Th0kT h0

kIhh TE T0 6h06 60h hhIEF

Vk L0kT 6khh Tkhh
(Anh-Vet)

1
M06 L06

1. Abuse oI Oomnunt Poston (Lum dung v{ the ch
pho) 12
2. Acquston (Thon tInh, Muu dut, Tep thu, Thu duc)
13
3. Admnstered Prces (Gu b{ quun che) 13
4. Advertsng (Quung cuo) 14
5. Aggregule Concenlrulion (Tup lrung long lhe) 14
6. Agreement (Thou thuun) 14
7. Ejjiciency (Phun bo nguon Iuc mol cuch co hieu guu)
16
8. AIlernulire Cosls (Chi phl lhuy lhe) 16
9. AmuIgumulion ((Su) Hop nhul) 16
10. Antcompettve Pructces (Hunh v chong lu cunh
trunh) 16
11. Anli-MonopoIy PoIicy (Chlnh such chong Joc guyen)
18
12. Anttrust (Chong to rot) 18
13. Areruge Cosls (Chi phl lrung bnh) 19
14. Burrers to Kntry (Ruo cun gu nhup) 19
15. Busng Pont Prcng (O{nh gu dem chuun) 21
16. Bertrund (Nush) Kqulbrum (Oem cun bung
Bertrund (Nush)) 22
17. Bd rggng (Ouu thuu gun lun) 22
18. Bluterul Monopoly/Olgopoly (Ooc quyen song
phuong/doc quyen nhom bun) 23
19. Brund Competton (nter- und ntru-) (Cunh trunh
trong cung mot nhun heu houc guu cuc nhun heu)
24
20. Bundle (Tron go) 25
4
21. Buyer Concenlrulion (Su lup lrung cuu nguoi muu) 26
22. Buyout (Muu lu, Thon tInh) 26
23. Curtel (Cucten) 26
24. CurleIizulion (Cuclen hou) 28
25. Colluson (Cuu ket) 28
26. CoIIusire biJJing (lenJering) (Duu lhuu cuu hel) 32
27. Combnuton (Pho hop) 32
28. Common ConlroI (Kiem soul chung) 32
29. Competton (Cunh trunh) 32
30. CompuIsory Licensing (Cup phep bul buoc) 33
31. Concentruton (Tup trung) 33
32. Concentruton ndexes (Ch so tup trung) 36
33. Concenlrulion Mesures (Do Iuong su lup lrung) 38
34. Concenlrulion Rulio (Ti Ie lup lrung) 38
35. ConcerleJ Aclion or Pruclice (Am muu/hunh Jong phoi
hop) 38
36. Conglomerute (Conglomerut) 38
37. Conglomerute Merger (Sup nhup Conglomerut) 39
38. Conscous Purullelsm (Quun he song hunh co y thuc)
39
39. Consolduton (Su hop nhut) 40
40. Consprucy (Am muu) 40
41. Conslunl Relurns lo ScuIe (Loi lhe hhong Joi lheo gui
mo) 40
42. Consumer Surplus (Thung du cuu nguo teu dung)
40
43. Consumer welIure (Phuc lo nguo teu dung) 41
44. Contestublty (TInh co the cunh trunh) 41
45. ConleslubIe Murhel (Thj lruong co llnh cunh lrunh)
44
46. Control oI Knterprses (Quyen kem sout dounh
nghep) 44
47. Costs (Ch phI) 44
48. CounlerruiIing Pouer (The Iuc Ium cun bung) 45
5
49. Cournot (Nush) Kqulbrum (Oem cun bung Cournot
(Nush)) 45
50. Crisis CurleI (Cuclen hhung houng) 46
51. Cross Prce Klustcty oI Oemund (Oo co gun cheo
cuu cuu theo gu) 46
52. Cut-Throut Competton (Cunh trunh tu sut) 4?
53. Oeudweght WelIure Loss (Thut thout/ton thut phuc
lo) 49
54. Oeconcentruton (Ph tup trung hou) 49
55. Oeep Pockets (Nung tu) 50
56. DeIirereJ pricing (Giu co chi phl giuo nhun) 50
57. DemonopoIizulion (Phi Joc guyen hou) 51
58. Depression CurleI (CurleI hiem che) 51
59. DereguIulion (Giui Jieu liel) 51
60. Deslruclire Compelilion (Cunh lrunh huy Jiel) 51
61. DijjerenliuleJ ProJucls (Sun phum hhuc biel) 51
62. Discriminulion (Phun biel) 51
63. Diseconomies oj ScuIe (Tlnh phi hinh le lheo gui mo)
51
64. Dislribulors Murh (Nhun hieu cuu nhu phun phoi) 51
65. OversIcuton (Ou dung hou) 51
66. Ovestture (Tu bo trI/tu bo tu sun) 52
67. Oomnunt Frm (Oounh nghep ch pho) 52
68. Dominunl Murhel Posilion (Vj lrl chi phoi lhj lruong)
53
69. Dominunl Price LeuJership (Nguoi Iunh Juo giu chi
phoi) 54
70. Oumpng (Phu gu) 54
71. Ouopoly (Luong doc quyen bun) 54
72. Kconomes oI Scule (Lo the knh te theo qu mo) 55
73. Kconomes oI Scope (Lo the knh te theo phum v) 56
74. KIIcency (Heu quu) 5?
75. Klustcty oI Oemund (Prce) (Oo co gun cuu cuu theo
gu) 58
6
76. Knterprse (TInh dum lum, Oounh nghep) 59
77. Enlropy (Chi so nhieu Ioun) 59
78. Kxcess Cupucty (Thuu cong suut) 59
79. Excessire Compelilion (Cunh lrunh guu muc) 60
80. Kxcess Prces (Gu quu cuo) 60
81. ExcIusire DeuIing (Giuo Jjch Joc guyen) 61
82. Kxport Curtel (Cucten xuut khuu) 61
83. ExlernuI Economies/Diseconomies (Ngoui ung hinh
le/phi hinh le) 61
84. Kxternultes (Ngou ung) 62
85. Kxtruterrtorulty (Ouc quyen ngou guo) 62
86. Fulng Frm (Cong ty suy sup) 63
87. Fghtng Brund (Thuong heu cunh trunh) 63
88. FixeJ Cosls (Chi phl co Jjnh) 64
89. ForecIosure oj Compelilion (Ngun cun cunh lrunh) 64
90. Frunchsng (Nhuong quyen) 64
91. Free Rder or Rdng (Nguo/Vec huong lo khong
phu tru ten) 65
92. Full Cost Prcng (O{nh gu duu tren ch phI duy du)
65
93. FuII Line Forcing (Buoc muu loun bo) 66
94. GenlIemens Agreemenl (Thou lhuun hhong chlnh lhuc
hhong Jo gui Jjnh phup Iuul mu Jo su lu nguyen ) 66
95. Gini Coejjicienl (He so Gini) 66
96. HerjinJuhI-Hirschmun nJex (Chi so HerjinJuhI-
Hirschmun) 66
97. Helerogenous ProJucls (Sun phum hhuc Ioui) 66
98. Holdng Compuny (Cong ty chu von/Cong ty me) 66
99. Homogenous Products (Sun phum dong nhut) 6?
100. HorizonluI nlegrulion (Tlch hop lheo chieu ngung)
6?
101. HorizonluI Merger (Sup nhup lheo chieu ngung) 6?
102. ncome Klustcty oI Oemund (Oo co gun cuu nhu cuu
theo thu nhup) 6?
7
103. ncreusing Relurns lo ScuIe (Loi nhuun lung lheo gui
mo) 68
104. nJuslry Concenlrulion (Tup lrung cong nghiep) 69
105. nlegrulion (Tlch hop) ?0
106. ntellectuul Property Rghts (Quyen so huu trI tue)
?0
107. nler- unJ nlru-BrunJ Compelilion (Cunh lrunh giuu
ru ben lrong cuc nhun hieu) ?0
108. nterlockng Orectorute (Cuc bun gum doc chung,
cuc bun gum doc ket hop) ?0
109. nlernulionuI CurleI (Cuclen guoc le) ?1
110. nrerse nJex (Chi so nghjch Juo) ?1
111. Joinl MonopoIy Projils (Loi nhuun Joc guyen hel hop)
?1
112. Jont ProIt Muxmzuton (To du hou lo nhuun
chung) ?1
113. Jont Venture (Len dounh) ?2
114. Lerner ndex (Ch so Lerner) ?2
115. LererugeJ Boyoul (Muu ruy ron ngoui) ?3
116. Lcensng (Cup phep) ?3
117. Lmt Prcng (O{nh gu hun che) ?4
118. Lorenz Curre (Duong cong Lorenz) ?5
119. Loss-Leuder Sellng (Bun ch{u lo truoc) ?5
120. Munugemenl Buyoul (Quun Il lhon llnh) ?6
121. MurginuI Cosl (Chi phl bien) ?6
122. MurginuI Rerenue (Thu nhup bien) ?6
123. Murket (Th{ truong) ?6
124. Murhel Concenlrulion (Tup lrung lhj lruong) ?6
125. Murket OeInton (O{nh nghIu th{ truong) ?6
126. Murket Fulure (Thut bu cuu th{ truong) ??
127. Murket Ior Corporute Control (Th{ truong cho quyen
quun lI cong ty) ?8
128. Murket Power (Suc munh do vo th{ truong) ?9
129. Murket Shure (Th{ phun) 81
8
130. Merger (Sup nhup) 81
131. Moblty Burrers (Ruo cun d dong) 82
132. Monopolstc Competton (Cunh trunh doc quyen) 82
133. Monopolzuton (Ooc quyen hou) 83
134. Monopoly (Ooc quyen) 84
135. MonopoIy Pouer (Quyen Iuc Joc guyen) 85
136. MonopoIy Renl (Loi nhuun Joc guyen) 85
137. Monopsony (Ooc quyen muu) 86
138. Nush Kqulbrum (Oem cun bung Nush) 8?
139. Nuturul Monopoly (Ooc quyen tu nhen) 88
140. Negulire ExlernuIily (Ngoui ung lieu cuc) 88
141. Non-Prce Preduton (Phu gu ph gu cu) 88
142. Olgopoly (Ooc quyen nhom bun) 89
143. OIigopsony (Doc guyen nhom muu) 90
144. Opportunty Costs (Ch phI co ho) (houc Alternutve
Costs (Ch phI thuy the)) 90
145. Ounership Concenlrulion (Tup lrung guyen so huu)
91
146. Puchuge Tie-in (Bun hem) 91
147. Purent (Cong ty me) 91
148. Pureto KIIcency (Heu quu Pureto) 91
149. Putents (Bung sung che) 92
150. PeIect Competton (Cunh trunh houn huo) 92
151. Per se IIeguI (Bul hop phup) 93
152. Postve Kxternulty (Ngou ung tIch cuc) 93
153. Predutory Prcng (O{nh gu de bun phu gu) 93
154. Preemplion oj FuciIilies (Ngun chun lruoc) 94
155. Price CurleI (Cuclen giu) 94
156. Prce Oscrmnuton (Phun bet gu) 94
157. Prce Fxng Agreement (Thou thuun un d{nh gu) 95
158. Prce Leudershp (Lunh duo gu) 96
159. Prce Reguluton (Oeu tet gu) 96
160. ProJucers SurpIus (Thung Ju cuu nguoi sun xuul) 96
161. Prvutzuton (Tu nhun hou) 96
9
162. Product OIIerentuton (Khuc bet hou sun phum) 9?
163. ProIt (Lo nhuun) 98
164. ProItublty (Khu nung snh lo) 98
165. Quusi-Renls (Bun-lien lhue) 100
166. Rutonulzuton Agreement (Thou thuun hop lI hou)
100
167. Recprocty (u du lun nhuu) 100
168. Recommended or Suggested Prce (Gu khuyen cuo
houc Gu de ngh{) 100
169. ReIusul to Oeul/Sell (Tu cho guo d{ch/bun) 101
170. Reguluton (Oeu tet) 101
171. Rent (Lo nhuun duc quyen/Ten thue) 103
172. Rent Seekng (Sun tIm lo nhuun duc quyen/Sun tIm
duc lo) 104
173. Resule Prce Muntenunce (RPM) (Gu gu bun lu) 105
174. Reslriclion oj Enlry lo lhe Murhel (Hun che su giu
nhup ruo lhj lruong) 106
175. Reslriclion oj TechnoIogy (Hun che cong nghe) 106
176. Restrcton on Kxportuton ( Hun che xuut khuu) 106
177. Restrcton on mportuton (Hun che nhup khuu) 10?
178. Revenues (Oounh Thu) 10?
179. Ruinous Compelilion (Cunh lrunh phu sun) 108
180. Rule oI Reuson (Quy tuc hop lI) 109
181. Second Best, Theory oI (LI thuyet ve cu tot nhut thu
nhI) 109
182. SeIj-ReguIulion (Tu Jieu liel) 110
183. SeIIer Concenlrulion (Su lup lrung cuu nguoi bun) 110
184. Sellng Below Cost (Bun duo gu thunh) 110
185. Shured or Jont Monopoly (Ooc quyen ket hop houc
chu se) 111
186. Shppng ConIerences (Ho ngh{/Thou thuun vun
chuyen hung hu) 111
187. Speculzuton Agreements (Thou thuun chuyen mon
hou) 112
10
188. Stundurds (Teu chuun) 112
189. Strutegc Behuvour (Hunh v chen luoc) 114
190. Subsdury (Cong ty phu thuoc) 114
191. SubslunliuI Lessening oj Compelilion (Sul gium lhuc
su llnh cunh lrunh) 115
192. Sunk Costs (Ch phI chIm) 115
193. SusluinubIe MonopoIy (Doc guyen ben rung) 115
194. Tucil CoIIusion (Thou lhuun ngum) 116
195. Tukeover (Muu lu, Tep quun) 116
196. Ted Sellng (Bun co deu ken, Bun co rung buoc) 116
197. ToluI Cosls (Tong chi phl) 11?
198. Trude Murk (Thuong heu) 11?
199. Trunsucton Costs (Ch phI guo d{ch) 119
200. Unijorm DeIirereJ Pricing (Giu giuo hung lhong nhul)
119
201. VuriubIe Cosls (Chi phl hhu bien) 119
202. Vertcul ntegruton (TIch hop theo cheu doc) 119
203. VerlicuI Merger (Sup nhup lheo chieu Joc) 120
204. Vertcul Restrunts (or Restrctons) (KIm che/Hun
che theo cheu doc) 120
205. Workuble Competton (Khu nung co the cunh trunh)
121
206. X-Ejjiciency (Hieu guu X) 121
207. X-neIIcency (Ph heu quu-X) 121

11
1. Abuse oI Oomnunt Poston (Lum dung v{ the
ch pho)
Nhung fhu doan kInh doanh chong IaI canh franh do
dounh nghep ch pho (domnunt Irm) fIon hanh do gIu
hoac fang vj fho cua mnh fron fhj fruong. Nhung fhu doan
kInh doanh nhu vay - khong phaI khong co franh Iuan - co
fho duoc coI nhu su Iam dung hoac IoI dung khong chnh
dang su kIom soaf co fnh doc quyon fron fhj fruong nham
muc dch han cho canh franh. Thuaf ngu Iam dung vj fho chI
phoI da duoc quy djnh ro rang frong cac van ban Iuaf cua
nhIou quoc gIa nhu Canada va mof so nuoc chau Au. O My,
nhung dIou khoan fuong ung co fho IIon quan don doc quyon
va cac co gang gIu doc quyon hoac doc quyon hoa fhj fruong.
Hnh fhuc nao frong cac hanh vI kInh doanh duoc coI Ia
Iam dung so fuy fhuoc vao fung fruong hop cu fho va fuy vao
quoc gIa. NhIou hanh vI kInh doanh duoc doI xu khac nhau
fuy vao cac fho cho phap Iuaf. Mof so hanh vI kInh doanh gay
franh caI frong fhuc fo o cac quoc gIa khac nhau khong phaI
Iuon Iuon duoc su ung ho cua Iuaf phap bao gom: cac khoan
ph fon khong hop I |chargIng unroasonabIo), gu quu cuo
(excess prces), phun bet gu (prce dscrmnuton),
d{nh gu de bun phu gu (predutory prcng), op gIa
|prIco squoozIng) boI cac doanh nghIop IIon kof, tu cho guo
d{ch/bun (reIusul to deul/sell), bun co deu ken (ted
sellng) hoac ban fron goI |producf bundIIng) va quycn mua
truoc nguoi kbac (prc-cmption. Xom Cuc hunh v chong lu
cunh trunh (Antcompettve pructces).
12
2. Acquston (Thon tInh, Muu dut, Tep thu, Thu
duc)
ChI hanh dong chIom quyon so huu va kIom soaf foan
bo hay mof phan mof doanh nghIop hay mof phap nhan kInh
doanh boI mof doanh nghIop khac. Khac voI voI su sup nhup
(merger), fhon fnh khong can fhIof phaI bao gom su bop
nbat |ama/gamation) hoac su ket hop (consolduton) cac
doanh nghIop. Mof su fhon fnh - fham ch ngay ca khI co su
fhay doI hoan foan quyon kIom soaf - van co fho do cac
doanh nghIop bao gom frong do fIop fuc hoaf dong nhu nhung
phap nhan rIong bIof. Tuy nhIon, kof hop quyon kIom soaf so
bao ham su foI da hoa IoI nhuan chung |joInf profIf
maxImIzafIon)
1
va Ia mof moI ban fam fIom nang cua cac co
quan chong doc quyon. Xom fhom Muu lu/tep quun
(Tukeover)
3. Admnstered Prces (Gu b{ quun che)
CIa bj quan cho Ia gIa duoc an djnh boI doanh nghIop,
khong phu fhuoc vao cac bIon dong ngan han cua cung va
cau. CIa ca cung nhac |rIgIdIfy) nay duoc mof so nha kInh fo
coI nhu phaf sInh fu suc munh do vo th{ truong (murket
power). NhIou nghIon cuu da co gang IIon kof gIua gIa bj
quan cho voI su tup trung (concentruton) va Iam phaf.
Nhung kof Iuan ruf ra fu nhung nghIon cuu nay cho fhay, su
khac nhau gIua cac nganh |cung nhu gIua cac nuoc) vo muc do

1
ToI da hoa IoI nhuan kof hop cua mof nhom cac doanh
nghIop Ia dac dIom noI baf cua co cau fhj fruong doc quyon
nhom ma fhoo do cac hang cung nhau cong nhan su phu
fhuoc Ian nhau cua mnh va do vay fam fhoI bo qua su doI
djch va dua ra cac muc fIou foI da hoa IoI nhuan chung |N)
13
IInh hoaf frong gIa ca khong fho duoc gIaI fhch hoan foan
bang mof mo hnh don gIan vo fhj fruong canh franh hoan
hao |cIoarIng markof). Tuy nhIon, cac nha nghIon cuu cung
phaI doI maf voI nhung kho khan nghIom frong frong vIoc do
Iuong, nhaf Ia khI cac chI so gIa ca chnh fhuc fhuong khong
phan anh vIoc chIof khau gIa.
4. Advertsng (Quung cuo)
Quang cao gIup nha san xuaf chI ra su khac bIof gIua
cac san pham cua ho voI cac san pham khac va cung cap
fhong fIn vo san pham cho nguoI fIou dung. Cung nhu fhong
fIn, quang cao mang IaI nhIou IoI ch cho nguoI fIou dung, v
du nhu Iam ha fhap gIa fron fhj fruong. Quang cao Iam cho
nguoI fIou dung bIof don su fon faI cua san pham moI va fao
dIou kIon do dang cho su fham nhap. Tuy nhIon, bang vIoc
dong gop vao su khuc bet hou sun phum (product
dIIerentuton), quang cao co fho fao non suc manh doI voI
fhj fruong bang cach Iam fang cao ruo cun gu nhup
(burrers to entry). NhIou nghIon cuu fhuc nghIom da fm
hIou vo fac dong canh franh cua quang cao nhung khong dI
don quyof djnh duf khoaf.
5. Aggrcgatc Conccntration (Tap trung tong tbc
Xom Tup trung (Concentruton)
6. Agreement (Thou thuun)
Thoa fhuan duoc djnh nghIa Ia su dan xop ngam an hay
cong khaI gIua cac doanh nghIop dang canh franh voI nhau v
IoI ch ho fuong cua ho. Nhung dan xop han cho canh franh
co fho bao gom nhung kha canh nhu gIa ca, san xuaf, fhj
fruong va khach hang. Nhung IoaI dan xop nay fhuong cung
fuong duong voI su fhanh Iap cac cucten (curtel) hoac su
cuu ket (colluson) Ia dIou ma hau hof cac foa an dou coI Ia
14
vI pham Iuaf canh franh v fac dong cua no frong vIoc fang
gIa, han cho san Iuong va cac fac dong kInh fo co haI khac.
Cac fhoa fhuan co fho daf foI muc raf chnh fhuc voI
vIoc ghI IaI cong khaI cac dIou khoan va dIou kIon fham gIa;
hoac no cung co fho ngam an nhung cac bon fham gIa dou
hIou va fuan fhoo do su fhoa fhuan ngam gIua cac bon fham
gIa. Mof fhoa fhuan da duoc xac djnh ro rang co fho khong
can fhIof phaI cong khaI. Tron fhuc fo, hau hof cac fhoa
fhuan gay ra hunh v chong lu cunh trunh
(untcompettve pructces) co khuynh huong dan xop Ion
Iuf non khong fho do dang bj phaf hIon boI cac co quan cong
quyon.
Khong phaI faf ca cac fhoa fhuan gIua cac doanh nghIop
dou nhaf fhIof Iam haI canh franh hoac bj ngan cam boI Iuaf
phap. Trong mof so quoc gIa, Iuaf vo canh franh cung cap su
mIon fru cho mof so fhoa fhuan hop fac gIua cac doanh
nghIop nou cac fhoa fhuan nay co fho Iam fang hIou qua va
su fhay doI nang dong fron fhj fruong. V du, fhoa fhuan gIua
cac doanh nghIop co fho duoc cho phop do phaf frIon mof fIou
chuan fhong nhaf cho san pham do kch fhch lo the knh
te nho qu mo (economes oI scule), fang vIoc su dung san
pham va pho bIon cong ngho. Tuong fu, cac doanh nghIop co
fho duoc cho phop fham gIa hop fac frong IInh vuc nghIon cuu
va frIon khaI |R&), frao doI fhong fIn hoac fhanh Iap cac
len dounh (jont ventures) do chIa so ruI ro va fhu huf
von frong cac du an cong nghIop Ion. Tuy nhIon, nhung su
mIon fru nay fhuong duoc dI kom voI nhung dIou kIon nhan
manh rang nhung fhoa fhuan hoac su dan xop nhu vay khong
phaI Ia non fang cua mof su un d{nh gu (prce Ixng)
hoac nhung hanh vI han cho canh franh.
15
7. Ejjicicncy (Pban bo nguon /uc mot cacb co bicu qua
Xom Heu quu Pureto (Pureto KIIcency)
8. A/tcrnatioc Costs (Cbi pbi tbay tbc
Xom Ch phI co ho (Opportunty Costs)
9. Ama/gamation ((8u Hop nbat
Xom Sup nhup (Merger)
10. Antcompettve Pructces (Hunh v chong lu
cunh trunh)
o cap don mof fap hop rong cac hanh vI kInh doanh
ma mof doanh nghIop hoac mof nhom cac doanh nghIop fhuc
fhI do han cho su cunh trunh (competton) gIua noI bo cac
doanh nghIop do gIu hoac Iam fang vj fho fuong doI va IoI
nhuan cua ho fron fhj fruong ma khong can fhIof phaI cung
cap cac hang hoa va djch vu o muc gIa fhap hon hoac chaf
Iuong cao hon.
Iou cof you cua canh franh nam o cho mof |hoac nhIou)
doanh nghIop co gang daf duoc cac IoI fho fuong doI doI voI
cac doI fhu cua ho. Tuy nhIon, gIoI han co fho chap nhan
duoc cua nhung hanh vI kInh doanh co fho bj vI pham nou cac
doanh nghIop muu foan han cho canh franh mof cach gIa fao,
khong phaI boI vIoc khaI fhac IoI fho fuong doI ma o vIoc IoI
dung vj fho fhj fruong cua ho do gay baf IoI hoac Iam fon haI
don nhung doI fhu canh franh, khach hang va nha cung cap
bang cac phuong phap nhu: day gIa cao hon, gIam bof san
Iuong, Iam gIam su Iua chon cua khach hang, Iam maf dI hIou
qua kInh fo va Iam saI Ioch su phan bo co hIou qua cac nguon
Iuc kInh fo |hoac kof hop nhung dIou fron).
IoaI hanh vI kInh doanh nao co fho duoc coI nhu chong
IaI canh franh va vI pham Iuaf canh franh Ia fuy vao fung
16
fho cho Iuaf phap va fung fruong hop cu fho. Mof so hanh vI
co fho duoc nhn nhan nhu pbam /uat (pcr sc i//cga/ frong
khI mof so khac co fho duoc fIop can fhoo quy tuc hop lI
(rule oI reuson). V du, gu gu bun lu (resule prce
muntenunce) fhuong duoc hau hof cac foa an coI Ia pham
Iuaf nhung nguoc IaI mof so fruong hop dac bIof duoc coI Ia
hop I. TIou chuan do quyof djnh xom IIou hanh vI kInh doanh
nao Ia pham Iuaf cung khac nhau. O My, thou thuun un
d{nh gu (prce Ixng ugreements) Ia pham Iuaf nhung o
Canada no chI bj coI Ia pham Iuaf khI fhoa fhuan nay chIom
mof phan dang ko cua fhj fruong. Iuaf canh franh cua phan
Ion cac nuoc fhoo doI va noI chung fm bIon phap ngan chan
cac hanh vI kInh doanh chong IaI canh franh. Nhung hanh vI
nay daI fho co fho xop vao haI IoaI Ion: cac han cho vo chIou
ngang va han cho chIou doc doI voI canh franh. Cac han cho
vo chIou ngang bao gom cac hanh vI dac fhu nhu: cucten
(curtel), cuu ket (colluson), um muu (consprucy), sup
nhup (merger), d{uh gu de bun phu gu (predutory
prcng), phun bet gu (prce dscrmnuton) va thou
thuun un d{nh gu (prce Ixng ugreements). Nhom fhu
haI bao gom nhung hanh vI nhu giao Jjcb Joc quycn
(cxc/usioc Jca/ing, han cho fhj fruong vo maf dja I
|goographIc markof rosfrIcfIons), tu cho guo d{ch/bun
|reIusul to deul/sell), gu gu bun lu (resule prce
muntenunce), bun co deu ken (ted sellng). NoI
chung, cac han cho vo chIou ngang kof hop cac doanh nghIop
canh franh fron fhj fruong, nguoc IaI nhung han cho vo chIou
doc dua don nhung moI IIon ho gIua nhung nha cung cap va
phan phoI. Tuy nhIon, can nhan fhay rang su phan bIof gIua
han cho vo chIou doc va han cho vo chIou ngang khong phaI
Iuon Iuon ro rang va hanh vI cua IoaI nay co fho fac dong don
17
IoaI kIa. V du, doanh nghIop co fho chap nhan hunh v
chen luoc (strutegc behuvour) do ngan can canb tranb
(jorcc/osc compctition. Ho co gang Iam fho bang cach ngan
cban truoc (prc-cmpting jaci/itics fhong qua vIoc fhon fnh
nhung nguon cung cap nguyon IIou quan frong hoac konh
phan phoI, fham nhap vao cac hop dong daI han do mua cac
dau vao hoac nang Iuc san xuaf kha dung, cam kof giao Jjcb
Joc quycn (cxc/usioc Jca/ing va cac hanh vI khac. Nhung
hanh vI nay co fho Iam fang ruo cun gu nhup (burrers to
entry) va bao vo vj fr cua cac doanh nghIop dang fon faI
fron fhj fruong va/hoac fao dIou kIon fhuan IoI cho cac fhoa
fhuan chong canh franh.
11. Anti-Monopo/y Po/icy (Cbinb sacb cbong Joc quycn
Xom Chong to rot (Anttrust)
12. Anttrust (Chong to rot)
Chong fo rof Ia mof IInh vuc cua chnh sach kInh fo va
Iuaf IIon quan don doc quyen (monopoly) va cac hanh vI
mang fnh doc quyon. Iuaf chong fo rof |AnfIfrusf Iav) hay
Chnh sach chong fo rof |AnfIfrusf poIIcy) Ia fhuaf ngu duoc
su dung dau fIon o My frong khI o nhIou quoc gIa khac IaI
fhuong su dung fhuaf ngu Iuaf canh franh hay chnh sach
canh franh. Mof so quoc gIa khac IaI su dung cum fu uon
ban cong bang |IaIr TradIng) hoac Iuaf chong doc quyon
|AnfImonopoIy Iav). Co so frI fhuc cho vIoc chong fo rof
frong kInh fo va chnh sach Ia mof nganh phu cua kInh fo
hoc fo chuc cong nghIop. No gIaI quyof nhung van do phaf
sInh fu hanh vI cua doanh nghIop hoaf dong duoI nhung dIou
kIon fhj fruong khac nhau va fac dong cua no foI hoaf dong
kInh fo. Hau hof cac Iuaf chong fo rof co cac dIou khoan IIon
quan don cau fruc nhu sup nhup (mergers), doc quyen
(monopoly), oj tri cbi pboi trcn tbj truong (Jominant markct
18
position va tup trung (concentruton), cung nhu nhung
hanh vI nhu cuu ket (colluson), un d{nh gu (prce
Ixng), d{uh gu de bun phu gu (predutory prcng).
13. Aocragc Costs (Cbi pbi trung bnb
Xom Ch phI (Costs)
14. Burrers to Kntry (Ruo cun gu nhup)
Rao can gIa nhap Ia nhung you fo ngan chan hoac can
fro su xam nhap cua nhung doanh nghIop moI vao mof
nganh, fham ch ngay ca khI nhung doanh nghIop dI
fruoc/dan anh |Incumbonf fIrms) dang kIom duoc sIou IoI
nhuan. Co haI cach phan IoaI mof cach fong quaf vo rao can:
cau fruc |hoac vo haI) va chIon Iuoc. HaI IoaI nay fhuong duoc
coI nhu IoaI rao can kInh fo hoac rao can hanh vI.
