RAUNOVODSTVO

Raunovodstvena informacija, donoenje odluka i koritenje finansijskih izvjetaja

Raunovodstvo kao informacioni sistem
Raunovodstvo je informacioni sistem koji vrednuje, obradjuje i prenosi finansijske
podatke o nekom preduzeu. Preduzee je svaki trgovaki privredni ili poslovni
subjekt u javnom ili privatnom sektoru privredjivanja.
Komitet za medjunarodne raunovodstvene standarde navodi da raunovodstvo prua
vitalne usluge dajui finansijske podatke o nekom preduzeu koji su korisni irokom
krugu korisnika pri donoenju poslovni odluka.
Poslovni ciljevi i aktivnosti
Poslovanje je aktivnost privredne jedinice iji je cilj prodaja roba i usluga kupcima
po cijenama koje e obezbjediti adekvatan povrat vlasnicima privredne jedinice.
Ciljevi poslovnih jedinica:
!" Profitabilnost # je potreba da se zaradi zadovoljavajui profit kako bi se
privukao i zadrao investicioni kapital.
$" Likvidnost # posjedovanje dovoljno raspoloivi finansijaki sredstava da
se isplate dospjela dugovanja.
%ve aktivnosti u preduzeu dijelimo na finansijske, investicione i operativne.
a" Finansijske aktivnosti # ukljuuju dobijanje kapitala od vlasnika ili od
kreditora kao to su banke, radi otpoinjanja ili nastavka redovnog poslovanja.
&ve aktivnosti ukljuuju i vraanje duga kreditorima i isplatu dobitka
vlasnicima.
b" Investicione aktivnosti # obuvataju kupovinu zemlje, zgrada, opreme i
drugi resursa koji su potrebni za redovno poslovanje kao i prodaju ti resursa
kada oni vie nisu potrebni.
c" Operativne aktivnosti # obuvataju redovno poslovanje tj prodaju roba i
usluga te zapoljavanje menadera i radnika, kupovinu i proizvodnju roba i
usluga i plaanje poreza dravi.
pravljako raunovodstvo # omoguuje internoj upravi koja je zaduena za
ostvarivanje ciljeva profitabilnosti i likvidnosti preduzea, podatke o finansijskim,
investicionim i operativnim aktivnostima.
Poslovne aktivnosti 'onosioci odluka
R()*+&,&'%-,&
Vrednovanje Obrada Prenos
Postignuto evidentiranjem Postignuta uvanjem objavljivanjem
.vrednovanjem podataka" i pripremom podataka postignut
izvjetavanjem
Finansijsko raunovodstvo # generie izvjetaje i daje i vanjskim donosiocima
odluka kako bi oni mogli procjeniti da li je neko preduzee postiglo zacrtane poslovne
ciljeve.
&brada raunovodstvene informacije
Knjigovodstvo je proces biljeenja finansijski transakcija i vodjenja finansijske
evidencije. Raunovodstvo podrazumjeva oblikovanje informacionog sistema koji
treba da zadovolji njegove korisnike. /lavni ciljevi raunovodstva su0 analiza,
tumaenje i upotreba informacija.
Raunovodstveni informacioni sistem je podsistem upravljakog informacionog
sistema. &n je najvaniji podsistem jer igra glavnu ulogu u upravljanju i protoku
ekonomski podataka do svi segmenata poslovanja kao i do zainteresovani strana
izvan datog poslovanja.
Korisnici raunovodstveni informacija
RAUNOVODSTVENO MJERENJE
'a bi se izvrilo raunovodstveno mjerenje tj. vrednovanje, raunovodja mora dati
odgovor na etiri osnovna pitanja0
!" ta se vrednuje
$" kada treba izvriti vrednovanje # kada se desi poslovna promjena o kojoj
govori dokument
1" koji novani iznos treba dodjeliti onome to se vrednuje
2" kako treba da bude klasificirano ono to se vrednuje
* osnovi finansijsko raunovodstvo koristi novac za vrednovalje uticaja poslovni
transakcija na odvojene poslovne subjekte. Poslovne transakcije su poslovni dogadjaji
koji utiu na finansijski poloaj poslovnog subjekta.
-ranaskcija moe biti razmjena vrijednosti izmedju dvije i vie nezavisni strana.
Postoje transakcije koje imaju iste efekte ali nisu razmjena vrijednosti .npr. poar,
poplava, kradja, abanje maina".
%ve poslovne transakcije evidentiraju se u novanim jedinicama i domaoj valuti.
,alutni kurs je vrijednost jedne valute izraene drugom valutom
,lasnik

Preduzee
Rukovodstv
o
3nvestitori 4avnost
'ravni organi
Kupci
5aposleni
Kreditori
'obavljai i drugi
!oncept zasebno" poslovno" subjekta
5a raunovodstvene svre preduzee predatavlja zaseban subjekt koji je odvojen ne
samo od svoji kreditora i kupaca, ve i od svog jednog ili vie vlasnika. &n treba da
ima svoju potpuno odvojenu evidenciju, a njegova finansijska evidencija i izvjetaji
treba da se odnose iskljuivo na njegove vlastite finansijske poslove.
!orporacija kao zaseban subjekt
Postoje tri osnovna oblika poslovnog preduzea0
!" 4edinstveno vlasnitvo # preduzee iji je vlasnik jedno lice. &vdje pojedinac
ubire sav dobiotak ili snosi sve gubitke i odgovoran je za izvravanje svi
obaveza proistekli iz poslovanja.
$" Partnerski oblik poslovanja # oblik gdje imamo dva ili vie suvlasnika u
preduzeu. &ni dijele dobitke ili gubitke u poslovanju prema dogovorenoj
formuli. Poslovne aktivnosti vlasnika preduzea su kao i kod predodno
navedenog oblika odvojene od njegovi lini aktivnosti.
1" Korporacija ili kompanija # poslovni subjekt koji je zakonski odvojen od
njegovi vlasnika. 'ioniari ije se vlasnitvo ogleda u posjedovanju dionica
ne kontroliu direktno poslovanje korporacije. &vo ogranienje, ograniava
njiovu odgovornost. 5a poslovanje korporacije odgovaraju samo iznosom
koji su uloili u kupovinu dionica. *dio u vlasnitvu korporacije naziva se
dionica ili akcija.
Finansijski polo#aj i raunovodstvena jednaina
6inansijski poloaj se odnosi na ekonomske resurse koje kontrolie kompanija ili
potraivanja prema tim resursima na odredjeni dan. 'rugi termin za ovo je
7K(P3-(89.
Prema tome, kompanija se moe posmatrati kroz vrijednost resursa sa kojima
raspolae odnosno kroz vrijednost vlastitog kapitala.
Ekonomski resursi = Vlasii ka!ial
%vaka kompanija moe da posjeduje dvije vrste kapitala0 nevlastiti .tudji # kapital
zajmodavca i kreditora" i vlastiti kapital.
Ekonomski ka!ial = Nevlasii " Vlasii ka!ial
* raunovodtvenoj terminologiji, ekonomski resursi se nazivaju 7%R:'%-,(9, a
nevlastiti kapital se naziva 7&;(,:5:9.
Sredsva = Obave#e " Vlasii ka!ial
&va jednaina je poznata kao raunovodstvena jednaina$
*vijek mora postojati ravnotea dvije strane jednaine.
%redstva su ekonomski resursi koje kontrolie preduzee i od koji se oekuje da
budu od koristi za budue poslovne operacije.
&baveze podrazumjevaju sadanje obaveze preduzea da isplati gotovinu, preda
sredstva ili prui usluge drugim subjektima u budunosti. ,lastiti kapital predstavlja
potraivanja od strane dioniara ili vlasnika udjela prema sredstvima preduzea.
,lastiti kapital < %redstva # &baveze
,lastiti kapital korporacije naziva se akcijski ili dioniki kapital$ &n ima dva dijela0
osnovni i zadranu zaradu.
,lastiti kapital < &snovni kapital = 5adrana zarada
.+ominalna vrijednost
> Premija"
&snovni kapital je iznos uloen u preduzee od strane akcionara. 'ijeli se na
nominalnu vrijednost dionica i premiju po dionicama.
+ominalni iznos dionice je iznos koji se evidentira na raunu vlastitog kapitala
korporacije, i minimalan je iznos koji se moe navesti u izvjetaju kao osnovni
kapital.
Premija po dionici ili akciji nastaje kada se dionice prodaju po cijeni vioj od njiove
nominalne vrijednosti.
5adrana zarada predstavlja vlastiti kapital ostvaren iz profitni aktivnosti preduzea i
zadran radi koritenja u poslovanju. +a nju utiu tri vrste transakcija0 priodi,
rasodi i dividende. Priodi i rasodi su poveanja ili smanjenja dionikog kapitala
koja nastaju iz redovnog poslovanja preduzea.
/eneralno se moe rei da kompanija uspjeno posluje ako su njeni priodi vei od
njeni rasod. Kada priodi premauju rasode, ta razlika se naziva neo dobiak$
Kada rasodi premauju priode, ta razlika se naziva neo %ubiak. Dividende su
obraunati priodi od ulaganja u dionice nastali od podijeljenog neto dobitka. 3
rasodi i dividende smanjiji zadranu zaradu.
Priodi # Rasodi < +eto dobitak
!" 'vojica ortaka su podnijela aplikacijuo osnivanju trgovakog drutva i dobili
odobrenje, tj. ugovor o osnivanju. 'a bi poeli poslovanje ulau ?@.@@@,@@Km
u zamjenu za ?.@@@ dionica ija je nominalna vrijednost !@KABdionici.
Prvi bilans stanja ovog preduzea izgleda ovako0
%R:'%-,( 35,&R3 %R:'%-(,(
/otovina
!"?@.@@@
&snovni
kapital
?@.@@@
$" +akon to je pronala dobru lokaciju, kompanija kupuje zemljite po cijeni od
!@.@@@,@@KA i malu zgradu na tom zemljitu za $?.@@@,@@KA, a sve to
isplauje gotovinom.
;ilans stanja nakon ovi promjena ima sledei izgled0
%R:'%-,( 35,&R3 %R:'%-(,(
/otovina &emlji'e 5grada
!"?@.@@@
$" = !@.@@@ = $?.@@@
&snovni
kapital
?@.@@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@.@@@
1" %redstva se ne moraju uvijek kupovati za gotov novac. &na se mogu kupiti i
na kredit, tj. putem aranmana o njiovom naknadnom plaanju.
Predpostavimo da je kompanija na kredit kupila kancelarijski materijal
vrijednosti ?@@,@@KA.
