Magandang hapon po sa inyong lahat.

Ito po ang aking ikalimang SONA, isa na lamang ang natitira. May kasabihan po tayo: Ang hindi lumingon sa pinanggalingan, hindi makararating sa
paroroonan. Kaya marapat lang po siguro tayong magbalik-tanaw:
Noon, sa sitwasyon natin: Para bang kahibangan ang mangarap. May burukrasyang walang saysay, patong-patong ang tongpats, at bumubukol ang
korupsyon sa sistma. Naturingan tayong !Si"k Man o# Asia.! Ang konomiya natin, matamlay$ ang industriya, manipis. %alang kumpiyansang
mamuhunan sa atin pong bansa. Ang rsulta: kakarampot ang trabahong nalilikha. &inatnan nating tigang sa pag-asa ang mamamayang Pilipino.
Marami sa atin ang sumuko at napilitang makipagsapalaran sa ibang bansa. Nakayuko na lamang nating tinanggap: 'alagang wala tayong maaasahan
sa ating pamahalaan at lipunan.
Nalugmok nga po ang Pilipinas dahil sa labis na pamumulitika. Naglaho ang pananalig natin sa isa(t isa, humina ang kumpiyansa sa atin ng mundo, at
ang pinakamasakit: Nawalan tayo ng tiwala sa ating mga sarili.
Sa puntong ito natin sinimulan ang pagtahak sa tuwid na daan.
)ilang ama ng bayan, nakaatang sa aking balikat, hindi lang ang mga suliraning ating dinatnan at mga lumilitaw sa kasalukuyan-obligasyon ko ring
paghandaan ang kinabukasan. Sa bawat sandali, kailangan kong isaalang-alang ang intrs at punto-d-bista ng lahat. Isipin na lang po ninyo: Para
kang nanonood ng *++ "hannl sa tlbisyon nang sabay-sabay. Kailangan, alam mo, hindi lang ang kasalukuyang nagaganap, kundi ang
pinanggalingan at paroroonan ng nilalaman ng bawat "hannl. )awal malito, at kailangan, may tugon ka sa anumang tanong, suhstiyon, at kritisismo-
at dapat sagutin mo ito, bago pa iharap sa iyo.,indi po madali ang trabahong ito, at tao lang po ako, na kung minsan, nagkakaroon din ng agam-agam.
Ngunit buo ang aking loob dahil malinaw ang aking pangunahing layunin: Ang ibalik ang gobyrno sa dapat nitong tuon-ang paglingkuran ang
taumbayan sa lahat ng panahon.
(&i po ba(t may kasabihan tayo: )igyan mo ng isda ang tao, at mapapakain mo siya ng isang araw. 'uruan mo siyang mangisda, at habambuhay niyang
mapapakain ang sarili niya. ,alimbawa nito ay ang '-S&A. Sa 'raining-#or-%ork S"holarship Program, nag-ambag ang &AP ng ../ billion psos.
Nakapagpatapos po ito ng **0,/.1 bnpisyaryo. // pr"nt po nito-o katumbas ng .2/,30. graduats-ang nagtatrabaho na ngayon. Iyon naman pong
02 pr"nt na natitira, tinutulungan na rin ng '-S&A na makahanap ng trabaho. 'ingnan po ninyo: 4ahat po ng mga '-S&A s"holar, nakalista ang
pangalan at iba pang datos, na puwd ninyong kumpirmahin.
Kung hahatiin natin sa bilang ng graduats ang naipagkaloob na pondo, pumapatak ng 3,.11 psos ang naipuhunan ng pamahalaan para sa training ng
bawat s"holar. Sa )PO s"tor, mababa na ang kitang .5,+++ piso kada buwan. Kada taon, kikita siya ng *02,+++ psos. Ibigay man ang ma6imum ta6
ddu"tion, ang magiging in"om ta6 niya kada taon: 3,7++ psos. Ibig-sabihin, ang pinuhunan ng stadong 3,.11 psos, sa unang taon pa lang, nabawi
na, may sobra pa. Ito, at ang lahat ng ibubuwis ng ating s"holar hanggang magrtiro siya, ay magbibigay naman sa kanyang kababayan ng parhong
pagkakataon. Ito po ang mabuting pamamahala: May tama pong intnsyon, pamamaraan, at rsulta. 4ahat panalo.
Pakinggan po natin ang kuwnto ng dalawang '-S&A graduat. 8Ipinapanood ang 9ido ng dalawang iskolar ng '-S&A:
Nasimulan na rin po natin ang -6pandd ;onditional ;ash 'rans#r Program nitong ,unyo *+.2, na may pondong .*.0 billion psos. Ngayon,
suportado na rin ng stado hanggang umabot ng .5 taong gulang ang bnpisyaryo. May magtatanong, <)akit=> )atay po kasi sa pag-aaral ng
Philippin Institut #or &9lopmnt Studis, 2+ pr"nt ang dagdag na sinasahod ng high s"hool graduat, kumpara sa grad s"hool lang ang natapos.
Namumuhunan po tayo sa pinakamahalagang yaman ng bansa: ang taumbayan. Pinapatunayan ito ng datos ng N-&A. Ayon sa kanila, ang *3.7
pr"nt na po9rty in"idn" natin sa unang smstr ng *+.*, bumaba patungong *2.7 pr"nt sa kaparhong panahon noong *+.0. Ang thr
pr"ntag points pong ito ay katumbas ng halos *.1 milyon na Pilipinong nakaalpas na sa po9rty lin. 8Palakpakan: 'otoo namang dapat pagtuunan
ng masusing pansin ang pinakamahihirap sa lipunan. Pro hindi tayo titigil diyan: Ngayong nadagdagan ang kakayahan natin, sinisikap nating hindi na
manumbalik sa ilalim ng po9rty lin ang lahat ng nakaalpas na.
&umating po tayo sa lipunang parang isang sirang bahay na hindi natin malisan. Ang malala pa dito, halos wala tayong kagamitan at matryals para
ayusin ang sira. Nitong mga nakaraang taon, sa pakikiambag ng bawat mapagkapwang Pilipino, nabubuo na natin ang mga kagamitan at matryals na
ito-tulad po ng budgt na tanging nakatuon sa pangangailangan ng mamamayan, at apat na sunud-sunod na taon na nating naipapasa sa tamang oras.
Kasama nito ang mga batas na nagpapabilis ng pagdating ng pakinabang sa atin pong mga )oss.
&ito po-sa isang patas na sistma-nagsimula ang panunumbalik ng sigla ng ating konomiya. Nakatipid tayo dahil sa maayos na pangangasiwa ng
pondo. Napapalawak natin ang saklaw ng mga srbisyo nang hindi nagtataas ng buwis, maliban sa Sin 'a6 ?#orm na layuning ibsan ang bisyo sa
lipunan.
Nagtrabaho tayo para magkaroon ng kakayahang tustusan ang mga proyktong ipinatupad, ipinatutupad, at ipatutupad pa natin. Pinaigting natin ang
pangongolkta ng buwis: mula sa kolksyong ..+72 trillion psos noong *+.+, naitaas na natin ito sa ..10/ trillion noong *+.0. Inayos natin ang
pamamahala ng ating mga utang. Ang rsulta: )umaba ang ating dbt to @&P ratio$ ang prang dating dapat ibabayad sa intrs, napupunta na sa
so"ial sr9i"s. Pati ang mga obligasyong karamihan ay minana lang, natugunan din natin. ,alimbawa po nito: .770 pa po o panahon pa ni Pangulong
?amos nang itinakda ang obligasyong i-r"apitaliA ang )angko Sntral ng Pilipinas sa halagang 1+ bilyong piso para magawa niya ang kanyang
tungkulin. Ang napondohan ni Prsidnt ?amos, .+ bilyong piso, at hindi na nadagdagan pagkatapos noon. 2+ bilyon ang kakulangang iniwan sa atin$
nabayaran na po natin ito.
Pinaghirapan natin ang pondong mayrooon tayo ngayon, kayaBt hindi po natin maaatim na waldasin lang ito. Kung pipili nga ng tamang pinuno ang ating
mga )oss, malalagpasan pa ng susunod ang ating mga nagawa, dahil malaki na ang naibawas natin sa problma, at mas matayog na ang kanilang
pagmumulan.
)akit po mas matayog= Nitong *+.0, sa unang pagkakataon, nagkamit tayo ng in9stmnt grad status mula sa MoodyBs, sa Cit"h, at Standard and
PoorBs-ang tatlong pinakatanyag na "rdit ratings agn"y sa mundo. Sa pagsusuri nila ng ating ma"ronomi" #undamntals at go9rnan", nabawasan
ang riskong itinatala, kaya tumingkad ang kumpiyansa ng mga namumuhunan. ,indi pa nga po nakuntnto ang Standard and PoorBs: Nitong Mayo lang,
panibagong upgrad na naman ang ibinigay nila sa atin. Ang hatid po nito: &ahil nga in9stmnt grad na tayo, mas murang mahihiram ng gobyrno
ang pondo para sa mga programa at proykto, mas maraming naaakit na mamumuhunan sa ating bansa, at mas mabilis na natatamasa ng Pilipino ang
bnpisyo.
