Eli+ym zrz2dzeniem losu by .e,o
na.lepszym przy.a*ielem, .ak &y, ktry .esteE sa+nym *zo+iekiem i moim na.lepszym
przy.a*ielem3 !to po+ierzam %i moi*1 szeE*iu syn+ M o+o* du,ie,o i pra*o+ite,o
trudu3 !Emielia mnie do te,o i za*1?*ia nadzie.a, + ktre. ut+ierdzili mnie przy.a*iele,
Ce trud ten, *1oFby *z?E*io+o, zostanie na,rodzony3 'o*1lebiam sobie, Ce te dziea b?d2
mi kiedyE po*ie*123
'od*zas &+e. ostatnie. bytnoE*i + stoli*y, na.droCszy przy.a*ielu, okazaeE mi s+2
Cy*zli+oEF, a &+o.e uznanie dodao mi otu*1y3 Dlate,o +aEnie,odda . ? %i pod opiek?
szeE*ioro my*1 dzie*i + nadziei, Ce ,odne s2 &+e. Cy*zli+oE*i3 'rzy.mi. .e z
+yrozumiaoE*i2, .ak o.*ie*, prze+odnik i przy.a*ielW !dt2d odst?pu.? %i pra+a do
ni*1W 'rosz?, abyE z +yrozumiaoE*i2 o*eni i*1 braki, ktry*1 byF moCe nie dostrze,y
o*zy o.*a, i mimo ty*1 +ad, abyE +*i2C darzy mnie s+o.2 przy.a:ni2, ktr2 tak bardzo
sobie *eni?, ponie+aC, dro,i m. przy.a*ielu, .estem z *ae,o ser*a na.bardzie. %i
oddanym przy.a*ielem3
W3 $3 Mozart
Hienna, U primo Settembre (;943
<D 9;O
( Dedyka*.a na pier+szym +ydaniu A k+artet+ smy*zko+y*1, tz+3 N1aydno+ski*1N
I(5M69;, "MO7I, "MO79, "MO49, "MOAO i (5MOA4J, +ydany*1 u $rtarii + (;94 .ako opus
(53
O9A
ZNa,+ek napisane. + *aoE*i po WI!S"U aeay"3a*Ji +z3iiii3 NiMSia +/,Y,,u YiMeMYoM
yM33,,MM3
yaydnaWN
!d $rtarii Mozart dosta za te k+artety (55 dukat+3
74A3 D! PR$NZ$ $N&!N$ K!PPMEIS&R$ W WIEDNIU
IWiede0, 75 listopada (;94J
Na.droCszy Ko--meisterW
Z+ra*am si? z proEb2, by ze*1*ia mi pan poCy*zyF na krtko tro*1? pieni?dzy,
ponie+aC .estem obe*nie + +ielkie. potrzebie3 'rosz? teC, aby zdoby pan dla mnie to, o
*zym pan +ie3 'rosz? daro+aF, Ce stale za+ra*am panu ,o+?, ale zna mnie pan i +ie
na.lepie., .ak bardzo mi leCy na ser*u dobro naszy*1 interes+3 /estem +i?* przekonany,
Ce nie +e:mie mi pan za ze te. proEby i pospieszy z pomo*2 tak samo *1?tnie, .akbym
to .a u*zyni
dla pana3
Mzt
75M,o list3 (;943
<D )57
Zn+ luka + koresponden*.i M braku.e przyna.mnie. O list+ do o.*a3 ( Pranz $nton
Ko--meister I(;4OM(9(7J, kompozytor i +yda+*a muzy*zny] +ydal +iele ut+or+
Mozarta3 Mason, *zonek te. same. loCy, *o Mozart3 Dla nie,o Mozart skompono+a
d+a k+artety -ortepiano+eR ,Mmoll I"MO;9J M + lip*u (;94 i EsMdur I"MO)6J M +
*zer+*u (;9A3 'omi.a.2* list do barono+e. Waldstatten Inr 775J, .est to pier+szy list, +
ktrym Mozart prosi o poCy*zk?, *o +obe* o,romny*1 .e,o do*1od+ + roku (;94
nieat+o .est zrozumieF3 Na od+ro*ie listu Ko--meister napisaR N75 listopada M 7
dukatyN3
74;3 D! "SIB%I$ WENZ@$ '$$R$ W WIEDNIU
IWiede0, (O sty*znia (;9AJ
Dro,i ra*ieW
=odzin? temu +r*iem do domu napra+d? *1ory, z silnym blem ,o+y i kur*zami
Co2dka3 W*i2C .ednak miaem nadzie.?, Ce mi to prze.dzie3 Niestety, .est *oraz ,orze.333 i
+idz?, Ce nie b?d? m, dziE u*zestni*zyF
+ nasze. pier+sze. *eremoniil3
O9;
rrosz? +i?*, dro,i tira*ie, aby na mie.s*u i .ak na.lepie. ze*1*ia pan +ytuma*zyF mo.2
nieobe*noEF3 Nikt na tym nie stra*i +i?*e. ode mnie3 Wiel*e panu oddany su,a
rat Mozart
<D )7(
@isty do o.*aR <D )(6 i <D )() za,in?y3
( $dresatem te,o listu .est M .ak si? udao ostatnio ustaliF M ksi2C? Wenzel /o1ann /osep1
'aar I(;()M(;)7J, ,eneralny dziedzi*zny po*ztmistrz *esarski i mistrz te. same. loCy,
ktre. *zonkiem by Mozart3 (O sty*znia (;9A odbya si? uro*zystoEF inau,ura*.i no+e.
loCy N'ono+nie ukorono+ana Nadzie.aN INUur neu,ekrnten Ko--nun,NJ3 Na t?
uro*zystoEF Mozart skompono+a d+ie pieEni *1ralneR Zer-iiesset 1eutS, ,eliebte
ruder I(5MO96, na ot+ar*ie uro*zystoE*iJ i I1r unsere neuen @eiter I(5MO9O] na
zamkni?*ie uro*zystoE*iJ M obie do s+ $u,ustina Heit1a Qon S*1ittiersber,a I(;4(M
i9nJ3
7493 D! NI"!@$US$ /!SE'K$ H!N /$%bUIN$ W WIEDNIU
IWiede0, 9 *zer+*a (;9AJ
'rzez dor?*zy*iela ninie.sze,o prosz? o z+rot "+artetu ,Mmoll, sonaty + Es i no+e,o
tria + =3(
Mozart <D )AA
rak *o na.mnie. pi?*iu list+ do o.*a I<D )66, )O7, )4(, )44 i )4;J3
( aron Nikolaus /osep1 Qon /a*Xuin I(;7;M(9(;J, sa+ny botanik3 Mieszka +
o,rodzie botani*znym IzaoConym przez 1rabie,o %analaJ na Renn+e,3 !.*ie*
+iede0ski*1 przy.a*i Mozarta M =ott-rieda Qon /a*Xuina, /osep1a Pranza Qon
/a*Xuina3 I*1 siostra Pranziska bya u*zenni*2 Mozarta3
%1odzi tu o "+artet na -ortepian, skrzyp*e, alt+k? i +iolon*zel? ,Mmoll I"MO;9J,
ktre,o r?kopis zna.du.e si? + bibliote*e &o+arzyst+a im3 Pryderyka %1opina +
Warsza+ie, &rio -ortepiano+e =Mdur I"MO)AJ i Sonat? EsMdur na skrzyp*e i -ortepian I"M
O9iJ, kompozy*.e +ydane + Wiedniu I+ (;9A i (;9;J przez Ko--meistra3
74)3 D! SE$S&I$N$ WIN&ER$( W D!N$UES%KIN=EN
IWiede0, 9 sierpnia (;9AJ
Dro,i przy.a*ieluW &o+arzyszu mo.e. modoE*iW
@ist pana spra+i mi +ielk2 przy.emnoEF i tylko na+a pilny*1 obo+i2zk+ nie
poz+oli mi odpo+iedzieF +*zeEnie.3 /estem bardzo sz*z?Eli+y, Ce z+r*i si? pan do
mnie3 Da+no .uC bym posa szano+nemu ksi?*iu *oE mo.e. skromne. roboty, ,dybym
+iedzia, Ce m. o.*ie* .uC mu *ze,oE nie posa3 $le *ze,o` Z pokor2 E*iel? si? ksi?*iu
do stp i dzi?ku.? za prezent, .aki mi
ze*1*ia przekazaF3
Na ko0*u listu poda.? +ykaz na.no+szy*1 ut+or+, +Erd ktry*1
/e,o WysokoEF moCe do +oli +ybieraF, a ktrymi .a m,bym ,o zado+oliF73
/eEli /e,o WysokoEF ze*1*e, b?d? ,o in-ormo+a na bieC2*o o moi*1
na.no+szy*1 kompozy*.a*13 'onadto oEmielam si? +yst2piF +obe* /e,o WysokoE*i z
ma2 propozy*.2 muzy*zn2, a pana, przy.a*ielu, prosz?, by .2 ze*1*ia ksi?*iu
przedsta+iF3 'onie+aC /e,o WysokoEF ma orkiestr?, m,by teC mieF na +asnoEF i na
+y2*zny uCytek s+o.e,o d+oru niektre z moi*1 ut+or+, *o moim skromnym
zdaniem spra+ioby mu +iele przy.emnoE*i3
/eEli +i?* /e,o WysokoEF ze*1*iaby zrobiF mi t? ask? i przy.mo+aF ode mnie
rokro*znie, +edle Cy*zenia, pe+n2 li*zb? sym-onii, k+artet+ i kon*ert+ na rCne
instrumenty, i ze*1*ia mi za to przyznaF .akieE ro*zne +yna,rodzenie, to byby
obsuCony i szyb*ie., i akuratnie., a .a, ma.2* zape+nione zam+ienia, m,bym
pra*o+aF spoko.nie.3
Mam nadzie.?, Ce /e,o WysokoEF nie +e:mie mi za ze te. propozy*.i, ,dyby nie miaa
mu odpo+iadaF3 /est ona +ynikiem ,or2*e,o i sz*zere,o pra,nienia suCenia /e,o
WysokoE*i, *o + danym +ypadku tym bardzie. byoby moCli+e, Ce ma.2* przyna.mnie.
*z?E*io+o zape+nion2 sytua*.?, m,bym zrezy,no+aF z pra* dru,orz?dny*13
W o*zeki+aniu ry*1e. odpo+iedzi oraz rozkaz+ ze strony ksi?*ia M pozosta.?
pra+dzi+ym pana su,2 i przy.a*ielem3
Wol-,an, $made Mozart
<D );O
( Sebastian Winter I(;O6M(9(4J, kamerdyner na d+orze ksi?*ia /osep1a Marii
enedikta Qon Purstenber,a + Donaues*1in,en3 W *zasie +ielkie. podrCy do 'aryCa +
(;A6 Winter to+arzyszy Mozartom .ako suC2*y i -ryz.er3
7 Na ko0*u listu zna.du.2 si? in*ypity nuto+e nast?pu.2*y*1 ut+or+R
aJ O sym-oniiR "MO74, "M694, "M6I), "M669,
bJ 4 kon*ert+ -ortepiano+y*1R "MO46, "MO4A, "MO4I, "MO4) i "MO99]
O9)
*J Sonaty EsMdur na skrzyp*e i -ortepian I"MO9iJ]
dJ &ria -ortepiano+e,o =Mdur na -ortepian, skrzyp*e i +iolon*zel? I"MO)AJ]
eJ "+artetu -ortepiano+e,o ,Mmoll na -ortepian, skrzyp*e, alt+k? i +iolon*zel? I"M
O;9J3
7A53 D! SE$S&I$N$ WIN&ER$ W D!N$UES%KIN=EN
IWiede0 65 +rzeEnia (;9AJ
Dro,i 'rzy.a*ieluW
Zam+ion2 muzyk? .utro +yEl? po*zt23 Na ko0*u listu zna.dzie pan *eny kopii(3 &o
na.zupenie. normalne, Ce niektre z moi*1 ut+or+ s2 .uC za ,rani*23 I333J $le te, ktre
mam tylko dla siebie lub dla nie+ielkie,o ,rona amator+ i koneser+ I+ zamian za
obietni*?, Ce nie +ypusz*z? i*1 z r2kJ, ni,dzie za ,rani*2 nie mo,2 byF znane, bo nie s2
znane na+et tuta.3 Doty*zy to przede +szystkim trze*1 kon*ert+7, ktre mam zasz*zyt
+ysaF /e,o WysokoE*i3 &ym razem z po+odu koszt+ +ykonania kopii .estem
zmuszony doli*zyF mae 1onorarium IA dukat+ za kaCdy kon*ertJ i prosz? ,or2*o /e,o
WysokoEF, aby ty*1 kon*ert+ nie +ypusz*za z r2k3
Do kon*ertu + $Mdur6 potrzebne s2 d+a klarnety3 =dyby i*1 brako+ao + orkiestrze
/e,o WysokoE*i, to nie*1 dobry kopista, za*1o+u.2* o,ln2 tona*.? ut+oru, parti?
pier+sze,o klarnetu przetransponu.e na skrzyp*e, a dru,ie,o M na alt+k?3 I333J
Wol-,an, $made Mozart <D )99
( Na ko0*u listu zna.du.e si? podsumo+anie koszt+ Iautorski*1, kopisty i przesykiJ na
o,ln2 sum? (() -loren+ i 6) ,ra.*ar+3
7 6 kon*erty -ortepiano+eR "MO4I, "MO4) i "MO993
6 "on*ert -ortepiano+y $Mdur I"MO99J3 'oza +ymienionymi kon*ertami
-ortepiano+ymi Mozart +ysa ksi?*iu r+nieC 6 sym-onie I(5MO74, "M6I), i "M669J3 Na
od+ro*ie listu napisanoR NWysano (O6 -lorenyN3
7A(3 D! =!&&PRIED$ H!N /$%!UIN$ W WIEDNIU(
'ra,a, (4 sty*znia (;9;
Dro,i 'rzy.a*ieluW
Naresz*ie znalazem *1+il? *zasu, Ceby do pana napisaFW "iedy tu przy.e*1aem7,
plano+aem napisaF O listy do Wiednia, ale ni* z te,o nie +yszoW Zdoaem napisaF
tylko .eden Ido mo.e. teE*io+e.J, a i ten tylko
O)5
+ poo+ieR Ko-er6 i mo.a Cona musieli ,o doko0*zyF3 Ud momentu przy.azdu IQQ
*z+artek nM,o o ,odzinie (7Mte.J musieliEmy si? strasznie u+i.aF, Ceby zd2CyF na obiad
o iMe.3 'o obiedzie stary pan 1rabia &1unO ura*zy nas ptora,odzinnym kon*ertem
s+o.e. orkiestry3 &e,o rodza.u przy.emnoE*iami
mo,? si? tu rozkoszo+aF *odziennie3
! AMe. po.e*1aem z 1rabi2 %analem4 na bal bret-eldo+skiA, na ktrym
zbiera si? z+ykle sam k+iat praski*1 pi?knoE*i3 Miaby pan tu, przy.a*ielu, *o robiFW
Wyda.e mi si?, .akbym pana tu +idzia poErd ty*1 pi?kny*1 dzie+*z2t i kobiet333, .ak
pan za nimi333 bie,nie` Ra*ze. si? snu.e3 /a nie ta0*zyem ani si? nie zale*aem3 'o
pier+sze dlate,o, Ce byem zbyt zm?*zony, po dru,ie M z po+odu me. naturalne.
nieEmiaoE*i3 $le z +ielk2 przy.emnoE*i2 patrzyem, .ak +szys*y pl2sali +esoo do
muzyki z mo.e,o Pi,ara, przerobione. na adne kontredanse i alemandy3
&uta. o ni*zym innym si? nie m+i, tylko o Pi,urze3 Wsz?dzie si? ,ra, Epie+a, nu*i i
,+iCdCe tylko Pi,ara3 Uadna opera nie +zbudza takie,o zaintereso+ania, .ak Pi,uro, ni*
tylko Pi,aro3 Dla mnie to napra+d? o,romny
zasz*zytW;
$le po+rFmy do mo.e,o rozkadu dnia3 'onie+aC z balu +r*iem
p:no, a ponadto byem bardzo zm?*zony podrC2 i Epi2*y, to naturaln2 kole.2 rze*zy
musiaem du,o spaF, *o teC si? stao3 %ae przedpoudnie min?o +i?* sine linead3 $ po
obiedzie` Nie moCna zapomnieF o kon*er*ie u 1rabie,o oraz o tym, Ce te,o same,o dnia
znalazem + poko.u bardzo dobre piano-orte i at+o pan z,adnie, Ce nie poz+oliem mu
staF bez*zynnie3 I rozumie si? samo przez si?, Ce + nasze. *aritatis *amera)
+ykonaliEmy razem may Xuatuor(5 oraz S*1ne andel Kammera((3
&ak +i?* i ten +ie*zr musia upyn2F sine linea, *o zreszt2 si? stao3 'o+iedzmy teraz
*oE nie*oE o Mor-euszu3 W 'radze ten boCek .est bardzo nam przy*1ylnym @arem(73
Dla*ze,o` Nie +iem3 W kaCdym razie zno+u
spaliEmy .ak susy3
$le naza.utrz .uC o nMe. byliEmy u !.*a Un,ara(6, dzi?ki ktremu mo,liEmy zoba*zyF
%esarskoM"si2C?*2 ibliotek? oraz Seminarium Du*1o+ne3 !d patrzenia aC o*zy nam
+y*1odziy na +ierz*13 /ednakCe + pe+nym momen*ie usyszeliEmy, .ak kiszki
za*zyna.2 nam +yEpie+y+aF arie, toteC z na.+i?ksz2 o*1ot2 udaliEmy si? + kierunku
paa*u 1rabie,o %anala i .e,o stou(O, ,dzie +ie*zr zasko*zy nas +*zeEnie., niC
moCna byo przypusz*zaF3
M+i2* ina*ze., nadesza ,odzina opery3
!be.rzeliEmy @e ,are ,enerosels3 $le o tym przedsta+ieniu, niestety, ni* pozyty+ne,o
nie mo,? po+iedzieF, bo +bre+ moim z+y*za.om *ay *zas rozma+iaem3 Dla*ze,o`
Na.pe+nie. z po+odu same. operyW astaW &en
+ie*zr takCe zosta stra*ony M al solio(A3
DziE +resz*ie .estem zado+olony, bo udao mi si? znale:F *1+il? *zasu, -lby zapytaF o
zdro+ie pana dro,i*1 rodzi*+(; i *ae. rodziny /a*Xuin+333
Mam nadzie.?, Ce ma*ie si? r+nie dobrze, .ak my tuta., i Cy*z? panu te,o
O)(
serde*znie3 $le *1oF .estem tu przy.mo+any nad +yraz uprze.mie i z +szelkimi
1onorami, a 'ra,a .est bardzo pi?knym i bardzo przy.emnym miastem, to musz?
sz*zerze +yznaF, Ce mimo +szystko t?skni? za Wiedniem, a mie.s*em, do ktre,o
t?skni? na.bardzie., .est M prosz? mi +ierzyF M pana dom3 "iedy .ednak sobie pomyEl?, Ce
+r*i+szy z me. krtkie. podrCy, niedu,o b?d? si? m, *ieszyF pana nieo*enionym
to+arzyst+em i na du,o, a moCe i na za+sze b?d? ,o pozba+iony(9, to *zu.? .ak
+ielka i pena oboplne,o zrozumienia .est przy.a:0, ktra mnie 2*zy z pana domem3
Na tym ko0*z?3 Wszystkie,o dobre,o, dro,i przy.a*ielu Kikiti Korky()3 &o pana imi?,
nie*1 .e pan zapami?ta3
W trak*ie podrCy nadaliEmy +szystkim imiona3 /a nazy+am si? 'unkitititi, mo.a Cona M
Szabla 'um-a, Ko-er M RoCka 'umpa, Stadler75 M Na*zibini*zibi, m. suC2*y /ze- M
Sa,adarata, m. pies =au*kerl m Szamanu*ki, Madame buallenber,7( M Runzi-unzi,
Mademoiselle %ruT M 's, Ramlo77 M Szurimuri, Preystadtler 76 M =aulimauli333 Nie*1 pan
b?dzie tak dobry i mu o tym po+ie3
$ teraz adieu3 W na.bliCszy pi2tek M i)M,o, + teatrze odb?dzie si? m. kon*ert7O3 $le
pe+nie b?d? musia daF .esz*ze .eden, *o niestety przeduCy m. pobyt tuta.3
'rosz? przekazaF ode mnie uszano+anie pana rodzi*om, (555 razy u*ao+aF pa0skie,o
brata74 Iktre,o na +szelki +ypadek naz+iemy latteririziJ, (55 ooo razy u*ao+aF
r2*zki pana siostrze ISi,nora DiniminiMnimiJ7A, z proEb2, by pilnie F+i*zya na s+ym
no+ym piano-orte3 %1o*iaC to rada niepotrzebna, bo musz? przyznaF, Ce ni,dy nie
miaem u*zenni*y tak pilne. i tak zapalone. do pra*y, .ak ona3 I bardzo si? *iesz?, Ce
dale. b?d? .2 kszta*i + te. sztu*e +edle my*1 skromny*1 moCli+oE*i3 $ propos, ,dyby
ze*1*iaa przy.EF .utro, to b?d? + domu na pe+no o nMe.7;3
$le *zas .uC ko0*zyF, niepra+daC` Zape+ne .uC da+no pan o tym pomyEla3
Wszystkie,o dobre,o, m. na.lepszyW I333J 'rosz? napisaF do mnie szybkoW I333J
'S3 W Erod? zoba*z? i usysz? Pi,ara3, o ile do te,o *zasu nie o,u*1n? i nie oElepn?333
%1o*iaC moCe to si? stanie dopiero po operze333
Mozart
I333J
<D (577
Za,in?y 6 listy od o.*a I<D ))6, looo, (55)J i .eden do teE*io+e. M Marii %a*ilii Weber
I<D
(57(J3
( IEmilianJ =ott-ried Qon /a*Xuin I(;A;M(;)7J, na.modszy syn +ybitne,o botanika
Nikolausa /osep1a Qon /a*Xuina i "at1ariny /osep1y, z domu S*1reibers3 Meloman i
kompozytor
O)7
amator3 !d (;)5 by urz?dnikiem + *zeskoMaustria*kie. kan*elarii na d+orze
+iede0skim3 !n, ie,o brat, siostra i rodzi*e, naleCeli do kr?,u na.bliCszy*1 +iede0ski*1
przy.a*i Mozarta3
7 Do 'ra,i, ,dzie Wesele Pi,ura spotkao si? Iina*ze. niC + WiedniuJ z entuz.asty*znym
przy.?*iem, Mozart przyby ii sty*znia (;9; i zamieszka na.pier+ + oberCy Zu den drei
,oldenen @+en przy "o1ienmarkt IdziER U1elny tr1 nr O75J, p:nie. Ina .eden dzie0J +
paa*u 1rabie,o /o1anna /osep1a &1unMKo1ensteina, a nast?pnie + oberCy Zum neuen
Wirt1s1ause, p:nie. naz+ane. Zum ,oldenen En,el Iobe*nie NoQa KospodaJ, na ro,u
uli* Rybne. i Zetner3
6 Do 'ra,i Mozart przy.e*1a + li*znym to+arzyst+ie3 'r*z Cony "onstan*.i,
suC2*e,o &ze-a i psa =au*kerla to+arzyszyli mu Pranz Ko-er, $nton Stadler, "aspar
Ramlo, modziutka Marianna %ruT i .e. *iotka arbara buallenber,3
Pranz de 'aula Ko-er I(;44M(;)AJ by od (;95 skrzypkiem + kapeli katedry >+3 Ste-ana
+ Wiedniu, a od (;9; M *zonkiem *esarskie. kapeli d+orskie.3 W (;99 oCeni si? z
/osep1a Web*r M na.starsz2 siostr2 "onstan*.i3
O Krabia /o1ann /osep1 $nton &1unMKo1enstein Iz+any starym 1rabi2 &umemJ,
ktre,o Mozart znal z @inzu i z Wiednia, +y+odzi si? z *zeskie. linii rodu &1un+,
urodzi si? + 'radze I(;((J, a zmar + %ieszynie I(;99J, ,dzie .est .e,o ,rb3 W 'radze
by +ielkim mistrzem maso0skim] mieszka + paa*u &1unMKo1enstein na Male. Stranie
IdziER ul3 NerudoQa 65J M + s+e. praskie. rezyden*.i, ,dzie utrzymy+a +asn2 kapel?3
4 /osep1 Emanuel Malabayla 1rabia %anal I(;O4M(97AJ, rze*zy+isty ta.ny rad*a i
prezydent %zeskie,o &o+arzyst+a !.*zy:niane,o3 Mason, *zonek loCy NUur Wa1r1eit
und Eini,keitN + 'radze3 ZaoCy przy uni+ersyte*ie + 'radze o,rd botani*zny M .eden
z na.bardzie. znany*1 + *ae. Europie3
A aron Pranz /osep1 $nton Qon ret-eid zu %ronenbur, I(;7)M(95)J, doktor pra+a,
pro-esor i rektor Uni+ersytetu + 'radze3 /e,o dru,2 Con2 bya Maria $nna
%1lum*zanski Qon 'rzesta+ik und %1lum*zan, siostra praskie,o ksi?*ia ar*ybiskupa
Wenzela @eopolda %1lumM*zanskie,o3 W .e,o paa*u Iprzy Sporner,asse 7O5J + *zasie
karna+au odby+ay si? + kaCdy *z+artek synne bale bret-eldo+skie Iret-eid aleJ3
; 'rapremiera Wesela Pi,ara I"MO)7J, do libretta @orenza Da 'onte I+edu, sztuki
eaumar*1aisS,oJ odbya si? i ma.a (;9A + ur,t1eater + Wiedniu3 W 'radze ,raa
oper? pod dyrek*.2 /o1anna /osep1a Stroba*1a trupa 'asXuale ondinie,o ii ,rudnia
(;9A3 yo to pier+sze udokumento+ane przedsta+ienie opery, ale nie bya to .e. praska
premiera, ktre. dokadna data nie .est znana3
9 Sine linea Ia*3J M Nbez lini.kiN3 Skrt a*i0skie. senten*.iR Nulla dies sine linea V
NCaden dzie0 bez Inapisania .edne.J lini.kiN, a +i?* bez zrobienia *ze,oE poCyte*zne,o,
bez pra*y3 &uR
Sine linea V + zna*zeniu stra*one,o dnia dla pra*y3
) %aritatis *amera Ia*3J M Ndro,o*enny pok.N] tak Mozart nazy+a s+. pok. + paa*u
1rabie,o &1una na Male. Stranie3
(5 May Xuatuor to na.pra+dopodobnie. "+artet -ortepiano+y EsMdur na -ortepian,
skrzyp*e, alt+k? i +iolon*zel? I"MO)6J3
n &er*et +okalny @iebes Mandel, +o isSs andel` I"MOOiJ, skompono+any + (;96 dla
upami?tnienia zaba+ne. intymne. s*eny rodzinne. + domu /a*Xuina i +ykonany tam
przez u*zestnik+ zdarzenia IMozart, "onstan*.a, =ott-ried /a*XuinJ3 NKammeraN to
so+o bez sensu, na.pra+dopodobnie. Mozarto+i *1odzio o rym do so+a N*ameraN3
(7 @ary M + mitolo,ii rzymskie. dobre bst+a domo+e3
(6 Doktor "ari Rap1ael Un,ar I(;O6M(95;J, dyrektor sa+ne. biblioteki uni+ersyte*kie.
+ 'radze M %lementinum] mason, dru,i straCnik praskie. loCy NUur Wa1r1eit und
Eini,keitN3
(O 'aa* 1rabie,o %anala zna.do+a si? na Kibemerplatz nr )A)3
(4 @e ,are ,enerose M *ommoedia per musi*a =ioQannie,o 'aisiella] premiera + &eatro
dei 'iorentini + Neapolu +iosn2 (;9A, a + Wiedniu M i +rzeEnia (;9A3
(A NZ+y*za.nie, .ak z+ykleN I+os3J3
(; Rodzi*e =ott-rieda Qon /a*XuinaR Nikolaus /osep1 i "at1arina /osep1a Qon /a*Xuin3
O)6
(9 U+a,a, Ce Nna du,o, a moCe i na za+szeN m,by byF pozba+iony to+arzyst+a
/a*Xuina, +i2Ce si? z plano+anym +y.azdem Mozarta do $n,lii3
() Ulubiona zaba+a Mozarta M +ymyElanie st+ i przez+isk, ktre ma.2 tuta. ukryty
sens nie za+sze doEF .asny i da.2*y si? rozszy-ro+aF, +ynika.2*y z rozmaity*1
sko.arze0 so+ny*1 oraz ,+aro+y*1 i dialekto+y*1 przekr?*e03 Na przykad 'unkitititi
M przez+isko Mozarta m +y+odzi si? zape+ne od so+a punkerte, *o + salzburskim
dialek*ie zna*zy Npul*1ny mayNMSa,adarata M to na.pe+nie. Sa, a dar a, *zyli Emieszny
,+aro+y sposb +ymo+y Sa,S i*1 dir au*1 IN*1*? *i *oE .esz*ze po+iedzieFNJ M .ak si?
moCna domyElaF, byo to ulubione po+iedzonko suC2*e,o /osep1a3
75 $nton 'au Stadler, Starszy I(;46M(9(7J, +ybitny klarne*ista, ktremu Mozart da
przez+isko Na*zibini*zibi, by na.pier+ na suCbie u ksi?*ia Dmitri.a Mi*1a.lo+i*za
=oli*yna posa rosy.skie,o + Wiedniu3 Mason, .eden z na.bliCszy*1 przy.a*i Mozarta,
ktry napisa dla nie,o synny "+intet klarneto+y $Mdur na klarnet, 7 skrzypie*,
alt+k? i +iolon*zel? I"M49iJ oraz "on*ert klarneto+y $Mdur I"MA77J3
7( Elisabet1 arbara buallenber, Iprzez+ana tu Runzi-unziJ, z domu Kabert, Cona
/o1anna Mi*1aela buallenber,a Izmare,o + (;9AJ, klarne*isty na d+orze elektora
ba+arskie,o, i *iotka Marianny %ruT Iprzez+ane. 'sJ, (4Mletnie. skrzypa*zki, pianistki i
Epie+a*zki3
N"aspar Ramlo Iprzez+any przez Mozarta SzurimuriJ, skrzypek, p:nie. muzyk na
d+orze krle+skim + a+arii3
76 Pranz /akob Preystadtler I(;A(M(9O(J M z przydomkiem =aulimauli M zna.omy
Mozarta z Salzbur,a, kompozytor3 Wiosn2 (;9; Mozart skompono+a dla nie,o kanon
=aulimauli I"M767J3
7O Na kon*er*ie Mozarta + &eatrze Narodo+ym + dniu (A sty*znia (;9; +ykonano
m3in3 Sym-oni? DMdur N'rask2N I"M45OJ, potem Mozart impro+izo+a na -ortepianie, a
na konie* +ykona +aria*.e na temat Non piu andrai z Wesela Pi,ara3
74 rat adresata M baron /osep1 Pranz Qon /a*Xuin I(;AAM(96)J M botanik, poszed
Eladem o.*a i zosta pro-esorem na uni+ersyte*ie3 Mozart zrobi mu 7O k+ietnia (;9;
ory,inalny +pis do sztambu*1a + posta*i kanonu pod+.ne,o IDoppelkanon, "M779J3
7A Pranziska Qon /a*Xuin I(;A)M(945J, u*zenni*a Mozarta, ktry skompono+a dla nie.