%R:'%-,( 35,&R3 %R:'%-(,(
/otovina &emlji'e 5grada (an)elarijski
maerijal
!"?@.@@@
$" = !@.@@@ = $?.@@@
&snovni Obave#e !rema
Kapital dobavlja*u
?@.@@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@
1" =?@@
?@.@@@
=?@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ ?@.@@@ ?@@
2" (ko kompanija plati $@@,@@KA od ?@@,@@KA koliko duguje za kancelarijski
materijal, stanje sredstava izvora sredstava e biti kako slijedi0
%R:'%-,( 35,&R3 %R:'%-(,(
/otovina &emlji'e 5grada (an)elarijski
maerijal
!"?@.@@@
$" = !@.@@@ = $?.@@@
&snovni Obave#e !rema
Kapital dobavlja*u
?@.@@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@
1" =?@@
?@.@@@
=?@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
2" C$@@
?@.@@@ ?@@
C$@@
%" !2.D@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ ?@.@@@ 1@@
?" 6irma ostvaruje priod putem posrednike provizije kod prodaje kua svojim
klijentima. +aknada se za proviziju firmi plaa odma i u gotovini, a nekada
je klijent saglasan da proviziju plati naknadno. * bilo kojem od navedeni
sluajeva provizija se evidentira odma kada se zaradi, a firma ima pravo da
odma ili naknadno primi gotovinu. Predpostavimo da je naa firma prodala
kuu i primila proviziju u iznosu od !.?@@,@@KA u gotovini0
%R:'%-,( 35,&R3 %R:'%-(,(
/otovina &emlji'e 5grada (an)elarijski
maerijal
!"?@.@@@
$" = !@.@@@ = $?.@@@
&snovni Obave#e !rema 5arada
Kapital dobavlja*u
?@.@@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@
1" =?@@
?@.@@@
=?@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
2" C$@@
?@.@@@ ?@@
C$@@
%" !2.D@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
?" =!.?@@
?@.@@@ 1@@
=!.?@@ .priod od provizije"
%" !E.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ ?@.@@@ 1@@ !.?@@
E" Predpostavimo da firma proda kuu na kojoj zaradi proviziju od $.@@@,@@KA,
ali je saglasna da saeka naplatu provizije0
%R:'%-,( 35,&R3 %R:'%-(,(
/otovina &emlji'e 5grada (an)elarijski Potraivanja
maerijal
!"?@.@@@
$" = !@.@@@ = $?.@@@
&snovni Obave#e !rema 5arada
Kapital dobavlja*u
?@.@@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@
1" =?@@
?@.@@@
=?@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
2" C$@@
?@.@@@ ?@@
C$@@
%" !2.D@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
?" =!.?@@
?@.@@@ 1@@
=!.?@@ .priod od
provizije"
%" !E.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
E" =$.@@@
?@.@@@ 1@@ !.?@@
=$.@@@ .priod od
provizije"
%" !E.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ $.@@@ ?@.@@@ 1@@ 1.?@@
F" Predpostavimo da nekoliko dana kasnije firma primi !.@@@,@KA od klijenta po
transakciji E. %tanje sredstava poslije ove promjene e biti sledee0
%R:'%-,( 35,&R3 %R:'%-(,(
/otovina &emlji'e 5grada (an)elarijski Potraivanja
maerijal
!"?@.@@@
$" = !@.@@@ = $?.@@@
&snovni Obave#e !rema 5arada
Kapital dobavlja*u
?@.@@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@
1" =?@@
?@.@@@
=?@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
2" C$@@
?@.@@@ ?@@
C$@@
%" !2.D@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
?" =!.?@@
?@.@@@ 1@@
=!.?@@ .priod od
provizije"
%" !E.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
E" =$.@@@
?@.@@@ 1@@ !.?@@
=$.@@@ .priod od
provizije"
%" !E.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ $.@@@
F" =!.@@@ C!.@@@
?@.@@@ 1@@ 1.?@@
%" !F.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ !.@@@ ?@.@@@ 1@@ 1.?@@
D" Priodi se evidentiraju onda kada se zarade, a rasodi kada nastanu. Kada
nastanu rasodi mogu se platiti gotovinom ili se mogu platiti kasnije. (ko se
plaanje izvri kasnije, raun obaveza .u naem primjeru obaveza prema
dobavljau", obaveza e se poveati. * oba sluaja vlastiti kapital se umanjuje.
%R:'%-,( 35,&R3 %R:'%-(,(
/otovina &emlji'e 5grada (an)elarijski Potraivanja
maerijal
!"?@.@@@
$" = !@.@@@ = $?.@@@
&snovni Obave#e !rema 5arada
Kapital dobavlja*u
?@.@@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@
1" =?@@
?@.@@@
=?@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
2" C$@@
?@.@@@ ?@@
C$@@
%" !2.D@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
?" =!.?@@
?@.@@@ 1@@
=!.?@@ .priod od
provizije"
%" !E.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
E" =$.@@@
?@.@@@ 1@@ !.?@@
=$.@@@ .priod od
provizije"
%" !E.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ $.@@@
F" =!.@@@ C!.@@@
?@.@@@ 1@@ 1.?@@
%" !F.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ !.@@@
D" C!.@@@

G" C 2@@
?@.@@@ 1@@ 1.?@@
C!.@@@ .rasodi po
osnovu zakupnine"
C2@@.nadnice radnicima
%" !?.G@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ !.@@@ ?@.@@@ 1@@ $.!@@
G" Predpostavimo da navedena firma zakupi neku opremu za kancelariju i to plati
!.@@@,@@KA, a da ima i izdatak od 2@@,@@KA za nadnicu radnika koji je
privremeno angaovan kao ispomo. &va transakcija e smanjiti sredstva tj.
gotovinu i vlastiti kapital .zadranu zaradu".
!@" Predpostavimo da firma nije platila raun od 1@@,@@KA za utroenu elektrinu
energiju u mjesecu decembru. * ovom sluaju uticaj na vlastiti kapital je isti
kao i kada se utroak plati gotovinom, ali umjesto umanjenja sredstava
.gotovine", poveavaju se obaveze.
%R:'%-,( 35,&R3 %R:'%-(,(
/otovina &emlji'e 5grada (an)elarijski Potraivanja
maerijal
!"?@.@@@
$" = !@.@@@ = $?.@@@
&snovni Obave#e !rema 5arada
Kapital dobavlja*u
?@.@@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@
1" =?@@
?@.@@@
=?@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
2" C$@@
?@.@@@ ?@@
C$@@
%" !2.D@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
?" =!.?@@
?@.@@@ 1@@
=!.?@@ .priod od
provizije"
%" !E.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
E" =$.@@@
?@.@@@ 1@@ !.?@@
=$.@@@ .priod od
provizije"
%" !E.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ $.@@@
F" =!.@@@ C!.@@@
?@.@@@ 1@@ 1.?@@
%" !F.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ !.@@@
D" C!.@@@

G" C 2@@
?@.@@@ 1@@ 1.?@@
C!.@@@ .rasodi po
osnovu zakupnine"
C2@@.nadnice radnicima
%" !?.G@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ !.@@@
!@"
?@.@@@ 1@@ $.!@@
=1@@ C1@@ .rasodiCutroena
ele. energija"
%" !?.G@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ !.@@@ ?@.@@@ E@@ !.D@@
!!" &bjavljena je dividenda od E@@,@@KA i ona je plaena uzimanjem ti
E@@,@@KA sa bankovnog rauna kompanije i isplatom dioniarima. Plaanje
dividende smanjuje sredstva .gotovinu" i vlastiti kapital .zadranu zaradu".
3ako dividende umanjuju zadranu zaradu na isti nain kao i rasodi u
transakcijama broj D,G i !@, one imaju razliitu funkciju. 'ividende
predstavljaju raspodjelu sredstava .gotovine" dioniarima, dok je funkcija
rasoda plaanje za usluge koje su pomogle ostvarenju prioda u
transakcijama broj ? i E.
%R:'%-,( 35,&R3 %R:'%-(,(
/otovina &emlji'e 5grada (an)elarijski Potraivanja
maerijal
!"?@.@@@
$" = !@.@@@ = $?.@@@
&snovni Obave#e !rema 5arada
Kapital dobavlja*u
?@.@@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@
1" =?@@
?@.@@@
=?@@
%" !?.@@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
2" C$@@
?@.@@@ ?@@
C$@@
%" !2.D@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
?" =!.?@@
?@.@@@ 1@@
=!.?@@ .priod od
provizije"
%" !E.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@
E" =$.@@@
?@.@@@ 1@@ !.?@@
=$.@@@ .priod od
provizije"
%" !E.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ $.@@@
F" =!.@@@ C!.@@@
?@.@@@ 1@@ 1.?@@
%" !F.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ !.@@@
D" C!.@@@

G" C 2@@
?@.@@@ 1@@ 1.?@@
C!.@@@ .rasodi po
osnovu zakupnine"
C2@@.nadnice radnicima
%" !?.G@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ !.@@@
!@"
?@.@@@ 1@@ $.!@@
=1@@ C1@@ .rasodiCutroena
ele. energija"
%" !?.G@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ !.@@@
!!" C E@@
?@.@@@ E@@ !.D@@
CE@@
%" !?.1@@ !@.@@@ $?.@@@ ?@@ !.@@@ ?@.@@@ E@@ !.$@@
K&A*+3K(H34( P*-:A 63+(+%34%K3I 35,4:J-(4(
6inansijski izvjetaji su osnovno sredstvo prenosa vani raunovodstveni podataka
do njiovi korisnika. Postoje tri glavna finansijska izvjetaja putem koji
raunovodja pokuava na najbolji nain prikazati stvarno stanje preduzea. -o su0
!" bilans stanja
$" bilans uspjea
1" izvjetaj o toku gotovine
;ilans stanja preduzea 7KKK9 na dan 1!.!$.$@@@
%R:'%-,( 35,&R %R:'%-(,(
/otovina !?.1@@,@@ a" &baveze
Potraivanja !.@@@,@@ &baveze prema dobavljau E@@,@@
Kancelarijski materijal ?@@,@@ b" ,lastiti kapital
5grade $?.@@@,@@ &snovni kapital ?@.@@@,@@
5emljite !@.@@@,@@ 5adrana zarada !.$@@,@@
Uku!no sredsva+ ,-$.//0// Uku!no i#vori+ ,-$.//0//
;ilans uspjea preduzea 7KKK9 na dan 1!.!$.$@@@
R(%I&'3 PR3I&'3
5akup opreme !.@@@,@@ Provizija 1.?@@,@@
Plaa radniku 2@@,@@
*troena ele. energija 1@@,@@
+eto dobitak !.D@@,@@
Uku!no ras1odi+ 2$,//0// Uku!no !ri1odi+ 2$,//0//
3zvjetaj o toku gotovine za preduzee 7KKK9 za decembar $@@@ god
%& 'otovinski tokovi iz redovnih aktivnosti(
a" neto dobitak !.D@@,@@
b" Poveanje potraivanja od kupaca C!.@@@,@@
c" Poveanje zalia materijala C ?@@,@@
d" Poveanje obaveza = E@@,@@ C G@@,@@
-okovi iz redovnog poslovanja = G@@,@@
)& 'otovinski tokovi iz investicionih aktivnosti(
a" Kupovina zemljita C!@.@@@,@@
b" Kupovina zgrade C$?.@@@,@@ C1?.@@@,@@
+eto gotovinski tok iz investicioni aktivnosti C1?.@@@,@@
*& 'otovinski tokovi iz finansijskih aktivnosti
a" *laganja dioniara = ?@.@@@,@@
b" 'ividenda C E@@,@@ =2G.2@@,@@
+eto gotovinski tok iz finansijski aktivnosti =2G.2@@,@@
+& +eto poveanje ili smanjenje gotovine0 =!?.1@@,@@
/otovina na poetku mjeseca L
/otovina na poetku mjeseca =!?.1@@,@@
P&4(A R()*+&,&'%-,( 3 K+43/&,&'%-,(
* praksi se esto poistovjeuju pojmovi knjigovodstva i raunovodstva. &ba pojma
nisu ista jer knji"odstvo je dio raunovodstva za koji se u raunovodstvenoj teoriji
kae da se bavi evidentiranjem tj. knjienjem poslovni promjena i da je to nauna
metoda registriranja poslovni promjena ili specijalna nauka koja ima za predmet
registrovanje i ocjenjivanje vrijednosti u kretanju$ Raunovodstvo je iri pojam koji u
sebi pored knjigovodstva kao njegovog osnovnog dijela, sadri i raunovodstveno
planiranje, raunovodstveni nadzor i raunovodstvenu analizu.