Rao can gIa nhap mang fnh cau fruc |sfrucfuraI barrIors
fo onfry) nay sInh do nhung dac fnh can ban cua mof nganh
nhu cong ngho, chI ph va nhu cau. Co mof so su franh caI vo
IIou nhung you fo nao fao ra rao can mang fnh cau fruc.
jnh nghIa rong nhaf cua Joo aIn cho rang rao can gIa nhap
nay sInh fu su khuc bet hou sun phum (product
dIIerentuton), IoI fho chI ph fuyof doI cua cac doanh
nghIop dan anh va lo the knh te nho qu mo
(economes oI scule). Su khac bIof hoa san pham fao ra cac
IoI fho fuong doI cho cac doanh nghIop dan anh boI v cac
doanh nghIop xam nhap phaI vuof qua duoc uy fn da duoc
fch Iuy Iau daI cua cac nhan hIou san pham dang fon faI. IoI
fho chI ph fuyof doI ham y rang nhung doanh nghIop xam
nhap phaI buoc vao fhj fruong voI chI ph don vj cao hon o
baf cu muc san Iuong nao, co fho boI v cong ngho kom hon.
IoI fho kInh fo nho quI mo han cho so Iuong doanh nghIop co
19
fho hoaf dong o mof chI ph foI fhIou frong mof fhj fruong
gIoI han.
Mof djnh nghIa fuong doI chnh xac nhaf vo rao can cau
fruc duoc dua ra boI Coorgo SfIgIor, nguoI cho rang rao can
gIa nhap chI xay ra khI ko xam nhap phaI ganh chju nhung
chI ph ma nhung doanh nghIop dI fruoc khong phaI chju.
jnh nghIa nay IoaI bo IoI fho kInh fo fhoo quI mo nhu mof
rao can. Co mof so franh caI vo vIoc IIou djnh nghIa cua
SfIgIor co bao gom nhung chI ph ma cac doanh nghIop dI
fruoc hIon dang khong con phaI ganh chju hay Ia nhung chI
ph ma nhung doanh nghIop nay khong bao gIo phaI chju.
Mof so nha kInh fo khac nhan manh vao fam quan
frong cua ch phI chIm (sunk costs) nhu Ia mof rao can gIa
nhap. V chI ph chm phaI bj ganh chju boI nguoI xam nhap,
nhung cung da duoc ganh chju boI cac doanh nghIop dI fruoc.
Thom vao do, chI ph chm gIam bof kha nang fhoaf ra va v
fho fao fhom cac ruI ro cho nhung doanh nghIop xam nhap
fIom nang.
Rao can gIa nhap mang fnh chIon Iuoc nay sInh fu
hanh vI cua nhung doanh nghIop dI fruoc. ac bIof khI cac
doanh nghIop nay co fho hanh dong do fang rao can mang
fnh cau fruc hoac do doa fra dua chong IaI cac ko xam nhap
nou ho fIon hanh xam nhap. Tuy nhIon, nhung su do doa nay
phaI dang fIn cay fhoo nghIa rang nhung doanh nghIop dI
fruoc phaI co cac dong co do fhI hanh chung nou vIoc xam
nhap xay ra. Xom fhom Hunh v chen luoc (Strutegc
Behuvour).
Nhung su ngan can chIon Iuoc fhuong bao gom mof so
IoaI hanh vI phan ung fruoc cua nhung doanh nghIop dI fruoc.
Mof v du Ia vIoc ngan cban truoc (prc-cmpting jaci/itics khI
cac doanh nghIop dI fruoc dau fu mof cach qua muc vao nang
20
Iuc san xuaf do do doa vo vIoc so xay ra mof cuoc chIon franh
gIa ca nou vIoc xam nhap xay ra. Hoac ho co fho fao ra mof
cach gIa fao nhung nhan hIou va san pham moI do han cho
kha nang baf chuoc. Kha nang nay van con Ia chu do cho
nhIou cuoc franh Iuan soI noI.
Cung non chu y Ia chnh phu cung co fho Ia nguoI gay
ra rao can fhong qua vIoc cup phep (lcensng) va cac quy
djnh khac.
15. Busng Pont Prcng (O{nh gu dem chuun)
jnh gIa dIom chuan |hay con duoc bIof duoI fon Jjnb
gia Ja co pbi giao nban (Jc/iocrcJ pricing) Ia mof ho fhong
frong do nguoI mua phaI fra gIa cho san pham co ca chI ph
van chuyon ma chI ph nay khong phu fhuoc vao vj fr cua
nguoI ban. ChI ph van chuyon co fho duoc fnh foan fu mof
vj fr dac bIof hoac mof dIom chuan |basIng poInf) fu mof
bIou gIa van chuyon fIou chuan. uoI ho fhong nay, nhung
khach hang o xa hay gan dIom chuan so fra cung mof gIa nhu
nhau. Nhu vay, nhung khach hang o gan bj phan bIof doI xu
hoac phaI fra mof chI ph van chuyon ma |phanfom) Ia caI so
khong xay ra nou ho duoc Iua chon vIoc fra mof cach fach
bIof cho san pham va chI ph van chuyon. Iou nay fhuong
duoc dung rong raI frong cac nganh cong nghIop nhu fhop va
xI mang va duoc nhn nhu mof phuong phap fao fhuan IoI cho
su cuu ket (colluson) gIua cac doanh nghIop. Trong fhj
fruong canh franh, gIa ca duoc mong doI so phan anh chI ph.
o do cac nha kInh fo ky vong rang gIa IO |gIa faI man
fau: Iroo on oard) cong fhom chI ph van chuyon so Ia gIa
ca daI dIon frong moI fruong canh franh. Tuy nhIon, cac
doanh nghIop - fham ch frong moI fruong canh franh - cung
co fho chap nhan mof ho fhong gIa co chI ph gIao nhan boI
v no don gIan va fIof kIom duoc chI ph quan I. Truong hop
21
nay dac bIof xay ra frong fruong hop cac doanh nghIop fhIof
Iap vung gIa |prIco zonos) ma frong do khoang cach van
chuyon va chI ph kha bIon khong nhIou. Hon nua, gIa IO
cong voI chI ph van chuyon fhuc fo co fho Ia mof phuong fIon
fof hon cua su cuu ket (colluson) boI v no fao fhuan IoI
cho su phan phoI khach hang vo maf dja I. Thom vao do,
bIon phap nay co fho duoc chap nhan do chon op cac doanh
nghIop xam nhap faI dja phuong boI cac doanh nghIop canh
franh khac.
16. Bertrund (Nush) Kqulbrum (Oem cun bung
Bertrund (Nush))
Trong mo hnh cua orfrand vo doc quyen nhom bun
(olgopoly), doanh nghIop Iua chon gIa ca |khong phaI so
Iuong) mof cach doc Iap do foI da hoa IoI nhuan, voI gIa djnh
rang gIa ca cua nhung nguoI canh franh da duoc xac djnh
fruoc. Kof qua can bang cua mo hnh nay goI Ia dem cun
bung Nush (Nush Kqulbrum) frong gIa ca hay con duoc
goI Ia dIom can bang orfrand |Nash).
KhI mof nganh nao do co fnh can xung, co nghIa Ia cac
doanh nghIop co cung quI mo va chI ph, co chI ph bang hang
so va san pham dong nhaf, dIom can bang orfrand Ia dIom
ma moI doanh nghIop so an djnh gIa ban bang voI chI ph
bIon va kof qua Ia so daf duoc heu quu Pureto (Pureto
eIIcent). Kof qua nay duoc gIu nguyon baf ko so Iuong
doanh nghIop va dI nguoc IaI voI dem cun bung Cournot
(Cournot equlbrum) Ia noI ma khI so doanh nghIop fang
Ion fh dIom can bang so djch ra cang xa khoI dIom hIou qua
Parofo.
17. Bd rggng (Ouu thuu gun lun)
22
au fhau gIan Ian Ia mof hnh fhuc dac bIof cua hanh vI
cau kof un d{nh gu (prce-Ixng) khI cac doanh nghIop
phoI hop vIoc dau fhau cua ho frong cac hop dong mua ban
hay du an. Co haI hnh fhuc pho bIon cua dau fhau gIan Ian.
IoaI fhu nhaf Ia khI cac doanh nghIop chap nhan mof gIa
fhau chung, qua do IoaI fru su canh franh vo gIa. IoaI fhu haI
Ia cac doanh nghIop dong y voI nhau fruoc Ia doanh nghIop
fhang fhau so Ia nguoI fra gIa fhap nhaf va xoay vong fhoo
cach Ia faf ca cac doanh nghIop dou frung mof so Iuong fhau
hoac mof gIa frj fhau da fhoa fhuan.
V hau hof |khong phaI faf ca) cac hop dong mo cho dau
fhau Ia cua chnh phu, non chnh phu chnh Ia muc fIou
fhuong xuyon nhaf cua dau fhau gIan Ian. au fhau gIan Ian
Ia mof frong nhung hnh fhuc bj fruy fo nhIou nhaf frong
hnh fhuc cuu ket (colluson).
18. Bluterul Monopoly/Olgopoly (Ooc quyen song
phuong/doc quyen nhom bun)
Ia fruong hop chI co mof |hoac mof vaI) nguoI mua va
nguoI ban mof san pham nao do fron th{ truong (murket).
Muc do tup trung (concentruton) frong doanh so ban hoac
mua cua mof san pham Ia kof qua cua moI fuong fac gIua
nguoI ban va nguoI mua. Trong mof so fruong hop nao do,
nguoI mua co fho fhI hanh vaI fro tbc /uc /am can bang
(countcroai/ing poucr do han cho suc munh do vo th{
truong (murket power) khI chI co mof hoac mof vaI nguoI
ban fron fhj fruong va kof qua Ia co mof san Iuong Ion hon
va gIa ca fhap hon fruong hop nou co doc quyen
(monopoly) hoac doc quyen nhom bun (olgopoly). Iou
nay dac bIof dung frong fruong hop nguon cung cap nguoc
|upsfroam) cua san pham Ia co gIan, co nghIa Ia cung fhay doI
nhIou khI gIa ca fhay doI va khong bj fac nghon fhoo kIou nuf
23
co chaI vo pha nha san xuaf; nguoI mua co fho fac dong Ion
do Iam gIam gIa cua nguoI ban doc quyon dua fron quI mo
Iuong mua cua ho; va nguoI mua fu ho phaI doI maf voI gIa ca
canh franh frong fhj fruong xuoI |dovnsfroam) |xom len ket
theo cheu doc (vertcul ntegruton) do bIof fhom vo
upsfroam-dovnsfroam). Iou nay dac bIof co kha nang dung
frong fruong hop mua san pham frung gIan. Tuy nhIon, nou
Iuong cung san pham nguoc bj han cho va khong co su canh
franh hIou qua o ha nguon fh fnh huong doc quyon/doc
quyon nhom doI so dan don vIoc foI da hoa IoI nhuan kof hop
gIua nguoI ban-nguoI mua do gay fhIof haI cho nguoI fIou
dung.
19. Brund Competton (nter- und ntru-) (Cunh
trunh trong cung mot nhun heu houc guu cuc
nhun heu)
Cac doanh nghIop fIop fhj cac san pbam kbac bict
(JijjcrcntiatcJ proJucts) fhuong phaf frIon va canh franh fron
co so nhan hIou hay fhuong hIou. Coca CoIa va PopsI CoIa,
IovI va CWC Joans, KoIIoggs Corn IIakos va NabIscos ran
IIakos Ia mof so vaI v du vo canb tranb giua cac nban bicu
(intcr-branJ. MoI mof frong cac nhan hIou nay co fho duoc
ua fhch boI nhung nguoI fIou dung khac nhau san sang fra
mof caI gIa cao hon hoac mua fhuong xuyon mof nhan hIou
san pham nao do hon mof nhan hIou khac.
Canb tranb bcn trong nban bicu (intra-branJ Ia su
canh franh gIua nhung nguoI ban Io hoac phan phoI cua cung
mof nhan hIou. Canh franh bon frong co fho dua vao gIa ca
hoac khong fhong qua gIa ca |non-prIco). V du, mof chIoc
quan Joans IovI co fho duoc ban voI mof gIa fhap hon frong
dof gIam gIa hoac frong mof cua hang chuyon bIof nhung IaI
fhIou dI nhung fIon nghI frong djch vu ma nhung cua hang
24
bnh fhuong cung cap. Nhung fIon nghI frong djch vu gop
phan xay dung non su canh franh bon frong fhuong hIou
khong dua fron gIa ca. Mof so nha san xuaf fm cach duy fr
gIa ban Io fhong nhaf cho cac san pham cua ho va ngan can
vIoc canh franh bon frong dua fron gIa ca fhong qua cac hanh
vI kInh doanh nhu gu gu bun lu (resule prce
muntenunce (RPM)) do kch fhch su canh franh bon frong
fhuong hIou khong dua fron gIa ca nou muon fang Iuong ban
san pham cua ho.
20. Bundle (Tron go)
Thuaf ngu nay con duoc go Ia ban kcm (Packagc tic-in
mo fa mof fnh huong khI mof san pham duoc ban phaI kom
fhoo mof san pham khac nhu mof you cau baf buoc. No IIon
ho voI khaI nIom bun co deu ken/bun co rung buoc
(ted sellng). V du, mof nha san xuaf may fnh co fho you
cau nguoI fIou dung mua cung chIoc may fnh mof so Iuong
nhaf djnh cac fhanh phan kom fhoo nhu dIa mom va gIay In.
Hoac vIoc ban co fho fron goI nhu nhung bo phan cua o fo voI
moI Iua chon kom fhoo nhu bo fruyon Iuc fu dong, radIo-
cassofo va may dIou hoa khong kh. an fron goI mof san
pham co fho co fnh kInh fo hoac hIou qua doI voI nha san
xuaf. Iou nay fho hIon mof phan boI khI mua fron goI, gIa
cua cac bo phan cau fhanh so fhap hon Ia mua rIong Io fung
bo phan cau fhanh do. Tuy nhIon, vIoc ban fron goI cua cac
doanh nghIop cu co fho gay kho khan cho cac doanh nghIop
moI muon fham gIa vao cac phan manh khac nhau cua fhj
fruong san pham. Ham y canh franh cua van do ban fron goI
|bao gom ca ban co dIou kIon) no chung raf phuc fap va can
danh gIa fung fruong hop cu fho dua fron cach fIop can fhoo
qu tuc hop lI (rule oI reuson). Xom fhom Bun co deu
ken/Bun co rung buoc (Ted Sellng)
25
21. Buycr Conccntration (8u tap trung cua nguoi mua
Xom Tup trung (Concentruton)
22. Buyout (Muu lu, Thon tInh)
ChI mof fnh huong ma nhung nguoI so huu hIon faI cua
mof doanh nghIop bj mua |boughf ouf) boI mof nhom khac,
fhuong Ia boI nhung nguoI quan I hoac/va cong nhan cua
nhung doanh nghIop do. VIoc mua IaI co fho bao gom foan bo
doanh nghIop, mof bo phan hoac mof nha may cua no. TaI
fro cho vIoc mua IaI co fho duoc cau fruc fhoo nhIou cach nhu
vay ngan hang hoac fhong qua phaf hanh fraI phIou. o vIoc
mua IaI so dan foI vIoc fhay fho nhung co phan duoc frao doI
daI chung bang cac khoan no |duoI hnh fhuc fraI phIou duoc
bao Ianh boI faI san va nhung su bao dam khac) non doanh
nghIop duoc coI nhu dang fu nhan hoa |goIng prIvafo) boI v
co phan cua no co fho khong con duoc nIom yof fron fhj
fruong chung khoan nua.
23. Curtel (Cucten)
Mof cacfon Ia mof fhoa fhuan chnh fhuc gIua mof
nhom doanh nghIop frong mof nganh co fnh doc quyon nhom
ban. Cac fhanh vIon cua cacfon co fho dong y fron nhung maf
nhu: gIa ca, fong san Iuong cua foan nganh, th{ phun
(murket shures), phan chIa khach hang, phan chIa dja ban,
duu thuu gun lun (bd-rggng), fhIof Iap cac daI I ban
hang chung, phan chIa hoac kof hop IoI nhuan. Cacfon frong
djnh nghIa rong cua no dong nghIa voI mof hnh fhuc cong
khaI |oxpIIcIf) cua cuu ket (colluson). Cacfon duoc fhanh
Iap do chIa so IoI nhuan gIua cac doanh nghIop fhanh vIon. I
fhuyof vo doc quyen nhom bun (olgopoly) hop fac
|cooporafIvo) cung cap non fang cho vIoc phan fch su hnh
fhanh va fac dong kInh fo cua cacfon. NoI chung, cacfon hoac
26
hanh vI cacfon nham don muc dch gIong nhu doc quyen
(monopoly) bang cach han cho san Iuong, fang hoac an djnh
gIa do kIom duoc IoI nhuan cao hon.
Can co mof su phan bIof gIua cacfon cong cong va fu
nhan. Trong fruong hop cacfon cong cong, chnh phu co fho
fhIof Iap va cuong op fhI hanh cac quI djnh IIon quan don gIa
ca, san Iuong va mof so van do khac. Cucten xuut khuu
(export curtel) va ho ngh{ vun chuyen bung tuu ben
(shppng conIerence) Ia v du cua cacfon cong cong. Trong
nhIou quoc gIa, cactcn kicm cbc (Jcprcssion cartc/s duoc cho
phop frong mof so nganh cong nghIop duoc cho Ia can co gIa
ca va san xuaf on djnh do va/hoac hop lI hou
(rutonulzuton) cau fruc nganh cong nghIop va han cho
vIoc vuot quu nung luc (excess cupucty). V du, o Nhaf
an, nhung fhoa fhuan nhu vay duoc cho phop frong nhung
nganh nhu fhop, Iuyon nhom, dong fau va mof so nganh cong
nghIop hoa hoc khac. Cac cacfon cong cong cung duoc cho
phop o My frong gIaI doan suy fhoaI frong nhung nam 30 va
fIop fuc fon faI mof fhoI gIan sau fho chIon fhu 2 frong mof
so nganh cong nghIop nhu: khaI fhac fhan va san xuaf dau.
cacfon cung gIu mof vaI fro dac bIof quan frong frong non
kInh fo uc fhoI ky gIua cac cuoc chIon franh. Cac fhoa fhuan
quoc fo vo hang hoa IIon quan don mof so san pham nhu ca
pho, duong, fhIoc va moI day Ia dau hoa |OPC: OrganIzafIon
of PofroIoum xporfIng CounfrIos) Ia nhung v du cua cactcn
quoc tc (intcrnationa/ cartc/s fhoa fhuan cong khaI gIua cac
chnh phu quoc gIa khac nhau. Cactcn kbung boang (crisis
cartc/s duoc fo chuc boI chnh phu cho nhIou nganh cong
nghIop khac nhau, hoac cac san pham frong cac quoc gIa khac
nhau do an djnh gIa, han cho san xuaf va phan phoI frong
mof fhoI ky xay ra fhIou huf Ion.
27
Nguoc IaI, cacfon fu nhan doI hoI cac thou thuun
(ugreement) vo cac dIou khoan va dIou kIon ma fu do cac
fhanh vIon cung co duoc IoI ch fu nhau nhung khong duoc
bIof hoac co kha nang do xof fu bon ngoaI. Cacfon fu nhan o
hau hof cac nuoc duoc coI nhu Ia pham phap va vI pham Iuaf
chong to rot (unttrust).
Nhung cacfon fhanh cong - co fho Ia cong cong hay fu
nhan - doI hoI su nhaf fr |concurronco), hop fac
|coordInafIon) va ung fhuan |compIIanco) gIua cac fhanh
vIon. Iou nay co nghIa rang cac fhanh vIon cua cacfon can
co kha nang phaf hIon ra su vI pham cac fhoa fhuan va co
kha nang baf buoc fhuc fhI fhoa fhuan va frung phaf khI co
vI pham xay ra. Nhung dIou kIon nay khong phaI do dang
duoc fhoa man va dIou nay gIaI fhch faI sao cac cacfon
fhuong bj pha vo fhoo fhoI gIan.
Xom fhom Thou thuun (Agreement), Cuu ket
(Colluson).
24. Cartc/i:ation (Cactcn boa
Xom Cucten (Curtel), Cuu ket (Colluson), Ooc
quyen hou (Monopolzuton).
25. Colluson (Cuu ket)
Adam SmIfh phaf hIon fhay frong quyon sach cua ong
8u giau co cua cac quoc gia xuaf ban nam 1776:
nbung nguoi trong cung mot ngbc tbuong bicm kbi
gap nbau, tbam cbi Jc oui oc oa giai tri, nbung ncu co
tb cac cuoc noi cbuycn giua bo tbuong kct tbuc ooi am
muu cbong /ai cong cbung, boac mot so tbu Joan Jc
tang gia.
Cau kof IIon ho voI su ket hop (combnutons), um
muu (conspruces), hoac thou thuun (ugreement) gIua
28
nhung nguoI ban do fang hoac an djnh gIa va gIam san Iuong
do fang IoI nhuan. o phan bIof voI cucten (curtel), su cau
kof khong nhaf fhIof doI hoI mof fhoa fhuan chnh fhuc -
hoac cong cong hoac fu nhan - gIua cac fhanh vIon. Tuy
nhIon, cung can nhan fhay Ia cac fac dong kInh fo cua cau
kof va carfoI fuong fu nhau va fhuong co fho su dung fhay fho
cho nhau.
Su cau kof gIua cac doanh nghIop do fang hoac an djnh
gIa va gIam san Iuong duoc nhn nhan boI hau hof cac nha
chuc frach nhu mof su vI pham foI fo nhaf foI Iuaf canh
franh. Cac fhoa fhuan mang fnh cau kof duoc daf foI va fhuc
fhI fhoo raf nhIou cach khac nhau fuy vao kha nang sang fao
cua con nguoI. Cac fruong hop duoc dan ra fu nhIou nuoc
khac nhau cho fhay rang su cau kof co fho duoc daf don
fhong qua nhung tboa tbuan kbong cbinb tbuc kbong Jo qui
Jjnb pbap /uat ma Jo su tu nguycn (gcnt/cmcns agrccmcnts
khI nhung IoI ch song phuong, fhoa uoc xa hoI va moI quan
ho ca nhan va su IIon kof cung cap mof non fang can ban du
do bao dam su frung fhanh voI gIa fhoa fhuan va moI IIon ho
kInh doanh gIua cac fhanh vIon. Trong khI su cau kof noI
chung do dang hon khI so Iuong nguoI ban f va san xuaf ra
nhung sun phum dong nhut (homogenous products), am
muu an djnh gIa cung fang Ion frong fruong hop ban cac san
pham phuc fap. Mof v du Ia cong nghIop fhIof bj dIon cua
Hoa Ky, bao gom 29 cong fy khac nhau ban raf nhIou IoaI san
pham kI fhuaf nhu furbIno, may bIon fho, chaf cach dIon, fu
dIon Tuong fu, fhong qua cac fhoa fhuan chI fIof vo san
pham va cac teu chuun (stundurds), cac nha san xuaf
fhop Hoa Ky co kha nang cau kof fhanh cong frong mof so
cong doan. Trong am muu vo duu thuu gun lun (bd-
rggng) su dung chu frnh xoay vong |phasos of fho moon)
do xoay vong va quyof djnh xom IIou doanh nghIop nao frong
29
so ho so dua ra mof gIa fhau fhap do fhang fhau. Trong cac
fruong hop khac, su cau kof con bao gom cac fhoa fhuan chIa
so fhj fruong.
Su cau kof khong nhaf fhIof bao gom cac fhoa fhuan
cong khaI hoac su fhong fIn gIua cac doanh nghIop. Trong cac
nganh cong nghIop doc quyon nhom ban, cac doanh nghIop co
xu huong dua vao nhau do dua cac quyof djnh vo gIa ca va
san Iuong do hanh dong cua moI doanh nghIop so fac dong va
gay ra hanh dong phan ung boI cac doanh nghIop khac.
Trong nhung fruong hop nhu vay, cac doanh nghIop doc
quyon nhom ban co fho fnh don hanh dong cua cac doI fhu
canh franh va phoI hop hanh dong cua ho nou ho Ia carfoI
ma khong co fhoa fhuan cong khaI. Nhung hanh vI nhu vay
fhuong duoc goI Ia cau kct ngam (tacit co//usion hoac Ia
quun he song hunh co y thuc (conscous purullelsm).
Co nhIou you fo co fho fao dIou kIon fhuan IoI cho su
hnh fhanh cac am muu an djnh gIa. ao gom:
a) Kha nang fang va gIu gIa frong mof nganh. Nou
ruo cun gu nhup (burrers to entry) fhap hoac
fon faI cac san pham fhay fho, su cau kof so khong
fhanh cong va cac doanh nghIop so khong co dong
co do duy fr hoac fham gIa cac am muu vo gIa.
b) Cac doanh nghIop khong mong muon vIoc cau kof
co fho bj phaf hIon do dang hoac bj frung phaf
nang no. Trong nhung fruong hop nhu vay, IoI
nhuan fu su cau kof can phaI cao hon nhIou so voI
chI ph fIon phaf va vIoc danh maf danh fIong cua
doanh nghIop.
c) ChI ph fo chuc fhap. Nou su dam phan gIua cac
doanh nghIop bj koo daI, chI ph gIam saf va fhuc
30
hIon Ion fh kho co kha nang fhIof Iap su phoI
hop.
d) Cac san pham dong nhaf hoac san pham raf fuong
fu nhau duoc san xuaf. Thoa fhuan fhong nhaf gIa
ca khong phaI do dang daf duoc nou cac san pham
khac nhau vo dac fnh nhu Ia chaf Iuong va do
bon. So raf kho khan cho cac doanh nghIop frong
fruong hop nay do phaf hIon xom IIou su fhay doI
frong Iuong hang hoa ban ra Ia do su fhay doI so
fhch cua nguoI mua hay do manh IoI cua cac
doanh nghIop duoI hnh fhuc caf gIam gIa ca b
maf.
o) Nganh cong nghIop fap frung raf cao hoac chI co
raf f cac doanh nghIop cung cap cac san pham
fron goI. KhI chI co raf f cac doanh nghIop, chI
ph cho vIoc fo chuc cau kof co khuynh huong ha
fhap. Nhu vay, xac suaf phaf hIon ra doanh nghIop
nao do khong fon frong cac fhoa fhuan vo gIu gIa
so cao hon.
f) Su fon faI cua hIop hoI cong nghIop hay fhuong
maI. Cac hIop hoI co khuynh huong cung cap non
fang cho su phoI hop cac hoaf dong kInh doanh va
su frao doI cac fhong fIn co fho fao dIou kIon
fhuan IoI cho su cau kof. Su fon faI cua cac hIop
hoI nay cung Iam gIam chI ph fo chuc va gIam saf
cua su phoI hop.
Su cau kof khong nhaf fhIof nay sInh fu su co maf cua
faf ca hoac mof so nhung you fo da duoc nou o fron frong mof
fhj fruong nao do. Thom vao do, co nhIou you fo co fho han
cho su cau kof. Nhung you fo do bao gom: fnh khong dong
nhaf cua san pham, su khac nhau vo chI ph gIua cac doanh
31
nghIop, cac dIou kIon vo chu k kInh doanh, su fon faI cua
nhung nguoI fIou dung kho fnh, fhay doI kI fhuaf, vIoc mua
cac san pham khong fhuong xuyon, cac mong doI khac nhau
cua cac doanh nghIop va dong co kch fhch cho vIoc b maf
caf gIam gIa va fang fhj phan. You fo cuoI cung frong cac I
do nou o fron Ia su gIaI fhch dac bIof quan frong cho vIoc faI
sao su cau kof gIua cac doanh nghIop co khuynh huong bj pha
vo fhoo fhoI gIan.
Xom fhom Thou thuun (Agreement), Cucten
(Curtel).
26. Co//usioc biJJing (tcnJcring (au tbau cau kct
Xom Ouu thuu gun lun (Bd Rggng).
27. Combnuton (Pho hop)
Trong cach noI cua Iuaf va chnh sach canh franh, fhuaf
ngu phoI hop am chI foI cac doanh nghIop duoc fo chuc cung
nhau do fao non su doc quyen (monopoly), cucten
(curtel), hoac thou thuun (ugreement) do fang hoac an
djnh gIa va han cho san Iuong nham kIom duoc nhIou IoI
nhuan hon. Thuaf ngu nay co fho duoc dung fhay fho cho fu
um muu (consprucy) cung nhu cuu ket (colluson). o
bIof ro hon, xom chI fIof o nhung muc fu do.
28. Common Contro/ (Kicm soat cbung
Xom Kem sout dounh nghep (Control oI
Knterprses), Cong ty chu von/Cong ty me (Holdng
Compuny)
29. Competton (Cunh trunh)
Mof fnh huong o fhj fruong ma frong do cac doanh
nghIop hoac nguoI ban, mof cach doc Iap voI nhau, co gang
fhu huf khach hang do daf duoc mof muc fIou kInh doanh cu
32
fho nao do, v du nhu IoI nhuan, doanh so ban, fhj phan.
Canh franh frong ngu canh nhu vay fuong duong voI su franh
dua |rIvaIry). Tranh dua mang fnh canh franh gIua cac doanh
nghIop co fho xay ra khI co haI hoac nhIou doanh nghIop.
Canh franh co fho fhong qua gIa, chaf Iuong, djch vu hoac kof
hop cac you fo fron va cac you fo khac ma khach hang danh
gIa cao.
Canh franh duoc coI nhu mof qua frnh quan frong ma
qua do cac doanh nghIop bj buoc phaI fro non hIou qua va
cung cap nhIou Iua chon hon vo san pham va djch vu voI gIa
fhap hon. Iou nay Iam fang phuc lo cuu nguo teu
dung (consumer welIure) va su phun bo co heu quu
(ullocutve eIIcency). No bao ham khaI nIom hIou qua
dong |dynamIc offIcIoncy). O do, cac doanh nghIop fham gIa
vao su caI fIon, day nhanh fhay doI fIon bo cong ngho. Xom
fhom Cunh trunh tu sut (Cut-Throut Competton), TInh
co the cunh trunh duoc (Contestublty), Cunh trunh
houn huo (PerIect Competton), Heu quu (KIIcency),
Heu quu Pureto (Pureto KIIcency), Khu nung co the
cunh trunh (Workuble Competton).
