T.C.

MLL ETM BAKANLII

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl

















ORTARETM
ADA TRK VE DNYA TARH DERS
RETM PROGRAMI


















ANKARA 2008





TALM VE TERBYE KURULU BAKANLII
TARH DERS RETM PROGRAMI
GELTRME
ZEL HTSAS KOMSYONU


Prof. Dr. Ali BRNC
(Trk Tarih Kurumu Bakan)
Do. Dr. Ylmaz KURT
(Ankara niversitesi D.T.C.F retim yesi)
Do. Dr. Blent ARI
(TOBB ETU niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi
retim yesi)
Yrd. Do. Dr. Tahir KODAL
(Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi retim yesi)


Dr. Sevim CAN
(Tarih retmeni)
Fatma TRKAN
(Tarih retmeni)
Ayegl ALTINOVA
(Tarih retmeni)
S. Buket MEYDAN
(Tarih retmeni)
Toper AKBABA
(Program Gelitirme Uzman)



2



NDEKLER SAYFA
Trk Mill Eitiminin Genel Amalar 3
Tarih Dersinin Genel Amalar 4
ada Trk ve Dnya Tarihi Dersinin Amalar 5
ada Trk ve Dnya Tarihi Dersi retim Programnn Temel Yaklam 5
Tarihsel Dnme Becerileri 8
ada Trk ve Dnya Tarihi Dersi retim Programnn Uygulanmas le lgili
Aklamalar
14
ada Trk ve Dnya Tarihi Dersi retim Program nite ve Sreleri 16
ada Trk ve Dnya Tarihi Dersi retim Program 17
lme ve Deerlendirme 30
Kaynaka 39













3

TRK MLL ETMNN AMALARI

ada Trk ve Dnya Tarihi Dersi retim Program hazrlanrken 1739 sayl Mill
Eitim Temel Kanunu 2. maddesinde yer alan Trk Mill Eitiminin Amalar esas
alnmtr.

I. Genel Amalar
Madde 2.
Trk Mill Eitiminin genel amac, Trk milletinin btn fertlerini;
1. Atatrk inklp ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatrk milliyetiliine
bal; Trk milletinin mill, ahlk, insan, manev ve kltrel deerlerini benimseyen,
koruyan ve gelitiren; ailesini, vatann, milletini seven ve daima yceltmeye alan; insan
haklarna ve Anayasann balangcndaki temel ilkelere dayanan demokratik, lik ve sosyal
bir hukuk devleti olan Trkiye Cumhuriyetine kar grev ve sorumluluklarn bilen ve
bunlar davran hline getirmi yurttalar olarak yetitirmek,

2. Beden, zihin, ahlk, ruh ve duygu bakmlarndan dengeli ve salkl ekilde gelimi
bir kiilie ve karaktere, hr ve bilimsel dnme gcne, geni bir dnya grne sahip,
insan haklarna saygl, kiilik ve teebbse deer veren, topluma kar sorumluluk duyan,
yapc, yaratc ve verimli kiiler olarak yetitirmek,

3. lgi, istidat ve kabiliyetlerini gelitirerek, gerekli bilgi, beceri, davranlar ve birlikte
i grme alkanl kazandrmak suretiyle hayata hazrlamak ve onlarn, kendilerini mutlu
klacak ve toplumun mutluluuna katkda bulunacak bir meslek sahibi olmalarn salamak,

Bylece, bir yandan Trk vatandalarnn ve Trk toplumunun refah ve mutluluunu
artrmak; te yandan mill birlik ve btnlk iinde iktisad, sosyal ve kltrel kalknmay
desteklemek ve hzlandrmak ve nihayet Trk milletini ada uygarln yapc, yaratc,
sekin bir orta yapmaktr.




















4

TARH DERSNN GENEL AMALARI
1. Atatrk ilke ve inklaplarnn, Trkiye Cumhuriyetinin siyasi, sosyal, kltrel ve
ekonomik gelimesindeki yerini kavratarak rencilerin laik, demokratik, ulusal ve
ada deerleri yaatmaya istekli olmasn salamak,
2. Gemi, bugn ve gelecek algsnda tarih bilinci kazandrmak,
3. Trk tarihini ve Trk kltrn oluturan temel ge ve sreleri kavratarak
rencilerin kltrel mirasn korunmas ve gelitirilmesinde sorumluluk almalarn
salamak,
4. Mill kimliin oluumunu, bu kimlii oluturan unsurlar ve mill kimliin korunmas
gerekliliini kavratmak,
5. Gemi ve bugn arasnda balant kurarak mill birlik ve beraberliin nemini
kavratmak,
6. Tarih boyunca kurulmu uygarlklar ve yaayan milletler hakknda bilgi sahibi
olmalarn salamak,
7. Trk milletinin dnya kltr ve uygarlnn gelimesindeki yerini ve insanla
hizmetlerini kavratmak,
8. rencilerin kendilerini kuatan kltr dnyalar hakknda meraklarn gidermek,
9. Tarihin sadece siyasi deil, ekonomik, sosyal ve kltrel alanlar kapsadn fark
ettirerek hayatn iinden insanlarn da tarihin znesi olduu bilincini kazandrmak,
10. Tarih alannda aratrma yaparken tarih biliminin yntem ve tekniklerini, tarih
bilimine ait kavramlar ve tarihi becerilerini doru kullanmalarn salamak,
11. rencilerin farkl dnem, mekn ve kiilere ait toplumlar aras siyasi, sosyal, kltrel
ve ekonomik etkileimi analiz ederek bu etkileimin gnmze yansmalar hakknda
karmlarda bulunmalarn salamak,
12. Bar, hogr, karlkl anlay, demokrasi ve insan haklar gibi temel deerlerin
nemini kavratarak bunlarn korunmas ve gelitirilmesi konusunda duyarl olmalarn
salamak,
13. Kendi kltr deerlerine bal kalarak farkl kltrlerle etkileimde bulunabilmelerini
salamak,
14. Kltr ve uygarln somut olan ya da olmayan miras zerinde tarih aratrmalar
yaparak alkanlk, bilimsellik, sanatseverlik ve estetik deerleri kazandrmak,
15. rencilere, tarihsel anlatlar yazl ve szl ifade ederken Trk dilini doru ve etkili
kullanma becerisi kazandrmaktr.








5
ADA TRK VE DNYA TARH DERSNN AMALARI
1- 19. yzyldan gnmze kadar dnyada ve Trkiyede meydana gelen gelimelere
ilikin bilgi edinmelerini salamak.
2- Bu dnemde dnyada meydana gelen siyasi, sosyal, kltrel ve ekonomik gelimelerin
Trkiyeye etkilerini ve Trkiyenin 20. yzylda dnya olaylarndaki roln anlamak.
3- Kreselleen dnyada, siyasi, sosyal, kltrel ve ekonomik olaylarn ok
boyutluluunu ve karmakln, farkl bak alaryla inceleyebilmek.
4- 21.yzyln gelien ve deien gereksinimlerine yant verebilecek ve gelecee ynelik
salam ngrlerde bulunabilecek beceriler gelitirmelerini salamak.
5- Mill tarih ve kltrmz konusunda bilinli ve duyarl, ayn zamanda dnyadaki
farkl kltrlerle etkileimde bulunabilen, entelektel ve sosyal becerilere sahip
bireyler olarak yetimelerini salamak.


ADA TRK VE DNYA TARH DERS RETM PROGRAMININ
TEMEL YAKLAIMI

Gnmzde siyasi, sosyal, ekonomik ve teknolojik alanlarda yaanan hzl deime,
bireylerin ve toplumlarn karlat karmak sorunlar, toplumsal kalknmada insan faktr,
insanlar aras ilikiler ve toplumsal deerler, tarih retiminin yenilenmesi bakmndan nem
tamaktadr.
Dnyay anlama ve anlamlandrmada eitim programlarnn srekli gelitirilmesi,
gelecek nesillere daha iyi imknlar sunmak ve rencilerin bilinli vatandalar olarak
yetitirilmelerini salamak asndan son derece nemlidir. Bu bakmdan, tarihe duyarl ve
tarih bilincine sahip insan yetitirmek, tarih dersi retim programn temel amalar
arasndadr.
Eitim ve retim alanndaki gelimelerin, uygulanan yntem ve teknikler ile eitim
aralarndaki deiim ve eitliliin retim programlarna yansmas kanlmazdr. Tarih
alannda yaplan aratrmalar ve yeni yaynlar, tarih dersinin ieriinin de gncellenmesi
gerektiini gstermektedir.
Programn Temel Yaklam
Bilgi, insanlk tarihinin her dneminde nemini korumutur. amzda ise tartlmaz
stnlk bilgiyi reten ve kullanan larndr. Bilgiyi reten ve kullanan donanml insan
gcnn yetitirilmesi de eitimin temel amalarndandr.
Mill Eitim ras ve benzeri almalarda sklkla, retim programlarnn,
rencilerin bilgiye ulama yollarn renmelerine, sorun zme ve karar verme becerilerini
gelitirmelerine imkn salayacak ekilde yeniden dzenlenmesine ihtiya olduu dile
getirilmektedir. Tm bu ihtiyalar dorultusunda, dnyada yaanan gelimelere paralel olarak
retim programlarnda yeni yaklamlar dikkat ekmektedir. Bu nedenle programda, bilginin
tad deer ve rencilerin var olan deneyimleri de dikkate alnarak onlarn yaama etkin
katlmn, doru karar vermelerini, sorun zmelerini destekleyici ve gelitirici bir yaklam
izlenmitir. Bu yaklamla renci merkezli, bilgi ve beceriyi dengeleyen, rencinin kendi
yaantlarn ve bireysel farkllklarn dikkate alarak evreyle etkileimine imkn salayan
yeni bir anlay, yaama geirilmeye allmtr.
6
Bu anlay dorultusunda ada Trk ve Dnya Tarihi Dersi retim Program,
1. Her rencinin birey olarak kendine zg olduunu kabul eder.
2. rencilerin gelecekteki yaamlarna k tutarak bireylerden beklenen
niteliklerin gelitirilmesine duyarllk gsterir.
3. Bilgi, kavram, deer ve becerilerin gelimesini salayarak renmeyi,
renmenin gereklemesini n planda tutar.
4. rencileri dnmeye, aratrmaya, soru sormaya ve gr alverii yapmaya
zendirir.
5. rencilerin fiziksel ve duygusal adan salkl ve mutlu bireyler olarak
yetimesini amalar.
6. Mill deerleri merkeze alarak evrensel deerlere saygl olmaya nem verir.
7. rencilerin ruhsal, ahlaki, sosyal ve kltrel ynlerden gelimesini hedefler.
8. rencilerin haklarn bilen ve kullanan, sorumluluklarn yerine getiren
bireyler olarak yetimesini nemser.
9. rencilerin toplumsal sorunlara kar duyarl olmasn salar.
10. rencilerin renme srecinde deneyimlerini kullanmasna ve evreyle
etkileim kurmasna imkn salar.
11. Her renciye ulaabilmek iin renme-retme yntem ve tekniklerindeki
eitlilii dikkate alr.
Programn Yaps
ada Trk ve Dnya Tarihi Dersi retim Programnda; kazanmlar, etkinlik
rnekleri ve aklamalar yer almaktadr.
Kazanmlar
Kazanmlar; retim srecinde rencilerin edinecekleri bilgi, beceri, tutum ve
alkanlklar kapsamaktadr.
Etkinlik rnekleri ()
Programda yer alan kazanmlarn hayata geirilmesi ve hedeflenen bilgi, beceri, deer,
tutum ve alkanlklarn kazandrlmas iin eitli etkinlik rneklerine yer verilmitir. Bu
etkinlikler birer neri niteliindedir. retmen, bu etkinlikleri olduu gibi veya deiiklikler
yaparak uygulayabilir, yeni etkinlikler tasarlayabilir. Bu etkinlikler uygulanrken hangi
kazanmlara ynelik olduuna dikkat edilmeli, rencilerin ilgi ve ihtiyalar gz nnde
bulundurmaldr.
Programdaki etkinlikler, renci merkezli ve renme srecinde rencinin etkin bir
rol stlenmesini salayacak ekilde hazrlanmtr.
rencilerin birbirleriyle ve retmenleriyle srekli iletiim iinde olmalar ve
etkinliklerin her aamasnda katlmc olarak yer almalar programn uygulanmas
asndan nemlidir.
Aklamalar
Uyar [!], kazanm aklayc ve kazanmda yer alan konularn snrlarn belirleyen
ifadelerin yer ald blmdr.