Pod raunovodstvenim planiranjem podrazumjevaju se projekcije budunosti
izraene u finansijskim pokazateljima. &vdje se zadaci koji predstoje u narednom
periodu sistematiziraju i rangiraju po vanosti i sloenosti, sa ciljem da se osigura
koordinacija izvrenja i realizacija uz ostvarivanje optimalni rezultata.
Raunovodstveni nadzor vri se sa ciljem osiguranja izvrenja zadataka u
skladu sa postavljenim raunovodstvenim proraunima, tj. izvrenja zadataka
raunovodstvene funkcije prema vaeim standardima i propisima.
Raunovodstveni podaci moraju biti autentini i zasnovani na dokumentaciji, gdje su
zadovoljena naela istinitosti, korektnosti i pravilnosti.
Raunovodstvena analiza # predmet ranovodstvene analize je poslovanje tj.
privredna djelatnost preduzea posmatrana kroz sredstva kao uslove privredjivanja i
rezultate poslovanja, drugim rijeima posmatrana kroz finansijsku i imovinsku
situaciju preduzea.
Predmet knjigovodstva su knjigovodstvene promjene. &ne izraavaju poslovne
operacije koje nastaju transformacijom sredstava imovine ili nekim drugim
kvalitativnim reklasiranjem. 'o transformacije imovine dolazi kretanjem imovine
preduzea. -a kretanja su tkz. ekonomske promjene tokom poslovne aktivnosti
preduzea. %vako kretanje ima svoju polaznu i zavrnu taku. +a polaznoj taci ono
izaziva jedan izlaz ili smanjenje stanja imovine, a na zavrnoj taci ono izaziva jedan
ulaz tj. poveanje stanja imovine. 3zlaz je uvijek jednak ulazu tako se zadrava
ravnotea u kretanju.
Knjigovodstvene promjene se otuda dvostrano odravaju na jednoj strani kao
pozitivna promjena i na drugoj strani kao negativna promjena.
3%-&R34%K3 R(5,&4 K+43/&,&'%-,(
'a bi evidentirali obavljene poslove ljudi su se od najraniji dana razvoja privrede
koristili raznim znakovima koje su urezivali u drvo, kamen i sl. Anogo godina kasnije
u ove svre koritene su glinene ploice, listovi pergamenta i sl. Razliito
evidentiranje koristili su jo antiki narodi kod koji je bila razvijena razmjena,
novano i kreditno poslovanje. * ;abilonu bili su razvijeni trgovina i bankarstvo. *
/rkoj su se pored ramova bankarskim peracijama bavili i privatni bankari. *
starom :giptu gotovo cjelokupno bankarstvo je vodila dravna banka. * 3, stoljeu u
Rimu se pojavljuju mjenjai koji vre razmjenu novca. &vako raireno bankarsko
poslovanje dovelo je do pojave evidencije u obliku knjige.
+agli razvoj talijanski gradova u srednjem vijeku izazvao je i potrebu usavravanja
knjiga u kojima se vodila evidencija. * gadovima je dolo i do naglog razvoja
zanatstva i trgovine, to je uslovilo razvoj trita i akumulaciju trgovinskog kapitala.
+ajstariji spomenik prostog raunovodstva su dva sauvana lista bankara iz 6irence,
jo iz !$!! godine. 3z K333 stoljea sauvano je !D knjiga, a iz K3, stoljea mnogo
vie. Prve zaetke dvojnog knjigovodstva susreemo u K, stoljeu kod firme
76rancesko di Aarco9.
Knjienja na jednom kontu izazivaju knjienja na drugom kontu suprotnog karaktera.
+ajuredjenija knjiga iz K, stoljea je glavna knjiga zvana 7Kartolarijum9 u 'jenovi.
* ovom vijeku vlasti su zainteresovane za vodjenje knjiga i posebno za sastavljanje
bilansa, koji su koriteni za oporezivanje. Kada se govori o prvim radovima iz oblasti
knjigovodstva, obino se pominje ime8uka Paioli. &n je objavio prvi tampani rad iz
ove oblasti. 'ubrovanin ;enko Kosteli napisao je knjigu o trgovini i savrenom
trgovcu i objavio je tek !?F1 godine. * ovoj knjizi on iznosi miljenje da trgovac
treba da vodi tri knjge0 memorijal, urnal i glavnu knjigu. Aemorijal slui za unoenje
svakodnevno zakljueni poslova, to se zatim prenos u urnal, a nakon toga u glavnu
knjigu. Po ispunjenju glavne knjige, konta se zakljuuju i na kraju knjige se pravi
izvod svi dugovni i potrani salda. &vaj izvod slui za otvaranje nove knjige.
Karakteristika !G. stoljea je izvanredan razvoj krupne mainske industrije. Kao
posljedica toga razvija se pored trgovakogi industrijsko knjigovodstvo. Problem koji
je izraen u ovom vremenu je sastavljanje kalkulacija u masovnoj proizvodnji.
&ada)i knji%ovodsva
&d prvobitnog zadatka, jednostavnog biljeenja poslovni promjena, knjigovodstvo je
vremeno dobijalo sve vee i sloenije zadatke. * narednoj etapi ono dobija zadatak da
obuvati i kontrolira ukupnu imovinu vlasnika. &nda kada vlasnik nije bio u
mogunosti da sa porodicom obavi sve poslove, tj. pojavom saradnika, knjigovodstvo
dobija zadatak kontrole kretanja imovine u rukama raunopolagaa.
* trinoj privredi uz javljanje trgovaki drutava u kojima se izdvaja privatni
kapital, knjigovodstvo dobija zadatak da kontrolie kruno kretanje kapitala i da
iskae ostvareni viak koji je nastao krunim kretanjem kapitala.
* periodu od !G. stoljea, knjigovodstvo se usmjeravalo na kontrolu prizvodnog
procesa i trokova prizvodnje. %ve vee koritenje skupi maina i postrojenja, te
porast opti trokova prema trokovima rada i materijala za izradu, uslovilo je
pojavu tkz. knjigovodstva trokova.
* periodu izmedju dva svjetska rata dolazi do uvodjenja planski i standardni
trokova u knjigovodstvu, zbog slabosti koritenja istorijskog troka za donoenje
odluka. %a veom analitikom podjelom na organizacione jedinice i utvrdjivanjem
njiove efikasnosti i rentabilnosti, razvijeno je tkz. raunovodstvo odgovornosti.
'anas razvoj rezultira pojavom novi oblika raunovodstva gdje se zadaci grupiu
prema grupi korisnika raunovodstveni informacija kao npr0
a" trougput accounting
b" management accounting
c" cost accounting
d" responsibilitM accounting
e" financial accounting
f" taN accounting ....
Sisemi knji%ovodsva
Polazei od principa na kojima se zasniva organizacija raunovodstvene evidencije ,
mogu se izdvojiti sledei knjigovodstveni sistemi0
!" prosto knji"ovodstvo # obuvata vodjenje izolovane tj. medjusobno
nepovezani ili odvojeni evidencija o pojedinim imovinskim dijelovima. -e
evidencije npr. mogu obuvatati stanje i kretanje gotovine ili robe, dinika ili
povjerilaca itd. &vo knjigovodstvo nevodi rauna o cjelvitim sredstvima ili
izvorima sredstava kao ni o svim priodima ili rasodima koji nastaju tokom
poslovanja. Rezultat se utvrdjuje opisom tj. inventurisanjem aktive i pasive .u
uem smislu" na kraju godine. Razlika aktive i pasive u uem smislu
predstavlja imovinu .istu imovinu" koja se poredi sa njenim stanjem na
poetku godine. (ko se ista imovina poveala ostvaren je pozitivan
finansijski rezultat. &bzirom da evidncija ne predstavlja povezanu organsku
cjelinu to nije mogue ostvariti automatsku kontrolu sprovedeni knjienja.
$" dvojno knji"ovodstvo # je potpun sistem knjigovodstva koji kontima
.raunima" obuvata sva sredstva preduzea s gledita sastava i sa gledita
izvora, pri emu se svaka promjena obuvata istovremeno u istom iznosu na
lijevoj i desnoj strani najmanje dva konta.-o omoguava automatsku kontrolu
provedeni knjienja, te je ovaj sistem do sada najsavreniji knjigovodstveni
sistem.
1" kameralno knji"ovodstvo # je razvijen oblik prostog knjigovodstva koji je
prilagodjen specifinostima poslovanja institucija koje svoju djelatnost vre na
osnovu budeta. &vo knjigovodstvo vodi evidencije o 0 a" planiranim i
ostvarenim priodima i planiranim i ostvarenim rasodimaO b" imovini i
dugovima ustanove odnosno drutvene organizacije.
2" konstantno knji"ovodstvo # je pokuaj sistematskog povezivanja dvojnog i
kameralnog knjigovodstva. &rganizaciono je postavljeno u Jvajcarskoj, a
autor je Iug i razvijeno je za potrebe dravne administracije u kantonima,
mada nije nalo iroku primjenu.