30. Compu/sory Liccnsing (Cap pbcp bat buoc
Xom Cup phep (Lcensng)
31. Concentruton (Tup trung)
Tap frung Ia fnh frang ma frong do mof so nho cac
doanh nghIop hoac x nghIop chIom mof fy frong Ion frong
hoaf dong kInh doanh fron cac chI so nhu fong doanh fhu, faI
san hoac nhan cong. Co f nhaf 4 khaI nIom phan bIof nhau
doI voI fhuaf ngu fap frung:
Tap trung tong tbc (Aggrcgatc Conccntration do Iuong
vj fr fuong doI cua cac doanh nghIop Ion frong non kInh fo.
33
Cach fhuc do Iuong nay fhu huf su chu y cua cac nha kInh fo,
cac nha xa hoI hoc, cac nha khoa hoc chnh frj chu you frong
boI canh I fhuyof IIon quan foI kha nang fhuc fhI quyon Iuc
kInh fo-chnh frj fhuc fo |hoac fIom nang) cua cac doanh
nghIop Ion do fam quan frong kInh fo cua ho frong non kInh
fo/nganh/mof khu vuc dja I.
Tap trung nganb boac tap trung tbj truong (InJustry or
Markct Conccntration |cung fhuong duoc goI Ia tap trung cua
nguoi ban (sc//cr conccntration do Iuong vj fr fuong doI cua
cac doanh nghIop Ion frong vIoc cung cap mof IoaI hang hoa
hoac djch vu dac bIof nao do nhu o fo hay cac khoan vay co
fho chap. I do nam dang sau vIoc do Iuong muc do fap frung
nganh hay fhj fruong Ia I fhuyof kInh fo vo fo chuc cong
nghIop cho rang: nou nhung you fo khac khong fhay doI, mof
muc do fap frung cao cua fhj fruong so do co kha nang dan
cac doanh nghIop don vIoc fhuc hIon cac hanh vI mang fnh
doc quyon va dIou nay so dan don su phan bo saI cac nguon
Iuc va hIou nang kom cua hoaf dong kInh fo. Su fap frung fhj
fruong frong boI canh nhu vay fhuong duoc dung nhu mof chI
fIou kha dI do do Iuong suc munh do vo th{ truong
(murket power).
Tap trung cua nguoi mua (Buycr Conccntration do
Iuong fI frong |fnh fhoo phan fram) cua mof san pham nao
do duoc mua boI mof so f nguoI mua. O fruong hop cuc doan,
mof nguoI mua duy nhaf cho mof IoaI san pham hoac djch vu
nao do so dan don mof fnh huong duoc goI Ia su doc quyen
cuu nguo muu (monopsony). Su fap frung cua nguoI mua
co fho fao ra tbc /uc /am can bang tbj truong (countcroai/ing
poucr do doI IaI voI anh huong cua suc munh do vo th{
truong (murket power) Ia caI xay ra fu muc do fap frung
cao cua nguoI ban hay fhj fruong. Xom fhom fhao Iuan o muc
34
Ooc quyen song phuong/Ooc quyen nhom bun
(Bluterul monopoly/Olgopoly).
Tap trung quycn so buu (Ouncrsbip Conccntration do
Iuong muc do fI frong co phan cua mof cong fy duoc nIom yof
fron fhj fruong chung khoan bj nam gIu o muc rong |hay muc
hop). KhaI nIom cuoI cung nay fhuong duoc mo rong do mo fa
faI san hoac su kIom soaf mof faI san cua cua cong fy gIua
nhung ca nhan, gIa dnh hay phap nhan kInh doanh khac.
Xom fhom Ch so tup trung (Concentruton ndexes).
35
32. Concentruton ndexes (Ch so tup trung)
Co nhIou chI so fap frung hoac nhung phuong phap khac
nhau duoc do nghj do su dung frong IInh vuc cua kInh fo fo
chuc cong nghIop. Nhung phuong phap nay duoc su dung do
mo fa cau fruc cua fhj fruong va/hoac nhu mof chI so fong
quaf vo suc munh do vo th{ truong (murket power)
hoac cunh trunh (competton) gIua cac doanh nghIop. Cac
chI so fap frung chu you co gang do Iuong so Iuong va quI mo
baf bnh dang fuong doI gIua cac doanh nghIop. Nhung chI so
fhuong duoc dung nhaf Ia:
Tl /c tap trung (Conccntration Patio: phan fram cua
fong san Iuong cong nghIop |hoac do Iuong nhung hoaf dong
kInh fo khac, v du nhu: fong doanh fhu, nhan cong) ma mof
so nhaf djnh doanh nghIop Ion chIom. Tl /c tap trung bon
Joanb ngbicp (jour-jirm conccntration ratio |CR
4
) do Iuong fy
frong fuong doI cua fong san Iuong nganh cong nghIop chIom
boI 4 doanh nghIop Ion nhaf. Tuong fu, CR
3
, CR
5
, CR
8
cung
duoc fnh nhu vay. Cac doanh nghIop duoc xop hang va fap
hop do franh cong khaI fhong fIn kInh fo b maf IIon quan
don mof doanh nghIop nhaf djnh. Mof baf IoI cua chI so fI Io
fap frung Ia no khong chI ra fong so doanh nghIop co fho
dang hoaf dong va canh franh voI nhau frong nganh cong
nghIop do. V du, haI nganh cong nghIop voI cung mof muc
CR
4
cao Ia 75% van co fho khac nhau nou mof nganh chI co
raf f cac doanh nghIop hoaf dong frong khI nganh kIa IaI co
nhIou.
Cbl so HcrjinJab/-Hirscbman (HcrjinJab/-Hirscbman
InJcx (HHI. cach do Iuong nay duoc dua fron fong so va
phan phoI quI mo cua doanh nghIop frong nganh cong nghIop.
No duoc fnh bang fong bnh phuong cua quI mo fuong doI cua
36
moI doanh nghIop frong nganh. Cong fhuc fnh HHI co fho
vIof nhu sau:

=
=
n
i
i
s HHI
1
2
) ( voI = 1

=
n
i
i
s
1
- s
I
Ia san Iuong fuong doI |hoac Ia chI so khac do Iuong
hoaf dong kInh kInh doanh nhu doanh fhu hay cong suaf) cua
doanh nghIop fhu I va n Ia fong so cac doanh nghIop frong
nganh.
Trong nganh cong nghIop chI co 1 doanh nghIop |doc
quyon), HHI so bang 1. Trong fruong hop luong doc quyen
bun (duopoly) voI haI doanh nghIop co quI mo bang nhau,
chI so HHI so bang:
|0,5)
2
+ |0,5)
2
= 0,5
HHI co fho duoc fnh fron co so 1 |nhu v du o fron)
hoac 1000 cung nhu 10.000. ChI so nay duoc su dung frong
Huong dan chong fo rof va sap nhap cua Hoa K nhu mof
fIou chuan hanh chnh do kIom soaf su sup nhup (merger)
nham bao dam su danh gIa kI hon fac dong cua no foI cunh
trunh (competton). HHI co mof so dac fnh vo maf foan
hoc va I fhuyof kInh fo Iam no fro fhanh mof so do huu ch
vo su fap frung.
Co mof so phuong phap khac do do Iuong su fap frung,
v du nhu uong cong Lorcn: (Lorcn: Curoc, Hc so Gini
(Gini Cocjjicicnt, Cbl so ngbjcb Jao (Inocrsc InJcx va
Entropy |Cbi so nbicu /oan). Nhung chI so nay, co cac non
fang khac nhau dang ko vo maf I fhuyof, da khong duoc su
dung fhuong xuyon frong cac phan fch vo fo chuc cong
nghIop va chnh sach canh franh bang Ch so tup trung hay
Ch so HerInduhl-Hrschmun.
37
33. Conccntration Mcsurcs (o /uong su tap trung
Xom Ch so tup trung hou (Concentruton ndexes)
34. Conccntration Patio (Tl /c tap trung
Xom Ch so tup trung hou (Concentruton ndexes)
35. ConccrtcJ Action or Practicc (Am muu1banb Jong
pboi bop
Xom Cucten (Curtel), Cuu ket (Colluson)
36. Conglomerute (Conglomerut)
Mof doanh nghIop hoac mof x nghIop co cac hoaf dong
kInh doanh khac nhau frong nhung nganh khong IIon quan
don nhau. Nhung congIomoraf co fho xuaf hIon fu su sup
nhup (merger) hoac thon tInh (ucquston) va/hoac dau
fu fhong qua mof Ioaf cac nganh cong nghIop v nhIou I do
khac nhau nhu foI fhIou hoa ruI ro, fang kha nang fIop can
foI cac nguon Iuc faI chnh, fm kIom cac nguon Iuc quan I va
phan bo co hIou qua hon cac nguon Iuc. Mac du khong co su
dong y rong raI gIua cac nha kInh fo vo vIoc IIou congIomoraf
co fao dIou kIon fhuan IoI cho cac am muu chong IaI canh
franh |fhong qua su fro cap choo cho cac hoaf dong f fao ra
IoI nhuan nham muc dch IoaI fru canh franh va cac fhoa
fhuan Ian nhau voI cac congIomoraf khac frong vIoc mua va
ban cac dau vao-dau ra) hay khong nhung cac co quan chuc
nang vo canh franh da Iuu fam nhIou vo van do nay. Ngay
cang co nhIou chung cu hIon nhIon cho fhay cac congIomoraf
khong nhaf fhIof co nhIou IoI nhuan hon va nhIou
congIomoraf frong fhoI gIan gan day da IoaI bo nhIou hoaf
dong khac nhau do fap frung vao mof so f cac nganh kInh
doanh. Xom fhom Ou dung hou (OversIcuton), Sup
nhup (Mergers).
38
37. Conglomerute Merger (Sup nhup Conglomerut)
Xom Sup nhup (Merger)
38. Conscous Purullelsm (Quun he song hunh co y
thuc)
Trong dIou kIon doc quyen nhom bun (olgopoly),
cac quyof djnh vo gIa ca va san Iuong cua mof doanh nghIop
so co cac fac dong dang ko don doI fhu canh franh cua no.
Sau mof fhoI gIan Iap IaI nhung hanh dong do, cac doanh
nghIop fro non y fhuc hoac nhan fhuc ro dIou do va du khong
co mof thou thuun (ugreement) cong khaI nhung ho phoI
hop hanh dong nhu fho Ia da fham gIa frong hanh vI cau kof
hoac frong mof cucten (curtel) do an djnh gIa va han cho
san Iuong. NguoI fa cho rang, nou dI choch huong khoI nhung
hanh vI nhu vay so dan don su caf gIam gIa, ha fhap IoI
nhuan va fhj phan baf on djnh va nhung dIou nay cuoI cung
co fho so fao non cac khuyon khch hon nua cho cac doanh
nghIop gIu nhung fhoa fhuan ngam gIua chung. Hnh fhuc
nay cua hanh vI quan bc song banb co y tbuc (conscious
para//c/ hoac cau kct ngam (tacit co//usion noI chung co fac
dong kInh fo gIong nhau nhu su pho hop (combnuton),
um muu (consprucy) hoac fhoa fhuan un d{nh gu (prce
Ixng). Tuy nhIon, vIoc IIou hanh vI song hanh co y fhuc co
cau fhanh non cac hanh vI baf hop phap nham han cho su
canh franh hay khong Ia chu do cua nhIou cuoc franh caI
frong ca Iuaf canh franh va kInh fo hoc. Su fhong nhaf gIa ca
co fho Ia kof qua bnh fhuong cua mof hanh vI kInh fo hop I
frong mof fhj fruong voI f nguoI ban va cac san pham dong
nhaf. NoI mof cach khac, quan ho song hanh co y fhuc fu no
khong nhaf fhIof duoc xom nhu mof su cau kof hIon nhIon.
Van do nay nay sInh nhIou fu ban chaf fu nhIon cua fhj
fruong hay cau fruc nganh, frong do cac doanh nghIop dong
39
fhoI hoaf dong hon Ia nay sInh fu cac hanh vI rIong bIof cua
fung doanh nghIop. Xom fhom su fhao Iuan frong Thou
thuun (Agreements), Cucten (Curtel), Cuu ket
(Colluson).
39. Consolduton (Su hop nhut)
KhaI nIom do cap don su phoI hop |combInafIon) hoac
kct bop (ama/gamation haI hay nhIou doanh nghIop fhanh
mof doanh nghIop moI fhong qua vIoc chuyon gIao faI san
fhuan. oanh nghIop moI co fho duoc fo chuc mof cach dac
bIof do phan bIof voI su hop nhaf.
40. Consprucy (Am muu)
Mof fhoa fhuan b maf hoac gIau dIom gIua cac doanh
nghIop canh franh do kIom duoc IoI nhuan cao hon nho vIoc
ky kof mof thou thuun (ugreement) do an djnh gIa va han
cho san Iuong. Thuaf ngu ket hop (combnuton), um muu
(consprucy) va cuu ket (colluson) fhuong duoc su dung
fhay fho Ian nhau.
41. Constant Pcturns to 8ca/c (Loi tbc kbong Joi tbco
qui mo
Xom Lo the knh te theo qu mo (Kconomes oI
scule)
42. Consumer Surplus (Thung du cuu nguo teu
dung)
Thang du cua nguoI fIou dung Ia su do Iuong phuc IoI
cua nguoI fIou dung va duoc djnh nghIa nhu phan vuof froI
cua IoI ch xa hoI cua san pham so voI caI gIa phaI fra cho
san pham do. Thang du cua nguoI fIou dung duoc do Iuong boI
vung fam gIac pha duoI duong cau va pha fron duong bIou
hIon gIa.
40
Thang du cua nguoI fIou dung duoc su dung rong raI do
do Iuong phuc lo cuu nguo teu dung (consumer
welIure) boI v no chI doI hoI fhong fIn vo duong cau |gIa ca
va san Iuong). Tuy nhIon, co nhIou franh caI dang ko vo muc
do fhch hop vo maf I fhuyof frong vIoc su dung khaI nIom
fhang du cua nguoI fIou dung do do Iuong phuc IoI nguoI fIou
dung. NoI chung, fhang du cua nguoI fIou dung cang co ch
hon khI do co gIan cua nhu cau fhoo fhu nhap cang fhap.
43. Consumer welIure (Phuc lo nguo teu dung)
Thuaf ngu nay dung do chI IoI ch ca nhan sInh ra fu
vIoc fIou dung hang hoa va djch vu. Tron I fhuyof, phuc IoI
ca nhan duoc djnh nghIa boI su Iuong djnh mang fnh ca
nhan vo muc do fhoa man cua anh/chj fa, o mof muc gIa va
fhu nhap cho fruoc. Nhung do Iuong chnh xac vo phuc IoI
nguoI fIou dung do do doI hoI fhong fIn vo so fhch ca nhan.
Tron fhuc fo, kInh fo hoc phuc IoI ung dung su dung
khaI nIom vo fhang du cua nguoI fIou dung do do Iuong phuc
IoI nguoI fIou dung. KhI do Iuong chI so nay cho moI nguoI
fIou dung, thung du cuu nguo teu dung (consumer
suplus) daI dIon cho fong fho phuc IoI nguoI fIou dung. O cac
fruong hop chong fo rof frong fhuc fo, mof so nguoI cho rang
muc fIou cua chung Ia foI da hoa fhang du cua nguoI fIou dung
frong khI mof so khac cho rang IoI ch cua nguoI san xuaf
cung can duoc fnh don. Xom Thung du cuu nguo teu
dung (Consumer Surplus), Thut thout/ton thut phuc lo
(Oeudweght WelIure Loss).
44. Contestublty (TInh co the cunh trunh)
Mof fhj fruong co fnh canh franh |confosfabIo markof)
Ia mof fhj fruong ma frong do mof frong cac dIou kIon sau
duoc fhoa man:
41
a) Khong co ruo cun gu nhup hoac rut ru kho
ngunh (burrers to entry or ext)
b) Taf ca moI doanh nghIop, ca nhung doanh nghIop
dI fruoc hoac nhung doanh nghIop xam nhap fIom
nang dou co fho fIop can cung mof cong ngho san
xuaf.
c) Co fhong fIn hoan hao vo gIa ca va moI doanh
nghIop va nguoI fIou dung dou co fho fIop can
fhong fIn nay.
d) Nhung doanh nghIop xam nhap co fho buoc vao va
ruf ra khoI fhj fruong fruoc khI cac doanh nghIop
dI fruoc co fho dIou chInh gIa ca.
Nguoc voI fruong hop cunh trunh houn huo (perIect
competton), fhj fruong co fnh canh franh co fho co baf cu
so Iuong doanh nghIop nao |bao gom ca fruong hop chI co mof
hoac raf f) va nhung doanh nghIop nay khong nhaf fhIof
phaI Ia nguoI nhan gIa |prIco-fakors). Su phan fch fhj fruong
co fnh canh franh duoc xay dung cho fruong hop co su fon
faI cua IoI fho kInh fo nho quI mo da IoaI bo mof so Ion cac
doanh nghIop canh franh khac.
I fhuyof vo fhj fruong co fnh canh franh cho rang mof
nganh voI mof hoac raf f doanh nghIop cung van co fho co
hIou qua. Y fuong co ban o day Ia nhung doanh nghIop dI
fruoc so gIu gIa o gan voI muc gIa canh franh boI v su do doa
cua nhung doanh nghIop xam nhap fIom nang. Nou nhung
nguoI dI fruoc nang gIa Ion, su xam nhap so xay ra |khong co
ruo cun gu nhup (burrers to entry)) va nhung ko xam
nhap co kha nang san xuaf hIou qua gIong nhu nhung doanh
nghIop dI fruoc |kha nang fIop can cong ngho). Hon nua, nou
gIa ca suf gIam v kof qua cua su xam nhap, nhung ko xam
nhap so co kha nang fhoaf khoI nganh cong nghIop nhanh
42
chong va khong fon kom |khong co rao can ruf IuI). ay duoc
goI Ia nhung ko xam nhap fhoo kIou danh va chay |hIf and
run). Chnh su Io so doI voI su xam nhap danh va chay da
kch fhch ngay ca nhung doanh nghIop doc quyon cung phaI
gIu gIa o gan voI muc chI ph frung bnh.
KhI cac doanh nghIop dI fruoc an djnh gIa o muc ho co
fho kIom duoc IoI nhuan ma khong fao ra su khuyon khch
nao cho vIoc xam nhap, gIa do duoc goI Ia gIa bon vung. CIa
Joc quycn bcn oung (sustainab/c monopo/y Ia gIa can bang,
cho phop cac nha doc quyon hoa von va khong co co hoI kIom
IoI nhuan nao cho nhung ko xam nhap. o do, fnh bon vung
xac djnh dIom can bang frong fhj fruong co fho canh franh.
O fnh huong doc quyen tu nhen (nuturul
monopoly), fhj fruong van co fho co fnh canh franh nou
khong co nhung ch phI ngum (sunk costs) dang ko. Iou
nay co nghIa Ia doc quyon fu nhIon mang fnh canh franh va
bon vung fh khong can bj dIou fIof hay Ia doI fuong cua
chnh sach canh franh boI v no bj do doa boI nhung ko xam
nhap moI. Tuy nhIon, mof fhj fruong doc quyon fu nhIon co
fho co fnh canh franh nhung khong bon vung, frong fruong
hop nay, nhung dIou fIof vo su xam nhap co fho can fhIof.
ay Ia dIou quan frong dang ko do xac mInh rang IIou
mof fhj fruong nao do Ia co fnh canh franh hay khong. VIoc
gIam bof dIou fIof frong van faI hang khong va van faI duong
bo duoc fhuc hIon voI nIom fIn rang cac nganh cong nghIop
nay co fnh canh franh. Quan dIom nay xuaf phaf fu vIoc cho
rang vIoc xam nhap va fhoaf ra Ia fuong doI nhanh va do
dang. Thoaf ra do dang gan IIon voI su vang maf cua chI ph
chm, Ia dIou ma cac doanh nghIop fron day bIou hIon qua su
fon faI cua fhj fruong hang socond-hand cho may bay va xo
faI.
43
45. Contcstab/c Markct (Tbj truong co tinb canb tranb
Xom TInh co the cunh trunh duoc (Contestublty)
46. Control oI Knterprses (Quyen kem sout dounh
nghep)
KhI mof ca nhan hoac mof nhom cac nha dau fu nam
hon 50% co phIou pho fhong co quyon bo phIou cua doanh
nghIop hay x nghIop fh ho duoc coI Ia co quyon kIom soaf.
Tuy nhIon, quyon kIom soaf hIou qua |offocfIvo confroI) co
fho fon faI khI mof |hay nhIou) nha dau fu gIu mof Iuong Ion
co phIou co quyon bo phIou fham ch f hon 50% nhung phan
con IaI duoc gIu boI raf nhIou nha dau fu nho. Quyon kIom
soaf mof doanh nghIop cung co fho duoc fhuc fhI fhong qua
cac bun gum doc chung (nterlockng drectorutes), su
so huu Ian nhau gIua cac cong fy cung nhu frong fruong hop
conglomerut (conglomerute).
47. Costs (Ch phI)
ChI ph Ia fhuaf ngu dung do chI gIa frj nhung dau vao
san xuaf khac nhau duoc doanh nghIop su dung nhu |chI ph
Iao dong, chI ph nguyon vaf IIou, chI ph von. |Xom fhom Ch
phI co ho (Opportunty Costs)). ChI ph co fho Ia co djnh
hay bIon doI. Cbi pbi co Jjnb (jixcJ costs Ia nhung chI ph
khong bIon doI fhoo san Iuong duoc san xuaf. V du nhu IaI
vay, fhuo baf dong san va fIon fhuo daf. Cac nha kInh fo
cung fhom vao chI ph co djnh khoan fIon IoI fuc von
|approrIafo rofurn on capIfaI) Ia caI du do gIu cho muc von
bang voI gIa frj hIon faI. Iou nay phan anh rang moI chI ph
kInh fo dou Ia chI ph co hoI, chI ph cua nhung co hoI khac
da bj bo qua. Nhu vay IoI fuc von nou duoc su dung o cho
khac chnh Ia chI ph co hoI cua no. Cbi pbi kba bicn
(oariab/c costs Ia khoan chI ph bIon fhIon fuy vao muc san
44
Iuong duoc san xuaf, v du nhu nguyon vaf IIou, nhIon IIou,
Iao dong san xuaf va bao fr. ThoI gIan cang koo daI fh cang
nhIou chI ph fro fhanh chI ph kha bIon.
Tong cbi pbi (tota/ costs Ia fong cua chI ph co djnh va
chI ph kha bIon. Cbi pbi trung bnb (aocragc costs Ia fong
chI ph chIa cho san Iuong. Cbi pbi bicn (Margina/ costs Ia
phan fang Ion cua fong chI ph khI san xuaf fhom 1 don vj
san pham. ChI ph bIon chI Ia ham so cua chI ph kha bIon v
chI ph co djnh khong fhay doI khI san Iuong fang Ion.
ChI ph bIon co mof fam quan frong dac bIof frong I
fhuyof kInh fo. Mof doanh nghIop foI da hoa IoI nhuan so
Iuon san xuaf o mof muc san Iuong ma chI ph bIon bang voI
IoI nhuan bIon.
48. Countcroai/ing Poucr (Tbc /uc /am can bang
Xom Ooc quyen song phuong (Bluterul Monopoly),
8u tap trung cua nguoi mua (Buycr Conccntration, Ooc
quyen muu (Monopsony)
49. Cournot (Nush) Kqulbrum (Oem cun bung
Cournot (Nush))
Mo hnh Cournof vo doc quyen nhom bun
(olgopoly) gIa djnh rang cac doanh nghIop canh franh san
xuaf cac san pham dong nhaf va moI doanh nghIop so fm
cach foI da hoa IoI nhuan bang cach chon muc san Iuong ma
no san xuaf. MoI doanh nghIop so chon san Iuong mof cach
dong fhoI. CIa djnh can ban frong mo hnh Cournof cho rang
moI doanh nghIop so Iua chon san Iuong cua no, dua fron san
Iuong da duoc djnh fruoc cua cac doI fhu canh franh. Kof qua
so Ia dIom cun bung Nush (Nush equlbrum) frong san
Iuong, con duoc goI Ia dIom can bang Cournof |Nash).
45
Mo hnh Cournof cung cap mof so kof qua raf quan
frong cho kInh fo hoc cong nghIop. au fIon, co fho fhay rang
frong hau hof moI fruong hop, gIa ca so khong bang voI chI
ph bIon |xom gu cu (costs)) va heu quu Pureto (Pureto
eIIcency) Ia khong daf duoc. Hon nua, muc do ma frong do
gIa ca moI doanh nghIop vuof qua chI ph bIon so fI Io fruc
fIop voI fhj phan cua doanh nghIop va fI Io nghjch voI do co
gun cuu nhu cuu (elustcty oI demund) cua fhj fruong.
Nou doc quyon nhom ban Ia can xung, co nghIa Ia moI
doanh nghIop co san pham va gIa ca fuong fu fh muc do ma
gIa ca vuof qua chI ph bIon IIon ho nghjch dao voI so doanh
nghIop. Nhu vay, khI so doanh nghIop fang Ion, dIom can
bang so Ia o muc cunh trunh houn huo (peIect
competton).
Tong quaf hon nguoI fa fhay rang, doI voI nganh ma gIa
ca vuof qua chI ph bIon fI Io fruc fIop voI cbl so HcrjinJab/-
Hirscbman (HcrjinJab/-Hirscbman InJcx vo su fap frung.
KhI su fap frung fang Ion, hoaf dong cua nganh cong nghIop
so saI Ioch nhIou hon voI fIou chuan canh franh hoan hao.
Xom Cun bung Bertrund (Nush) (Bertrund (Nush)
equlbrum).
50. Crisis Cartc/ (Cactcn kbung boang
Xom Cucten (Curtel)
51. Cross Prce Klustcty oI Oemund (Oo co gun
cheo cuu cuu theo gu)
KhaI nIom dung do chI phan fram fhay doI frong nhu
cau cua mof san pham nao do khI co fhay doI 1% frong gIa
cua mof san pham IIon quan. Nou faf ca moI gIa ca duoc cho
phop bIon doI, nhu cau cua san pham X so phu fhuoc khong
chI vao gIa ca cua no |xom do co gun cuu cuu (elustcty
46
oI demund) ma con vao gIa ca cua cac san pham khac. KhaI
nIom do co gIan choo cua cau fhoo gIa duoc dung do phan IoaI
xom IIou mof IoaI san pham nao do Ia fhuoc IoaI bo sung
|compIomonfs) hay fhay fho |subfIfufos). No cung duoc su
dung frong d{nh nghIu th{ truong (murket deInton) do
fap hop nhung san pham co kha nang canh franh voI nhung
san pham khac.
Nou mof su fang Ion frong gIa san pham Y co kof qua Ia
Iam fang Iuong cau IoaI hang hoa X |frong khI gIa ca cua X
khong doI) fh X va Y duoc coI nhu san pham fhay fho. V du,
day Ia fruong hop cua dIon va kh fu nhIon dung frong vIoc
suoI am hoac fIou dung fhjf hoo va fhjf bo. o co gIan choo Ia
mof so duong bIon doI fu 0 |khong co su fhay fho) foI mof so
duong baf ky. NoI chung, mof con so vuof qua 2 co fho chI ra
rang san pham do gan voI san pham fhay fho.
Nou mof su fang Ion frong gIa ca san pham Y gay ra
mof su suf gIam nhu cau hang hoa X |frong khI gIa ca cua X
duoc gIu khong doI) fh X va Y duoc coI nhu san pham bo
sung. ay Ia fruong hop cua gIay va bf faf.
52. Cut-Throut Competton (Cunh trunh tu sut)
Cung con duoc goI Ia canb tranb buy Jict bay canb
tranb pba san |Jcstructioc or ruinous compctition do chI
fruong hop frong do su canh franh dan don kof qua Ia gIa ca
khong du do bu IaI chI ph san xuaf - dac bIof Ia chI ph co
djnh - mof cach fhuong xuyon hoac frong mof fhoI gIan daI.
Iou nay co fho xay ra frong gIaI doan suy fhoaI hoac frong
nhung nganh cong nghIop can duoc dIou chInh voI nang Iuc
san xuaf qua Ion hoac khI co mof su suf gIam co chu ky hoac
ngau nhIon frong nhu cau. I Iuan vo canh franh huy dIof
fhuong duoc vIon dan do bao chua cho su can fhIop cua chnh
47
phu duoI hnh fhuc dIou fIof gIa hoac on djnh va hop I hoa
cau fruc.
48
53. Oeudweght WelIure Loss (Thut thout/ton thut
phuc lo)
Thaf fhoaf/fon fhaf phuc IoI Ia su do Iuong bang fIon
fhang du bj maf dI cua nguoI fIou dung |nhung khong phaI Ia
chuyon gIao cho nguoI san xuaf) sau khI gIa ca fang Ion.
Trong kInh fo hoc chong fo rof, co su franh caI vo cach
do Iuong fhch hop nao vo phuc IoI non duoc su dung. Mof so
nguoI Iap Iuan rang su maf maf vo fhang du cua nguoI fIou
dung |co nghIa Ia bao gom ca su fon fhaf phuc IoI va fhang du
cua nguoI san xuaf) non duoc xom xof fron co so mof su
chuyon gIao fu nguoI fIou dung cho doanh nghIop ma khong
caI fhIon duoc phuc IoI xa hoI. Mof so khac van cho rang
fhang du cua nguoI san xuaf cung non duoc fnh don v nhIou
frong so chung bj phung ph khI dI fm IoI nhuan doc quyon
|Xom Sun tIm ten thue/duc lo (Rent Seekng).