7
Beceriler
ada Trk ve Dnya Tarihi Dersi retim Program, ierdii kazanmlarla temel ve
tarihsel dnme becerilerinin gelitirilmesini hedeflemektedir. Program ile ulalmas
beklenen temel beceriler unlardr:
Trkeyi doru, etkili ve gzel kullanma
Eletirel dnme
Yaratc dnme
letiim kurma
Aratrma-sorgulama
Sorun zme
Bilgi teknolojilerini kullanma
Giriimcilik
Gzlem yapma
Deiim ve sreklilii alglama
Mekn alglama
Sosyal katlm

ada Trk ve Dnya Tarihi Dersi retim Programnda yer alan tarihsel dnme
becerileri unlardr:

Kronolojik dnme
Tarihsel kavrama
Tarihsel analiz ve yorum
Tarihsel sorun analizi ve karar verme
Tarihsel sorgulamaya dayal aratrma



















8
TARHSEL DNME BECERLER
*



A. KRONOLOJK DNME BECERS

Kronolojik dnme tarih biliminin temelidir. Kronoloji, olaylarn ne zaman ve hangi srayla
meydana geldiidir. rencilerin kronoloji becerisi olmadan olaylar arasndaki ilikileri incelemesi
veya tarihte sebep sonu ilikilerini aklamas imknszdr. Kronoloji, tarihsel dnmeyi dzenleyen
zihinsel bir yap ilevi grr.
retmen, kronolojik dnme becerisini gelitirmek amacyla, rencilerin iyi kurgulanm
tarihsel anlatlar (tarih roman ve hikye, biyografiler ve hikyeci tarihiliin iyi rnekleri vb.)
okumalarn salamaldr. Bunlarn, rencilerin ilgisini ekmede ve canl tutmada nemli bir etkisi
vardr.
lkretimin ikinci kademesinden balayarak lise dzeyinde renciler matematiksel becerilerini
kullanarak zaman yllar, yzyllar ve binyllar olarak lebilmelidir. Takvim eitleri ve bunlara ait
temel kavramlar (M, MS, yzyl vb.) hesaplamal ve tarih eritlerinde sunulan bilgileri
yorumlayabilmelidirler.
renciler Trk ve dnya tarihine ait olay ve olgular tarihsel sreklilik iinde ve etkileimi esas
alarak analiz edebilmelidirler.
Kronolojik dnme becerisini gelitirirken renciler;
1. Gemi, bugn ve gelecek arasnda ayrm yapar.
2. Bir tarihsel metindeki zaman akn (ba, ortas ve sonu) belirler.
3. Belirli bir zaman akna gre tarihsel bir metin oluturur.
4. Takvim zamann gnler, haftalar, aylar, yllar, yzyllar, binyllar olarak ler. Takvim
eitleri ve bunlara ait temel kavramlar (M, MS, yzyl vb.) zerinden zaman
hesaplamalar ve dier takvim sistemlerine (hicri ve rumi takvimi miladi takvime vb.)
dntrr.
5. Tarih eritlerinde sunulan bilgileri yorumlar.
6. Tarihsel sreklilik ve deiimi aklamak amacyla bir tarihsel ak emas oluturur.
7. Tarihi, dnemlere ayrmaya ynelik yaklamlar karlatrr ve farkl yaklamlar nerir.

B. TARHSEL KAVRAMA BECERS
Tarihsel metinlerin en belirleyici zelliklerinden biri de tarihi olaylar inandrc bir ekilde
yeniden dzene koymasdr. Bunun da tesinde, tarihsel metinler tarihin ak iindeki insanlarn
eilimlerini, karlatklar sorunlar yaadklar karmak dnyay aklama gcne sahiptirler. yk,
biyografi, otobiyografi ve benzeri tarihsel metinleri anlamak iin renciler, zihinlerinde canlandrarak
okuma yeteneini gelitirmelidir. Bunu yaparken birey ve gruplarn; niyetlerini, eilimlerini, deer
yarglarn, fikirlerini, umutlarn, phelerini, kararlarn, gl ve zayf yanlarn gz nne
almaldr.
Tarihsel metinleri kavramak ayrca, rencilerin tarihsel yaklam edinmelerini yani gemiteki
olaylar dnemin artlar ve kavramlaryla bu gemii yaayanlarn bak alarndan
inceleyebilmelerini gerektirir. Bunun iin; renciler gemie ait buluntular, belgeleri, gnlkleri,
mektuplar, sanat eserlerini, edebi rnleri vb. kaynaklar incelerken, gemii bugnn kavram ve
normlaryla deerlendirmekten kanmay renmeli, olaylarn meydana geldii tarihsel balam gz
nnde bulundurmaldrlar. Ayrca bu nemli kazanmlarn tesinde, renciler tarihsel olaylar
yeniden aklayan veya yorumlayan anlatlar da kavrayacak becerileri gelitirmeli ve tarihsel ak
iinde etkili olmu gler arasndaki ilikiyi ve bu glerin olaylarn gidiatn nasl etkilediini analiz
edebilmelidirler. Bu beceriler unlardr;

*
http://nchs.ucla.edu/standards/thinking5-12.html adresinden Historical Thinking, 5-12 blm Trkeye
evrilerek dzenlenmitir.
9

Tarihsel metnin yantlamaya alt temel soruyu bulmak
Tarihsel metin yazarnn amac, yaklam ve bak asn tanmlamak
Tarihsel aklama ve analizleri anlaml bir ekilde okumak
Metinlerde verilen bilgileri aklamak, grsel hle getirmek ve somutlatrmak amacyla tarih
haritalarnda sunulan veriler, eitli grafiklerde verilen grsel, matematiksel bilgiler ve tarihsel
fotoraflar, siyasi karikatrler, temsili resimler ve mimari izimler gibi farkl grsel materyaller
zerinde almak tarihsel metinleri kavramay kolaylatracaktr.

Tarihsel kavrama becerisini gelitirirken renciler;

1. Tarihsel belge veya metnin yazarn ve kaynan belirtir.
2. Bir tarihsel metnin gerek anlamn (Tarihsel bir olayn nerede olduunu, olayda kimlerin
yer aldn, bu olayn sebep ve sonularn) kavrar.
3. Bir tarihsel metinde yazarn cevaplamaya alt temel sorular belirler. Tarihsel metnin
ina edildii bak asn ortaya koyar.
4. Tarihsel olgu ve grleri ayrt eder. Bunu yaparken ikisi arasndaki ilikiyi dikkate alr.
Tarihinin zerinde alt olgular setiini ve bu seimin tarihinin grn yansttn
fark eder.
5. Tarihsel metinleri hayal gcn kullanarak okuyabilir. Tarihsel metnin; birey veya
toplumlarn amalar, eilimleri, deer yarglar, fikirleri, genel grnmleri, umutlar,
korkular, gl ve zayf yanlar konusunda neleri ortaya kardn gz nnde bulundurur.
6. Farkl tarihsel yaklamlar deerlendirir. Gemie ait buluntular, belgeleri, mektuplar,
gnlkleri, sanat eserlerini ve edebi rnleri inceler. Gemii tarihsel empati kurarak
yorumlar.
7. Tarihsel olaylarn meydana geldii corafi alanlar hakknda bilgi edinirken veya mevcut
bilgilerini gelitirirken tarihsel haritalardaki bilgiyi kullanr.
8. Grafiklerde, tablolarda, emalarda ve diyagramlarda sunulan metne yardmc veriler zerinde
alrken grsel ve saysal verileri kullanr.
9. Grsel (fotoraflar, temsili resimler, eitsel karikatrler ve mimari izimler vb.) ve edebi
rnler (roman, iir ve oyunlar vb.) ile mzik (halk mzii, popler ve klasik mzik)
eserlerini kullanr.

C. TARHSEL ANALZ VE YORUM BECERS

renciler tarihsel metni analitik bir bak asyla inceleyebilen iyi bir tarih okuyucusu
olmaldr. Bu konuda en sk karlalan sorunlardan birisi; rencilerin temel olguyu, doru cevab ve
en geerli yorumu bulmalar konusunda doru bir duyguya sahip olmalar zorunluluudur.
rencilere, Amaca uygun okuyor muyum?, renmek istediim bu mu? gibi sorular sordurmak
gerekir. Yoksa renciler her tarihsel metinde anlatlanlarn peinen doru ve gerek olduunu
dnebilirler. Bu tr sorunlar tarih dersi kitaplarnn tarihi, geleneksel olarak aktarma biimlerinden
de kaynaklanmaktadr. Yani olgular belirlenmi bir sonuca doru sral bir ekilde sunulmaktadr. Bu
sorunun stesinden gelebilmek iin birden fazla kaynak kullanmak gerekir. Bylece rencinin, ders
kitabnn yannda dier tarih dokmanlarn ve buluntularn kullanarak gemie ilikin farkl
yorumlar ve yaklamlar grmesi mmkn olacaktr.
renciler, tarihilerin metinlerini olutururken farkl olgular kullanabileceklerini ve bu
olgular farkl yorumlayabileceklerini kavramaldr. Bu nedenle tarih genellikle gemite meydana
gelen olaylar olarak tanmlanr ve tarihten bu anlalr. Fakat yazl tarih, sadece gemite olan olaylar
deil bu olaylarn neden ve nasl olduu hakknda tarihiler arasnda gerekleen diyalogdur. Tarihsel
inceleme veya aratrma sadece olgular ezberlemek deildir. Belirli bir tarihsel konu hakkndaki
iddialar inceleyip deerlendirerek, eldeki kantlara dayal, geici de olsa geerli sonulara ulamaktr.
10
Tarihsel analiz ve yorum yapabilmek iin renciler tarihsel kavray becerilerini kullanmaldr.
Ancak analiz ve yorum yapabilme ile tarihsel kavray becerisini ayran keskin izgiler yoktur.
Kavray ile ilgili baz beceriler, analiz yapma ile ilgili becerileri de kapsamakta, hatta bunlar iin
gerekli saylmaktadr. rnein tarihi bir dokman veya metnin yazarn veya kaynan belirleme ve
geerliini deerlendirme (tarihsel kavray becerisi) birbiriyle ihtilafl tarih metinlerini
karlatrmann (tarihsel analiz ve yorum becerisi) n kouludur. Analiz yapma, kavray ile ilgili
beceriler zerine ina edilir ve renciden tarihinin kantlarnn ve bu kantlardan yola karak ortaya
att yorumlarnn salamln deerlendirmesini ister.
yi yazlm tarihsel metinler, rencilerin tarihte neden sonu ilikilerini analiz etmelerini
kolaylatrr. Bylece renci toplumsal deimenin nasl olduunu, insann eilimlerinin nemini,
sre ve ktlar kargaas iinde amalarn, onlar belirleyen aralar tarafndan nasl etkilendiini
analiz edebilir. ok az ey rencileri, neden sonu ilikilerinin karmak boyutlarn zmek kadar
heyecanlandrabilir. Hibir ey, gemi yaantlar ve gncel sorunlar basit ve tek bir nedene
indirgeyerek aklamaktan daha tehlikeli deildir.
Baka bir tuzak da tarihte meydana gelen olaylarn kanlmaz olarak gerekletiini
dnmektir. Tarihte zorunluluk, olaylarn ak srecinin tek seenek olduunu ve bireylerin zgr
iradesi, seme zgrl ve yeteneinin olmadn dnmektir. renciler tarih hakknda byle bir
algya sahip olduklarnda bilinsiz olarak, gelecein de kanlmaz ve nceden belirlenmi olduu,
dolaysyla insan iradesinin ve bireysel inisiyatifin hibir ie yaramad kansna varabilirler.
Dolaysyla, insanlarn tercihlerinin de tarihi ekillendirmede ok nemli olduu fark ettirilmelidir.

Tarihsel analiz ve yorum becerisini gelitirirken renciler;

1. Benzerlik ve farkllklar belirleyerek, farkl dnce, deer, tarih ahsiyet, davran ve
kurumlar karlatrr.
2. Gemite yaam insanlarn farkl gdlerini, inanlarn, karlarn, umutlarn ve
korkularn belirterek bu insanlarn farkl bak alarn gz nnde bulundurur.
3. Neden sonu ilikilerinin birok boyutunu (bireyin ve tarih ahsiyetlerin nemi,
ekonomik ve nesnel koullarn nemi, dncelerin, insan karlarnn ve inanlarn etkisi,
ansn ve tesadfn rol) gz nne alarak bu ilikiyi analiz eder.
4. Mekan ve zaman snrlarn aan uzun vadeli ve byk aptaki gelimeler de dahil
sregelen sorunlar belirlemek amacyla alar ve blgeler arasnda karlatrmalar yapar.
5. Tarihsel kant temelli ve bilgiye dayal hipotezlerle desteklenmeden ne srlen grleri
ayrt eder.
6. Birbiriyle ihtilafl tarihsel metinleri karlatrr.
7. Tarihsel olaslk rneklerini ve deiik seeneklerin nasl farkl sonulara yol
aabileceini gstererek tarihte kanlmazln olduuna ilikin iddialar phe ile
karlar.
8. Tarihsel olaylar hakkndaki yorumlarn geici olduunu, yeni bilgiler kefedildike ve
yeni yorumlar yapldka deiebileceini kavrar.
9. Tarihilerin gemi hakknda farkl yorumlar olduundan ve tarihiler arasndaki temel
tartmalardan haberdar olur.
10. Gemite alnan kararlarn salad frsatlar ve yol at snrllklar gz nne alarak
gemiin etkileri hakknda hipotezler retir.

. TARHSEL SORUN ANALZ VE KARAR VERME BECERS

Sorun merkezli analiz ve karar verme etkinlikleri rencilerin, gemite insanlarn kritik anlarda
yz yze geldii sorun ve ikilemlerle karlamalarn salar. Bu tr kritik dnemlerin sorun veya
konularyla yzlemek, mevcut alternatifleri analiz etmek, tercih edilmemi seeneklerin sonularnn
ne olaca hakknda deerlendirmeler yapmak ve tercih edilmi zm yollarnn sonularyla
karlatrmak, rencilerin bu konulara bireysel ilgi ve katlmn artrr.
11
Bu etkinlikler iyi seilirse, demokratik vatandalk anlayn gelitirme gcne sahiptir.
renci, kamu ynetimi sorunlarn ve ahlaki ikilemleri tanmlar, sorunla ilgisi bulunan ve bu sorunun
sonularndan etkilenmesi muhtemel olan kiilerin kar ve deer yarglarn analiz eder, bu ikilemi
zmek ve alternatif yaklamlarn sonularn deerlendirmek iin gereken verileri kullanr, her
yaklamn ahlaki boyutlarn deerlendirerek kazan ve kayplarn karlatrr. Bylece tarihsel konu
analizi balamnda ve tarihsel belgede ortaya konan uzun vadeli sonular nda insanlarn
gemiteki uyguladklar zm yolunu deerlendirir.
nemli tarihsel sorunlar genellikle deer ykl olduu iin, alnan sosyal nlemlere ahlaki
deerlerin etkisini dnmek iin frsatlar yaratr. retmenlerin yapmas gereken, kritik olaylar
anlatrken kendi ahlaki yarglarn aktarmaktadr. te yandan gemiteki iyi uygulamalarn (darifa,
darlaceze, vakflar vb.) arkasndaki ahlaki dnce sezdirilmelidir.
rencilerden tarihi ahsiyetlerin davranlarn ahlaki ynden yarglamalar istendiinde bu
yarglamay dayandrdklar deerleri aklamalar istenmelidir. Gemi bir olay hakknda rencinin
ahlaki yargya varma giriimi, deerleri aklama konusunda daha salkl bir renci olarak
yetimelerini salayacaktr. Baz durumlarda da belirli bir ahlaki deerin tarihsel olarak nasl
ekillendiini anlamasna yardmc olacaktr.