Kung susumahin naman po ang lahat ng puhunang pumasok sa Philippin -"onomi" Don Authority simula nang itatag ito noong .771, makikitang 2*
porsynto ang pumasok sa apat na taon ng ating panunungkulan. Ang natitirang 15 pr"nt, inabot ng .1 taon ang ibang mga administrasyon para
bunuin. Kumpiyansa po tayo: bago tayo bumaba sa puwsto, papantayan o hihigitan pa natin ang halagang ito. Kay &ir"tor @nral 4ilia d 4ima:
Salamat sa nagawa mo na, at gagawin pa, sa pagkamit ng tagumpay na ito.
'alagang pa-tak-o## na ang ating konomiya at bansa, at inaabot na natin ang mas matatayog pang mithiin. Minana natin ang tila groundd na a9iation
industry: napatawan tayo ng signi#i"ant sa#ty "on"rns ng Intrnational ;i9il A9iation OrganiAation, o I;AO, nabigyan ng downgrad ng Enitd Stats
Cdral A9iation Administration, at nilagyan ng rstri"tion ng -uropan Enion ang ating mga lo"al "arrirs.
Nitong *+.0, inalis na nga po ng I;AO ang signi#i"ant sa#ty "on"rns sa Pilipinas. Sa parhong taon, sinundan ito ng pagpayag ng -uropan Enion na
muling lumipad ang Philippin Airlins patungong -uropa, kaya dirkta nang makakabiyah ang Pilipino mula Maynila po hanggang 4ondon. Malamang
nga po, pasunod na ang ;bu Pa"i#i" dahil nabigyan na rin sila ng pahintulot ng -E ngayong *+.2. Ngayong taon din, in-upgrad ng Enitd Stats
Cdral A9iation Administration ang Pilipinas balik sa ;atgory .. &ahil dito, maaari nang dumagdag ang mga ruta papunta sa -stados Enidos. Sa
larangan ng turismo at pangangalakal, malaki ang itinulong ng pagdami ng #lights ng ating airlins tungo sa mga bansa kasapi ng -E at -stados
Enidos .
&umarating sa atin ang mga ulat na sa dami ng gustong bumisitang ngosyant at turista sa ating bansa, dumarating ang mga panahong kulang na ang
mga biyah papunta rito. Magandang balita nga po ang mga upgrad: &adami ang biyah, kayaBt matutugunan ang suliraning ito. At sa patuloy na
pagtutulungan ng ;AAP at ng ating mga lo"al "arrir, pihadong mas marami pa tayong maaakit na turista at ngosyant sa mga susunod na taon.
Panalo ang mga umaasa sa sktor ng turismo, panalo ang sambayanang Pilipino. Mabuting pamamahala po ang ugat ng mga tagumpay na ito.
Nagpapasalamat nga tayo kina &ir"tor @nral %illiam ,ot"hkiss, sa ;AAP, at sa ating mga lo"al "arrirs para sa inyong pagsusumikap.
'alagang nasa sntro ng pandaigdigang ntablado ang Pilipinas. Nito lang pong nakaraang Mayo, nagpakitang-gilas tayo sa tagumpay ng pagdaraos
ng %orld -"onomi" Corum on -ast Asia sa ating bansa. Ihahayag natin sa gaganaping AP-; Summit dito sa susunod na taon ang kaunlarang
nakakamit natin at ang pagkakataong hatid nito para sa lahat. %ala pong duda: Mor opn #or businss na nga po ang Pilipinas.
)ukod po sa maaliwalas na pagnngosyo, isinusulong din natin ang maayos na rlasyon ng ating mga manggagawa at mga kompanya.
Isipin po ninyo: Mula *+.+, nananatiling mababa sa sampu ang bilang ng mga strik kada taon ayon sa National ;on"iliation and Mdiation )oard. Isa
po itong positibong bunga ng itinataguyod nating Singl -ntry Approa"h, o S-nA, ng &O4-, kung saan dumadaan sa 0+-day "on"iliation-mdiation ang
mga nakahaing labor "ass. Ang maganda nga po: sa ..1 noti"s o# strik and lo"kout noong *+.0, isa lang ang natuloy na wlga. Ito ang
pinakamababa sa kasaysayan ng &O4-. Maraming salamat po kay S"rtary 4inda )aldoA, sa pamilya ng &O4- 8palakpakan: at siympr po sa labor
at managmnt s"tors. Minsan po ay nagkabiruan kami ni S"rtary )aldoA, noong *+.* ho yataBy may dalawang strik, noong *+.0, isa na lang, so
nangangalahati nang nangangalahati. Sabi ko: 4inda, sa *+.2, hindi tagumpay Fyung may kalahating strik. )aka puwd, wala nang strik=
)atid rin natin: Para magpatuloy ang pag-angat ng konomiya at pagbukas ng pagkakataon, kailangan ng imprastruktura. Ito ang aakit sa mga
ngosyant, magpapabilis sa daloy ng produkto at srbisyo, at sisigurong kaya nating makipagsabayan sa iba pang mrkado sa daigdig.
Napakalaki po talaga ng pagbabago: 4ampas dobl na ang budgt para sa imprastruktura, mula *++.0 billion psos noong *+.., naging 2+2.0 billion
psos ngayong *+.2. Paalala ko lang po: ,indi tayo nagdagdag ng buwis maliban sa Sin 'a6 ?#orm na nakatugon sa kalusugan, habang napanatili din
ang ating allowabl d#i"it, at patuloy na bumababa ang ating dbt-to-@&P ratio. Malaki po ang pkto nito, dahil hindi lang lumaki ang pondo:
binawasan pa natin ang mga tagas sa sistma, kaya natitiyak nating mas sulit ang bawat pisong ginagastos ng stado.
Sa pamumuno ni S"rtary )abs Singson ng &P%,: )awal ang tongpats, bawal ang bukol. 'inapalan na ang mga butas sa lumang sistma, at
pinatag ang prosso sa ahnsya. Isang simplng halimbawa po nito ang pagtatanggal ng 4ttr o# Intnt sa bidding pro"ss. Noon po kasi, ginagamit ito
bilang kasangkapan sa kuntsabahan-kapag nalaman kung sino-sino ang biddrs ng proykto, binibigyan ng puwang ang sabwatan. Isa pa po: Ang mga
dokumntong hinihiling mula sa biddrs: lima na lang, mula sa dating *+. Mas mabilis ang prosso, at mas kaunti ang pagkakataong manghingi ng
pampadulas o suhol. Ang rsulta: ,alos *5 bilyong piso ang naisalbang pondo, at napapaaga ang pagpapatupad ng mga susunod na proykto. Kaya
naman kay S". )abs at sa bumubuo ng &P%,: muli, maraming salamat po sa inyong lahat.
,anp po talaga: Kasabay ng mga natipid ng &P%,, ang nailatag, napapaayos, napalawak, o naipagawa nilang kalsada mula nang maupo tayo,
umabot na sa .*,.52 kilomtro. Nung nakita ko po itong numrong Fto, napag-isip rin ako: Paano ko ba maipapaliwanag Fyung labindalawang libo= Sabi
po sa atin: katumbas ito ng apat na kalsadang nag-uugnay sa 4aoag hanggang Damboanga ;ity. National roads lang po ito$ wala pa rito ang mga lo"al
#arm-to-markt roads o tourism roads.
Sa Publi"-Pri9at Partnrship program naman po: Mula &isymbr *+.. hanggang nitong ,unyo, nakapag-award at nakalagda na ng pitong PPP
proG"ts ang inyong pamahalaan$ ang halaga nito: tinatayang /*./ billion psos. Sa apat na taon natin sa tuwid na daan, nalampasan na natin ang
pinagsamang anim lamang na aprubadong soli"itd PPP proG"ts mula sa nakaraang tatlong administrasyon.
Ang laki na po talaga ng pinagkaiba ng noon sa ngayon. Sabi nga ni S"rtary ;sar Purisima: &ati, hindi makaakit ang Pilipinas ng mga
mamumuhunan. Noon, gobyrno pa mismo ang nag-aalay ng kaliwaBt kanang insntibo, tulad ng pagbibigay ng "ommr"ial d9lopmnt rights,
subsidy, at iba pang garantiya. Ngayon, baliktad na ang sitwasyon. Matindi ang komptisyon ng mga nag-uunahang kompanya$ handa silang magbayad
para makuha ang pribilhiyong itayo ang imprastrukturang kailangan natin. ,alimbawa po: Sa Ma"tan-;bu Intrnational Airport Passngr 'rminal
)uilding, may prmium ang gobyrno na umaabot sa mahigit .2 bilyong piso$ sa NAIA -6prssway ProG"t Phas *, nakakuha ang gobyrno ng prima
na .. bilyong piso. Muli: Mabuting pamamahala ang ugat ng lahat ng ito.
'ingnan naman natin ang 'P4-H. &ahil sa kalsadang ito, maginhawa na ang biyahng 'arla" hanggang ?osals sa Pangasinan. Ayon po sa kanila, ang
bahagi hanggang Erdanta, makukumplto na bago matapos ang *+.2. Sa susunod na taon, aabot na raw ang daang ito hanggang sa dulo sa ?osario,
4a Enion.
