B GIO DC V O TO B T PHP

TRNG I HC LUT H NI


O L THU



Cc ti phm v hi l theo
Lut hnh s Vit Nam trong s so snh vi Lut hnh
s Thy in v Australia

Chuyn ngnh: Lut quc t v Lut so snh
M s: 62.38.60.01


Lun n tin s lut hc

Ngi hng dn khoa hc:
1. GS.TS. Nguyn Ngc Ha
2. GS.TS. Per Ole Trskman

H Ni - 2011






LI CM N

hon thnh lun n ny, ti chn thnh cm n s gip nhit tnh v
qu bu ca cc gio s, cc nh khoa hc v cc cn b lm vic ti Trng i
hc Lut H Ni, Trng i hc Lut thnh ph H Ch Minh, Khoa Lut
Trng i hc tng hp Lund - Thy in, Vin nghin cu lut hnh s v ti
phm hc quc t Max Planck CHLB c, Khoa Lut Trng i hc Tng
hp New South Wales t-xtry-lia. Ti xin gi li cm n su sc ti cc gio s,
tin s tham gia cc hi tho nh gi lun n ca ti trong sut nhng nm qua,
c bit l PGS.TS. L Th Sn v TS. Christoffer Wong. Ngoi ra, nhng li cm
n chn thnh cng xin c gi ti cc thnh vin trong Ban gim c D n tng
cng cng tc o to lut ti Vit Nam, nhng ngi ht sc nhit tnh gip
ti trong qu trnh thc hin lun n ny. Xin c cm n cc c quan tin hnh t
tng ca Vit Nam, Thy in v t-xtry-lia cung cp nhng thng tin v
kin qu bu ti hon thnh c lun n ny.
Nhng ngi ti mun c bit cm n l hai ngi thy hng dn ca ti,
Gio s, Tin s Per Ole Trskman thuc Khoa Lut Trng i hc tng hp
Lund - Thy in v Gio s, Tin s Nguyn Ngc Ha thuc Trng i hc
Lut H Ni, nhng ngi khng ch cho ti nhng gp v ch dn tn tnh,
su sc m cn c v, khch l ti trong sut thi gian thc hin lun n.
Cui cng, nhng tnh cm bit n chn thnh v su sc nht xin c gi
n gia nh v nhng ngi bn thn thit ca ti.





LI CAM OAN

Ti xin cam oan y l cng trnh nghin
cu ca ring ti. Cc kt qu nu trong lun n
l trung thc v cha tng c cng b trong
bt k mt cng trnh no khc.
TC GI

O L THU






DANH MC CC T VIT TT

BLHS B lut hnh s
CAER Centre for Australian Ethical Research (Trung tm nghin cu o
c ca t-xtry-lia)
CH Cng ha
CHLB Cng ha lin bang
COE Council of Europe (Hi ng Chu u)
CTTP Cu thnh ti phm
GRECO Group of States against Corruption (Nhm cc quc gia chng
tham nhng ca Chu u)
GTVT Giao thng vn ti
EU European Union (Lin minh Chu u)
HSST Hnh s s thm
HSPT Hnh s phc thm
ICC International Criminal Court (Ta n hnh s quc t)
ICAC Independent Commission Against Corruption (y ban c lp v
chng tham nhng)
JSCT Joint Standing Committee on Treaties (y ban phi hp thng
trc v cc iu c quc t)
LHQ Lin Hp quc
MCCOC Model Criminal Code Officers Committee (y ban t vn xy
dng BLHS mu ca t-xtry-lia)
NSW New South Wales
OECD Organization for Economic Cooperation and Development (T
chc hp tc v pht trin kinh t)
PMU Project Management Unit (Ban qun l d n)
Sd Sch dn
TAND Ta n nhn dn

TANDTC Ta n nhn dn ti cao
TI Transparency International (T chc minh bch quc t)
TKTH Thng k tng hp
TNHS Trch nhim hnh s
UBND y ban nhn dn
UK United Kingdom (Vng quc Anh)
U.S.C. United States Code (B tng lut ca Hoa K)
VKSND Vin kim st nhn dn
VKSNDTC Vin kim st nhn dn ti cao
XHCN X hi ch ngha





MC LC

Trang
M u
Chng 1. Nhng vn chung v cc ti phm v hi l
1.1. Nhng vn l lun v cc ti phm v hi l
1.1.1. Khi nim ti phm v hi l
1.1.2. Nhng hnh thc hi l ph bin
1.1.3. Nhng lun im v cc ti phm v hi l
1.2. Cc ti phm v hi l - nhn nhn t quan im lp php hnh s quc t
1.3. Nhn xt chung
Chng 2. Cc ti phm v hi l theo B lut hnh s Vit Nam
trong s so snh vi lut hnh s Thy in v t-xtry-lia
2.1. Cc ti phm v hi l theo BLHS Vit Nam
2.1.1. Du hiu php l ca cc ti phm v hi l theo BLHS Vit Nam
2.1.2. Quy nh v chun b phm ti, phm ti cha t v ng
phm i vi cc ti phm v hi l
2.1.3. ng li x l cc ti phm v hi l trong BLHS Vit Nam
2.2. Cc ti phm v hi l theo lut hnh s Thy in
2.2.1. Cc yu t cu thnh ca cc ti phm v hi l
2.2.2. Mt s hnh thc hi l c bit c ti phm ho
2.2.3. Quy nh v ti phm cha hon thnh v ng phm i vi
cc ti phm v hi l
2.2.4. Hnh pht i vi ti phm v hi l
2.3. Cc ti phm v hi l theo lut hnh s t-xtry-lia
2.3.1. Gii thiu chung v lut hnh s t-xtry-lia v cc ti phm hi l
2.3.2. Ti hi l cng chc ca Lin bang
2.3.3. Mt s ti phm v hi l khc
2.3.4. Quy nh v ti phm cha hon thnh v ng phm i vi
cc ti phm v hi l
1
16
17
16
26
34
57
87

91
91
92
115
123
116
120
122
139

143
143
146
146
150
160

168

2.3.5. Hnh pht i vi cc ti phm v hi l
2.3.6. Ti a hoc nhn nhng li ch c tnh v li cho/bi cng
chc ca Lin bang
2.4. nh gi so snh tng quan
Chng 3. Nhng vn thc tin v cc ti phm v hi l Vit
Nam trong s so snh vi Thy in v t-xtry-lia
3.1. Tnh hnh cc ti phm v hi l Vit Nam So snh vi tnh hnh
ny Thy in v t-xtry-lia
3.1.1. Tnh hnh cc ti phm v hi l Vit Nam
3.1.2. Tnh hnh cc ti phm v hi l Thy in v t-xtry-lia
3.1.3. nh gi so snh
3.2. Nhng vn trong thc tin p dng lut hnh s v cc ti phm v
hi l Vit Nam So snh vi Thy in v t-xtry-lia
3.2.1. Nhng vn trong thc tin p dng lut hnh s v cc ti
phm v hi l Vit Nam
3.2.2. Mt s kinh nghim trong thc tin p dng lut hnh s v cc
ti phm v hi l Thy in v t-xtry-lia
3.2.2.1. Kinh nghim ca Thy in
3.2.2.2. Kinh nghim ca t-xtry-lia
3.2.3. nh gi so snh
Chng 4. Nhng kin ngh i vi cc quy nh ca B lut hnh s
Vit Nam v cc ti phm v hi l v vic p dng cc quy nh ny
4.1. Nhng nguyn tc nh hng vic xut kin ngh
4.2. Nhng kin ngh c th
4.2.1. Nhng kin ngh i vi cc quy nh ca BLHS Vit Nam v
cc ti phm v hi l
4.2.1.1. Nhng kin ngh sa i, b sung cc quy nh v ti phm
169
170

171

180

180
180
205
222

224

224

242
243
254
265

270
270
277

278
278

4.2.1.2. Nhng kin ngh sa i, b sung cc quy nh v ng li
x l cc ti phm v hi l
4.2.2. Nhng kin ngh i vi vic p dng cc quy nh ca BLHS
Vit Nam v cc ti phm v hi l
Kt lun
Danh mc cc v n
Danh mc cc vn bn chnh thc c tham kho
Danh mc ti liu tham kho

291
294

299
302
304
308



1
M U

Tnh cp thit ca ti
Hin nay, vic bo v hot ng bnh thng ca cc c quan nh nc l
vn quan tm ca hu ht cc nc trn th gii. Bt c quc gia no cng thy
c yu t ny l c s quan trng bo m k cng php lut, nim tin ca nhn
dn vo s qun l ca Nh nc; bo v li ch ca Nh nc, quyn v li ch
hp php ca cng dn. Trong khi , ton th gii ang phi i mt vi tham
nhng hin tng gy nguy him cho hot ng bnh thng ca b my nh
nc. Bn cnh , thc t cng cho thy mi quan h gia tham nhng v ti phm
c t chc. Hn na tham nhng pht trin phm vi xuyn quc gia v quc t.
Tt c thc t ny v ang gy lo ngi cho cc quc gia trn th gii. Tnh trng
tham nhng nhng nm gn y tip tc l vn nng bng gy bo ng ton
cu. Tham nhng ang tr thnh hin tng e da s n nh ca nn chnh tr v
s pht trin bn vng ca cc quc gia.
1
Theo kt qu iu tra ca t chc Minh
bch quc t (Transparency International) ti Bn ch s tham nhng thng nin
nm 2006,
2
t quc gia xp th 44 n quc gia xp th 161 ch t im 5 tr
xung trong 10 im ti a v mc trong sch, Vit Nam t 2,6 im v c
xp th 111 trong bn ch s ny. Nh vy, hin tng tham nhng tip tc honh
hnh nhiu quc gia trn th gii bt chp nhiu n lc quc t c a ra thi
gian va qua nh Cng c chng tham nhng ca Lin Hp quc (LHQ) hoc lut
chng tham nhng v ra tin c nhiu quc gia ban hnh v p dng.
Lc ny cc quc gia cn phi cng hnh ng trong cuc u tranh chng
tham nhng. Vic ngn nga v xo b tham nhng l trch nhim ca tt c cc
quc gia.
3
iu ny c ngha l cc quc gia cn s dng nhng bin php a dng

1
Li ni u ca Cng c chng tham nhng ca Lin Hp quc.
2
Xem The 2006 Transparency International Corruption Perceptions Index ti http://www.transparency.org.
Bn ch s tham nhng thng nin l thc o mc tham nhng trong khu vc cng ca cc quc gia v
cc vng lnh th khc nhau trn th gii. Nhng ch s c a ra da trn cc bo co ca cc chuyn gia
v bo co cng tc cc quc gia ny. im t c cng thp chng t mc tham nhng cng cao.
3
Li ni u ca Cng c chng tham nhng ca Lin Hp quc.

2
v hiu qu phng nga v chng tham nhng, bao gm c s dng lut hnh s.
Mt quan chc ca t chc OECD nhn mnh, Cc Chnh ph cn hiu rng
tham nhng ng b coi l ti phm. y l mt im ng c lu tm. Cc
Chnh ph cn xem xt ti phm ho hnh vi hi l v mt l do rt d hiu l s
nguy him v cng ln m hnh vi ny gy ra cho x hi [Grurra 2006].
Ti Vit Nam, nhng nm gn y cc ti phm v chc v cng ang c
nhng din bin phc tp. Chnh v vy, Nh nc Vit Nam c nhng ng thi
th hin r quyt tm chng tham nhng nh: ngy 10 thng 12 nm 2003 k Cng
c chng tham nhng ca LHQ; ngy 28 thng 11 nm 2005 ban hnh Lut phng,
chng tham nhng vi nhng nguyn tc x l tham nhng c ghi nhn ti iu
4 nh: kp thi, nghim minh, theo quy nh ca php lut... Bn cnh , Th tng
Chnh ph nc CHXHCN Vit Nam ban hnh Quyt nh s30/2006/Q-TTg v
vic ban hnh Chng trnh hnh ng ca Chnh ph thc hin Lut phng, chng
tham nhng. Mc tiu ca Chng trnh l: khc phc v y li tnh trng tham
nhng ang din ra trong cc lnh vc ca i sng kinh t - x hi hin nay, nng
cao thc trch nhim ca cc cp, cc ngnh, cc c quan, t chc, n v, cc cn
b, cng chc v mi cng dn v cng tc phng, chng tham nhng. u tranh
chng nhng biu hin tiu cc trong i ng cn b, cng chc cng nh nhng
hnh vi tip tay cho tiu cc l iu kin tin quyt duy tr s trong sch, vng
mnh ca b my nh nc. bo m hot ng bnh thng ca cc c quan, t
chc, Nh nc Vit Nam kt hp nhiu bin php khc nhau v sm nhn thy
tm quan trng ca bin php TNHS i vi cc hnh vi nguy him cho x hi lin
quan n li dng chc v, quyn hn.
Trong s nhng ti phm v chc v ang gy nh hng nghim trng n
hot ng bnh thng ca cc c quan, t chc, cc ti phm v hi l ht sc c
ch . Thi gian gn y, loi ti phm ny din bin kh phc tp. Mt lot v n v
hi l ht sc nghim trng xy ra trong thi gian va qua lin quan n nhiu lnh
vc ca i sng x hi nh thng mi, xy dng c bn, th thao, bo v php lut.
Bn cnh , hnh vi hi l gi y len li vo c nhng lnh vc vn c xem l

3
cao qu nh gio dc o to, y t. Th on phm ti v hi l cng ngy cng
tinh vi, xo quyt. Ti phm v hi l ang lm bin cht mt b phn cn b, cng
chc nh nc, khin nhiu ngi trong s h thay i thc, quan nim v vic
thc thi cng v. Mt khc, thc t thi gian va qua cho thy loi ti phm ny
ng thi to iu kin hoc c hi cho vic thc hin nhiu ti phm khc nh
bun lu, mua bn tri php cht ma ty, nh bc hoc dn n nhiu tiu cc
trong lnh vc gio dc, y t. Trong khi , hot ng p dng lut hnh s u
tranh vi cc loi ti phm ny ang gp nhiu kh khn, vng mc v cn dng
li nhng kt qu kh khim tn. Mt trong nhng nguyn nhn gy kh khn cho
hot ng x l ti phm v hi l l do s thiu r rng hoc thiu hp l trong
quy nh ca lut hnh s hin hnh v cc ti phm ny. Chnh v vy, lm sng t
cng nh hon thin quy nh ca lut hnh s v cc ti phm v hi l s l mt
hot ng thit thc gp phn vo cuc u tranh phng, chng cc ti phm ny.
Vi mong mun gp phn vo cuc u tranh chng tham nhng v hi l,
tc gi thc hin nghin cu ny nhm gii quyt nhng vn v cc ti phm hi
l t gc lut hnh s. ti Cc ti phm v hi l theo lut hnh s Vit
Nam trong s so snh vi lut hnh s Thy in v t-xtry-lia cn thit c
nghin cu bi nhng c s l lun v thc tin sau y:
Th nht, cng ging nh Thy in, t-xtry-lia v nhiu quc gia khc
trn th gii, i vi Vit Nam vic bo v hot ng bnh thng ca b my nh
nc bng php lut hnh s c ch trng v c c th ho bng vic ban
hnh cc quy phm php lut hnh s v cc ti phm v chc v, trong c nhm
ti phm v hi l. Vic tm hiu, so snh chnh sch hnh s ca ba quc gia v vn
ny do vy l cn thit v c c s.
Th hai, lut hnh s ca Vit Nam, Thy in v t-xtry-lia u quy nh
cc ti phm v hi l. Bn cnh nhng thnh cng v mt lp php, c mt s
im bt cp trong cc quy nh cn phi c phn tch, lm sng t v c
bit l cn c hon thin. i vi Vit Nam, nhng kh khn, vng mc trong
nhn thc cng nh trong thc tin p dng nhng quy nh ca php lut hnh s

4
v cc ti phm v hi l vn cha c gii quyt trit . T khi B lut hnh s
(BLHS) nm 1999 c ban hnh cho ti nay cha c vn bn no ca c quan
nh nc c thm quyn hng dn vic p dng cc quy nh v nhm ti ny
mt cch thng nht, chnh xc. ti nghin cu do vy s c th gi mt s
ni dung ca lut cn c gii thch r.
Th ba, thi gian gn y, nhng hin tng nhn hi l, a hi l, mi gii
hi l cng vi nhng hu qu km theo ca chng nh s suy thoi v o c v
li sng, vic thc hin ti phm hoc to iu kin cho mt s loi ti phm khc
ca mt b phn cn b, cng chc din bin kh phc tp v nguy him, gy s bt
bnh v mt nim tin ca nhn dn i vi hot ng ca b my nh nc. Thc t
yu cu Nh nc Vit Nam phi c nhng hnh ng kin quyt v kp thi.
Chnh v vy, i vi Vit Nam, vic tng cng nhng bin php u tranh phng,
chng cc ti phm ny, trong c bin php TNHS l i hi kh cp bch. Tuy
nhin, hin nay vn c mt khong cch khng nh gia mt bn l thc trng ca
cc hnh vi hi l vi mt bn l thc t iu tra, truy t, xt x loi ti phm v hi
l. Nhng vng mc trong vic p dng lut hnh s x l cc ti phm ny cn
c lm sng t cng nh gii php khc phc cn sm c ra.
Th t, vic nghin cu so snh php lut hnh s ca Vit Nam v mt s
quc gia khc v cc ti phm v hi l l mt yu cu cn thit v ng n, ph
hp vi xu th hi nhp quc t hin nay. Hot ng s gip cho Vit Nam tm
hiu, chn lc kinh nghim hoc m hnh xy dng, sa i, b sung v p dng
lut hnh s v cc ti phm ny. Trn c s , Vit Nam c th hon thin nhng
quy nh ca php lut v cc ti phm v hi l, t nng cao hn na hiu qu
ca cng tc u tranh phng, chng hi l.
Bn cnh , hin nay khng c cng trnh no nghin cu ring cc ti
phm v hi l trong lut hnh s Vit Nam hin hnh trong mi quan h so snh
vi php lut hnh s ca mt s quc gia khc trn th gii. Nhiu khi nim cng
nh nhiu vn phc tp c lin quan n nhm ti phm nguy him ny cn
cha c lm sng t. Nh vy, ti nghin cu ny s l mt s b sung cn
thit v c ngha cho h thng l lun v cc ti phm v hi l.

5
Ti sao tc gi la chn lut hnh s Thy in v t-xtry-lia l nhng i
tng trong nghin cu so snh vi lut hnh s Vit Nam? Vit Nam l quc gia c
h thng php lut thnh vn (thuc h thng Civil Law), trong khi , t-xtry-lia l
nc theo h thng lut n l (Common Law). Thy in tuy l quc gia theo h
Civil Law song c mt im kh c o l vn coi n l l mt loi ngun ca php
lut. S khc bit trn chnh l mt l do cun ht cc nghin cu so snh lut. Bn
cnh , Thy in Chu u v t-xtry-lia Chu i Dng l nhng quc gia
c xem l thnh cng trong cng tc chng tham nhng ni chung v chng ti
phm v hi l ni ring. Trong Bn ch s tham nhng thng nin ca T chc
Minh bch quc t nm 2009, Thy in t 9,2 im v trong sch xp th 3 v
t-xtry-lia t 8,7 im xp th 8. Nhng con s n tng ny phn no phn nh
mc thnh cng trong hot ng phng, chng tham nhng ca cc quc gia ny.
V vy, vic tm hiu lut hnh s v kinh nghim p dng lut hnh s trong u
tranh chng ti phm v hi l ca cc nc nu trn l thc s cn thit v c ngha.
Mc ch v nhim v nghin cu
ti nghin cu nhm a ra nhng kin xut hon thin quy nh
ca lut hnh s Vit Nam v cc ti phm v hi l, gp phn nng cao hiu qu p
dng lut hnh s trong u tranh phng, chng loi ti phm ny.
Vi mc ch nu trn, ti nghin cu s gii quyt nhng nhim v sau y:
Th nht: nghin cu so snh h thng quan im, quan nim khoa hc trn
bnh din quc t cng nh ca cc tc gi Vit Nam, t-xtry-lia v Thy in v cc
ti phm v hi l, t lm r nhng vn l lun chung v cc ti phm ny; tm
hiu quan im lp php ca quc t v cc ti phm ny khng nh thm nn tng
l lun cho vic nghin cu cc quy nh c lin quan ca php lut hnh s quc gia.
Th hai: lm sng t ni dung nhng quy nh hin hnh ca php lut quc
t, ca lut hnh s Vit Nam, t-xtry-lia v Thy in v cc ti phm v hi l
trong s so snh thy c nhng im tng ng v khc bit, l gii nguyn
nhn ca nhng tng ng v khc bit ; ng thi phn tch nhng u im v
hn ch ca quy nh hin hnh v ti phm v hi l trong lut hnh s Vit Nam.

6
Th ba: khi qut tnh hnh cc ti phm v hi l Vit Nam, t-xtry-lia v
Thy in thi gian gn y trong mi quan h so snh thy c phn no hiu
qu p dng lut hnh s trong u tranh vi cc ti phm ny; tm hiu, nh gi
thc tin p dng nhng quy nh ca lut hnh s Vit Nam v cc ti phm v hi l.
Cui cng, trn c s ch ra nhng hn ch ca lut cng nh nhng vng
mc trong qu trnh p dng lut hnh s Vit Nam ng thi nghin cu l lun
lut hnh s, kinh nghim lp php v kinh nghim p dng lut hnh s v cc ti
phm ny ca t-xtry-lia v Thy in, xut mt s gii php hon thin quy
nh v cc ti phm v hi l ca lut hnh s Vit Nam cng nh kin ngh mt s
vn lin quan n hot dng p dng lut i vi cc ti phm ny.
i tng v phm vi nghin cu
i tng nghin cu ca ti l cc quan im khoa hc v nhng quy
nh ca lut hnh s hin hnh v cc ti phm v hi l, nhng t liu thc tin
cng nh nhng phn quyt ca c quan xt x Vit Nam, Thy in v t-xtry-lia
v nhm ti phm ny. Ngoi ra, cc vn bn php l quc t c lin quan trc tip
n ti nghin cu cng c cp, xut pht t l do cc quc gia trong nghin
cu ny k hoc ph chun cc vn bn .
Hin nay nhiu vn lin quan n cc ti phm v hi l ang c quan
tm. Tuy nhin tc gi ch thc hin lun n ny trong phm vi nhng vn c
nhn nhn t gc lut hnh s. ti c tip cn v c thc hin di gc
lut hnh s v so snh lut, ch yu trn c s nhng quy nh hin hnh ca
lut hnh s Vit Nam, Thy in v t-xtry-lia v cc ti phm v hi l.
Tnh hnh nghin cu
Cc ti phm v hi l c quy nh kh sm trong lut hnh s Vit
Nam. Bn cnh , y l nhm ti phm hin nay ang din bin rt phc tp v
nguy him. Tuy nhin, nhng nghin cu v cc ti phm ny cn kh khim tn.
Nhng nghin cu thc hin ch yu tip cn cc ti phm v chc v ni chung
hoc nhm ti phm v tham nhng ni ring, ch khng c bit tp trung vo cc
ti phm v hi l.

7
Vit Nam, mt vi nghin cu c lin quan n cc ti phm v hi l ng
ch nh: Lun n tin s ca tc gi Ung Chu Lu xut bn bng ting Nga ti
Taskent nm 1988 vi ni dung phn tch bn cht ca ti hi l v lut hnh s ca
Vit Nam giai on v ti hi l, t tc gi kin ngh cc ch ti, cc khung
hnh pht thch hp i vi loi ti phm ny nhm hon thin cc quy phm php
lut hnh s i vi ti hi l v nng cao hiu qu ca hot ng xt x ca to n
Vit Nam; Lun n tin s ca tc gi Trn Hu Trng thc hin ti CHLB c vi
tiu Tham nhng trong lnh vc hot ng chc trch - mt s so snh hnh s
v ti phm hc gia CHLB c v CHXHCN Vit Nam vi nhng ni dung c bn
l: phn u ca lun n phn tch v so snh cc khi nim c bn trong lut hnh
s CHLB c v CHXHCN Vit Nam nh khi nim tham nhng, khi nim ti
phm v tham nhng, phn tip theo lun n so snh nhng vn c bn ca cc
CTTP v tham nhng theo lut hnh s Vit Nam v lut hnh s c, ngoi ra lun
n cn tip cn t gc ti phm hc so snh vn tham nhng gia CHLB c
v Vit Nam, cui cng lun n a ra cc gii php phng, chng tham nhng bao
gm cc gii php v hnh s v cc gii php v ti phm hc.
Ngoi ra cn c mt s nghin cu khc nh:u tranh chng v phng
nga ti tham , c lm tri v hi l trong c ch th trng ca Vin nghin
cu khoa hc - Vin kim st nhn dn ti cao do Nxb Chnh tr quc gia xut bn
nm 1993; Tm hiu trch nhim hnh s i vi cc ti phm v chc v (Nxb
Chnh tr quc gia, H Ni, nm1996) ca Tin s V Khnh Vinh; Ti phm hc
hin i v phng nga ti phm ca tc gi Nguyn Xun Ym, Nxb Cng an
nhn dn, H Ni nm 2001; Tnh hnh, nguyn nhn v cc bin php u tranh
phng chng cc ti tham nhng - Lun n tin s lut hc ca tc gi Trn Cng
Phn bo v ti Vin Nh nc v Php lut nm 2004; Bnh lun khoa hc B
lut hnh s - Phn cc ti phm - Tp V Cc ti phm v chc v ca ThS. inh
Vn Qu, Nxb thnh ph H Ch Minh, nm 2006; Chuyn Mt s vn v
ti phm tham nhng v cng tc u tranh phng, chng tham nhng ca Tp ch
Kim st - Vin kim st nhn dn ti cao, s 22 thng 11 nm 2006; cng nh mt

8
s bi vit trn cc tp ch chuyn ngnh nh:V trch nhim hnh s v min
trch nhim hnh s i vi ngi phm ti a hi l ca tc gi Trnh Tin
Vit, Tp ch To n s 1 nm 2008; Vn ca hi l trong cc ti phm hi
l ca tc gi Nguyn Th Minh Huyn, Tp ch To n s 12 nm 2001, v.v...
Nhn chung, nhng nghin cu nu trn c th phn thnh hai loi: loi th nht
nghin cu v cc ti phm v chc v ni chung, nhm ti tham nhng ni ring
di gc lut hnh s v trn c s quy nh ca lut hnh s Vit Nam; loi
th hai tm hiu v nhm ti tham nhng di gc ti phm hc. Nhng cng
trnh gip lm sng t quy nh ca lut hnh s v cc ti phm v chc v
hoc ch ra c mt vi hn ch trong quy nh ca lut v cc ti phm ny. Tuy
nhin cc nghin cu cha tip cn ring cc ti phm v hi l, nht l hu nh
cha cp ti gc nhn quc t v cc ti phm ny. Mt vi nghin cu trong s
tr nn lc hu, khng cn tnh thi s. Mt s khc mi ch dng mc
din gii lut thc nh v cc ti phm ny.
Trn din n nghin cu khoa hc ca nc ngoi, nhiu nghin cu cng
cp n hin tng tham nhng ni chung, cc ti phm v hi l ni ring
nh: Bribes ca John T. Noonan, Nxb Macmillan, New York nm 1984;
Corruption: Its Nature, Causes and Functions by S. H. Alatas, Avebury Gower
Publishing Company Limited, 1990; Political Bribery in Japan ca Richard H.
Mitchell, Nxb ca Trng i hc Hawai, Hoa K nm 1996; Corruption and
Government - Causes, consequences, and reform ca Susan Rose-Ackerman, Nxb
ca i hc Cambridge nm 1999; Explaining Corruption by R. William ed.,
Edward Elgar Publishing Limited, 2000; Fighting corruption in Asia - Causes,
Effects and Remedies do John Kidd v Frank-Jurgen Richter ch bin, Nxb World
Scientific nm 2003; Corruption and good Governance in Asia ca Nicholas
Tarling, Nxb Routledge, New York nm 2005. y ch yu l nhng nghin cu v
tham nhng ni chung di gc x hi hc hoc v ti phm tham nhng di
gc ti phm hc. Nh vy, t phng din php l hnh s, nghin cu so snh
lut hnh s cc quc gia v ti phm v hi l cha thc s c quan tm.

9
T nhng tm tt nu trn v tnh hnh nghin cu ti cc ti phm v hi
l, c th thy vic nghin cu nhm ti phm ny vn cn b b ng nhiu kha
cnh. Do , tm hiu cc ti phm v hi l di gc php l hnh s, c bit
l trong s so snh vi quy nh ca php lut hnh s nc ngoi v loi ti phm
ny mt cch ton din, c h thng vn thc s cn thit v c ngha.
Phng php nghin cu
4

Trn c s phng php lun duy vt bin chng v thc hin tt nhng
nhim v t ra ca ti, nhng phng php chung c p dng nghin
cu l: phng php phn tch v phng php tng hp.
Nhng phng php c th ca lnh vc lut hc cng s c vn dng
trong vic thc hin lun n. Trc ht, v y l nghin cu v quy nh ca lut
nn phng php tip cn quy phm s c s dng kt hp vi phng php
php l truyn thng (traditional legal method). Phng php php l truyn thng
c s dng h thng ho v gii thch nhng quy nh hin hnh, n l, vn
bn hng dn p dng lut cng nh cc hc thuyt php l ca ba quc gia v cc
ti phm v hi l. Cc phng php khc c s dng l phng php nghin
cu lut php trong mi quan h vi trit hc, trong mi quan h vi chnh tr hoc
trong mi quan h vi x hi hc. Cc phng php ni trn gip cho vic l gii s
cn thit, tnh ng n v hp l ca vic hnh s ho cc hnh vi hi l v quy
nh hnh pht nghim khc vi cc ti phm ny. ng thi, nhng phng php
ny cng gip xc nh nhng hn ch ca php lut v cc ti phm ny ca cc
quc gia trong nghin cu so snh. Ngoi ra, phng php nghin cu lch s php
lut i khi c tc gi s dng th hin s gn kt v tip ni v mt thi gian
ca nhng quy nh php lut v cc ti phm v hi l.
Phng php so snh lut hc l phng php c s dng thng xuyn v
c tnh c th ca nghin cu ny. Khi p dng phng php ny tc gi tun
th nhng yu cu nh bo m tnh chn lc, tnh khch quan v tnh ph phn.

4
Vic m t cc phng php nghin cu c tc gi ch yu da trn cng trnh ca Gio s Hans Henrik
Lidgard - Khoa Lut, i hc Tng hp Lund, Thy in vi tiu : Methods in legal research nm 2006
trong ti liu dnh cho nghin cu sinh kho 1 Chng trnh hp tc o to gia Vit Nam v Thy in.

10
Cch thc so snh lut cng c tm hiu v p dng trong qu trnh thc hin
ti. Thng qua phng php so snh, mc vn dng cc Cng c quc t c lin
quan ca lut hnh s Vit Nam c th hin r. iu quan trng na l s tng
ng v khc bit ca lut hnh s Vit Nam so vi lut ca cc quc gia khc cng
c ch ra v c l gii. Kt qu nghin cu so snh c vn dng cho phn
kin ngh ca lun n. Phng php ny cho thy khng phi tt c nhng quy nh
ca php lut hnh s hin hnh ca quc gia khc u hon ho v l chun mc
Vit Nam hc tp. Vic s dng kt qu so snh khng c ngha l sao chp tt
c cc m hnh lp php hnh s ca nhng quc gia c nghin cu.
5

Phng php chuyn gia cng c tin hnh em li cho lun n mt s
nh gi a chiu v su sc hn t nhng nh nghin cu c chuyn mn su hoc
nhng ngi lm cng tc thc tin c kinh nghim trong lnh vc ti phm ny.
Tc gi tin hnh mt s phng vn, trao i vi mt s gio s c cc bi vit
bnh lun nhng quy nh c lin quan ca Thy in v t-xtry-lia, ng thi
trao i vi mt s cn b lm vic ti Vin chng tham nhng ca Thy in;
Vin Cng t lin bang, To n ti cao v y ban cnh st lim chnh ca bang
New South Wales, t-xtry-lia. Ni dung ca cc cuc phng vn v trao i xoay
quanh nhng vn nh ni dung v tinh thn ca mt s quy nh ca lut hnh s
cc nc v cc ti phm v hi l, mt s n l in hnh v nhng vng mc
trong thc tin xt x, tnh hnh cc ti phm ny cc nc, nguyn nhn ca
nhng thnh cng trong cng tc phng, chng cc ti phm ny.
Tc gi lun n cng ch n cch thc khai thc cc ngun ti liu
nghin cu. V ti c lin quan n yu t quc t, tc gi c gng tip cn cc
ngun ti liu gc t ting Anh. Phn ln thng tin v lut thu c trn c s cc
vn bn lut, cc cng c, bo co gii thch cc vn bn lut cng nh qua cc
nghin cu v cc bi vit c lin quan. i vi ti liu c lin quan n lut hnh
s Thy in, do s khc bit ca ngn ng tc gi phi tip cn thng qua bn
dch khng chnh thc (t ting Thy in sang ting Anh) ca phn vit c lin

5
Lin quan n vn so snh lut hnh s, xem: o L Thu, Vai tr ca so snh lut trong hot ng lp
php hnh s ca Vit Nam, Tp ch Lut hc, s 1 nm 2008, cc trang t 54-58.

11
quan trong cun bnh lun BLHS ca quc gia ny v mt s v n in hnh. Tuy
nhin tc gi tin hnh mt s bin php khng nh tnh chn thc v tin
cy ca bn dch ny nh: gp g gio s Madelene Lejonhufvud l ngi trc tip
vit phn bnh lun ; trao i vi gio s lut hnh s Per - Ole Traskmn ca
Khoa Lut, i hc Tng hp Lund v ni dung ca lut hnh s Thy in. Bn
cnh , thng qua mt s bi vit bng ting Anh v c bit qua cc bo co
chnh thc ca mt s t chc quc t lin chnh ph, tin cy ca cc ngun ti
liu dch t ting Thy in c khng nh.
Nhng kt qu mi ca ti nghin cu
y l mt trong nhng cng trnh khoa hc cp tin s tip cn mt
cch ton din v tng i su sc cc ti phm v hi l di gc so snh lut
hnh s. ti nghin cu c nhng ng gp mi nh sau:
1. Khi qut ho cc quan im, quan nim ca quc t v Vit Nam v cc
ti phm v hi l. Khi nim, c im, cc hnh thc ph bin v du hiu php l
ca cc ti phm ny cng nh ng li x l cc ti phm ny c nhn nhn
trn c bnh din quc t v quc gia. Bn cnh , lun n cn khi qut ho quan
im lp php ca quc t v cc ti phm ny.
2. H thng ho cc quy nh ca php lut hnh s Vit Nam, t-xtry-lia v
Thy in v cc ti phm v hi l trong s i chiu, so snh. iu quan trng l
ch ra c nhng im hp l v nhng im hn ch ca nhng quy nh ny.
3. Ch ra nh hng ca nhng hn ch trong quy nh ca lut i vi cng
tc phng nga v u tranh chng ti phm v hi l. c bit, nghin cu ny
phn tch mt s vn ni cm trong thc tin p dng quy nh ca lut hnh s
Vit Nam v cc ti phm v hi l trong mi lin h vi kinh nghim p dng lut
hnh s i vi cc ti phm ny ca t-xtry-lia v Thy in.
4. a ra mt s kin ngh hon thin quy nh ca lut hnh s Vit Nam v
cc ti phm v hi l trn c s tip thu c chn lc kinh nghim v m hnh lp
php ca t-xtry-lia v Thy in, ng thi kin ngh mt s bin php nng cao
hiu qu hot ng p dng lut v cc ti phm v hi l Vit Nam.

12
Kt cu ca lun n
Lun n gm phn m u, kt lun v bn chng. Lun n c kt cu
mt cch hp l theo m hnh: c s l lun thc tin lp php: chun mc, kinh
nghim v vn ca lut hin hnh thc tin p dng lut: hn ch, thiu st v
kinh nghim xut gii php.
Phn M u ca lun n tp trung vo vic gii thiu bi cnh trong th
hin tnh cp thit ca vic nghin cu ti cc ti phm v hi l t gc lut
hnh s v lut hc so snh. Bn cnh , nhng vn c ch trong phn ny
l vic xc nh i tng v nhng ni dung nghin cu, mc ch ca nghin cu
v cc phng php c s dng trong qu trnh thc hin lun n.
Sau phn M u, Chng 1 ca lun n th hin vai tr xut pht im vi
nhng vn chung v cc ti phm v hi l. Trong Chng 1 chng ti xy
dng nn tng l lun cho vic nghin cu cc ti phm ny di gc lut hnh
s. Qua nghin cu chng ti nhn thy mt s vn l lun c nhn thc kh
thng nht nh: th nht l quan nim v cc ti phm v hi l vi t cch l mt
trong cc hnh thc tham nhng ang gy lo ngi cho ton th gii v khi nim ti
phm v hi l cn c nhn thc theo mt cch nhn hin i v theo hng m
phn nh c mt s hnh thc hi l mi nh hi l trong khu vc t, hi l
cng chc nc ngoi v a, nhn qu c tnh v li; th hai l vic hnh s ho
cc hnh thc hi l khng ch ph thuc vo bn cht nguy him cho x hi ca
hnh vi m cn ph thuc vo quan nim ca x hi i vi hin tng , vo yu
t vn ho v s cn thit bo v cc quan h x hi bo m cho hot ng bnh
thng ca b my nh nc cng nh bo m cho nhng li ch khc ca ton x
hi; th ba l mt s yu t cu thnh cc ti phm v hi l nh ch th nhn hi
l, ca hi l, khch th ca ti phm v hi l, hnh vi khch quan trong
CTTP ca cc ti phm v hi l v.v... cn c hiu theo ngha rng phn nh
c nhng quan nim hin i v hi l; th t l quan im v ng li x l
cc ti phm v hi l cn linh hot bo m va nghim khc trong vic
ngn nga v x l loi hnh vi nguy him cho x hi ny va thc y vic t

13
nguyn v ch ng khai bo v ti phm vi c quan nh nc c thm quyn, bi
vic tm ra chng c v cc ti phm ny trn thc t rt kh khn. lm cho c
s l lun ca nghin cu tr nn vng chc hn v cng kim chng cho nhng
quan im l lun nu trn, trong chng ny chng ti cn cp ti quan im
lp php i vi cc ti phm v hi l c th hin trong cc cng c quc t
ni bt v vn ny vi nhng v d minh ha t quy nh v cc ti phm v hi
l ca mt s quc gia thnh vin cc cng c. y chnh l thc tin sinh ng
khng nh s hp l v ng n ca nhng quan im l lun c phn tch ti
phn u ca Chng 1. Chng ti xc nh Chng 1 tr thnh c s cho nhng
phn tch v lun gii tip theo ca lun n.
Chng 2 c xc nh l mt trong nhng trng tm ca lun n vi ni
dung l vic phn tch v so snh cc quy nh v cc ti phm v hi l trong lut
hnh s hin hnh ca ba quc gia: Vit Nam, Thy in v t-xtry-lia. Ni dung
c bn ca chng ny l nhng phn tch cc du hiu php l v ng li x l
i vi cc ti phm ny cng vi nhng kt lun rt ra t cc phn tch so snh
quy nh ca lut hnh s ba quc gia. Phn tch so snh cho thy lut hnh s ca
cc quc gia ny kh tng ng trong vic quy nh nhiu vn v cc ti phm
v hi l. Bn cnh lun n cng xem xt s ph hp ca nhng quy nh v
cc ti phm v hi l trong lut ca ba quc gia vi h thng nhng quan im l
lun c xy dng ti Chng 1 v s tng thch ca chng vi quy nh ca
cc cng c quc t c lin quan. Mt mt nhng quan nim v cc ti phm ny
c em ra i chiu trong qu trnh phn tch lut, mt khc vic phn tch
lut thc nh ti chng ny li l s kim chng cho nhng quan im l lun
v nhng gi thit khoa hc c a ra ti Chng 1. Qua phn tch cc quy nh
ca lut hnh s ba quc gia v cc ti phm ny chng ti nhn thy ni dung ca
cc quy nh ny hu nh phn nh ng nhng lun im c cp ti
Chng 1. Cc quy nh ny cng phn nh vic ni lut ho nhng chun mc
php lut hnh s v cc ti phm v hi l c xy dng trong cc cng c
quc t c thc hin mc kh y . C th khng nh rng nhng

14
yu cu v khuyn ngh ca cc cng c quc t v nhng yu t ca cc ti
phm ny nh khi nim cng chc, khi nim ca hi l, khi nim ngi th ba
c li, v.v hoc v hnh pht i vi cc ti phm ny hu nh c lut
hnh s ca ba quc gia phn nh.
Trong Chng 3, nhng vn thc tin v cc ti phm v hi l c
cp v phn tch. Nhng vn u tin c lin quan n tnh hnh cng nh mt
s nguyn nhn c bn ca cc ti phm ny ba quc gia. Chng ti mun thng
qua nhng vn ny lm sng t phn no vai tr v hiu qu ca php lut
hnh s trong cuc u tranh chng cc ti phm v hi l. Bc tranh ton cnh v
tnh hnh cc ti phm v hi l cng l s khng nh cho vic cn thit phi s
dng lut hnh s (mt cch hiu qu hn). Nhng phn tch v nhng nghin cu
thc nghim cho thy mc x l cc ti phm v hi l bng php lut hnh s
cn kh thp so vi din bin thc t ca cc ti phm ny. Ti phm v hi l n l
hin tng tn ti c ba quc gia trong nghin cu so snh ny. nhng mc
khc nhau c ba quc gia u phi i mt vi mt yu t c th coi l nguyn nhn
ca cc ti phm v hi l l s thc thi cha hiu qu cc quy nh ca lut
hnh s v cc ti phm ny. Mt trong nhng nguyn nhn dn n s yu km ca
vic thc thi ny l nhng hn ch trong chnh cc quy nh ny.
Chng 3 cng cp n nhng vn ca thc tin p dng lut i vi
cc ti phm v hi l ca Vit Nam trong s so snh vi kinh nghim p dng lut
ca cc quc gia Thy in v t-xtry-lia. Trc ht c th ni vic p dng lut
hnh s u tranh vi cc ti phm v hi l c ba quc gia t c nhng kt
qu nht nh. Tuy nhin cc c quan tin hnh t tng trong c To n gp
khng t kh khn cng nh th hin nhng hn ch trong cng tc p dng lut i
vi cc ti phm ny. Mt trong nhng nguyn nhn quan trng dn n nhng kh
khn v hn ch l nhng nhc im ca cc quy nh ca lut hnh s v
nhm ti phm ny. Mt ln na, hu qu ca nhng nhc im ca lut li c
chng minh. Vic nhn nhn ng nhng hn ch trong quy nh ca lut cng nh
trong thc tin p dng cc quy nh ny v vic xem xt kinh nghim p dng lut

15
ca cc quc gia khc c ngha quan trng trong vic hon thin lut v ci thin
hiu qu p dng lut v cc ti phm v hi l.
Trn c s cc phn tch, lun gii v kt qu nghin cu so snh ca nhng
chng trc, Chng 4 ca lun n a ra nhng kin ngh i vi cc quy nh
ca BLHS Vit Nam v cc ti phm v hi l v vic p dng cc quy nh ny.
Trc khi i vo cc kin ngh c th, chng ti a ra nhng nguyn tc mang
tnh nh hng cho vic xut cc m hnh v cc gii php. Ti chng ny
chng ti a ra nhng kin ngh i vi quy nh v cc ti phm v hi l v
vic p dng lut hnh s x l cc ti phm ny mt cch c h thng v tng
i ton din. Nhng kin ngh ny va da trn nhng lun im khoa hc
c tha nhn chung va c c s l nhng khuyn ngh lp php ca nhng
cng c quc t in hnh v cc ti phm ny. ng thi, nhng kin ngh a
ra cng ph hp vi yu cu thc t ca lut hnh s v thc tin p dng lut
Vit Nam hin nay.
Cui cng lun n c kt thc bng mt s kt lun chung cho ton b
nghin cu.

16
CHNG 1
NHNG VN CHUNG V CC TI PHM V HI L

1.1. NHNG VN L LUN V CC TI PHM V HI L
1.1.1. Khi nim ti phm v hi l
Trung tm ca nghin cu ny l khi nim ti phm v hi l. Tuy nhin,
c nhng phn tch su v cc kha cnh khc nhau ca khi nim ny, hi l theo
ngha rng - mt hin tng x hi tiu cc - cn c bn lun t nhiu. Khi nim
hi l t lu tr thnh i tng ca nhiu nghin cu v x hi hc [Noonan
1984; Michell 1996; Rose-Ackerman 1999; Kidd v Richter 2003], kinh t hc
[Arvis v Berenbeim 2003; Lambsdorff 2007], ti phm hc [Van Duyne 1996;
Reid 2000; Trn Cng Phn 2004; Green 2006] v khoa hc lut hnh s [Lanham
1987; V Khnh Vinh 1996; Bogdan 2002; inh Vn Qu 2006]. Thc t cho thy
hin tng hi l thng c nghin cu t kha cnh o c, chnh tr, kinh t
v php l. Tuy nhin, phn ln cc nghin cu ny tip cn hi l t mt khi nim
rng hn l khi nim tham nhng.
Vy hai khi nim ny c im g khc bit v chng c mi quan h vi
nhau nh th no? Nghin cu cho thy hi l c cc hc gi nc ngoi coi l
mt biu hin ca tham nhng v l biu hin r nt nht v cng nguy him nht.
Thm ch mt s nghin cu khi nim tham nhng v khi nim hi l hu nh
c ng nht, ni n tham nhng l ni n hi l [Van Duyne 1996; Rose-
Ackerman 1999; Heidenheimer 1998]. Tuy nhin, nhn chung tham nhng c
nhn thc l khi nim rng hn v bao hm khi nim hi l. Kiu nh ngha
tham nhng c tha nhn rng ri nht v c vin dn nhiu nht l nhng
nh ngha quy tham nhng cho tt c nhng hnh vi lm dng quyn lc cng t
li [Nye 1967; Della Porta v Vannucci 1999, Trn Cng Phn 2004]. T gc
lut hnh s, tham nhng c cho l bao gm cc hnh vi a, nhn hi l v mt
s loi hnh vi khc nh tham ti sn, li dng chc trch cng ot ti sn, li
dng chc trch la o chim ot ti sn, lm dng chc trch cng v.v... [Nye

17
1967, tr.966; B T php Hoa K].
6
Nh vy hi l c hiu l mt dng ca tham
nhng. Mt s tc gi khc chia s quan im ny khi cho rng tham nhng bao
gm hi l v nhiu dng hnh vi khc [Johnson v Sharma 2004] hoc cho rng
hi l l mt trong nhng hnh thc tham nhng r nt v hin nhin nht
[Andersson 2002, tr.51].
Trong nhin cu ca cc tc gi Vit Nam, nhn thc v khi nim tham
nhng dng nh khng khc bit nhiu so vi nhng quan im nu trn. Tc gi
Trn Cng Phn tng kt trong nghin cu ca mnh v ti phm tham nhng rng
hin tng x hi tiu cc ny c tip cn t gc o c, kinh t v nh
nc - php lut v cho rng khi nim tham nhng xt di kha cnh nh nc -
php lut l hnh vi li dng chc quyn v li c nhn [Trn Cng Phn 2004,
tr.8]. Tuy nhin, phn ln tc gi Vit Nam khi xem xt ng thi hai khi nim ny
cho rng y l nhng khi nim c lp, mc d chng c mi quan h mt thit
vi nhau. Tham nhng c cho l hnh vi ca ngi c chc v, quyn hn; cn
hi l li bao gm c hnh vi ca ngi c chc v quyn hn, nh hnh vi nhn
hi l v hnh vi ca ngi khng c chc v, quyn hn, nh hnh vi a hi l,
hnh vi lm mi gii hi l [V Khnh Vinh 1996; Trn Cng Phn 2004; inh
Vn Qu 2006, v.v...]. Theo cch nhn nhn ny ch hnh vi nhn hi l c coi l
mt dng ca tham nhng. Nh vy, theo quan nim ca cc tc gi Vit Nam, khi
nim tham nhng khng hon ton bao hm khi nim hi l.
Bn cht ca hi l c th c nhn thc t nhiu gc khc nhau. T gc
x hi, hi l c th c xem l mt hnh thc bin tng ca vic n p, tr
n. Hi l l mt kiu n p. Cuc sng ca loi ngi trn ngp nhng s tr
n. Mt s s n p b xem l hi l trong tng nn vn ho c th, c phn
bit vi cc trng hp khc bi s c , bi hnh thc v hon cnh c th
[Nonan 1984, tr.xiii]. Nh vy, hi l c th c xem l hin tng x hi tiu
cc, l s lm dng nhng truyn thng tt p ca x hi loi ngi, nh truyn

6
V quan im ca B T php Hoa K xem: Sourcebook of criminal justice statistics ti website
http://www.albany.edu/sourcebook.

18
thng tng qu, truyn thng n p n ngha. Tnh cht sai tri ca hi l c th
khng c nhn thc hoc c nhn thc mc khc nhau ty thuc vo tng
x hi. S nhn thc chu nh hng rt nhiu bi yu t vn ho x hi v sau
li nh hng t nhiu n vic xc nh tnh cht nguy him cho x hi ca hin
tng hi l. y cng l iu cn lu i vi cc nh lm lut khi quy nh ti
phm v hi l. Cng bn v tnh tri o c ca hi l, Green a ra mt lun
im c ng gi l thuyt v s phn bi, theo ngi nhn hi l b coi l
phn bi li nhng c tri ca mnh v phn bi li nhng l tng ca ngh nghip
ca mnh, k c trong trng hp nhn hi l lm mt vic ng chc trch hoc
php lut [Green 2006, tr.203-211]. Cng vi quan im nh trn, mt tc gi khc
cho rng hi l nn c nhn dng bi mt c tnh rt ng b ph phn ca n
l mt s phn bi li s tn nhim [Alatas 1999, tr.7]. Nh vy, t gc o c
x hi, bn cht xu xa ca hi l chnh l bin gii u tin cho s cn thit phi s
dng php lut u tranh vi hin tng ny.
T gc chnh tr, hi l l mt trong nhng loi bng lc ca quyn lc v
l mt hnh thc trao i chung gia quyn lc v s giu c [Reisman 1979, tr.39].
Lc ny hi l mang bn cht chnh tr su sc, l tng phm tiu cc ca quyn lc
v th hin mt tri ca s phn tng x hi. Thng qua hi l quyn lc to ra tin
bc v ngc li tin bc c th mua c quyn lc. Hi l tr thnh cng c tm
kim v duy tr quyn lc chnh tr, ng thi to ra s bt cng trong x hi. Tc gi
Andersson [2002, tr.4] ln n hin tng hi l v cho rng n lm mt nim tin ca
cng chng i vi c cc chnh tr gia v h thng chnh tr. Khi chng ta nhn
thc c tnh cht nguy him ca hnh vi hi l i vi h thng chnh tr, s cn
thit phi x l loi hnh vi ny bng php lut hnh s tr nn r rng hn.
T gc hnh chnh - nh nc, hi l c cc hc gi cng nh hu ht
cc quc gia nhn thc chung l mt loi hnh vi tham nhng. Hi l l nhng
hnh vi c xu hng xy ra nhiu ti nhng ni thiu s minh bch v thiu s tn
trng cc quy tc o c, ng thi tc ng tr li lm cho b my nh nc tr
nn quan liu, thiu minh bch, tr tr. Hi l cng hy hoi o c v trch

19
nhim ca nhng ngi thc thi chc trch, lm mt lng tin ca cng chng vo
hot ng cng v. Nh mt tc gi nhn nh: Ni no tn ti hin tng hi
l c h thng ca mt s cng chc ni s c xu hng hot ng km hiu
qu v o c ca cc nhn vin tr nn xung cp [Van Duyne 1996, tr.163].
T gc nghin cu ny, bn cht ca hi l bin gii cho hin tng cc ti
phm v hi l thng c xp vo nhm ti xm phm hot ng hnh chnh
cng hoc ti phm v cng v.
V mt php l, qua nghin cu chng ti nhn thy theo php lut ca hu
ht cc quc gia trn th gii hi l b xem l mt s trao i li ch bt hp php
hai chiu. S trao i c thc hin thng qua vic bn a hi l s dng
nhng li ch khng chnh ng i ly vic bn nhn hi l lm theo yu cu
ca mnh. Ngc li bn nhn hi l li dng chc v, quyn hn c giao tha
mn nhng mc ch c nhn ca ngi a hi l i ly ca hi l. Hi l b
xem l bt hp php xut pht t ch n l vic t c li ch c nhn trn c s
li dng quyn lc cng.
Qua tm hiu quan im ca cc tc gi v bn cht ca hin tng hi l,
chng ti nhn thy mt im chung l cho d c nhn thc t bt k phng
din no hi l vn lun th hin bn cht ca mt hin tng tiu cc, phi o c
v gy rt nhiu tc ng xu ti i sng x hi. Tnh cht tiu cc ca hi l
chnh l s lun gii hp l nht cho s cn thit phi quy nh nhng hnh vi ny
l ti phm v quy nh vic x l hnh s nghim khc. Vic ti phm ho nhng
hnh vi ny cn bo m bn cht nu trn ca hi l c th hin r nt v x hi
khng cn hiu nhm v tnh cht nguy him cho x hi ca chng.
Tc gi lun n cho rng nh ngha hi l nn c xy dng v lun bn
trc khi tm hiu khi nim ti phm v hi l. Khi nim hi l c th c nh
ngha khng ging nhau, ty thuc vo tiu ch c a ra cng nh lnh vc m
trong hin tng ny c t vo nghin cu. Qua nghin cu, tc gi tm
hiu c mt s kiu nh ngha v hi l ph bin. Kiu nh ngha th nht
mang tnh n gin v khi qut. V d nh theo mt nh nghin cu, hi l l s

20
tng cho mt li ch to mt nh hng khng chnh ng ti mt hnh ng
hoc mt quyt nh [Langseth 2006, tr.10]. Tng t nh vy, mt nh ngha
ngn gn khc v hi l cng c a ra, theo Hi l l vic yu cu hoc
nhn mt loi li ch t b qua vic thc hin mt trch nhim c th [Reisman
1979, tr.2]. y c th xem nh nhng nh ngha v hi l bnh din chung nht.
Nhng nh ngha ny phn nh c phn no bn cht ca hin tng hi l v
khng gii hn hin tng ny trong bt k mt lnh vc no ca i sng x hi.
Tuy nhin nhng nh ngha ny c chung mt nhc im l khng m t y
cc dng hnh vi a v nhn hi l cng nh khng th hin c c im ca
ch th thc hin hnh vi hi l. Nh vy l nhng nh ngha qu n gin cha
th phn nh y bn cht ca mt hin tng phc tp.
Tnh phc tp v hai chiu ca hin tng hi l tr thnh kh khn i
vi cc nh khoa hc khi nh ngha hin tng ny. Chnh v vy, mt s nh
ngha c a ra di hnh thc hi c bit v c th xem l kiu nh ngha th
hai v hi l. V d nh tc gi Green gii thiu mt nh ngha theo ng l ci
khung cho vic xy dng mt nh ngha hon thin nh sau: X (ngi nhn hi
l) b hi l bi Y (ngi a hi l) nu v ch nu: (1) X chp nhn, hoc ng
s nhn nhng th c gi tr t Y; (2) i ly vic X lm hoc ng lm mt vic
v mt vi li ch ca Y; thng qua s vi phm mt s trch nhim X phi thc hin
mt cch trung thnh do v tr cng tc, do cng vic hoc do s lin quan ca X ti
mt s cng vic nht nh [Green 2006, tr.194]. nh ngha ny ging nh s m
t din bin cng nh nhng yu t ni bt ca hin tng hi l. S m t kh chi
tit v y ny th hin c hnh vi v mi quan h gia ngi a v ngi
nhn hi l, nhng li ch hai bn t c t mi quan h ny v c im c lin
quan n quyn hn ca ngi nhn hi l. Ngoi ra, nh ngha khng t ra
mt gii hn no i vi ch th nhn hi l, t c th hiu nh ngha ny bao
trm hin tng hi l trong c hai khu vc cng v t. Nhc im ca nh ngha
ny l s thiu khi qut. Tng t nh cch tc gi Senior cho rng nh ngha
bao gm nm iu kin cn phi ng thi c tha mn. Hi l xy ra khi ngi

21
a hi l (1) ln lt a (2) mt li ch cho ngi nhn hi l hoc cho ngi khc
gy nh hng i vi (4) nhng hot ng m ngi nhn hi l c quyn lc
thc hin (5) nhm em li li ch cho ngi a hi l hoc mt ngi khc
[Senior 2006, tr.27]. Hn ch ca nh ngha ny l khng phn nh r nt hnh vi
nhn hi l. Hn na nh ngha cha ng mt yu cu khng hp l v thiu thc
t v tnh cht ca hnh vi hi l l tnh ln lt. Trong nhng phn tch v kha cnh
thc tin ca ti phm hi l chng ti s ch r s bt hp l ny. Kiu nh ngha
hi l th hai nu trn phn nh mt thc t l vic xy dng nh ngha theo cch
thng thng th hin bn cht ca hin tng hi l l iu khng n gin.
Tuy cn nhng hn ch song nhng nh ngha ny vn gip cho vic hiu thm v
bn cht ca hi l - hin tng trao i li ch rt phc tp v nguy him.
Phn nh hin tng hi l trong lnh vc cng, t chc OECD quan nim
hi l l hnh vi mi hi l, ha a hoc a ca hi l gy nh hng ln
hot ng thc thi cng v ca ngi cng chc [OECD Observer 2000]. y l
mt nh ngha n gin v ch m t hnh vi a hi l - mt mt ca hin tng
hi l. Mt nh ngha tng t cng c a ra trong mt ti liu ca t chc
OECD nhm tng cng s hiu bit v hin tng hi l [OECD Bribery
Awareness Handbook]. Ngc li c tc gi nh ngha hi l ch trn c s hnh
vi nhn hi l khi cho rng mt cng chc b coi l hi l khi anh ta nhn tin
hoc nhng th tr gi c thnh tin lm mt vic m theo trch nhim anh ta
phi lm d trong bt k hon cnh no, hoc mt vic anh ta khng c lm
[McMullan 1961, tr.4].
Nhng nh ngha c phn tch trn d nhn nhn hi l di bt k gc
no t nhiu phn nh tnh cht sai tri cng nh mt s c im chung ca
hin tng ny. y c th xem l c s l lun cho vic xy dng nh ngha php
l v ti phm hi l trong phn tip theo ca lun n. Tuy nhin, nhng nh ngha
v hi l nu trn ch yu phn nh hin tng ny trn bnh din chung hoc t
gc hnh chnh-nh nc. Tnh cht php l ca hin tng cha c phn nh
r nt trong nh ngha. Chng ti cho rng vic xy dng mt khi nim hi l v

22
mt php l phi phn nh c tnh cht bt hp php ca vic trao i li ch
khng chnh ng gia mt bn l ngi c chc v, quyn hn vi mt bn l
ngi c nhu cu cn gii quyt thng qua hot ng thc thi chc trch ca ngi
c chc v, quyn hn . nh ngha hi l phi th hin c vic a v nhn
li ch khng chnh ng ny gy nh hng xu n hot ng thc thi chc trch
v do tr thnh nhng hnh vi b php lut cm.
Di gc php l, c tc gi nhn nh Hi l khi c nhn nhn
nh mt khi nim php l, vi cc o lut v cc quy nh c vn dng bi
cc cng t vin v cc thm phn, l xc nh ci g cu thnh nn mt hnh vi
phm ti [Mitchell 1996, tr.xiii]. Theo quan im ca tc gi ny khi hin tng
hi l c nh ngha v mt php l th chnh l nh ngha ti phm v hi
l, l s m t cc du hiu php l c trng ca ti phm ny. Nh vy t gc
nghin cu ny hi l lun b xem l ti phm khng k n c mc nguy
him cho x hi nh th no. C quan chng tham nhng c lp ca bang NSW,
t-xtry-lia (ICAC) cng c quan im tng t khi a ra cng thc hi l = ti
phm trn trang web ca mnh.
7

T gc php l hnh s, khi nim ti phm v hi l cng thng c
tip cn bi nhng nghin cu chung v nhm ti phm v tham nhng [Nicholls
2006; Trn Cng Phn 2004], hoc v nhm ti phm v chc v [V Khnh Vinh
1996; inh Vn Qu 2006], hoc nhm ti xm phm hot ng ca c quan nh
nc [Reid 2000]. Khi nim v nhng c im php l hnh s ring ca ti phm
v hi l cha thc s c quan tm nghin cu y v su sc. Tuy nhin
cng cn ghi nhn rng hi l vi t cch l nhng hnh vi nguy him cho x hi b
quy nh l ti phm c cc nh khoa hc lut hnh s cp mc nht
nh. Mt vi nh ngha phn nh c mt s c im quan trng ca ti
phm hi l. Mt nh nghin cu lut hnh s v ti phm hc ca Hoa K nh
ngha hi l l hnh vi a tin, hng ho, dch v, thng tin, hoc bt k mt th
c gi tr no vi mc ch gy nh hng i vi cc cng chc h hnh ng

7
Xem ti website http://www.icac.nsw.gov.au.

23
theo mt cch c th no [Reid 2000, tr.255]. Thc cht y ch l nh ngha
v hnh vi a hi l. Tip theo tc gi ny b sung rng khi nim hi l hin
i bao gm tt c vic trao hoc nhn t nguyn bt k mt th c gi tr no, di
hnh thc tham nhng, cho vic m ngi cng chc lm hoc s lm, hoc vi
nh gy nh hng ti ngi cng chc hoc bt k ngi no c lin quan ti cc
hot ng hnh chnh cng [Reid 2000, tr.155]. Vic tc gi s dng tnh t tham
nhng y phn nh tnh cht sai tri ca hnh vi hi l. Bn cnh , nh
ngha th hin mt c im gip phn bit hnh vi hi l vi hnh vi cng
ot ti sn bng th on li dng chc v, quyn hn, l du hiu t nguyn
ca hnh vi hi l. y l vn ang c quan tm v gy nhiu tranh lun trong
gii hc gi cng nh trong thc tin p dng lut hnh s ca Hoa K. C th ni
nh ngha nu trn ca Reid kh r rng, phn nh c nhng du hiu v ch th
nhn hi l, v ca hi l, v tnh cht ca hnh vi hi l. Mt im d c nhn
ra l nh ngha ny gii hn hnh vi hi l ch trong khu vc cng. Tng t nh
vy l mt s nh ngha c tha nhn trong lut hnh s ca t-xtry-lia. Theo
quan im t lut n l hi l l hnh vi nhn bi hoc a bt k mt li ch
khng chnh ng no cho bt k ngi no lm vic trong c quan cng quyn
gy nh hng ti hot ng cng v ca ngi hoc thc y ngi hnh
ng tri vi cc quy tc v s trung thc v lim chnh [Russell 1964, tr.381].
Bn cnh , theo quan im ca y ban t vn xy dng BLHS mu ca t-xtry-lia,
hi l l vic a tin hoc cc li ch khc cho cc cng chc thc y h xa
ri khi trch nhim cng ca h [MCCOC 1995, tr.235]. y ban c lp chng
tham nhng ca bang NSW trn trang web ca mnh cho rng ti phm hi l l
hnh vi a cho hoc nhn bi nhng cng chc ca chnh quyn tin hoc cc loi
qu t c mt li ch hoc mt s u i.
8

Cc nh ngha mang tnh truyn thng nu trn ang chu nhng ph phn
nht nh. Trc ht, chng u c chung mt nhc im l ch gii hn ti phm
v hi l trong khu vc cng, trong khi r rng loi ti phm ny c th xy ra c

8
Xem ti website http://www.icac.nsw.gov.au.

24
trong khu vc t [Senior 2006, tr.21]. Nhc im th hai ca nhng nh ngha
ny l khng phn nh c nhng hon cnh trong mc ch ca hnh vi li
dng cng v l em li li ch ca bn th ba no , v d nh ng phi chnh
tr, m khng phi l ngi cng chc [Gardiner 1993: 22]. C nhn tc gi lun n
cng nhn thy nhng nhc im nu trn. Theo chng ti, nh ngha ti phm v
hi l c a ra thi k ny phi phn nh c nhng c im ca hi l mi
pht sinh trong x hi hin i.
Nghin cu mt lot vn bn lut c lin quan n hi l cng nh nhng
bnh lun khoa hc lut hnh s v ti phm hi l tc gi nhn thy khng c mt
nh ngha v hi l no c chp nhn chung ti tt c cc quc gia. Mi quc gia
u c nh ngha php l ring v hi l. ng thi khng c nh ngha chung v
hnh vi hi l m l cc nh ngha ring bit v tng ti phm hi l c th trong
lut thnh vn ca cc quc gia. Trong mt nghin cu ca mnh tc gi Langseth
tng kt rng khi hi l c nh ngha bng cc thut ng ca lut hnh s th
hin tng ny thng c nh ngha thng qua hai khi nim hi l ch ng
v hi l th ng. Theo tc gi ny, hi l ch ng thng c dng ch
hnh vi mi hoc a ca hi l, trong khi hi l th ng thng ch hnh vi
nhn ca hi l [Langseth 2006, tr.9]. Tng t nh cch tip cn trn, mt nh
nghin cu khc a ra nh ngha mang tnh m t nh sau:
a hi l xy ra khi cc c nhn tm cch tc ng ti nhng ngi c
chc v lm cho h s dng nhng quyn lc chnh thc ca h hoc thc hin
nhng chc nng cng ca h tha mn mt cch bt hp php nhng mc
ch ring ca cc c nhn . Nhn hi l xy ra khi nhng ngi c chc v
tm cch s dng v tr cng tc v quyn lc ca mnh t c mt cch
bt hp php nhng li ch t ngi khc [Schwartz 2004, tr.185].
Nhng nhn nh cng nh nh ngha ca cc tc gi nu trn cho thy vic
xy dng nh ngha hi l v mt php l kh c th thc hin trn c s gp c
hnh vi a hi l v nhn hi l thnh mt khi nim chung. C nhn tc gi lun
n cng nhn thy kh khn ny, v nh ngha ti phm v hi l i hi phi ht

25
sc cht ch, bo m s r rng v phn nh c y nhng du hiu c
trng cho i tng; trong khi hi l li l hin tng vi hai mt: hnh vi a
v hnh vi nhn hi l, mi mt li c mt vi c im ring nht nh.
c th xy dng mt nh ngha ti phm v hi l p ng c tng
i nhng yu cu trn, chng ti thy trc ht cn ch ra nhng c im ring
ca nhm ti phm ny. T gc lut hnh s, ti phm v hi l c th c
nhn din bi mt s c im ni bt. Th nht, trong quan h hi l lun tn ti
hai ch th c lin quan hoc chu tc ng ca hot ng hi l l ngi a v
ngi nhn hi l (hoc ngi c hi l). Mt bn ch th c nhu cu gii quyt
mt vic nht nh thng qua trao i li ch mt cch khng chnh ng vi mt
bn ch th khc c quyn trong vic gii quyt nhu cu ca bn kia. S c mt ca
cc ch th ny l iu kin tin quyt cho hnh vi hi l c thc hin v c
im ca h cn c phn nh trong nh ngha ti phm hi l. Th hai, hnh vi
hi l l s dng li ch tc ng ln vic thc thi chc v, quyn hn ca ngi
khc v li dng chc v, quyn hn thu li bt chnh tha mn nhu cu ca
ngi khc bng vic thc thi chc trch. Th ba, li ch c bn a trao cho bn
nhn l yu t khng th thiu trong mi quan h hi l. Li ch ny chnh l mt
yu t th hin r tnh cht khng chnh ng ca hnh vi hi l. S khng th c
hnh vi hi l nu khng c s tn ti ca ca hi l vi t cch l th li ch
c dng trao i mt cch bt chnh vi vic thc thi chc trch ca ngi c
chc v, quyn hn. Th t, hi l l nhng hnh vi c thc hin mt cch c ,
k c i vi trng hp a hi l do b i hi l hay nhn hi l do b mua
chuc; bi y u l nhng trng hp hnh vi c thc hin bi quyt nh ca
bn thn ch th, l kt qu hot ng ch ca ch th. Th nm, ti phm v hi
l phi l nhng hnh vi b quy nh trong lut hnh s. Ni mt cch khc y l
nhng hnh vi b lut (thnh vn hoc n l) coi l ti phm. c im ny cng
chnh l mt biu hin ca nguyn tc php ch trong lut hnh s.
Trn c s tham kho cc nghin cu khc v ti phm hi l cng nh xem
xt c im php l hnh s ca nhm ti phm ny, chng ti xy dng mt nh

26
ngha nh sau: cc ti phm v hi l l nhng hnh vi a hoc mi nhn; nhn
hoc i hi;hoc to iu kin cho vic a, nhn li ch di bt k hnh thc no
cho hoc/v bi ngi c chc v, quyn hn gy nh hng nht nh n hot
ng thc thi chc trch ca ngi c chc v, quyn hn mt cch c v tri
php lut hnh s. Mt s u im ca nh ngha ny c th c nhn ra nh sau:
th nht, nh ngha bao hm hnh vi hi l c trong khu vc cng v t; th hai,
nhng hnh vi c m t trong nh ngha ny bao gm c hnh vi a hi l,
nhn hi l v lm mi gii hi l; th ba, nhng du hiu c trng ca nhm ti
phm v hi l nh ch th nhn hi l, hnh vi khch quan ca ti phm hi l,
ca hi l, nh hng gy ra i vi hot ng thc thi chc trch, li ca ngi
phm ti, c phn nh r nt trong nh ngha; th t, ca hi l theo nh
ngha ny khng ch gii hn i vi nhng li ch vt cht v nh vy ca hi l
c a, nhn di bt k hnh thc no cng tha mn du hiu ca ti phm theo
nh ngha ny. Bn cnh , du hiu tnh tri php lut hnh s ca ti phm v
hi l cng c th hin r trong nh ngha.
Tt nhin nh ngha nu trn l nh ngha mang tnh l lun v ti phm hi
l ni chung. Trong chng tip theo ca lun n tc gi s a ra nhng nh ngha
ring v tng ti phm hi l c th theo lut hnh s hin hnh ca cc quc gia
trong nghin cu so snh. nh ngha nu trn s c tc gi s dng nh c s
cho nhng phn tch l lun tip theo ca chng ny v cc yu t ca ti phm
hi l, ng thi s c i chiu khi phn tch nhng quy nh ca lut hnh s v
cc ti phm v hi l.
1.1.2. Nhng hnh thc hi l ph bin
Hi l l mt hin tng phc tp, din ra hu khp cc lnh vc ca i
sng x hi vi nhiu hnh thc khc nhau, mi hnh thc li c nhng c im
khc nhau nht nh. Vic nhn din c im ca cc hnh thc hi l va ch ra
tnh nguy him ca tng hnh thc, va gip lm sng t cc dng tn ti, cc
phng thc v th on khc nhau ca hnh vi hi l. ng thi, nghin cu cc
hnh thc hi l s to c s cho vic xem xt mc y hoc hp l trong quy

27
nh ca php lut hnh s hin hnh v cc ti phm v hi l, b sung nhng hnh
thc hi l ang tr nn nguy him cho x hi vo trong lut. ngha ca vic xem
xt cc hnh thc hi l ny i vi hot ng lp php hnh s s c th hin r
hn trong mi lin h vi cc ni dung tip sau ca lun n.
C nhng tiu ch khc nhau c th phn loi cc hnh thc hi l. Theo
l thuyt ca Van Duyne [1996, tr.161-169], cn c vo mi quan h gia cc ch
th trong quan h hi l v lnh vc lm vic ca h, hi l c th c phn
thnh su loi chnh: (1) hi l gia cc cng chc trong khu vc cng, (2) hi l
gia khu vc cng v khu vc t, (3) hi l gia khu vc cng vi cc chnh tr
gia, (4) hi l trong khu vc t, (5) hi l gia khu vc t vi cc chnh tr gia, v
(6) hi l gia cc chnh tr gia.
Hnh thc hi l th nht ch thun ty din ra trong khu vc cng, vi mc
ch ch yu l duy tr quyn lc, duy tr chc v, c thng chc, tng
lng, thm bng lc, che giu nhng vic lm phi php trong hot ng cng v,
v.vTheo mt tc gi khc, y l hnh thc hi l gia cc cng chc cp cao v
cp thp, c din ra theo c hai chiu t di ln v t trn xung. Cc cng
chc cp thp c th nhn hi l sau li a hi l cho lnh o ca h nh mt
hnh thc chia s li ch. u tin vic a hi l ny nhm lm cho cc v lnh
o gi im lng trc nhng sai tri ca h. Sau hot ng ny tr nn c tnh h
thng, tr thnh iu kin duy tr cng vic, mua quan bn chc. Ngc li,
cc cng chc lnh o c th a hi l (thng qua vic chia phn, a mt vi li
ch) cho cp di mua s im lng ca h trc nhng sai tri ca lnh o
[Rose Ackerman 1999, tr.82]. Hnh thc hi l ny rt nguy him v t l tham
nhng ca cc cng chc cng cao s cng c mi trng cho cng chc tham
nhng, cng t ri ro i vi hnh vi a hi l v s cng tng s ngi mun a
hi l nhm thu li [Sd, tr.124]. Tc gi lun n nhn thy hnh thc hi l ny
cng nguy him hn v n to ra hin tng hi l mang tnh h thng v nhng
quan h bao che, tiu cc trong cc c quan nh nc, t gy nh hng nghim
trng n hot ng bnh thng ca b my nh nc.

28
Hnh thc hi l th hai l hnh thc trong bn nhn hi l l mt cng
chc hoc l mt php nhn cng, bn a hi l l mt c nhn hoc l mt doanh
nghip. L thuyt ca Van Duyne cho thy ch th nhn hi l trong trng hp
ny c th l mt php nhn [Duyne 1996, tr.164]. Thc t c th xy ra trng hp
mt doanh nghip a hi l cho mt c quan nh nc di hnh thc ti tr mt
s hot ng th thao, vn ho, ba n ph, v.v i ly nhng u i nht nh
t hot ng ca c quan . Hnh thc hi l ny ang tr nn lan rng trn th
gii v c l l mt trong nhng hnh thc hi l ph bin nht nhiu quc gia.
Chng ti nhn thy s cn thit phi ti phm ho hnh thc hi l ny v n gy
nguy him cho c hot ng ca nh nc ln li ch ca nhn dn.
Hnh thc hi l th ba din ra gia mt bn l cc cng chc nh nc vi
mt bn l nhng ngi nm gi nhng cng v nht nh trong cc ng phi
chnh tr. Nhng i tng ny mun h tr ln nhau trong vic cng c quyn lc
cng nh s giu c thng qua hot ng hi l. Vic pht hin v x l hnh thc
hi l ny l iu khng n gin bi v cc bn trong quan h hi l ny u l
ngi c quyn lc, c uy tn. Vic hnh s ho hnh thc hi l ny ch c th c
ngha v pht huy hiu qu trn thc t khi nhng ch th ca quan h hi l ny
c phn nh trong cc nh ngha php l ca cc ti phm v hi l.
Hnh thc hi l trong khu vc t l hnh thc trong cc bn trong quan h
hi l l cc c nhn hoc (v) cc doanh nghip, t chc thuc khu vc t. in
hnh v ph bin nht ca hi l trong khu vc t l kiu hi l trong cc hot ng
kinh doanh v thng mi. Kiu hi l ny xut hin trong c ch th trng v hin
nay tr nn mt loi l trong lnh vc kinh t t nhn nhiu nc trn th
gii. V d nh trng hp doanh nghip A hi l cho mt ngi c trch nhim i
thng tho hp ng ca doanh nghip B t c hp ng c li hn cho
doanh nghip mnh. Hi l trong kinh doanh ang gy nh hng xu n tnh cnh
tranh lnh mnh ca nn kinh t, l mt trong nhng nguyn nhn lm tng gi c
hng ho, gy thit hi cho ngi tiu dng. Nhng lun gii cho s cn thit phi
hnh s ho hnh thc hi l ny c a ra t nhiu gc khc nhau. T gc

29
mi quan h vi b my nh nc, khu vc t ngy cng pht trin cc hot ng
ca mnh v tham gia vo mt s dch v cng. Tm quan trng ca khu vc kinh t
t nhn ang c khng nh v vic bo v hot ng bnh thng cho khu vc
ny cn c ch trng. Bn cnh , hot ng v cng vic ca cc ch th trong
hai khu vc ny ang dn tr nn tng xng v tng h nn cn c quy nh
trch nhim php l tng t nh nhau. T gc kinh t, c tc gi phn tch
vic hnh s ho hi l trong khu vc t l tng cng nhn thc ca cng chng
v tnh nguy him ca hnh thc ny i vi cc hot ng kinh t v thng mi,
bo v tnh chnh trc trong mi quan h gia ngi s dng lao ng v ngi
lao ng, trnh s cnh tranh khng lnh mnh c th gy thit hi cho nn kinh
t, dn n tng gi c hng ho v nh hng n li ch ca ngi tiu dng
[Heine 2003, tr.610]. Chng ti nhn thy cc lun gii trn hon ton sc thuyt
phc cho vic cn thit hnh s ho hnh thc hi l ny.
Hnh thc hi l tip theo l hi l gia gii kinh doanh vi cc chnh tr gia.
Hnh thc hi l ny th hin mi quan h trao i li ch khng chnh ng gia
mt bn l ch th ca quyn lc chnh tr v mt bn l ch th ca quyn lc kinh
t. Cc doanh nghip c th a hi l cho cc ng phi chnh tr (di hnh thc
cc khon ng h hoc ti tr) cc ng phi ny thit lp cc qu ca h, i li
doanh nghip s c s ng h ca cc ng ny trong mt s hot ng kinh
doanh ca mnh. Qua hnh thc hi l ny quyn lc chnh tr c th c mua bn
nh hng ho trn th trng. y c xem l mt trong nhng hnh thc hi l
nguy him nht v n lin quan n hai yu t quan trng ca mt quc gia l quyn
lc chnh tr v kinh t. Tnh nguy him cao cho x hi chnh l s lun gii thuyt
phc nht cho vic hnh s ho hnh thc hi l ny.
Hnh thc hi l cui cng theo m hnh ca Van Duyne l hi l gia cc
chnh tr gia hoc cc ng phi chnh tr. Cc chnh tr gia hoc ng phi chnh
tr i khi cn s gip ca cc chnh tr gia hoc ng phi khc, v d nh
mt ng li hoc mt d tho lut mnh a ra c tn thnh. hnh thc hi
l ny ca hi l thng c a t c s ng h cho cc sng kin lp

30
php [Rose - Ackerman 1999, tr.142]. Tnh nguy him ca hnh thc ny kh c
th c nhn thc r rang, xut pht t bn cht phc tp v v hnh ca mi
quan h trao i li ch y. Hn na vic xc nh cc ch th ny li ph
thuc vo th ch chnh tr ca mi quc gia. Theo tc gi c rt t kh nng chng
minh s tn ti ca hnh thc hi l ny. V vy vic hnh s ho l thiu c s
vng chc v khng c tnh kh thi.
Bn cnh l thuyt ca Van Duyne, Heidenheimer [1989] chia tham nhng
thnh ba loi tham nhng en, tham nhng xm v tham nhng trng da trn
thi ca cng chng i vi hnh vi tham nhng. Da trn l thuyt ca ng hi
l cng c th c chia thnh ba loi tng ng. Hi l en l khi nim ch
nhng hnh vi hi l m tnh sai tri ca chng c th hin r rng. Ni mt cch
khc cng chng c th d dng nhn ra tnh sai tri ca hnh thc hi l ny v c
thi ln n r rng. Tri li, hi l trng l loi thng c cng chng chp
nhn v thm ch mt b phn ngi dn cn c ci nhn khoan dung. Hnh thc hi
l ny thng c xem nh mt loi tp qun, mt loi quy tc hoc thm ch mt
th vn ho. Hi l xm cng l mt loi hi l nguy him song tnh sai tri ca
n khng tht r rng nn kh b nhn din v b ln n. Hnh thc ny nhn c
s ln n v s ng h tng ng nhau. Tng t nh l thuyt ca Heidenheimer,
tc gi Reisman chia hi l thnh ba loi tm gi l hi l vt, hi l lm thay i
hot ng ca ngi nhn v hi l mang tnh cht mua bn. S phn loi ny theo
ng da trn mc tc ng i vi i sng x hi cng nh mc c nh
gi l hp php ca tng loi hi l. Hi l vt l kiu hi l din ra hng ngy v
thng c a cho ngi cng chc bo m hoc tng tc cho hot ng
thc thi chc trch ca ngi [Reisman 1979, tr.69]. Loi hi l ny thng
c gi l tin tng tc, ph bi trn hay nhng khon tr nh to thun
li cho cng vic v chng c dng lm cho cc th tc hnh chnh c
thc hin nhanh chng [Arvis & Berenbeim 2003, tr.9]. Hnh thc hi l ny c c
im l khng nhm vi phm mt quy nh php lut no m ch bo m rng
vic thc thi chc trch ca ngi cng chc c hon thnh nhanh chng. Vi

31
loi hi l ny, thi ca cng chng c phn khoan dung, thm ch l khuyn
khch. Lut hnh s nhiu quc gia thng b qua vic ti phm ho hnh thc hi
l ny. Hnh thc hi l th hai nguy him hn nhiu v hi l trong trng hp ny
l ngi nhn hi l lm mt vic tri php lut hoc bo m vic tm nh
ch hoc khng p dng mt quy nh ng l phi b p dng i vi mt trng
hp c th [Reisman 1979, tr.75]. Ni mt cch khc, y l vic hi l ngi
cng chc lm mt vic b cm hoc khng lm mt vic l ra phi lm trong phm
vi chc trch ca h v li ch hoc theo yu cu ca ngi a hi l. Thi ca
cng chng i vi kiu hi l ny nhn chung u ln n, khng ng tnh. Hnh
thc hi l th ba kh c bit, nh tn gi ca n l kiu mua bn thng thng,
vi mc ch khng phi ngi nhn hi l thc hin mt vic c th theo yu
cu ca ngi a hi l, m mua mt ngi ang lm vic cho mt c quan
hoc t chc m anh ta c ngha v phi trung thnh, lm cho ngi ny quay sang
phc v cho li ch i nghch ca ngi a hi l. Trong kiu hi l ny, ngi
a hi l ging nh ngi mua, ngi nhn hi l t bn mnh (phn bi li
nim tin ca cng chng, vi phm trch nhim cng tc) cho mt vi li ch no .
Ngi nhn hi l lm vic mt cch b mt v lu di nh mt ngi tay trong
cho ngi a hi l [Reisman 1979, tr.88, 89]. Cui cng Reisman kt lun hi l
vt l hnh thc t gy nh hng nht ti hot ng ca x hi. Hi l mang tnh
cht mua bn l hnh thc nguy him nht v n ph hoi b my x hi bng s
xm nhp ngm, do vy loi hi l ny cn b quy nh hnh pht nghim khc
[tr.93]. Mt s tc gi khc dng nh pht trin l thuyt phn loi hi l trn khi
cho rng s khoan dung ca x hi i vi hnh vi hi l l c hi tt cho hin
tng ny pht trin. Thng qua cch phn loi hi l trn chng ti cng nhn thy
mc khoan dung ca x hi i vi t hi l t l nghch vi mc nhn thc
tnh sai tri ca hnh vi hi l v kh nng hnh vi b hnh s ho. Chnh v vy m
theo s quan st ca mt nh nghin cu hi l vt hin nay c xem l dch v
sn c, r tin dnh cho cng chng [Reisman1979, tr.70-71]. Tuy nhin tc gi
lun n cng mnh dn t ra mt gi thit rng ni no hnh vi hi l din ra qu

32
nhiu th x hi s tr nn quyt tm trong vic loi b hin tng v vic hnh
s ho s c thc hin i vi nhiu hnh thc hi l hn.
Hin nay c mt vi hnh thc ang gy tranh lun v bn cht, v nh hng
cng nh v tnh cht php l ca chng. l cc hnh thc tng (biu) qu mua
chuc hoc tr n. Nh cp trn, vic tng qu c xut pht im l mt
truyn thng tt p, th hin tnh cm ca ngi tng i vi ngi c tng. Tuy
nhin, truyn thng ny ang b li dng cho nhng mc ch khng chnh ng.
Kiu tng qu th nht l a li ch to quan h, ging nh mt hnh thc
u t cho mi quan h vi ngi c chc v, quyn hn. Tuy ngi a qu khng
i hi ngi c chc v, quyn hn phi lm ngay mt vic c th cho mnh, song
nh mt h qu tt yu gi tr ca qu cng nh mc thng xuyn ca vic tng
qu s to mt nh hng nht nh ln hot ng ca ngi nhn qu v s i x
u i i vi ngi a qu s l iu khng trnh khi. Thm ch khi mt mn
qu c a khng km theo yu cu trao i li ch, n vn c kh nng gy nh
hng ti phn quyt ca ngi cng chc [Park 1993, tr.65]. Hin nay y c
coi l mt kiu hi l ngm, hi l c tnh cht mua chuc. Tnh nguy him cho x
hi ca hnh thc hi l ny l iu c th thy c. Tuy nhin hin nay hnh thc
ny hu nh khng b quy nh l ti phm trong lut hnh s ca cc quc gia, do
vic kh chng minh c mc ch khng chnh ng ca ngi tng qu cng
nh mc nh hng ca n i vi hot ng thc thi cng v.
Kiu tng qu th hai l tng qu t n, khng c tha thun no trc
v vic ngi nhn qu phi lm gip ngi a qu. Vn t ra l nhng vic m
ngi c nhn qu lm trc (em li li ch cho ngi a qu) l vic thc
hin cng v trong khun kh chc trch, nhim v ca h. Trong khi vic a v
nhn qu li mang tnh cht ring t. Nh vy i vi cng chng y chnh l vic
hng li t trn c s lm vic cng. Bn thn ngi nhn qu c th sinh ra tm l
thch c nhn qu t n t hot ng cng. Kiu a v tng qu ny nu din ra
thng xuyn v vi gi tr qu ln th kh c th bo m tnh cng bng, khch
quan v v t ca cc hot ng thc thi cng v, ng thi to thi quen xu cho

33
nhng ngi c chc v, quyn hn. Cng nh hi l mua chuc, hi l t n hin
nay hu nh vn cha b coi l bt hp php theo lut hnh s ca nhiu quc gia. C
tc gi Vit Nam cho rng nhn qu t n nn b xem l nhn hi l v hai l do: th
nht l ngi c chc c quyn khng c php s dng chc quyn ly tin v
l do lm n cho nhn dn, th hai l mt ln nhn qu t n s dn n ngi cn
b b mua chuc theo cch ny, tnh lim khit ca cn b s khng c bo m, uy
tn ca b my nh nc b gim st [Trn Kim L - ng Vn Don 1982, tr.39].
Nhng lun gii cho vic hnh s ho loi nhng hnh vi tng v nhn qu
khng chnh ng nu trn c a ra kh thuyt phc. Theo quan im ca cc
nh ci cch php lut Vng quc Anh, vic biu qu hay a qu t n u c th
cha ng mt nh tham nhng, ty thuc vo hon cnh c th. Nu n c
a vi hy vng to ra mt mi quan h c li cho i bn, n cn b xem l hnh
vi c tnh tham nhng v n l hnh vi c xu hng thc y s li dng quyn lc.
iu quan trng cn nhn thc l tnh tham nhng ca nhng hnh vi ny khng ch
nm kh nng gy nh hng ti hot ng thc thi chc trch ca ngi nhn
m cn kh nng gy nh hng ti hot ng ca cc vin chc khc trong
nhng quan h cng vic trong tng lai vi ngi a v vi nhng ngi khc
m h trng i c hng li tng t. Hnh vi nn b xem l tham nhng nu
n lm cho nhng ngi khc bt trc thc hin [UK Law Commission 1997,
tr.75-77]. Tc gi lun n ng tnh vi nhng quan im nu trn v nguy c dn
n s thiu cng tm ca ngi c chc v, quyn hn trong khi thc hin chc
trch, nht l trong trng hp qu c gi tr ln hoc vic biu qu c thc hin
thng xuyn. Chng ti cho rng lut cn quy nh mt gii hn hp l xc
nh tnh hp php ca hnh vi a v nhn qu biu, ch yu da trn gi tr ca
qu hoc loi qu trnh vic li dng vic biu qu cho nhng mc ch bt
chnh. Bn cnh , hnh vi biu v nhn qu mt trong hai dng k trn cn c
xem xt ti phm ho. V vn ny mt tc gi Vit Nam cng c quan im
cn quy nh ti nhn qu c gi tr ln di dng qu biu hoc qu t n v hnh
vi ny c th gy nh hng cho hot ng ca ngi c chc v, quyn hn [Trn

34
Cng Phn 2006]. Vn ny s c kin gii c th ti Chng 4 ca lun n.
T mt s hnh thc hi l c phn tch trn chng ti cho rng hu ht
cc hnh thc ny u th hin tnh nguy him cho x hi cn thit phi b quy nh
l ti phm. Tuy nhin mt vi hnh thc hin nay cn cha b ti phm ho nhiu
quc gia, v d nh hi l trong khu vc t, hi l chnh tr (thng qua cc khon
ng h cho cc chin dch tranh c, thng qua vic dng li ch mua chuc c tri).
Vic ti phm ho cc hnh thc hi l cn kt hp xem xt c nhng iu kin
khc nh mc ph bin ca loi hnh vi ny, yu cu ca x hi trong vic u
tranh chng cc hnh thc hi l , kh nng chng minh ti phm ca cc c quan
php lut, v.v Bn cnh , bi cnh ton cu ho v yu cu ca quan h hp tc
quc t cng vi khuyn ngh ca lut php quc t v nhng hnh thc hi l nguy
him cng nn c tnh n trong khi xem xt vic ti phm ho cc hnh thc hi
l. i vi mt s hnh thc hi l c bit nh hi l trong khu vc t hay biu
qu c tnh cht khng chnh ng cn ch vic xy dng nhng CTTP ring vi
s m t nhng du hiu php l c th. S khc nhau v mc nguy him ca
cc hnh thc hi l khc nhau cn c xem xt khi quy nh hnh pht i vi ti
phm v hi l.
1.1.3. Nhng lun im v cc ti phm v hi l
Nh cp trn, hi l l hin tng c tip cn nghin cu t nhiu
gc khc nhau. Xut pht t phm vi nghin cu ca lun n, nhng lun im
c cp ti phn ny ch tip cn khi nim hi l t gc lut hnh s.
Nhng ni dung c quan tm nghin cu nht l vn cc yu t cu thnh ti
phm v hi l, vn ca hi l, vn chnh sch hnh s v hnh pht quy nh
i vi ti phm v hi l.
Nhng lun im u tin c th cp y lin quan n vic xc nh
khch th ca cc ti phm v hi l. y l yu t c phn nh qua tnh cht ca
ti phm v hi l, gip sp xp hp l v tr ca cc ti phm ny trong BLHS. Cc
hc gi quan tm dng nh u thng nht quan im cho rng hi l l loi hnh
vi xm phm nim tin ca cng chng dnh cho nhng ngi c bu ra thc

35
hin cc chc nng cng trong b my nh nc v phc v cng chng. Trong
cc nghin cu v hi l, s phn bi nim tin chnh l tnh cht u tin ca
hnh vi c nhiu tc gi pht hin. V d nh tc gi Green a ra mt lun
im c ng gi l thuyt v s phn bi, theo ngi nhn hi l b coi l
phn bi li nhng c tri ca mnh v phn bi li nhng l tng ca ngh nghip
ca mnh [Green 2006, tr.203-211]. Cng vi quan im nh trn, mt s tc gi
khc cho rng hi l nn c nhn dng bi mt c tnh ng b ln n ca n l
mt s phn bi li s tn nhim ca ngi dn [Noonan 1984; Alatas 1999]. Vic
Hin php Hoa K quy nh ti hi l cng vi ti phn bi T quc th hin php
lut Hoa K c quan im coi ti phm v hi l l loi ti xm phm nim tin ca
cng chng vo s khch quan, chnh trc v v t ca cc vin chc nh nc.
9

Ngoi ra, c tc gi cho rng ti phm v hi l l hnh vi tri vi nhng nguyn
tc v s trung thc v trong sch [Russell 1964, tr.381]. Theo quan im ny, ti
phm v hi l l nhng hnh vi xm phm n nhng quy tc hnh x v uy tn
ca cng chc. Quan im ny kh tng ng vi quan im lp php ca lut
hnh s Php v ti hi l c quy nh trong mt chng ca BLHS vi tn gi
Nhng vi phm v ngha v trung thc.
10
Nhng quan im ny cho thy nhn
thc tng i ging nhau v khch th b ti phm hi l xm hi. Tuy nhin hu
ht cc quan im trn u mi ch dng li vic xc nh hnh vi phm ti xm
hi nhng chun mc o c ca c nhn ngi cng chc, cha c s lin h vi
nhng li ch chung ca x hi b xm hi.
Khi tm hiu tnh cht ca ti phm hi l chng ti nhn thy cc tc gi
nc ngoi trong nhng nghin cu ca mnh u coi cc hnh vi hi l l nhng
dng hnh vi tham nhng, thm ch ng nht hi l vi tham nhng. Trong khi
phn ln tc gi Vit Nam khi cp n loi ti phm ny u nhn nh ch ring
ti nhn hi l l hnh vi tham nhng [Vin khoa hc php l 2004; inh Vn Qu
2006; Trn Cng Phn 2006; i hc lut H Ni 2005]. Cng c mt vi quan

9
Aticle II Section 4 Hin php Hoa K quy nh Tng thng, Ph Tng thng v tt c cc vin chc ca
Hp chng quc Hoa K s b min nhim nu b kt n v cc ti phn bi T quc, Hi l, ...
10
Xem Section III, Chapter II, Title III, Book IV BLHS Cng ho Php.