Tarihsel sorun analizi ve karar verme becerisini gelitirirken renciler;

1. Gemiteki konu ve sorunlar tanmlar, bu konu veya sorunla ilgili insanlarn karlarn,
deer ve bak alarn analiz eder.
2. Gncel sorunlarn ortaya kmasna yol aan nceki durumlara ve mevcut faktrlere
ilikin kantlar dzenler.
3. Gncel bir sorunun tarihsel arka plann belirler.
4. lgili tarihsel olaylar belirler ve gncel sorunlarla ilgisi olanlar olmayanlardan ayrt eder.
5. Alternatif tarihsel olu srelerini deerlendirir.
6. Bir tarihsel sorunu zmeye ynelik hareket plan hazrlar: Problemi tanmlar, problemi
ortaya karan faktrleri analiz eder, iyi incelenmi tercihler arasndan inandrc bir
zm nerir.
7. Tarihsel bir kararn uygulanmasn deerlendirir.

D. TARHSEL SORGULAMAYA DAYALI ARATIRMA BECERS

Tarihsel dnmenin belki de hibir boyutu, tarih yazmak veya tarih almak kadar
heyecanl ve gelitirici deildir. Metinde sunulan tarihsel anlatnn kritik noktalarnda sorgulama
yapmak gerekir. Bunun iin gemie ait kantlar yardmyla yani tarihsel dokmanlarla, tanklarn
anlatlaryla, mektuplarla, gnlklerle, buluntularla, fotoraflarla almal, tarihi meknlara geziler
dzenlenmeli ve szl tarih almalar yaplmaldr. Tarihsel sorgulama, konu hakkndaki kantlar
yeterince zengin olduu, olayda yer alan insanlarn konuturulduu, olayla ilikisi olan farkl bak
alar ve farkl gemilere sahip insanlarn kar, inan ve fikirlerini yanstt lde iyi bir
sorgulama trdr.
Tarihsel sorgulama, bir problemin tanmlanmasyla balar. rencilerin bir dokman, kayd
veya arkeolojik veya tarihsel siteyi incelemeleri tevik edilir. rencilerden u sorulara cevap
aramalar istenir:
Bu kantlar kim tarafndan, ne zaman, nasl ve neden yapld?
Bu kantlarn gerekliinin, yetkinliinin ve geerliinin lt nedir?
Bu kant, yazarn bak as, gemii ve eitimi hakknda neler sylemektedir?
Bu belge veya buluntunun yanstt olayn geerli bir hikyesini, aklamasn veya
anlatsn yeniden ina etmek iin baka neler kefetmek zorundayz?
Eldeki verilerden ne tr bir yorum karlabilir ve bu veriden oluturulan tarihsel
aklamay desteklemek iin ne tr iddialar ne srlebilir?
12
Bu srete, rencilerin belge veya buluntunun ait olduu tarihsel dnem hakkndaki bilgileri
ok nemlidir. Olayla ilgili rencilerin ellerinde sadece birka tane kant olabilir. Boluklar
doldurmak, eldeki belgeleri deerlendirmek ve gl bir tarihsel metin oluturmak daha geni bir
anlay gerektirir. Bu nedenle rencinin ders kitabndaki yorumlarla snrl kalmamas iin renci,
ders kitabnn yannda farkl materyallerle desteklenmelidir. Bu, rencinin ders kitabndaki bilgileri
sorgulamasn, olay hakknda yeni sorular sormasn, ders kitabnda yer verilmeyen tarih ahsiyetlerin
bak alarn aratrmasn ve ders kitabnn tamamyla veya ksmen gz ard ettii bir konuyu
derinlemesine inceleyebilmesini salar.
Bu artlar altnda renciler, sorgulamaya dayal aratrmann yaratclklarna katksn fark
edeceklerdir. Yazl tarihin bir insan yapm olduunu dolaysyla gemi hakkndaki birok yargnn
geici ve tartlabilir olduunu daha iyi anlayacaklardr. te yandan dikkatli bir aratrmann gemile
ilgili sorunlarn zerindeki sis perdesini kaldrabileceini ve daha nce ortaya atlm iddialar
rtebileceini kavrayacaklardr. Sorgulamaya dayal tarihsel aratrmaya etkin olarak katlan
renciler kendi kendilerine, tarihilerin neden gemii srekli yeniden yorumladklarn
anlayacaklardr. Yeni yorumlarn, sadece yeni bulunmu kantlardan deil, sonradan ortaya kan yeni
fikirler nda da olabileceini reneceklerdir.

Tarihsel sorgulamaya dayal aratrma becerisini gelitirirken renciler;


1. Tarihsel dokmanlar, tanklarn anlatlar, mektuplar, gnlkler, buluntular, fotoraflar,
tarihi meknlar, sanat eseri ve mimari eserlerden hareketle tarihsel sorular sorar.
2. Ktphane ve mze koleksiyonlar, tarihi meknlar, tarihi fotoraflar, gazeteler,
gnlkler, dergiler, belgesel filmler, tank anlatlar, nfus saym sonular, vergi kaytlar,
istatistiksel derlemeler ve ekonomik gstergeler gibi ok deiik kaynaklardan tarihsel
veri elde eder.
3. Tarihsel verinin ait olduu toplumsal, siyasal ve ekonomik balam aklayarak bu verileri
sorgulama, geerliini, gvenirliini, yeterliini, gerekliini, i tutarln ve
btnln deerlendirir. Olgularn gz ard edilmesi veya icat edilmesi yoluyla nyarg,
arptma ve propaganda amac tayp tamadn inceler.
4. Eldeki kaytlardaki boluklar belirleyip, zaman ve mekna ait bilgi ve bak alarn
dzenleyerek salam bir tarih yorumu yapar.
5. Ailenin bykl ve kurulmasndaki deiimler, g ekilleri, refah dalm ve
ekonomik deiimler gibi konularn aklanmasnda saysal analizleri kullanr.
6. Yzeysel grler yerine salam bir muhakemeye dayal iddialar ortaya koyarken
yorumlarn tarihsel kantlarla destekler.















13
ADA TRK VE DNYA TARH DERS RETM PROGRAMININ
UYGULANMASIYLA LGL AIKLAMALAR

1. 9. Snf Tarih Dersi retim Program Tarih Bilimi nitesinde, tarih metodolojisine
ilikin kazanmlar yer almaktadr. rencilerin bu nitede kazand bilgi ve becerileri,
ada Trk ve Dnya Tarihi dersinde de kullanmalar salanmaldr. rnein; 1. nitede
yer alan Birinci Dnya Savan ve sonrasndaki gelimeleri deerlendirir kazanm
ilenirken Sava sonunda imzalanan antlamalarn (Brest-Litowsk Antlamas dahil)
genel esaslar verilerek, bu antlamalar galip ve malup devletler asndan ele
alnacaktr. aklamas ile farkl bak alarnn yanstlmasna dikkat edilmelidir.
2. Tarih biliminin dier bilimlerle ilikisi ilgili nitelerde vurgulanmaldr. rnein; 1. nite
1929 Dnya Ekonomik Buhrannn ortaya kmas ve dnyaya etkilerini aklar.
kazanm ilenirken ekonomi, istatistik ve iktisat disiplinlerinden yararlanlmaldr.
3. Ders ilenileri ve etkinlikler tarihsel dnme becerilerini kazandrmaya ve gelitirmeye
ynelik olmaldr.
4. nitelerin sralannda kronoloji esas alnmtr. nitelerde yer alan kazanmlarn ierii
tarih, isim ve olay sralanmas eklinde deildir. nite ieriinin belirlenmesinde sebep-
sonu ilikisine dayal kronolojik sralama, btncl bak as ve tarih algy
verebilecek ekilde dzenlenmitir. Bu bakmdan kazanmlarn sralamasnda deiiklik
yaplmamaldr.
5. Kazanmlarn ieriklerine uygun konular seilerek (hukuk, anayasa, demokrasi, aile,
eitim, iletiim, sanat, doal afetler, g, uzay almalar, spor, uluslararas kurulular,
sinema, moda, mzik vb.) rencilere projeler verilmelidir.
6. Kazanmlar; siyasi, sosyal, kltrel ve ekonomik olaylarn birlikte verildii btncl bir
bak asyla ele alnmaldr.
7. Medeniyetlerin ve kltrlerin oluumunda kadn ve erkein katksna ve tarihin znesinin
insan olduuna dikkat edilmelidir.
8. Kazanm, aklama ve etkinlik rneklerinin yer ald program tablosu ok nemlidir.
Derse n hazrlk yaplrken genel amalar, nite kazanmlar ve aklamalar dikkate
alnmaldr. rencinin aktif katlmn salamak, dersi daha etkili ve zevkli hle
getirebilmek iin farkl yntem ve teknikleri ieren etkinlikler yaplmaldr. Genel
amalar, kazanmlar, aklamalar, renme biimleri, farkl zek trlerine sahip
rencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyalar, okul ve evre artlar dikkate alnarak yeni
etkinlikler tasarlanabilir ya da nerilen etkinlikler gelitirilebilir. Etkinlikler tasarlanrken
ya da gelitirilirken, uyarc, pekitirici ve deerlendirme srelerinden hangisini
kapsayaca da belirlenmelidir.
9. Program uygulanrken dier derslerin zmre retmenleriyle etkili bir iletiim
kurulmaldr.
10. rencilerin tarih olaylar e zamanl olarak (senkronik) alglamalarn salamak
amacyla harita vb. materyallerden yararlanlmaldr. E zamanl tarih eritleri
hazrlanmal, atlaslar kullanlmaldr. Harita almalar, gnmz siyasi haritalaryla,
dilsiz ya da dneme ait haritalarla yaplabilir. E zamanl tarih eritleri yzyl, konu,
mekn, kii merkezli olarak hazrlanabilir. Haritalar e zamanl tarih eritleriyle
kullanlmaldr.
14
11. Etkinlik rneklerinde yer alan baz yntem ve tekniklerin uygulanmasnda dikkat edilmesi
gereken hususlar unlardr:
Aratrma yntemini ieren etkinlikler yaplrken imknlar dorultusunda
ktphane, internet vb. kaynaklardan yararlanma konusunda renci
ynlendirilmelidir.
Metin yazlmasnn nerildii etkinliklerde; rencilerin tarihsel dnme
becerilerini kullanabilecei metinler oluturmalarna, dneme ait adlandrmalarn,
tarih deyim ve terimlerin ve zaman kavramlarnn doru kullanlmasna dikkat
edilmelidir. Ancak rencilerden bir tarihi gibi metin yazmalar beklenmemeli,
rencilere bu konuda rehberlik yaplmaldr.
Etkinliklerde kullanlacak metin ve grsel malzemeler (resim, fotoraf, karikatr,
afi, gazete, dergi, film, belgesel vb.) renci seviyesine uygun ve pedagojik
olmaldr.
Biyografi almas yaplacak etkinliklerde; biyografisi incelenen kiinin eitimi,
faaliyetleri ve bu faaliyetlerin dneme etkisi ile yaad dnemin siyasi, sosyal,
kltrel, ekonomik zellikleri vb. konulara deinilmelidir. Biyografi
almalarnda dnemin fikir, sanat, spor, mzik, edebiyat vb. alanlarnda ne
kan ahsiyetlerine yer verilmelidir.
Film etkinlerinde; ders saatleri gz nnde bulundurulmal, kazanmn ieriine
uygun filmin belli blmleri etkinliklerde kullanlmaldr.
12. Tarih derslerinde grsel iletiim aralarna yer verilmeli; tepegz, slayt, bilgisayar,
televizyon vs. etkin olarak derste kullanlmaldr. Kazanmlarla ilgili belgesellerden,
filmlerden vb. yararlanlmaldr.
13. Tarih dersinin amalar arasnda Trk dilinin doru, etkili ve gzel kullanm da sz
konusudur. Bu amala, nite ieriklerine uygun hikye, roman, iir vb. yer ald kitap
listeleri belirlenmeli ve etkinliklerde bu kaynaklardan yararlanlmaldr.




















15
16
ADA TRK VE DNYA TARH DERS RETM PROGRAMI
NTELER VE SRELER

ada Trk ve Dnya Tarihi Dersi retim Program haftada 4 ders saati esas
alnarak hazrlanmtr. ada Trk ve Dnya Tarihi Dersi retim Program 5 niteden
olumaktadr.

