Ulusal Seragazi Emisyon Envanteri Raporu 1990-2009 Ulusal Seragazi Emisyon Envanteri Raporu 1990-2009

TK
TRKYE STATSTK KURUMU

TK
ULUSAL SERAGAZI
EMSYON ENVANTER
RAPORU
1990-2009
ULUSAL SERAGAZI
EMSYON ENVANTER
RAPORU
1990-2009
TK, Ulusal Seragaz Emisyon Envanteri Raporu, 1990-2009
JUkKlYf lSJAJlSJlK KUkUMU

TK
ULUSAL SERAGAZI
EMSYON ENVANTER
RAPORU
1990-2009
ULUSAL SfkAGAZl fMlSYON fNvANJfkl kAPOkU, 1990-2009

statistiki veri ve bilgi istekleri iin
Bilgi Datm Grubu
Tel: + (312) 410 02 15 - 410 02 44
Faks: + (312) 417 04 32
Yayn istekleri iin
Dner Sermaye letmesi
Tel: + (312) 425 34 23 - 410 05 9o - 410 02 85
Faks: + (312) 417 58 8o
Yayn ieriine ynelik sorularnz iin
evre statistikleri Grubu
Hava statistikleri Takm
Tel: + (312) 410 03 o1 - o2 - o4
Faks: + (312) 425 09 18

nternet
http://www.tuik.gov.tr
E-posta
bilgi@tuik.gov.tr
Yayn No
3607

Trkiye statistik Kurumu
Ycetepe Mah. Necatibey Cad. No: 114 06100 ankaya-ANKARA / TRKYE
Bu yaynn 5846 Sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa gre her hakk Trkiye statistik Kurumu
Bakanlna aittir. Gerek veya tzel kiiler tarafndan izinsiz oaltlamaz ve datlamaz.
Trkiye statistik Kurumu Matbaas, Ankara
Tel: 0312 410 01 64 * Faks: 0312 418 50 82
Austos 2011
MTB: Adet
ISBN 978-975-19-5153-3
III
nsz
3
nsz
Trkiye, Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesine ve Kyoto
Protokolne taraf olarak klim Deiiklii ile mcadele etme isteini ortaya koymutur.
Seragaz emisyon envanteri, iklim deiiklii ile mcadelenin temel tadr. Bu
kapsamda, Trkiye statistik Kurumu koordinasyonunda hazrlanan ulusal seragaz
emisyon envanteri raporu, iklim deiikliine ynelik politikalarn uygulanmas,
tedbirlerin alnmas iin nemli bir kaynak olacaktr.
Ulusal seragaz emisyon envanteri almalar kapsamnda, Hkmetleraras klim
Deiiklii Paneli (IPCC) Rehberinde nerilen yaklamlar kullanlarak enerji, endstriyel
ilemler, solvent ve dier rnlerin kullanm, tarmsal faaliyetler ve atklardan
kaynaklanan emisyonlar ile yutak alanlarda karbon alm, Trkiye leinde yllk olarak
hesaplanmtr. Elektrik retiminden kaynaklanan emisyonlar tm santrallerin yakt
tketimleri esas alnarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl, ulatrma sektrnden
kaynaklanan emisyonlar ise Ulatrma Bakanl tarafndan hesaplanmtr. Arazi
kullanm deiiklii ve ormanclk bal altnda emisyonlar ve karbon alm, Tarm ve
Kyileri Bakanl ile evre ve Orman Bakanl tarafndan hesaplanmtr. Elektrik
retimi dndaki dier sektrlerdeki yaktlarn yanmasndan kaynaklanan emisyonlar,
kmr madencilii, endstriyel ilemler, solvent ve dier rn kullanm, tarmsal
faaliyetler ve atklardan kaynaklanan emisyonlar TK Bakanl tarafndan
hesaplanmtr.
Bu raporda 1990-2009 yllar aras seragaz emisyonlar, emisyon kaynaklar, emisyon
faktrleri, referans ve sektrel yaklamlar arasndaki farkllklar, emisyon
hesaplamalarndaki sektrel eksiklikler, emisyonlardaki eilimler, dalgalanmalar,
deiimler, belirsizlik tahminleri ve anahtar kaynaklar asndan detayl bir ekilde
deerlendirilmitir.
Raporun, iklim deiiklii konusunda almalar yrten kullanc kitlesi, politikaclar ve
aratmaclar iin faydal olaca inancyla, raporun hazrlanmasnda katk salayan tm
kurum ve kurulular ile TK alanlarna teekkr ederim.
mer TOPRAK
Bakan V.
Trkiye statistik Kurumu
A. mer TOPRAK
Bakan V.
V
Ynetici zeti
5
Ynetici zeti
Trkiye 2004 ylnda Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesine
(BMDS), 2009 ylnda da Kyoto Protokolne taraf olmutur. Szlemenin Ek-1 lkesi
olarak Trkiye, Montreal Protokol ile kontrol edilemeyen seragaz emisyonlar ile
yutaklarn Hkmetleraras klim Deiiklii Paneli (IPCC) metodolojisi ile hazrlayp,
ulusal seragaz emisyon envanterini BMDS Sekreteryasna gndermekle ykmldr.
Trkiyenin, 1990-2004 yllar iin hazrlanan ilk Ulusal Seragaz Emisyon Envanteri
Raporu ve Genel Raporlama Format (CRF) tablolar 2006 ylnda Birlemi Milletler
klim Deiiklii ereve Szlemesi (BMDS) Sekreteryasna gnderilmitir. Ulusal
seragaz emisyon envanteri raporu ve CRF tablolar, ulusal seragaz emisyon envanteri
odak noktas olan Trkiye statistik Kurumu (TK) tarafndan hazrlanarak BMDS
Sekreteryasna iletilmektedir. Bu yayn, Trkiyenin 1990-2009 yl ulusal seragaz
emisyon envanteri raporunu kapsamaktadr.
Ulusal seragaz emisyon envanteri, 6 dorudan seragaz
Karbondioksit (CO
2
)
Metan (CH
4
)
Nitrozoksit (N
2
O)
Hidroflorokarbon (HFC)
Kkrthekzaflorit (SF
6
)
Perflorokarbon (PFC)
ile 4 dolayl seragazn kapsamaktadr.
Azotoksit (NO
x
)
Karbonmonoksit (CO)
Metan d uucu organik bileikler (NMVOC)
Kkrtdioksit (SO
2
)
Ulusal seragaz emisyon envanteri raporu, IPCC metodolojisine gre, enerji, endstriyel
ilemler, solvent ve dier rn kullanm, tarmsal faaliyetler, arazi kullanm ile arazi
kullanm deiiklii ve ormanclk (LULUCF) ve atk kategorilerinde deerlendirilmitir.
TK, Trkiyede ulusal seragaz emisyon envanterinin koordinasyonundan sorumludur.
Envanter, TK koordinasyonunda, Tarm ve Kyileri Bakanl, evre ve Orman
Bakanl, Ulatrma Bakanl, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn ortak almas ile
hazrlanmtr. Her bir kurum sorumlu olduu kategorileri hazrlam ve TK tarafndan
almalar birletirilmitir.
Ulusal seragaz emisyon envanteri raporu, CRF tablolar, anahtar kaynak, eilim ve
belirsizlik analizlerini de iermektedir.
VI
6
ema.1 Ulusal seragaz emisyon envanter sistemi
lgili Kurumlar ve OB
Veriler derlenerek standart
formata dntrlr
Veriler uygun
Turkiye Ulusal
Seragaz Emisyon
Envanteri
Evet
Hayr
IPCC metodolojisi
kullanlarak emisyon
envanterinin hazrlanmas
Emisyon envanterlerinin
deerlendirilmesi
Ulatrma, F gas, LULUCF
emisyon envanterleri
Seragaz Envanteri
Hayr
Evet
Bakanlklar ve
Kurumlardan gelen
TK
EB
UB
DER
OB
CRF Tablolarnn TKte
doldurulmas
almalarn
Yedeklenmesi
Raporlama
Analizler (Eilim, Belirsizlik,
Anahtar Kaynak)
Dorulama
NIR
Evet
Hayr
Ulusal Emisyon
Raporu
Ynetici zeti
VII
7
NDEKLER
Sayfa
nsz III
Ynetici zeti V
indekiler
ema, Grafik, Tablo Listesi VIII
Simge ve Ksaltmalar Listesi XI
Blmler
1. Giri 1
2. Seragaz Emisyonlar 5
3. Enerji 10
3.1. Yaktlarn Yanmas 10
3.2. Yaktlardan Kaynaklanan Kaak Emisyonlar 38
4. Endstriyel lemler 42
5. Solvent ve Dier rn Kullanm 58
6. Tarm 61
7. Arazi Kullanm, Arazi Kullanm Deiiklii ve Ormanclk 69
8. Atk 69
Kaynaka 75
Ekler
E.1 Anahtar Kategoriler 77
E.2 Yntem 83
E.3 Kalite Gvencesi ve Kalite Kontrol 87
E.4 Referans ve Sektrel Yaklam 88
E.5 Tamllk 90
E.6 Eilim Analizi 92
E.7 Belirsizlik Analizi 97
indekiler
VIII
ema, Grahk, Tablo Listesi
8
ema, Grafik, Tablo Listesi
Sayfa
ema
1 Ulusal seragaz emisyon envanter sistemi VI
Grafik
1.1 Trkiye nfusu, 1990 - 2009 3
1.2 GSYH, 1990 - 2009 4
2.1 Seragaz emisyon eilimi, 1990 - 2009 6
2.2 Sektrlere gre seragaz emisyon eilimi, 1990 - 2009 7
2.3 Kii ba CO
2
emisyonu, 1990 - 2009 8
2.4 Temel seragaz emisyonlarnn eilimi, 1990 - 2009 8
3.1 Yaktlarn yanmasndan kaynaklanan CO
2
emisyonlar, 1990 - 2009 11
3.2 Yanma kaynakl CO
2
emisyonlarnn dalm 12
3.3 Yaktlarn yanmasndan kaynaklanan N
2
O emisyonu, 1990 - 2009 13
3.4 Yaktlarn yanmasndan kaynaklanan CH
4
emisyonu, 1990 - 2009 13
3.5 Ulatrma sektr emisyonlarnn toplam CO
2
edeeri, 1990 - 2009 20
3.6 Ulatrma tiplerine gre CO
2
emisyonlarnn eilimi, 1990 - 2009 21
3.7 Uluslararas havaclk iin CO
2
edeeri, 2008 - 2009 24
3.8 Uluslararas havaclk CH
4
ve N
2
O emisyonlarnn CO
2
edeeri, 2008-2009 24
3.9 Yolcu trafii, 2005 - 2009 25
3.10 Yk trafii, 2005 - 2009 25
3.11 Yurtii havaclk iin CO
2
edeeri, 1990 - 2009 27
3.12 Yurtii havaclk CH
4
ve N
2
O emisyonlarnn CO
2
edeeri, 1990 - 2009 28
3.13 1. ve 2. yaklama gre NO
x
emisyonlar, 2009 31
3.14 Karayolu ulatrmas iin CO
2
edeeri, 1990 - 2009 31
3.15 Karayolu ulatrmas CH
4
ve N
2
O emisyonlarnn CO
2
edeeri, 1990-2009 31
3.16 Ara tiplerine gre CO
2
emisyonlarnn dalm, 2009 32
3.17 Yakt tiplerine gre CO
2
emisyonlarnn dalm, 2009 32
3.18 Demiryollar iin CO
2
edeeri, 1990 - 2009 33
3.19 Demiryollar CH
4
ve N
2
O emisyonlarnn CO
2
edeeri, 1990 - 2009 33
3.20 Uluslararas denizcilik iin CO
2
edeeri, 2008 - 2009 34
3.21 Uluslararas denizcilik CH
4
ve N
2
O emisyonlarnn CO
2
edeeri, 2008 -
2009
35
3.22 Ulusal denizcilik iin CO
2
edeeri, 1990 - 2009 35
3.23 Ulusal denizcilik CH
4
ve N
2
O emisyonlarnn CO
2
edeeri, 1990 - 2009 36
IX
9
Sayfa
3.24 Kmr madenciliinden kaynaklanan CH
4
emisyonlar, 1990 - 2009 39
3.25 Kmr miktar, 1990 - 2009 39
4.1 Endstriyel ilemlerden kaynaklanan CO
2
emisyonu, 1990 - 2009 43
4.2 Endstriyel ilemlerden kaynaklanan CH
4
, N
2
O, NO
x
, CO ve NMVOC
emisyonlar, 1990 - 2009
44
4.3 HFC emisyonlar, 2000 - 2009 54
4.4 PFC emisyonlar, 1990 - 2006 55
4.5 SF
6
emisyonlar, 1996 - 2009 56
5.1 Toplam otomobil retimi, 1990 - 2009 59
5.2 Byklne gre otomobil retiminden kaynaklanan NMVOC
59
5.3 Kimyasal rnler, imalat ve ilemeden kaynaklanan NMVOC emisyonlar,
1990 - 2009
60
6.1 Tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan CH
4
emisyonlar, 1990 - 2009 61
6.2 Tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan N
2
O emisyonlar, 1990 - 2009 63
8.1 FOD modeline ve 1. yaklama gre atk bertaraf sahalarndan
kaynaklanan CH
4
70
8.2 Regresyon modeli seimi, 1990 - 2009 71
8.3 Atk bertarafndan kaynaklanan CH
4
emisyonlar, 1990 - 2009 71
8.4 Evsel nitelikli atksudan kaynaklanan CH
4
emisyonu, 1990 - 2009 72
8.5 Evsel nitelikli atksudan kaynaklanan N
2
O emisyonu, 1990 - 2009 73
8.6 ehir ve ky nfusu, 1990 - 2009 74
Tablo
2.1 Sektrlere gre toplulatrlm seragaz emisyonlar 6
2.2 Toplulatrlm seragaz emisyonlar (LULUCF hari) 7
2.3 Sektrlerin toplam emisyona katks 8
3.1 Yakt yanmasndan kaynaklanan emisyonlar 11
3.2 CO
2
emisyon ve evrim faktrleri 12
3.3 (1.A.1) kategorisi emisyon faktr zaman serisi tutarll 15
3.4 (1.A.2) kategorisi iin zaman serisi tutarll 18
3.5 Ulatrma kaynakl seragazlarnn toplam CO
2
ed. emisyonuna katks 20
3.6 Ulatrma trlerine gore seragaz hesaplamalarnda kullanlan metodlar 22
3.7 Uluslararas havaclktan kaynaklanan emisyonlar 23
3.8 Hava trafii, 2009 26
3.9 Seyir ve LTO iin ortalama emisyon faktrleri ve emisyonlar 27
3.10 Ara snflarna gre yllk katedilen mesafe (tahmini) 29
X
10
Sayfa
3.11 Ara snflarna gre emisyon faktrleri 30
3.12 Uluslararas denizcilik yaktndan kaynaklanan emisyonlar 34
3.13 (1.A.4) kategorisi iin emisyon faktr zaman serisi tutarll 37
4
emisyonu 39
3.15 (1.B.1) kategorisi iin emisyon faktr zaman serisi tutarll 41
4.1 imento retiminin CO
2
emisyon oran 42
4.2 CORINAIR emisyon faktrleri 45
4.3 (2.A) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll 46
4.4 (2.B) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll 49
4.5 (2.C) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll 51
4.6 (2.D) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll 52
4.7 HFC emisyonlar 54
4.8 PFC emisyonlar 54
4.9 SF
6
emisyonlar 56
4.10 (2.G) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll 57
5.1 (3.A, 3.C) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll 58
5.2 Ara byklklerine gre emisyon faktrleri 59
6.1 Yllara gore hayvan saylar 62
6.2 Gbre ynetimi ve enterik fermantasyon emisyon faktrleri, 2009 63
6.3 (4.A) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll 64
6.4 (4.B) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll 65
6.5 (4.C) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll 66
6.6 rn artklar iin kullanlan rn tipleri 67
6.7 (4.D.1) kategorisi iin emisyon faktrleri zaman serisi tutarll 67
6.8 (4.F) kategorisi iin emisyon faktrleri zaman serisi tutarll 68
8.1 Regresyon modeli sonular 71
8.2 (6.A) kategorisi iin emisyon faktrleri zaman serisi tutarll 72
8.3 Evsel atksu BO deerleri 73
8.4 (6.B.2) kategorisi iin emisyon faktrleri zaman serisi tutarll 74
E1.1 Anahtar kaynak kategorileri (1. Yaklam) 78
E1.2 Anahtar kaynak kategorileri 78
E2.1 Ulusal emisyon envanterinde kullanlan emisyon faktrleri 83
E4.1 evrim faktrleri (referans yaklam) 88
E4.2 Yakt yanmas kaynakl CO
2
emisyonu karlatrmas (sektrel ve referans
yaklam)
89
E5.1 Emisyon envanterinde kapsanmayan seragazlar ve kaynaklar 90
E6.1 Eilim analizi 92
E7.1 Belirsizlik hesab (1. Yaklam) 97
E7.2 Belirsizlik analizi 98
XI
Simge ve Ksaltmalar
11
Simge ve Ksaltmalar
... Bilgi elde edilememitir
- Bilgi yoktur
$ ABD Dolar
0 Kullanlan birimin yarsndan azdr
(*)
5429 sayl Kanun gerei gizlilik ilkesine gre istatistiki birim says ten az olduu iin
birimlere ilikin bilgiler verilememitir.
BMDS Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi
BO Biyolojik Oksijen htiyac
CO Karbonmonoksit
COPERT Karayolu Kaynakl Emisyon Hesap Program
CO
2
Karbondioksit
CH
4
Metan
CRF Genel Raporlama Format
OB evre ve Orman Bakanl
EF Emisyon Faktr
ETKB Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl
FOD Birinci Derece Bozulma
Gg Gigagram
GPG yi Uygulama Klavuzu
GSYH Gayrisafi Yurtii Hasla
GW Gigawatt
GWh Gigawatt saat
HFC Hidroflorokarbon
IPCC Hkmetleraras klim Deiiklii Paneli
LULUCF Arazi Kullanm, Arazi Kullanm Deiiklii ve Ormanclk
LTO ni Kalk Dngs
Mt Milyon ton
Mtep Milyon ton edeer petrol
MW Megawatt
N
2
0 Nitrozoksit
NO
x
Azotoksit
NMVOC Metan D Uucu Organik Bileikler
PFC Perflorokarbon
SF
6
Kkrthekzaflorit
SO
2
Kkrtdioksit
TPES Toplam Birincil Enerji Arz
TL Trk Liras
TJ Terajul
TK Trkiye statistik Kurumu
TWh Terawatt saat
UB Ulatrma Bakanl
Not. Tablolardaki rakamlar yuvarlamadan dolay toplam vermeyebilir
1
Giri
1
1. GR
Trkiye 2004 ylnda Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesine (BMDS), 2009
ylnda da Kyoto Protokolne taraf olmutur. Szlemenin Ek-1 lkesi olarak Trkiyenin,
Montreal Protokol ile kontrol edilemeyen seragaz emisyonlar ile yutaklar, Ulusal Seragaz
Emisyon Envanteri iin Revize 1996 IPCC Rehberi ve IPCC Ulusal Seragaz Emisyon
Envanterinde Belirsizlik Ynetimi ve yi Uygulama Klavuzu kullanlarak hazrlanmaktadr.
Envanter IPCC rehberlerinde belirtilen tm emisyon ve yutak kaynaklarn iermektedir.
Ulusal seragaz emisyon envanteri almalar kapsamnda Hkmetleraras klim Deiiklii
Paneli (IPCC) Rehberinde nerilen yaklamlar kullanlarak enerji, endstriyel ilemler, zc
ve dier rnlerin kullanm, tarmsal faaliyetler ve atklardan kaynaklanan emisyonlar ile yutak
alanlarda karbon alm, Trkiye leinde yllk olarak hesaplanmaktadr. Enerji kaynakl
emisyonlar, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn (ETKB) enerji-denge tablolar kullanlarak
TK tarafndan hesaplanmaktadr. Elektrik retiminden kaynaklanan emisyonlar tm
santrallerin yakt tketimleri esas alnarak ETKB, ulatrma sektrnden kaynaklanan emisyonlar
ise Ulatrma Bakanl tarafndan hesaplanmakta ve TK Bakanlna aktarlmaktadr. Arazi
kullanm deiiklii ve ormanclk bal altnda emisyonlar ve karbon alm, Tarm ve Kyileri
Bakanl ile evre ve Orman Bakanl tarafndan hesaplanmaktadr. Elektrik retimi dndaki
dier sektrlerdeki yaktlarn yanmasndan kaynaklanan emisyonlar, kmr madencilii,
endstriyel ilemler, tarmsal faaliyetler ve atklardan kaynaklanan emisyonlar TK Bakanl
tarafndan hesaplanmaktadr. Trkiye leinde oluturulan emisyon envanteri TK tarafndan
birletirildikten sonra BMDS Sekreteryasna gnderilmektedir.
Ulusal seragaz emisyon envanteri raporu, dorudan seragazlar, karbondioksit (CO
2
), metan
(CH
4
), nitrozoksit (N
2
O), hidroflorokarbon (HFC), perflorokarbon (PFC), kkrthekzaflorit (SF
6
)
ve ncl seragazlar azotoksit (NOx), karbonmonoksit (CO), metan olmayan uuu organik
bileikler (NMVOC), kkrtdioksit (SO
2
) emisyonlarn kapsamaktadr.
Bu raporda 1990-2009 yllar aras seragaz emisyonlar, emisyon kaynaklar, emisyon faktrleri,
referans ve sektrel yaklamlar arasndaki farkllklar, emisyon hesaplamalarndaki sektrel
eksiklikler, emisyonlardaki eilimler, dalgalanmalar, deiimler, belirsizlik tahminleri ve anahtar
kaynaklar asndan detayl bir ekilde deerlendirilmitir.
2
Giri
2
IPCC yi Uygulama Klavuzuna (GPG, 2000) gre; CO
2
edeeri olarak lkenin toplam
emisyonlarnn %95ini oluturan emisyon kaynaklar, anahtar kaynak olarak nitelendirilmektedir.
Anahtar emisyon kaynaklar, IPCC kategorilerine gre 2009 yl iin;
5. Arazi kullanm ve arazi kullanm deiiklii (LULUCF) (CO
2
),
1.A.1.a Elektrik retimi (CO
2
),
1.A.3.b Karayolu ulatrmas (CO
2
),
2.A.1 imento retimi (mineral rnler) (CO
2
),
1.A.4.b Konutlarda takmr, doal gaz, linyit ve LPG kullanm (CO
2
),
4.A Enterik fermantasyon (CH
4
),
1.A.4.c Tarm/Ormanclk/Balklk (CO
2
),
6.A.1 Atk bertaraf (dzenli depolama) (CH
4
),
6.A.2 Atk bertaraf (dzensiz depolama) (CH
4
),
1.A.2.f Dier sanayi (CO
2
),
1.A.2.f imento retimi (CO
2
),
1.A.3.a Sivil havaclk (ulatrma) (CO
2
),
1.A.2.a Demir elik sanayi (CO
2
),
4.D.1.1 Tarmsal toprak (sentetik gbre)(N
2
O),
1.A.1.b Petrol damtma (CO
2
),
2.F HCFlerden kaynaklanan emisyonlar (HFC-134a),
2.A.2 Kire retimi (mineral rn) (CO
2
),
4.B Gbre ynetimi (N
2
O),
6.B.2 Evsel nitelikli atksularn artlmas (CH
4
), (N
2
O) olarak belirlenmitir.
Aadaki kaynak kategorileri ise nceki yllarda anahtar kaynak niteliinde olup, 2009 yl
analizlerinde %95 iinde yer almamasna ramen anahtar kaynak olarak deerlendirilmektedir.
4.D.1.2 Tarmsal toprak (kullanlan hayvansal gbre) (N
2
O)
3
Giri
3
1.B.1.a.2 Madencilik (ak ocak) (CH
4
)
CO
2
edeeri olarak 1990 yl emisyonlarna gre 2009 emisyonlarnn eilim analizi yapldnda
en yksek deiim, yakt yanmasndan kaynaklanan emisyonlarda gzlenmitir. Ayrca toplam
emisyonlardaki eilim ile sektrel emisyonlarn eilimleri farkllk gstermektedir.
Emisyonlardaki belirsizliklerin tahminleri, dorudan uzman gr kullanlarak hesaplanmtr.
Toplam belirsizlik, ormanlar tarafndan alnan CO
2
verisindeki yksek belirsizlikten dolay
%12.1dir.
Uzman grlerine dayal olarak belirsizlik analizleri iin yaplan ilemler;
Her bir faaliyetin belirsizlii emisyon faktr belirsizlii ve veri belirsizlii kullanlarak
hesaplanmtr.
Her bir gaz (CO
2
, CH
4
, N
2
O, HFCler, PFCler ve SF
6
) iin emisyon hesaplanmtr.
Sanayi verileri iin kullanlan belirsizlik TK tarafndan tahmin edilmitir.
Sektrel enerji kullanm belirsizlikleri ETKB tarafndan tahmin edilmitir.
Tarmsal faaliyetlerin belirsizlikleri TK tarafndan tahmin edilmitir.
Ulatrma sektr belirsizlikleri Ulatrma Bakanl tarafndan tahmin edilmitir.
1.1 Trkiye nfusu, 1990 - 2009
0
10
20
30
40
50
60
70
80
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Milyon kii)
4
Giri
4
BMDS Sekreteryas tarafndan emisyon envanterleri deerlendirirken, nfus ve Gayrisafi
Yurtii Hasla (GSYH) verileri de temel gstergeler olarak ele alnmaktadr. Trkiye nfusu 2009
ylnda 72.6 milyon olup GSYHs 616.8 milyar dolardr.
1.2 GSYH, 1990 - 2009
0
100
200
300
400
500
600
700
800
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Milyar $)
5
Seragaz Emisyonlar
5
2. SERAGAZI EMSYONLARI
Ulusal seragaz emisyon envanteri hesaplamalar, aadaki temel ilemlerden olumaktadr;
Veri toplama
Verilerinin ilenmesi
Tahminler iin emisyon faktrlerinin belirlenmesi
Emisyonlarn hesaplanmas
Anahtar seragaz emisyon kaynaklarnn belirlenmesi
Sonularn deerlendirilmesi (Belirsizlik ve eilim analizleri)
Ulusal seragaz emisyon envanteri iin veri kaynaklar;
Enerji denge tablolar - Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl,
Sanayi retim verileri - TK,
Tarmsal retim ve tarm verileri - TK,
Arazi kullanm deiiklii hesaplamalar ve verileri - Tarm ve Kyileri Bakanl,
Orman yutak ve emisyon hesaplamalar ve verileri - evre ve Orman Bakanl,
Atk verileri - TK,
Ulatrma kaynakl emisyon hesaplamalar ve verileri - Ulatrma Bakanl,
HFCler, PFCler ve SF
6
emisyon hesaplamalar ve verileri - evre ve Orman Bakanldr.