54. Oeconcentruton (Ph tup trung hou)
Mof chnh sach pha vo va IoaI bo su hoaf dong cua cac
doanh nghIop Ion nham gIam bof muc do tup trung
(concentruton) frong mof nganh. Chnh sach nay doI Iuc
duoc ung ho o nhung quoc gIa khac nhau, dac bIof Ia frong
fhoI ky co su sap nhap o muc do cao. Mof muc do fap frung
nganh fhap hon va nang cao so Iuong doanh nghIop duoc coI
nhu co ch frong vIoc khuyon khch canh franh. Tuy nhIon, co
mof so ruI ro dI IIon voI vIoc chap nhan chnh sach nay nhu
Ia mof cach fIop can fong quaf do gIaI quyof van do canh
franh frong mof so nganh co muc do fap frung cao. Chnh
sach phI fap frung hoa vo maf cau fruc co fho dan don maf
maf hIou qua kInh fo mof cach dang ko. Nhung doanh nghIop
co quI mo Ion co fho Ia nho vao hIou qua kInh fo fhoo quI mo,
cong ngho fIon fIon va doI moI Ia nhung fhu khong fho chIa
caf ma khong phaI fra gIa. ay cung Ia fruong hop doanh
49
nghIop co duoc quI mo Ion do dap ung voI nhung doI hoI va
cac co hoI cua fhj fruong. Tuy nhIon frong nhIou quoc gIa, dac
bIof Ia cac nuoc ong Au, vIoc fap frung frong cac nganh
cong nghIop va cac doanh nghIop Ion da duoc khuyon khch
boI nhung chnh sach co suy fnh can fhan cua chnh phu.
Chnh sach phI fap frung hoa frong moI fruong nhu vay co
fho fhch hop do kch fhch hIou qua va khuyon khch hanh vI
cua doanh nghIop huong vo fhj fruong.
55. Oeep Pockets (Nung tu)
Mof fhanh ngu dIon fa mof khaI nIom vo vIoc nguon Iuc
faI chnh va nhung nguon Iuc khac raf Ion cua doanh nghIop
Ion hoac congIomoraf co fho duoc su dung cac doanh nghIop
nay duy fr vIoc ban san pham duoI gIa fhanh frong mof fhoI
gIan daI. Thoo quan dIom nay, nang fuI duoc cho rang da
cung cap cho nhung doanh nghIop nhu vay mof IoI fho canh
franh khong cong bang so voI nhung doI fhu khac, dac bIof
nou vIoc ban duoI gIa fhanh gay Io va Iam pha san cac doanh
nghIop canh franh. Mof so nguoI IaI I Iuan rang, cac doanh
nghIop su dung nang fuI do faI fro cho cac hanh vI phI canh
franh co fho gay ra nhung chI ph cho chnh ho boI v nhung
quy nay co fho duoc su dung o cho khac voI IoI nhuan cao
hon. Hon nua, nou fhj fruong von hoaf dong fuong doI fof, cac
doanh nghIop muc fIou so khong gap kho khan do fm ra cac
nguon faI chnh do duy fr hoaf dong cho ho fhong qua nhung
hanh vI chong canh franh. Xom O{nh gu de bun phu gu
(Predutory Prcng).
56. Dc/iocrcJ pricing (Gia co cbi pbi giao nban
Xom O{nh gu dem chuun (Busng Pont Prcng)
50
57. Dcmonopo/i:ation (Pbi Joc quycn boa
Xom Cbong Joc quycn (Anti-Monopo/y, Chong to rot
(Anttrust), Ph tup trung hou (Oeconcentruton).
58. Dcprcssion Cartc/ (Cartc/ kicm cbc
Xom Cucten (curtel)
59. Dcrcgu/ation (Giai Jicu tict
Xom Oeu tet (Reguluton)
60. Dcstructioc Compctition (Canb tranb buy Jict
Xom Cunh trunh tu sut (Cut-Throut Competton)
61. DijjcrcntiatcJ ProJucts (8an pbam kbac bict
Xom Khuc bet hou sun phum (Product
OIIerentuton)
62. Discrimination (Pban bict
Xom Phun bet gu (Prce Oscrmnuton)
63. Discconomics oj 8ca/c (Tinb pbi kinb tc tbco qui mo
Xom Lo the knh te theo qu mo (Kconomes oI
Scule)
64. Distributors Mark (Nban bicu cua nba pban pboi
Xom Trude Murk
65. OversIcuton (Ou dung hou)
Thuaf ngu mIou favIoc banh fruong cua mof doanh
nghIop vao mof IoaI san pham hoac mof fhj fruong khac. a
dang hoa co fho fhuoc dang co IIon ho |roIafod dIvorsIfIcafIon)
hoac khong co IIon ho |unroIafod dIvorsIfIcafIon). a dang
hoa co IIon ho xay ra khI doanh nghIop banh fruong vao vIoc
san xuaf mof IoaI san pham fuong fu voI nganh hang cua
mnh. V du, mof nha san xuaf o fo co fho fham gIa vao san
51
xuaf xo khach oa xo faI nang. a dang hoa khong co IIon ho
xay ra khI cac san pham raf khac nhau, v du mof doanh
nghIop cho bIon fhuc pham san xuaf gIay da. a dang hoa co
fho nay sInh fu nhIou I do: do khaI fhac IoI fho bo sung frong
san xuaf va cac cong ngho dang su dung; do khaI fhac lo the
knh te nho phum v (economc oI scope); do gIam bof
ruI ro; on djnh fhu nhap va khac phuc hau qua cac chu ky
kInh doanh..v.v. Ngay cang co nhIou bang chung hIon nhIon
cho fhay da dang hoa IIon ho co fho co IoI nhuan cao hon da
dang hoa khong IIon ho.
66. Ovestture (Tu bo trI/tu bo tu sun)
o chI vIoc doanh nghIop ban bof mof phan hoaf dong,
van phong hoac chI nhanh cua ho. VIoc fu bo faI san co fho
xay ra do doanh nghIop faI cau fruc hoaf dong kInh doanh
cua ho do fap frung vao mof so IoaI san pham hoac fhj fruong
nhaf djnh. No cung co fho duoc ap daf Ion doanh nghIop do
quyof djnh cua cac co quan gIam saf canh franh sau hanh vI
sap nhap hoac fhon fnh khI nhung hanh vI nay co kha nang
gIam bof su canh franh mof cach dang ko. Su fu bo faI san
frong nhung fruong hop vua ko co muc dch Ia duy fr kha
nang canh franh hIon faI frong fhj fruong. ay cung co kha
nang Ia kof qua mof phan cua chnh sach nham phI fap frung
hoa mof nganh cong nghIop.
67. Oomnunt Frm (Oounh nghep ch pho)
Mof doanh nghIop chI phoI Ia mof doanh nghIop chIom
mof fhj fruong dang ko fron fhj fruong va co mof fhj phan
Ion hon han doI fhu canh franh Ion nhaf cua no. oanh
nghIop duoc coI Ia doanh nghIop chI phoI dIon hnh khI co th{
phun (murket shure) Ia 40% hoac hon nua. oanh nghIop
chI phoI co fho Iam fang cac moI quan ngaI vo canh franh khI
no co kha nang an djnh gIa mof cach doc Iap.
52
Mof nganh cong nghIop voI mof doanh nghIop chI phoI
fhuong duoc coI nhu mo hnh doc quyen nhom bun
(olgopoly) v chI co mof so nho cac doanh nghIop. Tuy
nhIon, day so Ia doc quyon nhom khong can xung
|asymmofrIc) boI v cac doanh nghIop khong co quI mo nhu
nhau. Thuong fhuong, mof doanh nghIop chI phoI phaI doI
maf voI mof so ko canh franh nho, con duoc goI Ia nguoI
canh franh bon Io |compofIfIvo frIngo). Nhung nguoI canh
franh bon Io fhuong bao gom ca mof so ko xam nhap fIom
nang. Nhu vay, doanh nghIop chI phoI co fho Ia mof doanh
nghIop doc quyon doI maf voI nhung ko xam nhap fIom nang.
Cung nhu mof doanh nghIop doc quyon, doanh nghIop
chI phoI co mof mof duong cau doc xuong. Tuy nhIon, khong
gIong nhu frong fruong hop doc quyon, doanh nghIop chI phoI
phaI fnh don nhung doanh nghIop canh franh bon Io frong
qua frnh quyof djnh gIa va san Iuong cua ho. So Ia dIou bnh
fhuong nou gIa djnh rang doanh nghIop chI phoI co mof so IoI
fho canh franh |nhu Ia gIa fhap) so voI doanh nghIop bon Io.
Thuaf ngu doanh nghIop canh franh bon Io xuaf phaf
fu non fang I fhuyof vo gIa ca cua doanh nghIop chI phoI.
NguoI fa fhuong gIa djnh rang doanh nghIop chI phoI quyof
djnh gIa ca sau khI frao mof phan fhj fruong cho cac doanh
nghIop canh franh bon Io va sau do fh cac doanh nghIop bon
Io nay so chap nhan gIa ca nhu mof you fo da co san.
oanh nghIop chI phoI co fho Ia muc fIou cua chnh sach
canh franh khI no daf foI hoac gIu duoc vj fr chI phoI cua ho
nho cac hanh vI phan canh franh. Xom Lum dung v{ the
ch pho (Abuse oI Oomnunt Poston).
68. Dominant Markct Position (Vj tri cbi pboi tbj truong
Xom Oounh nghep ch pho (Oomnunt Frm)
53
69. Dominant Pricc LcaJcrsbip (Nguoi /anb Jao gia cbi
pboi
Xom Oounh nghep ch pho (Oomnunt Frm),
Nguo lunh duo gu (Prce Leudershp).
70. Oumpng (Phu gu)
Pha gIa Ia hanh vI ban san pham ra fhj fruong nuoc
ngoaI voI gIa duoI gIa fhanh hoac fhap hon han gIa ban fron
fhj fruong noI dja. Truong hop dau bao gom ca vIoc d{nh gu
de bun phu gu (predutory prcng); fruong hop fhu haI Ia
phan bIof gIa. Pha gIa frong ca haI fruong hop fhuong duoc
chnh phu cac nuoc coI nhu hanh vI fhon fnh |prodafIon), fac
dong cua no co fho pha vo fhj fruong noI dja cua cac nha
canh franh nuoc ngoaI. Tuy nhIon, cac nha kInh fo I Iuan
rang, pha gIa mang fnh phan bIof - khI gIa ban khong fhap
duoI gIa fhanh - so mang IaI IoI ch cho nguoI fIou dung o cac
nuoc nhap khau va chI gay fac haI cho nhung nha san xuaf
kom hIou qua o nhung nuoc nay.
VoI cac quy fac frong Thoa fhuan chung vo fhuo quan va
mau djch |CATT), hanh vI pha gIa bj ngan can va cac doanh
nghIop co fho you cau su Iuu fam cua chnh phu do ap daf
fhuo quan va cac bIon phap khac nham Iay IaI kha nang canh
franh. Trong fruong hop IoI dung vIoc d{nh gu de bun phu
gu (predutory prcng) hoac bun duo gu thunh (sellng
below costs) cac franh Iuan da phaf frIon cau hoI vo fnh
kha fhI vo maf kInh fo cua vIoc ban pha gIa duoI gIa fhanh
frong mof fhoI gIan daI.
71. Ouopoly (Luong doc quyen bun)
Iuong doc quyon ban Ia fnh huong frong mof nganh co
haI nguoI ban. o do no Ia fruong hop dac bIof cua doc
quyen nhom bun (olgopoly). Trong kInh fo hoc fo chuc
54
cong nghIop, Iuong doc quyon ban fhuong duoc phan fch nhu
mof fruong hop don gIan cua hanh vI doc quyon nhom ban.
Xom Ooc quyen nhom bun (Olgopoly).
72. Kconomes oI Scule (Lo the knh te theo qu
mo)
KhaI nIom dung do chI hIon fuong chI ph frung bnh
fron mof san pham gIam xuong khI quI mo hoac so Iuong san
pham duoc san xuaf fang Ion. Tuong fu, hIon fuong nguoc IaI
duoc goI Ia tinb pbi kinb tc tbco qui mo (Jiscconomics oj
sca/c xay ra khI gIa fhanh frung bnh cua mof san pham
fang Ion khI san Iuong san pham vuof qua mof muc nao do. O
faI dIom chI ph frung bnh daf muc foI fhIou cung Ia doanh
nghIop dIom daf duoc hIou qua quI mo foI fhIou fhoo san
Iuong |fho mInImum offIcIonf scaIo MS). HIou qua quI mo
foI da fhoo san Iuong cua mof doanh nghIop daf duoc faI dIom
ngay fruoc khI fnh phI kInh fo fhoo quI mo xay ra, faI do chI
ph frung bnh cua mof san pham baf dau fang Ion. O gIua
khoang hIou qua quI mo foI fhIou va foI da cua san Iuong, co
fho cung fon faI /oi tbc kbong Joi tbco qui mo (constant
rcturns to sca/c khI chI ph frung bnh cua mof don vj san
pham khong doI khI san Iuong fang Ion. QuI mo foI fhIou va
foI da cua san Iuong, frong moI IIon ho voI fong nhu cau hoac
quI mo fhj fruong co moI IIon ho quan frong voI so Iuong va
quI mo phan phoI cua cac doanh nghIop frong mof nganh va
voI su tup trung (concentruton).
Co su phan bIof fhuong duoc ko ra gIua cac IoaI IoI fho
kInh fo fhoo quI mo khac nhau.
Loi tbc kinb tc nbo san pbam Jac tbu (ProJuct 8pccijic
Economics duoc gan voI san Iuong cua baf ky san pham don
Io nao duoc san xuaf va ban ra. Trong mof doanh nghIop hoac
x nghIop san xuaf nhIou san pham, IoI fho kInh fo nho san
55
pham dac fhu fhuong duoc fhuc hIon boI su chuyon mon hoa
frong cho fao mof hoac mof so raf f san pham voI mof quI
mo san Iuong Ion. Nhung IoI fho kInh fo nhu vay fhuong xuaf
phaf nho franh duoc chI ph cua su duf doan san xuaf va cho
fao IaI cac cong cu duoc doI hoI do san xuaf cac san pham
khac nhau voI cung mof IoaI moc va fhIof bj. IoI fho kInh fo
cua mof san pham dac fhu fhuong Ia non fang cho mof thou
thuun chuyen mon hou (speculzuton ugreements).
Loi tbc kinb tc cua mot xi ngbicp Jac tbu (P/ant
8pccijic Economics duoc gan voI voI fong san Iuong |fhuong
bao gom nhIou IoaI san pham) cua mof x nghIop hoac mof
phuc hop x nghIop. Lo the knh te theo phum v
(Kconomes oI Scope) co fho duoc xom nhu Ia mof hnh
fhuc cua IoI fho dac fhu cua x nghIop boI v nhung chI ph
chung nhu Ia chI ph quan I va chI ph ko foan duoc chIa ra
cho nhIou san pham.
Loi tbc kinb tc Jo oan banb nbicu nba may (Economics
oj Mu/ti-p/ant Opcrations xay ra gan voI vIoc van hanh nhIou
hon mof nha may v nhung I do nhu foI fhIou hoa chI ph van
chuyon nguyon vaf IIou va/hoac fhanh pham, do phuc vu fof
hon nhung fhj fruong o nhung vj fr dja I khac nhau, do lo
the knh te theo phum v (economes oI scope), nho
chuyon mon hoa
73. Kconomes oI Scope (Lo the knh te theo phum
v)
IoI fho kInh fo fhoo pham vI fon faI khI vIoc san xuaf
haI san pham cung nhau |kof hop san xuaf) so ro hon san
xuaf fung san pham rIong ro. V du so fon f chI ph hon do
cung cap mof djch vu bay fu dIom A foI dIom oa C voI mof
may bay hon Ia fhuc hIon haI chuyon bay rIong bIof, mof foI
dIom va mof foI dIom C. Trong khI nhIou you fo, v du nhu
56
cong ngho, co fho gIaI fhch IoI fho kInh fo fhoo pham vI, mof
dIou quan frong dac bIof Ia su fon faI cua |nhung) dau vao
chung va/hoac bo phan bo sung frong san xuaf. oanh nghIop
co fho co gang khaI fhac IoI fho kInh fo fhoo pham vI do san
xuaf va cung cap nhIou IoaI san pham voI mof muc gIa fhap
hon.
74. KIIcency (Heu quu)
Thuaf ngu nay co raf nhIou cach dung. Trong boI canh
cua kInh fo hoc fo chuc cong nghIop cung voI Iuaf va chnh
sach canh franh, no IIon ho voI cach fhuc fof nhaf frong vIoc
su dung cac nguon faI nguyon khan hIom. Co haI IoaI hIou
qua fhuong duoc phan bIof: hIou qua cong ngho |hoac kI
fhuaf) va hIou qua kInh fo |hoac phan bo).
Mof doanh nghIop co fho co hIou qua vo maf cong ngho
cao hon doanh nghIop khac nou no san xuaf cung mof muc
san Iuong voI mof hoac mof so f hon cac dau vao vaf chaf.
o su khac nhau vo cac quy frnh san xuaf, khong phaI faf ca
cac doanh nghIop dou co hIou qua vo maf kI fhuaf hoac so
sanh voI nhau duoc. HIou qua vo maf kInh fo xay ra khI cac
dau vao duoc su dung fhoo cach nao do do cho co fho san xuaf
mof muc san Iuong cho fruoc voI chI ph fhap nhaf co fho.
Mof su fang Ion frong hIou qua phaf sInh khI muc san Iuong
hIon faI hoac muc cao hon duoc san xuaf voI chI ph fhap hon.
Khong nhu hIou qua vo maf kI fhuaf, khaI nIom vo hIou qua
kInh fo Iam cho nhIou quy frnh san xuaf khac nhau co fho so
sanh duoc. NoI chung, cac nha kInh fo coI su cunh trunh
(competton) Ia mof you fo kch fhch cac doanh nghIop don
Io hoac cac fac nhan kInh fo fhoo duoI hIou qua. HIou qua Iam
fang kha nang song sof va fhanh cong cua kInh doanh va
kha nang ma cac nguon Iuc kInh fo khan hIom co fho duoc su
dung voI nang suaf cao nhaf cua chung. O muc do cua doanh
57
nghIop, hIou qua nay sInh fruoc hof fhong qua heu quu
knh te theo qu mo vu phum v (economes oI scule
und scope) va frong mof fhoI han daI hon, fhong qua su
fhay doI cong ngho va su doI moI.
Thuaf ngu hIou qua frong phan phoI va fIou dung duoc
su dung do mIou fa fnh huong ma mof fap hop nhaf djnh
hang hoa va djch vu duoc chIa so gIua nhung nguoI fIou dung
fhoo cach ma khong mof ca nhan nao co fho duoc IoI hon ma
khong Iam nguoI khac fhIof haI. Xom fhom Heu quu
Pureto (Pureto eIIcency).
75. Klustcty oI Oemund (Prce) (Oo co gun cuu
cuu theo gu)
o co gIan cua cau fhoo gIa do Iuong muc do dap ung
cua nhu cau fruoc su fhay doI cua gIa ca. No duoc djnh nghIa
nhu phan fram fhay doI frong Iuong nhu cau khI gIa ca fhay
doI mof phan fram. V duong cau fhuong doc xuong, su fhay
doI cua cau fhoo gIa fhuong Ia mof so am.
Tron nguyon fac, do co gIan cua cau fhoo gIa co fho bIon
doI fu |am) vo cuc foI 0. Cang gan voI vo cuc fh cau cang co
gIan va cang gan voI 0 fh cau cang fro non khong co gIan.
Tron fhuc fo, do co gIan nay co khuynh huong nam frong
khoang fu am 10 foI 0. Am 1 fhuong duoc coI Ia dIom fhay
doI quyof djnh |crIfIcaI cuf-off poInf) v nou do co gIan cua cau
fhoo gIa co gIa frj fhap hon |co nghIa Ia cao hon -1) cau fro
non khong co gIan va gIa frj cao hon |co nghIa Ia fhap hon -1)
fh cau fro non co gIan. Nou nhu cau khong co gIan khI gIa
fang Ion, fong doanh fhu so fang frong khI nou nhu cau Ia co
gIan, gIa fang Ion so Iam gIam fong doanh fhu.
uong cau duoc djnh nghIa cho ca nganh va mof doanh
nghIop. O muc do nganh, duong cau hau nhu doc xuong. Tuy
nhIon, o muc do doanh nghIop duong cau co fho doc xuong
58
hoac nam ngang. Truong hop sau Ia fruong hop cua doanh
nghIop nam frong mof fhj fruong canh franh hoan hao voI
duong cau co gIan vo han. KhI duong cau cua doanh nghIop
doc xuong, doanh nghIop co mof so kha nang kIom soaf gIa
ca.
o co gIan cua nhu cau fhoo gIa duoc quyof djnh boI mof
so you fo, gom ca muc do fon faI cac hang hoa fhay fho |xom
Oo co gun cheo cuu cuu theo gu (Cross prce
elustcty oI demund)). KhI co raf f san pham fhay fho,
nhu cau co fho khong co gIan va doanh nghIop co nhIou kha
nang kIom soaf gIa ca hon. KhI co raf nhIou hang fhay fho,
nhu cau fro non co gIan va doanh nghIop chI co kha nang gIoI
han frong vIoc kIom soaf gIa ca.
76. Knterprse (TInh dum lum, Oounh nghep)
Mof fhuaf ngu frong fhuong maI fhuong duoc dung do
mo fa mof du an hoac mof su mao hIom do fhu IoI. No con
fhuong duoc dung voI fu kInh doanh |busInoss) frong doanh
nghIop kInh doanh. Mo rong ra, fhuaf ngu nay dung do chI
mof phap nhan fhuc hIon mof vIoc do fhu IoI, do do dong
nghIa voI cong fy hoac x nghIop. Xom fhom Cong ty chu
von (Holdng compuny).
77. Entropy (Cbl so nbicu /oan
Xom Ch so tup trung (Concentruton ndexes)
78. Kxcess Cupucty (Thuu cong suut)
Mof fnh huong ma frong do, doanh nghIop san xuaf o
mof quI mo san Iuong fhap hon muc ma no da duoc fhIof ko.
Iou nay fon faI khI cbi pbi bicn |margina/ cost fhap hon cbi
pbi trung bnb (aocragc cost va no van con kha nang ha chI
ph frung bnh fron mof don vj san pham bang cach san xuaf
fhom nhIou hang hoa va djch vu hon nua.
59
ChI ph fhua cong suaf duoc do Iuong bang muc do fang
Ion frong san Iuong can fhIof do gIam fhIou chI ph frung
bnh.
Thua cong suaf Ia mof dac fnh cua doc quyen tu
nhen (nuturul monopoly) hoac cunh trunh doc quyen
(monopolstc competton). No co fho xuaf hIon boI v nhu
cau fang Ion non doanh nghIop phaI dau fu va banh fruong
nang Iuc fhanh fung phan hoac bo phan khong fho chIa caf.
oanh nghIop cung co fho Iua chon vIoc duy fr fnh frang
fhua cong suaf nhu mof phan cua chIon Iuoc co chu dch
nham ngan chan hoac can fro su xam nhap cua nhung doanh
nghIop moI.
79. Exccssioc Compctition (Canb tranb qua muc
Xom Cunh trunh huy det (Cut-Throut
Competton)
80. Kxcess Prces (Gu quu cuo)
o chI fruong hop ma gIa ca duoc an djnh raf cao fron
muc nou co canh franh do kof qua cua doc quyen
(monopoly) hoac suc munh do vo th{ truong (murket
power). Tuy nhIon frong fhuc fo, khI fhIou dI um muu
(consprucy) hoac thou thuun un d{nh gu (prce Ixng
ugreement) hoac chI co bang chung hIon nhIon cua suc
manh doI voI fhj fruong baf nguon fu su fap frung cao do, so
raf kho do xac djnh duoc mof nguong nao do do nou vuof qua
do fh gIa ca so bj coI Ia qua cao hoac khong hop I. oI v
phuong phap can ban do fo chuc san xuaf frong non kInh fo
fhj fruong Ia fhong qua gIa ca, su IInh hoaf cua gIa ca Ia dIou
foI quan frong. Su bIon dong cua gIa ca so Iam cung va cau
gap nhau o dIom can bang. Nhung su fhIou huf fam fhoI
frong cung hoac su fang Ion frong nhu cau so Iam gIa ca fang
60
Ion va fao ra cac khuyon khch do cac doanh nghIop fang
cuong san xuaf cung nhu cho su gIa nhap cua nhung nha cung
cap moI. Hon nua, cung can chu y rang su so sanh gIa ca
va/hoac IoI nhuan gIua cac nha san xuaf, fhj fruong hoac quoc
gIa khac nhau so gap phaI raf nhIou kho khan frong cac van
do vo Iuaf phap va kInh fo. Cac co gang cua chnh phu frong
vIoc kIom soaf hoac op buoc cac doanh nghIop gIam gIa xuong
ma khong phaI do kof qua cua canh franh so khong phu hop
voI frIof I co ban cua chnh sach canh franh.
81. Exc/usioc Dca/ing (Giao Jjcb Joc quycn
Xom Hun che theo cheu doc (Vertcul Restrunts)
82. Kxport Curtel (Cucten xuut khuu)
Mof thou thuun (ugreement) hoac dan xop gIua cac
doanh nghIop do dua ra mof muc gIa xuaf khau cu fho
va/hoac phan chIa fhj fruong xuaf khau. NhIou Iuaf canh
franh hIon faI IoaI fru nhung fhoa fhuan nhu vay khoI nhung
dIou khoan cam um muu (consprucy) mIon Ia nhung
cacfon nhu vay khong gay ra cac fac dong Iam fon haI foI su
canh franh fron fhj fruong noI dja, v du nhu Iam fang fhoa
fhuan djnh gIa hoac Iam gIam xuaf khau. I Io cho vIoc cho
phop cacfon xuaf khau fon faI Ia no co fho fao dIou kIon
fhuan IoI cho su hop fac frong vIoc fham nhap fhj fruong
nuoc ngoaI, chuyon gIao fhu nhap fu nguoI fIou dung nuoc
ngoaI sang cho nguoI san xuaf noI dja va kof qua Ia mang IaI
kof qua fch cuc cho can can fhuong maI.
83. Extcrna/ Economics1Discconomics (Ngoai ung kinb
tc1pbi kinb tc
Xom Ngou ung (Kxternultes)
61
84. Kxternultes (Ngou ung)
NgoaI ung Ia fhuaf ngu dung do chI fruong hop khI vIoc
san xuaf hoac fIou dung mof hang hoa va djch vu nao do gay
ra nhung chI ph hoac IoI ch cho moI fruong xung quanh
nhung IaI khong duoc phan anh frong caI gIa phaI fra cho
hang hoa va djch vu duoc cung cap. O nhIom Ia mof v du
dIon hnh cua ngoai ung ticu cuc (ncgatioc cxtcrna/ity hay
cung con duoc goI Ia ngoai ung pbi kinb tc (cxtcrna/
Jiscconomy. Chaf fhaI hoa hoc cua nha may do xuong ho co
fho Iam chof ca va cac IoaI fhuc vaf, fac dong don cuoc song
cua cac ngu dan va nong dan gan do. Nguoc IaI, ngoai ung
ticb cuc (positioc cxtcrna/ity hay ngoai ung kinb tc (cxtcrna/
cconomy co fho phaf sInh fu vIoc xay dung mof con duong so
mo ra mof khu vuc moI cho vIoc xay dung nha cua, phaf frIon
fhuong maI, du Ijch Phaf mInh cua cua cac nha cho fao chaf
ban dan da co raf nhIou ngoaI ung fch cuc frong vIoc san
xuaf cac fhIof bj vIon fhong hIon daI, fhIof bj am fhanh va
IInh kIon may fnh. NgoaI ung con co fho phaf sInh khI quyon
so huu khong duoc xac djnh ro rang. Xom fhom Thut bu
cuu th{ truong (Murket Fulure).
85. Kxtruterrtorulty (Ouc quyen ngou guo)
o chI fruong hop ap dung Iuaf cua mof quoc gIa bon
frong quyon faI phan cua mof quoc gIa khac. Trong boI canh
cua Iuaf canh franh, chu do vo dac quyon ngoaI gIao co fho
nay sInh nou cac hanh vI kInh doanh cua doanh nghIop frong
mof nuoc co fac dong chong IaI canh franh frong mof quoc gIa
khac ma o do no bj coI Ia vI pham Iuaf phap cua ho. V du
mof cucten xuut khuu (export curtel) duoc fhanh Iap boI
mof so cong fy duoc mIon fru khoI Iuaf canh franh cua mof
quoc gIa A nhung IaI co fho bj coI nhu da co thou thuun
d{nh gu (prce-Ixng ugreement) do han cho canh franh
62
fron fhj fruong cua mof quoc gIa va dIou nay vI pham Iuaf
chong to rot (unttrust) cua quoc gIa nay. Mof fruong
hop khac co fho xay ra khI sap nhap haI cong fy Ia doI fhu
canh franh frong mof quoc gIa so Iam gIam dang ko fnh
canh franh o fhj fruong cua mof quoc gIa khac. |Iou nay so
xay ra nou cong fy duoc sap nhap co muc fIou uu fIon Ia
huong foI xuaf khau va chIom mof fhj phan Ion frong quoc
gIa nhap khau).
VIoc IIou mof cong fy co bj kof foI frong vIoc vI pham
Iuaf phap canh franh cua mof quoc gIa khac hay khong phu
fhuoc quan frong vao moI IIon ho vo chu quyon gIua cac quoc
gIa IIon quan noI su vI pham xay ra, fnh hop phap cua hanh
vI kInh doanh hoac hanh dong frong quoc gIa xuaf xu va su
fon faI cua nhung cong fy chI nhanh va nhung faI san Ion
frong quoc gIa bj fac dong doI voI nhung hanh dong phap I
co fho duoc su dung.
86. Fulng Frm (Cong ty suy sup)
Ia mof cong fy co IoI nhuan am frong mof fhoI gIan daI
va maf dI th{ phun (murket shure) don muc ma cong fy do
co kha nang bj IoaI ra khoI fhj fruong. KhaI nIom nay fro
fhanh mof chu do frong phan fch vo su sap nhap khI cong fy
fhon fnh I Iuan rang vIoc sap nhap nhung cong fy nhu vay
so khong Iam gIam dang ko fnh canh franh v rang dang
nao fh nhung cong fy do cung so bj IoaI ra khoI fhj fruong.
