DEMIR D METALLERIN RETIMI

Elektro Kazanm

Hazrlayanlar:
Aye YAAR
Enes KELE
T. Yasemin ONURLUBAGL
Semih TMKAYA
GENEL BILGI
Li zeltilerinden istenen metallerin
kazanlmas gerekir. Bu ilem iin en yaygn
olarak uygulanan yntemler; elektrolitik
kazanma ve sementasyondur.
Elektrolitik Yntemler, Elektro Kazanma
(Electrowining) ve Elektro Artma
(Electrorefining) dr. Bu yntemlerde doru
akm, zeltinin iinden temiz (saf) metallerin
elektrik yardmyla kelmeleri iin
geirilmektedir. Bu kapsamda elektrolitler
veya ergimi tuzlar kullanlmaktadr.

2. Elektro Kazanm (Electrowinning):
Saf metal, metallerin cevher veya
konsantrelerinden eitli ortamlarda li
edilmek suretiyle zeltiye alndktan sonra
elektro kazanma ilemi ile elde edilebilir. Baz
durumlarda li ncesi kavurma ilemleri de
yaplabilir. zeltiden saf metal kazanm iin
Pb ve Pb alamlarndan yaplm
znmeyen anot kullanlr. rnein; slfatl
ortamda elektroliz selllerinde katotta metal
toplanrken, anyonlar anotta gaz oluturarak
oksitlenirler.
Katot: 2Zn++ + 4e- = 2Zn
Anot: 4OH + 4e- = O2 + 2H2O
Toplam Reaksiyon: 2ZnSO4 + 2H2O 2Zn +
2H2SO4 + O2
Bakrn Elektro Kazanm:
Li zeltilerinden bakrn kazanlmasnda
kullanlan yaygn bir yntemdir. Elektrolizle elde
edilen elektrolitik bakr (katot bakr) daha az saftr.
Burada elde edilen electrowon katottur (elektro
kazanlm katot bakr). Electrowon katot %99,75-
99,9 Cu iermekte olup elektrik iletkenlii dndaki
sektrlere uygundur. Burada istenmeyen element
katot kurundur. Bu nedenle anotlardan farkllk
balamaktadr. Genel elektrik dzeni elektroliz
prosesine benzemekle birlikte temel farkllklar
bulunmaktadr;
1. Elektro kazanmda anotlar znmeyen Pb-Sb alamlardr.
Bunlarn grevi basit olarak elektrolit akmn iletmektir. Belli bir
korozyon ve anot amurlar meydana gelmez. Bu anotlar
elektro kazanm tesislerinde 7 yl deitirilmeden
kullanlabilirler. Anot yzeyleri genellikle znmeyen PbO2
tabakas oluturarak oksitlenirler. Bu tabaka pul pul dklebilir
ve elektrolitle katoda tanabilir. Anotlarn korozyon ve pul pul
dklmesi Sb ile bazen de Ag ile anot alam yaparak
nlenebilir (%6-15 Sb; %15-0,6 Ag).
2. zelti liing devresinden gelir. Li tesisi elektroliz sellleriyle
kapal devre alr. nk, anottan bakr gelmez. Elektrolitte
bakr deriimi azalrken buna karn serbest asit ierii
artmaktadr.
3. Elektrolitte bakr ve asit zenginlemesi
rafinasyon elektrolizinden daha azdr. Sonu olarak
elektrolitik diren bir miktar byktr. Gnmzdeki
giriimler ana zeltiden bakr syrmas
konusundadr.
4. Akm iddeti dktr. Hcre gerilimi (voltaj)
yksektir. Ton bana enerji tketimi ok yksektir.
5. Elektrolitte bulunan empriteler rafinasyon
elektrolitlerinden farkldr. Dolaysyla temizleme
ilemi farkldr.
Hcre Reaksiyonlar:
Katotta meydana gelen reaksiyon elektro artmada meydana
gelenin ayndr.
Katot: Cu++ + 2e- Cu0 E0 = +0,34 volt

Anot znmediinden anodik tepkimeler tamamen farkldr.