Emisyon faktrlerinin seiminde Revize 1996 IPCC Rehberi ve yi Uygulama Klavuzu (2000)
temel kaynak olarak kullanlmaktadr.
Hesaplamalarda, veri gizlilii nemli bir problemdir. Gizli veriler kullanlarak hesaplanan IPCC
kategorilerine ait emisyon miktar gizlenerek mmknse st kategorilerde toplulatrlmakta veya
envantere hi dahil edilmemektedir.
1990-2009 aras toplam seragaz emisyonlar Tablo 2.1de verilmektedir. Arazi Kullanm, Arazi
Kullanm Deiiklii ve Ormanclk (LULUCF) dahil edilmeksizin CO
2
edeeri olarak, 1990 ve
2009 ylnda toplam seragaz emisyonlar srasyla, 187.03 ve 369.65 milyon ton (Mt) olarak
tahmin edilmitir. Ayrca ayn tabloda toplam emisyonlarn (LULUCF hari), 1990 ylna gre
deiimi grlmektedir (1990=%100). 2009 yl emisyonu, 1990 yl emisyonuna gre %97.6
art gstermitir.
6
Seragaz Emisyonlar
6
2.1 Sektrlere gre toplulatrlm seragaz emisyonlar
(Milyon ton CO
2
ed.)
Sektr 1990 1995 2000 2005
Toplam (arazi kullanm hari) 187.03 237.51 297.01 329.90
Enerji 132.13 160.79 212.55 241.75
Endstriyel ilemler 15.44 24.21 24.37 28.78
Tarm 29.78 28.68 27.37 25.84
Atk 9.68 23.83 32.72 33.52
Arazi kullanm ve arazi kullanm deiiklii -44.87 -61.84 -67.56 -69.53
1990 a gre % deiim (arazi kullanm hari) 100.00 126.99 158.80 176.39
2006 2007 2008 2009
Toplam (arazi kullanm hari) 349.64 379.98 366.50 369.65
Enerji 258.56 288.69 277.71 278.33
Endstriyel ilemler 30.70 29.26 29.83 31.69
Tarm 26.50 26.31 25.04 25.70
Atk 33.88 35.71 33.92 33.93
Arazi kullanm ve arazi kullanm deiiklii -75.94 -76.27 -80.58 -82.53
1990 a gre % (arazi kullanm hari) 186.95 203.16 195.96 197.64
2009 yl emisyonlar, LULUCF dahil edilmeksizin incelendiinde CO
2
edeeri olarak en byk
pay %75.3 ile enerji kaynakl emisyonlar alrken, ikinci sray %9.2 ile atk bertaraf almaktadr.
Endstriyel ilemler ise %8.6 paya sahiptir.
2.1 Seragaz emisyon eilimi, 1990 - 2009
0
50
100
150
200
250
300
350
400
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
CO
2
ed. (milyon ton)
7
Seragaz Emisyonlar
7
2.2 Toplulatrlm seragaz emisyonlar (LULUCF hari)
(Milyon ton CO
2
ed.)
Gaz 1990 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009
Toplam 187.03 237.51 297.01 329.90 349.64 379.98 366.50 369.65
CO
2
141.36 173.90 225.43 259.61 276.72 307.92 297.12 299.11
CH
4
33.50 46.87 53.30 52.38 53.33 55.58 54.29 54.37
N
2
O 11.57 16.22 16.62 14.18 15.55 12.35 11.57 12.53
HFCs 0.00 0.00 0.82 2.38 2.73 3.17 2.67 2.84
PFCs 0.60 0.52 0.52 0.49 0.40 0.00 0.00 0.00
SF
6
0.00 0.00 0.32 0.86 0.91 0.95 0.84 0.80
1990-2009 yllar arasndaki CO
2
edeeri olarak toplam emisyonlar Grafik 2.1de grlmektedir.
2.2 Sektrlere gre seragaz emisyon eilimi, 1990 - 2009
-150
-100
-50
0
50
100
150
200
250
300
350
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
CO
2
ed. (milyon ton)
Enerji
Endstriyel prosesler
Tarm
Atk
Arazi kullanm ve arazi
kullanm deiiklii
Grafik 2.2de 1990-2009 yllar arasnda enerji kaynakl seragaz emisyonlarnn toplam emisyon
iinde en byk paya sahip olduu grlmektedir.
Kiiba CO
2
emisyonu Grafik 2.3te grld gibi art eilimi gstermektedir. Yllar arasnda
grlen deiim Trkiyenin toplam emisyonu ile paralellik gstermektedir.
S
Seragaz Emisyonlar
8
2.3 Kii ba CO
2
emisyonu, 1990 - 2009
0
1
2
3
4
5
6
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(CO
2
ed./kii)
2.3 Sektrlerin toplam emisyona katks
(%)
1990 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009
Enerji 92.94 91.53 92.63 92.85 94.47 95.06 97.13 96.94
Endstriyel Prosesler 10.86 13.78 10.62 11.05 11.21 9.64 10.43 11.04
Tarm 20.95 16.33 11.93 9.92 9.68 8.66 8.76 8.95
Atk 6.81 13.57 14.26 12.88 12.38 11.76 11.86 11.82
Arazi Kullanmi ve Arazi Kullanm
Deiiklii -31.56 -35.20 -29.44 -26.71 -27.74 -25.11 -28.18 -28.74
Temel seragaz emisyonlarnn Grafik 2.4te verilen eilimlerine bakldnda CO
2
emisyonlarnn
genel bir art eilimi gsterdii, N
2
O ve CH
4
emisyonlarnn ise ok fazla deimedii
gzlenmitir.
8
2.3 Kii ba CO
2
emisyonu, 1990 - 2009
0
1
2
3
4
5
6
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(CO
2
ed./kii)
2.3 Sektrlerin toplam emisyona katks
(%)
1990 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009
Enerji 92.94 91.53 92.63 92.85 94.47 95.06 97.13 96.94
Endstriyel Prosesler 10.86 13.78 10.62 11.05 11.21 9.64 10.43 11.04
Tarm 20.95 16.33 11.93 9.92 9.68 8.66 8.76 8.95
Atk 6.81 13.57 14.26 12.88 12.38 11.76 11.86 11.82
Arazi Kullanm ve Arazi Kullanm
Deiiklii -31.56 -35.20 -29.44 -26.71 -27.74 -25.11 -28.18 -28.74
Temel seragaz emisyonlarnn Grafik 2.4te verilen eilimlerine bakldnda CO
2
emisyonlarnn
genel bir art eilimi gsterdii, N
2
O ve CH
4
emisyonlarnn ise ok fazla deimedii
gzlenmitir.
9
Seragaz Emisyonlar
9
Veri ve metodoloji ile ilgili dikkate alnmas gereken balca hususlar;
Biyoktle kaynakl emisyonlar 2005 ylndan itibaren ayrtrlmtr.
Toplulatrlm miktarda verilen emisyonlar, sanayi sektrndeki kireta ve dolomit
kullanm gibi, sektrlerdeki veri gizliliinden kaynaklanmaktadr. retim verileri 5429
sayl kanun gereince gizlenmitir.
Atk verisi tm belediyelerden anket ile derlenmektedir. Ancak, uygulanan anket her yl
dzenli yaplmadndan 1994, 1995, 1996, 1997, 1998, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005,
2006 ve 2008 verileri mevcut olup dier yllar iin atk verileri tahmin edilmitir.
Yerli linyit, ta kmr ve petrol rnleri emisyon hesaplarnda, referans yaklam iin
ulusal enerji evrim faktrleri kullanlmtr. Linyit, ta kmr iin ortalama evrim
faktrleri, bu yaktlarn kalitesindeki deikenlikten dolay yllk deiim gstermektedir.
Uluslararas deniz ve havayollar tamacl (bunkerlerden) kaynaklanan emisyonlar veri
eksikliinden dolay dahil edilmemi, seriler tamamlanamamtr.
Yaktlarn tanm, enerji denge tablolarnda zaman serisi olarak olmadndan, seragaz
emisyonlar tahmin edilmemitir. Hesap yntemi zerinde allmaktadr.
Demir ve elik sanayiinde yaktlarn yanmasndan kaynaklanan emisyonlar, 1990-2007
dneminde kk ve orta lekli iletmelerden kaynaklanan emisyonlar ayr olarak elde
edilemedii iin sadece byk lekli demir elik retim tesislerinde tketilen yaktlarn
yanmasna gre hesaplanmtr.
10
Enerji
10
3. ENERJ
3.1 Yaktlarn Yanmas
Trkiyede seragazlarnn temel kayna fosil yaktlardr. Yaktlarn yanmasndan kaynaklanan
emisyonlar TK tarafndan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl (ETKB) ve Ulatrma Bakanl
(UB) ile birlikte hazrlanmaktadr. ETKB, termik santrallerden kaynaklanan emisyonlar, UB ise
ulatrmadan kaynaklanan emisyonlar hesaplamaktadr.
IPCCye gre; enerji sektrnden kaynaklanan emisyonlar arlkl olarak yakt yanmasn
iermektedir. Btn lkelerde olduu gibi, Trkiyede de enerji sektr seragazlarnn anahtar
kaynak sektrdr. Toplam CO
2
emisyonlarnn yaklak %90 yakt tketimi sonucu
salnmaktadr. Enerji sektrnden kaynaklanan seragazlarnn hesaplanmasnda enerji denge
tablolarndaki sektrel snflandrma esas alnmtr. Buna gre emisyonlar; enerji, sanayi, imalat
sanayi, ulatrma ve dier sektrler (snma, tarm, ormanclk ve balklk) baznda
hesaplanmtr. Enerji sektrnden kaynaklanan ulatrma ve elektrik retimi dnda kalan
emisyonlar, IPCC 1. yaklam kullanlarak tahmin edilmitir. Ulatrma ve elektrik retimi iin, 2.
yaklam kullanlarak hesaplanmaktadr.
Yanma kaynakl emisyonlarn hesaplanmasnda kullanlan yakt verisi enerji denge tablolarndan
alnmtr. Enerji denge tablolar, ETKB tarafndan, hem orijinal ktle birimleri hem de enerji
evrim birimleri cinsinden ithal ve ihrac edilen yaktlar da dikkate alnarak hazrlanmaktadr.
Ulatrma sektr; karayolu, yurtii sivil havaclk, demiryolu ve ulusal denizcilik faaliyetlerini
kapsamaktadr. Envanterde uluslararas bunker kaynakl emisyonlar veri eksiklii nedeniyle 2008
ylndan itibaren hesaplanabilmitir. Havaclk sektrnde emisyonlar IPCC 2. yaklam
kullanlarak hesaplanmaktadr. Denizcilik sektr verilerindeki kstlamalardan dolay, 1. yaklam
dnda baka bir yaklam kullanlmamtr. Karayolu tamaclndan kaynaklanan emisyonlarn
hesabnda IPCC 2. yaklam kullanlmtr. IPCC nerileri baz alnarak emisyon hesaplamalarnda
lkeye zg emisyon faktrleri kullanlmtr.
Yaktlarn yanmasndan kaynaklanan CO
2
, CH
4
, N
2
O, NO
x
, CO, NMVOC ve SO
2
emisyonlar 1990-
2009 dnemi iin hesaplanmtr.
11
Enerji
11
3.1 Yakt yanmasndan kaynaklanan emisyonlar
(Gg)
Yllar CO
2
CH
4
N
2
O NO
x
CO NMVOC
1990 126 701.07 143.02 3.21 628.65 3 445.45 445.99
1991 132 470.80 146.04 3.25 634.17 3 422.75 445.61
1992 138 638.26 147.30 3.29 652.98 3 593.41 472.20
1993 145 246.92 143.04 3.44 723.75 3 891.86 515.23
1994 143 208.79 132.54 3.43 743.43 4 294.52 572.99
1995 155 347.30 137.27 3.59 789.51 4 491.64 610.59
1996 173 367.39 136.96 3.89 869.29 4 609.80 637.46
1997 185 596.47 142.00 3.94 897.78 4 723.85 654.21
1998 185 004.09 132.50 3.88 888.57 4 649.10 649.92
1999 185 203.17 124.00 3.93 920.20 4 438.16 634.04
2000 207 054.44 122.46 4.20 1 009.66 4 090.47 588.01
2001 190 878.73 109.01 3.97 969.21 3 691.24 538.27
2002 198 951.36 111.65 4.13 1 000.92 3 604.69 524.29
2003 212 964.27 114.08 4.36 1 061.18 3 511.87 516.27
2004 222 283.61 115.94 4.78 1 117.47 3 407.55 509.10
2005 236 355.33 114.38 4.89 1 049.19 3 036.11 459.78
2006 253 150.17 113.31 4.57 1 088.29 3 141.82 485.26
2007 282 833.96 115.89 5.12 1 175.51 3 093.49 489.98
2008 270 862.11 160.28 4.97 1 269.66 2 702.07 517.11
2009 271 109.03 176.58 4.89 1 410.41 3 276.37 519.77
2
0
50
100
150
200
250
300
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Bin Gg)
Dier sektrler
Ulatrma
malat sanayi ve inaat
Enerji sanayi
Karbondioksit (CO
2
) : Dnyadaki seragaz etkisinin yaklak %60 karbondioksit gazndan
kaynaklanmaktadr. Grafik 3.1den de grlebilecei gibi, yakt yanmasndan kaynakl toplam
CO
2
emisyonu 1994 ylna kadar nemli bir deiiklik gstermemektedir. 1995 ve 1997 yllar
arasnda ise yksek bir art dikkat ekmektedir. 1997,1998 ve 1999 yllar iin sabit bir eilim
11
3.1 Yakt yanmasndan kaynaklanan emisyonlar
(Gg)
Yllar CO
2
CH
4
N
2
O NO
x
CO NMVOC
1990 126 701.07 143.02 3.21 628.65 3 445.45 445.99
1991 132 470.80 146.04 3.25 634.17 3 422.75 445.61
1992 138 638.26 147.30 3.29 652.98 3 593.41 472.20
1993 145 246.92 143.04 3.44 723.75 3 891.86 515.23
1994 143 208.79 132.54 3.43 743.43 4 294.52 572.99
1995 155 347.30 137.27 3.59 789.51 4 491.64 610.59
1996 173 367.39 136.96 3.89 869.29 4 609.80 637.46
1997 185 596.47 142.00 3.94 897.78 4 723.85 654.21
1998 185 004.09 132.50 3.88 888.57 4 649.10 649.92
1999 185 203.17 124.00 3.93 920.20 4 438.16 634.04
2000 207 054.44 122.46 4.20 1 009.66 4 090.47 588.01
2001 190 878.73 109.01 3.97 969.21 3 691.24 538.27
2002 198 951.36 111.65 4.13 1 000.92 3 604.69 524.29
2003 212 964.27 114.08 4.36 1 061.18 3 511.87 516.27
2004 222 283.61 115.94 4.78 1 117.47 3 407.55 509.10
2005 236 355.33 114.38 4.89 1 049.19 3 036.11 459.78
2006 253 150.17 113.31 4.57 1 088.29 3 141.82 485.26
2007 282 833.96 115.89 5.12 1 175.51 3 093.49 489.98
2008 270 862.11 160.28 4.97 1 269.66 2 702.07 517.11
2009 271 109.03 176.58 4.89 1 410.41 3 276.37 519.77
2
0
50
100
150
200
250
300
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Bin Gg)
Dier sektrler
Ulatrma
malat sanayi ve inaat
Enerji sanayi
Karbondioksit (CO
2
) : Dnyadaki seragaz etkisinin yaklak %60 karbondioksit gazndan
kaynaklanmaktadr. Grafik 3.1den de grlebilecei gibi, yakt yanmasndan kaynakl toplam
CO
2
emisyonu 1994 ylna kadar nemli bir deiiklik gstermemektedir. 1995 ve 1997 yllar
arasnda ise yksek bir art dikkat ekmektedir. 1997,1998 ve 1999 yllar iin sabit bir eilim
12
Enerji
12
gstermi, bundan sonra genel olarak dzenli bir ekilde artm, 2000 ve 2007 yllarnda pik
deerlere ulamtr.
Trkiyede yanma kaynakl CO
2
emisyonlarnda 1990 ylna gre en yksek art %201.4 ile
enerji sanayiinde gzlenmitir. Ulatrma sektrnde %80 ve imalat sanayiinde %46.8 art
gzlenmitir. 1990 ylna gre enerji kaynakl toplam CO
2
emisyonu art ise %114tr.
Yanma kaynakl CO
2
emisyonlarnda 1990 ylnda sanayi sektr en yksek paya sahipken 2009
ylnda elektrik retiminin pay en yksektir.
CO
2
emisyon hesaplamalarnda kullanlan emisyon ve evrim faktrleri Tablo 3.2de verilmitir.
3.2 CO
2
emisyon ve evrim faktrleri
CO
2
EF
(tC/TJ)
Etkinlik C-CO
2
Ta kmr 25.80 0.98 3.67
Linyit 27.60 0.98 3.67
Asfalt 25.80 0.98 3.67
kinci yakt kmr 25.80 0.98 3.67
Petrol koku 25.80 0.98 3.67
Doalgaz 15.30 1.00 3.67
Petrol koku 20.00 0.99 3.67
Artk yakt 21.10 0.99 3.67
Gaz ya/Motorin 20.20 0.99 3.67
Benzin 18.90 0.99 3.67
LPG 17.20 0.99 3.67
Rafineri gaz 20.00 0.99 3.67
Jet Kerosen 19.50 0.99 3.67
Nafta 20.00 0.99 3.67
13
Enerji
13
Nitrozoksit (N
2
O): Yaktlarn yanmasndan kaynaklanan N
2
O emisyonu 1990-2009 dneminde
yaklak olarak %52.5 orannda artmtr. N
2
O emisyonlarndaki en yksek art, %132.7 ile
ulatrma sektrnde gereklemitir. malat sanayiinde meydana gelen art ise yaklak %37.8
dir. N
2
O emisyonlarndaki artn enerji talebindeki artla doru orantl olduu sylenebilir.
3.3 Yaktlarn yanmasndan kaynaklanan N
2
O emisyonu, 1990 - 2009
0
1
2
3
4
5
6
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
Metan (CH
4
): Yaktlarn yanmasndan kaynaklanan metan emisyonu da art eilimi
gstermektedir. CH
4
emisyonlar 1990 ylna gre yaklak %23.5 orannda artmtr. Grafik
3.4den de grlecei zere emisyonlar 1997 ylndan itibaren azalm 2008 ylndan itibaren
tekrar art gstermitir.
3.4 Yaktlarn yanmasndan kaynaklanan CH
4
emisyonu, 1990 - 2009
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
14
Enerji
14
Yanma kaynakl dier gazlar; NO
x
, CO ve NMVOC emisyonlar da 1990-2009 dnemi iin
hesaplanmtr. NO
x
emisyonlar genel bir art eilimi gsterirken, CO ve NMVOC
emisyonlarnda 1997 ylndan itibaren d eilimi gstermektedir (Tablo 3.1).
Yanma kaynakl emisyonlar, aadaki IPCC alt kategorileri baznda hesaplanmtr.
3.1.1 Enerji Sanayii ( 1.A.1)
Kaynak kategori tanm: Bu kaynak kategori arlkl olarak elektrik retimi ve petrol rafinerisi
iin Trkiyede younlukla kullanlan ta kmr, linyit ve doalgaz gibi fosil yaktlardan
kaynaklanan emisyonlar iermektedir. Yakt tketimleri enerji denge tablolarndan alnmaktadr.
Yntem: Yakt tketim verileri, emisyon faktrleriyle arplarak dorudan ve dolayl
seragazlarnn emisyon tahmini gerekletirilmektedir. Elektrik retiminden kaynaklanan
emisyonlar, ETKB tarafndan herbir termik santral iin kullanlan yakt zellikleri baz alnarak
IPCC yntemine gre hesaplanmaktadr.
Rafinerilerde yakt kaynakl emisyonlar TK tarafndan IPCC 1. yaklamna gre
hesaplanmaktadr. Yakt verisi enerji denge tablolarndan alnmtr. IPCC rehberinde nerilen
emisyon faktrleri kullanlmtr.
Belirsizlikler ve zaman serisi tutarll: Yakt verileri enerji denge tablolarndan
alnmaktadr. Kullanlan yakt verisindeki ve emisyon faktrndeki belirsizlikler ilgili kurum
uzmanlarnca belirlenmektedir. CO
2
, N
2
O, CH
4
emisyonlar hesaplandktan sonra, kresel snma
potansiyeli ile arplarak CO
2
edeerine dntrlmektedir. IPCC yi Uygulama Klavuzunda
nerilen belirsizlik analizi yntemi kullanlarak bu kategorideki emisyonlarn toplam emisyon
iindeki belirsizlii hesaplanmaktadr. Aktivite verisi ve emisyon faktrlerindeki belirsizlik ek 7de
detayl bir ekilde verilmitir.
Kaynak zg kalite gvence/kalite kontrol (KG/KK) ve dorulama: Ulusal seragaz
emisyon envanteri kalite gvence ve kalite kontrol (KG/KK) ilemlerinde IPCC yi Uygulama
Klavuzu kullanlmtr. Kalite kontrol amacyla, IPCC 2. yaklam kullanlarak elde edilen
emisyon deerleri 1. yaklam kullanlarak hesaplanan emisyonlar ile karlatrlmaktadr. Her iki
yntemle elde edilen emisyon deerleri arasndaki farkn %5 dzeyinde olmas uygunluk iin
15
Enerji
15
gerekli grlmektedir. 2009 yl iin fark %5den kktr. Ayrca sektrn yllar itibariyle
eilimine baklarak ok yksek deiim gzlendiinde emisyonlarn doruluu aratrlmaktadr.
3.3 (1.A.1) kategorisi emisyon faktr zaman serisi tutarll
Kaynak
kategori
Gaz
Yakt
tipi
Zaman serisi tutarll
1.A.1 CO
2
Btn
Yaktlar
(1.A.1.a) sektr iin EF 2004 ylna kadar deiiklik gstermemektedir. 2009
yl iin (1.A.1.a) sektr hesaplamalar ETKB sorumluluunda olup lkeye
zg EF kullanlmtr.
1.A.1
N
2
O,
CH
4
Btn
Yaktlar
(1.A.1.a) sektr iin EF 2004 ylna kadar deiiklik gstermemektedir. 2009
yl iin (1.A.1.a) sektr hesaplamalar ETKB sorumluluunda olup lkeye
zg EF kullanlmtr.
Yeniden hesaplama: 1990-2009 yllar iin kirletici bana 1.A.1 sektrnde yeniden
hesaplama yaplmamtr.
3.1.1.1 Elektrik ve Is retimi (1.A.1.a)
Kaynak kategori tanm: Emisyon seviyeleri ve eilimleri bakmndan elektrik ve s retimi
anahtar kategoridir. Elektrik ve s retimi kaynak kategorisi altnda btn elektrik santrallerinde
retilen elektrik ve s retimini ierilmektedir. Bu sektr iin yakt tketim verileri, enerji denge
tablolarndan alnmtr.
2009 ylnda, elektrik retimi, seragaz emisyonlar zerindeki ana roln korumutur. Elektrik
retim kapasitesi bir nceki yla gre %7.08 artarak 44.76 GWa ulamtr. Bu deer 1990 yl
deerinden yaklak olarak 2.75 kat daha fazladr. Toplam net elektrik retimi 2008 ylndaki
161.9 TWh deerini alrken 2009 ylnda 156.9 TWh olarak gereklemitir. Elektrik retiminde
%49.3 ile doalgaz yksek bir paya sahipken, bunu %28.35 ile kmr, %18.8 ile hidro ve
jeotermal, %0.94 ile dier yenilenebilir enerji kaynaklar ve %2.5 ile fueloil takip etmektedir.
Elektrik retimi, hidroelektrik santrallerinde ve zellikle doalgazla alan termik santrallerde
yaplan kapasite art ile 2008 ylnda gerekleen 33 TWh deerinden %9.1 artla 2009 ylnda
36 TWh olarak gereklemitir. 2009 ylnda termik santraller toplam kurulu kapasitenin
%65.5ini oluturmakta ve toplam talebin %80.6sn karlamaktadr.
16
Enerji
16
Rzgar enerjisi kurulu kapasitesi 2008 ylnda 364 MWdan 2009 ylnda 792 MWa ykselmitir.
2005 ylnda kabul edilen ve daha sonra 2011 ylnda revize edilen Yenilenebilir Enerji Kanunu ile
yenilenebilir kaynaklardan retilen elektriin satn alnmasna ynelik devlet destei olumlu
sonu vermitir.
Ayrca hayvansal ve bitkisel atklardan elektrik retiminde de gelime kaydedilmektedir. Atktan
retilen elektrik miktar geen sene ile karlatrldnda %36.6 artarak 82 MW kurulu gce
ulam, 2009 ylnda 340 GWh retim gereklemitir.
2009 ylnda, Trkiyenin toplam birincil enerji arz (TPES) 106.14 Mtep olup 2008 yl ile
karlatrldnda %0.18lik bir d gereklemitir. Toplam birincil arzn 30.44 Mtepi kmr
ve 32.78 Mtepi doalgaz ve 30.57 Mtepi petrol olutururken, yenilenebilir kaynaklar ise 8.7
Mtepini salamaktadr.
Birincil enerji retimi (yurtii) %3.5 artarak, 2008 ylnda 29.3 Mtepden 2009 ylnda 30.32 Mtep
deerine ulam ve toplam enerji arznn %28.6sn salamtr. lkenin 2009 ylnda enerji
ithalat bamll %71.5dir.
Hayvansal ve bitkisel atklar hari, fosil yaktlarn retimi, 2009 ylnda %2.57 artarak, 2008
ylnda 19.87 Mtep deerinden 20.38 Mtep deerine ykselmitir. Yerli ham petrol retimi
%3.57 artmtr. Yerli doal gaz retimi, 2008 ylnda 931 Mtep deerinden %32.65 azalarak
2009 ylnda 627 Mtep deerine ulamtr. Temel yerli enerji kayna olarak kmr retimi 2009
ylnda 79.5 Mt olarak gereklemitir.
1.A.1.a kaynak kategorisi iin, yaktlarn s bileimleri, elektrik retim tesislerinden derlenen
verilerin arlkl ortalamas alnarak hesaplanmtr.
3.1.1.2 Petrol Rafinerisi (1.A.1.b)
Petrol Rafinerisi, rafineri gaz ve doal gaz tketiminden kaynaklanan CO
2
emisyonu bakmndan
anahtar kategoridir. Toplam enerji kaynakl CO
2
emisyonuna katks yllar itibariyle %1.6 ile
%3.3 arasnda deimektedir. Rafinerilerdeki yakt girdileri, enerji denge tablolarndan alnm
olup, emisyon faktrleri iin IPCC klavuzu kullanlmtr. Yakt verisinin belirsizlii ise ETKB
uzmanlar tarafndan hesaplanmtr.