&rio EsMdur na -ortepian, klarnet i alt+k?, tz+3 N"e,elstattM &rioN I"MO)9J3 W (;)7
+ysza za m2C za @eopolda Qon @a,usiusa3
7; U+a,a o*zy+iE*ie .est Cartobli+a3
7A73 W'IS D! SZ&$MU%K$ /!K$NN$ =E!R=$ "R!N$UER$(
IWiede0, 65 mar*a (;9;J
%ierpli+oEF i spok. umysu skute*znie. a,odz2 *ierpienia niC *aa sztuka medy*zna3
'ra+dzi+y, sz*zery przy.a*iel i brat z loCy NUur neu,ekrnten Ko--nun,
Wiede0, 65 mar*a (;9;3
,ee
O)O
Wol-,an, $made Mozart
<D (5O6
Za,in?y poprzedza.2*e ten zapis trzy listy do o.*a I<D (565 i (564J i .eden list do
/o1anna
/osep1a Stroba*1a I<D (56(J3
( /o1ann =eor, "ronauer M nau*zy*iel an,ielskie,o + Wiedniu i kon-rater M!zarta +
loCy NUur neu,ekrnten Ko--nun,N3 &ekst .est po an,ielskuR 'atien*e and tranXuillity
o-mind *ontribute mor? to *ure our distempers as t1e +1ole art o- mede*ine3
7A63 D! !/%$ W S$@ZUR=U
IWiede0, O k+ietnia (;9;J
Mon tres *1er 'ereW(
ardzo mi przykro, Ce z po+odu ,upoty Stora*e7 m. list nie tra-i do r2k papy3
Napisaem tam mi?dzy innymi, iC mam nadzie.?, Ce papa dosta m. ostatni list333 $le
ponie+aC ni* o tym nie +spomnia Iby to m. dru,i Ust z 'ra,i6J, nie +iedziaem, *o
myEleF3 MoCli+e, Ce suC2*y 1rabie,o &1unaO uzna za stoso+ne przy+asz*zyF sobie
pieni2dze na przesyk?3 Wolabym zapa*iF na+et pod+.nie, byle list nie tra-i + ob*e
r?*e3
Na okres +ielkie,o postu przy.e*1ali z @ondynu d+a. Pis*1ero+ie i oboista Ramm 43
=dyby ten ostatni nie ,ra lepie. niC + Kolandii, kiedyEmy ,o poznali, to zape+ne nie
zasu,i+aby na s+o.2 renom?3 &o mi?dzy namiW $le +tedy byem + +ieku, ktry nie
poz+ala +aE*i+ie ,o o*eniF333 'rzypominam sobie .ednak, Ce +tedy mi si? bardzo
podoba, .ak zreszt2 +szystkim3 Wiedz2*, Ce ,usty bardzo si? od tamte,o *zasu
zmieniy, moCna by uznaF za rze*z naturaln2, Ce ,ra +edu, stare. szkoy3 $le nie o to
*1odzi, bo pra+d? m+i2* ,ra .ak marny u*ze03 Mody $ndreA Iu*ze0 PialiJ ,ra tysi2*
razy lepie.3 $ .e,o kon*erty, .e,o kompozy*.e` "aCde ritornello tr+a k+adrans i po tym
+aEnie pozna.e si? bo1ateraW I333J MoCe sobie papa +yobraziFW &aka .est pra+daW $le to
mi?dzy nami3
W te. *1+ili dostaem +iadomoEF, ktra mnie bardzo zmart+ia, tym bardzie. Ce po
ostatnim liE*ie mo,em s2dziF, Ce M o,u dzi?ki M ma si? papa niez,orze.3 No i na,le si?
do+iadu.?, Ce .est papa po+aCnie *1oryW Nie musz? *1yba m+iF, z .ak +ielk2
nie*ierpli+oE*i2 o*zeku.? po*iesza.2*e. +iadomoE*i3 Spodzie+am si? .e. tak, .akby bya
zupenie pe+na, *1o*iaC przy+ykem do te,o, by + kaCde. *1+ili byF przy,oto+anym
na na.,orsze3 o EmierF, .eEli si? dobrze zastano+iF, .est pra+dzi+ym i ostate*znym
*elem nasze,o Cy*ia;3 $ .a .uC od kilku lat tak zCyem si? z t2 pra+dzi+2 i na.lepsz2
'rzy.a*ik2 *zo+ieka, Ce dla mnie +*ale nie .est przeraCa.2*a, prze*i+nie M
uspoka.a.2*a i po*iesza.2*aW U+aCam to za +ielkie sz*z?E*ie i dzi?ku.? o,u, Ce
poz+oli mi uE+iadomiF sobie, Ce EmierF .est klu*zem do sz*z?Eli+oE*i 'ra+dzi+e.3
'apa mnie rozumie3 "iedy si? kad? spaF, za+sze pomyEl?, Ce
O)4
*1oF .esz*ze .estem mody, .uC .utro moCe mnie nie byF, a prze*ieC nikt, kto mnie zna,
nie moCe po+iedzieF, Ce + to+arzyst+ie .estem pos?pny albo mrukli+y, i +aEnie za to
*odziennie dzi?ku.? St+r*y, i te,o teC z *ae,o ser*a Cy*z? mym bli:nim3 W liE*ie,
ktry Stora*e z,ubia, +yoCyem mo.e po,l2dy na ten temat, + z+i2zku ze smutnym
-aktem z,onu mo.e,o na.lepsze,o i na.milsze,o przy.a*iela, 1rabie,o Qon Katz-elda9,
ktry mia 6( lat, a +i?* tyle, *o .a3
Nie .e,o Cau.? M na.bardzie. mi Cal siebie i ty*1 +szystki*1, ktrzy znali ,o tak dobrze,
.ak .a3
Mam nadzie.?, Ce + *1+ili, ,dy to pisz?, .uC ma si? papa lepie., *ze,o mu Cy*z?3 $le
,dyby +bre+ +szelkim prze+idy+aniom mu si? nie popra+io, to prosz?, by te,o nie
ukry+a przede mn2 i zaraz mi napisa lub kaza napisaF sz*zer2 pra+d?, abym m, si?
znale:F przy papie tak szybko, .ak to tylko moCli+e3 'rosz? o to i zaklinam na +szystkie
E+i?toE*i3 Niemnie. spodzie+am si? ry*1o otrzymaF list po*iesza.2*y i Cy.2* tak2
nadzie.2, .a, mo.a Cona i "ari (555 razy *au.emy papie r?*e3
Za+sze posuszny syn
W3 $3 Mozart I333J
<D (5OO
( &o ostatni Iza*1o+anyJ list Wol-,an,a do o.*a, ktry zmar nie*ae d+a miesi2*e
p:nie. M 79 ma.a3
7 Nan*y Stora*e + drodze do $n,lii miaa zatrzymaF si? + Salzbur,u3 Mozart przekaza
.e. + Wiedniu list do o.*a I<D (564J6 ktry z,ubia3
6 'oprzedni list I<D (565J r+nieC nie dotar do @eopolda3
O Krabia /o1ann /osep1 $nton &1un M patrzR 7A(<O3
4 Priedri*1 Ramm, oboista M patrzR 77(<O3 D+a. Pis*1ero+ieR Epie+ak IbasJ /o1ann
I,naz @ud+i, Pis*1er IpatrzR (A6<AJ i oboista na d+orze + Dre:nie M /o1ann %1ristian
Pis*1er I3Sl;66M(955J, ktre,o Mozart pozna + (;A4 + Kadze3 !d (;A9 /o1ann
%1ristian Pis*1er przeby+a + $n,lii, ,dzie oCeni si? z *rk2 +ielkie,o malarza
&1omasa =ainsborou,1a3 Zmar + @ondynie3
A Mody $ndre M u*ze0 oboisty /osep1a Piali IpatrzR (76<4J M przez .akiE *zas pozosta+a
na suCbie na d+orze + Salzbur,u3
; Re-leks.e Mozarta na temat Emier*i +i2C2 si? z ideami maso0skimi, ktrymi by
++*zas przesi2kni?ty, *z?E*io+o z ideami za*zerpni?tymi z ksi2Cki Mosesa
Mendelsso1na '1ddon oder uber die Unsterbli*1keit der Seele I(;A;J, ktr2 Mozart z
pe+noE*i2 zna, ponie+aC mia .2 + s+o.e. bibliote*e3
9 Krabia $u,ust %lemens @ud+i, Maria Katz-eid I(;4OM(;9;J by skrzypkiem
amatorem3 Mozart pozna ,o na po*z2tku (;9A3 Dla nie,o Ii dla barona 'uliniJ napisa
s*en? i rondo na tenor z to+arzyszeniem skrzypie* Non piu, tutto as*oltai I"MO)5J3
Katz-eid by od Mozarta o 7 lata starszy, zmar + Dusseldor-ie 65 sty*znia (;9;3
O)A
7AO3 D! =!&&PRIED$ H!N /$%bUIN$ W WIEDNIU
IWiede0, konie* ma.a lub ra*ze. i *zer+*a (;9;J
Dro,i 'rzy.a*ieluW
'rosz? po+iedzieF panu ETnero+i(, Ceby przyszed .utro o )Me. rano i puE*i kre+ mo.e.
Conie3
Do listu do2*zam pa0sk2 $mynt oraz pieE0 reli,i.n273 'rosz?, aby ze*1*ia pan
przekazaF siostrze6 sonat? O3 'o+inna si? do nie. zabraF od razu,
bo .est doEF trudna3 $dieu3
'ra+dzi+y przy.a*iel
Mozart
'S3 "iedy dzisia. +r*iem do domu, zastaem smutn2 +iadomoEF o Emier*i mo.e,o
na.lepsze,o o.*a3 MoCe pan sobie +yobraziF, *o *zu.?Ws
<D (546 Za,in2 list <D (5O; M ostatni list Mozarta do o.*a3
( %1ristian ETner M lekarz3
7 %1odzi o ut+ory =ott-rieda Qon /a*Xuina, kompozytora amatora, ktre Mozart mial
skory,o+aF3 $mynt M do tekstu E+alda Qon "leista3
6 Siostra M Pranziska Qon /a*Xuin, u*zenni*a Mozarta3
O Sonata -ortepiano+a %Mdur na O r?*e I"M47iJ, ktr2 p:nie. Mozart zadedyko+a
siostrom Natorp IMarii $nnie darze, (;AAM(;)(, i Marii arbarze, (;A)M(9OOJ, *rkom
kup*a Pranza Wil1elma Natorpa3 Maria arbara zostaa + (;)7 Con2 =ott-rieda Qon
/a*Xuina3
4 @eopold Mozart zmar 79 ma.a3 Zosta po*1o+any + Salzbur,u na *mentarzu >+3
Sebastiana, ,dzie .e,o na,robek moCna o,l2daF do dzisia.3
7A43 D! SI!S&R# W S$N"& =I@=EN
Wiede0, (A *zer+*a (;9; "o*1ana, na.lepsza siostroW
W*ale nie byem zdzi+iony, Ce nie ty przekazaaE mi smutn2 +iadomoEF o tak bardzo
dla mnie nieo*zeki+ane. Emier*i nasze,o na.droCsze,o o.*a, ale at+o mo,em si?
domyEliF po+od+(3 Nie*1a. ,o , ma + s+o.e.
opie*eW I333J
"o*1ana, dro,a siostroW =dybyE .esz*ze nie dosza do siebie, nie byoby o tym mo+y7 i
zrobibym to, o *zym tysi2* razy m+iem i myElaem M
6aMMozart
O);
zosta+ibym *i +szystko z pra+dzi+2 radoE*i23 $le ponie+aC, Ceby tak rze* nie .esteE
teraz + potrzebie, .a zaE prze*i+nie, u+aCam, Ce moim obo+i2zkiem .est pami?taF o
Conie i dzie*ku3 I333J
<D (549
( ! Emier*i o.*a Wol-,an, do+iedzia si? z listu dobre,o salzburskie,o zna.ome,o,
Pranza dSIppolda, eksMnarze*zone,o Nannerl3 @ist ten z 79 ma.a I<D (545J za,in23 a
%1odzi o przysu,u.2*2 Wol-,an,o+i *z?EF spadku3
7AA3 D! SI!S&R# W S$N"& =I@=EN
IWiede0, i sierpnia (;9;J
"o*1ana, na.lepsza siostroW
Na t+. list odpo+iem tym razem krtko i pospiesznie, bo mam strasznie duCo pra*y(3
'onie+aC zar+no t+o.emu m?Co+i 7, a memu dro,iemu sz+a,ro+i Iprosz?, u*au. ,o
ode mnie (555 razyJ, .ak i mnie bardzo odpo+iada, Ceby .ak na.szyb*ie. zako0*zyF t?
spra+?6, z,adzam si? na .e,o propozy*.?, +szelako z tym zastrzeCeniem, Ceby te (555
-loren+ +ypa*ono mi po kursie +ymiany + +alu*ie +iede0skie., a nie *esarskie.3
W nast?pnym liE*ie przeEl? t+emu m?Co+i pro.ekt *es.i *zy ra*ze. umo+y, ktra
nast?pnie zostanie spisana + d+*1 ory,inalny*1 e,zemplarza*1 M .eden podpisany
przeze mnie, dru,i M przez nie,o3
Mo.e no+e ut+ory na -ortepianO przeEl? *i, .ak tylko to b?dzie moCli+e3 Nie zapomni.,
prosz?, o moi*1 partytura*143 &ysi2* razy adieu3 Musz? .uC ko0*zyF3
"onstan*.a i %ari przesya.2 tobie i t+o.emu m?Co+i (555 pozdro+ie03
&+. na za+sze brat, ktry *i? sz*zerze ko*1a
W3 $3 Mozart
@andstrasseA, i sierpnia (;9;3 <D (5A(
( @ist od Nannerl I<D (5A5J za,in2, podobnie .ak za,in2 nast?pny list Mozarta do
siostry I<D (5A6J3 Mozart istotnie by bardzo za.?ty M pra*o+a .uC intensy+nie nad
Don =ioQannim3
7 /onami aptist Qon er*1told zu Sonnenbur,, m2C Nannerl M patrzR 747<(3
6 &ytuem naleCne. mu *z?E*i spadku, Mozart z,odzi si? przy.2F (555 -loren+3 "urs
+iede0ski by bardzie. korzystny od kursu N*esarskie,oN obo+i2zu.2*e,o + Salzbur,uR
(555 -loren+ po kursie +iede0skim odpo+iadao mnie. +i?*e. (755 -lorenom +
Salzbur,u3 Umo+a zostaa spisana 7( +rzeEnia (;9; przez 1o-rata /osep1a $ntona
Emsta Qon =ilo+skySe,o IpatrzR
i<iJ3 Mozarta reprezento+a Pranz $rmand dSIppold3
O)9
d /a si? +yda.e, Mozart nie dotrzyma so+a3
s Mozart prosi siostr? o przesanie mu .e,o kompozy*.i, ktre .esz*ze pozostay +
domu rodzinnym3
A 7O k+ietnia (;9; Mozart przepro+adzi si? na @andstrasse IdziE nr ;4<;;J, ++*zas
na przedmieE*iu Wiednia3
7A;3 W SZ&$MU%KU M!Z$R&$
IWiede0, 6 +rzeEnia (;9;J
Dzisia., 6M,o +rzeEnia te,o roku, miaem niesz*z?E*ie stra*iF na,le te,o szla*1etne,o
*zo+ieka, na.droCsze,o i na.lepsze,o przy.a*iela, ktry mi urato+a Cy*ie3 Dla nie,o to
dobrzeW $le dla mnie, dla nas i dla ty*1 +szystki*1, ktrzy ,o dobrze znali, .uC ni,dy nie
b?dzie dobrze, przyna.mnie. do *1+ili, + ktre. dost2pimy sz*z?E*ia spotkania si? +
lepszym E+ie*ie, aby .uC ni,dy +i?*e. si? nie rozstaF(3
Mozart
<D (5A4
( %1odzi o doktora Si,munda arisanie,o I(;49M(;9;J, .edne,o z na.bliCszy*1
przy.a*i Mozarta3 y synem salzburskie,o pier+sze,o medyka d+oru I'rimarM
@eibarztJ M doktora Syl+estra arisanie,o I(;()M(9(5J3 Sam by ordynatorem szpitala +
Wiedniu i zape+nia Mozarto+i opiek? medy*zn23 W k+ietniu (;9; Mozart
pra+dopodobnie by po+aCnie *1ory, *o +y.aEniaoby sens .e,o u+a,i o urato+aniu mu
Cy*ia3 rat arisanie,o, r+nieC lekarz M doktor /o1ann /osep1 arisani I(;4AM(;9AJ,
przy.a*iel domu Mozart+ + Salzbur,u, opieko+a si? zdro+iem @eopolda, ale sam
zmar przed nim3 %1orym @eopoldom za.mo+a si? + ostatnim okresie .e,o Cy*ia
doktor Syl+ester arisani3
W sztambu*1u Mozarta +pis ten zna.du.e si? bezpoErednio pod +pisem doktora
Si,munda arisanie,o z (O k+ietnia (;9;3
7A93 D! =!&&PRIED$ H!N /$%!UIN$ W WIEDNIU
'ra,a(, (4 pa:dziernika (;9;
Na.droCszy przy.a*ieluW
MyEli pan zape+ne, Ce mo.a opera zostaa .uC +ysta+iona333 Niestety, tro*1? si? pan
przeli*zy3 'o pier+sze, tute.szy zesp nie .est tak spra+ny, .ak +iede0ski, aby si? m*
+yu*zyF opery + tak krtkim *zasie, po dru,ie M kiedy tu przy.e*1aem, okazao si?, Ce
bardzo nie+iele przy,oto+ano I333J, +obe* *ze,o +ysta+ienie opery iOM,o I*zyli
+*zora.J okazao si? absolutnie
O))
niemoCli+e3 W*zora. zatem dano mo.e,o M,ara, ktrym sam dyry,o+aem, a *ay teatr
by odE+i?tnie ilumino+any3 I333J Don =ioQanni ma byF +ysta+iony 7OM,o3
7( pa:dziernika3
Istotnie by zapo+iedziany na 7OM,o, ale .edna ze Epie+a*zek za*1oro+aa i zno+u
trzeba ,o byo przeoCyF3 $ poza tym trupa .est bardzo nieli*zna i impresario okropnie
si? o ni2 boi, ludzi osz*z?dza, .ak moCe, + oba+ie przed nieprze+idzian2 niedyspozy*.2
ktre,oE z *zonk+ zespou, *o by ,o posta+io + sytua*.i na.bardzie. kryty*zne. z
kryty*zny*1 i uniemoCli+io +ysta+ienie .akie.kol+iek opery3
Wszystko si? tak +le*ze, ponie+aC Epie+a*y, z lenist+a, nie *1*2 robiF prb + dni
przedsta+ie0, a antreprener, ze stra*1u, nie *1*e i*1 do prb zmuszaF3 I333J
74 pa:dziernika3
/uC (( dni skrobi? ten list, *o do+odzi, Ce nie brak mi dobre. +oli, bo .ak tylko zna.d?
*1+il? *zasu, naty*1miast robi? kilka po*i2,ni?F p?dzlem i doda.? *oE do obrazu, ale
du,o robiF te,o nie mo,?333 &uta. bardzie. naleC? do inny*1 niC do same,o siebie3 Nie
musz? doda+aF, Ce nie .est to m. ulubiony styl Cy*ia3
7)M,o, a +i?* + na.bliCszy poniedziaek, opera zostanie +ysta+iona po raz pier+szy3 $
.uC po*z2+szy od nast?pne,o dnia otrzyma pan spra+ozdanie3 /eEli idzie o ari?7, to z
po+od+, ktre panu +y.aEni? bezpoErednio, +ysanie .e. teraz .est absolutnie
niemoCli+e3 I333J
W3 $3 Mozart
<D (5A)
( i pa:dziernika Wol-,an, i "onstan*.a +y.e*1ali z Wiednia i po d+*1 ImoCe trze*KJ
dnia*1 przy.e*1ali do 'ra,i, ,dzie zatrzymali si? + oberCy 'od &rzema Zotymi @+ami,
ale na.*z?E*ie. przeby+ali u Dusk+, + i*1 podmie.skie. +illi ertramka3
7 Na.pra+dopodobnie. *1odzi o ari? lo ti las*io, o *ara addio M na bas I"MA7iaJ3 &ylko
partie na instrumenty d?te s2 autorst+a Mozarta, reszta .est dzieem =ott-rieda Qon
/a*Xuina3 $ria ta zostaa ostate*znie uko0*zona dopiero +e +rzeEniu (;)(3
455
7A)3 D! =!&&PRIED$ H!N /$%bUIN$ W WIEDNIU
'ra,a, O listopada (;9;
Dro,i, na.lepszy przy.a*ieluW
I333J 7) pa:dziernika mo.a opera Don =ioQanni znalaza si? in s*ena(3 Z na.+i?kszym
suk*esem3 W*zora. .uC bya +ysta+iona po raz *z+arty Ina m. bene-isJ3 MyEl?, Ce
+y.ad? st2d i7M,o lub i6M,o i .ak tylko +r*?, od razu dostanie pan s+o.2 ari?7, ktr2 tak
bardzo *1*e pan Epie+aF3
Nb3 M mi?dzy nami3 %1*iabym, Ceby tu byli moi dobrzy przy.a*iele Iz+asz*za ridi6 i
panJ, *1oF przez .eden +ie*zr, Ceby si? mo,li *ieszyF ze mn23 $le moCe opera zostanie
teC +ysta+iona + Wiedniu` O ardzo bym te,o *1*ia3
'rbu.2 mnie nam+iF, bym tu .esz*ze pozosta przez kilka miesi?*y i napisa no+2
oper?3 Niestety, te. bardzo pon?tne. propozy*.i nie mo,? przy.2F3 I333J
W3 $3 Mozart
<D (5;7
( 'rapremiera Don =ioQannie,o I"M47;J odbya si? 7) pa:dziernika (;9; +
Staromie.skim &eatrze Narodo+ym I$tstadter Nationalt1eaterJ + 'radze3
Wykona+*ami byli Epie+a*y z trupy 'asXuale ondinie,oR @ui,i assi IDon =ioQanniJ,
&eresa Saporiti IDonna $nnaJ, %aterina ondini IZerlinaJ, %aterina Mi*elli IDonna
El+iraJ, Peli*e 'onziani I@eporelloJ, $ntonio a,lioni IDon !ttaQioJ, =iuseppe aoili
I"omandor i MasettoJ3 Dyry,o+a Mozart3
7 $ria "MA7ia M patrz 7A9<7
6 =iuseppe $ntonio ridi I(;A6M(96AJ, rodem z RoQeretto, bankier i Epie+ak3 y
odt+r*2 tytuo+e. partii + operze Idomeneo, re di %reta, +ysta+ione. (6 mar*a (;9A
+ pry+atnym teatrze ksi?*ia /o1anna $dama $uersper,a + Wiedniu3 /eden z
+iede0ski*1 przy.a*i Mozarta3
O Wiede0ska premiera Don =ioQannie,o odbya si? + ur,t1eater ; ma.a (;99, z
nast?pu.2*2 obsad2R $lo.za @an,e IDonna $nnaJ, @uisa Mombeli IZerlinaJ, %aterina
%aQalieri IDonna El+iraJ, Pran*es*o $lbertarelli IDon =ioQanniJ, Pran*es*o enu**i
I@eporelloJ, Pran*es*o Morella IDon !ttaQioJ, Pran*es*o ussani I"omandor i
MasettoJ3 Dyry,o+a od kla+esynu Mozart3
45(
7;53 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ ( W WIEDNIU
IWiede0, + *zer+*u, a na.pra+dopodobnie. + sierpniu (;99J
Dro,i ra*ieW
'a0ska przy.a:0 i braterska mioEF doday mi od+a,i, by prosiF pana o +ielk2
przysu,?3 W*i2C .estem panu +inien 9 dukat+ i mao, Ce nie .estem + stanie i*1 panu
oddaF, to oEmielam si? prosiF o no+2 poCy*zk? M (55 -loren+, ale tylko do przysze,o
ty,odnia, kiedy to za*zn2 si? mo.e kon*erty + "asynie 7 333 Do te,o *zasu b?d? .uC mia
pieni2dze za subskryp*.e6 i bez problemu b?d? m, oddaF panu (6A -loren+ z
na.,or?tszymi podzi?ko+aniami3
'oz+alam sobie przesaF panu d+a bilety i .ako rat prosz?, by ze*1*ia .e pan przy.2F
bez Cadne. zapaty, ponie+aC i tak ni,dy nie zdoam si? od+dzi?*zyF za przy.a:0, .ak2
mi pan okazu.e3
/esz*ze raz prosz? o daro+anie mi te. EmiaoE*i3 "aniam si? pana *z*i,odne.
maCon*eO i z *aa przy.a:ni2 pozosta.? *ako+i*ie oddanym panu ratem
W3 $3 Mozart
<D (5;A
( &o pier+szy Iza*1o+anyJ list Mozarta do Mi*1aela 'u*1ber,a3
/o1ann Mi*1ael 'u*1ber,, ur3 (;O( + Z+etti, zm3 (977 + Wiedniu, bo,aty kupie*
+iede0ski, by ,+nym +ierzy*ielem i przy.a*ielem Mozarta, .e,o kon-ratrem, +Erd
bra*i mason+3 W (;A9 przyby do Wiednia i za*z2 pra*o+aF + -irmie tekstylne.
Mi*1aela Sallieta3 W (;95, po Emier*i +aE*i*iela, oCeni si? z +do+2 po nim M
Elizabet1 Salliet I(;O9M(;9OJ, z domu Ruster1olzer3 'o .e. Emier*i kiero+a -irm2 +raz
ze s+ym bratem '1ilippem $ntonim i mieszka + paa*u 1rabie,o Pranza Walse,,M
Stuppa*1a3 W (;9; oCeni si? pono+nie M z $nn2 E*kart3 Dla nie,o M *z?E*io+o .ako
spat? du,u M Mozart napisa +iele ar*ydzie, m3in3 D+ertimentoM &rio EsMdur I"M4A6J
oraz tria -ortepiano+e3 W *i2,u *ztere*1 lat, .akie zostay Mozarto+i do ko0*a Cy*ia,
'u*1ber, poCy*zy mu okoo (455 -loren+, *o stano+i r+no+artoEF mnie. +i?*e. 75
tysi?*y dzisie.szy*1 marek niemie*ki*13 Na od+ro*ie listu adresat zanoto+aR NWysano
(55 -loren+N3
Za*1o+ao si? 75 list+ do 'u*1ber,a, ale ani .eden od 'u*1ber,a, ktry mimo
merkantylne. treE*i .e,o kontakt+ z Mozartem, pozosta.e posta*i2 *okol+iek
m,a+i*o+2 i niedookreElon2]
nie +iemy na+et, .ak +y,l2da, bo nie za*1o+a si? Caden .e,o konter-ekt3 Zmar +
n?dzy i zapomnieniu3
7 yF moCe *1odzi o kon*erty + No+ym "asynie u '1ilippa !tto na Spie,el,asse albo
+ Domu &rattnera I.e,o sal? kon*erto+2 nazy+ano *zasami "asynemJ na =raben3 Ni*
bliCsze,o o ty*1 kon*erta*1 nie +iadomo3 /est +iel*e pra+dopodobne, Ce z myEl2 o ni*1
Mozart skompono+a trzy ostatnie sym-onieR EsMdur I"M4O6J, ,Mmol I"M445J i %Mdur
I"M44iJ, *o do ktry*1 konsek+entnie po+tarzana +Erd mozartolo,+ romanty*zna
le,enda utrzymu.e, .akoby o+y*1 sym-onii kompozytor ni,dy za Cy*ia nie sysza3
=dyby .ednak z,odziF si? z t2 1ipotez2, to dato+anie listu na *zer+ie* (;99 I+
ory,inale list nie ma datyJ, .ak to zrobi, nie +iedzieF na .akie. podsta+ie, niemie*ki
+yda+*a IauerMDeuts*1J, nie moCe byF +aE*i+e3
457
Mozart by pra,matykiem i nie mia z+y*za.u kompono+ania Ndo szu-ladyN, i z *a2
pe+noE*i2 nie napisa do szu-lady ty*1 trze*1 +ielki*1 sym-onii, ktre M przypomni.my
mM +pisa do katalo,u s+y*1 dzie kole.noR 7A *zer+*a I"M4O6J, 74 lip*a I"M445J i (5
sierpnia <"M44(JM Z listu do+iadu.emy si?, Ce Mozart przesya 'u*1ber,o+i d+a
,ratiso+e bilety na kon*ert, ktry bezsprze*znie by .e,o +asnym kon*ertem3 Nie m,
+i?* si? odbyF duCo n:nie.3 /est teC +iel*e niepra+dopodobne, by m, si? odbyF +
*zer+*u, *zyli + Erodku lata, kiedy to +i?kszoEF poten*.alny*1 su*1a*zy przeby+aa na
+si, + s+y*1 letni*1 posiadoE*ia*1 i rezyden*.a*1, z ktry*1 +ra*aa do miasta dopiero
pod konie* lata i na po*z2tku .esieni3 IW poprzedni*1 lista*1 +ielokrotnie bya o tym
mo+a3J &ak +i?* + kon*ert Ipier+szy z seriiJ na.pra+dopodobnie. mia mie.s*e nie
+*zeEnie., .ak pod konie* sierpnia lub na po*z2tku +rzeEnia3 I dlate,o list ten
naleCaoby dato+aF nie na *zer+ie*, ale na sierpie0, a moCe na+et na po*z2tek +rzeEnia
(;993 Nie byby to + takim razie pier+szy, ale kole.ny list do 'u*1ber,a3
6 %1odzi o subskryp*.? o,oszon2 7 k+ietnia (;99 + NWiener Zeitun,N na seri?
k+intet+ smy*zko+y*1 I"MO5A, "M4I4 i "M4iAJ, ktre. *ena +ynosia O dukaty Ialbo
(9 -loren+, *o na
.edno +y*1odziJ3
O MaConka Mi*1aela 'u*1ber,a M $nna 'u*1ber,, z domu E*kart3
7;(3 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, przed (; *zer+*a (;99J
%z*i,odny ra*ieW Na.droCszy, na.lepszy przy.a*ieluW
>+iadomoEF, Ce .est pan moim pra+dzi+ym przy.a*ielem i Ce u+aCa mnie pan za
u*z*i+e,o *zo+ieka, doda.e mi od+a,i, aby ot+orzyF przed panem ser*e i z+r*iF si?
z nast?pu.2*2 proEb23
ez Cadny*1 *ere,ieli i z +rodzon2 ot+artoE*i2 po+iem od razu + *zym rze*z3 =dyby
+ do+d przy.a:ni i sympatii ze*1*ia mi pan poCy*zyF na rok lub d+a (555 *zy 7555
-loren+ z odpo+iednim opro*ento+aniem, to taka pomo* +r?*z urato+aaby mo.2
e,zysten*.?W 'rzyzna pan, Ce trudne i z,oa niemoCli+e .est Cy*ie + *i2,ym
o*zeki+aniu na 1onorarium, kiedy si? nie ma ni* stae,o, ni*, *o mo,oby zaspokoiF
na.bardzie. niezb?dne potrzeby i poz+olio +ieEF Cy*ie ure,ulo+ane3 "iedy si? nie ma
ni*, nie moCna ni* zrobiF3 /eEli +i?* u*zyni mi pan t? ask?, to ma.2* te pieni2dze b?d?
m,R
i No M Y por? zapa*iF niezb?dne ra*1unki, *o bardzo by mi uat+io Cy*ie, bo i*1
ure,ulo+anie *i2,le odkadam, a potem, *z?sto + momen*ie na.bardzie. niedo,odnym,
musz? .e spa*iF + *aoE*i]
7S(5 M pra*o+aF ze spoko.nie.sz2 ,o+2, bez trosk i z lCe.szym ser*em, dzi?ki *zemu
m,bym +i?*e. zarobiF3
%o do ,+aran*.i, nie po+inien pan mieF Cadny*1 +2tpli+oE*i3 Zna pan mnie i mo.e
zasady3 Spra+2 subskryp*.i teC nie po+inien si? pan niepokoiF3 /e. termin przesu+am o
kilka miesi?*y + nadziei3, Ce ,dzie indzie. Ipoza WiedniemJ +i?*e. zna.d? *1?tny*1 niC
tuta.3
456
!t+orzyem przed panem ser*e3 W spra+ie, ktra ma dla mnie o,romne zna*zenie,
z+r*iem si? do pana, .ak do pra+dzi+e,o rata, bo tylko przed ratem moCna si?
obnaCyF tak *akiem bez reszty3 &eraz z na.+i?ksza nie*ierpli+oE*i2 o*zeku.? od pana
odpo+iedzi, ale M m+i2* sz*zerze M3 przy.emne. odpo+iedzi3
Nie +iem333, ale znam pana .ako *zo+ieka, ktry + miar? moCli+oE*i z pe+noE*i2
pomoCe przy.a*ielo+i M pra+dzi+emu przy.a*ielo+i i ratu M lo.alnemu ratu3 /a +
kaCdym razie sam tak bym u*zyni3
=dyby si? .ednak okazao, Ce nie moCe mi pan poCy*zyF takie. sumy, to prosz?
przyna.mnie. o 755 ,ulden+, ale nie p:nie. niC .utro, bo m. ,ospodarz na
@andstrasse7 by tak niedelikatny, Ce musiaem mu naty*1miast zapa*iF i tym sposobem
znalazem si? na,le + pra+dzi+ie dramaty*zne. sytua*.i63
DziE po raz pier+szy Epimy + no+ym mieszkaniu3 Zostaniemy tuta. przez zim? i lato3
W ,run*ie rze*zy u+aCam, Ce +*ale nie .est ,orsze od poprzednie,o, a moCe na+et
lepsze3
W mieE*ie nie mam teraz +iele do roboty, a tuta. nie b?d2 mnie *i2,le niepokoiF
+izytami i b?d? m, pra*o+aF nieprzer+anie3 $ .eEli trzeba b?dzie *oE zaat+iF +
mieE*ie, to po.ad? -iakrem za .edyne (5 ,ra.*ar+3 Wresz*ie nie bez zna*zenia .est to, Ce
mieszkanie niedro,ie, a +iosn2, latem i .esieni2 przy.emnie.sze, ponie+aC obok .est
o,rd3 Zna.du.e si? na Wa1rinM,er,asse (64 M + domu 'od &rzema =+iazdamiO3
&en list prosz? trakto+aF .ako +idomy znak +ielkie,o zau-ania oraz pra,nienia, aby na
za+sze pozosta pan moim przy.a*ielem i ratem, tak .ak .a *1*iabym pozostaF do
,robu na.bliCszym pana przy.a*ielem i ratem3
W3 $3 Mozart
'S3 "iedy zn+ urz2dzimy u pana mae muzyko+anie` Napisaem no+e trioW4
<D (5;;
( %1odzi o subskryp*.? na seri? k+intet+ smy*zko+y*1 M patrzR 7;5<63
7 !d ,rudnia (;9; Mozart mieszka przy @andstrasse nr 77O INunter den &u*1laubenNJR
+aE*i*iel domu nazy+a si? /osep1 Urban Weber3
6 'u*1ber, nie da si? nam+iF na +yoCenie (555 lub 7555 ,ulden+3 ya to suma
bardzo duCa3 Na od+ro*ie listu 'u*1ber, napisaR NWysano 755 -loren+N3
O (; *zer+*a Mozart przepro+adzi si? na dalekie przedmieE*ie na Wa1rin,er,asse IdziE
GHIII dzielni*a WiedniaJ, do domu z+ane,o Zu den drei Sternen IdziE nr (AJ3
4 No+e trio M to na.pe+nie. &rio -ortepiano+e EMdur na -ortepian, skrzyp*e i
+iolon*zel? I"M4O7J M dla 'u*1ber,a3
7;73 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$
IWiede0, 7; *zer+*a (;99J
%z*i,odny ra*ieW Na.droCszy, na.lepszy przy.a*ieluW
W ty*1 dnia*1 *ay *zas myElaem, Ce po.ad? do miasta i osobiE*ie podzi?ku.? panu za
przy.a:0, .ak2 mi pan okaza, ale + te. *1+ili nie miabym od+a,i pokazaF si? panu, bo
musiabym sz*zerze +yznaF, Ce absolutnie nie .estem + stanie oddaF te,o, *o mi pan
poCy*zy, i ba,aF pana o *ierpli+oEFW
Wielkie to dla mnie zmart+ienie, Ce okoli*znoE*i nie poz+oliy panu udzieliF mi takie.
pomo*y, o .ak2 prosiem3 No i znalazem si? + sytua*.i, Ce absolutnie musiaem si?
zapoCy*zyF3 $le na o,aW Do ko,o miaem si? z tym z+r*iF, .eEli nie do pana, dro,i
przy.a*ielu` =dyby *1oF ze*1*ia pan byF tak dobry i pom, mi + uzyskaniu poCy*zki
od ko,oE inne,oW %1?tnie zapa*? pro*enty, a +ierzy*iel, .ak s2dz?, b?dzie mia
+ystar*za.2*2 ,+aran*.? + posta*i mo.e. pens.i[ i o*zy+iE*ie mo.e. reputa*.i3
&o +ielkie niesz*z?E*ie, Ce si? znalazem + takie. sytua*.i3 Dlate,o teC musz? poCy*zyF
+i?ksz2 sum? na duCszy termin3 'oz+olioby mi to unikn2F po+rotu do podobne.
sytua*.i3 /eEli +i?* pan, szla*1etny ra*ie, nie pomoCe mi +ybrn2F z tarapat+, to stra*?