Ang mga imprastrukturang matagal nang ipinako sa pangako, atin na rin pong isinasakongkrto. Ang Aluling )ridg, na .735 pa po binuo ang konspto,
bukas na sa publiko. Ang Mtro Manila Skyway Stag 0, na bahagi ng Mtro Manila -6prssway na proykto pa noong dkada sitnta, inilunsad na
natin noong -nro. Sa mga dumadaan ng OsmIa ,ighway, nakikita naman po ninyo kung gaano kabilis itayo ang mga haligi para dito. Ang 'rnat-
Nasugbu ?oad, na noon pang .772 sinimulang ilatag ang plano-.++ pr"nt "omplt na rin ngayon. Ang )asilan ;ir"um#rntial ?oad, na yar *+++
pang undr "onstru"tion, malapit na rin pong matapos. ,indi ko na ho sasabihin Fyung ksaktong ptsa baka mausog pa. Pro Fpag hindi ho natupad,
Fyung ipinangako sa atin ni @o9rnor ,ataman, sasamahan ko siya araw-araw hanggang matapos ito.
Ilan lang po ito sa mga imprastrukturang wala tayong planong ipamana bilang problma$ sa halip, ngayon, nagsisimula na itong mapakinabangan ng
ating mga )oss.
Muli, dahil sa mabuting pamamahala, mas may kakayahan na tayong tugunan, maging ang mga problmang paparating pa lang. ,alimbawa: sa tubig.
Alam nating habang lumalago ang populasyon at umaangat ang konomiya, mas maraming tubig ang kakailanganin sa mga susunod na taon. Ayon nga
po sa pag-aaral, maaaring magkaroon ng kakulangan ng tubig sa Mtro Manila pagdating ng *+*.. ,indi na po natin hihintayin ang tagtuyot: Ang mga
solusyong talagang pinag-aralan ng mga dalubhasa, inaprubahan na po natin-ang Kaliwa &am ProG"t sa JuAon, at ang pag-aayos ng mga linya ng
Angat &am. Magandang solusyon po ito kaysa kumuha ng tubig mula sa mga aKui#r sa ilalim ng lupa, na mas madaling pasukan o magbibigay-daan
para pasukin ng tubig-alat. Isa pa, kung sa mga aKui#r lang tayo nakasalalay, mas mapapabilis ang paglubog ng lupa-na siya namang nagiging dahilan
ng pagbaha.
Kasabay po ng mga dam para sa Mtro Manila at mga karatig-bayan ang suporta natin sa mga tagalalawigan. Aprubado na rin ang %atr &istri"t
&9lopmnt S"tor ProG"t, sa ilalim ng 4%EA o 4o"al %atr Etilitis Administration.
Siguro po, narinig na rin ninyo ang pinakamalaki nating PPP proG"t-ang 4aguna 4akshor -6prssway &ik-bubuksan na rin ang bidding bago
matapos ang *+.2. 8Palakpakan: Napakaraming bnpisyong maidudulot nito. Ena, mababawasan ang pagbaha. Ngayon po, Fpag pumalo ng .*.1
mtrs ang taas ng tubig sa lawa, tiyak, babahain na ang mga komunidad sa paligid nito. Ang solusyon: dikng may taas na higit sa .1 mtro. Ikalawa
pong pakinabang: Malilinis ang tubig sa 4aguna 4ak. Ang ikatlo po: )awas trapik. Sa ibabaw ng dik, magkakaroon ng 6prssway, na babagtas sa
4os )aIos hanggang 'aguig. FPag natapos ang ;-/ road na kokonkta sa San Los dl Mont, may isa na naman tayong paraan upang makatawid ng
Kamaynilaan nang hindi na kakailanganing dumaan sa -&SA. Sa pakikituwang ngpribadong sktor, ang obligasyon natin dito ay right o# way lang$
porsynto ng lupang mar-r"laim ang ipapambayad sa mananalong biddr. &ahil dito, makukuha natin ang ating mga pangangailangan, habang
mababawasan din ang ating gastusin.
Ilang halimbawa lang po iyan ng mga proyktong nakapila na para magdala ng bnpisyo sa ating mga )oss. Marami pang iba: Aprubado na rin ng
N-&A )oard ang 4aoag ;ity )ypass 4ink ?oad ProG"t$ ang ;bu )us ?apid 'ransit ProG"t$ at ang 4?' 4in . South -6tnsion and 4in * -ast
-6tnsion. Sa mga taga-Palawan naman: Maliban sa mga proykto sa Purto Prin"sa Airport, abangan na rin ninyo ang )usuanga Airport. Naka-go
signal na rin po ang pagpapatayo ng phas on ng modrnong ;lark @rn ;ity sa ;apas, 'arla", pihado pong magsisilbing sntro ng komrsyo at
industriya, hindi lang sa @itnang 4uAon, kundi sa kalakhang bansa. Sa dulo po, ang ambisyon natin sa ;lark @rn ;ity-maging di-hamak itong mas
malawak na )oni#a"io @lobal ;ity. Ang dating liblib, magiging hitik sa oportunidad.
Sa mabuting pamamahala, nanunumbalik ang tiwala ng mrkado, ng mundo, at ng taumbayan sa ating gobyrno. Nagbubunsod ito ng isang siklo: &ahil
nakikita ang rsulta ng agnda ng rporma, nakikiambag ang bawat isa sa ating mga )oss. 'alagang hindi nag-iisa ang gobyrno sa pagsusulong ng
malawakan at makabuluhang rporma. 'otoo nga po: Kayo ang aming lakas.
Kaya nga po, mga )oss: Salamat sa inyong tiwala at pakikiisa, na lalong naging mahalaga sa mga panahong sinalubong tayo ng sunud-sunod na
trahdya.
Noong Stymbr *+.0, sinugod ng masasamang lmnto ang Damboanga: @inawang human shild ang mga kababayan nating namumuhay nang
mapayapa, at sinunog pa ang kanilang mga tahanan. Nasubukan ang galing ng ating unipormadong hanay. Pinakamasalimuot sa larangan ng bakbakan
ang tinatawag na urban "ombat-ngunit .71 ang nailigtas natin, sa .73 kataong naipit sa putukan. Saludo tayo sa ating mga kapatid sa unipormadong
hanay: Nagtagumpay ang sambayanan dahil sa inyong sakripisyo.
Inatasan po natin si S"rtary Singson na pangasiwaan ang rhabilitasyon ng imprastrukturang nasira sa Damboanga. Pangunahin sa mga
pangangailangan: mabigyan ng tahanan ang mga kababayan nating nasunugan. Ito po mismo ang isinasagawa natin sa ilalim ng Damboanga ;ity
?oadmap to ?"o9ry and ?"onstru"tion. Pagpasok nga po ng Agosto, magsisimula nang lumipat ang mga apktadong pamilya sa mga
prmanntng bahay sa Martha &ri9 Subdi9ision. Kabuuang 3,.3/ na kabahayan sa ibaBt ibang lugar ang targt nating makumplto sa ,unyo ng
susunod na taon. ,umihingi po kami ng pang-unawa. Maraming problmang kinailangan munang lutasin ukol sa pagkuha ng lupang lilipatan. 'initiyak
din nating ang mga tahanang ito ay sumasang-ayon sa pangangailangan ng kanilang rlihiyon at kultura, kayaBt hindi pangkaraniwan ang mga ito. Sa
.,//. pamilya namang gustong sila mismo ang magkumpuni ng sariling tahanan, 0+,+++ pisong halaga ng ,om Matrials Assistan" ang
ipinapamahagi na.
0.1 billion psos po ang nakahanda para sa pagpapaayos ng imprastruktura, pagbili ng mga lot, pagpapatayo ng mga prmanntng tahanan, at iba
pang suporta sa Damboanga. *.13 billion psos dito, nai-rlas na sa N,A at &P%,.
Ilang linggo naman po matapos ang krisis sa Damboanga, niyanig ng lindol ang ;ntral Misayas$ pinakamalaki ang pinsala sa )ohol. &ito natin nakita
ang maaaring maabot ng sambayanang nagkakaisa sa pagrspond sa sakuna. Isang linggo matapos ang lindol, may kurynt na sa 'agbilaran at sa
lahat ng munisipalidad sa )ohol.
Ngayon nga po, bawat isa sa *1 na kritikal na tulay at kalsadang nasira ng lindol, nadadaanan na. May kabuuang 0.150 billion psos nang nai-rlas
para sa rhabilitasyon ng )ohol at ;bu. Kasama na rito ang *.27 billion psos na ipinagkaloob ng &I4@ sa lokal na gobyrno, para sa pagpapagawa
ng mga palngk, "i9i" "ntr, tulay, watr systms, munisipyo at ibang pang istrukturang pampamahalaan.
)ago naman po matapos ang *+.0, dumating naman si Nolanda- ang pinakamalakas na bagyo sa kasaysayan. ..23milyongpamilya ang talagang
naapktuhan, at 22 sa ating 5. probinsya ang tinamaan. Sa -astrn Misayas, kung saan pinakamalakas ang pinsalang nadulot, napakaraming
kinailangan ng agarang lingap.