Knjigovodstveni metodi su 0 prenosni, mainski, metod bueni kartica, softverski itd.
Knjigovodstveni oblici su0 talijanski, njemaki, francuski, engleski, amerii.
%3%-:A ',&4+&/ K+43/&,&'%-,(
Sredsva i i#vori sredsava !redu#e3a
'a bi preduzee moglo ostvarivati svoju djelatnost ono mora raspolagati sa
odredjenim sredstvima. &bim i kvalitet sredstava preduzea primarno odredjuje
djelatnost kojom se preduzee bavi. %redstva preduzea mogu biti u materijalnom,
nematerijalnom i finansijakom obliku.. +eka od sredstava traju dui vremenski
period, a neka se utroe u samo jednom proizvodnom ciklusu ili u jednom
obraunskom periodu.(ko ova dobra posmatramo sa stanovita njiovog porjekla tj.
otkuda ta sredstva potiu .ija su, ko i potrauje" onda govorimo o izvorima
sredstava. &vaj termin se u teoriji i praksi koristi da bi se ukazalo na porijeklo
sredstava.
Sredsva !redu#e3a
* teoriji i praksi sredstva preduzea se obino dijele na stalna i tekua .obrtna"
sredstva.
,talna sredstva su ona sredstva koja traju vie obraunski perioda i troe se
na specifian nain. -okom vijeka upotrebe ne mijenjaju svoj oblik i ne ulaze
cjelokupnom svojom supstancom u sastav proizvoda koji se proizvode, nego na
proizvod prenose samo dio svoje vrijednosti. -aj iznos tj. toak zove se amortizacija.
%talna sredstva iz ugla oblika u kojem se javljaju mogu biti0 materijalna,
nematerijalna i finansijska.
Aaterijalna stalna sredstva su ona koja imaju materijalni oblik, npr0 zemljite i ume,
gradjevine, oprema, viegodinji zasadi, osnovno stado, stambene zgrade i stanovi.
+ematerijalna stalna sredstva ine0 osnivaki izadaci, materijalna prava, trokovi
razvojnog istraivanja, good Pill i ostali oblici stalni sredstavakoji nemaju
materijalni oblik .patenti, licence, koncesije".
6inansijska stalna sredstva obuvataju ulaganja i potraivanja sa rokom duim od
jedne godine. -o su npr. udjeli preduzea u drugom preduzeu, dati dugoroni
zajmovi i krediti, dugorona ulaganja u vrijednosne papire, dugorona potraivanja,
unaprijed plaeni trokovi, vlastite dionice itd.
-ekua .obrtna" sredstva su ona sredstva koja e se utroiti tj. transformisati u neki od
drugi oblika u lancu reprodukcije u roku kraem od jedne godine.Pojavljuju se u
obliku materijalni sredstava, gotovine, ekvivalenta gotovine i potraivanja, te u
obliku ulaganja. -ekua materijalna sredstva su sirovine i materijali, nedovrena
proizvodnja, proizvodi i roba. * gotovinu, ekvivalente gotovine i potraivanja
ubrajamo0 novana sredstva, potraivanja od drugi preduzea, potraivanja od
kupaca, potraivanja po osnovu kratkorono dati kredita, potraivanja od zaposleni
ostala potraivanja, obraunati a ne fakturisani priodi i unaprijed plaeni trokovi.
*laganja kao oblik tekui sredtava su ulaganja na rok krai od jedne godine i to su0
udjeli u drugim preduzeima, kratkoroni plasmani u vrijednosne papire, ulaganja u
vlastite dionice itd.
Proi#vodni )iklus
.+CnovacO PR # predmeti radaO RCradO %zRCsredstva za radO PCproizvodO /PCgotovi
proizvod"
3zvori sredstava pokazuju porijeklo sredstava tj. pokazuju odakle su sredstva
pribavljenja. * teoriji i praksi obino se dijele na0 vlastite i tudje izvore.
,lastiti izvori nazivaju se jo i trajni, jer se polazi od predpostavke da su
trajno raspoloivi za preduzee.
-udji izvori sredstava predstavljaju obaveze preduzea prema drugim
preduzeima, pojedincima i institucijama po razliitim osnovama, npr.po osnovu
primljeni sirovina i roba od dobavljaa, ne isplaeni plaa radnicima, poreza dravi,
posudjeni finansijski sredstava.
&baveze0
;itna odrednica za obaveze je rok dospjea obaveza. &baveze sa stanovita roka
dospjea dijelimo na kratkorone ili tekue i dugorone obaveze. Kratkorone ili
teke obaveze su one iji je rok dospjea krai od jedne godin, a to su obaveze prema
dobavljaima, krediti od drugi preduzea, krediti od banaka, obaveze prema drugim
preduzeima, obaveze prema zaposlenim, obaveze po osnovu poreza, obraunati a
neplaeni trokovi, unaprijed naplaeni priodi i sl.
'ugorone obaveze su obaveze po kreditima od banaka, obaveze prema drugim
preduzeima, ostale obaveze i rezervisanja za obaveze i trokove.
,lasniki kapital .trajni kapital ili vlastiti izvori" je upisani kapital .dodatno uplaeni
kapital", revalizacione rezerve, druge rezerve, akumulirani dobitak, akumulirani
gubitak, dobitak tekue poslovne godine, gbitak tekue poslovne godine i vlastite
dionice koje dri preduzee.
(K-3,( P(%3,(
%redstva 3zvori sredstava
1) Stalna sredstva
C materijana
C nematerijalna
C finansijska
1) Vlastiti kapital
&snovni kapital
C upisani kapital
C dodatno uplaeni kapital
Revalizacione i druge rezerve
5adrana zarada
C akumulirani dobitak
C akumulirani gubitak
C dobitak tekueg peroda
C gubitak tekueg peroda
+! R
%zR
P /P Potraivanja +$
PR
2) Tekua o!rtna) sredstva
C materijalna
C gotovina i ekvivalenti gotovine, potraivanja
C kratkorona ulaganja
2) Tudji kapital
C kratkorone obaveze
C dugorone obaveze
Uvrdjivanje !o*eno% sanja sredsava i i#vora sredsava
'a bi se u novoformiranom preduzeu moglo organizovati knjigovodstvo,
neopodno je da se utvrdi stvarno stanje sredstava i izvora sredstava. -o se provodi
putem inventurisanja. 'etaljan i sistematski pregled cjelokupnog imovinskog stanja
preduzea na odredjeni dan naziva se inventar. 3nventura je postupak sainjavanja
detaljnog i sistematskog pregleda cjelokupnog imovinskog stanja preduzea.
-ermin inventar je latinskog porijekla i u prevodu doslovno znai 7sve ono to
se popisom nadje na licu mjesta 7. 3nventar oznaava popis cjelokupne aktivne i
pasivne imovine koja se u odredjenom trenutku nalazi u preduzeu.
Poetni inventar slui kao osnova za sastavljanje poetnog bilansa na osnovu
kojeg se vri otvaranje poslovni knjiga i ime se omoguava snimanje ekonomski
promjena u toku godine. 3sto tako inventurisanje se provodi i na kraju godine
neposredno prije sastavljanja zavrnog bilansa, da bi se uskladilo knjigovodstveno
stanje sa stvarnim stanjem pojedini aktivni i pasivni imovinski dijelova.
%amo inventurisanje je organizacionoCteniki postupak koji se vri0
a" koliinsko mjerenje, prebrojavanje i popisivanje sredstava i izvora sredstava
b" vrijednosno braunavanje tj. procjena sredstava
c" utvrdjivanje razlike izmedju stvarnog i knjigovodstvenog stanja po pojedinim
imovinskim djelovima.
* svru inventurisanja utvrdjuje se obaveza imenovanja iz redova lanova preduzea,
potrebnog broja komisija za popis. %amo inventurisanje moe da bude dvojako, i to0
a" Potpuno # kada se vri popis cjelokupne aktivne i pasivne imovine. ( to je kod
zavrnog i poetnog inventara.
b" 'jelimino # kada se popisuju samo pojedine kategorije sredstava npr. zalie robe
u prodavnici ili zalie samo neki materijala u magacinu i dr.
Postoji jo podjela na redovno i vanredno iventurisanje.
(NJ45OVODSTVEN4 647ANS STANJA $D.@1.$@@E
Pod bilansom podrazumjevamo sumaran prikaz cjelokupnog imovinskog stanja
preduzea u odredjenom trenutku. ;ilans u knjigovodstvenoC tenikoj definiciji je
pregled u obliku dvostranog rauna koji na lijevoj strani pokazuje aktivu, a na desnoj
pasivu.
5ato se bilans prikazuje u dva dijela, obino jedan prema drugom, a ne jedan iza
drugog. &snovna karakteristika bilansa stanja je bilansna ravnotea, gdje je aktiva
jednaka pasivi tj. sredstva su jednaka izvorima sredstava. ;ilansna ravnotea potie
otuda to i lijeva i desna strana bilansa imaju jedan isti predmet posmatranja tj,
imovinu, koji je medjutim obuvaen u dvije razliite perspektive. * aktivi # sa
gledita sastava, a u pasivi # sa gledita izvora.
( ;ilans preduzea 7K9 na dan @!.@!.$@@E god P
Sredsva
1) Stalna sredstva
# zemljite
C zgrade
C maine
C inventar
2) Tekua sredstva
C gotovina
C potraivanja
4#vori sredsava
1) "apital
2) #u$orone o!aveze
%) "ratkorone o!aveze
(K-3,( < < P(%3,(
%trana aktive svakog bilansa prua sliku o nainu na koji su uoena cjelokupna
sredstva do koji je preduzee dolo. %trane pasive jasno pokazuju dvije
karakteristine grupe izvora iz koji su pribavljena ukupna sredstva preduzea0 vlastiti
i tudji ili pozajmljeni kapital.
3skazivanjem aktivni i pasivni imovinski dijelova u bilansu vri se uvid u bilans
pozicija. %vrstavanje bilansni pozicija u bilansu moe da bude razliito prema
konkretnim potrebama.
PR3+H3P3 %,R%-(,(+4( ;38(+%+3I P&53H34(
u raunovodstvenoj teoriji poznato je nekoliko principa svrstavanja bilansni pozicija,
od koji se najee pominju funkcionalni princip i princip likvidnosti.
Funkcionalni princip # kod ovog principa osnovno grupisanje pozicija sredtava vri
se tako da se u aktivu bilansa prvo unose stalna , pa zatim tekua sredstva. Prilikom
unoenja stalni sredstava, po pravilu se respektuje duina vijeka trajanja pojedini
sredtava. Kod unoenja tekui sredstava, osnov za njiovo pozicioniranje
predstavljanjiovo mjesto u krunom kretanju sredstava u procesu reprodukcije.