36
im cho rng cc ti a hi l v lm mi gii hi l l hnh vi tham nhng, v
mc d ch th c th l ngi khng c chc v, quyn hn nhng hnh vi a hi
l, mi gii hi l c quan h mt thit vi hnh vi nhn hi l v cng xm phm
hot ng ng n ca cc c quan, t chc [Thanh tra Chnh ph 2005, tr.107; Trn
Anh Tun 2006, tr.26]. Theo quan im ca Hi ng phi hp cng tc ph bin,
gio dc php lut ca Chnh ph [2006, tr.15-16], ch nhng hnh vi a hi l, mi
gii hi l c thc hin bi ngi c chc v, quyn hn gii quyt cng vic
ca c quan, t chc, n v hoc a phng v v li mi c coi l hnh vi tham
nhng. Mt tc gi khc li c quan im rng ti a hi l v lm mi gii hi l l
nhng ti phm lin quan trc tip ti ti phm tham nhng [Nguyn Vn Tun
2006, tr.79]. Chng ti cho rng cc ti phm v hi l c mt mi lin h mt thit
vi nhau, u tc ng ti hot ng thc thi chc trch ca ngi c chc v,
quyn hn v t li v cng xm hi cc quan h x hi bo m cho hot ng bnh
thng ca cc c quan, t chc, do u nn b xem l ti phm v tham nhng.
Nhng lun im v ch th ca ti nhn hi l rt ng c quan tm
trong nghin cu ny. Theo quan im truyn thng ca lut hnh s Vit Nam, ch
nhng ngi c chc v, quyn hn mi c th l ch th ca ti phm ny. Cng
theo cch hiu c tha nhn chung trong lut hnh s Vit Nam, ngi c chc
v, quyn hn l ngi c giao ph trch mt cng v nht nh trong cc c
quan nh nc hoc cc t chc v trong khi thi hnh cng v ngi ny c mt
quyn nng nht nh trong mi quan h vi nhng ngi khc [Trn Kim L -
ng Vn Don 1982, tr.33; inh Vn Qu 2006, tr.78]. Qua nghin cu chng ti
nhn thy hu ht cc tc gi u cho rng ch th ca ti nhn hi l ch c th l
ngi c giao mt chc nng hoc mt nhim v cng. Ni mt cch khc cng
v c coi l du hiu khng th thiu ch th ca ti phm ny. Bn cnh ,
quan im chung tha nhn vic thc thi cng v to cho nhng ch th ny c
quyn nng nht nh vi nhng ngi nht nh khc. Gii thch sau y dng
nh kh hp l c quyn nng tc l c quyn ra nhng quyt nh hoc tham gia
ra nhng quyt nh c nh hng ng k n quyn li ca ngi khc (...), khin

37
nhng ngi ny cm thy b l thuc n mt mc no i vi ngi ra
quyt nh hoc ngi tham gia ra quyt nh [Trn Kim L - ng Vn Don
1982, tr.33-34]. Cc tc gi ny cng nu quan im v tnh ng chc, ng
quyn ca ch th ti nhn hi l khi cho rng hnh vi nhn hi l ch c th xy ra
khi ch th s dng chc v, quyn hn ca h [Trn Kim L - ng Vn Don
1982, tr.35] hoc trong khi thi hnh cng v [inh Vn Qu 2006, tr.29-30]. Mt
tc gi b sung rng vic xc nh mt vin chc c th tr thnh ch th ca ti
nhn hi l c hay khng ph thuc rt nhiu vo yu t tnh cht ca chc nng,
nhim v ca ngi . C th l nu ngi ny ch thc hin nhng chc nng
hoc cng vic thun ty v k thut hoc chuyn mn nghip v (k thut vin, gio
vin), khng phi l chc nng t chc iu hnh, th h khng c coi l ngi c
chc v, quyn hn [Mai Xun Bnh 1996, tr.47-54]. Chng ti nhn thy nhng ht
nhn hp l trong tt c cc quan im nu trn v cho rng khi nim ngi c chc
v, quyn hn trong cc ti phm v hi l th hin cc c im: (1) l ngi do
c b nhim, do c bu c, do c bu, c y quyn hoc thng qua hp
ng nn c giao chc nng, nhim v nht nh trong c quan hay t chc; (2) c
quyn ra cc quyt nh hoc tham gia vo vic ra cc quyt nh c nh hng ng
k n quyn li ca c nhn hoc t chc khc do vic thc hin chc nng, nhim
v ; (3) ang thi hnh chc nng, nhim v . Nh vy nhng yu t nh thu
nhp v thm nin cng tc khng c ngha xc nh khi nim ngi c chc v,
quyn hn. Tuy nhin mt mc nht nh quan im ny ca tc gi ch ph hp
trong iu kin ca Vit Nam. Nhn mt cch khch quan c im th ba nu trn
khng nn b xem l yu t bt buc, bi v i vi nhiu quc gia khc quan im
c tha nhn chung vn cho rng mt ngi c th c coi l c quyn hn trc
khi ngi m nhn chc v hoc sau khi ri khi cng v ca mnh.
Ngoi ra, cc tc gi cng bn lun thm v vn phm vi nhng i tng
c th tr thnh ch th ca ti nhn hi l. Theo quan im ca mt s nh nghin
cu, phm vi nhng ch th c th nhn hi l kh rng. Ngoi nhng ngi ang
gi chc v hoc c quyn hn nht nh, mt s ch th khc cng c kh nng tr

38
thnh i tng ca hnh vi a hi l. c th l nhng ngi c kh nng gy
nh hng ti mt hot ng ban hnh quyt nh c th trong khi chc v chnh
thc ca h li hon ton c lp vi hot ng . cn c th l nhng ngi
tuy khng cn nm gi cng v cng tc na song vn c kh nng gy nh hng
ti hot ng ra quyt nh ca mt c quan nht nh [Della Porta - Vannucci
1999, tr.40-41]. Cng chung quan im m rng phm vi nhng i tng nhn hi
l, quan im ca OECD cho rng lut nn p dng i vi c nhng trng hp
ngoi l trong ngi nhn hi l l ngi c nm quyn lc cng nht nh
khng cn tnh n tnh cht cng vic ca h v nh ngha cng chc nn bao
gm c nhn vin lm vic cho cc ng phi chnh tr, ng c vin lm vic cho
vn phng ca cc ng phi v bt c ngi no ang trong qu trnh chun b
tr thnh mt cng chc.
11
Nh vy l khc vi quan nim ca cc nh nghin cu
Vit Nam, quan nim v ngi c th nhn hi l ca cc tc gi nc ngoi m
rng ti nhng ngi do a v cng tc ca h c th gy nh hng ti cng chc
khc h thc hin yu cu ca ngi a hi l, ti nhng ngi khng c coi
l ng nhim. V mt l thuyt nhng i tng nh cc ng c vin cho mt
chc v hay ngi vn cn kh nng gy nh hng sau khi ri khi nhim s u
c th nhn li ch vt cht v sau lm theo yu cu ca ngi a li ch, tuy
nhin kh nng ny ph thuc rt nhiu vo vn ho v iu kin x hi ca mi
quc gia. Bn thm v phm vi ch th nhn hi l, mt tc gi khc nhn nh
phm vi nhng ngi c th nhn hi l s ngy cng tng ln theo thi gian v hai
l do, th nht l tng lp nhng ngi c coi l cng chc ang tng dn ln, th
hai l hi l hin nay lan sang c khu vc t [Green 2006, tr.195]. Mt i tng
hin nay c rt nhiu kin cho rng c th tr thnh ch th nhn hi l l
ngi lm chng. V d nh mt tc gi gi nhng ngi lm chng cng nn
c xem xt nh nhng ngi c tim nng tr thnh ngi nhn hi l [Green
2006, tr.196]. Quan im v ch th ca ti nhn hi l cn t vn nn m rng

11
Xem: Bnh lun chnh thc Cng c ca OECD, on 10, iu 7(3) Cng c ca LHQ v Hng dn p
dng Cng c ca LHQ, on 70 v 86.

39
phm vi khi nim cng chc ti cc cng chc nc ngoi [Trn Anh Tun 2006;
Trn Cng Phn 2006]. Khi nim cng chc nc ngoi nhn t bnh din quc
t cng c hiu theo mt phm vi kh rng, vi nhn nh cho rng cng chc
nc ngoi l bt k ngi no thc hin chc nng cng cho mt quc gia khc
hoc cho mt t chc quc t [Zerbes 2007, tr.59].
Nh vy, cc tc gi trn u c chung quan im v vic m rng phm vi
ch th nhn hi l so vi quan nim cng nh cch quy nh truyn thng. Chng
ti ng tnh vi quan im nn hiu khi nim ngi c chc v, quyn hn cc
ti phm v hi l theo ngha rng. Nh , lut hnh s c th bao qut c tt c
nhng i tng c nguy c li dng chc trch ca mnh nhn li ch thc thi
chc trch theo hng c li cho ngi a li ch. Phm vi khi nim ny nn bao
gm c nhng ngi c chc v trong khu vc t, mt s ng c vin cho nhng
chc v quan trng trong b my nh nc, cng chc nc ngoi v nhn vin ca
cc t chc quc t. Bn cnh , nhng ngi tuy khng phi l ngi c trch
nhim trc tip gii quyt yu cu ca ngi a hi l nhng li c th dng chc
v ca mnh gy nh hng ti ngi trc tip thc thi chc trch cng nn c
xem l mt loi ch th ca ti nhn hi l. Nhng ngi ny tuy khng li dng
chc v, quyn hn ca mnh mt cch trc tip nhng li dng nh hng, uy
tn v quyn lc do a v cng tc ca mnh. Nhng lun im nu trn nn c
xem xt tr thnh c s l lun cho vic xc nh li vn ch th ca ti nhn
hi l trong lut hnh s hin hnh.
Ca hi l l mt trong nhng vn c cc nh nghin cu v hi l
quan tm nht. Nhng ni dung c ch l khi nim v tnh cht ca ca hi
l; s khc bit gia ca hi l vi nhng i tng gn ging n, v d nh qu
biu, tin ng h, tin bi dng v.vVic xc nh ca hi l v mt l thuyt
tng nh n gin bi v cc tc gi u thng nht nhn nh ca hi l l nhng
th c gi tr nht nh c dng a cho ngi c chc v, quyn hn nhm
gy nh hng khng chnh ng ti hot ng thc thi chc trch ca h [Noonan
1984, tr.xi; Carson 1985, tr.71; Green 2006, tr.198; Arvis v Berenbeim 2003, tr.9].

40
V d nh theo quan im ca Noonan, bn cht ca ca hi l l th gy nh
hng mt cch khng chnh ng ti vic thc thi mt chc nng cng vic
c thc hin theo kiu tr n [Noonan 1984, tr.xi]. Tng t nh vy Carson
gii thch ca hi l l mt khon tin (hoc mt th c gi tr no ) c a
cho mt ngi khc i ly s quan tm c bit ca ngi nhn dnh cho ngi
a trong khi thc thi chc trch hoc vai tr ca ngi [Carson 1985, tr.71].
Theo nhng kin nu trn, ca hi l c th c xc nh l nhng li ch c
a v/hoc nhn vi mc ch gy nh hng ti vic thc thi chc nng, nhim
v ca ngi nhn. Nhn chung, nhng thut ng nh li ch, th c gi tr,
khon tin hoc khon thng thng c dng ch hnh thc ca ca hi
l. Tnh cht sai tri ca ca hi l thng c din t bng nhng tnh t nh
khng chnh ng hoc bt hp php.
Bn cnh , cc quan im u cho rng gi tr ca ca hi l khng phi
nm tr gi v mt vt cht ca n m nm ch n c khai thc nh th no
theo nhu cu v s thch ca ngi c a hi l. V d nh Van Duyne nhn
nh ca hi l khng nht thit phi l nhng li ch vt cht, n c th l nhng
li ch m hai bn khai thc c t quan h trao i li ch ln nhau, chng hn
nh lnh o ca mt trng hc gip cho con ca mt v thanh tra gio dc
c nhn vo hc ti trng i ly vic v thanh tra ny b qua mt vi khuyt
im ca nh trng hoc vic cc ngh s tha thun ng h cho sng kin lp php
ca nhau ngh vin, v.v [Van Duyne 1996, tr.162]. Nhng mi li c trao i
gia cc bn trong hng lot v d m Van Duyne a ra cho thy mt thc t rt
phc tp v hot ng hi l cng nh s a dng ca cc hnh thc ca hi l.
Da trn quan im ca Duyne, khi nim ca hi l cn c m rng ni hm,
tuy nhin nh vy vic khi qut v bn cht ca ca hi l tr nn khng n
gin. Chia s vi quan im ca Duyne, mt tc gi khc nhn nh ca hi l bao
gm rt nhiu nhng th c coi l c gi tr i vi ngi nhn, bao gm c quan
h tnh dc [Green 2006, tr.199]. Thm ch s gii tr v nhng mn n cng c
th c xem l ca hi l trong mt s hon cnh c th [Nicholls 2006, tr.19].

41
Bn cnh , theo kin ca nhiu tc gi tt c cc loi li ch m ngi c
chc v, quyn hn c th khai thc c t ngi a u c th xem l ca hi l.
V d nh quan im cho rng ca hi l cn bao gm ti sn c bn cho ngi
cng chc vi gi thp hn gi tr tht ca n v ti sn c mua t ngi cng
chc vi gi cao hn gi tr tht ca n [Winckler 1972, tr.215]. Nhng quan im
tng t cng c mt s tc gi Vit Nam th hin trong cc nghin cu v ti
phm hi l [Trn Kim L - ng Vn Don 1982, tr.12-13; Mai Xun Bnh 1996,
tr.37-38]. Mt tc gi khc b sung nhng khon li qu trch t li ch c c
t mt hp ng trng thu vo danh mc nhng li ch c xem l ca hi l
[Nicholls 2006, tr.3]. Khng dng quan nim cho rng ca hi l ch l nhng
li ch vt cht, nhiu tc gi cn m rng khi nim ny ti nhng li ch v tinh
thn. Nhiu quan im chng ti tm hiu cho rng ca hi l c th l li ch phi
vt cht ch khng ch l li ch vt cht. V d nh c kin nhn nh:
a hi l hon ton c th dng li ch vt cht hoc li ch phi vt cht
khc. Mt s bt, mt vn phng lm vic rng hn, nhiu thi gian ngh
ngi hn v bt k mt s thay i tch cc no trong ngh nghip u c th
o lng c thng qua lng bng. Nu nh ca hi l l nhng c hi tip
xc c li mi hoc thm ch l quan h tnh dc th cng c th trng dnh
cho chng, nh vy c th tnh ton c (mt cch c lng) gi tr ca
chng [Zerbes 2007, tr.102].
Quan nim nu trn hin khng ch thnh hnh cc nc phng Ty m
bt u xut hin Vit Nam. Thi gian gn y nhiu tc gi Vit Nam cng c
kin cho rng ca hi l khng nn ch gii hn trong phm vi nhng li ch vt
cht m nn bao gm c nhng li ch phi vt cht. Chng hn nh c quan im
cho rng ca hi l c th l nhng li ch tinh thn nh vic c in sch, c ca
ngi trn bo ch, quan h tnh dc [L Mnh Lun 1997, tr.87-88]. Quan im ny
ngy cng c ng h trong cc nghin cu v ti phm hi l ti Vit Nam. Mt
tc gi Vit Nam khc nhn nh v loi li ch ny nh sau:
Trong thc t c nhng li ch tinh thn c tnh vt cht nh: vic lo, thu
xp cho con, chu ngi c chc, c quyn i hc, i nc ngoi; xin cho con,
chu ngi c chc v, quyn hn vo cng tc trong mt c quan, n v no

42
hoc nhng li ch thun ty c gi tr tinh thn nh c ca ngi trn
bo ch, c nhn xt tt cng l nhng hnh thc bin dng ca cc i
tng nhn hi l [Trn Cng Phn 2006, tr.25].
kin lun gii cho quan nim nu trn kh thuyt phc. Trong mt nghin
cu kh ton din v tham nhng ti Vit Nam, l do c a ra l vt cht v tinh
thn l hai gi tr u c th p ng c nhu cu ca con ngi, v qua u c
th gy nh hng n cc quyt nh ng n ca ngi c chc v, quyn hn
[Thanh tra Chnh ph 2005, tr.107]. Lun gii ny kh hp l v c ngha trong
bi cnh ca Vit Nam hin nay, khi vic a v nhn hi l ang c thc hin
bng nhng phng thc rt tinh vi. Chng ti cho rng s thay i quan nim nu
trn rt ng c ng h v rt c ngha i vi vic sa i lut hnh s Vit
Nam trong thi gian ti.
Nhng kin nu trn cho thy quan nim v ca hi l trn th gii hin
nay tr nn kh thng nht. Quan nim cho rng tt c nhng g c th lm
cho ngi nhn hi lng v c th gy nh hng ti hot ng thc thi nhim v
ca ngi ny u nn coi l c gi tr v l ca hi l. Vn tip theo l ci g
xc nh gi tr ca ca hi l. Ca hi l khng cn phi tnh c thnh tin
min l trong mt ca ngi nhn hi l n cha ng mt gi tr gy nh
hng ti hot ng cng v ca anh ta [Winckler 1972, tr.214]. Nh vy, gi tr
ca ca hi l th hin mc nh hng ti hot ng thc thi nhim v ca
ngi nhn. Ngi thy c ngha ca ca hi l cng nh chu nh hng
bi tc ng ca n chnh l ngi nhn hi l. Theo chng ti gi tr ca ca hi l
khng nht thit nm c tnh vt cht ca li ch m cn c xc nh qua yu
cu v s th hng ca ngi nhn. Nu mt loi li ch c th gy nh hng ti
hot ng thc thi chc trch ca ngi nhn th li ch nn c xem l c gi
tr v l ca hi l. Ni mt cch khc, nh hng c th gy ra i vi hot ng
bnh thng ca ngi nhn phn nh gi tr ca ca hi l.
Qua mt s nhn nh ca cc tc gi trn c th thy s a dng v hnh
thc tn ti ca ca hi l. Vic xc nh yu t ca hi l v vy tr nn khng
n gin. Mt mt kh khn xut pht t ch c mt s hnh thc ca hi l nm

43
ngoi nhng hnh thc truyn thng, c bit l nhng trng hp ca hi l tn
ti di hnh thc phi vt cht, kh c th tnh c thnh tin. Mt khc, ca hi
l cn kh phn bit vi mt s i tng c c im tng t, nht l kh phn
bit vi cc loi qu (tng, biu). Dng nh tp qun tng qu, l li qu trong
kinh doanh, mt s quan nim chp nhn hoc thm ch ng h s tn ti ca hi l
tr thnh nhng yu t che m khong cch gia ca hi l v cc hnh thc
qu hay cc khon ng h v.v Mt nh nghin cu nhn nh bn cht phi
php ca ti phm v hi l b truyn thng tng qu che khut nn rt kh phn
bit gia qu tng v ca hi l [Mitchell 1996, tr.147]. iu cho thy ca hi
l rt d tr hnh di v bc ca nhng hnh thc li ch hp php nh trn. Vy
c th da vo nhng yu t no phn bit ca hi l v qu biu hoc mt s
hnh thc li ch tng t? Mt s tc gi dng nh thng nht vi nhau v mt
c im gip nhn din ca hi l t nhng i tng khc, cho rng ca hi
l c lin quan n mt tha thun trao i nhng th c gi tr nht nh ly s
nh hng i vi hot ng cng v, trong khi qu biu, khon bi dng hoc
nhng ng gp cho cc chin dch li khng lin quan n kiu tha thun nh vy
[Green 2006, tr.198; Philips 1985, tr.626]. Tng t nh vy mt s nghin cu
khc cng a ra quan im cho rng trng hp a qu t n gia ngi a v
ngi nhn khng c s tha thun v cng khng gn vi vic li dng chc v,
quyn hn ca ngi nhn [Trnh Tin Vit 2006, tr.46]. B sung cho cc quan
im trn, c kin cho rng vic xc nh s tn ti r rng ca yu t c i c
li s gip xc nh u l ca hi l, u l qu hoc khon bi dng [Rose -
Ackerman 1999, tr.92-93]. Theo quan nim ny, ca hi l cha ng yu t c
i c li rt r rng, trong khi cc loi li ch c a khc khng c yu t ny.
Bn cnh , tc gi Rose-Ackerman cng nhn mnh rng nu nh cc
mn qu li ln c mt tc ng nht nh n cch x s ca ngi nhn th
c th coi l yu t c i c li tn ti mt cch kn o [Sd, tr.93]. Nh vy,
do gi tr ca nhng mn qu c th gy nh hng ti hot ng thc thi nhim v
ca ngi nhn nn trong mt s trng hp cn xem xt gi tr ln ca qu nh

44
mt yu t gip xc nh c phi l ca hi l hay khng. Cng chung suy
ngh , mt tc gi khc cng khng nh mn qu t n cng mc tnh
cm, mang tnh cht trng ngha, trng tnh, k nim ch khng phi v li ch vt
cht v mang tnh cht nh i hay sng phng [Trnh Tin Vit 2006, tr.46].
Cng cng quan im , c tc gi cho rng gi tr nh ca mn qu tuy khng
phi l mt tnh tit loi tr TNHS song cng l yu t gip xc nh liu mn qu
c phi l mt loi ca hi l [Lanham 1987, tr.205]. Thm vo , mt tc gi
khc cho rng ngay c i vi nhng khon chi c a sau khi vic thc thi cng
v c thc hin trong hon cnh vic c lm theo mt l ngm trong
quan h kinh doanh th hnh vi vn cn b xem l ti phm nu khon chi c gi
tr ln [Zerbes 2007, tr.111]. Quan im tip theo dng nh b sung cho nhng
quan im trc vi nhn nh rng mt khon chi c a sau khi vic chn
ngi trng thu c quyt nh vn b coi l ca hi l nu thy rng ngi
nhn c th quan tm n khon chi khi quyt nh vic ny nhng ln tip sau
[CAER 2006, tr.4]. Ngoi nhng kin nu trn cn c quan im cho rng
phn bit qu tng vi ca hi l cn da vo mt yu t c bn l mi quan h
vn c gia bn a v bn nhn. Nu gia ngi a qu v ngi nhn qu c
mt mi quan h lu di v vic tng qu gia h tr nn quen thuc, mn qu
tng ln ny khng c g khc bit ln so vi nhng mn qu trc y th khng
nn coi l ca hi l [Befu 1975]. Cc tc gi khc a ra mt vi tiu ch na
phn bit ca hi l vi qu t n, v d: nh ca ngi a qu l t thm
nhng li ch khc sau , mn qu c th tc ng n ngi nhn v nhng ngi
khc cng nhn thc mn qu l ca hi l [Crane - Matten 2004]. Tc gi lun
n nhn thy nhiu im hp l trong nhng quan im ny. Theo chng ti, vic
xc nh ca hi l trong nhng trng hp tnh cht ca li ch c a v
nhn khng r rng cn cn c vo gi tr thc ca li ch, vo ngha ca li ch
i vi ngi nhn, vo mi quan h gia ngi a v ngi nhn, vo v tr cng
tc ca ngi nhn trong mi quan h vi hon cnh ca ngi a li ch. Mt tc
gi Thy in dng nh chia s quan im vi tc gi lun n khi cho rng cn

45
xem xt mi quan h gia ngi a v ngi nhn khi xc nh tnh bt chnh ca
li ch [Lennerfors 2007, tr.225].
Qua cc quan im trn, khi nim ca hi l lun b nh hng bi cc
yu t nh quan nim o c, gi tr v vn ho truyn thng ca mi quc gia. Do
rt kh a ra mt tiu ch chung cho vic xc nh u l ca hi l, u l
qu tng nhng giai on lch s khc nhau cng nh i vi cc x hi khc
nhau. Bn cnh , vic quy nh ti phm v hi l hoc hp php ho mt vi
hnh thc hi l c th c sai lm. Mt tc gi nhn nh: mt x hi c th sai lm
hp php ho nhng hnh vi trao i li ch ng b coi l hi l hoc sai lm m
rng phm vi i tng b lut cm ti nhng hnh vi trao i li ch khng ng b
xem l hi l [Schwartz 2004, tr.187]. Mt kin khc cho rng nh ngha ca hi
l v qu tng l nhng phm tr mang tnh vn ho, nu hnh vi a qu c xem
c th chp nhn trong mt quc gia trong khi i vi nhng ngi nhn nhn
khch quan l hnh vi tham nhng th hnh vi nn b xem l tri php lut
[Rose-Ackerman 1999, tr.110]. Chng ti cng cho rng vic xem xt hnh s ho
nhng li ch c trao i tr thnh ca hi l trong chng mc no nn da
trn nh gi v kinh nghim t bn ngoi, v i vi bn thn quc gia vic xc
nh c th b nh hng bi tp qun v truyn thng v c th khng chnh xc.
Nh vy, nhng quan im nu trn cho thy trn bnh din quc t c s
nht tr cao v tnh cht ca ca hi l, song do s khc bit v vn ho, truyn
thng, quan nim, v.v... nn vic xy dng nhng tiu ch chung xc nh ca
hi l vn khng n gin. Bn cnh , vai tr quan trng ca yu t ca hi l
c chng minh v khng nh. y l yu t gip xc nh tnh bt chnh ca
hnh vi hi l so vi nhng hnh vi trao i li ch hp php. V vy tc gi cho
rng ca hi l cn c quy nh l mt du hiu php l c trng trong CTTP
ca bt k ti phm v hi l no.
Vn tip theo t ra l ai c th c li t ca hi l. Chng ti c quan
im cho rng ca hi l khng nht thit c th hng bi chnh ngi c
chc v, quyn hn. c th l li ch em li cho bn th ba. V d nh li ch

46
c dnh cho v, con ca ngi hoc c hin cho t chc ni anh ta ang
hot ng hoc cho c quan ni anh ta ang lm vic. Vic li ch c th hng
bi bn th ba vn to ra mt ng c sai tri cho vic s dng quyn lc cng
thc hin nhim v ca ngi c chc v, quyn hn. Nh vy, lut khng nn quy
nh cng nhc ngi c hng li do vic a v nhn hi l ch l ngi c
chc v, quyn hn. c th l bt k ai c hoc khng c quan h thn thch vi
ngi cng chc: cc thnh vin trong gia nh, bn b, ng phi chnh tr, mt t
chc, v.viu quan trng l n to ra ng c xu cho hot ng ca ngi
cng chc [Zerbes 2007, tr.96].
Vn cc dng hnh vi ca ti a hi l v nhn hi l khng c lun bn
nhiu trong khoa hc lut hnh s. Nhn chung cc quan im u thng nht cho
rng cc ti phm v hi l l nhng ti ch cn c mt du hiu trong mt khch
quan c phn nh l hnh vi khch quan. Trc ht chng ti mun cp ti
hnh vi khch quan ca ti a hi l. Thng qua mt vi nh ngha hi l c a
ra ti phn 1.1.1 ca lun n, v d nh nh ngha c nu trong OECD Observer
2000, cc dng hnh vi ca ti a hi l c phn nh kh r nt. Nhn chung
cc dng hnh vi c phn nh gm hnh vi mi nhn hi l, ha a hi l v a
ca hi l. Chng ti cng cho rng hnh vi khch quan ca ti a hi l nn c
nh lm lut thit k bao gm ba dng: mi nhn hi l, ha a ca hi l hoc a
ca hi l. Trong , mi nhn hi l l hnh vi t mong mun hoc thnh cu
ngi c chc v, quyn hn nhn ca hi l. Li mi hi l th hin th ch ng
ca ngi a hi l, c thc hin bi chnh mong mun ca ngi ch khng
chu p lc t pha ngi c chc v, quyn hn. Ha a ca hi l c hiu l
hnh vi nhn li yu cu hi l ca ngi c chc v, quyn hn v bo m vic a
ca hi l sau . Bng li ha, ngi a hi l a ra mt li cam kt mang tnh
xc nh. Trong trng hp li ha th hin mong mun ca ring ngi a hi l,
li ha thng c a ra cng thi im vi li mi hi l. Trong trng hp
ngi c chc v gi hoc i c hi l, li ha l s nhn li ca ngi a hi
l vi ngi nhn hi l. a ca hi l l s chuyn giao thc t mt loi li ch

47
t ngi a hi l sang s kim sot ca ngi c chc v. Tin trnh chuyn giao
ca hi l thng ph thuc vo tnh cht ca loi li ch c dng a hi l.
i vi ti sn ng nhin s i hi vic chuyn giao quyn s hu;
cc ngn khon s c chuyn qua ti khon ti ngn hng; mt xut hc ti
trng i hc hoc trng Cao ng s c bo m bng s ng k
trng. Vic chuyn giao c coi l c thc hin khi ca hi l v
tr m ngi cng chc c th kim sot c, v d nh c th tip nhn
quyn s hu ti sn, c th k sc rt tin ti ngn hng, c th n hc ti
trng i hc, v.v [Zerbes 2007, tr.110].
Qua phn tch trn c th thy rng hnh vi a ca hi l l hnh vi thc t
chuyn giao li ch v hnh vi ny hon ton c lp vi hnh vi nhn ca hi l.
Vic ngi c chc v, quyn hn thc t thc hin quyn kim sot ca mnh
i vi ca hi l hay khng l iu khng quan trng: hnh vi a khng ph
thuc vo hnh vi nhn [Zerbes 2007, tr.110].
Chng ti nhn thy nhng dng hnh vi khch quan ny th hin phn
no tnh c trng ca cc du hiu php l ca ti a hi l. ng thi c th
thy ba loi hnh vi nu trn l nhng mt xch khc nhau trong tin trnh thc hin
ti a hi l. Tuy nhin, cc hnh vi ny nn c quy nh l cc dng hnh vi
c lp trong CTTP. iu c ngha l vic thc hin c lp mi hnh vi ny
cu thnh ti phm. V d nh hnh vi ha hn trc s trao ca hi l
cu thnh ti a hi l hoc hnh vi a ca hi l c th c tin hnh m
khng cn hnh vi ha hn trc s trao ca hi l. Cc hnh vi nu trn c th
c thc hin bi nhng ch th khc nhau trong mt v phm ti hi l. Ti
phm c th c thc hin theo tin trnh trong ngi ny s thc hin vic a
ca hi l theo li ha trc ca mt ngi ng phm khc. C th mt ngi
khc thc hin hnh vi tha thun a hi l trc hoc chnh ngi a ca hi l
ng thi l ngi ha hn trc a hi l. Trong bt k trng hp no, cc hnh
vi trc c th c xem l c lp i vi hnh vi a ca hi l sau
[Zerbes 2007, tr.110]. im khc nhau gia cc loi hnh vi trn l ch trong khi
hnh vi a ca hi l khng i hi mt s tha thun trc gia ngi a hi

48
l v ngi c chc v, cc hnh vi mi nhn hi l v ha a hi l li cn
tha mn yu cu ny. Trn quan im v ba dng hnh vi ni trn ca ti a hi
l, chng ti cho rng ti a hi l s hon thnh khi ngi c a hi l tha
thun c vi ngi c chc v v vic nhn ca hi l v lm theo yu cu ca
ngi a, hoc khi ca hi l c thc t chuyn ti ngi c chc v. V
hnh vi a ca hi l khng ph thuc vo hnh vi nhn ca hi l nn ti a hi
l vn hon thnh k c trong trng hp ngi c chc v t chi nhn ca hi l.
Trn thc t, li ha a ca hi l hoc li mi hi l hoc ca hi l c th b
chuyn ti sai a ch hoc khng th chuyn c ti ngi cng chc v nhng l
do nht nh. Trong nhng trng hp ny, ti a hi l khng c coi l
hon thnh. y cn c xem l nhng trng hp phm ti cha t. Bn cnh
cn c trng hp li ha, li mi hi l hoc ca hi l c a ng a
ch song v nhng l do nht nh m ngi cng chc khng bit c iu .
V d nh ngi cng chc vn cha kim tra th in t do ngi a hi l gi
trc khi ngi lm mt vic c li cho ngi a hi l, v vy vic ngi
lm khng chu nh hng bi hnh vi a hi l. Tuy nhin trong trng hp ny
cc hnh vi trn vn cu thnh ti a hi l giai on phm ti cha t.
Hnh vi khch quan ca ti nhn hi l theo chng ti nn l mt trong ba
dng: hnh vi nhn li mi hi l, hnh vi nhn ca hi l hoc hnh vi i hi l.
Nhn li mi hi l l hnh vi ng vi li ngh hi l ca ngi a hi l.
Khi ngi c chc v nhn li mi hi l l lc tha thun gia ngi a v ngi
nhn hi l t c. Nhn ca hi l l hnh vi thc t tip nhn li ch t
pha ngi a hi l. i hi l l hnh vi ca ngi c chc v ch ng yu
cu ngi khc phi a li ch cho mnh i ly vic mnh thc hin chc trch
theo hng c li cho ngi a li ch. Ti phm hon thnh khi ch th thc t
nhn ca hi l hoc t c s tha thun vi ngi a v vic nhn ca hi
l v chu nh hng ca ngi a hi l trong khi thc thi nhim v ca mnh.
Theo quan im ca chng ti, cc hnh vi hi l c th c thc hin di
bt k hnh thc no, c th kn o hoc cng khai. C tc gi cho rng khi nim

49
hi l nn bao hm mt c im khng th thiu l tnh ln lt [Senior 2006, tr.27].
Da trn quan im vic xy dng nh ngha ti phm v hi l s phi bao
gm du hiu ln lt. Tuy nhin, cn thy rng hnh vi hi l hon ton c th thc
hin mt cch cng khai. Hn na tnh cht bt chnh ca hnh vi a v nhn hi
l khng nm hnh thc ln lt ca nhng hnh vi ny. Chng ti cho rng hnh
thc thc hin vic a v nhn hi l khng nn c xy dng l du hiu php
l bt buc trong CTTP ca cc ti phm v hi l.
Nhng lun im a ra u thng nht nu vic a v nhn ca hi l
cha c thc hin trn thc t, cn c s tha thun trc gia bn a li ch v
ngi c chc v th hnh vi mi cu thnh ti phm v hi l [V Khnh Vinh
1996; Mai Xun Bnh 1996; inh Vn Qu 2006; Trnh Tin Vit 2006; Green
2006; Philips 1985]. Chng ti cng ng tnh vi quan im ny v theo chng ti
tha thun trc l yu t c bn phn bit gia ti phm v hi l v hnh vi a,
nhn qu t n. Tuy nhin cn thy rng i hi ny ch cn thit xc nh ti
phm hon thnh, v hnh vi vn cu thnh ti phm giai on phm ti cha t
nu li mi hi l b t chi. Vy ni dung no cn phi c trong tha thun v do
vy nn c quy nh l du hiu bt buc ca cc ti phm v hi l? Cc tc gi
Vit Nam thng nu nhng ni dung trong tha thun gia hai bn l: tha thun
v ca hi l v v vic lm hay khng lm trong khi thi hnh cng v v li ch
hoc theo yu cu ca ngi a hi l. Cn thy rng mu cht ca hnh vi hi l
l t c s tha thun v vic ngi c chc v nhn li mi hi l hoc ngi
b i hi l ng a ca hi l. Theo chng ti tha thun hi l bt buc phi
l s ng ca hai bn v vic s a v nhn ca hi l (khng i hi phi tha
thun v chng loi, s lng hay gi tr ca li ch, cng khng i hi s tha
thun v phng thc a v nhn ca hi l) gy nh hng ti hot ng thc
thi chc trch ca ngi c chc v.
Mt vn t ra lin quan n tha thun trc gia hai bn, l s tha
thun gia hai bn c nht thit phi c th hin hoc ghi nhn bng nhng
phng tin c tnh vt cht? Theo quan im ca chng ti, s tha thun gia

50
ngi a v ngi nhn hi l khng nht thit phi th hin bng li ni c th
hoc bng vn bn. S tha thun ny c th c cc bn ngm hiu nu iu
ny l tr thnh l trong mi quan h gia h. Mt nh nghin cu nc ngoi
chia s quan im ny ca chng ti khi cho rng li mi hi l v li ha a
hi l c th c ngm a ra, khng nht thit phi c tuyn b mt cch r
rng [Zerbes 2007, tr.109]. y cng l quan im ca mt s tc gi Vit Nam
khi bn v cc ti phm hi l [Trn Kim L v ng Vn Don 1982, tr.38; Mai
Xun Bnh 1996, tr.42]. Nu lut quy nh nh vy hoc thc tin p dng lut
chp nhn cch gii thch ny th y s l iu kin thun li cho vic chng
minh ti phm ca cc c quan t tng. iu cn chng minh s ch cn l mt
mi quan h lu di v vic trao i li ch vt cht thnh l gia bn c quyn
v bn b l thuc, quyn hn ca ngi nhn t trong mi quan h vi vic c
th m ngi a mun gii quyt.
Vy hnh vi hi l nhm gy nh hng nh th no i vi hot ng thc
thi chc trch ca ngi c chc v? Vn ny cng c nhn thc khng ging
nhau. C kin cho rng phi l mt nh hng c th, ni mt cch khc vic
a v nhn hi l l ngi c chc v lm hay khng lm mt vic c th v
li ch hoc theo yu cu ca ngi a [Trn Kim L, ng Vn Don 1982;
Mai Xun Bnh 1996; V Khnh Vinh 1996, inh Vn Qu 2006]. Loi kin th
hai cho rng ch cn hnh vi a ca hi l nhm gy nh hng nht nh n
hot ng thc thi chc trch ca ngi c chc v, khng cn phi yu cu ngi
ny lm mt vic c th cho ngi a [Zerbes 2007]. Chng ti ng h quan
im th hai cho rng nh hng gy ra i vi hot ng thc thi chc trch ca
ngi c chc v, quyn hn khng nht thit phi l vic lm hay khng lm
ngay mt vic c th theo yu cu ca ngi a hi l. Ngi a hi l c th
tnh n nhng li ch lu di hoc thng xuyn khi dng ca hi l mua
chuc ngi c chc v v v vy ngi ny khng cn phi t ra mt vic c th
ngay khi yu cu ngi c chc v phi lm. Bn cnh , vic a v nhn
hi l c th ch nhm thc y ngi c chc v, quyn hn thc hin mt vic

51
ng chc trch ca mnh hoc ng php lut. Trng hp ny cng nn b coi l
ti phm v vic ngi c chc v, quyn hn nhn li ch ri mi lm ng chc
trch ca mnh vn gy nh hng xu ti uy tn ca cc c quan cng quyn, lm
mt nim tin ca cng chng vo s v t v tnh chnh trc ca nhng ngi thc
thi cng v. Mt khc hnh vi nhn li ch thc hin ng nhim v ca mnh
s to ra tm l vi vnh, sch nhiu trong i ng cn b, cng chc, to ra l
xu trong hot ng cng v ca h.
Vi nhng lun im trn v ti phm hi l, c th thy rng li ca ngi
phm ti v hi l r rng l li c . C ngi a v ngi nhn hi l (hoc lm
mi gii hi l) u nhn thc y v tnh cht sai tri ca hnh vi mnh thc
hin, hn na cn nhn thc c tnh khng chnh ng ca hnh vi ca nhng
bn cn li trong quan h hi l. Vic h vn quyt nh thc hn hnh vi cho thy
h mong mun cho nhng hnh vi nguy him cho x hi xy ra. D hnh vi l
hi l ch ng hay hi l b ng th vic ch th ng thc hin hnh vi th
hin s t nguyn trong ch ca ch th.
Vn nn hay khng nn quy nh ti phm v hi l trong khu vc t cng
c bn lun trong khoa hc lut hnh s. Chng hn nh trong l lun lut hnh
s ca t-xtry-lia mt cu hi quan trng c t ra l c nn gii hn hi l ch
trong khu vc cng. Theo Bo co ca y ban t vn xy dng BLHS mu t-
xtry-lia, quan im truyn thng cho rng ch nn quy nh ti phm v hi l
trong khu vc cng, v s lim chnh trong c quan cng quyn l yu t quan trng
nht i vi ton b hot ng ca x hi. Hn na, nhng trch nhim i vi
cng chng, vi x hi ni chung l th trch nhim c bit ch c th c cng
chc nh nc, khng th c nhng ch th hot ng trong khu vc t [MCCOC
1995, tr.243, 245]. Tri li, quan im c ng h hn cho rng nn m rng
phm vi p dng ca lut hnh s sang c hot ng hi l trong khu vc t, bi v
hin nay vic phn bit hai khu vc ny trong nhiu trng hp rt kh, c bit l
nhiu lnh vc hot ng hoc chc nng vn thuc khu vc cng nay c t
nhn ho [Sd, tr.245]. Mt lun im na l hi l trong khu vc t cng nh

52
hng xu ti i sng x hi, lm mt nim tin ca cng chng vo hot ng
thng mi, i khi nhng thit hi gy ra cho kinh t x hi cn ln hn nhiu v
hi l trong khu vc cng. Quan im ny khng nh cng chng t nim tin
vo s lim chnh ca ngi lm vic c trong khu vc cng v khu vc t. Hn
na, thut ng hi l l ch vic a v nhn li ch ni chung, khng ch
gii hn i vi hot ng ca khu vc cng. Lut hnh s cn ch vn ny
khi quy nh ti phm v hi l [Sd, tr.245-247]. Bn cnh , di gc nhn ca
mt tc gi Thy in, nhng khi nim cng v t lin quan n hin tng tham
nhng ang c yu cu nhn nhn li. Theo tc gi ny tham nhng khng nn
ch gii hn trong khu vc t m nn c xem xt trong mi quan h c bit
gia vai tr cng v vai tr t. Vai tr cng gn lin vi nhim s v c th c
c cc cng chc v cc nhn vin ca mt cng ty t nhn [Lennerfors 2007,
tr.37]. Vn hi l trong khu vc t cng c mt s tc gi Vit Nam cp
n trong nghin cu v ti phm v tham nhng vi quan im ng h vic hnh
s ho v cc yu cu hp tc quc t, cc i hi to mi trng bnh ng, cnh
tranh lnh mnh nhm pht trin kinh t v hi nhp [Nguyn Vn Tun 2005,
tr.79-80; Trn Anh Tun 2006, tr.21].
Chng ti ng h nhng lun gii nu trn i vi vic hnh s ho hnh vi
hi l trong khu vc t. C nhn tc gi b sung thm mt l do, l v nhng
hnh vi ny cng xm phm ngha v trung thc v lim chnh ca mt vin chc.
Tt nhin gia hi l trong khu vc cng v hi l trong khu vc t c nhng
khc bit v khch th b xm hi, v vai tr v chc nng ca cc ch th trong
hai khu vc v v tnh nguy him cho x hi ca chng. Chng ti cho rng hi l
trong khu vc t cn c xem l nhng hnh vi c tnh nguy him cho x hi
thp hn bi v hi l trong khu vc cng xm hi ti nhng quan h x hi quan
trng hn. Nhng khc bit nu trn cn c lu khi hnh s ho hi l trong
khu vc t, c th l khi xy dng CTTP v quy nh hnh pht i vi ti phm
hi l trong khu vc ny.
Bn cnh quan im v cc vn nu trn, l lun v ti phm hi l cn

53
cp n vn chnh sch hnh s i vi cc hnh vi hi l. Quan nim v vn
ny hin nay cha t c s thng nht hon ton, xut pht t nhn thc khng
ging nhau v tnh cht nguy him ca cc hnh vi hi l. i vi mt vi x hi
hoc nhm ngi, tnh nguy him ca ti phm v hi l cn cha c nh gi
ng. loi ti phm ny thng c nhn thc l nhng ti khng c nn
nhn r rng [Porta v Vanucci 1999, tr.24]. Hn na, bn cht bt chnh ca hnh
vi hi l thng b che y hoc c ngy bin bi nhng yu t nh phong tc,
tp qun, vn ho, nhn thc lch lc v.v V vy, hnh vi hi l i khi c nhn
nhn vi thi chp nhn, thm ch khoan dung. Vic ln n tnh cht sai tri ca
hnh vi hi l tr nn khng d dng. Chnh nhn thc ny lm cho quy nh ca
lut hnh s v cc ti phm v hi l cng tr nn t nghim khc, khng ph hp
vi tnh cht nguy him thc s ca ti phm. Quy nh v hnh thc x l cng
nh hnh pht kh nh i vi ti phm v hi l nhiu quc gia hin nay l minh
chng r nt nht cho quan nim trn. Tri li, hu ht cc quc gia trn th gii
u nhn thc c tnh cht nguy him ca loi ti phm ny. Tnh nghim trng
ca ti phm c nhn thc tng i thng nht. Mt c im nguy him c
rt nhiu nh khoa hc cp khi nghin cu v hi l l mi quan h cht ch
gia ti phm v hi l vi ti phm c t chc [Van Duyne 1996; Rose -
Ackerman 1999, tr.23-25; o Tr c 2000, tr.30; Korchagin v Ivanov 2003,
tr.110-112). c im trn dn n mt c im khc ca hi l l hu qu
nguy hi cho x hi ca hin tng ny. Mt trong nhng c im nguy him ca
hi l l tc ng n mn ca n i vi thc tn trng php lut ca cng chng,
i vi cu trc v s bnh n ca x hi [Mauro 1995, tr.95]. ng tnh vi quan
im , tc gi Alatas cng nhn thy nhng tc ng nguy hi ca hi l khi ng
cho rng hi l c th b cong php lut, tr thnh v kh trong tay cc t chc ti
phm chng c t do hnh ng v kim sot x hi [Alatas 1990, tr.130].
Mt s nh nghin cu khc cn chng minh tnh nguy him ca loi ti phm ny
thng qua vic n lm gim hiu qu ca cng tc thc thi php lut v lm gim
kh nng phng nga ti phm [Polinsky v Shavell 1999, tr.4]. Vi nhng c

54
im nguy him ny, chng ti cho rng hnh vi hi l cn thit phi c phng
nga nghim ngt v b trng tr nghim khc. Mt trong nhng bin php x l hi
l c hiu qu l s dng php lut hnh s bao gm ti phm ho nhng hnh vi
hi l v quy nh cc ch ti nghim khc tng xng.
Cng lin quan n chnh sch hnh s i vi ti phm v hi l, c tc gi
ch ra mt kh khn trong vic thc thi php lut i vi nhng ti phm ny,
gia mt bn l nhu cu s dng hnh pht nghim khc ngn nga hi l vi
mt bn l s cn thit phi a ra mt gii php nhn o tng cng kh nng
pht hin ra hnh vi hi l [Rose-Ackerman 1999, tr.52-53]. Mt mt, tc gi ny
nhn nh quy nh hnh pht nghim khc vn l yu t quan trng t c
hiu qu phng nga. Quan im nhn c s ng h ca kin cho rng cn
c ng li x l nghim khc i vi ti phm v tham nhng nhm thc hin tt
mc ch phng nga chung [Nguyn Vn Tun 2006, tr.40]. S cn thit phi quy
nh hnh pht nghim khc vi ti phm hi l l do mt trong nhng nguyn
nhn khin cho tnh hnh tham nhng ngy cng tng ln l thi khng s hnh
pht [Alatas 1990, tr.121]. Mt khc, Rose - Ackerman pht hin thy mt thc t
l nhng chng c v v vic hi l s t c d dng hn khi li ha v mc
pht thp hoc thm ch ha thng c a ra cho nhng ch th c lin quan
[tr.56]. iu dn n mt i hi l vic quy nh ng li x l ti phm cng
nh quy nh hnh pht c th i vi cc ti phm v hi l s va phi bo m
s nghim khc cn thit, va phi nhn o, khoan hng c th khuyn khch
vic sm t nguyn khai bo gp phn pht hin ti phm ca ngi phm ti. Do
, chnh sch phn ho cao i vi nhng i tng phm ti hi l c mt
ngha cc k quan trng nhm khuyn khch vic pht gic ti phm, k c nhng
ngi trt phm ti, t c th gip cho c quan c trch nhim pht hin v
u tranh c hiu qu chng t hi l [Trn Kim L - ng Vn Don 1982,
tr.16-17]. Chnh sch x l ti phm v hi l cn phi tnh n mi lin quan gia
cc hnh vi hi l. Mt tc gi cho rng s c mt tc ng dy truyn, mt nh
hng trc tip gia vic cn nhc hnh pht p dng i vi cc ti a hi l v

55
lm mi gii hi l vi vic cn nhc s dng hnh pht i vi ti nhn hi l, t
gp phn vo vic pht hin v x l i vi ti nhn hi l [Nguyn Vn Tun
2006, tr.36, 81]. Chng ti ng tnh vi quan im ny v cho rng vic quy nh
mt s trng hp c loi tr TNHS hoc c min TNHS hay c gim nh
hnh pht c lin quan n vic t gic hnh vi nhn hi l cc ti a hi l v
lm mi gii hi l s lm tng kh nng pht hin v x l i vi ti nhn hi l.
ng thi chng ti cng cho rng cn tun th nguyn tc phn ho TNHS khi quy
nh hnh pht i vi cc ti phm v hi l, trong cn ch n tnh nguy
him cho x hi cao hn ca hnh vi nhn hi l. Hnh vi nhn hi l c thc
hin bi nhng ngi nm gi nhng cng v hoc c giao nhng trch nhim
nht nh trong hot ng ca b my nh nc, nhng ngi nhn c s tn
nhim v y thc ca Nh nc v nhn dn. H l nhn t quyt nh trong mi
quan h hi l v cn b x l nghim khc hn. Nguyn tc phn ho TNHS cng
cn c th hin trong vic quy nh hnh pht khc nhau i vi ti phm v hi
l trong cc khu vc khc nhau.
Mt s quan im cn lun bn thm v vic quy nh hnh pht c th i
vi cc ti phm ny. C kin cho rng vic cn nhc s dng hnh pht tin l
hnh pht chnh i vi cc ti phm v tham nhng trong lut hnh s Vit Nam l
cn thit, nht l i vi khung hnh pht c bn trong cc CTTP khon 1
[Nguyn Vn Tun 2006, tr.84-85]. Chng ti ng h quan im ny v thy rng
nhng trng hp phm ti c quy nh ti khon 1 cc iu lut v ti phm hi
l trong BLHS Vit Nam thng l nhng trng hp c tnh nguy him cho x hi
khng qu cao, hn na y l li l nhng ti phm c tnh v li. Vic quy nh
pht tin l hnh pht chnh trong mt s trng hp phm ti t nguy him l ph
hp. Bn cnh , hnh pht t nn c quy nh l hnh pht c p dng ch
yu i vi cc ti phm hi l bo m tnh nghim khc cn thit cng nh
kh nng phng nga ti phm. Mt s hnh pht nh pht tin hoc tch thu ti sn
theo chng ti l kh thch hp vi tnh cht v li ca loi ti phm v hi l.
Ngoi ra, tc gi Rose - Ackerman cp n sch lc quy nh hnh pht vi gi

56
rng hnh pht i vi vin chc nhn hi l nn ph hp vi gi tr ca ca hi
l m h nhn [tr.54] v hnh pht i vi ngi a hi l nn ph hp vi li
ch m h t c t vic hi l [tr.55]. y tc gi mun ni n s tng
xng gia mc nghim khc ca hnh pht vi gi tr ca nhng li ch m cc
bn hi l t c khi h tham gia vo quan h tri php lut ny. Tuy nhin Rose
- Ackerman nhn mnh rng vic quy nh hnh pht i vi ngi a hi l
khng nn da vo gi tr ca ca hi l m da vo gi tr ca th li ch ngi
thu c t thng v hi l. Theo chng ti quan im ny hp l, bi nhng
li ch m bn a hi l t c t vic hi l thng thng ln hn so vi gi tr
ca ca hi l. Ngi c vic cn gii quyt bao gi cng cn nhc gia ci mt
v ci c trc khi quyt nh thc hin hnh vi a hi l. Suy cho cng li ch
ngi a hi l t c cng phn no phn nh tnh nguy him cho x hi ca
hnh vi phm ti ca h. y l mt lun im cn c nghin cu i vi hot
ng quy nh hnh pht cho cc ti phm v hi l.
T nhng lun im nu trn chng ti a ra mt s nhn nh sau: th
nht, cc ti phm v hi l u nn c xem l ti phm v tham nhng; th hai,
khi nim ngi c chc v, quyn hn cc ti phm ny cn c hiu mt
phm vi rng bao gm c mt s ngi lm vic trong khu vc t; th ba, ca hi
l nn bao gm c nhng li ch vt cht v mt s li ch tinh thn, tuy nhin
khng nn coi nhng li ch c a v nhn c gi tr rt nh l ca hi l v
n kh c th gy mt nh hng no ti hot ng thc thi nhim v ca ngi
nhn; th t, nhng dng hnh vi khch quan ca cc ti phm v hi l nn c
c m t c th v c chi tit ho v cng nh vy li c ca ngi phm ti
v hi l cn c th hin r trong CTTP; th nm, ngi c li t ca hi l
khng nht thit chnh l ngi c chc v, quyn hn m c th l mt bn th ba,
min l iu c s ng ca ngi c chc v, quyn hn; th su, hnh vi
hi l c th c thc hin di bt k hnh thc no v c th thc hin qua trung
gian, ng thi hnh vi lm trung gian hi l nn c quy nh thnh ti danh c
lp bo m tnh c trng ca n c th hin; th by, vic a hi l c th

57
ch nhm thc y ngi c chc v, quyn hn thc hin ng chc trch ca
mnh hoc ng php lut. Cui cng, cc ti phm v hi l nn b quy nh loi
v mc hnh pht ph hp v tng xng vi tnh cht nguy him cho x hi ca
chng. Quy nh ca lut hnh s bo m c nhng tiu ch trn s pht huy
c hiu qu trong u tranh chng ti phm v hi l.
1.2. CC TI PHM HI L - NHN NHN T QUAN IM LP
PHP HNH S QUC T
Ti phn ny, chng ti s tip cn nhng vn v ti phm v hi l di
gc thc tin lp php. Nhng vn ny s c phn tch qua quy nh ti
phm hi l ca nhng cng c quc t quan trng c lin quan. Bn cnh , lut
hnh s ca mt vi quc gia trn th gii v ch ny s c a ra lm v d
minh ha. Ni dung ny hy vng s kim chng cho cc quan im l lun phn
tch ti phn nghin cu trc.
Thi gian gn y, xut pht t thc trng ng lo ngi ca hin tng hi l
cng nh nhng hu qu ca n i vi i sng kinh t - x hi, cng ng quc t
ht sc quan tm n vn phng nga v u tranh chng hi l. Chnh v vy,
hng lot vn bn php l quc t v khu vc lin quan n vn hi l c
ban hnh. Nhng vn bn php l cp n rt nhiu kha cnh khc nhau ca
hin tng hi l. Tuy nhin, trong phm vi nghin cu ca phn ny, chng ti ch
cp n mt s quan im lp php v cc ti phm v hi l c th hin trong
nhng vn bn php l quc t in hnh v c lin quan trc tip. Cc iu c
quc t c nghin cu y bao gm Cng c ca LHQ v chng tham nhng
2003, Cng c ca Lin minh Chu u v chng cc hnh vi tham nhng c lin
quan n cc vin chc ca cng ng Chu u v vin chc ca cc quc gia
thnh vin 1997, Cng c lut hnh s ca Hi ng Chu u v chng tham
nhng 1999 v Cng c ca T chc hp tc kinh t v pht trin v chng hi l
cng chc nc ngoi trong cc giao dch thng mi quc t 1997 (t y s ln
lt c vit tt l Cng c ca LHQ, Cng c ca EU, Cng c ca COE v
Cng c ca OECD). y ng thi l nhng vn bn php l quc t v ti phm

58
hi l c cc quc gia Vit Nam, Thy in v t-xtry-lia k hoc ph
chun. Bn cnh , php lut ca mt vi quc gia trn th gii v cc ti phm
hi l m chng ti c iu kin tip cn c phn tch di y vi mc ch i
chiu v khng nh cho nhng quan im lp php th hin trong cc cng c
quc t chng hi l. S tng ng hoc khc bit trong quy nh ca lut hnh s
cc quc gia vi cc quy nh ca nhng cng c quc t ny s phn no phn
nh tnh hp l v ng n ca php lut quc t v ti phm hi l.
Tuy c s khc bit v gii hn ni dung c quy nh, v phm vi p dng
v v mc chi tit ca quy nh, cc cng c quc t nu trn u chia s nhng
vn chung nht nh lin quan n ti phm v hi l. Th nht, cc cng c
ny u phn nh s cn thit ca vic ti phm ho cc hnh vi hi l i vi lut
php quc gia. V d nh Cng c ca OECD ku gi cc quc gia thnh vin ti
phm ho mt cch nhanh chng hnh vi hi l cng chc nc ngoi do vic hin
tng ny ang nh hng nghim trng ti s cnh tranh lnh mnh ca cc giao
dch thng mi quc t.
12
Th hai, tt c cc cng c ny u xy dng nhng
ch dn mang tnh chun mc cho cc quc gia thnh vin trong vic ti phm ho
hnh vi hi l cng nh quy nh hnh pht i vi ti phm v hi l. Nhng cng
c quc t ku gi trch nhim ca cc quc gia thnh vin trong vic ti
phm ho mt lot hnh vi hi l nh a hi l, nhn hi l, hi l cng chc
nc ngoi v cng chc ca cc t chc quc t, hi l trong khu vc t. y c
th c xem l gi cho cc quc gia thnh vin trong vic xc nh nhng dng
hnh vi hi l khc nhau ang gy nguy him cho cc Nh nc cng nh cho
cng ng quc t ni chung. Tt nhin, theo quy nh ca cc cng c ny,
nhng quc gia thnh vin khng buc phi quy nh tng loi hnh vi hi l
thnh tng ti phm v hi l c th, ring bit. iu xut pht t thc t l c
nhng quc gia quy nh tt c cc loi hnh vi hi l ny, nhng ch quy nh
chung chung trong mt hoc mt vi ti danh. Tuy nhin, vic quy nh ring bit
v c th tng loi hnh vi hi l nu trn c khuyn khch v c xem l

12
Li ni u Cng c ca OECD.

59
chun mc quc t cho hot ng lp php hnh s ca quc gia. Theo khuyn ngh
ca cc cng c nu trn, k thut lp php hnh s trong cc quy nh v tng
ti phm v hi l khc nhau c xy dng c th, r rng s rt c hiu qu i
vi nhng quc gia ni nhn thc ca ngi p dng php lut cng nh ca ngi
dn v ti phm v hi l cha y . Th ba, quan im chung ca php lut
quc t u coi hi l l mt dng ca tham nhng, th hin trong li ni u ca
cc cng c nu trn. R nt nht Cng c ca LHQ v chng tham nhng
quy nh cc loi hnh vi hi l bn cnh mt lot hnh vi tham nhng khc nh
tham ti sn, li dng nh hng trc li, v.v
Qua quy nh ca nhng cng c quc t in hnh vi s minh ha ca lut
hnh s mt vi quc gia,
13
c th thy c quan im lp php ca quc t v cc
ti phm hi l mt s ni dung sau y.
Quan im v xy dng nh ngha ti phm v hi l
Cc cng c trn u ch trng n nh ngha ti phm v hi l. Hu ht
cc iu lut u tin ca nhng cng c ny u a ra nhng nh ngha v cc
ti phm v hi l c th, to ra nhng chun mc php l quc t i vi cc quc
gia thnh vin trong vic quy nh loi ti phm ny trong lut quc gia. Cc cng
c xy dng nhng nh ngha m t tng ti phm v hi l c th thay v a
ra mt nh ngha chung v hi l. Nhng nh ngha ny kh r rng v d hiu. V
d iu 15 Cng c ca LHQ a ra nh ngha v hnh vi a hi l cho cng
chc quc gia nh sau hnh vi c ha hn, mi nhn hoc a cho chnh bn
thn cng chc quc gia hoc mt ngi khc hoc mt t chc, trc tip hoc
gin tip, bt k mt li ch bt chnh no, ngi cng chc lm hoc khng lm
mt vic trong qu trnh thc thi cng v ca h. iu ng ch l tnh ph qut
ca nhng nh ngha ny khi chng c nu ging ht nhau hoc rt ging nhau
trong cc cng c quy nh v ti phm v hi l. V d nh iu 15 ca Cng
c ca LHQ, iu 2 v iu 3 ca Cng c ca COE u a ra nhng nh

13
Cc Cng c ny v lut ca cc quc gia c nghin cu y c cp nht ti thi im thng 10
nm 2010.

60
ngha tng t v ti Hi l cng chc quc gia. Nh vy c th thy nhn thc
ca cng ng quc t v cc dng hnh vi phm ti v hi l l kh thng nht v
nhng nh ngha trong cc cng c nu trn c chp nhn chung trong thc
tin lp php hnh s quc t.
Tng t nh cch xy dng nh ngha ti phm trong cc cng c quc t
v chng hi l, mt s quc gia cng c nhng nh ngha m t ti phm v hi l
mt cch c th v chi tit trong lut hnh s.
14
Cc nh ngha ny u nu c
nhng yu t quan trng cu thnh ti phm v hi l nh cc ch th nhn hi l,
cc dng hnh vi hi l, i tng tc ng ca hnh vi hi l, ca hi l, ngi th
ba c li, v.v
Quan im v cc yu t ca ti phm v hi l
Quan im v yu t ch th ca ti phm nn c xem xt u tin v y
l vn c cc cng c nu trn tp trung ch . Theo gi ca cc cng c,
c hai loi ch th ca ti phm v hi l l ngi a hi l v ngi nhn hi l.
Ngoi ra, nhng ngi ng phm khc cng phi chu TNHS v ti phm v hi l
nu hnh vi do h thc hin tha mn cc du hiu ca ti phm.
Theo quy nh ca cc cng c quc t, ngi nhn hi l (hoc c a
hi l) phi l cng chc. nh ngha cng chc trong nhng cng c ny rt
rng v c xc nh mt cch linh hot vi mc ch to ra mt chun mc quc
t chung nht v hi ho cho vic xc nh ngi nhn hi l. Cng c ca COE
quy nh vic xc nh ngi nhn hi l c thc hin trn c s vin dn nh
ngha cng chc trong lut php ca quc gia thnh vin. V d nh iu 1(a)
Cng c ca COE quy nh: cng chc s c hiu theo nh ngha v vin
chc, cng chc, th trng, B trng hoc thm phn trong lut php
ca cc quc gia thnh vin ni ngi thc hin nhng chc nng, nhim v ca
mnh v c xc nh theo quy nh ca lut hnh s ca quc gia . Nh vy,
nh ngha cng chc trong lut hnh s quc gia c u tin p dng hng u.

14
Chng hn nh ngha v cc ti nhn hi l v a hi l trong BLHS CH Php ti iu 432-11 v iu
433-1; hay cc nh ngha tng t ti Quyn 18 Chng 11iu 201 ca B tng lut Hoa K, iu 1(1)
Lut phng nga tham nhng ca Vng quc Anh nm 1906.

61
Cng c ca OECD nh ngha cng chc l nhng ngi lm vic trong cc c
quan lp php, hnh php v t php, khng ph thuc vo vic h c tuyn dng
hay c bu hoc nhng ngi thc hin cc chc nng cng [iu 1(4)(a)]. Cng
c ca LHQ xy dng nhng nh ngha c th vi mt phm vi rng cho cc khi
nim nh cng chc, cng chc nc ngoi v cng chc ca mt t chc
quc t ti iu 2(a), (b) v (c). Theo quy nh ca cc cng c trn, khi nim
ngi nhn hi l c th khi qut bao gm: cng chc quc gia, cng chc nc
ngoi v cng chc ca cc t chc quc t.
Cng chc quc gia l mt khi nim rng v nhn chung c hiu bao
gm nhng ngi nm gi mt cng vic trong cc c quan lp php, hnh php
(bao gm c Nguyn th quc gia, cc B trng) v t php (bao gm c Cng t
vin); ngi thc hin cc chc nng cng; ngi thc hin mt chc nng cng
cho mt doanh nghip nh nc; ngi thc hin bt k mt hot ng no trong
lnh vc cng ch theo y quyn; ngi cung cp mt dch v cng theo php lut
ca quc gia k Cng c, v d nh gio vin, bc s...; ngi tha mn c im
ca cng chc theo lut ca quc gia k Cng c, v d nh B trng, Th
trng, ngi thi hnh php lut, lc lng qun i.
15
Quy nh phm vi khi nim
cng chc nh vy s l mt gi c xu hng m cho vic quy nh khi nim
ny trong lut hnh s quc gia. Bn cnh , cc cng c trong khi hng dn xc
nh th no l mt cng chc nhn mnh: ngi c th c tuyn dng
hoc c bu, c tr lng hoc khng c tr lng, lm cng vic mang tnh
thng xuyn hay thi v, khng ph thuc vo thm nin cng tc ca h. C th
thy quan im lp php y l xy dng khi nim cng chc khng ph thuc
vo ch lng bng hay vo thi gian lm vic ca i tng ny. Khuyn ngh
ca cc cng c l nh ngha cng chc ny nn c p dng vi mi i tng
lm vic chnh quyn cc cp.
16

Lut hnh s ca nhiu quc gia trn th gii cng c nhng quy nh tng

15
Xem chi tit trong vn bn Hng dn p dng Cng c ca LHQ, on 28(a).
16
Xem chi tit trong vn bn Hng dn p dng Cng c ca LHQ, on 28(b).

62
t v khi nim cng chc quc gia. Lut hnh s CH Php quy nh i tng c
th nhn hi l theo iu 432 - 11 BLHS l cng chc v mt s i tng khc.
Phm vi ch th c BLHS lit k bao gm ba loi: loi th nht l tt c nhng
ngi nm gi quyn lc cng; loi th hai l nhng ngi c bu thc hin
cng quyn, tc l cc i biu dn c (bao gm cc i biu Quc hi v i biu
Hi ng dn c a phng); loi th ba l nhng ngi c giao hoc c y
thc thc hin mt dch v cng (v nhng ngi ny cng c hng mt s
quyn lc cng nht nh). Ngoi ra, theo lut hnh s CH Php mt s i tng
c bit nm gi quyn lc cng nh cc thm phn, cc gim nh vin t php,
cc hi thm ti phin to i hnh, cng b xem l ch th nhn hi l. Tuy nhin,
ti phm hi l do cc ch th ny thc hin c quy nh c lp ti iu 434-9
Chng IV ca BLHS vi tiu Nhng hnh vi cn tr qu trnh thc thi cng
l. Phm vi nhng ngi c coi l cng chc quc gia kh rng, bao gm c
nhng ngi tuy khng phi l cng chc theo ngha thng thng song tm thi
ang thc hin mt nhim v cng no .
Cng c cng quan im v ch th nhn hi l, Lut hnh s Vng quc
Anh c nhng thay i lin quan n vic m rng phm vi ch th ca ti nhn
hi l. Vng quc Anh, cho n nay, n l v Lut v cc hnh vi tham nhng
trong cc c quan cng quyn nm 1889 ch gii hn ti hi l trong khu vc cng.
Trong lut n l, khi nim cng chc ngy cng c m rng. S pht trin ca
n l m rng khi nim cng chc (t lc ban u ch bao gm cng chc t
php) ti tt c nhng ngi ang nm gia mt quyn lc cng hoc ang thc
hin mt chc nng cng. Qua n l, khi nim ch th nhn hi l c m
rng bao gm c cng chc t php v cng chc hnh chnh v mt s i tng
khc, v d: nhn vin qun s,
17
Ngh s,
18
v nhng nhn vin khng c tr
lng t cng qu hoc khng c tuyn dng theo bt k mt quy nh no.
19
Bn
cnh , Lut phng nga tham nhng nm 1906 m rng quy nh c nhng

17
R. v. Whitetaker [1914] 3 K.B. 1283.
18
R. v. White [1875] 13 S.C.R. (N.S.W.) 322.
19
Stewart v. R. [1960] 2 W.I.R. 450.

63
hnh vi tham nhng trong khu vc t v Lut phng nga tham nhng (sa i)
nm 1916 m rng phm vi cng chc ti cc c quan chnh quyn trung
ng. Hin ny, ch th nhn hi l c quy nh bng khi nim nhn vin.
Theo quy nh ti iu 1(2) v (3) Lut phng nga tham nhng nm 1906, khi
nim nhn vin bao gm tt c nhng ngi lm vic hoc phc v cho vng
quc hoc bt k php nhn no hoc bt k hi ng hnh chnh ca thnh ph, ht,
vng, hoc bt k mt ban qun l (gim st) no.
Nh vy c th thy hai quc gia ny u c quan im xc nh phm vi ch
th nhn hi l kh rng v bao qut. So vi khi nim ch th nhn hi l c cc
hc gi bn lun cng nh c cp ti trong cc cng c quc t, quy nh v
ch th nhn hi l trong lut hnh s cc quc gia ny kh ph hp.
Ngoi khi nim cng chc quc gia, cc cng c cn cp n khi
nim cng chc nc ngoi vi t cch l mt loi ngi nhn hi l khc. Khi
nim ny c nhn thc kh ging nhau theo tinh thn ca cc cng c ny.
Cng c ca COE c quan im xc nh khi nim cng chc nc ngoi theo
lut quc gia v da vo cc c im ca cng chc quc gia, ngoi tr mt im
khc l yu t nc ngoi (iu 1). C th y l khi nim cng chc ca mt
nc khc nhng c xc nh vi cc c im ca cng chc quc gia. Cc
Cng c ca LHQ v ca OECD u a ra nh ngha c th cho khi nim
cng chc nc ngoi. Theo cc cng c ny khi nim cng chc nc ngoi
bao gm cng chc ca cc nc khc v cng chc cng nh nhn vin ca nhng
t chc quc t cng. V d: iu 2 Cng c ca LHQ v iu 1(4)(a) Cng c
ca OECD u nh ngha khi nim cng chc nc ngoi l tt c nhng ngi
ang nm gia mt v tr trong cc c quan lp php, hnh php hoc t php, hoc
nhng ngi ang thc hin chc nng cng cho mt quc gia khc hoc cho mt
t chc quc t. Nh vy c im quan trng ca mt cng chc nc ngoi theo
Cng c ny l vic thc hin chc nng cng ca ch th. Theo Bnh lun
chnh thc Cng c ca OECD (on 12): chc nng cng bao gm bt k
hot ng no trong lnh vc cng ch, c y quyn bi mt Nh nc khc.

64
Loi chc nng ny c th c nhn din bi hai c im: th nht l loi hot
ng c y quyn bi mt Nh nc khc v th hai n c mi lin h vi hot
ng cng. Nc ngoi y bao gm tt c cc vng t hoc thc th c t
chc ca nc khc. Bn cnh , khi nim cng chc nc ngoi ca nhng
cng c trn cn bao gm c cn b, nhn vin v i din ca cc t chc quc
t. Theo tinh thn ca nhng cng c ny, cc t chc quc t bao gm nhng
thit ch c thnh lp bi cc Nh nc, cc Chnh ph hoc cc t chc quc t
cng hoc t chc lin quc gia cng hoc l thit ch m quc gia tham gia cng
c l mt thnh vin, khng ph thuc vo cu trc hoc phm vi quyn hn ca
chng. Cng chc ca mt t chc quc t cng c hiu l nhn vin dn s quc
t hoc bt k ngi no c qun l bi t chc hoc hot ng nhn danh t
chc .
20
c th l thnh vin ca nhng hi ng lp php ca cc t chc
quc t hoc t chc lin quc gia (v d nh Ngh vin chu u), hoc c th l
thnh vin ca cc to n quc t (v d nh To n hnh s quc t). Cng chc
quc t cn bao gm nhn vin theo hp ng ca bt k mt t chc quc t
cng no [OECD 2007, tr.33]. Nh vy, khi nim cng chc nc ngoi c xy
dng kh r rng v bao qut.
Khi nim cng chc nc ngoi theo lut hnh s ca quc gia dng nh
khng c nhiu khc bit. V d: lut hnh s CH Php quy nh rt c th cc i
tng ny ti Chng V BLHS bao gm vin chc ca Cng ng chu u hoc
vin chc quc gia ca bt k quc gia thnh vin no ca Lin minh chu u; thnh
vin ca mt s thit ch ca Cng ng chu u nh Ngh vin chu u, To Cng
l hoc To Kim ton chu u; cng chc ca mt quc gia khc hoc nhn vin
ca mt t chc quc t cng; nhng ngi hot ng di quyn gim st ca cc
quc gia nc ngoi khc hoc cc t chc quc t cng khc; thm phn, cng t
vin hoc cng chc ca cc c quan t php ca nc ngoi hoc ca mt t chc
quc t cng.
21
Cc i tng c a ra trong khi nim ny kh r rng v c th.

20
iu 2(c) Cng c ca LHQ.
21
Xem cc iu t 435-1 ti 435-4 ca BLHS CH Php.

65
Mt v d khc l nh ngha cng chc nc ngoi trong lut hnh s Hoa K. Lut
v cc hnh vi tham nhng c yu t nc ngoi (Foreign Corrupt Practices Act) a
ra mt nh ngha bao gm bt k vin chc hoc nhn vin no ca mt chnh ph
nc ngoi hoc ca bt k thit ch no thuc chnh ph nc ngoi hoc ca mt t
chc quc t cng, hoc bt k ngi no lm vic cho hoc hot ng nhn danh
chnh ph nc ngoi hoc cc thit ch ca n hoc mt t chc quc t cng.
22

Ngoi ra, lut n l ca Hoa K cn khng nh s m rng phm vi cng chc nc
ngoi ti nhng ngi m v tr chnh thc nh mt cng chc nc ngoi khng
c lut ch r, v d nh cc thm phn.
23
Lut cn m rng phm vi cm a hi
l cho ng c vin cho v tr trong mt ng chnh tr nc ngoi nhm gy nh
hng ti vic ra quyt nh ca ng hoc ca c nhn v quy nh ny th
hin lut ca Hoa K quy nh phm vi i tng c coi l cng chc nc
ngoi rng hn so vi phm vi c khuyn ngh trong Cng c ca OECD.
24
Nh
vy, cng nh tinh thn ca cc cng c quc t c lin quan, lut hnh s cc
quc gia ny ng quan im lp php khi quy nh i tng ca hnh vi hi l
nhn vin nc ngoi ch l nhng ch th lm vic cho mt php nhn cng.
Sau ngi nhn hi l, ngi a hi l l mt loi ch th khc ca ti
phm. Quan im lp php th hin trong cc cng c trn l ngi a hi l c
th l bt k ngi no, khng ph thuc vo a v php l ca h. Ngi phm ti
y cn c th l mt php nhn. Cc cng c ny quy nh c vn TNHS
ca php nhn trong cc ti phm v hi l.
25
Nu ngi a hi l hnh ng v li
ch ca php nhn v nhn danh php nhn, TNHS ca php nhn s c t ra i
vi php nhn . V d: theo iu 18 khon 1 Cng c ca COE, mt t chc c
th phi chu TNHS v ti a hi l nu ti phm c thc hin bi ngi
ng u t chc v v li ch ca t chc . V tr ng u c c trn c s
quyn i din cho php nhn hoc quyn ra cc quyt nh nhn danh php nhn

22
Xem: 15 U.S.C. 78dd-1(f)(1), 78dd-2(h)(2), 78dd-3(f)(2).
23
Xem: United States-Phase 1 Bis: Bo co v vic thc thi Cng c chng hi l ca OECD, tr.5.
24
Sd, tr.6.
25
Xem c th iu 2 Cng c ca OECD, iu 18 Cng c ca COE v iu 26 Cng c ca LHQ.

66
hoc quyn kim sot cc hot ng trong php nhn. Theo khon 2 iu 18, TNHS
v ti a hi l cn t ra cho php nhn c trong trng hp php nhn ng vai
tr l ngi ng phm ca mt c nhn khi thc hin hnh vi phm ti. Php
nhn phi chu TNHS bi v to ra hoc cho php mt mi trng cho tham
nhng tn ti do thiu s kim sot ca ban qun l [Huber 2003, tr.583]. iu 18
khon 3 cn nhn mnh mt vn mang tnh nguyn tc l TNHS ca php nhn
khng loi tr TNHS ca c nhn phm ti. Nh vy c th ni cc cng c quc
t ny ch n vn TNHS trong lut hnh s hin i khi gi xy dng c
s php l cho vic truy cu TNHS i vi php nhn.
Tha mn khuyn ngh v quy nh TNHS i vi ngi phm ti a hi l
ca cc cng c quc t c lin quan, lut hnh s cc quc gia cng ghi nhn
nhng ni dung tng t. V d lut hnh s CH Php quy nh ngi phm ti a
hi l c th l tt c nhng i tng chu s iu chnh ca lut t, bao gm th
nhn v php nhn t quyn. TNHS ca php nhn phm ti a hi l c quy
nh ti iu 433-25 ca BLHS CH Php. Theo php nhn s phi chu TNHS
v hnh vi a hi l c thc hin bi ngi i din hp php ca php nhn v
li ch ca php nhn. iu 121-2 cn nhn mnh TNHS ca php nhn khng loi
tr TNHS ca bt k c nhn no l ngi thc hin ti phm hoc ngi ng
phm v cng hnh vi. Nhn vo nhng quy nh ny c th thy cc nguyn tc
cng nh c s php l xc nh TNHS ca ngi phm ti a hi l theo lut
hnh s CH Php hu nh ging ht nhng ni dung c ghi nhn trong cc cng
c quc t. Thm mt v d khc l quy nh v cng vn ca lut hnh s
Hoa K. Theo nhng nguyn tc chung ca lut hnh s, TNHS ca php nhn
c t ra i vi cc ti a hi l trong c ti hi l cng chc nc ngoi.
Lut php Hoa K quy nh nhng t ngi v bt k ai bao gm cc tp on,
cc cng ty, cc hip hi, cc hp doanh v cc cng ty c phn cng nh cc c
nhn.
26
C s ca loi TNHS ny c gii thch l Mt doanh nghip chu
TNHS v hnh vi tri php lut ca cc vin chc, cc nhn vin v ngi lao

26
1 U.S.C. 1.

67
ng ca n theo thuyt respondeat superior, khi nhng nhn vin ny hnh ng
trong phm vi trch nhim ca h v v li ch ca doanh nghip.
27
Vng quc
Anh cng tha nhn TNHS ca php nhn bn cnh vic truy cu TNHS i vi
th nhn phm ti hi l theo nhng nguyn tc c xc lp trong lut n l
[Nicholls 2006, tr.40-41]. Quy nh TNHS i vi php nhn phm ti a hi l
trong lut ca cc quc gia ny cho thy s chia s quan im vi kin ngh lp
php c a ra trong cc cng c quc t nu trn.
Cc cng c cng th hin quan im lp php trong vic quy nh yu t
mt khch quan ca ti phm v hi l. Cc cng c u thng nht gi quy
nh duy nht du hiu hnh vi trong mt khch quan ca ti phm. T c th
hiu cc quc gia thnh vin nn quy nh cc ti phm ny di dng CTTP hnh
thc. Hai loi hnh vi ca ti phm v hi l l a hi l v nhn hi l c quy
nh kh chi tit trong cc cng c nu trn.
28

Hnh vi a hi l u c cc cng c quy nh bao gm ba dng hnh
vi: ha a hi l, a ra li mi hi l hoc a ca hi l. Cc dng hnh vi ny
c gii thch nh sau:
Ha a hi l bao gm tt c cc trng hp trong ngi phm ti
a ra li cam kt s trao ca hi l sau hoc trng hp c mt tha thun
gia ngi a hi l v ngi nhn hi l rng ngi a hi l s trao ca
hi l sau. a ra li mi hi l bao gm nhng trng hp trong ngi
a hi l th hin sn sng a ca hi l vo bt c thi im no. Cui
cng, a ca hi l bao gm nhng trng hp trong ngi a hi l
thc hin hnh vi trao ca hi l.
29

C th thy cc cng c khng gii hn ti a hi l hnh vi a ca
hi l. Theo quan im ca cc cng c ny hnh vi tha thun trc v cc hnh
vi mang tnh cht chun b trao ca hi l cn c quy nh trong lut quc gia
nh mt dng hnh vi khch quan ca ti phm. Ngc li, hnh vi trao ca hi l

27
United States-Phase 1 Bis: Bo co v vic thc thi Cng c chng hi l ca OECD, tr.10.
28
Xem iu 15 Cng c ca LHQ; cc iu 2 v 3 Cng c ca COE v iu 1.1 Cng c ca OECD.
29
Xem Bo co gii thch Cng c ca COE, on 36.

68
ngay m khng c tha thun trc cng phi c xem l hnh vi ca ti a hi
l [Zerbes 2007, tr.110]. Theo quy nh ca cc cng c ny, ti a hi l hon
thnh khi ngi cng chc nhn thc c s tn ti ca li ha a hi l hoc li
mi hi l, hoc ca hi l c chuyn ti ngi ny, bt k ngi ny c chp
nhn li mi hoc ca hi l hay khng.
Hnh vi nhn hi l theo nhng cng c nu trn c th l hnh vi ngh
(i) hi l hoc nhn ca hi l. ngh hi l l hnh vi ca cng chc cho
ngi khc bit (mt cch r rng hoc ng ) rng ngi s phi trao li ch cho
cng chc anh ta lm hoc khng lm mt vic m ngi a mong mun.
l hnh vi n phng ca ngi cng chc.
30
Hn na, hnh vi ngh hi l
s cu thnh ti nhn hi l khng i hi ngi c yu cu a hi l phi bit
s tn ti ca li ngh hi l (v d nh cha nhn c th trong c li
ngh). Khc vi hnh vi trn, hnh vi nhn ca hi l l hnh vi thc t tip nhn
li ch m ngi a hi l trao cho.
31
Hnh vi ny c th c thc hin bi
chnh cng chc hoc mt ngi khc thay mt cho cng chc . Ti nhn hi l
hon thnh khi li yu cu hi l c a ra hoc khi ngi cng chc nhn li
mi hi l hoc khi ngi nhn ca hi l. Cc cng c ny cng nhn mnh
cc hnh vi a li mi hi l, a ca hi l hoc i hi l s cu thnh ti phm
m khng cn mt tha thun trc gia ngi a hi l v ngi nhn hi l. Xt
ni dung ny quy nh ca cc cng c nu trn khc vi nhng lun im
c a ra trong phn trc ca lun n.
Chng ti s dn ra mt s v d v lut quc gia so snh vi quan im
nu trn ca cc cng c. Hnh vi khch quan ca ti a hi l theo quy nh ca
lut hnh s CH Php l hnh vi a ra li mi hi l hoc li ha a ca hi l
hoc hnh vi a ca hi l bt k thi im no.
32
Theo quy nh ca iu lut
hnh vi a ca hi l c th c thc hin trc hoc sau thi im ngi c
chc v lm mt vic c li cho ngi a hi l. Cc dng hnh vi khch quan

30
Bo co gii thch Cng c ca COE, on 41.
31
Bo co gii thch Cng c ca COE, on 42.
32
iu 433-1 BLHS CH Php.

69
ca ti nhn hi l bao gm i hi l, nhn li mi hoc li ha hi l v nhn ca
hi l.
33
Nh vy ging nh k thut lp php c gi trong cc cng c quc
t, lut hnh s CH Php quy nh c th cc dng khc nhau ca hnh vi a hi l.
CTTP khng i hi ngi a v ngi nhn phi c s tha thun trc trong
trng hp ca hi l c a sau . Tng t nh lut hnh s CH Php, lut
hnh s Vng quc Anh quy nh c th nhiu dng hnh vi khch quan ca ti
phm v hi l. a hi l bao gm hnh vi a cc loi qu hoc li ch, hnh vi
ng a cc li ch v hnh vi mi hi l. Nhn hi l bao gm hnh vi nhn
li ch, ng nhn li ch v tm cch c c cc li ch (attempt to
obtain).
34
Tuy iu lut khng m t hnh vi i hi l nh trong cc cng c
quc t hoc lut ca nhiu quc gia khc song trong lut hnh s Anh hnh vi ny
c xem l mt dng ca hnh vi tm cch c c ca hi l. C mt im
c lu l a hi l v nhn hi l l nhng hnh vi mang tnh cht ring r v
cu thnh ti phm mt cch c lp, hnh vi a khng ph thuc vo ch ch
quan ca ngi nhn v ngc li hnh vi i hi l cng khng ph thuc vo thi
tm l ca ngi b yu cu hi [Nicholls 2006, tr.18]. im ging vi lut hnh
s CH Php l lut ca Vng quc Anh cng khng i hi s tha thun trc
gia ngi a v ngi nhn hi l trong bt c hon cnh no [Sullivan 2003,
tr.66]. Cng ging quy nh ca cc quc gia ni trn, lut hnh s CHLB c quy
nh cc dng hnh vi khch quan c th ca ti phm v hi l nh i hi l, nhn
li ha hoc li mi hi l, nhn ca hi l; hoc mi hi l, ha a hi l v a
ca hi l
35
Theo lut hnh s Hoa K, cc hnh vi khch quan ca ti phm v hi
l cng c quy nh vi tnh cht ging nh trong lut ca cc quc gia khc.
36

C th thy lut hnh s cc quc gia thc s chia s quan im lp php v vn
hnh vi khch quan ca ti phm hi l ca cc cng c c lin quan. Thc tin
lp php ca cc quc gia ny cng th hin cnh nhn tng ng vi nhng

33
iu 432-11BLHS CH Php.
34
iu 1(1) Lut phng nga tham nhng 1906 ca Vng quc Anh.
35
Cc iu t 331 n 335 BLHS CHLB c.
36
18 U.S.C. 201(b)(1)(2).

70
quan im l lun c cp ti phn trc ca lun n, ngoi tr vn v mt
tha thun trc gia hai bn trong quan h hi l.
Mt du hiu khch quan bt buc khc ca cc ti phm v hi l c quy
nh trong nhng cng c trn l ca hi l. Nhng cng c ny u quy nh
ca hi l c th l bt k loi li ch no. c th l tin hoc cc loi li ch
khc, c th l li ch hu hnh hoc li ch v hnh. Ca hi l theo cc cng c
ny c xem xt c v hnh thc tn ti v tnh cht ca i tng. V hnh thc,
ca hi l c th hin di cc dng li ch khc nhau. Nhng dng li ch vt
cht thng thng c th k ra nh tin mt, ti khon trong ngn hng, ti sn.
Ca hi l cn c th l nhng li ch v hnh (c xem nh li ch v tinh
thn), v d nh mt ch hc cho con ca ngi cng chc trong mt trng ni
ting, mt phng s ca ngi trn truyn hnh, v.vNh vy, ca hi l c th l
tt c nhng li ch em n cho ngi cng chc, trong c c li ch trong ngh
nghip v cho cuc sng ring t. Quy nh v ca hi l trong cc cng c nu
trn cho thy quan im quc t v vn ny rt linh hot v mm do. Mt khc
ca hi l cn c xem xt t gc tnh cht, l tnh khng chnh ng.
Theo quan im ca cc cng c quc t khng phi mi loi li ch u b cm
a v nhn. Loi li ch no ch b xem l khng chnh ng khi vic a v
nhn nhng li ch ny b php lut cm. Do , vic xc nh bn cht php l ca
loi li ch c a v nhn s da trn c s cc quy phm php lut ca cc
quc gia thnh vin. V d nh theo quy nh ca Cng c OECD, hnh vi s
khng cu thnh ti phm v hi l khi li ch (c a v nhn) c chp nhn
hoc c yu cu bi lut (bao gm c n l) ca quc gia ca cng chc nc
ngoi.
37
Tng t nh vy, Cng c ca COE quy nh li khng chnh ng l
nhng li ch m cng chc khng th nhn mt cch hp php. Theo Cng c
ny tnh t khng chnh ng y nhm loi tr nhng li ch c cho
php bi lut hoc bi cc quy tc hnh chnh cng nh nhng mn qu c gi tr
thp hoc qu c x hi chp nhn.
38
Nhn chung, tinh thn ca cc Cng c

37
Bnh lun chnh thc Cng c ca OECD, on 8.
38
Bo co gii thch Cng c ca COE, on 38.

71
ny l ku gi cc quc gia thnh vin quy nh tt c cc loi li ch c dng
trao v nhn u c tnh cht khng chnh ng, khng quan tm n nhng yu t
nh: tc dng t vic a v nhn li ch, tp qun thng mi ca a phng, tnh
ph bin ca vic nhn qu ca cc quan chc a phng hoc s cn thit (gn
nh khng th trnh c) ca vic biu qu. Tuy nhin, nhng li ch vt cht c
gi tr rt nh c th c chp nhn.
39
iu ny cho thy vic hnh s ho hnh vi
a v nhn nhng mn qu c gi tr rt nh l khng c tnh thc t v kh c
tnh kh thi. Quan im v ca hi l trong cc cng c ny rt ph hp vi
quan im khoa hc phn tch phn nghin cu l lun trc .
Quy nh v ca hi l trong lut hnh s cc quc gia dng nh khng nm
ngoi quan im lp php c nu trong cc cng c. BLHS CH Php nh ngha
ca hi l l nhng li mi, nhng li ha, nhng khon ng h, nhng mn qu v
cc loi li ch.
40
Theo , ca hi l c th l nhng khon tin hoc i tng
vt cht c th song cng c th l cc loi dch v, v d nh vic cung cp min
ph cc dch v xy dng nh; hoc c th l vic to ra nhng iu kin thun li
cho bn thn cng chc hoc ngi thn ca h, v d nh cung cp cho mt vn
phng lm vic tin nghi. Theo mt nh tc gi Php, ca hi l l bt k loi li
ch no vi bt k gi tr no, min l li ch phi l tc nhn dn n hnh vi lm
hoc khng lm ca ngi nhn hi l [Bonifassi 2003, tr.92]. Nh vy, ca hi
l c th l nhng li ch v hnh hoc li ch v tinh thn. Quy nh v ca hi l
ca Vng quc Anh cng tng t nh vy. Theo lut n l, ca hi l c nh
ngha l khon thng khng chnh ng. Bn cnh , lut thnh vn ca Vng
quc Anh quy nh ca hi l l cc mn qu, cc khon cho vay, cc loi ph,
cc khon thng, nhng mi quan tm hoc cc li ch khc.
41
Hu ht cc hnh
thc ca ca hi l khng c gii thch c th song tu chung li y u l
nhng li ch c dng nh mt yu t thc y hoc phn thng cho vic
lm hoc khng lm nht nh c lin quan ti cng vic c giao ca ngi nhn

39
Bnh lun chnh thc Cng c ca OECD, on 9.
40
iu 433-1 BLHS CH Php.
41
iu 1 Lut phng nga tham nhng 1906 ca Vng quc Anh.

72
hoc cho vic ngi nhn vin th hin s thin v i vi ngi a hi l
trong khi thc thi nhim v ca mnh. Hn na, c th thy ca hi l vn ch
yu c ghi nhn di hnh thc cc li ch hu hnh. Tuy nhin mt s loi li
ch v hnh cng c coi l ca hi l, v d nh khi nim nhng mi quan
tm cn c hiu l nhng thit hi, nhng hn ch gy ra cho ngi khc c th
em li s hi lng ngi nhn. Mc d cc loi ca hi l thng tn ti di
dng hu hnh, v d nh tin, chng cng c th tn ti di hnh thc cc dch v,
bao gm c dch v tnh dc [Nicholls 2006, tr.19]. Trong lut hnh s Hoa K, ca
hi l c ghi nhn ch bng mt thut ng l bt k th g c gi tr.
42
Lut Hoa
K coi khi nim ny tng ng vi bt k loi li ch no. Bt k th g c gi
tr l bt k li ch no c gi tr i vi ngi nhn.
43
Cng nh cc quc gia trn,
lut hnh s CHLB c quy nh tt c cc li ch vt cht v phi vt cht m cc
cng chc khng c quyn nhn v nhng th lm cho h c li v kinh t, v
php l hoc v nhng kha cnh c nhn.
44

Mt ni dung khc lin quan n vic xc nh yu t ca hi l c lut
hnh s ca cc quc gia kh thng nht, l nu gi tr ca li ch c a v
nhn qu nh, li ch s khng c xem l ca hi l. V d nh theo lut
n l mt mn qu qu nh khng th xem l li ch khng chnh ng.
45
Mt tc
gi Anh cng cho rng mt mn qu hoc mt li ch khng my gi tr thng
khng c xem l ca hi l [Sullivan 2003, tr.65]. Theo lut hnh s CH
Php, s kh chng minh rng mt li ch c gi tr qu nh c th l tc nhn dn
n vic thc hin nhim v c li cho ngi a [Bonifassi 2003, tr.92]. y
cng l ni dung lin quan n vn nhng khon chi to iu kin thun
li m chng ti c dp cp ti phn l lun. Cc cng c trn cho php cc
quc gia thnh vin loi b nhng khon chi ny ra khi phm vi hnh s ho.
46

Lut hnh s Vng quc Anh cha bao gi tha nhn nhng khon chi ny l

42
18 U.S.C. 201(b)(1)(2).
43
United States-Phase 1 Bis: Bo co v vic thc thi Cng c chng tham nhng ca OECD, tr.4.
44
iu 334 BLHS CHLB c.
45
Woodward v. Maltby [1959] VR 794.
46
Xem: v d nh Bnh lun chnh thc Cng c ca OECD, on 9.

73
hp php [Nicholls 2006, tr.19]. Tuy nhin, Chnh ph cng khai khng nh
nhng trng hp trong cc khon chi nh b i hi bi mt cng chc nc
ngoi mt quc gia vn coi nhng khon chi l thng l kh c th dn n b
truy t ti Anh.
47
Lut php Hoa K cho php loi b nhng khon chi nh vy ra
khi phm vi hnh s ho.
48
Tri li, trong lut hnh s CHLB c nhng khon
chi ny vn b coi l i tng ca lut hnh s.
49

Nhng quy nh v ca hi l trong lut ca cc quc gia trn cho thy s
thng nht cao v quan im lp php gia h vi cc cng c quc t c lin
quan. ng thi nhng vn l lun v ca hi l c cp ti phn trc ca
lun n c th hin kh r nt trong ni dung cc quy nh ca c lut php
quc t v lut quc gia.
Vn bn th ba c li cng l vn c quy nh trong cc cng
c chng hi l. V d nh Cng c ca OECD cp ti khi nim bn th
ba,
50
cn Cng c ca COE gi l ngi khc
51
v Cng c ca LHQ quy
nh ngi hoc t chc khc.
52
Nh vy ca hi l c th c th hng bi
mt ngi khc ngoi ngi cng chc. Ngi ny c th l bt k ai v khng i
hi l ngi c quan h vi ngi cng chc. Vic a li ch khng chnh ng
cho ngi thn ca ngi cng chc hoc cho ng chnh tr ca anh ta hoc cho
c quan ni anh ta lm vic, v.v c th to ra mt ng c bt chnh cho vic
thc thi quyn lc cng ca ngi cng chc. Quy nh v ngi th ba c
li trong cc cng c trn nhm mc ch khuyn ngh cc quc gia thnh vin
b sung quy nh ca lut php quc gia v ngi c hng li t ca hi l.
Do , quy nh v ti phm hi l trong lut ca quc gia thnh vin cn bao
gm c trng hp li ch c a trc tip cho bn th ba vi s ng hoc t
nht l vi s nhn bit ca ngi cng chc.

47
Ti http://www.ukti.gov.uk.
48
15 U.S.C. 78dd-1(b) and (c).
49
Germany-Phase 1 Bis: Bo co v vic thc thi Cng c chng tham nhng ca OECD, tr.2.
50
iu 1.1.
51
iu 2.
52
iu 15.

74
Ph hp vi tinh thn ny, lut hnh s Vng quc Anh quy nh li ch
c a trong v hi l c th c th hng bi ngi nhn vin hoc bt k
ngi no khc.
53
Lut hnh s CHLB c quy nh li ch c a v bn thn
ngi cng chc hoc v mt ngi th ba.
54
Tng t nh vy lut php Hoa K
quy nh li ch c th c a v bt k ngi no hoc t chc no khc.
55
Nhiu
nc tuy khng chnh thc ghi nhn trong lut vn ngi th ba c li t hi
l song cng tha nhn iu ny trong thc tin p dng lut, v d nh CH Php.
Nh vy c th thy y cng l mt vn th hin s tng ng v quan im
gia lut quc t v lut quc gia.
i tng ca hnh vi hi l cng l du hiu php l c cc cng c quy
nh, l hot ng thi hnh cng v ca ngi cng chc. Theo cc cng c
ny, ca hi l c a nhm mc ch thc y ngi cng chc lm hoc
khng lm mt vic thuc chc nng hoc trch nhim ca ngi . iu ng ch
l cc cng c ny khng i hi hnh vi lm hay khng lm mt vic ca
ngi cng chc phi l hnh vi tri php lut hoc tri vi nhim v c giao.
Chnh v vy, hnh vi vn cu thnh ti phm trong trng hp ngi cng chc
nhn hi l thc hin mt vic (hoc khng lm mt vic) khng tri vi php
lut. Ni mt cch khc cc cng c khuyn ngh rng hnh vi hi l nhm mc
ch t c nhng hot ng hoc nhng quyt nh ca ngi cng chc cn
phi b coi l ti phm bt k nhng hot ng hay quyt nh c tri php lut
hay tri cng v khng. V d, theo tinh thn Cng c ca OECD, hnh vi s cu
thnh ti phm v hi l bt k cng ty a hi l l bn b thu t yu cu nht v
quyt nh cho trng thu l hp l.
56
Thm ch theo quy nh ca Cng c COE,
hnh vi ca cng chc s b xem l nguy him hn nu l hnh vi b php lut
hoc quy tc ngh nghip cm lm. Nh mt h qu, ngi s phi chu trch
nhim v ti phm nghim trng hn.
57
Theo , quc gia thnh vin khng nn

53
iu 1(1) Lut phng nga tham nhng nm 1906.
54
Xem cc iu t 331 n 335 BLHS CHLB c.
55
18 U.S.C. 201(b)(1)(2).
56
Bnh lun chnh thc Cng c ca OECD, on 4.
57
Bo co gii thch Cng c ca COE, on 39.

75
quy nh hnh vi tri php lut ca cng chc l du hiu php l bt buc trong
CTTP hoc ch nn quy nh n nh mt tnh tit tng nng nh khung. Quy nh
ny ca cc cng c c l gii l to nim tin cho cng dn vo s trong sch
ca hot ng cng quyn - yu t c th b lm xi mn ngay c khi ngi cng
chc nhn hi l vn hnh ng ng php lut.
58
Hn na hnh vi nhn li ch
trong trng hp lm ng php lut d dn n vic ngi cng chc c thc
mong mun, thm ch tm kim li ch trong khi thc thi chc trch
Lut hnh s ca cc quc gia nh Vng quc Anh, Hoa K, CH Php hoc
CHLB c chng minh s tng thch vi cc cng c quc t v cng vn .
C th lut ca cc quc gia ny quy nh ca hi l c a cho ngi cng chc
lm hoc khng lm, v lm hoc khng lm vic bt k trong mi quan h
vi cng vic hoc nhim v m anh ta c giao,
59
thc hin hoc khng thc
hin mt hnh vi lin quan n nhim s, trch nhim hoc nhim k cng tc ca
ngi cng chc,
60
v vic thc hin mt nhim v chnh thc.
61
Nhng quy
nh ca lut php quc gia khng h i hi hnh vi ngi cng chc thc hin
theo yu cu ca ngi a hi l phi c tnh tri php lut. Theo lut hnh s CH
Php Mt vin chc nhn ca hi l thc hin mt hnh vi m anh ta c ngha
v phi thc hin (tc l hnh vi ng php lut) s phi chu TNHS khi b chng
minh rng ca hi l khin anh ta thc hin hnh vi [Bonifassi 2003, tr.95].
Tng t nh vy, lut hnh s Vng quc Anh quy nh hnh vi nhn hi l cu
thnh ti phm m khng i hi ngi nhn vin phi thc hin mt hnh vi tri
vi chc trch ca mnh. Thm ch hnh vi vn cu thnh ti phm trong trng
hp ngi nhn vin lm mt vic em li li ch cho c quan hoc ngi qun
l ca mnh [Sullivan 2003, tr.66]. Lut hnh s c thm ch cn quy nh ring
trng hp a v nhn hi l ngi cng chc lm mt vic tri vi chc trch
ca ngi l nhng ti phm nguy him hn v hnh pht b quy nh cng

58
Bo co gii thch Cng c ca COE, on 39.
59
iu 1(1) Lut phng nga tham nhng 1906 ca Vng quc Anh.
60
iu 432-11 BLHS CH Php.
61
iu 331 BLHS CHLB c.