1onor i zau-anie, a s2 to d+ie rze*zy, ktre napra+d? *1*iabym za*1o+aF3
!,romnie li*z? na pana sz*zer2 przy.a:0 i bratersk2 mioEF3 'een nadziei o*zeku.?, Ce
poda mi pan do0 i udzieli mi rady3 /eEli mo.e pra,nienie si? speni, zn+ b?d? m,
zapaF odde*1, uporz2dko+aF s+o.e spra+y, a p:nie. .uC o +asny*1 sia*1 utrzymaF
si? na po+ierz*1ni3
Nie*1 pan do mnie przy.dzie i zoba*zy3 /estem za+sze + domu333 Mieszkam tu dopiero
(5 dni, a +i?*e. .uC zrobiem niC + poprzednim mieszkaniu przez d+a miesi2*e73
Ueby tylko nie na*1odziy mnie te *zarne myEli I*o *z?sto si? zdarzaJ, odp?dzam .e z
+ielkim +ysikiem3 %zubym si? +tedy lepie. bo mieszkanie .est przy.emne, +y,odne i
niedro,ie3 Nie *1*? pana duCe. zanudzaF s+oim ,adulst+em, milkn? +i?* i *zekam z
nadzie.23 Za+sze panu oddany su,a, pra+dzi+y przy.a*iel i rat63
W3 $3 Mozart
7; *zer+*a (;993
<D (5;)
( 'o Emier*i %1ristop1a Willibalda =lu*ka I(4 listopada (;9;J Mozart zosta.e
miano+any I; ,rudnia (;9;J N*esarskoMkrle+skim kompozytorem nad+ornymN Ik3 k3
"ammerM"ompositeurJ 7 ro*zn2 pens.2 955 ,ulden+3 Wpra+dzie uposaCenie =lu*ka
+ynosio 7555 ,ulden+, ale
454
=lu*k by na.sa+nie.szym kompozytorem + *esarst+ie i by od Mozarta o O7 lata
starszy, a poza tym obo+i2zki Mozarta nie byy duCe, o,rani*zay si? do pisania muzyki
tane*zne. Imenuety ta0*e niemie*kie et*3J na bale masko+e or,anizo+ane + okresie
karna+au + duCe. i mae. sali balo+e. Ko-bur,u3
7 y to istotnie .eden z nie+iary,odnie bo,aty*1 okres+ t+r*zy*1 + Cy*iu Mozarta
W pro+adzonym przez siebie katalo,u +asny*1 ut+or+ + *i2,u o+y*1 dziesi?*iu dni
Mozart zapisa nast?pu.2*e ut+oryR &rio -ortepiano+e EMdur na -ortepian, skrzyp*e i
+iolon*zel? I"M4O7J] Sym-oni? EsMdur I"M4O6J] May marsz I"M4OO, za,inionyJ3 Sonat?
-ortepiano+2 %Mdur I"M4O4J] $da,io *Mmoll na k+artet smy*zko+y I"M4OAJ3 I ta
+spaniaa seria byna.mnie. + nast?pny*1 dnia*1 nie usta.e3
6 &ym razem 'u*1ber, + o,le na list nie odpo+iedzia3
7;63 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, po*z2tek lip*a (;99J
Na.droCszy przy.a*ielu i ra*ieW
Mo.e spra+y zaszy tak daleko I333J, Ce zde*ydo+aem si? poCy*zyF pieni2dze pod
zasta+a na do+d te,o przesyam d+a pok+ito+ania3 Zaklinam pana na nasz2 przy.a:0,
Ceby pan by tak dobry333, ale musiaoby to byF .uC, naty*1miast333 'rosz? +yba*zyF
natar*zy+oEF, ale zna pan mo.2 sytua*.?3
$*1, ,dyby pan .ednak u*zyni to, o *o prosiemW Nie*1 pan to .esz*ze zrobi, a +szystko
si? .esz*ze uoCy73
Za+sze pa0ski
Mozart
<D (595
[ Mozart odda do lombardu .akieE rodzinne przedmioty M k+ity z lombardu przesa
'u*1ber,o+i, Ceby ten .e +ykupi3
7 W*i2C *1odzi o poCy*zenie +i?ksze. sumy na du,i termin3
7;O3 D! SI!S&R# W S$N"& =I@=EN
IWiede0, 7 sierpnia (;99J "o*1ana siostroW(
/eEli .esteE na mnie za, to masz ra*.?W $le *zy dale. b?dziesz za, .eEli t2 sam2 po*zt2
otrzymasz mo.e ostatnie ut+ory na -ortepian`7 Mam nadzie.?` Ce nieW I Ce +szystko si?
.akoE uoCy3 Wiesz z *aa pe+noE*i2, Ce *o dzie0
45A
Cy*z? *i samy*1 na.lepszy*1 rze*zy, toteC moCe +yba*zysz mi to, Ce sp:niam *i? z
Cy*zeniami z okaz.i t+oi*1 imienin3
"o*1ana siostroW Z *ae,o ser*a i z *ae. duszy Cy*z? *i +szystkie,o, *o *i si? tylko
zamarzy i *o + s+y*1 myEla*1 uznasz za na.bardzie. poC2dane3 &o +szystko3
"o*1ana siostroW Nie +2tpisz *1yba, Ce .estem zapra*o+any` Wiesz r+nieC, Ce +
pisaniu list+ .estem nie*o leni+y3 Nie mie. mi za ze, Ce rzadko pisz?3 $le tobie +*ale
to nie po+inno przeszkadzaF, Ceby pisaF do mnie *z?E*ie.3 o *1oF sam nie lubi? pisaF
list+, to bardzo .e lubi? dosta+aF3 poza tym ty +i?*e. masz temat+ do opisania, bo
mnie bardzie. interesu.2 spra+y + Salzbur,u niC *iebie + Wiedniu3
Musz? *i? teraz o *oE poprosiF3 ardzo bym *1*ia, Ceby na .akiE *zas Kaydn poCy*zy
mi partytury s+oi*1 d+*1 mszy ctuttiJ oraz ,raduau63 !deEl? mu .e z
podzi?ko+aniem3 Min2 .uC rok, .ak do nie,o napisaem i na+et zaprosiem ,o do
siebie, ale mi nie odpisa3 =dy idzie o pisanie list+, to bardzo .est do mnie podobny3
Zaat+ mi +i?* t? spra+?, bardzo prosz?3 Na.lepie. zaproE ,o do siebie i za,ra. mu mo.e
no+e ut+ory3 &rio i k+artet spodoba.2 mu si? na pe+no3
$dieu, ko*1ana siostroW /ak si? uzbiera +i?*e. no+e. muzyki, to *i .2 +yEl?3 Na za+sze
t+. sz*zery brat
Wol-,an, $made Mozart
<D (597
( &o ostatni list Mozarta do siostry3
7 Mozart moCe tu mieF na myEli +iele ut+or+ M + okresie poprzedza.2*ym napisanie
te,o listu po+stao +iele ut+or+ na -ortepian lub z -ortepianem3 MoCe +i?* *1odziF o
ut+ory na -ortepian I"M4O5, "M4O4, "M4OyaJ, o tria -ortepiano+e na -ortepian, skrzyp*e
i +iolon*zel? dla 'u*1ber,a I"M4O7 i "M4O9J lub o "+artet -ortepiano+y EsMdur na
-ortepian, skrzyp*e, alt+k? i +iolon*zel? I"MO)6J3
6 Nie +iadomo konkretnie o .akie ut+ory Mi*1aa Kaydna Mozarto+i *1odzi M Mi*1a
Kaydn napisa 67 msze i okoo (;5 ,radua+3
7;43 D! PR$NZ$ K!PDEME@$ W WIEDNIU(
IWiede0, konie* mar*a (;9)J
Dro,i przy.a*ieluW
ez Cadny*1 koro+od+ poz+alam sobie prosiF pana o przysu,?3 =dyby 'an m, i
ze*1*ia poCy*zyF mi (55 -loren+ do 75M,o nast?pne,o miesi2*a, bybym panu bardzo
zobo+i2zany3 75M,o mi.a kole.ny k+arta +ypaty Mo.e,o uposaCenia3 Z+r*? +i?*
du, z podzi?ko+aniem3 Nazbyt li*zyem
45;
na (55 dukat+, ktre ma.2 nade.EF z za,rani*y, ale do te. pory i*1 nie dostaem,
*1o*iaC spodzie+am si? kaCde,o dnia3 /estem +i?* *akiem bez pieni?dzy, a s2 mi
potrzebne naty*1miast3 !to dla*ze,o, u-a.2* + pa0sk2 przy.a:0, z+ra*am si? z tym do
pana3
Nieba+em b?dziemy mo,li si? z+ra*aF do siebie + adnie.szy sposb, bo pa0ska
spra+a .est bliska pomyElne,o ko0*aW7
Mozart
<D (59A
( Pranz Ko-demel I(;44M(;)(J, kan*elista s2do+y + Wiedniu3 /e,o Cona M Maria
Ma,dalena, z domu 'okorny I*rka kapelmistrza =ott1arda 'okornySe,oJ bya
u*zenni*2 Mozarta3 Naz+isko Ko-demela +i2Ce si? z ponur2 a-er23 W dzie0 po Emier*i
Mozarta, A ,rudnia (;)(, Pranz Ko-demel usio+a zamordo+aF s+2 Con? b?d2*2 +
odmiennym stanie, zada.2* .e. brzyt+2 ,?bokie rany t+arzy i szyi, po *zym popeni
samob.st+o3 Wdo+a otrzymaa od *esarza 4A5 ,ulden+ zapomo,i, ale u*ieka.2*
przed plotkami +y.e*1aa z Wiednia M przeniosa si? do s+e,o o.*a + rnie, ,dzie (5
ma.a (;)7 urodzia /o1anna $leTandra Pranza3 'ode.rze+ano, Ce przy*zyn2 tra,edii
bya zazdroEF spo+odo+ana .e. domniemanym z+i2zkiem z Mozartem, ale to
przypusz*zenie .est pozba+ione +szelki*1 podsta+, *o .ednak nie przeszkodzio +
po+staniu romanty*zne. le,endy I+ ktre. t+orzeniu M doda.my M zna*zny udzia mia
@ud+i, Qan eet1oQenJ o nieElubnym synu Mozarta i o tra,i*znie zako0*zone. mioE*i
kompozytora3
7 Za poEredni*t+em Mozarta Ko-demel stara si? o *zonkost+o + loCy maso0skie. NUur
,ekrnten Ko--nun,N3 Nieba+em zostanie do nie. przy.?ty i b?dzie m, nazy+aF
Mozarta N+ adnie.szy sposbN M ratem3
Ko-demel poCy*zy Mozarto+i (55 -loren+, ale Mozart musia podpisaF +eksel I<D
(59;J, Ce du, z+r*i na.p:nie. 7 sierpnia3
7;A3 WIERSZ D@$ "!NS&$N%/I
IWiede0, przed 9 k+ietnia (;9)J
! plano+ane. podrCy
=dy do erlina st2d +yM rusz? po*1+a, zasz*zyt+ szukaF Emiao, za ni* mi one M
na m2 dusz?, .eEli ty nie masz + ni*1 udziau3 Nieba+em zno+u si?
spotkamy +Erd po*aunk+ *zuy*1 +iel*e, le*z +e Iza*1 Ce,nam dziE m2 dam?,
z blu, CaoE*i p?ka ser*e(3
<D (599
( /eden z +ierszy dla "onstan*.i napisany*1 przed podrC2 z ksi?*iem "arlem
@i*1no+skim
459
$o erlina, + ktreJ "onstan*.a me mo,a u*zestni*zyF3 'od*zas nieobe*noE*i Mozarta
"onstan*.a, z synkiem %arlem, zamieszkaa u 'u*1ber,+ przy Ko1er Markt3 'rzekad
+iersza M Witolda Wirpszy3
7;;3 D! U!N# W WIEDNIU
Mora+skie udzie.o+i*e( I9 k+ietnia (;9)J
Na.uko*1a0sza Cone*zkoW
'onie+aC ksi2C?7 za.?ty .est ko0mi, .a z radoE*i2 korzystam z okaz.i, by do kobietki
mo.e,o ser*a par? s+ napisaF3 /ak si? masz` %zy myElisz o mnie r+nie *z?sto, .ak .a
o tobie` Na+et przez *1+il? nie przesta.? patrzeF na t+. portret, tro*1? z radoE*i2,
tro*1? ze smutkiem3 Dba. o s+e szla*1etne zdro+ie M dla mnieW I mie. si? dobrze,
ko*1anaW Nie mart+ si? o mnie, ponie+aC +szelkie nie+y,ody i dole,li+oE*i podrCy
tym razem zostay mi osz*z?dzone M poza .edn2, Ce nie ma tu *iebie3 $le tak musi byF i
ni* si? na to nie poradzi3
'isz? te so+a ze zami + o*za*13 $dieu3 Z 'ra,i napisz? +i?*e. i bardzie. *zytelnie, bo
tam nie b?d? si? musia tak spieszyF3 $dieu3 %au.? *i? na.*zule. milion razy, t+.
+ierny do Emier*i su,a
su,a
Mozart
U*au. %arla6 i pozdr+ serde*znie pa0st+a 'u*1ber,+3 I333J
<D (59)
( Na pier+szym posto.u + Mora+ski*1 udzie.o+i*a*1 Iok3 45 km na pno*ny za*1d
od WiedniaJ3
7 "si2C? "ari Qon @i*1no+ski I(;4AM(9(OJ, u*ze0 Mozarta, p:nie.szy protektor eetM
1oQena3 W listopadzie (;9) @i*1no+ski oCeni si? z 1rabin2 Mari2 %1ristin2 &1un, *rk2
Wil1elminy &1un IpatrzR (O5<(AJ, za ktre. poEredni*t+em Mozart ,o pozna3
@i*1no+ski .e*1a na d+r krla pruskie,o i zapropono+a, by Mozart mu to+arzyszy3
&rasa podrCy Irozpo*z?te. 9 k+ietnia +*zesnym rankiemJ pro+adzia przez Zno.mo,
Mora+skie udzie.o+i*e, I,lau i iaslaQ do 'ra,i, dok2d przy.e*1ali (5 k+ietnia o +p
do 7Me. po poudniu3
6 %ari &1omas M syn Mozarta M mia .uC O i p roku3
7;93 D! U!N# W WIEDNIU
'ra,a, +ielki pi2tek (5 k+ietnia (;9)
Na.uko*1a0sza i na.lepsza Cone*zkoW
'rzy.e*1aliEmy sz*z?Eli+ie( dziE po poudniu o +p do 7Me.3 Mam nadzie.?, Ce dostaeE
.uC liE*ik z Mora+ski*1 udzie.o+i*3 $ oto m. raport z 'ra,i3
ZatrzymaliEmy si? 'od /ednoroC*em73 =dy tylko mnie o,olono, u*zesano i +ystro.ono,
+yszedem z zamiarem udania si? do 1rabie,o %anala63 $le ,dy prze*1odziem obok
Dusk+, nie mo,em do ni*1 nie +st2piF i nie zapytaF o no+iny3 Do+iedziaem si?, Ce
MadameO +y.e*1aa do DreznaWWW I*C, tam .2 spotkamJ, a on4 poszed do ^so+o
nie*zytelne_A, u ktre,o sam *z?sto .adaem3 "azaem si? tam za+ieEF i pole*iem
+y+oaF Duska, bo ktoE *1*e z nim rozma+iaF3 Nie masz po.?*ia, .ak si? u*ieszyW
Z.adem +i?*, a potem kazaem si? za+ieEF do %anala i do 'a*1ty ; M niestety nie byo
i*1 + domu3 Nast?pnie udaem si? do =uardasonie,o9, z ktrym + zasadzie do,adaem
si?, Ce na .esieni dostan? 755 dukat+ Iplus 45 dukat+ na podrCJ za napisanie opery)3
W ko0*u +r*iem do domu, aby napisaF do mo.e. ko*1ane. Cone*zki3
%o .esz*ze` y tu Ramm(5, ale 9 dni temu +y.e*1a3 'rzy.e*1a tuta. z erlina, ,dzie
I.ak opo+iadaJ krlN *z?sto ,o pyta, *zy Nna pe+no przy.ad?N, a ponie+aC +*i2C nie
przy.eCdCaem, krl po+iedziaR N!ba+iam si?, Ce nie przy.edzieWN ardzo
zaniepoko.ony Ramm prbo+a przekonaF krla, Ce ra*ze. przy.ad?333 /eEli s2dziF
+edu, te,o, to mo.e spra+y nie ma.2 si? :le333
&eraz zabior? ksi?*ia(7 i p.dziemy do Duska, ktry .uC na nas *zeka, a potem Io )Me.
+ie*zoremJ .edziemy st2d do Drezna3 'o+inniEmy tam byF .utro +ie*zorem3
"o*1ana Cone*zkoW &ak bardzo .estem zakniony +iadomoE*i od *iebieW MoCe zna.d?
list + Dre:nie` oCeW Spra+, Ceby si? to spenioW
'o tym liE*ie pisz .uC do @ipska M o*zy+iE*ie na poste restante3 $dieu3ZZ "o*1ana333
Musz? .uC ko0*zyF, bo mi po*zta u*ieknie3
(555 razy *au.? %arla i *iebie3 Z *ae,o ser*a3
&+. +iemy na +ieki
Mozart
'S3 Dla pa0st+a 'u*1ber,+ +szystko *o na.lepsze3 Musz? po*zekaF do erlina,
dopiero st2d napisz?, Ceby im podzi?ko+aF za +szystko3
<(6
$dieu333 $imezMmoi et ,ardez Qotre sante si *1ere et pre*ieuse d Qotre epouTY
4(5
<D (5)(
( W 'radze @i*1no+ski i Mozart zatrzymali si? kilka ,odzin M przy.e*1ali o +p do 7M
e., a +y.e*1ali o )Me. +ie*zorem3
7 !berCa Zum Ein1orn I'od /ednoroC*emJ zna.do+aa si? przy obe*ne. uli*y @a:enska,
na Male. Stranie3
6 /osep1 Emmanuel Qon Malabayla 1rabia %anal M patrzR 7A(<4] Mozart pozna ,o +
(;9; pod*zas pier+sze,o pobytu + 'radze3
O Madame M /osep1a Dusek3 W Dre:nie zatrzymaa si? + domu rodziny Neumann+3 s
Pranz GaQer Dusek I(;6(M(;))J` pianista i kompozytor *zeski, m2C /osep1y Dusek3
A Zape+ne *1odzi o restaura*.?3 /edni od*zytu.2 .e. naz+? lub naz+isko +aE*i*iela
.ako @eliborn, inni .ako S*1nborn, ale nie poma,a to + identy-ika*.i mie.s*a b2d:
posta*i3
; Krabia /o1ann /osep1 '1ilipp 'a*1ta Qon Ra.oQ Izmar + (977J, ,eneraMma.or i
,eneraM+a*1mistrz polny, muzyk amator i znany meloman3 W .e,o +spaniaym paa*u
przy 'la*u $nny odby+ay si? synne bale3 Na .eden z ni*1 I+ lutym (;9;J Mozart
skompono+a A ta0*+ niemie*ki*1 I"M45)J3
9 Domeni*o =uardasoni Izmar + (95A, + +ieku ok3 ;4 latJ, Epie+ak i sa+ny
impresario teatru + 'radze, mieszka przy uli*y "arola3 W (;9) +y.e*1a do Warsza+y,
,dzie m3in3 +ysta+i Mozarto+skie,o Don =ioQannie,o3
) %1odzi o oper? @a *lemema di &ito do libretta Metastaz.a3
(5 Priedri*1 Ramm, oboista, ktre,o Mozart pozna + Mann1eimie + (;;;3
(( Pryderyk Wil1elm II I(;OOM(;);J, krl pruski, syno+ie* Pryderyka II3 Niezy
+iolon*zelista, u*ze0 /eanM'ierre Duporta3
(7 "si?*ia "arla Qon @i*1no+skie,o3
(6 N"o*1a. mnie i dba. o s+e zdro+ie, tak dro,ie dla t+e,o maConkaN I-ran*3J3
7;)3 D! U!N# W WIEDNIU
Drezno, (6 k+ietnia (;9) o ;Me. rano
Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW
MyEleliEmy, Ce b?dziemy + Dre:nie + sobot? po poudniu, ale przy.e*1aliEmy dopiero
+*zora. M + niedziel? o AMe. +ie*zorem, ponie+aC dro,i byy bardzo ze(3
W*zora. poszedem do Madame Dusek7, Ceby .e. oddaF list od m?Ca3 Mieszka u
Neumann+63 &rze*ie pi?tro, potem du,i korytarz, z .e. poko.u +idaF kaCde,o, kto
przy*1odzi3 "iedy dotarem do drz+i, by tam pan Neumann i zapyta z kim ma
przy.emnoEF3 !dpo+iedziaemR N'o+iem panu kim .estem, ale na.pier+ nie*1 pan
b?dzie tak dobry i za+oa Madame Dusek, Ceby nie zepsuF +raCeniaN3 $le ona + te.
same. *1+ili .uC tam bya, bo zoba*zya mnie z oknaR N&o ktoE bardzo podobny do
MozartaWN M za+oaa i od razu zrobio si? bardzo +esoo3
&o+arzyst+o byo li*zne, ale kobiety brzydkie, ktre .ednako+oC s+. brak urody
rekompenso+ay +dzi?kiem3 Dzisia. z.emy tu obiad z ksi?*iemO,
4((
potem p.dziemy do Naumann+4, a nast?pnie na kon*ert do kapli*y3 /utro lub po.utrze
po.edziemy do @ipska3
"iedy dostaniesz ten list, pisz .uC na erlin, o*zy+iE*ie na poste restante3 Mam nadzie.?,
Ce dostaaE list z 'ra,i` 'ozdra+ia.2 *i? Neumanno+ie oraz Madame Dusek3
'ozdro+ienia dla pana @an,e,o i dla mo.e. sz+a,ierkiA3
"o*1ana Cone*zko, +*i2C nie mam listu od *iebieW =dybym opisa to +szystko, *o
*1*iaem zrobiF z t+oim portretem, na pe+no byE si? uEmiaa3 "iedy na przykad
+y*i2,n? ,o z ukry*ia, m+i?R NNie*1 *i? , bo,osa+i, Stanzerl;3 Nie*1 *i? ,
bo,osa+i, szelmo ty .ednaW rzu*1aF*u ty m.W9 S*1lu*k und Dru*kWN) $ kiedy ,o
*1o+am, robi? to po+oli i m+i?R
NSpoko.nie, spoko.nieN, ale z po+a,2, .akie. +yma,a sytua*.a3
Zda.e si?, Ce napisaem *oE ,upie,o, przyna.mnie. dla inny*1, ale dla nas, ktrzy si?
ko*1amy tak *zule, to +*ale nie .est ,upieW
Dopiero od szeE*iu dni .estem z dala od *iebie, a , mi E+iadkiem, zda.e mi si?, .akby
.uC min2 rokW
&en list nie b?dzie at+o od*zytaF, ale pisaem ,o + poEpie*1u i :le333
$dieu ko*1ana, .edyna333 'o+z .uC *zeka3 &rzyma. si? i ko*1a. mnie za+sze, .ak .a
ko*1am *iebie3
%au.? *i? uko*1ana na.*zule. .ak moCna
&+. ko*1a.2*y m2C
W3 $3 Mozart I333J
<D (5)7
( Do Drezna Mozart przy.e*1a + niedziel? +ielkano*n2, i7M,o k+ietnia (;9), o AMe.
+ie*zorem3 Zatrzyma si? + Kotelu 'olskim IKotel de 'ole,n?J na ro,u S*1lossMStrasse
i =rosse ruderstrasse3 DziE ani ten 1otel, ani budynek, + ktrym si? zna.do+a, nie
istnie.23
7 /osep1a Dusek M patrz (66<;3
6 /o1ann @eopold Neumann M ta.ny rad*a +o.sko+y] mieszka Iz rodzin2J po prze*i+ne.
stronie Kotelu 'olskie,o3
O "ari Qon @i*1no+ski M patrzR 7;;<73
4 Do domu /o1anna =ottiieba Naumanna I(;O(M(95(J, kapelmistrza + Dre:nie, masona,
*zonka drezde0skie. loCy NZum ,oldenen $p-elN3
A /osep1 @an,e i $lo.za @an,e3
; Stanzerl M zdrobnienie od %onstanze3
9 "onstan*.a zn+ bya + *i2Cy3
) %aro mio Dru*k und S*1lu*kW M dos3 N"o*1anie ty mo.e M ykni. i przy,arni.WN M
k+artet +okalny I"M4;iaJ do niezbyt oby*za.ny*1 s+, skompono+any tuC przed
podrC2 do erlina3
4(7
7953 D! U!N# W WIEDNIU
Drezno, (A k+ietnia (;9) o +p do i7Me. + no*y
Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW
%o` /esz*ze + Dre:nie` &ak, mo.a ko*1ana333, ale po+iem *i +szystko dokadnie3
i6M,o + poniedziaek, po obiedzie u Neumann+(, udaliEmy si? +szys*y do kapli*y
d+orskie.73 Wykonano tam msz? Naumanna6, ktr2 on sam dyry,o+a3 ardzo
prze*i?tna3 yliEmy na *1rze, Qis d Qis orkiestry3 W pe+nym momen*ie Neumann
sztur*1n2 mnie ok*iem i zapro+adzi do pana Qon "ni,aO, ktry .est tu Dire*teur des
plaisirs Ismutny*1 plaisirsJ kur-irsta43 y bardzo miy3 Zapyta, *zy nie *1*iabym
za,raF przed /e,o WysokoE*i23 !dpo+iedziaem, Ce byby to dla mnie zasz*zyt, ale
niestety, nie .estem zaleCny tylko od *iebie i nie mo,? przeduCaF pobytu + Dre:nie3 I333J
M. arystokraty*zny to+arzysz podrCyA zaprosi Neumann+ i pani2 Dusek; na
kola*.?3 Do+iedziaem si? tam, Ce +e +torek I*zyli naza.utrz, iOM,oJ, o ,odzinie +p
do AMe. +ie*zorem mam ,raF na d+orze3 &uta. to rze*z napra+d? niez+yka, bo nie .est
at+o byF zaproszonym na d+r, a prze*ieC +iesz, Ce na+et o tym nie myElaem3
W Kotelu 'olskim 9 skompleto+aliEmy k+artet i +yst2piliEmy + kapli*y d+orskie. M
razem z $ntonem &eyberem) Itute.szym or,anist2J i "ra-tem I+iolon*zelist2 ksi?*ia
Ester1azye,oJ, ktry przy.e*1a tu z synem(53 W trak*ie mae,o kon*ertu za,raliEmy
trio, ktre napisaem dla pana 'u*1ber,a n3 yo +ykonane bardzo przyz+oi*ie3 'otem
pani Dusek zaEpie+aa kilka arii z Pi,ara i z Don /uana3 Naza.utrz na d+orze za,raem
m. no+y kon*ert + DMdur(7, a nast?pne,o dnia przed poudniem I+ Erod?, i4M,oJ
dostaem pi?kn2 tabakier? N3 ':nie. by obiad u ambasadora rosy.skie,o(O, u ktre,o
teC duCo ,raem, a po obiedzie Io OMe.J poszliEmy obe.rzeF or,any(43 y .uC tam
Naumann3
Do+iedz si?, Ce .est tu nie.aki Kassier, or,anista z Er-urtu I333J, u*ze0 u*znia a*1a(A3
/e,o atutem s2 or,any i kla+ikord3 @udzie tu myEl2, Ce ponie+aC przy.e*1aem z
Wiednia, to nie mo,? znaF te,o stylu ani te,o sposobu ,rania3 Zasiadem +i?* do
or,an+ i za,raem3
"si2C? @i*1no+ski, ktry Kassiera zna dobrze, du,o ,o musia nama+iaF, Ceby teC
za,ra3 /e,o mo*n2 stron2 .est ,ra no,ami, ale nie .est to +ielka sztuka, ponie+aC peday
s2 tu ,raduo+ane3 'onadto nau*zy si? na pami?F 1armonii i modula*.i stare,o
Sebastiana a*1a, ale normalne. -u,i nie potra-i samodzielnie roz+in2F3 Nie .est to +i?*
solidna ,ra333, daleko mu do takie,o $lbre*1tsber,era(;3
'otem +r*iliEmy do ambasadora rosy.skie,o, Ceby Kassier m, posu*1aF mo.e. ,ry
na -ortepianie333 !n zreszt2 teC ,ra3
66 M Mozart
U+aCam, Ce + ,rze -ortepiano+e. $uern1ammer(9 .est r+nie dobra, moCesz +i?*
sobie +yobraziF, .ak bardzo .e,o prestiC zmala + moi*1 o*za*13
Nast?pnie udaliEmy si? do opery() M CaoEF pra+dzi+a3
%zy +iesz, ko,o tu ma.2 +Erd Epie+a*zek` Ros? ManserQisi753 Nie +yobraCasz sobie,
.aka bya radoEFW $le pier+sz2 Epie+a*zk2 .est $lle,rante7( M lepsza od Perrarese77, ale
to teC nie+iele3
'o przedsta+ieniu +r*iliEmy do domu i tam przeCyem na.sz*z?Eli+sz2 *1+il? te,o
dnia M znalazem to, na *o tak du,o *zekaem i *ze,o tak bardzo pra,n2em M list od
*iebie763 "o*1anaW Na.lepszaW
/ak z+ykle byy tam r+nieC panie Dusek i Neumann, ale .a naty*1miast udaem si?
trium-alnie do me,o poko.u3 Nie +iem, ile razy list ob*ao+aem, zanim ,o ot+orzyem
i za*z2em333 *zytaF` Nie, nie *zytaF, ale poCeraF3 Du,o pozosta+aem + poko.u3 Nie
mo,em si? doEF na*zytaF, doEF na*ao+aF3 "iedy +r*iem do to+arzyst+a,
Neumanno+ie zapytali, *zy nie dostaem przypadkiem listu, a kiedy pot+ierdziem,
za*z?li mi serde*znie ,ratulo+aF, ponie+aC poprzednio *odziennie si? Caliem, Ce nie
mam Cadne. +iadomoE*i3
'rze.d:my teraz do t+o.e,o listu, ponie+aC rela*.a z dalsze,o *i2,u moi*1 po*zyna0
b?dzie + nast?pnym liE*ie7O3
"o*1ana Cone*zko, mam do *iebie mnst+o prEb3 ik prosz?, abyE nie bya smutna]
7k byE u+aCaa na s+o.e zdro+ie i +ystrze,aa si? +iosenne,o po+ietrza]
6k sama nie +y*1odzia z domu333, a .esz*ze lepie., CebyE + o,le pieszo
nie *1odzia]
Ok abyE bya zupenie pe+na mo.e. mioE*i M kiedy do *iebie pisz?,
za+sze sta+iam przed sob2 t+. ko*1any portret]
4k abyE + s+oim post?po+aniu dbaa nie tylko o s+. i m. 1onor, ale za+sze z+ra*aa
takCe u+a,? na pozory333 Nie ,nie+a. si?, Ce *i? o to prosz?, ale .esz*ze bardzie.
po+innaE mnie ko*1aF za to, Ce mi tak bardzo zaleCy na
1onorze]
Ak et ultimo M prosz? o +i?*e. sz*ze,+333, na przykad bardzo *1*iabym +iedzieF,
*zy naza.utrz po moim +y.e:dzie przyszed do *iebie m. sz+a,ier Ko-er`7S %zy
przy*1odzi, .ak obie*a` %zy za,l2da.2 *zasami @an,o+ie` %zy pra*a nad portretem si?