&tuda, prvo se unose novana sredstva, zatim sirovine i materijali, zatim pozicija
proizvodnje, gotovi proizvodi, roba i na kraju potraivanja i ulaganja.
* okviru pasive prvo se unose pozicije vlasnikog kapitala, zatim pozicije obaveza #
dugorone pa kratkorone.
Princip likvidnosti # osnovni kriterij kod svrstavanja bilansni pozicija po principu
likvidnosti je vremenski period transformacije pojedini pozicija sredstava u likvidni
novani oblik. Prema ovom principu vanije su one pozicije koje e se bre pretvoriti
u novac, pa one zauzimaju dominantnije mjesto u strukturi bilansa.-ako se u aktivu
bilansa prvo unose tekua sredstva, pa potom stalna sredstva. Kod tekui sredstava
takodje se uvaava vrijeme transformacije u novani oblik, a grupisanje stalni
sredstava vri se na osnovu vijeka trajanja i to idui od oni sa kraim vijekom
trajanja ka onima sa duim vijekom trajanja.
* pasivi bilansa prvo se unose pozicije obaveza # idui od kratkoroni ka
dugoronim obavezama, a potom se unose pozicije vlasnikog kapitala.
&rimjer:
!" Preduzee 7K9 imalo je na dan @!.@!.!GGG god sledee bilansne aktivne i pasivne
pozicije0 Q ,lastiti kapital E?@.@@@,@@
o 5alie gotovi proizvoda !F@.@@@,@@
o 5alie materijala D@.@@@,@@
o Riro raun 1$.@@@,@@
o Proizvodnja u toku 1@@.@@@,@@
o 'ugoroni kredit $?@.@@@,@@
o 5grade !@@.@@@,@@
o ;lagajna 1@@,@@
o &baveze prema dobavljaima 2$.1@@,@@
o Potraivanja od kupaca E@.@@@,@@
o ,rijednost maina $@@.@@@,@@
%astaviti bilans preduzea po principu a" funkcionalnosti
b" likvidnosti
a"
( ;ilans preduzea 7K9 na dan @!.@!.!GGG god P
R.br &pis 3znos R.br &pis 3znos
!"
$"
1"
2"
?"
E"
F"
D"
Salna sredsva
5grade
Aaine
Teku3a sredsva
;lagajna
Riro raun
5alie materijala
Proizvodnja u toku
5alie gotovi proiz.
Potraivanja od kupaca
!@@.@@@,@@
$@@.@@@,@@
1@@,@@
1$.@@@,@@
D@.@@@,@@
1@@.@@@,@@
!F@.@@@,@@
E@.@@@,@@
!"
$"
1"
(a!ial
,lastiti kapital
'ugoroni krediti
&baveze prema
dobavljaima
B CCCCCCCCCCC
B
B
B
CCCCC B
E?@.@@@,@@
$?@.@@@,@@
2$.1@@,@@
,rijednost aktive 89:$///0// ,rijednost pasive 89:$///0//
b"
( ;ilans preduzea 7K9 na dan @!.@!.!GGG god P
R.br &pis 3znos R.br &pis 3znos
!"
$"
1"
2"
?"
E"
F"
D"
Teku3a sredsva
;lagajna
Riro raun
Potraivanja od kupaca
5alie gotovi proiz.
Proizvodnja u toku
5alie materijala
Salna sredsva
Aaine
5grade
1@@,@@
1$.@@@,@@
E@.@@@,@@
!F@.@@@,@@
1@@.@@@,@@
D@.@@@,@@
$@@.@@@,@@
!@@.@@@,@@
!"
$"
1"
(a!ial
&baveze prema
dobavljaima
'ugoroni krediti
,lastiti kapital
B CCCCCCCCCCC
B
B
B
CCCCC B
2$.1@@,@@
$?@.@@@,@@
E?@.@@@,@@
,rijednost aktive 89:$///0// ,rijednost pasive 89:$///0//
$" Preduzee 7Aenader9 imalo je na dan 1!.!$.$@@2 god slijedee aktivne i pasivne
bilansne pozicije0
(mbalaa 1!.D2@,@@
Proizvodnja u toku !GF.$@@,@@
'obavljai za stalna sredstva !F?.E@@,@@
;lagajna $.G$D,@@
-rajni kapital !.F?2.D@@,@@
5alie materijala !!$.FE@,@@
'ugoroni krediti za stalna sredstva !@?.@@@,@@
Riro raun !?G.2@@,@@
'obavljai za tekua sredstva 1G$.DDD,@@
%talna sredstva $.?1?.@@@,@@
'ugoroni krediti za tekua sredstva ?@@.@2@,@@
Kratkoroni krediti za tekua sredstva 1F@.@@@,@@
Potraivanja od kupaca 1F$.D@@,@@
Kratkoroni krediti za stalna sredstva $2@.2@@,@@
/otovi proizvodi !$E.D@@,@@
%astaviti bilans preduzea po principu a" funkcionalnosti i b" likvidnosti
( ;ilans preduzea 7K9 na dan 1!.!$.! god P
R.br &pis 3znos R.br &pis 3znos
!"
$"
1"
2"
?"
E"
F"
D"
Salna sredsva
%talna sredstva
Obrna sredsva
;lagajna
Riro raun
5alie materijala
(mbalaa
Proizvodnja u toku
/otovi proizvodi
Potraivanja od kupaca
B CCCCCCCCCCC
B
CCCCC B
$.?1?.@@@,@@
$.G$D,@@
!?G.2@@,@@
!!$.FE@,@@
1!.D2@,@@
!GF.$@@,@@
!$E.D@@,@@
1F$.D@@,@@
!"
$"
1"
2"
?"
E"
F"
(a!ial
-rajni kapital
Du%oro*ne obave#e
'ug. kreditiB stalna sr.
'ug. kreditiBtekua sr.
(rakoro*ne obave#e
Krat. kreditiB stalna sr.
Krat.kreditiBtekua sr.
Obave#e !rema
dobavlja*ima
'obavljB stalna sred.
'obavljBtekua sred.
!.F?2.D@@,@@
!@?.@@@,@@
?@@.@2@,@@
$2@.2@@,@@
1F@.@@@,@@
!F?.E@@,@@
1G$.DDD,@@
,rijednost aktive 2$,2.$;:.0// ,rijednost pasive 2$,2.$;:.0//
( ;ilans preduzea 7K9 na dan 1!.!$.! god P
R.br &pis 3znos R.br &pis 3znos
!"
$"
1"
2"
?"
E"
F"
D"
Obrna sredsva
;lagajna
Riro raun
Potraivanja od kupaca
/otovi proizvodi
Proizvodnja u toku
(mbalaa
5alie materijala
Salna sredsva
%talna sredstva
B CCCCCCCCCCC
CCCCC B
$.G$D,@@
!?G.2@@,@@
1F$.D@@,@@
!$E.D@@,@@
!GF.$@@,@@
1!.D2@,@@
!!$.FE@,@@
$.?1?.@@@,@@
!"
$"
1"
2"
?"
E"
F"
Obave#e !rema
dobavlja*ima
'obavljB stalna sred.
'obavljBtekua sred.
(rakoro*ne obave#e
Krat. kreditiB stalna sr.
Krat.kreditiBtekua sr.
Du%oro*ne obave#e
'ug. kreditiB stalna sr.
'ug. kreditiBtekua sr.
(a!ial
-rajni kapital
!F?.E@@,@@
1G$.DDD,@@
$2@.2@@,@@
1F@.@@@,@@
!@?.@@@,@@
?@@.@2@,@@
!.F?2.D@@,@@
,rijednost aktive 2$,2.$;:.0// ,rijednost pasive 2$,2.$;:.0//
1" Preduzee 7(drijatic9 imalo je na dan 1!.!$.$@@2 god slijedee aktivne i pasivne
bilansne pozicije0
/radjevinski objekti $@?.G@@,@@ 'ugoroni krediti za stalna sredstva !D.@@@,@@
(mbalaa G.D2@,@@ 'obavljai za tekua sredstva !2.$DD,@@
Potraivanja od kupaca !$.G@@,@@ -rajni kapital 122.D@@,@@
Proizvodnja u toku !$.G@@,@@ 'ugoroni krediti za tekua sredstva 2G.@2@,@@
;lagajna 1.1$D,@@ Kratkoroni krediti za tekua sredstva 1E.2@@,@@
-ransportna sredstva F@.@@@,@@ 'obavljai za stalna sredstva ?.E@@,@@
/otovi proizvodi !@.D@@,@@ Kratkoroni krediti za stalna sredstva
$@.@@@,@@
Aaine !$E.@@@,@@
Riro raun $E.2@@,@@
5alie materijala !@.@E@,@@
%astaviti bilans preduzea po principu a" funkcionalnosti i b" likvidnosti
( ;ilans preduzea 7(drijatic9 na dan 1!.!$.$@@2 god P
R.b
r
&pis 3znos R.
br
&pis 3znos
!
$
1
2
?
E
F
D
G
!@
Salna sredsva
/radjevniski objekti
Aaine
-ransportna sredstva
Obrna sredsva
;lagajna
Riro raun
5alie materijala
(mbalaa
Proizvodnja u toku
/otovi proizvodi
Potraivanja od kupaca
$@?.G@@,@@
!$E.@@@,@@
F@.@@@,@@
1.1$D,@@
$E.2@@,@@
!@.@E@,@@
G.D2@,@@
!$.G@@,@@
!@.D@@,@@
!$.G@@,@@
!
$
1
2
?
E
F
(a!ial
-rajni kapital
Du%oro*ne obave#e
'ug. kreditiB stalna sr.
'ug. kreditiBtekua sr.
(rakoro*ne obave#e
Krat. kreditiB stalna sr.
Krat.kreditiBtekua sr.
Obave#e !rema
dobavlja*ima
'obavljB stalna sred.
'obavljBtekua sred.
122.D@@,@@
!D.@@@,@@
2G.@2@,@@
$@.@@@,@@
1E.2@@,@@
?.E@@,@@
!2.$DD,@@
,rijednost aktive 9..$-:.0// ,rijednost pasive 9..$-:.0//
( ;ilans preduzea 7(driatic9 na dan 1!.!$.$@@2 god P
R.br &pis 3znos R.br &pis 3znos
!
$
1
2
?
E
F
D
G
!@
Obrna sredsva
;lagajna
Riro raun
5alie materijala
(mbalaa
Proizvodnja u toku
/otovi proizvodi
Potraivanja od kupaca
Salna sredsva
-ransportna sredstva
Aaine
/radjeviniski objekti
1.1$D,@@
$E.2@@,@@
!@.@E@,@@
G.D2@,@@
!$.G@@,@@
!@.D@@,@@
!$.G@@,@@
F@.@@@,@@
!$E.@@@,@@
$@?.G@@,@@
!