76
nghim khc hn so vi ti a v nhn hi l khng c tnh tit ny.
62

Mt cu hi c th c t ra khi cp n hnh vi ca cng chc l liu
vic h lm hay khng lm theo yu cu ca ngi a hi l nm trong phm vi
chc trch ca h hay c th vt qu chc trch ca h. Cc cng c quc t c
quan im kh mm do v vn ny. V d nh quy nh: hnh ng hoc
khng hnh ng trong mi quan h vi vic thc thi nhim v ca cng chc bao
gm tt c vic s dng v tr cng tc ca h, cho d n c thuc hay khng thuc
thm quyn ca cng chc.
63
iu c ngha cc cng c ch i hi vic m
ngi a hi l yu cu c lin quan nht nh n vic thc thi chc trch, nhim
v ca ngi nhn hi l, khng i hi vic thc hin yu cu phi thuc phm
vi chc v, quyn hn ca ngi nhn hi l. Nh vy, ngi a hi l thm ch
c th khng bit thc t ngi nhn ca hi l c quyn hn lm hay khng lm
vic ngi a yu cu hay khng. Theo i hi ca cc cng c ny ti phm s
cu thnh nu ngi a tng rng ngi nhn c quyn hn .
Lut hnh s CH Php c quan im tng t khi xc nh hnh vi m ngi
ngi nhn hi l lm c th l hnh vi thuc chc nng hoc hnh vi do chc nng
v phi c lin quan n nhim s hoc nhim v ca ngi .
64
Hnh vi thuc chc
nng l hnh vi m cng chc, i biu dn c hoc ngi c y quyn thc hin
dch v cng c quyn thc hin theo chc nng ca mnh. Hnh vi do chc nng l
hnh vi do quy ch cng v quy nh. Theo , phm vi nhng hnh vi ngi cng
chc c th thc hin kh rng v ph hp vi nhn thc ca php lut quc t v
cng vn . Lut v cc hnh vi tham nhng c yu t nc ngoi ca Hoa K quy
nh ca hi l c a thc y mt cng chc nc ngoi s dng nh hng
ca anh ta vi mt chnh ph nc ngoi hoc mt thit ch ca chnh ph tc
ng ti mt hnh vi hoc quyt nh bt k, khng nht thit vic thc hin cng
vic c th (c yu cu) phi nm trong chc trch ca anh ta.
65


62
Xem iu 332 v iu 334 BLHS CHLB c.
63
iu 4 Cng c ca OECD.
64
iu 432-11 BLHS CH Php.
65
15 U.S.C. 78dd-1(a); 78dd-2(a); 78dd-3(a).

77
Hnh vi khch quan ca cc ti phm v hi l c th c thc hin qua
trung gian. Hi l qua trung gian c xem l hnh thc hi l gin tip. Cc cng
c v chng hi l quy nh hi l gin tip l hnh thc trong ngi a hi
l mi nhn hi l, ha a ca hi l hoc a ca hi l thng qua ngi trung
gian, hoc ngi cng chc chp nhn li mi hi l hoc nhn ca hi l thng
qua ngi trung gian. Ngi trung gian (hoc ngi mi gii hi l) c th l bt k
ngi no. Ngi khng nht thit phi c mi quan h vi ngi a hoc
ngi nhn hi l. V d nh ngi lm trung gian hi l c th xut hin trong
trng hp ngi a hi l s dng mt chi nhnh cng ty, mt nh t vn hoc
mt lut s thay mt cho ngi a li mi hi l, li ha a hi l hoc ca
hi l. Cc cng c m vn xc nh trch nhim ca ngi lm trung gian
hi l nh mt ngi ng phm ca ngi a hoc ngi nhn hi l hay vi t
cch ch th ca mt ti phm c lp cho cc quc gia thnh vin. Do lut hnh
s quc gia c th quy nh mt ti phm ring i vi hnh vi mi gii hi l hoc
quy nh l hnh vi ng phm trong ti a hi l v ti nhn hi l. iu quan
trng l cc hnh vi a v nhn hi l vn cu thnh ti phm k c trong trng
hp ngi lm trung gian hi l khng bit bn cht ca cc hnh vi hoc khng
c nh phm ti v hi l. l trng hp ngi lm trung gian khng c li
i vi hnh vi ca mnh hoc do sai lm v thc hin hnh vi mang tnh cht
tip tay cho ti phm v hi l.
Lut ca cc quc gia thnh vin khng hon ton ging nhau v cch quy
nh TNHS i vi ngi lm trung gian hi l. V d: Lut hnh s CH Php
khng c quy nh ring v ti lm mi gii hi l song cc iu lut v ti a v
nhn hi l u quy nh rng cc hnh vi phm ti ny c th c thc hin mt
cch trc tip hoc gin tip.
66
Nh vy, cc hnh vi a v nhn hi l c th
c thc hin qua trung gian. V nguyn tc, ngi lm trung gian hi l s phi
chu TNHS vi t cch l ngi ng phm trong v hi l nu nhn thc c
tnh cht nguy him ca hnh vi ca mnh. Lut hnh s Vng quc Anh khng

66
Cc iu 435-2, 435-3 v 435-4 BLHS CH Php.

78
quy nh c th vn ny trong iu lut v ti phm hi l. Vic xc nh
TNHS ca ngi lm trung gian hi l c gii quyt theo thuyt v TNHS phi
sinh. Theo thuyt ny, ngi lm trung gian hi l s b coi l ngi thc hnh,
ngi a hi l s l ngi ng phm thc y hoc h tr vic thc hin ti
phm.
67
Phn ln cc quc gia thnh vin xc nh TNHS ca ngi lm trung
gian hi l qua ch nh ng phm. Nh vy, tuy khng quy nh trc tip song
lut hnh s ca nhiu quc gia phn no th hin c tinh thn ca cc cng
c quc t v vn hi l qua trung gian.
Yu t mt ch quan ca ti phm v hi l cng c phn nh trong ni
dung cc cng c quc t. Tt c nhng cng c nu trn u quy nh cc ti
phm v hi l l loi ti c . Nh vy, theo quan im lp php c th hin
trong cc cng c quc t ny cc ti phm v hi l ch c th c thc hin
vi li c . V d nh iu 28 Cng c ca LHQ quy nh nhn thc c,
mong mun v c mc ch l nhng yu t ch quan ca mt ti phm. Theo ,
ngi a hi l v ngi nhn hi l thc hin ti phm vi mong mun thc
y ngi nhn hi l lm hoc khng lm mt vic m ngi a hi l yu cu
trong khi thc hin cng v. i hi nu trn ca nhng cng c quc t t
ra trch nhim cho cc quc gia thnh vin ch hnh s ho nhng hnh vi hi l
vi li c . Nhng cng c ny khng nu c th cc du hiu ca li c . Tuy
nhin bnh lun sau v du hiu li ca ti phm hi l trong Cng c ca OECD
th hin r hai du hiu ca li c khoa hc lut hnh s tha nhn rng
ri: du hiu l tr v du hiu ch.
Hnh ng mt cch c hiu bit, ngi phm ti phi nhn thc c rng
anh ta ang t mnh hoc thng qua ngi khc thc hin ti phm v hi l; anh ta
t nht phi thy trc c iu . Hnh ng mt cch c ch , ngi phm ti
phi mong mun v quyt nh thc hin ti phm [Zerbes 2007, tr.159].
Ngoi ra, cc cng c cn i hi li c l c i vi tt c cc yu t
khch quan ca ti phm. Li c cn phi l c i vi kt qu trong tng

67
y ban php lut ca Vng quc Anh (2007), Bn t vn sa i BLHS s185, cc on 7.24, 10.2
10.5 v 10.13.

79
lai ca ti phm.
68
iu c ngha l ngi phm ti khng ch mong mun thc
hin hnh vi a v nhn ca hi l m cn mong mun hnh vi lm hoc khng
lm mt vic ca ngi cng chc (nhn hi l) xy ra sau . Tuy nhin li c
khng i hi vic m ngi a hi l yu cu phi c thc hin. Bn cnh ,
theo cc cng c ny mt ch quan ca ti phm v hi l cn ba gm du hiu
mc ch: nhm gy nh hng ti vic thc thi cng v ca ngi cng chc.
Theo gi ca Cng c ca LHQ, Nhn thc, mong mun v mc ch l
nhng yu t bt buc ca ti phm theo cng c ny c th c xc nh trn
c s cc tnh tit khch quan thc t.
69

C cng quan im vi cc cng c quc t v li ca ngi phm ti v
hi l, lut hnh s ca nhiu quc gia nh CH Php, Vng quc Anh, New
Zealand, t-xtry-lia, Hoa K, CHLB c u quy nh li c l du hiu php
l bt buc ca cc ti phm hi l. Cc quc gia theo truyn thng lut n l
thng quy nh thm du hiu tnh bt chnh hay tnh v li bn cnh du
hiu li c trong mt ch quan ca ti phm v hi l nhm nhn mnh li c
ca cc ti phm ny.
70
Cc quc gia theo truyn thng lut thnh vn thng
khng m t du hiu li c trong nh ngha ti phm v hi l m vin dn cc
quy nh chung v li c trong lut hnh s.
71
Nhng i hi ca cc cng c
quc t v yu t mt ch quan ca ti phm c lut hnh s ca cc quc
gia thnh vin tn trng v bo m.
Quan im v mt s hnh thc hi l c bit cn c ti phm ho
Trc ht, cc cng c quc t chng hi l u quy nh v khuyn ngh
cc quc gia thnh vin vic ti phm ho hnh vi hi l cng chc nc ngoi.
Cng c ca LHQ khuyn ngh cc quc gia thnh vin ti phm ho c hnh vi
a hi l cho v nhn hi l bi cng chc nc ngoi hoc cng chc ca cc t

68
Bo co gii thch Cng c ca COE, on 34.
69
iu 28 Cng c ca LHQ.
70
V d: iu 1(1) Lut phng nga tham nhng ca Vng quc Anh, Title 18 201(b)(1)(2) B tng lut
Hoa K hay iu 70.2(1) BLHS t-xtry-lia 1995.
71
V d: iu 121-3 BLHS CH Php hoc iu 15 BLHS CHLB c.

80
chc quc t cng.
72
Vi mc c th hn Cng c ca COE i hi cc quc
gia thnh vin ti phm ho cc hnh vi a hi l cho v nhn hi l bi cng chc
nc ngoi; thnh vin ca cc c quan lp php v hnh php ca nc ngoi;
thnh vin ca cc t chc ngh vin quc t v lin quc gia; vin chc t php
hoc vin chc ca bt k to n quc t no m thm quyn xt x c quc gia
cng nhn.
73
Hai cng c nu trn u khuyn ngh vic ti phm ho c hnh vi
a v nhn hi l i vi cng chc nc ngoi trong tt c cc lnh vc hot ng
khc nhau. Trong khi Cng c ca OECD ch quy nh ti a hi l cho cng
chc nc ngoi trong cc giao dch thng mi quc t. Mc ch ch yu ca cc
cng c ny l ngn nga ti phm hi l trong mi trng kinh doanh. Theo
tinh thn ca nhng cng c ny, mc ch ca cc hnh vi hi l cng chc nc
ngoi l t c hoc duy tr hot ng kinh doanh, cc giao dch thng
mi c li hoc cc li ch bt chnh khc lin quan n lnh vc thng mi quc
t. Hnh vi hi l cng chc nc ngoi cu thnh ti phm c trong trng hp
giao dch kinh t m ngi a hi l t c em li li ch kinh t cho chnh
quc gia nc ngoi c cng chc nhn hi l. iu quan trng cn c nhn
mnh rng theo Cng c ny s lun l l ti phm nhng hnh vi a hi l cho
cng chc nc ngoi i ly s cho php trong giao dch thng mi, khng
cn bit n li ch kinh t m giao dch thng mi c th em li cho quc gia
nc ngoi c lin quan [Zerbes 2007, tr.151].
Cc quc gia thnh vin ca Cng c OECD u quy nh hnh vi hi l
cng chc nc ngoi l ti phm trong lut hnh s quc gia. CH Php quy nh
hnh vi ny thnh nhng ti danh ring trong BLHS.
74
Phm vi nhng i tng
c coi l cng chc nc ngoi c iu lut ch ra c th v r rng. Vi nhiu
loi i tng cng chc nc ngoi c ch ra trong BLHS CH Php (cng chc
nc ngoi, cng chc ca cc t chc quc t, ca mt s to n quc t) c th
thy quan im ca lut hnh s quc gia ny l khng ch gii hn nhng hot

72
iu 16 Cng c ca LHQ.
73
Cc iu 5, 6, 10 v 11 Cng c ca COE.
74
Cc iu 435-1, 435-2, 435-3 v 435-4 BLHS CH Php.

81
ng hi l xy ra trong phm vi lnh vc thng mi quc t. Tng t nh vy
Mc 12 ca Lut v chng khng b, ti phm v an ninh 2001 ca Vng quc
Anh xc nh tt c cc hnh vi hi l cng chc nc ngoi ti cc quc gia hoc
vng lnh th khc ngoi Vng quc Anh c thc hin bi cng dn Anh s b
xt x theo lut php ca Anh. Cc quc gia khc nh Hoa K hay CHLB c u
xy dng nhng quy nh ring i vi hnh vi hi l c lin quan n cng chc
nc ngoi.
75
Phm vi cc hnh vi hi l lin quan n cng chc nc ngoi b ti
phm ho trong lut ca cc quc gia ny hon ton ph hp vi cc yu cu v
khuyn ngh ca cc cng c quc t.
Cc cng c chng hi l cn khuyn ngh m rng phm vi TNHS i vi
c nhng hnh vi hi l trong khu vc t. C mt s l do bin gii cho s cn thit
phi hnh s ho hin tng hi l trong khu vc t. Th nht, quy nh ti phm v
hi l trong khu vc t l nhm bo v s pht trin bnh thng ca cc quan h
kinh t v x hi. Th hai, quy nh l cn thit duy tr s cnh tranh lnh
mnh trong khu vc kinh t t. Th ba, iu ny gip bo v cng ng khi nhng
hu qu nguy him m hnh vi hi l gy ra cho lnh vc kinh t, c bit l cho
nhng li ch v ti chnh v mt s li ch khc ca i sng x hi.
76

Ti phm v hi l trong khu vc t c th c nhn din bi ba c im.
Th nht, khu vc ni xy ra loi ti phm ny ch c th l khu vc t, ni din ra
cc hot ng khng lin quan n quyn lc cng. V d nh theo Cng c ca
COE, ti phm ny b gii hn trong hot ng kinh doanh.
77
C th hn, Cng
c ca LHQ quy nh ba lnh vc hot ng c th xy ra loi ti phm v hi l
ny, l kinh t, ti chnh v thng mi.
78
Th hai, ch th ca ti phm v hi l
trong khu vc t c quy nh ca cc Cng c gi l ngi iu hnh hoc
ngi lm vic - trong bt k cng v no - ca cc thc th kinh t thuc khu vc
t. Quy nh ny c gii thch theo mt ngha rng nh sau:

75
Xem: 15 U.S.C. 78dd-1, 78dd-2 and 78dd-3 v Lut v chng hi l cng chc nc ngoi trong cc giao
dch thng mi quc t 1998 ca CHLB c.
76
Xem gi thch chi tit vn ny ti Bo co gii thch Cng c ca COE, on 52.
77
iu 7 v iu 8 Cng c ca COE.
78
iu 21 Cng c ca LHQ.

82
Ch th nn bao gm khng ch cc nhn vin m c nhng ngi lm
cng tc qun l t cp cao nht ti cp thp nht, bao gm c cc thnh vin
ca Ban gim c,N cng bao gm nhng ngi khng phi l nhn vin
hoc khng lm vic thng xuyn cho cng ty nhng c th c hot ng gn
vi trch nhim ca cng ty.
79

c im th ba ca ti phm v hi l trong khu vc t lin quan n mc
ch ca hnh vi hi l. Hi l trong khu vc t c mc ch l thc y ngi nhn
hi l lm hoc khng lm mt vic vi phm chc trch, nhim v ca ngi nhn.
Nh vy l quy nh v hi l trong khu vc t t kht khe hn so vi quy nh v hi
l trong khu vc cng. Quy nh v mc ch ny ca hi l trong khu vc t c l
gii nh sau: Vic ngi lao ng, ngi cng tc hoc ngi qun l nhn hi l
lm hoc khng lm mt vic tri vi li ch ca ngi ch ca mnh l phn bi li
nim tin v s trung thnh l nhng yu t c thit lp trong hp ng gia h vi
nhau [Huber 2003, tr.579]. Nh vy l ngha v trung thnh vi li ch ca ngi s
dng lao ng ch b ph v nu ngi lao ng nhn li ch lm tri vi nhim v
c ngi s dng lao ng giao cho. Quy nh ca cc cng c v vn ny cho
thy quan im ca lut php quc t l lut hnh s ch nn can thip vo khu vc t
trong trng hp vic a v nhn li ch l thc y s vi phm ngha v ngh
nghip, khng iu chnh vn cc bn trong quan h kinh t t dng li ch thc
y nhau thc hin ng ngha v, trch nhim ca mnh.
Quy nh v ti phm hi l trong khu vc t l quy nh mang tnh bt buc
trong Cng c ca COE nn cc quc gia thnh vin ca Cng c c trch nhim
phi hnh s ho hnh vi ny trong lut php quc gia. Vi t cch l cc quc gia
thnh vin Cng c ca COE, Vng quc Anh v CH Php u ti phm ho
hnh vi hi l trong khu vc t. Lut hnh s CH Php hnh s ho hi l trong khu
vc t t nm 1919 vi vic quy nh ti phm ti iu 177 ca BLHS. Sau quy
nh v ti phm ny c chuyn sang B lut Lao ng (iu L.152-6) v hin
nay c quy nh tr li trong BLHS ti cc iu 445-1 v 445-2. Quy nh ca

79
Bo co gii thch Cng c ca COE, on 54.

83
iu lut ny lin quan n trch nhim trung thnh ca ngi lao ng i vi
ngi s dng lao ng, v vy ti phm hi l trong khu vc t b xem l nhng
hnh vi vi phm s tn nhim ca ngi s dng lao ng i vi ngi lao ng
[Bonifassi 2003, tr.92]. Nh vy quy nh ny ch yu bo v quyn li cho ngi
s dng lao ng khi s bt tn ca ngi lao ng. Do hnh vi s khng b coi
l phm ti hi l trong khu vc t nu ngi s dng lao ng bit hoc ng
vi vic ngi lao ng ca ngi nhn li ch t ngi khc thc thi nhim
v. Theo quy nh ca BLHS, cc ti phm ny c gi l nhn v a hi l cho
ngi khng nm gi mt chc nng cng. Ngi nhn hi l l ngi nm gi
hoc thc hin, trong bi cnh ca mt hot ng mang tnh ngh nghip hoc
mang tnh x hi, bt k mt v tr qun l hoc mt cng vic no cho bt k mt
ngi no.
80
Theo quy nh ngi nhn hi l trong khu vc t c th l nhn
vin hoc ngi iu hnh, ngi i din hoc gim c ca cng ty khng
thuc phm vi cc ch th ny. Bn cnh hnh vi ch cu thnh nhng ti hi l
ny nu nhm thc y ngi nhn hnh ng tri vi ngha v ngh nghip, ngha
v php l hoc ngha v theo hp ng.
81
C mt im khc bit quan trng so
vi ti phm hi l trong khu vc cng l ch th a hi l trong khu vc t ch c
th l th nhn, khng th l php nhn. L do c cho rng v trch nhim ca
php nhn i vi hot ng ca cc nhn vin trong khu vc t ch l trch nhim
dn s nn khng th quy nh TNHS ca php nhn i vi ti a hi l trong
khu vc t. Khc vi CH Php, Vng quc Anh quy nh hi l trong khu vc t
cng vi hi l trong khu vc cng trong mt iu lut v vi cng nhng yu t
cu thnh ti phm v cng mt phm vi ch ti.
82
Nh vy c th thy rng vic
xc nh ti phm cng nh quyt nh hnh pht v nguyn tc c p dng nh
i vi hi l trong khu vc cng. Tuy nhin, v hi l trong khu vc t c quy
nh trn c s mi quan h gia ngi lao ng (nhn vin nhn hi l) vi ngi
s dng lao ng (c th coi l mt nn nhn ca ti hi l trong khu vc t) nn

80
iu 445-2 BLHS CH Php.
81
iu 445-2 BLHS CH Php.
82
iu 1(1) Lut phng nga tham nhng 1906 ca Vng quc Anh.

84
theo cc nguyn tc chung ca lut hnh s hnh vi s khng b coi l ti phm khi
c s bng lng ca ngi s dng lao ng. [Sullivan 2003, tr.61- 62].
Cui cng, do cn nhiu kin khc nhau v vn a v nhn qu t n
v cng do tnh cht phc tp ca vn , cc cng c khng a ra quy nh bt
buc no. Quan im ca lut php quc t cho rng trong trng hp ngi cng
chc nhn qu t n, li ch ny khng c hai bn tha thun trc. V vy, vic
lm trc ca ngi cng chc khng b cho l chu nh hng ca hnh vi biu
qu. i hi v mt tha thun trc l hp l trnh vic xc nh ti phm v
hi l i vi hnh vi a v nhn li ch khng c lin quan n vic lm trc
ca ngi cng chc trong khi thc thi cng v.
83
i hi cng cho thy quan
im ca php lut quc t l nhng mn qu c a thng xuyn cho ngi
cng chc ch duy tr quan h tnh cm gia hai bn s b loi tr ra khi s iu
chnh ca php lut hnh s. Tm li, cc cng c trn ng vn hnh s ho
vic a v nhn qu cho cc quc gia thnh vin t quyt nh.
Mc d cn nhiu quan im khc nhau, mt s quc gia bng nhng k
thut lp php khc nhau hnh s ho hnh vi a qu cho v nhn qu bi ngi
c chc v, quyn hn. V d nh theo lut hnh s ca Hoa K th hnh vi a v
nhn qu t n cng b xem l ti phm.
84
Hi l t n theo lut hnh s Hoa K
khc vi ti phm v hi l thng thng ch ngi phm ti khng c gy nh
hng i vi hot ng thc thi cng v, trong khi ti phm v hi l c mc ch
ny. Th hai l quy nh v hi l t n cn p dng c i vi trng hp a qu
cho v nhn qu bi cu cng chc, cn quy nh v ti phm v hi l ch p
dng i vi cng chc ng nhim v ngi sp tr thnh cng chc. Theo quy
nh ca lut hnh s Vng quc Anh, hnh vi a v nhn hi l s cu thnh ti
phm m khng i hi phi c s tha thun trc gia bn a v bn nhn trong
mi trng hp. Nh vy, hi l t n cng b xem l hnh vi phm ti v hi l.
Ca hi l bao gm c mn qu t n cho mt vic c li trc d c hay

83
Xem: Bo co gii thch Cng c ca COE, on 43.
84
Xem: 18 U.S.C. 201(c)(1)(A)-(B).

85
khng c s tha thun trc v vic s a mn qu ny [Nicholls 2006, tr.30].
Tng t nh vy, lut hnh s CH Php hnh s ho vic nhn nhng li ch bt
hp php trn c s quy nh gii hn qu (bao gm c gi tr ca qu) m cc cng
chc c php nhn hng nm.
85

Thc tin lp php nu trn cho thy s kh khn ca vic xc nh tnh nguy
him cho x hi ca cc hnh vi biu v nhn qu cng nh s cn thit phi cn
nhc vic hnh s ho nhng hnh vi c tnh v li, bt chnh. Chng ti s tip tc
cp n vn ny mt s phn sau ca lun n.
Quan im v quy nh hnh pht i vi cc ti phm v hi l
Bn cnh nhng gi i vi vic ti phm ho cc hnh vi hi l, nhng
cng c quc t trn u cp n nguyn tc x pht cc ti phm v hi l. V
d nh Cng c ca LHQ quy nh: Mi quc gia thnh vin s quy nh hnh
pht tng xng vi ti phm theo Cng c ny da trn c s tnh cht nguy
him ca ti phm .
86
C th hn, Cng c ca OECD quy nh: Ti hi l
cng chc nc ngoi s b x pht bi nhng hnh pht hiu qu, tng xng v c
tnh can ngn.
87
T nhng quy nh trn c th thy rng nguyn tc tng xng l
nguyn tc mang tnh ch o cn c cc quc gia ch trng khi quy nh hnh
pht i vi cc ti phm v hi l. C mt s yu t gip xc nh mt hnh pht c
c xem l tng xng, hiu qu v c tnh can ngn hay khng. Yu t u tin l
s ph hp gia hnh pht c quy nh i vi ti phm v hi l v hnh pht i
vi cc ti phm c tnh cht nguy him cho x hi tng ng, v d nh ti tham
ti sn, ti lm dng chc v quyn hn chim ot ti sn, ti la o chim ot
ti sn. Yu t th hai l s ph hp gia hnh pht c quy nh cho ti a hi l
v ti nhn hi l. Yu t th ba l s ph hp gia hnh pht c quy nh trong
lut hnh s ca cc quc gia khc nhau i vi cc ti phm v hi l. Yu t th
t l s bo m nguyn tc phn ho v c th ho hnh pht. Yu t cui cng
l s thc thi hnh pht i vi cc ti phm v hi l v hiu qu thc t ca n.

85
Xem cc iu 432-12, 432-13 v 432-14 BLHS CH Php.
86
iu 30(1) Cng c ca LHQ.
87
iu 3(1) Cng c ca OECD.

86
C th ho cc nguyn tc ny, Cng c ca COE gi quy nh hai loi
hnh pht i vi ti phm v hi l l hnh pht tc t do v hnh pht c tnh
kinh t.
88
Nhng hnh pht nh pht t, pht tin, tch thu ti sn v.vl nhng
hnh pht c cc cng c khuyn ngh quy nh cho cc ti phm ny. Cc cng
c cng gi nhng hnh pht quy nh i vi php nhn phm ti v hi l.
l cc hnh pht nh pht tin, tch thu ca hi l, tch thu ti sn do phm ti m
c, tch thu cc cng c s dng vo vic phm ti. Xut pht t thc t c nhng
quc gia cha quy nh TNHS i vi php nhn, cc cng c khuyn ngh cc
quc gia ny quy nh cc ch ti dn s hoc hnh chnh vi ni dung tng t i
vi php nhn lin quan n hnh vi hi l.
Quy nh v hnh pht i vi cc ti phm v hi l trong lut hnh s ca
cc quc gia thnh vin nhn chung ph hp vi nhng khuyn ngh trong cc
cng c quc t c lin quan. Cc hnh pht ph bin c quy nh vn l pht t
c thi hn v pht tin. Tuy nhin quan im v mc nghim khc ca hnh
pht khng hon ton ging nhau. Lut hnh s ca cc nc nh Hoa K, CH Php
dng nh c quan im nghim khc hn trong vic x l ti phm ny. Theo quy
nh ca lut php Hoa K, cc ti phm ny c th b pht tin ln n 3 ln gi tr
ca ca hi l hoc b pht t cao nht n 15 nm, hoc c hai hnh pht ny.
89

Lut hnh s CH Php quy nh hnh pht t cao nht l mi nm v pht tin 150
000 euro.
90
C quan im t nghim khc hn, lut php Vng quc Anh quy nh
pht t khng qu 7 nm hoc pht tin hoc c hai hnh pht ny.
91
Trong khi
lut hnh s c li cho thy quan im kh khoan dung trong vic nhn nhn tnh
nguy him ca ti phm v hi l vi vic quy nh hnh pht t khng qu ba nm
hoc pht tin i vi trng hp phm ti thng thng v pht t khng qu 5
nm i vi trng hp phm ti lm tri vi cng v.
92
Bn cnh nhng hnh
pht cc quc gia cn quy nh mt s hnh pht b sung p dng i vi c

88
iu 19(1) Cng c ca COE.
89
18 U.S.C. 201(b).
90
iu 432-11 v iu 433-1 BLHS CH Php.
91
iu 1(1)(b) Lut phng nga tham nhng 1906 ca Vng quc Anh.
92
Xem cc iu t 331 n 334 BLHS CHLB c.

87
nhn phm ti nh tc mt s quyn dn s, cm m nhim mt s chc v, tch
thu giy php hnh ngh hoc p dng i vi php nhn phm ti nh pht tin,
tch thu ti sn, bi thng thit hi v.v
Tm li, cc cng c quc t v chng tham nhng v hi l khuyn ngh
cc quc gia mt s chun mc i vi vic hnh s ho cc dng hnh vi hi l,
vic quy nh cc du hiu php l c trng ca ti phm cng nh vic quy nh
hnh pht i vi cc ti phm ny. Phm vi cc hnh vi hi l c cc cng c
quy nh kh rng v bao qut. Cc quy nh tng ng ca lut hnh s mt s
quc gia nh CH Php, Vng quc Anh, Hoa K v CHLB c cho thy rt
nhiu im tng ng vi cc cng c quc t v quan im lp php hnh s i
vi cc ti phm hi l. Nhng quan im ny s tr thnh nhng nh hng
quan trng cho hot ng lp php hnh s quc gia, to tin cho s nhn thc
cng nh quy nh thng nht v cc ti phm v hi l gia cc quc gia trn th
gii [o L Thu 2011, tr.42]. Cc vn bn php l quc t nu trn u cho thy
tm quan trng v s cn thit ca vic s dng php lut hnh s trong u tranh
chng cc ti phm v hi l.
1.3. NHN XT CHUNG
Qua phn tch nhng vn l lun cng nh nhng vn trong thc tin
lp php ca quc t v mt vi quc gia v cc ti phm hi l, tc gi lun n rt
ra mt vi nhn xt chung nh sau:
T gc l lun, cc tc gi v cc nh khoa hc nhng mc khc
nhau cp hoc nghin cu ti phm v hi l. Nhiu khm ph v kin gii c
gi tr c a ra vi nhng tranh lun v phn tch su sc. Tnh cht hai mt
v phc tp ca hin tng hi l khin cc nh nghin cu gp kh khn trong
vic xy dng mt nh ngha y v c chp nhn. Mc d vy nhng nh
ngha khoa hc v hi l - vi t cch l mt hin tng x hi tiu cc v vi t
cch l mt loi ti phm tham nhng - c cp v phn tch trong chng ny
nhn chung phn nh c bn cht ca hnh vi hi l. Bn cnh , mt s nh
ngha a ra nhng c im mi ca hi l trong x hi hin i. Qua cc

88
nghin cu ny, tnh cht tri o c v tnh nguy him cho x hi ca hnh vi hi
l bc l r. Khi nim, c im cng nh nhng hnh thc ph bin ca hnh
vi hi l c phn tch trong phn nghin cu l lun s gip cho cng chng nhn
din hin tng nguy him ny mt cch r rng hn, ng thi gip nh lm lut
nh gi li v quy nh cc ti phm v hi l mt cch y v c th hn. Cc
nghin cu ny cung cp nhng quan im ng tham kho v cc yu t cu
thnh ti phm nh ch th nhn hi l, ca hi l, li ca ngi phm ti v hi
l, v.v v v chnh sch hnh s i vi hnh vi hi l. Tuy cn mt vi khc bit,
cc quan im a ra vn th hin s thng nht cao v nhiu vn lin quan n
ti phm hi l, cho thy nhn thc v nhm ti ny t c nhng chun mc
nht nh mang tnh ton cu.
T gc thc tin lp php, nhng vn v ti phm hi l c ghi
nhn trong cc cng c quc t c lin quan v c minh ha bng lut hnh s
ca mt s quc gia. Nhng chun mc php l quc t gip cc quc gia c nhng
nh hng lp php hnh s ph hp v thng nht v cc ti phm hi l c
xy dng trong cc cng c quc t c lin quan nh Cng c ca LHQ, ca
COE v ca OECD. Cc cng c ny a ra nhng kin ngh lp php quan
trng v ng tham kho. nh ngha ti phm v hi l trong cc cng c quc t
cng nh trong lut hnh s mt s quc gia th hin s thng nht kh cao. Hn
na cc cng c ny thc s cho thy quan im quc t v nhng vn khc
nhau ca ti phm v hi l nh cc yu t ca ti phm, hi l qua trung gian hay
ngi th ba c li. Cc cng c xy dng nhng chun mc trong vic hnh
s ho cc hnh vi hi l cho cc quc gia thnh vin v c cc quc gia khc trn
th gii. Ni mt cch c th, cc cng c gip lut hnh s quc gia m t cc
du hiu php l ca nhng ti phm hi l mt cch y v r rng. c bit
cc Cng c ny th hin quan im v mt s vn cn cha thc s c
quan tm trong lut hnh s ca nhiu nc nh vn hi l trong khu vc t, vn
hi l cng chc nc ngoi, vn php nhn phm ti v hi l. y thc s
l nhng gi quan trng gip cc quc gia nhn nhn li nhng quy nh ca lut

89
hnh s ca mnh, thy c nhng im cha tng thch cng nh nhng hn ch
c th lm cho chng tr nn hon thin.
Quan im lp php ca quc t v mt vi quc gia th hin qua cc quy
nh v ti phm hi l l s kim chng c tnh thuyt phc cho s ng n v
hp l ca h thng quan im l lun c xy dng trc . Nhng vn
c thng nht cao c v l lun v thc tin l phm vi khi nim cng chc, ca
hi l, cc dng hnh vi khch quan ca ti phm, li c ca ti phm, vn
TNHS ca php nhn phm ti a hi l, vn ngi th ba c li, vn hi
l qua trung gian, vn ti phm ho hnh vi hi l cng chc nc ngoi v hi
l trong khu vc t, vn loi tr TNHS i vi hnh thc hi l vt. V d nh
qua nhng phn tch trn c th nhn thy s ph hp gia quan im lp php
quc t v quc gia v khi nim ngi nhn hi l vi nhng quan im l lun v
cng vn c chng ti cp ti phn trc. Phm vi i tng ch th
c quy nh rt rng v cc i tng ny u tha mn cc c im c
nu trong nhng lun im v ch th nhn hi l.
Mt vi vn khc cn cha c hon ton thng nht v nhn thc v
quan im lp php l vn v s tn ti ca mt tha thun trc gia hai bn
trong quan h hi l, vn mc nghim khc ca hnh pht c quy nh i
vi ti phm. Qua c th thy gia l lun v thc tin lp php c s thng
nht kh cao v quan im v s nh gi v bn cht v nhng c im ca ti
phm hi l, v cc du hiu php l c trng ca ti phm, v ng li x l
chung i vi ti phm. Do vy, tnh hp l ca nhng lun im c a ra
phn no c khng nh.
i chiu gia l lun vi thc tin lp php ca quc t v mt vi quc gia
c th thy tnh tng thch gia cc nh ngha khoa hc v nh ngha php l v
cc ti phm hi l. C th hu ht cc nh ngha ny u thng nht phn nh
nhng c im ca ti phm v hi l nh: l nhng hnh vi a hoc nhn li ch
mt cch khng chnh ng; ngi c a hoc nhn li ch l ngi c chc v,
quyn hn thuc bt k c quan, t chc cng hoc t no; hnh vi c thc hin

90
mt cch c gy nh hng ti hot ng thc thi chc trch, nhim v ca
ngi c chc v, quyn hn.
Tm li, nhng nh ngha ti phm v hi l c xy dng v nhng lun
im v cc du hiu php l ca ti phm, v ng li x l bng php lut hnh
s i vi cc ti phm ny c kim chng bng cc quy nh ca php lut
quc t v ca mt vi quc gia. Nhn chung c th thy l lun v thc tin lp
php quc t chia s nhiu vn chung c lin quan n ti phm v hi l,
tng ng l ch yu v khc bit rt nh. T vic nghin cu nhng vn l
lun v nhng vn ca thc tin lp php v cc ti phm hi l, chng ta c th
rt ra nhng lun im c tha nhn chung v c tnh hp l lm c s cho vic
xem xt, nh gi s ph hp ca lut hnh s hin hnh v cc ti phm ny. Tnh
ng n v hp l ca cc lun im khoa hc s mt ln na c khng nh
trong mi lin h vi lut hnh s hin hnh ca Vit Nam, Thy in v t-xtry-
lia ti chng tip theo ca lun n. ng thi cc kt qu nghin cu ca chng
ny cng s tr thnh nn tng l lun cho vic tm hiu v nh gi nhng vn
thc tin v cc ti phm ny mi quc gia ni trn. Sau cng, cc lun im a
ra ti y cng s to ra nhng tng cho vic kin ngh hon thin lut hnh s
Vit Nam ti chng cui ca lun n.









91
CHNG 2
CC TI PHM V HI L THEO B LUT HNH S VIT NAM
TRONG S SO SNH VI LUT HNH S THY IN
V T-XTRY-LIA

2.1. CC TI PHM V HI L THEO B LUT HNH S VIT NAM
Hin nay cc ti phm v hi l c quy nh ti Chng XXI (Cc ti
phm v chc v) ca B lut hnh s Vit Nam nm 1999 (sau y gi tt l
BLHS). Mc d trong BLHS cc ti phm v hi l khng c sp xp thnh mt
nhm ring nhng da vo cc quy nh ca B lut c th xc nh nhm ti phm
ny bao gm: ti nhn hi l (iu 279), ti a hi l (iu 289) v ti lm mi
gii hi l (iu 290). Tuy u l ti phm v hi l song ba ti phm ny li c
quy nh ti hai mc khc nhau ca Chng XXI, vi tnh cht ca ti phm khc
nhau. C th, ti nhn hi l c quy nh ti Mc A vi tnh cht l ti phm v
tham nhng. Trong khi ti a hi l v ti lm mi gii hi l c quy nh
ti Mc B v khng b xem l ti phm v tham nhng. BLHS quy nh nh trn l
xut pht t quan im ca nh lm lut v khi nim tham nhng ni chung v
khi nim ti phm v tham nhng ni ring. Khi xy dng BLHS, nh lm lut
da trn c s quy nh ca Php lnh chng tham nhng nm 1998 xc nh ba
yu t c bn ca tham nhng l: yu t chc v, quyn hn; yu t li dng chc
v, quyn hn v yu t v li. V vy, khi sp xp nhm ti phm v tham
nhng trong BLHS quan im ch o xc nh ch th ca ti phm tham nhng
phi l ngi c chc v, quyn hn. Trong s ba ti phm v hi l ch ti nhn
hi l c yu t ch th l ngi c chc v, quyn hn nn b xem l ti phm v
tham nhng. Hai ti phm cn li vn thuc nhm ti phm v chc v v c lin
quan n hot ng thc thi cng v ca ngi c chc v, quyn hn.
Tng t nh cc cng c quc t c lin quan n ti phm v hi l,
BLHS Vit Nam khng c mt nh ngha chung v hi l. Cc ti phm ny c
quy nh ring r trong cc iu lut khc nhau v vi k thut lp php khng

92
ging nhau. Ch ring ti nhn hi l c quy nh theo li m t trong khi hai ti
cn li c nu danh mt cch n gin. L gii cho iu ny c tc gi cho rng
nhng ti phm ny c mi quan h hu c vi ti nhn hi l, trong khi ti nhn
hi l c m t kh r rng trong lut, v vy vic khng m t c th hai ti
cn li l trnh trng lp khng cn thit [Mai Xun Bnh 1996, tr.55]. Theo
chng ti du hiu php l ca tt c cc ti phm u cn thit c m t y
v r rng trnh nhn thc sai cng nh p dng lut khng chnh xc. Tc gi s
a ra nhng kin gii c th v vn ny ti Chng 4 ca lun n.
2.1.1. Du hiu php l ca cc ti phm v hi l theo BLHS Vit Nam
V nhm ti ny c chung nhiu du hiu php l v c mi quan h hu c
nn chng ti s lng ghp phn tch du hiu ca c ba ti cng vi nhau. Theo
quy nh ca iu 279 BLHS, ti nhn hi l c nh ngha l hnh vi li dng
chc v, quyn hn trc tip hoc qua trung gian hoc s nhn tin, ti sn hoc
li ch vt cht di bt k hnh thc no c gi tr t hai triu ng tr ln hoc
di hai triu ng nhng gy hu qu nghim trng hoc b x l k lut v
hnh vi ny m cn vi phm hoc b kt n v mt trong cc ti phm v tham
nhng, cha c xo n tch m cn vi phm, lm hoc khng lm mt vic v
li ch hoc theo yu cu ca ngi a hi l. iu 289 BLHS quy nh ti a
hi l l hnh vi a ca hi l c gi tr t hai triu ng tr ln hoc di hai triu
ng nhng gy hu qu nghim trng hoc vi phm nhiu ln. Cng theo cch ,
ti lm mi gii hi l c quy nh ti iu 290 BLHS vi ni dung: lm mi
gii hi l m ca hi l c gi tr t hai triu ng tr ln hoc di hai triu ng
nhng gy hu qu nghim trng hoc vi phm nhiu ln.
T nhng quy nh nu trn chng ti xc nh nhng du hiu php l ca
cc ti phm ny nh sau:
Trc ht, ch th ca ti nhn hi l (ng thi cng lin quan n i
tng tc ng ca ti a hi l v lm mi gii hi l) theo quy nh ca iu
lut phi l ngi c chc v, quyn hn. Khoa hc lut hnh s Vit Nam gi y
l ch th c bit ca ti phm. l ch th m ngoi hai c im l c nng lc

93
TNHS v tui chu TNHS cn i hi phi c thm c im khc na v nhn
thn th mi c th thc hin c hnh vi phm ti c m t trong CTTP
[Nguyn Ngc Ho 2006, tr.60-63]. C th, c im c thm ch th ca ti
nhn hi l l du hiu c chc v, quyn hn. Theo quy nh ti iu 277
BLHS, ngi c chc v l ngi do b nhim, do bu c, do hp ng hoc do
mt hnh thc khc, c hng lng hoc khng hng lng, c giao thc hin
mt cng v nht nh v c quyn hn nht nh trong khi thc hin cng v. Bn
cnh khi nim c nu ti iu 277 BLHS, nhng i tng c th c coi l
ngi c chc v, quyn hn cn c xc nh theo iu 1 (khon 3) ca Lut
phng, chng tham nhng nm 2005, bao gm: (a) Cn b, cng chc, vin chc;
(b) S quan, qun nhn chuyn nghip, cng nhn quc phng trong c quan, n v
thuc Qun i nhn dn; s quan, h s quan nghip v, s quan, h s quan chuyn
mn - k thut trong c quan, n v thuc Cng an nhn dn; (c) Cn b lnh o,
qun l trong doanh nghip ca Nh nc; cn b lnh o, qun l l ngi i
din phn vn gp ca Nh nc ti doanh nghip; (d) Ngi c giao nhim v,
cng v c quyn hn khi thc hin nhim v, cng v . Nh vy phm vi ngi
c chc v, quyn hn theo lut hnh s Vit Nam c xc nh bao gm tt c
nhng i tng nu ti iu 1 (khon 3) ca Lut phng, chng tham nhng nm
2005. Nhng i tng ny c th thc hin chc nng, nhim v ti cc c quan
quyn lc nh nc, cc c quan qun l nh nc, cc c quan xt x hoc cc c
quan kim st, tt c cc cp chnh quyn t trung ng n a phng. Mt
im chung d nhn thy nhng ngi ny l du hiu c giao cng v v ang
thc thi cng v. Tuy nhin, phm vi khi nim ngi c chc v, quyn hn theo
lut hnh s Vit Nam khng ch dng li nhng nhn vin c giao v tr cng
tc hoc quyn hn nht nh trong cc c quan ca b my nh nc. Khi nim
ny cn c m rng ti i tng l nhng ngi c chc v trong cc t chc
x hi, min l vi chc danh ca mnh nhng ngi ny c quyn ra nhng quyt
nh c nh hng ln n quyn li ca ngi khc, v d nh ch tch cng on,
b th on thanh nin, t trng dn ph. Ngoi ra, nhng ngi khng c mt

94
chc danh trong h thng c quan cng quyn song c giao nhim v hoc cng
v nht nh v c quyn hn khi thc hin cng vic cng c th tr thnh ch
th ca ti nhn hi l, v d nh ngi lm cng tc dn phng c giao nhim
v gi gn trt t, tr an khu dn c c quyn hn khi thc hin cng v .
Da trn khi nim c a ra ti iu 277 BLHS v nhng i tng c
lit k ti iu 1 Lut phng, chng tham nhng nm 2005, c th khi qut mt s
c im ca ngi c chc v, quyn hn. Th nht, chc v, quyn hn ca
nhng ngi ny c xc lp trn nhng cn c php l khc nhau, v d nh do
c b nhim, do c dn c, theo hp ng hoc do mt hnh thc khc. Hnh
thc khc ny c th l do c y quyn, do c bu v ph duyt, v d nh
chc danh b trng do Quc hi bu v do Ch tch nc ph duyt. c im nu
trn cho thy chc v, quyn hn ca ch th c th c pht sinh theo quy ch
gi chc v hoc theo nhng cn c php l khc. Th hai, ch lng bng v
thi gian thc hin chc nng, nhim v khng phi l du hiu bt buc i vi
ngi c chc v, quyn hn. iu ngha l h c th khng c hng lng,
h c th ch tm thi c gi chc v hoc c quyn hn trong mt thi gian
ngn hoc quyn hn ca h c th ch pht sinh theo mt cng vic nht nh c
giao no m khng c tnh bn vng. Th ba, chc nng, nhim v, quyn hn
ca h phi thuc v phm vi cng v v ch pht sinh trong khi h thc hin cng
v. Trong s ba c im nu trn, chng ti cho rng c im th ba c ngha
quyt nh i vi vic xc nh khi nim ngi c chc v, quyn hn. Bi v
tnh cht ca chc nng, nhim v ca ch th v thi im thc hin chc nng,
nhim v ng vai tr mu cht mt ngi tr thnh ngi c quyn hn i
vi ngi khc. Nh vy, chc nng, nhim v v thi im ang thc hin cng v
l nhng du hiu bt buc ngi c chc v, quyn hn. Mt tc gi cng nhn
nh tng t: du hiu c ngha quyt nh lm c s xc nh mt ngi c
phi l ngi c chc v, quyn hn hay khng l tnh cht ca chc nng, nhim
v m ngi thc hin v quyn hn m php lut quy nh i vi ngi
[V Khnh Vinh 1996, tr.37].

95
Ch th ca ti nhn hi l theo lut nh ch c th l ngi c chc v
quyn hn. Tuy nhin, khng phi ngi c chc v, quyn hn no cng c th tr
thnh ch th ca ti phm ny. CTTP ca ti nhn hi l theo iu 279 BLHS i
hi du hiu lm hoc khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca
ngi a hi l. V vy, ch th ca ti phm ny phi l ngi vi chc v,
quyn hn ca mnh c th thc hin c vic lm hoc khng lm m ngi a
hi l yu cu. Ni mt cch khc, phi l ngi c trch nhim trong vic gii
quyt nhng yu cu ca ngi a hi l [inh Vn Qu 2006, tr.77]. Kh nng
gii quyt vic m ngi a hi l yu cu va gn vi tnh cht ca chc nng,
nhim v, va gn vi thi im thc hin chc nng, nhim v ca ngi c
chc v, quyn hn. iu c ngha l ngi c chc v, quyn hn ch c th
thc hin c yu cu ca ngi a hi l nu vic lm hay khng lm c lin
quan trc tip ti vic thc thi chc trch ca h v c tin hnh vo thi im
h ang thc thi cng v. Nh vy, ngi chm dt vic thc thi cng v hoc
ngi khng c kh nng thc hin c yu cu ca ngi a hi l u khng
th l ch th ca ti nhn hi l. V d: B l iu tra vin c phn cng iu tra
v n N c hnh vi c gy thng tch cho ngi khc. Sau khi tin hnh cc hot
ng iu tra, B thy rng hnh vi phm ti ca N c th c min TNHS nn
lm bn kt lun iu tra ngh th trng c quan iu tra ra quyt nh min
TNHS i vi N. Sau khi th trng c quan k vo bn kt lun iu tra ng
ngh min TNHS cho N, B lin n gp N ni rng mnh ang tin hnh iu tra
v n ca N v ngh N nu mun c min TNHS phi chi cho B mt khon
tin. Hnh vi ca B trong trng hp ny khng cu thnh ti nhn hi l v thi
im B thc hin hnh vi trch nhim iu tra ca B kt thc, B khng cn c
quyn hn g i vi vic gii quyt v n ca N. Hnh vi ca B phi b xem l
hnh vi la o chim ot ti sn.
i vi mt s i tng do tnh cht cng vic ca h l nhng hot ng
thun ty chuyn mn, nghip v (v d nh gio vin, nhn vin y t, cn b k
thut) th thng thng h khng th tr thnh ch th ca ti nhn hi l. Tuy

96
nhin, nhng ngi ny c th tr thnh ch th ca ti nhn hi l nu h thc
hin chc nng ca ngi c chc v, quyn hn, tc l h c quyn ra nhng quyt
nh c nh hng n li ch ca ngi khc, v d nh ghi im v k vo hc b,
coi thi hoc chm thi tuyn sinh i hc, cp giy xc nhn mc thng tt, tip
nhn bnh nhn, xc nhn tiu chun k thut ca phng tin giao thng hoc tiu
chun cht lng ca vt liu s dng trong sn xut, v.v
Mt cu hi t ra lin quan n kh nng ca ngi nhn hi l gii quyt
vic ngi a yu cu l: liu mt ngi - tuy chc v, quyn hn ca h khng
lin quan trc tip n vic gii quyt yu cu ca ngi a li ch song h li c
kh nng dng chc v, quyn hn ca mnh gy nh hng ti ngi c chc v,
quyn hn khc ngi ny thc hin vic ngi a yu cu - c th tr thnh
ch th ca ti nhn hi l theo iu 279 BLHS khng? Cu tr li l khng, v
vic lm hay khng lm theo yu cu ca ngi a hi l phi nm trong phm vi
chc nng, nhim v ca ch th nhn hi l. Ni mt cch khc phi l nhng
vic thuc thm quyn ca ngi . Trong trng hp nu trn, hnh vi nhn li
ch ca ngi c chc v, quyn hn thc y ngi c chc v, quyn hn khc
lm theo yu cu ca ngi a li ch s cu thnh ti li dng chc v quyn
hn gy nh hng i vi ngi khc trc li quy nh ti iu 283 BLHS.
Khng ging nh ch th ca ti nhn hi l, ch th ca ti a hi l ch
yu cu phi c hai du hiu nh nhng ch th bnh thng ca ti phm l du
hiu c nng lc TNHS v tui chu TNHS. c coi l ngi c nng lc
TNHS, ch th ca ti a hi l i hi phi c kh nng nhn thc c tnh cht
nguy him cho x hi ca hnh vi v c kh nng iu khin c hnh vi ph hp
vi i hi ca x hi. Theo quy nh ti iu 12 BLHS ngi t 14 tui tr ln
phi chu TNHS v ti phm rt nghim trng do c hoc ti phm c bit
nghim trng. i chiu vi quy nh v ti a hi l th ngi t 14 tui tr
ln c th phi chu TNHS v hnh vi a hi l. Nh vy, bt k ngi no c
nng lc TNHS v t tui chu TNHS theo lut nh u c th tr thnh ch
th ca ti a hi l. Ch th ca ti a hi l khng i hi l ngi c chc v,

97
quyn hn. Thc t cho thy c nhiu trng hp ngi phm ti a hi l cng l
ngi c chc v, quyn hn (v d nh v Bi Tin Dng, tng gim c PMU18
thuc B Giao thng vn ti phm ti a hi l thot khi b iu tra v truy t
v hnh vi nh bc nm 2007). Nhng trng hp ny khng nn c hiu l ch
th phm ti nhn danh mt ngi c chc v, quyn hn. H phm ti vi
nhng c im nhn thn nh nhng ch th bnh thng khc.
Lut hnh s Vit Nam hin hnh khng quy nh TNHS ca php nhn. V
vy cn hiu rng ch c nhn mi c th l ch th ca ti a hi l. Php nhn
khng th b truy cu TNHS v ti a hi l, d trn thc t c nhng trng
hp ngi (i din hp php ca php nhn) a hi l khng nh v chng
minh rng hnh vi ca mnh l v li ch ca php nhn hoc c thc hin theo
quyt nh ca php nhn.
Mt khch quan ca ti nhn hi l c c trng bng hnh vi li dng
chc v, quyn hn trc tip hoc qua trung gian hoc s nhn tin, ti sn hoc
li ch vt cht khc di bt k hnh thc no. Nh vy, c trng cho mt khch
quan ca ti phm ny l hnh vi nhn ca hi l bng th on li dng chc v,
quyn hn. Li dng chc v, quyn hn l s dng chc v, quyn hn vo vic
thc hin ti phm. Li dng chc v tc l li dng chc danh cng tc, chc
trch hoc quyn hn c giao. Li dng quyn hn l li dng quyn nng c th
c giao do c chc v hoc do mt cn c khc. Chnh nh c chc v, quyn
hn ch th mi c kh nng gii quyt c vic ngi khc ang mong mun v
ngi c vic a hi l cho ngi c chc v, quyn hn cng v ch th c kh
nng ny. Nh vy, hnh vi nhn hi l ch c th c thc hin trong mi quan
h vi chc nng, quyn hn ca ch th. Mi quan h c mt tc gi nhn
nh: hnh vi nhn tin, ti sn hoc li ch vt cht khc ca ngi a hi l c
lin quan trc tip n chc v, quyn hn ca h,chc v, quyn hn l iu
kin thun li ngi phm ti thc hin vic nhn tin, ti sn hoc li ch vt
cht khc ca ngi a hi l [inh Vn Qu 2006, tr.84]. Tuy nhin, chng ti
cho rng chc v, quyn hn phi c coi l iu kin c tnh quyt nh, ch

98
khng ch l iu kin thun li, ngi phm ti thc hin c hnh vi nhn
ca hi l. Ch thng qua th on li dng chc v, quyn hn ch th mi c th
nhn li ch vt cht lm hoc khng lm vic m ngi a hi l yu cu. V
d: H, S v T l cn b ca Ban qun l cc d n ca B. Ba cn b ny li
dng vic c tham gia vo hi ng chm thu mt d n gi v nhn tin
ca mt trong s cc bn d thu. Nh vy, H, S v T li dng quyn c
chm v quyt nh bn d thu no t iu kin ca ch d n nhn tin
ca ngi a hi l.
Hnh vi khch quan ca ti nhn hi l theo quy nh ca iu 279 BLHS c
th c din gii bao gm hai kh nng (hai dng) hnh vi c thc hin: (1)
hnh vi li dng chc v, quyn hn nhn ca hi l lm hay khng lm mt
vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a hi l; (2) hnh vi li dng chc v,
quyn hn nhn ca hi l sau khi (do ) thc hin vic lm hay khng lm theo
tha thun vi ngi a hi l. Nh vy, vic nhn ca hi l c th c thc
hin trc hoc thc hin sau khi ngi c chc v, quyn hn lm hoc khng
lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a hi l. Trong c hai trng
hp nhn hi l , ch th u phi tha thun trc vi ngi a hi l v vic
lm hoc khng lm theo yu cu ca ngi a hi l. i vi trng hp nhn
ca hi l sau, s tha thun trc cn bao gm c tha thun v vic ch th s
c nhn ca hi l sau khi tha mn yu cu ca ngi a hi l, tuy nhin
khng i hi phi tha thun trc v gi tr hoc tnh cht ca loi li ch .
Tha thun c th c thc hin bng nhiu hnh thc khc nhau nh bng li ni
(tha thun ming), bng vn bn, bng cch a ra cc m hiu, k hiu cc bn
cng hiu hoc nhng tha thun ngm. D c thc hin di hnh thc no
nhng tha thun u phi th hin r vic ng lm hay khng lm mt vic
c th theo yu cu ca ngi a hi l t pha ngi nhn hi l. Bn v tha
thun gia cc bn trong quan h hi l, chng ti ng vi quan im cho rng
tho thun tri php lut ny thng thng l s bn bc, thng nht gia cc bn.
Tuy nhin, trong nhiu trng hp, tho thun ny hnh thnh khng da trn c s

99
s t nguyn bn bc ca hai bn m c s p t ch ca mt bn. in hnh l
trng hp i hi l, sch nhiu (Trn Hu Trng 2009, tr.68).
Hnh vi nhn hi l c th c thc hin trc tip hoc qua trung gian.
Nhn hi l trc tip l trng hp ngi c chc v, quyn hn trc tip nhn
ca hi l t ngi a hi l khng qua ngi khc, v d nh nhn tin hi l t
tay ngi a hi l. Vic nhn ca hi l trc tip c th c thc hin thng
qua cc loi hnh dch v, v d nh dch v chuyn tin, hng ho ca ngn hng
hoc bu in. Nhn hi l trc tip cn c th l trng hp tuy cha nhn ca
hi l song ngi c chc v, quyn hn trc tip tha thun vi ngi a hi
l thng qua gp mt hoc trao i qua in thoi, th in t, v.v... Nhn hi l
qua trung gian l trng hp ngi c chc v, quyn hn gin tip nhn ca hi
l (t ngi a hi l) thng qua ngi khc, v d nh qua ngi mi gii hi
l. cng c th l trng hp ngi nhn tha thun vic hi l vi ngi a
v nhn ca hi l qua ngi mi gii hi l.
Hnh vi nhn ca hi l c th c thc hin di bt k hnh thc no.
iu c ngha l hnh vi nhn ca hi l khng ch l vic nhn tin hay li ch
vt cht mt cch thun ty theo kiu trao tay. Cc hnh thc nhn hi l khc d
c che y di v bc hp php nh vic nhn cc khon thng hoc tin th
lao (thc cht khng chnh ng), vic nhn li ch bt chnh thng qua cc hnh
thc hp ng (nh hp ng vay tin nhng sau khng hon tr, hp ng bn
ti sn vi gi cao hn hoc mua ti sn vi gi thp hn gi tr thc t ca ti sn),
hoc qua cc loi hnh dch v (khng phi tr chi ph) v.v u b coi l ti phm.
Bn cnh , hnh vi nhn hi l c th c thc hin di hnh thc ln lt hoc
cng khai, trng trn. Lut hnh s Vit Nam quy nh mi hnh thc nhn ca hi
l u b trng tr v mt hnh s c th phng nga cng nh x l c tt c
cc hnh thc bin tng ca hnh vi nhn hi l. Quy nh mang tnh bao qut ny
l rt cn thit trong tnh hnh hin nay khi hot ng nhn v a hi l ang tr
nn ht sc phc tp, tinh vi v xo quyt.
Vn tip theo l thi im hon thnh ca ti nhn hi l. Trong khi mt

100
s tc gi khng nh ti nhn hi l hon thnh mt thi im duy nht l thi
im ngi c chc v, quyn hn nhn ca hi l [V Khnh Vinh 1996, tr.100;
Mai Xun Bnh 1996, tr.34], mt s tc gi khc cho rng c ti ba loi thi im
hon thnh ca ti nhn hi l tng ng vi ba trng hp: nu ngi phm ti
c hnh vi nhn ca hi l th thi im nhn li ch chnh l lc ti phm hon
thnh, nu c hnh vi i hi l th ti phm c coi l hon thnh k t khi c
hnh vi hch sch i n hi l, nu mi ch c s tha thun trc gia hai bn v
vic a v nhn ca hi l, v vic lm hoc khng lm mt vic g c li cho
ngi a hi l th ti phm hon thnh khi ngi phm ti ng nhn tin
ca [Trn Kim L - ng Vn Don 1982, tr.37-38]. Chng ti cho rng quan
im th hai bc l nhc im nht nh khi cha th hin l lun ca lut hnh s
v thi im hon thnh ca mt ti phm c th. Vic xc nh thi im hon
thnh ca ti phm ny theo chng ti cn da vo l lun v thi im hon thnh
ca ti phm kt hp vi s m t cc du hiu khch quan ca CTTP ti nhn hi
l. V mt l lun, Ti phm hon thnh l trng hp hnh vi phm ti tha
mn ht cc du hiu c m t trong CTTP [i hc lut H Ni 2010, tr.160].
V ti nhn hi l c CTTP hnh thc nn ti phm c coi l hon thnh t thi
im ngi phm ti thc hin hnh vi khch quan c m t trong CTTP. Hnh
vi khch quan ca ti nhn hi l l hnh vi nhn ca hi l mt trong hai trng
hp nh chng ti phn tch trn. Nh vy ti nhn hi l hon thnh khi
ngi c chc v, quyn hn c hnh vi nhn ca hi l.
Mt khch quan ca ti a hi l cng c c trng bng du hiu hnh
vi khch quan ca ti phm. Hnh vi khch quan ca ti a hi l mc d khng
c m t c th trong lut nhng vn c tha nhn trong l lun cng nh
trong thc tin xt x l hnh vi a tin, ti sn hoc li ch vt cht khc cho
ngi c chc v, quyn hn.
93
Trong mi quan h hu c vi ti nhn hi l, hnh

93
Nhn thc trn v hnh vi khch quan ca ti a hi l kh ph bin trong nhiu sch, bo php l
nh: Gio trnh lut hnh s Vit Nam ca Trng i hc Lut H Ni nm 2005, tp 2, tr.329; Gio trnh
lut hnh s Vit Nam, Phn cc ti phm, ca Trng i hc Quc gia H Ni nm 2003, tr.707 hoc xem:
Trn Kim L - ng Vn Don 1982, tr.41; Trnh Tin Vit 2008, tr.6; v.v...

101
vi khch quan ca ti a hi l c th c nhn thc l hnh vi a ca hi l
cho ngi c chc v, quyn hn mt trong hai trng hp: a ca hi l
trc ngh ngi c chc v, quyn hn lm hoc khng lm mt vic c li
cho mnh hoc a ca hi l sau khi ngi c chc v, quyn hn lm hoc
khng lm mt vic c li cho mnh. L lun v thc tin u cho thy c hai
trng hp u i hi hnh vi a ca hi l c thc hin. Tt nhin i vi
trng hp th hai gia cc bn ch th phi c s tha thun trc v vic bn a
s a ca hi l cho ngi c chc v, quyn hn sau khi ngi ny lm hoc
khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a. Cng ging nh
hnh vi nhn hi l, hnh vi a hi l c th c thc hin trc tip hoc qua
trung gian v di bt k hnh thc no. a hi l qua trung gian l trng hp
a ca hi l thng qua mt hoc mt s ngi khc ti ngi c chc v,
quyn hn, v d nh thng qua ngi mi gii hi l.
Vn tip theo c lin quan n ti a hi l l thi im hon thnh ca
ti phm. Hin nay c mt s quan im khc nhau v vn ny. Quan im th
nht xc nh thi im hon thnh ca ti a hi l kh sm khi cho rng ti
phm hon thnh t thi im ngi a hi l ngh ngi c chc v, quyn
hn nhn ca hi l (bt k ngi c chc v c ng hay khng) hoc t thi
im ngi phm ti chp nhn ngh i hi l ca ngi c chc v, quyn
hn.
94
Trong khi , quan im th hai xc nh thi im ti a hi l hon thnh
mun hn: Theo chng ti ti a hi l c coi l hon thnh t thi im nhn
ca hi l [V Khnh Vinh 1996, tr.110]. Vic xc nh thi im hon thnh ca
ti a hi l theo chng ti cn da trn CTTP ca ti phm ny. Ti a hi l l
ti phm c CTTP hnh thc, v vy ti phm ny hon thnh khi hnh vi khch
quan trong CTTP c thc hin. Hnh vi khch quan ca ti phm l hnh vi a
hi l nh c phn tch trn. Do , chng ti cho rng ti a hi l ch
hon thnh thi im hnh vi a ca hi l c thc hin. Nu xc nh thi

94
Quan im ny kh ph bin trong cc sch, bo chuyn ngnh lut hnh s, v d: Gio trnh lut hnh s
(Phn cc ti phm) ca i hc Quc gia H Ni 2003, tr.107; Trn Kim L v ng Vn Don 1982,
tr.41; Trnh Tin Vit 2005, tr.32, v.v...

102
im hon thnh ca ti phm nh loi quan im th nht nu trn s khng ph
hp vi quy nh v hnh vi khch quan ca ti phm ny v cng khng hp l xt
trong mi quan h hu c vi ti nhn hi l. Cng khng nn xc nh thi im
ti a hi l hon thnh ch da trn hnh vi nhn ca hi l nh loi quan im
th hai nu trn, v nh vy lm cho vic truy cu TNHS i vi ngi phm ti
a hi l ph thuc vo hnh vi phm ti nhn hi l, trong khi y l cc ti
phm hon ton c lp. Chng ti cng khng ng tnh vi kin cho rng Ti
a hi l hon thnh khi ca hi l c gi tr t 500 nghn ng tr ln hoc di
500 nghn ng nhng gy hu qu nghim trng hoc vi phm nhiu ln [i hc
Lut H Ni 2005, tr.329], v nh vy xc nh thi im ti phm hon thnh
da trn du hiu phn bit ranh gii gia ti phm v khng phi ti phm.
Nh ni trn, hnh vi a v nhn hi l c th c thc hin qua
trung gian. V vy bo m mi lin h gia quy nh v cc ti phm ny chng
ti s tip tc bng vic phn tch du hiu trong mt khch quan ca ti lm mi
gii hi l. Ti phm ny mi ch c nh ngha da trn mi quan h vi ti
nhn hi l v ti a hi l. Gio trnh lut hnh s Vit Nam ca trng i hc
lut H Ni [2005, tr.332] a ra nh ngha: Ti lm mi gii hi l l hnh vi
lm trung gian gia ngi nhn v a hi l nhm t c s tha thun v ca
hi l v vic lm hoc khng lm theo yu cu ca ngi a hi l. Nhng nh
ngha tng t cng c tm thy trong mt s sch hoc bi vit chuyn ngnh
lut hnh s.
95
Mt nh ngha khc c xy dng chi tit hn Lm mi gii hi
l l hnh thc trung gian gip sc vo vic xc lp v tha thun vic ngi c
chc v, quyn hn lm hoc khng lm mt vic c li cho ngi a, tha thun
ca hi l v theo s y nhim ca ngi a chuyn ca hi l cho ngi nhn
[Mai Xun Bnh 1996, tr.64].
Nhng nh ngha nu trn u thng nht v bn cht ca hnh vi lm mi

95
V d nh nh ngha: Lm mi gii hi l l hnh vi lm trung gian gia ngi a hi l v ngi nhn
hi l cho hai ngi ny thc hin hnh vi a v nhn hi l [inh Vn Qu, bnh lun 2006, tr.329];
hoc nh ngha lm mi gii hi l l lm trung gian gia ngi cn b c chc v, quyn hn v ngi
a tin ca hnh thnh v thc hin vic hi l theo yu cu ca ngi mun i hi l hoc mun a
hi l [Trn Kim L - ng Vn Don 1982, tr.42].

103
gii hi l, l hnh vi lm trung gian gia ngi a hi l v ngi nhn hi l
hnh vi a hi l v hnh vi nhn hi l c thc hin. Nh vy, hnh vi
khch quan ca ti lm mi gii hi l l hnh vi lm trung gian gia ngi a hi
l v ngi nhn hi l gip cho vic hnh thnh v/hoc thc hin v hi l theo
yu cu ca tng bn hoc theo yu cu ca c hai bn. Hnh vi lm trung gian ti
lm mi gii hi l l nhng hnh vi mang tnh cht lm cu ni gip cho hai bn
bit c yu cu v mong mun ca nhau cng nh gip hai bn tha thun vi
nhau v vic a v nhn ca hi l, v vic lm hoc khng lm theo yu cu
ca ngi a hi l. Hnh vi lm trung gian trong quan h hi l va th hin vai
tr cu ni gia hai bn a hi l v bn nhn hi l, va th hin s ph thuc
vo yu cu ca cc bn a v nhn hi l. Biu hin ca hnh vi lm trung gian
hi l rt a dng. c th l nhng hnh vi mang tnh cht trung chuyn nh lm
theo yu cu ca bn a hi l n gp bn cn li a ra li mi hi l hoc a
ca hi l; hoc theo yu cu ca bn nhn hi l a ra yu cu hi l hoc nhn
ca hi l. cng c th l nhng hnh vi mang tnh cht t chc nh sp xp
thi gian v chun b a im ngi a hi l v ngi nhn hi l gp nhau
tha thun v vic a v nhn hi l. Tng t nh vy th on thc hin hnh vi
lm mi gii hi l cng rt phong ph. Ngi phm ti c th dng th on gi ,
e da ngi c vic h a hi l cho ngi c chc v, quyn hn hoc thuyt
phc, thc y ngi c chc v, quyn hn h nhn hi l. Tuy nhin, cn lu
rng khi thc hin nhng th on ngi phm ti ch nhm hai bn t tha
thun v quyt nh vic a v nhn hi l v nhm thc hin yu cu ca cc
bn, khng ch ng quyt nh thay cho bn no. Hnh thc v th on lm mi
gii hi l khng phi l du hiu bt buc trong CTTP. D vi hnh thc thc
hin hnh vi v th on phm ti nh th no th hnh vi ca ngi mi gii hi
l vn th hin s l thuc vo yu cu ca ngi a hi l v ngi nhn hi l.
Ni mt cch khc, ngi lm mi gii hi l hnh ng theo yu cu hoc y
nhim ca ngi a hi l hoc ngi nhn hi l, ch khng theo sng kin ca
mnh [V Khnh Vinh 1996, tr.121] hay ngi lm mi gii hi l khng

104
phi l ngi ch ng ngh ra vic hi l v i dn xp t chc, hnh thnh vic
hi l [Trn Kim L - ng Vn Don 1982, tr.43]. Ngi lm mi gii hi l
do khng th t mnh quyt nh vic tha thun v ca hi l, v vic m
ngi c chc v, quyn hn s phi lm hoc khng lm. Tnh cht ca hnh vi
lm mi gii hi l l lm trung gian gip cho vic a v nhn hi l theo yu
cu ca mt bn hoc cc bn trong v hi l.
Nh vy, quy nh ca lut hnh s Vit Nam cho thy c s phn bit gia
hnh vi lm mi gii hi l vi hnh vi ng phm ti a hoc nhn hi l. Hnh
vi ng phm a hoc nhn hi l th hin tnh ch ng trong s tham gia vo
bn bc, tha thun v vic hi l. Ngi ng phm a hoc nhn hi l thm ch
cn c th t mnh quyt nh hnh thc hi l, gi tr ca hi l v.v Hnh vi
ng phm lun xut pht t li ch ca bn m ch th l ngi ng phm.
Ngc li, hnh vi lm mi gii hi l ch l lm theo yu cu ca cc bn, th hin
vai tr lm cu ni ca ch th i vi vic a v nhn hi l. Ngi phm ti
hon ton khch quan ng gia ngi a v ngi nhn hi l. Mt tc gi
nhn nh hnh vi chuyn tin, ti sn hoc li ch vt cht khc t ngi a hi
l n ngi nhn hi l, ngi lm mi gii hi l ch ng vai tr nh mt
phng tin ngi a hi l v ngi nhn hi l thc hin hnh vi a v nhn
hi l [inh Vn Qu 2006, tr.330].
Cng ging nh ti nhn hi l v ti a hi l, vic xc nh thi im
hon thnh ca ti lm mi gii hi l cn da vo CTTP ca ti phm ny. Mt s
tc gi c quan im cho rng ti lm mi gii hi l hon thnh t thi im t
c s tha thun gia ngi a v ngi nhn hi l [i hc Lut H Ni
2005, tr.332; Trn Kim L v ng Vn Don 1982, tr.43-44]. Theo chng ti thi
im t c s tha thun gia ngi a v ngi nhn hi l khng th l thi
im ti lm mi gii hi l hon thnh. Khi bn a hi l v bn nhn hi l tha
thun c vi nhau th bn thn hai ti phm a v nhn hi l cng cha hon
thnh . Nu xt mi quan h hu c gia ti lm mi gii hi l vi hai ti a v
nhn hi l cng nh xt tnh nguy him cho x hi ca ti phm ny chng ta c

105
th nhn thy ti lm mi gii hi l khng th hon thnh sm hn hai ti phm v
hi l cn li. Xt tnh cht hnh vi ca ngi lm mi gii hi l l hnh vi lm
trung gian gia ngi a v ngi nhn hi l, c th xc nh khi ngi phm ti
c hnh vi gip cho bn a v bn nhn hi l thc hin c hnh vi a ca hi
l v hnh vi nhn ca hi l th ti phm c coi l hon thnh.
Du hiu php l c trng tip theo trong CTTP ca cc ti v hi l l du
hiu ca hi l. Khc vi quy nh trong cc Cng c v chng hi l, ca hi
l theo quy nh ca lut hnh s Vit Nam ch c th l cc loi li ch vt cht.
C th iu 279 BLHS quy nh ca hi l l tin, ti sn hoc li ch vt cht
khc. Theo mt kin bnh lun quy nh ca BLHS Ca hi l bt buc phi l
nhng g c gi tr vt cht hoc gi tr kinh t nht nh, nhng g thun ty c gi
tr tinh thn khng c coi l ca hi l [Vin khoa hc php l 2004, tr.44]. Cc
loi li ch vt cht thng thng c th c s dng lm ca hi l l tin hoc
ti sn. y c coi l nhng li ch c tnh hin hu v vic xc nh gi tr (vt
cht) ca chng tng i n gin. Nhng li ch vt cht khc l bt k loi li
ch no tr gi c thnh tin, v d nh li ch t vic ngh dng khng phi tr
tin, li ch l vic c s dng dch v khng phi tr ph. Theo quan im ca
lut hnh s Vit Nam, cc loi ca hi l c th tn ti di bt k hnh thc
no, v d nh tin, vt c gi tr, xut i ngh dng, v i du lch, dch v sa
cha khng phi tr chi ph v.vVic nh lm lut xy dng khi nim ca hi
l bao gm c nhng dng li ch vt cht khc cng nh vic nhng i tng
ny c a v nhn di bt k hnh thc no cho thy tnh bao qut trong
quy nh ca lut hnh s Vit Nam. Nh vy, ca hi l c s dng phm ti
trn thc t d c ngy trang di bt k hnh thc no cng c c s php l
b pht hin v x l hnh s. Tuy nhin, quy nh nu trn ca lut hnh s Vit
Nam loi tr hnh thc ca hi l l nhng li ch v tinh thn, v d nh vic
c khen ngi, c tuyn dng hoc quan h tnh dc. Nhng li ch ch c gi
tr v mt tinh thn s khng c xem l ca hi l. Do hnh vi trao v nhn
nhng li ch ny khng b xem l phm ti v hi l, mc d xt v l lun v thc

106
tin hnh vi ny c th gy nh hng n hot ng thc thi cng v ca ngi c
chc v, quyn hn. Quy nh v ca hi l ca lut hnh s Vit Nam xut pht
t quan im lp php cho rng ch nhng li ch vt cht mi c kh nng gy nh
hng n hot ng ca ngi c chc v, quyn hn. Bn cnh , nhng li ch
v tinh thn c xem l kh xc nh, v vy s kh quy kt v kh chng minh v
mt t tng. y c th xem l khc bit cn bn v quan im lp php ca lut
hnh s Vit Nam vi quan im l lun cng nh quan im lp php ca quc t.
Theo quy nh ti cc iu 279, 289 v 290 BLHS, ca hi l trong trng
hp phm ti thng thng phi c gi tr t hai triu ng tr ln.
96
iu ny kh
ph hp vi tinh thn ca cc cng c quc t v chng hi l bi theo cc cng
c ny vic hnh s ho hnh vi a hoc nhn hi l m ca hi l c gi tr rt
nh s khng c tnh thc t v khng kh thi.
Quy nh v ca hi l trong lut hnh s Vit Nam khng t ra vn
tnh cht php l ca ca hi l. Ni mt cch khc cc quy nh v ti phm v
hi l trong BLHS 1999 khng nu r ca hi l phi l loi ti sn thuc s hu
hp php ca ngi a hi l hoc l hng ho c php lu thng. iu 279
BLHS 1999 ch quy nh mt trong cc hnh thc ca hi l l ti sn. Thc t p
dng lut hnh s cho thy c quan im khc nhau v nhng trng hp nh:
dng ti sn do phm ti m c, dng ma ty hoc dng hng lu mua chuc ngi
thi hnh cng v thot khi vic b bt gi. C quan im cho rng hnh vi
khng cu thnh cc ti phm v hi l v nhng i tng trn khng th c coi
l ca hi l, trong khi quan im khc khng nh y l ti phm v hi l v cc
du hiu ca ti phm u c tha mn [Nguyn Th Minh Huyn 2001]. Chng
ti cho rng vic p dng lut hnh s trong trng hp ny cn da trn hai lun
im: th nht, ngi nhn nhng i tng c bit trn c th khai thc c li
ch vt cht t chng; th hai, vic a nhng i tng ny c th gip ngi a
mua chuc c ngi c chc v, quyn hn khin ngi lm hoc khng lm

96
Ngoi ra, cng theo quy nh ti cc iu ny, nhng trng hp nhn hoc a hi l m ca hi l c gi
tr di hai triu ng nhng c mt trong cc tnh tit nh: gy hu qu nghim trng, vi phm nhiu ln
th hnh vi vn cu thnh ti phm.

107
mt vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a. T c th thy rng nhng
hnh vi a hoc nhn cc i tng vt cht c lu hnh hoc lu thng bt hp
php mua chuc ngi c chc v, quyn hn lm hoc khng lm mt vic v
li ch hoc theo yu cu ca ngi a u c th cu thnh ti phm v hi l.
Mt ni dung khc lin quan n vic xc nh du hiu php l trong mt
khch quan ca ti nhn hi l l vn ai c th c li t ca hi l. Mc d lut
hnh s Vit Nam khng quy nh c th v trc tip vn bn th ba hng li t
hnh vi nhn hi l, song c l lun ln thc tin p dng lut hnh s u tha nhn
ca hi l c th em li li ch cho mt ngi khc ngoi ngi c chc v, quyn
hn.
97
Bn th ba c th hng ca hi l c th l bt k c nhn hoc t chc
no. Thc tin cho thy thng l ngi thn, ngi quen bit ca ngi c chc
v, quyn hn. Thm ch, i vi trng hp ngi c chc v, quyn hn yu cu
ca hi l c s dng vo nhng mc ch nhn o (nh tng, cho mt c s
chm sc ngi tn tt hoc tr em m ci khng ni nng ta,) hnh vi vn cu
thnh ti nhn hi l nu ngi chp nhn i ly vic s dng chc v, quyn
hn lm hay khng lm theo yu cu ca ngi a li ch.
Cc ti phm v hi l vi nhng du hiu khch quan nu trn u xm hi
mt loi khch th l nhng quan h x hi bo m cho hot ng bnh thng
ca c quan hoc ca t chc. Ging nh nhng ti phm v chc v khc, cc ti
phm v hi l u gy nh hng nghim trng n hiu qu hot ng ca c
quan, t chc; lm gim uy tn ca cc c quan, t chc ca nh nc trong con mt
ca nhn dn [i hc quc gia H Ni 2003, tr.664]. Quan im ny nhn mnh
hai loi quan h x hi b xm hi bi cc ti v hi l l nhng quan h bo m
cho hiu qu hot ng v bo m uy tn ca c quan, t chc. Theo iu 277
BLHS, cc ti phm v hi l u l nhng hnh vi xm phm hot ng ng
n ca c quan, t chc. Chng ti cho rng khch th ca nhng ti phm ny
l nhng quan h x hi c th bo m cho hot ng bnh thng v uy tn ca c

97
Xem c th ni dung cc quan im ny trong Gio trnh lut hnh s Vit Nam ca Trng i hc Lut
H Ni nm 2005, tp II; Gio trnh lut hnh s Vit Nam (Phn cc ti phm) ca trng i hc Quc gia
H Ni nm 2003 hay inh Vn Qu 2006.

108
quan, t chc b hnh vi phm ti v hi l xm hi. Hot ng bnh thng ca cc
c quan nh nc, cc t chc l loi hot ng lun theo ng khun kh ca Hin
php v php lut, phc v cho li ch hp php ca ngi dn. Ni mt cch khc
hot ng bnh thng ca cc c quan, t chc l hot ng hp php v khng
nn phn xt tnh ng n ca hot ng ny. Hot ng bnh thng ca c quan,
t chc ch c th c bo m bng vic duy tr s pht trin bnh thng ca cc
quan h x hi nht nh. Nhng quan h ny pht sinh trong qu trnh hot ng
ca cc c quan, t chc. S pht trin bnh thng ca cc quan h ny bo m
cho nhim v ca cc c quan, t chc c thc hin ng b, nhp nhng, c hiu
qu v hp php. Nhn thc c tm quan trng ca cc quan h x hi bo m
cho hot ng bnh thng ca cc c quan, t chc, lut hnh s Vit Nam xc lp
vic bo v nhng quan h ny. Cc ti phm v hi l xm hi n cc quan h x
hi nu trn v hnh vi phm ti gy ra bi (hoc gy nh hng ti) ngi c chc
v, quyn hn - ch th ca nhng quan h ny.
Vy hnh vi phm ti phi tc ng vo i tng no c th gy thit hi
hoc e da gy thit hi cho nhng quan h x hi ? Hin nay c nhiu kin
cho rng i tng tc ng ca cc ti phm v hi l l tin, ti sn hoc li ch
vt cht khc [inh Vn Qu 2006, tr.83; i hc quc gia H Ni 2003, tr.675].
Chng ti nhn thy quan im ny khng hp l v y l du hiu ca hi l,
khng phi l du hiu i tng tc ng ca ti nhn hi l. Theo chng ti, vic
xc nh i tng tc ng ca ti phm ny phi da trn l lun lut hnh s v
vn ny. i tng tc ng ca ti phm l b phn ca khch th ca ti
phm, b hnh vi phm ti tc ng n gy thit hi hoc e da gy thit hi
cho nhng quan h x hi c lut hnh s bo v [i hc lut H Ni 2010,
tr.94]. Khoa hc lut hnh s xc nh i tng tc ng ca ti phm c th l con
ngi, l cc i tng vt cht hoc l hot ng bnh thng ca ch th [Sd,
tr.95-97]. Vy c th xm hi nhng quan h x hi bo m cho hot ng bnh
thng ca c quan, t chc, hnh vi phm ti phi tc ng vo mt b phn ca
nhng quan h ny. Trong khi , hot ng (x s) bnh thng ca ngi c chc

109
v, quyn hn chnh l mt b phn ca quan h x hi bo m cho hot ng bnh
thng ca c quan, t chc. V vy, cn phi coi hot ng bnh thng ca ngi
c chc v, quyn hn l i tng tc ng ca cc ti phm v hi l. Hot ng
bnh thng ca ngi c chc v, quyn hn l hot ng thc hin chc nng,
nhim v ca ngi ny.Tt c cc hnh vi phm ti v hi l u tr thnh s cn
tr hot ng bnh thng ca ch th hoc di hnh thc lm bin dng x s
ca ngi khc hoc di hnh thc t lm bin dng x s ca chnh mnh.
[Nguyn Ngc Ho 2006, tr.108]. Cc hnh vi phm ti ny thng qua vic lm
bin i hot ng thc hin chc nng, nhim v ca ngi c chc v, quyn hn
s xm hi n cc quan h x hi bo m cho hot ng bnh thng ca c quan,
t chc. Hnh vi a hi l hoc lm mi gii hi l tc ng vo hot ng cng
v ca ngi c chc v, quyn hn nhm lm bin i hot ng theo mong
mun ca ngi phm ti. V d: hnh vi a hi l cho cn b hi quan nhm lm
cho ngi khng thc hin ng nhim v ca mnh, chng hn nh khng kim
tra hng ho c nhp lu. iu ny c th l gii cho vic tuy ch th ca ti a
hi l v lm mi gii hi l khng phi l ngi c chc v, quyn hn theo lut
nh song cc ti phm ny vn c xp vo nhm ti phm v chc v. ti
nhn hi l, ngi c chc v, quyn hn lm bin dng x s ca chnh mnh
thng qua vic nhn li ch mt cch bt chnh lm theo yu cu ca ngi a
hi l. Ni mt cch khc, ch th ca ti nhn hi l t lm bin dng x s ca
mnh, qua xm hi quan h x hi bo m cho hot ng bnh thng ca c
quan, t chc vi t cch l khch th ca ti phm.
Bn cnh , hnh vi phm ti v hi l cn xm phm n quan h x hi
bo m cho uy tn ca c quan, t chc. Yu t uy tn ca c quan, t chc cn
c duy tr v s vng mnh v pht trin lu bn ca cc thit ch cng nh
ca b my nh nc. Hnh vi nhn hi l lm mt i nhng c tnh phi c
nhng ngi lm vic nhn danh quyn lc cng (v cng l quy tc ngh nghip
t ra i vi ngi c chc v, quyn hn) nh trung thc, v t, cng bng; do
lm gim st s tn nhim v tn trng ca cng dn i vi ngi c chc v,

110
quyn hn ni ring v hot ng ca b my nh nc ni chung. Hnh vi a hi
l v lm mi gii hi l c th c xem l nguyn nhn dn n hoc l vic tip
tay cho s bng hoi o c v uy tn . iu ny c th gy nh hng nghim
trng n hot ng ca b my nh nc.
Cc hnh vi phm ti v hi l u tc ng n hot ng thc thi cng v
ca ngi c chc v, quyn hn ngi ny lm hoc khng lm mt vic v li
ch hoc theo yu cu ca ngi a hi l. Lut hnh s Vit Nam khng i hi
vic lm hoc khng lm ny phi l hnh vi tri php lut. Tuy iu lut khng quy
nh trc tip song quan im c tha nhn chung cng nh thc tin xt x cho
thy hnh vi ca ngi c chc v, quyn hn nhn tin, ti sn hoc li ch vt cht
khc lm hoc khng lm mt vic hp php hoc mt vic ng vi chc nng,
quyn hn ca ngi v li ch hoc theo yu cu ca ngi a hi l vn b coi
l ti phm. V d nh hnh vi ca cn b cng an lm vic ti ca khu sn bay
nhn tin ng du vo giy t nhp cnh c th tc theo yu cu, hnh vi
nhn tin cp cu bnh nhn ca bc s trc cp cu. Hnh vi lm hoc khng
lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a hi l nu trn mc d
khng tri php lut song vn lm gim uy tn cc c quan cng quyn v do vn
gy nh hng n hot ng bnh thng ca c quan, t chc. Nu nhn hi l
lm hoc khng lm mt vic m hnh vi c du hiu cu thnh mt ti phm
c lp khc th ngi phm ti s phi chu TNHS v ti nhn hi l v ti phm
c lp kia. V d: v nhn tin ca ngi nh b can nn kim st vin khng quyt
nh truy t b can mc d sau khi nghin cu h s thy c cn c truy t b
can. Trng hp ny hnh vi ca kim st vin cu thnh ti nhn hi l v ti
khng truy cu TNHS ngi c ti (iu 294 BLHS). Vic lm hay khng lm v
li ch ca ngi a hi l l nhng vic khi c thc hin em li li ch cho
bn thn ngi a hi l hoc cho ngi no m ngi a hi l tin c, v d
nh li ch em li cho ngi thn ca ngi ny hoc cho c quan, t chc no .
Vic lm hay khng lm theo yu cu ca ngi a hi l l vic m ngi a
yu cu ngi nhn hi l thc hin tuy khng em li li ch c th cho ngi ,

111
v d nh vic a hi l cho cn b cng an phng yu cu ngi nhn a
mt ngi nghin ma ty trong phng vo c s cai nghin bt buc mc d ngi
nghin khng c mi quan h no vi ngi a hi l.
Ngoi nhng du hiu trong mt khch quan ca ti phm, cc ti phm v
hi l cn c c trng bng du hiu li trong mt ch quan. Cc iu lut quy
nh ti phm v hi l khng nu c th hnh thc li ca cc ti phm ny v y
c th xem l mt im bt cp ca lut hnh s. Tuy nhin, li ca ngi phm ti
v hi l c tha nhn c v l lun cng nh trong thc tin xt x l li c trc
tip.
98
Bn thn du hiu hnh vi trong mt khch quan ca cc ti phm ny cng
gip phn nh li c trc tip ca ngi phm ti. Nh vy c th khng nh rng
li c trc tip l du hiu bt buc trong CTTP ca cc ti phm v hi l. V y
l nhng ti phm c CTTP hnh thc nn vic xc nh li ch cn da trn nhn
thc v thi ca ngi phm ti i vi hnh vi nguy him cho x hi. cc ti
c CTTP hnh thc, hu qu nguy him cho x hi khng phi l du hiu bt buc
nn vic xc nh ch i vi hu qu nguy him cho x hi khng c t ra
[i hc lut H Ni 2010, tr.141]. Du hiu ch ch th hin ngi phm ti v
hi l nhn thc c tnh cht nguy him cho x hi ca hnh vi m vn thc hin
hnh vi, khng i hi ngi mong mun hu qu ca ti phm xy ra.
Li c trc tip ti nhn hi l trc ht i hi ch th phi nhn thc
c tnh cht thc t ca hnh vi ca mnh l hnh vi nhn ca hi l lm
hoc khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a. i hi ny
gip phn bit trng hp c li vi trng hp ngi c chc v, quyn hn nhm
tng rng mnh c nhn qu biu n thun hoc qu t n. Bn cnh , li c
trc tip cng i hi ch th khi thc hin hnh vi nhn hi l nhn thc r hnh
vi li dng chc v, quyn hn nhn tin, ti sn hoc li ch vt cht khc lm
hoc khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a l hnh vi xm
phm n hot ng bnh thng ca c quan, t chc, gy nh hng xu n uy

98
Xem: Gio trnh lut hnh s Vit Nam Tp II ca Trng i hc Lut H Ni nm 2005 hoc Gio trnh
lut hnh s Vit Nam (Phn cc ti phm) ca i hc quc gia H Ni nm 2003 hoc inh Vn Qu
2006, v.v

112
tn ca b my nh nc. Ch th hiu r tnh tri quy tc hot ng cng chc,
cng v cng nh tnh tri php lut hnh s ca hnh vi ca mnh. Tuy nhin, ch
th vn mong mun thc hin hnh vi nhn ca hi l v t quyt nh thc hin
hnh vi . Khng th cho rng trong nhng trng hp ngi c chc v, quyn
hn nhn hi l theo ngh ca ngi a hi l h khng c li c trc tip
hoc mc li ca h thp v h b ng lm theo yu cu ca ngi a. Ngi
c chc v, quyn hn vi tnh cht ca v tr cng tc hoc ca cng vic c
giao hon ton nhn thc c tnh cht nguy him cho x hi ca hnh vi nhn hi
l. H c ton quyn quyt nh vic nhn hay t chi ca hi l. Ni mt cch
khc h c t do hon ton trong vic la chn c thc hin hnh vi nhn ca
hi l lm theo yu cu ca ngi a hi l hay khng. Vi v tr cng tc
hoc quyn hnh ca mnh ngi c chc v, quyn hn c th c coi l ngi c
th mnh trong mi tng quan vi hon cnh ca ngi a hi l v v vy khng
th ni h l ngi b ng hay b p buc. Do , li ca ngi phm ti nhn hi
l lun c xc nh l li c trc tip, k c i vi trng hp h l ngi
c mi ( ngh) nhn hi l.
Li c trc tip ca ngi phm ti a hi l th hin thng qua yu t l
tr v ch ca ch th. L tr ca ngi phm ti a hi l l du hiu phn nh
nhn thc ca ngi ny i vi hnh vi ca mnh. Ch th ca ti a hi l nhn
thc r i tng m h a hi l l ngi c chc v, quyn hn vi kh nng c
th thc hin c yu cu ca h.
99
Bn cnh , ngi phm ti cng nhn thc
r hnh vi a ca hi l cho ngi c chc v, quyn hn vi thc thc y
ngi lm theo yu cu ca mnh l hnh vi nguy him cho x hi v tri php
lut. iu ny cng c ngha ch th hon ton nhn thc c v mt php l
ngi c chc v, quyn hn khng c quyn c nhn tin, ti sn hoc li ch
vt cht khc m mnh a. i vi trng hp a hi l do s p buc ca ngi
c chc v, quyn hn, nu ngi a nhn thc r hnh vi ny c tnh nguy him

99
Nhn thc ny ca ngi phm ti bao gm c trng hp ngi phm ti nhm tng ngi c mnh
a li ch vt cht l ngi c chc v, quyn hn nhng thc cht ngi khng phi l ngi c chc
v, quyn hn.

113
cho x hi m vn t quyt nh thc hin hnh vi th cng b xem l c li c
trc tip. Tuy nhin, mc li ca ngi phm ti trong trng hp ny nh hn
so vi trng hp phm ti bnh thng khc. Ngi phm ti a hi l c th c
nhng ng c khc nhau nh ng c v li, ng c c nhn Tuy nhin y
khng phi l du hiu bt buc trong CTTP, do khng c ngha i vi vic
nh ti a hi l. Mc d vy, ng c phm ti a hi l s c th c ngha
i vi vic nh gi mc nguy him cho x hi ca hnh vi phm ti, to c s
cho vic p dng hnh pht thch ng.
V mt ch quan, ngi phm ti lm mi gii hi l nhn thc r hnh vi
ca mnh l hnh vi tip tay cho vic a v nhn hi l, nh vy cng gp phn
gy nh hng nghim trng n hot ng bnh thng ca c quan, t chc. Tuy
nhn thc r v tnh cht nguy him cho x hi ca hnh vi ca mnh song ngi
phm ti vn quyt nh thc hin hnh vi vi mong mun gp phn t c s
tha thun gia bn a hi l v bn nhn hi l. Ngi phm ti khi thc hin
hnh vi lm mi gii hi l c th xut pht t nhng ng c khc nhau nh ng
c v li, ng c c nhn v.vng c phm ti khng phi l du hiu bt buc
trong CTTP ca ti lm mi gii hi l. Chnh v vy hnh vi lm trung gian hi l
vn cu thnh ti lm mi gii hi l c trong trng hp ch th hnh ng v l do
tnh cm, khng c ng c v li.
Trn y l cc du hiu php l c trng ca cc ti phm v hi l. Nhn
vo cc quy nh v nhm ti ny c th thy hnh vi ch cu thnh ti phm khi
tha mn thm mt trong nhng du hiu khc do lut nh. C th, hnh vi vi
nhng c im phn tch trn ch cu thnh ti nhn hi l nu thuc mt
trong cc trng hp quy nh ti iu 279 BLHS. l trng hp nhn ca hi
l c gi tr t hai triu ng tr ln hoc tuy ca hi l c gi tr di hai triu
ng nhng gy hu qu nghim trng hoc b x l k lut v hnh vi nhn hi
l m cn vi phm hoc b kt n v mt trong cc ti phm v tham nhng,
cha c xo n tch m cn vi phm. Du hiu gy hu qu nghim trng trong
trng hp nhn ca hi l di hai triu ng hin nay vn cha c gii thch

114
chnh thc bng mt vn bn php lut ca c quan nh nc c thm quyn. V
vy, thiu st ny thc t vn gy kh khn cho cng tc p dng php lut. C
quan im cho rng Hu qu nghim trng do hnh vi nhn hi l gy ra l nhng
thit hi nghim trng n tnh mng, sc khe, ti sn v nhng thit hi phi vt
cht cho x hi [inh Vn Qu 2006, tr.97]. Tc gi quan im ny a ra mt
s dng hu qu minh ha nh hu qu lm cht mt ngi, gy thng tch
hoc gy tn hi cho sc khe ca mt n hai ngi vi t l thng tt ca mi
ngi t 61% tr ln, gy thit hi v ti sn c gi tr t 50 triu ng n di
500 triu ng, gy hu qu phi vt cht nh nh hng xu n vic thc hin
ng li ca ng, chnh sch ca Nh nc [Sd, tr.49-50]. y cng chnh l
nhng loi hu qu c nu ra trong mt vi vn bn hng dn ca c quan p
dng lut i vi mt s nhm ti phm khc c xem l c tnh nguy him cho
x hi tng ng vi ti nhn hi l.
100
Chng ti nhn thy quan im ny c
th c tham kho mc nht nh cho vic p dng quy nh v du hiu gy
hu qu nghim trng, v d nh vic xc nh thit hi v ti sn hoc mt s
dng thit hi phi vt cht. Tuy nhin, chng ti nhn mnh rng khi xc nh du
hiu hu qu nghim trng cn thy rng phi l nhng hu qu pht sinh trc
tip t hnh vi nhn hi l, ch khng nn l nhng hu qu mang tnh suy din
ch quan. Mt s tc gi khc cho rng khi ni n hu qu ca mt v hi l l
ni n tc hi tng hp ca hnh vi hi l v mi mt kinh t, chnh tr, x hi,
da trn nhng tnh tit nh tc hi ca hnh vi m ngi nhn hi l lm theo
yu cu ca ngi a hi l, chc v cao ca ngi nhn hi ltuy nhin tnh
tit quan trng nht ni ln mc tc hi ca mt v hi l l tnh cht sai tri
ca hnh vi m ngi nhn hi l s dng chc v, quyn hn lm theo mun
ca ngi a hi l [Trn Kim L - ng Vn Don 1982, tr.55]. Chng ti
nhn thy quan im nu trn kh hp l. Vic xc nh hu qu ca hnh vi nhn

100
V d nh hng dn v du hiu gy hu qu nghim trng ti Thng t lin tch s 02/2001/TTLT-
TANDTC-VKSNDTC-BCA-BTP ngy 25-12-2001 ca To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti
cao, B Cng an, B T php hng dn p dng mt s quy nh ti Chng XIV Cc ti xm phm s
hu ca B lut hnh s nm 1999.