17
Enerji
17
3.1.1.3 Kat Yakt retimi ve Dier Enerji Sanayii (1.A.1.c)
Kat yakt retimi ve dier enerji sanayii kategorisi ulusal seragaz emisyon envanteri raporunda
ayr bir balk altnda deerlendirilmeyip, elektrik ve s retimi ve kmr madencilii
kategorilerine dahil edilmitir.
3.1.2 malat Sanayii ve naat (1.A.2)
Kaynak kategori tanm: Bu kaynak kategorisi, imalat sanayi sektrlerini iermektedir. IPCC
demir-elik, demir d metal, kimya, kat hamuru, kat ve bask, gda ileme, iecek ve ttn
sektrlerinin ayrtrlmasn ngrmektedir. Ancak enerji denge tablolar bu detay
iermediinden kat hamuru, kat ve bask, gda ileme, iecek ve ttn sektrleri dier
bal altnda deerlendirilmitir. Ayn ekilde 1990-2004 yllar arasnda imento retimi,
eker retimi, gbre sanayi ve dier sanayi enerji denge tablolarnda ayrtrlm olarak
verilmediinden bu sektrler de dier balnda ele alnmtr. 2005 ylndan itibaren szkonusu
sektrler dier balnn altnda ayrtrlarak verilmektedir.
Enerji denge tablolarnda sanayi sektrnde retilen elektrik retiminde kullanlan yakt
miktarlar ayrtrlmadndan bu sektrde elektrik retimi kaynakl emisyonlar ayr olarak
verilememitir.
Yntem: Bu sektrden kaynaklanan seragaz emisyonlar IPCC 1. yaklamna gre
hesaplanmtr. Emisyonlar enerji denge tablolarndan elde edilen yakt verileri ile IPCC
rehberinde nerilen emisyon faktrleri ile arplarak hesaplanmaktadr. Emisyon faktrleri ek
2de verilmitir.
2
, N
2
O, CH
4
2
1S
Enerji
18
3.4 (1.A.2) kategorisi iin zaman serisi tutarll
Kaynak kategori Gaz Yakt tipi Zaman serisi tutarll
1.A.2 CO
2
Btn
yaktlar
Btn emisyon faktrleri tm zaman serisi boyunca sabittir
1.A.2
N
2
O,
CH
4
Btn
yaktlar
Btn emisyon faktrleri tm zaman serisi boyunca sabittir
Kaynak zg KG/KK ve dorulama: Ulusal seragaz emisyon envanteri kalite gvence ve
kalite kontrol (KG/KK) ilemlerinde IPCC yi Uygulama Klavuzu kullanlmtr. Sektrn yllar
itibariyle eilimine baklarak ok yksek deiimlerde emisyonlarn doruluu aratrlmaktadr.
Yeniden hesaplama: 1990-2009 yllar iin kirletici bana 1.A.2 sektrnde yeniden
3.1.2.1. Demir elik Sanayi (1.A.2.a)
malat sanayi ve inaat sektr altnda demir elik kaynak kategorisi, ikincil yakt kmr, ta
kmr ve doal gaz tketiminden kaynaklanan CO
2
emisyonu bakmndan anahtar kaynak
kategoridir. Demir elik sanayiinde kullanlan ikincil yakt kmr dahil, ilgili yakt tketim
miktarlar, enerji denge tablolarndan alnmtr. Demir elik sanayiinden kaynaklanan emisyon,
dier sektrlerle karlatrldnda daha youn kmr kullanldndan bir hayli yksektir. Bu
sektrde yaktlarn yanmasndan kaynaklanan emisyon, yalnzca byk lekli demir elik retim
sanayisinden kaynaklanan emisyonlar iermektedir. Kk ve orta lekli demir elik
iletmelerinden kaynaklanan emisyon, 2008 ylna kadar yakt tketim verileri
ayrtrlamadndan dier sanayi ksmna dahil edilmitir. 2008 ylndan itibaren demir elik
sektr balnda sektrn tm kapsanmtr. Bu nedenle sektrn emisyonu artmtr.
3.1.2.2 Demir D Metal Sanayi (1.A.2.b)
Bu kategori, 2009 yl Ulusal Seragaz Emisyon Envanterinde anahtar kategori deildir. Toplam
CO
2
emisyonu, imalat sanayi ve inaat sektrnden kaynaklanan toplam CO
2
emisyonunun
%0.47 ile %12.39 arasnda bir paya sahiptir.
3.1.2.3 Kimya Sanayi (1.A.2.c)
Kimya sanayi kaynak kategorisi anahtar kaynak kategori olmayp emisyonunun byk bir ksm
doal gaz yanmasndan kaynaklanmaktadr.
19
Enerji
19
3.1.2.4 Kat Hamuru, Kat ve Bask (1.A.2.d)
Bu sektr ve rnleri iin tketilen enerji miktar, enerji denge tablolarnda ayrtrlmadndan,
bu sektrn emisyonu dier 1.A.2.f bal altnda deerlendirilmitir.
3.1.2.5 Gda leme, ecek ve Ttn Sanayi (1.A.2.e)
Bu sektr ve rnleri iin tketilen enerji miktar, enerji denge tablolarnda ayrtrlmadndan,
bu sektrn emisyonu dier 1.A.2.f bal altnda deerlendirilmitir.
3.1.2.6 Dier-imento retimi (1.A.2.f)
CO
2
emisyonu bakmndan imento retimi anahtar kategoridir. imento retiminde yksek
miktarda linyit, ta kmr veya petrol koku kullanlmaktadr.
3.1.2.7 Dier-eker retimi (1.A.2.f)
Bu sektr anahtar kaynak kategori deildir. Yakt verisi enerji denge tablolarndan alnmaktadr.
3.1.2.8 Dier-Gbre (1.A.2.f)
Bu sektr anahtar kaynak kategori deildir. Yakt verisi enerji denge tablolarndan alnmaktadr.
3.1.2.9 Dier (1.A.2.f)
Yukarda ayrtrlamam olan dier imalat sanayi sektrleri bu kategoride kapsanmtr.
Kategoriye dahil edilen sektrlerde tketilen doal gaz, linyit, dizel yakt ve ta kmr
kullanmndan kaynaklanan CO
2
emisyonu bakmndan anahtar kaynak kategoridir. Yakt verisi
enerji denge tablolarndan alnmaktadr.
3.1.3 Ulatrma
Ulatrma kaynakl emisyonlar Trkiyede ana emisyon kaynaklarndan birisidir. 2009 yl
emisyonu, 1990 yl emisyonundan %64.97 daha fazla olup (Grafik 3.5) ortalamada yllk %4.03
bir art gzlenmektedir.
20
Enerji
20
3.5 Ulatrma sektr emisyonlarnn toplam CO
2
edeeri,
1990 - 2009
0
10
20
30
40
50
60
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Bin Gg)
2009 ylnda ulatrma sektr toplam CO
2
edeer emisyonuna 47.48 Mt katkda bulunmutur.
1990 ylndan 2009 ylna kadar dalmlar ve deiimler Tablo 3.5 ve Grafik 3.6da
grlmektedir.
3.5 Ulatrma kaynakl seragazlarnn toplam CO
2
ed. emisyonuna katks
CO
2
Edeer Emisyonlar
(Gg)
Ulatrma
sektr iindeki
paylar (%)
Ulatrma Tipi 1990 2008 2009 2009
Karayolu 24 350.70 40 565.29 40 199.62 84.74
Sivil Havaclk 914.98 5 240.75 5 158.93 10.87
Demiryolu 521.52 458.15 444.8 0.94
Denizcilik 499.39 1 540.57 1 636.36 3.45
2008-2009 1990-2009
Deiimi Deiimi
CO
2
Ed. (Gg) (%) CO
2
Ed. (Gg) (%)
Karayolu -365.67 -0.9 15 848.92 65.09
Sivil Havaclk -81.82 -1.56 4 243.96 463.83
Demiryolu -13.34 -2.91 -76.72 -14.71
Denizcilik 95.79 6.22 1 136.97 227.67
Kaynak: Ulatrma Bakanl
21
Enerji
21
Hesaplamalara gre, karayolu ulatrmas en nemli emisyon kayna olup, toplam ulatrma
emisyonunun %84.6lk ksm karayollarndan kaynaklanmaktadr. Yurtii havacln pay %11
iken, yurtii denizcilik faaliyetlerinin pay %3.5, demiryolu faaliyetlerinin pay ise % 0.9dur.
3.6 Ulatrma tiplerine gre CO
2
emisyonlarnn eilimi, 1990 - 2009
0
10
20
30
40
50
60
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Bin Gg)
Sivil Havaclk
Karayolu Ulatrmas
Demiryolu
Denizyolu
Toplam
Lineer Karayolu Ulatrmas
Lineer Toplam
Kaynak Kategori Tanm: Bu kaynak kategorisi ulatrma amal faaliyetlerden kaynaklanan
emisyonlar yanstmaktadr. Havaclk, demiryollar, karayolu ve denizcilii kapsamaktadr.
Bunlara ek olarak, uluslararas havaclk ve uluslararas denizcilik bu kategoriye dahil edilmitir.
Sivil havaclktan kaynaklanan emisyonlar, uluslararas havaclk ve yurtii havaclk olmak zere
(1.A.3.a.i) ve (1.A.3.a.ii) kategorisi altnda ele alnmtr.
Karayolu ulatrmasndan kaynakl emisyonlar, ulatrma faaliyetleri kaynakl emisyonlar
ierisinde en byk paya sahip olup, tahminler sadece benzinle alan aralar iin deil ayn
zamanda dizel ve LPG yakt kullanan eitli ara tipleri iin yaplmtr.
Demiryollarndan kaynaklanan mobil emisyonlar (1.A.3.c.) kategorisi altnda raporlanmtr.
Denizcilik faaliyetlerinden kaynaklanan emisyonlar, ky tamacln (1.A.3.d.ii) ve uluslararas
deniz bunkerlerini (1.A.3.d.i) kapsamaktadr.
Yntem: Ulatrmadan kaynaklanan seragazlar emisyonu, yakt verisinin ilgili emisyon faktrleri
ile arplarak elde edilir. Btn emisyon faktrleri IPCC 2006 Rehberinden alnmtr.
22
Enerji
22
Ulatrma sektr hesaplamalarnda kullanlan IPCC yaklamlar Tablo 3.6da verilmitir.
3.6 Ulatrma trlerine gre seragaz hesaplamalarnda kullanlan metodlar
Ulatrma Trleri CO
2
CH
4
CO N
2
0 NOx NMVOC SO
2
TIER
I
TIER
II
Sivil Havaclk X X
Uluslararas Havaclk X
Karayolu X X
Demiryolu X
Yerel Denizcilik X
Uluslararas Denizcilik X
Boruhatt Ulatrmas X
Bu kaynak kategorisinden salnan emisyonun tahmininde aadaki veri kaynaklar kullanlmtr.
1.A.3.a.i, 1.A.3.a.ii, 1.A.3.b, 1.A.3.c, 1.A.3.d.i, 1.A.3.d.ii ve 1.A.3.e kaynak kategorileri
iin yakt tketim verileri enerji denge tablosundan alnmtr. Bu deerler gerektii
takdirde Petrol Sanayi Dernei (PETDER)den alnan verilerle karlatrlmaktadr.
Yurtii Sivil Havaclk (1.A.3.a.ii) iin kullanlan hava trafik verisi Devlet Hava Meydanlar
letmesi Genel Mdrlnden alnmtr. Emisyonlar; IPCC 2006 rehberinde aklanan
2. yaklam kullanlarak tahmin edilmitir. Hesaplama metodolojsi, her bir
havaalanndaki yakt tketimine ve hava trafik verisine dayanmakta ve faaliyetler iin
varsaylan emisyon faktrleri kullanlmaktadr. ni ve kalk dngs ve seyirden oluan
hava trafik verisi Trkiyedeki 45 havaalan iin kayt altna alnmaktadr. 914 m
altndaki btn faaliyetler ini ve kalk dngsne eklenmi, 914 m ykseklik stndeki
hareketler ise seyir safhasnda ele alnmtr. Btn hava tat tipleri iin, yurtii
uularda tketilen yakt miktar tahmin edilmitir. Her bir uak tipi iin emisyon
faktrleri IPCC Rehberinden elde edilmitir.
Karayolu ulamndan kaynaklanan emisyonlar IPCC 2. yaklam kullanlarak
hesaplanmaktadr. Hesaplama iin gerekli ara tipleri ve dier bilgiler Karayollar Genel
Mdrl, Trkiye statistik Kurumu, Emniyet Genel Mdrl ve Otomotiv Sanayi
Derneinden alnmtr.
23
Enerji
23
Ulatrma sektr emisyon tahmini iin gerekli dier veriler, Kara Ulatrmas Genel
Mdrl, Devlet Demiryollar Genel Mdrl, Denizcilik Mstearl, Sivil Havaclk
Genel Mdrl, Demiryollar, Limanlar ve Hava Meydanlar naat Genel
Mdrlnden alnmtr.
kalite kontrol (KG/KK) ilemlerinde IPCC yi Uygulama Klavuzu kullanlmtr. Kalite kontrol
amacyla, IPCC 2. yaklam kullanlarak elde edilen emisyon deerleri 1. yaklam kullanlarak
hesaplanan emisyonlar ile karlatrlmaktadr. Her iki yntemle elde edilen emisyon deerleri
arasndaki farkn %5 dzeyinde olmas uygunluk iin gerekli grlmektedir. 2009 yl iin fark
%5den kktr. Ayrca sektrn yllar itibariyle eilimine baklarak ok yksek deiim
gzlendiinde emisyonlarn doruluu aratrlmaktadr.
3.1.3.1 Sivil Havaclk (1.A.3.a)
Sivil havaclk, jet yakt tketiminden kaynaklanan CO
2
emisyonu bakmndan anahtar
kategoridir.
3.1.3.1.1 Uluslararas Havaclk (1.A.3.a.i)
Uluslararas havaclkta kullanlan yakt tipi jet yaktdr. Uluslararas havaclktan kaynaklanan
CO
2
, CH
4
, N
2
O, NO
X
, CO, NMVOC ve SO
2
emisyonlarnn 2008-2009 yllar arasndaki fark Tablo
3.7de grlmektedir. 2009 ylnda yakt tketiminden kaynaklanan dten dolay, 2008 yl ile
karlatrldnda, emisyonlarda da bir d gzlenmektedir. Grafik 3.7 ve Grafik 3.8 toplam
emisyonu, nitrozoksit ve metan emisyonunun CO
2
edeer olarak d eilimini
gstermektedir. Buna gre; toplam emisyon 1.15 Mt CO
2
edeere ulamtr.
3.7 Uluslararas havaclktan kaynaklanan emisyonlar
(Bin ton)
CO
2
CH
4
N
2
O NO
x
CO NMVOC SO
2
2008 1 256.56 0.04 0.15 21.96 7.32 3.66 0.20
2009 1 147.58 0.08 0.01 4.82 1.61 0.80 0.18
24
Enerji
24
3.7 Uluslararas havaclk iin CO
2
edeeri, 2008 - 2009
1 080
1 100
1 120
1 140
1 160
1 180
1 200
1 220
1 240
1 260
1 280
2008 2009
(Gg)
3.8 Uluslararas havaclk CH
4
ve N
2
O emisyonlarnn CO
2
edeeri,
2008 - 2009
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
3.0
3.5
2008 2009
(Gg)
CH4
N2O
Belirsizlikler ve zaman serisi tutarll: Belirsizlikler, yakt kayt sistemindeki yakt verisinin
ayrtrlamamasndan kaynaklanmaktadr. Uluslararas yakt kullanmnn belirlenmesi iin bu
sektrdeki btn iletmelerle birlikte allmas gerekmektedir. Konu ile ilgili grmeler ve
almalar devam etmektedir.
IPCCnin yakt tketimi iin nerdii %7 varsaylan deeri uluslararas sivil havaclk iin
kullanlmtr.
25
Enerji
25
Yeniden hesaplama: Bu sektrde yeniden hesaplama yaplmamtr.
3.1.3.1.2 Yurtii Havaclk (1.A.3.a.ii)
Yurtii havaclk alt sektrnde sadece jet yakt tketilmektedir. Hava trafik verisi, Devlet Hava
Meydanlar letmesinden alnmaktadr. Her bir havaalan ve btn uak tiplerine gre ini kalk
saylar elde edilmitir. 2009 ylnda yurtii seyahatlerde toplam ini kalk says 718.12 dir.
Grafik 3.9 ve Grafik 3.10 srasyla 2005 ve 2009 yllarndaki artan yolcu ve yk trafiini Tablo 3.8
ise 2009 ylnda havaalanlarndaki hava trafiini gstermektedir.
26
Enerji
26
3.8 Hava trafii, 2009
Hatlar Uluslararas Toplam
Havaalanlar
Uu
Says
Yolcu
Says
Uu
Says
Yolcu
Says
Uu
Says
Yolcu
Says
Atatrk 108 252 11 416 838 175 701 18 396 050 283 953 29 812 888
Esenboa 50 347 4 990 134 12 273 1 094 270 62 620 6 084 404
A.Menderes 40 492 4 534 339 13 705 1 667 455 54 197 6 201 794
Antalya 28 436 3 135 139 98 800 15 210 554 127 236 18 345 693
Dalaman 6 474 464 729 17 540 2 883 267 24 014 3 347 996
Milas-Bodrum 11 292 970 337 12 179 1 810 607 23 471 2 780 944
Adana 22 357 2 065 779 3 885 416 623 26 242 2 482 402
Trabzon 11 700 1 531 780 3 192 65 125 14 892 1 596 905
S.Demirel 1 965 3 192 140 13 269 2 105 16 461
Nevehir-Kap. 1 231 83 109 293 39 644 1 524 122 753
Erzurum 5 034 583 789 196 15 228 5 230 599 017
Gaziantep 6 791 708 673 1 370 124 329 8 161 833 002
Adyaman 880 85 112 0 0 880 85 112
Ar 179 14 169 0 0 179 14 169
Balkesir 94 256 0 0 94 256
Balkesir/Krfez 0 0 0 0 0 0
Batman 1 409 165 482 0 0 1 409 165 482
Bursa-Yeniehr 1 978 60 219 250 13 277 2 228 73 496
anakkale 1 282 19 207 44 0 1 326 19 207
ardak 1 741 148 131 33 2 649 1 774 150 780
Diyarbakr 8 774 1 048 875 123 11 506 8 897 1 060 381
Elaz 2 520 343 348 24 1 496 2 544 344 844
Erzincan 1 667 127 030 0 0 1 667 127 030
Gkeada 0 0 0 0 0 0
Hatay 2 201 234 828 901 90 479 3 102 325 307
Kahramanmara 1 133 81 420 0 0 1 133 81 420
Kars 2 252 285 880 24 2 128 2 276 288 008
Kayseri 5 215 568 106 2 066 210 533 7 281 778 639
Konya 3 729 267 518 321 34 206 4 050 301 724
Malatya 4 353 439 057 213 23 827 4 566 462 884
Mardin 2 098 233 288 0 0 2 098 233 288
Merzifon 416 39 392 3 185 419 39 577
Mu 1 095 114 268 16 1 527 1 111 115 795
Samsun aramba 7 202 779 794 654 87 068 7 856 866 862
Siirt 164 0 0 0 164 0
Sinop 581 47 147 1 0 582 47 147
Sivas 1 200 122 158 32 1 979 1 232 124 137
anlurfa Gap 1 886 178 144 28 3 011 1 914 181 155
Tekirda/ orlu 15 974 30 629 1 507 10 149 17 481 40 778
Tokat 37 0 0 0 37 0
Uak 288 10 327 0 0 288 10 327
Van F.Melen 6 710 744 447 10 1 046 6 720 745 493
st./Sabiha Gken 40 684 4 510 895 23 065 2 006 591 63 749 6 517 486
Eskiehir/Anadolu n. 7 161 39 994 402 38 329 7 563 78 323
Zonguldak/aycuma 112 0 56 5 142 168 5 142
Antalya/Gazipaa 36 0 0 0 36 0
27
Enerji
27
Btn uak tipleri iin emisyon faktrleri IPCC 2006 rehber dokmanndan alnmtr. Verinin
olmad durumlarda varsaylan deerler kullanlmtr.
Bu aklamalar nda, yurtii havaclkta tketilen toplam yakt miktar 1.62 Mtdur. ni ve
kalklarda tketilen yakt miktar 0.65 Mt iken seyir esnasnda tketilen yakt miktar ise 0.97 Mt
olup, ini ve kalk esnasnda salnan emisyon miktarlar 2.06 Mt CO
2
, seyir esnasnda salnan
CO
2
ise 3.04 Mt CO
2
, CH
4
ve N
2
O emisyon miktarlar ve ortalama emisyon faktrleri ise Tablo
3.9da verilmitir.
3.9 Seyir ve LTO iin ortalama emisyon faktrleri ve emisyonlar
(Bin ton)
CO
2
CH
4
N
2
O
Emisyon
Toplam Emisyon 5 104.19 0.08 0.17
LTO Emisyonu 2 062.55 0.08 0.07
Seyir Emisyonu 3 041.64 - 0.10
Emisyon Faktr (kg
emisyon
/ton
yakt
)
LTO + Seyir 3 158.9 0.05155 0.1058
LTO 3 285.9 0.5825 0.13
Seyir 3 150.0 - 0.1
Grafik 3.11 ve Grafik 3.12 CO
2
edeeri olarak toplam emisyonu, nitrozoksit ve metan
emisyonunun artan eilimini gstermektedir. CO
2
edeer emisyon 1990 ylndan itibaren
yaklak %470 artarak 2009 ylnda 5.2 Mt CO
2
edeere ulamtr. 2009 ylnda nitrozoksit
emisyonu 760 ton CO
2
edeere dm, metan ise 44 700 ton CO
2
edeere ykselmitir.
3.11 Yurtii havaclk iin CO
2
edeeri, 1990 - 2009
0
1
2
3
4
5
6
7
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Bin Gg)
2S
Enerji
28
3.12 Yurtii havaclk CH
4
ve N
2
O emisyonlarnn CO
2
edeeri, 1990 - 2009
0
10
20
30
40
50
60
70
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
CH4
N2O
Belirsizlikler ve zaman serisi tutarll: Belirsizlikler, uak tipine gre tkettikleri yakt
miktar verisindeki eksiklikler ve varsaylan deerlerin kullanmndan dolay artmaktadr.
IPCC rehberinin varsaylan deerleri faaliyetler iin %7, yakt tketimi iin %7 kabul edilmitir.
3.1.3.2 Karayolu Ulatrmas (1.A.3.b)
Karayolu ulatrmasndan kaynakl emisyonlarn tahmininde kullanlan metodoloji, 2005 ylnda
stanbul Teknik niversitesi tarafndan gelitirilmitir. Model, lke artlarna ve verinin
mevcudiyetine gre zerinde bir takm gncellemeler yaplm COPERT metoduna
dayanmaktadr.
Enerji kaynakl emisyon hesaplar balang olarak IPCC 1. yaklamna gre, modelin
sonularyla karlatrmak iin yaplmtr. Daha sonra IPCC 2. yaklam ile, ara filosu ve trafik
faaliyetleri verisi kullanlarak CO
2
emisyonu yeniden hesaplanm ve model kullanlarak dier
emisyonlarn tahmini yaplmtr. Karayolu ulatrmas, dizel yakt, LPG ve benzin tketiminden
kaynaklanan CO
2
emisyonu bakmndan anahtar kategoridir.
Trkiyede ara snflarnn kilometre performansna ilikin veri setinin tamam bulunmadndan
dolay, aralar iin kat edilen mesafe, kat edilen mesafe bana yakt tketim varsaymlar ve
toplam yakt tketimine dayanan bir algoritma ile elde edilmitir. Benzinli binek aralarda toplam
tketilen yakt miktar trafikte bulunan ara saysyla doru orantldr. Benzin sadece binek
29
Enerji
29
aralar tarafndan kullanldndan, herhangi bir model iin yllk ortalama kilometre performans,
tketimden ve trafikteki ara saylarndan elde edilebilmektedir.
Dier ara snflar iin (dizel yakt kullanan aralar) kullanlan zm algoritmas ise; enerji
tketimi ve enerji denge tablolarnda raporlanan enerji tketimi arasndaki farkn
minimizasyonuna dayanmaktadr. Bu, her bir kategorinin yakt tketiminin ve kapsanan
kilometre performans gereine uygun bir ekilde dzeltilerek elde edilmitir (Tablo 3.10).
Hesaplanan kilometre performanslar daha sonra karayolu trafiinden kaynaklanan emisyonlar
elde etmek iin kullanlmtr. CO
2
dndaki emisyonlar IPCC 2. yaklamyla hesaplanrken, CO
2
emisyonlar enerji tketimine dayanan IPCC 1. yaklamyla elde edilmitir. 2. yaklam sonular
dorulama iin 1. yaklam sonularyla karlatrlmaktadr (Grafik 3.13).
Seyahat edilen mesafe tahminleri Tablo 3.10da farkl ara kategorileri iin verilmitir. Farkl ara
tipleri iin kat edilen mesafe tahminleri gelecekteki almalar iin gelitirilme aamasndadr.
Ara kategorilerine ilikin emisyon faktrleri ise Tablo 3.11de verilmitir.