posu+a`7A I + o,le, .ak Cy.esz` Wszystko to s2
spra+y, ktre mnie bardzo ob*1odz23
$ teraz adieu ko*1ana, na.lepszaW Wiedz, Ce *odziennie przed zaEni?*iem, przez dobre
p ,odziny rozma+iam z t+oim portretem, podobnie po
przebudzeniu7;3
Wy.eCdCamy i9M,o M po.utrze333 &eraz .uC pisz na erlin, na poste restante33S
%au.? *i? i E*iskam (5)4 5A5O6;597 razy Ito nieze F+i*zenie +ymo+yJe t+. za+sze
+ierny m2C i przy.a*iel
W3 $3 Mozart I333J
<D (5)O
( Dom rodziny Neumann+ IpatrzR 7;)<7J zna.do+a si? przy uli*y Zamko+e. IS*1lossM
Strasse 6AJ, naprze*i+ Kotelu 'olskie,o IKotel de 'ole,n?J3
7 "oE*i katoli*ki na zamku + Dre:nie, zbudo+any przez ar*1itekta =aetano
%1iaQerie,o W lata*1 (;69M44M
6 /onami =ottiieb Naumann I(;O(Mi9oiJ, kompozytor i kapelmistrz na d+orze +
Dre:nie Iod (;9AJ3
O Priedri*1 $u,ust Qon "ni, M Dire*teur des 'laisirs de la %our IDyrektor rozry+ek
d+orski*1J3
4 "ur-irst M Pryderyk $u,ust I(;45M(97;J, od (;A6 elektor saski, od (95A krl, a +
lata*1 (95;M(9(4 M ksi2C? +arsza+ski3 W (;A) z okaz.i .e,o zaElubin z ksi?Cni*zk2
$mali2 Qon '-alzMZ+eibru*ken, /o1ann =ottiieb Naumann skompono+a oper? @a
*lemenza di &ito Ido libretta Metastaz.aJ3
A "si2C? "ari Qon @i*1no+ski IpatrzR 7;;<7J3
; /osep1? Dusek3
9 Kotel de 'ole,n?, + ktrym @i*1no+ski i Mozart mieszkali + Dre:nie3
) $nton &eyber I(;4AM(977J, syn Matt1ausa &eybera, ktre,o Mozart pozna + Wiedniu
+ (;A;3 !d (;9; or,anista na d+orze drezde0skim3
(5 $nton "ra-t I(;O)M(975J, od (;;9 pier+szy +iolon*zelista + orkiestrze ksi?*ia
/o1anna Nikolausa Ester1azye,o I(;(OM(;)5J3 W Dre:nie przeby+a + z+i2zku z
odby+anym I+raz z ((Mletnim synem NikolausemJ tournee kon*erto+ym po
Niem*ze*13 /ze- Kaydn skompono+a dla nie,o "on*ert +iolon*zelo+y DMdur3 /e,o
syn M Nikolaus "ra-t M zostanie p:nie. I+ (95)J pier+szym +iolon*zelist2 d+orskie,o
teatru opero+e,o + erlinie3
n D+ertimentoMtrio EsMdur I"M4A6J3 'arti? skrzypie* ,ra $nton &eyber, alt+ki M
Mozart, a +iolon*zeli M $nton "ra-t3 &en pry+atny przedpoudnio+y kon*ert I(6
k+ietnia (;9)J odby si? + Kotel de 'olo,ne3
(7 We +torek, iOM,o k+ietnia, o +p do AMe. +ie*zorem3 "on*ert -ortepiano+y DMdur
I"M46;J +pisany do katalo,u dzie Mozarta pod dat2 7O lute,o (;99, z+any
N"on*ertem korona*y.nymN Iponie+aC by r+nieC +ykonany + (;)5 +e Prank-ur*ie
nad Menem, z okaz.i uro*zystoE*i korona*y.ny*1 *esarza @eopolda IIJ, Mozart +ykona
+ obe*noE*i kur-irsta Pryderyka $u,usta III Sasa i .e,o Cony $malii Qon '-alzM
Z+eibru*ken3 "on*ert odby si? na d+orze + Dre:nie + apartamenta*1 ksi?Cne. $malii3
W trak*ie te,o same,o kon*ertu popisy+ali si? takCe -le*ista /o1ann Priedri*1 'rinz
I(;44M(9()J i mody +iolon*zelista Nikolaus "ra-t3
(6 Mozart zapomnia napisaF, Ce + o+e. tabakier*e zna.do+ao si? ponadto (55
dukat+3
(O "si2C? $leksandr Mi*1a.o+i*z ielosielskiMieozierski I(;4;M(95)J, ta.ny rad*a i
pose rosy.ski + Dre:nie, dyplomata i znany za+adiaka, ktre,o skandalizu.2*e
+y*zyny zapeniay +*zesne kroniki to+arzyskie + +ielu kra.a*13 y ambasadorem
*ara na +ielu d+ora*1, m3in3 + &urynie na d+orze krla Sardynii Wiktora $madeusza
III3 !.*ie* ksi?Cne. Zinaidy Woko0skie., z+ane. "orynn2 'no*y, sa+ne. e,erii
romantyk+, pro+adz2*e. + Mosk+ie salon artysty*zny, + ktrym by+aa elita
artysty*zna romanty*zne. Mosk+y, m3in3 $dam Mi*kie+i*z3
(4 !r,any + koE*iele katoli*kim na d+orze byy dzieem =ott-rieda Sibermanna3
(A /o1ann Wil1elm Kassier I(;O;M(977J by u*zniem s+e,o +u.a /o1anna %1ristiana
"ittela I(;67M(95)J, ktry z kolei by u*zniem /o1anna Sebastiana a*1a3 !d (;4A M
or,anista + Er-ur*ie3
(; /o1ann =eor, $lbre*1tsber,er I(;6AM(95)J, +ybitny kontrapunk*ista, kompozytor i
teoretyk muzyki, by dru,im, a od (;)( M pier+szym or,anist2 na d+orze *esarskim +
Wiedniu3 &+r*a sym-onii, k+artet+ i tri+ smy*zko+y*1 oraz muzyki koE*ielne. M
mszy, oratori+, litanii, motet+ et*3
4(4
(9 arbara /osep1a $uern1ammer M u*zenni*a Mozarta3
() &e,o dnia ,rano oper? Domeni*a %imarosy @e trame deluse o+ero I ra,,iri s*operti
I; (;9AJ, ktr2 Mozart znal .uC moCe z .e. +iede0skie,o +ysta+ienia ; ma.a (;9;3
75 Rosa ManserQisi M pier+sza +ykona+*zyni partii Sandriny + @a -inta ,iardiniera +
(;;43
7( Maddalena $lle,rante M u*zenni*a I,naza Kolzbauera3
77 $driana Perrarese del ene, +aE*3 Pran*es*a =abrielli, z+ana Perrarese, bo
po*1odzia z Perrary I(;44Mpo (;)9J3 >pie+u u*zya si? u Sa**1inie,o + Wene*.i3 W
(;96 poElubia rzymianina @ui,ie,o del ene3 D+a lata p:nie. Epie+aa + @ondynie3
W (;9; po+r*ia do Wo*1, ,dzie +yst?po+aa + mediola0skie. @a S*ali3 @ata (;99M
)( sp?dzia + Wiedniu3 7) sierpnia (;9) Epie+aa parti? Zuzanny + ur,t1eater +
Wiedniu3 Mozart napisa dla nie. rondo $l desio, di *1i tSadora I"M4;;J oraz ari? Un
moto di ,ioia I"M4;)J3 'ier+sza +ykona+*zyni partii Piordiii,i + =osi -an tutte I7A
sty*znia (;)5J3 !skarCona I+raz z Da PontemJ o udzia + .aki*1E intry,a*1, z+olniona
przez *esarza z ur,t1eater, musiaa + (;)( +y.e*1aF z Wiednia3 Nast?pnie
+yst?po+aa + Warsza+ie, Wene*.i, &rieE*ie i olonii3 Zmara
+ Wene*.i3
76 @ist ten za,in2, podobnie .ak +szystkie listy "onstan*.i z te,o okresu3
7O @ist ten I<D (5)5J za,in2, .ak zreszt2 +iele list+ Mozarta z te. podrCy3
74 Pranz Ko-er, skrzypek, sz+a,ier Mozarta, m2C /osep1y M na.starsze. siostry
"onstan*.i3
7A !le.ny portret Mozarta, ktry + tym *zasie malo+a /osep1 @an,e, pozosta
nieuko0*zony, niemnie. .est *1yba na.bardzie. znanym i artysty*znie na.lepszym ze
+szystki*1 portret+ kompozytora3 Doty*1*zaso+e dato+anie te,o portretu na zim?
(;97<96 zostao zak+estiono+ane3 'ortret po+sta nie+2tpli+ie +iosn2 (;9)3 !ry,ina
zna.du.e si? + Muzeum Mozarta + SalzM
bur,u3
7; ya to na.pra+dopodobnie. miniatura Iza,inionaJ sa+ne,o ole.ne,o portretu
"onstan*.i z (;97 Iautorst+a /osep1a @an,e,oJ, prze*1o+y+ane,o dziE + muzeum
Uni+ersytetu + =las,o+3
79(3 D! U!N# W WIEDNIU
@ipsk, (A ma.a (;9)
Na.uko*1a0sze, na.lepsze ser*e ty mo.eW
%o, .esz*ze + @ipsku`( Wpra+dzie + ostatnim liE*ie z 9M,o lub )M,o pisaem, Ce +y.ad?
.esz*ze te. same. no*y o 7Me., ale usilne nale,ania przy.a*i Ito spra+ka d+*1 osbJ
skoniy mnie do zmiany plan+3 'ostano+iem, Ce nie zrobi? a-rontu miastu i i7M,o +e
+torek dam tuta. kon*ert73 'rzy.?to ,o dobrze i przynis mi sporo *1+ay, ale
pieni?dzy nie+iele3 W kon*er*ie udzia +zi?a teC pani Dusek3 S2 tu teC Neumanno+ie z
Drezna63 !,romnie to mie, kiedy tak du,o pozosta.e si? + to+arzyst+ie dro,i*1 i
za*ny*1 ludzi I+szys*y przysya.2 *i pozdro+ieniaJ, *o zreszt2 byo .ednym z po+od+
*i2,e,o odkadania +y.azdu3 %1*iaem +y.e*1aF +*zora., ale nie byo koni3 Dzisia. to
samo3 $kurat +szys*y *1*2 teraz +y.eCdCaF3 @i*zba podrCny*1, ktrzy pra,n2 byF
obsuCeni, .est nie+iary,odna3 /ednakCe .utro rano o 4Me. zabior? si? .uC na pe+no3 I333J
W erlinie zostan? *o na.mnie. przez 9 dni3 Do Wiednia przy.ad?
4(A
+i?* 4M,o lub AM,o *zer+*a, to zna*zy .akieE (5 do (7 dni po otrzymaniu te,o listu3 I333J
&+. .edyny pra+dzi+y przy.a*iel i +iemy m2C
W3 $ Mozart
<D (5))
( (9 k+ietnia Mozart +y.e*1a z Drezna i Itraktem przez MiEni?, !s*1atz i WurzenJ
przy.e*1a do @ipska I75 k+ietniaJ, sk2d po trze*1 dnia*1 po.e*1a do 'o*zdamu3
Znalaz si? tam 74 k+ietnia i zamieszka u +altornisty "arla &lirrs*1midta, przez
pe+ien *zas *zonka kapeli 1rabie,o Wallersteina I1rabia "ra-t Ernst zu !ettin,enM
Wallerstein + zamku Karmbur, koo Donau+urt1J, za ktre,o poEredni*t+em Itzn3
1rabie,oJ Mozart zape+ne ,o pozna3 9 ma.a +r*i do @ipska3 W *zasie pier+sze,o
pobytu + @ipsku pozna kantora koE*ioa >+3 &omasza
M /o1anna Priedri*1a Dolesa I(;(4M(;);J i 77 k+ietnia + .e,o obe*noE*i oraz or,anisty
"arla Priedri*1a =rnera ,ra na or,ana*1 koE*ioa >+3 &omasza3
7 Rela*.? z te,o kon*ertu I+torek (7 k+ietnia (;9)J i .e,o pro,ram zamieE*ia
N@eipzi,er Zeitun,N3 "on*ert odby si? + sali da+ne,o =e+and1ausu o ,odzinie AMe.
+ie*zorem3 Mozart +ykona 7 kon*erty -ortepiano+eR Mdur I"MO4AJ i %Mdur I"M456J,
Pantaz.? *Mmoll I"MO;4J i Waria*.e na temat /e suis @indor I"M64OJ3 /osep1a Dusek
zaEpie+aa s*en? i rondo %1Sio mi s*ordi di te M Non temer, amato bene I"M454J oraz M
pra+dopodobnie s*en? ella mia -iamma
M Resta, o *ara I"M479J3
6 Neumanno+ie z Drezna M patrzR 7;)<73
7973 D! U!N# W WIEDNIU
erlin, () ma.a (;9)
Na.uko*1a0sze, na.lepsze ser*e ty mo.eW
Mam nadzie.?, Ce tym razem dostaaE mo.e listy, bo prze*ieC +szystkie nie mo,2
z,in2F(3 DziE nie napisz? +iele, bo *zeka mnie kilka +izyt i pisz? tylko dlate,o, Ceby *i
po+iedzieF o moim przy.e:dzie73
Wy.ad? moCe przed 74Mym3 W kaCdym razie b?d? si? stara I333J %o za sz*z?E*ie m*
zno+u byF z tob2, ko*1anaW /ak +r*?, to na.pier+ *i? zapi?, a potem *1+y*? za
+osyW
/ak mo,aE + o,le pomyEleF, *zy *1oFby tylko przypuE*iF, Ce zapomniaem o tobie`
/ak to moCli+e` Za takie myEli .uC pier+sze. no*y dostaniesz klapsa3 &e,o moCesz byF
na.zupenie. pe+naW $dieu3
&+. na za+sze .edyny przy.a*iel i ko*1a.2*y serde*znie m2C
W3 $3 Mozart
<D noi
( Z okresu te. podrCy sporo list+ Mozarta i +szystkie listy "onstan*.i za,in?y3
7 Do erlina Mozart przy.e*1a () ma.a (;9) i zatrzyma si? u nie.akie,o Sartory
Isztukatora, o ktrym ni* nie +iadomoJ, poznane,o zape+ne poprzez tr?ba*za
+o.sko+e,o
Msera M o.*a skrzypka "arla Msera I(;;OM(94(J3 W dniu .e,o przy.azdu, +
"rle+skim &eatrze Narodo+ym ,rano Upro+adzenie z sera.u Ipod tytuem elmonte
und %onstanzeJ z Kenriette aranius + roli londy3 Mozart by na tym przedsta+ieniu3
7963 D! U!N# W WIEDNIU
erlin, 76 ma.a i;9)(
Na.uko*1a0sza, Na.lepsza, Na.droCsza Cone*zkoW
&rudno +yraziF m2 radoEF, kiedy dostaem ko*1any t+. list z i6M,o333 $ dopiero *o
miaem poprzedni z )M,o, ktry przyby tu za mn2 z @ipska3 $le na.pier+ zrobi? *i
+ykaz list+, .akie do *iebie +ysiaem i ktre od *iebie dostaem3
9M,o k+ietnia napisaem ze station + Mora+ski*1 udzie.o+i*a*17
i*M,o M z 'ra,i6]
i6M,o i i;M,o z DreznaO]
77M,o Ipo -ran*uskuJ M z @ipska 4]
79M,o i 4M,o ma.a M z 'o*zdamu]
)M,o i iAM,o M z @ipska]
()M,o M z erlinaA]
i dzisia. 76M,o;]
+ sumie (( list+3 !d *iebie list z 9M,o k+ietnia dostaem + Dre:nie i4M,o9]
z i6M,o M + @ipsku 7(M,o]
z 7OM,o M 9M,o ma.a + @ipsku]
z 4M,o ma.a M iOM,o + @ipsku]
z i6M,o ma.a M 75M,o + erlinie]
%ztery ostatnie po moim po+ro*ie, a ten z )M,o M 77M,o + erlinie3 &ak +i?* od *iebie
mam A list+3 Mi?dzy i6Mym a 7OMym k+ietnia I.ak +idziszJ .est dziura, a +i?* .eden
t+. list za,in23 I tak przez (; dni nie miaem od *iebie listuW $ .eEli ty przez (; dni
r+nieC nie miaaE listu, to zna*zy, Ce .eden z moi*1 list+ za,in23 Dzi?ki o,u
+krt*e .uC sko0*zy si? ta udr?ka3 U+iesz? *i si? u szyi i opo+iem sz*ze,o+o, *o si?
tuta. zdarzyoW Wiesz, .ak bardzo *i? ko*1amW
/ak myElisz, ,dzie teraz .estem` Sk2d pisz?` Z poko.u 1otelo+e,o` NieW333 Z restaura*.i
o,rodu zoolo,i*zne,o M z zielone,o ,abinetu z pi?knym +idokiem, ,dzie sam
obiado+aem, aby m* si? tob2) za.2F3
"rlo+a(5 *1*e mnie posu*1aF +e +torek((, ale nie b?d? mia tam za
4(9
+iele roboty, zameldo+aem si? na d+orze, bo tak trzeba, I,dybym te,o nie zrobi,
miano by mi za ze3
"o*1ana Cone*zkoW M. po+rt b?dzie *i? musia bardzie. urado+aF niC przy+iezione
pieni2dze M tylko (55 zoty*1 -ryderyk+] nie .est to I.ak mi tu po+iedzianoJ )55, ale
;55 -loren+(73 'o dru,ie, rozstaem si? z @i*1no+skim, bo mu si? bardzo spieszyo, +
z+i2zku z *zym musiaem CyF na +asny koszt, a mieszkaem + dro,ie. dzielni*y
'o*zdamu3 'o trze*ie, musiaem mu poCy*zyF (55 -loren+, bo by bez ,rosza3
Niestety, nie mo,em mu odm+iF, +iesz dla*ze,o N3 'o *z+arte, .ak .uC pisaem,
kon*ert + @ipsku nie spe*.alnie si? uda3 &ak +i?* zupenie niepotrzebnie zrobiem 67
mile, Ceby tam +r*iF, ale to +ina @i*1no+skie,o, ktry bardzo na to nale,a3
$le333 +i?*e. opo+iem, .ak .uC b?dziemy razem3 $ tuta.R ik M + spra+ie kon*ertu
nie+iele da si? zrobiF, bo 7k M krl +*ale nie przepada za *zymE takim, ale radu. si?
+raz ze mn2, bo mam sz*z?E*ie *ieszyF si? .e,o lask23 Nie*1 to .ednak zostanie mi?dzy
nami3 Wi?*e. opo+iem, .ak .uC b?dziemy razem3
W *z+artek 75M,o .ad? do Drezna, ,dzie sp?dz? no*, iM,o *zer+*a b?d? spa + 'radze,
natomiast OM,o333, OM,o` M z mo.2 ko*1an2 Cone*zk23
'rzy,otu., .ak trzeba, s+e pi?kne ,niazde*zko, bo m. may ur+is na to zasuCy3
'ro+adzi si? ,rze*znie i teraz ni*ze,o tak nie pra,nie, .ak tylko dor+aF si? do t+e.
Eli*zne. I333J(O3 Wyobra: sobie t? szelm?, .ak M kiedy do *iebie pisz? M +ysu+a si? po+oli
spod stou i ,api si? pyta.2*o3 /a .ednak nie Epi?, da.? mu prztyka + nos, ale ten malu*1
I333J &eraz rozpali si? ,a,an .esz*ze bardzie. i + o,le nie da.e si? opano+aF3
Mam nadzie.?, Ce +y.edziesz po mnie na ko0*o+2 sta*.?3 ?d? tam OM,o + poudnie3
Spodzie+am si?, Ce Ko-er I(555 *aus+J r+nieC b?dzie3 $ ,dyby przyszli teC
'u*1ber,o+ie, to byliby .uC +szys*y, ktry*1 *1*iabym zoba*zyF3 Nie zapomni. o
%ariu3 $le na.+aCnie.sze, CebyE przypro+adzia .akie,oE *zo+ieka ,odne,o zau-ania
ISatmanna(4 lub ko,oE takie,oJ, ktry za.2by si? moim ba,aCem i -ormalnoE*iami
*elnymi tak, Cebym .a z dro,imi mi osobami m, spoko.nie po.e*1aF do domu3 I333J
$ teraz adieu3 %au.? *i? milion razy3
&+. +ierny za za+sze m2C
W3 $3 Mozart
<D ((57
( &e,o same,o dnia I76 ma.a (;9)J + erlinie, + tz+3 Sali "orsyka0skie., odby si?
kon*ert nMletnie,o u*znia Mozarta, /o1anna Nepomuka Kummla I(;;9M(96;J, ktry M +
rama*1 tournee kon*erto+e,o M od+iedza na.+aCnie.sze europe.skie oErodki muzy*zneR
'ra,?, Drezno, erlin, "open1a,?, @ondyn333 (5 mar*a kon*erto+a + Dre:nie i ,ra
ut+ory
z#auzana] +aria*.e na lemat ari*i"i @,zson aormmi [*YM73QYJ i Ypra+uupuuuomeY
-Yon*ert -ortepiano+y %Mdur I"M456J3
7 @ist 7;;3
6 @ist 7;93
O @ist 7;) i 795 I+aE*i+ie z iAM,oJ3
4 @ist <D (5);3 &en i nast?pne trzy listy Iz 79 k+ietnia i z 4 ma.a z 'o*zdamu oraz z )
ma.a z @ipskaJ za,in?y3
A @ist 7973
; @ist 7963
9 4 list+ od "onstan*.i za,in?o
) erli0ski o,rd zoolo,i*zny zaoCony przez Pryderyka II3
(5 "rlo+a Pryderyka, land,ra-ini Qon KessenMDarmstadt I(;4(M(954J, maConka krla
Pryderyka Wil1elma II3 Za +yst?p przed krlo+2 Mozart dosta (55 zoty*1 -ryderyk+3
(( We +torek 7A ma.a (;9)3
(7 (55 zoty*1 -ryderyk+ to 1onorarium za A sonat -ortepiano+y*1 IMozart napisa
tylko .edn2J i za A k+artet+ smy*zko+y*1 Inapisa tylko trzyJ, ktre zam+ili u nie,o
ksi?Cni*zka pruska i krl pruski Pryderyk Wil1elm II3
(6 W poo+ie ma.a mi?dzy Mozartem a @i*1no+skim doszo do .aki*1E nieporozumie0
M @i*1no+ski sam +r*i do Wiednia, poCy*za.2* od Mozarta (55 -loren+3 y to moCe
z+rot I+ymuszony`J pra+dopodobne,o du,u3
(O W r?kopisie *zy.aE r?ka INissena` "onstan*.i`J unie*zytelnia to i nast?pne
+ykropko+ane so+a3
ls Satmann M urz?dnik, zna.omy Mozarta, ni* +i?*e. o nim nie +iadomo3
79O3 D! U!N# W WIEDNIU
'ra,a(, 6( ma.a (;9)
Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW
W te. *1+ili przy.e*1aem333 Mam nadzie.?, Ce dostaaE .uC list z 76M,o3 &ak +i?*, .ak
po+iedziaem, przy.ad? + *z+artek OM,o *zer+*a, mi?dzy nM2 a (7M2, na ostatni2 Iale
dla *iebie na pier+sz2J sta*.?, ,dzie, .ak si? spodzie+am, b?dzie*ie na mnie *zekali73
Nie zapomni. o kimE, kto za.mie si? *em3
$dieu3 oCeW /ak bardzo si? *iesz?, Ce *i? zno+u zoba*z?W yle szybko3
Mozart
<D ((56
( Z erlina Mozart +y.e*1a 79 ma.a i Qia Drezno, ,dzie sp?dzi no*, 6( ma.a (;9)
przy.e*1a do 'ra,i3
7 !statnia sta*.a przed miastem M Enzersdor-3
475
7943 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$( W WIEDNIU
IWiede0J (7 lip*a (;9)
"o*1any, na.lepszy przy.a*ieluW %z*i,odny ra*ieW
oCeW Znalazem si? oto + sytua*.i, .akie. bym nie Cy*zy na.,orszemu +ro,o+i3 I .eEli
pan, na.lepszy przy.a*ielu i ra*ie, mnie opuE*i, b?d? r+nie niezasuCenie, *o
niesz*z?Eli+ie z,ubiony M .a, mo.a biedna *1ora Cona i mo.e dzie*koW
/uC kiedy ostatnio byem u pana, *1*iaem ot+orzyF przed panem ser*e333 $le nie
miaem od+a,iW I nie miabym .e. + dalszym *i2,uW Dlate,o postano+iem to zrobiF
listo+nie, *1o*iaC i na to bym si? nie zdoby333, ,dybym nie +iedzia, .ak dobrze mnie
pan zna i orientu.e si? + moi*1 spra+a*1, .ak dobrze pan +ie, Ce nie ma mo.e. +iny +
tym, *o si? +i2Ce z t2 niesz*z?Eli+2 i ,odn2 polito+ania sytua*.23
oCeW Zamiast z podzi?ko+aniem przy*1odz? z no+2 proEb2W Zamiast ze z+rotem
naleCnoE*i M z no+2 potrzeb2W =dyby pan m, za.rzeF do me,o ser*a, +iedziaby, .ak
+ielki bl .e E*iska3 o ta niesz*z?sna *1oroba, *ze,o zape+ne nie musz? po+tarzaF,
*ako+i*ie uniemoCli+ia mi zarobko+anie, ale pra,n? po+iedzieF, Ce mimo te. ,odne.
poCao+ania sytua*.i, *1*2* sta+iF *zoa li*znym i zna*znym +ydatkom bieC2*ym,
postano+iem rozpisaF subskryp*.? na kon*erty u mnie3
$le pomimo pana przy.a*ielskie. *ierpli+oE*i musz? po+iedzieF, Ce i to si? nie udao3
Niestety, los .est mi bardzo nieprzy*1ylny, ale tylko + Wiedniu, ,dzie do *ze,o bym si?
nie +zi2, ni* mi nie +y*1odzi i ni* nie mo,? zarobiF3
Min?y .uC d+a ty,odnie, .ak puE*iem + obie, list?, a +*i2C .est na nie. tylko .edno
naz+isko M Han S+ietenaW7 !statnio, ,dy mo.a ko*1ana Cone*zka miaa si? zna*znie
lepie., myElaem, Ce b?d? si? m, zabraF do pra*y, ale oto przyszed no+y, straszny
*ios3 'o*iesza.2 mnie +pra+dzie, Ce si? ma ku popra+ie, niemnie. +*zora. I333J byem
zupenie przeraCony i zrozpa*zony M takmbardzo zno+u *ierpiaa, a .a z ni23 $le dziE +
no*y dobrze spaa i rano *zua si? tak dobrze, Ce zno+u odzyskaem nadzie.? i dalib,
m,bym si? zabraF do pra*y, ,dyby nie -akt, Ce +*i2C .estem bardzo niesz*z?Eli+y
Izape+ne tylko *1+ilo+oJ, *1o*iaC z inne,o po+odu3
"o*1any, na.lepszy przy.a*ielu i ra*ieW Zna pan mo.2 obe*n2 sytua*.? i mo.e plany3 W
spra+ie, o ktre. rozma+ialiEmy, ni* si? nie zmienio, *zyli +*i2C .est tak sobie3
Rozumie pan3
&ym*zasem pisz? szeEF at+y*1 sonat -ortepiano+y*1 dla ksi?Cni*zki PryderykW oraz
szeEF k+atret+ dla krla63 !ddam .e do +y szty*1o+ania na +asny koszt
"oCelu*1o+iO3 Wraz z d+iema dedyka*.ami po+inno mi to *oE
47(
przynieEF dodatko+o3 Za kilka miesi?*y mo.a sytua*.a, przyna.mnie. od te. strony,
b?dzie .uC ure,ulo+ana + na.drobnie.szy*1 sz*ze,a*13
$ +i?*, na.lepszy przy.a*ielu, ni* pan nie ryzyku.e3 Zmierzam po prostu do te,o, .edyny
m. przy.a*ielu, Ceby ze*1*ia mi pan poCy*zyF .esz*ze 455 -loren+3 'rosz? teC
poz+oliF, abym do *zasu ure,ulo+ania s+y*1 spra+ m, spa*aF po (5 -loren+
miesi?*znie, potem Ina.dale. za kilka miesi?*yY oddabym *a2 pozosta2 sum? z
odsetkami, .aki*1 pan sobie zaCy*zy3 'rzez *ale Cy*ie b?d? si? u+aCa za pa0skie,o
duCnika, tym bardzie. Ce ni,dy nie zdoam si? panu od+dzi?*zyF za przy.a:0 i za
+sp*zu*ie3
%1+aa o,uW /uC mam to za sob2W &eraz .uC pan +ie +szystko3 'rosz? mi nie mieF za
ze zau-ania, ale bez pa0skie. pomo*y 1onor, spok., a na+et Cy*ie pa0skie,o
przy.a*iela i rata zostan2 znisz*zone3
Na za+sze panu oddany su,a
pra+dzi+y przy.a*iel i rat
W3 $3 M3
(O lip*a (;9) roku M z domuR
$*1W oCeW Nie mo,? si? zdobyF na +ysanie te,o listu3 $ .ednak musz?W =dyby nie ta
*1oroba, ni* by mnie nie zmusio do takie. EmiaoE*i +obe* mo.e,o .edyne,o
przy.a*iela3 Mam .ednak nadzie.?, Ce mi pan +yba*zy, zna pan prze*ieC dobre i ze
strony mo.e. sytua*.i3 &e ze s2 *1+ilo+e i kiedy min2, te dobre z pe+noE*i2 pozostan2
na stae3
$dieu333 Na mioEF bosk2 prosz? mi +yba*zyF3 'rosz? mi +yba*zyF3 $dieu[
<D ((54
( /o1ann Mi*1ael 'u*1ber, I(;O(M(977J, +iede0ski kupie*, meloman, mason, ,+ny
+ierzy*iel i przy.a*iel Mozarta M patrzR 7;5<(3
7 aron =ott-ried Han S+ieten I(;65M(956J, austria*ki dyplomata, pisarz, meloman,
protektor Mozarta i Kaydna3
6 Z zamierzony*1 NszeE*iu at+y*1 sonatN dla ksi?Cni*zki pruskie. PryderykW IPriederike
%1arlotte Uirike "at1erine, (;A;M(975J Mozart napisa tylko .edn2 M DMdur I"M4;AJ3 &o
.e,o ostatnia sonata -ortepiano+a3 Z szeE*iu zamierzony*1 k+artet+ smy*zko+y*1 dla
krla pruskie,o Pryderyka Wil1elma II I(;OOM(;);J po+stay tylko trzyR DMdur I"M4;4J,
Mdur I"M49)J i PMdur I"M4)5J M trzy ostatnie k+artety Mozarta3
O @eopold $nion "o:elu*1 I(;47Mi9i9J, *zeski kompozytor i +yda+*a muzy*zny3
477
7953 UU l#llYrl$a@/@$ r U lYrl3aW,l\/r$ W WmUMIMlU
IWiede0, (; lip*a (;9)J
Dro,i, na.lepszy przy.a*ieluW Na.szano+nie.szy ra*ieW
Na pe+no si? pan na mnie ,nie+a, bo mi pan nie odpo+iadaW I333J
Dro,i przy.a*ieluW W ostatnim liE*ie napisaem sz*zerze +szystko, *o mi leCao na
ser*u, a dzisia. mo,? to po+trzyF3 Dodam tylko, CeR
ik M nie potrzebo+abym tak zna*zne. sumy, ,dyby mnie nie *zekay duCe +ydatki +
z+i2zku z *1orob2 Cony, a z+asz*za .eEli b?dzie musiaa po.e*1aF do aden]
7k M mimo iC mam pe+noEF, Ce mo.a sytua*.a + niedu,im *zasie si? popra+i i Ce +
z+i2zku z tym nie musz? si? mart+iF, .ak z+r*iF t? sum?, byoby mi przy.emnie. i
*zubym si? duCo pe+nie., ,dybym + te. *1+ili m, dyspono+aF +i?ksz2 sum2,
6k M ,dyby tym razem byo dla pana zupenie niemoCli+e +spomoCenie mnie tak2 sum2,
to + imi? przy.a:ni i mioE*i braterskie. zaklinam, aby ze*1*ia mnie pan +spom* Iale
teraz, + te. *1+iliJ tak2 sum2, bez .akie. m,by si? pan obe.EF, bo m. los napra+d? od
te,o zaleCy3
Nie moCe pan prze*ieC +2tpiF + mo.2 lo.alnoEFR zna mnie pan zbyt dobrzeW Nie moCe
pan +2tpiF + mo.e so+a, nie moCe pan mieF zastrzeCe0 do mo.e,o post?po+ania ani do
mo.e,o sposobu Cy*ia3 Zna pan mo.e Cy*ie i mo.e z+y*za.e3 Dlate,o prosz? +yba*zyF
mo.2 u-noEF, le*z .estem absolutnie przekonany, Ce tylko .akaE niemoCnoEF mo,aby
panu przeszkodziF przy.EF z pomo*2 przy.a*ielo+i3
=dyby pan .ednak m, i ze*1*ia ulCyF mi N*ako+i*ieN, to b?d? panu dzi?ko+a do
Emier*i .ak +yba+*y, bo + ten sposb poz+oliby mi pan osi2,n2F przysze sz*z?E*ie3 $
.eEli nie, to + imi? oCe prosz? i ba,am, by ze*1*ia pan, ale niez+o*znie, udzieliF mi
takie. pomo*y, .ak2 pan uzna za stoso+n2333, +raz z rad2 i po*ie*12333
na za+sze pa0ski su,a
'S3 W*zora. mo.a Cona zn+ bardzo *ierpiaa3 Dzisia., dzi?ki pi.a+kom, *zu.e si? lepie.