$
1
2
?
E
F
Obave#e !rema
dobavlja*ima
'obavljB stalna sred.
'obavljBtekua sred.
(rakoro*ne obave#e
Krat. kreditiB stalna sr.
Krat.kreditiBtekua sr.
Du%oro*ne obave#e
'ug. kreditiB stalna sr.
'ug. kreditiBtekua sr.
(a!ial
-rajni kapital
?.E@@,@@
!2.$DD,@@
$@.@@@,@@
1E.2@@,@@
!D.@@@,@@
2G.@2@,@@
122.D@@,@@
,rijednost aktive 9..$-:.0// ,rijednost pasive 9..$-:.0//
&%+&,+: ;38(+%+: PR&A4:+:
* preduzeima uslijed privredni procesa javljeju se brojne promjene koje na razliit
nain i razliitim intenzitetom imaju uticaja na bilans. &bzirom na nain kako djeluje
na bilans, bilansne promjene se mogu svrstati u etiri kategorije osnovni bilansni
promjene0 !" promjene kojima se poveava aktiva i pasiva
$" promjene kojima se smanjuje aktiva i pasiva
1" promjene kojima se mijenja oblik aktive
2" promjene kojima se mijenja oblik pasive
1) &romjene kojima se poveava aktiva i pasiva
&va kategorija ekonomski promjena djeluje na bilans tako to se istovremeno
poveava i aktiva i pasiva u bilansu, tj. dolazi do poveanja jedne ili vie aktivni
imovinski pozicija, uz istovremeno poveanje jedne ili vie pasivni imovinski
pozicija. ;ilansna ravnotea ostaje nepromjenjena, ali se poveava iznos ukupne
aktive i pasive.
Primjer0 Po fakturi br. $@E i zakljunici 2$@, kupljeno je od preduzea $;eta9 sirovina
u vrijednosti od 1.@@@,@@KA. Plaanje fakture bie izvreno u zakonskom roku.
2) &romjene kojima se smanjuje aktiva i pasiva
(manjenje aktive i pasive kroz drugi tip osnovni bilansni promjena rezultat je
ekonomski promjena koje imaju odraza na smanjenje jedne ili vie imovinski
pozicija u aktivi uz istovremeno smanjenje jedne ili vie imovinski pozicija u pasivi.
;ilansna ravnotea ostaje nepromjenjena, samo se zbir aktive i pasive smanjuju za isti
iznos.
Primjer0 Po izvodu sa iro rauna moe se vidjeti da je isplaena faktura dobavljau
za obrtna sredstva u iznosu od $.G@@,@@KA.

%) &romjene kojima se mijenja o!lik aktive
&va promjena izaziva kvantitativne promjene iskljuivo u okviru aktive tj. jedna
aktivna imovinska pozicija se smanjuje, a druga poveava. 5bir aktive ostaje isti i
zadrava se bilansna ravnotea.
Primjer0 +a osnovu naloga br.! a po trebovanju br.$ izdato je iz magacina za potrebe
proizvodnje, sirovina u vrijednosti F.@@@,@@KA.
') &romjene kojima se mijenja o!lik pasive
&ve promjene izazivaju mijenjanje strukture pasive tj. jedna pasivna imovinska
pozicija se poveava, a druga smanjuje. 5bir pasive ostaje isti, a bilansna ravnotea je
nepromjenjena.
Primjer0 &bavezu prema dobavljau za stalna sredstva u iznosu od ?.@@@,@@KA
isplatili smo iz odobrenog dugoronog kredita za stalna sredstva od nae banke.
Ui)aj !oslovni1 !romjena na !ojavu ras1oda i !ri1oda
Pored pretodno navedeni bilansni promjena u svakodnevnoj praksi preduzea
javljaju se i i ekonomske promjene koje izazivaju pojavu rasoda i prioda i time
poveavaju ilismanjuju vlastita sredstva preduzea.&ve ekonomske promjene dijele se
na promjene koje utiu na 0 !" Poveanje aktive i pasive usljed naplate prioda
$" %manjenje aktive i pasive usljed isplate rasoda
1" 3zmjene u imovini uslijed obrauna prioda
2" 3zmjene u imovini uslijed obrauna rasoda
1) &oveanje aktive i pasive usljed naplate prihoda
Kod ove kategorije ekonomski promjena karakteristino je da uslijed naplate prioda
dolazi do poveanja aktive i isto tako za isti iznos poveavaju se vlastiti izvori
preduzea iskazani kao kapital u sastavu pasive.
Primjer0 +aplaeno je jedno ranije otpisano neneplativo potraivanje u iznosu od
$.@@@,@@KA.
2) Smanjenje aktive i pasive usljed isplate rashoda
&va kategorija utie na bilans tako to uslijed isplate rasoda dolazi do smanjenja
vlastiti sredstava preduzea.
Primjer0 5bog neblagovremenog istovara prispjele robe iz vagona isplaeno je, na
teret iro rauna, eljeznikoj stanici D@@KA.
%) (zmjene u imovini uslijed o!rauna prihoda
&va kategorija dovodi do promjene u strukturi aktive i istovremeno se poveavaju
vlastiti izvori sredstava preduzea.
Primjer0 5bog toga to dobavlja nije blagovremeno izvrio isporuku robe prema
zakljuenom ugovoru, zaraunali smo mu penele u iznosu od 1.@@@,@@KA.
') (zmjene u imovini uslijed o!rauna rashoda
&va kategorija ekonomski promjena utie na bilans, tako to uslijed obraunavanja
rasoda dolazi do smanjenja vlastiti izvora sredstava iskazani u obliku vlasnikog
kapitala u korist neke druge pasivne imovinske pozicije.
Primjer0 5bog toga to nae preduzee nije blagovremeno prema ugovoru izvrilo
isplatu fakture dobavljau, obraunata nam je zatezna kamata u iznosu od
!.@@@,@@KA.
(ono kao meod sisemasko% obu1vaanja ekonomski1 !romjena
+akon sastavljanja bilansa pred knjigovodstvo se postavlja problem kako e se
teniki na bilansu prikazati sve tekue poslovne promjene, a da se utvrdjena bilansna
ravnotea time ne poremeti. 5a ove potrebe u knjigovodstvu je uveden konto$
'ok bilans pokazuje cjelokupno imovinsko stanje jednog preduzea, konto pokazuje
stanje pojedinog imovinskog dijela i promjene koje se na njemu deavaju. 5a svako
sredstvo svaki iznos sredstava uz pomo konta vodi se posebna sistematska
evidencija o nastalim ekonomskim promjenama.
-enika knjigovodstvene evidencije slui se kontima iji je oblik predtavljen u obliku
slova 7-9 .poetno slovo rijei terazije", a kao to je u ostalom i oblik samog bilansa.
Konto je italijanska rije i u prijevodu znai raun.
Konto osim stanja sadranog u bilansu, sadri jo i promjene koje prikazuju
poveanje i smanjenje imovine. &snovna podjela konta prema bilansu je na
(K-3,+( i P(%3,+( konta.
(ktivna konta pokazuju stanje i promjene stanja aktivni imovinski dijelova, a
pasivna konta stanje i promjene stanja pasivni imovinski pozicija.
Aoemo konstatovati da se poetno stanje kod aktivni konta kao i svako dalje
poveanje sredstava knjii na lijevu stranu, a svako smanjenje knjii na desnu stranu
negativnu stranu. Jto se tie pasivni imovinski dijelova, njiova poetna vrijednost
registruje se na desnoj .negativnoj" strani konta. %odno tome svaka naredna poslovna
promjena koja znai poveanje bilo kojeg pasivnog imovinskog dijela bie
zabiljeena takodje na desnoj negativnoj strani.
(ko u preduzeu nastane takva poslovna promjena koja oznaava smanjenje njegovi
postojei obaveza, ona e se registrovati na lijevoj .pozitivnoj" strani odgovarajueg
konta u pasivi, jer je svako smanjenje obaveza za preduzee pozitivno.
.=" ;lagajnaSSSSSS.C" .="SSSSRiro raunSSSSS.C"
st $.G$D,@@ T $.@@@,@@ .!" st !?G.2@@,@@ T !@@.@@@,@@ .$"
T .!" $.@@@,@@ T
&tvaranje konta za svaku bilansnu poziciju na poetku posmatranog obraunskog
perioda naziva se -Ralanjivanje poetno" bilansa na konta..
.'" .P" .'" .P"
.=" (ktivna konta SSSSSS.C" .C"SSSSPasivna kontaSSSSS.="
st K T T K st
.=" T .C" .C" T .="
'obavljai za tekua
.=" sredstvaSSSSSS.C"
.$" !@@.@@@,@@T 1G$.DDD,@@ st
T
(8A(
Primjer0
!. Pribavljeno je od preduzea 7;9 pomonog materijala u vrijednosti od 2@.@@@,@@
KA, a faktura nije plaena
$. Kreditnoj banci je sa RR plaena rata kredita za tekua sredstva u iznosu od $@.@@@
1. 3z proizvodnje je na skladite predato zavreni gotovi proizvoda u vrijednosti od
!@.@@@ KA
2. Po nalogu naeg preduzea investiciona banka je isplatila na teret odobrenog
investicionog zajma dobavjau za stalna sredstva iznos od !@.@@@ KA
!. .=" 5alie materijalaSS.C" .="'obavljai za obrtna sredstva.C"
st !@.@E@,@@ T T !2.$D@,@@ .st"
.!" 1@.@@@,@@ T T 1@.@@@,@@ .!"
$. .=" Riro raun SSSSSS.C" .="Krediti za obrtna sredstvaSSSS.C"
st $E.2@@,@@ T $@.@@@,@@ .$" .$" $@.@@@,@@ T 1E.2@@,@@ .st"
T T
1. .=" Proizvodnja u tokuSSS.C" .="5alie gotovi proizvodaSSS.C"
st !$.G@@,@@ T !@.@@@,@@ .1" .st" !@ .D@@,@@ T
T .1" !@.@@@,@@ T
2. .=" 'obavljai za stalna sredstva.C" .="'ugoro.kredit za stalna sredstva.C"
.2" !@.@@@,@@ T ?.E@@,@@ .st" T !D.@@@,@@ .st"
T T !@.@@@,@@ .2"
S4STEMATS(A EV4DEN<4JA =57AVNA (NJ45A>

Pronalazak konta .rauna" olakao je utvrdjivanje stanja po pojedinim imovinskim
dijelovima kojima raspolae preduzee, tj. po pojedinim vrstama sredstava, a isto tako
i stanje pojedini izvora sredstava nakon niza poslovni dogadjaja u poslovanju
preduzee. +a poetno stanje nekog sredstva ili obaveze umjesto na aktivni odnosno
pasivni raun, dodae se efekti svake transakcije koja ima uticaja na tu vrstu sredstava
ili izvora. ;ilo da oni znae poveanje ili smanjenje stanja.