Nou dIou nay Ia dung, fhj phan hIon faI cua cong fy suy sup
co fho khong co fuong IaI canh franh dang ko va non duoc
xom xof mof cach fhch hop fuy fhoo fI frong frong fung
fruong hop cu fho.
87. Fghtng Brund (Thuong heu cunh trunh)
o chI mof fhuong hIou moI cua mof san pham dang fon
faI hoac mof san pham fuong fu duoc ban voI gIa raf fhap
63
hoac duoI gIa fhanh frong mof fhoI han ngan frong mof khu
vuc fhj fruong dac bIof do canh franh voI cac san pham fu cac
nha san xuaf khac |fhuong Ia cac doanh nghIop nho hon).
oanh nghIop dua ra fhuong hIou canh franh do franh ha
fhap gIa cua fhuong hIou da co uy fn v dIou nay co fho dan
don nhIou fon fhaf khI nhan hIou dang fon faI duoc ban voI
gIa fhong nhaf fron nhIou fhj fruong raf khac nhau.
Thuong hIou canh franh fhuong duoc nhn nhu mof
hanh vI co chu djnh do ban pha gIa |prodafory) hoac chong
IaI canh franh nham IoaI bo dau fhu ra khoI fhj fruong. Tuy
nhIon, cung nhu voI mof so hnh fhuc khac cua su pha gIa,
kha nang fhanh cong cua no cung bj gIoI han. Xom fhom
O{nh gu de bun phu gu (Predutory Prcng)
88. FixcJ Costs (Cbi pbi co Jjnb
Xom Ch phI (Costs)
89. Forcc/osurc oj Compctition (Ngan can canb tranb
Xom Cuc hunh v chong lu cunh trunh
(Antcompettve Pructces)
90. Frunchsng (Nhuong quyen)
Mof IoaI hnh IIon kof fhoo chIou doc dac bIof gIua haI
doanh nghIop fhuong duoc goI Ia nguoI nhuong quyon
|franchIsor) va nguoI duoc nhuong quyon |franchIsoo). HaI
doanh nghIop nay fhuong fhIof Iap mof moI IIon kof bang
hop dong voI vIoc nguoI nhuong quyon cung cap nhung san
pham da duoc kIom nghIom, fhuong hIou hoac phuong phap
kInh doanh va nhung djch vu dI kom cho fung nguoI duoc uy
quyon do doI Iay mof so khoan ph va cac khoan fhanh foan
fIon ban quyon khac. Hop dong IIon kof co fho bao gom
nhung you fo nhu gIa san pham, quang cao, dja dIom, cach
fhuc phan phoI, khu vuc dja I Thoa fhuan uy quyon fhuong
64
bj gIam saf frong pham vI hIou Iuc cua Iuaf chong canh franh,
dac bIof frong nhung dIou khoan IIon quan foI hun che theo
cheu doc (vertcul restrunts). Thoa fhuan uy quyon co
fho fao dIou kIon fhuan IoI cho cac doanh nghIop moI fham
gIa va/hoac cac san pham va co kha nang khuyon khch hIou
qua. Tuy nhIon, fhoa fhuan uy quyon frong mof so fruong hop
cung co fho han cho canh franh.
91. Free Rder or Rdng (Nguo/Vec huong lo
khong phu tru ten)
VIoc huong IoI ma khong phaI fra fIon xay ra khI mof
doanh nghIop |hoac mof ca nhan) huong IoI fu nhung no Iuc
cua nguoI khac ma khong phaI fra hoac khong phaI chIa so
chI ph. V du, mof cua hang ban Io co fho phaI ganh chju
nhung chI ph dao fao ban dau cho nhan vIon do huong dan
cho nhung khach hang fIom nang cach su dung nhung cong
cu Iam bop. Ho co fho Iam dIou do do fang Iuong hang hoa
ban ra. Tuy nhIon, khach hang sau do co fho Iua chon vIoc
mua hang fu nhung nha ban Io khac voI gIa ro hon v chIon
Iuoc kInh doanh cua ho khong bao gom cac chI ph cho vIoc
huan Iuyon va huong dan cach su dung. NguoI ban Io fhu haI
nay duoc coI nhu nguoI huong IoI khong phaI fra fIon fron
nhung no Iuc va chI ph duoc ganh chju boI nha ban Io fhu
nhaf. Nou fnh frang nhu vay koo daI, nha ban Io fhu nhaf so
khong con su kch fhch do fIop fuc gIoI fhIou cac su dung san
pham.
92. Full Cost Prcng (O{nh gu duu tren ch phI
duy du)
Mof phuong phap ma gIa ca cua mof san pham duoc
mof doanh nghIop fnh foan fron co so chI ph fruc fIop cua
fung don vj san pham cong fhom mof khoan do bu dap chI
ph quan I chung va IoI nhuan. ChI ph quan I chung fhuong
65
duoc fnh foan dua fron gIa djnh rang doanh nghIop chua van
hanh hof cong suaf nham cho phop su bIon dong frong san
xuaf va chI ph. Phuong phap djnh gIa fhoo chI ph day du
fhuong duoc su dung boI cac doanh nghIop khI raf kho do
fnh foan nhu cau chnh xac cua mof san pham va fhIof Iap
gIa fhj fruong. Nhung nghIon cuu fhuc fo cho fhay phuong
phap djnh gIa dua fron chI ph day du duoc su dung rong raI
boI cac cong fy kInh doanh.
93. Fu// Linc Forcing (Buoc mua toan bo
Xom Bun hung co deu ken (Ted Sellng)
94. Gcnt/cmcns Agrccmcnt (Tboa tbuan kbong cbinb
tbuc kbong Jo qui Jjnb pbap /uat ma Jo su tu
nguycn
Xom Cuu ket (Colluson)
95. Gini Cocjjicicnt (Hc so Gini
Xom Ch so tup trung (Concentruton ndexes)
96. HcrjinJab/-Hirscbman InJcx (Cbl so HcrjinJab/-
Hirscbman
Xom Ch so tup trung (Concentruton ndexes)
97. Hctcrogcnous ProJucts (8an pbam kbac /oai
Xom Sun phum dong nhut |Homogenous Products),
Khuc bet hou sun phum (Product OIIerentuton)
98. Holdng Compuny (Cong ty chu von/Cong ty
me)
Cong fy chu von Ia mof doanh nghIop faI chnh fhuan
fuy, su dung von chI do doI Iay quyon so huu |fhuong Ia quyon
dIou khIon) frong mof so cac cong fy dang hoaf dong. Mac du
muc dch chu you cua cong fy chu von Ia gIanh Iay quyon
66
kIom soaf chu khong phaI van hanh, nhung fhuong fh no
cung co daI dIon frong ban gIam doc cua cong fy do. Cong fy
chu von cung cap mof phuong fIon ma qua do vIoc kIom soaf
cong fy co fho fro non fap frung cao do fhong qua cau fruc
kIm fu fhap. Mof cong fy mo co fho chIom quyon kIom soaf
nhung cong fy dang hoaf dong ma ban fhan nhung cong fy
nay IaI co mof so cong fy con khac.
99. Homogenous Products (Sun phum dong nhut)
Cac san pham duoc coI Ia dong nhaf khI no co fho fhay
fho hoan hao cho nhau va nguoI mua khong nhan fhay duoc
su khac bIof fhuc fo hoac fhuc su gIua cac san pham nay duoc
cung cap boI cac doanh nghIop khac nhau. CIa ca Ia kha
canh quan frong duy nhaf do cac doanh nghIop san xuaf cac
san pham dong nhaf co fho canh franh voI nhau. Tuy nhIon,
cac nghIon cuu fhuc fo chung mInh rang khI chI co mof so f
cac doanh nghIop, su fon faI cua cac san pham dong nhaf so
fao dIou kIon fhuan IoI cho su cuu ket (colluson). Trong
nhIou fruong hop, cac fhoa fhuan cau kof duoc fm fhay fon
faI frong nhung nganh san xuaf cac san pham dong nhaf nhu
xImang, bof m, fhop va duong. Nguoc IaI, cac san pbam kbac
bict (bctcrogcnous proJucts co su khac nhau raf Ion gIua
chung va khong do dang fhay fho Ian nhau. Xom fhom Khuc
bet hou sun phum (Product OIIerentuton).
100. Hori:onta/ Intcgration (Ticb bop tbco cbicu ngang
Xom Sup nhup (Merger)
101. Hori:onta/ Mcrgcr (8ap nbap tbco cbicu ngang
Xom Sup nhup (Merger)
102. ncome Klustcty oI Oemund (Oo co gun cuu
nhu cuu theo thu nhup)
67
So Iuong duoc you cau cua mof IoaI hang hoa nao do phu
fhuoc khong chI vao gIa ca cua no |xom do co gun cuu nhu
cuu (elustcty oI demund)) va gIa ca cua nhung san pham
co IIon quan |xom do co gun cheo cuu nhu cuu theo gu
(cross prce elustcty oI demund)) ma con vao nhung
nhan fo khac nhu fhu nhap. VIoc mua mof so IoaI hang hoa
nao do co fho dac bIof nhay cam voI su fhay doI frong fhu
nhap danh nghIa va fhuc fo. o do, khaI nIom do co gIan cua
nhu cau fhoo fhu nhap do Iuong % fhay doI vo nhu cau frong
mof IoaI hang hoa nao do do su fhay doI 1% frong fhu nhap.
o co gIan cua nhu cau fhoo fhu nhap co fho Ia mof con so
am hoac duong va so duoc dung do phan IoaI hang hoa fhanh
haI IoaI Ia hang hoa bnh fhuong |normaI) hoac hang hoa
fhu cap |InforIor) hay con duoc goI Ia hang hoa can fhIof
|nocossIfIos) hoac xa xI |IuxurIos). Nou fhu nhap fang Ion
Iam nhu cau vo mof IoaI hang hoa nao do gIam dI fh no co
fho duoc xop vao IoaI hang hoa fhu cap. Nguoc IaI, Ia IoaI
hang hoa bnh fhuong. au margarIno frong cac nghIon cuu
fruoc day fhuong duoc fhay rang co nhu cau gIam xuong khI
fhu nhap fang Ion co fho v nguoI fa chuyon sang dung bo.
Tuy nhIon, kof qua nay co fho fro non khong chnh xac Iam
vao ngay nay boI v cac moI Io ngaI IIon quan don bonh fIm,
nong do choIosforoI va nhung fhong fIn moI vo nhung IoI ch
ma dau margarIno mang IaI. V du nay cho fhay su fhIou
chnh xac nou co gang fong quaf hoa hoac phan IoaI san
pham dua fron khaI nIom do co gIan cua nhu cau fhoo fhu
nhap.
103. Incrcasing Pcturns to 8ca/c (Loi nbuan tang tbco
qui mo
Xom Lo the knh te theo qu mo (Kconomes oI
Scule)
68
104. InJustry Conccntration (Tap trung cong ngbicp
Xom Tup trung (Concentruton)
69
105. Intcgration (Ticb bop
Xom Vertcul ntegruton (TIch hop theo cheu
doc)
106. ntellectuul Property Rghts (Quyen so huu
trI tue)
Thuaf ngu fong quaf chI vIoc chung nhan quyon so huu
fhong qua bang sang cho |pafonf), ban quyon fac gIa
|copyrIghf), nhan hIou dang ky |fradomark). Quyon so huu
nay cho phop nguoI nam gIu no duoc phop doc quyon su dung
cac vaf fho frong mof fhoI gIan nhaf djnh. ang vIoc han cho
su baf chuoc va sao chop, no da fao ra su doc quyon. Nhung
fon fhaf xa hoI cua su doc quyon co fho duoc bu dap bang
nhung IoI ch do Iam fang muc do cua cac hoaf dong sang fao
v duoc khuyon khch boI IoI nhuan doc quyon.
107. Intcr- anJ Intra-BranJ Compctition (Canb tranb
giua oa bcn trong cac nban bicu
Xom Cunh trunh nhun heu (Brund Competton)
108. nterlockng Orectorute (Cuc bun gum doc
chung, cuc bun gum doc ket hop)
Cac ban gIam doc chung hnh fhanh khI mof nguoI ngoI
o vj fr cua ban gIam doc cua haI hay nhIou cong fy. Co moI
quan ngaI rang su kof hop nhu vay gIua cac doanh nghIop
canh franh |kof hop fruc fIop) co fho duoc su dung do phoI
hop hanh vI va gIam bof fnh canh franh gIua cac cong fy. Su
kof hop fruc fIop o Hoa Ky Ia baf hop phap boI Iuaf CIayfon,
nhung o cac quoc gIa khac co fho duoc khoan dung hon.
Tuy nhIon, cac nghIon cuu fhuc fo cho fhay phan Ion cac
ban gIam doc chung xay ra Ia gIua cac cong fy faI chnh va
phI faI chnh. Nhu vay, daI dIon cua ngan hang fhuong co fho
ngoI chung mof ban gIam doc voI cac cong fy canh franh voI
70
nhau. Nhung nhung su IIon kof gIan fIop nhu vay fhuong
khong phaI Ia mof you fo duoc xom xof don frong Iuaf canh
franh.
109. Intcrnationa/ Cartc/ (Cactcn quoc tc
Xom Cucten (curtel)
110. Inocrsc InJcx (Cbl so ngbjcb Jao
Xom Ch so tup trung |Concentruton ndexes)
111. Joint Monopo/y Projits (Loi nbuan Joc quycn kct
bop
Xom To du hou lo nhuun chung |Jont ProIt
Muxmzuton)
112. Jont ProIt Muxmzuton (To du hou lo
nhuun chung)
Mof fnh huong ma frong do cac fhanh vIon cua cucten
(curtel), doc quyen song phuong (duoply), doc quyen
nhom bun (olgopoly) hoac nhung dIou kIon fhj fruong
fuong fu fham gIa vao mof qua frnh quyof djnh gIa ca san
Iuong duoc fhIof ko do foI da hoa IoI nhuan chung cua ca
nhom. Chu you, cac cong fy fhanh vIon so fm cach do hanh
dong nhu mof doanh nghIop doc quyen (monopoly). Can
Iuu y mof dIom rang, foI da hoa IoI nhuan chung khong nhaf
fhIof bao ham phaI co mof su cuu ket (colluson) hoac mof
thou thuun (ugreement) gIua cac doanh nghIop. oanh
nghIop co fho doc Iap chap nhan mof chIon Iuoc vo gIa ca
san Iuong, nhung co fnh don phan ung cua doI fhu canh
franh va do do so san xuaf o muc do co fho foI da hoa IoI
nhuan chung.
71
113. Jont Venture (Len dounh)
Mof IIon doanh Ia mof hoI cac cong fy hoac ca nhan
duoc fhanh Iap do fhuc fhI mof ko hoach kInh doanh nao do.
Iou nay fuong fu nhu quan ho doI fac |parfnorshIp) nhung
IaI chI gIoI han vao mof du an dac bIof |nhu san xuaf mof
IoaI san pham cu fho hoac nghIon cuu frong mof IInh vuc cu
fho nao do). IIon doanh co fho fro non mof van do can quan
fam frong chnh sach canh franh khI no duoc fhIof Iap boI
cac doanh nghIop canh franh voI nhau. IIon doanh fhuong
duoc fhuc hIon frong mof du an cu fho, khI co fnh ruI ro va
doI hoI mof Iuong von Ion. Nhu vay, IIon doanh fro non fhong
dung frong nganh cong nghIop khaI fhac faI nguyon v chI ph
von cao va kha nang fhaf baI Ion. IIon doanh hIon nay cung
ngay cang fro non pho bIon frong IInh vuc phaf frIon cong
ngho moI.
Trong IInh vuc cua chnh sach canh franh, van do daf ra
Ia can can nhac kha nang gIam xuong cua muc do canh franh
doI IaI voI IoI nhuan fIom nang cua vIoc kof hop ruI ro
|pooIIng of rIsk), chIa so chI ph von va Ian fruyon kIon fhuc.
HIon nay, co nhung cuoc franh Iuan soI noI o nhIou quoc gIa
vo vIoc xom IIou co non dua cac IIon doanh vao su phan quyof
cua Iuaf canh franh hay khong.
114. Lerner ndex (Ch so Lerner)
Mof phuong phap do Iuong duoc do nghj boI nha kInh fo
A.P. Iornor do do Iuong su doc quyen (monopoly) hoac suc
munh do vo th{ truong (murket power). ChI so Iornor
|II) duoc fnh nhu sau:
II =
E
1 -

ca Gia
bien ph Chi - ca Gia
=
VoI Ia do co gIan cua nhu cau fhoo gIa.
72
Trong fruong hop canh franh hoan hao, II bang 0. ChI
so nay djnh nghIa quyon Iuc doc quyon bang do doc cua duong
cau. Trong fruong hop IoI nhuan foI da cua doanh nghIop can
bang fh /oi nbuan bicn (margina/ rcocnuc bang voI cbi pbi
bicn (margina/ cost va II bang voI nghjch dao cua do co
gun cuu cuu (elustcty oI demund).
II Ia mof so do fInh va khong chI ra xom IIou su saI
Ioch gIua chI ph bIon va gIa ca Ia chI ph phaI fra cho su caI
fIon hoac xay dung nha xuong moI, hay phan anh hIou qua
hon han hon Ia kha nang cua doanh nghIop frong vIoc djnh
gIa cao.
115. LcocragcJ Boyout (Mua oay oon ngoai
Xom Muu lu, Thon tInh (Buyout)
116. Lcensng (Cup phep)
ChI fruong hop cho phop Iam dIou g do mof cach hop
phap, chang han nhu san xuaf mof san pham. CIay phop cap
cho ca nhan hay mof cong fy mof quyon ma no khong co
fruoc do. Mof so gIay phop duoc cap mIon ph nhung hau hof
dou doI hoI mof khoan fhanh foan. CIay phop Ia mof fhoa
fhuan hop phap co fho chua dung mof so han cho vo cach
fhuc ma no duoc su dung.
Co haI fruong hop fong quaf ma gIay phop can duoc
chnh sach canh franh do y foI. au fIon Ia gIay phop cua
chnh phu cho phop gIa nhap vao mof nganh cong nghIop dac
bIof nao do. Ho fhong gIay phop fon faI o nhIou nganh nhu
cong ngho vIon fhong |radIo va TV), cac ngho nghIop chuyon
mon |nhu bac sI) va djch vu |ngan hang, daI I). Cac IoaI gIay
phop khac nhau raf nhIou, nhung no fhuong dI kom voI nhIou
han cho doI voI doanh nghIop. Nhung han cho |hoac nhung
dIou fIof) co fho duoc ap dung cho gIa ca, chaf Iuong hoac so
73
Iuong djch vu. CIay phop chnh phu daI dIon cho mof ruo
cun gu nhup (burrer to entry) quan frong frong nhung
nganh ngho nay.
IoaI fhu haI Ia bang sang cho |pafonf), ban quyon va
fhuong hIou ma qua do quyon fac gIa |duoI hnh fhuc mof
gIay phop) duoc cung cap boI nguoI so huu cho mof bon khac
do Iam, faI san xuaf, mua hoac ban nhung mon do do. NguoI
gIu ban quyon, fhuong hIou va bang sang cho co fho cap phop
cho nhung nguoI khac su dung hoac san xuaf hang hoa,
fhuong do nhan duoc mof khoan ph co djnh hay fhoo fI Io.
Trong hau hof cac fruong hop, nguoI gIu bang sang cho khong
co su phan bIof gIua vIoc cap phop va san xuaf phaf mInh cua
anh fa boI v anh fa co fho foI da hoa IoI nhuan fhu duoc
fhong qua vIoc nhan duoc cac khoan ph cap phop.
Tuy nhIon, nguoI gIu bang sang cho khong bj buoc phaI
su dung hoac cap phop su dung cong ngho cua ho. Nhu vay,
co fho co mof su ban cbc oc truycn ba cong ngbc (rcstriction
oj tccbno/ogy Ia caI co fho duoc coI nhu ruo cun gu nhup
(burrer to entry). Trong nhIou quoc gIa, co dIou khoan cho
vIoc fhu hoI IaI bang sang cho hoac ap daf bat buoc cap pbcp
(compu/sory /iccnsing khI nguoI fa co fho chung mInh rang
bang sang cho da bj Iam dung fhong qua vIoc khong su dung
|non-uso) hoac chong IaI canh franh. Tron fhuc fo, baf buoc
cap phop f khI duoc su dung.
117. Lmt Prcng (O{nh gu hun che)
jnh gIa han cho Ia fhuaf ngu dung do chI fruong hop
ma mof |hoac cac) cong fy dI fruoc can fro hoac ngan chan su
xam nhap hoac banh fruong cua cac cong fy nho. CIa han cho
Ia muc gIa fhap hon so voI muc gIa foI da hoa IoI nhuan frong
ngan han |shorf-run profIf-maxImIzIng prIco) nhung cao hon
muc gIa canh franh frong fruong hop co canh franh.
74
Co nhIou mo hnh vo djnh gIa han cho va co nhIou cuoc
franh Iuan dang ko vo vIoc IIou cac doanh nghIop fham gIa
vao hanh vI nay fhuc su so co IoI nhuan hay khong. jnh gIa
han cho ham y rang, doanh nghIop phaI hI sInh IoI nhuan
hIon faI do ngan can ko xam nhap va kIom IoI nhuan frong
fuong IaI. Co dIou khong ro rang Ia IIou chIon Iuoc nay co
Iuon fof hon nhung chIon Iuoc khac khong khI gIa ca hIon faI
|va IoI nhuan) dang cao hon, nhung so gIam xuong fhoo fhoI
gIan khI vIoc xam nhap xay ra.
Trong nhung faI IIou nghIon cuu ban dau vo djnh gIa
han cho, kha nang cua nhung cong fy dI fruoc frong vIoc fhIof
Iap nhung gIa ca nhu vay duoc gan voI su fon faI cua ruo
cun gu nhup (burrer to entry) co fnh cau fruc. Tuy
nhIon, dIou nay doI hoI nhung gIa djnh kha nghIom ngaf vo
hanh vI cua cac doanh nghIop dI fruoc, dac bIof Ia vIoc nhung
doanh nghIop nay phaI gIu vung muc san Iuong khI doI maf
voI su xam nhap va su do doa nhu vay phaI duoc cac doanh
nghIop xam nhap fIom nang fIn fuong. Nhung faI IIou gan
day hon nhan manh vao rao can gia nbap co tinb cbicn /uoc
(stratcgic barricrs to cntry nhaf Ia nhung hanh dong ma
nhung doanh nghIop dI fruoc co fho fhuc hIon nham fhuyof
phuc nhung ko xam nhap rang ho so khong gap fhuan IoI khI
xam nhap.
118. Lorcn: Curoc (uong cong Lorcn:
Xom Ch so tup trung (Concentruton ndexes)
119. Loss-Leuder Sellng (Bun ch{u lo truoc)
Mof hanh vI fIop fhj khI chju Io do ban mof hang hoa
hoac djch vu nham IoI koo cac khach hang dang mua nhung
san pham khac voI mof caI gIa bnh fhuong. Trong khI hanh
dong nay Ia baf hop phap o mof so nuoc, fh o mof so nuoc
khac no IaI duoc nhn nhan mof cach khoan dung hon nhu
75
mof hnh fhuc khuyon maI co fac dung kch fhch canh franh
do fang Iuong ban.
120. Managcmcnt Buyout (Quan /i tbon tinb
Xom Muu lu, Thon tInh (Buyout)
121. Margina/ Cost (Cbi pbi bicn
Xom Ch phI (Costs)
122. Margina/ Pcocnuc (Tbu nbap bicn
Xom Thu nhup (Revenue)
123. Murket (Th{ truong)
Thj fruong Ia noI nguoI mua va nguoI ban fIon hanh cac
gIao djch do frao doI mof IoaI hang hoa hoac djch vu nao do
va Ia noI ma gIa ca cac hang hoa va djch vu nay fIon foI muc
can bang. o fhj fruong hoaf dong mof cach fron von |cIoar)
hoac dung dan, so Iuong hang hoa va djch vu duoc you cau va
cung cap phaI bang nhau o mof muc gIa nao do. O vao mof
fhoI dIom nhaf djnh, fhj fruong co fho o muc can bang hoac
khong can bang fuy fhuoc vao IIou fong cung co bang fong
cau o mof muc gIa do khong. Thj fruong co fho gIoI han o
muc do dja phuong, vung hoac quoc gIa hay quoc fo va khong
nhaf fhIof doI hoI nguoI mua va nguoI ban phaI fruc fIop gap
go nhau. Cong vIoc kInh doanh cung co fho duoc fIon hanh
fhong qua vIoc su dung cac cong cu frung gIan. Xom fhom
O{nh nghIu th{ truong (Murket OeInton)
124. Markct Conccntration (Tap trung tbj truong
Xom Tup trung (Concentruton)
125. Murket OeInton (O{nh nghIu th{ truong)
Iom khoI dau cua baf cu phan fch nao vo canh franh
cung Ia djnh nghIa fhj fruong IIon quan |roIovanf). Co haI
76
huong co ban do djnh nghIa fhj fruong: |I) fhj fruong san
pham, o do san pham duoc kof hop voI nhau; va |II) fhj
fruong dja I, o do nhung khu vuc dja I duoc kof hop voI
nhau. jnh nghIa fhj fruong quan fam ca vo cung va cau. Vo
kha canh cau, fu quan dIom cua nguoI mua, san pham phaI
co kha nang fhay fho duoc. Vo kha canh cung, nguoI ban
phaI bao gom ca nhung nguoI san xuaf hoac nhung nguoI co
fho do dang chuyon doI san xuaf sang nhung san pham IIon
quan hoac gan co kha nang fhay fho duoc. jnh nghIa fhj
fruong noI chung bao gom ca nguoI ban fhuc fo va fIom nang,
co nghIa Ia, nhung doanh nghIop co fho nhanh chong fhay doI
quy frnh san xuaf cua no do san xuaf cac san pham fhay fho
nou gIa ca duoc bao dam. Co so cua I Iuan nay nam o cho,
nhung doanh nghIop nhu vay co khuynh huong Iam nan ch
hoac kIom cho kha nang cua nhung doanh nghIop dang fon
faI frong vIoc fang gIa Ion cao hon muc gIa canh franh. ja
dIom cua nguoI mua va nguoI ban so quyof djnh xom IIou fhj
fruong dja I Ia dja phuong, vung, quoc gIa hay quoc fo. Nou
fhj fruong duoc djnh nghIa qua hop fhoo san pham hoac dja
I, su canh franh co y nghIa co fho duoc IoaI fru khoI phan
fch nay. Maf khac, nou fhj fruong san pham va dja I duoc
djnh nghIa qua rong, muc do cua canh franh co fho qua cao.
jnh nghIa fhj fruong qua rong hoac qua hop co fho dan foI
vIoc danh gIa qua cao hoac qua fhap th{ phun (murket
shure) va cac chI so do Iuong su fap frung.
126. Murket Fulure (Thut bu cuu th{ truong)
Mof fhuaf ngu fong quaf mo fa mof fnh huong ma
frong do kof qua cua fhj fruong khong daf foI heu quu
Pureto (Pureto eIIcent). Thaf baI cua fhj fruong cung cap
I do cho su can fhIop cua chnh phu. Co nhIou nguon goc cho
su fhaf baI cua fhj fruong. IIon quan foI chnh sach canh
77
franh, I do fhch hop nhaf Ia v co su fon faI cua suc munh
do vo th{ truong (murket power) hoac vIoc fhIou vang
cunh trunh houn huo (peIect competton). Tuy nhIon, co
mof so hnh fhuc khac cua fhaf baI fhj fruong co fho bIon
mInh cho nhung su dIou fIof va so huu cong cong.
Trong fruong hop khI mof so ca nhan hoac cong fy gay
ra mof so chI ph va IoI ch cho nhung nguoI khac nhung fhj
fruong IaI khong baf ho phaI fra chI ph hay duoc boI hoan
fh fa noI co ngou ung (externulty) fon faI. NgoaI ung
fIou cuc xay ra khI mof ca nhan hay mof doanh nghIop khong
phaI chju ph fon do fac haI ho gay ra |v du nhu o nhIom).
NgoaI ung fch cuc xay ra khI mof ca nhan hoac doanh
nghIop mang IaI IoI ch cho nguoI khac nhung khong duoc don
bu IaI.
CuoI cung, co nhung fruong hop hang hoa va djch vu
khong duoc cung cap boI fhj fruong |hoac duoc cung cap voI
so Iuong khong du). Iou nay xay ra boI v ban chaf fu nhIon
cua san pham, chang han nhu san pham co cbi pbi bicn
(margina/ costs raf fhap hoac bang 0 va raf kho IoaI fru mof
so nguoI nao do khong cho su dung |goI Ia hang hoa cong
|pubIIc good), v du nhu haI dang hoac quoc phong). Iou nay
cung co fho xay ra boI fnh chaf fu nhIon cua mof so fhj
fruong khI ruI ro fon faI |con duoc goI Ia fhj fruong chua hoan
fhIon |IncompIofo), v du mof so IoaI hnh bao hIom y fo).
127. Murket Ior Corporute Control (Th{ truong
cho quyen quun lI cong ty)
Trong mof ho fhong kInh fo khI co phIou co quyon bIou
quyof cua mof cong fy duoc mua, ban mof cach cong khaI
fhong qua fhj fruong chung khoan, fhuaf ngu fhj fruong cho
quyon quan I cong fy dung do chI mof qua frnh ma qua do,
quyon so huu va quan I cong fy duoc chuyon gIao fu mof
78
nhom cac nha dau fu va quan I sang cho nhom khac. CIa co
phIou cua cong fy duoc nIom yof fron fhj fruong chung khoan
fhuong duoc coI nhu phong vu bIou |baromofor) bIou fhj muc
do quan I co hIou qua va foI da hoa IoI ch cua co dong cua
nhung nguoI quan I cong fy. NoI mof cach fong quaf, cac nha
dau fu hoac nhung co dong chuyon gIao quyon dIou hanh cho
nhung nha quan I chuyon nghIop. Nhung nguoI nay Ia nguoI
duoc fhuo do quan I cac cong vIoc cua cong fy nhu djnh gIa
ban san pham, san xuaf, dau fu, fIop fhj va cac quyof djnh
kInh doanh khac. Tuy nhIon, co dong co fho khong Iuon Iuon
o frong vj fr fof do kIom fra hoac gIam saf nhung quyof djnh
nay, dac bIof Ia nou co qua nhIou co dong. Trong nhung
fruong hop nay, cac nha quan I cong fy co fho so khong ra
cac quyof djnh foI da hoa IoI fuc cho co dong. Ho co fho chon
cach fron franh frach nhIom bang vIoc fhoo duoI cac muc fIou
ca nhan nhu no franh ruI ro, foI da hoa cac khoan fIon cong,
fIon fhuong va chI fIon cho nhung du an hao nhoang. Phu
fhuoc vao nhung fhong fIn kha dung, gIa co phIou cua cong fy
co fho bj djnh gIa fhap va dIou nay co fho khuyon khch do
chIom quyon so huu boI mof nhom co dong va nha quan I co
hIou qua hon chIom quyon so huu cua cong fy. ang vIoc
chIom quyon kIom soaf va sau do fhay doI cach quan I hoac
hanh vI quan I va faI phan bo cac nguon Iuc, faI san cua
cong fy bj fhon fnh co fho daf cac gIa frj cao hon.