3.10 Ara snflarna gre yllk katedilen mesafe (tahmini)
(km)
Binek Aralar
Yl Dizel Benzin LPG
Kamyon
Hafif
ticari
aralar
Minibs Otobs Motorsiklet
2009 6 500 6 500 31 050 19 268 16 000 22 500 77 500 1 450
2008 7 540 7 540 26 400 19 500 14 000 14 750 53 000 1 550
2007 7 850 7 850 17 500 19 500 14 000 14 750 53 000 1 550
2006 8 400 8 400 16 970 15 000 13 250 14 250 52 500 1 650
2005 8 900 8 900 18 060 14 000 13 000 14 000 52 000 1 700
2004 9 400 9 400 19 230 18 000 11 800 12 400 51 000 1 750
2003 9 750 9 750 24 200 25 500 17 000 17 500 55 500 1 800
2002 10 400 10 400 24 500 25 500 14 750 15 250 55 000 1 800
2001 10 550 10 550 28 500 24 500 12 900 13 100 54 500 2 000
2000 12 400 12 400 28 200 22 500 11 700 12 600 53 500 2 250
1999 14 800 14 800 23 500 21 000 10 600 11 700 51 500 3 250
1998 16 000 16 000 23 200 18 000 8 400 9 450 43 500 3 250
1997 16 000 16 000 23 200 25 000 11 250 12 270 58 000 3 500
1996 15 600 15 600 - 33 000 15 100 15 930 80 000 3 700
1995 15 250 15 250 - 34 500 14 525 15 640 77 500 3 700
1994 14 400 14 400 - 33 000 14 030 14 975 76 000 3 350
1993 15 300 15 300 - 39 200 16 400 17 535 84 000 3 350
1992 15 200 15 200 - 34 200 14 200 15 135 76 000 3 350
1991 15 900 15 900 - 36 700 17 300 18 300 85 500 3 000
1990 18 400 18 400 - 44 000 22 500 22 500 89 000 3 000
30
Enerji
30
3.11 Ara snflarna gre emisyon faktrleri
(g/km)
Ara Kategorileri
Binek Aralar
Model Yl Dizel Benzin LPG
Kamyon
Hafif ticari
aralar
Minibs Otobs Motorsiklet
CH
4
1990-2001 0.005 0.07 0.06 0.06 0.005 0.005 0.06 0.15
2002-2009 0.005 0.02 0.06 0.06 0.005 0.005 0.06 0.15
N
2
O
1990-2001 0.01 0.005 0.0 0.03 0.02 0.02 0.03 0.002
2002-2009 0.01 0.05 0.0 0.03 0.02 0.02 0.03 0.002
CO
1990-1993 - 46 7.10 9 1.60 1.60 9.00 22.00
1994-2001 - 19 7.10 9 1.60 1.60 9.00 22.00
2002-2009 0.7 2.90 7.10 9 1.60 1.60 9.00 22.00
NMVOC
1990-1993 0.2 5.30 1.50 1.90 0.40 0.40 1.90 16.00
1994-2001 0.2 4.50 1.50 1.90 0.40 0.40 1.90 16.00
2002-2009 0.2 0.50 1.50 1.90 0.40 0.40 1.90 16.00
Yakt Tketimi (l/100 km)
1990-1993 7.30 11.20 - - - - - -
1994-2001 7.30 8.30 - - - - - -
2002-2009 7.30 8.50 - - - - - -
Karayolu ulatrmasnda, yakt olarak benzin, dizel, doal gaz, biyodizel kullanlmaktadr.
Ulatrma sektr ierisinde karayolu ulatrmas, 2009 ylnda 40.17 Mt CO
2
emisyonu ile,
ulatrma faaliyetleri kaynakl emisyonlar ierisinde %84.61lik paya sahip ana emisyon
kaynaklarndan birisidir (Grafik 3.14). Nitrozoksit emisyonu 0.54 Mt CO
2
edeere, metan
emisyonu ise 0.12 Mt CO
2
edeere ykselmitir (Grafik 3.15).
31
Enerji
32
Enerji
32
Karayolu ulatrmasndan kaynaklanan emisyonlar IPCC 2. yaklam kullanlarak tahmin
edilmitir. Buna gre bu emisyonun %37.9u binek aralardan, %25.5i hafif ticari aralardan,
%21.8i otobslerden, %9.7si kamyonlardan, %0.8i motosikletlerden, %0.1i ise minibslerden
kaynaklanmaktadr (Grafik 3.16). Yakt tiplerine gre CO
2
emisyonlarnn dalm Grafik 3.17de
gsterilmitir. Toplam emisyonun %65i benzin tketiminden kaynaklanmaktadr.
3.17 Yakt tiplerine gre CO
2
emisyonlarnn dalm, 2009
0%
18%
17% 65%
Doalgaz
LPG
Benzin
Dizel
3.1.3.3 Demiryollar (1.A.3.c)
Demiryollar ile ilgili ulatrma verisi kapsaml ve detayl olmadndan bu alt sektr iin emisyon
tahmininde IPCC 1. yaklam kullanlmtr. Bu alt sektrde, demiryollar tarafndan kullanlan
elektriin retimi srasnda kullanlan mazot dikkate alnmtr.
33
Enerji
33
Grafik 3.18 ve Grafik 3.19 toplam emisyonu ve artan metan ve nitrozoksit emisyonunun Mt CO
2
edeeri cinsinden eilimini gstermektedir. 2009 ylnda CO
2
edeer emisyonu 1990 ylna
gre %0.94 derek 445 bin ton CO
2
edeere ulamtr. 2009 ylnda nitrozoksit emisyonu
7130 ton CO
2
edeere derken, metan emisyonu 483 ton CO
2
edeere ykselmitir.
3.18 Demiryollar iin CO
2
edeeri, 1990 - 2009
0
100
200
300
400
500
600
700
800
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
3.19 Demiryollar CH
4
ve N
2
O emisyonlarnn CO
2
edeeri, 1990 - 2009
0
1
2
3
4
5
6
7
8
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
CH4
N2O
34
Enerji
34
3.1.3.4 Denizcilik (1.A.3.d)
3.1.3.4.1 Uluslararas Denizcilik Bunkerleri (1.A.3.d.i)
Tablo 3.12, 2008 ve 2009 yllar iin uluslararas denizcilik bunkerlerinden kaynaklanan CO
2
, CH
4
,
N
2
O, NO
X
, CO, NMVOC ve SO
2
emisyonlarnn eilimini gstermektedir. Grafik 3.20 ve Grafik
3.21 ise toplam emisyonu, nitrozoksit ve metan emisyonunu CO
2
edeeri cinsinden
gstermektedir. Toplam emisyon CO
2
edeeri olarak 874 bin ton, nitrozoksit emisyonu 2 100
ton, metan emisyonu ise 1 200 tona ulamtr.
3.12 Uluslararas denizcilik yaktndan kaynaklanan emisyonlar
(Gg)
Yakt
tr CO
2
CH
4
N
2
O NO
x
CO NMVOC SO
2
2008
Toplam 1 070.60 0.07 0.01 21.41 14.27 2.85 3.79
Dizel 750.96 0.05 0.01 15.21 10.14 2.03 0.70
Fuel Oil 319.64 0.02 0.00 6.20 4.13 0.83 3.08
2009
Toplam 871.07 0.06 0.01 17.17 11.44 2.29 5.63
Dizel 321.30 0.04 0.00 6.51 4.34 0.87 0.30
Fuel Oil 549.77 0.02 0.00 10.66 7.11 1.42 5.33
3.20 Uluslararas denizcilik iin CO
2
edeeri, 2008 - 2009
0
200
400
600
800
1 000
1 200
2008 2009
(Gg)
35
Enerji
35
3.21 Uluslararas denizcilik CH
4
ve N
2
O emisyonlarnn CO
2
edeeri,
2008 - 2009
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
2008 2009
(Gg)
CH4
N2O
3.22 Ulusal denizcilik iin CO
2
edeeri, 1990 - 2009
0
200
400
600
800
1 000
1 200
1 400
1 600
1 800
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
3.1.3.4.2 Ulusal Denizcilik (1.A.3.d.ii)
Bu alt sektrde ulatrmayla ilgili veri kapsaml ve detayl olmadndan emisyon
hesaplamalarnda IPCC 1. yaklam kullanlmaktadr. Enerji kayna olarak sadece benzin ve
fuel oil kullanlmaktadr
Ulusal denizcilik faaliyetleri ulatrma faliyetlerinden kaynaklanan toplam emisyona 2009 ylnda
%3.45 ile 1.636 Mt CO
2
edeer bir katk yapmtr (Grafik 3.22). Ayrca 2009 ylnda nitrozoksit
36
Enerji
36
emisyonu 4092 ton CO
2
edeere, metan emisyonu ise 2 310 ton CO
2
ederee ykselmitir
(Grafik 3.23).
3.23 Ulusal denizcilik CH
4
ve N
2
O emisyonlarnn CO
2
edeeri, 1990 - 2009
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
CH4
N2O
3.1.3.5 Dier (1.A.3.e)
3.1.3.5.1 Karayolu D Kara Ulatrmas (1.A.3.e.ii)
Bu kategoride bir bilgi raporlanmamtr.
3.1.4. Dier Sektrler (1.A.4)
Kaynak kategori tanm: Bu kategori dier sektrler snma (ticari/kurumsal ve konut), tarm,
ormanclk ve balklk amal yakt yanmasndan kaynakl emisyonlar iermektedir. Enerji
denge tablolarndaki snflamadan dolay ticari/kurumsal (1.A.4.a) ile konut (1.A.4.b)
kategorileri birlikte deerlendirilmitir.
Yntem: Bu sektrden kaynaklanan seragaz emisyonlar IPCC 1. yaklamna gre
hesaplanmtr. Emisyonlar enerji denge tablolarndan elde edilen yakt verileri ile IPCC
rehberinde nerilen emisyon faktrleri ile arplarak hesaplanmaktadr. Emisyon faktrleri ek
2de verilmitir.
37
Enerji
37
2
, N
2
O, CH
4
2
3.13 (1.A.4) kategorisi iin emisyon faktr zaman serisi tutarll
Kaynak kategori Gaz Yakt tipi Zaman serisi tutarll
1.A.4 CO
2
Btn yaktlar Btn emisyon faktrleri tm zaman serisi boyunca sabittir.
1.A.4 N
2
O, CH
4
Btn yaktlar Btn emisyon faktrleri tm zaman serisi boyunca sabittir.
Yeniden hesaplama: 1990-2009 yllar iin 1.A.4 sektrnde yeniden hesaplama
yaplmamtr.
3.1.4.1 Ticari/Kurumsal (1.A.4.a)
Enerji denge tablolarnda ticari/kurumsal detaynda enerji kullanm ayrtrlamadndan bu
sektrden kaynakl emisyonlar da ayr ayr verilmeyip konut (1.A.4.b) bal altnda verilmitir.
3.1.4.2 Konut (1.A.4.b)
Konut kaynak kategorisi, ta kmr, doal gaz, linyit ve LPG kullanmndan kaynaklanan CO
2
emisyonu bakmndan anahtar kategoridir. Yakt kullanm verileri enerji denge tablolarndan
temin edilmitir. Konut ve kurumlarda kullanlan yakt ayrtrlamamasna ramen, kullanlan
yaktn ok byk bir ksm hanehalklarnda tketilmektedir. Bu sektrden kaynaklanan
emisyonlarn linyit ve petrol tketiminden kaynaklanan toplam CO
2
emisyonu, son yllarda linyit
kullanmnn yerini doalgaz ald iin, nemli derecede azal gstermektedir.
3S
Enerji
38
3.1.4.3 Tarm/Ormanclk/Balklk (1.A.4.c)
Bu kategorideki emisyonlar, sadece tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan emisyonlar
kapsamaktadr. Ormanclk ve balklk kaynakl emisyonlar ise enerji denge tablolarndan
ayrtrlamamaktadr. Bu kaynak kategorisi dizel yakt kaynakl CO
2
emisyonu bakmndan
anahtar kategoridir.
3.1.5 Dier Sektrler (1.A.5)
Bu kaynak kategorisi, dier yanma kategorileri altnda kapsanm olup ayrca
deerlendirilmemitir.
3.2 Yaktlardan kaynaklanan kaak emisyonlar
Fosil yaktlarn karlmasndan nihai kullanmna kadar tm aamalarda kaak emisyon
salnabilmektedir. Kat yaktlar kaynak kategorisi ierisinde kmr madenciliinden (1.B.1.a)
kaynaklanan CH
4
emisyonu hesaplanmaktadr. Petrol ve doalgaz retimi, tama ve kullanm
srasnda oluan kaak emisyonlarnn hesaplanmasna ynelik almalar srdrlmektedir.
Metan (CH
4
): Trkiyede kaak emisyonlar arlkl olarak kmr madencilii, zellikle de linyit
ve ta kmrnn yeralt ve yzey madencilik (ak iletme) faaliyetlerinden kaynaklanan CH
4
emisyonudur. Yeralt madenlerinden karlan kmr yaklak olarak %4 civarndadr.
Yeralt ve yzey madencilii (ak iletme) emisyon faktrleri ciddi ekilde farkllk gstermekte
olup, emisyon tahminleri iin IPCC 1. yaklam kullanlmtr. Kmr madenciliinden
kaynaklanan emisyonlar Tablo 3.14 ve Grafik 3.24de verilmitir. karlan toplam kmr miktar
ise Grafik 3.25de grlmektedir.
Tablo 3.14 ve Grafik 3.24de grld gibi, kmr madenciliinden kaynaklanan CH
4
emisyonlar 58 540 ton ile 95 180 ton arasnda deimektedir. CH
4
emisyonu 2009 ylnda en
yksek deerini alrken, en dk CH
4
emisyonu 2004 ylnda gereklemitir.
39
Enerji
39
4
emisyonu
(Gg)
1990 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009
Yeralt 32.19 26.36 28.05 25.44 27.19 28.87 30.5 33.57
Yzey 35.93 42.47 48.94 45.16 49.8 58.61 61.75 61.61
3.25 Kmr miktar, 1990 - 2009
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Milyon ton)
Yzey
Yeralt
40
Enerji
40
Kmr madencilii faaliyetleri yllar itibariyle azal gstermektedir. 1990 ylnda, toplam
karlan kmrn %5.8i yeralt madenciliinden elde edilirken, bu oran 2009 ylnda %3.6ya
dmtr.
Yzey (ak iletme) ve yeralt madencilii faaliyetleri esnasnda metan emisyonu kar. Metan
emisyonun hesaplanmasnda IPCC varsaylan emisyon faktrleri kullanlmtr. Kmr karm ile
ilgili veri enerji denge tablolarndan alnmaktadr.
3.2.1 Kat Yaktlar (1.B.1)
Kat yaktlar (1.B.1) kaynak kategorisi, kmr madencilii (1.B.1.a), kat yakt dnm
(1.B.1.b) ve dier (1.B.1.c) olmak zere 3 alt kategoriden olumaktadr.
Kaynak kategori tanm: Bu kaynak kategorisi, kat yaktlarn yeralt ve yzey madencilii
(ak iletme) faaliyetleri srasnda oluan CH
4
emisyonlarn kapsamakta olup, bu yaktlarn
retim faaliyetlerini desteklemek iin yaklan yaktlardan kaynaklanan emisyonlar bu kategoriye
dahil edilmemektedir. Bu kategori altnda sadece kmr madenciliinden kaynaklanan metan
emisyonu hesaplanmtr.
Yntem: Emisyon hesaplamalarnda IPCC 1. yaklam kullanlmtr. Metan emisyonu, kmr
retim miktarnn metan emisyon faktrleri ile arplmasyla tahmin edilmitir. Emisyon
hesaplamasnda IPCC varsaylan emisyon faktrleri kullanlmtr. Hesaplamalarda kmr retim
miktar olarak enerji denge tablosundaki yurtii retim miktarlar kullanlmtr. Takmrnn
tamamnn yeralt madencilii, linyit ve asfaltitin ise yzey madencilii ile retildii kabul
edilmitir.
uzmanlarnca belirlenmektedir. CH
4
emisyonlar hesaplandktan sonra, kresel snma potansiyeli
ile arplarak CO
2
edeerine dntrlmektedir. IPCC yi Uygulama Klavuzunda nerilen
belirsizlik analizi yntemi kullanlarak bu kategorideki emisyonlarn toplam emisyon iindeki
belirsizlii hesaplanmaktadr. Aktivite verisi ve emisyon faktrlerindeki belirsizlik ek 7de detayl
bir ekilde verilmitir.
41
Enerji
41
3.15 (1.B.1) kategorisi iin emisyon faktr zaman serisi tutarll
Kaynak Kategori Gaz Yakt Tipi Zaman Serisi Tutarll
1.B.1 CH
4
Kat Yaktlar
Btn emisyon faktrleri tm zaman serisi boyunca
sabittir.
Yeniden hesaplama: 1990-2009 yllar iin kirletici bana 1.B.1 sektrnde yeniden
3.2.1.1 Kmr Madencilii (1.B.1.a)
Enerji denge tablolarndan alnan verilere gre, 1990-2009 yllar arasnda, karlan toplam
kmrn yllk ortalama %4.3 yeralt madenlerinden karlmtr. Bu oran, 2009 ylnda
%3.6dr.
42
Endstriyel lemler
42
4. ENDSTRYEL LEMLER
Endstriyel ilemlerden kaynaklanan seragaz emisyonlar retim srecinin bir sonucudur. Bu
kategorinin sadece retim esnasnda kan emisyonlar kapsad, retim iin gerekli enerji iin
kullanlan yaktlardan kaynaklanan emisyonun ierilmedii anlamna gelmektedir. Bu yzden
yanma d emisyonlar olarak da adlandrlmaktadr.
TK, retilen rn miktarlar iin ana veri kaynadr. Envanterin hazrlanma safhasnda 5429
sayl Kanuna gre veri gizlilii dikkate alnmtr. Kanuna gre, bireysel verinin toplulatrlmas
ile oluturulan veri tablosunun herhangi bir hcresindeki istatistiki birim saysnn ten az
olmas veya birim says ve daha fazla olduu halde bir veya iki istatistiki birimin hakim
durumunda olmas halinde ilgili hcredeki veri gizli kabul edilir. Gizli veriler, ancak dorudan
veya dolayl tanmlamaya yol amayacak ekilde dier bilgilerle birletirilerek yaymlanabilir
hkm yer almaktadr. Bu nedenle gizli veri ieren emisyon kategorileri toplulatrlarak CRF ve
Ulusal Seragaz Emisyon Envanteri Raporunda bir st IPCC kategorisinde verilmitir.
Emiyon tahminleri IPCC 1. yaklam veya CORINAIR yntemi kullanlarak retim miktar ile
emisyon faktrlerinin arplmas ile elde edilmektedir. IPCC rehberinde nerilen varsaylan
emisyon faktrleri kullanlmaktadr.
Bu kategoride CO
2
, CH
4
, N
2
O, NO
x
, CO, NMVOC ve SO
2
emisyonlarnn yansra HFC, PFC ve SF
6
emisyonlar 1990-2009 dnemi iin hesaplanmtr.
Karbondioksit (CO
2
): Endstriyel ilemlerde, CO
2
emisyonunun %91.1i ayn zamanda
anahtar kategori olan imento retiminden kaynaklanmaktadr (Tablo 4.1). Ana emisyon
kayna klinker retimidir. 2009 ylnda CO
2
emisyonunun yaklak 25.5 milyon ton olduu
grlmektedir. 2009 ylnda endstriyel ilemlerde bir dier emisyon kayna ise %8.9 CO
2
emisyonu ile kire retimidir.
4.1 imento retiminin CO
2
emisyon oran
(%)
1990 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009
71.9 76.0 81.9 81.4 84.3 86.2 88.6 91.1
Emisyonlar IPCC 1. ve 2. yaklamna gre hesaplanmaktadr.
43
Endstriyel lemler
43
Endstriyel ilemlerden kaynaklanan toplam CO
2
emisyonunun Grafik 4.1de srekli bir art
eiliminde olduu grlmektedir.
4.1 Endstriyel ilemlerden kaynaklanan CO
2
emisyonu, 1990 - 2009
0
5
10
15
20
25
30
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Bin Gg)
Nitrozoksit (N
2
O): N
2
O emisyonu, kimya sanayii faaliyetleri zellikle de nitrik asit retimi
esnasnda aa kmaktadr. N
2
O emisyonu, 1990-2006 yllar arasnda, i piyasadaki nitrik asit
talebindeki deimeler nedeniyle byk deikenlik ve dalgalanmalar gstermektedir. Bu ayn
zamanda NO
X
emisyonlarn da etkilemektedir. NO
X
emisyonlarnn ana kaynaklar ise; cam
retimi, asfalt yol kaplama, nitrik asit retimi, dier kimyasallarn retimi, demir elik retimi,
alminyum sanayii, kat ve kat hamuru, petrol sanayii eklinde sralanabilir. Cam retimi ve
petrol sanayi faaliyetlerinden kaynaklanan NO
X
emisyonlar, IPCC Rehberleri konu ile ilgili bir
metodoloji iermediinden, CORINAIR metodolojisi ile tahmin edilmitir. Dier kategoriler ise
IPCC Rehberlerinin varsaylan emisyon faktrleri kullanlarak tahmin edilmitir. 1993 ylna
kadar, NO
X
emisyonlar art eilimi gsterirken, daha sonra dalgalanmalar gstermektedir. 2006
ylndan sonra ise mevzuat gerei veri gizlidir. Sektrde retici firma says 3ten az olduu iin
bilgiler gizli veri kapsamnda deerlendirilmekte ve yaynlanamamaktadr.
Metan (CH
4
): Trkiyede endstriyel metan emisyonunun ana kayna kimya sanayiidir.
Emisyonlar IPCC 1. yaklamna gre hesaplanmaktadr. Yllk emisyon 710 ile 2640 ton arasnda
deimektedir. Metan ve dier seragazlarna ilikin emisyon miktarlar Grafik 4.2de
grlmektedir.
44
Endstriyel lemler
45
Endstriyel lemler
45
CO emisyonu ise arlkl olarak asfalt yol kaplama, asfalt at kaplama, dier kimyasallarn
retimi ve petrol sanayiinden kaynaklanmaktadr.
Petrol sanayiinden kaynaklanan CO emisyonlarnn tahmininde IPCC Rehberleri herhangi bir
metodoloji iermediinden CORINAIR metodolojisi kullanlmtr. Dier kimyasallarn retiminden
kaynaklanan emisyonlarn tahmininde IPCCnin varsaylan emisyon faktr deerleri
kullanlmtr. Toplam CO emisyonu 1 990 ton (2009 ylnda) ile 18 640 ton (1997 ylnda)
aralnda deimektedir.
NMVOC emisyonlar ise arlkl olarak asfalt yol kaplama, asfalt at kaplama, petrol sanayii ve
gda ve iki retiminden kaynaklanmaktadr. NMVOC emisyonlar iinde en yksek pay gda ve
iki retimi almakta ve emisyon eilimi yllar ierisinde dalgalanmalar gstermektedir. Petrol
sanayiinden kaynaklanan NMVOC emisyonlarnn tahmininde IPCC Rehberleri herhangi bir
metodoloji iermediinden CORINAIR metodolojisi kullanlmtr.
NO
X
, CO ve NMVOC CORINAIR emisyon faktrleri Tablo 4.2de verilmitir.
4.2 CORINAIR emisyon faktrleri
Cam retimi Tpi EF (kg NO
X
/ton retim)
Dz cam 10
ie 5
Dier 6
Gaz Petrol Sanayii
NO
X
0.05 kg/m
3
CO 0.08 kg/m
3
NMVOC 0.25 g/kg
Trkiyede PFC, HFC ve SF
6
retimi bulunmayp, tm talep ithalat ile karlanmaktadr.
Hesaplamalar, ithalat verisine dayanp, IPCC Rehberi ve IPCC yi Uygulama Klavuzuna gre
yaplmtr.
4.1 Mineral rnler (2.A)
Kaynak Kategori Tanm: Bu kaynak kategorisi genel olarak, imento retimi, kire retimi,
asfalt yol kaplama, asfalt at kaplama ve cam retimini iermektedir. Endstriyel ilemlerden
kaynaklanan emisyonlar (2.A) kategorisi altnda raporlanmtr. Endstriyel ilemler sonucunda
46
Endstriyel lemler
46
CO
2
, NO
X
, NMVOC, CO ve SO
2
emiyonlar hesaplanmaktadr. Veriler arlkl olarak Trkiye
statistik Kurumu ve imento Mstahsilleri Birliinden salanmaktadr.
Yntem: Dorudan ve dolayl seragaz emisyonlarnn tahmini; retim verisi ile emisyon
faktrlerinin arplmasyla elde edilir.
Belirsizlikler ve zaman serisi tutarll: Endstriyel faaliyetlerle ilgili verilerin tamamna
yakn TK sanayi retim istatistiklerinden alnmaktadr. retim verisindeki ve emisyon
faktrndeki belirsizlikler ilgili kurum uzmanlarnca belirlenmektedir. CO
2
, N
2
O, CH
4
ve F-gazlar
(HFC, PFC ve SF
6
) emisyonlar hesaplandktan sonra, kresel snma potansiyeli ile arplarak
CO
2
edeerine dntrlmektedir. IPCC yi Uygulama Klavuzunda nerilen belirsizlik analizi
yntemi kullanlarak bu kategorideki emisyonlarn toplam emisyon iindeki belirsizlii
hesaplanmaktadr. Aktivite verisi ve emisyon faktrlerindeki belirsizlik ek 7de detayl bir ekilde
verilmitir.
4.3 (2.A) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll

Kaynak Kategori Gaz Zaman Serisi Tutarll
2.A CO
2
Btn emisyon faktrleri tm zaman serisi boyunca sabittir.
2.A NO
X
, CO, NMVOC, SO
2
Yeniden hesaplama: imento retimi iin herhangi bir yeniden hesaplama olmayp, kire
retimi (2.A.2) ve kireta ve dolamit kullanm (2.A.3) kategorileri iin veriler deitiinden
dolay yeniden hesaplama yaplmtr.
4.1.1 imento retimi (2.A.1)
imento retimi, kalsiyum karbonat (CaCO
3
), silika, almin, demir oksitlerinin tlp, toprakla
frnda stlmasyla retilir. Kalsiyum oksit (CaO), sonrasnda ham maddelerle reaksiyona girerek
klinkere dnr. Klinkere dier hammedelerin eklenmesinden sonra karm soutulur.
Kalsinasyondan kaynaklanan CO
2
emisyonunun tahmininde IPCC 2. yaklam kullanlmtr.
47
Endstriyel lemler
47
Klinker retim verisi mevcut olup, CaO ierii tahmin edilmitir. lkeye zg CaO ierii
belirlenmitir.
imento retimi, CO
2
emisyonlar bakmndan anahtar kategoridir. retim verileri Trkiye
imento Mstahsilleri Birliinden alnmtr.
2009 ylnda; klinker retimi 57 milyon ton civarndadr. Trkiyede imento frnlarnn %90
kuru sisteme dayanmaktadr. Kalan %10luk ksm ise yar slak ya da slak sistemlerdir.
Kkrtdioksit, imento sektr iin ana emisyonlardan biri deildir. 1996 IPCC Revize
Rehberinde de belirtildii gibi (Ksm 2.2.3.), ham maddedeki kkrtden gelen SO
2
emisyonu da
tahmin edilmitir.
4.1.2. Kire retimi (2.A.2)
Kire (CaO) kalsinasyonla retilmektedir. 2008 ylna kadar kire retim verisi TK sanayi
retim istatistiklerinden elde edilmitir. Ancak Kire Sanayicileri Dernei kullanm alanlarna gre
kire sat verilerini daha detayl derlediinden bu verilerin kullanlmasnn daha doru olacana
karar verilerek 1990-2007 emisyonlar sat miktarlar kullanlarak yeniden hesaplanmtr. IPCC
1. yaklamna gre varsaylan emisyon faktrleri kullanlmtr. Belirsizlik oran %15 olarak
tahmin edilmitir. Kire retimi, CO
2
emisyonu bakmndan anahtar kategoridir. 2002 ylnn
verisi deitiinden, bu yl iin yeniden hesaplama yaplmtr.