115
hi l cn da vo tc hi tng hp ca hnh vi m ch yu nht l tc hi gy ra
cho hot ng bnh thng ca c quan, t chc v s suy gim uy tn ca ngi
c chc v, quyn hn cng nh ca cc thit ch ny i vi ngi dn. Theo
chng ti nhng tnh tit c gi tr nht i vi vic nh gi du hiu gy hu
qu nghim trng y l tnh cht sai tri ca vic lm hay khng lm m ngi
nhn hi l chp nhn thc hin theo yu cu ca ngi a hi l; v tr cng tc
v tm nh hng ca ngi nhn hi l trong c quan, t chc hoc trong b my
nh nc v nh hng xu ca hnh vi nhn hi l i vi vic thc hin cc
chnh sch kinh t, x hi ca Nh nc.
Hnh vi a hi l v hnh vi lm mi gii hi l vi cc du hiu php l
phn tch trn s ch cu thnh ti phm nu n th hin tnh cht nguy him ng
k cho x hi. Ranh gii xc nh tnh cht nguy him ng k c quy
nh ngay trong lut. C th, hnh vi a hi l ch cu thnh ti phm khi n tha
mn mt trong cc du hiu quy nh ti iu 289 khon 1 BLHS. phi l
trng hp a hi l m ca hi l c gi tr t hai triu ng tr ln hoc tuy ca
hi l c gi tr di hai triu ng nhng gy hu qu nghim trng hoc vi phm
nhiu ln. Vi phm nhiu ln l trng hp hnh vi a hi l c thc hin t
hai ln tr ln vi gi tr ca hi l mi ln a u di hai triu ng. Du hiu
gy hu qu nghim trng theo chng ti nn c gii thch theo hng tng t
nh nu i vi ti nhn hi l. Theo iu 290 khon 1, hnh vi lm mi gii
hi l cng ch cu thnh ti phm khi tha mn mt trong hai du hiu c quy
nh ging nh ti a hi l.
2.1.2. Quy nh v chun b phm ti, phm ti cha t v ng phm
i vi cc ti phm v hi l
Lut hnh s Vit Nam khng ch quy nh TNHS i vi ti phm v hi l
hon thnh m ng thi c c s truy cu i vi c nhng trng hp chun b
phm ti v hi l v phm ti v hi l cha t. Bng vic ban hnh nhng quy
nh chung v cc giai on phm ti ny trong BLHS, lut hnh s Vit Nam
khng nh vic khng th thot khi TNHS ca nhng trng hp phm ti cha

116
hon thnh. C th, ngi chun b phm ti v hi l s phi chu TNHS theo iu
17 BLHS kt hp vi iu lut v ti phm . Tng t nh vy ngi phm ti
v hi l cha t b truy cu TNHS theo quy nh ca iu 18 BLHS v iu lut
tng ng v ti phm. Nh vy c th thy tuy lut hnh s Vit Nam khng quy
nh c th cc giai on phm ti ny trong iu lut v ti phm song nhng quy
nh chung ti iu 17 v iu 18 l s kt hp y vi iu lut v ti phm v
vn bo m vic x l trit ca lut hnh s.
Bn cnh , BLHS cng c cc quy nh chung c p dng xc nh
v x l nhng trng hp phm ti bng hnh thc ng phm. Theo , cc
trng hp ng phm cc ti v hi l s c p dng thm quy nh v ng
phm trong BLHS
101
bn cnh quy nh ring v ti phm .
2.1.3. ng li x l cc ti phm v hi l theo BLHS Vit Nam
ng li x l i vi cc ti phm v hi l ca Vit Nam mt mt th
hin tnh nghim khc, mt khc vn cha ng tinh thn nhn o ca lut hnh s.
iu th hin qua quy nh v hnh pht cng nh cc bin php lin quan n
gii quyt TNHS ca ngi phm ti v hi l.
Trc ht, cc ti phm v hi l trong lut hnh s Vit Nam hin hnh b
quy nh hnh pht kh nghim khc. iu th hin cc ti phm ny b nh gi
l nhng hnh vi nguy him cho x hi mc rt cao. Ti nhn hi l b quy
nh c th b x pht ln n mc cao nht l t hnh. i vi ti a hi l trng
hp nguy him nht c th b pht t chung thn v vi ti lm mi gii hi l mc
pht cao nht c th b p dng l pht t hai mi nm.
102
Hnh pht ph bin nht
c quy nh cho c ba ti phm ny l pht t c thi hn v mc pht t c
quy nh cng kh cao. Nhng quy nh v hnh pht i vi ngi phm ti v hi
l trong lut hnh s Vit Nam v c bn th hin c tinh thn ca nguyn tc
phn ho TNHS v c th ho hnh pht, bo m s ph hp gia tnh cht v mc
nguy him ca ti phm vi mc nghim khc ca hnh pht. Hnh pht chnh

101
iu 20 BLHS.
102
i vi hnh pht t trong lut hnh s Vit Nam y l mc pht t cao nht i vi mt ti theo quy
nh ti iu 33 BLHS.

117
c xy dng theo bn khung hnh pht vi vic quy nh hnh pht c p dng
ch yu l t c thi hn. Tiu ch c bn nh gi mc nguy him cho x hi
ca hnh vi, t xy dng cc khung hnh pht tng ng, l gi tr ca ca hi
l v hu qu khc do hnh vi hi l gy ra. Hnh pht tin c quy nh l hnh
pht b sung i vi tt c cc ti v hi l, vi mc pht t mt n nm ln gi tr
ca hi l. Nhng quy nh ny cho thy nh lm lut nhn thc c tnh cht
v li ca cc ti phm v hi l v vai tr ca li ch vt cht trong vic thc hin
cc ti phm ny cng nh s cn thit phi s dng cc ch ti mang tnh trng
pht v kinh t i vi nhng ti phm ny.
Ti nhn hi l, vi ch th thc hin l ngi c chc v, quyn hn, th
hin bn cht nguy him cao cho x hi (cng l ti phm nguy him nht trong
nhm ti v hi l) v cn b trng tr bng nhng ch ti nghim khc tng xng.
Vic quy nh hnh pht t chung thn v hnh pht t hnh i vi ti phm ny
cho thy quan im v ng li x l nghim khc ca lut hnh s Vit Nam.
Tuy nhin cc hnh pht ny ch p dng i vi ti phm c bit nghim trng,
tc l i vi nhng trng hp nhn hi l gy nguy hi c bit ln cho x hi.
Vic xc nh nhng trng hp cn b p dng cc hnh pht rt nghim khc ny
i hi phi ht sc thn trng v chnh xc. p ng c yu cu , Hi ng
thm phn TANDTC ban hnh vn bn hng dn p dng mt s quy nh ca
phn cc ti phm, trong c iu 279 BLHS v ti nhn hi l. Theo hng
dn ny, trong trng hp phm ti khng c tnh tit tng nng v khng c tnh
tit gim nh hoc tuy c c hai loi tnh tit ny nhng tnh cht ca chng tng
ng nhau th ngi phm ti s ch b x pht t hnh nu ca hi l c gi tr t
hai t ng tr ln; trng hp c nhiu tnh tit gim nh m khng c tnh tit
tng nng hoc c t tnh tit tng nng hn, ng thi nh gi gia tnh cht ca
hai loi tnh tit ny xt thy c th gim nh TNHS cho ngi phm ti th khng
p dng hnh pht t hnh v ch p dng hnh pht t chung thn nu ca hi l
c gi tr t hai t ng tr ln; trng hp c nhiu tnh tit tng nng m khng
c tnh tit gim nh hoc c t tnh tit gim nh hn, ng thi nh gi tnh cht

118
ca hai loi tnh tit ny xt thy cn tng nng TNHS i vi ngi phm ti, th
c th x pht ngi phm ti hnh pht t hnh khi ca hi l c gi tr t tm
trm triu ng tr ln.
103
Vn bn hng dn nu trn va th hin c
nguyn tc c th ho hnh pht trong lut hnh s Vit Nam, va gip bo m
tnh thng nht ca vic p dng lut hnh s. Cng vi cc hnh pht chnh, c ba
hnh pht b sung c quy nh, trong cm m nhim chc v c quy
nh l hnh pht b sung bt buc p dng, hai hnh pht cn li l pht tin, tch
thu ti sn c quy nh c th p dng i vi ti nhn hi l. Theo quy nh
, ngi b kt n v ti nhn hi l chc chn b p dng hnh pht cm m
nhim chc v trong mt thi gian nht nh. Vic quy nh hnh pht b sung bt
buc cm m nhim chc v l nhm loi b mi trng trong ngi b kt
n c th ti phm ti nhn hi l.
Bn cnh vic quy nh hnh pht nghim khc, nh lm lut cng quy nh
nhng bin php lin quan n xc nh TNHS, trong th hin r nt nguyn
tc nhn o ca lut hnh s Vit Nam. l vic quy nh nhng iu kin xc
nh v ti i vi hnh vi a hi l v nhng iu kin min TNHS i vi
ngi phm ti a hi l v lm mi gii hi l ti iu 289 v iu 290 khon
6 BLHS. Trc ht, bo m chnh sch hnh s khoan hng i vi ngi do
b p buc phi a hi l, lut hnh s Vit Nam quy nh vic xc nh v ti
i vi nhng trng hp a hi l tha mn hai iu kin. Th nht, vic a
hi l khng xut pht t mun ca ngi a m do h b p buc. Ngi p
buc ch th phi a hi l y chnh l ngi c chc v, quyn hn. Bng
hnh vi i hi l, sch nhiu
104
ngi c chc v, quyn hn lm cho ngi
khc lo s mt cch c cn c rng nu khng a hi l th quyn v li ch hp
php ca h s b nh hng xu. Nh vy, ngi b p buc bo m quyn
li ca mnh phi a hi l cho ngi c chc v, quyn hn. Nu lin h thi

103
Xem chi tit Ngh quyt s 01 ngy 15-3-2001ca Hi ng thm phn To n nhn dn ti cao hng
dn p dng cc iu 139, 193, 194, 278, 279 v 289 ca BLHS.
104
y l hai trong s nhng tnh tit tng nng nh khung hnh pht c quy nh ti iu 179 khon 2
BLHS v ti nhn hi l. V nhng tnh tit ny xem thm: Trn Hu Trng 2009, tr.68-69.

119
ch quan ca ngi a hi l trong hon cnh ny vi l lun v li trong lut
hnh s Vit Nam th c th thy ngi ny c mc li rt nh. Th hai, ngi
a hi l ch ng khai bo trc khi b pht gic. iu ny c ngha l ch
th a hi l t quyt nh khai bo vi c quan nh nc c thm quyn v
hnh vi a hi l ca mnh cng nh v hnh vi nhn hi l ca ngi c chc
v, quyn hn m khng chu bt k mt p lc no t pha ngi khc. Hn na,
trc khi ch th n khai bo, cc c quan php lut hoc cc c quan, t chc
khc cha bit v s vic phm ti. Kt hp hai iu kin nu trn c th thy
trng hp a hi l ny cha ng nhng tnh tit loi tr tnh cht nguy
him cho x hi ca hnh vi, v vy hnh vi c xem l v ti.
Cng th hin nguyn tc nhn o, ng thi to iu kin cho cng tc u
tranh chng ti phm v hi l, lut hnh s Vit Nam quy nh vic min TNHS
i vi ngi phm ti a hi l v lm mi gii hi l vi iu kin ngi phm
ti ch ng khai bo trc khi hnh vi phm ti b pht gic. y l trng hp
a hi l hoc lm mi gii hi l m hnh vi phm ti tha mn y cc
du hiu trong CTTP theo quy nh ca lut. Tuy nhin, ngi phm ti ch
ng th hin mong mun khc phc s nguy him cho x hi ca hnh vi ca bn
thn. H t mnh quyt nh n khai bo vi c quan nh nc c thm quyn
v s vic phm ti trc khi hnh vi b pht gic. Quy nh ny c bit c ngha
trong vic thc hin chnh sch hnh s i vi cc ti phm v hi l, v n gp
phn thc y vic pht hin sm v x l c cc v phm ti hi l cng nh
hnh vi nhn hi l ca ngi c chc v, quyn hn. Tuy nhin cn lu quy nh
v min TNHS l quy nh ty nghi v to n c th p dng hoc khng ty trng
hp phm ti c th. Hin nay c nhiu tranh lun xung quanh vn nn min
TNHS cho nhng trng hp phm ti nh th no v nhng trng hp no khng
nn p dng. Dng nh phn ln kin u cho rng ch nn p dng vic min
TNHS trong trng hp ngi phm ti c thi n nn hi ci, mun lp cng
chuc ti, phm ti ln u, do thiu hiu bit php lut nn cho rng phi chy cht
mi c vic [Trnh Tin Vit 2005, tr.34-36]. Theo chng ti quy nh ca lut

120
hnh s hin hnh v vic min TNHS i vi ngi phm ti v hi l nn c p
dng theo hng c li nht cho ngi phm ti. Mc thnh khn khai bo v
thi tch cc gip cc c quan t tng trong iu tra, x l v n hi l l
ngi phm ti c min TNHS.
i chiu vi nhng lun im v ng li x l ti phm hi l ti
Chng 1, chng ta c th thy nhng quy nh nu trn ca lut hnh s Vit
Nam p ng c phn no yu cu v mt l lun ca vn . Vic quy nh
nhng bin php x l mang tnh khoan hng ny va th hin tinh thn ca
nguyn tc nhn o trong lut hnh s Vit Nam va c ngha tch cc trong
vic pht hin v u tranh chng ti phm v hi l, c bit l hnh vi nhn hi
l. Tc dng phng nga v ngn chn ti phm v hi l cng phn no c
pht huy thng qua cc quy nh .
Tm li, c th thy lut hnh s Vit Nam c nhng quy nh tng i
bao qut v cc loi hnh vi hi l gy nguy him cho x hi l hnh vi nhn hi
l, hnh vi a hi l v hnh vi lm mi gii hi l. Quy nh ca BLHS Vit
Nam v ba loi ti phm hi l ny th hin mc nht nh nhng du
hiu php l c trng cho tng ti phm. Nhng du hiu php l quan trng i
vi vic xc nh ti phm c m t tng i r rng. Hnh pht c quy
nh i vi cc ti phm ny cng th hin r ng li x l nghim khc ca
lut hnh s Vit Nam dnh cho nhng loi hnh vi nguy him cao cho x hi ny.
Mc d vy, mt s hn ch cn tn ti nh cn thiu quy nh m t ti phm i
vi cc ti a hi l v lm mi gii hi l, du hiu php l ca ti nhn hi l
cha c th v c trng... Tuy cn mt vi im hn ch v khc bit nht
nh nhng v c bn nhng quy nh ph hp vi l lun lut hnh s cng
nh tinh thn ca cc Cng c quc t v ti phm hi l c cp ti
Chng 1 ca lun n.
2.2. CC TI PHM V HI L THEO LUT HNH S THY IN
K t nm 1941cc ti phm v hi l chnh thc c quy nh trong
mt vn bn lut hnh s tng i php in ho l Lut v hnh s (Chng 25

121
iu 5). Ban u khi nim hi l ch gii hn trong phm vi hot ng cng v.
T nm 1977 mt trit l c nh hng su sc ti lut hnh s Thy in l
nhng quy nh v trch nhim hnh s cn c p dng nh nhau i vi
nhng ngi lm vic c trong khu vc cng v trong khu vc t [Cars 1996,
tr.154]. Hin nay c hai loi ti phm v hi l in hnh l a hi l v nhn
hi l u c quy nh trong BLHS ca Thy in. Quy nh v cc ti phm
ny trong BLHS c sa i mt s ln theo hng ngy cng m rng
phm vi ch th nhn hi l, quy nh thm hnh vi hi l trong khu vc t v
hi l cng chc nc ngoi trong cc ti v hi l, quy nh thm trng hp
phm ti nghim trng ca cc ti phm ny. Cc lut sa i bao gm Lut
1999:197, Lut 2004:404 v Lut 2004:785. Nhng thay i ca lut hnh s
Thy in v cc ti phm v hi l c gii thch trong mt s vn bn
chun b cho vic ban hnh lut nh: Bo co SOU 1974: 37 ca y ban chu
trch nhim v vn tham nhng; Bo co Ds 1998: 29, Ds 1999: 62 v Ds
2002: 67 ca B T php; cc D lut ca Chnh ph 1998/99: 32 v 2003/04:
70; cc Bo co ca y ban T php ca Chnh ph 1998/99: JuU16 v 2003/04:
JuU21, v.v... Xt v phm vi, nhng quy nh v cc ti phm v hi l trong
lut hnh s Thy in thc s c tnh bao qut khi hnh s ho cc hnh vi
phm ti v hi l khc nhau trong mi lnh vc ca i sng x hi. Nh vy,
vi t cch l quc gia thnh vin ca mt s Cng c quc t c lin quan n
vn hi l nh Cng c ca OECD, Cng c ca COE... Thy in thc
thi ng tinh thn ca cc Cng c ny v sa i, b sung nhng quy nh
ca lut hnh s v cc ti phm v hi l.
Xt t gc qun l hnh chnh nh nc, mc ch ca cc quy nh v
ti phm v hi l trong BLHS Thy in l bo v quyn lc cng khi
nhng nh hng tiu cc, bo m tnh trung thc ca hot ng thc thi cng
v v hiu qu ca hot ng qun l hnh chnh. Nhn t gc x hi, cc ti
phm v hi l c cho l khng ch xm phm li ch ca nh nc m cn gy
thit hi cho nhng li ch chung ca x hi [Holmovist, Leijonhufvud, Trskman

122
v Wennberg 2009].
105
Ngoi ra, nhng quy nh ny cn c gi tr bo v cho
nhng chc nng quan trng ca khu vc t. Bn cnh , cc quy nh v ti
phm v hi l cn c ngha ngn nga v chng li nhng hnh vi xm hi
quan h cnh tranh lnh mnh trong lnh vc kinh t, bi xt mt gc nht
nh hnh vi hi l s lm cho mt s doanh nghip c li, trong khi cc ch
th kinh doanh khc khng chu a hi l s b thit thi. Hn na, BLHS khi
quy nh v cc ti phm hi l cn c ngha bo v li ch chung ca cng
dn. Hi l trong i sng kinh t l tri vi nhng li ch chung ca ngi tiu
dng bi v n dn ti s cnh tranh khng lnh mnh v s gia tng gi c hng
ho hoc dch v hoc dn ti tnh trng hng ho hoc dch v c cho hng
thiu thng tin chnh xc [Cars 1996, tr.154].
V mt k thut lp php, cc ti phm v hi l u c nh lm lut quy
nh theo li m t. Nhng yu t c trng ca cc ti phm ny c m t kh
chi tit trong iu lut v ti phm. Ti a hi l cng nh ti nhn hi l c
quy nh bao gm nhiu hnh thc khc nhau ca hnh vi khch quan, nhiu nhm
ch th cng nh i tng tc ng khc nhau ca ti phm, vn ca hi l
hay vn ngi th ba c liu c phn nh trong quy nh ca iu
lut. iu cho thy nh ngha cc ti phm hi l c xy dng tng i
c th v r rng. K thut lp php ny thc s c ngha i vi cng tc p
dng php lut hnh s, khi m nhm ti phm v hi l vn c xem l kh
chng minh v mt t tng.
2.2.1. Cc yu t cu thnh ca cc ti phm v hi l
Cc ti phm v hi l c quy nh bit lp ti hai chng khc nhau trong
BLHS Thy in. C th, ti a hi l c quy nh ti Chng 17 (Cc ti xm
phm hot ng cng), trong khi ti nhn hi l c quy nh ti Chng 20 (V
lm dng quyn hn v cc ti phm c lin quan khc).

105
Quan im ny c a ra trong cun Bnh lun BLHS ca Thy in xut bn bng ting Thy in v
c tc gi tip cn qua bn dch khng chnh thc nh cp ti phn m u. V vy cc trch dn
ny u khng c trch nguyn vn v u khng c s trang c th. Phn bnh lun v quy nh v cc ti
phm hi l c vit bi tc gi Leijonhufvud nn t y v sau s c nu ngun mt cch ngn gn l
Leijonhufvud 2009.

123
Ti a hi l c quy nh ti iu 17 Chng 17 BLHS nh sau:
Ngi no a, ha a hoc mi nhn ca hi l hoc nhng khon
thng khng chnh ng khc cho mt nhn vin hoc nhng ngi khc
c quy nh ti Chng 20, iu 2, v li ch ca ngi hoc ca bt k
ngi no khc, gy nh hng n vic thc hin chc trch ca ngi
nhn, s b x pht tin hoc pht t cao nht n hai nm v ti a hi l.
Phm ti trong trng hp nghim trng th b pht t vi mc thp nht
l su thng v cao nht l su nm.
iu 2 Chng 20 BLHS Thy in quy nh ti nhn hi l nh sau:
Nhn vin no, v li ch ca ngi hoc bt k ngi no khc, nhn,
chp nhn li ha hoc li ngh a ca hi l hoc hoc khon thng
khng chnh ng khc v vic thc hin chc trch ca ngi , s b pht
tin hoc pht t cao nht n hai nm v ti nhn hi l. iu ny cng c
p dng c trong trng hp ngi thc hin hnh vi trc hoc sau khi
m nhim chc trch ti nhim s.
Nu ti phm b xem l nghim trng, hnh pht t c p dng thp
nht l su thng v cao nht l su nm.
T nhng quy nh ny c th rt ra nhng yu t c trng ca cc ti phm
v hi l trong lut hnh s Thy in nh sau:
Th nht, ch th ca hai ti phm v hi l c phn nh bng nhng du
hiu c trng khc nhau.
Ch th ca ti a hi l l ch th bnh thng. Ngi phm ti c th l
bt k c nhn c nng lc TNHS no. Ni nh vy c ngha l lut hnh s Thy
in cng ging nh lut hnh s Vit Nam khng quy nh TNHS ca php nhn.
Theo lut hnh s Thy in, ch con ngi vi t cch l thc th t nhin mi c
th l ch th ca ti phm v b truy cu TNHS. Tuy nhin, BLHS ca Thy in
vn to ra c s php l v ch ti php l ph hp x l php nhn trong trng
hp c nhn i din cho php nhn thc hin hnh vi a hi l khi ang tin
hnh hot ng kinh t ca php nhn v xut pht t li ch ca php nhn ,
ng thi php nhn khng c gii php cn thit ngn nga ti phm xy ra.
Vic x l php nhn trong trng hp ny s theo quy nh ca Chng 36, t

124
iu 1 n iu 10 ca BLHS (quy nh v bin php tch thu ti sn hoc pht tin
php nhn). Php nhn ny c th b pht tin t mi nghn n ba triu cu-ron
Thy in. V bin php x l php nhn ny, c tc gi bnh lun y c th
coi l ci gn nh l trch nhim hnh s v c th c p dng c i vi cc
doanh nghip nh nc [Bogdan 2002, tr.6]. Vy lm th no to n xc nh
TNHS i vi cc c nhn trong trng hp hnh vi phm ti c lin quan n mt
php nhn? Li gii thch c a ra nh sau:
Nu hnh vi a hi l c thc hin bi mt nhn vin nhn danh
cng ty, ngi ny s b truy cu TNHS vi vai tr l ngi ng phm. Nu
vic a hi l c thc hin theo yu cu ca cng ty hoc cng ty bit c
vic thc hin , v d nh nu cc khon hoa hng c chi ln ti mc
ngi ta c th gi nh rng phn ln ca nhng khon c s dng nh
ca hi l, th ngi i din hp php ca cng ty s b truy cu TNHS vi
vai tr l ngi thc hin [Cars 1996:155].
Nh vy theo lut hnh s Thy in ch c nhn mi c th l ch th ca
cc ti phm v hi l v chu cc ch ti hnh s nu phm cc ti ny. Tuy nhin
mt chng mc no BLHS Thy in quy nh ch ti (mang tnh hnh
chnh) x l php nhn c lin quan ti cc hnh vi hi l.
Tip theo l ch th ca ti nhn hi l v cng l i tng ca ti a hi
l. Nh nu trong quy nh trn ch th ca ti nhn hi l c gi chung l
nhn vin. Nhn vin l ngi lm vic tt c cc c quan, t chc v doanh
nghip ca c hai khu vc cng v t. Chnh v xc nh y l mt thut ng rt
chung v khng r rng nn nh lm lut gii thch ngay trong lut phm vi
nhng ch th c coi l nhn vin. Khi nim nhn vin theo BLHS bao gm:
1. thnh vin ca mt ban gim c, mt ban iu hnh, mt ban hoc
mt y ban hoc mt c quan khc thuc Nh nc, hoc thuc thnh ph, hi
ng ca vng, hip hi ca chnh quyn a phng,
2. ngi thc hin mt nhim v c quy nh bi cc vn bn php lut
3. thnh vin ca lc lng v trang theo Lut (1986: 644) v Vi phm k
lut bi Thnh vin ca Lc lng v trang hoc ngi khc thc hin mt

125
trch nhim chnh thc theo quy nh ca Lut ny;
4. ngi khng c giao cng vic hoc mt nhim v ni trn nhng
ang thc hin quyn lc cng;
5. ngi, ngoi nhng trng hp quy nh t im 1 n im 4, c
tn nhim giao cho nhim v (a) gii quyt mt vn ti chnh hoc php l
ca ngi khc, (b) tin hnh mt iu tra mang tnh khoa hc, (c) tin hnh
c lp mt nhim v i hi vn kin thc k thut cao, hoc (d) tin hnh
gim st vic thc hin cc nhim v c nu mc (a), (b) hoc (c),
6. B trng ca mt Chnh ph nc ngoi, thnh vin ca mt c quan
lp php nc ngoi hoc thnh vin ca mt thit ch bt k ca nc ngoi
c c im ph hp vi nhng i tng c nu ti khon 1,
7. ngi tuy khng nm gi cng v hoc thc hin nhim v nu trn
nhng ang thc hin quyn lc cng ti mt nc ngoi hoc thc hin mt
nhim v cho nc ngoi,
8. thnh vin ca c quan gim st, c quan iu hnh hoc c quan
ngh vin ca mt t chc quc t cng hoc mt t chc lin chnh ph trong
Thy in l thnh vin, v
9. thm phn hoc nhn vin ca mt to n quc t m thm quyn xt
x ca n c Thy in cng nhn.
iu lut nu ln rt c th mt lot i tng c th c th tr thnh
ch th ca ti nhn hi l bao gm: nhn vin, mt s nhm cng chc quc gia,
thnh vin ca lc lng v trang, mt s ngi c giao trch nhim do tin
nhim, mt s nhm cng chc ca nc ngoi v cng chc ca mt s t chc
quc t cng. Trc ht, nhn vin y bao gm vin chc ca tt c cc cp,
t v tr cao nht ti v tr thp nht, lm vic ton b thi gian hoc theo mt phn
thi gian [Cars 1996, tr.155].
Cc ch th c quy nh t im 1 n im 4 iu 2 Chng 20 BLHS l
cc cng chc hoc nhn vin thc hin nhng quyn lc cng. H c th c bu
c, c tuyn dng hoc c thu theo hp ng. H c th l cc thnh vin ca
nhng c quan nh nc hoc t chc thc hin cc chc nng cng hoc cc dch v

126
cng, l cc s quan qun i v.v... Mt B trng hoc mt Th trng ca thnh
ph c th l nhng v d cho nhm ch th th nht. c im chung ca nhm ch
th ny l nhng cng vic h thc hin u c tnh cht l vic trong khu vc cng
hoc v li ch cng. c th l cng v c tnh cht thng xuyn, lu di hoc l
nhim v cng c giao theo tng thi gian. Ngoi ra, cc chnh tr gia thc hin cc
chc nng cng hoc dch v cng ti chnh quyn cc cp t trung ng n a
phng - ng thi l thnh vin ca cc hip hi, v d nh Ngh vin - nhng khng
c phn thnh mt loi vin chc theo lut lao ng, cng c th c xem l ch
th nhn hi l [Cars 1996, tr.155]. Tuy nhin chnh tr gia khng phi l mt cng
chc v khng th gy nh hng ti hot ng ca chnh quyn v li ch ca ngi
a li ch th khng th tr thnh ch th ca ti nhn hi l. Vi nhng thnh vin
ca cc ng phi chnh tr ch c t cch l mt thnh vin bnh thng th khng ri
vo danh sch nhng i tng c lit k trn, tuy nhin nu h gi mt trong
nhng v tr lnh o ca ng phi h vn c th tr thnh ch th ca ti nhn
hi l bi v h c quyn ra cc quyt nh c nh hng ti li ch ca ngi khc.
Nhm ch th c quy nh tip theo ti im 5 iu 2 l vin chc trong
khu vc t. Nhm ch th cui cng c quy nh t im 6 n im 9 chnh l
cc cng chc nc ngoi, cng chc ca nhng t chc quc t cng m Thy
in l thnh vin v thm phn ca mt s to n quc t, tc l nhng nhm ch
th c yu t nc ngoi hoc yu t quc t. Nhng i tng c quy nh t
im 5 n im 9 s c phn tch c im c th ti phn 2.2.2 ca lun n.
S m t tng i chi tit cc nhm ch th ca ti nhn hi l cho thy lut
hnh s Thy in quan tm v quy nh mt cch bao qut tt c cc hnh vi
hi l xy ra trong c khu vc cng v khu vc t, c hnh vi ca cng chc quc
gia v cng chc quc t. iu ny cng th hin n lc ni lut ho ni dung ca
cc cng c quc t v vn ny ca Nh nc Thy in.
Ch th ca ti nhn hi l l mt trong nhng i tng k trn song phi l
ngi c m chc nng, nhim v ca h c lin quan n vn m ngi a cn
c gii quyt. Ni mt cch khc ngi nhn hi l phi l ngi vi chc trch

127
ca mnh c kh nng gii quyt c vn ca ngi a hi l. Cng t vin
cn phi chng minh c mt mi quan h kinh t hoc ngh nghip gia ngi a
v ngi nhn, v d nh ngi nhn c th gii quyt hoc c th gy nh hng
ti nhng quyt nh c lin quan n vn ca ngi a [Cars 1996, tr.155].
Mt vn khc lin quan n ch th ca ti nhn hi l l thi im c
coi l ng nhim ca ngi vin chc. Lut hnh s Thy in coi l ti nhn hi
l c nhng hnh vi c thc hin trc hoc sau khi ngi nhn m nhim chc v.
Trc khi ngi nhn m nhim chc v c hiu l lc h ang l ng c vin cho
chc v . Sau khi ngi nhn m nhim chc v l thi gian quyn lc ca h vn
cn cha thc s chm dt (v mt thc t) v h vn cn (hoc mi ngi vn cho
rng h cn) kh nng thc hin c mt s vic nht nh. Theo bnh lun ca mt
tc gi, i vi nhng ngi ang l ng c vin h s ch b coi l ch th nhn hi l
nu sau h thc s c gi chc v hoc cng vic ny [Leijonhufvud 2009].
Quy nh nu trn cho thy lut hnh s Thy in tin liu tt c nhng tnh
hung trong mt ngi c th li dng quyn lc thu li bt chnh v gy nh
hng n hot ng cng v cng nh n uy tn v tnh chnh trc ca cc nhn
vin trong c quan, t chc. Nhn t gc quy nh v ch th ca ti nhn hi l
c th thy lut hnh s Thy in tha mn c nhng yu cu v mt l lun
cng nh nhng khuyn ngh a ra trong cc cng c quc t c lin quan.
Yu t tip theo cn c phn tch l mt khch quan ca cc ti phm v
hi l theo lut hnh s Thy in. Hnh vi tri php lut l du hiu duy nht c
phn nh trong mt khch quan ca cc ti phm ny.
Hnh vi khch quan ca ti a hi l l hnh vi a, ha a hoc mi
nhn ca hi l. Nh vy ngoi hnh vi a ca hi l ti phm ny cn c th
c thc hin thng qua hnh vi ha hn s a ca hi l hoc a ra li mi
nhn ca hi l. Bn thn mt li mi nhn ca hi l cu thnh ti a
hi l. n l ca Thy in cng khng nh r rng rng hnh vi mi nhn hi
l khng cn phi nhn c s chp nhn ca ngi c mi cu thnh ti
a hi l hon thnh [Bo co OECD 2005, on 168]. a ca hi l c th

128
c thc hin trc tip hoc qua trung gian. Ha a ca hi l thng c
thc hin trong trng hp ngi vin chc i hi l v ngi b yu cu ha s
tha mn yu cu hi l ca ngi vin chc. Trong trng hp ny vic cc bn
trong quan h hi l ti thi im tha thun vi nhau hoc ti mt thi im no
sau c mun thc hin tha thun hay khng khng phi l du hiu bt
buc [Leijonhufvud 2003, tr.416]. iu c ngha l vic ha a ca hi l
sau v vic nhn li lm theo yu cu ca ngi a c th c thc hin m
khng c mong mun thc hin ng giao kt ca cc ch th, hoc ti thi im
sau cc ch th ny khng cn mun thc hin li ha ca mnh. Li ha a
ca hi l hoc li mi ngi vin chc nhn hi l u c th thc hin thng
qua cc phng tin bu chnh vin thng, qua mng internet. Trong nhng
trng hp phm ti vi hai loi hnh vi sau, ti a hi l s c coi l hon
thnh k t khi thc hin cc hnh vi , khng ph thuc vo thi im vic a
ca hi l c thc hin.
Tng ng vi cc dng hnh vi khch quan ca ti a hi l, hnh vi
khch quan ca ti nhn hi l l hnh vi nhn ca hi l, hnh vi chp nhn li ha
a ca hi l hoc hnh vi i hi l. Mt vn c quan tm l vic hiu th
no l nhn trong khi nim ca ti nhn hi l. Theo cun Bnh lun BLHS ca
Thy in, s c xem l hnh vi nhn nu li ch nm trong tm kim sot
thc t ca ngi c chc v v ngi nhn bit c iu ny. iu cn bn
i vi vic xc nh TNHS l ngi nhn cn phi bit li ch nm trong phm vi
chim hu ca ngi ny v ngi ny by t mong mun chim gi n hoc
khng tr li n [Leijonhufvuf 2009]. V d: trong v NJA 1958 B 6, v gim c
ca mt c quan c tuyn khng phi chu TNHS v ti nhn hi l v mc d
anh ta mn qu c gi ti nh mnh mt thi gian nhng sau anh ta
th hin s t chi bng vic tr li cho ngi a.
Bn cnh hnh vi nhn ca hi l, mt khch quan ca ti nhn hi l cn
c c trng bng hnh vi chp nhn li ha a ca hi l v hnh vi i hi l.
Chp nhn li ha a ca hi l l trng hp ngi a v ngi nhn nht tr

129
v vic ca hi l s c a sau. Nh vy i vi trng hp ny tha thun
trc vi ngi a hi l l du hiu bt buc hnh vi cu thnh ti nhn hi l.
Tuy nhin vic ngi nhn li sau c thc s mong mun thc hin yu cu ca
ngi ha a hi l hay khng l iu khng quan trng i vi CTTP ca ti ny
[Leijonhufvud 2009]. Theo tinh thn ca iu lut, hnh vi i hi l ch cu thnh
ti phm khi ngi nhn vin tuyn b r rng mong mun c nhn hi l ca
mnh vi ngi b yu cu [D lut 1975/76: 176]. i vi trng hp ny cn ch
rng vic b i hi l s khng phi l tnh tit loi tr TNHS i vi ngi a
hi l. V n hi l lin quan n nhn vin ca Ngn hng th gii khng nh
hnh vi a hi l do b i hi l vn cu thnh ti phm [Bo co OECD 2005,
on 170]. Nh vy, bn thn mi hnh vi nu trn cng cu thnh ti phm m
khng cn c hnh vi thc t nhn ca hi l.
Vn xc nh thi im ti phm hon thnh trong lut hnh s Thy
in hon ton ph thuc vo vic xc nh dng hnh vi no c thc hin.
i vi ti a hi l, nu hnh vi a ca hi l c thc hin th ti phm
hon thnh khi vic chuyn giao ca hi l to kh nng chim hu li ch
cho ngi nhn vin; nu hnh vi mi hoc ha a ca hi l c thc hin
th ti phm hon thnh khi li mi hoc li ha c a ra cho ngi nhn
vin (k c trong trng hp ngi nhn vin t chi). Ti nhn hi l hon
thnh mt trong ba thi im: khi ngi nhn vin nhn bit c s tn ti
ca li ch c a v khng t chi li ch (i vi hnh vi nhn ca hi
l), khi ngi nhn vin t c tha thun vi ngi a v vic a v
nhn hi l sau (i vi hnh vi nhn li mi hi l) v khi ngi nhn vin th
hin r rng mong mun c nhn hi l vi ngi khc, thm ch k c trng
hp ngi b i hi l t chi a hi l.
Nh vy l cc dng hnh vi khch quan ca ti a hi l v ti nhn hi l
c quy nh trong lut hnh s Thy in hon ton ph hp vi nhng lun
im khoa hc v nhng quan im lp php ca cc cng c quc t chng ti
cp ti Chng 1.

130
Mt yu t bt buc l ca hi l. Ca hi l l yu t c quy nh
trong CTTP ca tt c cc ti phm v hi l. Yu t ny c phn nh trong lut
bng thut ng ca hi l hoc cc khon thng khng chnh ng khc. Mc d
khng c quy nh trc tip trong BLHS song khoa hc lut hnh s Thy in
vn tha nhn ca hi l c th l nhng li ch tinh thn bn cnh loi ca hi l
thng thng l nhng li ch vt cht. Nh mt tc gi nhn nh Thut ng
ca hi l v cc khon thng khng chnh ng khc khng c ngha ch l
nhng li ch c gi tr v kinh t, m c hiu l bt k loi li ch no, bao gm
c li ch phi vt cht [Bogdan 2002, tr.4]. Nhng quan im tng t cng cho
rng nhng thut ng ny nn c gii thch theo ngha rng. Bt k loi li ch
no tc l bao gm c nhng li ch phi vt cht, v d nh vic cho php tr thnh
thnh vin ca mt cu lc b golf ni ting hoc vic trao tng huy chng, u c
th tr thnh ca hi l hoc khon thng khng chnh ng [Cars 1996,
tr.154; Leijonhufvud 2009]. Mt vn bn chun b cho vic ban hnh BLHS a
ra mt lot v d v li ch c th tr thnh ca hi l nh cc loi qu, vic chuyn
giao quyn ti sn, cc khon hoa hng, tn phiu, phiu mua hng gim gi, cc
loi hnh dch v, ph t vn cao khc thng... c bit l nhng hnh thc ca hi
l khng c tnh hin hu nh: nhng gi m hoc gii php, s bo tr. Theo bo
co ny mi loi li ch u c th tr thnh ca hi l.
Ngoi ra, lin quan n ca hi l cn mt vn na l nh lm lut Thy
in c ng phn bit hai loi li ch dng hi l l ca hi l v cc
khon thng bt chnh khc. Theo mt tc gi bnh lun, ca hi l l ci c
a trc, cn khon thng bt chnh khc l li ch c a sau khi ngi
nhn thc hin c yu cu ca ngi a hi l [Cars 1996, tr.155]. i vi
nhng li ch c a sau m khng c s ha trc no v vic a v nhn, v
nguyn tc lut hnh s Thy in khng coi l ti phm. Tuy nhin, theo gii
thch c a ra ti D lut 1975/76: 176 ca Chnh ph, nu vic a v nhn li
ch sau c chng minh c th gy ra mt nh hng mang tnh xu chui (nh
hng tip tc ti nhng hot ng thc hin chc trch ca ngi nhn trong mi

131
quan h vi ngi a) th TNHS vn c th t ra. Bo co ca y ban T php li
cho rng thut ng ca hi l bao hm c cc khon thng khng chnh ng v
khng xc nh s khc bit no gia hai i tng ny [Bo co 1976/77: JuU 17,
tr.6]. Nhng khc bit trong quan im nu trn cho thy hai khi nim ny cha
hon ton c lm sng t c trong lut ln trong vn bn gii thch lut.
Ca hi l c a gy nh hng ti vic thc thi nhim v ca ngi
nhn vin. V vy mi quan h gia ca hi l v s thc thi nhim v l du hiu
bt buc ca CTTP. Theo vn bn gii thch BLHS, iu khng c ngha l cn
c mt mi quan h c th gia ca hi l vi vic thc hin mt cng vic c th
trong phm vi chc trch ca ngi nhn. V nguyn tc li ch c a ch cn
nhm mc ch gy nh hng ti vic thc hin chc trch ca ngi a, khng
cn i hi vic thc hin mt vic c th [D lut 1975/76: 176]. Vic xc nh
mi quan h gia ca hi l v vi vic thc thi nhim v ca ngi nhn khng
n gin bi trong nhiu trng hp c s tn ti ca nhiu loi nhim v m ngi
nhn vin thc hin trong mi quan h vi ngi a li ch. Mt tc gi bnh lun
rng thm ch nu c mt mi quan h gia li ch c a vi vic thc thi chc
trch th hnh vi cha chc b xem l phm ti v hi l [Leijonhufvud]. Minh
ha cho quan im ny mt d lut ca Chnh ph gii thch nu ngi nhn
vin c php ca c quan hoc ca ngi s dng lao ng tin hnh mt s
cng vic khc bn cnh nhim v thuc phm vi chc trch ca mnh v li ch
c a nh mt khon th lao cho nhng cng vic khc th vic a v nhn
li ch s c loi tr TNHS [D lut 1975/76: 176]. Mt s n l ca To ti cao
Thy in khng nh thm cho vn ny. V d: trong v NJA 1985 B 6 hnh
vi nhn mt mn qu tr gi 500 curon ca mt v gim c v mt s cng vic
ngi ny thc hin cho ngi a khng b xem l nhn hi l, bi v nhng
vic m ngi gim c ny thc hin khng c chng minh l nm trong khun
kh vic thc thi chc trch ca anh ta.
Bn cnh nhng vn nu trn, vic nh lm lut dng tnh t khng chnh
ng khi quy nh v tnh cht ca ca hi l cho thy ch nhng li ch c

132
xc nh l khng chnh ng mi b cm v l ca hi l trong cu thnh ca cc
ti phm v hi l. Vn nm ch li vn ca iu lut khng h nu r th no
l khng chnh ng. Theo quan im ca Chnh ph tnh cht ny cn c gii
thch trn c s tp qun x hi v h t tng thnh hnh thi im vn c
xem xt, v vy iu lut khng th c th ho v quy nh cng nhc vn ny,
hn na ng li gii thch lut s c a ra trong cc n l [Quyt nh 2009:
15].
106
Mt tc gi bnh lun: khng phi mi loi qu hoc vt thng u l
khng chnh ng, thm ch ngay c khi li ch c mi lin h vi vic thc thi
nhim v ca mt ngi [Bogdan 2002, tr.4]. Vic gii thch tnh khng chnh
ng ca ca hi l v ang l vn c quan tm cng nh gy nhiu
tranh ci nht trong cc v n v hi l. Cc vn bn nh D lut 1975/76: 176 ca
Chnh ph, Bo co SOU 1974: 37 ca y ban chu trch nhim v vn tham
nhng, Bo co 176/77: JuU 17 ca y ban T php hay mt lot cc n l nh v
NJA 1981 p.477, NJA 1985 p.477, NJA 1993 p.539, RH 1993: 74, RH 1977: 33)
u cp ti vic xc nh tnh khng chnh ng ny. Tuy nhin vic p dng
lut hnh s vn gp phi kh khn khi gii thch c im khng chnh ng ca
ca hi l. Nhiu kin cho rng vic xc nh tnh khng chnh ng nn
c xem xt t gc o c x hi, trn c s cc quy phm o c. Chng
hn nh cc tc gi Micheal Bogdan v Thorsten Cars u c quan im cho rng
vic xc nh th no l khng chnh ng ph thuc rt nhiu vo truyn thng,
tp qun v kin ca cng lun thi im vn c a ra xem xt [Bogdan
2002, tr.4; Cars 1996, tr.154]. Xt mt cch hp l, ch nn xem l ca hi l
nhng loi li ch c th tc ng ti hot ng thc hin chc trch ca ngi
nhn. Theo quan im ca Chnh ph, tiu ch c bn buc phi xc nh mt mn
qu hoc mt khon thng s b coi l khng chnh ng nu n c th gy nh
hng ti vic thc thi nhim v ca ngi khc [D lut 1975/76: 176, tr.36]. Tuy
nhin, s l khng n gin i vi vic xc nh th no l loi li ch c th gy
nh hng ti hot ng bnh thng ca ngi c chc v, quyn hn, v kh nng

106
y l Quyt nh ca phin hp Chnh ph ngy 19 thng 3 nm 2009.

133
gy nh hng cn ph thuc vo tng hon cnh c th. Theo D lut ca Chnh
ph nu trn, nu ngi a li ch c mc ch khin cho ngi nhn lm tri
nhim v ca mnh hoc trn thc t ngi nhn lm tri nhim v ca mnh v
li ch ca ngi a li ch th tnh khng chnh ng ng nhin c th
hin. Tnh khng chnh ng ca hi l cng c xc nh tn ti nu chng
minh c rng mc ch ca vic a li ch khng g khc l lm cho ngi nhn
thc hin mt hnh vi no tri vi nhim v ca ngi . Tuy nhin vic chng
minh tnh cht ny l khng n gin trong trng hp vic a v nhn li ch
khng nhm dn n mt vic tri vi chc nng, nhim v ca ngi nhn. Hn
na hin nay theo quy nh ca iu lut th vic a v nhn li ch ch cn c mc
ch gy nh hng ti hot ng thc thi nhim v ni chung, khng i hi nhm
dn n mt hot ng c th v li ch ca ngi a. Theo mt tc gi, vic nh
gi tnh cht khng chnh ng lc ny li ph thuc nhiu vo gi tr kinh t ca
li ch [Leijonhufvud 2009]. Theo quan im ny gi tr ca li ch s tr thnh yu
t quan trng nh gi li ch c a v nhn c phi l ca hi l. Trn
phng din o c x hi, c th thy rng tin hoc cc loi qu cp c gi tr
vt cht ln cn lun lun b xem l nhng li ch khng chnh ng. Bi v
nhng phng tin rt d dn n cm gic mang n ngi a, t ngi
nhn s phi tm cch em li li ch cho ngi a thng qua hot ng thc hin
chc trch ca mnh. Nhng vt mang tnh cht qu k nim, gi tr kinh t rt nh
khng b xem l loi li ch khng chnh ng v thng thng c chp nhn
nh nhng mn qu thun ty. Thc cht nhng li ch ny ch c th gip th hin
s bit n hoc s qu mn ca ngi a i vi ngi nhn. Tuy nhin lut hnh
s Thy in khng quy nh mt gii hn c th no v gi tr ca ca hi l. L
do bin gii cho vn ny l v cc nh lm lut e ngi iu s dn n vic
hp php ho hnh vi hi l vi nhng loi li ch c gi tr di mc lut nh.
Hn na v nguyn tc lut hnh s Thy in khng cho php vic loi tr TNHS
i vi nhng trng hp a v nhn nhng li ch c coi l tin tng tc hay
ph bi trn (l hnh thc hi l vt cp Chng 1 ca lun n). iu

134
c ngha l v nguyn tc vic a v nhn li ch c gi tr nh vn l i tng
ca TNHS. Mc d vy gi tr nh ca li ch vn c cc to n s dng l yu t
xc nh ca hi l. Bn cnh yu t gi tr ca li ch, yu t tnh hp l ca vic
a v nhn li ch cng c s dng nh gi tnh cht khng chnh ng.
Mt s n l cng nh gi k lng yu t trong nhng trng hp nh vic
lp di chc li ti sn cho ngi nhn vin khng c quan h thn thch, vic
tng mt chuyn i ngh khng mt tin cho mt quan chc vi l do qu tng sinh
nht cho bn. Vn ny s c cp c th hn ti Chng 3 ca lun n.
Bn cnh cc yu t nu trn, mt s yu t khc cng c gi s dng
nh gi tnh khng chnh ng ca ca hi l. Quan im ca Chnh ph cho
rng cn ch xem xt tnh cht ca chc v, v tr cng tc v tnh cht cng vic
ca ngi c a hoc nhn li ch. Mt s chc v hoc v tr cng tc trong
khu vc cng s c xem l nhng i tng b loi tr khi vic c a hoc
c nhn li ch v ng nhin li ch c a hoc nhn s b xem l khng
chnh ng (D lut 1975/76: 176). Ngoi ra khch th bo v ca lut hnh s
cng l yu t cn c xem xt. Nhng li ch ca khu vc cng theo truyn thng
c bo v mc cao hn v khi nim khng chnh ng trong nhng
trng hp lin quan n khu vc ny s c nh gi mt phm vi rng hn so
vi nhng trng hp lin quan n khu vc t. i vi khu vc t nhng li ch
c bo v khi hnh vi hi l l li ch chnh ng ca ngi s dng lao ng,
s cnh tranh bnh ng v chnh ng ca cc giao dch thng mi. V vy nu
hnh vi a v nhn li ch xm phm nhng li ch ny th li ch nn c xem l
khng chnh ng [Bo co 1976/77: JuU 17, tr.10]. Bn cnh , theo tinh thn
ca vn bn d tho lut, nu li ch c a v nhn c mi quan h gn lin vi
chc trch ca ngi nhn vin, hay c th xem l mt phn t nhin v cn phi c
trong vic thc hin chc trch , th s c xem l chnh ng, v d: ba n
tra trong lc thc hin cng vic hoc nhng chuyn i thc a. Tuy nhin c mt
iu kin chung cho nhng loi li ch ny l mc ch ca vic a v nhn li ch
l hon ton hp php. Trong khi xem xt vn ny nhng yu cu kht khe hn

135
s c p dng i vi nhng hot ng cng [D lut 1975/76: 176].
107

Vn bn th ba c li t hnh vi a v nhn hi l cng c ghi nhn
ngay trong iu lut v cc ti phm v hi l. C th, cc iu lut ny u quy
nh vic a hoc nhn hi l l v li ch ca ngi hoc ca bt k ngi
no. Quy nh ny hon ton trng khp vi quy nh trong Cng c ca COE.
Vic quy nh vn ngi th ba c li c cho l bao qut mi trng
hp hi l d ca hi l em li li ch cho chnh ngi nhn vin hay cho bt k
ngi no khc [Leijonhufvud 2009]. Nhng quy nh ny cho thy ngi c li
y c th l ngi c chc v, quyn hn, c th l ngi khc c th hng
ca hi l. Theo vn bn d tho lut, y l nhng trng hp ca hi l c a
v nhn bi ngi khc vi mc ch gy nh hng ti hot ng thc thi cng v
ca ngi nhn vin trong khi ngi nhn vin bit v ng tnh vi vic hoc
ngi nhn vin cng tham gia vo vic nhn ca hi l hoc ngi nhn vin
khng phn i vic ca hi l c th hng bi ngi th ba hoc ngi nhn
vin chp nhn li mi hi l hoc i ca hi l cho mt ngi th ba [D lut
1998/99: 32, tr.94]. Ngi c th l c nhn hoc t chc, v d nh thnh vin
trong gia nh, bn b, ng phi chnh tr. D ngi c li l bn th ba song
hnh vi a hi l vn hng ti ngi c chc vu, quyn hn v tc ng ti chnh
hot ng ca ngi ny. Trong D lut ca Chnh ph 1998/99:32, vn ngi
th ba c li c gii thch thm nh sau:
Mt khon quyn gp cho mt ng chnh tr s l ca hi l nu n
c a gy nh hng ti hot ng thc thi chc trch ca mt thnh
vin trong ni cc i din cho ng phi ny, nhng s khng phi l ca hi
l nu mc ch ca n l tc ng ti chng trnh chnh tr chung ca
ng phi .
T trnh ca Chnh ph nu trn cng ngh xem xt vn l: mt khon
quyn gp cho qu t thin ca mt ngi, khng cn xem xt n tnh nhn o v
cao c ca qu , s c th b xem l ca hi l nu n c a gy nh hng
n vic thc thi chc trch ca ngi . Nh vy, vic hng li ca ngi th

107
Mt s n l lin quan n vn ny s c cp ti Chng 3 ca lun n vi mc ch so snh
quan im gii thch v p dng lut vi c quan thc tin ca Vit Nam.

136
ba l do hnh vi a v nhn hi l em li, khng phi l kt qu ca chnh hnh vi
ca ngi ny. Tuy nhin, ngi th ba c li nu bit r hnh vi nhn hi l ca
ngi c chc v, quyn hn, bit r li ch mnh c hng l ca hi l v cng
mong mun thc hin hnh vi nhn hi l s b truy cu TNHS v ti nhn hi l
vi vai tr l ngi ng phm.
Mt du hiu na c phn nh chung trong c quy nh v ti a hi l v
ti nhn hi l, l hot ng thc thi chc trch ca ngi c chc v, quyn hn
- i tng ca cc ti phm v hi l. Cc iu lut u quy nh vic a v nhn
hi l l v vic thc hin chc trch ca ngi . C th ni vic hnh vi a
hi l v hnh vi nhn hi l to ra mt s trao i bt hp php, l trao i
ca hi l ly vic thc hin trch nhim, quyn hn. Mc d iu lut khng quy
nh c th nhng n l khng nh vic thc hin trch nhim ny c th l hnh
ng hoc khng hnh ng. Mt s quyt nh ca To n cho thy vic xc
nh c ti i vi nhng trng hp a hi l cho cnh st giao thng khng
b bo co v cc hnh vi vi phm an ton giao thng [Bo co OECD 2005, on
180]. Bn cnh , Vic thc hin chc trch ca ngi nhn hi l c th l hnh
vi thc hin khng ng hoc cng c th l thc hin ng theo quy nh v trch
nhim, quyn hn ca h. Cn nhn mnh rng a hi l s b x pht thm ch
trong trng hp mc ch ca n l thuyt phc ngi nhn hi l thc hin
ng trch nhim ca ngi , v d nh lm cng vic m anh ta c ngha v
phi lm [Bogdan 2002, tr.5]. Hn na iu lut ch i hi c mi quan h gia
ca hi l vi vic thc hin chc trch ca ngi nhn ca hi l, khng yu cu
vic thc thi chc trch em li li ch cho ngi a phi c tin hnh trn
thc t. Theo l gii ca mt tc gi, bn thn nh hng ca ca hi l
nguy him t ra TNHS [Bogdan 2002, tr.5].
Hin nay vn cha c s thng nht nhn thc v phm vi chc trch ca
ngi nhn hi l. Mt tc gi khi bnh lun quy nh ca BLHS da trn c s
vn bn chun b cho vic ban hnh BLHS v khng nh rng hot ng ca ngi
nhn vin m ngi a hi l hng ti phi nm trong phm vi chc trch ca anh

137
ta (Leijonhufvud 2009). Tuy nhin, lut n l dng nh thay i quan im .
Bo co ca OECD nm 2005 (on 181) dn ra mt quyt nh ca To Phc
thm nm 1994 trong ngi cng chc b kt n v ti nhn hi l khng phi l
ngi c quyn trc tip ra quyt nh c li cho ngi a nhng l ngi c trch
nhim nh gi v t vn cho Hi ng Ht trong vic ra quyt nh . To n ch ra
rng TNHS i vi ti phm v hi l khng i hi ngi cng chc phi c mt
quyn hn chnh thc ra mt quyt nh c li cho ngi a. Ch cn ngi cng
chc bng vic thc thi trch nhim ca mnh c mt nh hng trc tip ti quyt
nh ca c quan c thm quyn l hnh vi cu thnh ti phm. Nh vy, n l
ca Thy in m rng phm vi trch nhim ca ch th nhn hi l v iu ny
hon ton ph hp vi nhng lun im v cng vn c chng ti cp ti
Chng 1 ca lun n. Bn cnh , cng theo mt bo co ca OECD, hot ng
thc thi chc trch ca ngi cng chc v li ch ca ngi a hi l khng nht
thit ph thuc vo thm quyn ca ngi cng chc. Ni mt cch khc, ngi nhn
hi l khng nht thit phi l ngi trc tip gii quyt vn lin quan n li ch
ca ngi a. Ch cn ngi nhn thng qua v tr cng tc hoc cng vic ca mnh
c th gy nh hng ti vic thc thi chc trch ca ngi trc tip gii quyt vn
ca ngi a v v vy gin tip tc ng ti li ch ca ngi a l hnh
vi cu thnh ti phm. Theo trng hp mt nhn vin ch c vai tr vit bn tho
quyt nh hoc chun b cho vic ban hnh quyt nh c li cho ngi a ngi
c thm quyn k cng c th b xem l phm ti nhn hi l [Bo co OECD2005,
on 181]. V vn ny c th thy lut hnh s Thy in m rng phm vi
khi nim so vi cc Cng c c lin quan.
Xt v mt ch quan, li ca ngi phm cc ti v hi l khng c phn nh
trong lut. Tuy nhin, qua nhng du hiu khc c lut m t, c th khng nh cc
ti phm v hi l u c thc hin vi hnh thc li c . Hn na theo quy nh
chung v li ti Chng 1 iu 2 ca BLHS Thy in, hnh vi s b xem l c nu
iu lut v ti phm c th khng quy nh khc. Theo mt nh nghin cu, li c
c xc nh i vi ti phm hi l ch cn da trn c s s nhn thc v tnh

138
nguy him ca hnh vi, khng cn mt s mong mun gy hu qu thit hi no
[Leijonhufvud 2003, tr.417]. Ngi a hi l r rng mong mun hnh vi ca mnh
c th tc ng mt cch sai tri ti ngi thc thi chc trch, cng nh vy ngi
nhn hi l mong mun thu li t hnh vi thc thi chc trch ca mnh mc d bit r
vic thc thi chc trch s phi chu tc ng (nh hng) ca vic a li ch. n
l cng khng nh thm vic xc nh li c i vi cc ti phm v hi l. V d
trong v a v nhn hi l c lin quan n nhn vin ca Ngn hng th gii, cc b
co bin h rng h khng c hi l cng chc ca Ngn hng th gii v h ngh
rng khon tin c a c lin quan n hot ng thng mi ca h. Tuy nhin
To n nhn nh h cn phi nhn ra rng khng c l do g khc cc nhn
vin ca Ngn hng th gii mun tip xc vi h ngoi vic nhng ngi ny mun
c nhn li ch t mi quan h vi h [Bo co OECD 2005, on 167].
Thm mt du hiu php l c lin quan n CTTP ca hai ti a v nhn
hi l l vn hi l qua trung gian. V l thuyt, hnh vi a hi l cng nh
hnh vi nhn hi l u c th c thc hin thng qua ngi lm trung gian gia
hai bn. Tuy lut hnh s Thy in khng quy nh ti lm mi gii hi l song
vn thc hin ng tinh thn ca cc Cng c v chng hi l m Thy in l
thnh vin, l vn to ra c s truy cu TNHS i vi ngi c hnh vi lm
trung gian hi l, nu ngi nhn thc c tnh tri php lut ca hnh vi ca
mnh. Ni mt cch khc nu ngi bit r hnh vi ca mnh c tnh cht l hnh
vi lm trung gian, to iu kin cho cc bn a v nhn hi l thc hin c hnh
vi ca h, anh ta s b truy cu TNHS vi vai tr l ngi ng phm. C th, cn
c vo iu 4 Chng 23 ca BLHS Thy in, nhng ngi c hnh vi gp phn
vo vic thc hin ti phm (a v nhn hi l) bng hnh ng hoc li ni s b
p dng hnh pht c th quy nh cho ti phm theo quy nh v ng phm.
Theo nhng quy nh chung v ng phm, ngi ny c th ng vai tr l ngi
xi gic hoc ngi gip sc. n l ca To n Thy in cng khng nh cho
iu ny. Mt quyt nh ca To phc thm nm 1994 c cp trong mt bo
co ca OECD cho thy lut hnh s Thy in xc nh truy cu TNHS i vi

139
c trng hp hi l qua trung gian [Bo co OECD 2005, on 176].
2.2.2. Mt s hnh thc hi l c bit c ti phm ho
Trc ht chng ti mun cp n hnh thc hi l trong khu vc t. Tuy
khng c quy nh ring v cc ti phm v hi l trong khu vc t song da vo
cc quy nh v ti a hi l (Chng 17 iu 17) v ti nhn hi l (Chng 20
iu 2 v iu 5) c th khng nh lut hnh s Thy in hnh s ho hnh vi
a v nhn hi l trong khu vc t. Lut hnh s Thy in quy nh ti phm hi
l trong khu vc t khng ch bo v ring li ch ca ngi s dng lao ng
m cn bo v li ch chung ca cng ng v mt s yu t quan trng nh s
vn hnh ca nn kinh t th trng hay s cnh tranh mang tnh lnh mnh
[Leijonhufvud 2003, tr.410-411]. Hi l trong khu vc t c hiu l hnh vi a
v nhn hi l m c hai bn ch th (ngi a v ngi nhn) u l ngi lm
vic trong khu vc t. Ngi a hi l yu cu ngi nhn hi l phi gii quyt
hoc p ng mt cng vic, mt nhu cu (thng l v kinh t) khng c lin quan
n vic thc hin quyn lc cng. Ch th nhn hi l trong khu vc t l nhng
i tng c nu ti Chng 20 iu 2 on 2 im 5. l ngi v c tn
nhim giao cho mt nhim v, nhn danh ngi khc, (a) gii quyt mt vn
ti chnh hoc php l, (b) tin hnh mt iu tra mang tnh khoa hc hoc mt iu
tra tng t, (c) tin hnh c lp mt nhim v i hi vn kin thc k thut cao,
hoc (d) tin hnh gim st vic thc hin cc nhim v c nu mc (a), (b)
hoc (c). iu lut ch nu tnh cht cng vic ca h song qua c th thy y
l nhng ngi lm vic cho cc php nhn t, thc hin cc cng vic c tnh cht
kinh t, php l hoc k thut. H c th l gim c cc cng ty, cc k ton vin,
cc kim ton vin, cc lut s, ngi qun l bt ng sn, nhn vin mi gii
chng khon v.v... Quyn hn m nhng ngi ny c c l do c y thc,
c tn nhim bi mt c nhn hoc mt php nhn.
V nguyn tc, cc hnh vi hi l trong khu vc t b x l ging nh cc
hnh vi hi l trong khu vc cng, bi v chng cng c quy nh ti mt iu
lut v trong cng mt phm vi ch ti. Tuy nhin, c mt s khc bit quan trng

140
trong vic x l hai loi ti phm v hi l trong hai khu vc ny. Trc ht, theo
quy nh ti Chng 17 iu 17 v Chng 20 iu 2, hnh vi a v nhn hi l
trong khu vc t ch b truy t nu tha mn hai iu kin: th nht, ngi s dng
lao ng hoc ngi chu trch nhim chnh ca php nhn bo co v cc hnh vi
ny ngh truy t; th hai, vic truy t cc hnh vi ny l ch cn thit nu
bo v nhng li ch cng. Nu hnh vi c thc hin vi s ng ca ngi s
dng lao ng, y s c coi l mt tnh tit loi tr TNHS. Bn cnh , mt
khc bit na l hnh vi hi l trong khu vc t s c x l nh hn so vi hnh
vi cng loi xy ra trong khu vc cng. Theo D lut ca Chnh ph 1975/76:176,
hnh vi nhn hi l ca mt vin chc t thng t khi b xem l nghim trng,
cng c ngha l t c kh nng b p dng mc hnh pht cao nht l su nm t.
Nh vy, lut hnh s Thy in c ng li x l phn ho gia cc hnh vi
phm ti v hi l xy ra trong khu vc cng v khu vc t.
Bn cnh , lut hnh s Thy in ghi nhn hnh thc hi l c yu t
nc ngoi. Hnh vi a hi l cho cng chc, nhn vin nc ngoi v nhn vin
ca cc t chc quc t v hnh vi nhn hi l ca cc i tng ny c quy
nh trong lut hnh s Thy in ti Chng 17 iu 7 v Chng 20 iu 2 cc
im 6, 7, 8, 9. Nhng quy nh ny l kt qu ca nhiu ln sa i, b sung
BLHS. Lut sa i 1999 khng c nh ngha v loi ch th ny theo i hi ca
cc cng c quc t c lin quan. V vy lc khi nim nhn vin v cng chc
nc ngoi c hiu trn c s khi nim nhn vin v cng chc quc gia. Tuy
nhin nh mt tc gi nhn nh vic p dng lut khng h n gin trong
nhng trng hp c yu t nc ngoi [Bogdan 2002, tr.9].
Lut sa i BLHS 2004 thc s to chuyn bin khi quy nh r rng nhng
i tng c coi l ch th ca ti phm v hi l c yu t nc ngoi. Mt s i
tng c quy nh c th hn v mt s nhm i tng c m rng. L do
m rng phm vi i tng c cho l ph hp hn vi cc cam kt quc t v
trc y lut hnh s Thy in ch quy nh i tng l cng chc ca mt s t
chc quc t Chu u m quc gia ny l thnh vin [D lut 2003/04:70].

141
Trn c s quy nh ca , c th thy vn hi l cng chc, nhn vin
nc ngoi v nhn vin ca cc t chc quc t bao gm mt s ni dung sau:
Th nht, ch th ca hnh vi nhn hi l v cng l i tng hnh vi a
hi l hng ti trong trng hp ny bao gm: cng chc nc ngoi, nhn vin
ca cc php nhn t nc ngoi v nhn vin, cng chc ca mt s t chc quc
t cng. Khi nim cng chc nc ngoi c nu kh c th trong lut hnh s
Thy in. Chng 20 iu 2 v ti nhn hi l ngoi vic nu tn mt s i
tng c th nh: B trng ca mt nc ngoi hoc thnh vin ca mt c quan
lp php nc ngoi, cn ch ra mt loi i tng kh c bit l ngi thc hin
mt quyn lc cng nc ngoi.
Th hai, hnh vi a v nhn hi l ca nhn vin nc ngoi trong khu vc
t cng c th b truy cu TNHS theo lut hnh s Thy in. Nhng trng hp
hi l ny s b truy cu theo cng nhng iu kin ging nhng trng hp hi l
do nhn vin lm vic trong cc cng ty t ca Thy in thc hin [Bogdan
2002, tr.9]. y l im khc bit kh ln gia lut hnh s Thy in v lut ca
nhiu quc gia khc v cng vn ny.
Th ba, cng chc v nhn vin lm vic cho cc t chc quc t cng c th
tr thnh ch th ca ti nhn hi l. Vic thc thi nhim v ca nhng ngi ny
ti Thy in hoc thm ch nc ngoi c th nh hng n quyn li ca cng
dn Thy in v do hot ng ca h tr thnh vn c quan tm. Tuy
nhin, lut hnh s Thy in quy nh gii hn phm vi cc ch th ny. C th
Chng 20 iu 2 cc im 6, 7, 8, 9 ch quy nh l thnh vin ca mt s t
chc quc t m Thy in l quc gia thnh hoc thm phn ca cc to n quc
t m Thy in cng nhn thm quyn xt x. Theo mt bo co ca OECD, vic
lut hnh s Thy in quy nh c th v gii hn cc i tng c xem l nhn
vin v cng chc nc ngoi v quc t t nhiu thu hp phm vi x l so vi
quy nh ca cc cng c quc t v chng hi l [Bo co OECD 2005].
Bn cnh cn thy mt im ng ch l Thy in quy nh ti phm
i vi c hnh vi nhn hi l bi nhn vin v cng chc nc ngoi hoc cng

142
chc ca cc t chc quc t. y l iu vt hn c khuyn ngh ca cc cng
c quc t c lin quan.
Vic p dng lut hnh s trong nhng trng hp hi l c yu t nc
ngoi khng hon ton ging vi hi l nhn vin hoc cng chc quc gia.
Nhng c s mang tnh quc t ca mt v vic c th cn phi c tnh n khi
gii thch v p dng lut, v d nh khi quyt nh liu li ch c a c tnh
khng chnh ng hay liu ngi nhn c c coi l nhn vin hay khng
[Bogdan 2002, tr.11]. Hn na theo mt tc gi th hin vic tn trng cc quan
h quc t Thy in s ch cho php vic truy t hnh vi nhn hi l ca cng
chc nc ngoi nu hnh vi xm phm n li ch cng ca Thy in
[Bogdan 2002, tr.12]. To n Thy in khi xt x v n hi l cng chc nc
ngoi s xem xt nhng yu t c lin quan nh lut v tp qun ca quc gia nc
ngoi m cng chc l cng dn.
Mt s vn ny sinh khi p dng quy nh v hi l cng chc nc ngoi
ca lut hnh s Thy in l liu hnh vi c b xem l phm ti nu theo lut ca
nc ngoi ni ngi cng chc lm vic hnh vi li c xem l hp php, v
liu vic hi l l cn thit trong trng hp bo v quyn li hp php cho cng
dn Thy in nc ngoi m vic li khng th thc hin c bng con
ng hp php. Theo chng ti nhng trng hp ny s ch b xem l phm ti v
b truy cu TNHS theo yu cu ca vic bo v li ch chung ca x hi.
Ngoi ra, lut hnh s Thy in cn ghi nhn hnh thc hi l trong lnh vc
bu c. bo v ch bu c, BLHS Thy in quy nh mt hnh thc nhn
hi l c bit, l hnh vi nhn khon thng khng chnh ng b phiu cho
mt ng c vin nht nh. Hnh vi khch quan ca ti phm l hnh vi nhn, chp
nhn mt li ha hoc mt li yu cu v khon thng khng chnh ng b
phiu theo mt cch no hoc khng b phiu v mt vn cng (Chng 17
iu 8 on 2). Khc vi ti nhn hi l, ch th ca ti phm ny l ch th bnh
thng. Ngi phm ti nhn khon thng bt hp php b phiu hoc khng
b phiu theo yu cu ca ngi a, khng phi v vic thc thi chc trch ca h.

143
Ti phm ny v vy c xem l t nguy him hn so vi ti nhn hi l v nh
lm lut quy nh Nu hnh vi cu thnh ti phm nhn hi l nghim trng
hn theo Chng 20 iu 2 ca BLHS, quy nh s c p dng. Tng xng
vi tnh cht nguy him ca ti phm ny, iu lut quy nh ngi phm ti s b
pht tin hoc pht t cao nht l su thng.
2.2.3. Quy nh v ti phm cha hon thnh v ng phm i vi cc
ti phm v hi l
Theo quy nh ti cc iu 1 v 2 Chng 23 BLHS Thy in, hnh vi
chun b phm ti hoc phm ti cha t ch phi chu TNHS nu cc quy nh v
ti phm c th cp n vn ny. Trong trng hp ca cc ti phm v hi l
th nhng quy nh nh vy khng tn ti. iu lut trc tip iu chnh cc ti
phm v hi l ch m t ti phm hon thnh v quy nh hnh pht i vi ti
phm hon thnh. iu dn n hu qu php l l cc hnh vi thc hin ti
phm v hi l cha hon thnh s khng phi chu TNHS. Tuy nhin cng cn lu
rng trong s cc dng hnh vi c phn nh trong CTTP ca cc ti phm v
hi l c mt s hnh vi xt v bn cht ging nh hnh vi phm ti cha t cc
ti phm thng thng khc, v d: hnh vi mi hi l, hnh vi ha a ca hi l
hoc hnh vi chp nhn li mi hoc li ha a hi l hoc hnh vi i hi l.
Nhng hnh vi ny dn n vic phi chu TNHS v ti phm hon thnh. Nh
vy l bng vic quy nh cc dng hnh vi khch quan khc nhau trong CTTP ca
cc ti phm v hi l nh lm lut Thy in th hin quan im x l nghim
khc hn i vi nhng hnh vi m l ra s c x l nh hn nu c xem l
giai on phm ti cha t. i vi trng hp ng phm, c s php l chung
c quy nh ti iu 4 Chng 23 ca BLHS Thy in vi nhng ni dung nh
chng ti phn tch ti phn ni v TNHS ca ngi lm trung gian hi l.
2.2.4. Hnh pht i vi cc ti phm v hi l
Cc ti phm v hi l b xem l nhng hnh vi c mc nguy him va
phi cho x hi, nu so snh vi cc loi ti phm khc c quy nh trong BLHS
ca Thy in. Chnh v vy hnh pht c quy nh i vi cc ti phm ny c

144
mc nghim khc va phi. Ti a hi l ch b quy nh hnh pht tin hoc pht
t cao nht n hai nm. Ti nhn hi l cng ch b pht tin hoc pht t cao nht
(trong trng hp phm ti nghim trng) n su nm. Vic quy nh trng hp
phm ti nghim trng (gross offence) bn cnh trng hp phm ti thng thng
(normal offence) cho thy lut hnh s Thy in tn trng nguyn tc phn ho
TNHS. Vic quy nh trng hp phm ti nghim trng cc ti a v nhn hi l
chnh l biu hin ca vic tn trng ngha v thc thi cc cng c quc t, c bit l
Cng c ca COE. Theo cc quy nh v ti phm hi l, k c trong nhng trng
hp phm ti nghim trng th hai ti phm ny u khng b quy nh loi hnh pht
hoc mc hnh pht nghim khc nht trong h thng hnh pht ca lut hnh s Thy
in.
108
Bn cnh , Chng 29 ca BLHS quy nh cc nguyn tc quyt nh hnh
pht cng gip cho vic thc hin nguyn tc c th ho hnh pht. iu 1 ca Chng
ny quy nh nguyn tc bo m s tng xng gia mc nghim khc ca hnh
pht vi tnh cht nghim trng ca ti phm. Tuy nhin c th thy rng so vi hnh
pht c quy nh trong lut hnh s ca nhiu quc gia khc i vi nhm ti phm
v hi l th hnh pht quy nh trong lut hnh s Thy in cn qu nh. V vn
hnh pht i vi cc ti phm v hi l, c kin nhn xt nh sau:
Mc cao nht ca hnh pht t l hai nm i vi nhng trng hp
phm ti v hi l thng thng c v nh rt nhn t trong s so snh
vi quc t, c bit nu ai quan tm s thy rng mc hnh pht cao
nht hu nh khng bao gi c p dng v rng ngi chp hnh n
pht t thng c tha trc thi hn khi h mi ch thi hnh c hai
phn ba bn n ca h [Bogdan 2002, tr.7].
Bn cnh hnh pht t, mt s hnh pht khc cng c quy nh ti Chng
27 iu 2 v Chng 28 iu 2 c th p dng i vi ti phm v hi l nh hnh
pht c iu kin v buc phi chu th thch c p dng cng vi hnh pht tin.

108
Trong h thng hnh pht ca lut hnh s Thy in, pht t c xem l hnh pht nghim khc nht vi
hai loi l t chung thn v t c thi hn vi mc cao nht l mi nm.

145
BLHS cn quy nh mt s ch ti p dng i vi php nhn c lin quan
n cc ti phm v hi l. Theo Lut sa i BLHS 2006, pht tin php nhn s
c p dng t mi nghn n mi triu cu-ron Thy in. T quan im quc
t, vic tng mc pht tin s t hiu qu thc s khi p dng cng vi bin php
tch thu ti sn i vi php nhn [Bo co OECD, on 12]. Ngoi ra nu hnh vi
a hi l c thc hin trong mi lin h vi hot ng kinh doanh ca ngi
a hi l, ngi phm ti s b cm hot ng kinh doanh hoc cm m nhim
chc v lnh o trong doanh nghip trong thi gian t ba nm n mi nm theo
Lut v vic cm kinh doanh thng mi (1986: 436).
Quy nh hnh pht i vi cc ti phm v hi l ph hp vi truyn
thng quy nh hnh pht ca lut hnh s Thy in cng nh bo m c tnh
tng thch gia quy nh ny vi quy nh chung v h thng hnh pht v quy
nh v hnh pht i vi cc loi ti phm khc trong BLHS ca Thy in. Tuy
nhin, nu xt trong mi lin h vi cc lun im khoa hc c cp ti
Chng 1 ca lun n cng nh vi nhng khuyn ngh ca cc cng c quc t
v vn ng li x l cc ti phm hi l th quy nh v hnh pht ca lut
hnh s Thy in cha tng thch. C th l mc hnh pht c quy nh cn
qu nh so vi nhng yu cu c v l lun v thc tin lp php.
Tm li, trong hn mi nm qua Thy in n lc trong vic sa i, b
sung BLHS nhm p ng cc yu cu ca thc tin cng nh thc hin cc cam
kt quc t c lin quan n cc ti phm v hi l. Tuy nhin, cc quy nh ca
lut hnh s v cc ti phm ny vn nhn nhng ch trch nht nh. Bo co ca
Greco 2009 (on 81) cp n nhng hn ch ca lut hnh s Thy in
c Vin nghin cu chng tham nhng ca Thy in
109
nu ra nh: hn ch
trong vic thiu nh ngha ca hi l, hn ch trong quy nh v ch th ca ti
nhn hi l, hn ch v quy nh hi l trong khu vc cng v khu vc t trong

109
Vin nghin cu chng tham nhng l mt t chc phi li nhun c thnh lp bi Phng Thng mi
Thy in v Lin on cc ngnh cng nghip Thy in. Mc ch ca Vin ny ch yu gip tng
cng nhn thc v cc quy nh v hi l v tham nhng, gip a ra cng lun nhng v vic v tham
nhng, t vn cho cng chng cch gii thch v s dng nhng quy nh ca php lut u tranh vi hin
tng tham nhng.

146
cng iu lut nn khng th hin r nhng yu t c trng ca tng hnh thc
hi l ny. Nhng hn ch nu trn ca lut c nhng tc ng tiu cc n hiu
qu ca hot ng p dng lut. Tuy nhin cng cn thy rng lut hnh s Thy
in ang dn p ng c nhng yu cu lp php i vi cc quc gia thnh
vin ca nhiu Cng c quc t v chng tham nhng. T nhng hnh vi a v
nhn hi l trong khu vc cng n nhng hnh vi cng loi xy ra trong khu vc
t, trong lnh vc bu c hoc hnh vi hi l cng chc, nhn vin nc ngoi, nhn
vin ca cc t chc quc t u c lut hnh s Thy in quy nh mc
chi tit khc nhau. Nhng quy nh gp phn khng nh vo cuc u tranh
chng cc ti phm v hi l ca Nh nc Thy in.
2.3. CC TI PHM V HI L THEO LUT HNH S T-XTRY-LIA
2.3.1. Gii thiu chung v lut hnh s t-xtry-lia v cc ti phm hi l
t-xtry-lia l mt Nh nc Lin bang, v vy lut php ni chung v lut
hnh s ni ring cng c xy dng c cp lin bang v cp bang. Trn thc
t hin nay cc quy nh v ti phm hi l tn ti c hai cp ny. Trong khun
kh lun n ny tc gi ch ch yu cp ti quy nh ca php lut hnh s cp
lin bang v cc ti phm v hi l. Bn cnh , php lut hnh s cp bang c lin
quan s c gii thiu mt mc nht nh.
cp lin bang, cc quy nh v ti phm v hi l nm trong BLHS ca
Lin bang nm 1995. C th, Chng 7 Phn 7.6 ca BLHS Lin bang quy nh cc
ti phm v hi l v cc ti phm khc c lin quan. iu 141.1 quy nh ti hi l
cng chc lin bang bao gm hnh vi a hi l v hnh vi nhn hi l bi cng
chc ca Lin bang. Kiu quy nh ny cho thy cc nh lm lut ca t-xtry-lia
thng qua k thut lp php th hin mi quan h hai chiu ca hin tng hi
l, ng thi cng phn nh hai hnh vi phm ti ny c cng khch th b xm hi.
iu 142.3 ca BLHS Lin bang cho php cc quy nh v ti phm hi l cng
chc ca Lin bang trong B lut ny c p dng trong mt phm vi rt rng, i
vi hu ht nhng ngi lm vic cho hoc nhn danh Lin bang. Theo quy nh v

147
phm vi p dng (theo khng gian) ca BLHS th y l mt trong s nhng ti
phm b p dng trong phm vi rng nht (loi D).
110
Bn cnh , v t-xtry-lia
ph chun Cng c OECD v hi l cng chc nc ngoi nn Lin bang
ban hnh Lut sa i BLHS nm 1999 v ti hi l cng chc nc ngoi. Hin
nay ti phm ny c quy nh ti iu 70 BLHS Lin bang.
cp bang, hin nay hnh thc php l quy nh cc ti phm v hi l
khng hon ton ging nhau. i vi hai bang l New South Wales v Victoria, hi
l vn l loi ti phm ca lut n l. Trong khi su bang v vng lnh th khc
u quy nh ti phm v hi l trong BLHS vi nhng ni dung tng t nhau.
Cc quy nh ny u kh c th v chi tit, mt c im chung ca k thut lp
php cc nc theo h Common Law. c bit, mt s BLHS ca cc bang i
su vo quy nh ti phm hi l trong mt vi lnh vc c th. V d nh BLHS
ca bang Western t-xtry-lia quy nh ti hi l thnh vin ca Ngh vin (iu
61), ti hi l cng chc (iu 82), ti hi l trong bu c (iu 96), ti hi l
trong t php (iu 121), ti hi l nhn chng (iu 130).
Khng nh nhiu quc gia thnh vin khc ca OECD, t-xtry-lia vn duy
tr s phn nh r rng gia ti phm v hi l trong hai khu vc cng v t. Cc
ti phm v hi l trong khu vc cng vn bt ngun t lut n l, trong khi ti
phm v hi l trong khu vc t nm hon ton trong lut thnh vn. Bn cnh ,
ch ti phm v hi l trong khu vc cng c quy nh trong BLHS ca Lin
bang. Hi l trong khu vc t cng c quy nh mc khc nhau trong
lut hnh s ca t-xtry-lia. C th hin nay hu ht cc bang ca t-xtry-lia
u quy nh v Secret Commissions (c th hiu l lut v cc khon hoa hng
khng minh bch) vi mc ch ngn nga v u tranh vi hi l trong khu vc t.
in hnh l BLHS ca bang Western t-xtry-lia dnh ring Chng LV quy
nh c th mt s ti phm v hi l trong khu vc t vi tn gi Hi l cc i
din, ngi c y thc hoc nhng ngi c tn nhim khc. Trong khi ,

110
BLHS ca t-xtry-lia quy nh hai loi phm vi p dng theo khng gian l phm vi p dng chun v
phm vi p dng m rng. Phm vi p dng m rng li c chia thnh bn mc l A, B, C, D, trong
D l mc p dng rng nht.

148
mt s bang khc, v d nh bang NSW, quy nh hi l trong khu vc t cng vi
hi l trong khu vc cng.
111

Vi t cch l quc gia thnh vin ca Cng c OECD, t-xtry-lia thc
hin ngha v thnh vin ca mnh bng vic ban hnh Lut b sung BLHS v ti
hi l cng chc nc ngoi 1999 cp Lin bang. Hin nay ti phm ny c
quy nh ti iu 70 ca BLHS Lin bang. Vic ban hnh quy nh v ti phm ny
cho thy quyt tm ca Nh nc Lin bang trong vic u tranh vi hnh vi hi l
cng chc ca nc ngoi. Theo , mc ch ca cc quy nh ny c cho l
cm vic dung cc li ch khng chnh ng gy nh hng ti vic thc thi cng
v ca cng chc nc ngoi, bo m vic thc thi nhng cam kt quc t vi
OECD v bo m hnh vi hi l din ra trong hay ngoi phm vi lnh th ca
t-xtry-lia u b x l [Bo co JSCT 1998, tr.21].
Nh vy, cp lin bang c ba loi ti phm v hi l c quy nh l
ti hi l cng chc ca Lin bang (bao gm hnh vi a v hnh vi nhn hi l)
theo iu 141 BLHS, ti hi l cng chc nc ngoi theo iu 70 BLHS, cc
ti hi l trong khu vc t (theo Secret Commissions Act). Ngoi ra BLHS Lin
bang cn quy nh thm ti iu 268J ti hi l ngi lm chng hoc ngi
phin dch (trong trnh t t tng ca To n hnh s quc t). V k thut lp
php, cc ti phm ny c quy nh vi nhng du hiu php l c m t
cng nh c gii thch tng i r rng, c th. Cc yu t ca ti phm kh
xc nh i vi cng tc p dng lut c nh lm lut tin liu v a ra
cc nh ngha c lin quan ngay trong lut.
Trong lut hnh s t-xtry-lia, c mt s nh ngha v hi l vi ni
dung tng t nhau. Theo lut n l, hi l l hnh vi nhn bi hoc a bt k
mt li ch khng chnh ng no cho bt k ngi no lm vic trong c quan
cng quyn gy nh hng ti hot ng cng v ca ngi hoc thc
y ngi hnh ng tri vi cc quy tc v s trung thc v lim chnh
[Russell, tr.381]. y ban c lp chng tham nhng ca bang New South Wales

111
Xem iu 249B Lut v cc ti phm nm 1900 ca bang NSW.

149
trn trang web ca mnh cho rng hi l l hnh vi a cho hoc nhn bi nhng
cng chc ca chnh quyn tin hoc cc loi qu t c mt li ch hoc
mt s u i. Cn theo quy nh ca BLHS Lin bang, hi l c hiu l
nhng hnh vi a hoc nhn mt cch khng trung thc bt k mt li ch no
cho hoc bi cng chc ca Lin bang hoc cng chc nc ngoi gy nh
hng ti hot ng thc thi cng v ca ngi (iu 141.1). Theo quy nh
ca lut hnh s Vng Th t-xtry-lia, cc bang Nam, Ty v Bc t-xtry-
lia, bang Queensland v bang Tasmania, ti phm v hi l l hnh vi ca ngi
cng chc tm kim hoc chp nhn ca hi l, hoc hnh vi ca ngi khc a
ca hi l hoc a ra li mi hi l.
112
Theo lut hnh s bang Nam t-xtry-
lia, hi l l hnh vi ca ngi cng chc tm kim li ch ngi khng c
quyn c nhn vi t cch l mt cng chc.
113
Lut hnh s cc bang Bc
t-xtry-lia, Queensland v Tasmania u quy nh ti phm v hi l i vi
hnh vi nhn cc khon hu i v thc thi cng v theo hng c li cho
ngi a.
114
Ti phm v hi l trong lut n l b xem l trng ti cc bang
New South Wales v bang Victoria.
115
Cc ti phm v hi l c nh ngha
l hnh vi nhn hoc i cc li ch hoc cc khon hu i bt chnh bi
nhng ngi phc v cho Hong gia, cc nhn vin cnh st v cc vin chc
ca hi ng a phng theo lut hnh s ca bang New South Wales.
116
Trong
lut n l, cc ti phm v hi l c xem l nhng hnh vi phm ngha v
trung thc ca ngi cng chc.
117
Nhng nh ngha ny u th hin c
cc c im c bn ca ti phm v hi l, ng thi ph hp vi nhng nh
ngha khoa hc cng nh nh ngha php l tng ng c phn tch ti
Chng 1 ca lun n.

112
Xem: BLHS Vng Th t-xtry-lia 2002 iu 353 v iu 356; Lut hnh s Nam t-xtry-lia 1935
iu 249; BLHS Ty t-xtry-lia 1913 iu 82 v iu 121; BLHS Bc t-xtry-lia iu 77; BLHS
Queensland 1995 iu 87 v iu 120; BLHS Tasmania 1924 iu 83, iu 90 v iu 9.
113
Lut hnh s Nam t-xtry-lia 1935 iu 252.
114
BLHS Bc t-xtry-lia iu 78; BLHS bang Queensland iu 88; BLHS bang Tasmania iu 84.
115
Xem v d nh R. V. White (1875) 13 SCR (NSW) 322, SC (NSW) Full Court.
116
Lut v cc ti phm ca bang NSW 1990 cc iu 249A v 249B.
117
Xem v d nh R. v. Wellburn (1979) 69 Cr App Rep 254 on 265; R. v. Dillon & Riach [1982] VR 434
on 436; hoc Singh V. R. [2006] 1 WLR 146 on 13.

150
2.3.2. Ti hi l cng chc ca Lin bang
Ti hi l cng chc ca Lin bang c quy nh ti iu 141.1 ca BLHS
Lin bang vi hai loi hnh vi phm ti l a hi l v nhn hi l. Do thy c
tnh cht lin quan ca hai loi hnh vi ny nn nh lm lut phn nh chng
trong cng mt iu lut.
i vi hnh vi a hi l, iu lut quy nh nh sau:
(1) Mt ngi b coi l phm ti nu:
(a) ngi ny mt cch bt chnh:
(i) cung cp mt li ch cho ngi khc; hoc
(ii) to ra mt li ch cung cp cho ngi khc; hoc
(iii) a li mi s cung cp, hoc ha s cung cp mt li ch cho ngi khc; hoc
(iv) to ra li mi hoc to ra li ha s cung cp mt li ch cho ngi khc; v
(b) ngi ny lm nh vy vi s c gy nh hng ti hot ng thc thi
nhim v chnh thc ca mt cng chc (ngi c th l mt ngi khc); v
(c) ngi cng chc l mt cng chc ca Lin bang; v
(d) nhim v y l nhim v ca mt cng chc Lin bang
Hnh pht: pht t ti 10 nm.
Hnh vi nhn hi l c quy nh nh sau:
(3) Mt cng chc ca Lin bang s b coi l phm ti nu:
(a) cng chc ny mt cch bt chnh:
(i) i hi mt li ch cho mnh hoc cho ngi khc; hoc
(ii) nhn hoc t c mt li ch cho mnh hoc cho ngi khc; hoc
(iii) ng nhn mt li ch cho mnh hoc cho ngi khc; v
(b) ngi cng chc lm nh vy vi s c :
(i) vic thc thi nhim v chnh thc nh mt cng chc ca Lin bang s b
nh hng; hoc
(ii) khuyn khch, nui dng hoc duy tr mt nim tin rng vic thc thi
nhim v chnh thc nh mt cng chc ca Lin bang s b nh hng.
Hnh pht: pht t ti 10 nm.
Cc ti phm ny c quy nh ti Chng 7 BLHS Lin bang. y l
chng quy nh cc ti phm c lin quan n cc hot ng iu hnh (qun l)

151
ca Chnh ph. V vy, xt v khch th ca ti phm, ti hi l vi hai loi hnh vi
nu trn xm phm n ch iu hnh x hi, iu hnh Nh nc ca Chnh
ph v cc c quan khc trong b my nh nc. Thc cht y chnh l ti hi l
trong khu vc cng. Ti phm ny gy kh khn cho nhng hot ng thc hin cc
chc nng cng ca b my nh nc t trung ng ti a phng.
Bn cnh , ch th ca hnh vi a hi l cng l mt yu t c phn
nh trong ti hi l cng chc lin bang. Theo lut hnh s ca t-xtry-lia, ch th
ca hnh vi a hi l c th l c nhn hoc php nhn. Ni mt cch khc TNHS
c th c t ra i vi c c nhn v php nhn. i vi c nhn, TNHS c
t ra i vi ngi thc hin hnh vi hi l nu ngi ny 10 tui tr ln v
khng ri vo tnh trng mc bnh tm thn ti mc khng nhn thc c tnh
cht ca hnh vi hoc khng c kh nng iu khin hnh vi (iu 7-BLHS Lin
bang). i vi php nhn, theo iu 12.1 BLHS Lin bang v nguyn tc BLHS s
c p dng theo cng cch p dng i vi cc c nhn v mt php nhn c th
tr thnh ch th ca bt k ti phm no, bao gm c ti phm b quy nh hnh
pht t. Trn c s quy nh ca iu 12.2 v 12.3 BLHS Lin bang, c hai yu t
truy cu TNHS i vi php nhn phm ti hi l l yu t thc th v yu t
li. V mt khch quan, nu hnh vi hi l c thc hin bi mt vin chc hoc
mt ngi iu hnh ca php nhn trong phm vi cng tc hin ti hoc trong
phm vi quyn hn ca ngi ny th hnh vi ny cng phi b quy cho php nhn.
V mt ch quan, li c c quy cho php nhn vi lp lun rng php nhn
th hin (mt cch r rng hoc ng ) s trao quyn hoc s cho php vic thc
hin hnh vi hi l. C th c bn trng hp th hin li c ca php nhn: (1)
Ban gim c ca php nhn c thc hin hnh vi c lin quan hoc trao
quyn hoc cho php vic thc hin hnh vi hi l; hoc (2) ngi qun l cp cao
ca php nhn c thc hin hnh vi c lin quan hoc trao quyn hoc cho
php vic thc hin hnh vi hi l; hoc (3) vn ho (h thng quy tc ng x) ca
php nhn ch dn, khuyn khch, khoan dung hoc dn ti nhng hnh vi tri
vi cc quy nh c lin quan; hoc (4) php nhn khng to ra hoc duy tr h

152
thng quy tc ng x ph hp vi cc quy nh c lin quan. Nh vy lut hnh s
to c s php l rt r rng truy cu TNHS i vi php nhn phm ti. Cn
lu rng TNHS ca php nhn khng loi tr TNHS ca c nhn c lin quan.
Yu t tip theo l ch th ca hnh vi nhn hi l (hay ngi c a hi
l) theo quy nh v ti hi l cng chc lin bang. Theo iu 141.1(1) v (3)
BLHS Lin bang, ch th ca hnh vi phm ti ny ch c th l cng chc ca Lin
bang. Khi nim cng chc ca Lin bang c xc nh da trn quy nh ti iu
3 ca Lut v cc ti phm nm 1914 ( c sa i theo Lut s 86 nm 2006).
Theo quy nh ny cng chc ca Lin bang s bao gm nhng i tng:
(1) ngi c tuyn dng hoc c thu theo Lut v dch v cng
nm 1999;
(2) ngi lm vic lu di hoc tm thi trong mt Dch v cng ca
mt vng lnh th hoc trong (hoc trong mi lin h vi) lc lng qun s
hoc trong mt Dch v ca mt c quan cng ca Lin bang;
(3) y vin hi ng, Ph y vin hi ng, nhn vin hoc mt thnh
vin c bit ca Cnh st Lin bang;
Nhng nhm ch th c nu trn c mt c im chung l lm vic
trong khu vc cng ca Lin bang hoc trong lc lng v trang ca Lin bang.
Khu vc cng ca Lin bang c hiu l khu vc din ra nhng hot ng ca cc
c quan cng quyn hoc nhng hot ng thc hin cc dch v cng ca Lin
bang. Thm nin trong cng tc v lng bng khng phi l nhng iu kin bt
buc mt cng chc ca Lin bang. H c th l nhng ngi nm gi quyn lc
cng hoc nhng i biu dn c hoc nhng ngi khng phi l cng chc hnh
chnh song c giao thc hin mt dch v cng. Theo kin ca Vin dn biu
trong K hp th nht ca Ngh vin kho 39, hin nay nh ngha cng chc Lin
bang trong Lut v cc ti phm nm 1914 khng ch ra mt cch r rng liu
cc b trng c phi l mt loi cng chc ca Lin bang hay khng. Vin dn
biu cho rng mt nh ngha mi s phi bao gm tt c cc thnh vin lin bang
ca Ngh vin v cc b trng v cc thm phn.
118
D lut ca Chnh ph nm

118
K hp din ra vo th 4 ngy 24 thng nm 1999.

153
1999 cng cho rng y l mt nh ngha cn hn ch.
119
D lut ny i hi tt c
cc ch th thc hin cc chc nng hoc nhim v cho Nh nc Lin bang u
c phn nh trong nh ngha ny. nh ngha ny cng nn bao gm nhng
ngi cung cp dch v cho chnh quyn Lin bang qua cc hp ng ngoi nhng
ngi lm vic cho cc cng s. y l nhng ngi m trch nhim ca h khc
so vi vin chc ca cc cng s.
120
D lut ny cng lu rng iu quan trng
l nh ngha cn c m rng ti cc vin chc trong lnh vc t php bo v
ton din b my chnh quyn.
121
Vi mt phm vi c coi l rng nht cho ti
thi im , D lut a ra mt nh ngha cng chc Lin bang bao qut tt
c cng chc v nhn vin ca Lin bang, thnh vin ca Ngh vin, cc thm phn,
cnh st, nhng ngi lm vic theo hp ng, lc lng qun i v nhng ngi
c s dng bi cc c quan ca Lin bang.
122

Trong lut n l, khi nim cng chc phm ti hi l khng ch l ngi
thc thi chc trch trong lnh vc t php (nh quan nim lc ban u).
123
Cc
thnh vin ca Ngh vin cng c xem l cng chc.
124
Thm ch nh ngha
m rng ti nhng ng c vin hoc ngi chun b gi cng v cng chc Lin
bang, nhng khng bao gm cc cu cng chc.
125

Mt khch quan ca ti hi l cng chc lin bang c c trng bng cc
dng hnh vi a hi l v nhn hi l khc nhau. Cc dng hnh vi khch quan ca
ti phm c m t rt c th v a dng. C th, theo quy nh ti iu 141.1(1)
BLHS, hnh vi a hi l bao gm cc dng hnh vi: a ca hi l, to ra li ch
a hi l, a li mi hi l hoc ha a ca hi l, to ra li mi hoc li
ha a hi l. Quy nh cc dng hnh vi khch quan nh vy th hin ti a
hi l khng ch gii hn hnh vi a ca hi l theo kiu trao tay. Hnh vi mi
hi l hoc ha a ca hi l hoc thm ch nhng hnh vi to ra li mi hoc li

119
D lut sa i b sung BLHS Lin bang 1999 (v cc ti chim ot ti sn, la o, hi l v cc ti
phm c lin quan) ca Chnh ph Lin bang, on 363.
120
Ti liu dn.
121
Ti liu dn, on 362.
122
Ti liu dn, on 44.
123
R v White (1875) 13 SCR (NSW) 322, SC (NSW) Full Court.
124
R v White (1875) 13 SCR (NSW) 322, SC (NSW) Full Court.
125
R v Brewer (1942) 66 CLR 535; [1942] ALR 353 BC4200007.