Thj fruong cho quyon quan I cong fy dI cung voI canh
franh frong fhj fruong san pham va djch vu dong mof vaI fro
quan frong frong vIoc cung co Ian nhau do fang cuong heu
quu (eIIcency).
128. Murket Power (Suc munh do vo th{ truong)
Kha nang cua mof cong fy |hoac mof nhom cac cong fy)
frong vIoc fang va duy fr gIa ban san pham fron muc gIa
79
canh franh duoc goI Ia suc manh doI voI fhj fruong hoac suc
manb Joc quycn (markct1monopo/y poucr. VIoc su dung suc
manh doI voI fhj fruong Iam gIam san Iuong va fon fhaf phuc
IoI kInh fo.
Mac du djnh nghIa kInh fo chnh xac vo suc manh doI
voI fhj fruong da co nhung fhuoc do fhuc fo IaI khong ro
rang. Mof huong fIop can Ia su dung ch so Lerner (Lener
ndex), co nghIa chI muc do ma gIa ca vuof qua cbi pbi bicn
(margina/ cost. Tuy nhIon, v chI ph bIon Ia mof daI Iuong
kho co fho do Iuong fron fhuc fo non mof phuong phap fhay
fho Ia su dung cbi pbi kba bicn trung bnb (aocragc oariab/c
cost. Mof cach khac nua Ia do Iuong do co gun cuu nhu
cuu theo gu (elustcty oI demund) cua mof cong fy nao
do boI v no IIon ho voI gIa ca-chI ph |IoI nhuan) bIon cua
cong fy va kha nang fang gIa cua no. Tuy nhIon, chI so nay
cung kho do Iuong duoc.
VIoc su dung suc manh doI voI fhj fruong fIom nang
hoac fhuc fo duoc su dung do quyof djnh xom IIou vIoc giam
Jang kc tinb canb tranb (substantia/ /csscning oj compctition
co fon faI hoac co kha nang xay ra hay khong. Mof cach fIop
can duoc chap nhan frong quan I cac vu sap nhap o Hoa Ky
va Canada Ia fm cach du bao xom IIou sau khI sap nhap, cac
bon co fho Iam cho gIa ca fang Ion mof cach Iau daI fron muc
mof nguong nao do |fron fu 5-10%). Muc fang nay so bIon doI
fuy fhuoc vao vIoc khong fhu huf fhom su xam nhap cua
nhung cong fy moI hoac san xuaf nhung san pham fhay fho.
Kha nang cua cac cong fy frong vIoc fang va gIu gIa vuof qua
nguong nay duoc danh gIa boI nhung khao nghIom chI fIof vo
djnh fnh, djnh Iuong, cau fruc fhj fruong va nhan fo hanh vI
cua doanh nghIop.
80
129. Murket Shure (Th{ phun)
o Iuong quI mo fuong doI cua mof doanh nghIop frong
mof nganh hoac mof fhj fruong fron co so fI Io phan fram
fong san Iuong, doanh so ban hoac nang Iuc san xuaf ma
doanh nghIop do chIom. NgoaI muc fIou IoI nhuan fh mof
frong nhung muc fIou kInh doanh chu you cua doanh nghIop
Ia fang fhj phan. Thj phan, IoI nhuan va IoI ch kInh fo fhoo
quI mo fhuong co moI fuong quan duong voI nhau frong non
kInh fo fhj fruong. Mof fhj phan Ion co fho Iam cho doanh
nghIop co suc munh do vo th{ truong (murket power).
Xom Tup trung (Concentruton), Ch so tup trung
(Concentruton ndexes).
130. Merger (Sup nhup)
Ia su bop nbat (ama/gamation hoac kof hop haI hay
nhIou doanh nghIop vao mof doanh nghIop dang fon faI hoac
fhanh Iap mof doanh nghIop moI. Sap nhap Ia mof bIon phap
ma nho do doanh nghIop co fho fang quI mo va banh fruong
vao nhung IInh vuc hoac fhj fruong san co hoac con moI doI
voI doanh nghIop. Co nhIou dong Iuc kch fhch vIoc sap
nhap: do fang heu quu knh te (economc eIIcency), do
daf duoc suc munh do vo th{ truong (murket power),
do du dung hou (dversIy), do banh fruong vao mof khu
vuc fhj fruong dja I moI, do kIom fhom nguon faI chnh va
dong Iuc nghIon cuu va frIon khaI |R&) Co fho chIa sap
nhap fhanh 3 IoaI:
8ap nbap tbco cbicu ngang (Hori:onta/ Mcrgcr: vIoc
sap nhap cac cong fy cung san xuaf va ban mof IoaI san
pham fuong fu, fuc Ia gIua cac cong fy canh franh nhau. Sap
nhap fhoo chIou ngang, nou voI mof quI mo dang ko, co fho
Iam gIam fnh canh franh fron fhj fruong va fhuong bj dIou
fra boI cac nha chuc frach vo canh franh. Sap nhap fhoo
81
chIou ngang co fho duoc coI nhu ticb bop tbco cbicu ngang
(bori:onta/ intcgration cac doanh nghIop frong mof fhj
fruong hoac cac fhj fruong khac nhau.
8ap nbap tbco cbicu Joc (Vcrtica/ Mcrgcr: vIoc sap
nhap cac cong fy hoaf dong o cac cong doan san xuaf khac
nhau, v du fu nguyon IIou fho foI san pham cuoI cung va
phan phoI. Mof v du Ia nha san xuaf fhop sap nhap voI mof
nha san xuaf cac nguyon IIou quang saf. Sap nhap fhoo chIou
doc fhuong Iam fang hIou qua kInh fo mac du fhInh fhoang
no co fho gay ra cac fac dong chong IaI canh franh. Xom
fhom TIch hop theo cheu ngung (Vertcul ntegruton).
8ap nbap cong/omcrat (Cong/omcratc Mcrgcr. sap nhap
gIua cac cong fy khong co IIon ho frong cong vIoc, v du gIua
nha san xuaf o fo va nha san xuaf fhuc pham.
131. Moblty Burrers (Ruo cun d dong)
Rao can dI dong Ia nhung nhan fo ngan can kha nang
cua mof doanh nghIop frong vIoc fham nhap hoac fhoaf khoI
mof nganh, hoac dI chuyon fu mof phan nganh nay sang mof
phan nganh khac. Rao can dI dong do do Ia mof fhuaf ngu
fong quaf, no bao gom ruo cun gu nhup (burrers to
entry), rao can fhoaf khoI nganh va rao can su fhay doI vj
fr fhj fruong frong noI bo nganh. ac bIof hon nua, rao can
dI dong co fho bao gom rao can dI chuyon fu mof nhom doanh
nghIop chIon Iuoc bon frong mof nganh foI mof nhom khac.
132. Monopolstc Competton (Cunh trunh doc
quyen)
Canh franh doc quyon mo fa mof cau fruc nganh kof
hop cac you fo cua ca doc quyen (monopoly) va cunh
trunh houn huo (peIect competton). Cung nhu fruong
hop canh franh hoan hao, canh franh doc quyon co raf nhIou
82
nguoI ban va vIoc xam nhap hay fhoaf ra mof nganh fuong
doI do dang. Tuy nhIon, khong gIong canh franh hoan hao,
san pham frong canh franh doc quyon co mof so khac bIof, do
do doanh nghIop co mof duong cau doc xuong non no co kha
nang fac dong don gIa ca. Thoo nghIa nay, doanh nghIop
hanh dong nhu mof ko doc quyon, mac du duong cau co gIan
nhIou hon frong fruong hop doc quyon |xom Oo co gun cuu
nhu cuu (Klustcty oI demund)). Nhu vay, mac du san
pham co khac bIof nhung no co fho fhay fho duoc va nhu vay
duong cau cua moI doanh nghIop so phu fhuoc vao gIa cua cac
doanh nghIop canh franh san xuaf IoaI san pham fuong fu.
Canh franh doc quyon co Io Ia mof cau fruc fhj fruong
fhong dung nhaf, dac bIof frong cong nghIop djch vu. Mac du
vay, co fho coI canh franh doc quyon Ia ph heu quu
Pureto (Pureto neIIcent) boI v gIa can bang vuof qua
chI ph bIon. Su phI hIou qua nay Ia kof qua cua vIoc san xuaf
nhIou IoaI san pham. oI v co nhIou cong fy va co su fu do
frong vIoc xam nhap va fhoaf khoI nganh, canh franh doc
quyon khong bj coI Ia van do frong chnh sach canh franh.
TaI dIom can bang, nhung doanh nghIop canh franh doc
quyon khong kIom duoc hoac kIom duoc raf f IoI nhuan kInh
fo.
133. Monopolzuton (Ooc quyen hou)
Nhung co gang boI mof dounh nghep ch pho
(domnunt Irm) hoac mof nhom cac doanh nghIop fuong doI
Ion duy fr hoac fang quyon kIom soaf fhj fruong fhong qua
nhung hunh v chong lu cunh trunh (untcompettve
pructces) nhu d{uh gu de bun phu gu (predutory
prcng), ngan cban truoc (prc-cmption oj jaci/itics va tjcb
tbu tai san Jc tra no (jorcc/osurc oj compctition. Xom fhom
83
phan fhao Iuan frong Lum dung v{ the ch pho (Abuse oI
domnunt poston).
134. Monopoly (Ooc quyen)
oc quyon Ia mof fnh huong frong do chI co mof nguoI
ban duy nhaf fron fhj fruong. Trong phan fch kInh fo fhoo
fruyon fhong, doc quyon duoc coI Ia cuc doI Iap cua cunh
trunh houn huo (perIect competton). Thoo djnh nghIa,
duong cau cua nha doc quyon cung Ia duong cau cua nganh va
doc xuong. Nhu vay, nha doc quyon co mof quyon Iuc Ion
frong vIoc djnh gIa, co nghIa Ia Ia nguoI quyof djnh gIa hon Ia
nguoI nhan gIa.
So sanh gIua kof qua doc quyon va kof qua cua canh
franh hoan hao cho fhay rang: nha doc quyon so an djnh mof
gIa cao hon, san xuaf o mof muc san Iuong fhap hon va IoI
nhuan kIom duoc so o fron muc frung bnh |fhuong duoc goI
Ia IoI nhuan doc quyon). Iou nay cho fhay nguoI fIou dung so
phaI chju gIa ca cao hon, dan don thut thout/ton thut phuc
lo (deudweght welIure loss). Thom vao do, fhu nhap so
duoc chuyon gIao fu nguoI fIou dung don doanh nghIop doc
quyon.
Nhung I Iuan fruoc day chI fhuan fuy phan fch fInh faI
va chI chI ra duoc phan nao nhung fac haI co fho co cua doc
quyon. Co I Iuan cho rang, doanh nghIop doc quyon, fhoaf
duoc khoI phan Ion ap Iuc canh franh so khong co dong co
fhch dang do foI fhIou hoa chI ph hoac fIon hanh cac fhay
doI cong ngho. Hon nua, cac nguon Iuc co fho bj Iang ph
frong cac co gang daf don vj fho doc quyon. NgoaI ra, mof I
Iuan phan bac IaI Ia mof muc do quyon Iuc doc quyon Ia can
fhIof do kIom duoc nhIou IoI nhuan va sau do so fao ra cac
khuyon khch cho su doI moI.
84
oc quyon non duoc phan bIof voI suc munh do vo
th{ truong (murket power). Thuaf ngu sau do chI moI
fruong hop frong do doanh nghIop co mof duong cau doc
xuong va co fho kIom duoc IoI nhuan bang cach fang gIa Ion
cao hon muc gIa canh franh. Suc manh doI voI fhj fruong co
fho xay ra khong chI khI co doc quyon ma con khI co doc
quyen nhom bun (olgopoly), cunh trunh doc quyen
(monopolstc competton), hoac co dounh nghep ch
pho (domnunt Irm).
oc quyon chI co fho fIop fuc fon faI nou co ruo cun
gu nhup (burrers to entry). Rao can duy fr doc quyon
fhuong dI doI voI su bao vo hop phap duoc fao ra fhong qua
cac gIay phop |pafonf) va nhuong quyon doc quyon. Tuy
nhIon, mof so su doc quyon duoc fao Iap va duy fr fhong qua
cac hanh vI chIon Iuoc hoac IoI fho kInh fo fhoo quI mo. IoaI
sau duoc goI Ia doc quyen tu nhen (nuturul monopoly)
fhuong duoc dac frung boI vIoc gIam raf nhanh frong daI han
chI ph frung bnh va chI ph bIon va fam muc cua fhj fruong
chI du cho cho mof doanh nghIop fan dung kha nang phaf
huy IoI fho kInh fo nho quI mo.
Trong khuon kho cua Iuaf va chnh sach canh franh, doc
quyon fhuong duoc djnh nghIa nhu mof doanh nghIop chIom
IInh gan 100% fhj phan. Cac fho cho phap Iuaf khac nhau so
fIop can khaI nIom doc quyon fhoo cac cach khac nhau fuy
fhuoc vao fIou chuan vo th{ phun (murket shure). Xom
fhom Oounh nghep ch pho (Oomnunt Frm).
135. Monopo/y Poucr (Quycn /uc Joc quycn
Xom Suc munh do vo th{ truong (Murket Power)
136. Monopo/y Pcnt (Loi nbuan Joc quycn
Xom Lo nhuun duc quyen/Ten thue (Rent)
85
137. Monopsony (Ooc quyen muu)
oc quyon mua Ia fruong hop fron mof fhj fruong chI co
duy nhaf mof nguoI mua. KhI chI co mof hoac raf f nguoI
mua, fhj fruong duoc coI nhu co Joc quycn nbom mua
(o/igopsony. NoI chung, khI nguoI mua co mof so anh huong
fron gIa ca cac dau vao cua ho fh nguoI fa noI ho co kha
nang vo doc quyon mua.
an fhan doc quyon mua |hoac doc quyon nhom mua)
fhuong khong phaI Ia moI ban fam cua chnh sach canh franh
mac du no so Iam canh franh you dI. oc quyon mua |hoac
doc quyon nhom mua) fro non co IIon quan voI Iuaf phap vo
canh franh khI kof hop voI doc quyon hoac doc quyon nhom
ban co nghIa Ia kof hop voI suc manh doc quyon.
NoI chung, doc quyon nhom mua fhuong duoc Iuu y khI
xac djnh cau fruc fhj fruong. V du frong fruong hop co doc
quyon ban, so raf co ch do fhu xom fam muc ma suc manh
doc quyon nhu vay bj bu fru boI nhung nguoI mua day quyon
Iuc. Iou nay fhInh fhoang duoc am chI nhu Ia tbc /uc /am
can bang (countcroai/ing poucr. Kha nang cua doanh nghIop
frong vIoc fang gIa, fham ch khI no Ia nha doc quyon ban, co
fho bj gIam bof hoac IoaI bo boI doc quyon hoac doc quyon
nhom mua. Tuy fhoo fam muc ma gIa ca dau vao co fho duoc
kIom soaf va fhoo cach nay nguoI fIou dung co fho duoc IoI
hon.
KhaI nIom vo suc manh doc quyon mua cung duoc su
dung frong fruong hop fch hop fhoo chIou doc hoac sap nhap.
NoI chung co su dong y rang, noI nao ma suc manh doc quyon
mua fon faI, o do so co su khuyon khch cho vIoc fch hop
fhoo chIou doc. Hon nua, nguoI fa co fho fhay rang o mof so
fruong hop, fch hop fhoo chIou doc - fham ch khI xay ra
gIua mof nha doc quyon ban va mof nguoI doc quyon mua
86
|doc quyon song phuong) - fh van co fho Iam fang hIou qua
kInh fo.
138. Nush Kqulbrum (Oem cun bung Nush)
I fhuyof vo doc quyen nhom bun (olgopoly) khong
hop fac cho fhay rang quyof djnh cua mof doanh nghIop so
fac dong don doI fhu canh franh. CIa djnh fhong dung nhaf
Ia moI doanh nghIop so Iua chon chIon Iuoc do foI da hoa IoI
nhuan cua mnh voI vIoc fnh don quyof djnh foI da hoa IoI
nhuan cua cac doI fhu. Kof qua so dan don dIom can bang
Nash, duoc phaf frIon boI chuyon gIa vo I fhuyof fro choI
John Nash.
Iom can bang Nash Ia mof chIon Iuoc Iua chon do
khong doanh nghIop nao co fho fhu IoI hon bang cach fhay
fho chIon Iuoc cua no, frong khI da fon faI chIon Iuoc cua doI
fhu. Nhu vay, dIom can bang Nash daI dIon cho su dap fra
fof nhaf boI baf cu doanh nghIop nao voI chIon Iuoc da duoc
xac djnh cua nhung doanh nghIop khac.
Xom xof mof fruong hop doc quyen song phuong
(duopoly), voI moI frong so 2 doanh nghIop dang Iua chon
chIon Iuoc cua mnh. ChIon Iuoc duoc moI bon chon so Ia
dIom can bang Nash nou doanh nghIop A Iua chon chIon Iuoc
foI da hoa IoI nhuan cua mnh voI chIon Iuoc cua doanh
nghIop da djnh va cung foI da hoa IoI nhuan cua mnh
voI su Iua chon da co cua A.
Cac chIon Iuoc am chI don quyof djnh cua doanh nghIop.
ChIon Iuoc co fho bao gom so Iuong, gIa ca, hoac baf cu quyof
djnh fhch hop nao |chang han nhu R&, dau fu hoac chon
Iua vj fr). Su Iua chon so phu fhuoc vao ban chaf cua van do.
KhI phan fch chIon Iuoc bao gom ca so Iuong, kof qua dIom
can bang duoc goI Ia dem cun bung Cournot (Nush)
(Cournot (Nush) equlbrum). KhI chIon Iuoc bao gom gIa
87
ca, no duoc goI Ia dem cun bung Bertrund (Nush)
(Bertrund (Nush) equlbrum).
139. Nuturul Monopoly (Ooc quyen tu nhen)
oc quyon fu nhIon fon faI frong mof fhj fruong cu fho
nou mof doanh nghIop rIong Io co fho phuc vu fhj fruong do
voI mof caI gIa fhap hon baf ky su phoI hop cua haI hay
nhIou doanh nghIop nao khac. oc quyon fu nhIon nay sInh
fu dac fnh cua cong ngho san xuaf, fhuong gan voI nhu cau
cua fhj fruong va khong phaI fu hanh dong cua chnh phu
hoac doI fhu canh franh |xom Ooc quyen (Monopoly)). NoI
chung, doc quyon fu nhIon duoc dac frung boI su doc xuong
cua duong chI ph frung bnh daI han va duong chI ph bIon
va fam muc cua fhj fruong chI du cho mof doanh nghIop khaI
fhac day du IoI fho kInh fo nho quI mo.
Vo fhuc chaf, doc quyon fu nhIon fon faI boI v lo the
knh te theo qu mo (economes oI scule) va lo the
knh te theo phum v (economes oI scope) co quI mo
fuong doI Ion so voI nhu cau cua fhj fruong. NguoI fa cung cho
rang doc quyon fu nhIon con fon faI frong mof so bo phan cua
nhIou nganh cong nghIop nhu: dIon nang, duong saf, kh fu
nhIon va vIon fhong do hIou qua san xuaf doI hoI chI can mof
doanh nghIop fon faI. V vay, doc quyon fu nhIon fhuong Ia
muc fIou dIou fIof cua chnh phu. Su dIou fIof co fho bao gom
gIa ca, chaf Iuong va/hoac dIou kIon gIa nhap.
140. Ncgatioc Extcrna/ity (Ngoai ung ticu cuc
Xom Ngou ung (Kxternultes)
141. Non-Prce Preduton (Phu gu ph gu cu)
Pha gIa phI gIa ca Ia mof hnh fhuc cua hunh v chen
luoc (strutegc behuvour) bao gom ca nang chI ph cua doI
fhu canh franh. Iou nay co kha nang f fon kom hon va nhu
88
vay co IoI nhuan hon vIoc d{nh gu de bun phu gu
(predutory prcng). Cach fhuc dIon hnh Ia su dung chnh
phu hoac quI frnh Iuaf phap do Iam maf IoI fho canh franh
cua djch fhu. Mof cong fy co fho co kha nang Iam cho doI fhu
phaI Iam vao mof qua frnh kIon fung rac roI hoac fon nhIou
chI ph quan I voI chI ph fhap nhaf cho mnh.
142. Olgopoly (Ooc quyen nhom bun)
oc quyon nhom ban Ia mof fhj fruong co dac frung boI
mof so nho cac doanh nghIop y fhuc duoc rang ho phu fhuoc
voI nhau frong chnh sach vo gIa ca va san Iuong. So Iuong
doanh nghIop cung du nho do cho phop moI doanh nghIop co
suc munh do vo th{ truong (murket power).
oc quyon nhom ban co khac bIof dang ko so voI cunh
trunh houn huo (perIect competton) boI v moI doanh
nghIop frong doc quyon nhom phaI fnh don su phu fhuoc Ian
nhau gIua ho; khac voI cunh trunh doc quyen
(monopolstc competton) boI v cac doanh nghIop co mof
su kIom soaf nao do doI voI gIa ca va voI doc quyen
(monopoly) boI v nha doc quyon khong co doI fhu. NoI
chung, su phan fch vo doc quyon nhom ban IIon quan don cac
fac dong phu fhuoc fuong ho gIua cac doanh nghIop frong cac
quyof djnh vo gIa ca va san Iuong.
Co mof so hnh fhuc doc quyon nhom ban khac nhau.
KhI faf ca cac doanh nghIop co cung |hoac gan cung) mof quI
mo nhu nhau, day Ia doc quyon nhom ban can xung. Nou
khong phaI fruong hop nay fh duoc goI Ia doc quyon nhom
ban khong can xung. Mof dang doc quyon nhom ban khong
can xung dIon hnh Ia dounh nghep ch pho (domnunt
Irm). Mof nganh co doc quyon nhom ban co fho san xuaf cac
san pham dong nhaf/khong khac bIof |homogonoous/
89
undIfforonfIafod) hoac no co fho san xuaf san pham khong
dong nhaf/khac bIof |hoforogonoous/ dIfforonfIafod).
Su phan fch hanh vI doc quyon nhom ban fhuong gIa
djnh vo doc quyon nhom ban can xung, fhuong Ia luong doc
quyen bun (duopoly). Tuy fhuoc vao vIoc doc quyon nhom
ban Ia khac bIof hoac khong khac bIof, dIom quan frong Ia
xac djnh cach fhuc cac doanh nghIop hoaf dong frong boI
canh ho nhan fhuc duoc su phu fhuoc Ian nhau.
NoI chung, co haI cach fIop can fong quaf cho van do
nay. Cach fhu nhaf Ia gIa djnh cac doanh nghIop hanh dong
hop fac voI nhau. Nhu vay, ho fhong dong do foI da hoa lo
nhuun doc quyen ket hop (jont monopoly proIts).
Cach fhu haI Ia gIa djnh rang cac doanh nghIop nay hanh
dong doc Iap hoac khong hop fac. Su phan fch hanh vI doc
quyon nhom ban duoI gIa djnh cac doanh nghIop khong hop
fac hnh fhanh non can ban vo I fhuyof doc quyon nhom
ban.
Trong I fhuyof vo doc quyon nhom ban khong hop fac,
co su phan bIof gIua cac mo hnh frong do doanh nghIop chon
so Iuong va mo hnh ma doanh nghIop chon gIa ca. Mo hnh
vo xac djnh san Iuong fhuong duoc bIof don duoI caI fon mo
hnh Cournof va mo hnh xac djnh gIa ca duoc bIof don nhu
mo hnh orfrand.
143. O/igopsony (oc quycn nbom mua
Xom Ooc quyen muu (Monopsony)
144. Opportunty Costs (Ch phI co ho) (houc
Alternutve Costs (Ch phI thuy the))
Mof khaI nIom co ban frong kInh fo hoc ma fhoo do, chI
ph su dung nguon faI nguyon frong mof hoaf dong duoc do
Iuong bang cach so sanh voI cach su dung fhay fho fof nhaf
90
cho hoaf dong nay. ChI ph co hoI hoac chI ph fhay fho cua
vIoc san xuaf mof don vj san pham Y Ia chI ph bj hy sInh do
vIoc su dung cac nguon Iuc do san xuaf no fhay v san xuaf
caI khac. Nou mof so co hoI bj bo Io, chI ph fhch hop Ia gIa
frj duoc quy cho cach su dung fof nhaf |hoac cao nhaf). ChI
ph co hoI cung con fhuong duoc goI Ia chI ph an |ImpIIcIf
cosfs) va mac du khaI nIom nay Ia frung fam cua kInh fo hoc
nhung no khong do dang do Iuong duoc. ong ph fon fIon
maf Ia chI ph cong khaI va duoc do Iuong boI cac nguyon
fac ko foan chnh fhong. Xom fhom Ch phI (Costs).
145. Ouncrsbip Conccntration (Tap trung quycn so
buu
Xom Tup trung (Concentruton)
146. Packagc Tic-in (Ban kcm
Xom Bundlng
147. Purent (Cong ty me)
Ia mof cong fy so huu hoac van hanh mof so cong fy
khac, duoc goI Ia cac cong ty phu thuoc (subsdures).
Mof cong fy mo co fho Ia cong ty chu von (holdng
compuny) nhung no so khong con o dang nay nou no chu
dong van hanh cac cong ty phu thuoc (subsdures).
148. Pureto KIIcency (Heu quu Pureto)
HIou qua Parofo con duoc goI Ia bicu qua pban bo
(a//ocatioc cjjicicncy xay ra khI cac nguon Iuc duoc phan bo
sao cho khong fho Iam cho mof nguoI nao do duoc IoI hon ma
IaI khong gay baf IoI cho nguoI khac. KhI xom xof don fruong
hop hIou qua Parofo, nguoI fa fhuong gIa djnh rang san pham
da duoc san xuaf fhoo cach hIou qua nhaf |chI ph fhap nhaf).
Thuaf ngu foI uu Parofo |Parofo opfImaIIfy) fhuong duoc su
91
dung fhay fho voI hIou qua Parofo. oI khI, foI uu Parofo duoc
danh do chI fruong hop khI ca su san xuaf va hIou qua phan
bo cac nguon Iuc dou daf duoc.
149. Putents (Bung sung che)
ang sang cho cho phop nha dau fu duoc doc quyon su
dung phaf mInh cua ho frong mof fhoI gIan nhaf djnh. IoI
nhuan sInh ra fu bang sang cho raf co ch vo maf xa hoI boI
v no khuyon khch cac hanh dong phaf mInh. Nou khong co
bang sang cho, cac nganh mang fnh canh franh co fho fao ra
qua f cac phaf mInh. au fu vao hoaf dong sang cho Ia ch
phI chIm (sunk costs) va nou khong co su bao vo cua bang
sang cho do cho phop cac nha dau fu fhu IaI duoc chI ph dau
fu nay fh hoaf dong sang fao so suf gIam.
150. PeIect Competton (Cunh trunh houn huo)
Canh franh hoan hao duoc djnh nghIa boI 4 dIou kIon
|frong mof fhj fruong duoc van hanh fof:
u) Co mof so Ion nguoI mua va nguoI ban ma khong
aI co fho chI fu mnh fac dong foI gIa fhj fruong.
Iou nay co nghIa rang duong cau cua moI doanh
nghIop so co gIan vo fan. Xom Oo co gun cuu
cuu (Klustcty oI Oemund).
b) Trong daI han, cac nguon Iuc phaI duoc fu do dI
chuyon, dIou nay co nghIa rang khong fon faI cac
rao can gIa nhap va fhoaf khoI nganh.
c) MoI fac nhan fham gIa fhj fruong |gom ca nguoI
ban va nguoI mua), phaI co kha nang fIop xuc day
du voI nhung kIon fhuc fhch hop cho qua frnh
san xuaf va quyof djnh fIou dung.
d) Cac san pham Ia dong nhaf.
92
KhI cac dIou kIon nay duoc fhoa man frong baf ky mof
non kInh fo fhj fruong nao duoc van hanh fof, fhj fruong so
co fnh canh franh hoan hao. KhI dIou kIon nay duoc fhoa
man fron moI fhj fruong, fa noI non kInh fo co fnh canh
franh hoan hao.
Trong djnh nghIa nay vo canh franh hoan hao, caI Iam
co so cho kof Iuan rang non kInh fo co fnh canh franh hoan
hao Ia no phaI daf duoc heu quu Pureto |Pureto
eIIcent). VoI nhung dIou kIon nay, gIa ca cua hang hoa
duoc san xuaf bang voI cbi pbi bicn (margina/ cost va moI
hang hoa so duoc san xuaf voI ph fon fhap nhaf.
Tron fhuc fo, khaI nIom fron day vo canh franh co fho
bj raf nhIou han cho frong IInh vuc ra chnh sach. o do, mof
so nha kInh fo cho rang, muc fIou cua chnh sach canh franh
khong phaI Ia daf foI canh franh hoan hao ma non Ia mof
muc fIou fhuc fo hon nhu daf foI khu nung the cunh trunh
(workuble competton).