4.1.3 Kire ta ve Dolomit Kullanm (2.A.3)
Bu kategoriden kaynaklanan emisyonlar, 5429 sayl kanuna gre gizli veri niteliinde
deerlendirildiinden hesaplanan CO
2
emisyonu kire retimi (2.A.2) altnda toplulatrlarak
verilmitir.
4.1.4 Soda kl retimi ve kullanm (2.A.4)
Bu kategoriden kaynaklanan emisyonlar, 5429 sayl kanuna gre gizli veri niteliinde
deerlendirildiinden hesaplanan CO
2
emisyonu hibir kategori altnda verilememitir.
4S
Endstriyel lemler
48
4.1.5 Asfalt at Kaplama (2.A.5)
Bu kategoride CO ve NMVOC emisyonlar hesaplanmaktadr. Kategorinin toplam emisyonlara
katks ok dktr.
4.1.6 Asfalt Yol Kaplama (2.A.6)
Bu kategoride NO
x
, CO, NMVOC ve SO
2
emisyonlar hesaplanmaktadr. Kategorinin toplam
emisyonlara katks ok dktr.
4.1.7. Dier-Cam retimi (2.A.7)
Cam retiminden kaynaklanan NO
x
emisyonlar hesaplanm olup emisyonlar (2.A.7) kategorisi
altnda raporlanmtr. Bu kategori anahtar kategori deildir. IPCC rehberinde cam retiminden
kaynaklanan CO
2
emisyonlarna ilikin herhangi bir neri yada bilgi ierilmemektedir.
4.2 Kimya Sanayi (2.B)
Kaynak kategori tanm: Bu kaynak kategorisi arlkl olarak, amonyak retimi, nitrik asit
retimi, adipik asit retimi, karpit retimi ve dier kimyasallarn (karbon siyah, etilen,
dikloretilen, stiren, metanol) retimini iermektedir. Veriler TK sanayi retim istatistiklerinden
alnmaktadr.
Yntem: Dorudan ve dolayl seragazlarnn tahmin IPCC 1. yaklamna gre
hesaplanmaktadr.
Belirsizlikler ve zaman serisi tutarll: Endstriyel faaliyetler aktivite verilerinin tamamna
yakn TK sanayi retim anketleri aracl ile derlenmektedir. retim verisindeki ve emisyon
faktrndeki belirsizlikler ilgili kurum uzmanlarnca belirlenmektedir. Emisyonlar hesaplandktan
sonra, kresel snma potansiyeli ile arplarak CO
2
edeerine dntrlmektedir. IPCC yi
Uygulama Klavuzunda nerilen belirsizlik analizi yntemi kullanlarak bu kategorideki
emisyonlarn toplam emisyon iindeki belirsizlii hesaplanmaktadr. Aktivite verisi ve emisyon
faktrlerindeki belirsizlik ek 7de detayl bir ekilde verilmitir.
49
Endstriyel lemler
49
4.4 (2.B) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll
Kaynak Kategori Gaz Zaman serisi tutarll
2.B CO
2
, CH
4
, N
2
O Btn emisyon faktrleri tm zaman serisi boyunca sabittir.
2.B NO
X
, CO, NMVOC, SO
2
itibariyle eilimine baklarak ok yksek deiimlerde emisyonlarn doruluu aratrlmaktadr
Yeniden hesaplama: Kimya sanayiinde 2005 ve 2006 yllarnda retim verileri deitii iin
yeniden hesaplama yaplmtr
4.2.1. Amonyak retimi (2.B.1)
Amonyak retimi kategorisi, anahtar kategorisi deildir. retim verileri TK sanayi retim
istatistiklerinden alnmaktadr. Emisyon tahminleri IPCC 1. yaklam kullanlarak retim miktar
ile emisyon faktrlerinin arplmas ile elde edilmektedir. IPCC rehberinde nerilen varsaylan
emisyon faktr olan 1 600 kg CO
2
/t NH
3
kullanlmaktadr.
4.2.2 Nitrik asit retimi (2.B.2)
Bu kategorideki retim verileri 5429 sayl kanun kapsamnda gizli veri kabul edilmektedir. 90l
yllarn balarnda, nitrik asit retim tesislerinde emisyon kontrolu ekipmanlar
bulunmamaktayd. Son yllarda ise tesislerde seici olmayan katalitik indirgeme (NSCR) cihazlar
kullanlmaya balanmtr. Ancak sektr retim verisi gizli olduu iin 2006 ylndan itibaren
emisyonlar yaymlanmamaktadr. IPCC yi Uygulama Klavuzu ynlendirmelerine gre, (2.B.2)
kategorisi NSCRye sahip olmayan eski tesisler iin emisyon faktr 19 kt/t olarak alnmtr.
Temel olarak, nitrik ve amonyak suni gbre yapmnda kullanlmaktadr. piyasada tarmsal
faaliyetlerin ihtiyalar gbre retiminin miktarn belirlemektedir. Bu yzden; amonyak ya da
nitrik asit bazl gbre retim miktarnn eilimini, tarmsal talep belirlemektedir. NH
3
ve HNO
3
retim verisi TK sanayi retim istatistiklerinden alnmaktadr. Nitrik asit retim sektr N
2
O
emisyonlar bakmndan anahtar kategori deildir.
50
Endstriyel lemler
50
4.2.3 Adipik Asit retimi (2.B.3)
Bu kaynak kategori anahtar kategori deildir. Bu sektrden kaynaklanan N
2
O emisyonlar yllar
boyunca neredeyse sfr dzeyinde seyrettiinden dolay 2.B.2 ksmna dahil edilmitir.
4.2.4 Karpit retimi (2.B.4)
Karpit retim verisi TK sanayi retim istatistiklerinden alnmaktadr. Bu kategorideki retim
verileri 5429 sayl kanun kapsamnda gizli veri kabul edilmektedir.
4.2.5 Dier kimyasallarn retiminden kaynaklanan emisyonlar (2.B.5)
Bu ksm, karbon siyah, etilen, dikloretilen, sitiren, metanol retimini iermektedir. retim verisi
TK sanayi retim istatistiklerinden alnmaktadr. Bu kategorideki retim verileri 5429 sayl
kanun kapsamnda gizli veri kabul edilmektedir. Bu nedenle emisyon miktar her bir rn iin
ayr ayr verilmeyip toplulatrlmtr. Bu sektr, emisyonlar asndan anahtar kategori deildir.
2005 ve 2006 yllarna ait veriler deitiinden, bu yllar iin yeniden hesaplama yaplmtr.
4.3 Metal retimi (2.C)
Kaynak kategori tanm: Bu kaynak kategorisi arlkl olarak demir-elik, demir alamlar ve
alminyum retimini iermektedir. Veriler TK sanayi retim istatistiklerinden alnmaktadr.
Yntem: Dorudan ve dolayl seragazlarnn tahmininde IPCC 1. yaklam kullanlmaktadr.
Belirsizlikler ve zaman serisi tutarll: retim verilerinin tamamna yakn TK sanayi
retim istatistiklerinden alnmaktadr. retim verisindeki ve emisyon faktrndeki belirsizlikler
ilgili kurum uzmanlarnca belirlenmektedir. NO
x
, CO, NMVOC ve SO
2
emisyonlar
hesaplanmaktadr. IPCC yi Uygulama Klavuzunda nerilen belirsizlik analizi yntemi
kullanlarak bu kategorideki emisyonlarn toplam emisyon iindeki belirsizlii hesaplanmaktadr.
Aktivite verisi ve emisyon faktrlerindeki belirsizlik ek 7de detayl bir ekilde verilmitir.
51
Endstriyel lemler
51
4.5 (2.C) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll
Kaynak kategori Gaz Zaman serisi tutarll
2.C CO
2
2.C NO
X
, CO, NMVOC, SO
2
Yeniden hesaplama: Demir ve elik retimi (2.C.1) ve demir alamlar retiminden (2.C.2)
kaynaklanan CO
2
emisyonlar, 2008 ylnda gerekleen lke gzden geirme srecinde BMDS
gzden geirme ekibi nerileri dorultusunda 1.A.2 kategorisi ile mkerrer hesaplama olmamas
iin bu kategoriden karlmtr.
4.3.1. Demir ve elik retimi (2.C.1)
Demir ve elik sanayi, demiri ve elii entegre tesislerde ve elektrikli ark ocaklarnda
retmektedir. 3 adet entegre, 18 adet elektrik ark ocakl tesis bulunmakta ve bu sektrde
yksek miktarda enerji tketilmektedir. Enerji tketimi esnasnda aa kan emisyonlar (1.A.2)
kategorisi altnda raporlanmtr. retim srecinden kaynaklanan emisyonlar asndan anahtar
kaynak kategori deildir.
4.3.2. Demir Alamlar retimi (2.C.2)
Bu kategori anahtar kategori olmayp, retim esnasnda kullanlan enerji tketiminden
kaynaklanan emisyonlar (1.A.2) kategorisi altnda raporlanmtr.
4.3.3. Alminyum retimi (2.C.3)
Bu sektrden kaynaklanan CO
2
emisyonlar ok dktr. Bu kategorideki retim verileri 5429
sayl kanun kapsamnda gizli veri kabul edilmektedir.
52
Endstriyel lemler
52
4.3.4. Alminyum ve Magnezyum Dkmhanelerinde kullanlan SF
6
(2.C.4)
Bu kategorideki retim verileri 5429 sayl kanun kapsamnda gizli veri kabul edilmektedir. Bu
nedenle emisyonlar yaymlanmamaktadr.
4.3.5. Dier metallerin retimi (2.C.5)
Bu kategoriden kaynaklanan emisyonlar hesaplanmamtr.
4.4 Dier retim (2.D)
Kaynak kategori tanm: Bu kaynak kategorisi arlkl olarak kat ve kat hamuru retimi ile
gda ve iki retimi sektrlerini iermektedir. Veriler TK sanayi retim istatistiklerinden
alnmaktadr.
Yntem: Dorudan ve dolayl seragazlarnn tahmininde IPCC 1. yaklam kullanlmaktadr.
Belirsizlikler ve zaman serisi tutarll: retim verileri TK sanayi retim istatistiklerinden
alnmaktadr. retim verisindeki ve emisyon faktrndeki belirsizlikler ilgili kurum uzmanlarnca
belirlenmektedir. NO
x
, CO ve NMVOC emisyonlar hesaplanmaktadr. IPCC yi Uygulama
Klavuzunda nerilen belirsizlik analizi yntemi kullanlarak bu kategorideki emisyonlarn toplam
emisyon iindeki belirsizlii hesaplanmaktadr. Aktivite verisi ve emisyon faktrlerindeki
belirsizlik ek 7de detayl bir ekilde verilmitir.
4.6 (2.D) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll
2.D NO
X
, CO, NMVOC, SO
2
Yeniden hesaplama: 1990-2009 yllar iin kirletici bana 2.D sektrnde yeniden hesaplama
yaplmamtr.
53
Endstriyel lemler
53
4.4.1 Kat ve kat hamuru retimi (2.D.1)
Kat ve kat hamuru sanayiinden kaynaklanan SO
2
, NO
x
, CO, NMVOC emisyonlar
hesaplanmaktadr. Bu kaynak kategorisi anahtar kategori olmayp bu kategoriden kaynaklanan
yanma emisyonlar enerji sektr (1.A.2.f) altnda raporlanmtr. retim verileri TK sanayi
retim istatistiklerinden alnmaktadr.
4.4.2 Gda ve ki retimi (2.D.2)
Gda ve iki retimi viski, arap, bira, merubat, et, balk, eker, margarin, kek, biskvi, ekmek,
hayvan yemi vb. rnlerin retimini kapsamaktadr. Bu kategoriden kaynaklanan NMVOC
emisyonlar IPCC 1. yaklamna gre hesaplanmaktadr. Emisyonlar yllar itibariyle art
gstermektedir. Ancak bu kaynak kategorisi anahtar kategori deildir.
4.5 Halokarbon ve SF
6
retimi (2.E)
Trkiyede retim olmad ve ihtiya ithalatla karland iin herhangi bir emisyon
hesaplanmamaktadr.
4.6 Halokarbon ve SF
6
Tketimi (2.F)
Kaynak kategori tanm: Trkiyede PFC, HFC ve SF
6
retimi olmayp, talep ithalat ile
karlanmaktadr. Bu kategoriden kaynaklanan PFC, HFC ve SF
6
emisyonlar IPCC Rehberi ve
IPCC yi Uygulama Klavuzuna gre PFC, HFC ve SF
6
evre ve Orman Bakanl tarafndan
hesaplanmaktadr. SF
6
ithalat verileri Gmrk Mstearlndan alnmaktadr. Bu kaynak
kategorisi HFC-134a emisyonu asndan anahtar kategoridir.
Yntem: Dorudan seragazlarnn tahmininde IPCC 1. yaklam kullanlmaktadr.
HFC: HFCler arlkl olarak retim srelerinde kullanlmakta olup byk bir ksm soutma
sektrnde tketilmektedir. HFCler 1999 ylndan itibaren kloroflorokarbonlarn (CFC) bir
alternatifi olarak kullanlmaktadr. Emisyonlar yllar itibariyle art gstermektedir. Tablo 4.7 ve
Grafik 4.3 HFC emisyonlarnn eilimlerini gstermektedir.
54
Endstriyel lemler
54
thalat lisans evre ve Orman Bakanl tarafndan verilmekte olup ithalat verisi TK tarafndan
derlenmektedir.
4.7 HFC emisyonlar
(Gg CO
2
ed.)
2000 2001 2002 2003 2004
Emisyon 818.43 871.48 1 418.94 1 806.71 2 228.73
2005 2006 2007 2008 2009
Emisyon 2 379.00 2 729.75 3 174.30 2 669.43 2 839.25
4.3 HFC emisyonlar, 2000 - 2009
0
500
1 000
1 500
2 000
2 500
3 000
3 500
2000 2003 2006 2009
(Gg CO
2
ed.)
PFC: Veri, alminyum retim tesislerinden ve metal dkmhanelerinden derlenmekte olup, bu
emisyonlara nmzdeki yllarda Ulusal Seragaz Emisyon Envanterinde yer verilecektir. 2006
yl iin, alminyum retim tesislerinden kaynaklanan PFC emisyonlar IPCC 3. yaklam
kullanlarak tahmin edilmitir. retim verileri 5429 sayl kanun kapsamnda gizli veri kabul
edildiinden bu tesislerden 2007 ve sonras yllara ait emisyonlar envantere eklenememitir.
Tablo 4.8 ve Grafik 4.4 alminyum retiminden kaynaklanan PFC emisyon eilimini
gstermektedir.
4.8 PFC emisyonlar
(Gg CO
2
ed.)
1990 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009
Emisyon 603.40 516.40 515.1 487.8 404.6 (*) (*) (*)
55
Endstriyel lemler
55
4.4 PFC emisyonlar, 1990 -2006
0
100
200
300
400
500
600
700
800
1990 1993 1996 1999 2002 2005
(Gg CO
2
ed.)
1990 ve 1994 yllar arasnda retimde kullanlan dk kaliteli zift nedeniyle en yksek emisyon
deerleri grlmtr. 1995 ylndan itibaren, Fransadan retim etkinliini artran yksek
kalitede zift ithal edilmeye balanm olup, tesislerde halen elektrolitik hcre srelerinden
kaynakl PFC emisyonlar byk lde drecek teknoloji yenileme almalar devam
etmektedir.
SF
6
: SF
6
nn byk bir ksm elektrikli cihazlarda kullanlmaktadr. 2004 ithalat verisindeki art
genellikle Trkiyede kurulan trafo saysndaki arttan kaynaklanmaktadr.
Hem gaz halinde gelen, hem de elektrikli cihazlarn iinde gelen SF
6
ithalat verisi ile ilgili
gvenilir bir veri bulunmamasna ramen, evre ve Orman Bakanl ilgili kurumlardan konu ile
ilgili veri derlemeye balamtr. Lisanslama ve veri toplama mekanizmas kurulduktan sonra
daha gvenilir veri elde edilecek ve nceki yllara ilikin mmkn olduu takdirde yeniden
hesaplamalar yaplacaktr.
SF
6
verisi, firma ismine ve faaliyetine gre snflandrlmaktadr. Gerekli olduu takdirde emisyon
oranlarnn netletirilmesi iin iletmelere geri dn yaplmaktadr.
Ayn zamanda, yangn sndrcler de kullanlan SF
6
da, sabit ya da tanabilir sistemlerde
kullanlp kullanlmad bilgisinin net olmamasndan dolay bir hata kaynadr.
Deri sektr, klavuzlarda ad gemeyen ve SF
6
kullanan yeni sektrlerden birisi olup, derinin
ilenmesi srasnda krkln nlenmesi iin kullanlmaktadr. Metallerde olduu gibi, deri
sanayiinde de kullanlan SF
6
salnan emisyona eittir.
56
Endstriyel lemler
56
Laboratuvarlar, niversiteler ve medikal sanayii tarafndan ithal edilen SF
6
da ayn ekilde
hesaplanarak klavuzda nerildii gibi iki ylda salnan SF
6
eit miktarda olduu kabul edilmitir.
Belirsiz kullanclar tarafndan ithal edilen miktar da ayn ekilde hesaplanmaktadr.
Yangn sndrclerde kullanlan SF
6
miktar, ithalat firmayla iletiime geilerek
hesaplanmtr. Yangn sndrclerin emisyon faktrleri, sabit ya da portatif sistemlerde
kullanlp kullanlmadna gre deimektedir. Konuyla ilgili veri olmadndan dolay, ithalatya
gre, ithal edilen miktarn 2/3 sabit sistemlerde, 1/3 portatif sistemlerde kullanlmaktadr.
Emisyon faktrleri, sabit ve portatif sistemler iin srasyla %60 ve %35 olarak alnmtr.
SF
6
kaynakl, 2006, 2007, 2008 ve 2009 emisyonlar, ithalat verisi eksikliinden dolay,
Trkiyenin yllk byme rakamlar kullanlarak tahmin edilmitir. Tablo 4.9 ve Grafik 4.5 SF
6
emisyon eilimini gstermektedir.
4.9 SF
6
emisyonlar
(Gg CO
2
ed.)
1996 2000 2005 2006 2007 2008 2009
Gerekleen Emisyon 15.60 13.50 35.90 38.10 39.80 35.30 33.60
Potansiyel Emisyon 15.90 14.60 37.00 39.30 41.00 41.50 39.50
4.5 SF
6
emisyonlar, 1996 -2009
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
1996 1999 2002 2005 2008
(Ton)
Gerek SF6
emisyonlar
Potansiyel SF6
Emisyonlar
Belirsizlikler ve zaman serisi tutarll: PFC, HFC ve SF
6
tketim verilerinin tamam evre
ve Orman Bakanl aracl ile derlenmektedir. retim verisindeki ve emisyon faktrndeki
belirsizlikler ilgili kurum uzmanlarnca belirlenmektedir. HFC, PFC ve SF
6
emisyonlar
57
Endstriyel lemler
57
hesaplandktan sonra, kresel snma potansiyeli ile arplarak CO
2
edeerine
dntrlmektedir. IPCC yi Uygulama Klavuzunda nerilen belirsizlik analizi yntemi
kullanlarak bu kategorideki emisyonlarn toplam emisyon iindeki belirsizlii hesaplanmaktadr.
Aktivite verisi ve emisyon faktrlerindeki belirsizlik ek 7de verilmitir.
kalite kontrol (KG/KK) ilemlerinde IPCC yi Uygulama Klavuzu kullanlmtr. HFClere ilikin
ithalat verileri, TK verileri ile karlatrlarak kontrol edilmitir.
Yeniden hesaplama: SF
6
emisyonlarnn art orannn Trkiye yllk byme rakamlar ile ayn
olduu kabul edilmitir. Tm byme rakamlar TKe ait veriler olup, yeniden hesaplama
yaplmamtr. CRF tablolarndaki bo hcreler uygun notasyonlarla doldurulmutur.
4.7. Dier (2.G)
Kaynak kategori tanm: Bu kaynak kategorisi arlkl olarak petrol sanayiini iermektedir.
Veriler TK sanayi retim istatistiklerinden alnmaktadr.
Yntem: NO
x
, CO, NMVOC emisyonlarnn tahmininde IPCC 1. yaklam kullanlmaktadr.
4.10 (2.G) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll
2.G
NO
X
, CO,
NMVOC
Yeniden hesaplama: Bu kategoride yeniden hesaplama yaplmamtr.
4.7.1 Petrol Sanayi (2.G)
Petrol sanayiinden kaynaklanan NO
x
, CO, NMVOC emisyonlar hesaplanmaktadr. Bu kaynak
kategorisi anahtar kategori olmayp bu kategoriden kaynaklanan yanma emisyonlar enerji
sektr (1.A.2.b) altnda raporlanmtr. retim verileri TK sanayi retim istatistiklerinden
alnmaktadr.
5S
Solvent ve Dier rn Kullanm
58
5. SOLVENT VE DER RN KULLANIMI
Kaynak kategori tanm: Bu kaynak kategorisinden kaynaklanan NMVOC emisyonlar ilk defa
1990-2009 yllar iin hesaplanmtr ve genel olarak boya uygulamalar ve kimyasal rnlerin
retimi ve kullanmn iermektedir. Ana veri salayclar TK ve Otomotiv Sanayii Derneidir.
Nfus ve hanehalk says verisi TKten, yllk otomobil retimi ise Otomotiv Sanayii
Derneinden alnmtr.
Solvent tketimi ile ilgili bilgi toplamak olduka zordur. Bu nedenle, solvent kullanm, otomobil
retimi srecindeki ortalama tketim ve hanehalklarnn kozmetik ve temizlik maddelerinin,
kendin yap ve inaat malzemelerinin ve ara koruma rnlerinin ortalama tketimleri tahmin
edilmitir. Bu kategorideki NMVOC emisyonlar hesaplanmaktadr. Solvent ve dier rn
kullanm ile ilgili veri eksikliinden dolay CO
2
ve N
2
O emisyonlar hesaplanamamaktadr.
Yntem: NMVOC emisyonlarnn tahmininde CORINAIR yntemi kullanlmaktadr.
5.1 (3.A, 3.C) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll
3.A, 3.C NMVOC Btn emisyon faktrleri tm zaman serisi boyunca sabittir.
Yeniden hesaplama: 1990-2009 yllar iin yeniden hesaplama yaplmtr.
5.1 Boya Uygulamalar (3.A)
Bu kaynak kategorisinde sadece otomobil retiminde kullanlan boya uygulamalar kapsanmtr.
NMVOC emisyonlarnn tahmininde CORINAIR yaklam kullanlmaktadr. Otomobil retim
verileri, Otomotiv Sanayii Dernei tarafndan salanmtr. Bu verilere ilikin, boyutlarna gre
ara retimleri Grafik 5.1de verilmitir. Otomobil retimi dikkate alndnda (3.A) kaynak
kategorisi anahtar kategori deildir.
59
59
5.1 Toplam otomobil retimi, 1990 - 2009
0
200
400
600
800
1 000
1 200
1 400
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Bin adet)
Byk
Orta
Kk
Ara retimlerine ilikin emisyon faktrleri Tablo 5.2de verilmitir.
5.2 Ara byklne gre emisyon faktrleri
(kg/ara)
Boya ( Ara retimi) NMVOC
Kk 12.30
Orta 21.95
Byk 31.60
Bu sektrden kaynaklanan emisyonlar ise Grafik 5.2de grlmektedir. 2002 ylndan sonra
otomobil retimindeki byk arttan dolay emisyonlarda yksek seviyede bir art
bulunmaktadr.
5.2 Byklne gre otomobil retiminden kaynaklanan NMVOC emisyonlar, 1990 - 2009
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
Kk
Orta
Byk
60
60
5.2. Kimyasal rnler, retim ve ileme (3.C)
Bu kategoride ara koruma rnleri, ev temizlik rnleri, kendin yap ve inaat malzemeleri ve
kozmetik rnlerinin kullanmndan kaynaklanan NMVOC emisyonu kapsanmaktadr.
Emisyonlar CORINAIR yntemi kullanlarak hesaplanmaktadr. Kullanlan solvent ve kimyasal
miktar bilinmediinden, hanehalk says, nfus ve toplam ara says dikkate alnarak NMVOC
emisyonlar tahmin edilmitir. Grafik 5.3de grld gibi NMVOC emisyonlar art
eilimindedir.
5.3 Kimyasal rnler, imalat ve ilemeden kaynaklanan NMVOC
0
10
20
30
40
50
60
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
Ara koruma rnleri
Hanehalk rnleri
Kendin yap ve inaat
malzemeleri
Kozmetik ve temizlik
maddeleri
61
Tarm
61
6. TARIM
Trkiyede tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan seragaz emisyonlar, tarmsal rnlerin retimi
ve ilenmesi, hayvan says (enterik fermantasyon, gbre ynetimi), eltik retimi, tarmsal
artklarn akta yaklmas ve tarmsal topraklardan kaynaklanmaktadr.
Tarmsal faaliyetler arlkl olarak CH
4
ve N
2
O emisyonlarna neden olmaktadr. Bunun yannda,
anz yaklmas sonucu N
2
O, CO ve NO
X
emisyonlar da aa kmaktadr.
Tarmsal faaliyetlerle ilgili veriler TK tarm istatistiklerinden alnmaktadr. Bu sektrden
kaynaklanan seragaz emisyonlarnn tahminlerinde IPCC 1. yaklam kullanlmaktadr.
Metan (CH
4
): Enterik fermantasyon, gbre ynetimi, eltik retimi ve tarmsal artklarn (anz)
yaklmasndan kaynaklanan emisyonlar kapsanmtr. Metan emisyonu arlkl olarak enterik
fermantasyonda kaynaklanmaktadr. Grafik 6.1de metan emisyonlar verilmektedir. CH
4
emisyonu hayvan saylarnn azalmasndan dolay (Tablo 6.1) 1990 ylndan itibaren
azalmaktadr. 2007 ylndan itibaren st inekleri yerli ve kltr olarak ayrtrlarak hesaplara
dahil edilmektedir. Koyunlarda ise merinos ayrtrlmtr. Enterik fermantasyon iin bu detay
kullanlarak emisyon faktrleri belirlenmitir. 2009 ylnda CH
4
emisyonu 707.6 bin tona
ulamtr.
