You are on page 1of 6

1

PROFESSOR
CELSOPAGNAN
DoutoremLiteraturasdeLnguaPortuguesa
LNGUAPORTUGUESA:CONCEITOSGERAIS
Aula1
AspectosHistricosdaLngua
OQUEESTUDAESTADISCIPLINA
Delineamentotericodosestudosdiacrnicos.
Histriadalnguaportuguesa.
Aspectosdiacrnicos,fonolgicos,
morfolgicosesintticos.
Perodosortogrficos.
REFLEXESHISTRICAS
SOBREALNGUA
DesdeaGrciaantiga.
Plato escreveuumdilogo(Crtilo),
dedicadoaquesteslingusticas.
Nessedilogo,eledebateaquesto
daorigemdalnguaetratadacontrovrsia
entrenaturalistas econvencionalistas,
ouseja,haveria,ouno,umarelaonatural
entreosignificadodapalavraesuaforma?
REFLEXESHISTRICAS
SOBREALNGUA
PerododosAlexandrinos(sc.IIIa.C.,Grcia):
Doisfatorescontriburamparaointeresse
emestudaralnguacomopartedosestudos
literrios:(1)odesejodetornaracessveis
aoscontemporneosasobrasdeHomero,
e(2)apreocupaocomousocorreto
dalngua(pronnciaegramtica)
afimdepreservarogregoclssicodecorrupes.
2
REFLEXESHISTRICAS
SOBREALNGUA
Gramticaslatinas.
IdadeMdia,Renascimento.
GramticalgicadePortRoyal,sculoXVII.
ESTUDOSHISTRICOSDALNGUA
FinsdosculoXVIII Interesseemestudar
ascivilizaesantigaseaslnguasclssicas,
comoocasodosnscritofaladopeloshindus.
Gramticacomparativa.
Neogramticos.
LEISFONTICASEANALOGIA
Neogramticos(Sc.XIX) mudanasfonticas
tinhamumcarterdeabsolutaregularidade,
ouseja,leisquenoadmitiamexcees(leis
fonticas).
Asaparentesexceeseramatribudas
intervenodeumprocessogramatical
denominadoanalogia,peloqualelementos
dalnguatenderiamaserregularizadosporfora
deparadigmasestruturaishegemnicos.
EXEMPLODELEIFONTICA
Leidomenoresforoouleidasimplificao
articulatria semprequandofalamos
procuramosdeixaralnguamaisfcil
deserpronunciadaparaoaparelhofonador.
TendnciadaLnguaPortuguesadeevitar
palavrasproparoxtonas.
Exemplo:transformaodapalavralatina
culu(proparoxtona)emolho(paroxtona).
culu >oclu >olho.
perdadavogalueatransformao
doencontroclemlh.
PROBLEMAS(LEISFONTICAS
EANALOGIA)
Amudananuncaalcanainstantaneamentetodas
aspalavrasquecontmoelementosobmutao.
Nopossvelconsiderarapenasosaspectos
estruturais.Deveseconsiderartambmosfatores
sociaisegeogrficos.
Fatoresquepodemquebrararegularidade
dasmudanas:reaonegativadosfalantes
mudana;emprstimoslexicaisdeoutraslnguas;
movimentospopulacionaiscomeventualalterao
nacomposiotnicaelingusticaduma
dadapopulao.
3
Criaodeummtodoparaosestudos
dalinguagem.
Lngua
Sincronia
Relaes
paradigmticas
Fala
Diacronia
Relaes
sintagmticas
LINGUAGEM
(SUASSURE,2006)
ASSIM:SAUSSURE(DICOTOMIA:
SINCRONIAXDIACRONIA)
OQUEDIACRONIA?
Estudodos[...]termossucessivos
quesesubstituemunsaosoutrosnotempo.
Nohlnguaquesejaimvel;[...]todas
aspartesdalnguaestosubmetidasamudanas;
acadaperodocorrespondeumaevoluo
maisoumenosconsidervel.
(SUASSURE,2006,p.163)
DIACRNICO HISTRICO
[...]descriodiacrnica deumalnguapercorre
odesenvolvimentohistricodamesmaeregistra
asmudanasquenelaocorreramentrepontos
sucessivosnotempo[...](LYONS,1987,p.26).
ALNGUANOESTTICA
4
TODALNGUAMUDA
Aslnguassemodificamporentrarem
emcontatoumascomasoutras.
Hojeemdia,essefenmenofacilmente
observvel,bastavermososestrangeirismos
eemprstimoslingusticosemportugus
oriundosdeoutraslnguas.
TIPOSDERELAOEXISTENTE
ENTREASLNGUAS
Adstrato lnguafaladaquecoexistecomoutra
nomesmoespaoterritorial,influenciandoa
edelarecebendoinfluncia,pormnenhuma