1.nite: 20. YZYIL BALARINDA DNYA
2.nite: KNC DNYA SAVAI
3.nite: SOUK SAVA DNEM
4.nite: YUMUAMA DNEM VE SONRASI
5.nite: KRESELLEEN DNYA

ADA TRK VE DNYA TARH DERS RETM PROGRAMI
GRE HAZIRLANACAK KTAPLARIN FORMA SAYILARI AAIDA
GSTERLMTR


DERS KTABI
RETMEN KILAVUZ
KTABI
Kitap Boyutu Forma Says Kitap Boyutu Forma Says
12.
SINIF
19,5 x 27,5 1216 SERBEST SERBEST

ADA TRK VE DNYA TARH DERS RETM PROGRAMI
NTELER, KAZANIM SAYILARI, SRELER VE ORANLARI

NTE
KAZANIM
SAYISI
SRE/DERS
SAAT
ORANI (%)
1. NTE: 20. YZYIL
BALARINDA DNYA

8 28 19
2. NTE: KNC DNYA
SAVAI

6 20 14
3. NTE: SOUK SAVA
DNEM
9 28 20
4. NTE: YUMUAMA DNEM
VE SONRASI

9 32 22
5. NTE: KRESELLEEN
DNYA

10 36 25
TOPLAM 42 144 100

17
1. NTE: 20. YZYIL BALARINDA DNYA


KAZANIMLAR

ETKNLK RNEKLER AIKLAMALAR
1. Birinci Dnya Sava ve sonrasndaki
gelimeleri aklar.
Paris Bar Konferans: Konferansta galip
devletlerin sava sonras dzene ilikin politikalarn
tarttklar drama almas yaplr.
Yeni Snrlar: Birinci Dnya Sava sonras
antlamalarn toprak hkmlerini gsteren bir harita
almas yaplr. Sava ncesi ve sonras durum
tartlr.
Yalnzlk Politikas/Monroe Doktrini: ABDnin d
politikas hakknda aratrma yaplarak sava ncesi ve
sonrasndaki tutumu tartlr.
[!] Birinci Dnya Savann sebeplerine ksaca
deinilecektir.
[!] Paris Bar Konferansnda ngiltere, Fransa,
Amerika Birleik Devletleri (ABD) ve talyann
sava sonras dzene ilikin politikalar gerekeleri
ile verilecektir.
[!] Sava sonunda imzalanan antlamalarn (Brest-
Litovsk Antlamas dhil) genel esaslar verilerek bu
antlamalar galip ve malup devletler asndan ele
alnacaktr.
[!] T.C nklap Tarihi ve Atatrklk dersi ile
ilikilendirilecektir.
2. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birlii
(SSCB)nin kurulmas ve sonrasnda Orta
Asyadaki Trk devlet ve topluluklar ile
ilgili gelimeleri kavrar.

SSCB: Sovyetler Birliinin kurulu dnemindeki
nfusu, doal kaynaklar, ehirleri ve yz lmn
gsteren harita almas yaplr.
Basmac Hareketi: Trkistanda Bolevik daresine
kar yaplan mcadele hakknda aratrma yaplr.
Tarih Yapan ve Yazan: Zeki Velidi Togan hakknda
biyografi almas yaplr.
[!] Basmac Hareketine de deinilecektir.
3. Ortadouda manda ynetimlerinin
kurulma srecini aklar.
Ortadounun Paylam: ngiltere ve Fransann
manda ynetimindeki devletleri gsteren harita almas
yaplr.

[!] ngiltere ve Fransann Ortadou politikas,
manda ynetimleri kurmalar erevesinde ele
alnacaktr.
4. Japonyann Uzakdouda yeni bir g
olarak ortaya kmas ve dnya gler
dengesine etkisini fark eder.
Meiji Restorasyonu: Meiji Dnemi ile ilgili
aratrma yaplr.

[!] Japonyann d politikasna da deinilecektir.

5. 1929 Dnya Ekonomik Buhrannn
ortaya kmas ve dnyaya etkilerini
aklar.

Kara Perembe: New York Borsasnn k ile
ilgili bir gazete sayfas hazrlanr.





[!]Grafik ve istatistiki veriler de kullanlacaktr.

18
6. ki sava aras dnemde Avrupada
meydana gelen siyasi, ekonomik ve
sosyal gelimeleri kavrar.
Cemiyet-i Akvam: Milletler Cemiyetinin kurulu
amac ve faaliyetleri hakknda aratrma yaplr.
Almanyada Hiper Enflasyon: Versailles
Antlamasndan sonra Almanyann ekonomik durumu
aratrlr.
Almanyann Yeniden Ykselii: Versailles
hkmlerine ramen Alman kalknmasnn sebepleri
snfta tartlr.
[!] Milletler Cemiyetinin kuruluu, Locarno
Antlamas ile Briand-Kellogg Pakt, barn
srekliliini salama abalar erevesinde ksaca ele
alnacaktr.
[!] Avrupann ekonomik durumu ve bu durumun
toplumsal yaama etkilerine deinilecektir.
[!] talya, Almanya ve spanyada meydana gelen
rejim deiiklikleri ve bu deiiklerin uluslararas
politikadaki etkilerine yer verilecektir.
7. ki sava aras dnemde dnyada
meydana gelen bilimsel, teknolojik ve
kltrel gelimeleri kavrar.
Albert Einstein: Dnemin bilim insanlar ve
sanatlar hakknda biyografi almas yaplr.
Sinema ve Radyo: Sinema ve radyonun
yaygnlamasnn sosyal ve kltrel etkileri aratrlr.
[!] rnek eser incelemeleri yaparak dnemin
toplumsal olaylarnn sanat ve edebiyattaki
yansmalarna deinilecektir.
[!] Bilimsel ve teknolojik gelimelerin siyasi, sosyal,
asker ve ekonomik gelimelere etkisine
deinilecektir.
8. 1923-1938 yllar arasnda Trkiye
Cumhuriyeti d politikasnn temel
zelliklerini analiz eder.

Balkan Antant ve Sadabat Pakt: Balkan Antant
ve Sadabat Paktnn amac ve maddeleri Avrupadaki
gelimeler asndan incelenir.
Yurtta Bar Dnyada Bar: Dnemin dnya
liderleriyle Atatrkn yapt grmeler ve yazmalar,
Trk d politika esaslar asndan incelenir.

[!] Atatrkn Avrupada meydana gelen
deiimlerle ilgili deerlendirmelerine deinilecektir.
[!] Uluslararas gelimeler erevesinde Milletler
Cemiyetine giri, Balkan Antant, Montreux
Szlemesi, Sadabat Pakt ve Hatay Meselesi ele
alnacaktr.
[!] T.C nklap Tarihi ve Atatrklk dersi ile
ilikilendirilecektir.















19

2. NTE: KNC DNYA SAVAI


KAZANIMLAR

ETKNLK RNEKLER AIKLAMALAR
1. Almanya, talya ve Japonyann
Birinci Dnya Sava sonrasnda
izledii politikalar aklar.
Bar Antlamalarnda Ekilen Sava Tohumlar:
Bar antlamalarnn getirdii yeni durumun Almanya,
talya, ngiltere ve Fransa asndan tartld drama
almas yaplr.
Hayat Sahas -Bizim Deniz- Ortak Refah Alan:
Mihver devletlerin yaylmac politikalarn yanstan
kavramlar aratrlr. Yaylmac politikalarla ilgili harita
almas yaplr.
Yattrma Appeasement Politikas:
ngilterenin Avrupadaki gelimeler karsndaki tutumu
tartlr.

[!] Birinci Dnya Sava sonunda imzalanan bar
antlamalarnn kinci Dnya Savann
kmasndaki rolne deinilecektir.
[!] Berlin-Roma-Tokyo mihverinin kurulmas ve
Alman-SSCB ittifakna deinilecektir.
[!] Avrupa ve Uzakdouda meydana gelen
gelimeler karsnda ngiltere, Fransa ve ABDnin
tutumuna deinilecektir.
2. kinci Dnya Savann balamas ve
yaylmas ile ilgili gelimeleri kavrar.
Savan Taraflar: Mihver ve mttefik devletleri
gsteren harita almas yaplr.
Savan Aktrleri: kinci Dnya Savann liderleri
ile ilgili biyografi almas yaplr.
Savan Admlar: kinci Dnya Sava boyunca
yaanan igaller ile ilgili harita almas yaplarak tarih
eridi hazrlanr.
Barbarossa Harekt: Almanyann SSBCye sava
amasnn, savan seyrine etkisi aratrlr.
Pearl Harbour Saldrs: Japonyann Pearl Harbour
saldrs ve sonular aratrlr.

[!] Alman kuvvetlerinin Avrupada ilerleyiine
ksaca yer verilecektir.
[!] SSCB ve talyann igallerine deinilecektir.
[!] l Paktn kurulmas ve sonularna
deinilecektir.
[!] Almanyann SSCBye sava amas ve ABDnin
savaa girmesinin sonularna yer verilecektir.
[!] SSCBnin mttefik devletlere katlmasna
deinilecektir.

3. kinci Dnya Savann sona ermesi
ile ilgili gelimeleri kavrar.
Bar Hazrlayan Konferanslar: Potsdam
Konferans kararlar ierik analizi yaplarak incelenir.
Hiroima ve Nagasaki: Atom bombas ve etkileri
aratrlr.
Yeni Dnya: kinci Dnya Sava sonrasn gsteren
harita almas yaplr.


[!] Paris Bar antlamalar ve San Francisco
Antlamasnn sonularna deinilecektir.


20
4. kinci Dnya Savann ekonomik
ve toplumsal sonularn deerlendirir.
Cenevreden New Yorka: Milletler Cemiyeti ile
Birlemi Milletler Tekilatnn yaps ve ileyii
karlatrlr.
nsan Haklar Evrensel Beyannamesi:
Beyannamenin ortaya k sebepleri ve insanla
getirdii deerler hakknda afi almas yaplr.

[!] Birlemi Milletler Tekilatnn kurulmas ve
dnya barnn korunmasndaki rol ele alnacaktr.
[!] 1945 sonras insan hak ve zgrlkleri ile ilgili
almalar ele alnacaktr.
[!] Birlemi Milletlerin Soykrm Suunun
nlenmesi ve Cezalandrlmas Szlemesine gre
soykrm tanm verilerek sava srasnda
yaananlardan rnek verilecektir.
[!] Nkleer silah kullanmnn sonularna
deinilecektir.
5. kinci Dnya Savanda Trkiyenin
izledii d politikay deerlendirir.
nn-Churchill Grmesi: kinci Dnya Sava
srasnda Adanada yaplan grme ve bu grmenin
etkileri aratrlr.
Trkiyenin Birlemi Milletlere yelii:
Trkiyenin Birlemi Milletlere yelii ile ilgili
aratrma yaplarak snfta sunu hazrlanr.
Einstein'n Atatrk'e Mektubu: Mektuptan
hareketle lkemize gelen bilim insanlar ve almalar
hakknda aratrma yaplr.
[!] Sava srasnda mttefikler ile Trkiye arasnda
yaplan anlamalara deinilecektir.
[!] Adana ve Kahire konferanslar ele alnacaktr.

6. kinci Dnya Savanda Trkiyede
meydana gelen siyasi, sosyal, kltrel
ve ekonomik gelimeleri kavrar.
smet nn: smet nn ile ilgili biyografi
almas yaplr.
Eitim ve Kltr Alannda Yenilikler: Bu dnemde
eitim ve kltr alannda yaplan almalarla ilgili
aratrma yaplarak sunu hazrlanr.

[!] kinci Dnya Sava srasnda Trkiyenin
ekonomi alannda ald tedbirlere ve sonularna
deinilecektir.














21


3. NTE: SOUK SAVA DNEM

KAZANIMLAR

ETKNLK RNEKLER AIKLAMALAR
1. kinci Dnya Sava sonunda oluan
dnya g dengesini analiz eder.
Souk Sava: Truman, Stalin, Attlee ve De
Gaullen deien dnya dengelerini tarttklar drama
almas yaplr.

[!] Sava sonras ABD ve SSCBnin iki g olarak
ortaya kmasnn sebepleri ve bu durumun
uluslararas politikaya etkilerine deinilecektir.
[!] deolojilerin diplomaside ara olarak
kullanlmasna deinilecektir.


2. Dou Blokunun kurulmas ve
sonrasndaki gelimeleri kavrar.
Demir Perde lkeleri: Sovyetler Birliinin kinci
Dnya Sava ncesi ve sonras snrlar ile nfuz
blgelerini gsteren harita almas yaplr.
Berlin Buhran (1948): Berlin Buhrannn knn
sebebi ve sonular konusunda aratrma yaplr.
NATO-Varova Pakt: NATO ve Varova Pakt
yelerini gsteren bir harita almas yaplr.

[!] Dou Avrupada baz devletlerin Sovyet
gdmne girmesi ve Almanyann ikiye ayrlmasna
yer verilecektir.
[!] Sovyet Blokunun dnda Yugoslavya,
Arnavutluk, in, Kuzey Kore ve Kbada sosyalist
ve komnist rejimlerin iktidara geldii belirtilecektir.
[!] SSCBnin ideolojik, ekonomik ve asker i birlii
amacyla kurduu kurum ve kurululara
(Kominform, COMECON, Varova Pakt) yer
verilecektir.
[!] SSCB-Yugoslavya ve SSCB - in Halk
Cumhuriyeti anlamazl, Macaristan ve
ekoslovakya ihtilalleri, SSCBnin hkimiyet
politikasna kar tepkiler erevesinde ele
alnacaktr.
3. Bat Blokunun kurulmas ve
sonrasndaki gelimeleri deerlendirir.
Avrupann Kalkndrlmas: Marshall Plan
erevesinde yardm yaplan lkeler ve bu yardmn
Avrupa kalknmasna etkileriyle ilgili sunu hazrlanr.
Schuman Plan: Avrupa Kmr ve elik Birlii ile
ilgili aratrma yaplr.
[!] SSCBnin yaylmasna kar ABDnin ald
ekonomik ve asker nlemler ele alnacaktr.
[!] Truman Doktrini ve Marshall Plannn amalar
ve uygulamadaki sonular ele alnacaktr.
[!] NATOnun kurulu amacna ve bloklar aras
ilikilere etkisine yer verilecektir.
[!] Souk Sava Dnemi Avrupadaki gelimeler
erevesinde Avrupa Konseyi ve Avrupa Ekonomik
Topluluunun kuruluuna deinilecektir.
22
4. Ortadoudaki gelimeleri aklar. Cetvelle izilen Snrlar: Manda ynetimlerinin
kaldrlmasnn ardndan bamszln kazanan
devletleri gsteren harita almas yaplarak tarih eridi
hazrlanr.
Balfour Deklarasyonu: srail Devletinin kuruluu
erevesinde bildirge ile ilgili aratrma yaplr.
Amerikann Ortadou Politikas: Eisenhower
Doktrininin maddeleri ierik analizi ile incelenir.