6.1 Tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan CH
4
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1 000
1 100
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
Tarmsal artklarn akta
yaklmas
eltik retimi
Gbre ynetimi
Enterik fermentasyon
62
Tarm
62
6.1 Yllara gre hayvan saylar
(Bin)
1990 1995 2000 2005
St nei 6 080.12 6 007.96 5 349.17 4 036.30
Dier nek 5 484.51 5 903.42 5 481.43 6 528.34
Manda 183.34 132.63 76.40 66.76
Koyun 40 553.00 33 791.00 28 492.00 25 304.33
Kei 10 926.20 9 111.00 7 201.00 6 517.46
Deve 2.00 2.00 1.00 0.81
At 513.00 415.00 271.00 207.80
Katr&Eek 1 187.00 900.00 588.00 423.05
Domuz 12.00 5.00 3.00 1.93
Kmes
Hayvanlar
99 148.435 131 959.515 260 769.100 319 220.104
2006 2007 2008 2009
St nei 4 224.49 4 259.90 4 111.68 4 165.51
Dier nek 6 683.43 6 807.31 6 779.70 6 590.81
Manda 63.96 54.25 54.86 54.85
Koyun 25 616.91 25 462.30 23 974.60 21 749.51
Kei 6 643.29 6 286.36 5 593.56 5 128.29
Deve 1.00 1.06 0.97 1.04
At 204.35 188.64 179.86 166.75
Katr&Eek 404.49 364.31 335.77 285.73
Domuz 1.36 1.81 1.72 1.90
Kmes
Hayvanlar
346 175.18 270 873.08 245 813.42 234 082.21
Enterik fermantasyon ve gbre ynetiminden kaynaklanan emisyonlar, IPCC 1. yaklamna
gre hesaplanmaktadr. Gbre ynetimi iin emisyon faktr seiminde illerin yllk ortalama
scakl dikkate alnmaktadr. l baznda scaklk verileri Devlet Meteoroloji leri Genel
Mdrlnden alnmaktadr. Yllk ortalama scaklklarna gre iller, 0
o
C - 14
o
C veya 15
o
C -
25
o
C aralnda olmak zere 2 grupta deerlendirilerek uygun emisyon faktrleri
kullanlmaktadr. Emisyon faktrleri Tablo 6.2de verilmitir.
Anz yaklmas, evre ve Orman Bakanl tarafndan yasaklanmtr. Her ne kadar iftilerin
byk bir ksm bu dzenlemeye uysa da hala anz yakan iftiler bulunmaktadr. Ancak anz
yaklan alan tam olarak bilinmemektedir. Tahl ekili alanlarn tamamnda anz yakld
varsaylarak emisyon tahminleri yaplmaktadr.
63
Tarm
63
6.2 Gbre ynetimi ve enterik fermantasyon emisyon faktrleri, 2009
(kg CH
4
/ba/yl)
Souk EF Scak EF Enterik EF
nek
St nei (Kltr) 7.00 16.00 68.5
St nei (Yerli) 7.00 16.00 56.0
Dier nek 1.00 1.00 44.0
Manda 1.00 2.00 55.0
Koyun
Koyun (Yerli) 0.10 0.16 5.0
Koyun (Merinos) 0.11 0.17 6.5
Kei 0.11 0.17 5.0
Deve ve Lama 1.30 1.90 46.0
At 1.10 1.60 18.0
Katr ve Eekler 1.00 4.00 1.0
Domuz 0.60 0.90 10.0
Kmes Hayvanlar 0.12 0.018 -
Nitrozoksit (N
2
O): Gbre ynetimi, tarmsal toprak ve tarmsal artklarn (anz) yaklmasndan
kaynaklanan emisyonlar kapsanmtr. Grafik 6.2de grld gibi N
2
O emisyonlar 1990-2009
yllar arasnda dalgalanmalar gstermektedir.
6.2 Tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan N
2
O emisyonlar, 1990 - 2009
0
5
10
15
20
25
30
35
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
Tarmsal artklarn
akta yaklmas
Gbre ynetimi
Tarmsal topraklar
Dier gazlar: Anz yaklmasndan kaynaklanan NO
x
ve CO emisyonlar kapsanmaktadr.
Emisyon deerleri 1990-2009 yllar arasnda dalgalanmalar gstermektedir. Anzlarn akta
yaklmasndan kaynaklanan CO emisyonu 2005 ylnda 209.7 bin ton ile en yksek seviyesine
ulamtr. NO
X
emisyonlarnn da en yksek deer yine 2005 ylnda 4.81 bin ton olarak tahmin
edilmitir.
64
Tarm
64
6.1 Enterik Fermantasyon (4.A)
Kaynak kategori tanm: Enterik fermantasyon, karbonhidratlarn mikroorganizmalar
tarafndan daha basit molekllere paralanmas olan bir sindirim srecidir. Bu sre sonucunda
CH
4
aa kmaktadr. Btn hayvanlar gda alm sresince ve/veya sonrasnda CH
4
aa
karmaktadr. Tarm sektrnde aa kan en yksek metan emisyonu enterik
fermantasyonun sonucudur. Bu emisyon hayvan saysndaki azaltan dolay 1990 ylndan
itibaren azalmaktadr. Konu ile ilgili ana veri salaycs (il baznda hayvan saylar) TKtir. Bu
kaynak kategorisi CH
4
emisyonu asndan anahtar kategoridir.
Yntem: TK tarafndan salanan il baznda hayvan saylar illerin scaklk ortalamalarna gre
snflandrldktan sonra uygun emisyon faktrleri kullanlarak CH
4
emisyonu tahmin edilmektedir.
Metan emisyon faktr olarak IPCC 1. yaklamna gre varsaylan deerler kullanlmaktadr.
IPCC yi Uygulama Klavuzu, hayvanclktan kaynaklanan metan emisyonunu anahtar kategori
olarak belirten lkelerden daha detayl yntem olan 2. yaklam kullanmalar gerektiini
belirtmektedir. Ancak 2. yaklamn gerektirdii detayda veri elde edilememektedir. Bu nedenle
emisyonlar 1. yaklama gre hesaplanmaktadr.
Belirsizlikler ve zaman serisi tutarll: Bu kategoride faaliyet verileri TK tarm
istatistiklerinden alnmaktadr. Faaliyet verisindeki ve emisyon faktrndeki belirsizlikler ilgili
kurum uzmanlarnca belirlenmektedir. CH
4
2
verilmitir.
6.3 (4.A) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll
4.A CH
4
Tablo 6.2 verildii gibi btn emisyon faktrleri tm zaman serisi boyunca
sabittir.
Kaynak zg KG/KK ve dorulama: Kalite gvence ve kalite kontrol (KG/KK) ilemlerinde
IPCC yi Uygulama Klavuzu kullanlmtr. Sektrn yllar itibariyle eilimine baklarak ok
yksek deiimlerde emisyonlarn doruluu aratrlmaktadr.
65
Tarm
65
Yeniden hesaplama: 2009 ylnda yeniden hesaplama bulunmamaktadr.
6.2 Gbre Ynetimi (4.B)
Kaynak kategori tanm: Hayvansal gbrelerden kaynaklanan CH
4
ve N
2
O emisyonlarn
kapsamaktadr. Bu kaynak kategorisi N
2
O emisyonu bakmndan anahtar kategoridir.
Yntem: TK tarafndan salanan il baznda hayvan saylar illerin scaklk ortalamalarna gre
snflandrldktan sonra uygun emisyon faktrleri kullanlarak CH
4
ve N
2
O emisyonu tahmin
edilmektedir. Emisyon faktr olarak IPCC 1. yaklamna gre varsaylan deerler
kullanlmaktadr.
4
ve N
2
O emisyonlar hesaplandktan sonra, kresel
snma potansiyeli ile arplarak CO
2
edeerine dntrlmektedir. IPCC yi Uygulama
belirsizlik ek 7de verilmitir.
6.4 (4.B) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll
4.B
CH
4
,
N
2
O
Tablo 6.2 verildii gibi btn emisyon faktrleri tm zaman serisi
boyunca sabittir.
6.3 eltik retimi (4.C)
Kaynak kategori tanm: eltik retiminden kaynaklanan CH
4
emisyonlarn kapsamaktadr.
Bu kaynak kategorisi CH
4
emisyonlar bakmndan anahtar kategori deildir.
66
Tarm
66
Yntem: CH
4
emisyonlar IPCC 1. yaklam kullanlarak hesaplanmaktadr. eltik retim verileri
TK tarm istatistiklerinden alnmaktadr. Trkiyede sulu eltik retimi yaplmaktadr. IPCC 1.
yaklamna gre varsaylan emisyon faktr kullanlarak CH
4
emisyonu tahmin edilmektedir.
Belirsizlikler ve zaman serisi tutarll : Bu kategoride faaliyet verileri TK tarm
4
2
verilmitir.
6.5 (4.C) kategorisi emisyon faktrleri zaman serisi tutarll
4.C CH
4
, CO, N
2
O, NO
x
6.4 Tarmsal Topraklar (4.D)
Kaynak kategori tanm: Bu kaynak kategorisi sentetik gbre, topraa uygulanan hayvansal
gbre, azot tutan bitkiler ve bitkisel rn artklarndan kaynaklanan N
2
O emisyonlarn
kapsamaktadr. Sentetik gbre ve hayvansal gbreden kaynaklanan N
2
O emisyonlar anahtar
kategoridir.
Yntem: N
2
O emisyonlar IPCC 1. yaklam kullanlarak hesaplanmaktadr. Emisyon tahmininde
kullanlan faaliyet verileri TK tarm istatistiklerinden alnmaktadr. IPCC 1. yaklamna gre
varsaylan emisyon faktr kullanlarak N
2
O emisyonu tahmin edilmektedir. Hesaplamalar iin
kullanlan emisyon faktrleri ek 2de verilmitir. Tablo 6.6da verilen bitki trleri iin bitkisel rn
artklarndan kaynakl N
2
O emisyonlar hesaplanmaktadr.
67
Tarm
67
kurum uzmanlarnca belirlenmektedir. N
2
O emisyonlar hesaplandktan sonra, kresel snma
2
verilmitir.
6.6 rn artklar iin kullanlan rn tipleri
Ana rn Tipleri rnler rnler
Hububat Msr Soya Faslyesi
Faslye & Baklagiller (Azot tutan) Buday Kuru Faslyesi
Faslye & Baklagiller (Azot tutmayan) Klk Buday Patates
Yumru Kkler Yazlk Buday Fstk (w/pod)
Kk rnleri ve Dier Pirin Alfalfa
Azot Tutan Yem Bitkisi Arpa Baklagil Olmayan Yem Bitkisi
Azot Tutmayan Yem Bitkisi Yulaf
ok Yllk Otlar Dar
imen-Yonca karm Sorgum
6.7 (4.D.1) kategorisi iin emisyon faktrleri zaman serisi tutarll
4.D.1 N
2
6.5 Savan Yaklmas (4.E)
Bu kategori Trkiye ile ilgili deildir.
6.6 Tarmsal Artklarn Akta Yaklmas (4.F)
Kaynak kategori tanm: Bu kategoride CH
4
, CO, N
2
O ve NO
X
emisyonlar kapsanmaktadr.
Tarmsal artklarn akta yaklmas sonucu atmosfere CO
2
salnmasna ramen karbonun
6S
Tarm
68
byme sezonunda yeniden absorbe edilmesinden dolay net karbondioksit kayna olarak
deerlendirilmemektedir. Bu kaynak kategorisi anahtar kategori deildir.
Yntem: Emisyonlar IPCC 1. yaklamna gre varsaylan emisyon faktr kullanlarak tahmin
edilmektedir. Trkiyede tahl alanlarnda anz yaklmas szkonusu olduu iin hesaplamalarda
buday, arpa, msr, yulaf ve avdar alanlar dikkate alnmtr. Kullanlan emisyon faktrleri
ek 2de verilmitir. Veriler TK tarm istatistiklerinden alnmtr.
4
, N
2
2
6.8 (4.F) kategorisi iin emisyon faktrleri zaman serisi tutarll
4.F CH
4
6.7 Dier (4.G)
Bu kategori altnda deerlendirilecek baka faaliyetler bulunmamaktadr.
69
Atk
69
7. ARAZ KULLANIMI, ARAZ KULLANIMI DEKL VE ORMANCILIK
Bu ksm BMD Sekreteryasna ayr olarak raporlanmaktadr. Bu yaynda kapsanmamtr.
8. ATIK
Bu sektrden kaynaklanan emisyonlar genellikle atklarn bertaraf ve atksu artm sonucu
meydana gelmektedir. Bu sektrden salnan CH
4
ve N
2
O emisyonlar hesaplanmaktadr. CH
4
ve
N
2
O emisyonlarna ek olarak, atklarn yaklmas CO
2
ve dier seragaz emisyonlarna yol
amaktadr. Trkiyede tehlikeli atk ve tbbi atk yakma tesisi bulunmaktadr. Ancak atk
yaklmas kaynakl emisyonlarn tahminine ilikin metodoloji yeteri kadar ak olmadndan,
atklarn yaklmasndan kaynaklanan emisyonlar bu rapora dahil edilmemitir. Ayrca sanayi
kaynakl atksu, veri eksikliinden dolay envanterde ele alnmamtr.
8.1 Atk Depolama Sahalar (6.A)
Kaynak kategori tanm: Bu sektr, dzenli ve dzensiz atk depolama sahalarndaki bertaraf
faaliyetlerinden kaynaklanan CH
4
emisyonlarn iermektedir. Bu kategori, atk bertarafndan
kaynaklanan CH
4
emisyonlar asndan anahtar kategoridir.
Yntem: Atk bertaraf, atktaki organik maddelerin oksijenli ve oksijensiz ortamda znme
srecinin sonucu olarak CH
4
emisyonuna neden olmaktadr. CH
4
emisyonu tahminleri iin IPCC
1. yaklamna gre varsaylan emisyon faktrleri kullanlmtr.
Atk bertaraf sahalarndan kaynaklanan metan emisyonlar hem 1996 IPCC rehberinde nerilen
1. yaklam emisyon faktrleri kullanlarak hem de 2006 IPCC rehberinde nerilen Birinci Derece
Bozulma (FOD) yntemi kullanlarak hesaplanmtr. Her iki yntemle hesaplanan emisyonlar
Grafik 8.1de verilmitir. Ancak belediye atk kompozisyonuna ilikin salkl veri
bulunmadndan FOD ynteminin kullanlmas uygun grlmemitir. Bu nedenle TK evre
istatistiklerinden alnan belediye atk miktarlar kullanlarak 1996 IPCC rehberine gre emisyonlar
hesaplanmtr. Belediyelerden toplanan verilerle hesaplanan emisyon tahminleri daha gvenilir
ve dorudur.
70
Atk
70
8.1 FOD modeline ve 1. yaklama gre atk bertaraf sahalarndan
kaynaklanan CH
4
0
200
400
600
800
1 000
1 200
1 400
1 600
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
FOD modeli
1. yaklam
Tahminlerde hem dzenli hem de dzensiz depolama sahalar dikkate alnmtr. Depolama
alanlarnda yaplan yllk belediye atk bertaraf miktarlar 1994-2004 dneminde TK Belediye
Atk statistikleri Anketi ile btn belediyelerden derlenmitir. 2005 ylndan itibaren dzenli
depolama sahalar ile ilgili veriler TK Atk Bertaraf ve Geri Kazanm statistikleri Anketi ile
derlenmektedir. Ancak szkonusu anketler 2006 yl ncesinde dzenli olarak yaplamam, 2006
ylndan itibaren de iki ylda bir yaplmaya balanmtr. Anketler, 1994, 1995, 1996, 1997, 1998,
2001, 2002, 2003, 2004, 2006 ve 2008 yllar iin uygulanmtr. Anket uygulanmayan yllar iin
atk miktarlar regresyon analizi ile tahmin edilmitir. Tahmin iin dorusal, logaritmik, kuadratik,
kbik, g ve stel regresyon modelleri kullanlarak atk miktar tahmin edilmeye allm,
kuadratik ve kbik modellerin en uygun olduu grlmtr. Her bir modele ilikin R
2
deerleri
Tablo 8.1de verilmitir. Tabloda gsterildii gibi g ve stel regresyon modelleri iin R
2
deerleri kk olup, modelin baz yllar iin uygun olmad anlamna gelmektedir. Sonular
Grafik 8.2de grlmektedir. Eksik yllara ilikin veriler kbik model kullanlarak tahmin edilmitir.
Trkiyede 1992 ylndan itibaren dzenli depolama sahalar mevcuttur. 1992 ve 1993 yllar iin
bertaraf edilen atk miktarna ilikin veri bulunmamaktadr. 1992 ve 1993 yllarna ilikin emisyon
tahmininde dzenli depolama sahalar iin 1994 yl verisi kullanlmtr. Ayn ekilde 1999 ve
2000 yllarnda anketle veri derlenmedii iin 2001 yl dzenli depolanan atk verisi
kullanlmtr. Fakat, 1999 ve 2000 yllarnda dzensiz depolama sahalarnda bertaraf edilen atk
miktar iin regresyon modeli tercih edilmitir.
71
Atk
71
8.1 Regresyon modeli sonular
Dorusal Logaritmik Kuadratik Kbik G stel
R
2
0.64 0.76 0.95 0.97 0.74 0.61
Standart Hata 1 722.44 1 411.12 673.29 575.07 0.07 0.08
8.2 Regresyon model seimi, 1990 -2009
-5
0
5
10
15
20
25
30
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
Gerek
Lineer
Logaritmik
Kuadratik
Kbik
G
stel
Metann geri dnm ve kullanmlar ile ilgili veri eksikliinden dolay bu hesaplamalarda
dikkate alnmamtr.
Grafik 8.3de grld gibi, atk bertarafndan kaynaklanan CH
4
emisyonu, 1990-2009 yllar
arasnda 304 bin tondan 1.44 milyon tona ykselmitir. 2000 ylndan itibaren emisyonlar
duraan seyretmektedir.
8.3 Atk bertarafndan kaynaklanan CH
4
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
Tahmin (Dzensiz)
Tahmin (Dzenli)
Dzensiz
Dzenli
72
Atk
72
Belirsizlikler ve zaman serisi tutarll: Bu kategoride faaliyet verileri TK evre
4
2
verilmitir.
8.2 (6.A) kategorisi iin emisyon faktrleri zaman serisi tutarll
6.A CH
4
8.2 Atksu Artm (6.B)
Kaynak kategori tanm: Bu sektr evsel nitelikli atksularn artmndan kaynaklanan CH
4
ve
N
2
O emisyonlarn iermektedir. Bu kategori CH
4
ve N
2
O emisyonlar asndan anahtar
kategoridir.
8.4 Evsel nitelikli atksudan kaynaklanan CH
4
emisyonu,
1990 - 2009
0
20
40
60
80
100
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
73
Atk
73
Yntem: Evsel nitelikli atksular bnyesinde barndrdklar organik maddelerin oksijenli ve
oksijensiz znmeleri ileminin bir sonucu olarak CH
4
ve N
2
O emisyonuna neden olurlar.
Salnan CH
4
ve N
2
O emsiyonunun miktarnn hesaplanmasnda IPCC 1. yaklamna gre
varsaylan emisyon faktrleri kullanlmtr.
8.5 Evsel nitelikli atksudan kaynaklanan N
2
O emisyonu,
1990 - 2009
0
1
2
3
4
5
6
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Gg)
Atksu iindeki organik madde miktar metan emisyonlar asndan nemlidir. Kentsel ve krsal
nfus, biyolojik oksijen ihtiyac (BO) olarak organik madde miktarnn temel belirleyicisidir. CH
4
emisyonun hesaplamalarnda Tablo 8.3de grlen BO deerleri kullanlmtr.
8.3 Evsel atksu BO deerleri
(kg CH
4
/kg BO)
ehir Ky
0.06 0.21
Kentsel ve krsal nfus ise Grafik 8.6da verilmektedir.
Belirsizlikler ve zaman serisi tutarll: Bu kategoride nfus verileri TK nfus
istatistiklerinden alnmaktadr. Nfus verisindeki ve emisyon faktrndeki belirsizlikler ilgili
4
ve N
2
2
74
Atk
74
8.6 ehir ve ky nfusu, 1990 - 2009
0
10
20
30
40
50
60
70
80
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008
(Milyon kii)
Ky
ehir
8.4 (6.B.2) kategorisi iin emisyon faktrleri zaman serisi tutarll
6.B.2 CH
4
; N
2
8.3 Atklarn Yaklmas (6.C)
Trkiyede tehlikeli atk ve tbbi atk yakma tesisi bulunmaktadr. Ancak atk yaklmas kaynakl
emisyonlarn tahminine ilikin metodoloji yeteri kadar ak olmadndan, atklarn yaklmasndan
kaynaklanan emisyonlar bu rapora dahil edilmemitir. Ayrca sanayi kaynakl atksu, veri
eksikliinden dolay envanterde ele alnmamtr.
8.4 Dier (6.D)
Bu kategori altnda deerlendirilecek baka faaliyetler bulunmamaktadr.
75
Kaynaka
75
Kaynaka
EMEP, 2009. EMEP / CORINAIR Emission Inventory Guidebook.
ETKB, 1990 - 2009. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Enerji ve petrol denge
tablolar.
IPCC, 1996. Revised 1996 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas
Inventories (volume 3.) Greenhouse Gas Inventory Reference Manual.
IPCC, 2000. Good Practice Guidance and Uncertainty Management in National
Greenhouse Gas Inventories - Intergovernmental Panel on Climate Change.
IPCC, 2006. 2006 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories
NIR, 2006. TURKEY Greenhouse Gas Inventory,1990 to 2004. Annual Report for submission
under the Framework Convention on Climate Change.
77
Ekler
77
EK 1
E1. ANAHTAR KATEGORLER
IPCC yi Uygulama Klavuzuna (GPG, 2000) gre; CO
2
edeeri olarak lkenin toplam
emisyonlarnn %95ini oluturan emisyon kaynaklar, anahtar kaynak olarak nitelendirilmektedir.
Anahtar emisyon kaynaklar, IPCC kategorilerine gre 2009 yl iin;
5. Arazi kullanm ve arazi kullanm deiiklii (LULUCF) (CO
2
),
1.A.1.a Elektrik retimi (CO
2
),
1.A.3.b Karayolu ulatrmas (CO
2
),
2.A.1 imento retimi (mineral rnler) (CO
2
),
1.A.4.b Konutlarda takmr, doal gaz, linyit ve LPG kullanm (CO
2
),
4.A Enterik fermantasyon (CH
4
),
1.A.4.c Tarm/Ormanclk/Balklk (CO
2
),
6.A.1 Atk bertaraf (dzenli depolama) (CH
4
),
6.A.2 Atk bertaraf (dzensiz depolama) (CH
4
),
1.A.2.f Dier sanayi (CO
2
),
1.A.2.f imento retimi (CO
2
),
1.A.3.a Sivil havaclk (ulatrma) (CO
2
),
1.A.2.a Demir elik sanayi (CO
2
),
4.D.1.1 Tarmsal toprak (Sentetik Gbre)(N
2
O),
1.A.1.b Petrol damtma (CO
2
),
2.F HCFlerden kaynaklanan emisyonlar (HFC-134a),
2.A.2 Kire retimi (mineral rn) (CO
2
),
4.B Gbre ynetimi (N
2
O),
6.B.2 Evsel nitelikli atksularn artlmas (CH
4
), (N
2
O) olarak belirlenmitir.
7S
Ekler
78
Aadaki kaynak kategorileri ise nceki yllarda anahtar kaynak niteliinde olup, 2009 yl
analizlerinde %95 iinde yer almamasna ramen anahtar kaynak olarak deerlendirilmektedir.
4.D.1.2 Tarmsal toprak (kullanlan hayvansal gbre) (N
2
O)
1.B.1.a.2 Madencilik (ak ocak) (CH
4
)
Anahtar kategoriler 1. yaklama gre belirlenmitir.
Her bir kategorinin toplam ulusal envantere katks Denklem E1.1e gre hesaplanmtr.
L
x,t
= E
x,t
/ E
t
* 100 (E1.1)
L
x,t
: t yl, x kategorisi iin deerlendirme seviyesi
E
x,t
: t yl, x kategorisi emisyon tahmini
E
t
: t yl toplam emisyon
Deerlendirme seviyesi hesaplandktan sonra, kategoriler byklklerine gre azalan ynde
sralanr. CO
2
edeeri olarak toplam emisyonlarn %95ini oluturan emisyon kaynaklar,
anahtar kaynak olarak nitelendirilmektedir. Anahtar kategoriler iin aadaki hesap tablosu
kullanlabilir.