(ko se otvore konta za svaku bilansnu poziciju u aktivi i pasivi iz poetnog bilansa
stanja dobija se prgled rauna poznat kao -sistemtska evidencija ili "lavna knji"a.T
&va otvorena konta pokazuju stanje svega onoga sa ime raspolae preduzee .i
sredstva i izvore". -akodje, ovaj pregled konta nije zatvoren skup konta, ve otvoren
tj. da se za svaki novi vid sredstava koji bi se pribavio u preduzeu ili za svaku novu
vrstu obaveza koja se pojavi, a do tada nije postojala u preduzeu, u okviru ove
evidencije moe dodati novi konto koji e pratiti nastanak ovog vida sredstava ili ove
obaveze i promjene stanja
+avedeni skup rauna se naziva sistematska evidencija zato to se na ovim kontima
izvodi takvo knjienje ekonomski promjena, gdje se one grupiu prema predmetu na
koji se odnose. 'akle, sve promjene koje se odnose na odredjenu kategoriju sredstava
odnosno obaveza se sistematizuju tj. grupiu na jednom mjestu tj. na jednom kontu.
/lavna knjiga je najvanija raunovodtvena knjiga sistema dvojnog knjigovodstva.
-akav njen poloaj rezultat je injenice da ona obuvata sve promjene na izvorima tj.
sredstvima, obavezama i kapitalu preduzea. Kao i one koje se odnose na nastanak
rasoda i prioda. 'akle, ni jedna poslovna transakcija koja ima uticaja na ove
kategorije nesmije biti izostavljena iz glavne knjige. %a stanovita forme tj oblika
sistematska evidencija ima zaglavlje u kojem se navodi da je rije o glavnoj knjizi,
daje naziv preduzea za koje je otvorena , te period vremena za koji e se registrovati
ekonomske promjene.
Primjer0
Preduzee 7:nson9 je imalo na dan 1!.!$.$@@2 godine sledee stanje sredstava i
izvora sredstava, i to0
Riro raun
%talna sredstva
Kancelarijski materijal
Aaterijal
Potraivanja od kupaca
;lagajna
5alie goriva i maziva
5alie gotovi proizvoda
!!G.@@@
2$@.@@@
$.$@@
$2.@@@
?1.@@@
1.@@@
2.@@@
2@.@@@
'ugoroni krediti za tekua sredstva
'obavljai za stalna sredstva
-rajni kapital
'obaljai za tekua sredstva
Kratkoroni krediti za tekua sredstva
'ugoroni krediti za stalna sredstva
Kratkoroni krediti za stalna sredstva
$D.@@@
$@.$@@
2E$.@@@
E@.@@@
2@.@@@
$E.@@@
$G.@@@
%astaviti poetni bilans, a zatim na osnovu njega otvoriti glavnu knjigu i knjiiti
dejstvo sledei poslovni transakcija0
!. &d preduzea &A, kupili smo goriva i maziva u vrijednosti ?.2@@ KA
$. % ciljem odravanja tekue likvidnosti prebacili smo gotovinu u blagajnu u
vrijednosti 1.@@@ KA
1. Aenadment Razvojne banke pozitivno je odgovorio na na zatjev vezan za nau
finalnu konsolidaciju tj, odobrio je konvertovanje dijela kratkoroni kredita za
tekua sredstva u dugoroni kredit za tekua sredstva u visini $@.@@@ KA
2. &bavezu prema preduzeu &A, u cijelosti smo izmirili sa RR.
?. +eaurnou ne finasijakoCraunovodstvene slube zastarilo je potraivanje od
kupca u visini od F.$@@ KA
E. 5a utroenu elektrinu energiju u tekuem mjesecu 7:lektroprivreda ;iI9 filijala
-uzla, ispostavila nam je fakturu na 1.EG@ KA
F. Primjenom ugovorene klauzule o SSSSSSSSSSSSSSSSS umanjuje se obaveza prema
dobavljau za tekua sredstva u visini $.FG@ KA.
D. 5a obavljene intelektualne usluge naplatili smo u sklopu raedovne aktivnosti 1.E@@
KA.
;ilans stanja doo 7:+%&+9 na dan @!.@!.$@@? god
(K-3,( P(%3,(
!. %talna sredstva
$. -ekua sredstva
;lagajna
Riro raun
Aaterijal
5alie goriva i maziva
Kancelarijski materijal
5alie gotovi proizvoda
Potraivanja od kupaca
2$@.@@@
1.@@@
!!G.@@@
$2.@@@
2.@@@
$.$@@
2@.@@@
?1.@@@
!. -rajni kapital
$. &baveze
'ugoroni krediti za stalna sredstva
'ugoroni krediti za tekua sredstva
Kratkoroni krediti za stalna sredstva
Kratkoroni krediti za tekua sredstva
'obavljai za stalna sredstva
'obaljai za tekua sredstva
B
????????@
2E$.@@@
$E.@@@
$D.@@@
$G.@@@
2@.@@@
$@.$@@
E@.@@@
U(UPNO A(T4VA+
AA,$://
U(UPNO PAS4VA+
AA,$://
/8(,+( K+43/( doo 7:+%&+9
Salna sredsva 6la%ajna
=s$> 9:$///
=s$> 2$///
=:> 2$///

Biro ra*un &ali1e maerijala
=s> --8$///
=.> 2$///
2$/// =:>
,$9// =->
=s>
:9$///
&ali1e %oriva i ma#iva (an)elarijski maerijal
=s>
9$///
=-> ,$9//
=s>
:$://
&ali1e %oovi1 !roi#voda PoraCivanje od ku!a)a
=s>
9/$///
=s>
,2$///
;$:// =,>
Trajni ka!ial Du%oro*ni kredi #a salna sredsva
9A:$/// =s> :A$///
=s>
Du%oro*ni kredi #a eku3a sredsva (rakoro*ni kredi #a salna sredsva
:.$/// =s>
:/$/// =2>
:8$/// =s>
(rakoro*ni kredi #a eku3a
sredsva
Dobavlja*i #a salna sredsva
=2> :/$/// 9/$/// =s> :/$://
=s>
Dobavlja*i #a eku3a sredsva Vanredni ras1odi
=9> ,$9//
=;> :$;8/
A/$/// =s>
,$9// =->
2$A8/ =A>
=,> ;$://
Redovan ras1od Vanredni !ri1od
=A> 2$A8/ :$;8/ =;>
Redovan !ri1od
2$A// =.>
IR&+&8&JK( :,3':+H34( 383 '+:,+3K
Ironoloka evidencija ili dnevnik predstavlja jednu od osnovni raunovodstveni
poslovni knjiga. * ovoj knjizi poslovne transakcije se evidentiraju ronoloki tj.
vremenskim redosljedom kojim su i nastajale.
Knjienje poslovni transakcija u dnevniku &%+&,+& je knjienje nastali
poslovni promjena. &tuda se sve poslovne transakcije knjie prvo u dnevniku pa
potom na kontima glavne knjige.
'nevnik ima zaglavlje u kojem se navodi da je to dnevnik i mjesec i godina na koju
se odnosi. * zaglavlju se navodi i naziv preduzea. %trane dnevnika se obiljeavaju
rednim brojevima. 'nevnik se vodi u obliku strane .ital. 7pagine9". 3ma sledee
kolone0 redni broj, datum, opis privredne transakcije, poziv na broj konta u glavnoj
knjizi i dvije novane kolone .duguje i potrauje".
%tr.!
'nevnik preduzea 7KKK9 za mjesec jun $@@? god.
R.br 'atum &pis Poziv
na broj
3znos
'uguje Potrauje
!$1
!$2
@F
@F
Kto ;lagajna
Kto Riro raun
!o i#vodu banke
$
!
E
E?@,@@
!@.@@@,@@
E?@,@@
Kto Potraivanja od kupaca
Kto Redovan priod
Kto &baveze za porez
!o Dakuri broj $$$$$$$
1?
$2
D.1@@,@@
!.F@@,@@
Po knjienju ekonomski promjena u dnevniku sluimo se tkz 7knjigovodstvenim
stavovima9. &ni predstavljaju proknjienje poslovne transakcije u dnevniku. 5nai
knjigovodstvenoCteniki gledano, rezultat knjienja osnovne transakcije u dnevniku
je knjigovodtveni stav. (ko se provodi takvo knjienje gdje se efekti nastale poslovne
transakcije odnose samo na dva konta .jedan konto e da duguje, a drugi da
potrauje", onda imamo tkz. prosti ili jednostavni knjigovodstveni stav.
*koliko se efekti poslovne transakcije odraavaju na stanje na vie od dva konta .tj.
jedan ili vie konta e da duguju i jedan ili vie konta e da potrauju" onda se radi o
sloenom knjigovodstvenom stavu.
'nevnik u kojem biljeimo ronoloke ekonomske promjene moe da se vodi u
obliku povezane knjige ije su strane numerisane rednim brojevima ili se moe voditi
na izdvojenim listovima. Razvoj informatiki sredstava omoguava vodjenje
dnevnika u elektronskoj formi, pri emu se po potrebi mogu tampati svi ili samo
potrebni listovi dnevnika sa proknjienim poslovnim promjenama.
'atumi knjienja u dnevniku moraju obavezno da slijede ronoloki redosljed, a sve
strane dnevnika moraju biti ispunjene. :ventualni nepopunjeni prostor na strani
dnevnika mora se precrtati tkz. knjigovodstvenim koljenom. +a taj nain
onemoguava se naknadno upisivanje i eventualno dopisivanje u dnevniku.
&tvaranje dnevnika na poetku perioda za koji e se evidentirati poslovne transakcije,
podrazumjeva da se u dnevnik unese poetno stanje bilansni pozicija iz bilansa
stanja preduzea.
*noenje poetnog stanja moe se izvriti na dva naina0
!" Pod rednim brojem knjigovodstvenog stava nula .@" i datumom @!. januar, u
koloni opisa unose se prvo sva aktivna konta stanja, a potom sva pasivna konta
balansa stanja. * koloni iznosa unose se iznosi pozicija po poetnom bilansu.
Radi bolje preglednosti pasivne bilansne pozicije e se pri upisu pomjeriti za
malo u desnu stranu .otprilike u irini dva slova u tekstu". 3spod uneseni
pozicija u koloni opis unosi se sledei tekst pojanjenje knjienja 7za poetno
stanje po bilansu9
%trana !.