Sa sobrang lakas ng bagyo, naparalisa ang maraming 4@E dahil sila mismo ang tinamaan.Natangay po pati ang ating prpositiond rli# goods, kayaBt
talagang kinailangang manggaling sa ibang lugar ang tulong. 4alo pang naging mabigat ang pagdadala ng ayuda, dahil bagsak ang imprastruktura:
%alang kurynt, hindi madaanan ang kalsada, at halos lahat ng tru"k at ha9y Kuipmnt na kailangan ng ating #irst rspondrs ay nasira sa
pinakaapktadong lugar. %ala ring gasolina, at walang komunikasyon.
Kinailangan po talaga ng pambihirang pagkakaisa para ipaabot ang tulong sa mga apktadong pamilya, kalingahin ang mga naulilaBt sugatan,
siguruhing walang mangyayaring outbrak ng sakit, at marami pang ibang tungkulin. ,alimbawa lang po sa pagkain. ,indi lang bigas at d-lata ang
kinailangang intindihin: kailangan din ng mga rpa"king "ntr, ng maraming tru"k, pati na ng mga barkong magtatawid ng ayuda sa mga apktadong
probinsya. Pagdating doon ng rli# goods, kailangang malinis na ang kalsadang dadaanan, at mapagasolinahan ang mga tru"k nang makabalik sila sa
pinanggalingan, upang muling makapagkarga ng ating mga #ood pa"k.
,indi nagpatumpik-tumpik sa pagrspond ang inyong gobyrno. Nagmadali tayong linisin unang-una ang airport, kaya sa loob ng *2 oras matapos ang
bagyo, nakapasok na ang tatlo nating ;.0+ na may dalang ayuda. Sa mismong araw ding iyon, nakapagtayo tayo ng "ommuni"ations hub para maging
mas mabilis ang daloy ng impormasyon. Sa ikalawang araw, dumating na ang ?apid ,alth Assssmnt tams ng &O,$ ang dagdag na sundalo, pulis,
at )CP prsonnl mula sa ibang probinsya$ pati na mga kawani ng &S%& na nanguna sa rli# oprations- sa distribution "ntrs man sa -astrn
Misayas, o sa maraming rpa"king "ntrs na agad na nagbukas sa buong bansa.
Sa loob lang ng dalawang araw, napagana na ang 4yt watr distri"t$ sa ikatlong araw naman, bumukas ang unang gasolinahan. Agad na nilinis ang
pangunahing mga kalsada. Pagsapit ng ika-** ng Nobymbr o dalawang linggo matapos ang bagyo, naipamahagi na ang ikaisang milyong #ood pa"k
sa mga nasalanta$ at na-"lar na ang 01,./* "ubi" mtrs ng dbris$ at nalinis at nadadaanan na muli ang 0,2*/ kilomtrs ng National ?oads-
kasalukuyan naman po nating kinukumpuni ang .+5.5 kilomtrong napinsalang daanan, tulay, approa"hs, at landslid-pron aras. Pagsapit nga po ng
Pasko noong lumipas *+.0, may kurynt na sa lahat ng munisipalidad na tinamaan ng sakuna.
Kumbaga nga po sa -mrgn"y ?oom, ibinuhos ng stado ang lahat ng kanyang kapangyarihan upang agad na mai-stabiliA ang pasynt.
Nagpapasalamat tayo sa mga kasapi sa ating @abint, na talaga naman pong nanguna sa pagrspond sa mga apktadong komunidad. Sina S".
;sar Purisima at S". Lol Millanu9a ng '-S&A, na namuno sa logisti"s at nag-organisa sa mga rpa"king "ntr, nagmistulan po silang dalawang
warhous oprator. Si S". @rg &omingo ng &'I, naging had pur"hasing agnt ng bansa, habang si S". 4inda )aldoA naman ng &O4- ay
minabuting maging "all "ntr oprator para sa lahat ng gusto o nag-aalok ng tulong. Salamat din kina S". Lun Abaya ng &O';, na naging dispat"hr
ng ating transportasyon$ kay S". &inky Soliman na talagang pinatunayan ang pagiging punong rli# workr ng bansa$ at kina S". Mar ?o6as ng &I4@
at S". Molts @aAmin ng &N&, na nagbigay ng mar"hing ordrs sa ating unipormadong hanay mula sa #rontlin ng sakuna. Muli po, salamat sa ating
@abint.
'o our #rinds and nighbors around th world: Nour outpouring o# solidarity will n9r b #orgottn by a grat#ul Cilipino popl. Again, on thir bhal#,
w thank you.
Marahil nga po, sa kahandaan nating makiambag sa abot ng ating makakaya, na siyang ipinapamalas ng ating OC%s, pa"kprs, at iba pang
Pilipino sa labas ng bansa, nang tayo naman ang nangailangan, nakita ng mundong karapat-dapat din tayong tulungan. Salamat sa inyo, at sa lahat ng
Pilipinong nag-alay ng dalangin at suporta, dito man o sa ibang panig ng mundo.
,indi po natigil ang trabaho natin. Nagsagawa tayo ng li9lihood intr9ntions, upang maging mas mabilis ang pagbangon ng mga nasalanta nating
kababayan. Ngayong ,ulyo nga po, **.,573 trabaho na ang nalikha matapos tayong magkaloob ng bangka, kagamitan sa pangingisda at pagtatanim,
mga binhi, at li9sto"k. Kasama na rin po dito ang mga sinuwlduhan nating naging kabahagi ng "ash #or work program.
'anggap naman po siguro ng lahat na malaki ang problmang dala ni Nolanda. Pro ayon nga po sa intrnational standards, kapag nangyari ang
ganitong klasng sakuna, isang taon ang inaabot bago matapos ang rli# at mag-umpisa ang rhabilitasyon ng isang bansa. Pro sa loob lang ng
walong buwan, idinklara ng Enitd Nations mismo na nasa yugto na tayo ng rhabilitation. Si @inoong Nuri A#anasi9 ng Enitd Nations &9lopmnt
Programm na nga po ang nagsabi: <% ha9 n9r sn a r"o9ry happn so Kui"kly. And many o# us ha9 bn in many di##rnt disastrs.>
Mahabang panahon ang bubunuin para tuluyang makabangon sa mabibigat na sakuna. Sa ,aiti, dalawang taon ang nakalipas mula ng lindol, marami
pa rin ang nasa 9a"uation "ntrs. Ang mga kapatid natin sa Indonsia, inabot ng walong taon para maka-r"o9r sa tsunami sa A"h. Mismong sa
Amrika nga po, sinasabing walong taon ang inabot para makabalik sa dati matapos humagupit si ,urri"an Katrina.
,indi pa po tapos ang ating trabaho. Marami pang bahay na kailangang ipatayo$ marami pang mga kababayan natin ang kailangang ibangong muli$
patuloy pa rin ang pag-build ba"k bttr para sa mga hinagupit ni Nolanda.
Kaya nga po: Ngayong ,ulyo, isinumit na sa atin, at nilagdaan na rin natin, ang 4@E ?habilitation and ?"o9ry Plan para sa ;bu, Iloilo, Samar,
-astrn Samar, 4yt, at 'a"loban ;ity. Pumasa po ito sa masusing pagsusuri ng mga "lustr ng @abint$ laman nito ang mga pangangailangan ng
ating mga kababayan, ayon na rin sa isinasagawang malawakang post-disastr nds assssmnt. Nabuo po ang planong ito sa maigting na
pagsisikap ni S"rtary Ping 4a"son, na inatasan nga nating tumutok sa mga hamong iniwan ni Nolanda. Emaasa po ako sa pakikiisa ng Kongrso,
dahil malaking halaga ang kailangan, upang tuluyan nang maibangon ang ating mga kababayan.
Alalahanin po natin: Nasa &iyos ang awa$ nasa tao ang gawa. Ito rin ang parhong idya sa likod ng ating mga hakbang para sa disastr prpardnss.
)inigyang-lakas natin ang mga 4@E na siyang mga #rontlinr tuwing bagyo at ibang sakuna, gamit ang modrno at malawakang #or"asting systm.
Sa &?-AM-4i&A? proG"t sa ilalim ng ProG"t NOA,, halimbawa, napapadali ang pagtukoy kung saan ang mga lugar na pinaka-babahain. Nakamapa
na po ang .7 sa targt nating *+ ri9r systms para matukoy kung ano ang mga lugar na agad naapktuhan tuwing bumubuhos ang ulan.
&ahil mas ksakto na ang pagtukoy natin kung kailan at saan tatama ang pkto ng bagyo, ngayon po, napapaaga ang paghahanda at pagbibigay-
babala ng ating mga 4@Es. Maaga na ring naililikas ang kanilang mamamayan. Kung ang maayos na #or"asting, tatambalan pa natin ng mahusay na
4@E, talaga naman pong maraming buhay ang maililigtas. Sa Albay na hinagupit kamakailan lang ng bagyong @lnda, walang naitalang pumanaw dahil
sa bagyo, salamat sa mabuting pamamahala ni @o9rnor Loy Sal"da. At kung kaya itong gawin ng isang probinsya na siya ngang parang natawag na
nga pong highway ng mga bagyo, bakit naman tayo magdududa na kaya ng iba pang hindi highway ng bagyo=
Pag-usapan naman natin ang sguridad. Mulat po tayo sa mga hamon sa bansa, at alam din nating mahal ang kailangan nating mga kagamitan.