Anot: H2O H+ + (OH)- 1/2O2 + 2H+ + 2e- E0 =
+1,23 volt
Cu+2 + SO-24 + H2O Co0 + 1/2O2 + 2H+ + SO-4

Standart hcre potansiyeli = +0,34 (+1,23) = -0,82 volt.
Paralanma potansiyeli dk voltajldr. Bu dk voltaj
paralanma iin yeterli enerji salamaktadr.
Elektro kazanmda toplam hcre potansiyeli 2-2,5 volt
aralndadr. Elektro kazanmda, elektro artmadan 8-10 kat
daha fazla g gerekmektedir. nk, elektro kazanmda
yksek voltaj kullanm + dk akm etkinlii dir.
REDOX TEPKIMELERI:
Redox (Reduction-Oxidation) ngilizce indirgenme ve oksitlenme
kelimelerinin ilk hecelerinden oluur. Redksiyon-Oksidasyon
ilemlerinin ana ilkesi elektronegatiflik farkdr.
Metaller genellikle ametallere gre daha dk
elektronegatiflie sahiptir. Yani elektrona ilgileri daha azdr.
Zaten metaller ile ametaller arasnda oluan bir bileik genellikle
iyonik bir bileiktir.
Elektronegatiflik deerleri periyodik tabloda soldan saa doru
gidildike ve aadan yukar kldka artar.
Metaller Ametaller
Li Be
(1) (1.5)

Na Mg Al
(1.0) (1.2) (1.5)

K Ca Sc
(0.9) (1.0) (1.3)
C N O F
(2.5) (3.0) (3.5) (4.0)

P S Cl
(2.1) (2.5) (3.0)

Se Br
(2.4) (2.8)
Atomlar birbirleri ile reaksiyona girdiklerinde, bir
kimyasal ba ve bileik oluturmak iin birbirleri ile
yarrlar. Hangi atom yukardaki koullar daha iyi
salyorsa, o, elektronegatiflii dk olanlara gre
elektronlar daha fazla ekeceinden, ba o atom
oluturur. Bu elektronlarn kayma veya hareket
derecesi reaksiyondaki atomlarn elektronegatiflik
farklarna baldr.
RED-OX ETLER

1. Oluum Reaksiyonlar: Redox reaksiyonlarnn
en basit rnei oluum reaksiyonlardr. Burada, iki
element kimyasal bir bileik meydana getirmek iin
reaksiyona girerler. Elementlerden biri oksitlenirken,
dieri daima indirgenir.

-Hidrojen ve oksijenden su oluumu:

+ O2 2H2O

Yukarda hidrojen oksitlenirken oksijen indirgenmitir.
2. Ayrma Reaksiyonlar: Oluum reaksiyonlarnn
tersine bir bileik kendini oluturan element veya
bileiklere de dnebilir. Bu tip reaksiyonlar ayrma
reaksiyonlar olarak adlandrlr. Baz ayrma
reaksiyonlar oksidasyon-redksiyonla oluabilecei
gibi, redox olmakszn yani her element veya bileik
kendi yklerini koruyarak da ayrma reaksiyonlar
olabilir.


-Aadaki reaksiyonda KCl redklenirken, O2
oksitlenir.
2(KClO3) 2(KCl) + 3 O2
CaCO3 CaO + CO2
3. Yer Deitirme Reaksiyonlar: Bu tip reaksiyonlarda da,
bileii oluturan elementlerden biri dier bileikle veya
elementle yeni bir bileik yapmak zere yerinden ayrlr. Ayrlan
bileik/element/molekln baland element daima oksitlenir
(ykseltgenir). Elementin ayrld bileik veya molekl de daima
redklenir.
Aada metalik demirin hidroklorik asit zeltisinde
ykseltgenerek klorr halinde kelirken, hidrojen gaz knn
ayrma reaksiyonu gsterilmitir.

2Fe0 + 6H+1Cl-1 = 2Fe+3 +

- Demirin ykseltgenmesi ise aadaki gibi olmaktadr.
2Fe 2Fe+3 + 6e-
arj = 0 +6 -6
Toplam arj = 0 0