E1.1 Anahtar kaynak kategorileri (1. yaklam)
Kaynak Kategori Yakt Gaz 2009 Emisyon
Seviye
Deerlendirme
(katk)
Kmlatif
Toplam
(%)
rnek (1.A.1.a) Fuel Oil CO
2
Girdi
(Gg) %
(E
x,t
) 100
E1.2 Anahtar kaynak kategorileri
Kategori Yakt Gaz Emisyon (Gg) Mutlak Katk (%) Toplam Katk
5. LULUCF CO
2
-82 528.3 82 528.3 18.3 18.3
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Linyit CO
2
41 307.4 41 307.4 9.1 27.4
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Doal Gaz CO
2
38 334.8 38 334.8 8.5 35.9
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Gaz Ya/Mazot CO
2
25 740.5 25 740.5 5.7 41.6
2.A.1. imento retimi (Mineral rnler) CO
2
25 494.4 25 494.4 5.6 47.2
1.A.4.b. Konut Ta Kmr CO
2
20 029.4 20 029.4 4.4 51.6
6.A.1. Kat Atk Bertaraf (Dzenli) CH
4
17 702.0 17 702.0 3.9 55.5
1.A.4.b. Konut Doal Gaz CO
2
16 288.3 16 288.3 3.6 59.1
4.A. Enterik Fermantasyon CH
4
14 859.2 14 859.2 3.3 62.4
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Gaz Ya/Mazot CO
2
13 402.6 13 402.6 3.0 65.4
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Ta Kmr CO
2 13 177.1 13 177.1 2.9 68.3
79
Ekler
79
E1.2 Anahtar kaynak kategorileri (devam)
6.A.2.1. Kat Atk Bertaraf (Dzensiz) CH
4
12 467.8 12 467.8 2.8 71.1
1.A.4.b. Konut Linyit CO
2
11 752.5 11 752.5 2.6 73.7
1.A.2.f. Dier Sanayiler Doal Gaz CO
2
9 368.8 9 368.8 2.1 75.7
1.A.2.a. Demir ve elik kincil Kmr CO
2
8 659.6 8 659.6 1.9 77.6
1.A.2.f. Dier Sanayiler Linyit CO
2
7 009.4 7 009.4 1.6 79.2
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma LPG CO
2
6 969.2 6 969.2 1.5 80.7
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Benzin CO
2
6 826.1 6 826.1 1.5 82.3
1.A.2.f. imento retimi Petrol Koku CO
2
6 783.8 6 783.8 1.5 83.8
1.A.2.f. imento retimi Ta Kmr CO
2
5 720.6 5 720.6 1.3 85.0
1.A.3.a. Sivil Havaclk Jet Kerosen CO
2
5 104.2 5 104.2 1.1 86.1
4.D.1.1. Tarmsal Toprak (Sentetik Gbre) N
2
O 4 382.8 4 382.8 1.0 87.1
1.A.1.b. Petrol Damtma Rafineri Gaz CO
2
4 085.7 4 085.7 0.9 88.0
1.A.4.b. Konut LPG CO
2
3 350.2 3 350.2 0.7 88.8
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Fuel Oil CO
2
3 238.3 3 238.3 0.7 89.5
2.F. HFC lerin Emisyonu HFC-134a 2 839.2 2 839.2 0.6 90.1
1.A.2.f. imento retimi Linyit CO
2
2 800.6 2 800.6 0.6 90.7
1.A.2.f. Dier Sanayiler Gaz Ya/Mazot CO
2
2 792.3 2 792.3 0.6 91.3
1.A.2.f. Dier Sanayiler Ta Kmr CO
2
2 690.2 2 690.2 0.6 91.9
2.A.2. Kire retimi (Mineral rnler) CO
2
2 502.6 2 502.6 0.6 92.5
1.A.2.a. Demir ve elik Ta Kmr CO
2
2 315.5 2 315.5 0.5 93.0
4.B. Gbre Ynetimi N
2
O 2 214.4 2 214.4 0.5 93.5
1.A.1.b. Petrol Damtma Doal Gaz CO
2
2 143.7 2 143.7 0.5 94.0
6.B.2. Evsel ve Ticari Atksu Toplama ve Nakliyesi CH
4
2 010.4 2 010.4 0.4 94.4
6.B.2. Evsel ve Ticari Atksu Toplama ve Nakliyesi N
2
O 1 753.9 1 753.9 0.4 94.8
1.A.2.a. Demir ve elik Doal Gaz CO
2
1 659.9 1 659.9 0.4 95.2
1.A.3.d. Denizcilik Gaz Ya/Mazot CO
2
1 621.2 1 621.2 0.4 95.5
4.D.1.2. Tarmsal Toprak (Kullanlan Hayvan Gbresi) N
2
O 1 376.2 1 376.2 0.3 95.8
1.A.4.b. Konut Ta Kmr CH
4
1 361.1 1 361.1 0.3 96.1
1.B.1.a.2. Madencilik (Yzey) CH
4
1 293.9 1 293.9 0.3 96.4
4.D.1.4. Tarmsal Toprak (rn Artklar) N
2
O 1 212.1 1 212.1 0.3 96.7
4.B. Gbre Ynetimi CH
4
1 179.9 1 179.9 0.3 96.9
1.A.4.b. Konut Fuel Oil CO
2
1 117.2 1 117.2 0.2 97.2
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Doal Gaz CO
2
1 002.5 1 002.5 0.2 97.4
1.A.2.f. Dier Sanayiler Petrol Koku CO
2
983.6 983.6 0.2 97.6
1.A.4.b. Konut Odun CH
4
929.3 929.3 0.2 97.8
1.A.4.b. Konut Odun CO
2
808.4 808.4 0.2 98.0
2.F. SF
6
Emisyonu SF
6
803.5 803.5 0.2 98.2
1.A.4.b. Konut Linyit CH
4
746.6 746.6 0.2 98.4
1.B.1.a.1. Madencilik (Yeralt) CH
4
704.9 704.9 0.2 98.5
1.A.2.c. Kimyasallar Doal Gaz CO
2
692.6 692.6 0.2 98.7
1.A.2.f. Dier Sanayiler Asfalt CO
2
531.8 531.8 0.1 98.8
1.A.3.c. Demiryollar Gaz Ya/Mazot CO
2
437.2 437.2 0.1 98.9
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Gaz Ya/Mazot N
2
O 420.1 420.1 0.1 99.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler LPG CO
2
356.7 356.7 0.1 99.1
1.A.2.c. Kimyasallar Linyit CO
2
349.3 349.3 0.1 99.1
1.A.4.b. Konut Hayvan ve Bitki Atklar CH
4
279.3 279.3 0.1 99.2
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Gaz Ya/Mazot CO
2
228.4 228.4 0.1 99.2
4.C.1.2.1. Pirin Yetitirme CH
4
203.2 203.2 0.0 99.3
4.F.1. Tarmsal Artklarn Akta Yaklmas CH
4
191.3 191.3 0.0 99.3
1.A.2.c. Kimyasallar Ta Kmr CO
2
187.1 187.1 0.0 99.4
1.A.4.b. Konut Odun N
2
O 182.9 182.9 0.0 99.4
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Linyit N
2
O 180.8 180.8 0.0 99.4
1.A.2.f. eker Linyit CO
2
165.3 165.3 0.0 99.5
1.A.2.c. Kimyasallar LPG CO
2
151.0 151.0 0.0 99.5
1.A.2.f. Dier Sanayiler kincil Kmr CO
2
141.9 141.9 0.0 99.6
1.A.2.f. eker kincil Kmr CO
2
124.8 124.8 0.0 99.6
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Benzin N
2
O 123.1 123.1 0.0 99.6
1.A.2.f. Dier Sanayiler Fuel Oil CO
2
121.7 121.7 0.0 99.6
1.A.4.b. Konut Ta Kmr N
2
O 93.8 93.8 0.0 99.7
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Linyit CO
2
80.4 80.4 0.0 99.7
1.A.2.f. imento retimi Fuel Oil CO
2
60.3 60.3 0.0 99.7
1.A.2.f. Gbre Doal Gaz CO
2
60.0 60.0 0.0 99.7
4.F.1. Tarmsal Artklarn Akta Yaklmas N
2
O 58.0 58.0 0.0 99.7
1.A.4.b. Konut Hayvan ve Bitki Atklar N
2
O 55.0 55.0 0.0 99.7
1.A.4.b. Konut Asfalt CH
4
54.9 54.9 0.0 99.7
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Petrol Koku CO
2
53.3 53.3 0.0 99.7
1.A.3.a. Sivil Havaclk Jet Kerosen N
2
O 53.0 53.0 0.0 99.8
1.A.4.b. Konut Linyit N
2
O 51.4 51.4 0.0 99.8
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma LPG CH
4
48.9 48.9 0.0 99.8
1.A.2.f. imento retimi Doal Gaz CO
2
47.4 47.4 0.0 99.8
2.B.5. Dier Kimyasallarn retimi (Kimya Sanayii) CH
4 47.2 47.2 0.0 99.8
S0
Ekler
80
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Ta Kmr N
2
O 46.9 46.9 0.0 99.8
1.A.2.f. eker Fuel Oil CO
2
46.1 46.1 0.0 99.8
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Benzin CH
4
42.8 42.8 0.0 99.8
1.A.2.a. Demir ve elik kincil Kmr N
2
O 40.5 40.5 0.0 99.8
1.A.2.f. eker Doal Gaz CO
2
38.0 38.0 0.0 99.8
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Gaz Ya/Mazot N
2
O 34.0 34.0 0.0 99.9
1.A.4.b. Konut Doal Gaz CH
4
32.5 32.5 0.0 99.9
1.A.4.b. Konut Gaz Ya/Mazot CO
2
31.9 31.9 0.0 99.9
1.A.2.f. imento retimi Petrol Koku N
2
O 31.8 31.8 0.0 99.9
1.A.2.f. Dier Sanayiler Linyit N
2
O 30.7 30.7 0.0 99.9
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Gaz Ya/Mazot CH
4
28.5 28.5 0.0 99.9
1.A.2.f. imento retimi Ta Kmr N
2
O 26.8 26.8 0.0 99.9
1.A.2.f. imento retimi LPG CO
2
24.8 24.8 0.0 99.9
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Doal Gaz N
2
O 21.5 21.5 0.0 99.9
1.A.2.a. Demir ve elik Gaz Ya/Mazot CO
2
20.8 20.8 0.0 99.9
1.A.2.a. Demir ve elik kincil Kmr CH
4
19.6 19.6 0.0 99.9
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Gaz Ya/Mazot CH
4
19.2 19.2 0.0 99.9
4.D.1.3. Tarmsal Toprak (N- Fikse Eden rnler) N
2
O 18.9 18.9 0.0 99.9
1.A.2.f. Dier Sanayiler Doal Gaz CH
4
17.6 17.6 0.0 99.9
1.A.2.f. imento retimi Petrol Koku CH
4
15.4 15.4 0.0 99.9
1.A.2.f. Dier Sanayiler Linyit CH
4
14.8 14.8 0.0 99.9
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Doal Gaz CH
4
14.4 14.4 0.0 99.9
1.A.2.f. eker Ta Kmr CO
2
13.9 13.9 0.0 99.9
1.A.2.f. Gbre Fuel Oil CO
2
13.1 13.1 0.0 99.9
1.A.2.f. imento retimi Ta Kmr CH
4
13.0 13.0 0.0 99.9
1.A.2.f. Dier Sanayiler Ta Kmr N
2
O 12.6 12.6 0.0 99.9
1.A.2.f. imento retimi Linyit N
2
O 12.3 12.3 0.0 100.0
1.A.4.b. Konut LPG CH
4
11.3 11.3 0.0 100.0
1.A.2.a. Demir ve elik Ta Kmr N
2
O 10.8 10.8 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Rafineri Gaz N
2
O 10.5 10.5 0.0 100.0
1.A.4.b. Konut LPG N
2
O 10.0 10.0 0.0 100.0
1.A.4.b. Konut Doal Gaz N
2
O 9.6 9.6 0.0 100.0
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Linyit CH
4
8.7 8.7 0.0 100.0
1.A.3.d. Denizcilik Fuel Oil CO
2
8.7 8.7 0.0 100.0
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Fuel Oil N
2
O 8.2 8.2 0.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi Gaz Ya/Mazot CO
2
8.2 8.2 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Fuel Oil CO
2
7.3 7.3 0.0 100.0
1.A.3.c. Demiryollar Gaz Ya/Mazot N
2
O 7.1 7.1 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Gaz Ya/Mazot N
2
O 7.1 7.1 0.0 100.0
1.A.2.a. Demir ve elik Fuel Oil CO
2
6.3 6.3 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Ta Kmr CH
4
6.1 6.1 0.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi Linyit CH
4
5.9 5.9 0.0 100.0
1.A.2.a. Demir ve elik Ta Kmr CH
4
5.2 5.2 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Doal Gaz N
2
O 5.2 5.2 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Petrol Koku N
2
O 4.6 4.6 0.0 100.0
1.A.3.d. Denizcilik Gaz Ya/Mazot N
2
O 4.1 4.1 0.0 100.0
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Ta Kmr CO
2
4.0 4.0 0.0 100.0
1.A.4.b. Konut Asfalt N
2
O 3.8 3.8 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Rafineri Gaz CH
4
3.5 3.5 0.0 100.0
1.A.2.a. Demir ve elik Doal Gaz CH
4
3.1 3.1 0.0 100.0
1.A.4.b. Konut Fuel Oil CH
4
3.1 3.1 0.0 100.0
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Ta Kmr CH
4
3.0 3.0 0.0 100.0
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Fuel Oil CH
4
2.8 2.8 0.0 100.0
1.A.4.b. Konut Fuel Oil N
2
O 2.7 2.7 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Asfalt N
2
O 2.5 2.5 0.0 100.0
1.A.4.b. Konut kincil Kmr CO
2
2.3 2.3 0.0 100.0
1.A.3.d. Denizcilik Gaz Ya/Mazot CH
4
2.3 2.3 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Petrol Koku CH
4
2.2 2.2 0.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar Gaz Ya/Mazot CO
2
2.0 2.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Gaz Ya/Mazot CO
2
1.9 1.9 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Doal Gaz CH
4
1.9 1.9 0.0 100.0
1.A.2.f. eker Gaz Ya/Mazot CO
2
1.8 1.8 0.0 100.0
1.A.3.a. Sivil Havaclk Jet Kerosen CH
4
1.7 1.7 0.0 100.0
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Doal Gaz CO
2
1.7 1.7 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Gaz Ya/Mazot CH
4
1.6 1.6 0.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar Linyit N
2
O 1.5 1.5 0.0 100.0
1.A.2.a. Demir ve elik LPG CO
2
1.3 1.3 0.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar Doal Gaz CH
4
1.3 1.3 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Asfalt CH
4
1.2 1.2 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Doal Gaz N
2
O 1.2 1.2 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Gaz Ya/Mazot CO
2 1.1 1.1 0.0 100.0
S1
Ekler
81
1.A.2.f. Dier Sanayiler LPG N
2
O 1.1 1.1 0.0 100.0
1.A.2.a. Demir ve elik Doal Gaz N
2
O 0.9 0.9 0.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar Ta Kmr N
2
O 0.9 0.9 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Doal Gaz CH
4
0.8 0.8 0.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar Linyit CH
4
0.7 0.7 0.0 100.0
1.A.2.f. eker Linyit N
2
O 0.7 0.7 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler kincil Kmr N
2
O 0.7 0.7 0.0 100.0
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Gaz Ya/Mazot N
2
O 0.6 0.6 0.0 100.0
1.A.2.f. eker kincil Kmr N
2
O 0.6 0.6 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Doal Gaz N
2
O 0.6 0.6 0.0 100.0
1.A.3.c. Demiryollar Gaz Ya/Mazot CH
4
0.5 0.5 0.0 100.0
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Biyoyakt N
2
O 0.5 0.5 0.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar LPG N
2
O 0.4 0.4 0.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar Ta Kmr CH
4
0.4 0.4 0.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar Doal Gaz N
2
O 0.4 0.4 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Linyit N
2
O 0.4 0.4 0.0 100.0
1.A.2.f. eker Linyit CH
4
0.3 0.3 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler kincil Kmr CH
4
0.3 0.3 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Fuel Oil N
2
O 0.3 0.3 0.0 100.0
1.A.2.f. eker kincil Kmr CH
4
0.3 0.3 0.0 100.0
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Ta Kmr CH
4
0.3 0.3 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Petrol Koku N
2
O 0.2 0.2 0.0 100.0
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi LPG CO
2
0.2 0.2 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler LPG CH
4
0.2 0.2 0.0 100.0
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Gaz Ya/Mazot CH
4
0.2 0.2 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Fuel Oil CO
2
0.2 0.2 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Ta Kmr CO
2
0.2 0.2 0.0 100.0
1.A.2.f. eker LPG CO
2
0.2 0.2 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Linyit CH
4
0.2 0.2 0.0 100.0
1.A.4.b. Konut kincil Kmr CH
4
0.2 0.2 0.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi Fuel Oil N
2
O 0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma LPG CO
2
0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Petrol Koku CH
4
0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Doal Gaz CH
4
0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.2.f. eker Fuel Oil N
2
O 0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar LPG CH
4
0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.4.b. Konut Gaz Ya/Mazot CH
4
0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi Doal Gaz CH
4
0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.4.b. Konut Gaz Ya/Mazot N
2
O 0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi LPG N
2
O 0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.2.f. eker Doal Gaz CH
4
0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Fuel Oil CH
4
0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.2.f. eker Ta Kmr N
2
O 0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.2.a. Demir Ve elik Gaz Ya/Mazot N
2
O 0.1 0.1 0.0 100.0
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma LPG N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Doal Gaz N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi Fuel Oil CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Fuel Oil N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. eker Ta Kmr CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Biyoyakt CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi Doal Gaz N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. eker Fuel Oil CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. eker Doal Gaz N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.d. Denizcilik Fuel Oil N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi Gaz Ya/Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Ta Kmr N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Fuel Oil N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi LPG CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.a. Demir Ve elik Fuel Oil N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.a. Demir Ve elik Gaz Ya/Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.d. Denizcilik Fuel Oil CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.4.b. Konut kincil Kmr N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Fuel Oil CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar Gaz Ya/Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Gaz Ya/Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi Gaz Ya/Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. eker Gaz Ya/Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Fuel Oil CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.a. Demir Ve elik LPG N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.a. Demir Ve elik Fuel Oil CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Doal Gaz CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Gaz Ya/Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
S2
Ekler
82
1.A.2.c. Kimyasallar Gaz Ya/Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Gaz Ya/Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. eker Gaz Ya/Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi LPG N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Doal Gaz N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Ta Kmr N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.a. Demir Ve elik LPG CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Gaz Ya/Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. eker LPG N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Fuel Oil N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Ta Kmr CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma LPG N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi LPG CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Fuel Oil CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma LPG CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. eker LPG CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.c. Demiryollar Ta Kmr CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.d. Denizcilik Ta Kmr CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Linyit CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.c. Demiryollar Linyit CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi Asfalt CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller kincil Kmr CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre kincil Kmr CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar Fuel Oil CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.c. Demiryollar Fuel Oil CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Gaz Ya/Mazot CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Gasoline CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Rafineri Gaz CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Nafta CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Petrol & Dier CO
2
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.c. Demiryollar Ta Kmr CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.d. Denizcilik Ta Kmr CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Linyit CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.c. Demiryollar Linyit CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi Asfalt CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller kincil Kmr CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre kincil Kmr CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar Fuel Oil CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.c. Demiryollar Fuel Oil CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Gaz Ya/Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Gasoline CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Rafineri Gaz CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Nafta CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Petrol & Dier CH
4
0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.c. Demiryollar Ta Kmr N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.d. Denizcilik Ta Kmr N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Linyit N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.c. Demiryollar Linyit N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi Asfalt N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller kincil Kmr N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre kincil Kmr N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar Fuel Oil N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.3.c. Demiryollar Fuel Oil N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Gaz Ya/Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Gasoline N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Rafineri Gaz N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Nafta N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Petrol & Dier N
2
O 0.0 0.0 0.0 100.0
2.B.1. Amonyak retimi CO
2
- 0.0 0.0 100.0
2.C.3. Alminyum retimi CO
2
- 0.0 0.0 100.0
2.B.4.2. Karpit retimi CO
2
- 0.0 0.0 100.0
2.B.2. Nitrik Asit retimi (Kimya Sanayii) N
2
O - 0.0 0.0 100.0
2.A.4.1. Soda Kl retimi ve Kullanm (Mineral rnler) CO
2
- 0.0 0.0 100.0
2.C.3. Alminyum retimi CF
4
- 0.0 0.0 100.0
2.C.3. Alminyum retimi C
2
F
6 - 0.0 0.0 100.0
S3
Ekler
83
EK 2
E2. Yntem
Trkiyenin seragaz emisyon envanteri Revize 1996 IPCC Rehberi kullanlarak hazrlanmaktadr.
Emisyon faktrleri aadaki Tablo E2.1 de verilmektedir.
E.2.1 Ulusal emisyon envanterinde kullanlan emisyon faktrleri
Sektr Gaz Birim
Emisyon
Faktr Sektr Gaz Birim
Emisyon
Faktr
Ta Kmr CO
2
tC/TJ 25.8 Doal Gaz N
2
0 KG/TJ 0.1
Linyit CO
2
tC/TJ 27.6
Asfalt CO
2
tC/TJ 25.8 Ta Kmr N
2
0 KG/TJ 1.4
kincil Kmr CO
2
tC/TJ 25.8 Linyit N
2
0 KG/TJ 1.4
Petrol Koku CO
2
tC/TJ 25.8 Asfalt N
2
0 KG/TJ 1.4
Petrol CO
2
tC/TJ 20.0 kincil Kmr N
2
0 KG/TJ 1.4
Doal Gaz CO
2
tC/TJ 15.3 Petrol Koku N
2
0 KG/TJ 1.4
Jet Kerosen CO
2
tC/TJ 19.5 Petrol (Konut) N
2
0 KG/TJ 0.6
Petrol (Tarm) N
2
0 KG/TJ 0.6
Ta Kmr CH
4
KG/TJ 1.0 Doal Gaz N
2
0 KG/TJ 0.1
Linyit CH
4
KG/TJ 1.0 Biyoktle (Konut) N
2
0 KG/TJ 4.0
Asfalt CH
4
KG/TJ 1.0
kincil Kmr CH
4
KG/TJ 1.0 Ta Kmr N
2
0 KG/TJ 1.4
Petrol Koku CH
4
KG/TJ 1.0 Linyit N
2
0 KG/TJ 1.4
Petrol CH
4
KG/TJ 3.0 Asfalt N
2
0 KG/TJ 1.4
Doal Gaz CH
4
KG/TJ 1.0 kincil Kmr N
2
0 KG/TJ 1.4
Petrol Koku N
2
0 KG/TJ 1.4
Ta Kmr CH
4
KG/TJ 10.0 Petrol N
2
0 KG/TJ 0.6
Linyit CH
4
KG/TJ 10.0 Doal Gaz N
2
0 KG/TJ 0.1
Asfalt CH
4
KG/TJ 10.0 Jet Kerosen N
2
0 KG/TJ 2.0
kincil Kmr CH
4
KG/TJ 10.0 Fuel-oil N
2
0 KG/TJ 0.6
Petrol Koku CH
4
KG/TJ 10.0 Mazot N
2
0 KG/TJ 0.6
Petrol CH
4
KG/TJ 2.0 Benzin N
2
0 KG/TJ 0.6
Doal Gaz CH
4
KG/TJ 5.0
Ta Kmr NO
X
KG/TJ 300.0
Ta Kmr CH
4
KG/TJ 300.0 Linyit NO
X
KG/TJ 300.0
Linyit CH
4
KG/TJ 300.0 Asfalt NO
X
KG/TJ 300.0
Asfalt CH
4
KG/TJ 300.0 kincil Kmr NO
X
KG/TJ 300.0
kincil Kmr CH
4
KG/TJ 300.0 Petrol Koku NO
X
KG/TJ 300.0
Petrol Koku CH
4
KG/TJ 300.0 Petrol NO
X
KG/TJ 200.0
Petrol (Konut) CH
4
KG/TJ 10.0 Doal Gaz NO
X
KG/TJ 150.0
Petrol (Tarm) CH
4
KG/TJ 5.0
Doal Gaz CH
4
KG/TJ 5.0 Ta Kmr NO
X
KG/TJ 300.0
Bomass (Konut) CH
4
X
KG/TJ 300.0
Asfalt NO
X
KG/TJ 300.0
Ta Kmr CH
4
X
KG/TJ 300.0
Linyit CH
4
X
KG/TJ 300.0
Asfalt CH
4
KG/TJ 10.0 Petrol NO
X
KG/TJ 200.0
kincil Kmr CH
4
KG/TJ 10.0 Doal Gaz NO
X
KG/TJ 150.0
Petrol Koku CH
4
KG/TJ 10.0
Petrol CH
4
KG/TJ 5.0 Ta Kmr NO
X
KG/TJ 100.0
Doal Gaz CH
4
X
KG/TJ 100.0
Jet Kerosen CH
4
KG/TJ 0.5 Asfalt NO
X
KG/TJ 100.0
Fuel-oil CH
4
X
KG/TJ 100.0
Mazot CH
4
X
KG/TJ 100.0
Benzin CH
4
KG/TJ 20.0 Petrol (Konut) NO
X
KG/TJ 100.0
Petrol (Tarm) NO
X
KG/TJ 1200.0
Ta Kmr N
2
0 KG/TJ 1.4 Doal Gaz NO
X
KG/TJ 50.0
Linyit N
2
0 KG/TJ 1.4 Biyoktle (Konut) NO
X
KG/TJ 100.0
Asfalt N
2
0 KG/TJ 1.4
kincil Kmr N
2
0 KG/TJ 1.4 Ta Kmr NO
X
KG/TJ 300.0
Petrol Koku N
2
0 KG/TJ 1.4 Linyit NO
X
KG/TJ 300.0
Petrol N
2
0 KG/TJ 0.6 Asfalt NO
X
KG/TJ 300.0
Doal Gaz N
2
0 KG/TJ 0.1 kincil Kmr NO
X
KG/TJ 300.0
Petrol Koku NO
X
KG/TJ 300.0
Ta Kmr N
2
0 KG/TJ 1.4 Doal Gaz NO
X
KG/TJ 600.0
Linyit N
2
0 KG/TJ 1.4 Jet Kerosen NO
X
KG/TJ 300.0
Asfalt N
2
0 KG/TJ 1.4 Fuel-oil (Demiryolu) NO
X
KG/TJ 1200.0
kincil Kmr N
2
0 KG/TJ 1.4 Mazot (Demiryolu) NO
X
KG/TJ 1200.0
Petrol Koku N
2
0 KG/TJ 1.4 Benzin NO
X
KG/TJ 600.0
Petrol N
2
0 KG/TJ 0.6 Fuel-oil (Denizcilik) NO
X KG/TJ 1500.0
Enerji - Ulatrma
Enerji - Sanayi
Enerji - Sanayi
Enerji - Ulatrma
Enerji - Other
Enerji - Elektrik retimi
Enerji - Transport
Enerji - Sanayi
Enerji - Dier
Enerji Enerji - Sanayi
Enerji - Dier
S4
Ekler
84
E.2.1 Ulusal emisyon envanterinde kullanlan emisyon faktrleri (devam)
Sektr Gaz Birim
Emisyon
Faktr Sektr Gaz Birim
Emisyon
Faktr
Mazot (Denizcilik) NO
X
KG/TJ 1500.0 Ta Kmr NMVOC KG/TJ 20.0
Fuel-oil (Karayolu) NO
X
KG/TJ 800.0 Linyit NMVOC KG/TJ 20.0
Mazot (Karayolu) NO
X
KG/TJ 800.0 Asfalt NMVOC KG/TJ 20.0
kincil Kmr NMVOC KG/TJ 20.0
Ta Kmr CO KG/TJ 20.0 Petrol Koku NMVOC KG/TJ 20.0
Linyit CO KG/TJ 20.0 Petrol NMVOC KG/TJ 200.0
Asfalt CO KG/TJ 20.0 Doal Gaz NMVOC KG/TJ 5.0
kincil Kmr CO KG/TJ 20.0 Jet Kerosen NMVOC KG/TJ 50.0
Petrol Koku CO KG/TJ 20.0 Fuel-oil NMVOC KG/TJ 200.0
Petrol CO KG/TJ 15.0 Mazot NMVOC KG/TJ 200.0
Doal Gaz CO KG/TJ 20.0 Benzin NMVOC KG/TJ 1500.0
Ta Kmr CO KG/TJ 150.0
Linyit CO KG/TJ 150.0 Yer alt Madencilik CH
4
m3/ton 17.5
Asfalt CO KG/TJ 150.0 Yzey Madencilii CH
4
m3/ton 1.2
kincil Kmr CO KG/TJ 150.0
Petrol Koku CO KG/TJ 150.0
Petrol CO KG/TJ 10.0 Klinker (CKD = 1,02) CO
2
tone CO2/ton 0.51
Doal Gaz CO KG/TJ 30.0
CaO retimi CO
2
Kg CO2/ton 0.75
Ta Kmr CO KG/TJ 2000.0
Linyit CO KG/TJ 2000.0 Kireta CO
2
Kg CO2/ton 440*f
Asfalt CO KG/TJ 2000.0 Dolomit CO
2
Kg CO2/ton 477*f
kincil Kmr CO KG/TJ 2000.0
Petrol Koku CO KG/TJ 2000.0
Petrol (Konut) CO KG/TJ 20.0 Soda Kl Kullanm (NaCO
2
Kg CO2/ton 415.0
Petrol (Tarm) CO KG/TJ 1000.0
Doal Gaz CO KG/TJ 50.0 Asfalt tesisi NO
X
Kg/ton 0.084
Bomass (Konut) CO KG/TJ 5000.0 Asfalt tesisi SO
2
Kg/ton 0.120
Asfalt tesisi CO Kg/ton 0.035
Ta Kmr CO KG/TJ 150.0 Asfalt tesisi NMVOC Kg/ton 0.023
Linyit CO KG/TJ 150.0 Yol yzeyi MNVOC Kg/ton 320
Asfalt CO KG/TJ 150.0
kincil Kmr CO KG/TJ 150.0 Asfalt at Kaplama MNVOC Kg/ton 0.16
Petrol Koku CO KG/TJ 150.0 Asfalt at Kaplama CO Kg/ton 0.0095
Petrol CO KG/TJ 1000.0
Doal Gaz CO KG/TJ 400.0 NH
3
CO
2
ton CO2/ton 1.6
Jet Kerosen CO KG/TJ 100.0
Fuel-oil CO KG/TJ 1000.0 Nitrik Asit N
2
0 Kg/ton 19.0
Mazot CO KG/TJ 1000.0 Nitrik Asit NO
X
Kg/ton 12.0
Benzin CO KG/TJ 8000.0 Nitrik Asit NH
3
G/ton 10.0
Ta Kmr NMVOC KG/TJ 5.0 Kireta CO
2
Kg/ton 760.0
Linyit NMVOC KG/TJ 5.0
Asfalt NMVOC KG/TJ 5.0 Karbon Siyah CH
4
g/Kg 11.0
kincil Kmr NMVOC KG/TJ 5.0 Etilen CH
4
g/Kg 1.0
Petrol Koku NMVOC KG/TJ 5.0 Stiren CH
4
g/Kg 4.0
Petrol NMVOC KG/TJ 5.0 Methanol CH
4
g/Kg 2.0
Doal Gaz NMVOC KG/TJ 5.0 Kok CH
4
g/Kg 0.5
Karbon Siyah SO
2
Kg/ton 3.1
Ta Kmr NMVOC KG/TJ 20.0 Slfirik Asit SO2 Kg/ton 17.5
Linyit NMVOC KG/TJ 20.0 Karbon Siyah NO
X
Kg/ton 0.4
Asfalt NMVOC KG/TJ 20.0 Akrilonitril NMVOC Kg/ton 1.0
kincil Kmr NMVOC KG/TJ 20.0 Etilen NMVOC Kg/ton 1.4
Petrol Koku NMVOC KG/TJ 20.0 Propilen NMVOC Kg/ton 1.4
Petrol NMVOC KG/TJ 5.0 Karbon Siyah NMVOC Kg/ton 40.0
Doal Gaz NMVOC KG/TJ 5.0 Formaldehit NMVOC Kg/ton 5.0
Fitalikanhidrit NMVOC Kg/ton 6.0
Ta Kmr NMVOC KG/TJ 200.0 Polipropilen NMVOC Kg/ton 12.0
Linyit NMVOC KG/TJ 200.0 Polistiren NMVOC Kg/ton 5.4
Asfalt NMVOC KG/TJ 200.0 Polistiren-dk younluNMVOC Kg/ton 3.0
kincil Kmr NMVOC KG/TJ 200.0 Polistiren-yksek younl NMVOC Kg/ton 6.4
Petrol Koku NMVOC KG/TJ 200.0 Polivinilklorid NMVOC Kg/ton 8.5
Petrol (Konut) NMVOC KG/TJ 5.0 Stiren NMVOC Kg/ton 18.0
Petrol (Tarm) NMVOC KG/TJ 200.0 Stiren btodien NMVOC Kg/ton 5.8
Doal Gaz NMVOC KG/TJ 5.0 Karbon Siyah CO Kg/ton 10.0
Biyoktle (Tarm) NMVOC KG/TJ 600.0
Enerji - Other
Enerji - Elektrik retimi Kalsiyum karpit retimi
Dier Kimyasallarn retimi
Enerji - Sanayi
Enerji - Transport
Asfalt at Kaplama
Amonyak retimi
Nitrik Asit retimi
Kireta ve Dolomit Kullanm
Note: f saflk kesiri olup 1 alnmtr
Soda Kl retimi ve Kullanm
Asfalt Yol Kaplama
Endstriyel Prosesler
imento retimi
Kire retimi
Enerji - Dier
Enerji - Sanayi Enerji - Kaak Emisyonlar
Kmr Madencilii
Enerji - Ulatrma Enerji - Ulatrma
S5
Ekler
85
Sektr Gas Birim
Emisyon
Faktr
N
Atm/hayvan
kg N/ba/yl
Atk Yn.