[!] Fransa ve ngilterenin Ortadouda etkinliinin
azalmasnn sebep ve sonularna yer verilecektir.
[!] Manda ynetimlerinin kaldrlmasndan sonra
bamsz devletlerin siyasi, sosyal ve ekonomik
durumlarna da ksaca deinilecektir.
[!] srail Devletinin kurulmas ile ilgili gelimelere
deinilecektir.
[!] Eisenhower Doktrinine deinilecektir.
5. Uzakdoudaki siyasi gelimeleri fark
eder.
38. Enlem: ABD ile SSCBnin Kore zerindeki
politikas aratrlr.
SEATO: SEATOya ye lkeleri gsteren bir harita
almas yaplr.


[!] indeki rejim deiikliinin dnya gler
dengesi zerindeki etkilerine yer verilecektir.
[!] Kore Sava ve SEATOnun kuruluu, SSCB ve
ABDnin Uzakdoudaki hkimiyet mcadeleleri
erevesinde ele alnacaktr.
6. Klasik smrgecilik anlayndaki
deiimin sonularn aklar.
Mazlum Milletler: Trk mill mcadelesinin
bamszlk mcadelesi veren dier devletler zerindeki
rol aratrlr.
Sessiz Direni: Mahatma Gandi hakknda biyografi
almas yaplr.
Muhammed Ali Cinnah: Pakistann bamszlk
lideri hakknda biyografi almas yaplr.
Yeni Dzen-Yeni Devletler: Asya ve Afrikada
bamszln kazanan smrge devletleri ile ilgili
zaman eridi ve harita almas yaplr.
nc Dnya lkeleri: Bamszlklarn kazanan
devletlerin geri kalma sebepleri tartlr.
Afrika Birlii Tekilat: Tekilata ye lkelerle ilgili
harita almas yaplr.
[!] Asya ve Afrikadaki smrgeciliin tasfiyesine
yol aan i ve d gelimeler ele alnacaktr.
[!] Hindistan ve Pakistann bamszlklarn
kazanma srecine yer verilecektir.
[!] Asya ve Afrikadaki dier uluslarn (Seylan,
Birmanya, Vietnam, Malezya, Endonezya, Tunus,
Fas, Cezayir, Libya, Sudan, Gana, Somali, Gine ve
Nijer) kimlere kar bamszlk mcadelesi
verdikleri ele alnacaktr.
[!] Bamszlklarn kazanan devletlerin yaadklar
siyasi, sosyal ve ekonomik sorunlarn sebeplerine
deinilecektir.
[!] Afrika Birlii Tekilatna deinilecektir.
7. Souk Sava Dneminde Trk d
politikasnn esaslarn aklar.

Trk Askeri Korede: Trkiyenin izledii d
politika ve Trk askerinin Koreye gnderilmesiyle ilgili
gazete haberleri aratrlarak snfta sunulur.
Kore Gazisi: Kore Sava gazileriyle szl tarih
almas yaplr.
Avrupa Konseyi: Avrupa Konseyinin nternet sitesi
incelenir.


[!] ki kutuplu dnya dzeninde Trkiyenin izledii
politika gerekeleri ile ele alnacaktr.
[!] Trkiyenin Koreye asker gndermesinin
gerekelerine deinilecektir.
[!] Trkiyenin NATOya giri sreci ele alnacaktr.
[!] Trkiyenin Avrupa Konseyine girmesinin
sebeplerine deinilecektir.
[!] Balkan Pakt ve Badat Pakt ele alnacaktr.

23
8. Souk Sava Dneminde Trkiyede
meydana gelen siyasi, sosyal, kltrel
ve ekonomik gelimeleri kavrar.
Demokrat Parti: Demokrat Partinin kuruluu ve
iktidarda olduu dnemde yapt faaliyetler aratrlarak
snfta sunulur.
Adnan Menderes: Adnan Menderesle ilgili
biyografi almas yaplr.
Grafiklerle Trkiye: kinci Dnya Savandan
sonra Trkiyede meydana gelen toplumsal, kltrel ve
ekonomik gelimeleri ieren grafik ve istatistikler
incelenir.
[!] Trkiyede ok partili hayata geiin sebeplerine
deinilecektir.
[!] 1946, 1950 seimlerinin nemine deinilecektir.
[!] Ekonomik gelimeler, grafik ve istatistiki veriler
de kullanlarak ele alnacaktr.
9. Souk Sava Dneminde meydana
gelen bilim, kltr, sanat ve spor
alanndaki gelimeleri aklar.
Sputnik: SSCBnin uzay almalar ve bu
almalarn bloklar aras ilikilere etkisi aratrlr.
Zaman inde Yolculuk: Dnemin bilimsel ve
kltrel gelimelerini gsteren tarih eridi hazrlanr.
[!] Bilimsel ve teknolojik gelimelerin siyasi, sosyal,
asker ve ekonomik gelimelere etkisine
deinilecektir.


























24
4. NTE: YUMUAMA DNEM VE SONRASI

KAZANIMLAR

ETKNLK RNEKLER AIKLAMALAR
1. Yumuama politikas ve bu
politikann uluslararas ilikilere
etkisini deerlendirir.

Yumuamann Mimarlar: Kennedy ve Krusevin
1961de bir araya gelmesi ve bu durumun bloklar aras
ilikilere etkisi tartlr.
Pekin Ziyareti: ABD Bakan Nixonun 1972 ylndaki
ziyareti ve deien ABD - in ilikileri tartlr.
Helsinki Nihai Senedi: Helsinki Nihai Senedi ilkeleri
ierik analizi yaplarak incelenir.
[!] ABD-SSCB, ABD-in Halk Cumhuriyeti
ilikilerinin kurulmasna, yumuama politikas
erevesinde yer verilecektir.
[!] Nkleer silahlar snrlandrma giriimine yer
verilecektir.
[!] Helsinki Konferansnn nemi vurgulanacaktr.
2. Yumuama Dneminde ortaya
kan atmalarn sebep ve
sonularn kavrar.
Sava Kartlar: Muhammed Ali Clayin hayatndan yola
klarak Vietnam Sava ve Amerikan kamuoyunun savaa
tepkisi aratrlr.
Snrlarda Anlamazlk: Kemir blgesi ile ilgili
aratrma yaplarak snfta sunulur.
SALT II: SALT II ile ilgili aratrma yaplr.
Spor ve Siyaset: Afganistan igalinin Moskova
Olimpiyatlarnda protesto edilmesinden yola klarak spor ve
siyaset ilikisi tartlr.
[!] Yumuama Dneminde meydana gelen
atmalarda ABD ve SSCBnin takip ettii
politikalar aklanacaktr.
[!] Kba Buhrannn zmnde yumuama
politikasnn etkisine de deinilecektir.
[!] Vietnam Sava ve Kemir sorununa da
deinilecektir.
[!] Afganistann igali karsnda ABD ve batl
devletler ve Arap dnyasnn izledii politikaya yer
verilecektir.
3. Balantszlar hareketi ve bu
hareketin dnya politikasndaki
yerini kavrar.
Bar inde Bir Arada Yaama: 1955 Bandung
Konferans ile ilgili aratrma yaplarak alnan kararlar
incelenir.
nc Blok: Balantszlar hareketine katlan devletleri
gsteren harita almas yaplr.

4. Arap-srail savalarnn sebep ve
sonularn kavrar.
Barsz Blge: srail Devleti ile ilgili harita almas
yaplr.
Otuz Yllk Anlamazlk ve Uzlama: Camp David
Antlamasnn Ortadou bar srecine etkisi tartlr.
slam Konferans Tekilat: nternet aratrmas
yaplarak ye lkeler ile ilgili harita almas yaplr.

[!] SSCB, ABD, Fransa ve ngilterenin Arap-srail
savalarnda takip ettikleri politikalara yer
verilecektir.
[!] Camp David Antlamasna da yer verilecektir.
[!] slam Konferans Tekilatnn kurulu amac ve
dnya politikasndaki rolne deinilecektir.
5. Petroln ekonomik ve siyasi
politikalarn belirlenmesindeki
roln kavrar.
Kmrden Petrole: Petroln kullanm alanlar hakknda
aratrma yaplarak grsel malzemelerle desteklenmi bir sunu
hazrlanr.
Siyah Altn: Petrol krizinin yaand yl dnyadaki petrol
rezervleri ve fiyatlar hakknda aratrma yaplarak istatistiki
[!] 1973 petrol krizinin sebepleri ve sonular ele
alnacaktr.
[!] OPECin kuruluu ve dnya petrol zerindeki
etkisine yer verilecektir.
25
veriler yorumlanr.
OPEC: OPECe ye lkeler ve petrol rezervlerini gsteren
harita almas yaplr.
6. ran ve Iraktaki siyasi
gelimeleri aklar.
attlarap: ran-Irak Savann sebep ve sonular
aratrlr.

[!] Iraktaki iktidar deiikliine deinilecektir.
[!] randaki rejim deiikliine yol aan i ve d
etkenler ile rejim deiikliinin sonularna
deinilecektir.
[!] ran- Irak Savana deinilecektir.
7. Dnyadaki ekonomi, bilim,
kltr, sanat ve spor alanndaki
gelimelere rnekler verir.
Muhteem Otuzlar: 19451975 yllar arasnda dnyadaki
ekonomik gelimeler istatistiki veriler kullanlarak incelenir.
Yuri Gagarin ve Neil Armstrong: Uzay almalaryla
ilgili belgesel ve filmler izlenir.
Deien Dnya: Dnyada meydana gelen ii, renci ve
kadn hareketinin ortaya k ve sonular aratrlarak sunu
hazrlanr.
[!] Ekonomik gelimeler grafik ve istatistik veriler
de kullanlarak ele alnacaktr.
[!] Bilimsel ve teknolojik gelimelerin siyasi,
sosyal, asker ve ekonomik gelimelere etkisine
deinilecektir.
[!] Uzay almalarnn uluslararas ilikilere
etkisine deinilecektir.
8. Trk d politikasndaki
gelimeleri aklar.

Kbrs Bar Harekt: Kbrs Bar Harekt ile ilgili
gazete haberi hazrlanr.
Szl Tarih: Kbrs Bar Harekt ile ilgili szl tarih
almas yaplr.
Yeni Trk Devleti: Rauf Denkta ile ilgili biyografi
almas yaplr.
ehit Diplomatlar: Ermeni terr rgt ASALAnn
faaliyetleri ve Trkiyenin bu konuda izledii politikayla ilgili
aratrma yaplr.

[!] Trk-Amerikan ve Trk-Sovyet ilikilerine
deinilecektir.
[!] Trkiyenin Ortadoudaki rol ve izledii
politika ele alnacaktr.
[!] Artan terr olaylar, Ermeni terr rgt
ASALAnn faaliyetleri ve Trkiyenin bu konuda
izledii politikaya deinilecektir.
[!] Trk-Yunan ilikileri; Ege Adalar, Kta
Sahanl ve Kbrs meselesi erevesinde ele
alnacaktr.













26
9. Trkiyede meydana gelen siyasi,
sosyal, kltrel ve ekonomik
gelimeleri kavrar.
Anayasalar: 1924, 1961 ve 1982 anayasalar hak ve
zgrlk kavramlar asndan karlatrlr.
Almanyada Trk iler: Yurt dna ii olarak giden
kiilerle szl tarih almas yaplr.
Beyaz Cam: Trkiyede ilk defa televizyon yaynlarnn
balamas, renkli yayna gei ve televizyon kanal saysnn
artmasna ilikin aratrma yaplr.
Deien Trkiye: 1980 sonras Trkiyedeki siyasi, sosyal
ve kltrel olaylar gsteren bir almanak hazrlanr.
Ta Topra Altn ehirler: Trkiyede kyden kente
gn sebepleri ve sonularn aratran bir sunu hazrlanr.
Modann Serveni: Aile albmlerinden ve grsellerden
yararlanlarak dnemin moda anlay ve bunun gnmze
yansmalar hakknda sunu hazrlanr.

[!] 27 Mays Asker Mdahalesine deinilecektir.
[!] Siyasi partilerin yeniden faaliyete gemesi ve
seimlerin yaplmas ele alnacaktr.
[!] Koalisyon hkmetlerinin kuruluuna
deinilecektir.
[!] Ekonomik sorunlar ve bu sorunlarn zmne
ynelik tedbirler ele alnacaktr.
[!] 12 Eyll Asker Mdahalesine deinilecektir.
[!] 1961 ve 1982 anayasalar hak ve zgrlk
kavramlar asndan ele alnacaktr.
[!]Yeni siyasi partilerin kurulmas ve 1983
seimlerine deinilecektir.























27
5. NTE: KRESELLEEN DNYA

KAZANIMLAR

ETKNLK RNEKLER AIKLAMALAR
1. SSCBdeki politika deiiklii
ve Dou Blokunun dalmasn
dnya tarihi asndan
deerlendirir.