i za to dzi?ku.? o,u3
!, .akCe .estem niesz*z?Eli+yW %ay *zas mi?dzy nadzie.2 a tr+o,23 Doktor %losset
+*zora. zn+ przyszed(3
<D ((5A
( Na od+ro*ie listu 'u*1ber, napisaR Nl;M,o lip*a (;9) M odpo+iedziano te,o same,o
dnia i +ysano (45 -loren+N3
Doktor &1omas Pranz a nie Nikolaus, .ak si? *z?sto b?dnie poda.e %losset Ii;4OM(9(6J,
domo+y lekarz "onstan*.i i Mozarta3
476
79;3 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, + dru,ie. poo+ie lip*a (;9)J
"o*1any 'rzy.a*ielu i ra*ieW
!d dnia, + ktrym mi pan u*zyni tak +ielk2 przy.a*ielsk2 przysu,? Cyem + *i2,ym
niepoko.u3 Nie tylko nie mo,em +y*1odziF z domu, ale ze z,ryzoty nie mo,em teC
pisaF3 &eraz .est bardzie. spoko.na i mo,aby spaF, ,dyby nie to, Ce si? boleEnie urazia i
musi pozosta+aF + pozy*.i bardzo nie+y,odne.3 Strasznie si? boimy, Ceby nie zostaa
zaatako+ana koEF3 S+. los przy.mu.e z ,odnym podzi+u spoko.em i na +yzdro+ienie
lub EmierF *zeka z pra+dzi+ie -ilozo-i*zn2 rezy,na*.2(3 'isz? o tym ze zami + o*za*13
'rzy.a*ielu, ,dyby pan m,, nie*1 nas pan od+iedzi, ,dyby pan m,, nie*1 pan nas
+spomoCe M rad2 i tym, o *zym pan +ie73
Mozart <D ((5;
( Niedu,o po po+ro*ie Mozarta do Wiednia IO *zer+*a (;9)J, "onstan*.a, b?d2*a +
pi2tym miesi2*u *i2Cy, po+aCnie za*1oro+aa3 Dostaa .akie.E Iniezidenty-iko+ane.J
in-ek*.i stopy I+rzd` rana`J, ktr2 le*zono pusz*zaniem kr+i I+ o+y*1 *zasa*1
uni+ersalne remedium na +szelkie *1orobyJ oraz kura*.2 u +d + aden3
7 Ntym, o *zym pan +ieN M *1odzi o*zy+iE*ie o pomo* -inanso+23
7993 D! U!N# W $DEN(
IWiede0, + poo+ie sierpnia (;9)J
Na.uko*1a0sza Cone*zkoW
&+. list spra+i mi +ielk2 radoEF3 Mam nadzie.?, Ce +*zora. dostaaE m. dru,i list7
2*znie z dekoktem i .a.e*zkami mr+ek63 /utro o 4Me. rano poCe,lu.? do *iebie3 =dyby
nie pra,nienie u.rzenia i u*ao+ania *iebie, to .esz*ze bym nie po.e*1a, bo +krt*e
ma.2 tu daF Pi,araO, do ktre,o trzeba +pro+adziF pe+ne zmiany i mo.a obe*noEF na
prba*1 b?dzie niezb?dna3 &oteC i)M,o b?d? tu musia +r*iF, ale z dru,ie. strony nie
m,bym tak du,o si? obe.EF bez *iebie3
"o*1ana ConkoW %1*iabym z tob2 sz*zerze pom+iF3 Nie masz Cadne,o po+odu do
smutku3 Masz m?Ca, ktry *i? ko*1a i ktry dla *iebie zrobi +szystko3 %o do t+e. stopy,
to b2d: *ierpli+a, prze*ieC +szystko zmierza ku popra+ie3
47O
!,romnie si? *iesz?, kiedy .esteE +esoa, napra+d?3 $le +olabym, CebyE nie poz+alaa
im na tak2 pou-aoEF3 Moim zdaniem z Iksem .esteE nazbyt s+obodna, takCe z
I,rekiem4, kiedy by + aden3 Zau+aC, Ce ani Iks, ani &,rek nie poz+ala.2 sobie tak z
innymi kobietami, moCe dlate,o, Ce i*1 na tyle nie zna.23 Wpra+dzie I,rek .est miym
*zo+iekiem i +obe* kobiet bardzo u+aCa.2*ym, ale + liE*ie do *iebie napisa tyle
,upst+ i napra+d? +ul,arny*1 nieoby*za.noE*i, Ce bez +yra:ne. za*1?ty na pe+no by
te,o nie
zrobi3
"obieta po+inna si? szano+aF333, a .eEli te,o nie robi, to .2 od razu bior2
na .?zyki333 Wyba*z, ko*1ana, sz*zeroEF, ale +yma,a te,o m. spok. i nasze +splne
sz*z?E*ie3 %zy pami?tasz, .ak sama przyznaaE, Ce byaE zbyt ule,a` przypomni. sobie,
*o mi +tedy obie*aaEW
oCeW "o*1ana mo.aW Sprbu. przyna.mnie.W 2d: ze mn2 +esoa, radosna, mia` ale
nie dr?*z siebie i mnie nie zadr?*za. niepotrzebn2 zazdroE*i2W U-a. + m2 mioEF, ktre.
da.? *i prze*ieC tyle do+od+W Zoba*zysz, .ak bardzo b?dziemy sz*z?Eli+i3
2d: pe+na, Ce tylko taka Cona moCe przy*i2,n2F do siebie m?Ca, ktra si? ,odnie
pro+adzi3
$dieu[ .utro serde*znie *i? u*au.?3
Mozart
<D (((5
( !d pier+szy*1 dni sierpnia "onstan*.a przeby+aa na kura*.i + aden pod
Wiedniem3
7 Zar+no list od "onstan*.i, .ak i d+a listy Mozarta za,in?y3
6 @ekarst+a Idekokt M +y+ar z roElin le*zni*zy*1 i maEF z mr+*zy*1 .a.e*zekJ na
*1or2 stop?3
O Wesele Pi,ara + no+e. ins*eniza*.i Iz kilkoma no+ymi numeramiJ +ysta+iono +
ur,tM1eater 7) i 6( sierpnia (;9) z %aterin2 %aQalieri + roli 1rabiny3 Dyry,o+a
/osep1 Wei,l3
4 W r?kopisie ktoE INissen` "onstan*.a`J unie*zytelni te mie.s*a, uniemoCli+ia.2*
identy-ika*.? Iksa i I,reka3
79)3 D! U!N# W $DEN
IWiede0, () sierpnia (;9)J
Na.uko*1a0sza Cone*zkoW
'rzy.e*1aem tu sz*z?Eli+ie k+adrans przed sm23 I333J $rietka(, ktr2 napisaem dla
Perrarese po+inna mieF po+odzenie, ale pod +arunkiem, Ce /2 zaEpie+a z pe+n2
nai+noE*i2, a bardzo + to +2tpi?3 W kaCdym razie .e. si? podobaa3 I333J
474
Pi,ara dadz2 z pe+noE*i2 + niedziel?7 I333J, ale .esz*ze *i to pot+ierdz?3 %o by to bya
za radoEF, ,dybyEmy ,o mo,li +ysu*1aF razemW I333J $dieu3 Ni,dy nie *1od: sama333
/uC sama myEl o tym mnie mart+i3
Na za+sze t+. ko*1a.2*y
Mozart
<D im
( Un moto di ,ioia mi sento I"M4;)J] $driana Perrarese del ene M patrzR 795<773
7 65 sierpnia3 W isto*ie przedsta+ienie odbyo si? + sobot? 7) sierpnia3
7)53 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, 7) ,rudnia (;9)J
Na.*z*i,odnie.szy przy.a*ielu i ra*ieW
Nie*1 si? pan nie przerazi treE*i2 te,o listu333 $le mo.e ser*e mo,? ot+orzyF bez reszty
tylko przed panem, na.lepszy przy.a*ielu, ktry zna do ,?bi mnie i mo.2 sytua*.?333
W przyszym miesi2*u dostan? od dyrek*.i, z,odnie z za+art2 umo+2, 755 dukat+ za
mo.2 oper?(3
=dyby pan m, i ze*1*ia poCy*zyF mi do te,o *zasu O55 -loren+, to by mnie pan
+yba+i z na.,orszy*1 kopot+, a .a, da.? so+o 1onoru, oddam pieni2dze + dokadnie
ustalonym terminie i z podzi?ko+aniem3
Mimo zna*zny*1 potrzeb *odzienny*1 bybym prbo+a .esz*ze +ytrzymaF duCe., ale
zbliCa si? No+y Rok i nie *1*2* utra*iF dobre,o imienia, b?d? musia zapa*iF + *aoE*i
+szystkie ra*1unki M aptekarzo+i i doktoro+i, ktre,o na sz*z?E*ie .uC mi nie trzeba3
'oza tym pozbyliEmy si? Kun*zo+sMkie,o7 i to + sposb doEF nieprzy.azny Inie bez
po+od+J, ale musz? mu teraz zapa*iF i bardzo mi na tym zaleCy, Ceby by kontent3
Na.lepszy przy.a*ielu i ra*ieW Dobrze +iem, ile panu za+dzi?*zamW %o do stary*1
du,+, to prosz? o *ierpli+oEF3 I*1 z+rot .est pe+ny M ,+arantu.? to 1onoremW $le raz
.esz*ze prosz?, Ceby mnie pan +yba+i z te. koszmarne. sytua*.iW 'onie+aC dostan?
pieni2dze za oper?, to te O55 -loren+ otrzyma pan nieza+odnie3 'onadto, dzi?ki
zam+ieniu krla pruskie,o6, b?d? m, daF panu absolutny do+d me. lo.alnoE*i3
/utro +ie*zorem, .ak si? um+iliEmy, ni* u mnie nie b?dzie M mam teraz zbyt duCo
pra*y3 =dyby pan spotka ZistleraO, to prosz? mu to przekazaF3 $le zapraszam do siebie
na prb? opery + Erod?4, o ,odzinie loMe. rano3 Zaprosiem tylko Kaydna i pana3
!po+iem panu o intry,a*1 Salierie,oA3 &ym razem mu nie +yszy3 $dieu3 I333J
W3 $3 Mozart
47A
<D (((6
( 755 dukat+ V )55 -loren+R 1onorarium za oper? %osi -an tutte3
7 Doktor /onami Kun*zo+ski I(;47M(;)9J, *1irur, szpitala +o.sko+e,o +
=umpendor-ie Ina przedmieE*iu WiedniaJ3 !d (;)( by osobistym lekarzem *esarza
@eopolda II3
'o po+ro*ie z aden "onstan*.a urodzia *rk? $nn? Mari? I(A listopada (;9)J, s+o.e
pi2te dzie*ko, ktre zmaro + ,odzin? po urodzeniu3 Kun*zo+ski za.mo+a si? +tedy
*1or2 "onstan*.2 Ikomplika*.e przed i popolo,o+eJ3 y masonem, *zonkiem
+iede0skie. loCy NUur +a1ren Eintra*1tN3
6 "+artety smy*zko+e i sonaty -ortepiano+e zam+ione przez krla pruskie,o
Pryderyka Wil1elma II i ksi?Cni*zk? prusk2 Pryderyk? M patrzR 794<63
O /osep1 Zistler I(;OOM(;)OJ, pier+szy skrzypek orkiestry ksi?*ia $ntona
=rassalkoQi*sa + 'reszbur,u3 W ,rudniu (;9) przeby+a + Wiedniu i 77 ,rudnia +
Wiede0skim &o+arzyst+ie Muzy*znym bra udzia + kon*er*ie, + *zasie ktre,o
+ykonano "+intet klarneto+y $Mdur na klarnet, 7 skrzypie*, alt+k? i +iolon*zel? I"M
49(J3 Stadler ,ra parti? klarnetu, a Zistler M parti? skrzypie*3 Zistler by masonem,
mistrzem loCy NUur Si*1er1eitN + 'reszbur,u3
4 'rba opery %osi -an tutte M + obe*noE*i 'u*1ber,a i /ze-a Kaydna M odbya si? 6(
,rudnia (;9) + mieszkaniu Mozarta przy /udenplatz3
A !d mar*a (;99 Salieri by pier+szym kapelmistrzem *esarskie. kapeli d+orskie. +
Wiedniu Ipo =iuseppe onnoJ, a takCe prezesem Wiede0skie,o &o+arzyst+a
Muzy*zne,o i z te,o tytuu mia duCy +py+ na or,aniza*.? Cy*ia muzy*zne,o +
Wiedniu3 Intry,i INkabaaNJ, o ktry*1 pisze Mozart, doty*zyy +ysta+ienia %osi -an
tutte3
; Na od+ro*ie listu 'u*1ber, napisaR NWysano 655 -loren+N3 /est to na.+i?ksza
suma, .ak2 kiedykol+iek poCy*zy .ednorazo+o Mozarto+i3
7)(3 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, 75 sty*znia (;)5J Na.droCszy przy.a*ieluW
Zapomniano mi przekazaF +e +aE*i+ym *zasie pana tak miy bile*ik i dlate,o nie
mo,em odpo+iedzieF +*zeEnie.3 /estem +zruszony pana dobro*i2 i przy.a:ni23 =dyby
pan m, poCy*zyF mi .esz*ze (55 pozostay*1 -loren+, bybym napra+d?
zobo+i2zany3
/utro + teatrze M pier+sza prba z orkiestr2(3 ?dzie teC Kaydn3 /eEli *1*iaby pan byF
na te. prbie, a nie przeszkodz2 panu + tym interesy, to prosz? przy.EF do mnie o loMe.3
'.dziemy razem3
ardzo panu oddany przy.a*iel
W3 $3 Mozart
<D (((4
( 'ier+sza prba z orkiestr2 opery %osi -an tutte I"M499J odbya si? 7( sty*znia (;)53
'remiera opery miaa mie.s*e + ur,t1eater 7A sty*znia (;)53 "ole.ne przedsta+ienia
odbyy si? 79 i 65 sty*znia oraz ; i (( lute,o, po *zym, z po+odu z,onu *esarza /ze-a
II I75 lute,o I;)5J, teatry zostay zamkni?te3
47;
upera zostanie +zno+iona A *zer+*a (;)5, a nast?pnie przedsta+ienia odb?d2 si? i, 77
*zer+*a, A i (A lip*a oraz Iostatnie za Cy*ia MozartaJ ; sierpnia (;)5 roku3
7)73 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, 75 lute,o (;)5J
Na.droCszy przy.a*ieluW
=dybym +iedzia, Ce pra+ie sko0*zyo si? panu pi+o, to bym si? ni,dy nie oEmieli
zabraF ,o panu3 'oz+alam +i?* sobie przekazaF panu dru,i sa,an, bo dziE +resz*ie
zaopatrzyem si? + +ino3 Serde*znie dzi?ku.? za pier+szy sa,an, ale .eEli pan b?dzie
zno+u kupo+a pi+o, to prosz? o mnie pami?taF i kupiF mi may sa,anek3 Wie pan, .ak
+ielk2 spra+ia mi to przy.emnoEF3
Na.lepszy przy.a*ieluW /eEli pan moCe, prosz? przesaF mi par? dukat+ M tylko na d+a
dni3 Idzie o rze*z, ktre. odoCyF nie moCna i trzeba .2 zaat+iF naty*1miast3
'rosz? mi +yba*zyF tupet, ale tak bardzo panu u-am, tak bardzo +ierz? + pa0sk2
przy.a:0 i braterskie u*zu*ia3
'a0ski na za+sze
Mozart
<D (((;
( Na od+ro*ie listu 'u*1ber, napisaR N75M,o lute,o (;)5 +ysiano 74 -loren+N3
7)63 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, konie* mar*a lub po*z2tek k+ietnia (;)5J
Na.droCszy przy.a*ielu, przesyam panu NUy*ie KandlaN3 "iedy +ra*a.2* od pana
przyszedem do domu, znalazem ten oto liE*ik od barona Han S+ietena73 MoCna si? z
nie,o do+iedzieF, Ce teraz mo.e nadzie.e mo,2 byF +i?ksze niC kiedykol+iek63
/estem .uC u pro,u sz*z?E*ia, ale stra*? .e bezpo+rotnie, .eEli nie uda mi si? ,o
+ykorzystaF3
Mo.e spra+y ma.2 si? obe*nie tak, Ce u+z,l?dnia.2 +szystkie perspekty+y` ale .eEli nie
zdob?d? pomo*y +ierne,o przy.a*iela, *aa mo.a nadzie.a i mo.e przysze sz*z?E*ie
przepadn23
479
Musia pan zau+aCyF ostatnio, Ce .est +e mnie .akiE smutek333 i tylko li*zne do+ody
ask, .aki*1 doznaem od pana, kazay mi mil*zeF3 $le oto yy na.bardzie. trudnym
momen*ie, ktry moCe zade*ydu.e o mo.e. przyszoE*i, neen u-noE*i + przy.a:0 i
braterskie u*zu*ia, ktry*1 mi pan nie odma+ia, z+ra*am si? ostatni raz z proEb2 o
pomo*3 &ak2 pomo*, na .ak2 pana + te.
*1+ili staF3
Wie pan, .ak bardzo mo.a obe*na sytua*.a I,dyby .2 znanoJ mo,aby zaszkodziF +
moi*1 starania*1 na d+orzeO i dlate,o musz? sz*ze,lnie zabie,aF, aby za*1o+aF .2 +
ta.emni*y3 Na d+orze nie s2dzi si? bo+iem +edu, okoli*znoE*i, le*z +edu, pozor+3
Zreszt2 +ie pan I333J, Ce + te. *1+ili mo,? si? spodzie+aF nomina*.i *akiem -ormalnie i
.estem bardzo rad, Ce tym razem napra+d? ni* pan nie stra*i3
Z .ak +ielk2 przy.emnoE*i2 oddabym panu +szystkie du,iW Z .ak2C radoE*i2 bym
pam+odzi?ko+aW %1oF na za+sze pozostan? pana duCnikiemW
/ak mie to .est u*zu*ie, ,dy du,o o*zeki+any *el zostanie +resz*ie osi2,ni?ty3 azy nie
poz+ala.2 mi doko0*zyF333 "rtko m+i2*, mo.e przysze sz*z?E*ie .est + pana r?ka*13
Nie*1 pan u*zyni, *o podyktu.e panu szla*1etne ser*e3 I nie*1 pan zrobi, *o moCna
zrobiF +iedz2*, Ce robi to pan dla *zo+ieka lo.alne,o i na za+sze panu zobo+i2zane,o3
I333JO
Mozart
<D ((75
( Wydany + (;A( + Kambur,u pt3 =3P Kandels @ebensbes*1reibun, dokonany przez
/o1anna Matt1esona niemie*ki przekad ksi2Cki /o1na Main+arin,a M Memoirs o- t1e
@i-e o- t1e late =eor,e Prederi* Kandel I@ondyn (;A5J3
7 @iE*ik od Han S+ietena za,in2 I<D ((()J3
6 Mozart ubie,a si? na d+orze o posad? dru,ie,o kapelmistrza M za*1o+a si? brulion
listu + te. spra+ie do ar*yksi?*ia Pran*iszka, p:nie.sze,o *esarza Pran*iszka II M patrzR
list 7);3
O Na od+ro*ie listu 'u*1ber, zanoto+aR NWysano (45 -loren+N3
7)O3 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, przed 9 lub 9 k+ietnia (;)5J
Na.lepszy przy.a*ieluW Ma pan ra*.?, Ce mi pan nie odpo+iada M zbyt byem natr?tny i
nie zasu,u.? na odpo+ied:3 %1o*iaC prosz? przy.rzeF si? mo.e. sytua*.i od kaCde.
strony, nie zapomina.2* o me. Carli+e. przy.a:ni ( u-noE*i M prosz? mi +yba*zyFW $le
,dyby pan m, i ze*1*ia +yba+iF Nlnie z *1+ilo+y*1 trudnoE*i, to M na mioEF osk2
M nie*1 pan to u*zyniW IZZZJ Nie*1 pan zapomni o me. natar*zy+oE*i M i .eEli moCli+e M
nie*1 mi pan +yba*zyW
6OMMozart
47)
Krabia Kadik( prosi mnie, Ceby .utro I+ pi2tekJ m, posu*1aF k+intetu Stadlera7
oraz tria, ktre napisaem dla pana63 'oz+alam +i?* sobie zaprosiF teC pana3 ?dzie
,ra Karin,O3 Sam bym do pana poszed i porozma+ia bezpoErednio, ale ,o+? mam
*a2 okutan2 r?*znikami z po+odu dole,li+oE*i reumaty*zny*1, ktre .esz*ze
po,arsza.2 stan me,o du*1a3
/esz*ze raz prosz? Io ile to moCli+eJ, Ceby mi pan pom, i +yba*zy3
Na za+sze pa0ski Mozart4
<D ((7(
( Krabia /o1ann "ari Kadik M rad*a d+oru +?,ierskie,o i malarz amator, syn
-eldmarszaka 1rabie,o $ndreasa Kadika3
7 "+intet klarneto+y $Mdur na klarnet, 7 skrzypie*, alt+k? i +iolon*zel? I"M49iJ
skompono+any dla klarne*isty $ntona Stadlera, zosta +ykonany publi*znie po raz
pier+szy 77 ,rudnia (;9) na kon*er*ie Wiede0skie,o &o+arzyst+a Muzy*zne,o +
ur,t1eater3
6 &rio dla 'u*1ber,a M D+ertimentoMtrio EsMdur I"M4A6J3
O /o1ann aptist Qon Karin, I(;A(M(9(9J, bankier i skrzypek amator, by +aE*i*ielem
kolek*.i *enny*1 instrument+ smy*zko+y*1R Stainera, $matie,o, =uamerie,o,
StradiQarie,o3
4 9 k+ietnia 'u*1ber, +ysa 74 -loren+3
7)43 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, przed 76 lub 76 k+ietnia (;)5J Na.droCszy przy.a*ielu i ra*ieW
=dyby pan m, przysaF mi *oE, *1o*iaCby tyle, *o ostatnim razem,
bybym panu o,romnie zobo+i2zany3
Za+sze +dzi?*zny przy.a*iel i rat
Mozart[
<D ((77
( 76 k+ietnia 'u*1ber, +ysa 74 -loren+3
465
7)A3 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, po*z2tek ma.a (;)5J
Na.droCszy, na.lepszy przy.a*ielu i ra*ieW
Zy .estem, Ce nie mo,? +y.EF i porozma+iaF z panem, ale okropnie bol2 mnie z?by i
,o+a, i + o,le *zu.? si? bardzo podle3
'omys pana, Ceby mieF paru u*zni+, mnie r+nieC przyszed do ,o+y333, ale musz?
po*zekaF, aC si? przepro+adz? S bo postano+iem, Ce lek*.e b?d? da+a u siebie3
&ym*zasem prosz? roz,osiF o moi*1 zamiara*13 MyEl? teC o zor,anizo+aniu u siebie
kon*ert+ abonamento+y*17, + *i2,u trze*1 miesi?*y M od *zer+*a do sierpnia3
!be*na sytua*.a przyna,la mnie do te,o3
'o przepro+adz*e, za no+e mieszkanie b?d? musia zapa*iF 7;4 -loren+3 'oza tym,
do *zasu moi*1 kon*ert+ oraz +yszty*1o+ania k+artet+, nad ktrymi + te. *1+ili
pra*u.?6, trzeba z *ze,oE CyF3 &ak +i?*, ,dybym mia *1oFby A55 -loren+, m,bym
spoko.nie kompono+aF3 Niestety, od te,o +aEnie zaleCy m. spok.3 !be*nie
na.bardzie. mnie trapi du, u kup*a ,alantery.ne,oO, ktry *1oF +ie, Ce nie mo,? mu
teraz ni* daF, za*z2 si? na,le bardzo ,+ato+nie doma,aF ure,ulo+ania naleCnoE*i M
(55 -loren+3 &oteC ni*ze,o + te. *1+ili tak nie pra,n?, .ak pozby*ia si? te,o kopotu3
I +resz*ie mo.e normalne ba,anieR na.,or?*e. pana prosz?, by ze*1*ia pan zrobiF to
dla mnie M +edle pa0ski*1 moCli+oE*i i na miar? pra+dzi+e. przy.a:ni3
Na za+sze pa0ski Mozart4 <D ((76
( Mozart przepro+adzi si? dopiero 65 +rzeEnia M na Rau1enstein,asse nr );5 M do
s+e,o ostatnie,o +iede0skie,o mieszkania3
7 Z plano+any*1 kon*ert+ abonamento+y*1 ni* nie +y.dzie3
6 %1odzi o tak z+ane Nk+artety pruskieNR "M49) i "M4)53
O 'ostaF niezidenty-iko+ana3
s Na od+ro*ie listu 'u*1ber, napisaR NWysano (55 -loren+N3
7);3 D! $R%#"SIB%I$ PR$N%ISZ"$ W WIEDNIU
IWiede0, pier+sza poo+a ma.a (;)5J /e,o "rle+ska WysokoEFW[
Z *aym uszano+aniem oEmielam si? prosiF /e,o "rle+sk2 WysokoEF,
46(
by ze*1*ia si? +sta+iF za mn2 do /e,o Ma.estatu "rla7 i poprzeF m2 uniCon2 pety*.?3
Uarli+e pra,nienie sa+y, mioEF pra*y i +iara +e +asne moCli+oE*i skoniy mnie do
ubie,ania si? o stano+isko dru,ie,o kapelmistrza3 %zyni? to z tym +i?kszym
przekonaniem, Ce kapelmistrz Salieri ni,dy nie za.mo+a si? muzyk2 koE*ieln2, a .a
opano+aem ten styl .esz*ze + modoE*i3 Renoma, .ak2 zdobyem + ,rze na piano-orte,
za*1?*ia mnie ponadto, by prosiF o ask? po+ierzenia mi -unk*.i nau*zy*iela muzyki
*zonk+ rodziny krle+skie.3
W przekonaniu, Ce z+r*iem si? do poErednika na.bardzie. ,odne,o, ktry .est mi
sz*ze,lnie przy*1ylny, peen u-noE*i i nadziei, Ce +asnym trudem b?d? m,
do+ieEF33363
<D ((7O
( /est to brulion listu do ar*yksi?*ia3 !ry,ina si? nie za*1o+a, zreszt2 nie +iadomo,
*zy + o,le list zosta napisany i +ysiany3
$r*yksi2C? Pran*iszek I(;A9M(964J, by na.starszym synem *esarza @eopolda II3 Za d+a
lata I(7 lip*a (;)7J zostanie *esarzem M Pran*iszkiem II3 W (;99 oCeni si? z
ksi?Cni*zk2 +irtembersk2 ElCbiet2 Wil1elmin2 @uiz23 Mozart stara si? o posad?
nau*zy*iela kla+esynu ksi?Cni*zki3 &a .ednak zmara + poo,u I+ (;)5J, + przeddzie0
z,onu *esarza /ze-a II3
7 $r*yksi2C? by synem *esarza i Mozart pisz2* NkrlN ma na myEli *esarza @eopolda II,
o.*a ar*yksi?*ia3
6 W tym mie.s*u r?kopis si? ury+a3
7)93 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, przed (; lub (; ma.a (;)5J
Na.droCszy przy.a*ielu i ra*ieW
Z pe+noE*i2 do+iedzia si? .uC pan od suCby, Ce +*zora. przyszedem do pana z myEl2,
do ktre. mnie pan upo+aCni, by M bez zaproszenia M zostaF na obiedzie3 Zna pan mo.e
spra+y333, krtko m+i2*333, nie zna.du.2* pra+dzi+y*1 przy.a*i, b?d? musia
poCy*zyF pieni2dze od li*1+iarzy3 $le to niezbyt *1rzeE*i.a0ski rodza. ludzi i trzeba
du,o szukaF takie,o, ktry .est + miar? *1rzeE*i.a0ski3
W te. *1+ili .estem tak bardzo bez pieni?dzy, Ce na +szystko na E+ie*ie prosz?, by mi
pan pom,, ale tak, Ceby pan te,o sam nie od*zu3 /eEli za 9 do (O dni zdob?d?
pieni2dze, .ak si? te,o spodzie+am, oddam od razu to, *o mi pan dziE poCy*zy3 $ .eEli
idzie o da+ne du,i, to musz? niestety prosie .esz*ze o *ierpli+oEF3
=dyby pan +iedzia, .ak mnie to +szystko mart+i i .ak dr?*zyW Z te,o po+odu nie
mo,em sko0*zyF moi*1 k+artet+3 Spore nadzie.e +i2C`
467
z d+orem, bo +iem, Ce *esarz nie odesa mo.e. pety*.i ze so+amiR Nprzy.?taN lub
Nodrzu*onaN, ale Ce .2 zatrzyma(3 &o dobry znak3 W na.bliCsz2 sobot?7 zamierzam u
siebie +ykonaF mo.e k+artety6 i od razu zapraszam pana +raz z szano+n2 maConk2 O3
Na.droCszy, na.lepszy przy.a*ielu i ra*ie333, nie*1 mi pan nie odbiera s+o.e. przy.a:ni z
po+odu te. niemoCnoE*i, nie*1 mi pan pomoCeW Zda.? si? *ako+i*ie na pana3
Wie*znie panu zobo+i2zany Mozart
'S3 Mam teraz d+*1 u*zni+4, *1*iabym i*1 mieF +i?*e. M do oEmiu3 'rosz? +i?*
roz,osiF, Ce przy.mu.? u*zni+A3
<D ((74
( Mozart ubie,a si? na d+orze o stano+isko dru,ie,o kapelmistrza3
7 77 ma.a (;)53
6 &z+3 Nk+artety pruskieNR "M4;4 i (5M49)3
O Uona 'u*1ber,a M $nna, z domu E*kart3
s U*znio+ie Mozarta M pra+dopodobnieR Pranz de 'aula Roser I(;;)M(965J i /osep1
Eybler I(;A4M(9OAJ3
A 'u*1ber, +ysa (45 -loren+3
7))3 D! U!N# W $DEN '!D WIEDNIEM(
>roda IWiede0, 7 *zer+*a (;)5J
Na.uko*1a0sza Cone*zkoW
I333J W*zora. byem na dru,ie. *z?E*i %osa rara73 Mnie. mi si? podobao niC D+*1
$ntoni*163 /eEli przy.edziesz + sobot?, b?dziesz mo,a tu zostaF przez p niedzieli3
/esteEmy zaproszeni do S*1+e*1atO, na msz?, a potem na obiad3
$dieu3 Dba. o s+o.e zdro+ie3
&+. ko*1a.2*y m2C
Mozart I333J
<D ((7)
( !d poo+y ma.a "onstan*.a zn+ przeby+aa + aden na kura*.i3
7 Una *osa rara, o sia ellezza ed onestd M opera Hin*ente Martina y Solera I(;4OMl9oAJ
do libretta @orenza Da 'onte] miaa premier? (; listopada (;9A roku3 W II -inale Don
466
=ioQannie,o zna.du.e si? *ytat z te. opery3 /e. .akby *i2, dalszy Idru,2 *z?EFJ napisa +
.?zyku niemie*kim Emanuel S*1ikaneder M miaa ona tytu Der Pali ist no*1 +eit
seltener3 $utorem muzyki by enedikt S*1ak I(;49M(97AJ3 Wysta+iono .2 + &1eater
au- der Wiede0 (5 ma.a (;)53 Mozart na premierze nie by M przedsta+ienie obe.rza +e
+torek i *zer+*a (;)53
6 D+*1 $ntoni*1 M +aE*i+ieR Der dumme =drtner aus dem =ebiir,e oder die z+een
$nton M sin,spiel Emanuela S*1ikanedera z muzyk2 enedikta S*1aka i Pranza GaQera
=erla +ysta+iony + &1eater au- der Wiede0 (7 lip*a (;9)3 Na temat arietki z te. opery
IEin Weib ist das 1errii*1ste Din,J Mozart napisze + mar*u (;)( 9 +aria*.i
-ortepiano+y*1 I"MAi6J M s+. ostatni ut+r na -ortepian3
O S*1+e*1at M mie.s*o+oEF na Ws*1d od Wiednia, ,dzie mieszkali rodzi*e /osep1a
Eyblera Iu*znia MozartaJ, ktrzy zaprosili do siebie Mozart+3
6553 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, przed (7 lub (7 *zer+*a (;)5J Na.droCszy przy.a*ielu i ra*ieW
/estem tu, Ceby popro+adziF mo.2 oper?(3 Z Con2 .est tro*1? lepie.3 !d*zu+a nie.ak2
ul,?, ale musi .esz*ze +zi2F A5 k2pieli3 W przyszym roku teC b?dzie musiaa po.e*1aF3
Da. oCe, Ceby .e. to pomo,oW
Na.droCszy przy.a*ieluW =dyby pan m, *1oF tro*1? mi pom*3 Idzie o spra+y, ktre
nie *ierpi2 z+oki3 Nie*1 pan to zrobiW
W aden siedz? dla osz*z?dnoE*i, a do Wiednia przy.eCdCam tylko +tedy, kiedy to .est
konie*zne3
Mo.e k+artety7 Io+o* *i?Ckie. pra*yJ musiaem oddaF za Emieszn2 sum? i tylko
dlate,o, Ceby dostaF do r?ki tro*1? -loren+, ktre mi byy niezb?dne3 W tym samym
*elu pisz? sonaty na -ortepian63
$dieu3 'rosz? mi poCy*zyF, ile pan moCe, bez usz*zerbku dla siebie3
/utro + aden zostanie +ykonana mo.a mszaO3 $dieu3 I333J
'a0ski na za+sze
Mozarts
<D ((65
( Mozart przeby+a Iod ; *zer+*a`J u Cony + aden, a (7 *zer+*a +r*i do Wiednia,
by dyry,o+aF oper2 %osi -an tutte, ktra Ipo przer+ie spo+odo+ane. Caob2 po Emier*i
*esarzaJ zostaa +zno+iona A *zer+*a3 'oza przedsta+ieniami A i (7 *zer+*a bya
,rana .esz*ze O razyR
77 *zer+*a, A i (A lip*a oraz ; sierpnia (;)53 yy to .e. ostatnie przedsta+ienia za
Cy*ia Mozarta3
7 &rzy Nk+artety pruskieN I"M4;4, "M49) i "M4)5J +yda pod konie* (;)( roku $rtaria,
ale nie +iadomo ile za nie Mozarto+i zapa*i3
6 &e,o zamierzenia Mozart nie zrealizo+a3 Za*1o+ay si? trzy krtkie -ra,menty + PM
dur I"M4)oa, "M4)ob i "M4)o*J zape+ne szki*e ty*1 sonat3 W tym *zasie Mozart
skompono+a tez $lle,ro ,Mmoll I"M6I7J3
46O
O W koE*iele -arnym + aden, (6 *zer+*a (;)5, Mozart dyry,o+a +ykonaniem s+o.e.