154
ha ny hoc hnh vi to ra li ch a hi l cng cu thnh ti hi l
cng chc lin bang. y c th coi l mt dng hnh vi kh c bit ti a hi
l, v chng ch ging nh nhng hnh vi c thc hin trong giai on chun b
phm ti ca ti a hi l theo lut hnh s ca nhiu quc gia khc. Theo mt vn
bn ca OECD, hnh vi dng to ra ny r rng xy ra nhng trng hp vic
to ra li ch hoc li mi hi l hoc li ha v vic hi l l cung cp hoc
chuyn ti cng chc lin bang quan ngi trung gian hi l [Bo co OECD
1999]. Quy nh v cc dng hnh vi a hi l ny phn nh thi im hon thnh
ca ti phm trong nhng trng hp c th rt sm. i vi nhng trng hp
ny r rng lut khng i hi li ch phi thc t c a cho cng chc lin
bang. Hn na, du hiu tha thun trc vi ngi nhn hi l theo cng khng
i hi phi tha mn tt c cc dng hnh vi a hi l.
V hnh vi khch quan ca ti nhn hi l, iu 141.1(3) quy nh bao gm
cc dng hnh vi nh: i hi l, nhn ca hi l v chp nhn li mi hi l ca
ngi a hi l. i hi l th hin tnh ch ng ca hnh vi, khc vi quan nim
thng thng cho rng nhn hi l l ti phm mang tnh th ng. Ba dng hnh vi
ny hon ton ph hp vi cc dng hnh vi khch quan c quy nh trong
mt s cng c quc t v chng hi l c cp Chng 1 ca lun n.
Mt yu t bt buc khc ca ti hi l cng chc lin bang l ca hi l.
Cng nh nhiu quc gia khc, vn ca hi l c ht sc ch trong lut
hnh s ca t-xtry-lia. Chnh v vy BLHS ca Lin bang v ca cc bang u
quy nh v gii thch du hiu ny ngay trong lut. Phn nh ngha thut ng
ca hi l c a ra trc phn quy nh v ti phm ny cho thy tm quan
trng ca du hiu ca hi l i vi vic xc nh ti phm trn thc t. iu
140.1 ca BLHS Lin bang quy nh: ca hi l bao gm mi loi li ch v
khng ch gii hn di hnh thc ti sn. Theo quan im ca Chnh ph ca hi
l c th tn ti di bt k hnh thc no.
126
nh ngha ca hi l nu trn
dng nh tha mn y yu cu ca cc Cng c quc t c lin quan. T

126
D lut ca Chnh ph Lin bang 1999, on 227.

155
quy nh ca lut, quan nim ph bin cho rng ca hi l l nhng li ch hoc
qu c a vi mc ch gy nh hng ti hot ng hoc quyt nh ca
ngi cng chc [CEAR 2006, tr.4]. BLHS ca bang Western t-xtry-lia cng
quy nh tng t: ca hi l bao gm ti sn hoc bt k loi li ch, li th,
khon thng hoc khon n p no [iu 96(1)]. Nhng quy nh trn cho
thy ni hm ca khi nim ca hi l rt rng v hnh thc biu hin ca ca
hi l cng rt a dng. Ca hi l c th hin di cc dng li ch khc
nhau. Bn thn thut ng li ch l mt khi nim rt khi qut v c phm vi
rng, do khng th tm ra thut ng no phn nh phm vi ca hi l rng
hn. Lut n l tha nhn c hai loi li ch vt cht v phi vt cht, thm ch coi
c quan h tnh dc l ca hi l.
127
MCCOC bnh lun rng khi nim ca hi l
c th bao hm c nhng th c gi tr nh, v d nh nhng mn qu nh p
ngha, tuy nhin cn loi tr cc khon tin boa v nhng th tng t
[MCCOC 1995, tr.269]. Thc t cho thy nhng trng hp b kt ti thng c
gi tr ca hi l khng thp hn 200 la t-xtry-lia.
128
Trong nhng trng
hp nht nh nu li ch c a v nhn c gi tr rt nh th li ch khng
nn b xem l ca hi l v n kh c th gy mt nh hng no ti hot ng
thc thi nhim v ca ngi nhn. Theo lut n l, nhng th c gi tr rt nh, v
d nh thc n, ung, c th khng b xem l ca hi l.
129
Bn cnh , khi
bnh lun cc n l lin quan n vic xc nh du hiu ca hi l theo lut
hnh s t-xtry-lia, mt tc gi cho rng tnh cht ca li ch, v tr x hi v v
tr ti chnh ca ngi nhn, mi quan h gia ngi a v ngi nhn, cng l
nhng yu t gip xc nh li ch c a v nhn c cu thnh du hiu ca
hi l trong ti phm hi l hay khng [Lanham 1987, tr.31].
Vn ngi th ba c li trong ti phm v hi l c quy nh c th
v trc tip trong lut hnh s t-xtry-lia. Cc quy nh v ti hi l cng chc
lin bang u khng nh ca hi l c th c a cho hoc nhn v li ch ca

127
McDonald v State 329 So. 2d 583, 587-88 (1975).
128
R v Giovannone (2002) 140 A Crim R 1; [2002] NSWCCA 323; BC200204619.
129
Woodward v Maltby [1959] VR 794.

156
mt ngi khc ngoi ngi cng chc ca Lin bang. V d nh iu 141.1 (1)
quy nh hnh vi a hi l l hnh vi a li ch cho mt ngi khc vi s c
gy nh hng ti hot ng thc thi cng v ca mt cng chc. iu c ngha
ngi c a ca hi l c th l ngi ngi cng chc hoc mt ngi bt k
khc, min l vic a ca hi l nhm gy nh hng ti hot ng ca ngi cng
chc. Cng nh vy, iu 141.1 (3) quy nh ngi cng chc c th nhn ca hi l
cho chnh mnh hoc cho mt ngi khc. Nh vy ngi c hng li t ca hi
l c th l mt ngi bt k no khc ngoi ngi cng chc. y thng thng l
trng hp a hi l cho ngi c nh hng i vi ngi cng chc thng
qua ngi tc ng ti hot ng thc thi nhim v ca ngi cng chc.
Mt ch quan ca cc ti phm v hi l c c trng bng hai du hiu l
bt chnh v c . Cch quy nh yu t mt ch quan trong lut hnh s ca
t-xtry-lia ht sc c bit: li c c quy nh kt hp vi du hiu tnh bt
chnh ca hnh vi. Theo quy nh ca lut hnh s t-xtry-lia, hnh vi a v nhn
hi l phi c thc hin mt cch bt chnh.
130
Mc ch ca vic quy nh du
hiu tnh bt chnh l nhn mnh thm cho li c v cng l th hin r
hn tnh nguy him ca cc ti phm v hi l.
131
Theo mt vn bn gii thch chnh
thc, quy nh du hiu ny trnh vic hiu sai tnh cht php l ca nhiu loi
li ch, v d nh thu nhp hp php c tr khuyn khch ngi cng chc
trong vic thc thi cng v.
132
Bt chnh c hiu l s khng ph hp vi
nhng chun mc thng thng ca hnh vi [MCCOC 1995, tr.261]. Khi quy nh
du hiu ny trong mt ch quan ca ti phm dng nh nh lm lut mun phn
bit ti hi l vi hnh vi a v nhn qu mt cch chnh ng, hp php. Tuy
nhin vic p dng quy nh v du hiu ny ca ti phm khng n gin v BLHS
khng a ra nh ngha v tnh bt chnh.
Du hiu li ca ti hi l cng chc lin bang c quy nh c th ngay

130
BLHS ca mt s bang nh Queensland, Tasmania hoc Northern Territory cng quy nh tng t song
s dng thut ng v li thay v thut ng bt chnh.
131
D lut v Lut hnh s c lin quan n Hi l v Tham nhng nm 1992 ca New South Wales Cabinet
Office v Attorney-Generals Department.
132
D lut ca Chnh ph Lin bang 1999, on 232.

157
trong lut bng thut ng c . Li c trong ti phm v hi l c hiu l c
i vi hnh vi a v hnh vi nhn ca hi l, c i vi vic dng li ch gy
nh hng i vi hot ng thc thi cng v ca ngi nhn hi l v c chu
nh hng bi hnh vi a hi l [MCCOC 1995, tr.251]. Theo tinh thn ca iu
5.2 BLHS Lin bang v li c , c i vi hnh vi a v nhn ca hi l c
hiu l s mong mun thc hin hnh vi ca ngi phm ti. Bn cnh ngi
phm ti cn mong mun vic lm hay khng lm ca ngi nhn hi l mang
li li ch cho ngi a hi l.
Vic chng minh li c ti a hi l ch yu cu xc nh c ngi
phm ti mong mun thc hin hnh vi a ca hi l v mong mun gy nh hng
ti hot ng thc thi nhim v ca ngi cng chc. Theo iu 141.1(2) BLHS
Lin bang vic truy cu TNHS s khng cn phi chng minh ngi phm ti nhn
thc ng ngi mnh a hi l l mt cng chc ca Lin bang hoc nhim v ca
ngi l nhim v ca mt cng chc Lin bang. iu ny c ngha l trng hp
ngi a li ch nhm tng rng ngi c mnh a li ch l cng chc ca
Lin bang hoc nhm ln v chc nng, nhim v ca ngi c a li ch th
hnh vi ca ngi ny vn cu thnh ti hi l cng chc ca Lin bang. Trong mt
s trng hp ch cn xc nh rng b co bit mnh ang giao dch bt hp php vi
mt cng chc, khng cn chc chn l mt cng chc ca Lin bang.
133

Li c ti nhn hi l khng ch th hin mong mun ca ch th i
vi hnh vi trc li bng vic nhn nhng li ch khng chnh ng. Biu hin khc
ca li c chnh l thi c chu nh hng ca hnh vi a hi l lm vic
c li cho ngi hoc thi c duy tr, khuyn khch nim tin ca ngi a
hi l rng mnh s (chu nh hng ca hnh vi a hi l) lm vic c li cho
ngi . CTTP ca ti nhn hi l ch i hi thi mong mun lm (hoc khng
lm) mt vic c li cho ngi a hi l, khng i hi vic lm hay khng lm
xy ra trn thc t.
i tng tc ng ca ti hi l cng chc lin bang l hot ng thc thi

133
D lut ca Chnh ph Lin bang 1999, on 372.

158
nhim v ca cc cng chc v cc nhn vin c quyn hn nht nh trong khu vc
dch v cng. V d nh iu 141.1 quy nh ngi a hi l mong mun gy nh
hng ln hot ng thc thi cng v ca mt cng chc; cn ngi nhn hi l
cng mong mun thc hin cng v theo nh hng ca hnh vi a hi l. Nh
vy i hi ca lut ch l mt nh hng chung chung i vi hot ng thc thi
cng v. Tuy nhin iu lut khng quy nh c th mt s vn khc lin quan
n i tng tc ng ca ti phm v hi l. Vn th nht l liu hot ng
thc thi cng v c bao gm c hnh ng v khng hnh ng ca ngi cng
chc. Quy nh ca BLHS khng nu r vn ny, tuy nhin n l khng nh
iu . V d: trong v R. v. Tange [1993] QCA 501 xt x bi To phc thm ca
To ti cao bang Queensland, b co a 5 000 la t-xtry-lia cho mt nhn vin
cnh st ngi ny khng lm g bt li cho anh ta hoc coi hnh vi ca anh ta
ch l ti vi cnh. Phn quyt ca To n xc nh rng a li ch t c vic
khng thc thi nhim v t pha ngi cng chc cng b coi l ti phm. Vn
th hai t ra l hot ng thc thi nhim v ca ngi cng chc s bin i nh
th no khi ti phm v hi l tc ng ti. Thng thng hi l s lm cho hot
ng b sai lch hoc khng c thc hin theo ng php lut. Tuy nhin hnh
vi vn cu thnh ti phm hi l k c trong trng hp ngi nhn hi l c
ngh lm v thc hin ng chc trch ca mnh [MCCOC 1995, tr.269].
Lin quan n vn thc thi chc trch ca ngi cng chc, mt vn
cng gy ch l khi nim chc trch. y l thut ng u tin c nh
ngha ti Chng 7 BLHS Lin bang. iu 131.1 nh ngha chc trch trong mi
quan h vi khi nim cng chc ca Lin bang v khi nim Cng chc.
134
Chc
trch c nh ngha l quyn hn, trch nhim, chc nng hoc quyn lc. Theo

134
iu 131.1 ca BLHS Lin bang nh ngha chc trch nh sau:
(a) trong mi quan h vi mt cng chc ca Lin bang l bt k quyn hn, trch nhim, chc nng
hoc quyn lc:
(i) c giao cho cng chc ca Lin bang; hoc
(ii) ngi nhn th hin mnh l cng chc ca Lin bang; v
(b) trong mi quan h vi mt cng chc - l bt k quyn hn, trch nhim, chc nng hoc quyn lc:
(i) c giao cho cng chc; hoc
(ii) ngi nhn th hin mnh l cng chc.

159
nh ngha ny th chc trch c hiu l mi hnh thc thc hin quyn hn chnh
thc ca ngi cng chc. nh ngha c xy dng nh vy bo m bao qut
phm vi rng nht v ph hp nht c th mi hnh thc quyn hn m ngi
cng chc lin bang c th c. Vic quy nh khi nim vi phm vi rng nh vy
rt c ngha v cng chng khng th lun bit mt cch chnh xc u l chc
nng, nhim v ca mt cng chc. nh ngha s tr nn thiu hp l nu t trong
gi thit mt s cng chc thiu trung thc tm kim li ch bt chnh bng vic ha
lm nhng vic khng thuc phm vi chc nng, quyn hn ca h.
135
BLHS Lin
bang quy nh mt nh ngha tng t trong mi lin h vi khi nim cng
chc (rng hn khi nim cng chc Lin bang). CTTP ch i hi vic chng
minh ngi nhn hi l l cng chc m khng nht thit phi l cng chc lin
bang. y l iu cn thit trong cu thnh ca ti hi l cng chc Lin bang, bi
v nhiu ngi trong dn chng khng nhn thc c mt cch chnh xc ai l
cng chc ca bang v ai l cng chc ca Lin bang.
136

Vn th ba l liu vic ngi nhn hi l c ngh lm hoc khng
lm c nht thit phi nm trong phm vi trch nhim ca ngi khng. Trong
v Herscu (1991)103 ALR 1, To n gi quan im rng vic khng b gii
hn trong nhng hot ng m ngi c trch nhim v mt php l phi thc
hin m c th bao gm c nhng hot ng nm trong chc nng ca ngi cng
chc. Thc t c nhng trng hp mt cng chc c th nhn hi l khng lm
mt vic m ngi c th lm vi t cch l mt cng chc nhng khng thuc
trch nhim ca anh ta [MCCOC 1995, tr.267]. V d nh trong v Attorney-
General of Hong Kong v. Ip Chiu (1980) AC 663, mt nhn vin cnh st nhn
tin ca mt ngi b tnh nghi v ngi ny mun trnh khng b nh hoc b ly
khu cung. Hi ng c mt ca Lin bang khng nh rng nhng vic u
khng nm trong trch nhim ca nhn vin cnh st. To n cho rng trng hp
ny hnh vi vn cu thnh ti hi l cng chc ca Lin bang. Quan im ny c

135
D lut ca Chnh ph Lin bang 1999, on 42.
136
Ti liu dn, on 43.

160
ng h bi mt phn quyt theo cch tip cn cn rng hn trong v R.v. Patel
(1944) AD 511. Trong v R v. Herscu (1991) 103 ALR 1, To cp cao ca Lin
bang cho rng khi nim chc trch khng b gii hn trong nhng vic m ngi
cng chc c trch nhim php l phi lm m cn bao gm c nhng chc nng
ca cng chc ni chung. To n trong v ny dng nh ng h quan im rng
vic xc nh ti phm ny nn da trn quyn hn chung ca ngi cng chc.
Nhng vn lin quan n quyn hn, chc nng ca ngi cng chc nhn hi l
vn l ch c tho lun nhiu ti cc phin to. Hn na lut n l cn ghi
nhn phn quyt v ti a hi l cha t cho thnh vin ca Ngh vin nhm mc
ch thuyt phc v Ngh s ny tc ng ti mt v B trng v ny thc hin
mt hnh ng c th c lin quan n tin ca cng. Thc t ny cho thy hnh vi
dng li ch mua chuc ngi khc dng chc v ca mnh gy nh hng ti
vic thc thi cng c ca mt ngi khc cng b xem l hi l theo lut n l.
137
Nhng vn cha c quy nh r rng trong lut thnh vn nu trn c
Bo co ca MCCOC ch ra v khuyn ngh lm sng t.
Hai hnh vi phm ti a v nhn hi l c quy nh trong cng mt iu
lut, vi cng mt tn gi l ti hi l cng chc ca Lin bang v cng chia s
mt s du hiu php l ging nhau. Tuy nhin iu khng c ngha l cu
thnh ti phm ca hai loi hnh vi ny ph thuc vo nhau. Hnh vi vn cu
thnh ti phm trong trng hp ch c hnh vi a hi l m khng c hnh vi
nhn hi l v ngc li.
2.3.3. Mt s ti phm v hi l khc
Trc ht chng ti mun cp ti cc ti phm v hi l trong khu vc t.
Ti phm v hi l trong khu vc t nh gii thiu trn c gi tn bng
thut ng cc khon hoa hng khng minh bch. Theo lut n l, khon hoa hng
khng minh bch hay cn gi l ca hi l hoc khon li khng minh bch c
tc gi Rebecca King [1993] nh ngha l li ch, li nhun c nhn bi mt
nhn vin t mt ngi khc m ngi nhn vin giao dch vi danh ngha ca

137
See R v Boston (1923) 33 CLR 386; 30 ALR 185; BC2300011.

161
ngi s dng lao ng trong khi ngi s dng lao ng khng bit hoc thiu s
cho php ca ngi s dng lao ng. Vic xc nh hnh vi hi l trong khu vc t
l ti phm ch yu xut pht t ch theo cc nguyn tc chung ca php lut mt
nhn vin khng c php thu li bt chnh t vic thc hin nhim v ca mnh
c ngi s dng lao ng giao cho. Ngi nhn vin cn thc hin nhim v
mt cch trung thc v trung thnh vi li ch ca ngi ch ca mnh. Trch
nhim ca ngi nhn vin l phi bo m s r rng, minh bch ca tt c cc
khon li ch m h c hng vi t cch l nhn vin ca ngi ch ca h, bi
v y l ngha v theo hp ng gia h v ch ca mnh.
cp lin bang hi l trong khu vc t khng c quy nh mt cch r
rng. Lut v cc khon hoa hng khng minh bch 1905 khng quy nh vn
hi l trong khu vc t nh thng thy trong cc lut tng t ca cp bang.
138

Nh vy cp lin bang ch s dng n l v vn xy dng lut thnh vn cho
cp bang. Vn bn php lut ca cc bang v vng lnh th v hi l trong khu vc
t c nh gi l kh tng ng tuy khng hon ton trng lp.
139
V d: theo
iu 249B Lut v cc ti phm ca bang NSW, cc ti phm ny c nh ngha
l hnh vi nhn hoc i hi hoc ng nhn, hoc a hoc mi nhn li ch
bi/cho ngi nhn vin (a) nh mt khon mua chuc hoc hu i ngi
nhn vin v vic lm hoc khng lm mt vic, lm hoc khng lm mt vic,
th hin hoc th hin mt s u i i vi ngi khc trong khi ngi nhn
vin thc hin nhim v c ngi ch giao cho; hoc (b) vic nhn hoc vic s
nhn li ch vi nh s thc hin cng vic, nhim v c li cho ngi khc. Vi
hi l trong khu vc t, ngi s dng lao ng c coi l nn nhn, v li ch ca
h b xm hi bi s thiu trung thc ca ngi nhn vin. Ti phm v hi l trong
khu vc t c thc hin bi cc ch th hot ng trong khu vc t, l nhng

138
Xem chi tit vn ny ti D lut ca Chnh ph Lin bang 1999, cc on 237-238.
139
Xem Lut v cc ti phm ca bang NSW 1900 (Phn 4A, iu 249B), Lut v cc ti phm ca bang
Victoria 1958 (iu 176), Lut cm cc khon hoa hng khng minh bch ca bang Nam t-xtry-lia 1920,
BLHS ca bang Queensland 1995 (Chng XL11A), BLHS ca bang Ty t-xtry-lia 1913 (Chng LV,
iu 530), BLHS ca bang Tasmania 1924 (iu 266), v Php lnh v Nhn vin ca vng Th t-
xtry-lia (iu 72).

162
hot ng khng lin quan g n s lm dng cng quyn.
Ti phm v hi l trong khu vc t c mt s im ging vi hi l trong
khu vc cng nh hnh vi, ca hi l, li. Tuy nhin du hiu php l ca cc ti
phm v hi l trong hai khu vc ny c nhng khc bit nht nh. C hai im
khc bit ng ch l: th nht, hi l trong khu vc cng c ch th nhn hi l
l cng chc, trong khi ch th nhn hi l trong khu vc t l nhng nhn vin lm
vic trong khu vc t, thuc quyn ca mt ngi s dng lao ng. Nhng ch th
ny c th l ngi lao ng hoc ngi qun l, min h l ngi lm vic cho
ngi s dng lao ng; th hai, nu hi l trong khu vc cng i hi mt tha
thun gia hai bn v vic a v nhn ca hi l trong trng hp cc bn mi ch
a ra li mi hoc li ha, hi l trong khu vc t khng i hi yu t ny
[MCCOC 1995, tr. 24].
Hnh vi khch quan ca ti phm cng bao gm nhng dng hnh vi nh
ti hi l cng chc ca Lin bang. Tnh tri php lut ca hnh vi th hin ch
hnh vi c thc hin khng c s cho php hoc s nhn thc y ca
ngi s dng lao ng v tnh cht ca hnh vi.
Li ch m ngi a hi l mun c nhn li t hot ng ca ngi
nhn l nhng mi li trong quan h kinh doanh hoc trong cng vic vi ngi s
dng lao ng (ngi ch) ca ngi nhn hi l, v d nh vic k kt c hp
ng c li vi ngi ch , vic bn c hng ho vi gi cao cho ngi
hoc mua hng ho ca ngi vi gi thp.
Bn cnh cc ti phm v hi l trong khu vc t, lut hnh s t-xtry-lia
cn quy nh ti hi l cng chc nc ngoi. Sau khi t-xtry-lia ph chun Cng
c ca OECD v hi l cng chc nc ngoi trong cc giao dch quc t, Lut b
sung BLHS v hi l cng chc nc ngoi nm 1999 c ban hnh. T n
nay ti hi l cng chc nc ngoi chnh thc c quy nh ti iu 70 ca
BLHS Lin bang. Ti phm ny nm trong Chng 4 - S lim chnh v an ton
ca cng ng quc t v cc Chnh ph nc ngoi. Nh vy s lim chnh v an

163
ton ca cng ng quc t v cc Chnh ph nc ngoi chnh l khch th b ti
hi l cng chc nc ngoi xm hi.
Ti phm c quy nh mt cch c th v ton din. Trc ht mt lot
thut ng c lin quan nm trong phn quy nh v ti phm c nh ngha v
gii thch. Sau phn quy nh v ti phm cng ht sc chi tit v bao trm cc
vn c lin quan n ti phm.
iu 70.2 quy nh v ti hi l cng chc nc ngoi nh sau:
(1) Mt ngi s b coi l c ti nu:
(a) ngi ny
(i) cung cp mt li ch cho ngi khc; hoc
(ii) to ra mt li ch cung cp cho ngi khc; hoc
(iii) a li mi hoc li ha s cung cp mt li ch cho ngi khc; hoc
(iv) to ra li mi hoc li ha s cung cp mt li ch cho ngi khc; v
(b) li ch l khng chnh ng i vi nhng ngi khc; v
(c) ngi ny lm nh vy vi s c gy nh hng ti hot ng thc thi
nhim v chnh thc ca cng chc nc ngoi :
(i) t c hoc duy tr mt vic; hoc
(ii) t c hoc duy tr mt li ch cng vic khng chnh ng.
Hnh pht: pht t n 10 nm.
T quy nh ti iu 70 BLHS Lin bang, c th thy rt nhiu du hiu
php l ca ti phm ny ging vi cc du hiu php l c trng ca ti phm hi
l cng chc Lin bang, v d nh hnh vi, li c , ca hi l, ngi th ba c
li v.v.. Tuy nhin c mt s yu t mang tnh c trng ca ti phm ny nh sau:
Ch th ca ti phm ny c th l c nhn hoc php nhn. C nhn nht
thit phi l cng dn ca t-xtry-lia. Tuy nhin cng c mt s ngoi l trong
ngi phm ti c th khng phi l cng dn nc s ti. Theo bnh lun ca
mt s tc gi, ngi nc ngoi ang nh c ti t-xtry-lia cng s c th tr
thnh ch th ca ti phm ny [Wilder v Ahrens 2001]. iu lut cng bao trm
c nhng ch th l ngi qun l hoc nhn vin ca cc cng ty nc ngoi lm

164
vic ti t-xtry-lia bng th thc. Php nhn hot ng theo lut ca Lin bang
hoc lut ca mt bang hoc ca mt vng lnh th cng c th tr thnh ch th
ca ti phm ny. Nhm ch th ny s bao gm cc cng ty ca t-xtry-lia hot
ng trong nc hoc nc ngoi. Tuy nhin, chi nhnh ca mt cng ty ca t-
xtry-lia nc ngoi khng hot ng g ti t-xtry-lia v hot ng hon ton
c lp vi quyn ring ca n, hn na khng c cng dn no ca t-xtry-lia
c lin quan, s nm ngoi phm vi p dng ca iu lut ny. iu lut v ti
phm ny cng cho php p dng i vi cc cng ty ca nc ngoi hot ng ti
t-xtry-lia, tuy nhin ch i vi nhng chi nhnh ca nc ngoi hp doanh ti
t-xtry-lia. K c trng hp ngi i din cho cng ty khng phi l cng
dn ca t-xtry-lia th cng ty vn l mt i tng c th b p dng iu lut
v ti hi l cng chc nc ngoi. Theo iu 70.5, quy nh v ti hi l cng
chc nc ngoi c p dng i vi nhng hnh vi phm ti xy ra mt phn
hoc ton b trn lnh th t-xtry-lia v c nhng ti phm xy ra ngoi lnh th
t-xtry-lia. Quy nh v phm vi p dng m rng ny cho thy mong mun
cng nh s nghim tc ca Nh nc t-xtry-lia trong vic u tranh chng
hin tng hi l cng chc nc ngoi.
Mt du hiu quan trng khc ca ti phm l c im ca i tng c
a hi l. Ngi c a hi l y l thng thng l cc cng chc nc
ngoi. iu 70.1 quy nh mi mt loi ch th c coi l cng chc nc ngoi.
Tu chung cc ch th c th chia thnh ba nhm: (1) nhng ngi lm vic cho
mt c quan ca mt Chnh ph nc ngoi, (2) nhng ngi lm vic cho mt t
chc quc t, (3) nhng ngi l ngi lm trung gian (hi l) cho nhng ngi
nhm th nht hoc nhm th hai. Nhng ngi lm vic cho mt c quan ca nc
ngoi c th l nhn vin, l cng chc hoc ngi lm theo hp ng cho c quan
. H c th l thnh vin ca c quan lp php, hnh php hoc c quan t php
ca nc ngoi, hoc ca mt doanh nghip nh nc ca nc ngoi. C quan
nc ngoi y c th l c quan thuc tt c cc cp chnh quyn ca nc ngoi
v doanh nghip nh nc ca nc ngoi. Theo quy nh ca BLHS nc ngoi

165
c hiu bao gm tt c cc quc gia v vng lnh th ngoi t-xtry-lia.
140

Nhng ngi lm vic cho mt t chc quc t c th l nhn vin, l ngi
lm theo hp ng cho t chc quc t. T chc quc t l t chc trong c t hai
quc gia hoc hai chnh ph tr ln l thnh vin hoc c thnh lp bi nhng
ngi i din cho t hai quc gia hoc t hai chnh ph tr ln, hoc bao gm (hoc
c thnh lp t) nhiu t chc ca t hai quc gia hoc hai chnh ph tr ln v.v
Bn cnh , ngi c a hi l cn c th l ngi lm trung gian cho
vic hi l cng chc nc ngoi, ging nh vt truyn dn ch ca ngi cng
chc [Wilder v Ahrens 2001]. Ngoi ra, theo quy nh ca iu 70.2, ca hi l c
th c a cho bt k ngi no khc ngoi ngi cng chc, min l ngi
c nh hng i vi cng chc nc ngoi. Theo Wilder v Ahrens, k c trng
hp a nhm cho ngi khng c kh nng gy nh hng n cng chc nc
ngoi th hnh vi vn cu thnh ti hi l cng chc nc ngoi.
Li ch c dng lm ca hi l y c th l bt k loi li ch no,
di bt k hnh thc th hin no (iu 7.1). iu quan trng l n b xem l mt
loi li ch khng chnh ng (iu 7.2(1)(b)). Tnh bt chnh ca li ch s
c xc nh bi mt s kim tra theo lut nh . Theo iu 72.2(2) vic nh
gi li ch l khng chnh ng s khng quan tm n gi tr ca li ch, n thc
t l li ch c a theo tp qun, do thy cn thit hoc do hon cnh i hi,
cng khng quan tm n thi khoan dung (t pha c quan nh nc) i vi
vic a li ch .
Bn cnh du hiu li c , mt du hiu ch quan khc ca ti hi l cng
chc nc ngoi l mc ch t c hoc duy tr mt cng vic hoc mt li ch
trong cng vic khng chnh ng. Cng vic m ngi a hi l mong mun t
c hoc duy tr khng i hi tnh khng chnh ng, trong khi li ch
trong cng vic ngi mun t c hoc duy tr li c tnh khng chnh
ng. Vic xc nh tnh khng chnh ng ca li ch trong cng vic m ngi
a hi l mun t c hoc duy tr s theo cng mt cch vi vic xc nh

140
D lut ca Chnh ph Lin bang 1999, on 369.

166
tnh cht ny ca hi l (theo iu 70.2(3)). Ring ti phm ny khng i
hi du hiu bt chnh.
Quy nh v ti hi l cng chc nc ngoi mt mt th hin tnh nghim
minh ca lut php hnh s i vi loi hnh vi nguy him ny thng qua quy nh
v cc du hiu ca ti phm, v hnh pht i vi ti phm. Mt khc quy nh ny
cng cha ng yu t nhn o ca lut hnh s, th hin qua vic quy nh trc
tip ti iu 70 mt s tnh tit loi tr TNHS ca ngi a hi l. Tnh tit th
nht l trng hp hnh vi c xem l hp php theo lut ca nc ngoi (iu
70.3). trnh vic ngi c hnh vi a hi l li dng quy nh ny thot
khi vic b truy cu TNHS, iu 70.3 quy nh c th th no l lut ca nc
ngoi trong tng trng hp tng ng vi mi mt loi cng chc nc ngoi
c quy nh ti iu 70.1 cp trn. V d nh nu hnh vi a hi l cho
nhn vin hoc cng chc ca mt c quan nc ngoi c thc hin ni c tr
s chnh ca c quan ny th lut ca nc ngoi s l lut ang c hiu lc ti
ni . Tnh tit loi tr TNHS th hai l tnh tit lin quan n ca hi l. C th
l trng hp ca hi l c xem l nhng khon chi to thun li cho cng
vic (iu 70.4). Trng hp ny phi tha mn nhng iu kin sau: (1) ca hi l
c gi tr rt nh; (2) hnh vi hi l nhm mt mc ch duy nht hoc c tnh chi
phi l gii quyt nhanh hoc bo m vic thc hin mt cng vic c tnh
cht thng xuyn ca ngi cng chc, v d nh vic cp giy php cho ngi a
hi l h c kinh doanh ti nc ngoi , vic cung cp cc dch v v bu
chnh vin thng, cung cp in nc, cp visa v.v; (3) cng sm cng tt sau khi
hnh vi hi l xy ra, ngi a hi l phi lm mt bn bo co ghi li (tng trnh)
din bin ca v vic trong nu r gi tr ca li ch c lin quan, thi gian v vic
din ra; (4) ngi phi duy tr bn tng trnh ny tt c nhng ln c lin
quan hoc vic truy t ti phm ny c tin hnh hn 7 nm sau khi hnh vi
din ra Tnh tit loi tr TNHS ny th hin im khc bit gia ca hi l vi
nhng khon chi to thun li cho cng vic. Hai loi li ch ny khc nhau c v tnh
cht v v mc . V tnh cht, nhng khon chi to thun li cho cng vic c

167
a cho nhn vin ca chnh quyn tng tc cho vic thc thi mt th tc hnh
chnh khi m kt qu ca th tc c quyt nh [CEAR 2006: 4], v mc
th cc khon chi nu trn ch c php c tnh cht nh. Quy nh v tnh tit loi
tr nu trn ang b ch trch v s thiu r rng. Th nht, khc vi i hi trong
Cng c ca OECD v gi tr nh ca nhng khon chi c xem l hp php,
BLHS ca t-xtry-lia gi l tnh cht nh. Hn na BLHS cng khng a ra
nh ngha hoc gii hn th no l nh. y c cho l mt l hng trong lut
hnh s ca t-xtry-lia i vi cng tc chng tham nhng (CEAR 2006: 4).
Nhn chung nhng quy nh c th nu trn v cc trng hp khng phi
chu TNHS cho thy php lut hnh s t-xtry-lia kh thn trng v cht ch trong
vic cho php loi tr TNHS i vi hnh vi hi l cng chc nc ngoi, ng
thi th hin k thut lp php t m, r rng ca lut hnh s quc gia ny.
Ngoi hai loi ti phm v hi l nu trn, bo v trt t ca hot ng t
tng ca To n hnh s quc t, lut hnh s t-xtry-lia quy nh ti hi l
ngi lm chng hoc ngi phin dch ti iu ph J ca iu 268,
141
coi y l
mt ti phm chng loi ngi thuc Chng 8 ca BLHS Lin bang. Ti phm
ny ch gii hn hnh vi a v nhn hi l trong phm vi hot ng t tng ca
To n hnh s quc t.
Trn tinh thn ca iu lut ny c th thy c ba loi hnh vi phm ti v

141
C th iu lut quy nh nh sau:
(1) Mt ngi phm mt ti nu ngi cung cp, a li mi hoc ha cung cp mt li ch cho
ngi khc vi s c rng ngi hoc mt ngi th ba khc s:
(a) khng tham gia nh mt ngi lm chng ti mt tin trnh t tng ca To n hnh s quc t; hoc
(b) a ra bng chng gi ti tin trnh t tng ; hoc
(c) rt bng chng tht ti tin trnh t tng .
Hnh pht: pht t n 5 nm.
(2) Mt ngi phm mt ti nu ngi i hi, nhn hoc ng nhn mt li ch cho anh ta, c
ta hoc cho mt ngi khc vi s c rng anh ta, c ta hoc ngi khc s:
(a) khng tham gia nh mt ngi lm chng ti mt tin trnh t tng ca To n hnh s quc t; hoc
(b) a ra bng chng gi ti tin trnh t tng ; hoc
(c) rt bng chng tht ti tin trnh t tng .
Hnh pht: pht t n 5 nm.
(3) Mt ngi phm mt ti nu ngi cung cp, a li mi hoc ha cung cp mt li ch cho
ngi khc vi s c rng ngi hoc mt ngi th ba khc s:
(a) khng tham gia nh mt ngi phin dch ti mt tin trnh t tng ca To n hnh s quc t; hoc
(b) a ra li dch gi hoc li dch sai lch ti tin trnh t tng .
Hnh pht: pht t n 5 nm

168
hi l trong hot ng t tng ca To n hnh s quc t l a hi l v nhn hi
l lm nh hng ti hot ng ca ngi lm chng, a hi l lm nh
hng ti hot ng ca ngi phin dch. Cc hnh vi ny u c lin quan n
vn trao i cc li ch no lm sai lch hot ng t tng ca To n hnh
s quc t. i tng ca cc hnh vi ny l hot ng thc hin ngha v lm
chng, ngha v phin dch ca nhng ngi ny ti To n hnh s quc t. C th
l cc hnh vi ny u c thc hin vi s mong mun ngi lm chng hoc
ngi phin dch khng lm hoc lm sai ngha v ca mnh. Cn ch rng li ch
c th c a cho chnh ngi lm chng, ngi phin dch hoc c a cho
mt ngi th ba. Cng nh vy li ch c th c nhn bi ngi lm chng,
ngi phin dch hoc mt ngi th ba. Quy nh ny bao hm mt s vn :
th nht, c th c ngi th ba c li t hnh vi a v nhn hi l; th hai,
ngi th ba ny c th chnh l ngi lm trung gian hi l; th ba, ngi th ba
ny c th tr thnh ngi ng phm nu tha mn cc du hiu v ng phm
theo lut nh; th t, ngi th ba ny c th l ngi c nh hng i vi ngi
lm chng hoc ngi phin dch v h mun li dng nh hng ca mnh i vi
nhng ngi kia trc li.
Bng quy nh v ti hi l ngi lm chng hoc ngi phin dch, lut
hnh s t-xtry-lia th hin s ph hp v quan im lp php vi nhng lun
im lin quan n ch th nhn hi l c chng ti cp ti Chng 1. y
l mt s thch ng ng ghi nhn gia quy nh ca lut vi quan im khoa hc
cn cha c tha nhn rng ri trong lut hnh s ca nhiu quc gia.
2.3.4. Quy nh v ti phm cha hon thnh v ng phm i vi cc
ti phm v hi l
Phm ti v hi l cha t phi chu TNHS theo quy nh ti iu 11.1
BLHS Lin bang. Theo quy nh ca khon 2 iu ny, iu kin hnh vi hi l
cha t phi chu TNHS l hnh vi phi vt ra ngoi cng on chun b phm
ti, ngha l ngi phm ti bt u thc hin hnh vi khch quan ca ti phm.
Theo quy nh ti khon 3, phm ti cha t v mt ch quan i hi du hiu li

169
c i vi cc du hiu khch quan ca ti phm cha t.
ng phm trong cc ti phm v hi l (bao gm c ng phm cha hon
thnh) c iu chnh bi cc quy nh ti iu 11.2 BLHS Lin bang. Khon 1
iu ny quy nh cc dng hnh vi ng phm bao gm gip sc, xi gic, ch dn
hoc bn bc vic thc hin ti phm. Ti phm s c trc tip thc hin bi
ngi khc v ngi ng phm c i vi hnh vi ca mnh v i vi vic thc
hin ti phm ca ngi khc. Qua cc quy nh chung v ng phm trong lut
hnh s t-xtry-lia c th nhn thy hnh vi lm trung gian hi l s phi chu
TNHS vi t cch l ng phm nu tha mn y cc du hiu ca ng phm.
Vic p dng iu lut ny khc phc c vn khng c quy nh ring v hnh
vi phm ti ca ngi lm trung gian hi l.
2.3.5. Hnh pht i vi cc ti phm v hi l
Nhn chung, cc ti phm v hi l trong lut hnh s hin hnh ca t-xtry-
lia u b quy nh hnh pht c mc nghim khc va phi. Hu ht cc ti u
b quy nh pht t n mi nm, tr ti hi l ngi lm chng hoc ngi phin
dch quy nh ti iu 268J c mc pht t n nm nm. Ti hi l ngi lm
chng hoc ngi phin dch khng phi l loi ti phm xm hi hot ng ca b
my nh nc. Do xt thy loi ti phm ny c tnh cht nguy him cho x hi
thp hn so vi cc ti phm khc v hi l, nh lm lut quy nh hnh pht nh
hn. Mc pht t ny nu so snh vi hnh pht t c quy nh cho cc loi ti
phm khc trong BLHS Lin bang c th xp mc nghim khc trung bnh, bi
cc ti phm c bit nguy him thng b quy nh hnh pht t n 25 nm hoc
t trung thn. Vic quy nh hnh vi a v nhn hi l cng mt mc hnh pht
nh nhau cho thy hai hnh vi ny b lut hnh s t-xtry-lia nh gi l nguy
him tng ng nhau. Cc iu lut v ti phm hi l c th u quy nh duy
nht hnh pht t c thi hn, tuy nhin nh vy khng c ngha l ti phm ny ch
c th b p dng hnh pht t. V d nh ti iu 70.2 ca BLHS quy nh v ti
hi l cng chc nc ngoi c ch rng iu 4B ca Lut v cc ti phm nm
1914 cho php to n p dng hnh pht tin thay v pht t hoc km theo hnh

170
pht t. Theo tinh thn quy nh ca iu 4B(2) ca Lut ny, nu php nhn phm
ti v hi l th hnh pht c p dng s l hnh pht tin. Hnh pht tin c p
dng s c tnh trn c s mc pht t, vi cng thc tnh l: s n v hnh pht
tin (1 n v = 110 la t-xtry-lia) = mc pht t (tnh theo thng) x 5. Lut sa
i cc quy nh v ti phm (ti phm nghim trng v c t chc) 2009 tng
mc pht tin i vi cc ti phm v hi l. Hnh pht tin i vi c nhn phm
ti cao nht c th ln ti 10 000 n v (tng ng vi 1.1 triu la t-xtry-lia)
v i vi php nhn phm ti cao nht c th ln n 100 000 n v hoc ba ln
gi tr ca li ch t c t vic hi l. Nu gi tr ca li ch t c t v hi
l khng th tnh c, hnh pht cao nht s l 100 000 n v hoc 10% doanh thu
ca cng ty. Vic tng mc hnh pht xut pht t s nhn thc v tnh nguy him
ca ti phm hi l v nhng hu qu m n c th gy ra cho x hi [Bo co
OECD 2010]. C th thy quy nh v hnh pht i vi ti phm v hi l trong
lut hnh s ca t-xtry-lia kh ph hp vi hnh pht quy nh cho nhng ti
phm ny trong lut hnh s ca nhiu quc gia khc. Hnh pht t c thi hn v
pht tin c nh gi l ph hp vi tnh cht ca cc ti phm ny.
2.3.6. Ti a hoc nhn nhng li ch c tnh v li cho/bi cng chc
ca Lin bang
Bn cnh vic hnh s ho cc hnh thc hi l ph bin, BLHS ca Lin
bang cng quy nh ti phm i vi nhng hnh vi c c im tng t nh ti
phm v hi l nhng t nguy him hn so vi nhng ti phm ny. l ti a
hoc nhn nhng li ch c tnh v li cho/bi cng chc ca Lin bang quy nh
ti iu 142.1. BLHS gi y l nhng ti phm c lin quan n ti phm v hi
l. Hnh vi khch quan ca ti phm ny ging vi hnh vi khch quan ca ti
phm v hi l. Tuy nhin ti phm ny khng i hi thi c gy nh hng
ti vic thc thi cng v, ch i hi hnh vi c xu hng gy nh hng ti vic
thc thi . Li ch c a c tnh cht ging nh mt khon tr n, khon
thng hoc tr cng khng chnh ng. L do quy nh ti phm ny l v nh lm
lut nhn thy rng mt khon tr n ln c th dn n xu th gy nh hng n

171
hot ng thc thi cng v ca ngi nhn hoc ca nhng cng chc khc trong
nhng cng v tip theo vi ngi a li ch.
142
Do tnh cht t nghim trng hn
ca cc ti phm ny so vi cc ti phm v hi l, hnh pht quy nh i vi cc
ti phm ny ch l pht t 5 nm.
Tm li, lut hnh s t-xtry-lia bao qut ht cc dng hi l c gi
trong cc cng c quc t v chng hi l nh: hi l trong khu vc cng, hi l
trong khu vc t, hi l cng chc nc ngoi. Bn cnh , mt s hnh thc hi
l c bit nh hi l chnh tr, hi l trong bu c, hi l trong khu vc t
phpcng c quy nh thnh ti danh ring trong BLHS ca nhiu bang.
Lut n l v ti phm hi l cng b sung thm c s php l cho vic xt x loi
ti phm ny. y l mt trong nhng cng c php l hu hiu gip quc gia ny
thnh cng trong cuc u tranh chng tham nhng.
2.4. NH GI SO SNH TNG QUAN
u l thnh vin ca nhng Cng c quc t ni bt v chng hi l, u
thc c v nhng hu qu xu i vi x hi ca hnh vi hi l, Vit Nam,
Thy in v t-xtry-lia xy dng mt h thng quy phm php lut hnh s
v ti phm hi l c mc tng thch kh cao vi cc Cng c quc t k
hoc tham gia. Php lut hnh s u tranh vi ti phm v hi l ca ba quc gia
c nhng im tng ng nht nh v khng trnh khi nhng khc bit, do
khng hon ton ging nhau v chnh sch hnh s, v vn ho php l, v iu
kin kinh t - x hi.
Trc ht cn thy c nhng im tng ng trong cc quy nh v ti
phm hi l ca ba nc. Vit Nam, Thy in v t-xtry-lia u hnh s ho
cc dng hnh vi hi l tr nn ph bin nh a hi l, nhn hi l. Tuy hnh
thc quy nh cng nh k thut lp php khng ging nhau song v c bn ni
dung ca nhng du hiu php l cu thnh cc ti phm ny c phn nh kh
ging nhau. l s tng ng trong quy nh v du hiu ca ch th ca ti
phm, du hiu hnh vi khch quan ca ti phm, du hiu li, du hiu i tng

142
D lut ca Chnh ph Lin bang 1999, on 244.

172
tc ng ca ti phm, vn ngi th ba c li, v.v V d nh lut hnh s
c ba quc gia u quy nh ch th ca ti a hi l c th l bt k ngi no,
trong khi ch th ca ti nhn hi l li phi c thm du hiu c bit khc lin
quan n chc nng, nhim v, quyn hn ca h. Cc ti phm hi l u c
lut hnh s ca cc nc ny quy nh c li c v u hng ti tc ng vo
hot ng thc thi nhim v ca ngi c chc v, quyn hn. Mt im ging
nhau na l ba nc u quy nh cc ti phm ny vi CTTP hnh thc, tc l
u khng phn nh hu qu l du hiu bt buc trong CTTP ca cc ti ny.
Nhng im tng ng nu trn cho thy c nhng nhn thc cn bn ging
nhau ca c ba Nh nc v cc loi ti phm ny. Nu so snh vi cc quy nh
v khuyn ngh trong nhng cng c quc t c cp ti Chng 1 ca
lun n, chng ta c th nhn thy nhng tng ng trong quy nh v cc ti
phm v hi l ca ba nc t n nhng chun mc c xy dng trong cc
cng c quc t, ng thi p ng c nhng i hi c bn i vi lut hnh
s quc gia ca cc vn bn php l quc t ny.
Tuy chia s nhng im ging nhau trong quy nh v cc ti phm v hi l
nh trn song lut hnh s ca ba nc v nhng ti phm ny cng tn ti rt nhiu
im khc bit. Trc ht, v mt hnh thc quy nh ti phm, trong khi Vit Nam
v Thy in ch quy nh cc ti phm ny trong BLHS, t-xtry-lia li quy nh
chng trong mt lot vn bn php lut nh BLHS ca Lin bang (cng nh BLHS
ca mt s bang), Lut v cc khon hoa hng b mt, trong cn c s kt hp
vi quy nh ca Lut v cc ti phm nm 1914 xc nh du hiu php l ca
cc ti phm. Mt khc, cc ti phm v hi l trong lut hnh s t-xtry-lia cn
chu s p dng ca lut v n l. Nh vy c th thy ngun lut quy nh cc ti
phm ny t-xtry-lia rng hn so vi hai quc gia cn li. V k thut lp php,
cch thc sp xp cc ti phm ny trong lut ca ba nc cng khc nhau. Nu
nh BLHS (Lin bang) ca t-xtry-lia quy nh ti a hi l v ti nhn hi l
trong cng mt iu lut, th hin r mi quan h hai chiu ca hin tng hi l,
th BLHS Thy in li quy nh cc ti phm ny nhng Chng khc nhau,

173
cn BLHS Vit Nam tuy quy nh cc ti phm v hi l trong cng mt chng
song xp chng cc phn khc nhau, vi tnh cht ca ti phm khng ging
nhau. Bn cnh , cch phn nh ti phm trong lut hnh s ca ba quc gia cng
c nhng khc bit. Lut hnh s Vit Nam phn nh ti phm v hi l ch yu
bng hnh thc quy nh gin n. Ngoi ti nhn hi l c m t tng i c
th, cc ti phm cn li ch c gi tn m cha c nu ra cc du hiu php l
c trng. Lut hnh s Thy in quy nh c th hn khi m t cc ti phm
ny kh chi tit. Lut hnh s ca t-xtry-lia c th c coi l chi tit, y v
r rng nht trong s so snh vi lut ca hai quc gia cn li. Cc quy phm ca
lut hnh s nc ny khng ch m t ti phm m cn a ra nh ngha ca cc
thut ng c lin quan vic tm hiu cc ti phm ny c th c thc hin d
dng hn. V d nh trong ba h thng lut hnh s ch c lut ca t-xtry-lia a
ra nh ngha ca hi l ngay trong lut. Ngn ng lp php ca nh lm lut t-
xtry-lia cng gin d, d hiu, bn cnh cn c s kt hp ca h thng n l
gip cho vic gii thch v p dng lut c d dng hn.
S khc nhau tip theo ca lut hnh s ba nc lin quan n phm vi quy
nh cc ti phm v hi l. Lut hnh s Vit Nam mi ch tha nhn ti phm v
hi l trong khu vc cng, hn na cha quy nh c th (ring) v vn hi l
cng chc nc ngoi. Trong khi , lut hnh s ca Thy in v t-xtry-lia
u ghi nhn loi ti phm ny c trong khu vc cng v khu vc t, bn cnh
cn quy nh rt c th ti hi l cng chc nc ngoi. S khc bit nu trn c
l xut pht t ch lut hnh s Vit Nam vn c quan im cho rng hi l ch c
th l hin tng xy ra trong hot ng ca c quan cng quyn v ch xm hi
n hot ng bnh thng ca b my nh nc. Hn na khu vc kinh t t nhn
ca Vit Nam cng cha pht trin ngang tm vi cc nc nh Thy in v t-
xtry-lia nn hi l trong khu vc t cha thc s tr thnh vn c nh hng
ng k n x hi. Ngoi ra tnh ph bin ca hnh thc hi l ny cha c
chng minh c th lm c s cho vic ti phm ho. Mt khc, Thy in v t-
xtry-lia u ph chun Cng c ca OECD v vn hi l cng chc nc

174
ngoi nn iu d hiu l h cn b sung ngay trong lut hnh s ti phm ny
p ng c ngha v ca quc gia thnh vin cng c. Cn nhn thc rng lut
hnh s Vit Nam vn tha nhn hi l cng chc nc ngoi l mt hnh thc
phm ti v hi l song cha c th ho quy nh ny nn vic truy cu TNHS vn
theo cc nguyn tc chung ca lut hnh s v cc quy nh c th v ti nhn hi
l, a hi l hoc lm mi gii hi l. S khc bit ch yu nm k thut lp
php ca lut hnh s ba quc gia.
V tnh cht ca ti phm v hi l, lut hnh s ca ba nc u nhn
thy y l loi ti phm lin quan n hot ng bnh thng ca b my nh
nc, xm hi s lim chnh v trung thc ca nhng ngi c chc v, quyn
hn. Tuy nhin c mt im khc bit l trong khi c Thy in v t-xtry-lia
coi cc ti phm v hi l u l ti phm v tham nhng th lut hnh s Vit
Nam ch tha nhn ti nhn hi l l ti phm tham nhng, vi l do ch ti phm
ny c thc hin bi ch th l ngi c chc v, quyn hn v bng th on
li dng chc v, quyn hn. Lut hnh s Thy in v t-xtry-lia gi quan
im cho rng cc ti phm ny u gy nh hng ti hot ng ca b my
nh nc bng s trc li c nhn.
V yu t ch th ca cc ti phm v hi l, c mt s ng thun tng
i trong quy nh ca lut hnh s ba quc gia. C ba nc u thng nht quy
nh ch th ca ti a hi l c th l bt k ngi no, trong khi ch th ca ti
nhn hi l li ch c th l ngi c chc v, quyn hn. S khc nhau l ch
ch lut hnh s ca t-xtry-lia tha nhn php nhn c th l ch th ca ti
phm ni chung v ti phm v hi l ni ring, tc l ch ring t-xtry-lia quy
nh TNHS i vi php nhn nu phm ti v hi l. Lut hnh s ca Vit Nam
v Thy in ch cng nhn c nhn l ch th ca ti phm v v vy ch c th
truy cu TNHS i vi c nhn phm ti v hi l. Bn cnh , khc vi lut
hnh s Vit Nam v t-xtry-lia, lut hnh s Thy in quy nh c th ch th
ca ti nhn hi l c th l ngi ri khi nhim s (khng cn tip tc lm
vic ti nhim s ) hoc ngi sp gi chc v, c quyn hn ti nhim s. Quy

175
nh ny ca lut hnh s Thy in phn nh c quan im l lun v ch
th nhn hi l chng ti c dp cp ti Chng 1.
Vn ca hi l c quy nh trong lut hnh s ca c ba quc gia, tuy
nhin vi ni dung khng hon ton ging nhau. Lut hnh s Vit Nam ch quy
nh ca hi l l nhng th c gi tr vt cht, tc l c th tr gi c thnh
tin. Trong khi , lut hnh s ca t-xtry-lia v Thy in u quy nh ca
hi l c th l bt k mt loi li ch no, bao gm c nhng li ch v tinh thn,
nhng li ch khng tn ti mt cch hin hu. Bn cnh , lut hnh s Vit Nam
quy nh trong trng hp bnh thng ca hi l c gi tr nht nh th hnh vi
mi cu thnh ti phm. Trong khi theo lut hnh s ca hai quc gia cn li th
v nguyn tc hi l lun b xem l ti phm m khng cn tnh n gi tr ca ca
hi l. Tuy nhin thc tin xt x tha nhn nu ca hi l c gi tr qu nh th
cng khng c kh nng gy nh hng ti hot ng ca ngi c chc v, quyn
hn v hnh vi s khng b xem l ti phm. Nhn chung, quy nh v du hiu ca
hi l trong lut hnh s ba quc gia tha mn c cc lun im khoa hc c
lin quan v ph hp vi quan im lp php ca quc t.
Du hiu hnh vi khch quan ca ti phm c phn nh khng hon ton
ging nhau trong lut hnh s ca ba quc gia. Lut hnh s Vit Nam ch m t
ngn gn v hnh vi nhn hi l v ch gi tn hnh vi a hi l. Trong khi , lut
hnh s Thy in v nht l lut hnh s t-xtry-lia quy nh c th nhiu dng
hnh vi phm ti khc nhau tng ti phm. V d nh ti nhn hi l ch c quy
nh trong lut hnh s Vit Nam vi hnh vi ( hoc s) nhn ca hi l, trong
khi lut hnh s ca hai quc gia cn li quy nh r cc hnh vi khc ngoi hnh
vi nhn ca hi l c th l hnh vi chp nhn li mi hoc li ha a ca hi
l. Lut hnh s ca Thy in v t-xtry-lia ng thi quy nh hnh vi i hi
l nh mt dng hnh vi khch quan ca ti nhn hi l, trong khi lut hnh s
Vit Nam quy nh i hi l l mt tnh tit tng nng TNHS. Tng t nh vy
hnh vi khch quan ca ti a hi l c quy nh rt c th trong lut hnh s
ca Thy in v t-xtry-lia, bao gm ba loi hnh vi ph bin l a ca hi

176
l, a li mi hi l hoc ha a ca hi l. Nh vy, lut hnh s Vit Nam
quy nh v hnh vi khch quan ca ti phm hi l cha c th, r rng nu so
snh vi lut hnh s ca hai quc gia cn li cng nh so snh vi l lun v thc
tin lp php c cp ti Chng 1.
Bn th ba c li t ti phm v hi l l vn c lut hnh s ca c
ba quc gia cp v tha nhn. Tuy nhin ch ring lut hnh s Thy in quy
nh c th v trc tip trong lut vn ny. C th l cc iu lut v ti phm v
hi l u quy nh vic a hoc nhn ca hi l l cho ngi hoc cho bt
k ngi no. Lut hnh s t-xtry-lia c quy nh vn ngi th ba c li,
tuy nhin khng r rng, rng ca hi l c a cho mt ngi khc v
ngi cng chc c th l mt ngi khc ngoi ngi nhn ca hi l. Vy c
th hiu rng ngi khc nhn ca hi l m khng phi l ngi cng chc
y c th l ngi th ba c li. Trong khi lut hnh s Vit Nam khng quy
nh trc tip trong lut vn ny. Tuy nhin thc tin p dng lut hnh s tha
nhn trong cc ti phm v hi l c th ngi c th hng ca hi l l mt
ngi khc ngoi (hoc cng vi) ngi c chc v, quyn hn.
V i tng tc ng ca cc ti phm v hi l, lut hnh s ba nc u
ng thun xc nh l hot ng thc thi nhim v ca ngi c chc v,
quyn hn. Tuy nhin lut hnh s Vit Nam quy nh vic ngi c chc v,
quyn hn lm hoc khng lm ny phi nm trong phm vi nhim v ca h,
trong khi lut hnh s ca t-xtry-lia cho php xc nh vic ngi c
yu cu c th khng phi l nhim v ca ngi cng chc, nhng nu nhng
hot ng vn thuc phm vi chc nng chung ca ngi cng chc th hnh vi
vn cu thnh ti phm v hi l.
Vn hi l qua trung gian (hay cn gi l hnh thc hi l gin tip) c
ghi nhn trong lut hnh s ca c ba quc gia. Tuy nhin, lut hnh s Thy in
v t-xtry-lia u khng quy nh trc tip vn TNHS ca ngi lm trung gian
hi l ti iu lut v ti phm c th. Qua gii thch c th thy rng ngi lm
trung gian hi l theo lut hnh s ca hai quc gia ny s b xt x vi vai tr l

177
ngi ng phm trong ti a hi l hoc ti nhn hi l. Trong khi , lut hnh
s Vit Nam quy nh vn ny ph hp vi nhng gi c a ra trong
cc Cng c quc t v chng hi l. Ngi lm trung gian hi l c th b xt x
vi t cch l ngi ng phm vi ngi a hi l hoc ngi nhn hi l nu
hnh vi ca h tha mn cc du hiu ca ng phm. Hnh vi lm trung gian hi l
cng c th cu thnh mt ti phm v hi l c lp l ti lm mi gii hi l theo
quy nh ca iu 290 BLHS.
Nhn thc v du hiu li ca cc ti phm v hi l trong lut hnh s ca
Vit Nam, Thy in v t-xtry-lia rt thng nht. Cc ti phm ny u c
tha nhn c li c . Lut hnh s ca Vit Nam v Thy in khng quy nh
trc tip du hiu li c trong iu lut v ti phm c th. Du hiu ny do
ch c gii thch v c tha nhn trong thc tin xt x. Trong khi du
hiu li c c quy nh ngay trong iu lut v cc ti phm v hi l ca lut
hnh s t-xtry-lia. Mt ln na lut hnh s ca t-xtry-lia th hin s tin b
hn v k thut lp php.
Hnh pht i vi cc ti phm v hi l c quy nh khc nhau trong lut
hnh s ca ba quc gia. Lut hnh s Vit Nam quy nh hnh pht i vi cc ti
phm ny rt nghim khc, trong ti nhn hi l b quy nh c th b x pht ln
n mc cao nht l t hnh, ti a hi l c th b x pht t chung thn v ti
lm mi gii hi l cng c th b pht n hai mi nm t. Hnh pht ph bin
nht c quy nh cho c ba ti phm ny l pht t c thi hn v mc pht t
c quy nh cng kh cao. Ngc li hnh pht quy nh i vi cc ti phm ny
trong lut hnh s ca Thy in li kh nh, thng thng l pht t n hai nm
v ch ring trng hp phm ti nhn hi l nghim trng mi c th b pht cao
nht n su nm t. Quy nh hnh pht t cao nht n mi nm i vi cc ti
phm v hi l trong lut hnh s t-xtry-lia dng nh c mc nghim khc
va phi nu xt trong mi quan h vi cc quy nh tng ng trong lut hnh s
ca Vit Nam v Thy in. Hnh pht c quy nh khc nhau nh vy l do s
khc nhau v chnh sch x l ti phm v khc nhau trong nhn thc v tnh cht

178
nguy him cho x hi ca cc ti phm v hi l. Tuy nhin cng phi thy rng
lut hnh s ca c ba quc gia kh thng nht trong vic quy nh mt vi hnh
pht ph bin ph hp vi tnh cht ca ti phm v hi l l hnh pht t c thi
hn v hnh pht tin.
Sau khi nghin cu quy nh hin hnh ca lut hnh s Vit Nam v cc ti
phm v hi l trong s so snh vi lut hnh s Thy in v t-xtry-lia, tc gi
rt ra mt vi kt lun sau:
1. Nhng quy nh ca lut hnh s Vit Nam, Thy in v t-xtry-lia v
cc ti phm v hi l c phn tch trn phn no kim chng cho tnh ng
n v hp l ca nhng quan im l lun v loi ti phm ny ti Chng 1 ca
lun n. Nhng ni dung ca cc quy nh ny cho thy gia l lun lut hnh s v
thc tin lp php hnh s ca cc quc gia c s ph hp tng i. Nhn chung
cc quy nh th hin ng tinh thn ca cc quan im l lun v ti phm v
hi l. Bn cnh , nhng quy nh v ti phm hi l trong lut hnh s ca ba
quc gia th hin mc thc thi cc cng c quc t c lin quan t gc
lp php hnh s. C th thy cc ni dung quy nh phn nh rt r nt s ph
hp vi cc quy nh ca php lut quc t v cc hnh thc hi l ph bin v c
tnh nguy him ng k cho x hi, v cc yu t cu thnh ti phm, v cc khi
nim nh cng chc, ca hi l, hi l qua trung gian, v.v
2. Lut hnh s ca Vit Nam, Thy in v t-xtry-lia thc s ch
trng n cc ti phm v hi l. Cc dng hnh vi hi l ph bin nh nhn hi l,
a hi l, lm mi gii hi l c lut hnh s ca c ba quc gia quy nh l
ti phm cng nh quy nh hnh pht tng i ph hp. Mt vi vn cn cha
c quy nh r rng c th gy kh khn cho vic gii thch v p dng lut nh:
khng quy nh du hiu li c , khng quy nh vn ngi th ba c li,
khng c bit ho cc dng hnh vi. Nhn chung cc du hiu php l ca tng ti
phm v hi l c th c quy nh vi ni dung kh ging nhau trong lut hnh
s ca cc nc ny. iu ny cho thy nhn thc v cc ti phm v hi l ca cc
quc gia t n mt mc ng thun kh cao. Tuy nhin nhiu quy nh

179
trong lut hnh s Vit Nam vn cn th hin s khc bit nht nh vi lut hnh s
ca Thy in v t-xtry-lia nh quy nh v vn TNHS ca php nhn, v cc
dng ca hi l, v vn hi l trong khu vc t, v vn hi l cng chc
nc ngoi v nht l s khc bit v hnh pht c quy nh i vi cc ti phm
v hi l. Nhng khc bit ny c th c lun gii bi nhiu l do khc nhau m
mt trong s chnh l s khc nhau v quan im lp php. Bn cnh , k thut
lp php trong quy nh v cc ti phm ny ca ba quc gia cng th hin nhng
nt c trng ring, th hin c nhng u im v nhc im ca lut hnh s ca
mi nc. Tnh hp l cng nh hn ch ca lut hnh s hin hnh s c kim
chng ni dung tip theo ca lun n.












180
CHNG 3
NHNG VN THC TIN
V CC TI PHM V HI L VIT NAM
TRONG S SO SNH VI THY IN V T-XTRY-LIA

3.1. TNH HNH CC TI PHM V HI L VIT NAM - SO SNH
VI TNH HNH NY THY IN V T-XTRY-LIA
t vn tm hiu tnh hnh cc ti phm v hi l Vit Nam trong
s so snh vi Thy in v t-xtry-lia trong nghin cu ny, chng ti
khng c tham vng thc hin mt nghin cu ti phm hc theo ng ngha
vi s cng phu v y cc kha cnh cn thit. Chng ti ch mong mun
khi qut mt bc tranh chung v thc trng ca cc ti phm v hi l trong
mi lin h vi vai tr v tc ng ca cc quy nh ca lut hnh s v cc
ti phm ny. V vy, phn nghin cu ny ch bao gm nhng thng tin c
bn v tnh hnh cng nh nguyn nhn ca cc ti phm v hi l. Nh vy,
mc ch cui cng ca phn nghin cu ny l nhm phc v cho vic nh
gi nhng hn ch ca cc quy nh ca lut hnh s Vit Nam v cc ti
phm v hi l trong cuc u tranh chng cc ti phm ny, t c c s
cho phn kin ngh ca lun n.
3.1.1. Tnh hnh cc ti phm v hi l Vit Nam
Cc ti phm v hi l l nhm ti c tnh cht phc tp, thng c
thc hin trong mi quan h qua li mt thit. Chnh v vy, vic pht hin v
x l cc ti phm ny bng php lut hnh s trn thc t thng gp nhiu
kh khn. Thc t cho thy mc p dng lut hnh s x l cc ti phm v
hi l Vit Nam cn rt thp nu so snh vi mc ti phm xy ra. Nhng
con s thng k sau y v s v n v s b co b xt x s thm v cc ti
phm ny trong thi gian 10 nm t 2000 n 2009 c th phn nh phn no
thc t .

181
Bng 3.1. Tng s v v s b co b xt x s thm v cc ti phm v hi
l (2000 - 2009)
Nm
Ti nhn hi l Ti a hi l Ti lm mi gii hi l
S v S b co S v S b co S v S b co
2000 13 32 5 9 1 2
2001 16 116 11 13 4 6
2002 24 78 11 23 0 0
2003 1 9 1 1 1 2
2004 30 118 28 36 1 4
2005 17 38 33 44 3 9
2006 34 85 47 78 4 10
2007 42 124 35 50 0 0
2008 39 123 36 71 2 7
2009 19 37 23 41 2 6
Tng s 235 760 230 366 18 46
Ngun: V TKTH - TANDTC
S liu thng k xt x ca To n cho thy s lng v n v b co b xt
x s thm v cc ti phm v hi l trong 10 nm va qua rt nh. Con s ny
cn kh khim tn nu so snh vi tng s cc ti phm v chc v b xt x s
thm trong cng thi gian. S v n v hi l b xt x s thm nh vy ch chim
hn 15% so vi tng s v phm ti v chc v b xt x s thm (3192 v) v s
b co b xt x v cc ti phm hi l cng ch chim hn 17% so vi tng s b
co (6816 b co). Theo thng k ca ngnh kim st, i vi ti nhn hi l,
trong thi gian t nm 2000 n nm 2005, Vin kim st cc cp truy t 143
v vi 529 b can [VKSNDTC, Ph lc thng k, 2004-2005). Trong cng thi
gian , To n xt x s thm 101 v vi 391 b co [V TKTH-TANDTC].

182
Nh vy l t l s v To n xt x s thm so vi s v Vin kim st truy
t l hn 70% v t l s b co b xt x s thm so vi s b can b truy t l xp
x 74%. Nhng con s ny cng phn nh mt thc t na l vic tm ra nhng
chng c xc ng chng minh hnh vi c du hiu ca ti nhn hi l
nhm a ra xt x trc to gp rt nhiu kh khn.
Theo s liu thng k ca c hai ngnh Kim st v To n trong mi nm
gn y, s ngi b iu tra, truy t v xt x v ti nhn hi l mc d cn mc
khim tn song vn chim t l cao th hai trong tng s ngi b iu tra, truy t
v xt x v cc ti phm v tham nhng v ch ng sau ti tham ti sn
[VKSNDTC, TANDTC]. C th l t nm 2000 n nm 2009 s b co b xt x
v ti nhn hi l l 760 ngi chim 12% tng s b co b xt x v cc ti phm
v tham nhng (6092) v s b co b xt x v ti tham ti sn l 3820 ngi
chim hn 62%, trong khi s b co b xt x v 5 ti phm v tham nhng khc
ch chim 25% tng s b co. Nh vy c th thy bn cnh ti tham ti sn th
ti nhn hi l cng ang l mt mi nguy hi cao i vi hot ng ca b my
nh nc v ang l loi hnh vi phm ti m ngi c chc v, quyn hn thc
hin nhiu hn so vi cc ti phm v tham nhng khc.
Nu xt s bin thin theo thi gian t nm 2000 n nm 2009 th s lng
v phm ti v s lng b co phm ti v hi l c mt s gia tng tng i,
trong ng k l s lng ca ba nm t 2006 n 2008. Theo mt bo co ca
quc t, vic truy cu TNHS i vi cc ti phm v hi l Vit Nam gn nh
lun thnh cng v vn duy nht ch lin quan n vic p dng hnh pht [Bo
co TI Vit Nam 2006, tr.25]. V mt l thuyt, s gia tng s lng cc ti phm
v hi l b iu tra, truy t, xt x c th phn nh s gia tng ca tnh hnh ti
phm, cng c th phn nh hiu qu cao hn ca vic u tranh chng ti phm.
i vi tnh hnh ti phm v hi l Vit Nam trong nhng nm gn y, c hai
kh nng trn u c v ng, c bit l kh nng th nht.
Tnh hnh cc ti phm v hi l Vit Nam c th phn no c phn nh
thng qua cc nghin cu kho st. Vo cui nm 2005, Ban ni chnh trung ng

183
ng Cng sn Vit Nam (t y gi tt l Ban ni chnh trung ng) vi s ti tr
ca C quan Hp tc pht trin quc t Thy in (SIDA) thc hin bo co kt
qu iu tra tham nhng Vit Nam (d tho). Mc ch ca bo co l nhn
din cc hnh thc ph bin v nguyn nhn ca tham nhng cng nh nguyn nhn
hn ch hiu qu hat ng chng tham nhng Vit Nam. Bo co ny da trn
kt qu cc nghin cu kho st trong 7 tnh (Sn La, Hi Dng, H Ni, Ngh
An, Tha Thin - Hu, thnh ph H Ch Minh v ng Thp) v 3 b (Cng
nghip, Xy dng v GTVT). Kt qu c nu ra trong bo co ny bo ng
v thc trng tham nhng (trong c hi l) Vit Nam. Gn mt phn ba s
ngi c hi coi tham nhng l vn nn m Vit Nam ang phi i mt [Bng
2.14]. Theo Bo co ny, mt thc t ng ch l c ti 47% s cn b v cng
chc c hi tr li h s nhn nu c hi l hoc lng l khng mun t chi
[Bng 2.13]. V hu qu ca tham nhng, nghin cu kho st ny cho thy cc
thit hi nh s suy gim uy tn ca cn b nh nc trong nhn dn, s tng gi
hang ho, s thiu tin tng ca cc nh u t...Nhng hu qu ny gp phn
khng nh l lun v tnh nguy him cho x hi ca cc ti phm v hi l.
Theo kt qu kho st trong nghin cu nu trn, trong s 10 c quan b
bu chn l ni hnh vi tham nhng xy ra ph bin nht th c quan a chnh
nh t dn u danh sch, tip theo l c quan hi quan/qun l xut nhp
khu, cnh st giao thng ng v tr th ba, sau ln lt l c quan ti
chnh v thu v, c quan qun l v cc n v trong ngnh xy dng, c quan
cp php xy dng, y t, c quan k hoch v u t, c quan qun l v cc n
v trong ngnh giao thng v cui cng l cng an kinh t [Ban ni chnh trung
ng 2005, Bng 2.12]. Nhng thng tin trn cn c khng thm bi mt bo
co ca Ngn hng th gii nm 2006.
143

Hin nay, vic a v nhn hi l xy ra hu ht cc lnh vc ca i
sng x hi, t nhng lnh vc kinh t nh xy dng c bn, qun l t ai, ti

143
Thng tin ny c cung cp trong Bo co Vietnam Country Profile 2008 ti http:www.business-anti-
corruption.com/normal.asp?pageid=666


184
chnh, ngn hng n nhng lnh vc mang tnh o c nh: gio dc, y t, chnh
sch x hi v ang nhn c s ch ca gii truyn thng v cng lun.
144

Hi l trong lnh vc xy dng ang l hin tng din ra kh ph bin
Vit Nam. C mt thc t ng bo ng ca hnh vi hi l Vit Nam l s bng
n ca hot ng c gi l chy thu cc cng trnh trong lnh vc xy dng c
bn. Theo mt tc gi ng thi cng l mt cn b ngnh cng an, qu trnh iu
tra, truy t v xt x cc v n v tham nhng trong lnh vc ny cho thy hu ht
cc b can, b co c khai bo hoc qua khm xt thu gi cc ti liu ghi chp th
hin vic s dng tin, vt cht lm qu biu xn cho mt s cn b c chc v,
quyn hn trong vic xt duyt, cp giy php, u thu, thm nh, cho rt vn,
gim st, nghim thu, thanh quyt ton cng trnhvi s lng nhiu t ng
[Bi Minh Thanh 2006, tr.40]. Mt nghin cu khc v tham nhng ti Vit Nam
cng a ra nhng nhn nh tng t v thc trng nu trn Tham nhng xy
ra nhiu cp trong b my nh nc, khng ch cp trung ng, cp tnh m
ngay c cp huyn, x, t tham , hi l, vi vnh, sch nhiu, tiu cc cng ngy
mt ph bin [Thanh tra Chnh ph 2004, tr. 18].
Tht vy, thm ch hin tng hi l xm nhp c vo nhng lnh vc m
vn o c v tnh chnh trc vn l nim t ho v cng rt c coi trng.
lnh vc y t c khng t hin tng a v nhn hi l bc s k n thuc,
khm cha bnh, lm h s bnh n gi...V d: v n a v nhn hi l xy
ra S Lao ng thng binh v x hi tnh H Tnh (trong nhiu nm t 2001 n
2005) trong cc b co nhn hi l - l nhng bc s vi nhim v tin hnh cc
gim nh y khoa xc nh thng tt nhm gii quyt ch thng binh - t
chc gim nh sai hoc lm gi nhiu h s a ln B Lao ng, thng binh v
x hi nhm thu li bt chnh [Bn n s 50/2006/HSST ca TAND tnh H Tnh v
Bn n s 1270/2006/HSPT ca To Phc thm TANDTC ti H Ni].
i vi lnh vc bo v php lut, Cc c quan nh cng an, kim st, to n

144
Xem v d nh http://www.baolaocai.vn/banin.asp?NewsId=17384;
http://vietnamnet.vn/chinhtri/2009/06/855054/; http://www.laodong.com.vn/Home; hoc
http://www.infoplease.com/ipa/A0781359.html

185
u c nhng cn b thc hin hnh vi nhn hi l phi a ra trc php
lut. Nhng trng hp phm ti nhn hi l trong cc c quan bo v php lut
thng thng l nhn hi l khng bt gi ngi phm ti, lm sai lch h
s, khng khi t b can, truy t v ti danh nh hn, x nh hn hoc
gii quyt mt s v n dn s vi s thin v dnh cho ngi a hi l. Mt
trong nhng trng hp nhn hi l in hnh xy ra trong cc c quan bo v
php lut thi gian gn y l v i trng i iu tra Cng an qun Hai B
Trng (H Ni) Trn Ngc Hi nhn hi l khng thc hin vic bt mt nghi
can (Nguyn Vn Hng) trong mt v n v ma ty, v thm phn TAND thnh
ph H Ch Minh Nguyn Th Hng nhn hi l ba lng vng v 15 triu ng.
Ch ring trong nm 2006, ngnh To n pht hin v tin hnh x l nghim
khc i vi mt lot cn b nhn hi l chy n nh v Nguyn Thnh Minh,
thm phn TAND huyn Chu Thnh, tnh Bn Tre, b bt qu tang ang nhn 9
triu ng ca ng s, b x pht 4 nm t v ti nhn hi l; Nguyn Th
Vn Anh, th k TAND th x Bn Tre, tnh Bn Tre, c hnh vi mi gii nhn
hi l v c nhn 2 triu ng, b x pht 18 thng v ti mi gii hi l;
Trn Trng Sn, thm phn TAND huyn Hip Ho, tnh Bc Giang b bt qu
tang v c hnh vi nhn 2 triu ng ca ng s trong thi gian c bit phi
tng cng cho TAND th x Th Du Mt, tnh Bnh Dng v b x pht 24
thng t v ti nhn hi l. Ngay trong nm 2009, mt s cn b To n nhn hi
l cng tip tc b ra trc php lut nh L Minh Hiu, nguyn Ph Chnh n
TAND huyn Tam Nng, tnh ng Thp b pht 5 nm t hay V Vn Lng
thm phn TAND qun Hon Kim, thnh ph H Ni b x pht nghim khc 15
nm t. Trong nm 2010 c mt s kim st vin ca VKSNDTC b khi t b
can v hnh vi nhn hi l thc thi nhim v mt cch tri php lut trong qu
trnh kim st vic iu tra mt v bun lu.
145
Tt c nhng thc t c ghi nhn
ny phn no phn nh mt thc trng ng bo ng l hin tng hi l ang
tr nn lan rng v ph bin.

145
Thng tin c cung cp ti http://tuoitre.vn/Chinh-tri-xa-hoi/Phap-luat/...

186
Mc ph bin ca cc ti phm v hi l cn c th c xc nh thm
qua knh thng tin t i ng cn b, cng chc, i ng lnh o doanh nghip v
cng chng. Theo kho st ca Ban ni chnh Trung ng, hnh vi nhn hi l trc
tip nm trong nhm nhng hnh vi tham nhng ph bin nht hin nay vi t l
hn 1/3 s cn b, cng chc c hi tr li h gp cc dng hnh vi nhn hi
l trong mt nm qua [Bng 2.2]. Tng ng vi mc ph bin ca hnh vi nhn
hi l l mc tng nhanh v lan rng ca hnh vi a hi l. Kho st trn cng
cho thy mt thc t l khi gp kh khn gy ra bi ngi c chc v, quyn hn
gii quyt cng vic ca mnh cc doanh nghip (ngi i din) ch yu la chn
cch thc x s l a hi l. C th c 46,3% s doanh nghip c hi chn
phng n hi l cho cn b trc tip gii quyt cng vic; 23,5% chn phng n
hi l trc khi c vic. R rng l c ti 1/4 cn b doanh nghip cho bit ch
ng a hi l, a qu, tin mc d khng b gi [Ban ni chnh trung ng
2005, tr.30-31]. Theo kho st ca Tp on Ernst&Young v Phng Thng mi
v Cng nghip Vit Nam trong nm 2007 v 2008, c hn 60% doanh nghip b
i hi l trong qu trnh hot ng thng mi ca mnh.
146
Tng t nh s ph
bin ca hin tng nhn (i) hi l, nhng ni hnh vi a hi l c chp
nhn nhanh chng th ch mt thi gian ngn sau nhiu vic y u c th c
gii quyt bng cch a hi l v a hi l dn tr thnh l cho vic gii quyt
cc cng vic. Bo co ca Ban ni chnh trung ng cho thy c ti 46,3% i
din doanh nghip c hi tr li h chn gii php a hi l cho nhng cn b
trc tip gii quyt vic ca mnh khi b gy kh khn v 23,5% quyt nh a hi
l trc khi c cng vic cn gii quyt [Bng 2.6]. Cng theo bo co kho st ny
gn 50% s i din doanh nghip c hi tr li vic cc doanh nghip a hi l
mt cch t nguyn l v h thy rng y l cch d dng v nhanh chng nht
c vic ca h [Bng 2.7]. Theo mt kho st ca Ngn hng th gii nm 2005,
67% doanh nghip c hi th nhn h chi cc khon khng chnh thc gii
quyt c cc th tc c lin quan [Vietnam Country Profile 2008]. Tnh hnh

146
Xem ti http://vietnamnet.vn/chinhtri/2009/06/855054/

187
cng c khng nh khi nhng kin tr li a ra trong mt nghin cu kho st
chnh thc u cho rng c n 57% ngi dn chu mt tin gii quyt vn vi
phm lut giao thng v 50% chu mt tin c vic khi n Vin kim st hoc
To n [Ban ni chnh trung ng 2005, tr.35]. Cng theo nghin cu ny, hai phn
ba s ngi c hi cho rng a qu/tin khi cn gii quyt cng vic tr
thnh thi quen ca ngi dn [Bng 2.16].
Mc lan rng v ph bin khin cho hin tng hi l ang dn c
chp nhn nh mt th vn ho ca nhiu b phn cn b, cng chc v ngi dn,
ti mc vic thc hin hnh vi hi l mt s ni c coi nh khng th
thiu. Thm ch, trong mt s lnh vc, mt s c quan v mt b phn cn b,
cng chc, vic tham , hi l c coi l chuyn ng nhin, l lut bt thnh
vn [Thanh tra Chnh ph 2004, tr.18]. Tnh hnh cc ti phm v hi l Vit Nam
dng nh phn nh ng nhng nhn nh ca cc tc gi nh Reisman (1979),
Heidenheimer (1989), Rose-Ackerman (1999) and Della Porta and Vannucci (1999)
v t l thun gia mc khoan dung v chp nhn ca x hi i vi s tn ti
ca hin tng hi l v s ph bin ca hnh vi hi l trong x hi.
Th on phm ti v hi l thi gian gn y cho thy r tnh cht tinh vi,
xo quyt ca loi ti phm ny. Theo mt nghin cu gn y v cc ti phm
tham nhng, hnh vi a v nhn hi l ang c bin dng di nhng hnh
thc nh qu biu, qu t n v cc khon thng [Trn Cng Phn 2004, tr.80].
Thc t cho thy vic a v nhn hi l c thc hin di nhiu hnh thc v
th on khc nhau, t vic s dng qu biu n gi tin hoa hng, tin thng,
tin thanh ton hp ng. V d: theo tin t bo Lao ng (ngy 3/5/2007), Vin
Cng t Munich (Cng ho lin bang c) ang iu tra v hi l gy tai ting ca
tp on Siemens v tnh nghi cng ty con Intercom ca tp on ny chuyn
hng trm nghn euro cho mt quan chc ca Vit Nam di hnh thc thanh ton
cc hp ng t vn. Mt v d na l v mt cu quan chc ca mt cng ty Hoa
K b bt v b co buc a hi l cho mt s cng chc Vit Nam. B T php
Hoa K khng nh mt cu lnh o cng ty Nexus Technologies khai hi l

188
cho cc quan chc chnh ph Vit Nam i ly hp ng vi cc cng ty trc
thuc mt s b Vit Nam. Theo li khai ca ng ny cc khon hi l c che
giu di hnh thc hoa hng trong ti khon ca cng ty.
147
Thc t cho
thy ngi phm ti dng nhiu cch thc khc nhau t c mc ch v
li ca mnh. Ca hi l cng c che giu di nhiu hnh thc hp php nh
cc chuyn i thm quan trong v ngoi nc, i hc, i cha bnhdnh cho
ngi c chc v, quyn hn hoc cho cc thnh vin trong gia nh h. V d nh
theo nghin cu kho st ca Ban ni chnh trung ng nm 2005, c 28.5% cng
chc khng nh gp hnh vi mi ngi c chc quyn i du lch, n ung, vui
chi v li [Bng 2.2]. Nghin cu thc tin cng cho thy nhiu cn b, cng
chc hin nay ang li dng vic trch thng a v nhn hi l [Trn Cng
Phn 2004, tr.79-80]. Nh vy th on trch thng c th c xem nh cch
thc tinh vi che giu bn cht tht ca hnh vi a v nhn hi l trong c ch
th trng. Bo co nm 2005 ca Ban ni chnh trung ng cng cho thy mt t
l khng nh ngi c hi (20,9%) pht hin rng ngi c chc v thc hin
th on tha thun tng gi tr hp ng nhn tin trch li t bn B [Bng
2.2]. Trong thc tin xt x nhiu b co vin c vay tin v cc l do c nhn
thng qua cc hp ng dn s.
148
Nhng pht hin nu trn l nhng minh chng
sinh ng cho l lun v ca hi l v kh khn ca vic phn bit ca hi l vi
cc li ch c nhn mt cch hp php.
Ngoi ra cn nhiu hnh vi hi l khc c che y bng cc hnh thc tinh
vi nh: tho thun tng gi tr hp ng nhn tin trch t bn B; c tnh to l
do cc c nhn, n v di quyn phi biu tin hoc tng qu (sch nhiu, i
hi l). Bn cnh , li dng th tc hnh chnh rm r, nhiu tng nc gy
kh khn cho nhng ngi lm th tc, buc h phi a hi l cng l mt th

147
Xem ti http://bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2009/07/090701_nexus_admission.shtml
148
V d nh trong v n nhn hi l ca nguyn thm phn TAND thnh ph H Ch Minh Nguyn Th
Hng xt x nm 2004, b co bin h rng minh vay tin t ngi a i thm m ang m H Ni;
hoc trong v n hi l c lin quan n cn b ca PMU 18 B GTVT (Bn n s 253/2007/HSST), cc b
co Bi Tin Dng v Nguyn Mu Thn u thng nht cho rng tin Dng a cho Thn vay quyt ton
cng trnh ch khng phi chy n.

189
on kh ph bin ca hnh vi nhn hi l trong nhng nm gn y. Khi c hi
v nhng th on tham nhng m cc cn b qun l doanh nghip thng gp khi
thc hin cc th tc hnh chnh th nhng th on ph bin nht c h phn
nh chnh l nhng th on nhn hi l nh ko di thi gian gii quyt, c tnh
soi xt, bt li, gi doanh nghip a li ch [Ban ni chnh trung ng 2005,
Bng 2.3]. Th on ny tuy khng kh b pht hin song cng rt kh b x l v
nhng ngi i hi l khng th hin nh ca mnh mt cch trc tip, cn
ngi a hi l li hiu rt nhanh v phn ln u chp nhn mt tin nh
mt khon tiu cc ph. Ngi a hi l trong nhng trng hp ny t khi
phn nn, cng him khi dm t co hnh vi i hi l ca cn b, cng chc.
Thm mt th on na ca ti phm v hi l l th on li dng c ch xin -
cho trong qun l kinh t ca Nh nc. Vi chc v, quyn hn c giao nhiu
cn b, cng chc tn dng trit s vn hnh ca c ch xin - cho c
nhn tin, li ch vt cht t pha cc c quan, doanh nghip ang xin, ri sau
ly ngn qu ca Nh nc pht cho nhng i tng nh th ban n, lm
phc. Th on hp php ho tnh cht ca hnh vi v cng l che giu hnh vi
phm ti l th on a v nhn hi l thng qua cc hp ng hoc vic thc
hin cc dch v. V d nh hp ng cho vay khng li, hp ng mua bn vi
gi tr ca hp ng c li cho ngi c chc v, quyn hn (mua r, bn t), cc
dch v sa khng mt ph...
Tnh cht ca cc ti phm v hi l ngy cng nghim trng v phc tp.
Cc ti phm ny gi y c thc hin nhiu hn di hnh thc ng phm, bao
gm c hnh thc phm ti c t chc. Cc v n v hi l lin quan ti nhiu cp,
nhiu ngnh, nhiu a phng, v d nh v n Tn Trng Sanh (xt x nm
1999) c nhiu cn b ngnh hi quan c lin quan trong c th k n nhng b
co nh Trn m (nguyn Trng phng iu tra chng bun lu ca Cc hi
quan thnh ph H Ch Minh) nhn hi l tng s 4035 lng vng v 79.000 USD;
Nguyn Ngc Thng Li (nguyn Cc trng Cc hi quan Tha Thin - Hu)
nhn hi l 98.000.000 ng v 29.000 USD; Vn Ngc Thm (nguyn Cc trng

190
Cc hi quan Cn Th) nhn hi l 309.000.000 ng. Mt v d in hnh khc l
v n Trng Vn Cam cng ng phm (xt x nm 2003). Trong v n ny, mt
s cn b thuc cc lnh vc khc nhau nh cng an, kim st, bo ch, thuc c cp
trung ng v a phng, c min Nam v min Bc, u lin quan n vic
nhn hi l t Trng Vn Cam v mt s tay chn ca ng ta.
149
Thm ch nhiu
trng hp phm ti v hi l mang c tnh ti phm xuyn quc gia thng qua
k kt hp ng thng mi, ph duyt cc d n u t nc ngoi v cc d n
khc nhn tin, gi gi, chuyn tin vo ti khon m nc ngoi hoc mua ti
sn, bt ng sn nc ngoi, nh v bun lu xng du di hnh thc tm nhp,
ti xut hnh thnh ng dy khp kn t Singapo vo Vit Nam sang Cm-pu-chia
ca Cng ty TNHH Thnh Pht (Tin Giang), trong i tng nhn hi l c to
bit th, tu ch du tr gi hng t ng; v a v nhn hi l ca mt s lnh o
cng ty PCI Nht Bn v mt vi ngi c chc v, quyn hn ca Vit Nam Ban
qun l d n i l ng - Ty v mi trng nc thnh ph H Ch Minh vi
gi tr ca hi l hng trm nghn la M.
Bn cnh , ti phm v hi l thc hin di hnh thc ng phm cng
ang c xu hng gia tng. V d: theo thng k ca TANDTC nm 2001 ch c 16
v phm ti nhn hi l nhng c ti 116 b co, nm 2003 ch c mt v b xt x
v ti nhn hi l nhng c ti 9 b co. Nhiu v n vi s lng ngi phm ti
tham gia, hnh thc v th on phm ti, gi tr ca hi l cng mc lin quan
n mt s ti phm khc cho thy tnh cht nghim trng, phc tp ca ti
phm v hi l nh v a v nhn hi l, vi phm cc quy nh v qun l v s
dng t ai, c lm tri quy nh ca Nh nc v qun l kinh t gy hu qu
nghim trng, tham ti sn... ca Phm Huy Phc, Gim c cng ty TAMEXCO
v nhiu b co khc. V n tham nhng t ai ti qun G Vp vi s tham gia
(v lin kt) ca mt s cn b lnh o qun nh nguyn ch tch UBND qun G
Vp Trn Kim Long, nguyn ph phng Qun l th Dng Cng Hip. V n

149
Thng tin v v n ny c tc gi thu thp t cc ngun ca cc c quan thng tn chnh thc, ch yu
ti ngun http://www.vnexpress.net/GL/Phap-luat/2003...