Glastnost / Perestroyka: Glastnost ve Perestroyka
kelimelerinin anlam ve SSCBnin bu politikalarnn dnya
siyasetine etkisi hakknda aratrma yaplr.
Gorbaov: Mihail Gorbaov hakknda biyografi almas
yaplr.
[!] SSCBnin i ve d politikasnda meydana
gelen deiimin sebeplerine yer verilecektir.
[!] SSCBnin politika deiikliinin Dou
Avrupadaki etkilerine yer verilecektir.
[!] SSCBnin dalmasnn dnya gler dengesi
zerindeki etkisi ele alnacaktr.
2. Trk Cumhuriyetlerinin
bamszln kazanma
srelerini aklar.
Bamsz Trk Devletleri: SSCBnin yklmasndan sonra
bamszlklarn kazanan Trk devlet ve topluluklarn gsteren
harita almas yaplr.
Cemile: Cengiz Aytmatovun hayat ve eserleri hakknda
aratrma yaplr.
Alma-Ata Deklarasyonu: Bu deklarasyonda yer alan konular
incelenir.
Hazardaki Hazine: Kafkaslar ve Hazar Denizindeki petrol
ve doalgaz dalmn gsteren bir harita almas yaplr.
TKA: TKAnn grev ve faaliyetleri hakknda nternette
aratrma yaplr.
[!] Azerbaycan, Kazakistan, zbekistan,
Trkmenistan, Krgzistan devletlerinin siyasi,
sosyal, ekonomik ve kltrel faaliyetleri ele
alnacaktr.
[!] Dier Trk topluluklarna da ksaca
deinilecektir.
[!] Bamsz Devletler Topluluunun
kurulmasna deinilecektir.
[!] TKAnn kurulu amac ve almalarna
deinilecektir.

3. Dou Blokunun yklmasndan
sonra Avrupada meydana
gelen gelimeleri kavrar.
ki Almanyadan Tek Devlete: Berlin Duvarnn ykl ile
ilgili grsel malzemelerden de yararlanlarak sunu hazrlanr.
AETden ABye: Maastricht Anlamas ve Kopenhag
Kriterleri incelenerek siyasi birlie gei kriterleri tartlr.
Avrupa Bir lii: Avrupa Birliine ye lkelerin ortak
kullanm aralar ve alanlar (para, bayrak, serbest gei vb.)
aratrlr.
Tek Avrupaya Doru: COMECON ve Varova Paktna ye
Dou Avrupa lkelerinin AB ve NATO yelikleri ile ilgili zaman
eridi ve harita almas yaplr.
Avrupa Birlii: Avrupa Birliinin genileme aamalarn
gsteren zaman eridi ve harita almas yaplr.

[!] Dou Avrupa lkelerindeki ynetim
deiikliklerine ve Almanyann birlemesine
deinilecektir.
[!] AETden gnmze ABnin geliimi
ekonomik topluluktan siyasi birlie gei
erevesinde ele alnacaktr.
[!] ABnin genilemesi ele alnrken Maastricht
Antlamas ve Kopenhag Kriterleri verilecektir.
[!] ABnin uluslararas politikadaki yeri ve
nemine deinilecektir.
[!] Eski Dou Avrupa lkelerinin gvenlik
araylar erevesinde NATO ile ilikilerine
deinilecektir.
4. Trkiyenin Avrupa Birliine
yelik srecini ve bu srete
meydana gelen gelimeleri
aklar.
Uzun nce Bir Yol: Trkiye-Avrupa Birlii ilikilerini
gsteren zaman eridi, Avrupa Birlii Genel Sekreterlii nternet
sitesinden yararlanlarak hazrlanr.
Avrupa Yolunda Deiim: Avrupa Birlii yelik srecinde
[!] Trkiyenin Avrupa Birliine yelik sreci,
tarih geliimi asndan ele alnacaktr.
[!] Avrupa Birlii, Avrupa Parlamentosu ve
Avrupa Konseyinin ileyii arasndaki farklara
28
Trkiyede siyasi, sosyal, hukuki, ekonomik alanlarda yaplan
dzenlemeler incelenir.
Avrupa Parlamentosu: Avrupa Parlamentosunun ileyii ile
ilgili bir drama almas yaplr.
Ulusal Ajans: Ulusal Ajansn nternet sayfas incelenerek
renciler tarafndan eitim projeleri hazrlanr.
deinilecektir.
5. Dou Blokunun dalmasndan
sonra Balkanlarda meydana
gelen gelimeleri kavrar.
kinci Yugoslavyann k: Yugoslavya Sosyalist
Federal Cumhuriyetinin dalmasnn ardndan kurulan devletleri
gsteren harita almas yaplr.
Mavi Kelebein Peinde: Bosna Hersekteki insan haklar
ihlalleri ile ilgili aratrma yaplr.
Bar Gc: NATOnun Kosovaya asker mdahalesi
hakknda aratrma yaplr.
skpten Kosovaya: Balkanlarda yaanan olaylarla ilgili
edebi eserler ve filmler hakknda aratrma yaplr.
[!] Yugoslavyann dalmasna, Bosna-Hersek
sorununa, Kosova ve Arnavutluktaki atmalara
yer verilecektir.
[!] Avrupal devletler, ABD ve Rusya
Federasyonunun Balkanlarda izledii politikaya
yer verilecektir.
[!] Balkan lkelerinin AB ve NATO ilikileri
ekonomik istikrar ve gvenlik araylar
erevesinde ele alnacaktr.
6. Ortadou ve Afganistanda
meydana gelen gelimeleri
aklar.
Filistin Kurtulu rgt: Filistin Kurtulu rgtnn
mcadelesi, Yaser Arafatn hayatndan yola kllarak aratrlr.
46 Yllk Sava ve Uzlama: Washington Antlamas (1994)
maddeleri incelenerek Ortadou bar srecine katks asndan
tartlr.
688 Sayl Karar: BM Gvenlik Konseyinin ald kararn
sava asndan nemi aratrlr.
Koalisyon Gleri: Iraka kar oluturulan ortak gte hangi
devletlerin yer ald aratrlarak bu devletlerin politikalar
tartlr.
[!] Krfez savalarna yer verilecektir.
[!] Filistin Devletinin kuruluuna ve Filistinde
meydana gelen son gelimelere yer verilecektir.
[!] Ortadou bar grmelerinin blgedeki bar
srecine katksna deinilecektir.
[!] ABDnin ve ok Uluslu Gcn Afganistana
mdahalesi ve Afganistan i siyasetinde meydana
gelen deiiklere yer verilecektir.
[!] Ortadoudaki su sorununa deinilecektir.
7. Dnyadaki bilim, kltr, sanat
ve spor alanndaki gelimelere
rnekler verir.
World Wide Web (www): nternet kullanmnn iletiimdeki
olumlu ve olumsuz etkileri tartlr.
Sinema dlleri: Amerika ve Avrupada dzenlenen film
festivalleri ve gsterilen filmler aratrlr.
Dnya Kupalar: Uluslararas spor faaliyetlerinin (olimpiyat
oyunlar, basketbol, voleybol, araba yarlar vb.) ekonomik ve
sosyal etkileri aratrlr.
Tarihte Bugn: Bilim, kltr, sanat ve spor alannda meydana
gelen gelimelerle ilgili e zamanl ve resimli zaman eridi
hazrlanr.
Voyager II: Urans ve Neptn gezegenlerine gnderilen uydu
hakknda aratrma yaplr.
Klen Dnya: Kresellemenin etkisiyle dnyann farkl
[!] Bilimsel ve teknolojik gelimelerin siyasi,
sosyal, asker ve ekonomik gelimelere etkisine
deinilecektir.
[!] Kresellemenin sosyal, kltrel ve ekonomik
gelimelere etkisine deinilecektir.

29
corafyalarnda hayat tarzlarndaki (yeme, ime, giyim vb.)
benzerliklerin artmasna ynelik sunu hazrlanr.
8. Trk d politikasndaki
gelimeleri kavrar.
Tek Kutuplu Dnyada Trkiye: Trk d politikasnn
esaslar aratrlr.
Karadeniz Ekonomik birlii Tekilat: KETnin kurulu
amac ve ileyii aratrlr.
Bitmeyen G: Bulgaristandan Trkiyeye gler konulu
szl tarih veya aile tarihi almas yaplr.
Komuda Sava: statistik verilerden yararlanarak Krfez
savalarnn Trk ekonomisine etkileri tartlr.
Trk Dnyasnda Eitimde birlii: Eitim amacyla Trk
Cumhuriyetlerinden Trkiyeye gelen renciler hakknda
aratrma yaplr.
Trk Dnyasnda Kltrel birlii: Trke konuan
lkeler arasnda kltr ve sanat alannda yaplan faaliyetler
aratrlr.
[!] Trkiyenin Trk Cumhuriyetleri, Kafkaslar,
Balkanlar ve Ortadouda izledii politikalar ve
bu politikalarn sonular ele alnacaktr.
[!]Trk ordusunun bar ve gvenlii salamak
amacyla Bosna Hersek, Kosova, Arnavutluk,
Somali ve Afganistandaki faaliyetleri ele
alnacaktr.
[!] Trk Kzlaynn dnyann eitli blgelerinde
yapt faaliyetlere deinilecektir.


9. Trkiyede meydana gelen
siyasi, sosyal, kltrel ve
ekonomik gelimeleri kavrar.
Eitim Alannda Yaplanlar: Trkiyede eitim alannda
yaplan almalar anlatan bir gazete haberi hazrlanr.
Sendikalar/ Dernekler: Trkiyede renci, ii ve kadn
hareketinin geliimi aratrlr.
Trkiyenin Deprem Haritas: Trkiyenin deprem haritas
incelenerek depremlerden ve dier afetlerden korunma amacyla
yaplan almalar aratrlr.
Trkiye Bilimler Akademisi: TBAnn nternet sayfas
aratrlarak kurulu amac ve ileyii incelenir.
GAP: Gneydou Anadolu Projesinin amac ve yaplan
almalar GAP daresi nternet sayfasndan aratrlr.
dllerle Trkiye: Bilim, sanat, edebiyat, sinema ve spor
alanlarndaki baarlarmz gsteren afi almas yaplr.
[!] Terr olaylarnn sebepleri ve terr nlemeye
ynelik tedbirler ele alnacaktr.
[!] 1999 depremlerinin sosyal ve ekonomik
sonular ele alnacaktr.
10. Dnyada meydana gelen
gelimelere bal olarak ortaya
kan sorunlar ve zm
araylarn fark eder.
ernobil: ernobilde meydana gelen kazadan yola klarak
nkleer enerjinin kullanm tartlr.
Dnya Salk rgt: Dnya Salk rgtnn faaliyetleri
hakknda aratrma yaplr.
Kresel Isnma: Kresel snmaya kar alnabilecek nlemler
konusunda proje gelitirilir.
Kyoto Protokol: Kyoto Protokolnn nemi hakknda
aratrma yaplr.
[!] Kresel snma, evre kirlilii, terr, alk,
yoksulluk, hzl nfus art, isizlik, salgn ve
bulac hastalklar vb. sorunlara ve zm
araylarna deinilecektir.
30

LME VE DEERLENDRME

Son yllardaki bilimsel ve teknolojik deiim ve gelimeler, toplumun bireylerden
bekledii nitelik, bilgi ve becerilerin farkllamasna sebep olmutur. Bu bakmdan retim
programlaryla temel bilgi ve becerilerin yan sra eletirel dnme, yaratc dnme, yorum
yapma, takm almas, problem zme, z ynetim, bamsz alma, aratrma yapma,
empati kurma, analitik dnme vb. bilgi, beceri, yetenek ve tutumlarn rencilere
kazandrlmas bir gereklilik olmutur. retim programlarndaki deiimler, bu tr bilgi ve
becerilerin kazanlp kazanlmadnn ve ne oranda kazanldnn deerlendirilmesinde
oktan semeli, boluk doldurma, eletirme, doru-yanl vb. madde trlerinden oluan
geleneksel lme ve deerlendirme aralarnn yan sra, rencilerin bu tr kazanmlara sahip
olup olmadklarna ilikin dorudan gzlem yapma imkn salayan performansa dayal
lme ve deerlendirme yaklamnn kullanlmasn zorunlu klmaktadr.
Performansa dayal lme ve deerlendirme yaklam farkl uzmanlar tarafndan
otantik deerlendirme ya da alternatif deerlendirme olarak da adlandrlmaktadr.
Performansa dayal deerlendirmede, rencinin sahip olduu bilgi, beceri, yetenek ve
tutumlar gerek yaamdakine benzer bir durumda ya da ortamda kullanp
kullanamayacann tespit edilmesi ve geliimi hakknda renciye geri bildirim verilmesi
esastr. Bir rencinin tarihi aratrma srelerine ilikin oktan semeli bir testte baarl
olmas; kendisinden tarihle ilgili bir konuda aratrma yapmas istendiinde de baarl olaca
ya da bildii varsaylan bu sreleri doru bir ekilde kullanabilecei anlamna
gelmemektedir. rencinin tarih bir konuda aratrma yapp yapamayacan dorudan
gzlemleyebilmenin en etkili yolu renciye aratrma yaptrmaktr.
Ancak, unutulmamaldr ki performansa dayal deerlendirme yaklamnn
kullanlmas geleneksel deerlendirme yaklamnn, lme ve deerlendirme aralarnn
kullanlmayaca anlamna gelmemektedir. rencinin geliim ve ilerlemesinin en iyi
ekilde deerlendirilebilmesi, her iki yaklamn (performansa dayal ve geleneksel)
birlikte ve dengeli bir ekilde kullanlmasyla mmkndr.
Performansa dayal deerlendirme iki blmden olumaktadr: Performans grevleri
ve deerlendirme aralar.
1. Performans grevleri: Performans grevleri belirli ltlere gre deerlendirilen
renme etkinlikleridir. Ksa sreli, uzun sreli ya da birden fazla beceriyi gerektiren projeler
eklinde olabilir. Performans grevleri rencilerin belirli bilgi ve becerileri gsterme ve
30
uygulama yeteneklerini deerlendirmekte kullanlmaktadr. Performans grevleri srecin ya
da rnn deerlendirilmesini salar.
Performans grevleri bireysel ya da grup deerlendirmeleri eklinde dzenlenebilir.
Hangi tr performans grevinin kullanlaca snf seviyesine, snf ve okulun olanaklarna
(evresel, snf mevcudu vb.), dersin ileni ekline bal olarak belirlenebilir. retim
programlarnda yer alan performans grevleri rnek olarak verilmitir. retmenler
bu rnekleri aynen kullanabilecekleri gibi, bu grevleri yukarda belirtilen koullara
bal olarak yeniden yaplandrabilirler.
Performans grevlerine rnek olarak yaratc performanslar (sergi, dergi, gazete,
pano, tarih eridi, rol oynama vb.), yazl grevler (aratrma raporu, makale, kompozisyon,
ak ulu sorular cevaplama, projeler vb.), sunular, snf d almalar (ilenecek konu
hakknda bilgi toplama, metin okuma, grme yapma, etkinlikte kullanlacak materyalleri
hazrlama vb.) gibi etkinlikler verilebilir.
Ancak, tm bu etkinliklerin ya da uygulamalarn lme ve deerlendirme
olarak adlandrlabilmesi iin ya da not verme amal kullanlabilmesi iin mutlaka
nceden hazrlanan ltlere dayal olarak deerlendirilmesi gerekmektedir.
Deerlendirme ncesinde ltlerin rencilerle paylalmas, deerlendirmenin
amacna ulaabilmesi iin de rencilerin performanslar hakknda onlara geri bildirim
verilmesi gereklidir.
Deerlendirme yaparken kullanlabilecek aralar aada sunulmutur:
2. Deerlendirme Aralar
a) Not Alma (Anekdotsal Kaytlar)
Not alma, retmenin dersin ilenii ya da bir etkinliin gerekletirilmesi srasnda
rencilerin performanslarna ilikin gzlemleri kaydetmesidir. Bu notlar bir dosyada ya da
defterde toplanabilir. Notlarn zerine tarih ve etkinliin adnn belirtilmesi gereklidir. Ancak,
bu kaytlar not verme amal deil, gzlemleri kaydetmek iin kullanlmaldr.
Tarih: ../../...... Etkinliin Ad: .......................
Snf listesi Notlar
zgr zdemir _____Snftaki tartmaya pek fazla katlmad. Konuya
ilikin daha fazla alma yapmal.________________
Elif lger ________________________________________
________________________________________