'nevnik preduzea 7KKK9 za mjesec januar $@@? godine
R.br 'atum &pis Poziv
na broj
3znos
'uguje Potrauje
@ @!
@F
Kto Riro raun
Kto ;lagajna
Kto Kupci
Kto 5alie
Kto 'obavljai
Kto Kratkoroni krediti
Kto 'ugoroni krediti
Kto ,lastiti kapital
&a !o*eno sanje !o bilansu
!
$
1
2
?
E
F
D
!.@@@,@@
$?@,@@
1.2@@,@@
F.$@@,@@
1.$@@,@@
!.$@@,@@
2.F@@,@@
$.F?@,@@
$" 'rugi nain otvaranja dnevnika je pomou tkz. konta izravnanja. %pecifinost
ovog naina je da se u dnevnik unesu najprije sve pozicije iz aktive i za njiov
iznos se odobri konto izravnjanja. * opis se upisuje tumaenje knjienja
rijeima 7za poetno stanje aktivni konta9 i taj stav odvoji rastavnom crtom
od narednog. Potom se drugim knjigovodstvenim stavom unosi najprije konto
izravnjanja i on se zaduuje za zbir stanja svi pasivni konta, a potom ispod
upisuju se redosljedom sve pozicije pasivni rauna. * koloni opisa ispod
uneseni rauna upisuje se tumaenje knjienja rijeima 7za poetno stanje
pasivni konta9 i ovaj stav rastavnom crtom se odvaja od naredni stavova.
%trana !.
'nevnik preduzea 7KKK9 za mjesec januar $@@? godine
R.br 'atum &pis Poziv
na broj
3znos
'uguje Potrauje
@
@
@!
@!
Kto Riro raun
Kto ;lagajna
Kto Kupci
Kto 5alie
Kto izravnjanja
&a !o*eno sanje akivni1 kona
!
$
1
2
G
G
?
E
F
D
!.@@@,@@
$?@,@@
1.2@@,@@
F.$@@,@@
!!.D?@,@@
!!.D?@,@@
1.$@@,@@
!.$@@,@@
2.F@@,@@
$.F?@,@@
Kto izravnjanja
Kto 'obavljai
Kto Kratkoroni krediti
Kto 'ugoroni krediti
Kto ,lastiti kapital
&a !o*eno sanje !asivni1 kona
3li
%trana !.
'nevnik preduzea 7KKK9 za mjesec januar $@@? godine
R.br 'atum &pis Poziv
na broj
3znos
'uguje Potrauje
@ @! *kupna aktiva
*kupna pasiva
&a !o*eno sanje !o bilansu
!!.D?@,@@
!!.D?@,@@
Kada je strana dnevnika popunjena vri se prenos knjienja na narednu stranu. -o se
provodi na taj nain to se sabere promet kolone duguje i kolone potrauje i u opisu
upie 7prenos na stranu br ......
* prvi red naredne stranice upisuje se 7donos sa strane broj ...9 i u kolonama duguje i
potrauje unose se zbirovi zakljueni kolona predodne stranice.
5adatak0
Preduzee 7(lisa9 imalo je na dan @!.!$.$@@2 godine sledee bilansne pozicije0
Riro raun
%talna sredstva
Aaterijal
Potraivanja od kupaca
;lagajna
5alie gotovi proizvoda
$@@.@@@
!.@!@.@@@
!EG.F?@
!!G.2?@
$.@@@
!2?.$@@
'obavljai za stalna sredstva
-rajni kapital
'obaljai za tekua sredstva
'ugoroni krediti za stalna sredstva
Kratkoroni krediti za stalna
sredstva
?E.@@@
!.@?@.@@@
!$!.2@@
$22.@@@
!F?.@@@

+a osnovu prezentirani podataka sastaviti bilans stanja, zatim stanje iz bilansa
zavesti u poslovne knjige .dnevnik i glavnu knjigu", a nakon toga izvriti ronoloko i
sitematsko knjienje sledei poslovni operacija nastali u decembru $@@2 godine0
!. da bi se obezbjedila dnevna likvidnost sa RR smo prebacili gotovinu u blagajnu u
iznosu F.GG@ KA
$. Pozitivno je rijeen na zatjev od strane menadmenta 7Razvojne banke9 u vezi
konverzije dijela kratkoronog kredita u dugoroni kredit u visini od 1E.G@@ KA
1. % ciljemosavremenjivanja raunarskog centra kupili smo raunare tipa 3;A u
vrijednosti od 12.@@@ KA. Preduzee je 7%oftver9 %arajevo ispostavilo fakturu na
naznaeni iznos.
2. 'io obaveze prema dobavljau za tekua sredstva smo izmirili u visini od $!.2@@
?. * gotovini smo isplatili iznos od !.F!@ KA na ime kazne izreene od strane
trinog inspektora.
E. +akon finasijske konsolidacije naeg kupca iz /raanice naplatili smo ranije
otpisano potraivanje u visini od G.@?@KA
F. P-- ;iI nam je ispostavilo fakturu na ime trokova koritenja telefona u tekem
mjesecu u visini od 1.G@@ KA
D. za izvrene intelektualne usluge preduzeu 7/lobal9 iz +euma naplatili smo D.!G@
:videntiranje promjena u glavnoj knjizi i dnevniku omoguuje preduzeu da efekte
poslovni dogadjaja zapisuje na pregledan i konzistentan nain. Aedjutim na kraju
obraunskog perioda potrebno je sve efekte svi evidentirani poslovni dogadjaj
zajedno sa poetnim stanjima saeti u finansijske izvjetaje koji e pokazati stanje
imovine sa kojom preduzee raspolae po zavretku posmatranog perioda. 6inansijski
izvjetaji treba da pokau imovinsku i finansijsku situaciju preduzea. 3movinska
situacija preduzea predstavljena je i odreUena veliinom i strukturom sredstava i
njiovi izvora sa kojima raspolae konkretno preduzee.
6inansijska situacija preduzea odreUena je a" strukturom ulaganja .sredstava"
b"strukturom izvora sredstava
c" meUusobnim odnosom pojedini
kategorija ulaganja i
pojedini kategorija izvora
d" zaraUivakom sposobnou preduzea
* odnsu na poetak perioda poslovni dogaUaji mogu znatno promjeniti strukturu i
iznose pojedini bilansni pozicija koje pokazuju sredstva i izvore sredstava. 3sto tako
uspjenost poslovanja opisana priodima i rasodima u bilansu uspjea dovee do
poveanja ili smanjenja vlastitog kapitala preduzea. 3znimno, on moe zadrati istu
vrijednost ako preduzee nije ostvarilo ni dobitak ni gubitak u posmatranom periodu.
Period vremena za koji se obraunavaju efekti poslovni dogadjaja, naziva se
-obraunski period.$
&n moe biti odreUen zakonskim propisima za eksterno izvjetavanje ili za potrebe
internog izvjetavanja. Aenadment moe odrediti duinu perioda podnoenja
finansijski izvjetaja.
-eniko sredstvo kojim se sluimo za saimanje prometa sa rauna u bilans, naziva
se -probni bilans.$
Probni bilans je prvi dio pregleda koji se naziva -zakljuni list.$
3 jedno i drugo sredstvo su u funkciji izrade informacije o cjelokupnoj imovinskoj
situaciji preduzea.
Kao dio zakljunog lista, probni bilans ima izgled tabele sa sledeim kolonama0 redni
broj, naziv, promet i saldo konta.
Probni bilans preduzea 7K9 za period SSSSSSSSSSSSS
R.br. +aziv konta
Promet %aldo
'uguje Potrauje 'uguje Potrauje
6unkcije probnog bilansa su0 a" saimanje prometa konta
b" provjera raunske tj. formalne ispravnosti izvreni
knjienja na kontima
glavne knjige
c" kontrola ukupnosti izvreni knjienja
+edostatak probnog bilansa je u tome to on ne omoguava da se sagleda materijalna
ispravnost izvreni knjienja. Probni bilans nam nemoe rei da li su efekti
poslovni dogaUaja knjieni na konta na koja se i odnose.
Postupak za sastavljanje probnog bilansa obuvata slijedee0
!" provjeru da li su sve poslovne promjene knjiene kroz dnevnik i preneene na
raune glavne knjige.
$" *tvrUivanje prometa lijeve i desne strane za sveki konto u glavnoj knjizi
1" *noenje u probni bilans za sva konta glavne knjige prvog stepena naziva
konta i njegovog prometa lijeve i prometa desne strane.
2" +akon unoenja prometa konta u kolonu prometa u probnom bilansu ova
kolona se sabira i uporeUuju zbirovi podkolona, te zbir kolone prometa sa
zbirom dnevnika. 3znosi treba da se podudaraju.
?" 3zraunavanje %(8'( .stanja za svaki konto na osnovu unesenog prometa
konta u probni bilans. %aldo se unosiu podkolonu duguje, ako je promet
dugovne strane konta vei od prometa potrane strane i obratno.
E" +akon izraunavanja i unoenja salda za sva konta u probni bilans, sabiraju se
sve stavke date u podkolonama kolone saldo. +jiov zbir mora biti jednak.
F" &dvajaju se rauni stanja od rauna uspjea. ( osnovu salda na ovim kontima
sainjavaju se bilans stanja i bilans uspjea.
Probni bilans preduzea doo 7(lisa9 za period SSSSSSSSSSSSS
R.br. +aziv konta
Promet %aldo
'uguje Potrauje 'uguje Potrauje
!
$
1
2
?
E
F
%talna sredstva
;lagajna
Riro raun
5alie materijala
/otovi proizvodi
Potraivanja od
kupaca
!.@22.@@@
G.GG@
$!F.$D@
!EG.F?@
!2?.$@@
!!G.2?@
@
!.F!@
$G.1G@
@
!.@?@.@@@
!.@22.@@@
D.$D@
!DF.DG@
!EG.F?@
!2?.$@@
!!G.2?@
!.@?@.@@@
D
G
!@
!!
!$
!1
!2
!?
-rajni kapital
'ugoroni krediti
Kratkoroni krediti
'obavljai za stalna
sredstva
'obavljai za tekua
sredstva
,anredni rasodi
,anredni priodi
Redovan rasod
Redovan priod
1E.G@@
$!.2@@
!.F!@
1.G@@
$D@.G@@
!F?.@@@
G@.@@@
!$?.1@@
G.@G@
D.!G@
!.F!@
1.G@@
$D@.G@@
!1D.!@@
G@.@@@
!@1.G@@
G.@G@
D.!G@
-$;A8$,./ -$;A8$,./ -$A./$-./ -$A./$-./