Ngayon po, ikinalulugod kong iulat sa inyo: 'uloy-tuloy ang modrnisasyon ng ACP. Nakuha na natin ang brand nw na 5 Sokol ;ombat Etility
,li"optrs, tatlong Agusta%stland-.+7 hli"optrs, at ang kauna-unahang landing "ra#t utility ship na ginawa dito mismo sa ating bansa, ang )?P
'agbanua. &umating na rin po ang apat na r#urbishd E,-. hli"optrs at * na9y "uttrs. Nito namang nakaraang Mayo, pinasinayaan na rin natin ang
stat-o#-th-art ;ommand ;ntr ng Na9al Cor"s %st sa Palawan.
Sa susunod na taon, lalapag na ang * sa .* na CA-1+ lad-in #ightr trainr Gts na binili natin. Ang natitira naman po, inaasahan nating maid-dli9r
bago matapos ang *+.3. 'argt din nating makuha ang karagdagang brand nw na 5 )ll "ombat utility hli"optrs, * anti-submarin hli"optrs, .+
pang Agusta%stland-.+7 hli"optrs, * light-li#t air"ra#t, 0 mdium-li#t air"ra#t, mga radar systm at iba pang kagamitang magpapaunlad sa kakayahan
ng ating Sandatahang 4akas. Samantala po, sa Stymbr ng taong ito, inaasahan ang pagdating ng karagdagang .3 r#urbishd E,-. hli"optrs.
&umating na rin ang paunang mga M2 assault ri#ls na binili natin para sa kasundaluhan. Sa mga susunod na buwan, ang kabuuang bilang ng baril na
mapapasakamay ng ating mga kawal: 1+,/*7 units ng M2. Ang bonus pa: dahil sa maayos na prosso ng pro"urmnt at tapat na pangangasiwa sa
pondo, may sa9ings tayo na mahigit ..* billion psos$ itong sa9ings ay ipinambibili na natin ng mas marami pang baril.
Ididiin ko lang po: )rand nw at d-kalidad ang lahat ng riplng ito na nagmumula sa manu#a"turr na daang taon na pong gumagawa ng aramas na ito.
F&i po ba noong araw: naubos na nga ang pondo, hindi pa alinsunod sa spsipikasyong kailangan natin ang binili nilang K9lar ,lmts. Imbs na sa
ES, sa ibang bansa sila bumili. May na-"on9i"t na po dahil dito. Pati ang isang hukom na diumanoBy sangkot dito, natapos na ang imbstigasyong inutos
ng Kort Suprma, at hinihintay natin ang kanilang pasya.
'uloy ang pagtugis natin sa kalaban ng stado at masasamang lmnto para sa mga krimng ginawa nila. ,alimbawa nga po: Nahuli na ang
;hairman at S"rtary @nral ng NPA nitong Marso. Nanunumbalik na rin po ang normalidad at kaayusan sa 0. probinsyang dating ginambala ng
NPA.
Nagbabago na rin nga po ang mukha ng ating kapulisan. Patunay po rito ang 0+ pulis, sa pangunguna ni Insp"tor ;harity @al9A, na tumalo sa
tinatayang *1+ NPA na sumugod sa kanilang prsinto noong *+... 8Palakpakan: Nitong Marso naman po, 2 na bagitong pulis ang buong-tapang na
sumagupa laban sa Martilyo @ang sa Mall o# Asia. Mabuti nga poBt naabot na ang .:. poli" to pistol ratio, kayaBt naisyuhan na rin ng bagong baril ang
ating mga rooki poli"womn. &ati, nakakaligtaan ang kapulisan$ ngayon, kinakalinga na sila ng stado, at talaga namang tinutumbasan nila ito ng
wagas at masigasig na srbisyo.
Pakinggan po natin ang tinig magigiting nating pulis. 8Ipinapanood ng 9ido ng tstimonya ng mga pulis.:
Nito naman pong ,unyo, naging sunod-sunod ang high-pro#il na pamamaslang. Arstado na ang ilangmga sangkot sa pagpatay kina Mayor -rnsto
)alolong, sa ngosyantng si ?i"hard King, at may sinusundan na ring magandang lad ang ating kapulisan sa pagpatay sa ra" "ar dri9r na si
Crdinand Pastor. ,uwag po kayong mag-alala: hahabulin natin ang hustisya sa kabuuan, hindi ang bahagi lamang. Kaya bukod sa mga ginawa nating
pag-arsto, patuloy tayo sa paglikom ng bidnsya laban sa iba pang susp"t. Pananagutin natin ang lahat ng may-sala.
Pinapaigting pa natin ang pangangalaga sa sguridad ng taumbayan. Simula ng ika-./ ng ,unyo ngayong taon, ipinatupad natin sa National ;apital
?gion ang Opration 4ambat. Matapos nating gawing tripl ang dami ng "h"kpoints at magsagawa ng ibaBt ibang oprasyon, ang rsulta: 5/*
sasakyan at *7 mga baril ang nakumpiska natin. Nakapag-sr9 tayo ng 153 warrants o# arrst, na nagrsulta sa pagkakaarsto ng 2.+ susp"t.
Ibinalik din natin ang Oplan Katok para matiyak na ang may tangan ng lisnsyadong baril ay ang karapat-dapat lamang. *5,3.2 na bahay sa N;? ang
kinatok ng mga pulis para sa oprasyong ito.
)ago natin ipatupad ang Oplan 4ambat, mula -nro hanggang ikalawang linggo ng ,unyo, ang murdr at homi"id sa National ;apital ?gion,
umaabot sa 0. kaso kada linggo. Sa limang linggo pa lang ng oprasyon, ang murdr at homi"id rat: )umaba sa ** kaso na lamang kada linggo. *7
porsyntong pagbaba ang naitala-katumbas ng 7 na pagpatay ang napigilan natin kada linggo. At sa N;? pa lang po ito. Kung maisasabatas natin ang
pnsion r#orm, at makakakalap nga tayo ng sapat na pondo para sa dagdag na pulis at para matuloy ang planong pagbili ng kagamitan, lalong
mapapalawak ni S". Mar ?o6as ang Opration 4ambat, upang gawing mas ligtas ang buong bansa. Nasa ilalim nga po sana ng &AP ang pondong
pangkagamitan, pro dahil hindi ito na-obligat bago bumaba ang dsisyon ng Kort Suprma, kailangan po nating maghanap ng pagkukunan ng
karagdagang pondo.
'unay nga po: 'iwala ang pundasyon ng mabuting pamamahala. 'iwalang maaasikaso ang lahat ng tinamaan o tatamaan ng bagyo$ tiwalang sa bawat
araw ng trabaho, ligtas mong mauuwian ang pamilya mo. 'iwala na hindi kayo lalamangan ng inyong mga pinuno$ tiwalang nariyan ang inyong
gobyrno, kakampi ninyo, lalo na kung kayo ang naddhado. 'iwala na mananagot ang mga nang-abuso, at maitatama ang mga prosso at
institusyong ginagamit para nakawan kayo. 'iwala na kung sumunod ka sa tama, makukuha mo kung ano ang dapat sa iyo. Ang pagbabalik ng tiwala
ninyo: Iyan po ang ibig-sabihin ng rporma.
,alimbawa po: Sa ;ustoms, na talaga naman pong sinubok ang ating pasnsya noong nakaraang mga taon. Naging malinaw sa atin: ?st button ang
solusyon. )umuo po tayo ng mga bagong tanggapan para suriin at gawing pktibo ang mga patakaran sa ;ustoms. Nagtalaga tayo ng bagong
"ommissionr, anim na bagong dputy "ommissionr, kasabay na rin ang 2+ iba pang maaasahang indibidwal para ipatupad ang ating mga rporma sa
;ustoms. Ibinalik din natin sa tamang posisyon ang mga mplyado. 'otohanang ipinagbawal ang mga guwardiyang umaastang kahra, o
warhousman na ginagawang 6aminr.
Marami nga po ang nagsasakripisyo para ayusin ang ;ustoms. Kabilang dito ang mga kawani mula sa ibang dpartamnto at ahnsya ng gobyrno, na
hiniling nating lumipat sa ;ustoms dahil tiwala tayo sa kanilang intgridad. Sino nga ba naman ang naghahanap ng sakit ng ulo, lalo paBt walang
garantiya ng tagumpay= May mga ipinagpaliban ang kanilang promotion. May mga nagpahiwatig din ng agam-agam dahil sa takot na balikan sila ng
mga sindikato. Pro sa huli, tumugon sila sa ating panawagang maglingkod. Marapat lang na prsonal kong pasalamatan ang lahat ng kawaning ito, sa
pangunguna na nga ni ;ommissionr Sunny S9illa.