31
b) Kontrol Listeleri
Kontrol listeleri, gzlenilmesi istenen bilgi, beceri, ilem ve tutumlarn listesidir.
Bunlar rencinin hedeflenen dzeye gelip gelmediini belirlemek iin kullanlr.
Kontrol listelerinin dersin ilenii ya da etkinliin gerekletirilmesi srasnda
doldurulmas daha yararl olacaktr. Listeler sklkla kullanlabilecek ekilde tasarlanmaldr.
Kontrol listeleri gzlemlerin kayd iin kullanlmal, not verme amal kullanlmamaldr.
Aadaki kontrol listesi, rencinin tarih bir konuda aratrma yaparken gstermi olduu performansa
ilikin gzlemlerin kaydedilmesi iin hazrlanmtr.
Mevcut ltleri okuduktan sonra, bunlarn renci tarafndan sergilendiini dnyorsanz Evet,
dnmyorsanz Hayr stununa X iareti koyunuz. rencinin performansna ilikin dier dncelerinizi
ise Yorum stununa not edebilirsiniz.

ltler Evet Hayr Yorum
Aratrma Sreci
1. Aratrmaya balamadan nce uygun bir aratrma plan hazrlad.
2. Aratrma iin verilen sreyi etkili ekilde kulland.
3. Konuya ilikin doru kaynaklar toplad.
4. htiya duyduu durumlarda bakalarndan yardm istedi.
5. Aratrma raporunu zamannda teslim etti.
6.
7. .
Aratrma Raporu
1. Konuya ilikin kavramlar doru ve yerinde kulland.
2. Kaynaklardan elde ettii bilgileri doru ekilde yorumlad.
3. Kendi yorumlarn katt.
4. Yapm olduu yorumlar tarih kantlarla destekledi.
5. Dil bilgisi ve yazm kurallarn doru ekilde kulland.
6. .
7. .
c) Derecelendirme lekleri
Derecelendirme lekleri, rencinin alma srasnda istenilen bilgi, beceri, ilem ya
da tutumlar ne oranda kazandn tespit etmek iin kullanlan aralardr. Derecelendirme
lekleri not verme amal kullanlabilir.
Aadaki derecelendirme lei rnei rencinin tarih bir konuda aratrma yaparken gstermi olduu
performansn deerlendirilmesi iin hazrlanmtr.
Mevcut ltleri okuduktan sonra, bunlarn renci tarafndan ne oranda sergilendiini dnyorsanz ilgili
stuna X iareti koyunuz.
5 ok iyi 4 yi 3 Orta 2 Kt 1 Yetersiz
32

ltler
Aratrma Sreci 5 4 3 2 1
1. Aratrmaya balamadan nce uygun bir aratrma plan hazrlad.
2. Aratrma iin verilen sreyi etkili ekilde kulland.
3. Konuya ilikin doru kaynaklar toplad.
4. htiya duyduu durumlarda bakalarndan yardm istedi.
5. Aratrma raporunu zamannda teslim etti.
6.
7. .
Aratrma Raporu 5 4 3 2 1
1. Konuya ilikin kavramlar doru ve yerinde kulland.
2. Kaynaklardan elde ettii bilgileri doru ekilde yorumlad.
3. Kendi yorumlarn katt.
4. Yapm olduu yorumlar tarih kantlarla destekledi.

5. Dil bilgisi ve yazm kurallarn doru ekilde kulland.
6. .
Puanlama: lt saysnn rnekteki gibi 10 olduu varsayldnda, rencinin bu
formdan alaca en yksek puan 10 X 5 = 50 dir. rnein, renci 50 zerinden 30 puan
alm olsun. rencinin formda alm olduu puan, yzlk not sistemine dntrlr: 100 X
30 = 3000, 3000 / 50 = 60 tr. 60, rencinin yz zerinden alm olduu puandr.
d) Dereceli Puanlama Anahtar
Dereceli puanlama anahtar; bir rnn, almann, etkinliin ya da cevabn
niteliinin deerlendirilmesinde kullanlan puanlama rehberidir (Popham, 2000). Dereceli
puanlama anahtar, renci performansn belirli ltlerle deerlendirebilmek iin hazrlanan
bir eit derecelendirme lei olarak da tanmlanabilir. Dereceli puanlama anahtar,
retmenin, rencilerden beklentilerini aka belirttii iin renme-retme srecinde,
hem renciler hem de retmenler asndan yararl bilgiler salar. Dereceli puanlama
anahtarlar sayesinde retmenin rencilerden beklentileri somut ve anlalr hle gelir.
Bylece renciler, kendilerinden beklenenin ne olduunu bilirler ve kabul edilebilir bir
performans grevinin hangi ltleri karlamas gerektiini anlarlar. Dereceli puanlama
anahtar daha nesnel bir deerlendirme aracdr. rencinin performans karne notu olarak
deerlendirilecek ise deerlendirme arac olarak dereceli puanlama anahtarnn kullanlmas
nerilmektedir.
Aada rencilerin tarih bir konuda aratrma yaparken gstermi olduklar
performans deerlendirmek iin dereceli puanlama anahtar rnek olarak sunulmutur.
Formda yer alan ltler rnektir. ltlerin ierii ve says, snfn koullar, renci
seviyesi, etkinlik ierii, dersin ilenii, retmenin beklentileri gz nnde
bulundurularak yeniden yaplandrlabilir.


33
Aadaki dereceli puanlama anahtar rnei rencinin tarih dersi ile ilgili bir konuda aratrma yaparken
gstermi olduu performansn deerlendirilmesi iin hazrlanmtr.
Mevcut ltleri okuduktan sonra, bu ltlere ilikin aklamalardan hangisinin rencinin performansn
tam olarak yansttn dnyorsanz, o aklamaya ilikin puan ilgili stuna yaznz.

ltler
Aratrma Sreci 4 3 2 1 Puan




1. Plan oluturma ve
uygulama
Aratrma ncesinde
aratrma srecini etkili
ekilde planlad ve plann
retmeniyle paylat.
Yapm olduu plana tam
anlamyla uydu. Aratrma
raporunu tam zamannda
teslim etti.
Aratrma ncesinde
aratrma srecine
ilikin plan yapt.
Yapm olduu
plana ounlukla
uydu. Aratrma
raporunu zamannda
teslim etti.
Aratrma srecine
ilikin planlama yapt,
ancak plana tam
anlamyla uymad.
Aratrma raporunu
teslim tarihinden bir
iki gn sonra teslim
etti.
Aratrma sreci
ncesinde bir plan
yapmad. Aratrma
raporunu olduka ge
teslim etti.




2.Kaynak kullanma
Konuya ilikin ok fazla ve
eitli kaynaklar kulland.
Toplam olduu
kaynaklar pratik bir
ekilde dzenledi.
Kulland kaynaklar
konuyla ilikiliydi.
Konuya ilikin
yeterli sayda
kaynak kulland.
Kaynaklarn
ounluu konuyla
ilikiliydi.
Kaynaklarn
dzenledi.
Konuya ilikin kaynak
kulland, ancak
kaynaklardan bir
ksm konuyla tam
anlamyla ilikili
deildi.
Konuyla ilgili olarak
yeteri kadar kaynak
kullanmad.
Kulland kaynaklar
ders kitab ile
snrlyd.

3. birlii yapma Aratrma srecinde
ihtiya duyduu yerlerde
retmeninden,
arkadalarndan ve
etrafndaki ilgili kiilerden
yardm istedi. Gerekli
olduunda arkadalaryla i
birlii yapt. Arkadalarn
kendi aratrmalar
konusunda tevik etti.
Aratrma srecinde
ihtiya duyduu
yerlerde
retmeninden
yardm istedi.
Gerekli durumlarda
arkadalaryla i
birlii yapt.
Aratrma srecinde,
ihtiya duyduu hlde,
sadece bir iki kez
retmeninden yardm
istedi. Arkadalaryla
pek fazla i birlii
yapmad.
Aratrma srecinde
ihtiya duyduu
konularda hi
kimseden yardm
istemedi ve
arkadalaryla gerekli
durumlarda i
birliinde bulunmad.

4
Aratrma Raporu 4 3 2 1 Puan
1. Kavrama Konuya ilikin kavram,
olgu ve prensipleri doru
ve yerinde kulland.
Konuya kendi yorumlarn
da katt.
Konuya ilikin
kavram, olgu ve
prensipleri doru
ekilde kulland.
Baz yerlerde kendi
yorumlarn katt.
Konuya ilikin
kavram, olgu ve
prensipleri kullanrken
baz hatalar yapt. Pek
fazla yorum yapmad.
Konuya ilikin
kavram, olgu ve
prensipleri kullanrken
ciddi hatalar yapt.
Tamamen kitaptan
aldklarn aktard.

2.Kaynak kullanma Kaynaklardaki bilgileri
doru bir ekilde sundu.
Yapm olduu yorumlar
ve karmlar uygun
kaynaklardaki kantlarla
destekledi.
Kaynaklardaki
bilgileri doru
ekilde kulland.
Yorumlarnn
bazlarn uygun
kantlarla
destekledi.
Kaynaklardaki
bilgileri aktarrken
baz hatalar yapt.
ou zaman
kaynaklardaki bilgileri
olduu gibi aktard.
Kaynaklardan edindii
bilgileri hibir yorum
katmadan olduu gibi
aktard.

3. Dil kullanm Dil bilgisi ve yazm
kurallarn doru ve tam
olarak kulland.
Dil bilgisi ve yazm
kurallarn
kullanrken az
sayda nemsiz hata
yapt.
Dil bilgisi ve yazm
kurallarn kullanrken
baz ciddi hatalar
yapt.
Ciddi ve ok sayda
dil bilgisi ve yazm
kural hatas yapt.

4.
5.
Puanlama: lt saysnn 6 olduu varsayldnda, rencinin bu formdan
alabilecei en yksek puan 6 x 4 = 24tr. rencinin alm olduu puann not olarak
34
kullanlmas iin yzlk not sistemine evrilmesi gerekmektedir. rnein renci bu formdan
24 puan zerinden 16 puan alm olsun: 100 x 16 = 1600, 1600 / 24 = 67dir. 67, rencinin
yzlk sistemde alm olduu puandr.
lme ve Deerlendirmede Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
1. Performansa dayal deerlendirme yaklamnn kullanlmas, geleneksel lme
deerlendirme aralarnn kullanlmayaca anlamna gelmemektedir. rencinin
renme ve kazanmlarna ilikin tam ve doru bilgi edinmek her iki deerlendirme
yaklamnn birlikte ve dengeli bir ekilde kullanlmasyla mmkndr.
2. Tarih Dersi retim Programnda sunulan lme ve deerlendirme aralarna
ilikin formlar rnek olarak sunulmutur. Bu formlarn ayn ekilde kullanlmas zorunlu
deildir. Formlar ve formlarda yer alan ltler; snf mevcudu, evre ve snf imknlar,
dersin ileni yntemi, dersin sresi gibi faktrler gz nnde bulundurularak yeniden
yaplandrlabilir. Formlarn kullanm daha pratik bir hle getirilebilir.
rnein, formun balang ksm aada sunulduu ekilde dzenlendiinde ayn
form, retmen tarafndan deerlendirme amal kullanlabilecei gibi z deerlendirme ve
akran deerlendirme iin de kullanlabilir.
Deerlendiren: retmen Akran rencinin kendisi
Deerlendirilen rencinin ad, soyad: ....................................................
Deerlendirme tarihi: ...../....../........
Not: Snf mevcudunun ok olduu durumlarda snf listesi, deerlendirme formu
eklinde yeniden dzenlenebilir:





Snf Listesi
1
.
A
r
a

r
m
a

n
c
e
s
i
n
d
e

k
a
p
s
a
m
l

b
i
r

p
l
a
n

y
a
p
t

.

2
.