191
nhn hi l ca mt lot cn b cng an phng Thanh Nhn - Hai B Trng - H
Ni lm bo k cho hot ng mua bn tri php cht ma ty ca Cao Th Lan
cng ng bn cho thy cc b co nhn hi l lin kt vi cc i tng phm
ti v ma ty mt cch kh mt thit, nhn nhng ngun thu nhp bt chnh hng
thng t chng nh nhn lng. Nhng k phm ti nhn hi l trong v n ny
tip tay cho ti phm v ma ty trong sut mt thi gian di, gy ra nhiu hu qu
nghim trng, lm cho a bn ny tr nn v cng phc tp v nguy him.
Vn cn c quan tm tip theo l c im ca i tng phm cc ti
v hi l. i vi ti nhn hi l, ngi phm ti l ngi c chc v, quyn hn
thuc nhiu lnh vc khc nhau, k c nhng cn b lm vic trong cc c quan bo
v php lut. Thng k xt x ca ngnh To n t nm 2000 n nm 2008 cho
thy s ngi phm ti nhn hi l chim t l cao nht l cn b, cng chc bnh
thng vi 217 b co, chim 30% tng s b co; cn b lnh o trung cp c 2
ngi chim ch 0,27%; ng vin thng c 128 b co chim 17,7%; cp y vin
c 3 b co chim 0,4%. V n v hi l lin quan n nhng ngi gi cc chc v
cao trong b my nh nc c th k n y l v nhn hi l ca nguyn Th
trng B Thng mi Mai Vn Du cng mt s cn b c chc v khc hay v
nhn hi l ca Lng Cao Khi, nguyn V ph V Thanh tra gii quyt khiu ni
t co khi kinh t tng hp thuc Thanh tra Chnh ph cng vi mt s cn b
khc ca Thanh tra Chnh ph. i tng thc hin hnh vi nhn hi l c c nhng
ngi c trnh chuyn mn, nghip v cao, c nhiu kinh nghim cng tc v
qun l, hiu bit v php lut, v d nh b co Phm S Chin trong v n Trng
Vn Cam nguyn l Ph Vin trng VKSNDTC. Bn cnh , mt s ngi tuy
khng c chc v, quyn hn song tr thnh ngi ng phm trong mt s v
n nhn hi l. Nu nh giai on trc (nhng nm 90) mt s nghin cu
cho thy i tng phm cc ti v hi l ch yu l cn b, cng chc nh nc
[Nguyn Xun Ym 2001, tr.553], th n thi gian gn y i tng phm ti
tr nn a dng, phc tp. Nhng i tng phm ti a hi l c th l cn b,
cng chc (chy chc, quyn; chy thnh tch; chy cht c vo bin ch), c

192
th l mt s cng dn bnh thng, l nhng ngi lm vic mt s loi hnh
doanh nghip ngoi quc doanh, l ng s trong cc v n dn s, c bit l
ngi phm ti ang trn trnh s trng tr ca php lut hoc ang trong giai on
b iu tra, truy t, xt x.
Nhng nghin cu trc y v cc ti phm v hi l cho thy mt s
c im ca loi ti phm ny nh: thng l loi ti phm c mc ch thc
hin hoc che giu, trn trnh mt hoc mt s ti phm khc, c bit l nhng
ti nh tham ti sn, c lm tri quy nh ca nh nc v qun l kinh t gy
hu qu nghim trng, bun lu, trn thu [Trn Cng Phn 2004, Nguyn Xun
Ym 2001]. Nhn nh vn hon ton ng vi c im ca cc ti phm v hi
l trong giai on hin nay. Nhng nm gn y, ti phm v hi l thng c
thc hin lm tin , lm c s cho vic thc hin ti phm khc, v d nh
bun lu (v n nhn hi l ca mt lot cn b hi quan ca khu Tn Thanh -
Lng Sn, v n i hi l bo k cho hot ng vn chuyn hng lu ca Chi
cc ph - Chi cc qun l th trng tnh Qung Ninh Nguyn Trng Trng nm
2003-2004), mua bn tri php cht ma ty (v n ma ty ln phng Thanh
Nhn, qun Hai B Trng, thnh ph H Ni); hoc ngc li trn trnh TNHS
v hnh vi phm ti thc hin trc , thot ti hoc c x nh. V d:
v chy n PMU 18 B GTVT, v chy n lin quan n ti phm v ma ty
trong c s tham gia ca i trng i iu tra Cng an qun Hai B Trng
(H Ni) Trn Ngc Hi, a hi l khng b bt gi (v Nguyn B Dng
trm cp ti sn ca ngi nc ngoi b t cnh st c ng cng an thnh ph H
Ni pht hin dng tin a hi l cho ng ch t trng nhm thot khi vic
b bt gi nm 2006), a hi l c gim nh TNHS (chim khong 1/3 s v
n a v nhn hi l b xt x bi TAND thnh ph H Ni). iu ng lo ngi l
hin tng coi thng php lut, sn sng dng tin hoc li ch vt cht gii
quyt nhng vi phm php lut m mnh gy ra, v d: v n ua xe t, gy ri trt
t cng cng v sau a hi l thot ti ca Nguyn Quc Cng thnh ph
H Ch Minh nm 2003. Thi gian gn y hin tng dng tin hoc li ch vt

193
cht chy ti, c gim n ang gia tng, trong c bit l cc v a
hi l thot ti hoc c gim nh hnh pht trong cc v n v ma ty. Phn
tch s v n a, nhn v lm mi gii hi l c xt x s thm bi TAND
thnh ph H Ni trong thi gian t nm 2000 n nm 2008 (14 v) cho thy c
ti 7 v n lin quan n ti phm v ma ty, chim t l 50%. Thc t ny c th
gii thch bi s gia tng ca cc loi ti phm v ma ty trong nhng nm gn y
cng nh bi s lo lng v mc b trng pht (ht sc nghim khc) bi php
lut hnh s ca cc b co phm ti v ma ty hoc ngi nh ca h. y cng l
hi chung bo ng cho thc trng mt s cn b thuc cc c quan bo v php
lut ang tr thnh nhng ngi bo k hoc gip lm nh ti cho nhng ngi
phm ti v ma ty ht sc nguy him.
Ti phm v hi l thng din ra mt cch kn o, c che y bi nhng
hnh thc, th on tinh vi, xo quyt. Tuy nhin, thc tin cho thy thi gian gn
y mt s trng hp a v nhn hi l din ra kh cng khai, trng trn. Vic
a v nhn hi l ngay ti cng s hoc ni cng cng khng cn him gp. V
d: trong v n mua bn tri php cht ma ty ca Cao Th Lan, Lan v ng bn
khai a tin hi l cho Nguyn Hu Ti - cnh st khu vc phng Thanh
Nhn - nhiu ln ngay ti bi bn heroin c s chng kin ca nhiu ngi l cc
i tng mua bn ma ty. iu ny chng t ngi phm ti khng h ngi
hoc lo s b ngi khc nhn thy hoc t co hnh vi ca mnh, cng chng t
ngi ny c thi coi thng php lut, k cng v bin cht ti mc khng
cn xu h v hnh vi phm ti ca mnh. Thi ngang nhin, trng trn ca loi
ti phm ny trong thi gian va qua cng c cng chng ghi nhn v phn
nh bng nhiu cch thc khc nhau. Theo mt cuc iu tra x hi hc: ch c 37,9
% ngi dn v 30% doanh nghip c hi cho rng gia ngi a v ngi
nhn hi l hon ton khng quen bit, cn li 62,1% ngi dn v 70% doanh
nghip tr li mi quan h gia nhng ngi a v ngi nhn hi l tn ti cc
mc t mi quen n quen v thm ch l quen bit lu hoc quen thn [Ban
ni chnh Trung ng 2005, Bng 2.10]. T kt qu kho st c th thy nhiu

194
ngi c chc v, quyn hn hin nay nhn hi l kh trng trn, khng cn che
giu danh tnh v khng ngi b t co. y cng l nhn nh ca nhiu nghin cu
v tham nhng trong thi gian gn y [Thanh tra Chnh ph 2004, Tp th tc gi
2005]. Hin tng ny c th l gii bi mt s nguyn nhn nh l nhng
ngi c chc v cao, quyn hn ln v h cho rng khng g c th lm nh hng
xu n a v ca mnh; l nhng ngi c s che ch, bo v t nhng v tr
cao hn v iu c th c em li bi h cng c hnh vi a hi l; s pht
hin v x l ti phm v hi l ca cc c quan bo v php lut cha mnh v
hiu qu khin h phi ngn ngi hoc lo lng.
S gia tng ca cc ti phm v hi l trong nhng nm va qua cng phn
nh mt thc t ng mng, l hiu qu ca cng tc u tranh chng cc ti
phm ny c nng cao. VKSNDTC ch ng phi hp vi cc c quan bo
v php lut Trung ng (B Cng an, TANDTC) chn ra mt s v n tham
nhng ln xy ra trn mt s lnh vc trng im ca nn kinh t ch o qu
trnh iu tra, truy t, xt x in hnh mang ngha gio dc cao. l cc v n
nh: v Mai Vn Du, Th trng B Thng Mi cng 17 b can phm ti nhn
hi l, mi gii hi l, li dng nh hng ngi c chc v, quyn hn vi s tin
cc b can a, nhn hi l ln ti hng trm triu ng; v n a hi l, nhn hi
l, mi gii hi l hng trm triu ng ca cc trng ti, hun luyn vin xy ra ti
Lin on bng Vit Nam; v n tham nhng lin quan n t ai ti qun G
Vp - thnh ph H Ch Minh vi cc b co Trn Kim Long nguyn Ch tch
UBND qun, L Minh Chu nguyn Gim c Cng ty xy dng G Vp, H Tng
Lm nguyn Ph gim c cng ty xy dng G Vp u v ti a hi l. Nhiu
v n c bit nghim trng hnh thnh Ban ch o lin ngnh, nn pht huy
hiu qu cao, v d nh v n Trng Vn Cam v ng bn.
Tuy nhin, cn tha nhn mt thc t l vic iu tra, truy t, xt x nhng
v n v hi l vn dng s lng rt hn ch. Mnh t cc ti phm v hi l
n vn rt rng v an ton. Thc t s v n, s b co b xt x v cc ti phm
v hi l khng phn nh ng thc trng, din bin ca cc ti phm ny. Nu ch

195
so vi con s hng nghn v vic c du hiu tham nhng c Thanh tra chnh ph
pht hin mi nm th t l xt x nhm ti phm ny kh thp. S liu thng k
Bng 3.1 cho thy mt thc t l s v phm ti v hi l b pht hin, x l
chim t l khng ng k so vi tng s hnh vi vi phm php lut kinh t, chnh
sch ca nh nc do ngnh thanh tra pht hin. Trn thc t, hng lot trng
hp c du hiu ca ti a hi l v nhn hi l b khi t nhng sau li
khng th a ra xt x hoc b xt x v cc ti phm khc. V d nh v n
nhng tiu cc lin quan n t ai Sn - Hi Phng nm 2005, v n Tng
gim c bo him PJICO nhn 1,9 t ng gip cho mt cng ty la o chim
ot tin bo him nm 2006, v n nguyn Gim c S Gio dc v o to Thi
Bnh tip tay cho hnh vi la o nm 2006u l nhng v n ban u c xc
nh c rt nhiu biu hin ca hnh vi a v nhn hi l, tuy nhin sau cc b
co c chc v, quyn hn u ch b xt x v ti li dng chc v, quyn hn
trong khi thi hnh cng v. Mt thc t na l trong nhiu v n theo li khai ca
cc b co th h c hnh vi a hi l cho nhiu ngi c chc v, quyn hn v
c c s kt lun v hnh vi nhn hi l nhng sau cc c quan bo v
php lut vn khng truy cu TNHS c i vi nhng ngi ny. Trong v n
tham nhng xy ra Cng ty hp danh v kinh doanh nh thnh ph Nng xt
x nm 2001, b co Phm Minh Thng v mt s b co khc khai r c
nhn thu hoc c nghim thu cng trnh, h s dng hng t ng lm
qu biu (thc cht l thc hin hnh vi a hi l). Tuy nhin cc c quan bo v
php lut li khng x l hnh s c ngi c hnh vi nhn cc khon tin .
Trong v n tham , a v nhn hi l lin quan n d n u t pht trin kinh t
x hi huyn Mng T, tnh Lai Chu xt x vo cc nm 2001, 2002 theo li khai
ca Nguyn Hng Sn v L Minh Thit th hai b co ny a hi l cho mt s
cn b lnh o vi s tin hng t ng. Bn cnh cn c c mt danh sch
nhng ngi nhn tin m c quan iu tra thu c, nhng nhng ngi c tn
trong danh sch ny khng tha nhn nhn tin ca Sn v Thit, c quan t tng
cng khng c chng c khc chng minh, nn khng c cn c truy cu

196
TNHS i vi nhng ngi ny. Trong khi cc b co a hi l b kt n v
ti ny. Vn tng t cng xy ra i vi v n ca trm sn xut ma ty Trnh
Nguyn Thy khi mc d b co ny lc b xt x khai a hi l cho khong 20
c nhn chc sc to iu kin thun li cho vic lm n ca mnh, song sau
khng ai b truy cu v ti nhn hi l. V n tham ti sn ca L Th Kim Oanh,
Gim c Cng ty Tip th u t nng nghip v pht trin nng thn xt x vo
nm 2003 cng l mt v d tng t. Nh mt cn b ngnh To n nhn nh
Mt s v vic tham nhng c pht hin v phn nh trn cc phng tin thng
tin i chng nhng cha, thm ch khng lm r c, khng truy t, xt x c;
mt s v th mi ch lm r c mt phn, nn tuy c truy t, xt x nhng
cha lm tha mn nhu cu, i hi ca cng lun [T Vn Nh 1997, tr. 239].
Mt s lnh vc cng c th coi l im nng ca hin tng hi l song hu nh rt
t v n b pht hin v x l, l lnh vc gi gn an ton giao thng giao thng,
xy dng cng trnh GTVT, y t v gio dc. Rt nhiu bi phng s, cc iu tra x
hi hc cp n hot ng nhn hi l ca cc cnh st giao thng, ca cc y
t, bc s, ca cc gio vin...Hin tng chy im, chy trng, lp, hin tng
bc s nhn tin ca cc hng dc (hoc dc trnh vin) k n mt s loi
thuc nht nh no nhiu hn bnh thng... c cho l din ra ph bin
nhiu ni. Bn cnh , cn nhn thy rng nhng v n b iu tra, truy t v
xt x hu ht u l nhng v phm ti qu tang hoc ch b pht hin khi c
ngi t co (thng l ngi a hi l) v cng phi c s gi by bt qu
tang ngi nhn hi l. Theo nhn nh ca mt s nghin cu v kho st thc t,
vic pht hin v x l ti nhn hi l mi ch t t l khong t 5% n 10% so
vi thc t [Trn Phn 2004, tr.60]. T thc t c cc tc gi ny nu ln, c th
nhn nh rng cc c quan bo v php lut mi ch pht hin v x l c
nhng v hi l nh, c thc hin bi cc cn b, cng chc cp thp hoc vn
ch trng vic x l ngi a hi l.
Theo nhn nh ca mt nh nghin cu, ti phm n c con s ln nht
trong cc ti tham nhng [o Tr c 2000, tr.25] v nguyn nhn ca tnh hnh

197
c cho l v c im ca cc ti phm ny. l c im v hnh thc thc
hin ti phm (thng l di hnh thc ng phm v nguy him nht l phm ti
c t chc), c im v a v x hi ca ch th thc hin ti phm (ngi c
chc v, quyn hn) v c im v th on thc hin ti phm. Theo mt cn b
ngnh kim st, t l ti nhn hi l b truy t v xt x trong c cu ca ti phm
v tham nhng cha phn nh ng tnh hnh thc t v ti phm ny thng b che
giu, kh pht hin m nguyn nhn l do c s lin kt gia ngi a v ngi
nhn hi l [V Danh Hng 2006, tr. 7]. Quan im tng t cho rng Hnh vi
trao i trong tham nhng thng c c hai bn nht tr gi kn v gi s c b
pht hin th n li c ngy trang bng nhng hnh vi khc nh: biu xn, thm
hiNgi ta kh c th bt qu tang c hnh vi trao i ny v cng kh chng
minh tnh cht bt hp php ca s trao i . [Trn Gia Hin 1997, tr.140].
Nhng ti phm ny thng c s thng ng, thng nht v tinh thn, v li ch
ca c hai bn, hn na nu b pht hin c hai bn u phi chu TNHS nn cc
bn u c tnh che giu cho nhau. Hn na, quan h hi l thng din ra kn o,
cc bn thng hiu ngm i hi, yu cu ca nhau, thm ch giao dch hi l
c xy dng thnh l bt k ai cn n th giao dch ny u bit v ngm
hiu phi lm g. S vic t khi c ghi nhn thnh vn bn, v vy kh b pht
hin, kh chng minh. Bn cnh , ngi phm ti nhn hi l thng l nhng
ngi c quyn lc v c tin nn d dng s dng hai yu t ny mua chuc
hoc e da ngi khc (bit v s vic) khng tit l s tht. Do cc i tng
phm ti thuc cc v n ny u l nhng ngi c chc, c quyn, c mi quan
h rng trong x hi v do tham nhng h c nhiu tin nn khi b pht hin, b khi
t iu tra, h thng ngh ngay n vic dng tin bc mua chuc cn b cc c
quan tin hnh t tng hng thot khi s x l ca c quan php lut [Nguyn
Ngc ip 2006, tr.42]. Mt bn ch th ca mi quan h hi l l ngi c chc
v, quyn hn, do vic a h ra truy t, xt x gp rt nhiu kh khn. Chng
ti nht tr rng nhng th on a v nhn hi l mt cch tinh vi, np bng di
cc v bc hp php l mt kh khn khch quan rt ln i vi cng tc pht hin

198
v chng minh ti phm. Thc tin iu tra, truy t, xt x hin nay cho thy ngi
phm cc ti v hi l che giu tnh cht bt hp php ca hnh vi thng dng
cc li ch vt cht khc lm ca hi l thay v s dng tin hoc ti sn l nhng
i tng d b pht hin. Bn cnh nhiu ngi a hi l hon ton tha mn
vi vic mnh t c nn tuy mt tin h vn c tm l thoi mi v khng
mun v vic b bi l, thm ch tm cch che giu cho c ngi nhn hi l. Thc
t cng cho thy c nhiu ngi b p buc phi a hi l song v s nh hng
n li ch ca bn thn, s b tr th nn cng khng dm khai bo vi c quan c
thm quyn. Mt khc nu ngi (ch ng) a hi l mun khai bo h cng s
nguy c phi chu TNHS nn i khi gi im lng khng b nh hng. Tt c
nhng l do phn tch trn phn no gii thch cho hin tng ti phm v hi l
n Vit Nam thi gian gn y.
Trn c s phn tch tnh hnh thc t cng nh t nhn nh chung ca nhiu
nghin cu, cc ti phm v hi l Vit Nam thi gian gn y c th xut pht t
mt s nguyn nhn c bn sau y:
Th nht l nhng nguyn nhn thuc v c ch - chnh sch ca Nh nc
v s t chc, iu hnh ca b my nh nc
Nhng nm gn y, mc d nn kinh t ca Vit Nam chuyn i sang
kinh t th trng song v c bn y vn l mt nn kinh t chu s iu tit
mang tnh quyt nh ca Nh nc. Vai tr quyt nh ny i khi c th hin
qu mnh m khin cho cc n v hot ng kinh t b b buc, b mt t ch v
thiu mi trng cnh tranh lnh mnh. thot khi tnh trng nhiu ch th
hot ng kinh t phi s dng n nhng phng thc khng chnh ng v
hi l chnh l mt phng thc c a chung. ng nh mt nghin cu
nhn nh kinh t th trng v can thip Nh nc l nhng tin khch quan
quan trng cho s pht trin ca t nn tham nhng [Thanh tra Chnh ph 2004,
tr.13]. S can thip qu su khi thc hin chc nng qun l kinh t, s p t bin
php hnh chnh vo lnh vc kinh t ca Nh nc (v d nh vic ban hnh cc
chnh sch bo h, tr cp, kim sot gi c, gii hn lnh vc hot ng ca cc

199
loi hnh doanh nghip) l c hi thun li cho hin tng hi l ny sinh v pht
trin. Hin tng chy chnh sch bt u xut hin trong nn kinh t th
trng ca Vit Nam.
Bn cnh mt tri ca chnh sch pht trin kinh t ca Nh nc cng to
c hi lm ny sinh hnh vi hi. Pht trin kinh t vi tc nhanh ko theo s gia
tng ca nhu cu gii quyt cc th tc hnh chnh, v d nh nhu cu c cp php
tham gia cc hot ng kinh t; iu dn ti s gia tng ca nhng c hi cho
hi l hnh chnh v hi l vt pht sinh (Anti-Corruption Resource Centre 2008).
Ngay c vic thay i chnh sch qun l kinh t vi vic trao quyn ch ng cho
cc chnh quyn a phng cng tr thnh c hi cho s pht sinh ca hot ng hi
l ti cc a phng, nht l trong cc hot ng xy dng c s hn tng v cp
php u t. Nhng n lc gim bt s tp trung quyn lc li dn ti s thc thi
php lut thiu ng b v khin cho cc cng chc a phng c nhiu c hi i
hi l cp php hoc cp cc loi giy chng nhn [Gainsborough 2003].
Phn cp qun l cn nhiu tng nc, nhiu th tc rm r, t chc b my
hnh chnh nh nc cng knh, hoc li qu tp trung mt vi cp qun l trong
khi mt s hot ng c th giao cho cc cp qun l thp hn thc hin [V Danh
Hng 2006, tr.9; Trn Gia Hin 1997, tr.155; Thanh tra Chnh ph 2004, tr.62; Trn
Cng Phn 2004, tr.108]. S rm r ca th tc hnh chnh, s cng knh ca b
my hnh chnh ny sinh thi hch dch, quan liu, ca quyn, vi vnh, sch
nhiu. Theo chng ti y cng chnh l mt nguyn nhn ca ti phm hi l
Vit Nam thi gian gn y.
C ch xin - cho c rt nhiu kin cho l mt trong nhng nguyn nhn
chnh ca cc ti phm v hi l Vit Nam [Thanh tra Chnh ph 2004, Tp th
tc gi 2005, Trn Cng Phn 2004]. Chng ti cng c cng quan im v vn
ny. C ch xin - cho th hin ch vic duyt cc d n u t, hot ng u t
xy dng c bn, vic cp v pht ngn sch cn ph thuc gn nh hon ton vo
cc c quan u t, ti chnh, k hoch, qun l d n... C ch ny dn n mt
lot th on phm ti v hi l nh: li qu, gi gi, trch thng, v.v ...

200
Th hai l nhng nguyn nhn lin quan n cng tc qun l cn b,
cng chc
Cc ti phm v hi l Vit Nam cn do mt nguyn nhn quan trng l c
ch qun l cn b cn lng lo v php lut v qun l cn b, cng chc cn cha
c quan tm ng mc. Lut cn b, cng chc mi va c ban hnh nm
2008 v thi gian lut pht huy c hiu qu trong thc t cn qu ngn. Hn
na, cc quy nh ca lut cn cha nu c th v vai tr v chc nng ca cn b,
cng chc. Trong vn bn quan trng ny li khng quy nh v cc nguyn tc
ca vic nhn qu biu v cc loi li ch, cng khng a ra mt m hnh quy tc
ng x chung cho tt c cc cn b, cng chc trong cc lnh vc, ngnh ngh
khc nhau. Ngay c mt s lnh vc rt cn s tn ti ca nhng quy tc lm vic
nghim ngt th nhng nguyn tc ca vic nhn v a qu vn cha c xy
dng, v d nh trong cc c quan t php. nhng ni cc b quy tc ng x
c xy dng th vic thc thi cng rt hn ch [Bo co TI - Vit Nam
2006, tr.34]. Bn Bo co nm 2005 ca Ban ni chnh trung ng ng cng
pht hin rng c mt t l ln ngi c hi thng nht cho rng mt trong nng
chnh ca tham nhng ti Vit Nam thi gian gn y l nhng quy nh lng lo
v quyn hn v trch nhim ca cn b, cng chc; s thiu gim st v kim tra
hot ng ca nhng ngi c quyn lc; cng tc qun l nhn s yu km [Ban
ni chnh trung ng 2005, tr. 58-67].
Th ba l nhng nguyn nhn v tm l v mi trng x hi
Bn cnh nhng nguyn nhn mang tnh khch quan nu trn, mt vi
nguyn nhn v ch quan ca cc ti phm v hi l xut pht t yu t tm l v
o c cng cn c bn ti. Mt s nguyn nhn v mt o c c th k n
nh s suy thoi v phm cht o c, quan nim sai tri cho rng mi vic c th
v nn c gii quyt bng li ch vt cht. Chng ti ng vi quan im cho
rng ch ngha c nhn, li sng coi trng vt cht, tm l hng th vt cht...l
nhng nguyn nhn v ch quan ca cc ti phm v tham nhng, trong c ti
phm v hi l [Tp th tc gi 2005, tr.10]. Thm vo , theo mt nghin cu ti

201
phm hc, bnh ca quyn, hch dch cng vi thi tm l vi vnh, sch nhiu
trong khi thc thi cng v ca mt b phn cn b vin chc nh nc cng l mt
nguyn nhn ca hin tng tham nhng, hi l [Nguyn Xun Ym 2001, tr. 554-555].
Nhng thi tm l ca mt b phn khng nh ngi c chc v, quyn hn
cng vi s thiu minh bch ca h thng qun l hnh chnh nh nc, kt hp vi
s thiu hiu bit ca ngi dn dn n t tng nh v, chy cht cho c
vic ca nhiu ngi dn. Thi tm l cu cnh, nh v, chy cht c vic
dng nh tr thnh ph bin nhng ngi ang c vic cn gii quyt. Hn
na, theo mt tc gi th hin nay vic ngi dn Vit Nam vn cha c thi quen
s dng cc dch v php l, kt hp vi s thiu hiu bit php lut (m nguyn
nhn ch yu do vic tuyn truyn php lut km hiu qu), cng vi tm l ngi
u tranh, s va chm, chp nhn thit thi, cng l nhng nguyn nhn ca t nn
tham nhng, hi l [Nguyn Minh oan 2004, tr.37].
Yu t mi trng x hi cng ng vai tr quan trng trong vic lm ny
sinh hoc to iu kin cho hnh vi hi l. Nh thc tin cp trn, nhiu v
n v hi l cho thy nhiu ngi phm ti lm vic hoc sinh hot trong mt mi
trng m hnh vi tham nhng, hi l xy ra kh ph bin. Chnh trong mi trng
ny, nhng ngi phm ti quan st nhau v lm theo nhau. H nhn thy hnh vi
phm ti ca ngi khc, thy ngi khc hng li bt chnh t chc v, quyn
hn m khng gp phi s trng tr ca php lut, nh mt h qu tt yu h s bt
chc thc hin hnh vi hi l.
Th t l nhng nguyn nhn lin quan n quy nh ca php lut v
phng, chng cc ti phm v hi l
Nh c phn tch ti Chng 2 ca lun n, cc quy nh ca lut hnh
s v ti phm hi l cn cha hon chnh, hn na li thiu vn bn hng dn p
dng, dn n vic kh p dng lut, kh chng minh cc du hiu ca ti phm
theo lut nh, b lt hnh vi hi l c tnh nguy him cho x hi. Nhng hn ch,
thiu st ca lut to ra k h nhiu i tng c chc v, quyn hn hoc c
tin tn dng thc hin hnh vi hi l. R rng mt s du hiu php l theo lut

202
nh i vi cu thnh ca ti phm v hi l nh du hiu lin quan n chc v,
quyn hn ca ngi nhn hi l, du hiu ca hi l, du hiu lm hoc
khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a l nhng du hiu
khng d chng minh v mt t tng trn thc t. Phm vi ca ch th ti nhn hi
l hoc mt vi du hiu khc nh ngi th ba c li, khng c quy nh r
rng trong lut. Ngi phm ti c kin thc php lut v c chc v, quyn hn s
d dng tm cch lch lut. Quy nh ca lut tr nn khng c tc dng rn
e, phng nga i vi nhiu i tng. Nhng ngi trnh khi TNHS c
mt vi ln s c gan tip tc thc hin ti phm.
C s php l u tranh chng cc loi hnh vi v hi l cha y , nht l
c s php l u tranh vi ti phm v hi l tm quc t (cha quy nh c
th ti hi l cng chc nc ngoi hoc nhn vin ca cc t chc quc t), nn
hot ng hp tc quc t phng, chng hi l cn nhiu kh khn, lng tng v
cha hiu qu. y l nhng iu kin cho hot ng a v nhn hi l (thm ch
mang tnh cht quc t) c din ra thun li, khng b ngn cn v kh b pht
hin, x l. Hn na, mt vi loi hnh vi ang din ra c tnh nguy him cho x hi
song cha b ti phm ho nh hi l trong khu vc t, a v nhn qu biu hoc
t n c gi tr ln. Nhng hnh thc hi l ny do khng b quy nh l ti phm
nn chng ta khng c c s php l x l trong khi chng ang gy khng t tc
hi nguy him cho x hi Vit Nam.
Th nm l nguyn nhn lin quan n hot ng x l ti phm v hi l
Hiu qu ca cng tc u tranh chng cc ti phm v hi l cn cha cao.
Vic khng pht hin hoc tuy pht hin c nhng khng x l nghim, trit
hoc x l khng cng bng l nhng nguyn nhn khin ti phm v hi l tip tc
gia tng. Tc gi V Danh Hng cho rng mt s yu t nh nng lc, trnh hn
ch ca cc cn b php lut, tinh thn u tranh chng loi ti phm ny cn cha
cao, th tc hnh chnh lin quan n gii quyt v n cn phin h, i khi nh
hng n s c lp trong tc nghip ca cn b cc c quan bo v php lut, thiu
chuyn gia u ngnh, l nhng nguyn nhn khin hiu qu ca cng tc ny cn

203
thp [V Danh Hng 2006, tr. 10]. Bn cnh , qu trnh iu tra, truy t v xt x
cc ti phm v tham nhng (trong c ti nhn hi l) gp nhiu kh khn hn cc
ti phm khc do c s can thip bng nhiu hnh thc khc nhau nh mt s ngi
c chc v, quyn hn hoc c quan nh nc (thng l c quan ch qun ca ngi
phm ti) gy sc p, cn tr bng cch khng hp tc, dng quyn lc tc ng
hoc tm mi quan h vi c quan bo v php lut. Ngoi ra, thc t cho thy trong
cng tc kim st v thc hnh quyn cng t i vi cc v n v hi l mt s kim
st vin cha nhn thc ng v y tnh cht ca cc ti phm ny; cha kim st
cht ch qu trnh khi t v cha lm tt cng tc qun l tin bo, t gic ti phm
dn n tnh trng b lt ti phm hoc khi t khng ng. Trong cng tc xt x
cc ti phm v hi l, s phi hp vi cc c quan bo v php lut cha cht ch,
hng dn, gii thch php lut ca cc c quan c thm quyn cha y , vic xc
nh ti danh mt s v n cn lng tng. Tc gi Trn Cng Phn b sung mt s
nguyn nhn ca tnh trng u tranh chng tham nhng km hiu qu t pha cc c
quan bo v php lut l vic x l cha nghim cc v n, tnh trng x l thiu
cng bng nh nghim khc vi cp di nhng li nh vi cp trn, ch xt x phn
ngn cn phn gc li khng b x l [Trn Cng Phn 2004, tr.120] Ngoi ra,
mt s yu t khc cng c cho l vt cn i vi cng tc u tranh chng ti
phm v hi l nh th tc php l gii quyt loi n ny phc tp, nng lc trnh
ca cn b lm cng tc bo v php lut cn yu, cha p ng c yu cu ca
hot ng iu tra, truy t, xt x loi ti phm rt phc tp ny, cn hin tng bao
che, d trong x l nhng ti phm v hi l [Trn Cng Phn 2004, tr.61].
Vic ch trng x l ngi a hi l l bt cng v khng khuyn khch
vic t gic ti phm t pha ngi a hi l. Thc t l cho d ngi a hi l
khai bo vi c quan nh nc c thm quyn trc khi hnh vi phm ti b pht
gic h vn c th phi chu TNHS. Trong khi nhiu ngi nhn hi l li khng
b truy cu TNHS. Tnh trng khng x l kin quyt, trit v nghim khc i
vi nhng ngi c chc v, quyn hn nhn hi l s dn ti thi coi thng
php lut ca nhm ngi ny, t c th dn ti vic tip tc thc hin ti phm

204
ca h hoc vic thc hin ti phm ca nhng ngi khc khi vic thc thi php
lut hnh s khng sc rn e nhng ngi ny.
Vic p dng hnh pht ca To n i vi nhng ngi phm ti v hi l
cha thch ng v cha nghim khc. Vic cho hng n treo vn chim t l
kh cao, hnh pht tin t c p dng v cn vi mc thp. Hnh pht c p
dng ni chung cha sc rn e. Mc ch phng nga ring v phng nga
chung ca hnh pht v vy cng cha thc s t c, t dn n thi coi
thng s nghim minh ca php lut. Ngi phm ti khng b x l (hoc b x
l khng thch ng) v c nhng ngi c nh phm ti v hi l s khng thy
nguy c b trng pht nghim khc bi php lut v vic phm ti li c tip din.
V d: trong v n Tamexco, k ton trng ca cng ty ny t co Phm Nht
Hng (lc l trng phng tn dng ca Ngn hng cng thng chi nhnh thnh
ph H Ch Minh) nhn hi l 20.000USD, tuy nhin v c quan t tng khng
chng minh c hnh vi phm ti ny nn ng ta khng b truy cu TNHS. Sau
ng Hng khng nhng khng b x l k lut m cn c thng chc (Ph gim
c ph trch tn dng ca ngn hng). Kt qu l trong v n Epco - Minh Phng
ng ny tip tay cho Minh Phng v Lin Khui Thn la o chim ot mt s
tin ln ca Nh nc thng qua cc hp ng vay vn ca ngn hng. V n ny
cho thy vic x l khng kin quyt v nghim khc cc hnh vi hi l s dn n
vic tip tc thc hin ti phm v nhng hu qu ngy cng ln hn.
Cng chung quan im v nhng nguyn nhn ny, mt tc gi nc ngoi
trong mt nghin cu v tham nhng ng Nam nhn nh nhng n lc
chng tham nhng bng php lut v h thng t php Vit Nam ang gp phi
nhng ro cn ln nh: cht lng yu km ca lut v vn bn di lut c lin
quan, lut quy nh cn qu chung chung, vn bn hng dn p dng lut thng
khng c son tho cng vi vn bn lut nn thiu tnh gn kt v cng lm
chm tr vic p dng lut, thiu c ch gip cho vic p dng v thc thi lut mt
cch hiu qu, thiu tnh c lp ca cc c quan bo v php lut [Wescott 2003:
262-264]. Nhng nhn nh tng t cng c a ra trong mt nghin cu khc
v tham nhng Vit Nam [Anti-Corruption Resource Centre 2008].

205
Chng ti cng ng tnh vi nhng nhn nh trn v cho rng s yu km
ca cng tc thc thi php lut chnh l mt trong nhng nguyn nhn ca cc ti
phm v hi l. V s thiu hiu qu ca cng tc ny, ngi dn c xu hng dng tin
bo m cho cc v kin tng ca mnh c thnh cng. iu ny hon ton ph
hp vi quan im ca mt tc gi cho rng nu lut khng pht huy c tc dng
v h thng t php vn hnh yu km, ngi dn s trnh a cc v xung t ti to
n tr phi h phi tr thnh nhng ngi a hi l [Rose-Ackerman 1999, tr.153].
Hai nguyn nhn th t v th nm l nhng nguyn nhn chng ti c bit
quan tm t gc php l hnh s (c bit l nguyn nhn th t). Nhn thy hai
nguyn nhn ny tc l chng ta c th tm ra gii php trong vic kin ngh sa
i, b sung quy nh ca lut hnh s c lin quan cng nh kin ngh i vi vic
p dng cc quy nh v cc ti phm v hi l trong BLHS.
3.1.2. Tnh hnh cc ti phm v hi l Thy in v t-xtry-lia
Thy in v t-xtry-lia l hai quc gia c nh gi cao trong hot ng
phng v chng cc ti phm v hi l. iu c chng minh bng thc t l
hai quc gia ny c t l ti phm v hi l rt thp.
i vi Thy in, quc gia ng hng u v ch s trong sch trong bng
xp hng thng nin ca TI cng nh trong nh gi ca nhiu t chc quc t v
chng tham nhng khc, v d nh theo Bng xp hng nm 2009 ca TI, Thy
in t 9,2 im trn thang im 10 v trong sch, ng th 3 trong s cc
quc gia hng u v mc tham nhng thp. Theo nhn nh ca GRECO trong
Bo co nh gi nm 2005, Thy in l quc gia c mc minh bch v lim
chnh rt cao. S lng v n v ngi phm cc ti v hi l c bo co v c
pht hin trong nhng nm gn y rt thp. Theo Bo co nm 2006 ca C quan
chng tham nhng quc gia thuc Vin Cng t Thy in, t nm 2003 n thng
8 nm 2006 c 147 v hi l c bo co ti c quan ny. Ngoi ra, theo thng k
ca Hi ng quc gia v phng nga ti phm, t nm 2003 n nm 2005 c
248 v b tnh nghi phm ti v hi l; trong s c 31 v b truy t vi 74 b
can v cui cng c 57 ngi b kt n [GRECO 2009]. Cng theo Bo co ca

206
GRECO nm 2009, C quan chng tham nhng quc gia Thy in cung cp
thng tin cho GRECO cho bit t thng 7 nm 2003 n thng 1 nm 2009 c
280 v c tin hnh iu tra dn ti 82 v b truy t (lin quan n hn 270
ngi). S v b truy t ln n gn con s 90 vo thi im bn Bo co ca
GRECO c cng b (gia thng 2 nm 2009).
Hiu qu ca cng tc u tranh chng ti phm v hi l ca cc c quan
bo v php lut Thy in ang dn c chng minh trong thc tin. Trong
nhng nm gn y, thc t cho thy s v phm ti v hi l b pht hin v b truy
t gia tng, c bit t sau khi C quan chng tham nhng quc gia c thnh
lp nm 2003. Nh mt h qu tt yu, s v n v hi l b a ra xt x bi cc
cp to n (bao gm c To n ti cao) cng tng ln mt cch r rng. Thng k
sau y c th l mt minh chng cho nhn nh .
Bng 3.2. S ngi b kt n v cc ti phm v hi l trn ton quc (t
1998 n 2007)
Ti phm
Nm
a hi l Nhn hi l
1998 12 3
1999 7 2
2000 5 6
2001 0 0
2002 9 5
2003 5 4
2004 9 7
2005 8 24
2006 14 40
2007 13 33
Tng 68 124
Ngun: Hi ng quc gia v phng nga ti phm Thy in

207
Nh vy l trong 10 nm Thy in ch c 68 b co b xt x v b kt n
v ti a hi l v v 124 ngi b kt n v ti nhn hi l. Nhng s liu nu
trn phn no phn nh tnh hnh ti phm v hi l Thy in trong nhng
nm gn y. Nhng con s u th hin t l phm loi ti ny rt thp. y cng
l nhn nh chung ca cng chc trong cc c quan nh nc v nhng i din t
cc khu vc khc ca cng ng c on nh gi ca GRECO mi tham gia
kin vo cc bo co nh gi tnh hnh tham nhng ca Thy in trong sut thi
gian t nm 2000 n nay [Bo co ca GRECO nm 2001, 2005, 2009].
Trong tng s ngi phm ti v tham nhng c 83 ngi (chim khong
61%) phm ti hi l gy nh hng trong cc hot ng thng mi, c th l
hi l bn c nhiu sn phm cho khch hng (hi l cc khch hng tim
nng, hi l khch hng l nhng cng chc cp cao, hi l cng chc ca cc cng
s h t hng cho c quan nhiu hn...); c 13 ngi (chim 9,6%) phm ti hi
l gy nh hng i vi cc hot ng mang tnh php l; c 3 ngi (chim
khong 7%) phm ti hi l gy nh hng ti hot ng thanh tra v cp php.
Theo tng kt ca tc gi Monika Karlsson, mt s loi v vic v hi l in
hnh ti Thy in thi gian gn y l hi l trong ngnh cng nghip dc phm
tng thm li nhun; hi l phc v cho cc chin lc qung b sn phm; hi
l khch hng; hi l c kt qu thanh tra tt hoc c cp giy php mi;
hi l mang tnh quc t vi ca hi l tr gi hng t la; hi l trnh b truy
t; hi l trong cc dch v gip ngi gi, ngi tn tt [tr. 9-10]. Cng theo tc
gi ny, cc v phm ti v hi l c pht hin ti Thy in mi ch l nhng
v xy ra gia cc cng ty t nhn vi cc cng ty ca Nh nc, hoc vi cc c
quan nh nc; gia cc c nhn vi cc cng chc nh nc. Ti Thy in vn
cha pht hin c nhng trng hp a v nhn hi l trong khu vc t (gia
cc cng ty t nhn vi nhau hoc gia c nhn vi cng ty t nhn); nhng trng
hp hi l xy ra trong cc cng s gia cc cng chc nh nc vi nhau [tr.12].
Theo Bo co ca GRECO nm 2001 v nm 2009, ti Thy in hu nh
khng xy ra v n hi l no trong cc c quan bo v php lut, tr mt v a

208
hi l khng thnh cho mt thm phn. Lnh vc cnh st cng hu nh khng bit
n hin tng hi l. Cng nh vy hin tng hi l do cc bng nhm ti phm
c t chc khng h c ghi nhn bt k u ti Thy in. Mt s hnh thc hi
l thng gp cc nc phng Ty nh hi l trong lnh vc chnh tr (hi l
trong cc chin dch bu c), hi l mang tnh quc t hoc hi l c s tham gia
ca cc thnh vin trong gia nh hoc bn b cng c bo co l khng thy xut
hin ti Thy in. Theo Bo co ca OECD nm 2005, Thy in mi ch xy
ra mt v hi l hai vin chc ca Ngn hng th gii c xt x nm 2004. Mt
s v khc lin quan n hi l cng chc nc ngoi ang tin hnh iu tra c
Bo co ny cp nhng sau u khng kt n c do thiu chng c [OECD
2005, Ph lc 3]. Hi l c tnh cht nh nht c pht hin nhiu hn trn thc t.
Tnh hnh thc t cho thy cn c nhng v hi l nh gy tranh ci v tnh cht phi
o c ca hnh vi, v d nh vic gi v xem ho nhc cho ngi cng chc hoc
cho mt s khch hng tim nng [Jacobsson 2006, Lennerfors 2007].
Theo nhn nh ca Vin nghin cu chng tham nhng Thy in, nhn
chung ti Thy in khng xy ra v n hi l ln v nghim trng no. Tuy nhin
t chc ny cng ch ra mt s lnh vc d xy ra hin tng hi l hn cc lnh vc
khc, v d nh lnh vc xy dng. ng thi, Vin nghin cu ny cng ch ra mt
nguy c i vi cc c quan, t chc ln, ni m thm quyn ra cc quyt nh ang
c y thc cho cc cp thp hn, rng s c s gia tng ca hin tng hi l nh
(c bit l tiu cc ph dnh cho cc hot ng hnh chnh hng ngy ca cc
cng s, v d nh lm th tc hnh chnh nhanh hn) [GRECO 2001, on 76].
Ti sao Thy in xy ra rt t ti phm v hi l mc d quc gia ny
khng c mt chng trnh quc gia hoc mt chin lc c bit no dnh cho
cng tc chng tham nhng? Theo cc Bo co nh gi ca GRECO (nm 2001 v
nm 2009) cng nh Bn kho st ca OECD nm 1999, mt s yu t c th l
gii cho tnh hnh ny nh c ch minh bch trong hot ng ca cc c quan nh
nc (tnh cng khai v tnh c lp ca b my nh nc bao gm c cc c quan
bo v php lut), quyn t do tip cn thng tin ca cng dn (c quy nh trong

209
lut hin php). C th, Bo co ca GRECO nm 2001 nhn nh l do c a
ra nhiu nht l gii cho mc tham nhng thp Thy in l mt s tin
tng chc chn ca x hi v cc thit ch ca nh nc vo s cng khai v minh
bch. Bn cnh , nguyn tc t do tip cn thng tin - mt nguyn tc c bn
trong hot ng ca b my nh nc ( c ghi nhn trong lut hin php) -
cng tr thnh yu t gip phng nga hin tng hi l [GRECO 2001, on 16].
Nhng yu t cng khai, minh bch, t do thng tin c x hi Thy in nh
gi l nhng v kh quan trng nht trong cuc u tranh vi tham nhng bi v n
cung cp cho cng chng v cc phng tin truyn thng nhng cng c kim
sot cc hot ng trong khu vc cng. Ngoi ra, mt yu t quan trng khc l h
thng bo v nhng ngi cung cp thng tin cho cc phng tin truyn thng, ci
c nh gi l c mt khng hai ca Thy in [Kho st ca OECD nm 1999].
Theo quy nh ca Lut v t do bo ch v Lut v t do biu t (u l cc vn
bn lut hin php), cc cng chc c th cung cp thng tin v tham nhng cho i
din cc c quan truyn thng nhm xut bn hoc tuyn truyn rng ri ti cng
chng. Trong trng hp ny ngi cng chc c quyn c gi b mt danh tnh
v ngi i din ca c quan truyn thng c th b coi l phm ti nu tm hiu
v danh tnh ca ngi cung cp thng tin hoc ngi phng vin s b coi l
phm ti nu l tn tui ca ngi a tin. Quyn c cung cp thng tin bao
gm c vic cung cp hu ht (tuy khng phi l tt c) nhng thng tin c coi
l b mt. Mt khc, thu nhp cao ca i ng cn b, cng chc cng gip hn
ch hnh vi nhn hi l, v d nh thu nhp ca cc thm phn rt cao, mc lng
thp nht ca h tng ng vi lng ca nhng cng chc cao cp trong h
thng c quan hnh chnh cng [GRECO 2001, on 55]. Thm vo , vic xy
dng h thng cc quy tc ng x bt buc i vi ngi lm cng c trong khu
vc cng v t cng c coi l kim ch nam cho hot ng ca nhng ngi ny.
Vin nghin cu chng tham nhng ca Thy in xy dng B quy tc Vic
s dng cc li ch tng cng cc mi quan h v tip xc trong kinh doanh
nhm mc ch cng c cc chun mc o c trong nhng giao dch thng

210
mi. Trong vn bn ny, mt ranh gii r rng gia cc hnh vi c th chp nhn
c v mt o c v nhng hnh vi b coi l tham nhng c thit lp, to
iu kin thun li cho vic tm hiu v trnh thc hin cc hnh vi hi l ca
nhng ngi vin chc. Theo Bo co ca GRECO nm 2001, cc b quy tc ng
x c xy dng v p dng ti Thy in ch r nhng loi qu no m
ngi vin chc c th nhn v nhng loi no b cm nhng ngi ny c th
bit v trnh vic thc hin ti phm v hi l [on 82].
Thy in c hai c quan v mt t chc hot ng trong lnh vc chng
tham nhng: Hi ng quc gia v phng nga ti phm (National Council for
Crime Prevention), C quan chng tham nhng quc gia thuc Vin Cng t
(National Anti-Corruption Unit) v Vin nghin cu chng tham nhng (Institute
against Corruption). Tuy chc nng ca cc c ny khng ging nhau (c quan
th nht chuyn v hoch nh chnh sch phng nga ti phm ni chung; c
quan th hai c chc nng iu tra, truy t cc hnh vi tham nhng, t chc th ba
chuyn nghin cu v a ra cc kin ngh lin quan n sa i cc quy nh ca
lut v ti phm v hi l cng nh a ra cc khuyn ngh, t vn cho ngi dn
v doanh nghip cch thc phng nga hi l, ng thi gp phn vo hot ng
gio dc thc phng, chng ti phm v hi l), nhng mc ch ca chng u
nhm y li, hn ch mc ti a cc hnh vi tham nhng. Bn cnh , cc
c quan truyn thng cng ng mt vai tr quan trng trong cng cuc phng,
chng ti phm v hi l. Thc t cho thy nhiu v vic v hi l c phanh
phui t nhng thng tin do cc hng truyn thng cung cp, v d nh v mt
Ngh s b tnh nghi nhn hi l trc cuc bu c nm 1991 v ch b a ra cng
lun khi t Sundsvalls ng mt bi vit vo nm 1993 [Andersson 2002, tr.77-
78]. Ngoi ra, s hp tc gia cc c quan c trch nhim trong vic pht hin cc
biu hin ca tham nhng cng gp phn vo cng tc ngn nga v pht hin ti
phm v hi l. Hp tc cht ch gia c quan cng t v c quan thu v l mt
v d in hnh cho thc t hot ng ca cc c quan nh nc Thy in
[OECD 2005, on 92].

211
Cc con s thng k nu trn ch phn nh tnh hnh ti phm v hi l r.
Thy in cng khng nm ngoi xu th tn ti mt lng ti phm v hi l nht
nh n. Tuy n nay cha c bo co hoc nghin cu kho st no khng nh
chc chn v c th thc t ny nhng mt s bo co cng gin tip cho rng c
tnh trng mt s hnh vi phm ti v hi l khng c pht hin. Mt bo co ca
OECD cp ti thc trng c mt vi cng ty ca Thy in (thng l cc
cng ty nh, do s bt li v kh nng cnh tranh) hot ng thng mi nc
ngoi b cho l thc hin hnh vi a hi l cho cng chc nc s ti dnh
c cc hp ng lm n hoc gii quyt mt s vn khc [OECD 2005, on
65]. Theo mt s tc gi Thy in, thi gian va qua c nhng v hi l b truy
t song khng b kt n, gy bt bnh trong cng chng v bo ch, v d nh v mt
Ngh s nhn tin (theo yu cu ca chnh ng ta) t mt vi cng ty n t vn
cho h v cc cch thc xy dng chnh sch kinh doanh v ra quyt nh, trong khi
ng ta li l thnh vin ca y ban thng trc v cng nghip v thng mi ca
Ngh vin. Bo ch Thy in cp rt nhiu v v vic ny, thm ch tin
hnh kho st ly kin cng chng v quyt nh ca To phc thm khng cng
nhn phn quyt tuyn c ti ca To s thm v a s ngi c phng vn ng
tnh vi bn n ca To s thm [Andersson 2002, tr.77-78]. Mt s v thc s gy
tai ting i vi cng lun v b nhng tp ch c uy tn ca Thy in phanh phui
nhng cui cng cc c quan bo v php lut li khng chng minh c l ti
phm, v d nh v mt quan chc lnh o ca Hi ng thnh ph Malm nhn
qu l mt chuyn i du lch Nam Phi t mt doanh nhn c ng ny nhn l bn
ca mnh [Andersson 2002, Lennerfors 2007]. Theo mt s tc gi, iu ng quan
tm l i vi nhiu v c tnh tit tng t nh nhau song mt s v b kt n trong
khi mt s v khc (thng lin quan ti cc quan chc) li c tuyn l v ti v
khng c chng c [Andersson 2002, Lennerfors 2007]. Mt thc t na cng
c gii truyn thng ca Thy in quan tm l vn nhng ai phi chu TNHS
khi nhng v hi l xy ra ti cc cng ty hoc cc t chc. iu ng ch l
nhng ngi qun l ca cc php nhn ny li thng tm c l do thot khi
TNHS [Lennerfors 2007, tr. 22].

212
Nhng bo co ny cng cho rng tnh trng ny l do y l loi ti phm c
tnh b mt cao. hn na khng ai cho mnh l nn nhn ca loi ti phm ny, trong
khi tin bo v ti phm thng do cc nn nhn cung cp. Mt khc, nhng ngi
c lin quan trong v hi l thng s kh nng b truy t v p dng hnh pht nu
h t gic ti phm. Mt vn khc l mc nhn thc thp cng nh s thiu
vng cc hng dn c th v cc loi hnh vi tham nhng cng lm hn ch hot
ng t gic cc v vic tham nhng, c bit l cc v c tnh cht phc tp, trong
c nhiu v lin quan n cc giao dch thng mi quc t. Bo co ca
GRECO cng ch rng c nhiu v vic v tham nhng c cp trn cc bo
ch vi nhng tin tc cho thy v vic rt trm trng...tuy nhin do khng c
chng c nn khng th kt ti nhng ngi tham gia. Ngoi ra, ti phm n v
hi l ti Thy in cn do nguyn nhn l cc bn trong quan h hi l u thy
c li nu s vic c che giu [GRECO 2001, on 129].
Tuy nhin cng phi nhn nhn mt thc t l ring trong 3 nm t 2005 n
2007 s lng ngi b kt n v cc ti phm hi l tng ln mt cch ng k
(132 ngi) chim ti 68,75% so vi tng s ngi b kt n trong 10 nm v cc
ti phm ny (192 ngi). Tuy nm 2007 s ngi b kt n c gim mt cht so
vi nm 2006 song xt v tng th th xu hng chung ca din bin cc ti phm
v hi l vn l gia tng. Bn cnh , tuy s v phm ti v hi l ti Thy in
rt thp so vi nhiu quc gia khc song nu so snh trong c cu cc ti phm
c coi l ti phm v tham nhng ca nc ny th ti nhn hi l, sau l ti
a hi l chim t l cao nht. Theo nghin cu ca tc gi Monika Karlsson, t
nm 2003 n nm 2005 s v phm ti nhn hi l chim 32% v s v phm ti
a hi l chim 25% tng s v phm ti v tham nhng [Karlsson 2008, tr.7].
Nh nu trn, tuy s lng cc ti phm v hi l ti Thy in t song
cc ti phm ny li ang c din bin phc tp hn v gia tng trong mt s nm
gn y. Ti sao thi gian gn y s lng ti phm v hi l c thc hin ti
Thy in c xu hng gia tng? Nguyn nhn u tin c th nhn thy r l s
hiu qu hn ca hot ng u tranh chng loi ti phm ny. Tuy nhin mt thc

213
t khng th ph nhn l s thiu ch trng, c phn ch quan ca cc c quan bo
v php lut v ton x hi ni chung i vi nhm ti phm ny. Ti Thy in
t lu hi l khng b xem l hin tng ph bin v nguy him. Cc bin php
phng nga v chng ti phm ny khng c coi trng trong chnh sch ca quc
gia [Kho st OECD 1999, GRECO nm 2001 v 2009]. Bn thn cc c quan bo
v php lut cng ht sc lc quan v tnh hnh ca cc ti phm v hi l khi nhn
nh rng y khng phi l mi him ha i vi Thy in [Bo co GRECO
2001]. S lc quan rt d tr thnh ch quan v l iu kin thun li cho ti phm
xy ra. Bo co ca GRECO nm 2001 tng cnh bo Thy in mt nguy c l
s t tin ca ngi Thy in vo o c ca cc cng s v cc cng chc nh
nc v s lng t i cc v hi l (vo thi im ) s lm gim nhn thc v
tnh nguy him ca loi hnh vi ny, ko theo vic s c t t gic v cc hnh vi
nghi ng l hi l gi ti cc c quan thc thi php lut v nh vy cng ng
ngha vi vic gim st kh nng phng nga v kim sot cc hot ng hi l.
Cnh bo ny ca GRECO dng nh ang c chng minh trn thc t.
Theo mt bo co gn y ca OECD, cng chng Thy in khng xem hi
l cng chc nc ngoi l vn ng lo lng v y khng phi l vn c
quan tm ti Thy in, thm ch ngi dn t khi nghe ni v hin tng ny, Ngay
c gii truyn thng ca Thy in cng b cho l cha tht quan tm v c nhn
thc y v vn hi l cng chc nc ngoi v hi l trong khu vc t [OECD
2005, on 67]. y c th xem l iu kin thun li mt s doanh nghip hoc
nh kinh doanh thc hin hnh vi ny m khng b ch v kh b pht hin.
S gia tng ca ti phm v hi l cn c cho l bi v s gim st ca
tnh minh bch v s bung lng trong qun l cc hot ng thng nht ca nhiu
c quan [Andersson 2002, tr.98]. Nh vy cng c th thy rng s thiu minh
bch trong hot ng ca mt s cng s, cng chc l nguyn nhn v cng l iu
kin thun li cho s xut hin v tn ti ca hin tng hi l. Tuy nhin cng cn
ch rng y ch l s thiu minh bch trong hot ng ca mt s cng s, khng
phi l s thiu minh bch ca chnh sch hoc php lut.

214
Mt yu t na c th xem l nguyn nhn ca s gia tng ti phm v hi l
trong thi gian gn y l tnh trng cha thc s hiu qu ca hot ng u tranh
chng ti phm bng php lut hnh s. Trc ht s thiu hiu qu ny l do
nhng hn ch trong cc quy nh ca lut hnh s. iu lut quy nh v cc ti
phm v hi l cn cha tht r rng, thiu c th nu so vi i hi ca cng tc
chng minh cc ti phm ny trong thc t. y l nhn nh chung ca nhiu nh
nghin cu cng nh ca nhng ngi lm cng tc thc tin. Mt s kin
c cc bo co ca GRECO hoc OECD ghi nhn. Mt cn b ca Hi ng
quc gia v phng nga ti phm v mt gio s lut hnh s ca trng i hc
tng hp Stockholm (tng l ngi ng u Vin nghin cu chng tham nhng
ca Thy in) m tc gi tng phng vn u c chung nhn nh rng quy
nh ca lut hnh s hin hnh vn kh p dng. y cng l l do khin B T
php ca Thy in thnh lp mt y ban tm hiu nhng hn ch ca lut hnh
s lin quan n lnh vc ti phm ny v y ban ny c vn bn u tin nu ra
nhng khim khuyt ny vo nm 2009.
Bn cnh , mt vi thiu st trong nhng quy nh c lin quan ca lut
t tng hnh s cng gy kh khn cho hot ng ny. OECD trong mt bo co
ca mnh pht hin rng vic truy t hnh vi hi l cng chc nc ngoi theo
quy nh ca lut t tng hnh s Thy in ch tin hnh theo i hi ca li ch
cng, tuy nhin Bn hng dn chung cho cc cng t vin xc nh th no
l li ch cng ca Vin Cng t Thy in b hy b vo nm 1998 v nh
vy hin nay khng c vn bn no hng dn vn ny. Hn na, cc cng t
vin ca Thy in li khng ng nhin phi bo co vi Vn phng Cng t
vin trng v cc v hi l cng chc nc ngoi (nh i hi trong cc v n c
lin quan n vn ngoi giao hoc khng b) nn c quan ny khng c c hi
kim tra tnh ng n ca vic truy t hoc khng truy t [OECD 2005, on
216]. y cng b cho l mt phn nguyn nhn dn n mt s v vic hi l
cng chc nc ngoi ca cng dn Thy in vn khng c pht hin hoc
khng b x l thch ng.

215
Tng t nh Thy in, t-xtry-lia cng l quc gia hng u ca khu vc
Chu - Thi Bnh Dng v thnh tch chng tham nhng. y l ni vn
tham nhng ni chung c xem l vn nh, khng ng lo ngi [Bo co TI -
t-xtry-lia 2004]. Vic tm hiu v tnh hnh ti phm v hi l t-xtry-lia
khng n gin, v y l quc gia theo m hnh nh nc lin bang v cc ti
phm ny c iu tra, truy t v xt x c cp lin bang v cp bang. Trong
khun kh lun n ny, tc gi ch c iu kin tm hiu tnh hnh cc ti phm ny
cp lin bang v bang NSW.
cp lin bang, s lng v n v hi l b truy t v xt x rt t. Thc t
ny c chng minh bng s liu thng k c cung cp trong nhng bo co
hng nm ca Vn phng Cng t vin trng.
Bng 3.3. S v n v hi l b truy t bi Vin cng t lin bang ca t-
xtry-lia (t 1998 n 2007)
Nm S v
1998 - 1999 3
1999 - 2000 5
2000 - 2001 1
2001 - 2002 2
2002 - 2003 1
2003 - 2004 15
2004 - 2005 12
2005 - 2006 0
2006 - 2007 9
Tng 48
Ngun: Vn phng Cng t vin trng t-xtry-lia
Tnh hnh tng t cng c nhn nh i vi cc bang v vng lnh th
ca t-xtry-lia. V d nh i vi bang NSW, bang c s dn ln nht trong 6

216
bang v 2 vng lnh th ca t-xtry-lia nhng trong mi nm gn y (t 1998
n 2007) ch c 250 ngi b truy t vi 101 ngi b kt n bi To n a
phng v 99 ngi b truy t vi 38 ngi b kt n bi To n vng.
Mt s v n in hnh c xt x cp lin bang c th k ra nh v n
xy ra nm 2002 trong Andrew Theophanous - mt cu Ngh s thuc ng Lao
ng i din cho vng Calwell trong Vin dn biu b kt n v ti nhn hi l.
ng ny nhn hng nghn la gip nhng ngi Trung Quc vic np n
xin visa v cc vn v nhp c khc. Trong s nhng v nhn hi l
Theophanous thc hin c c mt v trong ng ta tm kim vic trao i hi
l bng quan h tnh dc vi mt ph n. V n nhn hi l c tnh cht thng
xuyn, ko di ca Nick Petroulias, mt cn b cao cp trong C quan thu v lin
bang nhng nm 1998 - 1999 l mt v d in hnh khc. Tuy nhin nhng v n
nh vy rt t v c th ni con s v n v hi l b iu tra, pht hin v x l ti
t-xtry-lia rt nh. Nhng v b kt n To n cc bang hu ht l nhng v
n nh, khng tht s nghim trng v ch yu c thc hin bi cc cng chc
cp thp. Hu ht cc c quan, cng chc ca t-xtry-lia u c nhn nh v tnh
hnh ti phm v hi l quc gia ny rng y l vn khng ng lo ngi [Bo
co TI - t-xtry-lia 2004].
Nhng l do c th gii thch cho tnh hnh kh kh quan nu trn l: th
nht, bn thn ngi dn cng c thc cao i vi cng tc phng, chng hi l.
Theo mt bo co ca OECD, t-xtry-lia l quc gia c nhiu hot ng nhm
tng cng nhn thc v cc hnh vi tham nhng. Chnh v vy, cc cng chc
chnh ph v vin chc ca cc c quan c phng vn u c mt s hiu bit
chung rng hi l l ti phm trong lut hnh s [OECD 2006, on 30]. Thc t
cho thy nh cng tc gio dc, truyn thng v tham nhng tt nn ngi dn v
cc cng chc ca t-xtry-lia c s hiu bit kh tt v nhng hnh vi ny v c
thc phng nga v u tranh chng ti phm v hi l cao. V d nh trong hai v
c cnh st t-xtry-lia iu tra thi im nm 2006 th c mt v l da trn
t co ca mt vin chc. Bn cnh , tnh c lp cao trong hot ng ca cc c

217
quan bo v php lut t-xtry-lia, s nng ng v c lp ca c quan thanh tra
v kim ton cng c xem l nhng im mnh ca cng tc u tranh chng
tham nhng ca quc gia ny [Bo co TI - t-xtry-lia 2004]. Ngoi ra, nhiu bang
ca t-xtry-lia c mt c quan c lp v chng tham nhng hot ng kh
hiu qu, v d nh bang NSW c ICAC, bang Queensland v bang WA cng c
nhng c quan nh vy. Mt yu t quan trng khc gp phn vo hiu qu ca
cuc u tranh chng ti phm v hi l l vic nng cao nng lc cho i ng cn
b lm cng tc thc thi php lut. Bo co ca OECD nm 2006 cho bit cc kho
bi dng v nhng quy nh mi ca lut v ti hi l cng chc nc ngoi
c tin hnh trong lc lng cnh st v lc lng cng t ca Lin bang [on
31]. Hn na, Chng trnh bo v nhn chng quc gia c tin hnh bi C
quan cnh st lin bang t-xtry-lia cng c xem nh mt c ch quan trng i
vi vic iu tra c hiu qu cc v n hnh s. Tnh cng khai ca hu ht cc lnh
vc hnh chnh cng cng gp phn khng nh vo vic hn ch s lm dng quyn
lc nhng nhiu, nhn hi l v trnh cho ngi dn khi s ph thuc qu ln
vo cc dch v cng. Ngoi ra, thu nhp ca cc cng chc t-xtry-lia kh cao,
nht l nhng ngi lm vic cho cc c quan bo v php lut. y cng l mt l
do lm hn ch lng tham ca nhng ngi c chc quyn.
Nhng con s v thng tin nu trn mi ch phn nh phn r ca tnh hnh
cc ti phm v hi l ca t-xtry-lia. Trn thc t, tnh hnh cc ti phm ny cn
bao gm c phn n. Mt bo co quc gia nhn nh rng con s rt t cc ti
phm v hi l c pht hin khng hon ton ng ngha vi tnh hnh thc t
ca cc ti phm ny nhng li phn nh rt r mt thc t khc l s hn ch trong
hiu qu ca cng tc chng minh ti phm. Nguyn nhn ca s km hiu qu ny
c quy cho s thiu ch trng thc s n loi ti phm ny; s hn ch ca c
ch t gic ti phm; vic u tranh vi ti phm mi ch mang tnh cc b, cha
to thnh mt chnh th [Bo co TI - t-xtry-lia 2004].
Theo mt nh nghin cu ng thi cng l mt vin chc ICAC bang NSW,
vic o lng mc ca cc ti phm v tham nhng l khng th chnh xc, xut

218
pht t mt s nguyn nhn nh cc ti phm ny thng c thc hin mt cch
b mt vi rt t nhn chng, hoc nhn chng cng khng cho rng vic t gic ti
phm l trch nhim ca h, hoc cho rng c t gic th nhng hnh vi cng
khng b x l (v h khng tin tng vo vic thc thi php lut i vi cc ti
phm ny), hoc h lo s s b tr th. Nhng iu ny cho thy thc ca cng
dn t-xtry-lia i vi vic u tranh chng hi l cha cao cng nh vic thc thi
php lut i vi loi ti phm v tham nhng ny cn hn ch. Nguyn nhn th
hai c tc gi ny quy cho l s thiu thng nht trong nhn thc v loi ti phm
ny, c th l nhn thc v vn hnh vi no s cu thnh ti phm [Angela Gorta
2006, tr.204]. Bn cnh , s khc nhau v cch thc thng k ti phm gia cc
bang cng dn n nhng con s thng k c a ra khng thng nht.
T khi quy nh mi v ti hi l cng chc nc ngoi trong BLHS ca
Lin bang c hiu lc php lut, cho n nay cha c mt v no b truy t v xt
x v ti phm ny. C mt s v ang trong qu trnh iu tra, tuy nhin dng
nh hiu qu ca hot ng iu tra cha c chng t. Theo nhn xt ca nhm
kim tra vic thc thi Cng c ca OECD, nhng cuc iu tra ny cho thy s
tng tr php l gia cc c quan c thm quyn trong vic xc nh s tht ca
v n vn cha cn thit [OECD 2006]. Bn cnh , mc d lut hnh s t-
xtry-lia quy nh TNHS ca php nhn nhng theo Vin Cng t lin bang t khi
BLHS ca Lin bang c hiu lc cho n nay vn khng c php nhn no b truy
t v ti hi l cng chc Lin bang. Trong khi , mt s nghin cu thc t li
cho thy mt tnh hnh tng i ng lo ngi ca hot ng hi l (thng qua hnh
thc hi l ph) cng nh nguy c cao ca cc hnh vi hi l nhm dnh c
nhng hp ng ln ca cc doanh nghip t-xtry-lia trong hot ng u t ti
nc ngoi. V d nh mt bo co ca mt trung tm nghin cu ca t-xtry-lia
(CAER), tnh hnh hi l cng chc nc ngoi ca cc cng ty ca t-xtry-lia
hin nay l vn cn c quan tm v c chin lc phng nga thch ng. Bo
co ny a ra mt lot nguy c cc cng ty ca t-xtry-lia c th thc hin hnh
vi a hi l t c cc hp ng bo b vi cc Chnh ph nc ngoi qua

219
vic phn tch nhng yu t tim n nh: khng c s kim sot v ngn nga
nghim chnh, cht ch t pha cc nh qun l doanh nghip i vi cc hnh vi
hi l cng chc nc ngoi, nhiu doanh nghip cha c b quy tc ng x...Tc
gi bo co a nhn nh t v cng ty AWB ca t-xtry-lia hi l cc quan
chc ca I-rc trong chin dch i du ly lng thc ca Lin Hp quc vo
nhng nm t 2000 n 2003 rng y l mt v b bi ng bo ng cho cc
cng ty ca t-xtry-lia trong vic u t ra nc ngoi v y khng phi l v
vic duy nht xy ra trn thc t.
150
Mt tc gi khc trong phng s iu tra v v
cng ty AWB cng pht hin y l cng ty ln nht trong s c lin quan n
nhng hot ng tham nhng mang tnh quc t vi vic chi tr 222 triu la M
di hnh thc li qu, ng gp 14% tng s tin hi l [Kelly 2005]. Tuy nhin
nhng kt qu thu c trong Bo co iu tra v ny li khng a cng ty
ny ra truy t v ti hi l cng chc nc ngoi.
151

T tp ch dn ra bo co mi nht ca t chc Minh bch quc t v nhng
chuyn bin ca vic thc thi Cng c ca OECD th hai nm gn y t-xtry-
lia khng c mt v hi l no b truy t v ch c mt vi v ang trong qu trnh
iu tra, v d nh mt v n ang gy rt nhiu quan tm ca cng lun l v cng
ty AWB b iu tra v nhng co buc c hnh vi hi l nhng cu quan chc
ca Chnh ph I-rc c trong chng trnh i du ly lng thc ca LHQ t
nm 2000 n nm 2003. Dng nh i vi t-xtry-lia vn hi l cng chc
nc ngoi cha thc s c coi trng nu khng mun ni l vn ngoi l. T
tp ch nhn nh tnh th hin nay rt nguy him. y c th b xem nh mt iu
kin cho ti phm v hi l pht trin v thc v hnh ng c th ca cc c quan
bo v php lut i vi ti phm v hi l l yu t quan trng trong vic phng,
chng loi hnh vi tiu cc ny.

150
Thng tin v nhn nh v v n ny c a ra trong cc bo co ca OECD nm 2006 v 2008 cng
nh c bn lun nhiu trong gii truyn thng t-xtry-lia, v d xem ti at
http://www.wsws.org/articles/2005/nov2005/awb-n14.shtml,
http://www.abc.net.au/7.30/content/2006/s1549627.htm, hoc
http://www.heraldsun.com.au/news/national/australian-wheat-board-boss-andrew-lind v.v...
151
Bo co iu tra ny c nh km Bo co ca OECD 2008 v t-xtry-lia.

220
Tnh trng thc s ca hin tng tham nhng ti t-xtry-lia trong c
cc hnh vi hi l cng c phn nh qua s quan st ca mt s nh nghin
cu hoc ngi c tm huyt trong cuc chin chng tham nhng. V d nh
theo mt bi pht biu ca Fitzgerald, ngi tng c nhng bo co t gic
tnh trng tham nhng trm trng ca lc lng cnh st bang Queensland trong
nhng nm 1980, to c s cho hng lot v n c iu tra v pht hin, mt
vi bang trong c Queensland hin nay vn cn nhng tnh trng nh vic gp
g, tip xc vi cc quan chc c thc hin theo kiu mua bn hng ho; v
chng v nhng ngi ng h cc nh chnh tr c tuyn dng vo cc v tr
cng vic tt; nhng nh chnh tr ngh hu s dng nhng mi quan h trc
y ca h kim tin nh mt ngi mi gii cho cc thng v gia cc
doanh nghip v chnh quyn. ng cnh bo cc quan chc chnh quyn mt vi
bang v s lm dng quyn lc trong i ng cng chc v tnh trng ng lo
ngi thc s n giu sau v bc ca nhng tuyn b hng hn v tnh chnh trc
ca gii cng chc [Austin 2009]. Theo Tp ch Lawyersweekly (thng 8 nm
2009), cuc chin chng hi l cng chc nc ngoi ca t-xtry-lia hin nay
ang trong tnh trng chnh mng, cho thy s thc thi rt km nhng cam
kt ca quc gia ny vi Cng c ca OECD v chng hi l cng chc nc
ngoi. Nhng bin php chng hi l cng chc nc ngoi thc hin b tp
ch ny cho l kh yu t v m nht.
152

t-xtry-lia c tnh hnh ti phm v hi l tng t nh Thy in v
nguyn nhn ca tnh hnh ny cng c nhng nt tng ng vi Thy in.
Trc ht, vn cn s thiu trch nhim ca mt s quan chc chnh ph cng nh
s ch quan, nh gi cha y tnh cht nguy hi ca vn trong cc c quan
nh nc cng nh trong gii cng chc v cc ti phm v hi l c th coi l iu
kin tt cho s pht trin ca nhng ti phm ny. Cc bo co ca TI nm 2004 v
ca OECD nm 2005 u phn nh mt thc t l cc c quan cng nh cc cng
chc ca t-xtry-lia cng c chung nhn nh rng tnh hnh tham nhng trong

152
Xem ti http://www.lawyersweekly.com.au/blogs/top_stories/achive/2009/08/18/bribery-fight...

221
c hi l ca quc gia ny khng c g ng lo ngi v khng phi l vn nghim
trng. S t mn v thnh tch chng tham nhng ca quc gia ny t nhiu dn
n s ch quan v thiu coi trng vic u tranh vi ti phm v hi l, to c hi
cho loi ti phm ny. Fitzgerald - ngi c coi l chuyn gia hng u v chng
tham nhng ca t-xtry-lia cnh bo rng y l mt kiu nhn thc c th
gy thm ha [Paul Austin]. Bn cnh , lng tham, xt trong mi quan h vi
mt vi yu t khc, cng c th xem l mt nguyn nhn ca cc ti phm v hi
l. Theo nhn nh ca Fitzgerald th lng tham, quyn lc v c hi trong s kt
hp vi nhau s to ra mt s cm d hu nh khng th cng li c cho nhiu
hnh vi tham nhng [Paul Austin]. Ngoi ra, hnh pht c quy nh cng nh
c p dng i vi cc ti phm v hi l cha nghim khc cng l mt
nguyn nhn khin tnh rn e ca lut hnh s cn cha cao. Cng nh vy, s
thiu hiu qu trong vic pht hin, x l bng php lut hnh s cc hnh vi phm
ti v hi l gp phn lm gim kh nng ngn nga ti phm, tr thnh mt
phn nguyn nhn v iu kin ca nhng ti phm ny. Mt khc, tnh trng c
quyn trong mt s lnh vc ca Chnh ph cc bang cng nh quyn lc to ln ca
mt s quan chc cng l nguyn nhn ca cc ti phm ny trong mt s trng
hp. V d nh trng hp tham nhng bang Victoria c Fitzgerald ch ra mt
nguyn nhn quan trng l vic chnh quyn bang thc hin hng lot chc nng
mang tnh c quyn [Paul Austin].
S yu km ca cng tc thc thi php lut cng c coi l mt trong nhng
nguyn nhn ca ti phm v hi l t-xtry-lia. Mt bo co quc t nu rng
c ch t gic ti phm kh thc hin cng vi vic kh tm ra chng c x l cc
v c du hiu ca ti phm v hi l lm tng nguy c ca vic tham nhng c h
thng (NIS Report Australia 2004: 38). Bo co ny cn cho rng nhng vn
lin quan n trch nhim ca cc thnh vin ca Chnh ph cng dn n hin
tng hi l v tham nhng.
Nh vy c th ni Thy in v t-xtry-lia l nhng quc gia c mc
phm ti v hi l thp v l mi trng x hi c mc trong sch cao.

222
Thc t c gii thch bi nhiu yu t, trong c mt yu t l vic s
dng lut hnh s phng nga v x l cc ti phm ny. Tuy nhin, nhng
quc gia ny khng trnh khi mt thc t l y vn tn ti mt lng ti
phm v hi l n nht nh, ch yu c phng on l hi l chnh tr v
hi l cng chc nc ngoi.
3.1.3. nh gi so snh
Nhn trn bnh din chung nht c ba quc gia u c s lng cc ti
phm v hi l b pht hin v x l hnh s rt thp nu so snh vi cc nhm ti
phm khc. Nhn vo con s thng k xt x ca to n cc nc th t l ti phm
v hi l b pht hin v x l hnh s ca Vit Nam, Thy in v t-xtry-lia l
tng t nhau. Nhng ngi phm ti vn ch ch yu l cc cn b cp thp, cc
cng chc bnh thng. Nhng v phm ti b pht hin u l nhng v n c
tnh tit r rng, c ngi lm chng hoc khai bo, t gic, hoc l nhng v
phm ti qu tang.
Nu xt trn c s nhng thng tin v s liu ca cc bo co ca nhng t
chc chng tham nhng quc gia cng nh quc t, Vit Nam c th b xem l quc
gia c t l ti phm v hi l trn thc t cao nht so vi hai quc gia cn li. Tuy
khng c con s thng k chnh thc song nhiu nghin cu thc t v kho st ca
Vit Nam phn nh tnh hnh ti phm v hi l n rt nghim trng, trong khi
thng tin cho thy Thy in v t-xtry-lia c tn ti ti phm n v hi l song
vi mc thp hn nhiu.
Khc vi Vit Nam, Thy in khng c bt k chng trnh quc gia v
chng tham nhng. Hn na, hnh pht quy nh v p dng i vi cc ti phm v
hi l li t nghim khc. Tuy nhin, nh c ch hot ng cng khai, minh bch
ca b my nh nc, nh mt truyn thng gio dc thc php lut tt cho ngi
dn cng nh cc cng chc, nh s duy tr tt vn ho chng tham nhng v nh
nhng chnh sch x hi tt khc, Thy in tr thnh quc gia t xy ra hin
tng hi l nht trong ba quc gia c nghin cu so snh y.
S thiu nghim khc ca hnh pht c quy nh cho cc ti phm v hi

223
l trong lut hnh s ca Thy in v t-xtry-lia cng nh s thiu nghim
khc ca hnh pht c p dng i vi ngi phm cc ti ny Vit Nam theo
chng ti c th l mt nguyn nhn ca cc ti phm v hi l c ba quc gia.
iu ny ph hp vi quan im ca mt tc gi cho rng s gia tng ca tham
nhng l do vic hnh pht khng nghim khc c th c tc dng ngn nga
[Alatas 1999, tr.121].
Nu nhng hn ch ca php lut hnh s v ti phm v hi l cng nh hn
ch trong x l nhm ti phm ny l mt trong nhng nguyn nhn chnh l gii
cho tnh hnh ti phm v hi l Vit Nam, th i vi Thy in v t-xtry-lia
nhng nguyn nhn ch yu li l s ch quan trong qun l nhn s, trong cch
nh gi tnh hnh tham nhng. Quy nh tng i r rng ca php lut cng vi
vic s dng n l h tr cho cng tc p dng lut hai quc gia ny tr
thnh yu t tch cc gp phn vo s thnh cng ca hot ng u tranh vi ti
phm hi l. Vic p dng lut hnh s mt cch hn ch trong vic x l nhng
hnh vi hi l Vit Nam trc tnh hnh gia tng ca hin tng nguy him ny
ang l mt mu thun cn c gii quyt. Tnh hnh nghim trng ca ti phm
hi l Vit Nam ang i hi vic p dng lut hnh s mt cch quyt lit v
hiu qu hn. Vic sa i quy nh c lin quan ca lut hnh s cng nh a ra
vn bn hng dn p dng lut v cc ti phm ny s l nhng yu t quan trng
gp phn gii quyt tnh hnh nu trn.
C th ni, phn nghin cu ny cha thc s phn nh su sc bc tranh
ton cnh ca tnh hnh cc ti phm v hi l ti Vit Nam, Thy in v t-
xtry-lia. Tuy nhin, nhng thng tin v phn tch c a ra cng phn no
cung cp nhng ni dung c bn ca bc tranh ny. Tnh nhy cm ca vn
cng nh s thiu y ca nhng thng tin c cung cp trong qu trnh
nghin cu khng cho php tc gi c c nhng phn tch ton din v su sc.
Phn nghin cu ny hy vng s em n mt ci nhn khch quan v tnh hnh
cc ti phm v hi l ca ba quc gia cng nh mt s nh gi thng thn v
nguyn nhn ca cc ti phm ny.

224
3.2. NHNG VN TRONG THC TIN P DNG LUT HNH S
V CC TI PHM V HI L VIT NAM - SO SNH VI THY IN
V T-XTRY-LIA
3.2.1. Nhng vn trong thc tin p dng lut hnh s v cc ti phm
v hi l Vit Nam
Nh phn tch trn, mt phn nguyn nhn ca nhng hn ch hoc
nhng thnh cng trong cng tc phng nga v u tranh chng ti phm v hi l
ca c ba quc gia l hiu qu ca cng tc thc thi lut hnh s trong vic x l cc
ti phm ny. Thc tin p dng lut hnh s i vi nhng ti phm ny s l minh
chng r nt cho tnh hiu qu ca cng tc ni trn. Thc tin ny cng phn nh
mc ph hp v kh thi ca lut so vi thc t ca ti phm. Vy nhng quy
nh ca lut hnh s v cc ti phm hi l c vn dng trong thc tin x l
ti phm nh th no?
Qua nghin cu thc tin p dng lut hnh s u tranh chng cc ti phm
v hi l trong thi gian mi nm - t nm 2000 n nm 2009 - tc gi nhn thy
nhn chung vic x l ti phm c thc hin ng php lut. Mc d gp rt
nhiu kh khn, cc c quan t tng thc hin ng chc nng, nhim v do
php lut quy nh trong vic pht hin, iu tra, truy t v xt x cc ti phm v
hi l, bo m vic xc nh ng ngi, ng ti. Thc tin p dng lut hnh
s u tranh chng cc ti phm v hi l th hin r nht trong hot ng xt x
loi ti phm ny. TAND cng vi s h tr ca cc c quan bo v php lut khc
n lc trong vic xt x cng minh v p dng hnh pht tng xng i vi
nhng ngi phm ti v hi l. Trong nhiu v n, To n tr h s v n cho
Vin kim st yu cu iu tra b sung hoc To n cp phc thm hy bn n
cp s thm, chuyn h s v n cho Vin kim st iu tra li bo m vic
chng minh ti phm cng nh xc nh ng ngi, ng ti. Thm ch i vi
mt s v n phc tp, t chng c hoc gi tr chng minh ca chng c khng
cao, To n phi tin hnh xt x nhiu ln. in hnh nh v n a hi l ca

225
cc b co Lng c Tun v L Hng Giang ti Thi Bnh nm 2006
153
do
TAND tnh Thi Bnh xt x s thm (Bn n s 23/2007/HSST), khi xt x phc
thm (Bn n s 396/2007/HSPT) To phc thm TANDTC nhn thy nhng
chng c kt ti cc b co cha sc thuyt phc nn quyt nh hy bn n
s thm, chuyn h s v n cho VKSND tnh Thi Bnh iu tra li theo th tc
chung, sau li xt x phc thm v n mt ln na theo khng ngh ca VKSND
tnh Thi Bnh (Bn n s 252/2008/HSPT). Thc t trn phn nh tnh phc tp
ca hot ng p dng php lut i vi cc ti phm v hi l, ng thi cho thy
tinh thn trch nhim v thc tun th php lut ca cc c quan t tng trong
hot ng ny. Hot ng chng minh ti phm c tnh thuyt phc, bo m s
ph hp gia cc tnh tit ca v n vi nhng du hiu php l cu thnh cc ti
phm v hi l. iu cho thy cng tc p dng lut hnh s iu tra, truy t
v xt x loi ti phm nguy him v phc tp ny c nhng tin b r rt. Vic
p dng lut hnh s i vi cc ti phm v hi l c thc hin kh thn
trng, t m, v y l loi ti phm kh chng minh, li thng lin quan n cc
i tng phm ti l ngi c chc v cao. Hn na vic xt x cc ti phm ny
cn phi bo m gi uy tn ca cc c quan ng v nh nc.
c bit, vic x l tng i trit v a ra xt x nghim khc mt
s v phm ti v hi l c quy m ln, c tnh cht phc tp, c lin quan n
hot ng phm ti c t chc trong thi gian va qua l mt trong nhng
thnh cng ca cng tc p dng php lut hnh s, phn no c tc dng
phng nga chung. C th mt lot v n a v nhn hi l hoc lm mi gii
hi l b a ra xt x nh: v n ca khu Tn Thanh - Lng Sn, v n
Tn Trng Sanh, v n Nm Cam, v n chy hn ngch hng dt may sang
Hoa K B Thng mi, v n PMU 18 ca B Giao thng - Vn ti. y l

153
Trong v n ny cc b co b khai l n c quan cng an a hi l xin cho v ca b co Tun khng
b iu tra v hnh vi nh bc. V n ny b coi l phc tp do vic li khai ca cc b co v ngi lm
chng khng ph hp vi nhau v chnh mi b co cng c nhng li khai cha ng mu thun. Cc b co
cn cho rng mnh b mt s cn b cng an gi by v ly ton b s tin h em theo lm chng c v ca
hi l trong khi mt vi cn b cng an c mt lc ti phm xy ra cho rng cc b co ny ch ng a
ra ton b s tin . To n cp s thm khng cho kim chng nhng li khai mu thun .

226
nhng v d in hnh cho s c gng cng nh nhng thnh qu t c ca
hot ng p dng lut hnh s x l ti phm v hi l trong thi gian va qua
ca cc c quan t tng Vit Nam.
Cc v n v hi l b truy t nhn chung c xt x nghim minh v b
p dng hnh pht tng i nghim khc. Loi v mc hnh pht cc b co b p
dng mt mc nht nh ph hp vi tnh cht v mc nguy him ca ti
phm m h thc hin. Bng thng k sau y th hin mc p dng TNHS i
vi cc b co phm ti v hi l.
Bng 3.4. Hnh pht t p dng i vi ngi phm ti v hi l t nm 2000
n nm 2008
Nm
Pht t t 7 nm
tr xung
Pht t t trn 7
nm n 15 nm
Pht t t trn 15
nm n 20 nm
2000 13 4
2001 61 11
2002 40 20 2
2003 3 3
2004 75 19 4
2005 58 9
2006 88 12
2007 98 10 2
2008 110 19 2
Tng 546 107 10
Ngun: V TKTH - TANDTC
Nhn vo s liu thng k c th thy t nm 2000 n nm 2008, trong
s 1088 b co b xt x v cc ti phm v hi l c 546 b co b x pht
t, trong c 10 b co b pht t t trn 15 nm n 20 nm. Nhng v n
vi ch th ca ti phm l ngi c chc v cao hoc ca hi l c gi tr ln

227
hoc c mt s tnh tit tng nng khc c x l nghim khc vi nhiu
mc hnh pht cao c p dng cho cc b co. V d: trong v n a v nhn
hi l chy hn ngch hng dt may sang Hoa K, cc b co phm ti nhn
hi l nh Mai Vn Du (nguyn Th trng thng trc B Thng mi)
b x pht 12 nm t, L Vn Thng (nguyn Ph v trng V xut nhp khu
B Thng mi b x 17 nm t; hoc trong v n a v nhn hi l thot
khi b x l v ti mua bn tri php cht ma ty, b co Trn Ngc Hi
(nguyn i trng i iu tra Cng an qun Hai B Trng, H Ni) b x
pht t 20 nm v ti nhn hi l; hay b co Phan Xun Tng nguyn chuyn
vin S K hoch u t tnh Khnh Ho nhn hi l 71.000 la M duyt
d n u t ca nc ngoi b To n x pht 20 nm t; v n tham nhng
lin quan n t ai ti qun G Vp - thnh ph H Ch Minh c xt x
nghim minh vi mc n dnh cho b co Trn Kim Long nguyn Ch tch
UBND qun l 11 nm t v ti a hi l v 3 nm t v ti li dng chc v,
quyn hn gy nh hng i vi ngi khc trc li; L Minh Chu,
nguyn Gim c Cng ty xy dng G Vp 12 nm t v ti a hi l, H
Tng Lm, nguyn Ph gim c cng ty xy dng G Vp 10 nm t v ti
a hi l; gn y nht vo thng 10 nm 2010 b co Hunh Ngc S
nguyn gim c Ban qun l d n i l ng Ty thnh ph H Ch Minh
- vi hnh vi nhn hi l ca mt s vin chc Nht Bn b xt x s thm
vi mc n nghim khc nht c p dng trong 10 nm gn y l t chung
thn. Vic x pht nghim minh v n ny gp phn khng nh vo cng tc
chng v phng nga ti phm v hi l.
Cng vi vic p dng cc hnh pht chnh, mt hnh pht b sung c tnh
cht v tc dng ph hp vi tnh cht ca cc ti phm v hi l l pht tin cng
c To n p dng nhm tng cng tc dng ca hnh pht. V d: trong v
n x Bi Tin Dng nguyn tng gim c PMU 18 thuc B giao thng vn ti
v hnh vi a hi l, To n quyt nh pht tin b co bng mt ln gi tr ca
a hi l l 1.168.657.000. Vic p dng cc bin php t php cng c thc

228
hin trong cc v n phm ti v hi l. To n p dng trit bin php t
php tch thu vt, tin trc tip lin quan n ti phm theo quy nh ti iu 41
BLHS 1999 trong hu ht cc v n. V d nh tch thu tin l phng tin dng
a hi l, tch thu xe my ngi phm ti s dng i li gp v a hi l cho
ngi c chc v, quyn hn, hoc tch thu in thoi di ng nhng ngi phm
ti dng lin lc vi nhau, v.v
Vic p dng quy nh v xc nh v ti v min TNHS i vi mt s
trng hp a hi l c thc hin trn thc t. Cc trng hp b p buc a
hi l v ch ng khai bo vi c quan nh nc c thm quyn trc khi b pht
hin u c coi l v ti v c tr li ton b ca dng a hi l. V d:
Trong v n nhn hi l ca mt s nhn vin Chi cc thu th x Bc Ninh theo Bn
n HSST s 844 (ngy 29/9/2003), anh Nguyn Vit ng v ch Phm Th Thng c
hnh vi a hi l nhng do b p buc v n c quan cng an trnh bo v gp
phn vo vic iu tra ti phm nn khng b truy cu TNHS. Nhiu trng hp
phm ti a hi l khng do b p buc song ch ng khai bo trc khi b
pht gic c min TNHS. Phn ln y l nhng trng hp gp phn quan
trng vo vic pht hin, iu tra nhng ngi phm ti nhn hi l, thm ch li
khai ca h tr thnh chng c chng minh hnh vi phm ti ca nhiu ngi c
chc v, quyn hn. V d: trong v n Cao Th Lan v ng phm mua bn tri
php cht ma ty ti a bn phng Thanh Nhn, qun Hai B Trng thnh ph H
Ni, nhiu b co trong c Cao Th Lan thc hin hnh vi a hi l cho mt
s cn b cng an c bo k cho hot ng tri php ca mnh trong mt thi
gian rt di. Tuy nhin cc b co ny c min TNHS v hnh vi a hi l
vi l do khai bo thnh khn v gip c quan iu tra lm sng t hnh vi
nhn hi l ca cc cn b cng an bin cht ti a bn nu trn.
Vic quyt nh hnh pht trong nhiu v n v hi l th hin c s
p dng ng n cc cn c quyt nh hnh pht theo lut nh. Nhng phn
tch ca To n trong nhiu bn n v phn quyt nh hnh pht cho thy s
cn nhc k cng, lp lun chc chn v c tnh thuyt phc ca c quan xt x.

229
V d nh trong Bn n s 53/2007/HSST ngy 22/1 n 7/2/2007 ca TAND
thnh ph H Ni xt x Cao Th Lan v ng bn mua bn tri php cht ma
ty, To n a ra nhng nhn nh sau khi quyt nh hnh pht i vi cc
b co phm ti nhn hi l:
i vi Dng Trng Hun v V Hong Nam u l ph ch huy cng
an phng, l ngi trc tip ch huy, lnh o chin s di quyn chng ti
phm v ma ty im nng nht trn a bn th , nhng hm li nhun
do vic bun bn ma ty ca ti phm, t xo i bn cht tt ca ngi chin
s cng an Do chc v cao hn m nhn tin hi l, dung tng cho bn ti
phm gy n lm mt lng tin ca nhn dn i vi ngnh ca mnh, gy bc
xc d lun x hi, nn d c xt thi thnh khn, n nn hi hn, em
np li tin bt chnh, qu trnh cng tc c mt s thnh tch ng k cng
khng th chp nhn gim nh hnh pht qu mc, m phi x pht nghim
minh hp lng dn v gt b nhng phn t bin cht khi i ng
trong tnh hnh mi l ng mc.
Dng xt vai tr l t trng t cnh st hnh s, trc tip nhn tin
chia cho Tun nn mc phi cao hn d c xt np li tin hi l.
Thch v Toan ch khai nhn s lng tin nhn hi l khng n mc nh
co trng, nhng cng em np li v khai nhn phn ca mnh. C th coi
y l thi thnh khn gim nh, nhng phi ng mc cn thit khi p
dng hnh pht.
Nhng bn n nh vy th hin c tnh nghim minh, cng bng ng
thi cng cho thy s khoan hng ca php lut hnh s. Vic p dng lut hnh s
i vi cc ti phm v hi l trong nhng v n nh th ny l mt thnh cng
ca cc c quan bo v php lut.
Bn cnh nhng thnh cng ca cng tc p dng php lut hnh s x l cc
ti phm v hi l, nhng hn ch vn cn tn ti. S liu thng k v hot ng xt
x phc thm ca To n phn no phn nh hin trng ny.

230
Bng 3.5. Thng k xt x phc thm ca To phc thm TANDTC ti H
Ni v ti nhn hi l theo iu 279 BLHS (2000 - 2008)
Nm S v S b
co
Gi
nguyn
bn n
s thm
Sa bn n s thm Hy
bn n
s
thm
Rt
khng
co
Tng
hnh pht
Gim
hnh pht
Cho hng
n treo
2000 3 15 6 0 9 0 0 0
2001 0 0 0 0 0 0 0 0
2002 3 10 7 1 0 1 0 1
2003 2 7 2 0 2 3 0 0
2004 4 35 28 0 3 0 0 4
2005 7 13 5 0 4 0 0 4
2006 3 12 9 0 1 1 0 1
2007 2 4 2 0 0 0 2 0
2008 2 12 1 0 7 4 0 0
Tng s 26 108 60 1 26 9 2 10
Ngun: To phc thm TANDTC ti H Ni
T s liu trn c th thy s lng bn n s thm b sa v b hy iu
tra li vn cn chim mt t l kh ln. Trong s ch yu bn n s thm c
sa theo hng gim nh cho b co: hoc p dng hnh pht nh hn cho b co
hoc cho b co c hng n treo. Mt s trng hp hy bn n s thm iu
tra b sung v pht hin thy nhng chng c c To n s thm s dng buc
ti b co khng sc thuyt phc. Qua nghin cu thc tin p dng lut hnh s
i vi cc ti phm v hi l, c th nhn thy nhng hn ch, thiu st vn cn
bc l mt s hot ng sau:
Th nht l hn ch trong vic truy cu TNHS ngi phm ti v hi l
Thc t cho thy vn c nhiu trng hp hnh vi tha mn du hiu cu

231
thnh ti phm v hi l song li khng b truy cu TNHS. V d nh trong v n
a v nhn hi l chy hn ngch hng dt may xut khu ti B Thng
mi, mt s ngi i din cho mt s doanh nghip dt may mc d c hnh vi chi
tin cho ngi c thm quyn c hn ngch xut khu nhng c c quan
iu tra loi khi din ngh truy t, xt x v ti a hi l vi l do doanh
nghip ca h thc s c nhu cu v hn ngch xut khu hng dt may nn h mi
buc phi dng tin chy, ch khng phi mua bn hn ngch kim li. Tuy
nhin, cn c vo quy nh ca lut hnh s, hnh vi ca h hon ton tha mn cu
thnh ti a hi l. Mt trng hp khc l v n lin quan n hot ng bun
lu xng du ti bin gii Ty Nam nm 2006 do Trn Th H v mt s ng
phm khc thc hin. Nhng b co ny bn bc s chi s tin ba trm bn mi
triu ng cho mt s cn b hi quan v cn b ca cc c quan hu quan khc
h lm ng cho hot ng bun lu xng du ca chng, nhng li c Vin Kim
st ti phin xt x rt truy t v ti danh ny vi l do h c bn bc s chi tin
nhng cha bit c th s chi cho nhng ai v chi nh th no. Theo tc gi trong
trng hp ny hnh vi c du hiu cu thnh ti a hi l v l giai on
chun b phm ti ca ti phm ny.
Th hai l hn ch trong vic nh ti danh i vi cc ti phm v hi l
Hot ng nh ti danh i vi cc ti phm v hi l c da trn c s
php l l nhng du hiu lut nh trong CTTP c bn ca cc ti phm ny. Trn
thc t y s l hot ng xc nh s ph hp gia cc tnh tit ca v n hi l
vi cc du hiu php l ca CTTP ca ti nhn hi l, ti a hi l v ti lm mi
gii hi l. Tuy nhin, bn thn nh gi ca cc c quan t tng v cc tnh tit ca
v n cng vi nhn thc ca h v cc du hiu php l ca ti phm i khi cng
cha thng nht, thm ch l rt khc nhau. iu dn n tnh trng c mt s v
n Vin kim st ngh truy t ti ny nhng to n khi xt x li thy l ti
phm khc v s khc nhau v quan im gia cc c quan ny dn n vic h s
v n b To n tr li rt nhiu ln ngh Vin kim st iu tra b sung. V d:
v n Trn Ngha V (nguyn Tng gim c bo him Pjico) v mt s nhn vin

232
khc tha thun s gip cng ty Vit Thi Phong ly c s tin thanh ton bo
him 3,8 t ng vi iu kin h s c hng mt na s tin , c Vin
Kim st v To n nhn thc rt khc nhau. Trong khi Vin Kim st truy t Trn
Ngha V v ti nhn hi l, To n cho rng hnh vi ca b co c du hiu ca ti
tham ti sn. V tri ngc quan im trong vic xc nh ti danh ca V (v mt
s b co khc) nn v n ny ko di sut t thng 5 nm 2006 n thng 8 nm
2007 nhng vn cha gii quyt c.
Thc t xt x cho thy vn cn mt s trng hp nhm ln gia cc ti
phm v hi l vi nhng ti phm khc. Trong mt s trng hp, hnh vi cha
ng nhng tnh tit ph hp vi nhng du hiu cu thnh ti phm v hi l
song li b truy t hoc b xt x v ti phm khc. V d 1: trong v n bun lu
xng du ti Tin Giang nm 2006, Trn Th H v mt s ngi ng phm lc
u b truy t v ti nhn hi l, tuy nhin sau vi l do nhng b co ny ch
gip cho Cng ty Savimex ca Campuchia lm h s gi (vi xc nhn ca cc
cn b hi quan) trn thu nhp khu v nh vy bn chng c coi l ch
tham gia vi vai tr trung gian v c hng tin th lao (3,6 t ng Vit Nam
v 141 nghn la M), Vin Kim st rt truy t ti to v chuyn sang truy t
v ti Mua bn ti liu ca c quan nh nc theo quy nh ti iu 268 BLHS.
Nu ng nh lp lun th hnh vi ny ca cc b co c du hiu ca ti
lm mi gii hi l. V d 2: Hong Linh - phng vin bo Tui Tr b iu tra
trong chuyn n Nm Cam cng ng phm c hnh vi li dng quyn hn
c giao nhn tin ca b on Th Minh Hng (15 triu ng), ca b
Hunh Lin Thun (qu v tin tng cng 12 triu), ca Ban Gim c Cng ty
Tamexco (40 triu v 100 la M), ca Phm Ngc Lm (11 triu), ca Phan
Tr Phiu (26 triu),vi mc ch thng qua hot ng ngh nghip gip
h.
154
Hnh vi ny ca Linh ph hp vi du hiu cu thnh ti nhn hi l nhng
Linh li b truy t v xt x v ti li dng chc v, quyn hn trong khi thi hnh
cng v theo iu 281 BLHS.

154
Xem ti http://www.vnexpress.net/GL/Phap-luat/2003/02/3B9C51CD/

233
Vn ph bin nht trong hot ng nh danh cc ti phm v hi l l
vic i vi nhng v n c tnh tit ging nhau hoc rt ging nhau, c To n
xc nh l ti phm v hi l, c To n li xc nh l ti phm khc. C th
l i vi hnh vi li dng chc v, quyn hn yu cu, i hi hoc da nt
nhng ngi c lin quan nht nh h phi a tin hoc li ch vt cht, c
to n nh ti nhn hi l vi tnh tit tng nng nh khung i hi l, sch
nhiu quy nh ti im , khon 2 iu 279 BLHS, c to n li nh ti lm
dng chc v, quyn hn chim ot ti sn quy nh ti iu 280 BLHS - ti
phm c mt vi du hiu tng t trong CTTP. Vic p dng lut khc nhau ny
xut pht t ch trong CTTP ca ti lm dng chc v, quyn hn chim ot ti
sn cng c dng hnh vi s dng v tr cng tc hoc quyn hn ca mnh e
da ngi khc v chim ot ti sn ca h. V CTTP ca ti nhn hi l cha
th hin r tnh c trng ca cc du hiu php l c phn nh phn bit vi
CTTP ca ti lm dng chc v, quyn hn chim ot ti sn nn dn n
nhn thc thiu thng nht ca cc to n. S thiu thng nht ny li dn n mt
vn khc l nu ngi nhn li ch trong nhng trng hp trn b nh ti
nhn hi l th ngi a s b truy cu v ti a hi l, song nu ngi
nhn b nh ti lm dng chc v, quyn hn chim ot ti sn th ngi a
s c coi l khng c ti. V d: v n th nht, Phan Xun Tng - nguyn
chuyn vin S K hoch u t Khnh Ho vi vnh, e da nh u t Hn
Quc phi a tin c duyt d n u t vo Khu du lch Bc bn o Cam
Ranh. B co b xt x v kt n v ti nhn hi l. Tuy nhin mt v n khc
cng vi dng hnh vi tng t th cc b co li b kt n v ti lm dng chc
v, quyn hn chim ot ti sn. V d: Nguyn Quc nh - nguyn Kim st
vin VKSND huyn Cm Ging, Hi Dng trong thi gian lm th tc truy t b
can i vi Nguyn Vn Ba (b can b khi t do c hnh vi c gy thng
tch) yu cu Ba a 30 triu ng thot khi b truy t. Sau khi hai bn
thng nht Ba a cho nh 18 triu ng. nh b ngh truy t v ti lm
dng chc v quyn hn chim ot ti sn.