Pinapatunayan po natin: Sa paninindigan at pagkakaisa, kayang linisin kahit pa ang isang institusyong napakahabang panahon nang dinungisan ng
katiwalian. Patunay po rito ang good nws na natanggap natin: Mula -nro hanggang Abril *+.2, umangat ng ** porsynto ang "ash "oll"tions ng
;ustoms kumpara sa parhong panahon noong nakalipas na taon. Ang kabuuan nilang kolksiyon sa unang apat na buwan ng taon: ..3 billion psos.
Ang masasabi ko naman sa mga patuloy na rumarakt: Alam kong hindi na kayo tinatablan ng takot at kahihiyan. Nasa inyo kung makukunsnsya kayo-
o maaawa kayo sa mga nalululong sa drogang pinapapasok o pinahihintulutan ninyo, o sa mga magsasakang napagkakaitan ng tamang kita. Ang sa
akin lang: Kapag sumapat na ang nililikom na bidnsya laban sa inyo, sa )ilibid ang susunod ninyong dstino.
Kung pag-uusapan natin ang mga rpormang nagsisimula nang magbunsod ng malawakang kaunlaran, marapat din pong ibalita ko sa inyo ang mga
pangyayari ukol sa rpormang agraryo.
Alam naman po natin, at malinaw sa batas: kailangan munang tukuyin ang maaari at hindi maaaring ipamahaging lupain. Pro ang masaklap,
ipinamana sa atin ang bungi-bunging datos. )akit Fka niyo= 'aong .7.0 pa sinimulan ang ;adastral Sur9y ng ating bansa, na tutukoy ng hangganan ng
mga lupaing saklaw ng bawat lungsod, bayan, at lalawigan sa Pilipinas.
Isa pang problma: Inuna ng mga nakaraang administrasyon ang distribusyon ng mga lupaing madaling ipamahagi tulad ng mga go9rnmnt-ownd
land, at lupaing napagkasunduan na ng may-ari at magsasaka. Ang naiwan sa atin ay mga lupaing maraming kumplikasyon, at ugat pa ng mahabang
dbat at dmandahan.
&agdag din nga pong suliranin ang masalimuot na sitwasyon sa A?MM. Ang lupa ng A?MM ay tinatayang ..1 milyong ktarya. Pro ang lupang
nakatala na dinatnan natin, nasa *.7 million h"tars dahil sa patung-patong na pag-angkin ng lupa. Nagtataka nga po si @o9rnor MuGi9 ,ataman ng
A?MM at tinanong niya sa akin minsan, <)oss, paano nga po kaya nanganganak ang lupa=>
%ala po tayong balak na ipasa ang mga suliraning ito sa susunod sa atin, para pag-ugatan lang ng panibagong mga problma at ng lalong pagkaudlot
ng rpormang agraryo.
Sa *+.1, makalipas ng .+* taon, matatapos na rin ang ;adastral Sur9y. Ngayong taon,ihahain din nating muli sa Kongrso ang panukalang batas para
i-6tnd ang paghahain ng Noti" o# ;o9rag, na hindi agad natapos nang husto dahil nga sa mga problmang kinailangan muna nating solusyonan.
Oras na maihain ang panukalang batas, umaasa tayong maipapasa ito sa lalong madaling panahon.
Kung tiwala nga po ang pag-uusapan, dapat ding isama ang )angsamoro. Matapos ang mahabang panahon ng hidwaan at napupurnadang
ngosasyon, naibalik na natin ang tiwala. Pruwba ponito: Noong nakaraang Marso, nilagdaan na ang ;omprhnsi9 Agrmnt on th )angsamoro.
Pro simula pa lang ito ng ating pag-usad sa landas ng malawakang pag-unlad sa Mindanao. %ala pong nakakatangging napag-iwanan ang A?MM.
@usto po nating bigyan ng pantay na pagkakataon ang lahat ng Pilipino, kaya nga dapat may boost up, para naman maka-"at"h up ang ating mga
kababayang nasa laylayan. ,alimbawa, sa budgt na imumungkahi natin para sa *+.1, 1..3 billion psos mula sa budgt ng &P%, ay nakalaan para
sa imprastraktura ng A?MM.
Kasalukuyan na po nating pinapanday ang panukalang )angsamoro )asi" 4aw. ,umihingi po tayo ng pang-unawa sa ating Kongrso ukol rito.
Mahalaga pong maging masusi ang paghimay natin ng bawat probisyong ilalatag. Sa abot ng ating makakaya, isusulong natin ang isang panukalang
batas na makatuwiran, makatarungan, at katanggap-tanggap sa lahat.
Kung maisasabatas nga po ang )angsamoro )asi" 4aw bago matapos ang taon at maisasagawa ang kinakailangang plbsito, mabibigyan ng isaBt
kalahating taon ang )angsamoro 'ransition Authority para ipakita ang positibong pagbabago. Kung maaantala naman ito, natural pong iikli rin ang
panahon para mapatunayan na tama nga ang landas ng kapayapaang tinatahak natin.
Napakarami na nga po nating nararating dahil sa tiwala-at wala tayong balak basagin ang tiwalang ito. Ang gobyrno ninyo ngayon: mayroong isang
salita. ,indi ko na po iisa-isahin ang mga natupad nating panata sa tuwid na daan$ baka masabihan lang tayong nagbubuhat ng sariling bangko. Pro
mahirap din namang hindi tayo magbanggit, dahil malamang nag-aabang na ang mga magsasabing wala tayong ginawa. Kaya samahan niyo na lang
akong magbigay ng ilang halimbawa: 'rabahoBt pagkakataon para sa napakaraming Pilipino, nalikha at patuloy pang nililikha. Sa katunayan, mula Abril
*+.0 hanggang Abril *+.2: nasa ../1 million ang nadagdag sa bilang ng mga Pilipinong nagtatrabaho. Minanang kakulangan sa aklat, upuan, at silid-
aralan, napuno na$ habang ang mga panibagong pangangailangan dahil sa K to .*, pinupunuan na rin. .:. poli"-to-pistol ratio, mron na rin po.
Modrnisasyon ng Sandatahang 4akas, nangyayari na. Pangmatagalang kapayapaan sa Mindanao, sumusulong na. Pag-angat ng ating konomiya,
tuloy-tuloy pa rin.
Sabay-sabay nang natutupad ang ating mga pangarap: kalusugang pangkalahatan, silid-aralan, trabaho, daungan, kalsada, paliparan, kaligtasan,
kapayapaan. Ang nabawi nating pambansang dangal, sinamahan pa ng pagkilala ng mundo sa bagong anyo ng Pilipinas. Ang kaban ng bayang mula
sa pawis ng mamamayan, ginugugol para lamang sa kanilang kapakanan.
Pakinggan po nating muli ang isa pa sa ating mga )oss. 8Ipinapanood ng 9ido ng isang bnipisaryo ng programang rlokasyon ng gobyrno.:
Ngayon nga po: Ang problmang dinatnan, nasolusyonan. Ang nandiyan, tinutugunan. At ang problmang parating pa lang, pinaghahandaan na rin.
Naniniwala ako: Kung mananatili ang inyong tiwala, masosolusyonan natin ang mga ito.
'ingnan po natin ang sitwasyon sa nrhiya. @inagawa na po natin ang lahat para siguruhing natutugunan ang lumalagong pangangailangan ng bansa.
Sa kabila nito, mron pong mga pangyayaring talagang hindi natin inaasahan, na maaaring magbunsod ng problma sa susunod na taon. ,alimbawa
po: Kailangan nating bunuin ang mga kakulangan dahil sa outags para sa maintnan" ng mga lumang planta, ng mga biglaang paghinto ng
oprasyon dahil sa pagkasira, at ng dlay sa implmntation o sa pagsasatayo ng mga bagong planta.
,uwag po nating kalimutan, may banta din ng -l NiIo na makakaapkto sa kapasidad ng mga hydro powrplants, at magpapataas pa ng dmand sa
kurynt. Kung sa ating mga kabahayan nga, lalakas ang gamit natin ng l"tri" #an o air"on dahil sa init ng panahon, lalo naman po sa mga industriya
at ngosyo. ,indi ito kasingsimpl ng pagpunta sa tindahan at pagsabing, <Pabili nga po ng /++ mgawatt gnrator, at paki-install na rin bukas.>
Ang habol natin: kumpltong paghahanda para hindi tayo maparalisa sakaling mangyari ang worst-"as s"nario. &apat, kahit sa susunod na taon pa
uusbong ang problma, mron na tayong pinaplanong solusyon para dito. Kaya nga po inatasan ko si S"rtary I"ot Ptilla ng &O-: Makipag-ugnayan
ka na sa Loint ;ongrssional Powr ;ommission, sa -nrgy ?gulatory ;ommission, sa industriya, at ang pinakaimportant, sa mga "onsumr, upang
madagdagan ang kakayahan nating tugunan ang problma sa nrhiya.
)atid ko rin po na apktado ang mga )oss natin sa pabugso-bugsong pagtaas ng prsyo ng bigas. Mukhang totoo nga po ang mga ulat: May ilang mga
halang ang bitukang hoardr na itinatago lang ang bigas, para kapag tumaas ang prsyo, ibbnta nila ang sto"k para kumita nang di-makatwiran.