mszy M na.pe+nie. Mszy %Mdur N"orona*y.ne.N I"M6I;J3
4 'u*1ber, przesa 74 -loren+3
65(3 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, (O sierpnia (;)5J
Na.droCszy przy.a*ielu i ra*ieW
! ile +*zora. *zuem si? znoEnie, o tyle dzisia. *zu.? si? :le M dotkli+y bl nie poz+oli
mi + no*y zasn2F3 W +yniku *i2,e. bie,aniny tak bardzo si? z,rzaem, Ce potem
nieopatrznie si? zazi?biem3 'rosz? sobie +yobraziF mo.2 sytua*.?W /estem *1ory, peen
oba+, przy,nie*iony troskami3 &aka sytua*.a nie sprzy.a +yzdro+ieniu3
Za 9 do (O dni nade.dzie pomo* [ 333, na pe+no333, ale teraz .est n?dza3 %zy nie m,by
mi pan poCy*zyF333 *okol+iek` I333J
W3$3Mozart7
<D ((67
( Mozart spodzie+a si? uzyskaF doEF zna*zn2 poCy*zk? od kup*a Ili*1+iarza`J
Keinri*1a @a*kenba*1era, ktry po .akimE *zasie poCy*zy mu (555 -loren+3
7 'u*1ber, przesa (5 -loren+3
6573 D! U!N# W WIEDNIU
Prank-urt nad Menem S 79 +rzeEnia (;)5
Na.uko*1a0sze, na.lepsze ser*e ty mo.eW
WaEnie przy.e*1aliEmy333, to zna*zy o iMe. po poudniu3 'odrC za.?a nam A dni, a
mo,libyEmy przy.e*1aF .esz*ze pr?dze., ,dybyEmy po drodze Iale tylko przez trzy no*eJ
tro*1? nie odpo*zy+ali3 &ym*zasem zatrzymaliEmy si? na przedmieE*iu Sa*1sen1ausen
+ oberCy 7 i bardzo .esteEmy sz*z?Eli+i, Ce + o,le dostaliEmy pok.3 Nie +iemy
.esz*ze, *o dale., *zy zostaniemy razem, *zy si? rozdzielimy3 /eEli nie zna.d? ta0sze,o
poko.u, a 1otele b?d2 zbyt dro,ie, to na pe+no tuta. zostan?3
Mam nadzie.?, Ce dostaaE m. list z E-erdin,6R + drodze nie mo,em +i?*e. napisaF, bo
zatrzymy+aliEmy si? rzadko i tylko po to, Ceby odet*1n2F3 'odrC bya bardzo
przy.emna, po,od? mieliEmy pi?kn23 &ylko .eden dzie0
464
me by adny, ale +*ale z te,o po+odu nie u*ierpieliEmy, ponie+aC m. po+z I+arto
,o za to u*ao+aFWJ .est doskonay3
W RatyzbonieO z.edliEmy + poudnie +spaniay obiad, z niebia0sk2 obsu,2, bosk2
muzyk2 i doskonaym +inem mozelskim3 W Norymberdze Imiasto szkaradneWJ M
z.edliEmy Eniadanie3 W Wlirzbur,u Imiasto +spaniaeWJ nasze dzielne Co2dki
+zmo*niliEmy ka+2s3
%eny +sz?dzie byy znoEne, tylko + $s*1a--enbur,u, d+ie i p sta*.i st2d, oberCysta
mia -antaz.?, aby nas szpetnie oszukaF3
Nie mo,? si? do*zekaF +iadomoE*i od *iebie, o t+oim zdro+iu, o naszy*1 spra+a*1
et*3 /estem absolutnie zde*ydo+any prbo+aF tu sz*z?E*ia, ile si? tylko da, ale potem z
radoE*i2 +r*? do *iebie3 /akCe rozkoszne Cy*ie b?dziemy razem +iedli3 %1*iabym
tylko pra*o+aF333, i tak pra*o+aF, Ceby .uC ni,dy, z po+odu .aki*1E okoli*znoE*i, nie
znale:F si? + tak koszmarne. sytua*.i3
%1*iabym, abyE przez pana StadleraA zaprosia do siebie @a*kenba*1era; i
porozma+iaa z nim na ten temat3 !statnia propozy*.a Stadlera bya taka, Ceby znale:F
ko,oE, kto z,odziby si? +yoCyF pieni2dze +y2*znie pod Cyro Ko--meistra9 M (555
-loren+ ,ot+k2, a reszt? + materiaa*1333)3 W ten sposb +szystkie du,i zostayby
zapa*one, a na+et +i?*e., a po moim po+ro*ie m,bym .uC tylko pra*o+aFW I333J
$dieu3 %au.? (555 razy3
&+. na za+sze
Mozart
<D ((64
( 76 +rzeEnia (;)5 Mozart +yruszy do Prank-urtu nad Menem na uro*zystoE*i
korona*y.ne *esarza @eopolda II3 &o+arzyszy mu skrzypek Ii sz+a,ierJ Pranz Ko-er
oraz suC2*y3 &rasa podrCy +ioda przez E-erdin, koo @inzu, Ratyzbon?, Norymber,?,
Wiirzbur,, $s*1a--enbur, do Prank-urtu3 Mozart dyspono+a +asnym po+ozem i
korzysta tylko ze zmieniany*1 koni po*zto+y*13
7 Sa*1sen1ausen M dziE dzielni*a Prank-urtu nad Menem3 Mozart zatrzyma si? Ino* z 79
na 7) +rzeEniaJ + oberCy, dziE .uC nieistnie.2*e., Zu den drei Rindern I'od &rzema
WoamiJ przy rii*kenstrasse 7A, potem Ino* z 7) na 65 +rzeEniaJ + oberCy Zum
+eissen S*1+ann I'od iaym aab?dziemJ przy Stein+e, (73
6 &en pier+szy list Mozarta z podrCy do Prank-urtu za,in2, podobnie .ak +szystkie
listy "onstan*.i3
O W Ratyzbonie Mozart by 74 +rzeEnia i zatrzyma si? + oberCy Zum +eissen @amm
I'od iaym arankiemJ, ktre. +aE*i*ielami byli +ino,radnik /o1ann enedikt
%ramer i .e,o Cona Maria &1eresia, z domu =e1rer3
4 Norymber,a M Nmiasto szkaradneN, Wiirzbur, M Nmiasto +spaniaeN M +yra:ny Elad
opinii @eopolda Mozarta3
A "larne*ista $nton Stadler M patrzR 7A(<753
; W r?kopisie naz+isko zamazane i unie*zytelnione, ale na.pe+nie. *1odzi tu o kup*a
Keinri*1a @a*kenba1era, .edne,o z +ierzy*ieli Mozarta3
9 Pranz $nton Ko--meister I(;4OM(9(7J, kompozytor i +yda+*a muzy*zny3
) D+a so+a zamazane i unie*zytelnione3
46A
6563 D! U!N# W WIEDNIU
IPrank-urt nad Menem, 65 +rzeEnia (;)5J
Na.uko*1a0sze ser*eW
I333J W ostatnim liE*ie prosiem, CebyE porozma+iaa z 'orze*zko+2 =?b2(3 yoby mi
bardzo przy.emnie, ,dybym otrzyma Idla pe+noE*iJ 7555 -loren+ pod Cyro
Ko--meistra, ale po+innaE podaF .akiE inny po+d, Ce na przykad mam pe+ien pomys,
ale Ce nie +iesz .aki3
"o*1ana, tuta. na pe+no *oE zdziaam, ale nie tyle, ile ty i moi przy.a*iele sobie
+yobraCa.23 &o pra+da, Ce .estem tu znany i uznany3 Zreszt2 zoba*zymy333 W kaCdym
razie *1*? zaryzyko+aF i zrobi? interes z Ko--meistrem M +ezm? pieni2dze, ktry*1 nie
b?d? musia odda+aF a tylko .e odpra*o+aF, *o u*zyni? *1?tnie, z mioE*i do me.
ko*1ane. Cone*zki73 I333J /ak myElisz, ,dzie teraz mieszkam` U 1ma6 M + .e,o domu3
Ko-er takCe O3 'a*imy mu bardzo nie+iele M 65 -loren+ miesi?*znie3 U nie,o teC si?
stou.emy3 I333J
'onie+aC nie +iem, *zy .esteE teraz + Wiedniu *zy + aden, +ysyam list pod adresem
Ko-er+ 43
Na sam2 myEl, Ce zn+ +r*? do *iebie, *iesz? si? .ak dzie*ko3 =dyby tak ktoE mi
za.rza do ser*a, to *1yba bym si? za*zer+ieni3 Wszystko .est +ok zimne i lodo+ate3
$*1W =dybyE tu ze mn2 bya, milsze byyby mi uprze.moE*i, .akimi mnie obsypu.23 ez
*iebie +yda.2 mi si? zupenie pusteW $dieu3, ko*1ana3
&+. na za+sze, ko*1a.2*y z *ae. duszy
Mozart
<D ((6A
( W ory,inaleR Ribisel =esi*1t M 33t+arz .ak porze*zkaN3 %1odzi o $ntona Stadlera M
patrzR
7A(<753
7 &ransak*.a -inanso+a, o ktre. tu mo+a I+spomniana teC + poprzednim liE*ieJ,
prze+idy+aa, Ce za*i2,ni?ty du, Mozart b?dzie spa*a s+oimi kompozy*.ami3
6 /o1ann Keinri*1 1m M aktor i dyrektor teatru3 Mozart pozna ,o + Salzbur,u, ,dzie
1m przeby+a ze s+2 trup2 + (;;) i (;953 We Prank-ur*ie 1m mieszka + domu
z+anym a*k1aus I'iekarniaJ przy "alba*1er =asse IdziE nr (5J3
O U+a,a NKo-er takCeN su,eru.e, Ce poprzednio, + oberCy Mozart z nim nie mieszka3
4 /osep1a Ina.starsza siostra "onstan*.iJ od 7; lip*a (;99 bya Con2 Pranza Ko-era,
ktry z Mozartem podrCo+a3 &e,o same,o dnia I65 +rzeEniaJ "onstan*.a z synem
%arlem 'rzepro+adzia si? do no+e,o mieszkania + *entrum miasta przy
Rau1enstein,asse nr );5 IdziE AJ na I pi?trze3 &o mieszkanie + tak z+anym "leines
"aiser1aus Imay dom "aiseraJ byo ostatnim mieszkaniem Mozarta + Wiedniu3
46;
65O3 D! U!N# W WIEDNIU
Prank-urt nad Menern I6 pa:dziernika (;)5J
Niedziela Na.uko*1a0sza i na.lepsza Cone*zko mo.e,o ser*aW
/uC .estem po*ieszony i zado+olony, po pier+sze dlate,o, Ce od me. uko*1ane.
dostaem +iadomoE*i, za ktrymi tak bardzo t?skniem, oraz dzi?ki uspoka.a.2*ym
in-orma*.om na temat moi*1 spra+3 I takR postano+iem Ce od razu napisz? ada,io dla
ze,ara S Ceby par? dukat+ +pado do r2*zek mo.e. ko*1ane. Cone*zki3 &ak teC
zrobiem, ale .estem niepo*ieszony, bo te. roboty nie *ierpi? i nie mo,? .e. sko0*zyF3 %o
dzie0 *oE dopisu.? i *o dzie0 przery+am, tak bardzo mnie to nudziW =dyby nie -akt, Ce
po+d .est +aCny, odrzu*ibym to zde*ydo+anieW Mam .ednak nadzie.?, Ce po+oli
.akoE dobrn? do ko0*aW Ueby to *1o*iaC by +ielki ze,ar i Ceby brzmia .ak or,any,
na+et by mnie to ba+io, ale d:+i?ki te,o me*1anizmu s2 pisz*z2*e i nazbyt dla mnie
dzie*inne3
Uy.? zupenie z dala od ludzi, do poudnia + o,le z domu nie +y*1odz?, tk+i? + mo.e.
.ednoizbo+e. dziurze i pisz?3 Mo.2 .edyn2 rozry+k2 .est teatr, tam spotykam +ielu
zna.omy*1 z Wiednia, z Mona*1ium, z Manne1eimu, na+et z Salzbur,a3 I333J $le
oba+iam si?, Ce to si? .uC ko0*zy M za*zyna si? robiF ru*13 Wsz?dzie mnie *1*23 I
*1o*iaC nie za bardzo *1*e mi si? pokazy+aF, +szelako .est to konie*zne3 I333J
MoCna .uC prze+idzieF, Ce m. kon*ert7 b?dzie mia po+odzenie333 $le *1*iabym .uC
mieF ,o za sob2 i byF bliCe. *1+ili, + ktre. u*au.? mo.2 uko*1an2W
We +torek zesp d+orski z Mo,un*.i +ysta+i Nna mo.2 *zeEFN Don /uana63
$dieu, ko*1ana333 'ozdr+ od mnie ty*1 kilku przy.a*i, ktrzy mi dobrze Cy*z23 Dba.
o s+o.e zdro+ie dla mnie tak *enne i b2d: za+sze mo.2 "onstan*.2, .ak .a za+sze b?d?
&+oim Mozartem
Nb3 'isz *z?sto, *1oFby tylko par? s+3
'S3 W*zora. byem na kola*.i 7 panem S*1+eitzerem M na.bo,atszym kup*em z
Prank-urtuO3 I333J
/utro po*z2tek uro*zystoE*i, a za ) dni korona*.a43
469
<D N69
( %1odzi o $da,io i $lle,ro -Mmoll na me*1anizm ze,aro+y I(5M4)OJ M muzyk? Caobn2
ma.2*2 byF tem muzy*znym dla +ysta+ione. + muzeum -i,ur +osko+y*1 -i,ury
-eldmarszaka yon @audona, zmare,o (O lip*a (;)53
Ut+r po+sta na zam+ienie 1rabie,o /osep1a Deyma, ktry mia + Wiedniu N=abinet
osobli+oE*iN3 Krabia /osep1 INepomuk Pranz de 'aulaJ Deym Qon Str:ite: I(;47M(95OJ
+yst?po+a Ipo pe*1o+ym dla siebie po.edynkuJ pod pseudonimem Muller3 Wiede0ska
,aleria Miillera Itz+3 N"unst,alerieNJ zna.do+aa si? od (;95 przy Eisenplatz3 !d (;)( M
przy Kimmelp-ort,asse, ,dzie raz + ty,odniu bya +ykony+ana muzyka Mozarta3
7 "on*ert odby si? (4 pa:dziernika (;)53
6 4 pa:dziernika zamiast Don /uana IMozart +y.2tko+o napisa NDon /uanN, a nie NDon
=ioQanniN, .ak napra+d? zatytuo+ana .est .e,o operaJ zosta +ysta+iony sin,spiel Die
@iebe in IYarren1ause "arla Dittersa Qon Dittersdor-a3 (7 pa:dziernika trupa 1ma
+ysta+ia Upro+adzenie z sera.u3
O Pranz Maria S*1+eitzer z Werony3
4 "orona*.a *esarza @eopolda II odbya si? ) pa:dziernika (;)53
6543 D! U!N# W WIEDNIU
IPrank-urt nad Menem, 9 pa:dziernika (;)5J
Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW
I333J MoCesz mi .uC nie pisaF, bo kiedy dostaniesz ten list, .uC mnie tuta. nie b?dzie3
MyEl?, Ce mo.a akademia odb?dzie si? + Erod? lub + *z+artek, a + pi2tek333 smyk333
myk333, na.lepie. b?dzie st2d u*ie*W I333J
Z *a2 pe+noE*i2 nie zarobi? tu tyle, Ceby po po+ro*ie zapa*iF 955 lub (555 -loren+333
$le .eEli spra+a z Ko--meistrem b?dzie na tyle zaa+anso+ana, by do .e. zaat+ienia
tylko mnie brako+ao, to bym od razu dosta (A55 z 7555 -loren+ Ipo zapa*eniu 75
pro*entJ3 M,bym +i?* oddaF (555 i dla nas zostaoby +tedy A553
Na ad+ent o,osz? subskryp*.? na mae kon*erty kameralne Ik+artetyJ(, a potem
+ezm? u*zni+333, a te. sumy nie b?d? musia spa*aF, bo komponu.? dla Ko--meistra3
Wszystko +i?* uoCy si? .ak na.lepie.3 I333J
&uta. +szystko .est tylko na pokaz3 I333J /estem tu szano+any, podzi+iany, ko*1any3 &o
na pe+no, ale poza tym +i?ksi tu dusi,rosze niC + Wiedniu3
/eEli akademia uda si? .ako tako, to +y2*znie dzi?ki mo.e. renomie oraz dzi?ki 1rabinie
Katz-eid7 i S*1+eitzerom6, ktrzy bardzo si? mn2 interesu.23 $le b?d? sz*z?Eli+y, .ak
si? to .uC sko0*zy3
'ilnie pra*u.2* i ma.2* u*zni+ b?dziemy + Wiedniu napra+d? sz*z?Eli+i i od ty*1
plan+ mo,aby mnie od+ieEF tylko dobra posada ,dzieE na d+orze3 I333J /utro .est
korona*.a3 I333J
46)
<D ((6)
( 'lany niezrealizo+ane3
7 arono+a Sop1ie Qon Katz-eid, po m?Cu %ouden1oQen3
6 S*1+eitzero+ieR Pranz Maria S*1+eitzer i .e,o Cona 'aula Maria S*1+eitzer I7 domu
$llesinaJ3
65A3 D! U!N# W WIEDNIU
IPrank-urt nad Menem, (4 pa:dziernika (;)5J
Na.uko*1a0sza Cone*zkoW Ser*e ty mo.eW
I333J DziE o i iMe. odbya si? mo.a akademia, ktra pod +z,l?dem zasz*zyt+ i 1onor+
bya +spaniaa, ale od strony kasy M mizerna(3 Na mo.e niesz*z?E*ie + tym samym
*zasie byo +ielkie przy.?*ie u ksi?*ia i +ielkie mane+ry oddzia+ 1eski*1, ale
+aE*i+ie przez *ay *zas mo.e,o pobytu tuta. stale byy te,o rodza.u przeszkody3 I333J
Mimo to podobaem si? tak bardzo, Ce daem si? nam+iF i dam .esz*ze .eden kon*ert +
niedziel?73 $ +i?* +y.ad? + poniedziaek3 I333J
Za+sze t+.
Mozart <D ((O5
( $kademia Mozarta odbyta si? (4 pa:dziernika + +ielkie. sali &eatru Mie.skie,o3 W
pro,ramieR +ielka sym-onia Mozarta Inie +iadomo ktra, ale .edna z trze*1R "M7);, "M
6I) lub (5M694J, d+a kon*erty -ortepiano+e I"MO4) i "M46;J, p:nie. naz+ane
Nkorona*y.nymiN3 >pie+ali ponadtoR Mar,arete @ouise S*1i*k I(;(6M(95)J i Pran*es*o
%e**arelli, ktry +ykona re*ytaty+ i ari? na sopran $1 Xuesto seno de1 Qieni M !r *1e ii
*ielo a me ti rende I"M6;OJ3
7 &en niedzielny kon*ert nie odby si?3
65;3 D! U!N# W WIEDNIU
Mann1eim(, 76 pa:dziernika (;)5
Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW Ser*e ty mo.eW
/utro .edziemy do S*1+etzin,en7 obe.rzeF park, a +ie*zorem odb?dzie si? premiera
Pi,ara63 &o z po+odu Pi,ara .esz*ze tu .estem3 %ay zespl
4O5
mnie prosi, Cebym zosta I333J na prbie3 &o teC .est po+d, Ce nie mo,? si? rozpisy+aF,
bo +aEnie odby+a si? prba ,eneralna3 'ier+szy akt .uC *1yba si? sko0*zy
Mam nadzie.?, Ce .uC dostaaE m. list Iz i;M,oJ z Mo,un*.i3 Y przedzie0 +y.azdu ,raem
tam przed kur-irstem, za *o dostaem (4 n?dzny*1 karolin+3 I333J MyEl?, Ce .uC za d+a
ty,odnie b?d? *i? m,
u*ao+aFO3 I333J
&+. +ierny m2C
Mozart
<D ((O7
( Mozart opuE*i Prank-urt (A pa:dziernika] rze*znym statkiem 1andlo+ym dopyn2 do
Mo,un*.i, ,dzie si? zatrzyma + oberCy $rnsber, przy S*1uster,asse O43 75
pa:dziernika ,ra na zamku przed kur-irstem, ktrym by Priedri*1 "ari /osep1 baron
Qon Ert1al I(;()M (957J, ostatni kur-irst i ar*ybiskup Mo,un*.i3 7( pa:dziernika Mozart
+y.e*1a do Mann1eimu3 (4 karolin+ odpo+iadao mnie. +i?*e. (A4 -lorenom3
7 Mie.s*o+oEF niedaleko Mann1eimu z zamkiem i synnym parkiem M letnia rezyden*.a
elektor+ 'alatynatu3 Mozart by tam .uC latem (;A6, + *zasie +ielkie. podrCy do
'aryCa3
6 Marm1eimska premiera Wesela Pi,ara I+ +ers.i niemie*kie.R Die Ko*1zeit des
Pi,aroJ odbya si? 7O pa:dziernika (;)53 WErd +ykona+*+ byli m3in3 /o1ann =eor,
=em, Priedri*1 Epp i /osep1a e*k3
O 74 pa:dziernika Mozart Iz Ko-eremJ opuE*i Mann1eim, uda.2* si? + dro,? po+rotn2
M Qia ru*1sal, %annstadt, =ppin,en, Ulm, =unzbur, i $u,sbur, I79 pa:dziernikaJ,
,dzie zatrzyma si? + oberCy Zum +eissen @amm3 W dalsz2 dro,? +yruszy naza.utrz
+*zesnym rankiem i te,o same,o dnia I7) pa:dziernikaJ by .uC + Mona*1ium3
6593 D! U!N# W WIEDNIU
IMona*1ium(, przed O listopada (;)5J
Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW Ser*e mo.eW
Nie +yobraCasz sobie, .ak przykre .est +y*zeki+anie na list3 &eraz trzeba *zekaF aC do
@inzuW %ierpli+oE*iW
"iedy si? nie +ie, .ak du,o pozostanie si? + .akimE mie.s*u, trudno .est *okol+iek
plano+aF3 %1?tnie zostabym duCe. u stary*1 przy.a*i + Mann1eimie, tuta. zaE
zamierzaem sp?dziF tylko .eden dzie0, tym*zasem musz? tk+iF do 4M,o lub AM,o, bo
kur-irst7 zaprosi mnie do udziau + akademii, ktr2 or,anizu.e na *zeEF krla
Neapolu63 &o o*zy+iE*ie +ielkie +yrCnienie i +ielki zasz*zyt dla +iede0skie,o
d+oru, bo Ceby mnie 'osu*1aF, krl musi si? udaF za ,rani*?3 I333J 'rzyszed mi
pomys, Ceby przy.e*1aF tu z tob2 + przyszym roku, pod konie* lata3 ZmieniabyE
mie.s*e
4O(
kura*.i3 Rozry+ek by *i tu nie zabrako, ani ru*1u, ani E+ieCe,o po+ietrza3 Mnie
r+nieC to si? przyda3 /uC teraz z te,o si? *iesz?, a ze mn2 moi przy.a*ieleO3
Wyba*z, Ce nie pisz? duCo, ale nie +yobraCasz sobie, .ak bardzo .estem tu rozry+anyW
/uC musz? bie* do %annabi*1+ na prb? kon*ertu3 $dieu ko*1ana Cone*zko43 I333J
Mozart
<D ((OO
( Do Mona*1ium Mozart przy.e*1a 7) pa:dziernika, zatrzyma si? + oberCy Zum
s*1+arzeo $der I'od %zarnym !remJ przy "au-in,er,asse, znane. z poprzedni*1 .e,o
pobyt+ + Mona*1ium3 /e. +aE*i*iel M przy.a*iel Mozart+ M Pranz /osep1 $lbert .uC
nie Cy Izmar + (;9)J i oberC? pro+adzi teraz .e,o syn "ari Pranz $lbert I(;AOMi9oAJ3
7 "ur-irst a+arii "arol &eodor I(;7OM(;))J3
6 "rl Neapolu Ii !bo.,a Sy*yliiJ Perdynand IH I(;4(M(974J i .e,o maConka Maria
%arolina I(;47M(9(OJ, *rka Marii &eresy, byli +e Prank-ur*ie na uro*zystoE*ia*1
korona*y.ny*1 @eopolda II Ibrata krlo+e.J3 &eraz, + drodze po+rotne. do Wiednia,
zatrzymali si? na krtko na d+orze kur-irsta + Mona*1ium3 Wspomniana akademia
odbya si? O lub 4 listopada + tz+3 Sali %esarskie. I"aisersaalJ + mona*1i.skie.
rezyden*.i kur-irsta3 'ro,ram kon*eru nie .est znany3
O Z plan+ ty*1 ni* nie +yszo3
4 Mozart +y.e*1a z Mona*1ium A listopada3 /ad2* pr<ez $ltttin,, raunau i @inz, (5
listopada po+r*i do Wiednia M .uC do no+e,o mieszkania przy Rau1enstein,asse,
ktre,o .esz*ze nie zna3
65)3 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, (6 k+ietnia (;)(J
Na.szano+nie.szy przy.a*ielu i ra*ieW
75M,o te,o miesi2*a, a +i?* za ; dni, dostan? mo.e k+artalne uposaCenie(3 =dyby do
te,o *zasu m, mi pan poCy*zyF d+adzieE*ia par? ,ulden+, bybym panu, na.lepszy
przy.a*ielu, bardzo zobo+i2zany, a 75M,o, .ak tylko dostan? pieni2dze, odzyska .e pan
+raz z ,or2*ymi podzi?ko+aniami73 I333J Wie*znie panu zobo+i2zany przy.a*iel
Mozart
<D ((O;
( UposaCenie z tytuu penienia -unk*.i nad+orne,o kompozytora Mozart otrzymy+a +
rata*1 k+artalny*13
7 Na od+ro*ie listu 'u*1ber, napisaR Ni6M,o k+ietnia +ysano 65 ,ulden+N3
6(53 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, mi?dzy 7( a 7; k+ietnia (;)(J
Mam nadzie.?, Ce !rsier( odnis klu*ze I333J i Ce poprosi + moim imieniu o
+ypoCy*zenie na dzisia. skrzypie* i d+*1 alt+ek3 'otrzebne s2 na kon*ert a ,uatro u
=reinera73 Wie pan, .ak bardzo mi na tym zaleCy3 =dyby pan mia o*1ot? przy.EF dziE na
ten kon*ert, to .a i =reiner na.uprze.mnie. pana zapraszamy3
Mozart
'S3 'rosz? +yba*zyF, Ce nie oddaem du,u, .ak obie*aem6, ale ponie+aC .estem
bardzo zapra*o+any, pieni2dze + moim imieniu mia z kasy odebraF StadlerO3 Niestety,
75M,o zupenie o tym zapomnia i teraz musz? *zekaF aC 9 dni3
<D ((O)
( /osep1 !rsier I(;;7Mi9oAJ, +iolon*zelista orkiestry d+orskie. + Wiedniu3
7 Ko-rat Pranz Sales Qon =reiner by masonem, *zonkiem loCy NUur +a1ren Eintra*1tN]
mieszka na No+ym &ar,u INeuer MarktJ + Me1i,rube nr (5;O3
6 @ist 65)3
O $nion Stadler, klarne*ista, przy.a*iel Mozarta M patrzR 7A(<75
6ii3 D! M$=IS&R$&U MI$S&$ WIEDNI$
IWiede0, konie* k+ietnia i;)iJ(
Do Wiel*e Szano+ne,o i Wiel*e !E+ie*one,o Ma,istratu Miasta WiedniaW
aaska+i 'ano+ieW
=dy za*1oro+a pan kapelmistrz Ko-mann7, *1*iaem si? zdobyF na EmiaoEF i prosiF o
.e,o stano+isko, ponie+aC mo.e muzy*zne zdolnoE*i, dziea i sztuka znane s2 za
,rani*2, a mo.e naz+isko ma +sz?dzie pe+ne uznanie3 Mam teC zasz*zyt od lat byF
nad+ornym kompozytorem + Wiedniu3 Miaem tedy nadzie.?, Ce nie okaC? si?
nie,odnym te,o stano+iska i Ce mo,? li*zyF na przy*1ylnoEF Wiel*e !E+ie*one,o
=remium Ma,istratu Mie.skie,o3 /ednakCe pan kapelmistrz Ko-mann po+r*i do
zdro+ia3 W te. sytua*.i, Cy*z2* mu z *ae,o ser*a na.duCsze,o Cy*ia, s2dz?, Ce dla
katedry i dla
4O6
kura*.i3 Rozry+ek by *i tu nie zabrako, ani ru*1u, ani E+ieCe,o po+ietrza3
Mnie r+nieC to si? przyda3 /uC teraz z te,o si? *iesz?, a ze mn2 moi przy.a*ieleO3
Wyba*z, Ce nie pisz? duCo, ale nie +yobraCasz sobie, .ak bardzo .estem tu rozry+anyW
/uC musz? bie* do %annabi*1+ na prb? kon*ertu3 $dieu, ko*1ana Cone*zko43 I333J
Mozart
<D ((OO
( Do Mona*1ium Mozart przy.e*1a 7) pa:dziernika, zatrzyma si? + oberCy Zum
s*1+arzen $dier I'od %zarnym !remJ przy "au-in,er,asse, znane. z poprzedni*1 .e,o
pobyt+ + Mona*1ium3 /e. +aE*i*iel M przy.a*iel Mozart+ M Pranz /osep1 $lbert .uC
nie Cy Izmar + (;9)J i oberC? pro+adzi teraz .e,o syn "ari Pranz $lbert I(;AOMi9oAJ3
7 "ur-irst a+arii "arol &eodor I(;7OM(;))J3
6 "rl Neapolu Ii !bo.,a Sy*yliiJ Perdynand IH I(;4(M(974J i .e,o maConka Maria
%arolina I(;47M(9(OJ, *rka Marii &eresy, byli +e Prank-ur*ie na uro*zystoE*ia*1
korona*y.ny*1 @eopolda II Ibrata krlo+e.J3 &eraz, + drodze po+rotne. do Wiednia,
zatrzymali si? na krtko na d+orze kur-irsta + Mona*1ium3 Wspomniana akademia
odbya si? O lub 4 listopada + tz+3 Sali %esarskie. I"aisersaalJ + mona*1i.skie.
rezyden*.i kur-irsta3 'ro,ram kon*eru nie .est znany3
O Z plan+ ty*1 ni* nie +yszo3
4 Mozart +y.e*1a z Mona*1ium A listopada3 /ad2* pr<3ez $ltttin,, raunau i @inz, (5
listopada po+r*i do Wiednia M .uC do no+e,o mieszkania przy Rau1enstein,asse,
ktre,o .esz*ze nie zna3
65)3 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, (6 k+ietnia (;)(J
Na.szano+nie.szy przy.a*ielu i ra*ieW
75M,o te,o miesi2*a, a +i?* za ; dni, dostan? mo.e k+artalne uposaCenie(3 =dyby do
te,o *zasu m, mi pan poCy*zyF d+adzieE*ia par? ,ulden+, bybym panu, na.lepszy
przy.a*ielu, bardzo zobo+i2zany, a 75M,o, .ak tylko dostan? pieni2dze, odzyska .e pan
+raz z ,or2*ymi podzi?ko+aniami73 I333J Wie*znie panu zobo+i2zany przy.a*iel
Mozart
<D ((O;
( UposaCenie z tytuu penienia -unk*.i nad+orne,o kompozytora Mozart otrzymy+a +
rata*1 k+artalny*13
7 Na od+ro*ie listu 'u*1ber, napisaR Nl6M,o k+ietnia +ysano 65 ,ulden+N3
6(53 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0, mi?dzy 7( a 7; k+ietnia (;)(J
Mam nadzie.?, Ce !rsler( odnis klu*ze I333J i Ce poprosi + moim imieniu o
+ypoCy*zenie na dzisia. skrzypie* i d+*1 alt+ek3 'otrzebne s2 na kon*ert a ,uatro u
=reinera73 Wie pan, .ak bardzo mi na tym zaleCy3 =dyby pan mia o*1ot? przy.EF dziE na
ten kon*ert, to .a i =reiner na.uprze.mnie. pana zapraszamy3
Mozart
'S3 'rosz? +yba*zyF, Ce nie oddaem du,u, .ak obie*aem6, ale ponie+aC .estem
bardzo zapra*o+any, pieni2dze + moim imieniu mia z kasy odebraF StadlerO3 Niestety,
75M,o zupenie o tym zapomnia i teraz musz? *zekaF aC 9 dni3
<D ((O)
( /osep1 !rsler I(;;7Mi9oAJ, +iolon*zelista orkiestry d+orskie. + Wiedniu3
7 Ko-rat Pranz Sales Qon =reiner by masonem, *zonkiem loCy NUur +a1ren Eintra*1tN]
mieszka na No+ym &ar,u INeuer MarktJ + Me1i,rube nr (5;O3
6 @ist 65)3
O $nton Stadler, klarne*ista, przy.a*iel Mozarta M patrzR 7A(<75
6ii3 D! M$=IS&R$&U MI$S&$ WIEDNI$
IWiede0, konie* k+ietnia i;)iJ(
Do Wiel*e Szano+ne,o i Wiel*e !E+ie*one,o Ma,istratu Miasta WiedniaW
aaska+i 'ano+ieW
=dy za*1oro+a pan kapelmistrz Ko-mann7, *1*iaem si? zdobyF na EmiaoEF i prosiF o
.e,o stano+isko, ponie+aC mo.e muzy*zne zdolnoE*i, dziea i sztuka znane s2 za
,rani*2, a mo.e naz+isko ma +sz?dzie pe+ne uznanie3 Mam teC zasz*zyt od lat byF
nad+ornym kompozytorem + Wiedniu3 Miaem tedy nadzie.?, Ce nie okaC? si?