234
Theo chng ti, hnh vi ch nn xem l lm dng chc v, quyn hn chim
ot ti sn nu ngi phm ti dng th on lm dng chc v, quyn hn da
nt, yu sch, i hi ngi khc phi a tin hoc ti sn. V d: Trng Vn K,
nguyn i trng dn phng Khu ph 5, phng Tn Thun ng, qun 7 thnh
ph H Ch Minh li dng nhim v c giao, t lp ra quy nh thu tin bn
bi cc ti x xe ti (xe ca thnh ph H Ch Minh l 5.000 ng/m, xe cc tnh
l 1.000 ng/m) v thu tin cc h kinh doanh (t 200.000 ng n 500.000
ng mt h/thng nu mun s dng mt bng v u xe ti bi t trng trc
cng Bn Ngh. Ngy 20 thng 10 nm 2006, TAND thnh ph H Ch Minh xt
x v kt n K v ti lm dng chc v, quyn hn chim ot ti sn. Bn n ny
c th c xem l x ng ti, bi b co K khng c quyn hn trong vic cho
php s dng mt bng u xe hoc kinh doanh. K lm dng quyn hn
thc hin hnh vi chim ot ti sn ca ngi khc. Trong khi , i vi trng
hp sch nhiu hoc i hi l, ch th ch s dng th on to ra nhng kh
khn, phin phc khng ng c vi vnh, yu cu ngi khc a li ch vt
cht. T phn tch chng ti thy rng cn phi quy nh r hn (hoc c vn
bn gii thch chnh thc) v du hiu c bit ca ch th ca ti nhn hi l cng
nh du hiu li dng chc v, quyn hn ca ti ny trnh hn ch nu trn.
C bit c nhng v n mt ngi phm ti va b kt n v ti nhn hi l,
va b kt n v ti lm dng chc v, quyn hn chim ot ti sn, tuy nhin vic
xc nh hnh vi no b kt n v ti no trong hai ti phm cng c s nhm
ln. V d: V n a, nhn hi l v lm dng chc v, quyn hn chim ot ti
sn do mt s b co l cn b ca UBND v ng y x Chn Na, huyn Sn
H, tnh Lai Chu thc hin c xt x s thm v sau c xt x phc
thm bi To phc thm TANDTC ti H Ni. Ti Bn n s 376/2008/HSPT
ngy 28-5-2008 ca To phc thm TANDTC ti H Ni, To n nhn nh do
To n cp s thm khng xc nh chnh xc trong s cc khon tin cc b co
nhn khon no c nhn bng th on li dng chc v, quyn hn cho
php ngi a khai thc khai thc vng sa khong, khon no c c bi th

235
on lm dng chc v, quyn hn la di ngi a h tin v a tin. iu
dn n vic xc nh hai ti danh nhn hi l v lm dng chc v,
quyn hn chim ot ti sn ca cc b co cha ng vi gi tr ti sn h nhn
hoc chim ot c bi ti phm h thc hin. Hu qu ko theo l mt vi b
co do c hnh vi a tin cho nhng ngi c chc v, quyn hn trong v n
ny b x v ti a hi l song vi mc hnh pht qu nng, v To n cp s
thm xc nh tt c cc khon tin h a u l hi l, trong khi c mt s
khon tin c a do b la di. Nh vy c th thy vic phn bit khng
chnh xc ti nhn hi l vi ti lm dng chc v, quyn hn chim ot ti sn
dn n mt hu qu l c trng hp b qua hnh vi phm ti a hi l, c
trng hp li truy cu TNHS nhm i vi ngi buc phi a ti sn do b
ngi c chc v, quyn hn e da hoc la di.
Hn ch th ba l vic b qua khng xc nh hoc xc nh cha chnh xc
cc giai on thc hin ti phm
Trong thc tin vn cn mt vi trng hp ti phm v hi l cha c coi
l hon thnh nhng c quan xt x khng cp n v vic quyt nh hnh
pht vn ging nh trng hp ti phm hon thnh, dn n hnh pht c
tuyn c phn qu nghim khc so vi mc nguy him ca hnh vi phm ti. V
d: trong v n la o chim ot ti sn v a hi l do TAND thnh ph HN
xt x ti Bn n HSST s 423 ngy 26/6/2001, do cc b co T v K nhm tng bi
co L l l ngi c chc v, quyn hn (c thm quyn) trong vic gii quyt vic
mnh cn nn a nhm ca hi l cho ngi ny. Ngi a ca hi l nhm
i tng vn b truy cu TNHS v ti a hi l l chnh xc. Tuy nhin, ti phm
h thc hin ch nn b xem l giai on phm ti cha t (v thc cht y l
trng hp phm ti cha t v hiu). Cn c vo gi tr ca hi l (hai trm mi
triu ng), To n p dng khon 3 iu 289 BLHS, ng thi nh gi y l
trng hp cc b co c hng tnh tit gim nh TNHS, tuy nhin b qua vic
xc nh giai on phm ti cha t v quyt nh pht kh nghim khc i vi
cc b co phm ti a hi l (14 nm t i vi b co T v 13 nm t i vi b

236
co K). Nh vy, vic khng xc nh giai on thc hin ti phm trong trng
hp ny dn n vic quyt nh hnh pht thiu chnh xc. Bn cnh , c
trng hp vic xc nh giai on thc hin ti phm cn cha chnh xc. V d:
trong v n Bi Tin D cng mt s ng phm khc phm ti a hi l, Vin
Kim st nhn nh ti phm c thc hin n giai on phm ti cha t,
tuy nhin To n cho rng v cc b co mi chun b tin v ang tm i tng
a hi l (cha gp g ai a hoc tha thun v vic a), nn y mi ch
l giai on chun b phm ti. Nhng trng hp nu trn cho thy cc c quan t
tng i khi cn cha tht ch trng vic xc nh cc giai on thc hin ti phm
i vi cc ti phm v hi l. Hin tng ny xy ra khng nhiu song phn no
cng gy nh hng n cht lng ca cng tc p dng lut hnh s.
Hn ch th t l vic xc nh khung hnh pht khng chnh xc hoc
quyt nh hnh pht cha tng xng vi tnh cht, mc nguy him cho x hi
ca ti phm
Trc ht phi k n thc trng c quan xt x p dng khung hnh pht
cha chnh xc, ch yu l do vic xc nh khng ng gi tr ca hi l. V d: Ti
mt lot bn n hnh s phc thm nh Bn n s 377/HSPT ngy 13/4/2006, Bn
n s 376/HSPT ngy 25/8/2008 hoc Bn n s 681/HSPT ngy 24/9/2008 ca
To phc thm TANDTC ti H Ni, To n kim tra li v xc nh li gi tr
ca hi l trong tng v n, t quyt nh p dng khung hnh pht nh hn cho
cc b co. Bn cnh , i khi cc c quan t tng cn cha thng nht trong vic
xc nh khung hnh pht cn p dng i vi ngi phm ti. V d: v hnh vi
nhn hi l ca Mai Vn D trong v n chy hn ngch xut khu hng dt may
ti B Thng mi, C quan iu tra v Vin Kim st c chung quan im ngh
truy t b can theo khon 2 iu 279 BLHS, da trn gi tr ca ca hi l m b
can nhn, trong khi To n li cho rng hnh vi ny cn c xc nh l trng
hp phm ti gy hu qu c bit nghim trng (da trn nhng tc hi to ln i
vi hot ng xut khu hng dt may ca Vit Nam cng nh da trn nh hng
xu i vi hot ng bnh thng ca b my nh nc), v nh vy khung hnh

237
pht ti khon 4 iu 279 mi ph hp. S khng thng nht v quan im xc nh
khung hnh pht nn truy t i vi b can khin h s v n b tr li iu tra
b sung ti ln th ba. Qua y c th thy nhn thc ca cc c quan t tng v quy
nh ca lut (v cc tnh tit tng nng nh khung hnh pht) vn cha c s thng
nht. Mt trong nhng nguyn nhn quan trng chnh l vic nh lm lut khng m
t c th du hiu ca cc tnh tit tng nng lin quan n hu qu ca ti phm hi
l, hn na li thiu vn bn hng dn p dng nhng tnh tit ny.
Th hai l vic quyt nh hnh pht cha ph hp vi tnh cht v mc
nguy him ca hnh vi phm ti. Hai xu hng p dng hnh pht khng tng
xng ang cng tn ti l p dng hnh pht nng hn hoc p dng hnh pht
nh hn so vi tnh nguy him ca ti phm. xu hng th nht, To n
qu cng nhc trong vic p dng tnh tit gim nh dn n b qua khng p
dng mt s tnh tit gim nh hoc khng dm p dng quy nh v gim nh
hnh pht ti iu 47 BLHS dn n quyt nh hnh pht qu nghim khc i
vi ngi phm ti. V d: Ti Bn n s 602/HSPT ngy 21/8/2008 ca To
Phc thm TANDTC ti H Ni, To n nhn nh cp s thm b qua mt s
tnh tit gim nh ca cc b co c quy nh ti khon 1 iu 46 BLHS v do
khng p dng iu 47 BLHS cho cc b co ny. Bn cnh , i khi
ngay trong mt v n hnh pht c quyt nh cho cc b co khng hp l,
thiu cng bng, xt trong mi tng quan v tnh nguy him cho x hi ca hnh
vi phm ti ca tng b co. V d: Trong v n a v nhn hi l c khai
thc vng sa khong, To n cp s thm x pht b co Khiu Cng Khanh v
ti nhn hi l 20 triu ng vi mc n 3 nm t nhng cho hng n treo, trong
khi b co H Xun Bc a khon tin hi l ny cho b co Khiu Cng
Khanh li b x pht 6 nm t. To phc thm To n NDTC ti H Ni xt x
phc thm v quyt nh gim hnh pht cho H Xun Bc xung cn 3 nm t
nhng cho hng n treo vi lp lun m bo tnh cng bng v tnh hp l
gia b co Khanh v Bc cn phi gim hnh pht cho b co H Xun Bc (Bn
n s 376/HSPT ngy 28/5/2008).

238
Tri vi xu hng th nht, xu hng th hai To n li p dng hnh pht
cn nh so vi tnh cht, mc nguy him ca ti phm. V d nh v n nhn,
a v lm mi gii hi l nhiu ln ca mt s trng ti v hun luyn vin bng
trong Gii v ch quc gia nm 2004, tng gy rt nhiu bt bnh trong nhn
dn v nhng ngi yu th thao cng nh gy nh hng xu ti hnh nh ca th
thao Vit Nam, hu ht cc b co c p dng hnh pht kh nh (ba n bn nm
t), c bn b co c hng n treo. Cc b co trong v n ny u c xem xt
v hng cc tnh tit gim nh TNHS, song khng c b co no b p dng tnh
tit tng nmg TNHS (mc d tnh tit ca v n cho thy y c th coi l v phm
ti c t chc, gy hu qu nghim trng v mt s b co phm ti nhiu ln).
Xu hng x nh i vi ngi phm cc ti v hi l cn th hin tng i r nt
trong hot ng xt x nhng nm va qua. Trn c s thng k ca TANDTC, c
th thy mc hnh pht m to n p dng i vi ngi phm ti nhn hi l cn
cha th hin c chnh sch hnh s nghim khc ca Nh nc ta i vi loi ti
phm ny. C th l t nm 2000 n nm 2008 c 708 ngi b kt n v ti nhn
hi l th c 8 ngi b p dng hnh pht ci to khng giam gi, c ti 250 ngi
c hng n treo, 359 ngi b p dng hnh pht t di 7 nm, 83 ngi b p
dng pht t t 7 nm n mi lm nm, ch c 8 ngi b pht t t trn 15 nm
n 20 nm v khng c trng hp no b p dng t chung thn hoc t hnh.
Vic p dng n treo i vi ngi phm ti nhn hi l ni ring v i vi cc ti
phm v hi l ni chung kh ph bin v dng nh khng ph hp vi tnh hnh
thc t ca loi ti phm ny cng nh tnh cht nguy him cho x hi ca chng.
V d nh Bn n s 252/2008/HSPT ngy 17 thng 4 nm 2008 ca To phc thm
TANDTC ti H Ni nhn nh: To n cp s thm nhn xt, nh gi cha
ng bn cht cng nh tnh cht nghim trng ca v n dn n h qu p dng
iu khon khng chun xc ng thi x pht Lng c Tun v L Hng Giang
mc n qu nh, khng m bo yu cu u tranh chng v phng nga ti phm.
Thng thng nguyn nhn ca tnh trng x nh l do thiu s nh gi ng mc
cc tnh tit ca v n dn n vic b qua khng p dng mt s tnh tit tng nng

239
nh khung. Nhng tnh tit thng b b st khng p dng l phm ti nhiu
ln, phm ti c t chc (v gia cc b co thng c s cu kt cht ch vi
nhau hoc vi ngi khc cng thc hin ti phm) hoc tnh tit gy hu qu
nghim trng. Hin tng ty tin p dng tnh tit gim nh cn xy ra, ch yu
l vic p dng nhng tnh tit nh phm ti do thiu hiu bit; phm ti ln u v
thuc trng hp t nghim trng; ngi phm ti l ngi c thnh tch xut sc
trong sn xut, chin u, hc tp hoc cng tc; hoc ngi phm ti thnh khn
khai bo, n nn hi ci v.vTrong khi thc t cc v n v hi l li cho thy
cc b co thng tm cch che giu cho nhau, khai bo loanh quanh, khai gim bt
s tin dng lm ca hi l. Theo nhn nh ca mt tc gi, v b co l ngi c
chc v, quyn hn nn h cng thng c nhiu thnh tch hoc c cng hin
cho cch mng, cng hin cng nhiu th thng li c giao chc v cng cao, v
vy vic vn dng tnh tit gim nh ny i khi cng hi ty tin, hoc thiu thng
nht, vic vn dng vi nhiu b co trong cng mt v n c khi cng khc nhau
[T Vn Nh1997, tr.270-272]. Quy nh v gim nh hnh pht trong trng hp
c bit i khi cng b lm dng thng qua vic To n s dng c tnh tit gim
nh ca khon 2 iu 46 ly c s p dng iu 47 BLHS. V d: Bn n HSPT
s 252 ngy 17/4/2008 ca To phc thm TANDTC p dng i vi cc b co
im g khon 1, khon 2 iu 46, iu 47 BLHS.
Hn ch th nm l vic To n rt t p dng cc hnh pht b sung cm
m nhim chc v nht nh v pht tin i vi cc b co phm ti v hi l
Theo quy nh ti khon 5 iu 279 BLHS, ngi phm ti nhn hi l b p
dng hnh pht b sung bt buc l cm m nhim chc v nht nh t mt nm
n nm nm v c th b p dng pht tin t mt ln n nm ln gi tr ca hi
l. Tuy nhin, qua nghin cu thc tin xt x ca To n, tc gi nhn thy cc
hnh pht ny hu nh khng c p dng. Ch mt s rt t v n nhn hi l
c p dng cc hnh pht ny, v d nh trng hp b co Nguyn Th H - nguyn
thm phn TAND thnh ph HCM phm ti nhn hi l b p dng hnh pht b
sung l cm m nhim chc v cng chc nh nc trong thi hn ba nm k t

240
ngy chp hnh xong n pht t. Vic To n khng p dng hnh pht b sung c
tnh cht bt buc cm m nhim chc v nht nh va th hin s thiu tun
th trit php lut hnh s, va nh mt ngha ca vic quy nh hnh pht ny
i vi ti nhn hi l. Hnh pht tin vi ngha tc i li ch vt cht m ngi
phm ti th hng hoc s dng phm ti rt t khi c p dng trong cc
v n v hi l, nu c cng ch bng mt ln gi tr ca hi l. V d: Trong v n
nh bc v a hi l chy ti ti PMU18 B GTVT, b co Bi Tin D ch b
pht tin bng mt ln gi tr ca dng a hi l.
Nhng hn ch nu trn trong thc tin p dng lut hnh s i vi cc ti
phm v hi l c th xut pht t mt s nguyn nhn sau:
V khch quan, nguyn nhn trc ht l tnh cht phc tp ca cc ti phm
v hi l. y l nhng ti phm c lin quan n ngi c chc v, quyn hn nn
d c yu t quyn lc can thip c x nh. Nhiu b co rt xo quyt
trong vic dng quyn lc da nt hoc tm cch mua chuc khin ngi khc
phi khai bo theo hng c li cho mnh, gy nh hng n tnh chnh xc ca
cc phn quyt ca c quan p dng php lut. c bit, vic khai bo gi tr tin,
ti sn dng lm ca hi l thng thp hn rt nhiu so vi thc t.
Bn cnh , mt nguyn nhn quan trng khc l cc quy nh ca php lut
hnh s v cc ti phm ny cn cha c th, r rng. Tnh cht mp m, chung
chung trong ngn ng lp php chnh l mt cn tr i vi vic thc thi lut hnh
s. iu c th dn n nhng hu qu nh vic vn dng lut kh khn, lng
tng hoc vn dng lut mt cch ty tin, s gii thch rng ra hoc hp i quy
nh ca iu lut. Chng hn nh vic xc nh th no l ngi c chc v,
quyn hn theo iu 279 BLHS khng h d dng nu da vo quy nh hin
hnh. V d: trong v n Trn Ngc H, nguyn i trng i iu tra Cng an
qun Hai B Trng, H Ni b truy t v xt x v ti nhn hi l do nhn tin
ca mt b co phm ti v ma ty khng khng bt gi ngi ny, lut s bin
h cho b co cho rng b co khng phm ti nhn hi l m phm ti la o
chim ot ti sn, v khi thc hin hnh vi phm ti b co H ch l i trng

241
i cnh st iu tra, b co khng c thm quyn quyt nh c tha hay
khng tha cho b co Hng Vang, trn thc t Hng Vang c lnh bt gi ca
c quan Cng an v v n ang c m rng. Cng chnh quy nh cha r rng
v yu t ch th ca ti nhn hi l dn n vic phn bit ch th ca ti
phm ny vi mt s ti phm v chc v khc gp nhiu kh khn. Nh vy, c
th thy iu lut cha to cho ngi lm cng tc p dng lut mt c s php l
vng chc i vi cc phn quyt ca mnh.
Ngoi ra, mt nguyn nhn na l tnh trng thiu vn bn hng dn vic
p dng lut i vi cc ti phm v hi l ni ring v cc ti phm v chc v
ni chung. Hin nay, sau khi BLHS nm 1999 ra i c mi nm, vn cha
c mt vn bn gii thch lut hnh s no v cc ti phm v chc v c chnh
thc ban hnh. Hng lot du hiu php l cng nh nhng vn c lin quan
n cc ti phm ny cha c lm sng t nh du hiu phm vi chc v, quyn
hn ca ngi nhn hi l, du hiu lm hoc khng lm mt vic v li ch
hoc theo yu cu ca ngi a hi l, vn ngi th ba c li, du hiu
gy hu qu nghim trng, v.v
Bn cnh cn phi k n mt yu t gy nh hng nghim trng n
tnh c lp trong hot ng ca cc c quan bo v php lut trong c to n.
S gy sc p ca cng chng v gii truyn thng i vi hot ng ca cc c
quan tin hnh t tng i khi to p lc tm l cho nhng ngi trc tip gii
quyt v n v c th dn n nhng nh gi sai lch v v n. S can thip t
nhiu pha vo tin trnh t tng ca cc v n v hi l trong nhiu trng hp
gy nh hng nghim trng n vic gii quyt v n. Mt bo co quc t
nh gi trong cuc u tranh chng tham nhng vai tr ca cc c quan t php
cn yu v tnh c lp ca cc c quan ny cn cha c bo m [Bo co TI
Vit Nam 2006, tr.22].
Ngoi nhng nguyn nhn v khch quan, nhng hn ch trong p dng lut
hnh s i vi cc ti phm v hi l cn xut pht t mt vi nguyn nhn ch
quan. Trnh ca nhiu cn b lm cng tc p dng php lut cn cha cao, phn

242
no nh hng n nng lc nhn thc v gii thch lut. Mt tc gi nhn nh
rng nng lc, trnh chuyn mn ca iu tra vin, Kim st vin v Thm phn
tham gia gii quyt cc v n tham nhng cn hn ch [o Vn 2006, tr.19]. Thc
trng ny cng c nu ra trong mt bo co ca quc t [Bo co TI Vit Nam
2006, tr.19]. Bn cnh , i lc nhn thc ca nhng ngi p dng lut v yu
cu chnh tr ca cuc u tranh chng ti phm v hi l cha ng mc hoc cha
xuyn sut. Ni mt cch khc quan im v tnh nguy him cho x hi ca loi ti
phm ny cn cha trit hoc cha thng nht trong i ng cn b p dng
php lut. Thm ch i khi bn thn cn b lm cng tc bo v php lut cng c
tm l n hoc ngi x l nghim khc nhng ngi c chc v, quyn hn phm
ti v hi l. Cc c quan t tng nh gi v n cha tht y , ton din nn i
khi c phn nhn nh cha chnh xc v v n.
Tm li, vic p dng lut hnh s x l cc ti phm v hi l ca cc c
quan t tng Vit Nam c tin hnh tng i tt trong thi gian va qua, gp
phn tch cc vo cng tc u tranh chng cc ti phm ny. Tuy nhin nhiu thiu
st, hn ch cn tn ti v cn c khc phc, sa cha trong thi gian ti. Nhng
thiu st hoc hn ch nu trn cho thy cc c quan t tng hiu khng thng
nht cc quy nh ca lut hoc cn lng tng trong nhn thc cc quy nh ny.
Tuy nhin cng cn nhn thy quy nh ca lut cha r rng, c th trnh
vic hiu sai hoc nhn thc khng ging nhau ca cc c quan t tng. Hn na,
vic thiu vn bn hng dn p dng quy nh v cc ti phm ny cng l mt
nguyn nhn dn n tnh trng nu trn.
3.2.2. Mt s kinh nghim trong thc tin p dng cc quy nh ca lut
hnh s v cc ti phm v hi l Thy in v t-xtry-lia
i vi hai quc gia Thy in v t-xtry-lia, hot ng p dng lut hnh
s i vi cc ti phm v hi l t c nhng hiu qu kh quan, gp phn
khng nh vo cng tc u tranh cc ti phm ny. Cc v n v hi l c pht
hin u c truy t, xt x mt cch cng minh, theo ng php lut. Thnh
tch nu trn ca hai quc gia c ghi nhn trong cc bo co nh gi cng

243
nh xp hng ca cc t chc chuyn hot ng chng tham nhng nh GRECO,
TI.
155
Vic pht hin, iu tra v x l cc ti phm v hi l Thy in v t-
xtry-lia c th tin hnh thun li hn Vit Nam bi mt s l do. Trc ht, vic
tm kim chng c chng minh ti phm d dng hn do vic cc nc ny
t n trnh pht trin, cng ngh c s dng nhiu, ngi dn c thi quen
lu gi thng tin trong my tnh cng nh mt s cng c lu gi khc. Bn cnh
, vic s dng dch v ti chnh, ngn hng mang tnh cht bt buc i vi nhiu
s lnh vc ngh nghip, to iu kin thun li cho vic kim sot cc hot ng
ti chnh v pht hin du hiu ca cc giao dch hoc hot ng phi php.
3.2.2.1. Kinh nghim ca Thy in
Cng nh Vit Nam, Thy in trong nhng nm gn y pht hin, truy
t v xt x thnh cng mt s v n v hi l gy ting vang nh v gn 100 ngi
qun l ca hng ca h thng c quyn bn l ung c cn Thy in
(Systembolaget) b kt n v ti nhn hi l nm 2005, v mt s nhn vin ca C
quan kim tra phng tin giao thng Thy in vng Hedemora b kt n v
hnh vi nhn hi l (di hnh thc cc mn qu tinh thn, bia v scla) nm 2006,
v n lin quan n lnh vc dc phm v hnh vi nhn hi l ca mt s bc s
k n cho bnh nhn nhiu hn ng k so vi mc cc bc s khc thng k mt
s loi thuc ca hng dc phm Serono, i ly vic cc hng ny a li ch
vt cht hoc to iu kin vt cht trong mt s hot ng cho ngi bc s nm
2006 [Lennerfors 2007, tr.20-21]. Vic p dng lut hnh s gii quyt nhng v n
ny th hin c tnh kh thi ca quy nh v ti phm hi l cng nh hiu qu
ca hot ng p dng lut ca cc c quan php lut Thy in.
Cc c quan t tng ca Thy in phi gii quyt khng nhiu v n v hi
l mi nm do y l mt quc gia xy ra rt t ti phm loi ny. Hn na cc v
n xt x trong nhng nm va qua phn ln l nhng v hi l nh, t nghim

155
Nhng bo co gn y ca cc t chc ny nh Bo co nh gi ca GRECO v Thy in nm 2009,
v t-xtry-lia nm, Bn xp hng thng nin ca TI v minh bch v trong sch ca cc quc gia
nhng nm gn y u ghi nhn Thy in v t-xtry-lia l nhng quc gia ng u v trong sch, it
tham nhng nht v c nhng thnh tch cao trong p dng lut chng ti phm v hi l.

244
trng v ch yu lin quan n cc vin chc cp thp. Phn ln nhng ngi b kt
n b p dng hnh pht tin hoc phi chu hnh pht c iu kin (vi ni dung
tng t nh n treo trong lut hnh s Vit Nam)
Trong nhng nm va qua, To n ti cao Thy in xt x (v trn c s
xy dng thnh cc n l) mt s v n v hi l kh in hnh. Nhng v n ny
c y ban chu trch nhim v cc vn tham nhng tng hp v c trnh
by, dn chng trong cun Bnh lun BLHS ca Thy in [Leijonhufvud 2009].
Di y s l mt s kinh nghim trong thc tin xt x ca To n ti cao Thy
in mt vi v n tng i phc tp v c xt x qua nhiu cp.
Th nht, lin quan n vic gii thch du hiu hnh vi khch quan ca cc ti
phm v hi l, n l ca Thy in cho thy bn thn hnh vi a li mi hi l
cu thnh ti a hi l. To Phc thm ca To ti cao cng b mt lot phn
quyt c ti i vi hnh vi mi hi l cnh st v cc thanh tra hng hi, mc d
nhng ngi c mi hi l t chi v t co hnh vi . Ngoi ra, v n c lin
quan n Ngn hng th gii khng nh hnh vi a hi l do b yu cu hi l t pha
ngi cng chc vn cu thnh ti phm [Bo co OECD 2005, cc on 169, 170].
Th hai, lin quan n vic xc nh yu t ca hi l c rt nhiu vn
c gii quyt thng qua phn quyt ca cc to n. Trc ht, theo quy nh ca
BLHS ca hi l c th l nhng li ch c gi tr tinh thn. Trong thc tin xt x
to n p dng ng tinh thn ca iu lut. V d nh trong mt phn quyt ca
To Phc thm nm 1999 ca hi l c xc nh tn ti di hnh thc quan
h tnh dc. Tuy nhin trong mt v n khc vo nm 1996 To Phc thm li
khng tha nhn li ha ca mt v lut s vi ngi cnh st m anh ta ang cn
s tr gip rng Mt ngy no nu anh cn mt lut s gii anh s c. Chng ta
lun khng thit thi g khi gip ln nhau l mt loi gi tr v l ca hi l, vi
quan im y l nhng li ni chung chung v khng em li li ch c th g. Bo
co ca OECD a kin lo ngi v quan nim ny v cho rng ca hi l thng
khng c hin hu mt cch chnh thc hoc c th tn ti di dng li ch v
hnh [Bo co OECD 2005, on 172].

245
Gi tr ca li ch b xem l ca hi l cng c bn n trong cc phn
quyt ca to n. Mc d lut khng quy nh mt gii hn no v gi tr ca li ch
ny song cc to n vn dng lut mt cch linh hot khi xc nh vn ny.
Nu li ch c gi tr rt nh hoc l mn qu ch c ngha tinh thn th khng b
xc nh l ca hi l. n l cho thy cc trng hp a v nhn li ch c gi tr
khong t 100 la M b xem l c ti [Bo co OECD 2005]. V d: trong v
NJA nm 1981 s. 477, To n xc nh rng nhng mn qu ging sinh nh t cc
cng ty hng nm gi ti cc cng chc ca vng vi gi tr khong 100 Cu-ron
Thy in (tng ng 14 la M) khng b coi l bt chnh. Nh vy, mc d
trong cc iu lut v ti phm hi l c th khng quy nh gi tr ca ca hi l
l tnh tit xc nh ranh gii gia ti phm v khng phi ti phm song To n
ti cao trong v n ny ch ng p dng mt cch mm do i vi nhng
trng hp gi tr ca li ch qu nh (mang ngha tinh thn). Hn na, vic gi
nhng mn qu ny c thc hin mt cch cng khai v c xem l khng c
mc ch gy nh hng n hot ng thc thi chc trch ca cc vin chc .
Cng lin quan n ca hi l, To n Thy in tch ly kinh nghim
trong mt lot v n c lin quan n vic xc nh tnh khng chnh ng. Trong
v NJA nm 1981 s. 1174 To n phn quyt rng vic mt cng ty xy dng mi
mt s cng chc ca Hi ng a phng (t min Nam ca Thy in) ti
Stockholm (th ca Thy in) trong mt chuyn i tm hiu thng tin, bao gm
cc chi ph cho phng , cc ba n tra v n ti, khng b coi l bt chnh. L do
c cho rng chuyn i ny l hot ng cn thit phc v cho mt d n xy
dng m cng ty s thc hin cho thnh ph v hot ng cng l mt phn
trong phm vi chc trch ca nhng cng chc ny. Mc ch ca cng ty khi ti
tr cho chuyn i khng phi nhm to p lc hay gy nh hng n hot ng
ca cc cng chc ni trn. Tuy nhin, chuyn i ny cng b nh gi l xa x v
vt ra ngoi khun kh ca mt chng trnh cng tc. To n ti cao lu tm
n tnh tit ny song cui cng vn nhn nh yu t cha cu thnh cc
ti a v nhn hi l. Mt v khc c mt s tnh tit tng t l v RH 1993: 74

246
c xt x bi To n Phc thm. Trong v n ny mt cng ty ti tr cho mt
s quan chc ca Hi ng a phng mt chuyn i nc ngoi m mc ch ca
chuyn i c cho l tho lun v vic to lp mt doanh nghip cho Hi ng
a phng. To n khng thy mt l do hp l no cho vic cuc gp phi
c din ra nc ngoi v phi chi ph nh vy. Do , To n nh gi ton
b chuyn i l bt chnh v phn quyt hnh vi ca nhng ngi i din cng ty
ti tr chuyn i v cc quan chc tham gia chuyn i ny du hiu cu thnh
ti a v nhn hi l. Qua hai v nu trn c th thy To n xem xt tng tnh
tit v nh gi chng trong tng th c c phn quyt xc ng. Hai v nu
tuy c mt s tnh tit tng t song v th nht vic i Stockholm l phc v
cho cng vic ca c cng ty v ca a phng, cn v th hai vic i ch thun
ty l cng vic ca a phng, khng lin quan n cng ty ti tr. Bn cnh
chuyn i v th nht l cn thit cho vic tm hiu thng tin, trong khi chuyn i
v th hai li ch cc quan chc gp g v tho lun v mt cng vic ca a
phng mnh. Nh vy cc phn quyt ca To n trong hai v ny c th c
xem l hp l v xc ng.
Mt s v n khc cng lin quan n xc nh tnh khng chnh ng ca
ca hi l. Trong v NJA nm 1985 s. 477 mt ngi qun l ca mt cng ty
cung cp dch v dng lo cho ngi gi gip mt khch hng ca c lm mt
bn di chc theo c s l ngi c hng li. To n coi y l hnh vi nhn
hi l vi l l hnh vi nhn mt li ha v mt li ch m ngi qun l s c
hng trong trng hp ny hon ton c kh nng gy nh hng ti hot ng
thc thi chc trch ca c. y s tr thnh l do c bit c i x u i hn
cho ngi lm di chc trong khi thc hin nhim v ca mnh. Li ha ca khch
hng y th hin tnh khng chnh ng. To n ti cao cho rng vi chc
trch v s nhn thc ca mnh, ngi qun l khng ch phi t chi tham gia vo
vic lp bn di chc m cn phi gii thch r cho khch hng ca mnh rng
mnh khng c php d ch l vic nhn mt li ha v mt li ch s c
hng. Mc d trong trng hp ny hnh vi ca ngi qun l khng b coi l thc

247
hin mt vic tri vi chc trch ca c song li ch m c c ha cho hng s
to ra nguy c dn n s mt nim tin ca cng chng cng nh ca nhng ngi
khc sng trong cng khu dng lo ng thi nh hng n tnh lim chnh
ca hot ng thc thi chc trch ca mt ngi qun l.
Trong mt quyt nh ca To n ti cao ngy 10 thng 7 nm 2008 (v B
5248-06), To n cho rng mt v thanh tra ca C quan thanh tra nh nc v
phng tin giao thng phm ti nhn hi l v v thanh tra ny nhn nhng
mn qu di hnh thc ung c cn hoc i khi nhn li mi mua ung c
cn vi gi c gim rt thp. Nhng ngi cung cp cc li ch ni trn l nhng
i din ca cc nh bun bn xe hi a phng, nhng i tng thng xuyn
phi em xe ti c quan thanh tra c kim nh cht lng v k thut. Nhng
ngi i din nu trn b kt n v ti a hi l. Trong v n ny, To n ti
cao gii thch tinh thn ca quy nh v ca hi l vi tnh cht l nhng li ch
khng chnh ng nh sau:
Mt li ch c a vi mt nh c th l lm cho ngi nhn trao cho
ngi a mt s u i, lun b xem l bt chnh. Trong nhng trng hp khc vn
tnh bt chnh s ph thuc vo tp qun v cng lun ti thi im v s c
xc nh trn c s xem xt tt c nhng tnh tit c lin quan. Theo tinh thn ca cc
vn bn chun b cho vic ban hnh lut, bt k giao dch no c mc ch gy nh
hng ti hot ng ngh nghip ca ngi nhn u b coi l bt chnh. S nh gi
li ph thuc vo tnh cht v gi tr ca li ch c a xt trong mi quan h vi
chc v ca ngi nhn. Khi nim tnh khng chnh ng c ngha rng hn trong
trng hp ngi nhn hi l ang thc hin quyn lc cng so vi cc trng hp
khc. Yu cu cao i vi vic bo v tnh chnh trc ca nhng ngi thc hin
quyn lc cng trong mt s v n c th dn n s nh gi rng li ch c a l
bt chnh thm ch nu mc ch ca vic a li ch khng phi l gy nh
hng ti ngi nhn.
Nh vy, theo To n th vic xc nh khi nim khng chnh ng ph
thuc rt nhiu vo tp qun v cng lun v khng th chi tit ho ngay trong iu
lut. Khi nim ny s c xc nh khc nhau theo thi gian v trong nhng hon
cnh, nhng lnh vc hot ng khc nhau. Nhng tnh tit c To n ti cao lu

248
tm trong vic s dng nh gi tnh bt chnh ca hnh vi l tnh cht v gi tr
ca li ch c a, l v tr, vai tr v quyn lc ca ngi nhn. Cc tnh tit
khc trong mt mi quan h tng th cng c To n xem xt mt cch ton din.
Mc d To n ti cao a ra hng dn nu trn nhng qua thc tin p
dng lut trong mt lot v hi l b kt n v nhiu v c tuyn v ti, c
th thy To n ca Thy in dng nh vn cn lng tng v gp tr ngi trong
vic chng minh tnh bt chnh ca hnh vi hi l. Vic gii thch v vn dng quy
nh ca lut hnh s cha thc s thng nht v cng bng. C nhng v vic m
tnh tit cng nh hnh vi ca nhng ngi tham gia kh ging nhau song li c
cc To n nh gi v a ra cc phn quyt khc nhau. Nhng v b kt n v b
p dng hnh pht li ch yu l v n nh, hnh vi c thc hin cng khai;
trong khi nhiu v gy bt bnh, do nhng ngi c chc v cao thc hin li
khng b chng minh l ti phm. Mt s v n c a ra di y c th coi l
dn chng cho thc trng ny. Trc ht phi k n nhng v n trong c
quan p dng lut th hin xu hng qu cng nhc trong vic xc nh tnh bt
chnh ca hnh vi, dn n vic kt ti mang tnh ch quan, quy kt. V d 1:
Trong v NJA 1993 s. 539 mt cng ty bn vn phng phm a ra li mi s
tng cc nhn vin c trong khu vc cng v khu vc t mt chic my nghe nhc
xch tay Walkman nu h t hng cc sn phm ca cng ty vt qu mt
lng nht nh. Gi tr ca mt chic my ny l 450 cu-ron (tng ng vi
khong 100 euro v li ch c xem l c gi tr khng nh. Thc t l hng trm
nhn vin tn dng c hi ny v cho rng li ch ny khng phi khng c
ngha i vi h. Trng hp ny b xem l a ra mt li ch bt chnh v b
xem l phm ti a hi l mc d li mi ca cng ty c a ra mt cch cng
khai v khng phi l iu bt thng thi im . y chnh l vn gii
hn gi tr ca ca hi l. Hai i din ca cng ty ny b kt n v ti a
hi l v b pht tin. Tuy nhin i vi v n ny c hai thm phn ca To n ti
cao li khng ng kin cho rng hnh vi cu thnh ti a hi l. H nhn
nh li ch c a ra ch mang tnh bt chnh xt t gc lut tip th sn

249
phm ch khng ph hp vi du hiu bt chnh trong cu thnh ca ti phm v
hi l trong lut hnh s. V d 2: Trong mt v n khc, cng ty TeliaSonera ca
Thy in mi mt s khch hng quan trng (thuc Hong gia Thy in) ti
d mt bui gii thiu sn phm v dch v mi cng vi vic d mt chng trnh
ho nhc. Hnh vi ny b kt n l a hi l v To n cho rng cc v khch
c mi ti d mt bui ho nhc rt t tin m khng phi tr chi ph, hn
na thc cht hot ng ch yu ca s kin ny li l xem biu din (mang tnh
gii tr) ch khng phi l vic gii thiu sn phm. V n ny gy rt nhiu
phn ng v a s cc kin u cho rng y l mt loi hot ng qung b sn
phm v chm sc khch hng mang tnh cng khai v nh mt thng l ca
hot ng thng mi. Mt tc gi nhn nh rng phn quyt ny ca To n
lm cho tnh cht bt chnh ca cc ti phm v hi l tr nn rt m h v
dng nh mi hnh vi th hin s cm t, s i i t t u c nguy c tr
thnh ti phm v hi l [Lennerfors, tr. 22-26]. Thm ch c mt vi v vic m
tnh khng chnh ng ca li ch hu nh khng c th hin v dn n rt
nhiu tranh ci v ch trch. Thc tin xt x ca To n Thy in ghi nhn
vic gii quyt mt v n gy nhiu tranh lun v tnh cht php l ca v vic (v
c xt x To n nhiu cp trong c To n ti cao). Trong v n ny,
b co (vn l mt v lut s) b kt n v ti a hi l v c hnh vi gi mt
cp v xem ho nhc tr gi khong 100 euro cho mt nhn vin ca To n vng
ni anh ta va thng mt v kin v nhn vin ny c nhim v lin quan n v
n . Km theo cp v v lut s gi mt tm thip vi li cm n su sc v
nhng hot ng (thc hin ng chc trch) ca ngi nhn vin To n ny.
Trc anh ta c chng minh l khng h c cuc tip xc trc tip hoc gi
in lin lc vi nhn vin ca To n ny. V nhn vin To n ngay sau khi nhn
c hai tm v i xem ho nhc trc tip bo co vi th trng ca mnh v
sau ngi lut s b truy t v b kt n v ti a hi l. c rt nhiu kin
tranh ci v nhiu bnh lun v v n ny, c bit l v tnh cht o c v tnh
cht php l ca v vic [Jacobsson 2006, tr. 3-32].

250
Tri vi xu hng th nht, xu hng th hai th hin thi qu thn trng
(hoc vi mt l do khc) trong xc nh ti phm nn phn quyt v ti cho
nhiu trng hp v b cho l b lt ti phm. ng ch y thng l nhng
v rt ln, lin quan n ngi c chc v cao v gy s ch ca d lun v gii
truyn thng. V d 1: nm 1993, mt thnh vin ca Ngh vin b bo ch phanh
phui rng trong sut cuc bu c nm 1991 ng ta c hnh vi gi ti khong 20
cng ty mt l th ngh s n t vn cho cc cng ty ny v cc quyt nh v
cc gii php kinh t mang tnh chin lc trong hai ngy v i li s c cc
cng ty ny tr 8.000 cu-ron (khong 1.100 la M) mi ngy. Nm 1994 To n
vng kt n v ngh s ny v ti nhn hi l vi hnh pht tin. To n vng nhn
nh rng nhng hnh vi m v ngh s ny thc hin nm trong khun kh vic thc
thi nhim v ca ng ta vi t cch l mt thnh vin ngh vin v do li ch l
ng ta yu cu (v thc t nhn) l bt chnh, hnh vi du hiu cu
thnh ti nhn hi l. Tuy nhin, To n Phc thm (RH 1995: 95) c quan im
khc vi cp s thm, cho rng nhng hnh vi ca ng ta khng nm trong phm vi
cng vic ca mt ngh s v ng ta c tuyn b v ti. Quyt nh ny ca To
n Phc thm gy nhiu bt bnh trong cng chng v gii truyn thng. iu d
nhn ra trong v ny l nu v ngh s khng nhn danh chc v ca mnh th kh c
th c cc cng ty kia chp thun mi v t vn vi mt mc chi ph cao n nh
vy. Bn cnh , ng ta vi t cch l mt thnh vin trong y ban thng trc v
Cng nghip v Thng mi ca Ngh vin, cn c pht hin l ngi chuyn
vn ng hnh lang cho cc cng ty v cc t chc [Andersson 2002, tr. 77, 78]. V
d 2: Trong mt quyt nh ca To n ti cao ngy 11 thng 6 nm 2008 (v B
1866-07), To n cho rng s tham gia ca mt v lnh o ca vng trong mt
chuyn i sn nai rng khng phi tr ph theo li mi ca mt cng ty lm sn ln
ca vng khng b coi l phm ti nhn hi l. Sn nai l mt hot ng kh quan
trng trong khu vc m ngi ny qun l. S tham gia ca ngi lnh o ny vo
hot ng sn nai (theo To n) c xem l mt phn t nhin trong cng vic ca
ngi . V vy li ch t vic sn nai y khng b xem l mt loi ca hi l.

251
Tuy nhin, ngi ta cng c bit ngi lnh o ny l ngi c quyn quyt
nh nhng vn nh s lng th c php sn bn, s lng g c php
khai thcca cc cng ty lm sn trong vng. Hot ng sn nai (nh mt th tiu
khin) xt trong mi quan h vi chc trch ca ngi lnh o ny dng nh
th hin c du hiu ca ti phm. V d 3: trong v mt v lnh o ca y ban
hnh chnh thnh ph Malm nhn s i th cho mt chuyn i du lch Nam
Phi, To n khng thy c chng c buc ti cho v lnh o ny v ng ta
khng nh y l mt mn qu ring t ca mt ngi bn. Vic ng ta nhn
chuyn i ny l nhn danh bn b ch khng phi nhn danh mt quan chc. Tuy
nhin y l chuyn i vi chi ph rt cao, hn na ngi c nhn qu li l mt
quan chc kh quan trng. T gc x hi hc khi nhn nhn v vic ny, mt nh
nghin cu t cu hi vy c phi mi li mi, mi s chiu i gia nhng
ngi bn u c coi l hp php [Lennerfors 2007, tr. 26].
Nhng v n nu trn cho thy nhng lng tng hoc vng mc ca cc To
n Thy in trong vic xc nh tnh cht bt chnh ca hnh vi (cng chnh l xc
nh hnh vi c ti hay khng c ti). C th l s thiu thng nht trong vic xc
nh tnh cht v gi tr ca ca hi l, v tr cng vic v vai tr ca ngi nhn
li ch, phm vi chc trch ca ngi c chc v, quyn hn.
Bn cnh nhng kinh nghim nu trn, to n cn tch ly kinh nghim trong
vic gii thch yu t li c ca cc ti phm v hi l. Mt yu cu c bn ca
vic xc nh li ca ti nhn hi l l ngi nhn phi bit li ch nm trong
kh nng chim hu ca mnh v ngi mun gi li ch . Trong v NJA 1958
B 6, mt v gim c ca mt vn phng nhn c qu tng l mt tm thm v c
n trong nh trong mt thi gian trc khi tr li n cho ngi gi. Anh ta c
loi tr TNHS v ti nhn hi l v c cho rng khng thc s c gi li
mn qu v th hin thi t chi bng vic tr li mn qu. Trong mt
quyt nh ca To Phc thm nm 1986, b co bin h rng mnh khng c hi
l mt cnh st v li mi hi l anh ta a ra ch l tng va cht n v thm
ch trong v ca anh ta lc khng c s tin cn thit. To n khng chp nhn

252
l l ny v cho rng bi v li mi hi l c a ra v lm cho ngi cnh
st tin l tht. Bn thn b co thc vic to ra nim tin cho ngi cnh
st. Bn cnh v n ny, v n lin quan n nhn vin ca Ngn hng th gii
chng ti c dp cp ti Chng 2 ca lun n cng th hin kha cnh li c
ca cc ti phm v hi l. Ngoi ra thc tin xt x cng khng nh vai tr quan
trng ca cc yu t mang tnh khch quan i vi vic xc nh li c ca ti
phm v hi l [Lejonhufvud 2009].
Vic xc nh nhng trng hp phm ti nghim trng v b tng nng hnh
pht cng l vn c To n quan tm. Theo vn bn d tho lut [SOU 1974:
37, tr. 145], mt trng hp phm ti nhn hi l b coi l nghim trng nu ngi
phm ti lm vic trong cc c quan m s lim chnh ca nhng cng s ny i
hi c bo v c bit, hoc nu ngi thc hin hoc nh thc hin mt
hnh vi (theo yu cu ca ngi a hi l) tri vi chc trch ca mnh, hoc
hnh vi ca ngi gy ra mt thit hi ng k... Trn c s , To n Phc
thm ca Thy in a ra hai phn quyt (rt in hnh v c coi l n l)
v vn ny. i vi v RH 1996: 30, To n nhn nh rng hnh vi nhn
195.000 cu-ron (tng ng vi 17.6000 euro) t mt ch bt ng sn ca mt
ngi (thay mt cho mt c quan nh nc) khi tha thun mt hp ng thu vn
phng vi ngi ch kia cu thnh ti nhn hi l nghim trng, v gi tr ca
ca hi l trong trng hp ny kh ln. mt v n khc (RH 1997: 43), hnh
vi nhn mt li ch c gi tr (dch v xy dng tr gi 187.000 cu-ron) ca mt
ngi qun l k thut ca hi ng thnh ph khng b To n ti cao xem l
phm ti nghim trng, mc d phn quyt ca To n vng cho rng y l
trng hp phm ti nghim trng. To n a ra quyt nh ny sau khi nhn
thy rng ngi qun l k thut ny c rt t nh hng i vi vic ban hnh
quyt nh c li cho ngi a hi l.
156

Thc tin quyt nh hnh pht i vi cc ti phm v hi l ca To n
Thy in cng ang l vn c bn lun ti Thy in, ng thi l vn

156
Cc tnh tit ca v n ny c a ra trong Lun n ca tc gi Andersson 2002, cc trang 85, 86.

253
gy quan ngi cho mt s t chc quc t v chng tham nhng.
157
Hnh pht i
vi nhng ngi b kt n cn b cho l nh, cha th hin c tinh thn x l
nghim khc i vi cc ti phm ny. Bng thng k di y s l mt minh
chng cho nhn nh v thc trng p dng hnh pht ca To n Thy in.
Bng 3.6. Hnh pht p dng i vi cc ti phm v hi l ti Thy in (t
nm 1998 n nm 2007)
Nm Pht t n treo Pht tin
Cc hnh pht khc
hoc min hnh pht
1998 2 4 9 0
1999 0 0 7 2
2000 1 2 8 0
2001 0 0 0 0
2002 2 3 8 1
2003 3 2 4 0
2004 3 2 10 1
2005 0 6 26 0
2006 0 5 49 0
2007 0 10 34 2
Tng 11 34 155 6
Ngun: Vin nghin cu v chng tham nhng ca Thy in
Thng k vic p dng hnh pht ca To n i vi cc ti phm ny trong
nhng nm gn y cho thy hnh pht ch yu c quyt nh l pht tin. C th,
t nm 1998 n nm 2007, trong s 206 b co b xt x v cc ti a v nhn hi
l c 155 b ngi b p dng hnh pht tin (chim hn 75 % tng s b co b xt
x). Cng trong thi gian ny, n treo c p dng cho 34 b co (chim hn
16,5%) v ch c 11 b co b p dng hnh pht t c thi hn (chim hn 5,3%).

157
V d nh GRECO trong Bo co nh gi v Thy in nm 2009 lu vic To n Thy in p
dng qu nhiu hnh pht tin trong khi hu nh khng p dng pht t i vi cc ti phm v hi l.

254
Mt s v n c nh gi l rt nghim trng nhng hnh pht p dng vn khng
thc s nghim khc. V d: trong v RH 1997: 43, hnh vi nhn hi l m ca hi
l l dch v xy dng tr gi 187.000 cu-ron ca mt ngi qun l k thut ca hi
ng thnh ph c To n vng xc nh l phm ti nghim trng, nhng
hnh pht p dng ch l hnh pht c iu kin v pht tin. Mt v d khc l v
hi l nhn vin ca Ngn hng th gii m chng ti cp. B co ch b p
dng hnh pht mt nm su thng.
158
Vic p dng hnh pht t nghim khc nh
trn tt nhin xut pht t nguyn nhn c bn l tnh cht v mc nguy him
ca ti phm, song cng c nguyn nhn l vic quy nh hnh pht khng tht
nghim khc ca lut hnh s v nht l thc nh gi tnh cht nghim trng ca
ti phm ca c quan t tng Thy in cha tht cao.
Tm li, thc tin p dng lut ca To n Thy in v cc c quan t tng
khc cho thy vai tr ca lut hnh s trong vic u tranh vi cc ti phm v
hi l. Bn cnh nhng thnh cng, thc tin cng cho thy nhng vng mc, bt
cp nht nh trong hot ng p dng lut hnh s v cc ti phm ny. Nhng vn
gp phi l vn xc nh ranh gii gia c ti v v ti (hay cc tc gi
thng gi l ranh gii gia hi l trng v hi l en, hi l xm), vn xc nh
ch th ca ti phm (th no l vin chc, th no l thc hin hnh vi trong phm
vi chc trch), vn xc nh nh hng ca ca hi l i vi hot ng ca
ngi nhn hi l, vn quyt nh hnh pht i vi cc ti phm v hi l. Nh
vy c th thy cng nh cc c quan p dng lut ca Vit Nam cc c quan ny
ca Thy in gp phi nhiu kh khn trong vic x l cc ti phm v hi l bi
tnh cht phc tp ca loi ti phm cng nh bi nhng hn ch cn tn ti trong
quy nh ca lut hnh s hin hnh.
3.2.2.2. Kinh nghim cua t-xtry-lia
i vi mt Nh nc Lin bang nh t-xtry-lia, tc gi khng c iu kin
tip cn, tm hiu thc tin p dng lut ca To n tt c cc bang. Chnh v vy
lun n s ch tp trung vo mt s kinh nghim xt x v nhng vn ni cm

158
Thng tin v v n c tip cn qua Bo co ca OECD 2007.

255
trong hot ng p dng lut ca To n cp Lin bang v To n ca bang NSW.
Ging nh Thy in, t-xtry-lia l quc gia xy ra rt t ti phm v
tham nhng, trong c cc ti phm v hi l. Cc c quan t tng ca nc ny
phi x l khng nhiu v n v hi l. V d nh i vi bang NSW c coi l
bang c s dn ln nht trong 6 bang v 2 vng lnh th ca t-xtry-lia nhng
trong mi nm gn y (t 1998 n 2007) ch c 250 ngi b truy t vi 101
ngi b kt n bi To n a phng v 99 ngi b truy t vi 38 ngi b kt
n bi To n vng. Mc d vy, vic x l ti phm v hi l thng qua vic p
dng lut hnh s t c nhng thnh cng nht nh. Hot ng p dng
lut hnh s va x l nghim cc ti phm ny va xy dng c mt h
thng n l phong ph v in hnh.
Nhiu v n v hi l c tnh cht nghim trng, lin quan n nhiu cng
chc hoc lin quan n nhng quan chc cp cao hoc mang tnh cht c t chc
b pht hin v x l nghim theo php lut hnh s ca cc bang v Lin bang,
v d nh mt lot v hi l xy ra trong ngnh cnh st nhng nm cui 1980 ti
khu vc Kings Cross (v Larry Churchill, v Trevor Haken)
159
hay v Petroulias
xy ra Vn phng thu v t-xtry-lia trong nhng nm t 1997 n 1999.
Trong iu tra v xt x nhng v n v hi l, cc c quan t tng ca t-
xtry-lia trong c To n t ra c tnh chuyn nghip cao (mc d t-xtry-
lia cha c nhng thm phn chuyn trch v nhm ti ny). S nhn thc quy
nh ca lut thnh vn v tinh thn ca cc n l cng nh s hiu bit h thng l
lun v cc vn lin quan n nhng ti phm ny ca cc cng t vin v cc
thm phn kh su sc v y . Cc nhn nh, phn tch trong nhng bn n,
quyt nh c a ra kh sc so, vin dn v gii thch cc n l cng nh
quy nh ca vn bn php lut mt cch c tnh thuyt phc v chnh xc. i

159
Xem Bo co Royal Wood Report v tham nhng trong lc lng cnh st bang NSW ti:
http://pandora.nla.gov.au/pan/56191/20060214-0000/www.pic.nsw.gov.au/PDF_files/VOLUME1.PDF;
http://pandora.nla.gov.au/pan/56191/20060214-0000/www.pic.nsw.gov.au/PDF_files/VOLUME2.PDF;
http://pandora.nla.gov.au/pan/56191/20060214-0000/www.pic.nsw.gov.au/PDF_files/VOLUME3.PDF;
http://pandora.nla.gov.au/pan/56191/20060214-0000/www.pic.nsw.gov.au/PDF_files/VOLUME4.PDF;
http://pandora.nla.gov.au/pan/56191/20060214-0000/www.pic.nsw.gov.au/PDF_files/VOLUME5.PDF;
http://pandora.nla.gov.au/pan/56191/20060214-0000/www.pic.nsw.gov.au/PDF_files/VOLUME6.PDF

256
vi mt s v n phc tp, To n cng vi cc c quan t tng khc lm vic
mt cch c trch nhim, xem xt k lng c quy nh ca lut v cc tnh tit
c th ca v vic. c bit i vi nhng yu t ca ti phm kh xc nh nh
yu t ch th ca ti nhn hi l (c bit l vic xc nh phm vi nhng ngi
c coi l cng chc, phm vi quyn hn ca ngi nhn hi l), yu t ca hi
l, yu t gy nh hng ti hot ng thc thi chc trch v.v, To n v cc
c quan t tng phn tch v nhn nh ht sc thn trng vi vic vin dn rt
nhiu n l cng nh nhng quan im khoa hc c gi tr c tha nhn
chung. Bn cnh , nhng tnh tit lin quan n vic xc nh mc TNHS
ca ngi phm ti nh cc giai on thc hin ti phm, ng phm u c
cp v lm sng t.
S thn trng trong vic kt n v p dng hnh pht ca To n cn th
hin mc xem xt li cc v n v hi l. Mt s v n do tnh cht phc tp
c xt x li rt nhiu ln, qua nhiu cp khc nhau (t cc To n ca bang
ln n To n Lin bang) mi i n c phn quyt sc thuyt phc. V n
Petroulias l mt v d in hnh. V n ny c xt x ti tm ln trong sut
mt thi gian di t nm 2006 ti nm 2008 (cha tnh thi gian iu tra trc
).
160
Trong v n ny, b co - nguyn l tr l th nht ca Trng Vn phng
thu v t-xtry-lia, ngi c coi l t ti hng cao nht trong h thng
chc tc ca c quan thu cao nht ca quc gia - b truy t v mt s ti
trong c ti nhn hi l. Vn kh khn nht trong vic buc ti nhn hi l
cho b co l vic chmg minh s lin quan gia hnh vi nhn tin t mt s cng
ty ca b co vi vic thc thi chc trch ca b co trong lnh vc thu v. C th
l To n phi chng minh c vic b co nhn tin c lin quan n vic b
co a ra nhng t vn v thu cho cc cng ty a tin cho b co, v iu
mi ph hp vi du hiu ca ti phm l vic a v nhn l nhm gy nh

160
Cc ln xt x l cc v R (Cth) v Petroulias (No. 1) [2006] NSWSC 788; R (Cth) v Petroulias (No.
30) [2007] 214 FLR 311; [2007] NSWSC1119; R (Cth) v Petroulias (No. 34) [2007] NSWSC 1462; Petrolias
v R [2007] NSWCCA 134; R (Cth) v Petroulias (No. 16) [2007] NSWSC 506; R (Cth) v Petroulias (No. 29)
[2007] NSWSC 1005; R (Cth) v Petroulias (No. 36) [2008] NSWSC 626.

257
hng ti hot ng thc thi chc trch ca ngi nhn hi l. Hot ng p dng
lut trong v n ny khng n gin v b co cng l mt ngi rt hiu bit php
lut ( c bng thc s lut vi kt qu cao nht ca kho hc), rt c kinh
nghim ngh nghip v c mt chc v kh cao, khn ngoan trong vic i ph
vi c quan php lut. a ra mt phn quyt ng php lut v c tnh thuyt
phc, To n phi phn tch k lng cc tnh tit ca v n, tm hiu r nhn
thn ca b co v phi ko di thm nhiu phin xt x. To n chng minh
c vic cc cng ty (trong c c mt cng ty m b co l thnh vin, mt
iu tri vi quy nh v ngh nghip ca b co) chuyn tin cho b co l v li
gi c b co (hoc mt s ng phm ca b co) a ra v nhng t vn v
thu c li cho cc cng ty. S gi c a ra rt khn ngoan v thc t b
co cng a ra rt nhiu t vn cho cc cng ty ny (lin quan n cch lm
cc bo co v ti chnh v cch khai bo nhng thng tin lin quan n thu). B
co cho rng mnh a ra nhng t vn ng php lut v ng quy nh ca
ngh nghip i vi cc doanh nghip v nh vy hnh vi ca b co khng th coi
l c ti. Tuy nhin, To n nhn nh vic b co thc hin sau khi nhn ca
hi l khng phi l du hiu bt buc ca CTTP, v vic c th l mt vic
lm ng php lut.
Cng ging nh thc tin p dng lut ca Vit Nam v Thy in, cc c
quan t tng ca t-xtry-lia trong cng tc p dng lut tch ly c nhng kinh
nghim v cng gp phi nhng kh khn, vng mc v nhng hn ch nht nh.
Trc ht, vic xc nh th no l cng chc Lin bang l vn gy nhiu
tranh lun cng nh gy khng t kh khn trong thc tin p dng lut ca cc
To n t-xtry-lia. Tuy nhin cng chnh thc tin p dng ca To n c kt
thnh nhng kinh nghim sinh ng v c gi tr i vi vic x l cc ti phm
v hi l. To n gii thch khi nim cng chc kh rng, bao gm tt c
nhng ngi lm trong khu vc cng ca Lin bang. Thng thng trong thc tin
cng chc c chia thnh hai loi l cng chc chnh ph v cng chc t php.
Tuy nhin c mt s trng hp c bit xy ra trn thc t tr thnh nhng n

258
l kh c o, v d nh vic nhn hi l c thc hin bi mt s quan qun
i, mt ngi khng c tr lng t ngn sch nh nc, mt thnh vin ca
Ngh vin hoc mt ngi lm vic khng c tr lng. Trong v R. v. White,
To n a ra phn quyt rng hnh vi a tin cho mt thnh vin ca Ngh vin
ng ny b phiu ng h cho mt yu cu ca ngi a b coi l phm ti v
hi l.
161
Trong v R v Whitetaker,
162
mt v i t ca mt trung on nhn tin t
mt cng ty cung cp thc phm i din ca cng ty ny c m cng-tin
trong doanh tri ca trung on. To n s thm kt n ng ta v ti nhn hi
l. Lut s ca v i t ny cho rng ng ta khng th l ch th ca ti nhn hi
l do ng ta khng phi l mt cng chc chnh ph v khng co phn quyt
ca To s thm. To n Phc thm nhn nh rng cc cng chc nu khng
phi l cng chc t php th s l cng chc chnh ph v bc b khng co
ca b co. Trong v Whitetaker nu trn, thm phn Lawrence a ra nh
ngha cng chc l ngi chu trch nhim v bt k mt li ch cng no, r rng
hn nu anh ta c chi tr t mt ngn qu c cung cp bi cng ng.
163

Nhn nh ca thm phn ny nh mt gi i vi nhng ngi xt x cc v
n v hi l rng vic c tr lng khng phi l mt yu t cn thit trong vic
xc nh ti phm. Gi tr thnh l l trong v Steward v R
164
B co - mt
nhn vin khng c tr lng vi trch nhim xut cho B trng B Lao
ng mt s cng nhn lm nng nghip sang lm vic cho cc trang tri ti
Hoa K - nhn tin tin c cho mt ngi ang xin vic. To n Phc thm
khng nh li phn quyt ca To s thm rng anh ta phm ti nhn hi l v
nhn nh rng vic anh ta khng c tr lng cho cng vic hay anh ta khng
c tuyn dng theo bt k vn bn no khng th l l do anh ta c coi l
v ti. V anh ta ang chu trch nhim v mt vic cng nn anh ta c coi l
cng chc v iu kin l ch th ca ti nhn hi l.

161
[1875] 13 S.C.R. (N.S.W.) 322.
162
[1914] 3 K.B. 1283; 10 Cr App R 245, CCA.
163
[1914] 3 KB 1296.
164
(1960) 2 WIR 450.

259
Bn cnh , phn quyt ca To n cng cho thy yu t ch th ca ti
nhn hi l khng i hi phi tha mn du hiu ang m nhim cng vic c
tnh cht lin tc hoc ang ng chc. T , To n xc nh c hai trng
hp c coi l ch th ca ti nhn hi l. trng hp th nht, ch th nhn hi
l c th l ngi lm vic tm thi, theo v vic (chng hn nh c tri trong mt
cuc bu c hay thnh vin ca on bi thm). V d: trng hp cc b co b kt
n v ti a hi l v hnh vi hi l cc c tri trong mt cuc bu c vo Ngh vin
(v R. v. Pitt v Mead)
165
; hoc cc b co b kt n v ti a hi l v hnh vi hi
l cc c tri trong mt cuc bu c chnh quyn a phng (v R. v. Lancaster v
Warrall)
166
. Nhng v n c gii quyt nh trn cho thy quan im ca To n
coi ngi nhn hi l ging nh mt ngi ang thc thi mt chc nng cng hoc
ang c giao mt quyn hn chnh thc hn l mt cng chc (theo ngha hp).
trng hp th hai, To n c quan im cho rng ngi nhn hi l c th l
ngi tuy cha gi chc v song chun b c gi chc v no . V d: trong v
H. M. Advocate v. Dick,
167
To n phn quyt rng b co phm ti nhn hi
l mc d hnh vi c thc hin trong thi gian anh ta ang ch c b nhim
thnh thm phn v vic nhn tin l lm nhng vic sau khi anh ta c b
nhim. Trong thc tin p dng lut ca To n bang NSW cng xy ra trng
hp tng t (v R. v. Brewer)
168
v To n m rng phm vi ch th phm ti
nhn hi l ti nhng ngi sp tr thnh cng chc (tuy nhin khng m rng ti
cc cu cng chc). Lut n l cn tha nhn trng hp ngi gi lm cng chc
nhn li ch cng b coi l phm ti nhn hi l. Trong v Ex parte Winters,
169
b
co t nhn mnh l mt nhn vin cnh st nhn hi l mc d thc t anh ta
khng phi l cnh st. B co vin l do cho rng mnh khng phm ti ny.
To n nhn nh rng bi v anh ta c th gi danh n mc c a hi l th
anh ta cng kh nng phi chu TNHS v ti nhn hi l.

165
(1762) 3 Burr 1335.
166
(1890) 16 Cox CC 737.
167
(1901) 3 F (Ct of Sess) 59.
168
(1942) 66 CLR 535; (1942) ALR 353.
169
140 P. 164 (1914) by the Criminal Court of Appeals of Oklahoma.

260
Th hai l vn xc nh trn thc t th no l ca hi l v nhng g b
xem l ca hi l. Trong lut n l, ca hi l c xc nh c th tn ti di
bt k hnh thc no, t cc li ch c tnh hu hnh nh tin, xe, nh ca,n
nhng li ch v hnh nh li ha hn, quan h tnh dc,
170
min l nhng li ch
khng chnh ng. Qu cp di hnh thc gii tr (v d nh chiu i n ung,
xem ngh thut) khng c xem l li ch chnh ng. To n cng gi quan
im cho rng nhng mn qu c gi tr kinh t rt nh hoc khng c gi tr kinh t
s khng b xem l li ch bt chnh v khng phi l ca hi l. V d nh trong v
Woodward v. Maltby,
171
To n nhn nh mn qu l mt cun sch c nhng li
ku gi b phiu cho mt ng c vin c tng cho c tri khng b coi l ca hi
l bi v gi tr ca n nh ti mc n khng th l th c kh nng gy nh hng
ti hot ng ca ngi c tri nhn qu. T thc t xt x ny c th thy tuy gi tr
nh ca mn qu khng phi l s bin minh cho hnh vi song n vn l mt yu t
gip xc nh liu mn qu c b xem l mt li ch bt chnh hay khng. Mc
d lut khng quy nh c th v gi tr ca mn qu c th phn nh gia ti
phm v hnh vi khng phi ti phm song trn thc t vic p dng lut kh linh
hot v ph hp vi tng hon cnh. V d nh To n tng kt n ngi phm
ti v hi l vi gi tr ca hi l ch 200 la t-xtry-lia (v R. v. Giovannone).
172

Vn th ba l vn xc nh li ca ngi phm ti v hi l. Vic xc
nh li c trong nhng trng hp a v nhn hi l ngi nhn lm mt
vic tri php lut hoc tri vi chc trch ni chung khng gp phi kh khn ln.
Kh khn ch xut hin khi phi xc nh li i vi trng hp hi l ngi
vin chc lm mt vic ng chc trch hoc bn phn ca h. Trong v Williams
v. R,
173
thm phn a ra quan im rng y l v n p dng lut thnh vn ca
Lin bang (Lut v cc ti phm nm 1914) nn khng b hn ch bi iu kin
c ghi nhn trong lut n l rng li c ch c xc nh trong trng hp

170
Scott v State 141 NE 19 (1923) (Supreme Court of Ohio).
171
[1959] VR 794.
172
(2002) 140 A Crim R 1; (2002) NSWCCA 323.
173
(1979) 23 ALR 369.

261
hnh vi hi l thc y ngi nhn lm mt vic tri vi bn phn ca ngi
cng chc. T sau v n ny, iu ng nhin c tha nhn l li c c xc
lp ngay c trong trng hp a v nhn hi l lm mt vic ng chc trch.
Cng lin quan n vn xc nh li ca ngi phm ti, trong v R. v. Boston,
174

To cp cao ca Lin bang nhn nh rng hnh vi chun b hi l mt thnh vin ca
Ngh vin trong hon cnh hnh vi c thc hin v li ch cng khng th c
coi l s bin minh cho li c ca ngi phm ti. Trong v R.v. Gurney,
175
b co
b kt n v hnh vi hi l cha t mt thm phn ca To cng l. Thm phn
Serjeant cho rng nu b co a tin vi nh gy nh hng ti vic ra quyt nh
ca thm phn ny, hnh vi cu thnh ti a hi l. Ti phm ny khng
i hi li c phi th hin thi mong mun ngi thm phn ra mt quyt
nh sai, m ch cn mong mun gy nh hng n vic thc thi cng v ca ngi
. Quan im rng hn v khi nim li c tip tc c pht trin qua cc n l.
Trong v R. v. Patel,
176
b co ngh a tin cho mt iu tra vin ngi
ny s dng quyn hnh ca mnh tin hnh vic buc ti mt ngi khc. To n
cp s thm tuyn b co v ti v cho rng b co khng c thc y ngi cng
chc lm tri vi trch nhim ca anh ta. Tuy nhin To n cp phc thm bc
b lun im ny. Thm phn Feetham ch ra rng i vi mt cng chc lut php
i hi anh ta phi thc hin quyn nng ca mnh vi mi quan tm duy nht l li
ch cng. Nu anh ta thc hin quyn nng vi mc ch t li th anh ta hnh
ng tri vi chc trch ca mnh.
177
Nh vy vic b co dng tin lm cho
ngi iu tra vin kia hnh ng l v t li ch khng phi thc s v t v li ch
ca cng ng. Tm li, c th thy khi xc nh li c ca ngi phm ti v hi
l, To n ch quan tm n tnh sai tri ca vic dng li ch gy nh hng ti
hot ng ca ngi cng chc, khng tnh n vic ngi cng chc c thc s b
nh hng khng hoc vic ngi c yu cu c hp php hay khng.

174
(1923) 33 CLR 386.
175
(1867) 10 Cox CC 550.
176
1944 AD 511.
177
1944 AD 511.

262
Mt cu hi na cng c t ra trong thc tin xt x l cu thnh ca ti
phm v hi l c i hi vic m ngi a hi l mong mun thuc phm vi
chc trch ca ngi nhn hay khng. Hai quan im khc nhau u c ghi
nhn trong lut n l. Quan im th nht cho rng cn phi c mi quan h ny.
V d: trong v R. v. David,
178
b co David tng mt chic chn du lch cho
mt c qun ngi ny tiu hy chng c ca ti phm c tm thy trong
khun vin nh mnh. To n cho rng David khng phm ti a hi l theo iu
87 BLHS ca bang Queensland bi v vic x l chng c khng nm trong chc
trch ca vin c qun ny. Quan im th hai tri li cho rng y khng phi l
i hi bt buc i vi ti phm ny. V R. v. Patel ( dn ch thch s 176)
l mt minh chng ca quan im ny. To s thm xc nh vic buc ti khng
phi l chc nng ca ngi iu tra vin, ngi ny khng phm ti nhn hi l.
Tuy nhin To Phc thm bc b quan im ny v cho rng khi trao i v chng
c vi cng t vin ngi iu tra vin ny c quyn nu ra quan im ca
mnh v gi tr ca chng c v c th gy nh hng ti quyt nh ca cng t
vin, v vy anh ta vn b buc ti nhn hi l.
Mt vn khc lin quan n xc nh li c ca ngi phm ti l liu
ti nhn hi l c i hi ch th phi mong mun lm vic m ngi a yu cu
hay khng. Trong cc v R v. Dillon v Riach,
179
R.v. Mills,
180
to n u nhn nh
ch cn ngi nhn hi l c ngi a cho rng c th thc hin c yu cu
ca ngi , khng cn ngi ny phi mong mun v c nh lm vic m
ngi a yu cu trn thc t.
Vic p dng hnh pht i vi cc ti phm v hi l cng cho thy s linh
hot ca To n trong vic la chn hnh pht ph hp vi tnh cht, mc nguy
him ca ti phm cng nh vi nhn thn ngi phm ti. Nhiu hnh pht khng
tc t do ca ngi b kt n (vn m bo c mc ch phng nga ring)
c To n mnh dn p dng to c hi cho nhng ngi phm ti sm ti ho

178
[1931] 2 QWN 2.
179
[1982] VR 434.
180
[1978] 68 Cr App R 154.

263
nhp vi cng ng nh hnh pht giam gi ti nh, n treo, lao ng trong cc dch
v cng ng, pht tin, v.v Bng thng k di y c th minh ha cho thc
tin p dng hnh pht ca To n t-xtry-lia i vi ti phm v hi l.
Bng 3.7. Hnh pht i vi ti phm v hi l do cc To n a phng ca
bang NSW p dng (t nm 1998 n nm 2007)
Nm Pht t
Giam
gi ti
nh
Giam
gi theo
nh k
n treo
Lao ng cho
cc dch v
cng ng
Pht tin
Cc hnh
pht
khc
1998 1 0 0 1 1 9 5
1999 0 1 2 3 0 6 2
2000 1 0 0 0 1 7 9
2001 1 0 0 0 1 3 4
2002 2 1 0 0 1 5 6
2003 4 0 1 1 1 1 2
2004 0 0 2 2 2 0 1
2005 0 1 1 0 0 0 2
2006 0 0 0 0 1 0 1
2007 0 0 1 0 2 1 1
Tng 9 3 7 7 10 32 33
Ngun: C quan thng k v nghin cu ti phm bang NSW
Nhn vo thng k trn c th d dng nhn thy cc hnh pht khng phi t
c p dng kh ph bin i vi cc b co phm ti v hi l. Trong s cc hnh
pht ny pht tin c p dng nhiu nht. C th, To n quyt nh hnh pht
tin i vi 32 ngi (chim khong 31,7 % tng s ngi b kt n). Thng k nu
trn cng cho thy trong 10 nm t nm 1998 n nm 2007 cc To n a phng
ca bang NSW kt n 101 b co nhng trong ch c 9 b co b p dng hnh
pht t (chim 8,9 % tng s ngi b kt n).

264
Thc tin p dng hnh pht i vi cc ti phm v hi l ca To n t-
xtry-lia cng c mt s vn cn bn ti. Trc ht phi thy rng v quy nh v
hnh pht trong lut hnh s i vi nhng ti phm ny kh nh v khoan dung
nn vic p dng hnh pht trn thc t cng theo xu hng ny. Mc d hnh pht
t c lut quy nh p dng i vi tt c cc ti v hi l song trn thc t To
n dng nh cn e d khi quyt nh hnh pht ny. Do khng c nhiu b co
b p dng hnh pht t v nhng trng hp b p dng thng thng b nh gi l
trng hp phm ti nghim trng. Mt minh chng rt c th v in hnh cho
vic p dng hnh pht t ca To n t-xtry-lia l v n Petroulias ( vin dn
trn). Bn thn To n ti cao bang NSW nhn nh y l mt trong nhng v
phm ti v hi l ti t nht, vic phm ti c ln k hoch k lng v c
thc hin trong thi gian di, thu li bt chnh ln, phm ti trong lnh vc i hi
cao v s lim chnh, ngi phm ti c tnh che giu s tht v ch dn ngi
khc cch thc che giu s thtVi rt nhiu tnh tit th hin tnh nguy him cao,
To n cng ch p dng hnh pht i vi b co l 1 nm v 9 thng t.
Mt thc t na l cc To n cp trn (To n vng, To n ti cao) c xu
hng p dng nhiu hnh pht t hn so vi cc To n a phng. V d nh
bang NSW, t nm 1998 n nm 2006 To n cp ch kt n 38 b co phm ti v
hi l song p dng hnh pht t i vi 20 ngi, trong khi cng thi gian
To n a phng kt n ti 96 ngi nhng ch p dng pht t i vi 9 ngi.
Thc tin ny cng d l gii v thng thng cc To n cp trn xt x nhng v
n c tnh cht nghim trng v c tnh nguy him cho x hi cao hn so vi cc v
n v hi l c xt x bi To n a phng.
V mt k thut, cc vn bn p dng lut ca cc c quan t tng t-xtry-
lia (c bit l cc bn n) c mt im chung l nu mt cch ht sc k lng cc
vin dn, cc gii thch v phn tch quy nh ca lut thnh vn cng nh n l.
Trong cc bn n ca To n tng tnh tit c lin quan u c quan tm m t v
ghi nhn s nh gi mt cch k lng. C l y cng l mt c im ring ca
php lut hnh s cc quc gia theo h thng n l.

265
Tm li, hot ng p dng lut hnh s i vi cc ti phm v hi l ca
t-xtry-lia tuy din ra khng nhiu song xy dng c mt h thng n l kh
phong ph, c gi tr p dng cao v lu di. Bn cnh , nhng n l ny thc
s tr thnh c s cho hot ng xy dng php lut thnh vn cng nh hot ng
gii thch php lut. Vic p dng lut thn trng vi nhng phn tch su sc,
nhng gii thch v lp lun c cn c lm cho cc phn quyt ca c quan xt
x tr nn thuyt phc. Mc d cn tn ti mt vi hn ch, v d nh trong vic
quyt nh hnh pht, nhng c th thy cng tc p dng lut ca To n t-xtry-
lia t c nhiu thnh cng v tch ly c nhiu kinh nghim ng qu.
3.2.3. nh gi so snh
T nhng phn tch nu trn v thc tin p dng lut hnh s u tranh vi
cc ti phm v hi l ca ba quc gia Vit Nam, Thy in v t-xtry-lia, mt s
im so snh ni bt c th rt ra nh sau:
Trc ht phi k n nhng c im chung m hot ng p dng lut ca
ba quc gia chia s.
Th nht, nhn chung c quan p dng lut ca ba quc gia u n lc
trong vic s dng php lut hnh s nh mt cng c hu hiu x l cc ti
phm ny. Hot ng p dng lut hnh s ca ba nc u t c nhng kt
qu ng ghi nhn nh: x l mt s v n v hi l ln v phc tp; v c bn
p dng ng cc quy nh ca lut v vn th hin c s linh hot, mm do
ca hot ng thc tin; th hin c s k lng v thn trng cn thit i vi
vic xc nh s ph hp gia cc tnh tit ca v n vi cc du hiu php l ca
cu thnh ti phm. iu ny to ra nhng hiu qu tch cc nht nh i vi
cng tc u tranh chng cc ti phm ny.
Th hai, cng nh cc c quan php lut ca Thy in v t-xtry-lia, To
n v mt s c quan t tng khc ca Vit Nam gp nhiu kh khn trong hot
ng p dng lut hnh s v cc ti phm v hi l. Nhng hn ch ca iu lut
(nh quy nh cn chung chung, cha c th v cha r rng, quy nh du hiu ca
ti phm cn bt hp l) l nhng ro cn u tin i vi hot ng p dng lut

266
ca c ba h thng c quan bo v php lut. Cng ging nh Vit Nam, Thy in
v t-xtry-lia u gp kh khn trong vic xc nh nhng vn nh: xc nh
phm vi ch th ca ti nhn hi l, xc nh tnh cht ca ca hi l.
Ngoi ra, c ba quc gia u cha c nhng thm phn chuyn trch xt x
cc ti phm v hi l. Tnh cht phc tp v nhy cm ca cc v n v hi l cng
l mt kh khn cho vic x l v p dng lut i vi nhng ti phm ny.
Bn cnh nhng im tng ng nu trn, hot ng p dng lut hnh s
ca ba quc gia i vi nhng ti phm ny c nhng khc bit nht nh.
Trc ht, c quan xt x ca Thy in v t-xtry-lia rt ch trng n
vic xc nh (mt cch chi tit v r rng) nhng du hiu ca ch th nhn hi l,
du hiu li ca ngi phm ti. c bit To n ca t-xtry-lia rt k lng trong
vic xc nh li c ca ngi phm ti v nh gi c mc li ca h. y
l vic dng nh b To n ca Vit Nam xao nhng trong cc phn quyt ca
mnh. Vic phn tch v nh gi ca To n Vit Nam ch yu nhm xc nh du
hiu hnh vi khch quan ca ti phm.
Cng tc gii thch lut hnh s - mt tin quan trng cho hot ng p
dng lut - l im khc bit tip theo trong thc tin gia ba quc gia. i vi hot
ng p dng lut ca Vit Nam, vic thiu nhng ch trng cn thit i vi hot
ng gii thch php lut l yu t gy kh khn trong khi pha Thy in v t-
xtry-lia hu nh khng gp phi. Chng hn nh i vi Thy in, tuy To n
khng a ra mt vn bn c th no cp n vic p dng cc quy nh v ti
phm v hi l song vn c mt s vn bn mang tnh nh hng cho c quan p dng
lut. C th l cc vn bn chun b cho vic ban hnh lut (preparatory works),
trong c bit c gi tr l nhng phn tch, l gii c a ra trong cc d lut
(Bills). Nhng phn quyt trc ca To n Thy in v cc ti phm ny cng
c vin dn trong mt vi v xt x, tuy nhin khng tht ph bin. Mt s bnh
lun c gi tr ca cc nh khoa hc i khi cng c a ra l gii mt vi vn
ca v n. Tng t nh vy, cc c quan t tng ca t-xtry-lia cn gp nhiu
thun li hn trong vic s dng cc gii thch lut, v n l v quan im khoa hc
lun c gi tr thc tin cao trong hot ng p dng lut quc gia ny.

267
Ngoi ra, khng ging c quan xt x ca Vit Nam, To n t-xtry-lia p
dng c lut thnh vn v (lut) n l trong vic gii quyt cc v n v hi l. To
n Thy in cng t nhiu p dng lut theo m hnh ca To n t-xtry-lia.
Cc phn quyt ca To n Vit Nam khng c gi tr i vi vic gii quyt cc v
n c tnh tit tng t c xt x sau . y l mt iu kh ng tic bi v
nhng phn quyt ny (c bit l nhng l gii cho vic p dng lut, nhng gii
thch cc quy nh ca php lut) s c ngha nh nhng hng dn cho vic gii
quyt cc v n c ni dung tng t. Trong khi , To n t-xtry-lia nh c cc
n l gii quyt c cc v n phc tp. Cng t c th thy hot ng p
dng lut ca To n t-xtry-lia (v c Thy in) phong ph hn ca To n Vit
Nam, bi bn cnh vic gii quyt tng v n c th cc c quan xt x cn thc
hin thm mt chc nng quan trng na l hnh thnh cc n l c gi tr s dng
cho cc v n tng t sau .
im khc bit tip theo trong thc tin p dng lut ca cc quc gia lin
quan n vn xc nh TNHS v ti danh i vi nhng v n v hi l. Trong
p dng lut, c quan t tng ca Vit Nam thng mc phi nhng sai lm v nh
ti (nh sai ti danh do nhm ln du hiu cu thnh vi mt s ti phm khc)
hoc xc nh tnh tit tng nng, gim nh TNHS. Trong khi , To n Thy in
v t-xtry-lia li hay b hn ch v xc nh TNHS. Nhiu v n v hi l ca hai
quc gia ny sau mt s ln xt x c To n tuyn l v ti, trong khi c
nhng chng c cho thy l nhng trng hp c ti.
Khc bit v xu hng p dng hnh pht cng l mt im kh ni bt trong
thc tin quyt nh hnh pht i vi cc ti phm v hi l ca to n ba nc.
To n Vit Nam p dng hnh pht t trong tt c cc v n v hi l v cho hng
n treo i vi rt t ngi b kt n, trong khi Thy in v t-xtry-lia cng c
chung mt c im trong hot ng p dng hnh pht l vic p dng ph bin
hnh pht tin hoc cho hng n treo. S khc bit ny trc ht xut pht t quy
nh khc nhau v hnh pht trong lut hnh s ca ba quc gia. Nu nh i vi
Vit Nam lut hnh s quy nh hnh pht chnh ph bin nht cho cc ti phm ny

268
l pht t c thi hn (bn cnh hai hnh pht nghim khc hn l t chung thn v
t hnh), th i vi Thy in v t-xtry-lia hnh pht c quy nh To n
la chn l pht tin v pht t c thi hn. Bn cnh , xu hng t cho hng n
treo ca To n Vit Nam so snh vi xu hng cho hng n treo nhiu v p
dng ph bin hnh pht tin ca cc To n Thy in v t-xtry-lia cng phn
no do s nhn thc khng ging nhau v tnh nguy him cho x hi ca cc ti
phm ny ba quc gia. Cc c quan p dng lut ca Vit Nam (trn c s qun
trit tinh thn u tranh mnh m vi ti phm v hi l ca Nh nc), thc
tng i trit v tnh nguy him cho x hi ca nhng ti phm ny. Trong khi
dng nh i vi cc c quan php lut ca Thy in v t-xtry-lia y vn
c xem l loi ti phm khng gy nguy him ln cho x hi v s nguy him
khng nht thit phi b tr gi bng vic mt t do. Tuy nhin, xt mt mt no
vic quy nh v p dng hnh pht tin (hoc hnh pht khc khng tc t do ca
ngi b kt n) i vi nhng trng hp phm ti v hi l mc t nghim
trng cng l iu ph hp vi thc t v c tnh kh thi.
Mt im khc bit na lin quan n cht lng ca cng tc p dng php
lut ca ba quc gia. C th l mt vi yu t c nh hng n hot ng p
dng lut, nh trnh chuyn mn ca cc cn b php lut v tnh c lp trong
hot ng ca cc c quan t tng. i vi Thy in v t-xtry-lia, nhng hot
ng trau di, nng cao trnh ca cc cn b p dng php lut c thc hin
mt cch thng xuyn, c h thng v kh chuyn nghip. Nhng cn b ny (c
bit l i ng cng t vin v thm phn) c mt mi quan h trao i chuyn mn
cng nh tham gia ging dy v hc tp nng cao kh thng xuyn ti mt s
trng i hc. y chnh l nhng hnh thc gip tng cng nng lc ca i ng
lm cng tc p dng lut, t nng cao cht lng ca hot ng ny. Nu so
snh vi thc t trau di trnh chuyn mn ca hai quc gia nu trn th hot
ng ny Vit Nam, tuy c nhng c gng nht nh, song vn cn mc
kh hn ch. Bn cnh , cc c quan php lut ca Vit Nam vn cha c c s
c lp, t ch hon ton trong hot ng ca mnh trn thc t. Theo nghin cu

269
ca mt tc gi Vit Nam v tnh c lp ca To n Vit Nam, nhng yu t nh
s ch o ca to n cp trn i vi to n cp di (ch thnh n) hoc s ch
o ca cc lnh o to n i vi vic gii quyt v n c th ca cc thm phn
(ch duyt n), nh hng n tnh t ch trong hot ng ca cc to n v
cc thm phn xt x cc v n c th [Van Hoa-To 2006, tr. 425-440]. Tri vi
tnh trng ny ca Vit Nam, cc c quan p dng lut ca Thy in v t-xtry-
lia hon ton c lp trong hot ng ca mnh v khng chu bt k mt p lc
hoc s can thip no. Theo Bo co ca GRECO v vn chng tham nhng ca
Thy in nm 2001 cng nh Bo co quc gia ca t-xtry-lia v tnh lim chnh
ca h thng cc c quan nh nc nm 2004, cc iu tra vin, cng t vin v
thm phn ca hai quc gia ny trong hot ng t tng ca mnh c c lp mt
cch tuyt i, khng chu s ch o hoc can thip ca bt k c quan hay c nhn
no. Yu t ny gip cho hot p dng lut cc quc gia ny c thm
phn khch quan, cng bng v chnh xc.
Tm li, hot ng p dng lut hnh s ca ba quc gia i vi cc ti phm
v hi l tuy cn gp mt s vng mc cng nh cn tn ti mt s hn ch song
tun th ni dung v tinh thn ca nhng quy nh ca lut. Thc tin p dng
lut ca ba quc gia phn nh ng nhng vn c cc quan im l lun
cp n nh cc vn v ch th nhn hi l, v tnh cht v gi tr ca ca hi
l, v li ca ngi phm ti v hi l, v.v Thc tin ch ra nhng im
ph hp vi thc t trong cc quy nh ca lut, tuy nhin cng phn nh mt s
hn ch ca cc quy nh ny. Trn c s thy c nhng hn ch cng nh
thy c nhng kinh nghim p dng lut ca Thy in v t-xtry-lia, Vit
Nam c th khc phc nhng kh khn trong cng tc ny, ng thi hc hi mt
vi kinh nghim hot ng p dng lut i vi cc ti phm hi l ngy cng c
hiu qu v c sc thuyt phc.

270
CHNG 4
NHNG KIN NGH I VI CC QUY NH
CA B LUT HNH S VIT NAM V CC TI PHM V HI L
V VIC P DNG CC QUY NH NY

4.1. NHNG NGUYN TC NH HNG VIC XUT KIN NGH
Trc ht chng ta cn nhn li mt cch tng th nhng thiu st, hn ch
ca lut hnh s Vit Nam v cc ti phm v hi l bit c tnh hnh thc t
v nhng ni dung cn kin ngh. T nhng phn tch trong nhng chng trc
ca lun n, c th thy lut hnh s Vit Nam v lnh vc ti phm ny cn cha
ton din v cn tn ti nhng hn ch. Lut mi ch quy nh nhng hnh vi hi l
mang tnh truyn thng v c khng nh t lu v tnh nguy him cho x hi.
Nhng loi hnh vi hi l xut hin sau v ang th hin tnh nguy him cho x hi
cha c lut bao qut. Mt s du hiu php l ca ti phm cn cha c quy
nh c th hoc quy nh phm vi hp. Bn cnh , ngn ng lp php cha r
rng cng lm cho vic p dng lut gp nhiu kh khn. Vic hiu rng ra hoc
hp i so vi tinh thn v ni dung ca iu lut rt d xy ra. Trong khi cc c
quan c thm quyn vn cha a ra nhng gii thch hoc hng dn c th v
thch ng i vi cc quy nh v cc ti phm v hi l ni ring v ti phm v
chc v ni chung. Nhng thiu st ny c phn tch c th ti Chng 2 v
c chng minh thm ti Chng 3 ca lun n. R rng cc quy nh ca lut
hnh s v cc ti phm hi l cn c xem xt v c kin ngh sa i, b sung
cng nh c gii thch tha ng.
c th a ra nhng kin ngh c tnh ton din v c gi tr tham kho
i vi cc quy nh ca lut hnh s Vit Nam v cc ti phm hi l, chng ti
cho rng cn a ra nhng nguyn tc mang tnh nh hng cho vic xut kin
ngh. y l nhng nguyn tc trong vic xc nh (1) phm vi nhng vn kin
ngh, (2) mc ch ca vic kin ngh, (3) c s ca cc kin ngh v (4) nhng yu
cu v iu kin cc m hnh hoc ni dung a ra trong kin ngh c th thc
hin c trn thc t.