,indi puwd ito. Kung sa tingin nila wais sila, mas mahusay ang ginagawang diskart ng inyong gobyrno. Ang agarang solusyon: mag-import pa ng
bigas, i-supply sa mrkado, pababain ang prsyo, at panatilihin ito sa risonablng antas, para malugi ang mga nagsasamantala sa Pilipino.
Noong Nobymbr ng nakaraang taon, nagsimula na tayong mag-import ng 1++,+++ mtriko tonlada para magsilbing ayuda sa supply na pinanipis ng
nagdaang mga bagyo. &umating na lahat ito nitong Marso. Nito ding Pbrro, inaprubahan ng NCA ;oun"il ang pag-angkat natin ng karagdagang
5++,+++ mtriko tonlada bilang pagpuno sa ating bu##r sto"k rKuirmnt, at 0/+,31+ mtri" tons na nito ang dumating ngayong ,ulyo$ pagdating ng
Stymbr, makakarating na ang kabuuan. Naaprubahan na rin ngayong ,ulyo ang agarang importasyon ng 1++,+++ mtriko tonlada ng bigas sa
pamamagitan ng opn bidding. May standby authority rin ang NCA na mag-angkat ng karagdagan pang 1++,+++ mtriko tonlada, bilang paghahanda
sa magiging pkto ng kalamidad sa ani at sa prsyo ng bigas.
Kapag dumating ang karagdagan nating inaangkat, mapupuwrsa na ngayong magbnta ang mga hoardr ng bigas na nakatago sa kanilang mga
kamalig. Sa mga hoardr na ito: Kung gusto ninyong makipagmatigasan, okay lang, subukan ninyo ang stado. 'andaan lang ninyo: Anim na buwan
lang ang itatagal bago mabulok ang sto"k sa mga warhous ninyo. Siguradong malulugi kayo kapag nalunod na ang mrkado sa dagdag na bigas.
Kumikilos kayo kontra sa mga Pilipino$ kami naman, isinusulong ang intrs ng bawat Pilipino. 'ingnan natin kung sino ang mananalo.
)ukod po sa pag-iimbstiga sa mga diumanoBy nagtago ng NCA ri", sinisiyasat na rin natin ang lahat ng mga puwdng nagkuntsabahan sa mga
ahnsya. Iniimbstigahan na ang mga mplyadong pinagdududahan upang makasuhan at mapakulong ang mga may-sala sa lalong madaling
panahon.
Sabay ng pagtugis sa mga mapang-abuso, patuloy rin ang mga proykto natin para alagaan ang mga nasa sktor ng agrikultura. @inagawa nating
kaakit-akit na kabuhayan ang pagtatanim ng palay. Alam naman po natin na tumatanda na ang ating mga magsasaka, kaya malaki ang maitutulong sa
#ood s"urity kung mahihikayat natin ang mga kabataan na pasukin ang ganitong hanapbuhay.
Nagkakaloob po tayo ng mga makabagong kagamitan sa pagsasaka para sa pisyntng pagtatanim at pag-aani. Mula *+.. hanggang Mayo ng *+.2,
naipamahagi na natin ang kabuuang 2,/*5 produ"tion ma"hinris, ..,0/* post-produ"tion ma"hinris, at .+1 ri" mills sa ibaBt ibang #armrBs
asso"iations. Sa tulong po nito, nabawasan ang nasasayang sa ani ng ating mga magsasaka. )ukod rito, pinapaunlad natin ang mga patubig,
nagpapagawa tayo ng #arm-to-markt roads, at nagsusulong ng training programs upang masagad ang kanilang kita.
Pag-usapan naman po natin ang budgt. Ang -hkutibo, nagmumungkahi ng mga proykto$ inaaprubahan naman ito ng Kongrso. Kailangan nga lang
po nating itigil ang ilan, para makasiguradong sumusunod tayosa naging dsisyon ng Kort Suprma ukol sa &isbursmnt A""lration Program o
&AP. Alam ko pong kaisa kayong mga nasa bulwagang ito sa paniniwalang hindi dapat ipagkait ang bnpisyo sa ating mamamayan, at dapat nga itong
makarating sa kanila sa lalong madaling panahon.
Kaya nga po: Ipinapanukala namin ang pagpasa ng supplmntal budgt para sa *+.2, upang hindi naman maantala ang ating mga programa at
proykto. Kasabay po nito, nananawagan din tayo sa pakikiisa ng Kongrso, upang maipasa ang isang Loint ?solution na maglilinaw sa mga
dpinisyon at kaisipang tila pinagtatalunan pa-at iba pang mga usaping kayo lang sa lhislatura, bilang mga nagsulat ng batas, ang makakapaglinaw.
Sa unang araw po ng trabaho matapos ang SONA, ihahain natin sa Kongrso ang panukalang *./+/ trillion psos na *+.1 National )udgt. @aya ng
lagi, binuo ito kasama ang mamamayan, gamit ang istrathiyang naglalaan ng pondo kung saan lamang ito tunay na maghahatid ng bnpisyo.
Emaasa po tayo sa pakikiisa ng ating mga mambabatas na pagtibayin ito, bilang pangunahing instrumnto sa paglikha ng pagkakataon para sa
sambayanang Pilipino.
Pakinggan naman po natin ngayon ang isang bnpisyaryo ng Altrnati9 4arning Systm program po ng &p-d. 8Ipinapanood ng 9ido ng isang
bnpisyaryo ng Altrnati9 4arning Systm program po ng &p-d.:
Mga kababayan, siya po, at ang marami pang bnpisyaryong tulad niya, ang natatabunan sa tuwing umiingay ang orkstra ng ngatibismo sa balita.
Itong maiingay na ito, sadyang isinasara ang isip at namumuhay sa sariling mundo at ralidad. ,abang nakikita ang pagbabago sa lipunan, nangyayari
na nga ang ating inasahan: lalong dumadalas, lalong umiinit, at lalong tumitindi ang pag-atak nila sa atin. ,abang lumilinaw ang bnpisyo ng
rporma, pahirap nang pahirap ang pag-asang magtagumpay ang panlilinlang nila, kayaBt nagtatanim sila ng duda. &sprado na po sila.
)akit nga po ba sila galit na galit= 'ingnan po natin ang kanilang motibasyon. Para sa mga ginawa nang ngosyo ang kanilang posisyon: kung maayos
natin ang mga sistma, nawawalan sila ng pagkakataong mansamantala. Natural lang na kontrahin nila tayo. Ito namang mga walang ibang layunin
kundi ibagsak ang gobyrno: Puwd lang madagdagan ang kanilang hanay kung maraming nagdurusa, at nawalan ng tiwala sa sistma. Ngayong
nakukumpuni na ang sistma at natutugunan ang pagdurusa, nababawasan na ang puwd nilang i-r"ruit, kaya pakaunti nang pakaunti ang kanilang
bilang. Natural lang din na kontrahin nila tayo. Ang pinakamaingay na kumokontra sa atin ay ang ayaw ng transpormasyon, dahil nagsamantala at
nakinabang sila sa lumang kalakaran.
@anito ko nga po naiisip ang ating sitwasyon: Para tayong mga mamamayang matagal na naipit sa isang isla kung saan may nag-iisang tindahan. &ahil
walang pagpipilian, nagpapataas sila ng prsyo kung kailan nila gusto, at talaga nga naman pong inaabuso tayo. Inatasan po ninyo akong itimon ang
bangka ng stado tungo sa kabilang isla, kung saan mas maraming tindahan, mas maraming pagpipilian, mas maayos ang buhay, at mas malawak ang
pagkakataon. Siympr po, ang nagpapatakbo ng tindahan sa ating islang nilisan, ayaw tayong pumalaot, dahil mawawalan sila ng inaabuso. 4ahat,
gagawin nila para pigilan ang ating pagtawid sa kabilang pampang. Sasabihin nilang: Parho lang naman doon$ wala naman talagang pagbabago doon.
Itatali nila tayo sa daungan, bubutasan ang ating bangka, makikipagkuntsabahan para iligaw ang ating biyah.
Ang totoo po, hindi naman ako ang kinokontra ng mga ito, kundi ang taumbayang nakikinabang sa tuwid na daan. Kontra sila sa magsasaka sa Iloilo, na
mahigit limampung taong nangarap ng maayos na irigasyon, at ngayon ay nakikita nang ginagawa ang Lalaur Multi-purpos ?i9r ProG"t. Kontra sila sa
napakaraming studyantng hindi na kailangang magsiksikan sa mga "lassroom. Kontra sila sa nagkatrabaho dahil nasanay ng '-S&A$ kontra sa mga
maagang naililikas sa panahon ng bagyo dahil sa pinahusay na PA@ASA$ kontra sa mga in#ormal sttlr na nailayo sa panganib dahil sa programang
pabahay$ kontra sa mga maralitang libr nang nakakapagpagamot sa pampublikong ospital$ kontra sa mga sundalong may modrnong kagamitan kaya
mas may kumpiyansa nang ipagtanggol ang bayan$ kontra sa mga Moro at katutubong abot-tanaw na ang kapayapaan. Mga )oss, kontra po sila sa
inyo.