Mof baf IoI nua cua vIoc su dung khaI nIom canh franh
hoan hao nhu mof muc fIou chnh sach Ia chua chac rang,
canh franh hoan hao Ia dIou dang mong muon fru khI no co
fho duoc daf foI fron moI fhj fruong. Xom LI thuyet ve cu
tot nhut thu nhI (Second Best, Theory oI).
151. Pcr sc I//cga/ (Bat bop pbap
Xom Qu tuc hop lI (Rule oI Reuson)
152. Postve Kxternulty (Ngou ung tIch cuc)
Xom Ngou ung (Kxternultes)
153. Predutory Prcng (O{nh gu de bun phu gu)
Mof chIon Iuoc co fnh foan can fhan, fhuong duoc su
dung boI doanh nghIop chI phoI, nham day cac doI fhu canh
93
franh ra khoI fhj fruong bang vIoc djnh gIa raf fhap hoac ban
voI gIa duoI chI ph bIon |IncromonfaI cosfs) |frong fhuc fo
fhuong bang voI chI ph kha bIon frung bnh). KhI nguoI pha
gIa da fhanh cong frong vIoc day nhung doI fhu canh franh
hIon faI ra khoI fhj fruong va ngan can su xam nhap moI cua
cac doanh nghIop khac, no co fho fang gIa va kIom duoc IoI
nhuan cao hon.
Cac faI IIou kInh fo vo I do va hIou qua cua vIoc djnh
gIa do ban pha gIa raf phong phu. NhIou nha kInh fo da daf
cau hoI vo fnh hop I cua vIoc djnh gIa do ban pha gIa fron
nhung non fang nhu: muc fIou haf doI fhu canh franh ra khoI
fhj fruong khong do dang daf duoc; gIa djnh vo fnh fuong doI
hIou qua cua fhj fruong von; su xam nhap va faI xam nhap
cua cac cong fy khI khong co cac rao can Iam gIam co may
cua nhung nguoI pha gIa frong vIoc bu dap IaI nhung khoan
Io frong fhoI ky pha gIa.
Tuy nhIon, mof so nha kInh fo I Iuan rang vIoc djnh gIa
do ban pha gIa co fho kha fhI nou no duoc fIon hanh do Iam
suy you |soffon) doI fhu canh franh nham muc fIou fhon
fnh vo sau hoac nou doI fhu fIom fang cua vIoc ban pha gIa
co f fhong fIn vo chI ph va nhu cau fhj fruong hon Ia nguoI
ban pha gIa.
154. Prccmption oj Faci/itics (Ngan cban truoc
Xom Ruo cun gu nhup (Burrers to Kntry), Hunh
v chong cunh trunh (Antcompettve Pructces).
155. Pricc Cartc/ (Cactcn gia
Xom Cucten (Curtel)
156. Prce Oscrmnuton (Phun bet gu)
Su phan bIof gIa xay ra khI cac khach hang frong cac
phan khuc fhj fruong khac nhau phaI fra cac gIa khac nhau
94
cho cung mof hang hoa va djch vu v nhung I do khong IIon
quan don chI ph. Phan bIof gIa chI co hIou qua nou nguoI fIou
dung khong fho kIom IoI bang cach ban IaI hang hoa va djch
vu do cho nguoI fIou dung khac. Phan bIof gIa co fho dIon ra
duoI nhIou hnh fhuc, bao gom ca vIoc djnh nhung gIa khac
nhau cho nhung nhom fuoI khac nhau, khu vuc dja I khac
nhau va nhung IoaI nguoI fIou dung khac nhau |v du nhu
nguoI su dung dIon fIou dung voI nguoI su dung dIon voI muc
dch kInh doanh).
KhI nhung fhj fruong phu co fho duoc djnh dang va
phan khuc fh doanh nghIop co fho fm duoc IoI nhuan nou
djnh gIa cao hon o fhj fruong ma nhu cau f co gIan |xom Oo
co gun cuu cuu (Klustcty oI Oemund)). Iou nay co fho
dan foI Iam fang fong san Iuong, Ia mof fac dong ung ho
canh franh.
Su phan bIof gIa cung co fho co kof qua chong IaI canh
franh. V du, dounh nghep ch pho (domnunt Irms) co
fho ha fhap gIa frong nhung fhj fruong nao do do IoaI bo
nhung doI fhu canh franh manh o dja phuong. Tuy nhIon, con
co su franh caI dang ko vo vIoc IIou su phan bIof gIa co fhuc
su Ia mof cong cu frong vIoc han cho canh franh hay khong.
Phan bIof gIa cung fhch hop frong nhung nganh bj dIou
fIof khI nguoI fa fhuong djnh nhung gIa khac nhau faI nhung
fhoI dIom khac nhau hoac djnh gIa fhap hon cho nhung nguoI
mua so Iuong Ion.
157. Prce Fxng Agreement (Thou thuun un d{nh
gu)
Mof fhoa fhuan gIua nhung nguoI ban do fang hoac an
djnh gIa nham han cho su canh franh gIua cac cong fy va
kIom duoc IoI nhuan cao hon. Thoa fhuan an djnh gIa duoc
fhIof Iap boI nhung cong fy co gang hanh dong mof cach fap
95
fho nhu doc quyen (monopoly). o chI fIof hon, xIn xom
cac muc fu Thou thuun (Agreement), Cucten (curtel),
Cuu ket (colluson).
158. Prce Leudershp (Lunh duo gu)
CIa ca va su fhay doI gIa ca duoc fhIof Iap boI dounh
nghep ch pho (domnunt Irm) hoac mof doanh nghIop
duoc nhung doanh nghIop khac frong nganh chap nhan Iam
nguoI Ianh dao gIa va san sang fhoo sau. KhI su Ianh dao gIa
duoc chap nhan, do fao fhuan IoI cho cau kof, nguoI Ianh dao
gIa noI chung co khuynh huong djnh mof caI gIa du cao do
doanh nghIop du f hIou qua nhaf fron fhj fruong cung co fho
kIom duoc IoI nhuan fron muc gIa canh franh.
159. Prce Reguluton (Oeu tet gu)
Chnh sach xac djnh gIa boI co quan chnh phu, quI djnh
cua phap Iuaf hoac cac co quan co fham quyon. Thong qua
chnh sach nay, mof muc gIa ca foI fhIou hoac foI da co fho
duoc xac djnh. Iou fIof gIa co fho bao gom nhung huong
dan xac djnh bIon do ma gIa ca co fho fang Ion frong fruong
hop co kIom soaf IoI fuc. Co so do dua fron do gIa ca bj dIou
fIof duoc xac djnh khac nhau. o co fho Ia chI ph, IoI nhuan
dau fu, khoan fhom vao ph
160. ProJuccrs 8urp/us (Tbang Ju cua nguoi san xuat
Xom Thut thout/ton thut phuc lo (Oeudweght
WelIure Loss)
161. Prvutzuton (Tu nhun hou)
o chI fruong hop chuyon quyon so huu va kIom soaf
cac faI san, doanh nghIop va hoaf dong kInh doanh cua chnh
phu hoac cac bang sang khu vuc fu nhan. Su chuyon doI nay
duoc fIon hanh duoI hnh fhuc phaf hanh va ban co phan
96
hoac phan phoI foan bo co phan ra cong chung. Thoo nghIa
rong, fhuaf ngu fu nhan hoa bao gom ca cac chnh sach khac
nhu fhau ra ngoaI |confracfIng ouf), co nghIa Ia mac du cong
vIoc duoc fo chuc va faI fro fu nguon cong cong nhung IaI
duoc fIon hanh boI cac cong fy fu nhan, v du nhu don dop
duong pho, don rac, xay nha, gIao duc. Chnh sach fu nhan
hoa duoc fIon hanh mof cach raf manh mo o Anh va fu do
duoc ap dung o nhIou quoc gIa fron fho gIoI.
162. Product OIIerentuton (Khuc bet hou sun
phum)
Cac san pham duoc coI Ia co su khac bIof khI khac nhau
fhuc su vo fnh chaf vaf I hay dac fnh hoac co su khac nhau
ma nguoI mua co fho nhan fhay duoc do qua do ho ua fhch
san pham nay hon nhung san pham cua cac doI fhu canh
franh. San pham duoc khac bIof hoa nham muc dch ban duoc
voI gIa cao hon hoac fang Iuong hang ban ra. Khac bIof hoa
co fho xay ra doI voI hnh dang bon ngoaI, chaf Iuong, do
bon, djch vu dI kom |v du nhu bao hanh, djch vu sau khI ban
va fhong fIn), hnh anh va vj fr dja I. Cac doanh nghIop
cung fhuong fham gIa vao cac hoaf dong quang cao va khuyon
maI do fao su khac bIof noI san pham cua ho. Khac bIof hoa
san pham co fho Iam nay sInh ruo cun gu nhup (burrers
to entry) nhung sau do no IaI co fho fao dIou kIon fhuan IoI
cho su gIa nhap va xam nhap fhj fruong boI cac doanh nghIop
co san pham duoc nguoI fIou dung ua chuong hon nhung san
pham dang fon faI fron fhj fruong. Cung non chu y rang, cac
san pham duoc khac bIof hoa khong non bj Iam Ian voI cac
san pham khong dong nhaf |hoforogonous producfs). San
pham khong dong nhaf Ia san pham khac nhau va khong do
dang duoc fhay fho cho nhau, nguoc IaI gIua nhung san pham
duoc khac bIof hoa co fho fhay fho cho nhau o mof muc do
97
nao do. Xom fhom Sun phum dong nhut (Homogenous
Products).
163. ProIt (Lo nhuun)
Xof vo y nghIa kInh fo, IoI nhuan Ia phan fhang du vuof
Ion fron muc IoI nhuan bnh fhuong cua von. IoI nhuan duoc
djnh nghIa nhu Ia phan vuof Ion cua fong fhu nhap doI voI
ch phI co ho (opportunty cost) cua vIoc san xuaf san
pham nay. Nhu vay, nou doanh nghIop co mof IoI nhuan kInh
fo bang 0 fh no van dang kIom duoc mof muc IoI fuc frung
bnh hoac IoI fuc canh franh. o do, IoI nhuan kInh fo duong
bIou fhj rang doanh nghIop dang kIom duoc mof muc IoI
nhuan cao hon o muc canh franh bnh fhuong.
IoI nhuan kInh fo |oconomIc profIfs) khong dong nhaf
voI IoI nhuan ko foan |accounfIng profIfs). Trong ko foan, IoI
nhuan don gIan Ia phan vuof Ion cua fhu nhap so voI cac chI
ph cong khaI do kIom duoc IoI nhuan. ChI ph nhu vay khong
fnh don chI ph co hoI va khong bao gom muc IoI fuc bnh
fhuong cua von. Hon nua, cac ko foan vIon xac djnh IoI nhuan
cung khac nhau va chung co fho khac nhau gIua cac quoc gIa.
oI voI chnh sach canh franh, van do Ia IoI nhuan kInh
fo duong co fho |nhung khong nhaf fhIof) bIou hIon su fon faI
cua suc munh do vo th{ truong (murket power). Tuy
nhIon, do IoI nhuan kInh fo khong quan saf cong khaI duoc
non fa phaI su dung IoI nhuan ko foan. IoI nhuan ko foan
duong co fho khong phan anh g khac hon Ia mof muc IoI fuc
bnh fhuong hoac o muc canh franh co fho daf duoc. Xom
Khu nung snh lo (ProItublty).
164. ProItublty (Khu nung snh lo)
o Iuong kha nang sInh IoI Ia mof van do noI baf frong
cac faI IIou nghIon cuu fhuc nghIom ca vo kInh fo fo chuc
98
cong nghIop Ian frong vIoc gIaI quyof cac fruong hop chong fo
rof. Mof van do dang franh caI Ia o muc do nao cua kha nang
sInh IoI vo maf ko foan fh bIou fhj cho su fon faI cua quyon
Iuc doc quyon.
Co nhIou phuong phap do Iuong kha nang sInh IoI da
duoc fhuc hIon. Ty suaf IoI nhuan fron von chu so huu hoac
faI san duoc djnh nghIa nhu Ia lo nhuun (proIts) ko foan
chIa cho von hoac faI san. IoI nhuan co fho duoc fnh fruoc
hoac sau fhuo va co fho bao gom hoac khong bao gom khoan
fra IaI. Thong fhuong, khoan fra IaI duoc IoaI fru ra khI fnh
fy suaf IoI nhuan cua von nhung duoc gop vao khI fnh fy
suaf IoI nhuan fron faI san. Ty suaf IoI nhuan cua faI san
phan anh kof qua hoaf dong va kInh doanh chu khong phan
anh quyof djnh faI chnh non IaI suaf kInh doanh non duoc
IoaI fru ra.
NhIou nghIon cuu fhuc fo da su dung khaI nIom vo chI
ph-gIa ban bIon, duoc djnh nghIa Ia doanh fhu fru dI chI ph
kha bIon roI chIa cho doanh fhu. Cach do Iuong nay hau nhu
IoaI fru nhIou chI ph vo von, nhung duoc ua fhch v no IIon
ho voI ch so Lerner (Lerner ndex).
CuoI cung, mof so nguoI su dung chI so TobIn q, duoc
djnh nghIa nhu gIa fhj fruong cua mof doanh nghIop chIa cho
chI ph fhay fho faI san huu hnh. CIa fhj fruong cua doanh
nghIop duoc quyof djnh fron fhj fruong chung khoan. oI v
fhj fruong chung khoan so phan anh kha nang sInh IoI daI
han cua doanh nghIop non chI so q cao hon so phan anh
kha nang sInh IoI Ion hon.
Cau hoI rang IIou caI nao frong nhung cach do Iuong
nay co fho duoc su dung do do Iuong IoI nhuan kInh fo |xom
Lo nhuun (ProIt)) cung bj franh caI raf nhIou. Hon nua,
fham ch ngay ca khI co fho quyof djnh su dung phuong phap
99
nao, van co su mau fhuan sau sac vo vIoc nhan djnh xom IIou
mof kha nang sInh IoI cao hon phan anh suc manh doI voI fhj
fruong hay do hIou qua va kI nang Iao dong cao hon han.
165. Quasi-Pcnts (Ban-ticn tbuc
Xom Lo nhuun duc quyen/Ten thue (Rent)
166. Rutonulzuton Agreement (Thou thuun hop
lI hou)
Mof fhoa fhuan |fhuong duoc su chap fhuan va cho phop
cua chnh phu) gIua cac doanh nghIop frong mof nganh do
dong cua nhung nha may kom hIou qua, gIam bof su du fhua
nang Iuc san xuaf va sap xop IaI san xuaf do fang hIou qua
va su hoaf dong cua nganh noI chung.
167. Recprocty (u du lun nhuu)
Mof hnh fhuc fhoa fhuan song phuong |hoac da phuong)
gIua cac doanh nghIop do danh nhung dIou kIon uu daI cho
nhau hoac khI mua va ban fu nhau do IoaI fru nhung nguoI
khac. Iou nay co fho co fac dong han cho canh franh
va/hoac ngan can su gIa nhap cua cac cong fy vao nganh fron
mof so fhj fruong. MoI quan fam vo cac fhoa fhuan uu daI Ian
nhau dac bIof noI Ion frong pham vI cua congIomoraf. NguoI
fa cho rang cac cong fy phu fhuoc frong congIomoraf co kha
nang cham fran nhau voI fu cach Ia nguoI mua hay nguoI ban
frong cac fhj fruong khac nhau. KhI do su uu daI Ian nhau co
fho Iam IoI cho cac cong fy nay boI vIoc bao dam vIoc fhuc
hIon hop dong hoac boI vIoc fao dIou kIon fhuan IoI cho qua
frnh b maf caf gIam gIa.
168. Recommended or Suggested Prce (Gu
khuyen cuo houc Gu de ngh{)
Trong mof so nganh, nguoI cung cap co fho do nghj hoac
khuyon cao mof muc gIa ma o muc do san pham co fho duoc
100
ban IaI. Trong mof so fruong hop, nha cung cap co fho chI
djnh mof gIa foI da cho san pham nham han cho vIoc nguoI
ban Io fang gIa do fang IoI nhuan bIon cua ho va nhu vay so
Iam gIam fong san Iuong ban ra. Hanh vI nhu vay co fho
duoc su dung do franh vI pham Iuaf chong gu gu bun lu
(resule prce muntenunce). VIoc chI djnh va co gang baf
buoc duy fr mof gIa foI fhIou cho cac san pham Ia baf hop
phap frong nhIou quoc gIa.
169. ReIusul to Oeul/Sell (Tu cho guo d{ch/bun)
Hanh vI khuoc fu vIoc cung cap mof san pham nao do
cho mof nguoI mua, fhuong Ia nguoI ban buon hoac nguoI ban
Io. Hanh vI nay co fho duoc su dung do op buoc nguoI ban Io
fham gIa vao fhoa fhuan gu gu bun lu (resule prce
muntenunce) co nghIa Ia khong chIof khau san pham do,
hoac ung ho cho mof fhoa fhuan giao Jjcb Joc quycn
(cxc/usioc Jca/ing voI mof so nguoI mua khac, hoac ban san
pham cho mof fang Iop nguoI fIou dung hoac khu vuc dja I
dac bIof. Tu choI gIao djch/ban co fho xay ra nou nguoI mua
bj danh gIa co ruI ro fn nhIom cao, khong co du hang hoa du
fru hoac khong cung cap cac djch vu ban hang fhch hop,
quang cao, frung bay san pham Tac dong canh franh cua
vIoc fu choI gIao djch/ban fhuong duoc daf nang Ion frong
fung fruong hop cu fho.
170. Reguluton (Oeu tet)
jnh nghIa mof cach fong quaf fh dIou fIof Ia mof su
ap daf cac Iuaf Io boI chnh phu, duoc ho fro boI vIoc su dung
cac hnh phaf nham sua doI hanh vI kInh fo cua ca nhan
hoac doanh nghIop frong khu vuc fu nhan. Co nhIou cong cu
va muc fIou dIou fIof. CIa ca, san Iuong, fy suaf IoI nhuan
|duoI hnh fhuc IoI nhuan, IoI nhuan bIon hoac fIon hoa
hong), cong khaI fhong fIn, cac teu chuun (stundurds) va
101
gIoI han so huu Ia nhung cong cu fhuong duoc su dung nhaf.
Co nhIou I do khac nhau cho vIoc dIou fIof kInh fo. Mof frong
nhung I do Ia vIoc han cho suc manh fIom fang doI voI fhj
fruong va fang hIou qua kInh fo hoac franh vIoc san xuaf
frung Iap frong fruong hop doc quyen tu nhen (nuturul
monopoly). o cung co fho Ia do bao vo nguoI fIou dung va
duy fr chaf Iuong va nhung fIou chuan khac bao gom ca fIou
chuan dao duc frong fruong hop nhung nganh ngho doI hoI
chuyon mon cao nhu bac sI, Iuaf su
Iou fIof cung co fho duoc su dung do ngan chan canb
tranb qua muc (cxccssioc compctition va bao vo nha san xuaf
khoI su baf on djnh frong san Iuong va dIou kIon gIa ca fhap,
do kch fhch vIoc su dung Iao dong va phan phoI fhu nhap
cong bang hon. Canb tranb qua muc (cxccssioc compctition
hay doI khI con duoc goI Ia canb tranb pba san (ruinous
compctition Ia mof fhuaf ngu co fho gay franh caI va khong
co djnh nghIa chnh xac frong kInh fo hoc. No fhuong duoc su
dung do chI fnh frang du fhua nang Iuc san xuaf va/hoac su
suf gIam nhu cau frong mof nganh. Iou nay Iam cho gIa ca
gIam xuong duoI muc chI ph kha bIon frung bnh, v fho
khong khuyon khch dau fu moI va Ia nguyon nhan Iam mof
so doanh nghIop dI fruoc roI khoI nganh cho foI khI kha nang
san xuaf gIam xuong foI muc ma cung mof Ian nua IaI gap
cau o mof caI gIa du do bu IaI moI chI ph. KhI cac nha chuc
frach can fhIop vao fIon frnh nay bang cach daf ra mof muc
gIa foI fhIou, su du fhua nang Iuc va phan bo saI Iam cac
nguon Iuc kom fhoo so co khuynh huong duy fr daI dang
frong nganh. NhIou nha kInh fo su dung dIou nay nhu mof v
du cho vIoc su dung cong cu dIou fIof do kch fhch IoI ch cua
cac nha san xuaf fu nhan voI caI gIa Ia hy sInh IoI ch cua
cong chung.
102
Khong phaI faf ca hnh fhuc dIou fIof duoc you cau hoac
ap daf boI chnh phu. NhIou nganh ngho chuyon mon chap
nhan su tu Jicu tict (sc/j-rcgu/ation, co nghIa Ia phaf frIon
va fu ap daf nhung quy fac chung can daf duoc v IoI ch
fuong ho cua cac fhanh vIon. Tu dIou fIof co fho duoc chap
nhan do gIu danh fIong nganh ngho chuyon mon cung nhu
cac fIou chuan vo gIao duc va dao duc. No cung co fho su dung
nhu mof phuong fIon do an djnh gIa, han cho su gIa nhap va
ngan cam mof so hanh vI |v du nhu quang cao do han cho
canh franh).
Giai Jicu tict (Jcrcgu/ation duoc dung do chI fruong
hop gIam bof hoac IoaI bo cac quI djnh dIou fIof fron cac ca
nhan hoac doanh nghIop. CIaI dIou fIof ngay cang duoc coI
nhu mof bIon phap kch fhch canh franh va do fhj fruong
quyof djnh nhung van do kInh fo nhu gIa ca, san Iuong, vIoc
gIa nhap nganh hay nhung van do khac co IIon quan.
171. Rent (Lo nhuun duc quyen/Ten thue)
Trong kInh fo hoc hIon daI, fIon fhuo dung do chI phan
fhu nhap cua nhung you fo san xuaf co muc cung co djnh |daf
daI, Iao dong, von). Nhu vay, fang gIa nhung you fo nay so
khong Iam fang so Iuong co fho su dung ma chI Iam fang IoI
fuc cho nhung you fo do. Iou nay khac xa voI cach su dung
fhong fhuong fhuaf ngu nay, o do ronf duoc dung do chI
nhung khoan fhanh foan cho vIoc su dung nhung nguon Iuc
nay.
Cac nha kInh fo su dung fhuaf ngu fIon fhuo kInh fo
|oconomIc ronf) do chI khoan fhanh foan cho nhung you fo ma
nguon cung Ia co djnh mof cach Iau daI va ban-ticn tbuc
(quasi-rcnt do chI khoan fhanh foan duoc fra cho nhung you
fo ma nguon cung Ia co djnh nhung chI fam fhoI. Su fon faI
cua fIon fhuo kInh fo ham y rang cac nhan fo khong fho bj
103
pha huy hoac fang fhom. an-fIon fhuo fon faI khI cac nhan
fo co fho duoc fang fhom fhoo fhoI gIan, hoac nguon cung cua
chung co fho bj gIam xuong fhoo fhoI gIan do khau hao.
Nhung nhan fo dIon hnh co fho co duoc fIon fhuo hay ban-
fIon fhuo kInh fo fhuong duoc fra mof khoan vuof Ion khoI
ch phI co ho (opportunty costs) cua no.
Trong fruong hop fIon fhuo kInh fo, nguoI cung cap
nhan duoc mof khoan fhanh foan vuof khoI so Iuong duoc you
cau do khuyon khch nguoI ban cung cap cac nhan fo. Maf
khac, ban-fIon fhuo Ia IoI nhuan vuof khoI khoan duoc doI hoI
do gIu nhung nhan fo nay hoaf dong, nhung co fho khong du
do khuyon khch duoc nguoI cung cap fham gIa o vj fr dau
fIon.
KhI do kha dung cua hang hoa bj han cho mof cach gIa
fao |v du boI Iuaf phap han cho su gIa nhap nganh), fhu
nhap fang fhom cua nhung nha cung cap con IaI duoc goI voI
fhuaf ngu Ia ticn tbuc Joc quycn (monopo/y rcnts. Su fon faI
fIom nang cua fIon fhuo doc quyon fao khuyon khch cho cac
doanh nghIop fra fIon do mua quyon kIom duoc khoan fIon
fhuo nay. Xom Sun tIm lo nhuun duc quyen/Sun tIm duc
lo (Rent Seekng).
172. Rent Seekng (Sun tIm lo nhuun duc
quyen/Sun tIm duc lo)
Co hoI do kIom duoc fIon fhuo doc quyon |xom Lo
nhuun duc quyen/Ten thue (Rent)) fao dong Iuc cho cac
doanh nghIop su dung cac nguon Iuc khan hIom cua mnh do
bao dam quyon duoc fro non nha doc quyon. Nhung hanh
dong nhu vay fhuong duoc goI Ia san fm IoI nhuan dac quyon
|san fm dac IoI). San fm IoI nhuan dac quyon fhuong dI kom
voI cac khoan chI fIou do fhuyof phuc chnh phu ap daf su
dIou fIof va day cung Ia you fo fao ra su doc quyon. V du nhu
104
han cho su gIa nhap va kIom soaf nhap khau. Tuy nhIon, san
fm IoI nhuan dac quyon cung co fho dung do chI cac khoan
chI fIou do fao non doc quyon fu nhan.
KhaI nIom vo san fm IoI nhuan dac quyon co fho da
xuaf phaf fu haI nha kInh fo Ia TuIIock va Kruogor. Ca haI
nguoI da gIa djnh rang fIom nang cho fIon fhuo doc quyon so
khuyon khch cac doanh nghIop canh franh frong vIoc kIom
duoc khoan fIon fhuo nhu vay. Kof qua so Ia mof nguon Iuc
bang voI fIon fhuo doc quyon so duoc chI fIou do dam bao
duoc su doc quyon. Nhu vay, ho cho rang fon fhaf xa hoI bang
voI khoan fIon fhuo doc quyon |hoac IoI nhuan) v cac nguon
Iuc nay nou duoc dung cho hoaf dong khac so mang IaI hIou
qua cao hon. V I do do, nguoI fa cho rang chI ph xa hoI cua
suc manh doc quyon non bao gom ca f nhaf mof phan cua IoI
nhuan doc quyon. Xom Thut thout/ton thut phuc lo
(Oeudweght Loss)
173. Resule Prce Muntenunce (RPM) (Gu gu
bun lu)
o chI mof fruong hop khI nguoI cung cap xac djnh mof
muc gIa foI fhIou |hoac foI da) ma faI do san pham nhaf fhIof
phaI duoc ban IaI cho nguoI fIou dung. Tu quan dIom cua
chnh sach canh franh, djnh ro mof muc gIa foI fhIou Ia dIou
dang quan fam. NguoI fa cho rang, fhong qua vIoc gIu gIa nhu
vay, nguoI cung cap co fho fhuc fhI mof so su kIom soaf fron
fhj fruong san pham. Hnh fhuc an djnh gIa fhoo chIou doc
nay co fho ngan can su suf gIam gIa ban buon va IoI nhuan
bIon cua nguoI ban Io gay ra do canh franh. Tuy nhIon, mof I
Iuan khac cho rang nguoI ban co fho mong muon bao vo danh
fIong hoac hnh anh cua san pham va ngan can nhung nguoI
chju Io dau fIon |Ioss Ioador) ha gIa do fhu huf nguoI khach
hang. Cung nhu vay, bang cach gIu vung muc IoI nhuan bIon
105
fhong qua RPM, nguoI ban Io co fho duoc khuyon khch chI
fIou Ion hon vao cac djch vu dI kom, dau fu vao hang fon kho,
quang cao va fham gIa vao cac no Iuc nham banh fruong nhu
cau vo san pham cho IoI ch ho fuong cua ca nguoI san xuaf
va nguoI ban Io. RPM cung co fho duoc su dung do ngan chan
vec huong lo khong phu tru ten (Iree rdng) Ia
fruong hop mof nguoI ban Io nao do ha fhap gIa ban do canh
franh voI nhung nguoI ban Io khac khong ha fhap gIa nhung
da su dung fhoI gIan, fIon bac nham co gang gIoI fhIou cho
khach hang cac dac fnh va cach su dung san pham. V du,
mof nguoI ban Io khong gIam gIa nhung san sang gIaI fhch
va huong dan cach su dung mof san pham phuc fap nhu may
fnh cho khach hang. Tuy nhIon, khach hang sau do so mua
may fnh voI gIa ro hon fu nguoI ban Io khac khong co huong
dan su dung v nguoI nay khong phaI chju chI ph gIoI fhIou
san pham. Trong nhIou quoc gIa, RPM Ia bat bop pbap (pcr-sc
i//cga/ voI raf f su mIon fru. NhIou nha kInh fo hIon nay
ung ho cho vIoc su dung cach fIop can f nghIom khac hon
frong Iuaf canh franh voI hIon fuong RPM va mof so hnh
fhuc hun che theo cheu doc (vertcul restrunts) khac.
174. Pcstriction oj Entry to tbc Markct (Han cbc su gia
nbap oao tbj truong
Xom Ruo cun gu nhup (Burrers to Kntry), O{nh
gu hun che (Lmt Prcng)
175. Pcstriction oj Tccbno/ogy (Han cbc cong ngbc
Xom Cup phep (Lcensng)
176. Restrcton on Kxportuton ( Hun che xuut
khuu)
Nhung han cho duoc ap daf Ion kha nang xuaf khau cua
doanh nghIop. Nhung han cho nhu vay co fho don fu chnh
106
phu, fhuong Ia do bao vo hoac gIu gn nhung nguon faI
nguyon khong faI fao duoc hoac cac san pham van hoa,
nhung no cung co fho don fu su cam kof gIua cac doanh
nghIop nhu mof phan cua fhoa fhuan cacfon. Nhung fhoa
fhuan nhu vay co fho nay sInh fu su dam phan voI quoc gIa
nhap khau nhu fruong hop han cho xuaf khau fu nguyon
|VRs) cua o fo Nhaf an sang Hoa Ky. CuoI cung, han cho
nhap khau co fho Ia mof phan cua cup phep (lcensng) ma
fhoo do, doanh nghIop duoc cap phop khong duoc xuaf khau
hang hoa do canh franh voI nhung nguoI duoc cap phop khac,
hoac doanh nghIop ban gIay phop. Xom fhom Cucten xuut
khuu (Kxport Curtel)
177. Restrcton on mportuton (Hun che nhup
khuu)
Cac bIon phap - fhuong duoc chnh phu chap fhuan -
nham han cho kha nang cua doanh nghIop frong vIoc fham
nhap vao fhj fruong nuoc ngoaI fhong qua nhap khau. Nhung
cong cu fhong dung nhaf duoc su dung Ia fhuo quan, han
ngach va han cho xuaf khau fu nguyon. Thuo quan dung do
danh vao hang nhap khau, nhu vay Iam cho gIa fuong doI cua
no daf hon so voI hang hoa noI dja. Han ngach fac dong fruc
fIop foI nhap khau bang cach han cho Iuong hang hoa co fho
xam nhap fu nuoc ngoaI. Han cho xuaf khau fu nguyon -
phan Ion duoc quy cho Hoa K - cung fuong fu nhu han ngach
Ia IoaI han cho djnh Iuong. No khac voI han ngach Ia no
khong duoc ap daf mof cach don phuong boI nuoc nhap khau.