delasassimiladapelaoutra.
Substrato lnguaqueemdadoterritrio
foisubstitudaporoutra,geralmentedopovo
conquistador,deixandonestatraosperceptveis.
Superstrato lnguausadaporpovosconquistadores
queintroduzidanareaconquistadanosubstitui
alnguadospovosconquistados,podendo
comotempoviradesaparecer,deixandolhes
algunstraos.
GRAMTICAHISTRICA
Definio:acinciaqueestudaosfatos
deumalngua,noseudesenvolvimentosucessivo,
desdeaorigematapocaatual.(COUTINHO)
Importante:postuladosfixos,rgidos leis.
GRAMTICAHISTRICAGRAMTICADESCRITIVA
Gramticaexpositivaedescritiva seocupa
dalnguaemseuestadoatual.Diferente
dagramticahistrica,quebuscaaorigem
daslnguas,formao,explicaastransformaes
pelaqualalnguapassou,nasuaevoluo
atravsdoespaoedotempo.
Asgramticashistrica edescritiva guardam
relaesintimasentresi,sendoqueuma
complementaaoutra,umavezque,
emcertoscasos,umairregularidade
ouexceodagramticadescritiva
podeserfacilmenteexplicadapelahistrica.
Exemplo:
Porqueaspalavrasproparoxtonascompem
umnmeroreduzidonolxicoportugus?
Qualaexplicaomorfolgicaparaas
desinnciasdegneroenmeronoportugus?
Porqueosgramticoscondenam
overboauxiliarTER correlatocomHAVER?
LINGUSTICAHISTRICA
ALingusticaHistricaseconcentranoestudo
dodesenvolvimentohistricodeumalngua:
comoelasurgiu,quaislnguasinfluenciaram
suaestruturaeuso,oporqudesuasmudanas
nodecorrerdotempoetc.Almdisso,
sepreocupacomareconstruodelnguas
antigas,sejamelasmortasouextintas.
LINGUSTICAHISTRICA
SURGIMENTO:FINSDOSCULOXVIII.
1878atapublicaodomanifesto
dosneogramticos perododeformao
econsolidaodomtodocomparativo.
1878atosdiasdehoje:a) Caudatria
doestruturalismoegerativismo(fatoresinternos);
b) Fundadanosestudosdadialetologia
edasociolingustica(fatoresexternos).
5
FILOLOGIA
umacinciahistricaquetemporobjeto
oconhecimentodascivilizaespassadasatravs
dosdocumentosescritosqueelasnosdeixaram:
estesnospermitemcompreendereexplicar
associedadesantigas.
Afilologiaestuda,sobretudo,ostestemunhos
literriosescritos(DUBOIS,1993).
ODOCUMENTALEOEXPERIMENTAL
Adocumentaopossvelsobreopassado
daslnguaschegouatnspormeiodaescrita.
Problemas:
a) Lnguassemtradioescrita.
b) Lacunasdocumentais.
c) Comodepreenderahistriadalnguafalada
combasesnosregistrosdalnguaescrita.
Umadasrespostasaestesproblemasorecurso
experimentao reconstituiodosestgios
passadosapartirdosestudosdesuasformas
atuais.
AQUESTODAHISTORICIDADE
Aoproporestudaralnguadeumpontodevista
histrico,precisoumposicionamentocrtico:
Amultiplicidadedosplanostemporais
dadinmicadosacontecimentos
nosototalmenterecuperveisnoplano
temporaldoconhecimento(linearidade
dosacontecimentosXlinearidadedaobservao).
Trabalhamoscomqueotempodeixou
enocomoqueaconteceu.
VDEO
HISTORIADALINGUAPORTUGUESA:
TEMPO,VIDAEESPACO
ATIVIDADEEMSALA
EMGRUPOS:
Considerandoasdiscussesrealizadasnestaaula,
respondam:
importantequeoprofessordelngua
portuguesatenhaformaoemlingustica
histrica?Porqu?
REFERNCIA
COUTINHO,IsmaeldeLima.Gramticahistrica.
4.ed.RiodeJaneiro:Acadmica,1958.
DUBOIS,Jeanetal.Dicionriodelingustica.
SoPaulo:Cultrix,1993.
LYONS,J.Linguagemelingustica:umaintroduo.
RiodeJaneiro:Guanabara,1987.
SAUSSURE,Ferdinandde.Cursodelingustica
geral. SoPauloCultrix,2006.
6
2014 Todososdireitosreservados.Usoexclusivo
noSistemadeEnsinoPresencialConectado.

You might also like