nie,odnym te,o stano+iska i Ce mo,? li*zyF na przy*1ylnoEF Wiel*e !E+ie*one,o
=remium Ma,istratu Mie.skie,o3 /ednakCe pan kapelmistrz Ko-mann po+r*i do
zdro+ia3 W te. sytua*.i, Cy*z2* mu z *ae,o ser*a na.duCsze,o Cy*ia, s2dz?, Ce dla
katedry i dla
4O6
'an+ byoby moCe rze*z2 poCyte*zn2, bym podeszemu +iekiem kapelmistrzo+i
zosta +yzna*zony .ako pomo* + .e,o obo+i2zka*1 muzy*zny*1 + katedrze, ale bez
+yna,rodzenia3
&ym sposobem miabym okaz.? pom* temu za*nemu *zo+ieko+i + .e,o
obo+i2zka*1, a takCe zasuCyF na uznanie Wiel*e !E+ie*one,o Ma,istratu skute*zn2
pra*2, do ktre. dzi?ki po,?bione. zna.omoE*i stylu koE*ielne,o nada.? si? moCe
bardzie. od inny*13
'okorny su,a Wol-,an, $made Mozart *3k3 nad+orny kompozytor
<D ((4(
( 'ety*.a zostaa napisana pra+dopodobnie 74 k+ietnia3
6 @eopold Ko-mann I(;69M(;)6J, kapelmistrz + katedrze >+3 Ste-ana + Wiedniu Iz
pens.2 7555 -loren+ ro*znieJ3
'roEb? Mozarta ma,istrat na.pier+ I79 k+ietniaJ odrzu*i, ale na nast?pnym posiedzeniu
rady zaak*epto+a Idekret z ) *zer+*a (;)( podpisany przez burmistrza /osep1a
=eor,a Krla i sekretarza /o1anna KlibneraJ3 ya to -unk*.a nieodpatna, ale
,+arantu.2*a nast?pst+o po e+entualne. Emier*i kapelmistrza Ko-manna, ktra z u+a,i
na .e,o podeszy +iek i *i?Ck2 *1orob? bya po+sze*1nie spodzie+ana3 /ednakCe
Ko-mann, .ak +iadomo, przeCy Mozarta o 7 lata3
6(73 D! $N&!N$ S&!@@$ W $DEN '!D WIEDNIEM
IWiede0, konie* ma.a (;)(J
Dro,i StollW INie b2d: pan S*1rollWJ
ik %1*iabym +iedzieF, *zy by u pana Stadler7 i *zy +zi2 mo.2 msz?63 I333J &ak` W
takim razie mam nadzie.?, Ce dziE .2 dostan?3 $ .eEli nie, to bardzo prosz?, by mi .2 pan
szybko przesa M nb3 ze +szystkimi instrumentami3 Wkrt*e .2 panu odeEl?3
7k 'rosz? zarezer+o+aF dla mo.e. Cony .akiE may apartament3 'otrzebne s2 d+a
poko.e, a na+et moCe byF .eden, byle by z +y,dk2 i konie*znie na parterze3
Na.bardzie. odpo+iadaby .e. apartament, ktry za.mo+a =old1a1nO M na parterze +
domu rze:nika3 'rosz?, nie*1 pan od te,o za*znie, moCe .est .esz*ze +olny3 Mo.a Cona
przy.edzie + sobot?, na.p:nie. + poniedziaek3 =dyby nie udao si? mieF te,o
mieszkania, to inne musi byF + pobliCu a:ni, no i konie*znie na parterze3 &o u
mie.skie,o pisarza, ,dzie na parterze mieszka doktor $lt4, teC .est dobre3 $le na.lepsze
u rze:nika3
4OO
6 k %1*iabym teC +iedzieF, *zy teatr + aden .est .uC ot+arty3 'rosz?, by ze*1*ia pan
.ak na.szyb*ie. odpo+iedzieF na te trzy punkty3
Mozart
i,33M< pS3 &o na.,upszy list, .aki napisaem + Cy*iu, ale dla pana inne,o nie trzeba3
<D K46
( $nton Stoll I(;O;M(954J, nau*zy*iel i *1rmistrz koE*ioa -arne,o + aden pod
Wiedniem3 Mozart pozna ,o i si? z nim zaprzy.a:ni pod*zas poprzednie,o pobytu
"onstan*.i + aden3 Dla nie,o skompono+a synny motet $Qe Qerum *orpus I"MAi9J3
Stoll posiada +iele auto,ra-+ Ipartytur i ,os+J muzyki reli,i.ne. Mozarta, m3in3
partytury d+*1 mszy I"M()O
i "M66;J i o--ertorium Henite popali I"M7AoJ3
S*1roll M to dla rymu, *1o*iaC niektrzy komentatorzy prbo+ali to so+o od*zyty+aF
.ako
4*<]ro<<IVN*1amN, NkiepNJ3
7 $nton Stadler, klarne*ista, przy.a*iel Mozarta M patrzR 7A(<753
6 W tym mie.s*u + r?kopisie .est in*ypit Mszy %Mdur I"M6I;J, z+ane. N"orona*y.n2N,
ponie+aC bya +ykonana Ipod kierunkiem Salierie,oJ na uro*zystoE*ia*1
korona*y.ny*1 @eopolda II +e Prank-ur*ie + (;)5 i + 'radze + (;)(, a takCe na
uro*zystoE*ia*1 korona*y.ny*1 Pran*iszka II + (;)7 pono+nie +e Prank-ur*ie3 Mozart
zamierza .2 +ykonaF + katedrze S+3 Ste-ana I+ z+i2zku z uzyskan2 nomina*.2 na
asystenta i pomo*nika kapelmistrza @eopolda Ko-mannaJ3 W aden msz? +ykonano (6
*zer+*a (;)5, natomiast + katedrze >+3 Ste-ana + Wiedniu do .e. +ykonania nie doszo
IpatrzR "ari '-ann1auser Mozart "ronun,smesse, +R
*Mitteilun,en der Internationalen Sti-tun, Mozarteume II, Salzbur, ()A6, str3 6MiiJ3
Stoll +y+i2za si? z zadania i znalaz odpo+iednie mieszkanie dla "onstan*.i Iktra do
aden przy.e*1aa + sobot? O *zer+*a (;)(J, *1oF nie Nu rze:nikaN, le*z + domu Zum
lumensto*k przy Renn,asse nr 7) IdziER nr OJ, u mie.skie,o syndyka /o1anna =eor,a
=rund,eyera3
O 'o raz pier+szy po.a+ia si? tu naz+isko /osep1a !diio =old1a1na, ktre + lista*1
Mozarta zostao starannie Iprzez "onstan*.? lub .e. dru,ie,o m?Ca, NissenaJ
unie*zytelnione3 =old1a1n I.ako E+iadekJ podpisa in+entarz dobytku Mozarta
pozosta+ione,o po .e,o Emier*i3 'ostaF ta .est z+i2zana z niezbyt .asnymi transak*.ami
-inanso+ymi Mozarta + lata*1 (;)5 i (;)(3
4 Doktor $lt M postaF niezidenty-iko+ana3
6(63 D! U!N# W $DEN
IWiede0, 4 *zer+*a (;)(J
Ma tres *1ere EponseW
I,33JW Erod? po-run? do *iebie + to+arzyst+ie S*1+in,ens*1u1+3 Dzisie.sze. no*y
b?d? spal u @eut,ebaS bo odpra+iem @eonor?73 I333J
&+. na +ieki m2C
Mozart
64 M Mozart
4O4
Na,+ek po -ran*usku INMo.a bardzo dro,a ConoWNJ, dalszy *i2, po niemie*ku3
( Waltomista oraz produ*ent i 1andlarz ser+ /osep1 @eut,eb by przed laty *zonkiem
kapeli ar*ybiskupie. + Salzbur,u3 Mozart skompono+a dla nie,o kon*erty na r,3
@eut,eb od kilku lat mieszka + Wiedniu3
7 @eonora, z+ana @ori, byta suC2*2 Mozarta3
6(O3 D! U!N# W $DEN
IWiede0, A *zer+*a
Ma tres *1ere EpouseW
'isz? ten list + pokoiku, + o,rodzie @eut,eba(, ,dzie te. no*y spaem +ybornie3 Mam
nadzie.?, Ce mo.a Cone*zka sp?dzia t? no* r+nie dobrze3 Nast?pn2 no* teC tu b?d?, bo
odpra+iem @eonor?7 i teraz + domu musiabym byF sam, *o nie .est przy.emne3
%zekam nie*ierpli+ie na t+. list, z ktre,o bym si? do+iedzia, .ak sp?dziaE
+*zora.szy dzie03 $C drC? na myEl o k2pieli u $ntonie,o6, bo.? si?, CebyE +y*1odz2*
nie prze+r*ia si? na s*1oda*1 i *ay *zas .estem mi?dzy nadzie.2 a oba+2333, sytua*.a
+iel*e nieprzy.emnaW =dybyE nie bya ,rubaO, to bym si? tak nie baW 'orzuFmy .ednak
te sm?tne myEli3 Niebo b?dzie z pe+noE*i2 *zu+ao nad mo.2 ko*1an2 StanziMMarini43
Madame S*1+in,ens*1u1 A prosia, Cebym dla nie. i dla .e. m?Ca postara si? o loC? +
&1eater au- der Wiede0, ,dzie +aEnie da.2 pi2t2 *z?EF $ntona;3 /estem bardzo rad, Ce
mo,? si? im przysuCyF3 ?d? teC mia przy.emnoEF obe.rzenia opery razem z nimi93
W tym momen*ie) dostaem t+. ko*1any list, z ktre,o do+iadu.? si? z
przy.emnoE*i2, Ce .esteE zdro+a i masz si? dobrze3
Madame @eut,eb +i2zaa mi dziE kra+at, ale .ak` oCeW Mo,em .e. m+iFR N!na to
robi takWN Ni* to nie dao3
%iesz? si?, Ce *i dopisu.e apetyt, ale kto duCo .e, ten musi teC duCo sr333` NieW %1*iaem
po+iedzieF M duCo s333pa*ero+aF3 Wolabym .ednak, CebyE du,i*1 spa*er+ beze mnie
nie odby+aa3 Zrb, .ak *i radz?, a radz? *i z ,?bi ser*a3
$dieu, ko*1ana, .edynaW Zap + lo*ie ty*1 7))) i p *ausa, ktre .uC po-run?y do
*iebie3 Musisz .e zapaF3
'o+iem *i .esz*ze *oE na u*1o333, a teraz ty333 !t+ieramy dzibki333, zamykamy dzibki3
W ko0*u rozma+iamy o 'lumpi Strumpi(5, a przez *ay *zas moCesz sobie myEleF, *o
*1*esz i to .est bardzo +y,odne3
$dieu3 (555 na.*zulszy*1 *aus+3
&+. na +ieki
Mozart
AM,o *zer+*a (;)(3
4OA
<D ii4;
( Na,+ek po -ran*usku INMo.a bardzo dro,a ConoNJ3
7 /osep1 @eut,eb M patrz 6(6<(3
6 @eonora I@oriJ M suC2*a3
O "2pielisko M $ntonsbad Iaa:nia $ntonie,oJ przy Renn,asse + pobliCu mieszkania
"onstan*.i3
4 "onstan*.a bya + smym miesi2*u *i2Cy3 7A lip*a urodzi szste dzie*ko, a dru,ie,
ktre
nie umrze + niemo+l?*t+ie M *1op*a Pranza GaQera3
A StanziMMarini M piesz*zotli+e zdrobnienie od "onstan*.a3
; $nna Qon S*1+in,ens*1u1 M Cona urz?dnika d+oru + Wiedniu3
9 A *zer+*a Mozart by z pa0st+em Qon S*1+in,ens*1u1 +e Prei1aust1eater na
przedsta+ieniu opery Idalszym *i2,u opero+e,o NserialuNJ Der dumnie =drtner aus dem
=ebur,e oder Die z+een $mon3 &a *z?EF nosia tytuR $nton bei Ko-e oder das
Namens-est3
) !d po*z2tku do te,o mie.s*a list .est po -ran*usku I.eden z bardzo nieli*zny*1
za*1o+any*1 list+ Mozarta po -ran*uskuJ M dale. po niemie*ku3
(5 Pranziska M dru,a Cona +altornisty /osep1a @eut,eba3 n 'lumpi Strumpi M ma.2*e si?
narodziF male0st+o3
6(43 D! U!N# W $DEN
Wiede0, ; *zer+*a (;)( I333J
Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW
I333J /utro o 4Me. +yruszamy + trzy +ozy(333 I mam nadzie.?, Ce mi?dzy )Mt2 a l!Mt2 .uC
b?d? *i? trzyma + s+oi*1 ramiona*1 i Ce dostan? to, na *o ko*1a.2*y m2C za+sze moCe
li*zyF3
Szkoda tylko, Ce nie mo,? zabraF ze sob2 -ortepianu ani ptaka3 Dlate,o
+ol? podrCo+aF sam3
W*zora. + poudnie byem z Sussmayrem7 na obiedzie 'od W?,iersk2 "oron263 I333J
Dzisia. M .ak +iesz M b?d? na obiedzie u S*1ikanederaO, ty teC .esteE
zaproszona3 I333J
$dieu, skarbe*zku333 Nie umiem po+iedzieF, .ak bardzo si? *iesz? na
.utrze.szy dzie0W
&+. na za+sze
Mozart
<D ((4)
( Mi?dzy Wiedniem a aden byo .uC +tedy re,ularne po2*zenie komunika*y.ne
zaprz?,ami
konnymi3
7 Pranz GaQer Slissmayr I(;AAM(956J, kompozytor, u*ze0 i przy.a*iel Mozarta,
to+arzysz
4O;
( s+iaae" ostatni*1 dni kompozytora] uko0*zy b2d: uzupeni niektre z .e,o ostatni*1
dzie m3in3 @a *lemema di &ito I"MA7iJ i ReXuiem I"MA7AJ3
6 Restaura*.a Uur un,aris*1en "rne na Kimmelp-ort,asse, + ktre. p:nie. I+ lata*1
75My*1 GIG +iekuJ spotyka si? z przy.a*imi Pranz S*1ubert3
O Emanuel S*1ikaneder I(;4(M(9(7J, aktor, Epie+ak, libre*ista, impresario i dyrektor
teatru $u-der Wiede0, przy.a*iel Mozarta, inspirator i libre*ista %zarodzie.skie,o -letu
I"MA75J
6(A3 D! U!N# W $DEN
IWiede0, ii *zer+*a (;)(J
Ma tres *1ere EpouseW
"rzy*z razem ze mn2 prze*i+ zemu loso+iW Mademoiselle "ir*1,assnerl nie b?dzie
miaa s+e. akademii + poniedziaekW $ mo,em *i? mieF przez *a2 niedziel?3 'rzy.ad?
na pe+no + Erod?73
I333J Z nud+ napisaem dziE ari? do mo.e. opery63 I333J $dieu, ko*1anaW Na obiad id?
dziE do 'u*1ber,a3
%au.? *i? (555 razy i + myEli po+tarzam razem z tob2R NNa,rod2 byy mu tylko
rozpa*z i EmierFWNO
&+. za+sze ko*1a.2*y m2C W3 $3 Mozart
Ueby %ari by ,rze*znyW4 Y U*au. ,o ode mnie3
/eEli masz zapar*ia, to +e: elektuarium, ale tylko +tedy3 U+aCa. na *1ody poranne i
+ie*zorne3
<D ((A5
( Maria $nna $ntonia IMariann?J "ir*1,assner I(;A)M(959J, nie+idoma +irtuozka ,ry
na 1armoni*e szklane. Iinstrumen*ie skonstruo+anym przez eniamina PranklinaJ3
Mozart napisa dla nie. "+intet na 1armonik? szklan2, -let, ob., alt+k? i +iolon*zel?
I"MAi;J oraz $da,io %Mdur na 1armonik? szklan2 I"M64AJ3 "on*ert Marianny
"ir*1,assner odby si? dopiero () sierpnia + "artnertort1eater I+ykonany by "+intet M
"MAi;J3
7 Do te,o mie.s*a list .est po -ran*usku M dale. po niemie*ku3 Do aden Mozart +r*i
(6 *zer+*a3
6 %1odzi o duet $lles-ii1it der @iebe Preuden Inr (6 z %zarodzie.skie,o -letuJ3
O %ytat I+ tonie Cartobli+ymJ z %zarodzie.skie,o -letu M nr (( z II aktuR N&od und
Herz+ei-lun, +ar sein @o1nN3
4 %ari &1omas M syn Mozarta3
4O9
6(;3 D! U!N# W $DEN
IWiede0, (7 *zer+*a (;)(J
Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW
Dla*ze,o +*zora. +ie*zorem nie dostaem listu` %zy dlate,o, Cebym si? mart+i z
po+odu k2pieli` &o i .esz*ze inne rze*zy zepsuy mi *ay dzie03
'rzed poudniem byem u Iksa(, ktry da mi so+o 1onoru, Ce przy.dzie mi?dzy i7M2 a
iMsz2 i +szystko zaat+i3 Dlate,o *zekaem na nie,o i nie mo,em p.EF do 'u*1ber,a
na obiad3 Min?o .ednak +p do 6Me., a .e,o +*i2C nie byo3 Napisaem liE*ik i przez
suC2*2 posaem do .e,o o.*a, sam zaE poszedem do restaura*.i 'od W?,iersk2 "oron2,
ponie+aC ,dzie indzie. .uC byo za p:no3 $le na+et tam .adem sam, bo +szys*y ,oE*ie
.uC +yszli3
Niepok. o *iebie oraz za+d, .aki mi zrobi Iks, spra+iy, Ce nietrudno sobie
+yobraziF, + .akim nastro.u spoCy+aem obiad3 Ueby mnie *1o*iaC ktoE po*ieszy,
.akaE Cy+a istota3 Niedobrze .est byF samotnym, kiedy si? ma zmart+ienie3
! 6Me. byem zn+ + domu3 SuC2*a .esz*ze nie +r*ia, a .a *zekaem i *zekaem3
'rzysza o +p do ;Me. z listem3
%zekanie .est za+sze niemie, ale .esz*ze przykrze.sze .est, kiedy .e,o +ynik okazu.e
si? nie taki, .akie,o si? spodzie+aliEmy3 yo tam +iele przeprosin, zape+nie0, Ce o
mnie nie zapomnia i Ce so+a na pe+no dotrzyma3
Ueby odet*1n2F, poszedem zoba*zyF no+2 oper? Pa,o*ista7 M 1istori? "a*pra, +ok
ktre. .est teraz +iele 1aasu3 $le to ni* nie +arte3 I333J
Wie*zorem zn+ byem na kola*.i 'od W?,iersk2 "oron2, po prostu nie *1*iaem byF
sam3 Miaem przyna.mnie. okaz.? porozma+iaF3 'otem od razu poszedem spaF, ale o 4M
e. rano pono+nie byem na no,a*13 Szybko si? ubraem i poszedem do
Monte*u*ule,o6, ktre,o zastaem, a potem do Iksa, ktre,o nie zastaem3 I333J
/utro .ad? do *iebie333 Ueby *1oF mo.e spra+y byy zaat+ioneW $ kto ,o przypilnu.e,
.eEli nie .a` $ .eEli ,o nie pilno+aF, to robi si? zaraz ozi?by3 %1odziem do nie,o rano,
bo ina*ze. na+et by te,o nie zrobi3 I333J
/uC ((Ma, a duCe. nie mo,? *zekaF3 $dieu, ko*1ana Cone*zko3 "o*1a. mnie, .ak .a *i?
ko*1amW
%au.? *i? I+ myEla*1J 7555 razy &+. na za+sze
Mozart I333J
<D ((A(
S &u i poniCe. naz+isko zamazane i unie*zytelnione, ale z *a2 pe+noE*i2 *1odzi o
=old1a1na IpatrzR 6(7<OJ, od ktre,o Mozart zamierza zape+ne poCy*zyF +i?ksz2
sum? pieni?dzy3
4O)
aem,spiel "aspar der Pa,ottist oder die Zauberzit1er IN"a*per -a,o*ista *zyli
%zarodzie.ska *ytraNJ do libretta /oa*1ima 'erineta z muzyk2 Wenzia Miillera I(;A;M
(964J] premiera 9 *zer+*a (;)(3 $nalo,ie z %zarodzie.skim -letem s2 o*zy+iste3
6 Mar,rabia @ud+i, Pranz Monte*u*uli M ka+aler malta0ski] .ako amator nie:le ,ra na
obo.u3 'ra+dopodobnie by u*zniem Mozarta3 Zna.do+a si? na liE*ie .e,o
subskrybent+ + roku (;9O3
6(93 D! U!N# W $DEN
IWiede0, + *zer+*u i;)iJ(
Iks7 +y.e*1a przed *1+il2 do aden3 /est )Mta +ie*zorem3 Siedziaem z nim 6 ,odziny3
MyEl?, Ce tym razem dotrzyma so+a3 !bie*a, Ce si? z tob2 zoba*zy M przy.mi. ,o
dobrze3
'oza tym prosz? *i? bardzo po+aCnie M nie *1od: do kasynaR
( k M z po+odu Nto+arzyst+aN M rozumiesz dla*ze,o,
7 k M nie moCesz prze*ieC ta0*zyF3 $ patrzeF` ?dzie duCo zaba+nie., .ak si? po.a+i
may *zo+ie*zek63 I333J
'ra+dzi+y list b?dzie .utro3 $dieu3 I333J
&+. na za+sze
Mozart
'ozdr+ ode mnie t+o.e,o bazna d3
<D ((A6
( @ist bez daty, ale musia byF napisany bezpoErednio po poprzednim, byF moCe na+et
te,o same,o dnia M (7 *zer+*a3
7 Naz+isko unie*zytelnione M zape+ne *1odzi o =old1a1na3
6 /ak si? urodzi dzie*ko3
O Mozart mia na myEli Sussmayra IpatrzR 6(4<7J, ktry + aden dotrzymy+a
"onstan*.i to+arzyst+a3
6()3 D! MI%K$E@$ 'U%KER=$ W WIEDNIU
IWiede0 74 *zer+*a (;)(J
Na.droCszy, na.lepszy przy.a*ieluW Na.*z*i,odnie.szy ra*ieW
Z po+odu rCny*1 za.?F nie mo,em dziE porozma+iaF z panem bezpoErednio3 Mam
proEb?3 Uona mi napisaa, Ce *1*2 od nie. I*1o*iaC nie W -ormie pretens.iJ za
mieszkanie, .edzenie i kura*.?, i + z+i2zku z tym prosi,
445
Cebym _eJ posa tro*1? pieni?dzy3 @i*zyem na to, ze za +szystko zapa*? na ko0*u, tuC
przed +y.azdem, no i teraz .estem + +ielkim kopo*ie3 Nie *1*iabym naraziF Cony na
nieprzy.emnoE*i, a sam + te. *1+ili nie mo,? si? *ako+i*ie pozba+iF pieni?dzy3 &oteC
,dyby pan, na.lepszy ra*ie, ze*1*ia mi pom*, abym m, .e. *oE posaF
niez+o*znie, bybym panu bardzo zobo+i2zany3 &o k+estia kilku dni, bo nieba+em, +
moim imieniu, dostanie pan 7555 -loren+ S z ktry*1 naty*1miast potr2*i pan sobie
du,73
Za+sze pa0ski
Mozart
<D nAA
( Mozart spodzie+a si? uzyskaF 7555 -loren+ poCy*zki M na.pe+nie. od =old1a1na3
7 Na od+ro*ie 'u*1ber, zanoto+aR N&e,o same,o dnia +ysiano 74 -loren+N3
6753 D! R$/MUND$ WE&Z@$R$ I`J IWa$>%IWIER D! MI%K$E@$
'U%KER=$J(
IWiede0, latem (;)(J
Dro,i przy.a*ieluW
I333J 'onie+aC prosi pan o sz*ze,y, podam .e, ale pod +arunkiem, Ce nie do+ie si? o
tym pan Deyerkau-7, skoro sam pan u+aCa, Ce te in-orma*.e mo,yby ,o uraziF3 &ym
bardzie., Ce I.ako s+o.e,o przy.a*ielaJ zna ,o pan lepie. ode mnie3
!,lna suma za te ut+ory +ynosi (75 dukat+, *zyli 4O5 -loren+3 MyEl?, Ce .eEli
zrezy,nu.? z d+*1 trze*i*1, to i tak b?dzie to do przy.?*ia3 Dostabym +tedy (95
-loren+3 I333J
Na za+sze pa0ski
Mozart
<D ((A9
( %1o*iaC list .est zaadreso+any pomyko+o I`J do barona Wetzlara IpatrzR 7(;<;J, +
isto*ie by przezna*zony dla 'u*1ber,a3 @ist .est bez daty, ale zosta na.pe+nie.
napisany bezpoErednio '! poprzednim liE*ie do 'u*1ber,a i naleCaoby ,o dato+aF na
7A *zer+*a (;)(3
7 Pranz Deyerkau- M 1andlarz dzieami sztuki i muzykaliami dziaa.2*y + =razu, mason,
przy.a*iel 'u*1ber,a3 (4 ma.a (;)7, + s+oim o,rodzie + =razu IdziER przy
S*1ubertstrasse 64J +ysta+i Mozarto+i pomnik M rodza. kapli*zki z popiersiem
kompozytoraR pier+szy pomnik Mozarta3
Mozart propono+a mu sprzedaC s+oi*1 ut+or+ za .edn2 trze*i2 *eny3
44S
67(3 D! U!N# W $DEN
IWiede0, 74 *zer+*a (;)(J
Ma tres *1ere EpouseW
I333J Zrobiem dziE ka+a @eut,ebo+i(3 'oszedem do Re*1ber,a7, ktre,o Cona od razu
posaa *rk? na ,r?, Ceby za+iadomiF @eut,eba, Ce *zeka na nie,o dobry zna.omy z
Rzymu, szuka.2*y ,o bezskute*znie po *aym mieE*ie @eut,eb poprosi, Ceby *1+il?
za*zeka i + tym *zasie +ystroi si? .ak na +esele, +oCy na.lepsze ubranie i ,alo+2
peruk?W MoCesz sobie +yobraziF .akeEmy si? uEmiali3 I333J
=dzie spaem` !*zy+iE*ie + domu, i bardzo dobrze, z tym tylko, ze to+arzyst+a
dzielnie dotrzymy+ay mi myszy, 7 ktrymi .a dzielnie dyskuto+aem3 Wstaem przed
4M23 I333J
/utro ze E+ie*2 + r?ku +ezm? udzia + pro*es.i + /osep1stad*ie 63 I333J
&+. Mozart
'S3 Dla*ze,o mi nie przysaaE duCe,o listu od %arla` !to list do nie,oW I nie*1 mi
odpiszeWO
aapa., *1+yta.W %ausy, *auski, bzzz333, le*2333, -run2333, do *iebieW /esz*ze .eden333, ktry
drep*e na ko0*u333 I333J $dieu3
<D ((;5
( @eut,eb IpatrzR 6(6<(J by przedmiotem *z?sty*1 Cart+ i ka+a+ ze strony Mozarta3
7 Rodzin? Qon Re*1ber,MRot1enloeQen @eopold i Wol-,an, poznali + roku (;9O +
Wa,in,3 Skadaa si? z nast?pu.2*y*1 osbR 1rabia $lois Qon Re*1ber,, $nton Qon
Re*1ber,] MaTimilian Emanuel Qon Re*1ber,] .e,o Cona Walbur,a, z domu barono+a
Qon und zu Zandizelli] i*1 syn M baron Ip:nie. 1rabiaJ /o1ann Nepomuk Qon Re*1ber,3
6 'ro*es.a + okta+? oCe,o %iaa I7A *zer+*aJ + /osep1stad*ie IprzedmieE*ie
WiedniaJ + koE*iele pi.ar+3 Mozart zamierza oddaF syna %arla na +y*1o+anie i
nauk? do pi.ar+3
O @isty od %arla i do %arla za,in?y3
6773 D! U!N# W $DEN
IWiede0, konie* *zer+*a lub po*z2tek lip*a (;)(J
Na.uko*1a0sza Cone*zkoW
Dopiero +r*iemW yem .uC u 'u*1ber,a i u Monte*u*ule,o, ktre,o .ednak nie
zastaem3 '.d? .esz*ze o +p do i*Me.3
447
'.d: teraz do IksaS3 ro+mnas Juz mieF + rYu usi +a (((((((Y uu Monte*u*ule,o3
'onie+aC, .ak przypusz*zam, b?d? musia pozostaF + Wiedniu do niedzieli6, przyEli.
mi, prosz?, letnie ubrania M biae i br2zo+e, spodnie teC3 "2p si? *o dru,i dzie0 i tylko
przez ,odzin?3 $ .eEli *1*esz, Cebym by zupenie spoko.ny, to na.lepie. +*ale si? nie
k2p, do *zasu aC b?d?
z tob23 $dieu3 %au.? *i? (555 razy3
&+. na za+sze
Mozart
<D ((;7
( @ud+i, Pranz Monte*u*uli M patrzR 6(;<6
7 So+o zamazane, zape+ne naz+isko =old1a1na M patrzR 6(7<O3
6 Do 6 lip*a (;)(3
6763 D! U!N# W $DEN
IWiede0, 7 lip*a (;)(J
Ma tres *1ere EpouseW
I333J 'o+iedz, prosz?, temu niedo?dze Sussmayro+i, Ceby mi przysa partytur? M *ay I
akt, od intrady po -ina, bo *1*? ,o zinstrumento+aF(3 Na.lepie., Ceby ty*1 kartek
poszuka .esz*ze dziE, aby .utro mo,y +y.e*1aF
pier+szym kursem i Cebym .e dosta + poudnie3
yo tu kilku $n,lik+, ktrzy nie *1*ieli +y.e*1aF z Wiednia, zanim
mnie nie pozna.273 I333J
&?skni? za listem od *iebie3 /uC +p do iMe., a ni* nie przyszo3 'o*zekam .esz*ze
*1+il? i ko0*z?3 Ni* nie maW Musz? +i?* ko0*zyFW $dieu, na.uko*1a0sza, na.lepsza
Cone*zkoW Dba. o s+e zdro+ie, bo kiedy ,o brak, +szystko dla mnie tra*i s+. sens, a
kiedy si? masz dobrze, +szystko mnie *ieszy333 I333J
$dieu3 (555 *aus+ dla *iebie i (555 dla @a**i a**i63
Za+sze t+.
Mozart
<D ((;6
( %1odzi o partytur? I aktu opery Die Zauber -lot?3
7 W Wiedniu przeby+ali $n,li*y, prbu.2*y nam+iF Mozarta Ii /ze-a KaydnaJ do
+y.azdu do @ondynu3 y +Erd ni*1 skrzypek i imresario /o1ann 'eter Salomon I(;O4M
(9(4J3
6 @a**i a**i M +ymyElony przez Mozarta przydomek Slissmayra3
446
67O3 D! U!N# W $DEN
IWiede0, 6 lip*a
Na.uko*1a0sza Cone*zkoW Na.lepsze serduszkoW
Dostaem +aEnie list od *iebie i od Monte*u*ule,o, i do+iadu.e Z z radoE*i2, Ce
*zu.esz si? dobrze3 %zy mo,em przypuE*iF, Ce +e:miesz Z d+ie k2piele` I to .edn2 po
dru,ie.` 'o*zeka. no, .ak tylko +r*? i *i? z2pipi
Dzi?ki za -inale i za ubrania73 $le nie po.mu.?, dla*ze,o nie do2*zyaS Cadne,o listu`
'rzeszukaem +szystkie kieszenie, na+et + spodnia*1, i ni* $ moCe list sobie spa*eru.e
+ kieszeni u listonoszki`
W kaCdym razie *iesz? si?, Ce mo.a ko*1ana Cone*zka ma si? dobrze, mam nadzie.?, Ce
moi*1 rad posu*1aa333 ybym bardzie. spoko.ny3
%o do mo.e,o zdro+ia, to mam si? bardzo dobrze3 Mam poza tym nadzie.?, Ce mo.e
spra+y uoC2 si? dobrze, tak dobrze, .ak tylko moCli+e3 $le nie zaznam spoko.u, dopki
si? to nie sko0*zy63 Spodzie+am si? te,o
+krt*e3 I333J Mam teC nadzie.?, Ce dostan? dziE *z?EF partytury, o ktr2 prosiem O3
Z listu Slissmayra Ipo a*inieJs do+iadu.? si?, Ce + o,le nie pi.e*ie +ina3 W*ale mi si?
to nie podoba3 Zapyta. ,ospodarza3 Na pe+no si? u*ieszy, .ak b?dzie m, *i?
po*z?sto+aF na mo.e konto3 Ma dobre i zdro+e +ino, a przy tym +*ale niedro,ie3 Woda
.est bardzo zdradli+a3 I333J
DziE obiad u 'u*1ber,a3 $dieu, skarbe*zku333, mo.a ko*1ana StanziMMarini333
/uC musz? ko0*zyF333, +ybia iMa, a +iesz, Ce u 'u*1ber,a .ada si? +*zeEnie3 $dieu3
&+. na za+sze
Mozart
I333J
U*au. ode mnie %arlaA3 I333J
<D ((;A
( Monte*u*uli M patrzR 6(;(63
7 Pina I aktu Die Zauber-iote i d+a letnie ubrania M patrzR list 6773
6 Dopki nie nast2pi roz+i2zanie3
O I akt Die Zauber-iote3
4 @ist ten za,in23
A %ari &1omas M syn Mozarta3
44O
6743 D! U!N# W $DEN
IWiede0, O lip*a (;)(J
Na.uko*1a0sza Cone*zkoW
< 3J /uC +p do 7Me., a .a .esz*ze nie .adem3 %1*iaem *i +ysaF +i?*e., N3Y*zasem tylko
6 -loreny333 Wi?*e. dostaniesz .utro + poudnie3 2d: sol2` + dobrym 1umorze3
Wszystko si? *1yba dobrze sko0*zy3
%alu.? *i? (555 razy3 Nie .estem .uC ,odny3 $dieu3
Na za+sze t+.