A
r
a

r
m
a

r
a
p
o
r
u
n
u

z
a
m
a
n

n
d
a

t
e
s
l
i
m

e
t
t
i
.

3
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

4
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
1. zgr zdemir
2. Zeynep Dombayc
3. ..............
4. .............

3. rencilere sadece performans grevlerinin verilmesi ve bu grevlerin yaptrlmas
ile performansa dayal deerlendirme yaplm olmamaktadr.
Performansa dayal deerlendirme yapmak iin verilen performans grevlerinde
rencilerin gstermi olduu performansn, daha nceden hazrlanm ltlerden
35
36
oluan deerlendirme aralarndan (dereceli puanlama anahtar, derecelendirme lei
vb.) biri ile deerlendirilmesi ve puanlanmas gerekmektedir.
4. Snfta yaplan her trl etkinliin deerlendirilmesi zorunlu deildir. rencilerin
st dzey bilisel becerilerini en etkili ekilde lt dnlen etkinlikler bir deerlendirme
arac kullanlarak deerlendirilmeli ve nota dntrlmelidir.
5. Deerlendirme amal kullanlan formlar, etkinliin ya da performans grevinin
renci tarafndan snf iinde gerekletirilmesi srasnda doldurulmaldr.
6. Snf mevcudunun kalabalk olduu durumlarda, rencilerin her performans grevi
iin tek tek deerlendirilmesi ou zaman mmkn olmamaktadr. Grup almas eklinde
verilen performans grevlerinde, her grup ayr ayr deerlendirilir ve grubun ald not ya da
puan tm grup yelerine verilir. Baka bir deyile, bir grubun tm yeleri ayn notu ya da
puan almaldr.
7. Performans grevleri ve bunlarn deerlendirilmesinde kullanlan ltler mutlaka
ada Trk ve Dnya Tarihi Dersi retim Programnda yer alan kazanmlarla uyumlu
olmaldr.
8. ada Trk ve Dnya Tarihi Dersi retim Programndaki kazanmlarn not ile
deerlendirilmesinde oktan semeli, eletirme, ksa cevapl, doru yanl vb. madde
trlerinden oluan snav ya da testlerin yan sra performans grevleri kullanlabilir.













37
ADA TRK VE DNYA TARH DERSNDE KULLANILABLECEK PERFORMANS GREV RNEKLER
KAZANDIRILMASI
HEDEFLENEN BLG VE
BECERLER
PERFORMANS
GREV
RNEKLER
AIKLAMALAR DEERLENDRME
(puanlama)
ARALARI

Tarih terminolojiyi doru ve
yerinde kullanma
Farkl ve ok sayda tarih
kaynaa ulama, kaynaklar
kullanma ve analiz etme
Tarih konular hakknda sorular
sorma ve sorular cevaplama
Tarih empati kurma
Farkl kltr, gr, inantan olan
kiilere sayg ve hogr
gsterme
Tarih sre iinde ve sreler
(gemi, bugn, gelecek) arasnda
balantlar kurma
Gemiteki insanlar, olaylar,
durumlar, toplumlar, dnemler,
tarihler, fikirler, inanlar,
hareketler ve deiimler
hakkndaki bilgileri kavrama ve
kullanma
Tarih olaylarn, inanlarn,
tutumlarn, srelerin ve
durumlarn karakteristik
zelliklerini kavrama
Tarih yorumlar analiz etme ve
aklama
Tarih verileri elde etme ve
kullanma
Yorumlarn tarih kantlarla
destekleme
Yaratc dnme





Yaratc
Performanslar: Sergi,
tarih eridi, harita, snf
ya da okul panosu, rol
oynama, tartma
(mnazara)


rencilerin tarih kavram, olay, olgu ve prensiplere ilikin kavramalarn
gstermelerinin yan sra, iletiim kurma, kendini ifade etme, yaratclk, katlm,
kendini deerlendirme, sorumluluk alma, sorun zme, eletirel dnme, i
birlii yapma vb. becerilerini gstermelerine imkn salamak iin yaratc
performans grevleri kullanlabilir. rencilere yaratc performans grevlerini
yerine getirirken kendi bilgilerini gstermek iin farkl renme ve iletiim
becerilerini kullanma frsat salanmaldr.








Dereceli Puanlama
Anahtar





Derecelendirme lei






Kontrol Listesi





Not Alma











Yazl grevler





retmen tarafndan rencinin ilerlemesi, rencilerin plan yapma,
organize etme ve retme becerileri hakknda bilgi veren yazl rnlerin
toplanmasdr. Bu almalar bireysel ya da grup almas eklinde olabilir.
Yazl raporlar sunularla birletirilebilir ya da ayr olarak deerlendirilebilir. Bu
ierik, beceri geliimi, greve kar rencilerin tutumunun yan sra yazl
materyalin oluturulmas srasndaki renme srelerini deerlendirmek iin
kullanlabilir.





Sunular

Sunular, rencilerin bildiklerini ve kavradklarn szl olarak dier
insanlara aktarma yeterliliklerinin deerlendirilmesinde kullanlabilir. Ayrca,
rencilerin topluluk nnde konuma, dncelerini, grlerini paylama ve
savunma, szl ve szsz iletiim gelerini kullanma gibi beceri ve
yeterliliklerinin deerlendirilmesinde etkili lme ve deerlendirme aralardr.
Sunular, bireysel ya da grup almas eklinde olabilir. Bunlar yazl devlerle
de birletirilebilir.






Snf D almalar
Bu almalar rencinin snf dnda tamamlamas gereken almalardr.
Snfta ilenecek konu hakknda bilgi toplamak ve nceden hazrlk yapmak da
grev olarak tanmlanabilir. Bu grevler, verilen metni okuma, konu hakknda
aratrma yapma ya da snfta etkinlik yaparken kullanlacak materyalleri toplama
vb. almalar ierir.

38
(Hipotez oluturma ve test etme,
dncelerini gelitirmek iin
sorular sorma, kendi ve
bakalarnn yaklamn
sorgulama, alternatif zmler
retme)
Takm almas
(alrken bakalar ile i birlii
yapma, i blm yapma, fikir
birliine varma, sonulara
ulamak iin tartma ynetme,
dierlerine geri bildirim verme)
z ynetim
(Amalara ulamak iin alma,
kiisel giriim gsterme,
sorumluluk alma, gayret etme,
zaman ve kaynaklar dzenleme,
nceliklerini belirleme, hazrlkl
olma, risk alma ve ynetme)
Yanstc renme / dnme
(Kendini ve bakalarn
deerlendirme, frsatlar ve
kazanmlar tanmlama, geliim ve
alma iin ama oluturma,
gelecek almalar iin ne
rendiini deerlendirme)
Sebep sonu ilikisi kurma
Kronolojik dnme
Aratrma yapma




Grafik dzenleyiciler:
Kavram haritalar, tablo
oluturma, grafik
oluturma vb.
Grafik dzenleyiciler; tarih kavramlar, olaylar, olgular, kantlar ve
detaylar gruplama, snflama, kategorize etme vb. becerilerin test edilmesinde
kullanlabilir. rencilerin bilgi, dnce ve kavramalarn organize etmelerinde,
nemli yerleri not etme vb. becerilerin gelitirilmesinde grafik dzenleyiciler
etkili olabilmektedir. Grafik dzenleyiciler sadece birer lme deerlendirme
arac olarak deil, dersin anlatm srasnda bir retim yntemi ya da etkinlii
olarak da kullanlabilir. Bunlar bireysel olarak renci tarafndan
oluturulabilecei gibi, snfla birlikte de oluturulabilir. Grafik dzenleyiciler
bilisel geliimi ilerletirken birletirici dnme ve disiplinler aras renmeyi
gelitirir.


Dereceli Puanlama
Anahtar





Derecelendirme lei






Kontrol Listesi





Not Alma



z Deerlendirme ve
Akran Deerlendirme
z deerlendirme ve akran deerlendirme rencilere renmelerinin daha
fazla sorumluluunu almalar iin frsat salamaktadr. Ayrca rencilerin kendi
almalarn ve arkadalarnn almalarn eletirel bir gzle
deerlendirmelerine, yapm olduu deerlendirmeleri uygun bir dille ifade etme
gibi konularda da frsat salamaktadr. z deerlendirmede renci kendi
almalarn deerlendirerek renirken akran deerlendirmede renci dier
rencilerin almalarn deerlendirerek renir.





renci rn Dosyas
renci rn dosyas rencinin ders yl iinde yapm olduu tm
almalarn yer ald dosyadr. Bu dosya rencinin yl iinde gstermi olduu
ilerlemenin deerlendirilmesi asndan nemlidir. rencinin hazrlam olduu
aratrma raporlar, sunu kopyalar, z ya da akran deerlendirme formlar vb.
almalar rn dosyasnda yer alr. rn dosyasnda yer alacak almalara
karar verilirken ve almalar deerlendirilirken renci ve retmenin birlikte
almas nemlidir.



Proje
Projeler, farkl bilgi ve becerilerin llmesinde kullanlabilecek yazl
performans grevlerindendir. renciler bir yl iinde istedikleri ders ya da
derslerden proje hazrlayabilirler. Projeler mmkn olduunca fazla sayda bilgi
ve beceriyi ie komay gerektirecek ekilde tasarlanmaldr. Sadece rn olarak
deil, projenin baz ksmlar snfta yaptrlarak sre olarak da
deerlendirilmeleri daha yararl olacaktr. Projeler sunum, dergi, makale yazma
vb. performans grevleri ile birletirilerek de kullanlabilir.







KAYNAKA


AKN, Sina, Ksa Trkiye Tarihi, Trkiye Bankas Yaynlar, stanbul, 2008.
ARI, Tayyar, Gemiten Gnmze Ortadou, Alfa Basm Yaym Datm, stanbul, 2007.
ARTAN, Atila, Trk Cumhuriyetlerinin Sosyo-Ekonomik Analizleri, Trkiye likileri,
stanbul 1993.
ARMAOLU, Fahir, 20. Yzyl Siyas Tarihi (19141995), Alkm Yaynevi, Ankara.
. Filistin Meselesi ve Arap-srail Savalar (19481988). Trkiye
Bankas Kltr Yaynlar, Ankara, 1989.
ATAK, M. Sadk, Harp Sonrasnda Dnya (1945-1966), Ankara, 1966.
AYDIN, Mustafa, Trk D Politikas Kaynakas, Ankara, 2001.
BAL, dris, Trk D Politikas, Ankara, 2006.
BLAINEY, Geoffrey, 20. Yzyln Ksa Tarihi, ev. Onur EN, Tufan TILI, stanbul, 2007.
Dnya Tarihi, ev. Furkan AKDERN, Alfa Basm Yaym Datm, Ankara, 2007.
GNLBOL, Mehmet, Uluslararas Politika lkler-Kavramlar-Kurumlar, Attila Kitabevi,
Ankara, 1993.
GNLBOL, Mehmet ve dierleri, Olaylarla Trk D Politikas, A.. SBF Yaynlar,
Ankara, 1983.
HAYT, Baymirza, Trkistan Devletlerinin Milli Mcadeleleri Tarihi, Trk Tarih Kurumu
Yaynlar, Ankara, 1995.
KISSENGER, Henry, Diplomasi, (ev: brahim H. Kurt), Trkiye Bankas Yaynlar,
Ankara, 1998.
39
LEWIS, Bernard, Modern Trkiyenin Douu, ev: M. Kratl, Trk Tarih Kurumu
Yaynlar, Ankara, 1970.
LANGLOIS, Georges ve dierleri, 20. Yzyl Tarihi, Nehir Yaynlar, stanbul, 2000.
McNeil, William H, Dnya Tarihi, ev: Alaeddin ENEL, mge Kitabevi Yaynclk,
stanbul, 2007.
Olaylarla Trk D Politikas (19191995), Siyasal Kitabevi, Ankara, 1996.
SARAY, Mehmet, Yeni Trk Cumhuriyetleri Tarihi, Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara,
1997.
SANDER, Oral, Siyas Tarih (19181994), mge Yaynevi, Ankara, 1996.
SOYSAL, smail, Souk Sava Dnemi ve Trkiye Olaylar Kronolojisi, stanbul, 1997.
TREL, Ylmaz, Uluslararas Politikada Ortadou, Birinci Dnya Savandan 2000e, Aka
Basm-Yayn, Ankara, 2004.
Trk D Politikas, Ed: Baskn ORAN, letiim Yaynlar, C. I-II, stanbul, 2006.
Trk D Politikasnn Analizi, Derleyen: Faik SNMEZOLU, Der Yaynlar, stanbul,
1998.
Trkler Ansiklopedisi, Yeni Trkiye Yaynlar, Ankara, 2002.
UAROL, Rifat, Siyasi Tarih (17892001), Der Yaynlar, stanbul, 2008.
WOODRUFF, William, Modern Dnya Tarihi, Pozitif Yaynlar, stanbul, 2007.
YARDIMCI, Remzi, zzet IVGIN, ada Dnya Tarihi, Pozitif Yaynlar, Ankara, 2007.
http://www.atam.gov.tr/
http://www.abgs.gov.tr/
http://www.devletarsivleri.gov.tr
40
41
http://www.dpt.gov.tr/dei/kei/kei.htm
http://www.dpt.gov.tr/abigm/
http://www.eraren.org
http://www.gap.gov.tr/
http://www.mfa.gov.tr/default.tr.mfa
http://www.nato.int/
http://nchs.ucla.edu/standards/thinking5-12.html
http://www.oic-oci.org/oicnew/
http://www.sam.gov.tr/tur/samnotlari.php
http://www.tbmm.gov.tr/index1.htm
http://www.tika.gov.tr
http://www.ttk.gov.tr/
http://www.tuba.gov.tr/
http://www.tubitak.gov.tr/
http://www.ua.gov.tr/
http://www.un.org.tr/
http://yeogm.meb.gov.tr/