271
Trc ht l nguyn tc xc nh phm vi ca kin ngh. Chng ti ra
nguyn tc ch kin ngh nhng ni dung c lin quan trc tip n phm vi nghin
cu ca ti. Ti chng ny chng ti tp trung a ra nhng kin ngh lin quan
n hon thin lut v nng cao cht lng ca hot ng p dng lut hnh s v cc
ti phm hi l. Nh chng ti cp, vic tip cn cc ti phm ny t gc
lut hnh s cho thy nhng ni dung lin quan kh phong ph. Mt s ni dung
trong tuy cn c xut sa i, b sung hoc gii thch lut (v d nh vn
quy nh TNHS ca php nhn, vn quy nh c th du hiu php l ca ti lm
dng chc v, quyn hn chim ot ti sn trnh nhm ln vi ti nhn hi l
v.v), nhng chng ti xt thy nhng kin ngh khng lin quan trc tip n
ti nghin cu ca lun n. Cc kin ngh c a ra bao gm cc kin ngh i
vi cc quy nh trc tip iu chnh cc ti phm v hi l v cc quy nh c lin
quan mt thit ti vic xc nh TNHS i vi ngi phm ti v hi l.
Khi xut kin ngh chng ti xc nh phi kin ngh b sung cng vi sa
i lut, kin ngh hon thin v ni dung cng vi hon thin v k thut lp php
ca lut, hon thin v du hiu php l cng vi hon thin v ng li x l ti
phm v hi l. ng thi, kin ngh a ra s khng ch lin quan ti hot ng
sa i, b sung lut m cn lin quan ti hot ng p dng lut v vic nng cao
cht lng ca hot ng ny trong hot ng u tranh vi ti phm v hi l.
Hot ng p dng lut cng phn nh phn no cht lng v tnh kh thi ca lut
hnh s, ng thi c tc ng nht nh n hiu qu u tranh vi ti phm v hi
l. Trong phm vi ny chng ti s a ra kin ngh mc khc nhau, hoc ch
gi vn cn sa i hoc xut m hnh c th cng mt s kin gii cho
nhng ni dung xut.
Th hai l nguyn tc xc nh mc ch ca vic kin ngh. Vic a ra cc
kin ngh phi nhm c th ho kt qu nghin cu cui cng ca lun n. Quan
trng hn, cc kin ngh c xy dng phi nhm gip cho cng tc hon thin
lut hnh s v cc ti phm hi l cng nh nhm gip cho hot ng thc thi php
lut trong lnh vc ny c hiu qu hn. Ni mt cch khc, cc kin ngh nhm

272
mc ch lm cho quy nh ca lut khng ch c ngha v mt hnh thc m cn
tr nn mt cng c c ngha thc tin i vi vic u tranh chng cc ti phm
v hi l. Nhng kin ngh ny cn nhm mc ch xy dng nhng quy phm php
lut hnh s hin i hn, p ng c nhng yu cu ca hi nhp.
Th ba l nguyn tc xc nh c s ca cc kin ngh. Vic xut cc kin
ngh cn c thc hin trn c hai c s l lun v thc tin. H thng quan im
l lun cng vi nhng quan im lp php hnh s quc t c tha nhn chung
trnh by ti Chng 1cn c xem l nn tng l lun v chun mc php lut
quc t cho vic a ra nhng kin ngh sa i lut. H thng nhng quan im l
lun c xy dng ti Chng 1 ca lun n l nhng vn c khng nh
v c tha nhn rng ri trn th gii. Chng ti xc nh phi da trn nhng
khi nim c xy dng; nhng lun im v cc du hiu php l ca ti
phm, v nhng hnh thc hi l ang tr nn ph bin v gy nguy him cho hot
ng ca b my nh nc v cc thit ch c lin quan v cho nhiu li ch khc
ca x hi; nhng lp lun v chnh sch hnh s i vi ti phm v hi l
xut kin ngh. Nhng ni dung php lut thc nh ca mt s quc gia trong phn
tch so snh ti Chng 2 cng vi nhng vn thc tin v ti phm hi l c
nu ti Chng 3 s l c s thc tin xy dng cc kin ngh.
Tip theo chng ti mun cp ti nguyn tc ng vai tr nh cc yu cu
v iu kin c th bo m tnh kh thi ca cc kin ngh.
Nhng yu t u tin cn phi c xem xt l thi v thc ca mi
ngi trong x hi i vi hnh vi hi l (v d nh ln n mc no, ln n
kha cnh no), vn ho, truyn thng v quan nim ca x hi. y cn c coi l
nhng yu t c tnh cht iu kin cho vic xc nh phm vi hnh s ho cc hnh
thc hi l v ng li x l i vi cc ti phm v hi l. V d vic kin ngh
m rng phm vi khi nim ngi c chc v, quyn hn ti nhng i tng l
ngi ang c xem xt b nhim hoc ang trong danh sch bu c hoc
ht nhim k (khng cn gi chc v na) l khng cn thit v khng ph hp vi
quan nim ca x hi Vit Nam. Bn cnh , mc pht trin kinh t v s hi

273
nhp kinh t - quc t ca t nc cng cn c ch v y l nhng yu t lun
gii cho s cn thit phi hnh s ho mt s hnh thc hi l mi nh hi l trong
khu vc t hay hi l cng chc nc ngoi. Tm li, nhng kin ngh a ra cn
c xem xt v tnh ph hp v tnh kh thi trong mi quan h vi cc iu kin
x hi v kinh t ca Vit Nam.
Ngoi ra, cc quy nh ca php lut c lin quan cng cn c quan tm
khi a ra cc kin ngh sa i v gii thch lut hnh s v cc ti phm v hi l,
v d nh Lut phng, chng tham nhng nm 2005; Lut cn b, cng chc nm
2008 hoc cc quy nh khc ca lut hnh s nh quy nh chung v TNHS v
min TNHS, v ni dung v ngha ca mt s hnh pht c kin ngh b sung,
hay quy nh v cc ti phm c lin quan, v.v...
Bn cnh , chng ti xc nh cc yu cu ca chnh sch x l ti phm
cng ng vai tr quan trng trong vic xut kin ngh. Nh nc Vit Nam
ang y mnh cng tc u tranh chng ti phm v tham nhng, trong c ti
phm v hi l. Trc yu cu x l hiu qu hn i vi cc ti phm ny, nhng
kin ngh sa i lut cn theo hng xy dng du hiu php l ca ti phm n
gin hn, d chng minh hn. ng thi kin ngh v quy nh hnh pht v chnh
sch x l khoan hng i vi ngi phm ti v hi l cng cn xem xt kh nng
h tr hot ng phng, chng cc ti phm ny.
Nguyn tc tip theo ca vic xut kin ngh l xem xt cc ngha v thc
thi php lut quc t ca Vit Nam. Hin nay Vit Nam chnh thc l thnh vin
ca Cng c ca LHQ v chng tham nhng. V vy vic p ng cc gi cng
nh cc i hi ca Cng c ny l ht sc quan trng. Quy nh ca lut hnh s
Vit Nam v cc ti phm v hi l cng l mt biu hin ca mc thc thi Cng
c ca LHQ. Gn vi ngha v thc thi Cng c ny ca Vit Nam, chng ti
thy cn xem xt liu phm vi cc hnh thc hi l b ti phm ho c ph hp
vi khuyn ngh lp php ca Cng c, xem xt liu cc du hiu php l ca ti
phm c tha mn c nhng tiu ch c bn ra trong Cng c v cui cng l
xem xt liu quy nh v hnh pht c p ng c nhng yu cu ca php lut

274
quc t. Bn cnh , vic hc hi kinh nghim lp php hoc kinh nghim gii
thch lut ca cc quc gia trong nghin cu so snh cng cn c vn dng trong
vic xut kin ngh. y c th l nhng kinh nghim v k thut lp php, v d
nh cch xy dng cu trc ca quy nh v ti phm sao cho cc du hiu php l
ca ti phm c th hin c tnh logic v tng thch vi nhau. cng c th l
nhng kinh nghim v vic quy nh hoc gii thch cc du hiu php l ca ti
phm, v d: quy nh v gii thch du hiu ngi c chc v, quyn hn, du
hiu ca hi l hoc du hiu ngi th ba c li, hoc quy nh mt s hnh
pht khc l hnh pht chnh bn cnh hnh pht t i vi nhng ti phm ny,
v.v... Tuy nhin chng ti vn nhn mnh rng vic nghin cu so snh mt mt
tm ra ht nhn hp l trong quy nh v cc ti phm v hi l ca quc t gip cho
vic hon thin lut ca Vit Nam, mt khc duy tr nhng quy nh trong lut
Vit Nam tr nn tng i chun mc. Hc hi khng c ngha l sao chp
hoc m phng m l s tip thu c tnh cht lc v hp l.
Kin ngh cng phi c a ra theo nhng i hi ca thc tin, trong
bao gm c thc tin tnh hnh ti phm v thc tin p dng lut i vi cc ti phm
v hi l. Nhng phn tch ti Chng 3 ch ra mt trong nhng nguyn nhn quan
trng khin tnh hnh cc ti phm v hi l Vit Nam tr nn nghim trng v tnh
hnh ti phm n tr nn phc tp l s hn ch ca nhng quy nh hin hnh v cc
ti phm ny cng nh s thiu y ca nhng quy phm php lut hnh s v mt
s loi hnh vi nguy him cho x hi nh hnh vi biu v nhn qu c gi tr ln. Ni
mt cch khc c s php l x l cc ti phm v hi l c thc tin chng
minh l cn yu v cht v thiu v lng. Chng 3 cng ch ra mt trong nhng
nguyn nhn ca vic p dng lut khng chnh xc l lut quy nh khng r rng
v khng c vn bn gii thch lut. Nh vy, nhng kin ngh a ra phi p ng
c yu cu ca thc tin c lin quan n cc ti phm v hi l.
Tuy nhin, y chng ti cng mun a ra mt nguyn tc tng i
ngoi l cho vic xut kin ngh lin quan n lut hnh s v cc ti phm v
hi l, l kin ngh c th ch da trn nhng lun im c tha nhn

275
chung v quan im lp php quc t hoc kinh nghim lp php hc tp t cc
nc khc, m khng da trn tnh hnh thc tin ca Vit Nam. Thc cht kin
ngh trong trng hp nh vy vn da vo thc tin lp php quc t v mt s
quc gia khc. Tuy nhin, thc tin v nhng vn c kin ngh Vit Nam
cha c khng nh bng mt nghin cu hoc mt cng b chnh thc no ca
c quan c thm quyn, v d nh tnh ph bin ca hin tng hi l trong khu vc
t ti Vit Nam, vn hi l cng chc nc ngoi thc hin bi cng dn Vit
Nam, v.v Chng ti nhn thy kin ngh vn c th c a ra nu nhng vn
c yu cu v c xy dng thnh chun mc trong php lut quc t,
cng nh c lun gii bng cc quan im khoa hc c sc thuyt phc hoc
c quy nh tng i ph bin trong lut hnh s cc quc gia.
Truyn thng lp php cng nhng k thut lp php tr nn quen thuc
cng s c tn trng khi chng ti xy dng cc kin ngh sa i, b sung lut.
Mc d vy, chng ti cng nhn thy kin ngh sa i lut cn mnh dn thot
khi nhng yu t truyn thng tr nn lc hu, khng p ng c yu cu ca
tnh hnh mi, v d nh vic ch nu ti danh m khng nu du hiu php l ca ti
phm v s lp li du hiu ca ti phm khc c lin quan; vic ch nu du hiu mt
cch chung chung v thiu tnh m t; hay vic khng a du hiu li trong m t
ca iu lut v cho l khng cn thit, v.v Cc cng c quc t v ti phm hi l
cp ti Chng 1 ca lun n khuyn ngh vic xy dng cc quy nh ca lut
hnh s v ti phm hi l nn theo hng c th ho v c th ho. Theo khuyn
ngh ca cc cng c ny, k thut lp php hnh s trong cc quy nh v tng
ti phm hi l khc nhau c xy dng c th, r rng s rt hiu qu i vi
nhng quc gia ni nhn thc ca ngi p dng php lut cng nh ca ngi dn
v ti phm ny cha y . Hn na vic thc hin nhng khuyn ngh ny cng
th hin thc tn trng nhng i hi ca nguyn tc php ch trong lut hnh s.
iu 289 v iu 290 BLHS ch cha ng cc quy nh gin n, do khng
nu r c nhng du hiu php l c trng ca ti a hi l v lm mi gii
hi l. V vy, kin ngh cn p ng yu cu xy dng CTTP ca cc ti ny di

276
hnh thc quy nh m t. Kin ngh sa i lut s a ra theo hng lm cho cc
du hiu php l ca ti phm c r rng hn, ng thi m rng phm vi mt
vi du hiu gim bt ngha v chng minh ti phm cho cc c quan tin hnh
t tng. Thc t cho thy quy nh ca lut hin hnh vn cn gy kh khn cho
hot ng chng minh cc ti phm v hi l, thm ch lm cho hot ng ny tr
nn bt kh thi trong mt s trng hp, v d nh vic chng minh du hiu li
dng chc v, quyn hn. Mt khc, nhng du hiu php l khng phn nh bn
cht ca cc ti phm ny nhng li c xy dng di hnh thc du hiu nh ti
s c kin ngh loi b (v d: du hiu b x l k lut m cn vi phm
hoc b kt n, cha c xo n tch m cn vi phm).
Bn cnh , kh nng v trnh chung ca ngi p dng lut l nhng
yu t khng th b qua khi chng ti a ra nhng kin ngh sa i hoc gii
thch lut, v lut ch pht huy c tc dng khi p ng c nng lc hiu bit
v vn dng ca nhng ngi ny.
Tip theo chng ti mun cp ti nhng yu cu i vi vic kin ngh v
ng li x l i vi cc ti phm v hi l. Nh phn tch ti Chng 1,
nhng quan im l lun v nhng nguyn tc ra trong cc cng c quc t c
lin quan c cng mt tng l xy dng h thng hnh pht c tnh hiu qu, tnh
tng xng v tnh ngn nga i vi cc ti phm ny. Ti Chng 2 ca lun n
chng ti nh gi h thng hnh pht v cc ch ti hnh s khc c quy nh
i vi cc ti phm v hi l trong lut hnh s cc quc gia Vit Nam, Thy in
v t-xtry-lia. Chng 3 ca lun n cng phn tch mt s hn ch ca vic p
dng hnh pht v cc bin php php l hnh s khc i vi cc ti phm ny.
Trn c s nhng phn tch v nh gi ti Chng 2 v Chng 3, chng ti xc
nh cn kin ngh sa i, b sung hoc ban hnh vn bn hng dn p dng cc
quy nh v hnh pht. Kin ngh v hnh pht trc ht phi bo m s ph hp
gia loi hnh pht c quy nh vi tnh cht ca cc ti phm v hi l. Kin
ngh hnh pht a dng hn v ph hp vi tnh cht ca cc ti phm v hi l
cng nh vi tnh hnh thc t s l mt bo m cho vic thc hin mc ch ca

277
hnh pht. Kin ngh cng s cp n hnh pht i vi cc ti phm v hi l
theo hng tng cng vai tr ca mt s hnh pht khng phi t. Bn cnh ,
mt yu cu c bit quan trng l xem xt s tng xng gia tnh nguy him ca
ti phm vi hnh pht c quy nh, s tng xng gia hnh pht c quy nh
i vi cc ti phm v hi l khc nhau v s tng xng gia hnh pht c quy
nh i vi cc ti phm c xem l tng ng v tnh cht v mc nguy
him vi cc ti phm v hi l. Theo quan im ca tc gi, nhn chung cc ti
phm v hi l l nhng hnh vi rt nguy him i vi x hi. Tuy nhin i vi ti
a hi l v ti lm mi gii hi l cn thy rng c nhng trng hp ngi
phm ti b p buc hoc v cn gii quyt nhng vic c tm quan trng c bit
i vi cuc sng ca h hoc v c n, trong khi ca hi l li c gi tr nh,
v.vNhng trng hp ny nn c xem l ti phm t nghim trng v c th
c quy nh mt s hnh pht t nghim khc hn bn cnh quy nh hnh pht t
c thi hn ngn. Bn cnh , kin ngh hnh pht i vi ba ti phm v hi l s
khng hon ton ging nhau v tc gi cho rng ti nhn hi l nn b xem l nguy
him hn so vi hai ti phm cn li.
Cc kin ngh v ng li x l cc ti phm v hi l cn nhm to ra c
s php l cn thit khuyn khch ngi phm ti phi hp vi cc c quan t tng
trong vic iu tra, pht hin, x l ti phm. Mt vi bin php c bit khoan
hng i vi nhng trng hp ch ng khai bo hoc khai bo thnh khn
c lut hnh s hin hnh ghi nhn s c chng ti kin ngh vi nhng thay
i ph hp hn vi yu cu ca thc tin.
Cui cng chng ti khng nh rng nhng kin ngh s a ra ch c th
thc hin c vi iu kin chng phi c xem xt v tin hnh ng thi, ng
b v trong mi quan h vi nhng bin php khc, v nhng kin ngh ny c tnh
h thng v tnh lin quan.
4.2. NHNG KIN NGH C TH
Trong phn ny chng ti a ra hai nhm kin ngh: nhng kin ngh i
vi cc quy nh ca BLHS Vit Nam v cc ti phm v hi l v nhng kin ngh

278
i vi vic p dng cc quy nh ny. Nhm kin ngh th nht li bao gm hai
nhm kin ngh nh: th nht l nhng kin ngh sa i, b sung cc quy nh v
ti phm v th hai l nhng kin ngh sa i, b sung cc quy nh v ng li
x l cc ti phm v hi l.
4.2.1. Nhng kin ngh i vi cc quy nh ca BLHS Vit Nam v cc
ti phm v hi l
4.2.1.1. Nhng kin ngh sa i, b sung cc quy nh v ti phm
Trc ht, lin quan n cc quy nh v du hiu php l ca cc ti phm
v hi l trong BLHS hin hnh chng ti kin ngh:
Th nht, quy nh v ti nhn hi l ti iu 279 BLHS nn ch r du hiu
c bit ca ch th ca ti phm bng cm t ngi c chc v, quyn hn no
thay v nu gin tip qua cm t ngi no li dng chc v, quyn hn. iu
ny va phn nh c du hiu c bit thuc v nhn thn ca ch th ca ti
nhn hi l, va ph hp vi quy nh ca cc cng c quc t v chng hi l
cng nh ph hp vi xu th lp php ca nhiu quc gia trn th gii. Bn cnh
, phm vi khi nim ngi c chc v, quyn hn v c im ca ngi ny
vi t cch l ch th ca ti nhn hi l cn c xc nh r va gip cho c
quan p dng lut nhn din yu t ny chnh xc hn, va gip cho vic phn bit
ti phm ny vi ti phm khc c du hiu cu thnh tng t, trnh nhng sai lm
nh ch ra phn phn tch v thc tin p dng lut ti Chng 3 ca lun n.
Theo quan im ca cc cng c quc t c lin quan cng nh t kinh nghim
ca mt s quc gia khc, phm vi khi nim ny c quy nh ht sc rng v
c im c vai tr quyt nh ca ch th ny l thc thi mt chc nng hoc
nhim v cng. Thc t cho thy nhiu cng vic thuc phm vi chc nng hoc
nhim v cng hin nay c giao cho nhng ngi khng phi l cn b, cng
chc nh nc thc hin. Trong qu trnh thc hin nhng cng vic ny v trong
phm vi quyn hn ca mnh cc ch th c giao cng c th nhn li ch bt hp
php lm hoc khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a.
Vic m rng phm vi khi nim ngi c chc v, quyn hn ti nhn hi l

279
c th bao qut tt c cc hot ng cng v l cn thit v c ngha. Cch hiu
nh trn va ph hp vi yu cu thc t ca Vit Nam va bo m vic thc thi
cc cam kt quc t cng nh ph hp vi xu th lp php ca th gii.
Nh vy khi nim ngi c chc v, quyn hn trong ti nhn hi l cn
c hiu v xc nh trong phm vi rt rng, bao gm tt c nhng ngi c ba
c im nh tc gi xc nh ti Chng 1 ca lun n: (1) c giao chc nng
hoc nhim v cng do c b nhim, do c bu c, do c bu, c y
quyn hoc thng qua hp ng; (2) c quyn ra cc quyt nh hoc gy nh
hng ti vic ra cc quyt nh do vic thc hin chc nng, nhim v ; v (3)
ang thc thi chc nng, nhim v . Khi nim ny cn c gii thch bng cch
vin dn cc quy nh c lin quan trong BLHS, Lut phng, chng tham nhng
(iu 1) v Lut cn b, cng chc (iu 4). Bn cnh cn lu vic xc nh
mi quan h trc tip gia chc nng, quyn hn ca ch th vi vic m ngi a
hi l yu cu. Tt nhin xt v l thuyt vic xy dng nh ngha ch th ca ti
nhn hi l vi y nhng du hiu nu trn ngay trong iu lut v ti phm
ny l hp l v cn thit. Tuy nhin y chng ti tnh n mt s vn thc t
sau: th nht, khi nim ngi c chc v, quyn hn c quy nh ti iu
277 BLHS; th hai, vic xy dng nh ngha cho mt yu t ca ti phm trong
quy phm trc tip iu chnh ti phm l iu cn kh xa l vi k thut lp php
hnh s ca Vit Nam. V vy, chng ti cho rng khi nim ngi c chc v,
quyn hn l ch th ca ti nhn hi l nn c gii thch bng mt vn bn
hng dn p dng lut vi nhng gi c a ra trn. Vic gii thch khi
nim ny s gip cho cng tc chng minh ti phm c n gin v d dng hn.
Th hai, du hiu hnh vi khch quan ca cc ti phm v hi l cn c c
th ho trong lut. Nh phn tch ti cc ni dung trc ca lun n, du hiu
hnh vi khch quan ca ti phm c ngha quan trng i vi vic xc nh ti
phm. Hnh vi cng c th ti phm cng d c xc nh. Bn cnh vic m t
c th tng dng hnh vi khch quan ca cc ti phm v hi l trong lut cng
trnh c s thiu thng nht v nhn thc v thi im hon thnh ca cc ti

280
phm ny nh chng ti phn nh ti Chng 2 ca lun n. V vy chng ti
kin ngh quy nh cc dng hnh vi c th ca tng ti phm v hi l nh sau:
Hnh vi khch quan ca ti nhn hi l l hnh vi nhn ca hi l hoc hnh vi
chp nhn li mi nhn ca hi l hoc hnh vi i hi ngi khc a ca hi l.
Hnh vi khch quan ca ti a hi l l hnh vi a ca hi l hoc hnh vi
a ra li mi hi l i vi ngi c chc v, quyn hn hoc hnh vi chp nhn
i hi ca ngi c chc v, quyn hn v vic a ca hi l.
Hnh vi khch quan ca ti lm mi gii hi l l hnh vi lm trung gian
gia ngi a hi l v ngi nhn hi l gip cho vic hnh thnh hoc/v thc
hin vic hi l theo yu cu ca mt trong cc bn hoc c hai bn.
Cc dng hnh vi ny hon ton ph hp vi quy nh ca cc cng c quc
t c lin quan cng nh lut hnh s ca nhiu nc khc v ti phm v hi l.
c im ca tng hnh vi nn c gii thch theo nhng phn tch tc gi a
ra ti Chng 1 v Chng 2 ca lun n. Vi vic m t c th cc dng hnh vi
nh trn, cc ti phm v hi l s hon thnh thi im ch th thc hin mt
trong cc dng hnh vi . Cc ti phm ny s c th hon thnh thi im sm
hn so vi thi im nh quy nh hin hnh ca BLHS. iu ny cng c ngha
trc yu cu x l nghim cc ti phm v hi l i ph vi tnh hnh phc tp
v nghim trng ca cc ti phm ny Vit Nam thi gian gn y.
Th ba, du hiu li ca cc ti phm v hi l cng cn c quy nh ngay
trong cc iu lut trc tip iu chnh cc ti phm ny. Kin ngh ny ca chng ti
xut pht t thc t cc c quan t tng hu nh b qua vic phn tch v chng
minh li ca ngi phm ti v hi l. Vic quy nh du hiu li c ca cc ti
phm ny trong BLHS l cn thit v nhn thc v thc v cc du hiu trong mt
ch quan ca ti phm ca cc c quan php lut Vit Nam cn hn ch.
Th t, vn phm vi nhng li ch c th c coi l ca hi l cn c
xem xt m rng. Theo quy nh ca lut hnh s hin hnh ca hi l ch c th
tn ti di hnh thc nhng li ch vt cht. Theo quan im ca Hi ng phi hp
cng tc ph bin, gio dc php lut ca Chnh ph: y l mt hn ch rt ln,

281
trn thc t hnh vi tham nhng hin nay din ra rt tinh vi vi nhng li ch rt a
dng m ngi tham nhng hng ti, thm ch trong mt s trng hp kh xc
nh li ch l vt cht hay tinh thn [tr.14]. Quan im l lun c phn tch ti
Chng 1 trong c kin ca cc tc gi Vit Nam cho rng ca hi l hon ton
c th l nhng li ch mang gi tr tinh thn v tn ti v hnh, min l nhng gi
tr c th p ng nhu cu ca con ngi v qua c th lm nh hng n cc
quyt nh ng n ca ngi c chc v, quyn hn. Cc cng c quc t c lin
quan v lut hnh s nhiu nc trong c Thy in v t-xtry-lia u quy nh
vn ca hi l theo hng ng h quan im nu trn. Hn na, khon 5 iu 2
Lut phng, chng tham nhng ca Vit Nam cng gii thch khi nim v li l
li ch vt cht, tinh thn m ngi c chc v, quyn hn t c hoc c th t
c thng qua hnh vi tham nhng. Chng ti cho rng quan nim ca hi l ch l
cc li ch vt cht ang gy kh khn cho vic u tranh chng ti phm v hi l
Vit Nam trong tnh hnh vic a v nhn hi l c thc hin di nhiu hnh
thc v th on tinh vi nh hin nay. Xt c v l lun v thc tin, vic m rng
phm vi khi nim ca hi l - trong bao gm c nhng li ch tinh thn - l xc
ng v cn thit. Bn cnh , phn nh c tnh cht sai tri ca ti phm v
hi l, du hiu ca hi l nn c quy nh km theo tnh khng chnh ng,
nh quy nh ca cc cng c quc t v lut hnh s ca nhiu quc gia trong c
Thy in. Ngoi ra, quy nh v ca hi l cn phi gip phn bit ca hi l v cc
loi li ch hp php, bi v lut php thng tht bi trong vic lm r ranh gii
gia ca hi l v cc loi qu [Ching-hsin Yu and I-chou Liu 2005:68]. Sau khi
thng nht m rng khi nim ny, chng ti kin ngh quy nh du hiu ca hi l
bng cm t li ch khng chnh ng di bt k hnh thc no.
Th nm, vn ngi th ba c li trong mi quan h hi l cha c
quy nh trc tip trong cc iu lut v cc ti phm ny. V vy, t trc n nay
vic xc nh hnh vi c cu thnh ti phm v hi l hay khng trong trng hp
li ch c th hng bi ngi th ba ch da trn cc gii thch khoa hc, c th
l cc bnh lun khoa hc v BLHS. Hin nay cc c quan c thm quyn ca Vit

282
Nam vn cha ban hnh vn bn no gii thch chnh thc vn ny. iu dn
n vic thiu c s php l c th cho hot ng p dng lut v v hnh chung
dn n s vi phm nguyn tc php ch. Cc Cng c quc t v lut hnh s
Thy in v t-xtry-lia u quy nh vn ngi th ba c li trong cc yu
t ca cc ti phm v hi l.
181
Chng ti kin ngh cc quy nh ca BLHS v cc
ti phm v hi l cn b sung thm ni dung phn nh ca hi l c th c th
hng bi bn th ba. Cm t cn b sung c th l cho ngi hoc cho bt k
ngi no khc. Vn bn gii thch cc quy nh v cc ti phm ny cn nu r
y l trng hp ca hi l c th hng hoc s c th hng bi mt ngi
khc vi s ng hoc theo yu cu ca ngi c chc v, quyn hn.
Th su, nhng du hiu nh ti lin quan n c im xu v nhn thn
ca ngi c hnh vi hi l nn b loi b khi CTTP ca cc ti phm v hi l.
C th l cc du hiu b x l k lut v hnh vi ny m cn vi phm v
b kt n v mt trong cc ti quy nh ti Mc A Chng ny, cha c xo
n tch m cn vi phm quy nh ti iu 279 v ti nhn hi l; v du hiu vi
phm nhiu ln quy nh ti iu 289 v ti a hi l v iu 290 v ti lm mi
gii hi l. y l nhng du hiu c quy nh trong lut vi t cch l du hiu
nh ti thay th cho du hiu gi tr ca hi l khi du hiu ny khng c tha
mn. Lut hnh s c th quy nh nhng du hiu ny l du hiu nh khung hnh
pht, nhng khng nn l du hiu nh ti nh quy nh hin hnh, v v hnh
chung quy ti trn c s c im ring ca ngi c hnh vi hi l. V vn
ny chng ti rt ng tnh vi quan im cng nhng lun gii xc ng ca tc
gi Nguyn Ngc Ho khi tc gi cho rng cn sa i cc CTTP c m t c im
xu v nhn thn ca ch th theo hng khng coi y l du hiu nh ti
[Nguyn Ngc Ho 2006, tr.188-190].
T nhng kin ngh lin quan n mt s du hiu php l ca cc ti phm
v hi l nh trn, chng ti mnh dn a ra mt s m hnh c th xy dng
quy phm nh ngha v nhng ti phm ny nh sau:

181
Xem ni dung cc quy nh ti Chng 1 v Chng 2 ca lun n.

283
Ti nhn hi l
1. Ngi c chc v, quyn hn no c , trc tip hoc qua trung gian,
nhn hoc chp nhn li mi hoc i hi ngi khc a li ch khng chnh ng
di bt k hnh thc no, cho mnh hoc cho bt k ngi no khc, lm hoc
khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a hi l, thuc mt
trong cc trng hp sau:
a) Li ch c gi tr t hai triu ng n di mi triu ng; hoc
b) Li ch c gi tr di hai triu ng nhng gy hu qu nghim trng;
th b pht
Ti a hi l
1. Ngi no c , trc tip hoc qua trung gian, a hoc mi nhn hoc
chp nhn i hi a li ch khng chnh ng di bt k hnh thc no cho ngi
c chc v, quyn hn hoc cho bt k ngi no khc, ngi c chc v quyn
hn lm hoc khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca mnh, thuc mt
trong cc trng hp sau:
a) Li ch c gi tr t hai triu ng n di mi triu ng; hoc
b) Li ch c gi tr di hai triu ng nhng gy hu qu nghim trng;
th b pht
Ti lm mi gii hi l
1. Ngi no c lm trung gian cho vic hnh thnh tha thun hoc/v
thc hin vic a hoc/v nhn li ch khng chnh ng di bt k hnh thc no,
cho ngi c chc v, quyn hn hoc bt k ngi no khc, ngi c chc v
quyn hn lm hoc khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a,
thuc mt trong cc trng hp sau:
a) Li ch c gi tr t hai triu ng n di mi triu ng; hoc
b) Li ch c gi tr di hai triu ng nhng gy hu qu nghim trng;
th b pht
Trn y l mt s kin ngh ca chng ti v vic xy dng cc quy nh m
t nhng du hiu php l c trng cho cc ti phm v hi l. Chng ti cho rng

284
nhng m hnh ny tha mn nhng yu cu v tnh c trng v tnh in hnh
ca cc du hiu php l trong CTTP ca cc ti phm v hi l. Mc c th ca
cc du hiu c m t va th hin c bn cht ca tng ti phm v hi
l, va khi qut trnh s di dng ca iu lut.
Ngoi nhng kin ngh lin quan n cc quy nh ca BLHS hin hnh v
cc ti phm v hi l nu trn, chng ti nhn thy s cn thit phi a ra cc
kin ngh v vic quy nh b sung mt s loi hnh vi hi l hin ang c quan
tm trn bnh din quc t.
Trc ht, vn hi l trong khu vc t cn c xem xt quy nh b
sung cho ph hp vi xu th quc t
Theo quy nh hin hnh ca lut hnh s Vit Nam, cc ti phm v hi l
ch cu thnh trong nhng trng hp hnh vi hi l nhm ti i tng l nhng
ngi c chc v, quyn hn trong khu vc cng hoc hnh vi c thc hin bi
nhng ch th c bit ny. Quy nh hin nay tr nn thiu thc t bi hot
ng hi l cn din ra trong khu vc t v hon ton c kh nng thc hin bi
cc ch th hot ng trong khu vc t. Nn chng lut hnh s Vit Nam quy
nh thm ti hi l trong khu vc t vi cc hnh vi tng t nh cc ti nhn
hi l, a hi l v lm mi gii hi l trong BLHS hin hnh. Vn ny cng
c khuyn ngh trong cc Cng c quc t v c lut hnh s ca nhiu
quc gia quy nh trn thc t. Vit Nam ph chun Cng c ca LHQ v
chng tham nhng v Cng c ny khuyn ngh cc quc gia thnh vin ti phm
ho cc hnh vi tham nhng trong khu vc t. Nh tc gi cp ti Chng 1
ca lun n, quan im cn ti phm ho cc hnh vi hi l trong khu vc t
kh thng nht. Vai tr kinh t ca khu vc t ngy cng tr nn quan trng v vic
s dng php lut hnh s bo v mt s gi tr c ngha i vi s pht trin ca
khu vc ny l cn thit. Cc kin u cho rng tnh lim chnh ca vin chc
trong khu vc t cng cn c xem l quan trng v cn c bo v. Vic hnh
s ho hnh vi hi l trong khu vc t cn c ngha bo v li ch ca ngi s
dng lao ng trong khu vc ny.

285
V hnh thc quy nh cc ti phm v hi l trong khu vc t, chng ti
quan st thy mt s nc nh t-xtry-lia, CH Php quy nh ring ti phm v
hi l trong khu vc t; trong khi , mt s nc khc nh Vng quc Anh,
Thy in li quy nh mt ti phm chung cho hnh vi hi l c khu vc cng
v khu vc t.
182
Vy m hnh no thch hp cho lut hnh s Vit Nam? Chng ti
cho rng lut hnh s Vit Nam nn quy nh nhng ti danh ring cho cc hnh vi
hi l trong khu vc t, v: th nht, hnh thc hi l ny c nhng c im ring,
do du hiu php l cng khc vi cc ti phm v hi l trong khu vc cng;
th hai, tnh nguy him cho x hi ca hi l trong khu vc t khc so vi hi l
trong khu vc cng nu t trong hon cnh kinh t - x hi ca Vit Nam, do
hnh pht c quy nh i vi cc ti v hi l trong khu vc t s khng ging
nh hnh pht i vi cc ti phm v hi l trong khu vc cng.
Vic quy nh b sung ny cc ti phm v hi l trong khu vc t cng
ng ngha vi vic xc nh nhng im khc bit ca hnh thc hi l ny so vi
hi l trong khu vc cng. iu ny khng h n gin v t trc ti nay Vit
Nam cha ch trng vic xy dng cc khi nim c lin quan trong lut. Bn thn
khi nim khu vc t cng khng phi l khi nim quen thuc i vi php lut
Vit Nam. Quan st quy nh ca cc cng c quc t c lin quan cng nh quy
nh ca nhiu quc gia trn th gii, chng ti nhn thy cc ti phm v hi l
trong khu vc t c mt s c im nh sau: th nht, hi l trong khu vc t
thng gii hn i vi cc hot ng kinh doanh, thng mi, ti chnh din ra
ngoi phm vi cc c quan cng quyn; th hai, nhng ngi c coi l ch th
nhn hi l trong khu vc t l nhng ngi c giao quyn hn nht nh hoc
thc hin mt nhim v cho ngi s dng lao ng hoc thay mt ngi s dng
lao ng trong khu vc t, c ngha l h phi l nhng ngi c ngi s dng
lao ng tn nhim giao cho mt nhim v hoc nhn danh ngi s dng lao ng
gii quyt mt cng vic thuc phm vi hot ng ca doanh nghip, quyn hn m

182
Xem quy nh v vn ny ca lut hnh s Thy in v t-xtry-lia ti Chng 2 v quy nh ca CH
Php v Vng quc Anh ti Chng 1 ca lun n.

286
nhng ngi ny c c l do c y thc, c tn nhim bi mt c nhn hoc
mt php nhn s dng lao ng; th ba, hnh vi ch cu thnh ti phm khi vic
lm hay khng lm m ngi nhn hi l c yu cu thc hin phi l nhng vic
tri vi nhim v hoc quyn hn ca ngi ; th t, vic nhn li ch b coi l
tri php, tc l khng c s ng ca ngi s dng lao ng. Quy nh ca
php lut cng nh thc tin p dng cc quy nh v hi l trong khu vc t cc
quc gia khc cho thy ch th nhn hi l c th l gim c cc cng ty, cc k
ton vin, cc kim ton vin, cc lut s, ngi qun l bt ng sn, nhn vin
mi gii chng khon v.vHnh vi ca h l nhn li ch t ngi khc lm
hoc khng lm mt vic tri vi chc trch v vi phm ngha v trung thc i vi
ngi ch ca h (ngi s dng lao ng).
V khi nim cc ti phm v hi l trong khu vc t cn kh mi m i vi
php lut hnh s ca Vit Nam nn tc gi lun n ch xin dng vic a ra mt s
kin mang tnh gi m nh sau: th nht, cn quy nh c ti nhn hi l v ti a
hi l trong khu vc t; th hai, ch nn gii hn cc ti phm v hi l ny trong
phm vi cc hot ng kinh doanh, thng mi ca cc doanh nghip trong khu vc
kinh t t nhn; th ba, ch th nhn hi l nn bao gm tt c nhng nhn vin hoc
ngi lao ng c ch doanh nghip y thc hoc giao cho mt chc v, mt cng
vic hoc mt nhim v m vi chc v, cng vic hoc nhim c ny h c quyn
quyt nh mt vn nht nh lin quan n hot ng ca doanh nghip; th t,
hnh vi nhn hi l trong khu vc t l hnh vi nhn li ch nht nh lm hoc
khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a hi l v hnh vi a
hi l l hnh vi a li ch nht nh cho ngi c chc v, quyn hn trong khu
vc t ngi ny lm hoc khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca
ch th; th nm, vic lm hay khng lm v li ch hoc theo yu cu ca ngi
a hi l phi l nhng vic tri vi nhim v hoc quyn hn ca ngi ca
ngi nhn hi l, v ch khi hnh vi a v nhn li ch mi cha ng tnh bt
chnh v tnh nguy him cho x hi; th su, hnh vi nhn v a li ch c thc
hin khng c s ng ca ngi s dng lao ng v nh vy li ca ngi

287
phm cc ti v hi l trong khu vc t l li c ; cui cng, xt trong tnh hnh
ca Vit Nam cc hnh vi hi l trong khu vc t cn c nh gi l c tnh nguy
him cho x hi thp hn so vi cc ti phm v hi l trong khu vc cng.
Bn cnh , hnh vi hi l cng chc nc ngoi cng cn c nghin cu
c cch quy nh hp l trong lut
Hin nay, v nguyn tc lut hnh s Vit Nam c th p dng i vi hnh
vi a hi l cho cng chc nc ngoi v hnh vi nhn hi l bi cng chc nc
ngoi. Xt v hiu lc, nhng quy nh v cc ti phm v hi l c p dng
i vi mi hnh vi tha mn y cc du hiu php l ca ti phm , bao
gm c hnh vi ca cng dn Vit Nam a hi l cho cng chc nc ngoi (ti
Vit Nam hoc nc ngoi) v hnh vi nhn hi l ca cng chc nc ngoi
ang lm vic ti Vit Nam.
183
Tuy nhin, vic p dng cc iu lut hin hnh
truy cu TNHS i vi trng hp hi l cng chc nc ngoi s gp tr ngi v
c s php l: th nht, iu 289 quy nh v ti a hi l khng nu r nhng
i tng c a hi l; th hai, iu 279 quy nh ngi nhn hi l l ngi
c chc v, quyn hn, trong khi khi nim ngi c chc v, quyn hn vn c
hiu l ch bao gm cn b, cng chc Vit Nam v ch gii hn trong phm vi
cc c quan, t chc ca Vit Nam. Trong khi , c quan c thm quyn cha
ban hnh mt vn bn no hng dn vic p dng lut trong trng hp. Do ,
hnh vi hi l cng chc nc ngoi d b hiu lm v tnh cht php l. Ni mt
cch khc hnh vi ny thng c cho l khng c ti theo lut hnh s Vit
Nam. Thc t cng vi nhng nguyn tc ra ti phn u ca chng ny
thc y tc gi a ra kin ngh v vic BLHS Vit Nam nn quy nh c th
hnh vi hi l cng chc nc ngoi. Quy nh ny s va c ngha khng nh
v mt php l s tn ti ca loi ti phm ny trong lut, va ph hp vi xu th
lp php ca nhiu quc gia trn th gii. Bn cnh , quy nh ny cng to iu
kin thun li cho hot ng u tranh bnh din quc t vi loi hnh vi hi l
ang tr nn gia tng ny. Quy nh ti hi l cng chc nc ngoi cn p ng

183
Xem thm quy nh v hiu lc ca BLHS Vit Nam ti cc iu 5, 6, thuc Chng 2 ca BLHS.

288
c yu cu ca hi nhp quc t v quan trng l ph hp vi tinh thn ca
Cng c ca LHQ v chng tham nhng.
V hnh thc quy nh hnh vi hi l cng chc nc ngoi, t chc OECD
gi rng cc quc gia c th quy nh mt ti phm hon ton mi trong BLHS
hoc trong mt vn bn lut hnh s, hoc c th xy dng ring mt lut v loi ti
phm ny. Nhng hnh thc lp php ny u c ngha khng nh s khc bit
ca loi ti phm hi l ny [OECD Glossary 2007, tr.15]. Vi gi trn v xt hai
m hnh quy nh hnh vi hi l cng chc nc ngoi ca Thy in v t-xtry-
lia, chng ti nghing v m hnh quy nh thnh mt ti danh c lp ca t-xtry-
lia. Chng ti cho rng m hnh ny c u im l phn nh c nhng c im
ring bit ca hnh thc hi l cng chc nc ngoi. Hn na, quy nh ny cn
bao gm nhng gii thch thut ng c lin quan v cc tnh tit loi tr TNHS ph
hp vi tnh cht ca ti phm. Ngoi ra, vn nn hnh s ho c hnh vi a v
hnh vi nhn hi l hay ch hnh vi a hi l cng c quan tm trong kin ngh
ny. Nh chng ti phn tch ti Chng 2 ca lun n, Thy in quy nh c
hai loi hnh vi ny trong khi t-xtry-lia ch quy nh hnh vi a hi l cho cng
chc nc ngoi. Theo quan im ca chng ti, vic quy nh b sung hnh vi hi
l cng chc nc ngoi trong lut hnh s cn bo m vic x l cng bng v
khng phn bit i vi mi i tng. V vy, quy nh ti phm i vi hnh vi
a hi l cho cng chc nc ngoi cng phi c tin hnh cng vi quy nh
ti phm i vi hnh vi nhn hi l ca cng chc nc ngoi. iu ny cng bo
m tnh nghim minh ca php lut hnh s Vit Nam.
Ti hi l cng chc nc ngoi c mt s c im ring sau: ch th a
hi l cho cng chc nc ngoi phi l cng dn Vit Nam, ch th nhn hi l
phi l cng chc ca mt nc khc hoc cng chc hoc nhn vin ca cc t
chc quc t cng. Cc du hiu khc ca ti phm ny s c quy nh ging nh
ti a v nhn hi l. Tnh nguy him cho x hi ca ti phm ny cng cn
c nh gi tng ng vi cc ti phm v hi l trong BLHS hin hnh. C
th chng ti a ra m hnh nh sau:

289
Ti hi l cng chc nc ngoi hoc cng chc ca cc t chc quc t cng
1. Ngi no c , trc tip hoc qua trung gian, a hoc mi nhn hoc
chp nhn i hi a li ch khng chnh ng di bt k hnh thc no cho cng
chc nc ngoi hoc cng chc ca cc t chc quc t cng ngi cng chc
ny lm hoc khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca mnh, thuc mt
trong cc trng hp sau:
c) Li ch c gi tr t hai triu ng tr ln; hoc
d) Li ch c gi tr di hai triu ng nhng gy hu qu nghim trng;
th b pht
2. Cng chc nc ngoi hoc cng chc ca cc t chc quc t cng no
c , trc tip hoc qua trung gian, nhn hoc chp nhn li mi hoc i hi ngi
khc a li ch khng chnh ng di bt k hnh thc no, cho mnh hoc cho bt
k ngi no khc, lm hoc khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca
ngi a hi l, thuc mt trong cc trng hp sau:
c) Li ch c gi tr t hai triu ng tr ln; hoc
d) Li ch c gi tr di hai triu ng nhng gy hu qu nghim trng;
th b pht
Ngoi ra, do ti phm ny c cha ng du hiu php l mang tnh quc t,
lut hnh s Vit Nam cn tnh n vic quy nh mt s tnh tit loi tr TNHS i
vi ngi c hnh vi hi l cng chc nc ngoi ph hp vi tp qun lp php
quc t. Theo chng ti nhng tnh tit c th quy nh l: (1) hnh vi c xem l
hp php theo lut ca nc ngoi; (2) hnh vi nhm bo v cc quyn li hp php
v thit thn ca ngi a. y cng l nhng tnh tit c ghi nhn trong lut
ca nhiu quc gia trong c t-xtry-lia.
Bn cnh kin ngh b sung nhng quy nh trn, chng ti cng kin ngh
vic xem xt ti phm ho hnh vi a v nhn li ch vt cht c gi tr ln di
dng qu biu hoc t n
Tnh nguy him ca nhng loi hnh vi ny c tc gi phn tch ti
Chng 1ca lun n. L lun v xu th lp php trn th gii ang ng h quan

290
im ti phm ho hnh vi a v nhn qu c gi tr c th gy nh hng ti hot
ng thc thi cng v. nh hng ny c tc gi phn tch v chng minh rt
r rng qua cc lun im c a ra ti Chng 1 ca lun n. Tnh hnh thc t
ca Vit Nam cho thy nhiu trng hp hnh vi hi l tr hnh di hnh thc a
v nhn qu biu. Nh tc gi cp ti Chng 3 y cng l mt trong nhng
nguyn nhn khin tnh hnh ti phm v hi l Vit Nam tr nn phc tp v c
n kh cao. Trc nhng yu cu ca l lun v tnh hnh thc tin ni trn, vic
cn lm u tin l ban hnh nhng quy nh v a v nhn qu i vi cn b,
cng chc. Trn bnh din quc t, quan im v vn ny kh r rng: Mt gii
php kh thi cho vn ny l t ra gii hn gi tr qu v s ln c nhn hoc
tng gi tr qu m ngi cng chc c nhn hng nm [OECD Glossary 2007,
tr.38). Bn cnh , lut hnh s Vit Nam cn quy nh ti phm i vi nhng
hnh vi a v nhn qu biu, qu t n c kh nng gy nh hng ti hot ng
ca ngi c chc v, quyn hn. Lut hnh s ca mt s quc gia nh CH Php,
Hoa K, Vng quc Anh hay t-xtry-lia quy nh nhng hnh vi ny l ti
phm. Nghin cu ti Chng 2 ca lun n cho thy lut hnh s t-xtry-lia c
nhng quy nh c th v cc ti phm ny vi tn gi l ti a hoc nhn nhng
li ch c tnh v li cho/bi cng chc ca Lin bang, vi du hiu php l rt r
rng v coi y l ti phm c lin quan n hi l. Lut hnh s Thy in tuy
khng quy nh ring ti phm ny song t nhiu phn nh trng hp ny trong
CTTP ca ti a v nhn hi l, v nh hng ca hnh vi hi l i vi hot ng
thc thi nhim v ch l nh hng chung chung, khng i hi phi l vic lm
hoc khng lm mt vic c th t pha ngi nhn. Kinh nghim lp php ca cc
quc gia c cp trong lun n cn c cn nhc c hng quy nh ti
phm ny. Lut hnh s cc nc nh t-xtry-lia, Vng quc Anh hay Hoa K
quy nh y l nhng hnh vi a, nhn nhng li ch c tnh v li, trong khi lut
hnh s Php quy nh ti nhn li ch bt hp php. Theo chng ti lut hnh s
Vit Nam nn quy nh ti a qu bt hp php v ti nhn qu bt hp php. Cc
ti phm ny cu thnh khi hnh vi a hoc nhn qu ( mt gi tr nht nh) c

291
kh nng gy nh hng ti hot ng thc thi cng v. Qu biu bt hp php cn
c quy nh vi mt gi tr cao hn so vi gi tr ca ca hi l cc ti phm
v hi l. Vn ny cn ph thuc vo quy nh ca cc vn bn php lut c lin
quan n vic biu v nhn qu ca cc cng chc nh nc. Kinh nghim ca mt
s quc gia cho thy gi tr qu biu khng c php nhn thng c xc nh
da trn quy nh v qu c php nhn trong B quy tc ng x dnh cho cng
chc. Nh gii thiu ti Chng 1, BLHS CH Php thm ch quy nh r gi tr
qu biu cng chc c php nhn hng nm trong iu lut v ti phm ny
lm c s cho vic xc nh gi tr ca qu bt hp php. Theo chng ti nu hnh
vi ny b ti phm ho th gi tr qu bt hp php nn c quy nh c th trong
iu lut v ti phm. Gi tr ca qu biu nn c quy nh mc r rng c th
gy nh hng n hot ng thc thi cng v ca ngi c chc v, quyn hn xt
trong bi cnh chung ca x hi. Bn cnh nn quy nh ng c v li l du
hiu bt buc trong CTTP ca cc ti phm ny, v ng c ny gp phn th hin
tnh nguy him cho x hi ca hnh vi a v nhn qu.
4.2.1.2. Nhng kin ngh sa i, b sung cc quy nh v ng li x l
cc ti phm v hi l
Trc ht chng ti xin a ra mt s kin ngh i vi cc quy nh v hnh
pht dnh cho cc ti phm v hi l nh sau:
Th nht, v cc ti a hi l v lm mi gii hi l c nhn thc l c
mc nguy him cho x hi thp hn so vi ti nhn hi l, nn chng ti kin
ngh quy nh b sung mt s hnh pht t nghim khc hn so vi hnh pht t i
vi cc ti phm ny. Nhng phn tch ti Chng 3 ca lun n cho thy hin
tng p dng n treo i vi ngi phm cc ti v hi l ny i khi hi ty tin
v thiu tnh rn e cn thit. Ngc li trong mt s trng hp vic p dng hnh
pht t c thi hn li l qu nghim khc. Tuy nhin cng cn thy rng nhng hn
ch mt phn xut pht t vic iu lut quy nh v cc ti phm hi l
khng thit k mt s hnh pht t nghim khc hn bn cnh hnh pht t to n
la chn p dng. Chng ti xc nh ti a hi l v ti lm mi gii hi l l

292
nhng ti c th c nhng trng hp gy nguy hi khng ln cho x hi v khng
cn thit phi p dng hnh pht t x l, v d: phm ti do b i hi l, ca
hi l c gi tr nh, v.v... Pht tin cn c quy nh l hnh pht chnh hoc
hnh pht b sung bt buc p dng i vi cc ti phm hi l. Thc tin lp
php quc t v kinh nghim ca mt s quc gia khc cng th hin quan im
ny. C th chng ti xut (1) pht tin c quy nh l hnh pht chnh vi
mc pht bng mt n nm ln gi tr ca hi l hoc ti thiu l 10 triu ng
(trong trng hp khng xc nh c chnh xc gi tr ca hi l) i vi nhng
trng hp phm ti quy nh ti khon 1 ca cc iu 289 v 290 BLHS; (2) pht
tin c quy nh l hnh pht b sung bt buc ti cc iu 279, 289 v 290 vi
mc pht nh quy nh ca lut hin hnh. Ngoi ra, m rng phm vi la chn
hnh pht ca to n, hnh pht ci to khng giam gi nn c quy nh l mt
trong cc hnh pht chnh ti khon 1 cc iu 289 v 290 BLHS. Pht tin vi t
cch l hnh pht chnh cng vi ci to khng giam gi s l nhng hnh pht
thay th cho vic p dng hnh pht t mt cch qu mc cn thit, ng thi
trnh vic p dng n treo trn lan, thiu tnh trng tr v rn e. Hnh pht ti cc
khon 1 ca nhng iu lut ny nn c quy nh l pht tin t mt n nm
ln gi tr ca hi l hoc pht tin ti thiu l 10 triu ng, pht ci to khng
giam gi t 1 nm n 3 nm hoc pht t
Th hai, hnh pht i vi cc ti phm v hi l trong khu vc t nn c
quy nh mc t nghim khc hn so vi hnh pht quy nh i vi cc ti
phm v hi l trong khu vc cng. Chng ti cho rng hnh pht t c thi hn,
hnh pht ci to khng giam gi v hnh pht tin nn c quy nh l nhng ch
ti la chn i vi cc ti phm ny. Hnh pht quy nh i vi cc ti phm v
hi l trong khu vc t nn c thit k theo hai khung hnh pht tng ng vi
ti phm t nghim trng v ti phm nghim trng. Hnh pht i vi ti nhn hi
l cn c quy nh nghim khc hn so vi ti a hi l.
Th ba, hnh pht quy nh i vi ti hi l cng chc nc ngoi v cng
chc ca cc t chc quc t cng cn c quy nh tng ng vi hnh pht

293
dnh cho cc ti phm v hi l trong lut hnh s Vit Nam. Xt cc du hiu php
l cng nh nhng hu qu nguy hi m ti phm ny ang gy ra cho ton th gii
th tnh nguy him cho x hi ca ti phm ny khng thp hn so vi cc ti phm
v hi l trong BLHS hin hnh. Hn na y cng l kinh nghim quy nh hnh
pht i vi cc ti phm ny ca nhiu quc gia trn th gii
Th t, hnh vi a v nhn qu biu bt hp php tt nhin t nguy him
hn so vi ti a v nhn hi l, v vy hnh pht cn c quy nh nh hn
mt mc tng i so vi hnh pht quy nh cho cc ti phm v hi l. Chng
ti cho rng ch nn xy dng mt khung hnh pht i vi ti phm ny tng ng
vi ti phm t nghim trng. Mc pht c th c th l pht tin bng mt n nm
ln gi tr qu, pht ci to khng giam gi t su thng n ba nm hoc pht t t
ba thng n ba nm.
Bn cnh cc kin ngh v hnh pht, chng ti cho rng cn quy nh b
sung mt s tnh tit tng nng nh khung hnh pht i vi cc ti phm v hi l,
c th nh sau:
i vi ti a hi l nn b sung tnh tit nh khung tng nng lin quan
n gi tr ln ca li ch m ngi phm ti t c hoc mong mun t c t
v hi l, hoc t nht s dng tnh tit ny gii thch du hiu gy hu qu
nghim trng ca ti phm. Nh chng ti phn tch ti Chng 1 ca lun n,
y l tnh tit th hin hnh vi a hi l c tnh nguy him cho x hi cao hn so
vi cc trng hp phm ti bnh thng khc ca ti phm ny.
Bn cnh , chng ti kin ngh lut hnh s Vit Nam cn quy nh nhng
trng hp a hoc nhn hi l lm tri nhim v, tri php lut hoc che
giu ti phm hoc phm ti khc l tnh tit tng nng nh khung hnh pht.
Thi gian gn y, hin tng thng qua ti phm hi l thot khi b bt gi,
thot khi vic b iu tra, truy t hoc c x nh, c gim hnh pht
hoc phm mt s ti nh bun lu, ti phm v ma ty hoc ti phm tham
nhng khc ang xy ra nghim trng trn thc t. Nhng phn tch ti Chng 3
cng nh tnh hnh thc t Vit Nam hin nay v ang chng minh cho hin

294
tng . Nhng trng hp phm ti v hi l cha ng tnh tit ny r rng th
hin tnh nguy him cho x hi cao hn mt cch ng k so vi nhng trng hp
hi l thng thng khc. Ghi nhn tnh tit tng nng ny ngha l lut hnh s
Vit Nam kp thi c sch lc thch hp p ng c yu cu u tranh chng
cc ti phm v hi l trong tnh hnh mi.
Ngoi ra, lin quan n chnh sch x l ti phm v yu cu u tranh
chng ti phm v hi l, chng ti kin ngh quy nh min TNHS trong mi
trng hp i vi ngi a hi l v ngi lm mi gii hi l ch ng khai
bo vi c quan c thm quyn trc khi hnh vi b pht gic. Nhng phn tch ti
Chng 3 cho thy tnh hnh phc tp ca cc ti phm v hi l v mc n
ca nhng ti phm ny. c th pht hin v x l ti phm trit hn cn c
s cng tc ca chnh nhng ngi phm ti. Hin nay, quy nh v vic c th
min TNHS i vi ngi phm ti a v lm mi gii hi l trong trng hp
ch ng khai bo trc khi b pht gic rt kh ng vin ngi phm ti t gic
ti phm vi c quan c thm quyn, v nguy c chu TNHS vn rt ln. Trong khi
trn thc t hu ht cc trng hp ny u c min TNHS giai on trc
xt x. T nhng lun im v chnh sch hnh s c cp ti Chng 1 v
nhng vn thc tin ti Chng 3, vic quy nh min TNHS tuyt i vi ngi
phm ti trong nhng trng hp ny l cn thit v c ngha. Theo chng ti,
quy nh ti khon 6 cc iu 289 v 290 cn sa thnh Ngi ch ng khai
bo trc khi b pht gic, th c min trch nhim hnh s.
4.2.2. Nhng kin ngh i vi vic p dng cc quy nh ca BLHS Vit
Nam v cc ti phm v hi l
Th nht, to iu kin thun li cho cng tc p dng lut cng nh
hot ng p dng lut c thng nht, trc mt cc c quan hu quan cn ban
hnh vn bn hng dn p dng Chng XXI ca BLHS 1999, trong c nhng
quy nh v cc ti phm v hi l.
Kin ngh ny ca chng ti c a ra trn c s nhng nghin cu v
thc tin p dng lut hnh s ca Vit Nam trong thi gian mi nm t 2000 n

295
2009 ti Chng 3, ng thi i chiu vi nhng yu cu l lun t ra ti Chng
1 v i chiu vi quy nh ca lut hnh s hin hnh phn tch ti Chng 2. So
vi l lun v so vi tinh thn ca lut thc nh, hot ng p dng lut ca Vit
Nam nhng nm gn y vn cn nhng hn ch nht nh. Cc c quan p dng
lut gp kh khn, vng mc v sai st trong vic xc nh nhiu vn lin quan
n cc ti phm v hi l nh vn phm vi ch th ca ti nhn hi l, vn
tnh cht ca ca hi l (xc nh ca hi l c th l nhng vt, nhng ti sn b
cm lu thng nh ma ty, hng cm, dch v mi dm khng), vn du hiu
php l c th ca ti lm mi gii hi l, phn bit gia ti lm mi gii hi l v
hnh vi ng phm ca ti a hoc nhn hi l, vn xc nh giai on thc
hin ti phm, vn xc nh du hiu gy hu qu nghim trng, vn quyt
nh hnh pht v min TNHS i vi cc ti phm ny, vn phn bit ti phm
v hi l vi mt s ti phm v chc v khc, v.v Nh phn tch ti Chng
3, mt trong nhng nguyn nhn quan trng dn n sai st hay vng mc ny l
s thiu c th, thiu r rng ca cc quy nh ca lut hnh s hin hnh. Vic ban
hnh vn bn gii thch lut c bit c ngha thi im hin ti, v nhng quy
nh v cc ti phm v chc v c duy tr kh n nh t khi c ban hnh
v vic sa i, b sung cc quy nh ny l iu kh c th thc hin ngay. Trong
khi , thc tin li ch ra rt nhiu vn c lin quan nhm ti ny. Hn na, hu
ht quy nh trong BLHS v cc nhm ti phm khc c vn bn hng dn thc
hin. Trc i hi ca thc tin p dng lut cng nh yu cu cao ca vic u
tranh chng cc ti phm v chc v ni chung v ti phm v hi l ni ring, vic
ban hnh vn bn ny cng tr nn cp thit. Vn bn ny cn gii quyt c
nhng kh khn, vng mc chng ti ch ra ti Chng 3 v tng hp trn.
Hu ht nhng gii thch c th cho cc vn cn ban hnh vn bn hng dn
chng ti cp phn kin ngh sa i, b sung lut. Mt s vn khc
chng ti trnh by quan im rt c th ti Chng 2 v Chng 3 ca lun n.
y chng ti c th dn ra mt s ni dung nh sau: (1) Lin quan n du hiu
ca hi l, thc tin ang t ra vn hnh vi a v nhn cc i tng vt cht

296
b cm lu hnh nh ma ty, hnh cm, hng lu, v.v... khng x l ngi c
hnh vi mua bn hay vn chuyn cc i tng c cu thnh cc ti phm v hi
l khng. Chng ti cho rng vic p dng lut hnh s trong trng hp ny cn
da trn hai lun im: th nht, ngi nhn nhng i tng c bit trn c th
khai thc c li ch vt cht t chng; th hai, vic a nhng i tng ny c
th gip ngi a mua chuc c ngi c chc v, quyn hn khin ngi
lm hoc khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a. T c
th thy rng nhng hnh vi a hoc nhn cc i tng vt cht c lu hnh
hoc lu thng bt hp php mua chuc ngi c chc v, quyn hn lm hoc
khng lm mt vic v li ch hoc theo yu cu ca ngi a u c th cu thnh
ti phm v hi l. (2) Vic xc nh du hiu gy hu qu nghim trng cc ti
phm v hi l c th da vo nhng thit hi v vt cht do cc hnh vi hi l
gy ra. Tuy nhin, chng ti nhn mnh rng khi xc nh du hiu hu qu
nghim trng cn thy rng phi l hu qu pht sinh trc tip t hnh vi nhn
hi l, ch khng nn l nhng hu qu mang tnh suy din ch quan. Vic xc
nh hu qu ca hnh vi phm ti v hi l cn da vo tc hi tng hp ca hnh
vi m ch yu nht l tc hi gy ra cho hot ng bnh thng ca c quan, t
chc v s suy gim uy tn ca ngi c chc v, quyn hn cng nh ca cc
thit ch ny i vi ngi dn. Theo chng ti nhng tnh tit c gi tr nht i
vi vic nh gi du hiu gy hu qu nghim trng y l tnh cht sai tri
ca vic lm hay khng lm m ngi nhn hi l chp nhn thc hin theo yu
cu ca ngi a hi l, v tr cng tc v tm nh hng ca ngi nhn hi l
trong c quan, t chc hoc trong b my nh nc.
Th hai, i vi hot ng thc tin ca c quan p dng lut, chng ti kin
ngh cn thng nht nhn thc v cc du hiu ca ti phm cng nh v tnh nguy
him ca cc ti phm ny, trnh tnh trng nhn thc sai cc du hiu v nh
gi khng ng mc s nguy him ca ti phm. Mt s sai st trong xc nh ti
danh hoc quyt nh hnh pht c ch ra ti Chng 3 ca lun n minh
chng cho nhng nhn thc cn hn ch ny. Bn cnh , vic chng minh y

297
cc du hiu ca ti phm cn c lu v thc hin nghim tc, v thc t cho
thy vn cn hin tng cc c quan t tng b qua khng phn tch mt vi du
hiu ca ti phm, c bit l du hiu li. Vic p dng hnh pht b sung bt buc
cm m nhim chc v nht nh theo khon 5 iu 279 BLHS v ti nhn hi
l cng cn c thc hin y v trit . Vic p dng hnh pht cn bo m
tnh nghim khc t c mc ch trng tr v rn e ca hnh pht.
Th ba, i vi cc v n v hi l nn b tr cc iu tra vin, Kim st vin
v Thm phn c kinh nghim v loi n ny v c bn lnh ngh nghip vng
vng. Nh chng ti phn tch ti Chng 3 ca lun n, do tnh cht phc tp
ca cc v n v hi l, hot ng pht hin v x l cng nh hot ng p dng
php lut u tranh vi cc ti phm ny gp nhiu kh khn v cn thiu hiu qu.
Mt trong nhng im mu cht hot ng ny c th thnh cng l nng lc
chuyn mn, thc v bn lnh ngh nghip ca nhng cn b php lut trc tip
gii quyt cc v n v hi l. Nhm cc quc gia Chu u chng tham nhng cng
khuyn ngh rng mun c mt cuc u tranh vi tham nhng hiu qu cn c mt
i ng cn b c trang b y v kin thc, c tp hun v c chuyn
nghip ho [Bo co GRECO 2001, on 122]. Mun c mt i ng cn b nh
vy chng ta cn ch trng cng tc chuyn mn ho lc lng iu tra vin, Kim
st vin v Thm phn; nng cao trnh cng nh thc u tranh chng ti phm
v hi l cho h, ng thi nng cao thu nhp ca i ng ny trnh nhng nh
hng khng tt ca nhng yu t vt cht i vi hot ng nghip v ca h. y
cng chnh l kinh nghim ca cc quc gia thnh cng trong cng tc u tranh
chng ti phm v hi l nh Thy in hay t-xtry-lia.
Th t, cc c quan chc nng v cc thit ch khc cn c c ch tng
cng v bo m s c lp cho hot ng ca cc c quan bo v php lut trong
c To n. Mt trong nhng kh khn cc c quan ny gp phi trong qu trnh
gii quyt cc v n v tham nhng l th tc hnh chnh phin h v cn gy nh
hng n tnh c lp trong hot ng ca cc c quan ny. Ngoi ra, mt vi yu
t khc c tc ng khng tt n hiu qu hot ng thc thi php lut i vi ti

298
phm v hi l cng xut pht t s can thip vo hot ng ca cc c quan ny.
Nhng vn chng ti c dp cp ti Chng 3 ca lun n. V vy, theo
chng ti bo m tnh c lp trong hot ng ca cc c quan bo v php lut l
yu cu quan trng vic x l cc ti phm v hi l c hiu qu.
Tm li, ti chng ny chng ti c gng a ra nhng kin ngh i vi
quy nh v cc ti phm v hi l v vic p dng lut hnh s x l cc ti phm
ny mt cch c h thng v tng i ton din. Nhng kin ngh nu trn va ph
hp vi nhng lun im khoa hc c tha nhn chung va p ng c
nhng yu cu lp php ca nhng cng c quc t in hnh v cc ti phm ny.
ng thi, nhng kin ngh a ra cng phn nh nhu cu thc t ca lut hnh s
v thc tin p dng lut Vit Nam hin nay. C th ni nhng kin ngh sa i,
b sung cng nh ban hnh vn bn hng dn p dng lut hnh s i vi cc ti
phm v hi l l kt qu ca hot ng nghin cu ca chng ti trong sut qu
trnh thc hin lun n. y l kt qu tt yu ca nhng phn tch, lun gii v so
snh ti cc chng trc ca lun n. Vi nhng kin ngh ny, chng ti mong
mun hot ng u tranh vi ti phm v hi l bng php lut hnh s s ngy
cng c hiu qu.



299
KT LUN

Cc ti phm v hi l ang gy nguy ngi ln cho hot ng bnh thng
ca b my nh nc trn ton th gii. c bit Vit Nam tnh hnh cc ti phm
ny phn nh hin tng hi l ang tr thnh quc nn. Xt t gc lut hnh s,
bn cht nguy him cho x hi cng nh du hiu php l ca cc ti phm ny v
ng li x l i vi chng cn c nghin cu lut hnh s pht huy c
vai tr trong cuc u tranh chng hi l. Nhn chung c th thy nhng vn l
lun v cc ti phm v hi l Vit Nam vn cha c quan tm mt cch tha
ng. V vy, vic nghin cu h thng l lun v cc ti phm ny trong bi cnh
quc t v qua cch tip cn ca lut hc so snh l s b sung cn thit v c
ngha i vi vic nng cao nhn thc v ti phm v hi l ti Vit Nam.
Chng 1 ca lun n ch ra rng cc lun im khoa hc c lin quan v
cc chun mc lut hnh s quc t thng nht quan im nhiu vn c lin
quan n cc ti phm ny. Gia l lun v thc tin lp php quc t c nhiu
im chung v s khc bit l khng ng k. Quan nim v cc hnh thc hi l,
ch th nhn hi l, ca hi l, hi l qua trung gian... c cc cng c quc t
khng nh li vi s thng nht cao. Nhng lun im khoa hc c thng
nht v c nhng vn cn gy tranh lun u tr thnh c s cho nhng phn tch
v nhn nh sau v lut hnh s ca ba quc gia Vit Nam, Thy in v t-
xtry-lia cng nh v thc tin gii thch v p dng lut mi quc gia ny.
Vit Nam, Thy in v t-xtry-lia u th hin mi quan tm i vi cc
quy nh ca lut hnh s v cc ti phm v hi l. Qua nhiu ln sa i, b sung,
cc quy nh ny hin nay bao qut tng i y cc hnh thc hi l ph
bin nh a hi l, nhn hi l, hi l qua trung gian, hi l trong khu vc t, hi
l cng chc nc ngoi. Nhn chung, cc du hiu php l ca cc ti phm v hi
l c quy nh tng i ging nhau trong lut hnh s ca ba quc gia ny. t
trong bi cnh ca mi quc gia, hnh pht c quy nh u bo m s ph hp
vi tnh cht v mc nghim trng ca cc ti phm ny, ng thi bo m tnh

300
rn e v mc ch phng nga chung. Tuy nhin, mt s khc bit trong cc quy
nh v ti phm v hi l cn tn ti gia lut hnh s Vit Nam v lut hnh s
ca hai quc gia trong nghin cu so snh, v d nh quy nh v ca hi l, v hi
l trong khu vc t v v hnh pht quy nh i vi cc ti phm ny. S khc bit
c th c l gii bi nhiu nguyn nhn nhng nhng nguyn nhn quan trng
nht chnh l s khc bit v chnh sch hnh s, v quan im lp php v v thc
tin tnh hnh ti phm v hi l ba quc gia. Nhng im khc bit ny cng tr
thnh ng lc v c s cho tc gi trong vic tm ti m hnh hp l kin ngh
sa i quy nh ca lut hnh s Vit Nam v cc ti phm v hi l.
Nhng vn thc tin c cp trong lun n ch ra rng nhng
khim khuyt trong lut hnh s ca cc quc gia v cc ti phm v hi l tr
thnh yu t gy kh khn cho hot ng p dng lut v c nhng tc ng tiu
cc ti hiu qu ca cuc u tranh chng cc ti phm ny. Nhng yu km v hn
ch trong cc quy nh ca lut gy nh hng ti hot ng p dng lut cng
chnh l nhng im khng ph hp vi l lun v cc ti phm ny c tha
nhn chung. Nh vy l s hp l v ng n ca cc quan im l lun c
kim chng trong cc quy nh ca lut v n lt mnh cc quy nh ca lut li
th hin tnh kh thi qua thc tin p dng. Thc tin cng cho thy s phc tp v
nguy him ca tnh hnh cc ti phm v hi l Vit Nam trong khi hot ng
thc thi php lut hnh s i vi cc ti phm ny cha thc s hiu qu. Vai tr
ca lut hnh s cn kh m nht trong cuc u tranh chng hi l. Mt s kinh
nghim trong vic p dng lut hnh s i vi cc ti phm v hi l ca Thy
in v t-xtry-lia c th ph hp vi hon cnh ca Vit Nam mt chng mc
no v nn c xem xt hc tp.
Qua nghin cu c nhng vn l lun v thc tin v cc ti phm v hi
l, c th thy nhng vn c thng nht cao v l lun v th hin tnh hp
l trong thc tin cn c khai thc c tng cho vic kin ngh sa i, b
sung cc quy nh ca lut hnh s Vit Nam. Chng ti cng khai thc c nhng
vn cn ang gy tranh lun nh vn thi im hon thnh ca cc ti phm

301
v hi l theo lut hnh s Vit Nam, vn tnh cht ca ca hi l, vn hi
l mua chuc hay hi l t n lm c s cho nhng kin ngh ca mnh. C th
ni nhng kin ngh sa i, b sung cng nh ban hnh vn bn hng dn p
dng lut hnh s i vi cc ti phm v hi l th hin r nt s tng kt
nhng lun im, nhng tng, nhng kh khn vng mc c trong nhn thc v
trong thc tin p dng lut v cc ti phm ny.
Cui cng, cn lu rng cc ti phm v hi l khng th b ngn nga v
u tranh c hiu qu bng mt cng c ring r no. Vai tr ca lut hnh s ch c
th c pht huy trong s phi hp ng b vi cc bin php khc. S dng lut
hnh s l gii php cn thit nhng cha i vi vic kim sot tnh hnh cc ti
phm v hi l. Mt s nguyn nhn ca cc ti phm v hi l c lin quan n c
ch, chnh sch ca nh nc; n cng tc qun l cn b v php lut v qun l
cn b, cng chc; n thc u tranh chng hi l ca ngi dn m chng ti
cp cng cn c xem xt ng b c gii php thch hp. u tranh
chng cc ti phm v hi l cn cn c phi hp vi vic u tranh vi mt s
loi ti phm nh tham ti sn, hp php ho tin, ti sn do phm ti m c hoc
ti phm c t chc. Tm li, cuc u tranh chng tham nhng v hi l cn c s
n lc ca tt c cc thnh t x hi [Rose-Ackerman 1999, tr.190]. Chng ti
khng nh vai tr quan trng nhng khng phi l duy nht ca lut hnh s trong
cuc u tranh ny.

302
DANH MC CC V N

Cc n l c lin quan n lut t-xtry-lia
1. Attorney-General of Hong Kong v Ip Chiu (1980) AC 663
2. Ex parte Winters 140 P. 164 (1914) by the Criminal Court of Appeals of Oklahoma
3. HM Advocate v. Dick (1901) 3 F (Ct of Sess) 59
4. McDonald v State 329 So. 2d 583, 587-88 (1975)
5. Singh v. R [2006] 1 WLR 146
6. Stewart v. R (1960) 2 WIR 450
7. Scott v. State 141 NE 19 (1923) (Supreme Court of Ohio)
8. R v. Brewer (1942) 66 CLR 535; [1942] ALR 353 BC4200007
9. R v. Boston (1923) 33 CLR 386; 30 ALR 185; BC2300011
10. R v. David [1931] 2 QWN 2
11. R v. Dillon & Riach [1982] VR 434
12. R v. Giovannone (2002) 140 A Crim R 1; [2002] NSWCCA 323; BC200204619.
13. R v. Gurney (1867) 10 Cox CC 550
14. R v Herscu (1991) 103 ALR 1
15. R v. Lancaster and Warrall (1890) 16 Cox CC 737
16. R v. Mills [1978] 68 Cr App R 154
17. R v. Patel 1944 AD 511, 522
18. R v. Petroulias (No. 1) [2006] NSWSC 788; (No. 30) [2007] 214 FLR 311; [2007]
NSWSC1119; (No. 34) [2007] NSWSC 1462; Petrolias v. R [2007] NSWCCA
134; R v. Petroulias (No. 16) [2007] NSWSC 506; (No. 29) [2007] NSWSC 1005;
(No. 36) [2008] NSWSC 626
19. R v. Pitt and Mead (1762) 3 Burr 1335
20. R v. Tange [1993] QCA 501
21. R v. Wellburn (1979) 69 Cr App Rep 254
22. R v. Whitaker [1914] 3 KB 1283; 10 Cr App R 245, CCA
23. R v. White [1875] 13 SCR (NSW) 322, SC (NSW) Full Court
24. Williams v. R (1979) 23 ALR 369
25. Woodward v. Maltby [1959] VR 794

303
Cc phn quyt ca To n Thy in
1. NJA 1953 C 710
2. NJA 1958 B 6
3. NJA 1985 B 6
4. NJA 1981 s.477
5. NJA 1981 s.1174
6. NJA 1987 s. 604
7. NJA 1993 s.539
8. NJA 2008 B 1866-07
9. NJA 2008 B 5248-06
10. RH 1996: 30
11. RH 1981:13
12. RH 1993: 74
13. RH 1995: 99
14. RH 1996: 30
15. RH 1997: 33
16. RH 1997: 43
Cc phn quyt ca To n Vit Nam
1. Bn n s 844/HSST/2003 ca TAND thnh ph H Ni
2. Bn n s 50/2006/HSST ca TAND tnh H Tnh v Bn n s 1270/2006/HSPT ca To
Phc thm TANDTC ti H Ni v v nhn hi l ca mt s nhn vin y t ti H Tnh
3. Bn n s 552/2006/HSST ca TAND thnh ph H Ni v Bn n s 794/2007/HSPT
ca To Phc thm TANDTC ti H Ni v v nhn hi l ca Trn Ngc Hi
4. Bn n s 215/2007/HSST ca TAND thnh ph H Ni
5. Bn n s 253/2007/HSST ca TAND thnh ph H Ni
6. Bn n s 53/2007/HSST ca TAND thnh ph H Ni
7. Bn n s 23/2007/HSST ca TAND tnh Thi Bnh v Bn n s 396/2007/HSPT ca To
Phc thm TANDTC ti H Ni v v a hi l Lng c Tun v L Hng Giang
8. Bn n s 60/2008/HSST ca TAND thnh ph Hi Phng v Bn n s 602/2008/HSPT
ca To Phc thm TANDTC ti H Ni Ng Quang Knh
9. Bn n s 377/2006/HSPT ca To Phc thm TANDTC ti H Ni
10. Bn n s 376/2008/HSPT ca To Phc thm TANDTC ti H Ni
11. Bn n s 681/2008/HSPT ca To Phc thm TANDTC ti H Ni

304
DANH MC CC VN BN CHNH THC C THAM KHO

CC VN BN CA QUC T
Cc vn bn ca GRECO
1. Bo co nh gi Thy in ln th nht c thng qua ti phin hp th 5,
Strasbourg, 11-15 thng 6 nm 2001
2. Bo co nh gi Thy in ln th hai c thng qua ti phin hp th 22,
Strasbourg, 14-18 thng 3 nm 2005
3. Bo co nh gi Thy in ln th ba c thng qua ti phin hp th 41,
Strasbourg, 16-19 thng 2 nm 2009
Cc vn bn ca EU
4. Cng c ca Lin minh Chu u v chng tham nhng lin quan n vin chc
ca Cng ng Chu u v vin chc ca cc quc gia thnh vin nm 1997.
5. Cng c lut hnh s ca Hi ng Chu u v chng tham nhng 1999.
6. Bo co gii thch Cng c lut hnh s ca Hi ng Chu u v chng tham
nhng 1999.
Cc vn bn ca OECD
7. Cng c ca OECD v chng hi l cng chc nc ngoi trong cc giao dch
thng mi quc t 1997
8. Bnh lun chnh thc Cng c ca OECD 1997
9. Bo co ca OECD 1999 v vic t-xtry-lia thc thi Cng c ca OECD
10. Bo co ca OECD 2006 v vic t-xtry-lia p dng Cng c ca OECD
11. Bo co ca OECD 2008 v vic t-xtry-lia p dng Cng c ca OECD
12. Bo co ca OECD 2010 v tin trnh ni lut ho v thc hin Cng c
OECD ca t-xtry-lia
13. Bo co ca OECD 1999 v vic Thy in thc thi Cng c ca OECD
14. Bo co ca OECD 2005 v vic Thy in p dng Cng c ca OECD
15. Bo co ca OECD 2009 v vic Thy in p dng Cng c ca OECD
16. Bo co ca OECD 1999 v vic CHLB c thc thi Cng c ca OECD
17. Bo co ca OECD 1999 v vic Hoa K thc thi Cng c ca OECD

305
Cc vn bn ca TI
18. Bn ch s tham nhng cc nm 2005, 2006 v 2009 ca T chc minh bch
quc t (TI)
19. Bo co ca T chc minh bch quc t (TI) v tnh minh bch ca quc gia -
t-xtry-lia 2004
20. Bo co ca T chc minh bch quc t (TI) v tnh minh bch ca quc gia -
Vit Nam 2006
Cc vn bn ca LHQ
21. Cng c ca Lin Hp quc v chng tham nhng nm 2003
22. Hng dn p dng Cng c ca Lin Hp quc v chng tham nhng nm 2003
CC VN BN CA QUC GIA
t-xtry-lia
Vn bn cp Lin bang
23. BLHS Lin bang nm 1995
24. D lut Sa i b sung BLHS Lin bang (v cc ti chim ot ti sn, la
o, hi l v cc ti phm c lin quan) 1999 ca Chnh ph
25. y ban phi hp thng trc v iu c quc t (JSCT) ca t-xtry-lia,
Cng c ca OECD v chng hi l v D tho quy nh thc thi, Bo co
th 16 vo thng 6 nm 1998
26. D tho Lut sa i b sung cc quy nh v ti phm 2009 (Ti phm nghim
trng v c t chc)
27. y ban t vn xy dng BLHS mu ca t-xtry-lia (1995), Bo co v vic
xy dng cc quy phm php lut hnh s mu i vi nhm ti trm cp,
la o, hi l v cc ti phm c lin quan
28. Bo co thng nin ca Vn phng Cng t vin trng t-xtry-lia
Vn bn cp bang
29. BLHS bang Western 1913
30. BLHS bang Tasmania 1924

306
31. BLHS bang South Australia 1935
32. BLHS vng Northern Territory 1983
33. Lut v ti phm ca bang New South Wales 1990
34. BLHS bang Queensland 1995
35. BLHS ca khu vc Th t-xtry-lia 2002
36. New South Wales Cabinet Office v Attorney-Generals Department (1992),
D lut v Lut hnh s c lin quan n Hi l v Tham nhng.
Thy in
37. BLHS Thy in 1999
38. Lut sa i BLHS Thy in 1999: 197
39. Lut sa i BLHS Thy in 2004: 404
40. Lut sa i BLHS Thy in 2004: 785
41. D lut ca Chnh ph 1975/76: 176
42. D lut ca Chnh ph 1998/99: 32
43. D lut ca Chnh ph 2003/04: 70
44. Bo co SOU 174: 37 ca U ban chu trch nhim v vn tham nhng.
45. Cc bo co 1976/77: JuU17; 1998/99: JuU16 v 2003/04: JuU21 ca U ban
T php.
46. Quyt nh ca Chnh ph ti Phin hp ngy 19 thng 3 nm 2009.
Vit Nam
47. BLHS Vit Nam 1999
48. Lut phng, chng tham nhng 2005
49. Lut cn b, cng chc 2008
50. Ngh quyt s 01/2001/NQ-HTP ngy 15 - 3 - 2001 ca Hi ng thm phn
TANDTC hng dn p dng cc iu 139, 193, 194, 278, 279 v 289 ca BLHS
51. Thng t lin tch s 02/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BCA-BTP ngy
25 - 12 - 2001 ca To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao,
B Cng an, B T php hng dn p dng mt s quy nh ti Chng
XIV Cc ti xm phm s hu ca BLHS nm 1999

307
Cc quc gia khc
52. BLHS CHLB c 1998
53. Lut chng hi l cng chc nc ngoi trong cc giao dch thng mi quc t
1998 ca CHLB c
54. BLHS CH Php
55. Lut phng nga tham nhng ca Vng quc Anh 1906
56. y ban php lut ca Vng quc Anh (1997), Bn t vn sa i BLHS phn
cc ti phm v tham nhng s 145
57. y ban php lut ca Vng quc Anh (2007), Bn t vn sa i BLHS phn
quy nh v hi l s 185
58. Lut v cc hnh vi tham nhng c yu t nc ngoi ca Hoa K 1977 (15
U.S.C. 78dd)
59. B tng lut Hoa K - Phn cc ti phm v hi l (18 U.S.C. 201)
60. Hin php Hoa K 1787



308
DANH MC TI LIU THAM KHO

Ting Anh
1. Alatas, S. H. (1990), Corruption: Its Nature, Causes and Functions, Avebury
Gower Publishing Company Limited.
2. Alatas, S. H. (1999), Corruption and the Destiny of Asia, Malaysia: Prentice
Hall and Simon and Schuster.
3. Andersson, S. (2002), Corruption in Sweden Exploring Danger Zones and
Change, Department of Political Science of Ume University of Sweden.
4. Anti-Corruption Resource Centre of Transparency International (2008),
Corruption in Fast-Growing Markets: Lessons from Russia and Vietnam,
dated on 29 April 2008 at tistats.transparency.org/index.php/content/.../
Annual+Report+2009_web.pdf.
5. Arvis J. F and Berenbeim R. E. (2003), Fighting Corruption in East Asia:
Solutions from the Private Sector, Washington: The World Bank.
6. Austin, P. (2009), Fitzgeralds corruption views merit attention, found at
http://www.nationaltimes.com.au/opinion/politics/fitzgeralds-corruption-
views-merit-attention-20090805-ea16.html.
7. Befu, H. (1975), From Bribery in Japan: When Law Tangles with Culture in
Elinor Lenz and Rita Riley, eds., The Self and the System: A View from the
East, Los Angeles, California: U. C. L. A. Extension.
8. Bogdan, M. (2002), Fighting international and national corruption by means of
criminal law, Swedish National Report on Subject V. A. at XVIth Congress
of the International Academy of Comparative Law (Brisbane 14-20 July 2002).
9. Bonifassi S. (2003), Country Report of France in G. Heine, B. Huber and T.
O. Rose, eds., Private Commercial Bribery - A Comparison of National and
Supranational Legal Structures, Freiburg im Breisgau: ICC The World
business organization, 2003, p. 87-113.
10. Business Anti-Corruption portal (BAC) in Vietnam Country Profile in 2008,
found at http:www.business-anti-corruption.com/normal.asp?pageid=666.

309
11. CAER Centre for Australian Ethical Research (2006), Just how business is done?
A review of Australian business approach to Bribery and Corruption,
Report Number 1 (Publication Date: 8 March 2006).
12. Cars, T (1996), Summary in English: Corruption in Swedish law in Mutbrott,
Bestickning och Korruptiv Marknadsfring, Stockholm: Norstedts Juridik AB.
13. Cars, T (2001), Mutbrott, Bestickning och Korruptiv Marknadsfring, Stockholm:
Norstedts Juridik AB.
14. Carson, T. (1985), Bribery, Extortion, and The Foreign Corrupt Practices Act,
Philosophy and Public Affairs 14 (I): 66-90.
15. Ching-hsin Yu and I-chou Liu (2005), Public attitudes to corruption in Taiwan
in Tarling, N. ed., Corruption and good Governance in Asia, London and
New York: Routledge, 2005, pp.63-79.
16. Crane A. & Matten D. (2004), Business ethics: A European perspective: managing
corporate citizenship and sustainability in the age of globalization, Oxford
University Press.
17. Eser, A. (2003), Preface in G. Heine, B. Huber and T. O. Rose, eds., Private
Commercial Bribery A Comparison of National and Supranational Legal
Structures, ICC and Max Planck Institute in Freiburg in Breisgau (Germany).
18. Gainsborough, M. (2003), Corruption and the Politics of Economic
Decentralization in Vietnam, Journal of Contemporary Asia, 33 (1).
19. Gardiner, J. (1993), Defining Corruption in M. Punch, E. Kolthoff, K. van der
Vijver, and B. van Vliet, eds., Coping with Corruption in a Borderless
World, Boston: Kluwer Law and Taxation Publishers, 1993, pp. 21-38.
20. Green, S. P. (2006), Lying, Cheating, and Stealing - A Moral Theory of White-
Collar Crime, New York: Oxford University Press.
21. Gorta, A. (2006), Corruption Risk Areas and Corruption Resistance in C.
Sampford, A. Shacklock, C. Connors and F. Galtung (eds) Measuring
Corruption, Burlington: Ashgate Publishing Company, 2006, pp.203-220.

310
22. Grurra, A. (2006), Principles for fighting corruption: from criminalization to
self-regulation? delivered at the MEDEF Colloquium on Fighting
Corruption: From regulatory concepts to the reality on the ground, Paris 7
December 2006.
23. Heidenheimer, A. J. (1989), Perspectives on the perception of corruption, in
A. J. Heidenheimer et al. eds., Political Corruption: A Handbook, New
Brunswick, NJ.
24. Heine, G. (2003), Part III - Comparative Analysis, in G. Heine, B. Huber and
T. O. Rose, eds., Private Commercial Bribery A Comparison of National
and Supranational Legal Structures, ICC and Max Planck Institute in
Freiburg in Breisgau (Germany): 2003, pp. 603-656.
25. Holmqvist, L., Leijonhufvud, M., Trskman, P. O. and Wennberg, S. (2009),
Bottsbalken En Kommentar, Del II, Studentutgva, Norstedts Juridik AB,
Upplaga 5 (The Commentary to the Penal Code, Part II Firth edition).
26. Huber, B. (2003), Part II Supranational Measures, in G. Heine, B. Huber and
T. O. Rose, eds., Private Commercial Bribery A Comparison of National
and Supranational Legal Structures, ICC and Max Planck Institute in
Freiburg in Breisgau (Germany): 2003, pp.559-602.
27. Karsson, M. (2008), The story told by reported cases of corruption in Sweden
between 2003 and 2005: what are we missing? Power-point presented at the
QoG Lunch Seminar 25 March, 2008 by Department of Politic Science of
University of Gothenburg, Sweden.
28. Kelly, R. (2005), Australian Wheat Board implicated in oil-for-food scandal,
at http://www.wsws.org/articles/2005/nov2005/awb-n14.shtml.
29. King, R. (1993), Secret Commissions, Australian Banking Law Bulletin 41 (8).
30. Korchagin, A. & Ivanov, A. (2003), Is the 21
st
Century the Age of Asia-
Pacific Region? Hopes and Expectations as Viewed from East Russia in J.
Kidd and F. J. Richter, eds., Fighting Corruption in Asia: Causes, Effects
and Remedies, World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd: 2003, pp.91-114.

311
31. Jacobsson, K. (2006), A Token of Gratitude? A Morally Ambiguous Case of
Bribery, Journal of Scandinavian Studies in Criminology and Crime
Prevention, 7 (1), pp.3-22.
32. Johnson, R. A. and Sharma, S. (2004), About corruption in R. A. Johnson
(ed.), The Struggle against Corruption: A Comparative Study, New York:
Palgrave Macmillan.
33. Lambsdorff, J. G. (2007), The Institutional Economics of Corruption and
Reform: Theory, Evidence, and Policy, Cambridge University Press.
34. Langseth, P. (2006), Measuring Corruption in C. Sampford, A. Shacklock, C.
Connors and F. Galtung (eds) Measuring Corruption, Burlington: Ashgate
Publishing Company, 2006, pp.7-44.
35. Lanham, D. (1987), Bribery and Corruption in D. Lanham et al., Criminal
Fraud, Sydney: The LawBook Company Limited.
36. Lejonhufvud (2003), Country Report of Sweden in G. Heine, B. Huber and T.
O. Rose, eds., Private Commercial Bribery - A Comparison of National and
Supranational Legal Structures. Freiburg im Breisgau: ICC The World
business organization, 2003, pp.401-434.
37. Lennerfors, T. T (2007), The Vicissitudes of Corruption: Degeneration -
transgression - jouissance, Stockholm: Fields of Flow.
38. Lidgard, H. H. et al. (2006), Methods in legal research (in the Document of
Research Methodology for Joint Doctoral Program).
39. Lowenstein, D. H. (2004), When is a Campaign Contribution a Bribe? in W.
C. Heffernan, J. Kleinig, eds., Private and Public Corruption, Rowman &
Littlefield Publishers, Inc., 2004, pp.127-171.
40. Mark Pieth (1999), International Efforts to Combat Corruption, Bruges.
41. Mauro, P. (1995), Corruption and Growth, Quarterly Journal of Economics
110 (3), 681-712.
42. McCormick, J. T. and Paterson, N. (2006), The threat posed by transnational
political corruption to global commercial and development banking,
Journal of Financial Crime, Vol. 13 No. 2, pp. 183-194.

312
43. Michell, R. H. (1996), Political Bribery in Japan, Honolulu: University of
Hawaii Press.
44. Namier, L. (1961), England in the Age of the American Revolution, London:
Macmillan.
45. Noonan, J. T. (1984), Bribes, New York: Macmillan.
46. Nicholls, C., Daniel, T., Polaine, M. and Hatchard, J. (2006), Corruption and
Misuse of Public Office, Oxford University Press.
47. Nye, J. S. (1967), Corruption and Political Development: A Cost-Benefit Analysis,
American Political Science Review, LXI (2), pp.417-427, in R. William ed.,
Explaining Corruption, Edward Elgar Publishing Limited, 2000, pp.45-55.
48. OECD Survey of Anti-Corruption Measures in the Public Sector in OECD Countries:
Sweden 1999, at http://www.oecd.org/dataoecd/59/44/1898829.pdf.
49. OECD Bribery Awareness Handbook for Tax Examiners.
50. OECD Observer (2000), The Fight against Bribery and Corruption.
51. OECD (2007), Corruption: A Glossary of International Criminal Standards,
published by OECD.
52. Palmier, L. (2003), Corruption in Context, in J. Kidd and F. J. Richter, eds.,
Fighting Corruption in Asia: Causes, Effects and Remedies, World
Scientific Publishing Co. Pte. Ltd: 2003, pp.73-90.
53. Park, N. E. (1993), Corruption and its recompense: Bribes, Bureaucracy, and
the law in late imperial China, Umi Dissertation Services - 1993.
54. Philips, M. (1984), Bribery, Ethics 94 (4): 621-636.
55. Polinsky, A. M. & Shavell, S. (1999), Corruption and Optimal Law Enforcement,
Working Paper 6945, at http://www.nber.org/papers/w6945.
56. Porta, D.D. & Vannucci, A. (1999), Corrupt Exchanges: Actors, Resources and
Mechanisms of Political Corruption, New York: Aldine de Gruyter.
57. Reid, S. T. (2000), Crime and Criminology, Ninth Edition, Mc Graw Hill Companies.
58. Reisman, W. M. (1979), Folded lies - Bribery, Crusades, and Reforms, New
York: The Free Press - A Division of Macmillan Publishing Co., Inc.

313
59. Rose-Ackerman, S. (1999), Corruption and Government: causes, consequences
and reform, Cambridge University Press.
60. Scott, J. C. (1972), Comparative Political Corruption, Englewood Cliffs:
Prentice-Hall, Inc.
61. Sculli, D. (2003), Culture and Level of Industrialization as Determinants of
Corruption in Asia, in John Kidd and Frank-Jurgen Richter, eds., Fighting
Corruption in Asia - Causes, Effects and Remedies, Singapore: World Scientific
Publishing Co., pp.203-220.
62. Senior, I. (2006), Corruption - The Worlds Big C Cases, Causes, Consequences,
Cures, London: The Institute of Economic Affairs.
63. Sir William Oldwell Russell, Russell on Crime J. W. C. Turner, ed. (1964), 12th
edition, London: Stevens.
64. Sullivan, G. R. (2003), Country Report of England and Wales in G. Heine, B.
Huber and T. O. Rose, eds., Private Commercial Bribery - A Comparison of
National and Supranational Legal Structures. Freiburg im Breisgau: ICC
The World business organization, 2003, pp.55-85.
65. Schwark, A. (2004), A Market in Liberty: Corruption, Cooperation, and the
Federal Criminal Justice System, in W. C. Heffernan, J. Kleinig, eds.,
Private and Public Corruption, Rowman & Littlefield Publishers, Inc.,
2004, pp.173-224.
66. Van Duyne, P. C. (1996), Organized crime in Europe, New York: Nova Science
Publishers, INC.
67. Van-Hoa To (2006), Judicial Independence A Legal Research on Its
Theoretical Aspects, Practices from Germany, the United States of America,
France, Vietnam, and Recommendations for Vietnam, Lund: Juristfrlaget.
68. Wescott, C. (2003), Combating Corruption in Southeast Asia in J. Kidd and F.
J. Richter, eds., Fighting Corruption in Asia: Causes, Effects and Remedies,
World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd: 2003, pp.237-270.

314
69. Wilder, M. and Alrens, M. (2001), Australias Implementation of the OECD
Convention on Combating Bribery of Foreign Public Officials in
International Business Transactions, MelbJlIntLaw 22; (2001) 2(2),
Melbourne Journal of International Law 568, at http://www.austlii.edu.
au/au/journals/MelbJIL/2001/22.html.
70. Winckler, J. L. (1972), Drafting an effective Bribery Statute, HeinOnline.
1Am.J.Cr 72.
71. Zerbes, I. (2007), Article 1. The offence of Bribery of Foreign Public Officials
in M. Pieth, L. A. Low and P. J. Cullen, eds., The OECD Convention on
Bribery A Commentary, Cambridge University Press 2007.

Ting Vit
1. Ban ni chnh Trung ng ng cng sn Vit Nam, Ban qun l d n
Nghin cu u tranh chng tham nhng (2005). Bo co kt qu iu
tra tham nhng Vit Nam (D tho).
2. Mai Xun Bnh (1996). u tranh phng chng cc ti hi l, Lun vn thc s
lut hc, Vin nghin cu Nh nc v Php lut.
3. i hc lut H Ni (2010). Gio trnh lut hnh s Vit Nam, Tp I, Nxb Cng
an nhn dn, H Ni.
4. i hc lut H Ni (2005). Gio trnh lut hnh s Vit Nam, Tp II, Nxb Cng
an nhn dn, H Ni.
5. i hc quc gia H Ni (2003). Gio trnh lut hnh s Vit Nam (Phn cc ti
phm), Nxb i hc quc gia H Ni.
6. Nguyn Ngc ip (2006). Mt s vn rt ra t cng tc thc hnh quyn
cng t, kim st iu tra, kim st xt x cc v n tham nhng ca Vin
Kim st nhn dn thnh ph H Ch Minh, Tp ch Kim st, (6), tr. 42 - 45.
7. Nguyn Minh oan (2004). Bn v tham nhng, Tp ch Nghin cu Lp
php, (2), tr. 35 - 41.
8. Tp th tc gi (2005). ti c lp cp nh nc Lun c khoa hc cho vic
xy dng chin lc phng nga v nng cao hiu qu u tranh chng
tham nhng n nm 2010, m s ti: TL.2005/17G.

315
9. Trn Gia Hin (1997). Hon thin mt s c ch qun l kinh t ngn nga
tham nhng, Chuyn v u tranh chng tham nhng: Nhng vn l
lun v thc tin, B t php - Vin nghin cu khoa hc php l, H Ni.
10. Nguyn Ngc Ho (2006). Ti phm v cu thnh ti phm, Nxb Cng an nhn
dn, H Ni.
11. Hi ng phi hp cng tc ph bin, gio dc php lut ca Chnh ph (2006).
c san tuyn truyn php lut (s 6) Ch : Lut phng chng tham
nhng nm 2005.
12. V Danh Hng (2006). Tnh hnh, kt qu v nhng vn t ra trong cng
tc u tranh chng tham nhng ca Vin kim st nhn dn, Tp ch Kim
st, (6), tr. 7 - 10 v 15.
13. Nguyn Th Minh Huyn (2001). Vn ca hi l trong cc ti phm hi
l, Tp ch To n (12).
14. L Mnh Lun (1997). Khi nim v tham nhng, Chuyn v u tranh
chng tham nhng: Nhng vn l lun v thc tin, B t php - Vin
nghin cu khoa hc php l, H Ni, tr.67-92.
15. Trn Kim L ng Vn Don (1982). Tm hiu php lnh trng tr ti hi l,
Nxb Php l.
16. T Vn Nh (1997). Thc tin xt x cc v n tham nhng v nhng kin
ngh, Chuyn v u tranh chng tham nhng: Nhng vn l lun v
thc tin, B t php - Vin nghin cu khoa hc php l, H Ni, tr.239-280.
17. Trn Cng Phn (2004). Tnh hnh, nguyn nhn v cc bin php u tranh
phng chng cc ti tham nhng, Lun n tin s lut hc, Vin Nh nc
v php lut.
18. Trn Cng Phn (2006). Cc ti phm v tham nhng trong lut hnh s Vit
Nam, Tp ch Kim st, (6), tr.21-25.
19. inh Vn Qu (2006). Bnh lun khoa hc B lut hnh s - Phn cc ti phm
Tp V Cc ti phm v chc v, Nxb Thnh ph H Ch Minh.
20. Bi Minh Thanh (2006). Nhng vng mc trong cng tc u tranh chng ti
phm v tham nhng trong lnh vc xy dng c bn, Tp ch Kim st,
(6), tr. 35 - 41.

316
21. Thanh tra Chnh ph, Vin khoa hc thanh tra, Trng cn b thanh tra (2004).
Mt s vn c bn v phng nga v chng tham nhng, Nxb T php,
H Ni.
22. o L Thu (2008), Vai tr ca so snh lut trong hot ng lp php hnh s
ca Vit Nam, Tp ch Lut hc (s 1), tr.54-58.
23. o L Thu (2011), Cc ti phm v hi l t gc lut php quc t, Tp
ch Lut hc (s 2), tr.33-42.
24. Trn Hu Trng (2009). Hon thin quy nh v cc ti phm hi l, Tp ch
Lut hc (s 3), tr.67-74.
25. Nguyn Vn Tun (2006). Chnh sch hnh s trong u tranh chng tham
nhng, Lun vn thc s lut hc, Vin Nh nc v php lut.
26. Trn Anh Tun (2006). Mt s kin ngh hon thin php lut v phng,
chng tham nhng Vit Nam hin nay, Tp ch Kim st (s 22), tr.20 28.
27. o Tr c (2000). Lut hnh s Vit Nam (Quyn 1) Nhng vn chung,
Trung tm khoa hc x hi v nhn vn quc gia - Vin nghin cu Nh
nc v Php lut, Nxb Khoa hc x hi, H Ni.
28. o Vn (2006). Cng tc ca Vin kim st nhn dn u tranh phng chng
ti phm v tham nhng, Tp ch Kim st (s Tt), tr. 18 - 20.
29. Vin kim st nhn dn ti cao (2004-2005). Ph lc thng k mt s kt qu
thc hnh quyn cng t v kim st hot ng t php ca ngnh kim st.
30. Vin khoa hc php l - B t php (2004). Bnh lun khoa hc BLHS nm
1999, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni.
31. Trnh Tin Vit (2005). V trng hp min trch nhim hnh s cho ngi
phm ti a hi l v thc tin p dng qua hai v n, Tp ch Nh nc
v Php lut, (11), tr. 32 - 36, 74.
32. Trnh Tin Vit (2008). V trch nhim hnh s v min trch nhim hnh s
i vi ngi phm ti a hi l, Tp ch To n nhn dn, (1), tr. 5 - 14.
33. V Khnh Vinh (1996). Tm hiu trch nhim hnh s i vi cc ti phm v
chc v, Nxb Chnh tr quc gia, H Ni.
34. Nguyn Xun Ym (2001). Ti phm hc hin i v phng nga ti phm,
Nxb Cng an nhn dn, H Ni.