Mozart %zekalem aC do te. *1+ili, ma.2* nadzie.?, Ce uda mi si? +ysaF *i +i?*e.W
<D K;;
67A3 D! U!N# W $DEN
IWiede0, 4 lip*a (;)(J Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW
!to 74 -loren+3 ZapaF na.pilnie.sze ra*1unki, a .ak przy.ad? zapa*imy reszt?3 Nie*1
mi Sussmayr przyEle nr O i nr 4(333 i nie*1 mnie po*au.e + d333W ie,n? do Wetzlara7, bo
ina*ze. ,o nie zastan?3 $dieu3 %au.? *i? (555 razy
Na za+sze t+. Mozart
I333J
'S3 Na pe+no si? uEmiaaE po otrzymaniu 6 -loren+, ale pomyElaem, ze lepsze to niC
ni*W 2d: zdro+a, skarbe*zku, i na za+sze pozosta0 mo.2 StanziMMarini3
<D ((;)
I akt Die Zauber-iote M *1odzi o ari? "rlo+e. No*y ! zittre ni*1t, mein lieber So1n +
OJ oraz o k+intet KmW 1mW 1mW Inr 4J3
Kankier Ra.mund Wetzlar Qon 'lankenstern I(;47M(9(5J M patrzR 7(;<;3
444
67;3 D! U!N# W $DEN
Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW
IWiede0, 4 lip*a (;)(J
'rosz? nie b2d: smutnaW Mam nadzie.?, Ce .uC dostaaE pieni2dze3 Dla t+o.e. stopy
lepie. b?dzie, .ak .esz*ze + aden zostaniesz, bo at+ie. *i tam +y*1odziF3 MyEl?, Ce
*i? u*au.? + sobot?(, a moCe na+et +*zeEnie.3 =dy tylko mo.a spra+a b?dzie
zaat+iona, naty*1miast do *iebie przy.ad? i rzu*? *i si? + ramiona3 &e,o potrzebu.?
na.bardzie.3 I333J
"rtko m+i2*, poza tob2 ni*ze,o mi tuta. nie brak3 I333J $*1, ,dyby mo.e spra+y .uC
byy zaat+ioneW7 M,bym *i? +tedy na dobre spro+adziF, *1o*iaC bardzo *1?tnie
sp?dzibym z tob2 .esz*ze kilka adny*1 dni + aden3 I333J
DziE 'od W?,iersk2 "oron2 spotkaem an,ielskie,o lorda6, szty+ne,o i pos?pne,o M
+*i2C *zeka na 333 SnaiW
I333J Skarbe*zku m.3 Napisz, *ze,o *i trzeba, byle szybko, a z radoE*i2 u*zyni?
+szystko, Ceby tylko mo.2 StanziMMarini ukontento+aF3
&+. na za+sze Mozart
<D ((95
( W sobot? ) lip*a (;)(3
7 Spra+y -inanso+e M zabie,i Mozarta I+ sz*ze,a*1 niezbyt .asneJ o duC2 poCy*zk? u
=old1a1na i Wetzlara3
6 $n,ielski lord M na.pe+nie. 'eter Salomon I(;O4M(9(4J, ktry przy.e*1a do Wiednia z
zamiarem zaan,aCo+ania Mozarta i Kaydna + @ondynie M patrzR 676<73
6793 D! U!N# W $DEN
IWiede0, A lip*a (;)(J
Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW
I333J DziE lan*1ard +zniesie si? + po+ietrze albo .uC po raz trze*i za+iedzie
+iede0*zyk+W3 &a *aa 1istoria z lan*1ardem +*ale mi nie .est na r?k?, bo mi
przeszkadza + s-inalizo+aniu interes+3
Iks7 obie*a przy.EF dzisia. do mnie, ale333 nie przyszed3 MoCe przy.dzie, .ak sko0*zy
si? ta *aa zaba+a` 'o*zekam do 7Me., potem *oE przekn? i p.d? ,o szukaF +e
+szystki*1 moCli+y*1 mie.s*a*13 !., takie Cy*ie +*ale nie .est przy.emneW
%ierpli+oE*iW Na pe+no +szystko si? .akoE uoCy333 i +tedy dopiero odet*1n? + t+oi*1
ramiona*1W I333J
44A
Na.bardzie. si? *iesz?, kiedy .esteE zado+olona i +esoa, i kiedy +iem S z *a2
pe+noE*i2, Ce ni*ze,o *i nie brak3 %ay m. trud i zn. sta.e si? +tedy na+et przy.emny
i dro,i3 Na.,orsza i na.bardzie. nieprzy.emna sytua*.a, W .akie. m,bym si? znale:F
+yda.e mi si? ba1ostk2, .eEli tylko ty .esteE
zado+olona i +esoa3
&ym*zasem +szystkie,o dobre,o M korzysta. ze s+o.e,o bazna stoo+e,o6, ale myEl o
mnie, m+ o mnie i ko*1a. mnie za+sze tak, .ak .a za+sze b?d? ko*1a mo.2 StanziM
Marini i .e.333
stuW333 knaller333, paller333, sznip333, sznap333, sznur333, sznepperl333, snaiWO
<
Mozart
'S3 "onie*znie spoli*zku. Sussmayra i po+iedz, Ce *1*iaaE zabiF mu*1?, ktra usiada
mu na poli*zkuW $dieu, y U+a,aW %1+yta.W z333 6 *ausy333
sodziutkie .ak *ukier333 .uC333 po-run?yW S
>roda, Wiede0 A lip*a (;)(3
<D ((97
S Pran*ois lan*1ard I(;46M(95)J, synny aeronauta, ktry pod konie* GHIII +ieku +
+ielu kra.a*1 Europy demonstro+a s+. balon i prbo+a +raz z Con2 IMarieM
Madeleine Sop1ie $rmantJ +znieEF si? na nim + po+ietrze3 A lip*a (;)( roku, na
+iede0skim 'raterze po+ioda mu si? prba lotu balonem na o*za*1 tysi?*y
+iede0*zyk+3 D+ie poprzednie prby I) mar*a i 7) ma.a (;)(J byy nieudane
7 Naz+isko unie*zytelnione, na.pe+nie. =old1a1n M patrzR 6(7<O3
6 Nazen stoo+yN M +esoy +spbiesiadnik "onstan*.i, ktrym by Pranz GaQer
Sussmayr M patrzR 6(4<73
O So+a zape+ne bez Cadne,o sensu, *1o*iaC niektrzy e,ze,e*i trudzili si?, aby .e
rozszy-ro+aF3
67)3 D! U!N# W $DEN
IWiede0, ; lip*a (;)(J
YNa.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW
Daru., Ce tym razem dostaniesz tylko .eden list, ale absolutnie musz? zapaF nie.akie,o
Iksa( i nie poz+oliF mu si? +ymkn2F3 %zy1am na nie,o *odziennie od ;Me. rano3 I333J
Nie o,l2daem startu balonu7333, po pier+sze dlate,o, Ce at+o mo,? sobie +yobraziF,
.ak to .est, a po dru,ie M ponie+aC myElaem, Ce i tym razem Ipo raz trze*iJ mu si? nie
uda3 &ym*zasem +Erd +iede0*zyk+ pra+dzi+a eu-oriaW /ak dot2d ,o +yEmie+ali,
tak teraz *1+al2W I333J
W te. *1+ili pra,n? tylko .edne,o M zako0*zyF mo.e interesy i .ak na.szyb*ie. byF z
tob23 Nie +yobraCasz sobie, .ak bardzo ostatnio *zas mi si?
44;
duCy bez *iebieW Nie potra-i? opisaF te,o u*zu*ia333, te. pustki, ktra mnie o,arnia333, te.
.akie.E niezaspoko.one. i nieusta.2*e. t?sknoty, kaCde,o dnia *oraz +i?ksze.3
=dy sobie pomyEl? o naszy*1 radosny*1, dzie*i?*o sz*z?Eli+y*1 dnia*1 .akie
sp?dziliEmy + aden, i o ty*1 smutny*1 ponury*1 dnia*1 tuta., to na+et nie *ieszy mnie
pra*a3 'rzyz+y*zaiem si? bo+iem przery+aF .2 od *zasu do *zasu, aby zamieniF z tob2
kilka s+ i po,a+?dziF3 $ teraz nie .est to moCli+e333
"iedy siadam do -ortepianu, Ceby zaEpie+aF *oE z mo.e. opery, to zaraz musz? przer+aF
M zbyt +ielkie to robi na mnie +raCenie3 astaW /ak spra+a b?dzie zaat+iona, to o te.
same. ,odzinie .uC mnie tu nie b?dzie3 I333J $dieu333 ko*1ana Cone*zko3 I333J
&+. na za+sze
Mozart
<D ((9O
( Zape+ne =old1a1n
M patrzR 6(7<O3 7 alon aeronauty Pran*ois lan*1arda M patrzR 679<(3
6653 D! U!N# W $DEN
IWiede0, ) lip*a (;)(J
Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW
I333J ardzo mnie zmart+iaE ostatnim listem3 Mao brako+ao a bybym do *iebie od
razu po.e*1a, zosta+ia.2* tu niezaat+ione spra+y3 $le *o by to dao` 'o prostu i tak
musiabym zaraz +ra*aF i zamiast +yt*1nienia i przy.emnoE*i, miabym tylko
strapienie3
'rze*ieC za kilka dni ta *ala 1istoria musi si? sko0*zyF(3 Z 7 przyrzek mi to po+aCnie i
uro*zyE*ieW $ +tedy przy.ad? do *iebie naty*1miast3 %1yba CebyE +olaa ina*ze., na
przykad, Ce +yEl? pieni2dze, ty +szystko zapa*isz i +r*isz do domu3 &o mi teC
odpo+iadaW $le myEl?, Ce teraz + aden musi byF +y.2tko+o pi?knie, a ze +z,l?du na
moCnoEF *udo+ny*1 spa*er+ .est to mie.s*e sz*ze,lnie przy.emne3 %1o*iaC sama
*zu.esz to z pe+noE*i2 lepie. niC inni3 /eEli +i?* u+aCasz, Ce po+ietrze i ru*1 dobrze *i
zrobi2, to zosta0 .esz*ze, a .a po *iebie przy.ad? i na+et M .eEli ze*1*esz M par? dni z tob2
pob?d?3 I333J
Wszystkie,o dobre,o, ko*1ana StanziMMariniW %au.? *i? milion razy3
&+. na za+sze
Mozart
Wiede0, ) lip*a (;)(3
I333J
449
<D ((9;
( N&a *aa 1istoriaN to niezbyt .asne interesy -inanso+e, a m+i2* E*iEle.R zabie,i
Mozarta
o uzyskanie duCe. poCy*zki3
7 NZN to na.pra+dopodobnie. bankier Ra.mund Wetzlar Qon 'lankenstern I(;47Mi9ioJ,
przy.a*iel Mozarta, .eden z .e,o +ierzy*ieli, o.*ie* *1rzestny %arla &1omasa M patrzR
7(;<;3
66(3 D! $N&!N$ S&!@@$ W $DEN
IWiede0, (7 lip*a (;)(J
"o*1any StollW Na.lepszy "nollW Na.,rubszy S*1rollW I333J(
Mam proEb?3 Nie*1 pan b?dzie tak dobry i +yEle mi naty*1miast M pier+szym
.utrze.szym kursem M mo.2 msz? + Mdur7 Iktr2 +ykonaliEmy + ubie,2 niedziel?J
oraz ,radua + Mdur Mi*1aa Kaydna 'aT Qobis, ktry teC +ykonaliEmy63 Nie idzie o
partytur?, ale o ,osy333 'rosz2 mnie tuta., Cebym .2 popro+adzi + koE*ieleO3 $le nie*1
pan nie myEli, Ce to +ybie,, Ce *1*? .2 panu zabraF3 =dybym nie u+aCa, Ce u pana .est
bezpie*zna, ni,dy bym .e. panu nie dal3 &o dla mnie +ielka przy.emnoEF, kiedy mo,?
+yE+iad*zyF panu przysu,?3
ardzo na pana li*z?, bo daem so+o3
Mozart Wiede0, (7 lip*a (;)(3
<D ((99
( $nton Stoll M patrzR 6(7<(3 Na,+ek .est nieprzetuma*zaln2 rymo+ank2 dla Emie*1uR
N@iebster StollW ester "nollW =rosster S*1rollW Mist Stern#ollW =elt das MollW &1ut dir
Wo1l`N
7 %1odzi o Msz? Mdur I"M7;4J +ykonan2 + koE*iele -arnym + aden (5 lip*a (;)(3
6 Identy-ika*.a ,raduau Mi*1aa Kaydna Iautora okoo (;5 ,radual+J nie .est .ak
doty*1*zas moCli+a3
O 'ra+dopodobnie Mozart zamierza .2 +ykonaF + koE*iele pi.ar+ + Wiedniu Iprzy
dzisie.szym pla*u /odoka PinkaJ3
44)
6673 D! U!N# W $DEN
IWiede0, ; i 9 pa:dziernika (;)(J 'i2tek o +poi do nMe. + no*y
Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*:koW
WaEnie +r*iem z opery(3 Sala bya nabita .esz*ze bardzie. niC poprzednio3 Duet
Mann und Weib7 itd3, s*en? z dz+one*zkami6 z I aktu M .ak z+ykle M biso+ano3
'odobnie ter*et *1op*+ z II aktuO3 $le na.+i?ksza przy.emnoEF spra+i mi mil*z2*y
aplauzW WidaF *oraz +yra:nie., .ak ta opera idzie + ,r?3 I333J
Zaraz po t+oim +y.e:dzie4 za,raem sobie d+ie partie + bilard z nie.akim panem
Mozartem Ito ten sam, *o napisa oper? dla S*1ikanederaJ potem za (O dukat+
sprzedaem mo.2 szkap?A, a nast?pnie +ysaem /osep1a 'rimusa; po *zarn2 ka+?,
ktr2 +ypiem pal2* +spania2 -a.k?3 ':nie. zinstrumento+aem rondo dla Stadlera9,
od ktre,o tym*zasem dostaem list z 'ra,i3 DuEko+ie) ma.2 si? dobrze, ale .ak si?
zda.e, nie dostali od *iebie Cadne,o listu, + *o trudno u+ierzyFW Wszys*y .uC tam
syszeli o +spaniaym przy.?*iu mo.e. opery niemie*kie.3 Na.bardzie. niez+yke .est to,
Ce + tym samym dniu, +Mktrym tu po raz pier+szy zostaa z +ielkim po+odzeniem
+ysta+iona mo.a no+a opera, + 'radze po raz ostatni ,rano &ytusa(5 M r+nieC z
o,romnym suk*esem3 Wszystkie numery na,rodzono bra+ami, a edini(( Epie+a
podobno pi?knie. niC kiedykol+iek3
Duet d+*1 dzie+*z2t + $Mdur by biso+any(7, a ,dyby tak nie osz*z?dzano
Mar*1etti(6, to r+nieC rondo byoby biso+ane(O3
Stadler dosta duCe bra+a z parteru i z orkiestry3 Napisa Ce to N*zeski *udWN, ale doda,
Ce si? Nbardzo przyoCyWN(4 I333J
! +p do AMe. zamierzaem p.EF na ulubiony spa*er I333J + kierunku teatru(A i333 *o
+idz?` %o *zu.?` Nad*1odzi Don 'rimus z kotletami Ys*1abo+ymiW %1e ,usto[ Z.adam
.e za t+o.e zdro+ie3
Wybia .uC nMa3 %zy .uC Episz` 'stW Nie *1*? *i? zbudziFW
Sobota 9M,o3
=dybyE mo,a mnie +idzieF +*zora. + *zasie kola*.iW Nie mo,em znale:F stare,o
obrusu, +obe* *ze,o +y*i2,n2em z sza-y no+y, EnieCnobiay333 'osta+iem na nim
li*1tarz d+uramienny i zapaliem E+ie*eW I333J
W *1+ili kiedy to pisz?, zape+ne ty bierzesz *udo+n2 k2piel3
Pryz.er przyszed punktualnie o AMe.3 ' ,odziny +*zeEnie. 'rimus napali + pie*u, a
k+adrans przed AM2 przyszed mnie obudziF3
Dla*ze,o musi padaF akurat teraz` MyElaem, Ce b?dziesz miaa adn2
4A5
po,od?3 Ubierz si? *iepo, Ceby si? nie przezi?biF3 Mam nadzie.?, Ce dzi?ki tym
k2pielom b?dziesz zim2 zdro+a3
%zas mi si? duCy bez *iebie3 I333J =dybym nie mia tu ni* do roboty, to Y na te 9 dni bym
z tob2 po.e*1a3 Niestety, nie ma tam dla mnie odpo+iednie,o S k2ta do pra*y3 I333J Nie
ma ni* milsze,o nad Cy*ie spoko.ne, ale na to trzeba sobie zapra*o+aF i .a to *1?tnie
robi?3 I333J
&+. ko*1a.2*y m2C
W3 $3 Mozart
<D (()6
( 'remiera opery Die Zauber-ite I"MA75J, do libretta Emanuela S*1ikandera, odbya si?
+ &1eater au- der Wiede0 + Wiedniu 65 +rzeEnia (;)(3 Dyry,o+a Mozart3
7 Duet 'aminy i 'apa,ena ei Mdnnern, +el*1e @iebe -li1ien Inr ;J3
6 Das =lo*k*1en SpielR Das klin,et so 1errii*1333 Inr 9J3
O &er*et *1op*+ Seid uns zum z+eitenmal +ilikommen Inr (AJ3
4 9 pa:dziernika (;)(3
A Pakt, Ce Mozart mia konia, sam + sobie .est zdumie+a.2*y, ale .ak pisze + s+e.
autobio,ra-ii I(9A7J Sulpitz oisseree, + pe+nym okresie M rze*z z,ol2 nie+iary,odna
M Mozart posiada NA may*1 polski*1 koniN3
; S+o.e,o suC2*e,o Mozart nazy+a z +aE*i+ym sobie 1umorem 'rimus lub Don
'rimus, albo /osep1 'rimus, a +i?* imieniem *esarza $ustrii /ze-a I Ipo a*inie
/osep1us 'rimusJ3 'ostaF suC2*e,o .est niezidenty-iko+ana, nie ma bo+iem Cadne,o
do+odu, Ce by to I.ak przypusz*za +i?kszoEF komentator+, 2*znie z niemie*kim
+yda+*2 korespoden*.i MozartaJ
M /osep1 Deiner, dozor*a domu Uur sillberner S*1lan,er przy "arntnerstrasse nr (5;O3
Deiner Izmary + (976J .est +szakCe z+i2zany z Mozartem, ale ina*ze.] to on by
na.pe+nie. :rdem in-orma*.i dla anonimo+e,o autora artykuu + NMor,en 'ostN z 79
sty*znia (94A] artyku ten za+iera zdumie+a.2*2 mieszanin? pra+dy i zmyEle0, przez
blisko ptora +ieku trakto+an2 .ako niepod+aCalna +ers.a +ydarze0 z+i2zany*1 z
po+staniem ReXuiem oraz ze Emier*i2 i po,rzebem Mozarta, a ktr2 zape+ne naleCy
u+aCaF za na.+i?ksz2 misty-ika*.? + *ae. mozartolo,ii3 Na.pe+nie. od Deinera
po*1odzi niepra+dzi+a romanty*zna opo+ieEF o burzy EnieCne. + dniu po,rzebu
Mozarta, r+nieC po raz pier+szy upo+sze*1niona + NMor,en 'ostN + (94A Ipatrz
K3%3 Robbins @andon (;)(, MozartSs @ast #ear, &1ames and Kudson, @ondon ()99J3
9 &rze*ia *z?EF "o0*em klarneto+e,o $Mdur I"MA77J dla $ntona Stadlera3
) /osep1a i Pranz GaQer DuEek z 'ra,i3
(5 @a *lemenza di &ito I+edu, libretta Metastaz.aJ M opera seria + 7 akta*1 I"MA7iJ
skompono+ana przez Mozarta dla &eatru Narodo+e,o + 'radze, ,dzie A +rzeEnia (;)(
+ obe*noE*i kompozytora i pod .e,o batut2 miaa mie.s*e .e. prapremiera3 !statnie
przedsta+ienie odbyo si? 65 +rzeEnia (;)(3
N W praskie. ins*eniza*.i aaska+oE*i &ytusa Domeni*o edini Epie+a parti? SeTtusa3
(7 Duet $1 perdona al primo a--etto Inr ;J3
(6 Maria Mar*1ettiMPantozzi I(;A;M(95;J Epie+aa parti? Hitelli3 /e. m?Cem by baryton
$n,elo Pantozzi3
(O Rondo De1 per Xuesto istante solo Inr ()J3
(4 $nton Stadler ,ra + opero+e. orkiestrze na klarne*ie3 ra+a, o ktry*1 +spomina,
dosta zape+ne po solo klarneto+ym + arii SeTtusa Inr )J i po arii Hitelli Inr 76J3
(A Ulubiony spa*er + kierunku teatru $u- der Wiede0, ,dzie ,rano oper? Die
Zauber-ite3
6A M Mozart 4A(
6663 D! U!N# W $DEN
IWiede0, 9 i ) pa:dziernika (;)(J Sobota o +p do nMe. + no*y
Na.uko*1a0sza, na.lepsza Cone*zkoW
Wra*a.2* z opery( zastaem list od *iebie3 %o za radoEFW I333J !pera .ak z+ykle sza przy
pene. sali i .ak z+ykle z o,romnym aplauzem i z bisami3 /utro teC .2 ,ra.2, ale +
poniedziaek nie, toteC nie*1 Slissmayr przy.edzie ze Stollem +e +torek3 I333J
Rzu*iem si? +aEnie na +spaniae,o krlika, ktre,o mi przynis 'rimus Im. +ierny
su,aJ, a ponie+aC mam dzisia. +ielki apetyt, posaem ,o zno+u, Ceby .eEli si? uda,
.esz*ze *oE przynis3 %zeka.2* na .e,o po+rt siedz? sobie i pisz?3
DziE pra*o+aem pilnie do +p do 7Me., potem pobie,em do Ko-era7 po prostu Ceby
nie .eEF samemu, i zastaem u nie,o mam?63 Zaraz po obiedzie +r*iem do domu i
pisaem do *zasu +y.E*ia do opery3 @eut,eb prosi, Cebym ,o zno+u zabra ze sob2, *o
teC zrobiem3 /utro zabior? mam?, ktre. Ko-er .uC da do prze*zytania libretto3 ! nie.
moCna po+iedzieF, Ce bardzie. oper? o,l2da, niC .e. su*1a3
@eut,eb za*1o+a si?, .ak ba+arski prostak3 Nie mo,em te,o znieEF i naz+aem ,o
osem3 I333J Ze +szystkie,o si? Emia3 /a *ierpli+ie prbo+aem mu z+r*iF u+a,? na
niektre k+estie, ale stale *1i*1ota3 &e,o .uC byo dla mnie za +iele3 'o+iedziaem mu,
Ce .est 'apa,enem i +yszedem, ale .ak si? zda.e, ten dure0 ni*ze,o nie zrozumia3
Wszedem do loCy, + ktre. siedzieli pan Plamm z Con2O3 'ozostaem z nimi do ko0*a i
byem *akiem zado+olony3
W trak*ie arii 'apa,ena Iz dz+onkamiJ za.rzaem za kulisy3 Miaem +ielk2 o*1ot?
za,raF3 W momen*ie, ,dy S*1ikaneder ma s+o.2 tyrad?, dla Cartu za,raem arpe,,io3
!n aC podsko*zy3 Spo.rza za kulisy i dostrze, mnie3 'rzy po+tr*e .a ni* nie
zrobiem, on si? zatrzyma i + o,le nie *1*ia Epie+aF3 !d,adem .e,o myEli i zno+u
za,raem arpe,,io3 Wtedy uderzy + dz+one*zki i za+oaR N'rzesta0WN4, na *o sala
zarea,o+aa Emie*1em3 Dopiero +tedy, .ak si? +yda.e, zrozumieli, Ce to nie on ,ra na
dz+one*zka*13
Nie +yobraCasz sobie, .ak pi?knie brzmi ta muzyka + loCy koo orkiestry, duCo pi?knie.
niC na ,alerii3 /ak +r*isz, konie*znie musisz .e. sama posu*1aF3
Niedziela o ;Me. rano3
! loMe. id? na msz? do pi.ar+A3 @eut,eb po+iedzia, Ce po mszy b?d? m,
porozma+iaF z przeoConym i zostaF z nim na obiedzie3
4A7
Do+iedziaem si? +*zora. od 'rimusa, Ce + aden +iele osb *1oru.eW %zy to pra+da`
U+aCa. na siebie i +ystrze,a. si? *1od+W I333J
'rzy.ad? na pe+no + przysz2 niedziel?3 '.dziemy do kasyna, a nast?pnie M +
poniedziaek M +r*imy do domu;3 I333J
&+. na za+sze
Mozart
'S3 U*au. ode mnie Zo-i?, a Sussmayro+i da. par? prztyk+ + nos i przerzed: mu
nie*o *zupryn?3 Dla Stolla M tysi2*e ukon+3 $dieu333 Wybia ,odzina333 $dieuW /esz*ze
si? zoba*zymyW9
Nb3 MusiaaE *1yba oddaF do pralni d+ie pary moi*1 zimo+y*1 spodni, ty*1, ktre
pasu.2 do but+3 Z /osep1em szukaliEmy i*1 +sz?dzie, ale na prCno3 $dieu3
<D (()4
( Die Zauber-ite + &1eater au- der Wiede03
7 Pranz Ko-er M m2C /ze-y, sz+a,ier Mozarta3
6 Maria %a*ilia Weber M teE*io+a Mozarta3
O Pranz GaQer Plamm M muzyk amator, urz?dnik +iede0skie,o ma,istratu3 /e,o Cona M
arbara, z domu Sto,ern3
4 W ory,inaleR NKalts MauWN S*1ikaneder Epie+a parti? 'apa,ena3
A Mozart *1*ia oddaF yMletnie,o %arla &1omasa na +y*1o+anie i nauk? do pi.ar+3
; Do aden Mozart po.e*1a z %arlem (A pa:dziernika3 Nast?pne,o dnia +szys*y
IMozart, "onstan*.a, %ari, Siissmayr i Zo-ia M na.modsza siostra "onstan*.i, ktra .ak
si? okazu.e takCe bya + adenJ +r*ili I*ieka+e na *zy. ra*1unek`J do Wiednia3
9 %ytat z Die Zauber-ite M nr () z II aktuR NDie Stunde s*1la,t333N3
66O3 D! U!N# W $DEN(
IWiede0, (O pa:dziernika (;)(J
Na.uko*1a0sza, na.lepsza kobietkoW
W*zora. I+ *z+artek i6M,oJ po.e*1aem7 z Ko-erem6 po %arla3 Z.edliEmy tam kola*.?,
po *zym od+ieziono nas do domu3 ! AMe. po.e*1aem do Salierie,o i %aQalieriO i
po+ozem odsta+iem i*1 do loCy333 Stamt2d po.e*1aem po mam? i %arla, ktrzy *zekali
na mnie u Ko-er+3
Nie +yobraCasz sobie, .ak bardzo obo.e byli za*1+y*eni, bo nie tylko muzyka, ale i
treEF, i +szystko im si? podobao3 'o+iedzieli, Ce to pra+dzi+a opera333, ,odna
+ysta+ienia pod*zas na.+i?kszy*1 uro*zystoE*i i + obe*noE*i na.+i?kszy*1
monar*1+, ktrzy z pe+noE*i2 nie raz b?d2 .e. *1*ieli posu*1aF, bo pi?knie.sze,o i
przy.emnie.sze,o przedsta+ienia na pe+no nie +idzieli3
4A6
!d u+ertury aC po ko0*o+y *1r Salieri patrzy i su*1a z na.+i?ksza u+a,23 'o
kaCdym -ra,men*ie +oaR NbraQoW belloWN Dzi?ko+ali mi bez ko0*a3 /uC od da+na
*1*ieli przy.EF do opery, ale Ceby za.2F mie.s*a musieliby przy.EF o OMe., a tak obyo si?
bez te,o i mo,li +szystko spoko.nie zoba*zyF i usyszeF3
'o teatrze zabraem i*1 i %arla na kola*.? do Ko-er+3 'otem +r*iliEmy z %arlem do
domu i pooCyliEmy si? spaF3
Zabiera.2* %arla do opery, spra+iem mu duC2 radoEF3 Dobrze +y,l2da3 /eEli idzie o
zdro+ie, to trudno byoby znale:F lepsze mie.s*e, ale poza tym +szystko .est tam
-atalne3 'o*z*i+e,o +ieEniaka mo,liby +y*1o+aF dobrze i potem +ypuE*iF + E+iat3
$le te,o .uC doEFW 'onie+aC nauka napra+d? za*zyna si? dopiero + poniedziaek
I'anie, zmiu. si?WJ, poprosiem Kee,er+, Ceby m, .esz*ze u ni*1 zostaF do
niedzieli333 'omyEl o tym333 MyEl?, Ce przez miesi2* nie moCe duCo stra*iF, a tym*zasem
spra+a z pi.arami4 si? +y.aEni3 U ni*1 napra+d? si? pra*u.e3
$ poza tym nie .est on ,orszy, ani o +os lepszy, niC by3 Ma te same ze
przyz+y*za.enia, .ak za+sze sporo si? +akoni, a u*zy si? .esz*ze mnie. *1?tnie niC
da+nie., tym bardzie. Ce poza bie,aniem po o,rodzie 4 ,odzin przed i 4 ,odzin po
.edzeniu, do *ze,o sam mi si? przyzna, ni* +i?*e. nie robi3 /ednym so+em dzie*i nie
robi2 tam niF poza tym, Ce .edz2, pi.2, Epi2 i bie,a.23
/est u mnie Ko-er i @eut,ebA3 'ier+szy z ni*1 zostanie na kola*.i3 Wierne,o 'rimusa;
posaem .uC do ur,erspital, Ceby przynis *oE do .edzenia3 /estem z te,o draba bardzo
zado+olony, bo doty*1*zas tylko raz mi na+ali, kiedy przez nie,o byem zmuszony
spaF u Ko-er+, *o byo mi - bardzo nie na r?k?, ponie+aC u ni*1 Epi si? za du,o3
Na.bardzie. lubi? byF + domu, przyz+y*zaiem si? do +asne,o porz2dku i tylko to
.edno odst?pst+o +pra+io mnie + zy 1umor3
W*zora. *ay dzie0 podrCo+aem z 'er*1toidsdor-u i nie mo,em do *iebie napisaF, ale
Ce ty ni* przez te d+a dni nie napisaaE, to nie+yba*zalne3 Spodzie+am si?, Ce dzisia.
dostan? od *iebie list, a .utro b?d? .uC z tob2 [ rozma+ia bezpoErednio i serde*znie *i?
u*au.?3 $dieu3
&+. na za+sze
Mozart
iOM,o pa:dziernika (;)(3 &ysi2* razy *au.? Zo-i?9333 %o do N3N3, zrb .ak u+aCasz3
$dieu3
<D (()A
( &o ostatni list Mozarta, ktry zmar 4 ,rudnia (;)(, niespena d+a miesi2*e po .e,o
napisaniu3
4AO
Y Uo rer*ntoi*lsdoriu, ,azie Yan inomas (,(;5OM(565Y uyi u i+Ymy i3Y3MYNN( Nk YNYM
WaE*i*iel nazy+a si? Wenzel ern1ard Kee,er3
s Pranz de 'aula Ko-er Izm3 (;)AJ, austria*ki skrzypek, sz+a,ier Mozarta, m2C /ze-y M
na.starsze. siostry "onstan*.i3
O %aterina %aQalieri I(;A(M(95(J, +oska sopranistka, u*zenni*a i przy.a*ika Mozarta3
4 Mozart zamierza umieE*iF %arla na pens.i u pi.ar+3
o /osep1 @eut,eb I(;67M(9((J, +altornista, .eden z na.bliCszy*1 +iede0ski*1 przy.a*i
Mozarta3
; /osep1 'rimus M patrzR 667<;M
s Zo-ia ISop1ieJ, (;A;M(94A, na.modsza siostra "onstan*.i3 W (95; +ysza za m2C za
+do+*a /akoba Kaibla, *1rmistrza katedry + DiakoQar + SlaQonii + %1or+a*.i3 'o
Emier*i s+e,o m?Ca Ii po Emier*i Nissena + (97A M dru,ie,o m?Ca "onstan*.iJ
przeniosa si? do Salzbur,a, ,dzie zamieszkaa z "onstan*.2 i doCya s?dzi+e,o +ieku3
ya E+iadkiem ostatni*1
dni Mozarta3