Ang totoo po niyan, wala pa tayo sa puwsto, inaatak na tayo. Sanay na tayong sinasalubong ng ngatibong komntarista sa almusal, pang-aalipusta
sa tanghalian, insulto sa hapunan, at may intriga pa bilang midnight sna"k. Ngayon nga pong Pangulo ako, tuloy pa rin ang mga kontra sa pagbabago.
Sa tingin ko, maski sa pagbaba ko sa puwsto, hindi pa rin sila titigil.
Naalala ko po ang isang matandang babang nakausap ko dati sa kampanya. Ang sabi niya sa akin, <Noy, mag-iingat ka. Marami kang makakabangga.>
'otoo ang kanyang babala. Pro buo ang loob kong kaharapin ang mga nakakabanggang ito, dahil alam ko: iilan lamang sila, at di-hamak na
napakarami natin. Mas malakas po tayong mga handang makisagwan tungo sa pagbabago. Magtatagumpay tayo sa labang ito, dahil tayo ang nasa
tama.Nangarap tayo, nagsimula tayo, nagsikap tayo, nakabuwlo tayo, at ngayon, umaarangkada na nga po ang Pilipino. 4along magiging sulit ang
pagod at sakripisyo natin kung itong nasimulan natin ay itutuloy po ninyo.
Kayo ang haharap sa sangandaan$ kayo ang magpapasya kung magtutuloy ang pagbabago. 'andaan lang po natin, ito ang aking ikalimang SONA$ isa
na lamang ang natitira. Sa *+./, pipili kayo ng bagong pinuno ng ating bayan. Ang sa akin lang po: Para ipagpatuloy at mas mapabilis pa ang
pagbabagong tinatamasa na ng ating lipunan, iisa lang ang batayan sa pagpili ng papalit sa akin: Sino ang wala ni katiting na dudang magpapatuloy sa
transpormasyong ating isinakatuparan=
Kayo po ang )oss, kayo ang lakas, kayo ang gumagawa ng pagbabago-kaya kayo rin ang magpapatuloy nito. Nasa inyo kung paanong isusulat sa
kasaysayan ang mga panahong ito. Maaari itong maalala bilang tuktok ng ating tagumpay, bilang magandang simulaing nasayang lang. Pro mas
maganda pong di-hamak kung maalala ang mga nagawa natin bilang simula pa lang ng ating mahabang paglalakbay tungo sa katuparan ng mas
matatayog pang pangarap.
Noong minungkahi po ng ilang mga grupo na akoBy tumakbo, ang sabi nila sa akin, hindi namin inaasahan na lutasin mo lahat ng problma ng ating
bansa sa loob ng anim na taon. Pro simulan mo na sana.Nakita naman ninyo kung saan tayo nanggaling, at nakita naman ninyong lampas-lampas pa
sa ating mga pinangarap noong simula ang tinatamasa natin ngayon.
Pinapanday na natin ang sistma kung saan talagang patas ang laban$ kung saan ang sumusunod sa patakaran ay nakakarating sa nais niyang
paroonan$ kung saan may tunay na kumptisyong nagbubukal ng pagkakataon at malawakang kaunlaran$ kung saan ang lahat ay may kakahayang
panghawakan ang sariling kapalaran.
Abot-kamay na ang isang lipunang kayang sumalo, umaruga sa mga nasa laylayan$ kung saan ang bawat isa ay kumikilala sa kanyang tungkulin sa
kapwa at sa bayan$ kung saan tuloy-tuloy at walang hanggan ang pakikiambag at sama-samang pag-angat ng sambayanan.
Papalapit na po talaga tayo sa minimithi nating kinabukasan, kung saan naghahari ang katarungan, at tunay pong walang maiiwan.
Ito ang rsulta ng rporma, at ito ang ipinaglalaban natin, at patuloy pang ipinaglalaban: ,indi ang pagpapanatili ng nakasanayan, kundi ang pagbabago
ng sistma para makinabang ang lahat.
Mga )oss: )inigyan ninyo ako ng pagkakataong pamunuan ang transpormasyon. Kung hinindian ko ang hamon na iniharap niyo sa akin, para ko na
ring sinabi na tutulong akong pahabain ang inyong pagdurusa, at hindi maaatim ng konsnsya ko iyon. Kung tinalikuran ko ang pagkakataon, parang
tinalikuran ko na rin ang aking amaBt ina, at ang lahat ng inialay nila para sa atin$ hindi po po mangyayari iyon. Sa paghakbang sa tuwid na daan, pinili
ninyo ang mabuti at ang tama$ tumotoo kayo sa akin-at ako naman ay tumotoo sa inyo.
Ang transpormasyong tinatamasa natin ngayon, ay magagawa nating prmannt sa gabay ng Panginoon. ,anggaBt buo ang ating pananalig at tiwala,
at hanggaBt nagsisilbi tayong lakas ng isaBt isa, patuloy nating mapapatunayan na, <th Cilipino is worth dying #or>, <th Cilipino is worth li9ing #or,> at
idadagdag ko naman po: <'h Cilipino is d#initly worth #ighting #or.>
Alam po ni Mi" Prsidnt, na noong .753 magkasama kami, may kudta, na-ambush po tayo doon, at tapos noon h pangalawang buhay ko na po ito.
,indi natin maiiwasan mag-isip sa mga binubunggo natin, may araw kayang Fpag sasampa ka sa ntablado, may trabaho ring araw-may
magtatagumpay bang maglagay ng bomba= Magtatagumpay ba Fyung mga may maiitim na balak ng atin pong mga katungaling gusto tayong ibalik sa
maling kalakaran. At kung dumating nga ang panahong pong iyon, at natapos na po ang ating pangalawang buhay, masasabi ko ho bang, okay na rin=
At sasabihin ko po sa inyo, mata sa mata, sa lahat po ng inabot natin, ako poBy masasabi kong kuntnto na ako.
Kuntnto na po ako dahil panatag ang kalooban ko, na kung ako poBy mawala na dito, marami po ang magpapatuloy ng ating tinahak na. )aka iyon lang
po talaga ang papl ko-umpisahan ito.
Nandiyan po ang mga taong tulad ni ;ardinal ;hito 'agl, at Ka -duardo Manalo, at tulad ni )rothr -ddi Millanu9a, Cathr ;atalino Ar9alo, at
Cathr Ltt Millarin, at ni )ishop Lonl Milan, at si Sistr Agns @uilln, and Ma Sal9atirra. Sila pong sktor rlihiyoso, tuloy, itutuloy nila ang ating
pong sinimulan.
Mron pong Aris Alip ng ;A?& na magtutuloy sa kanyang ambag sa pamamagitan ng mi"ro#inan". Nandiyan po ang isang Ali" Murphy at ang
kanyang mga kasamahan sa urban poor asso"iats na talagang tutuluyan ang pangangalaga sa atin pong in#ormal sttlrs.
Nandiyan po ang ating mga sundalo at kapulisan-talagang araw-araw naman pong pinipililt gawin ang tama, tulad ng ating bagong ;hi# o# Sta##, ating
mga Sr9i" ;ommandrs, mga sundalo ng 4ight ?a"tion )attalion, at ng LSO@.
Nandiyan rin po, siympr, hanay niyong pinanggalingan kong mga pulitiko. May duda ba na dadalhin tayo ni Snat Prsidnt Cranklin &rilon at
Spakr )lmont sa tamang landas=
Naging priblhiyo ko rin ho makipagtrabaho at makipagugnayan sa isang go9rnor, Al#rdo Maranon ng Ngros O""idntal. ,indi ko kapartido, pro
palagay ko naman po kasama na niya ako sa #ans "lub sa tama niyang pamamalakad sa Ngros.
Mayroon tayong mga umaangat na bagong o mas bata sa akin pulitiko. Ayoko naman ho sabihin na napakaluma ko nang pulitiko sa pagtukoy sa mga
mas bata.
Mga taong tulad ni Mayor Ld Mabilog at ni Mayor 4n Alont.
Mron din naman sa sktor, sabihin na nating mga "ultur tulad nina Nol ;abangon at ni Ogi Al"asid na hindi pansarili lang ang iniintindi.
@abi-gabi po, bago ako matulog, thank you at nakalampas pa ako ng isang araw. Kung, sabi nga noong bata kami, <#inish or not #inish, pass your papr>
h dumating pa sa akin, palagay ko naman, naramdaman na ninyo kung anong pagbabagong karapatan ng bawat Pilipinong mangyari, at bahala na
kayong ituloy ito.
Mga )oss, kayo po ang gumawa ng transpormasyong ating tinatamasa. Kayo ang susi ng pagpapatuloy ng lahat ng positibong pagbabagong naabot
natin. )uong-buo ang tiwala ko, nasa ksna man ako o wala, tutungo ang Pilipino sa tama niyang kalalagyan.
Kaya, hanggang dito na lang po ako. Magandang hapon sa lahat. Maraming salamat sa inyo.