Han cho xuaf khau fu nguyon duoc cac nuoc xuaf khau dong y
nham franh fruoc su ap daf fhuo quan va han ngach.
178. Revenues (Oounh Thu)
oanh fhu |hay fong doanh fhu) dung do chI gIa frj cua
fong san Iuong ban ra, co nghIa Ia so Iuong san pham nhan
107
voI gIa fung don vj san pham. oanh fhu frung bnh Ia doanh
fhu cho fung don vj, bang voI fong doanh fhu chIa cho fong so
Iuong don vj san pham ban ra. oanh fhu frung bnh do do
bang voI gIa ban cua fung don vj san pham. Doanb tbu bicn
(margina/ rcocnuc Ia phan fang fhom frong fong doanh fhu
khI ban fhom mof don vj san pham.
oanh fhu bIon co fho bang hoac khong bang voI doanh
fhu frung bnh. Mof doanh nghIop hoaf dong frong moI
fruong cunh trunh houn huo (perIect competton) khong
co quyon kIom soaf gIa ca. No phaI ban moI don vj san pham
voI cung mof gIa. Nhu vay, Joanb tbu bicn (margina/ rcocnuc
bang voI gIa ban don vj san pham |bang voI doanh fhu frung
bnh) va bang hang so.
Mof doanh nghIop co suc munh do vo th{ truong
(murket power) co mof duong cau doc xuong. KhI do, no
phaI gIam gIa do co fho ban duoc nhIou hon. Nhu vay, doanh
fhu frung bnh |gIa ban) gIam xuong. Hon nua, co fho fhay
rang doanh fhu bIon khong chI gIam xuong, ma con nho hon
doanh fhu frung bnh.
Mof doanh nghIop foI da hoa IoI nhuan so djnh doanh
fhu bIon |xom ch phI (costs)) bang voI chI ph bIon. VoI mof
doanh nghIop frong moI fruong canh franh hoan hao co gIa
ban so bang voI chI ph bIon, Ia dIou kIon daf don heu quu
Pureto (Pureto eIIcency). VoI nha doc quyon, gIa ban Ion
hon chI ph bIon va do do cao hon gIa ban cua doanh nghIop
frong fruong hop canh franh hoan hao. Xom Ooc quyen
(Monopoly), Cunh trunh houn huo (PeIect
Competton).
179. Puinous Compctition (Canb tranb pba san
Xom Cunh trunh tu sut (Cut-Throut Competton)
108
180. Rule oI Reuson (Quy tuc hop lI)
Mof cach fIop can fu kha canh Iuaf phap boI cac nha co
quan co fham quyon hoac foa an khI co gang Iuong djnh cac
dac fnh ung ho canh franh cua mof hanh vI kInh doanh han
cho chong IaI nhung fac dong phan canh franh do quyof djnh
xom IIou co non ngan cam hanh vI do hay khong. Mof so han
cho fhj fruong khI moI fhoaf nhn co fho duoc cho rang so
gay ra cac van do vo canh franh nhung khI duoc xom xof kI
hon IaI cho fhay co nhung IoI ch frong vIoc Iam fang hIou
qua. V du, mof nha san xuaf co fho han cho vIoc cung cap
mof san pham frong nhung fhj fruong dja I khac nhau chI
cho cac nha ban Io dang hoaf dong do co fho kIom duoc nhIou
IoI nhuan hon va do do nhIou kInh ph do quang cao san
pham va cung cap djch vu fof hon cho nguoI fIou dung. Iou
nay co fho Iam nhu cau vo san pham do fang nhIou hon Iuong
fang nou ban san pham do voI gIa fhap hon.
Nguoc voI quy fac hop I Ia fuyon bo mof so hanh vI
kInh doanh Ia bat bop pbap |fu ban chaf) (pcr sc i//cga/ co
nghIa Ia Iuon Iuon baf hop phap. Thou thuun un d{nh gu
(Prce Ixng ugreements) va fhoa fhuan gu gu bun lu
(resule prce mutenunce) frong nhIou fho cho phap Iuaf Ia
baf hop phap.
181. Second Best, Theory oI (LI thuyet ve cu tot
nhut thu nhI)
I fhuyof vo caI fof nhaf fhu nh cho rang khI co haI
hay nhIou fhj fruong khong phaI canh franh hoan hao, fh
cac co gang do hIou chInh chI mof fhj fruong bj moo mo co
fho - fron fhuc fo - Iam non kInh fo Ioch xa hon nua khoI
heu quu Pureto (Pureto eIIcency). V du, nou co mof
nganh chua bao gIo fhoa man moI dIou kIon cua cunh trunh
houn huo (perIect competton) fh van khong ro rang IIou
109
chnh sach foI uu co phaI Ia dua cac nganh con IaI huong vo
canh franh hoan hao hay khong. Hon nua, nhung dIou kIon
do daf duoc heu quu Pureto (Pureto eIIcency) frong
nhung fnh huong nay Ia raf phuc fap va khong co kha nang
fhuc hIon duoc.
Nhu vay, vIoc bao vo chnh sach canh franh fhuong doI
hoI nhIou chu y hon cho heu quu Pureto (Pureto
eIIcency). V du, chnh sach canh franh co fho duoc bao vo
fron non fang cong bang, dan chu va khuyon khch. Tuy vay,
vIoc huong foI daf don hIou qua Parofo fhuong duoc chu frong
nhIou hon frong vIoc ap dung cac chnh sach canh franh.
182. 8c/j-Pcgu/ation (Tu Jicu tict
Xom Oeu tet (Reguluton)
183. 8c//cr Conccntration (8u tap trung cua nguoi ban
Xom Tup trung (Concentruton)
184. Sellng Below Cost (Bun duo gu thunh)
Hanh dong ban san pham voI gIa fhap hon chI ph san
xuaf hoac gIa mua vao nham muc dch IoaI bo doI fhu canh
franh va/hoac fang fhj phan. Hanh vI nay co fho xay ra mof
phan boI v kha nang faI chnh doI dao do nung tu (deep
pockets) hoac su fro cap choo su dung IoI nhuan phaf sInh
fu vIoc ban nhung san pham khac. Co mof so cach do Iuong
duoc dua ra do fnh foan xom caI g cau fao non gIa fhanh
nhung noI chung hanh vI nay xay ra nou gIa ban fhap hon
ch phI ben (murgnul cost) hoac ch phI khu ben
trung bInh (uveruge vuruble cost). Mof cau hoI cung co
fho duoc dua ra Ia IIou vIoc ban mof san pham duoI gIa fhanh
co kha fhI vo maf kInh fo frong daI han hay khong v rang
doanh nghIop co fho phaI chju mof chI ph cao duoI hnh fhuc
fon fhaf vo IoI nhuan fIom nang. Xom fhom Bun ch{u lo
110
truoc (Loss Leuder Sellng), O{nh gu de bun phu gu
(Predutory Prcng)
185. Shured or Jont Monopoly (Ooc quyen ket
hop houc chu se)
Mof hanh vI chong IaI canh franh cua cac doanh nghIop
- fhuong Ia doc quyen nhom bun (olgopoly) - nham bao
dam IoI nhuan doc quyon cho nhom cac cong fy nay. Vo co
ban, doc quyon chIa so doI hoI mof so hnh fhuc cua su cuu
ket (colluson) nhung dung ngay fruoc vIoc fhanh Iap mof
cucten (curtel) chnh fhuc. Iou nay cung fuong fu nhu vIoc
tboa tbuan ngam (tacit co//usion. V fho, frong doc quyon
chIa so, cac doanh nghIop co fho khong canh franh nhau do
gIanh Iay cung mof IoaI khach hang ma fhay vao do Ia cac
doc quyon dja phuong.
Vo maf I fhuyof, IoI nhuan nganh khI co fon faI doc
quyen nhom bun (olgopoly) khong hop fac so fhap hon
duoI fruong hop doc quyon non fon faI khuyon khch cho cac
doanh nghIop doc quyon nhom ban co gang phoI hop cac
hanh dong cua ho do daf foI muc IoI nhuan gan voI muc doc
quyon.
186. Shppng ConIerences (Ho ngh{/Thou thuun
vun chuyen hung hu)
o chI vIoc cac cong fy van chuyon hang haI da fhanh
Iap mof hIop hoI do dong y fron vIoc djnh gIa van faI va
hanh khach fron nhung fuyon duong van chuyon khac nhau.
Co nhIou fhoa fhuan van chuyon hang haI khac nhau o nhung
vung khac nhau fron fho gIoI. NgoaI vIoc fhoa fhuan djnh gIa
ph van chuyon, cac fhoa fhuan van chuyon hang hoa con su
dung mof Ioaf cac chnh sach nhu phan chIa khach hang, cac
hop dong daI han, cac hop dong djnh gIa mo Trong nhIou
111
fho cho phap Iuaf, hoI nghj/fhoa fhuan van chuyon hang haI
duoc mIon fru khoI su ap dung Iuaf canh franh, nhung dIou
nay dang duoc fhay doI do kch fhch hon nua fnh canh
franh va fao nhIou su Iua chon cho nhung nguoI guI hang.
187. Speculzuton Agreements (Thou thuun
chuyen mon hou)
Iou khoan cho phop cac doanh nghIop fhanh Iap mof
fhoa fhuan do chuyon mon hoa frong vIoc san xuaf mof
nganh hop hoac san pham cu fho do fhuc hIon duoc IoI fho
kInh fo nho san pham dac fhu |producf spocIfIc oconomIos)
|xom Lo the knh te theo qu mo (Kconomes oI Scule)).
Trong nhIou nganh cong nghIop, doanh nghIop co fho san
xuaf o san Iuong duoI muc foI uu, nhIou IoaI va frung Iap.
Thoa fhuan chuyon mon hoa co muc dch huong don vIoc fao
dIou kIon fhuan IoI cho vIoc faI bo fr san xuaf nham daf foI
su san xuaf co hIou qua frong daI han cac san pham cu fho.
Mof dIou khoan nham chnh fhuc cho phop nhung fhoa fhuan
nay va mIon fru chung khoI su ap dung Iuaf canh franh co
fho Ia can fhIof do dam bao do cac doanh nghIop khong bj coI
nhu fhanh Iap mof su ket hop (combnuton) baf hop phap.
Thoa fhuan chuyon mon hoa dac bIof fhch hop frong boI
canh cua mof non kInh fo nho khI fhj fruong co fho khong du
Ion cho cac doanh nghIop khaI pha san pham fIom nang dac
fhu do co IoI fho kInh fo fhoo quI mo.
188. Stundurds (Teu chuun)
o chI vIoc xac djnh va fhIof Iap nhung chI fIof va dac
fnh fhong nhaf cho san pham va/hoac djch vu. Trong fruong
hop san pham cho fao, fIou chuan co fho IIon quan foI cac
bIon phap do Iuong fnh chaf vaf I va kch fhuoc, nguyon IIou
va cac dac fnh hoaf dong. V du, mof bon fam fIou chuan so
co kch fhuoc 162x74cm, duoc Iam bang kIm IoaI frang mon
112
hoac soI fhuy fInh, co fho chju duoc suc nang cua co fho nguoI
va suc nang cua nuoc fong cong 180kg. Thuong co su phan
bIof gIua cac fIou chuan kI fhuaf va fIou chuan hoaf dong.
Nhung quI cach quI djnh bon fam phaI co mof kch fhuoc nao
do va phaI Iam bang kIm IoaI frang mon hoac soI kIm IoaI
duoc goI Ia fIou chuan kI fhuaf. Kha nang vo dung fch va
frong Iuong Ia nhung fIou chuan hoaf dong. Kha nang chju
Iuc va kha nang hoaf dong Ia fIou chuan hoaf dong. Chung
cung co fho duoc phan bIof fhanh haI IoaI Ia fIou chuan fu
nguyon hay baf buoc. TIou chuan fu nguyon fhuong duoc
phaf frIon boI nhung hIop hoI nganh va cac doanh nghIop
fhanh vIon fu nguyon chap nhan chung. TIou chuan baf buoc
fhuong duoc dua ra boI cac co quan chnh phu va bj baf
buoc phaI fuan fhoo.
TIou chuan hoa mof san pham fhuong kch fhch fnh IoI
fho kInh fo fhoo quI mo frong san xuaf, fnh co fho fhay fho
gIua cac san pham cua cac nha may khac nhau, chaf Iuong
cao hon, fnh bo sung gIua cac san pham khac nhau va su Ian
fruyon cong ngho. Cac fIou chuan cung Iam gIam bof fnh hon
fap cua san pham va fao dIou kIon fhuan IoI cho su cuu ket
(colluson) va/hoac hoaf dong nhu mof rao can fhuong maI
phI fhuo quan. Cac fIou chuan cung fhuong duoc su dung boI
cac doanh nghIop dI fruoc doI voI cac san pham cua ho nham
Iam fang ruo cun gu nhup (burrers to entry).
Trong fruong hop djch vu, nhIou nganh ngho chuyon
mon va nganh ngho kInh doanh fu cac bac sI foI fho moc dou
fhIof Iap cac fIou chuan foI fhIou do cap phop cho vIoc hanh
ngho. Trong khI nhung gIay phop nhu vay co vo Iam fang
chaf Iuong frung bnh cua nhung djch vu nay, no cung co fac
dong han cho nguon cung va Iam fang gIa. o nhung fIou
chuan nay Iam fang cao hIou qua kInh fo, vIoc xac djnh fIou
113
chuan va qua frnh chung nhan phaI mInh bach. Chung cung
phaI Ia doI fuong kIom fra va can bang do anh huong cua baf
cu nhom IoI ch nao khong fho chIom uu fho. NgoaI ra, nhung
fIou chuan nay can duoc xom xof va cap nhaf djnh k.
189. Strutegc Behuvour (Hunh v chen luoc)
Hanh vI chIon Iuoc Ia mof fhuaf ngu fong quaf mo fa
hanh dong cua nhung doanh nghIop co y djnh fac dong foI
hoaf dong cua fhj fruong ma doanh nghIop do dang canh
franh. Hanh vI chIon Iuoc bao gom nhung hanh dong fac
dong don doI fhu canh franh do hanh dong mof cach hop fac
nham nang cao IoI nhuan phoI hop, cung nhu Ia nhung hanh
dong khong hop fac do nang cao IoI nhuan cua mnh voI ph
fon cua doI fhu canh franh. NhIou IoaI cuu ket (colluson)
Ia v du cua hanh vI hop fac chIon Iuoc. Cac v du vo hanh vI
khong hop fac chIon Iuoc bao gom ca ngan cban truoc (prc-
cmption oj jaci/itics, phu gu ph gu cu (non-prce
preduton) va vIoc fhIof Iap mof cach gIa fao cac ruo cun
gu nhup (burrers to entry). Hanh vI chIon Iuoc co kha
nang xay ra hon frong nhung nganh co f nguoI mua va nguoI
ban.
190. Subsdury (Cong ty phu thuoc)
Mof cong fy bj kIom soaf boI mof cong fy khac. Su kIom
soaf xay ra khI cong fy kIom soaf so huu hon 50% co phan
fhuong cua cong fy bj kIom soaf. KhI cong fy mo so huu 100%
co phan fhuong, cong fy phu fhuoc do duoc goI Ia bj so huu
hoan foan |vhoIIy-ovnod). KhI cong fy phu fhuoc hoaf dong
frong Ianh fho mof quoc gIa khac, no duoc goI Ia cong fy phu
fhuoc o nuoc ngoaI. Cong fy nam quyon duoc goI Ia cong ty
chu von (holdng compuny) hoac cong ty me (purent).
Mof cong fy phu fhuoc Ia mof cong fy co nhung dIou Io rIong
114
va khong phaI Ia mof phong ban/bo phan cua cong fy kIom
soaf.
191. 8ubstantia/ Lcsscning oj Compctition (8ut giam
tbuc su tinb canb tranb
Xom Suc munh do vo th{ truong (Murket Power)
192. Sunk Costs (Ch phI chIm)
ChI ph chm Ia chI ph sau khI da phaf sInh fh khong
fho faI su dung duoc nua. ChI ph chm xay ra boI mof so
hoaf dong can nhung faI san chuyon bIof ma nhung faI san
nay khong fho san sang duoc chuyon doI sang su dung cho
nhung hoaf dong khac. Thj fruong hang hoa da qua su dung
cho nhung faI san nay nhu vay chI co gIoI han. ChI ph chm
Iuon Iuon Ia chI ph co djnh |xom ch phI (costs)) nhung
khong phaI moI chI ph co djnh dou Ia chI ph chm.
Cac v du vo chI ph chm Ia cac dau fu vao nhung fhIof
bj chI co fho san xuaf mof IoaI san pham dac bIof, dau fu
phaf frIon san pham chI cho mof fang Iop khach hang rIong
bIof, chI fIou quang cao va chI fIou R&. NoI mof cach fong
quaf, day Ia nhung faI san dac fhu cua doanh nghIop.
Su vang maf cua chI ph chm Ia mof you fo quan frong
cho su fon faI cua tbj truong co tinb canb tranb (contcstab/c
markcts. KhI chI ph chm fon faI, doanh nghIop doI maf voI
rao can ruf khoI nganh |barrIor fo oxIf). VIoc fhoaf khoI
nganh mof cach fu do va khong fon chI ph Ia dIou can fhIof
cho tInh co the cunh trunh (contestublty). ChI ph chm
cung dan foI ruo cun gu nhup (burrers to entry). Su fon
faI cua chung Iam fang nhung cam kof cua cac doanh nghIop
dI fruoc voI fhj fruong va co fho dua ra mof fn hIou vo su san
Iong phan ung mof cach hof suc manh mo voI su fham nhap.
193. 8ustainab/c Monopo/y (oc quycn bcn oung
115
Xom TInh co the cunh trunh (Contestublty).
194. Tacit Co//usion (Tboa tbuan ngam
Xom Cuu ket (Colluson), Quun he song hunh co y
thuc (Conscous Purullelsm).
195. Tukeover (Muu lu, Tep quun)
Su gIanh duoc quyon kIom soaf mof cong fy boI mof
cong fy khac hoac doI khI boI mof ca nhan hoac mof nhom
cac nha dau fu. Mua IaI fhuong duoc fIon hanh boI vIoc mua
co phan voI gIa cao hon gIa hIon hanh va co fho duoc faI fro
bang nhIou cach bao gom ca fra fIon maf va/hoac bang co
phan cua cong fy dI mua IaI. Tuy fhuaf ngu sup nhup
(merger), thon tInh (ucqustons) va mua IaI co fho duoc
dung mof cach fhay fho nhung van co su phan bIof nho gIua
chung. VIoc mua IaI co fho hoan foan hoac mof phan va
khong nhaf fhIof bao gom vIoc kof hop cac hoaf dong gIua
cong fy bj mua va cong fy dI mua. Tron fhuc fo, su mua IaI
Iam nay sInh quyon so huu chung va quyon kIom soaf dan
don vIoc cac cong fy co fho foI da hoa IoI nhuan kof hop va
day Ia nguon goc gay quan ngaI cho cac nha chuc frach vo
canh franh. Xom fhom Th{ truong cho quyen quun lI
cong ty (Murket Ior Corporute Control).
196. Ted Sellng (Bun co deu ken, Bun co rung
buoc)
o chI fnh huong khI vIoc ban mof IoaI hang hoa duoc
daf dIou kIon Ia phaI mua mof IoaI hang hoa khac. Mof bIon
fho Ia buoc mua toan bo (ju//-/inc jorcing frong do nguoI ban
gay ap Iuc |hoac baf buoc) baf nguoI mua mua foan bo chung
IoaI san pham frong khI nguoI nay Iuc dau co y djnh chI mua
mof IoaI san pham cu fho nao do. an co dIou kIon fhInh
fhoang duoc dung nhu mof cong cu phan bIof gIa. MoI quan
116
ngaI IIon quan don canh franh xay ra v vIoc rang buoc co fho
ngan can co hoI cho nhung cong fy khac ban nhung san pham
co IIon quan hoac Iam fang ruo cun gu nhup (burrers to
entry) cho nhung cong fy khong cung cap du chung IoaI san
pham. Mof quan dIom doI Iap Ia nhung hanh vI nay Ia cach
Iam co hIou qua, co nghIa Ia duoc su dung do gIam bof chI ph
cua vIoc san xuaf va phan phoI nhung chung IoaI san pham
va bao dam chaf Iuong san pham duoc ban bo sung cung
fuong fu nhu chaf Iuong hang da duoc ban fron fhj fruong. V
du, mof nha san xuaf may fnh co fho you cau khach hang
mua dIa cua chnh cong fy nay san xuaf do ngan chan su hu
haI hoac su hoaf dong kom coI do vIoc fhay fho bang dIa co
chaf Iuong fhap. Cang ngay fh nguoI fa cang nhan fhay rang
fuy vao cac dIou kIon fhj fruong khac nhau ma fhoa fhuan
ban co dIou kIon co fho co nhung I do kInh doanh xac dang.
Trong vIoc quan I chnh sach canh franh, ngay cang co nhIou
nha kInh fo do nghj rang can chap nhan cach fIop can quy
tuc hop lI (rule oI reuson) cho vIoc ban co dIou kIon.
197. Tota/ Costs (Tong cbi pbi
Xom Ch phI (Costs)
198. Trude Murk (Thuong heu)
o chI nhung fhu nhu fu ngu, vaf bIou fuong hoac nhung
dau hIou khac duoc doanh nghIop su dung do phan bIof san
pham va djch vu cua ho voI nhung san pham va djch vu duoc
cung cap boI nhung doanh nghIop khac. Mof fhuong hIou co
fho duoc dang ky duoI Luat quycn sang cbc (Patcnt Act hoac
TraJcmark Act |Luat tbuong bicu hoac nhung van ban phap
Iuaf so huu fr fuo nao co fho duoc ap dung. Mof fhuong hIou
fhuong fro non quan frong voI chnh san pham va co fho fro
fhanh mof nguon goc fao non IoI fho canh franh. V du khan
gIay KIoonox Ia fon mof fhuong hIou duoc su dung do chI
117
khan fay, khan gIay mong; Xorox dung do chI may
phofocopy; Coko fhay v nuoc uong co coIa. Thuong hIou co
fho duoc dung do fhong fIn vo chaf Iuong cua hang hoa va
djch vu don nguoI fIou dung. oanh nghIop khI cap phop
fhuong hIou cua ho cho nguoI ban Io co fho doI hoI mof so
dIou kIon frong hop dong cap phop do bao dam mof chaf
Iuong dong nhaf. Xom Quyen so huu trI tue (ntellectuul
Property Rghts), Cup phep (Lcensng).
118
199. Trunsucton Costs (Ch phI guo d{ch)
Ia fhuaf ngu duoc dung do chI nhung chI ph duoc bao
ham frong vIoc frao doI fron fhj fruong. Nhung fhu nay bao
gom chI ph fm ra gIa fhj fruong, chI ph fhuong Iuong va
fhuc hIon hop dong.
KhaI nIom vo chI ph gIao djch duoc dua ra dau fIon
boI haI nha kInh fo Ia Coaso va WIIIIamson. HaI ong cho rang
cac fo chuc kInh fo nay sInh fu hanh vI foI fhIou hoa chI ph
|bao gom ca chI ph gIao djch) frong mof fho gIoI huu han vo
fhong fIn va chu nghIa co hoI.
Su phan fch chI ph gIao djch duoc dung do gIaI fhch
su fch hop fhoo chIou doc, cac cong fy da quoc gIa, va daI I
nhuong quyon.
200. Unijorm Dc/iocrcJ Pricing (Gia giao bang tbong
nbat
Xom O{nh gu dem chuun (Busng Pont Prcng)
201. Variab/c Costs (Cbi pbi kba bicn
Xom Ch phI (Costs)
202. Vertcul ntegruton (TIch hop theo cheu
doc)
Mo fa quyon so huu hoac kIom soaf boI mof cong fy o
nhung cong doan khac cua qua frnh san xuaf, v du nhu cong
fy Ioc dau so huu xuoI dong |dovnsfroam) cac kho chua va
cac fram ban Io xang dau va nguoc dong |upsfroam) cac
gIong dau fho va duong ong dan dau. Tch hop vo pha fruoc
do chI cong doan san xuaf va phan phoI frong khI fch hop
vo pha sau do chI fu cong doan san xuaf foI khaI fhac
nguyon IIou fho frong hoaf dong cua doanh nghIop. Tch hop
fhoo chIou doc co fho daf duoc fhong qua dau fu moI va/hoac
119
sap nbap tbco cbicu Joc (ocrtica/ mcrgcr va thon tInh
(ucquston) cac doanh nghIop dang hoaf dong o cac cong
doan san xuaf khac nhau. Mof dong Iuc quan frong cho fch
hop fhoo chIou doc Ia nang cao hIou qua va foI fhIou hoa ch
phI guo d{ch (trunsucton costs).
203. Vcrtica/ Mcrgcr (8ap nbap tbco cbicu Joc
Xom Sup nhup (Merger)
204. Vertcul Restrunts (or Restrctons) (KIm
che/Hun che theo cheu doc)
o chI mof so IoaI hanh vI duoc fhuc hIon boI mof so
nha san xuaf hoac phan phoI IIon quan foI vIoc ban IaI san
pham. Thoa fhuan fhong fhuong duoc su dung o day Ia fhoa
fhuan gu gu bun lu (resule prce muntenunce (RPM)),
giao Jjcb Joc quycn (cxc/usioc Jca/ing va IoaI fru khu vuc
|oxcIusIvo forrIfory), hoac han cho fhj fruong dja I. Trong
giao Jjcb Joc quycn (cxc/usioc Jca/ing va/hoac IoaI fru khu
vuc, chI co mof nguoI phan phoI don Io Ia nguoI duy nhaf
duoc quyon cua nha san xuaf do fIop fhj san pham. Co su
franh Iuan dang ko frong faI IIou kInh fo xom IIou dIou nay co
fao cho nha phan phoI suc munh do vo th{ truong
(murket power) hay khong. Thuong fh suc manh doI voI fhj
fruong cua nha phan phoI bj gIoI han boI su canh franh gIua
cac nhan hIou |Infor-brand). Muc dch cua nha san xuaf
fhuong Ia cung cap khuyon khch cho nha phan phoI do
khuoch fruong san pham va cung cap djch vu fof hon cho
nguoI fIou dung. Xom fhom fhao Iuan frong Vec huong lo
khong phu tru ten (Free Rdng), Thou thuun gu gu
bun lu (RPM).
120
205. Workuble Competton (Khu nung co the
cunh trunh)
Kha nang co fho canh franh Ia mof khaI nIom nay sInh
fu su quan saf rang cunh trunh houn huo (perIect
competton) khong fon faI, cac I fhuyof dua fron canh
franh hoan hao khong cung cap mof huong dan dang fIn cay
cho chnh sach canh franh. Y fuong nay duoc phaf bIou Ian
dau fIon boI nha kInh fo J.M. CIark vao nam 1940. Ong fa I
Iuan rang, muc fIou cua Iuaf canh franh non Ia Iam cho canh
franh co fho hoaf dong duoc |vorkabIo) chu khong nhaf
fhIof phaI hoan hao. Ong fa do nghj cac fIou chuan cho vIoc
phan xof xom IIou canh franh co hoaf dong hay khong va
dIou nay da kch fhch mof Ioaf nhung su xom xof IaI va phan
doI. Cac fIou chuan duoc daf ra raf fong quaf, v du nhu so
Iuong doanh nghIop f nhaf phaI Ion do daf duoc IoI fho kInh
fo nho quI mo, cac chI ph khuyon maI khong duoc qua cao va
quung cuo (udvertsng) phaI mang du cac fhong fIn can
fhIof.
Khong co su fhong nhaf vo vIoc IIou caI g co fho fao ra
kha nang vo fnh co fho canh franh cua fhj fruong nhung cac
nha chuc frach vo canh franh fhuc su da su dung mof so khaI
nIom cua chung.
206. X-Ejjicicncy (Hicu qua X
Xom Heu quu (KIIcency), Ph heu quu-X (X-
neIIcency)
207. X-neIIcency (Ph heu quu-X)
Trong fac pham 8u giau co cua cac quoc gia xuaf ban
nam 1776, Adam SmIfh cho rang oc quyon Ia ko fhu Ion
cua quan I fof. Su fhau hIou bon frong nay cong khaI nhan
fhuc rang van do doc quyen (monopoly) khong chI Ia van
121
do vo gIa ca ma con Ia van do vo chI ph. Trong khI doc
quyon cung cap non fang cho vIoc ruf fIa gIa cao hon fu nguoI
fIou dung, su fhIou vang kch fhch do canh franh cung co fho
Iam fang chI ph san xuaf cac hang hoa va djch vu. Su fhIou
vang cac khuyon khch hoac ap Iuc canh franh co fho dan cac
doanh nghIop mang fnh doc quyon bo qua vIoc foI fhIou hoa
chI ph san xuaf don vj, co nghIa Ia bo qua phI hIou qua-X
|fhuaf ngu duoc daf ra boI H. IoIbonsfoIn). ao gom ca frong
phI hIou qua-X Ia su Iang ph frong chI fIou nhu gIu nang Iuc
san xuaf qua cao, nhung IoI ch fon kom cho cac nha quan I,
van dong chnh frj hanh Iang do fm kIom su bao ho va cac
dIou Iuaf fhuan IoI, vIoc kIon fung.
122