Tipi (%)
82.581 0.003
Demir retimi-Pik Demir NMVOC g/ton 20.0 45.088 0.006
Demir retimi-Yksek Frn NMVOC g/ton 100.0 44.384 0.007
elik retimi NMVOC g/ton 30.0 13.502 0.000
Demir retimi-Pik Demir CO g/ton 112.0 16.494 0.002
Demir retimi-Yksek Frn CO g/ton 1330.0 33.266 0.000
elik retimi CO g/ton 1.0 37.869 0.002
Demir retimi NO
X
g/ton 76.0 6.800 0.007
elik retimi NO
X
g/ton 40.0 37.869 0.002
- -
Alminyum retimi CO
2
ton/ton 1.8 0.409 0.001
Alminyum retimi NO
X
Kg/ton 2.15 0.818 0.000
Alminyum retimi CO Kg/ton 135.0 1.837 0.001
Toplam Kayp
N Oran
Emisyon
Faktr
Kat ve Kat Hamuru retimNOX Kg/ton 1.5 0.2096 0.01
Kat ve Kat Hamuru retimVOC Kg/ton 3.7 0.15975 0.01
Kat ve Kat Hamuru retimCO Kg/ton 5.6 0.132 0.01
0 0.01
arap NMVOC Kg/litre 0.08 0 0.01
Bira NMVOC Kg/litre 0.035 0 0.01
Alkoll iki (Belirtilmemi) NMVOC Kg/litre 15.0 0.05 0.01
Viski NMVOC Kg/litre 15.0 0.150225 0.01
0.05 0.01
Et, balk ve kmes hayvanlar NMVOC Kg/ton 0.3 - -
eker NMVOC Kg/ton 10.0 0.2375 0.01
Margarin-kat piirme yalar NMVOC Kg/ton 10.0 0 0.01
Kek, bskvi vb. NMVOC Kg/ton 1.0 0.2375 0.01
Ekmek NMVOC Kg/ton 8.0
Hayvan Yemi NMVOC Kg/ton 1.0
St nei CH
4
Kg/ba/yl 68.5
Dier nekler CH
4
Kg/ba/yl 56.0
Manda CH
4
Kg/ba/yl 55.0
Koyun CH
4
Kg/ba/yl 5.0
Kei CH
4
Kg/ba/yl 5.0
Deve CH
4
Kg/ba/yl 46.0
At CH
4
Kg/ba/yl 18.0
Domuz CH
4
Kg/ba/yl 1.0
Katr&Eek CH
4
Kg/ba/yl 10.0
St nei (Hava Scakl) CH
4
Kg/ba/yl 16.0 rn Artk Yakm Artk/rn Kuru Madde
%
Yaklan
Dier nekler (Hava Scakl) CH
4
Kg/ba/yl 1.0 Buday 1.30 0.83 0.10
Manda (Hava Scakl) CH
4
Kg/ba/yl 2.0 Arpa 1.20 0.83 0.10
Koyun (Hava Scakl) CH
4
Kg/ba/yl 0.16 Msr 1.00 0.40 0.10
Kei (Hava Scakl) CH
4
Kg/ba/yl 0.17 Yulaf 1.30 0.83 0.10
Deve (Hava Scakl) CH
4
Kg/ba/yl 1.9 avdar 1.60 0.83 0.10
At (Hava Scakl) CH
4
Kg/ba/yl 1.6
Katr&Eek (Hava Scakl) CH
4
Kg/ba/yl 0.9
Domuz (Hava Scakl) CH
4
Kg/ba/yl 4.0
Kuru Madde
Oran
%
100=1
Frac
NCRBF
(EF)
(kg N/kg)
Poultry (Hava Scakl) CH
4
Kg/ba/yl 0.018 Bezelye 0.91 0.10 0.03
Mercimek (Krmz) 0.91 0.10 0.03
Pirin CH
4
g/m
2
20.0 Mercimek (Yeil) 0.91 0.06 0.03
Nohut 0.91 0.12 0.03
Soya 0.91 0.03 0.03
Buday, Arpa, Msr, Yulaf, aCH
4
Emisyon Oranlar* 0.05 Kuru Faslye 0.90 0.08 0.03
Buday, Arpa, Msr, Yulaf, aCO Emisyon Oranlar* 0.06
Buday, Arpa, Msr, Yulaf, aN
2
0 Emisyon Oranlar* 0.007
Buday, Arpa, Msr, Yulaf, aNO
X
Emisyon Oranlar* 0.121 Gbre olarak kullanlan sentetik N emisyon faktr 0,01 kg N
2
0/kg N
Gbre Ynetimi Hindi 0.2
Azot Tutma
Not: Kuru Madde Kesiri (airitmetik ortalama)
Pirin Ekimi
Not: Btnleik Emisyon Faktr (aritmetik ortalama)
Agricultural Burning
Katr&Eek 0.1
Kmes Hayvanlar -
Tavuk 0.2
rdek&Kaz 0.0
Kei 0.0
Deve 0.0
At 0.1
Domuz 0.0
St nei 0.8
Tarm Dier nek 0.5
Enterik Fermantasyon Manda 0.5
Koyun 0.0
Ekmek yapm ve dier gdalar Katr&Eek
Kmes Hayvanlar
Tavuk
rdek&Kaz
Hindi
Gbre Olarak Kullanlan Oran Toplam Kayp N Oran (CS)
Kei
Deve
At
Domuz
Alkoll ecekler Koyun
Hindi
Kat ve Kat Hamuru Dolayl N2O Gbre
St nei
Dier nek
Manda
Deve
At
Domuz
Katr&Eek
Alminyum Kmes Hayvanlar
Tavuk
rdek&Kaz
Dorudan N2O Gbre
Demir Ve elik St nei
Dier nek
Manda
Koyun
Kei
S6
Ekler
86
Waste Solvent ve Dier rnlerin Kullanm
Atk bertarafndan kaynakl CH
4
emisyonu Boya (Ara retimi ) Gaz Birim EF
= (MSW
T
*MSW
F
*MCF*DOC Toplanan Gg/yl - Kk NMVOC Kg/ara 12.3
MSW
T
Toplanan Gg/yl - Orta NMVOC Kg/ara 21.95
MSW
F
Kesir - 1.0 Byk NMVOC Kg/ara 31.6
MCF (Uncont. Landfill) Dzelt. Fak. - 0.6 Kimyasal rn retimi ve lenmesi
MCF (Cont. Landfill) Dzelt. Fak. - 1.0 Kozmetik NMVOC Kg/kii 0.23
DOC Deg.Org.C - 0.15 Kendin yap rnleri NMVOC Kg/hane 0.49
DOC
F
Kesir - 0.77 Hanehalk rnler NMVOC Kg/hane 0.46
F Alan Kesri - 0.5 Ara koruma rnleri NMVOC Kg/ara 0.97
R Geri DnmGg/yl -
OX Oksit. Kesri - 0.0
Atksu
Atksudaki
N
Yllk Protein Kontrol (FAO) (kg/kii/yl) 35.77
Proteinlerdeki Nitrojen Kesiri (kg N/kg) 0.16
WW ye eklenen Tketilmeyen Protein Faktr 1.40
Sunucu sistemine dearj
edilen sanayi ve ticari kaynakl
protein faktr 1.25
amurdan ayrtrlan nitrojen (kg N/yl) 0.00
Evsel atksu EF (kg N2O-N/kg 0.01
Atksu
Evsel Atksu BOD g/kii/gn EF
Atksudaki organikler 38.0 1.0
kg CH
4
/kg BOD
kent kr
0.06 0.21
Note: Arlklandrlm CH
4
EF (kg CH
4
/kg COD) 0.03 alnmtr
A na r n T iple r i
Hu bubat 0.88 1.09 0.88 0. 01 0.22 0.0 1 0.80 0. 10 1.0 0 0.50
Fa sly e & B akl agil le r (Azo t tu tan ) 0.91 1 .13 0.85 0.0 1 0.19 0.0 1 0.80 0. 10 1.0 0 0.50
Fa sly e & B akl agil le r (Azo t tu tma yan ) 0.91 1 .13 0.85 0.0 1 0.19 0.0 1 0.80 0. 10 1.0 0 0.50
Yumru K kl er 0.22 0.10 1.06 0. 02 0.20 0.0 1 0.80 0. 00 1.0 0 1.00
K k r nle ri v e D ie r 0.94 1 .07 1.54 0.0 2 0.20 0.0 1 0.80 0. 00 1.0 0 1.00
Azot T ut an Ye m B itki si 0.9 0 0 .30 0.00 0.0 3 0.40 0.0 2 0.80 0. 00 1.0 0 1.00
Azot T ut may an Yem B itki si 0.90 0.30 0.0 0 0. 02 0.54 0.0 1 0.80 0. 00 1.0 0 1.00
o k Yll k Otl ar 0.9 0 0 .30 0.00 0.0 2 0.80 0.0 1 0.80 0. 00 1.0 0 1.00
ime n-Yo n ca k ar m 0.90 0.30 0.0 0 0. 03 0.80 0.0 2 0.80 0. 00 1.0 0 1.00
r nle r
M sr 0.87 1.03 0.61 0. 01 0.22 0.0 1 0.80 0. 10 1.0 0 0.50
Bu da y 0.89 1.51 0.52 0. 01 0.24 0.0 1 0.80 0. 10 1.0 0 0.50
Kl k B uday 0.8 9 1 .61 0.4 0 0.0 1 0.23 0.0 1 0.80 - - -
Yazl k Bu da y 0.8 9 1 .29 0.7 5 0.0 1 0.28 0.0 1 0.80 - - -
Pi rin 0.89 0.95 2.46 0.0 1 0.16 0.0 0 0.80 0. 10 1.0 0 0.50
Arpa 0.89 0.98 0.59 0. 01 0.22 0.0 1 0.80 0. 10 1.0 0 0.50
Yula f 0.89 0.91 0.89 0. 01 0.25 0.0 1 0.80 0. 10 1.0 0 0.50
Da r 0.90 1.43 0.14 0. 01 0.00 0.0 0 0.80 0. 10 1.0 0 0.50
So rgum 0.89 0.88 1.33 0. 01 0.00 0.0 1 0.80 0. 10 1.0 0 0.50
So ya Fa sly esi 0.91 0 .93 1.35 0. 01 0.19 0.0 1 0.80 0. 10 1.0 0 0.50
Ku ru F as lyesi 0.90 0 .36 0.6 8 0.0 1 0.00 0.0 1 0.80 0. 10 1.0 0 0.50
Pa ta tes 0.22 0 .10 1.06 0. 02 0.20 0.0 1 0.80 0. 00 1.0 0 1.00
Fst k ( w/ po d) 0.94 1 .07 1.5 4 0.0 2 0.00 0.0 0 0.80 - - -
Alf alf a 0.90 0 .29 0.00 0.0 3 0.40 0.0 2 0.80 0. 10 1.0 0 0.50
Ba kla gil Ol may an Ye m B itki si 0.90 0 .18 0.00 0.1 5 0.54 0.0 1 0.80
G ide ri len
Or an
Eim Ke s i im
Y er s t
A r tk N
Y er alt
Ar tk N
Y anma
Fakt r
Y ak lan
A lan
Y e nilenme
Ke s r i
r n Ar t kl ar
Kuru
M ad de
Ke s ri
Top ra k s t T ar ms al Ar t k ve
r n li kis i
A rt k
A lt/
B iyokt le
s t
S7
Ekler
87
EK 3
E3. KALTE GVENCE VE KALTE KONTROL (KG/KK)
5429 sayl Trkiye statistik Kanununun 18 Kasm 2005 tarihinde yrrle girmesiyle resmi
istatistik retiminde programl dneme geilmitir. Program beer yllk dnemler iin
hazrlanmakta ve Bakanlar Kurulu karar ile yrrle girmektedir. Program ile resmi
istatistiklerin retilmesinden ve yaymlanmasndan sorumlu ve ilgili kurulular belirlenmektedir.
Resmi istatistik program kapsamnda Trkiye seragaz emisyon envanteri TK
koordinasyonunda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl, Ulatrma Bakanl, Tarm ve Kyileri
Bakanl ve evre ve Orman Bakanl ile birlikte hazrlanmaktadr. Resmi statistik Program ile
tanmlanan grev ve sorumluluklar erevesinde elektrik retiminden kaynaklanan emisyonlar
ETKB, ulatrma sektrnden kaynaklanan emisyonlar Ulatrma Bakanl, arazi kullanm
deiiklii ve ormanclk bal altnda emisyonlar ve karbon alm Tarm ve Kyileri Bakanl
ile evre ve Orman Bakanl, F gazlarnn emisyonu evre ve Orman Bakanl ve bunlarn
dnda kalan dier emisyonlar TK tarafndan hesaplanmaktadr.
Trkiyede KG/KK plan hazrlk aamasndadr. Taslak plan zerinde grmeler
srdrlmektedir. Trkiye emisyon envanteri kalite gvence ve kalite kontrol (KG/KK)
ilemlerinde IPCC yi Uygulama Klavuzu kullanlmaktadr. Ulusal Seragaz Emisyon Envanterinin
hazrlanmasndan TK sorumludur. lgili kurulularca emisyon hesaplamalar tamamlandktan
sonra, ilgili kurulularca hesaplamalara ilikin aklama ve deerlendirmeleri ierecek ekilde
emisyon envanterinin ilgili blmleri hazrlanmaktadr. Tm hesaplamalar tamamlandktan sonra
emisyon envanteri TK tarafndan birletirilmekte ve KG/KK srecinden geirilmektedir. Bu
amala, ncelikle IPCC 2. yaklam kullanlarak elde edilen emisyon deerleri 1. yaklam
kullanlarak hesaplanan emisyonlar ile karlatrlmaktadr. Her iki yntemle elde edilen emisyon
deerleri arasndaki farkn %5 dzeyinde olmas uygunluk iin gerekli grlmektedir. Ayrca
sektrn yllar itibariyle eilimine baklarak ok yksek deiim gzlendiinde emisyonlarn
doruluu aratrlmaktadr.
Emisyon envanteri hesaplamalar Excel olarak elektronik formatta arivlenmektedir.
Hesaplamalarda kullanlan faaliyet verileri ve emisyon faktrleri Excel ortamnda tutularak
emisyonlar hesaplanmaktadr. TK, ilgili kurulularn faaliyet verilerini web zerinden girmesi
suretiyle emisyonlarn hesaplanaca web tabanl veritaban program hazrlanmas ynelik
almalarn srdrmektedir. Envanterin kalitesinin kontrol, emisyon faktr ve faaliyet verisi
zerinde uzmanlar tarafndan yaplmaktadr. Veri btnlnn salanmas adna tutarllk ve
tamllk kontrol yaplmaktadr. Envanter hazrlama sreci ile ilgili tm materyal ve dokmanlar
arivlenmektedir.
SS
Ekler
88
EK 4
E4. Referans ve Sektrel Yaklam
E4.1 Referans Yaklam
Referans yaklam; sektrel detay olmakszn toplam yaktlarn yanmasndan kaynakl CO
2
emisyonlarnn hesaplanmas metodudur. Hesaplama iin aadaki forml kullanlmaktadr.
retim + ithalat ihracat stoklardaki deiim (art/azal) (E4.1)
E4.1 denkleminde, her bir yakt emisyonu Gg (1000 ton) birimiyle gsterilmitir. Enerji
birimlerinin Tj (terajul) evrimi, IPCC Rehberlerinde belirtilen evrim faktrleri kullanlarak
yaplmaktadr. Yurtii evrim faktr sadece linyit, ta kmr ve petrol rnleri iin
kullanlmaktadr. Her yl iin ortalama evrim faktr, yaktn miktarna ve kalitesine gre Tablo
E4.1 de grld gibi deimektedir.
E4.1 evrim faktrleri (referans yaklam)
(TJ/Gg)
1990 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009
Ta Kmr 31.43 28.92 26.79 26.98 27.03 25.42 26.13 26.09
Linyit 8.91 8.47 8.14 6.9 7.79 7.78 8.35 8.67
Petrol 44.08 43.98 43.52 43.43 43.41 43.39 43.27 42.88
Yaklamlar arasndaki farkllk genellikle, %10 altnda hesaplanmtr. ki yaklam arasndaki en
byk fark 2008 ylnda %11 olarak bulunmutur. Farklln en nemli sebebi, referans
yaklamda, yaktlarn ortalama kalorifik deerinin ve karbon miktarnn kullanlmasdr. Sektrel
yaklam iin ise, kalorifik deerlerin ve karbon miktarnn her bir sektr iin ayr ayr
kullanlmasdr. Hesaplamalardaki farkllklar, ayn zamanda metodolojiden ve faaliyet
verilerinden de kaynaklanabilmektedir. Tablo E4.2de yaklamlar arasndaki fark verilmitir.
E4.2 Yakt yanmas kaynakl CO
2
emisyonu karlatrmas (Sektrel ve referans
yaklam)
(%)
1990 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009
10.54 4.7 2.58 6.75 9.5 7.2 10.89 9.03
S9
Ekler
89
E4.2 Sektrel Yaklam
Sektrel yaklam hesaplamalarnda, sektrel detayda verilere ve yakt tketim bilgilerine ihtiya
duyulmaktadr. Yntemin en byk avantaj, sektrel emisyonlar analiz etmeye imkan
salamasdr. Bu yaklam kullanlarak yaplan hesaplamalar, her bir tketilen yakt tipi iin
kalorifik deeri ve karbon miktar ayr olduundan daha doru bir sonu vermektedir.
Yakt yanmasndan kaynakl seragaz emisyonlar, sabit ve hareketli kaynaklar olmak zere iki
ayr grupta deerlendirilmektedir. Sabit kaynaklar endstriyel prosesler, enerji retimi,
hizmetler, tarm ve konut sektrn kapsarken; hareketli kaynaklar, ulatrma ve dier motorlu
aralar kapsamaktadr. Kaynaklar, CRF tablolarnda kullanlan IPCC snflamalarna gre
gruplandrlmtr. Seragaz emisyonlar, sv, kat, gaz ve biyoktle olmak zere 4 grup olarak
tahmin edilmitir.
Enerji sektr, seragaz emisyonlar asndan en nemli anahtar kaynaktr.
90
Ekler
90
EK 5
E5. TAMLILIK
Aada verilen kaynaklardan emisyonlar tahmin edilememitir.
E5.1 Emisyon envanterinde kapsanmayan seragazlar ve kaynaklar
Gaz Sektr Kaynak/Yutak Kategorisi Aklama
CH
4
Enerji
1.B.1.B Kat Yakt Dnm Metodoloji Belirsiz
CH
4
Enerji
1.B.2.A.1 Sondaj Aktivite Veri Eksiklii
CH
4
Enerji
1.B.2.A.2 retim Metodoloji Belirsiz
CH
4
Enerji
1.B.2.A.3 Ulatrma Metodoloji Belirsiz
CH
4
Enerji
1.B.2.A.4 Artma/Depolama Metodoloji Belirsiz
CH
4
Enerji
1.B.2.A.5 Petrol rnlerinin Datm Metodoloji Belirsiz
CH
4
Enerji
1.B.2.B.1 Sondaj Metodoloji Belirsiz
CH
4
Enerji
1.B.2.B.2 retim/leme Metodoloji Belirsiz
CH
4
Enerji
1.B.2.B.3 Aktarm Aktivite Veri Eksiklii
CH
4
Enerji
1.B.2.B.4 Datm Metodoloji Belirsiz
CH
4
Enerji
1.B.2.B.5.1 Sanayi Tesisleri ve G st. Aktivite Veri Eksiklii
CH
4
Enerji
1.B.2.B.5.2 Konut ve Ticari Sektr Aktivite Veri Eksiklii
CH
4
Enerji
1.B.2.C.1.1 Petrol Aktivite Veri Eksiklii
CH
4
Enerji
1.B.2.C.1.2 Gaz Aktivite Veri Eksiklii
CH
4
Enerji
1.B.2.C.1.3 Bileik Aktivite Veri Eksiklii
CH
4
Enerji
CH
4
Enerji
CH
4
Enerji
CO
2
Enerji
CO
2
Enerji
1.B.2.A.2 retim Metodoloji Belirsiz
CO
2
Enerji
1.B.2.A.3 Ulatrma Metodoloji Belirsiz
CO
2
Enerji
CO
2
Enerji
1.B.2.A.5 Petrol rnlerinin Datm Metodoloji Belirsiz
CO
2
Enerji
1.B.2.B.1 Sondaj Metodoloji Belirsiz
CO
2
Enerji
1.B.2.B.2 retim/leme Metodoloji Belirsiz
CO
2
Enerji
1.B.2.B.3 Aktarm Aktivite Veri Eksiklii
CO
2
Enerji
1.B.2.B.4 Datm Metodoloji Belirsiz
CO
2
Enerji
1.B.2.B.5.1 Sanayi Tesisleri ve G st. Aktivite Veri Eksiklii
CO
2
Enerji
1.B.2.B.5.2 Konut ve Ticari Sektr Aktivite Veri Eksiklii
CO
2
Enerji
CO
2
Enerji
CO
2
Enerji
CO
2
Enerji
CO
2
Enerji
CO
2
Enerji
N
2
O Enerji
N
2
O Enerji
N
2
O Enerji
N
2
O Enerji
N
2
O Enerji
CO
2
2.A.5 Asfalt at Kaplama Metodoloji Belirsiz
CO
2
2.A.6 Asfalt Yol Kaplama Metodoloji Belirsiz
CO
2
2.B.5.2 Etilen Metodoloji Belirsiz
CO
2
2.D.2 Gda ve ecek Metodoloji Belirsiz
HFC Endstriyel Prosesler 2.F.1 Soutma ve Havalandrma Ekipmanlar Aktivite Veri Eksiklii
HFC Endstriyel Prosesler 2.F.4 ll nhalasyon Aleti Aktivite Veri Eksiklii
HFC Endstriyel Prosesler 2.F.5 Solvent Aktivite Veri Eksiklii
HFC Endstriyel Prosesler 2.F.7 Yar letken retimi Aktivite Veri Eksiklii
HFC Endstriyel Prosesler 2.F.6 ODS kameleriyle Yaplan Dier Uygulamalar Aktivite Veri Eksiklii
PFC Endstriyel Prosesler 2.F.1 Soutma ve Havalandrma Ekipmanlar Aktivite Veri Eksiklii
PFC Endstriyel Prosesler 2.F.4 ll nhalasyon Aleti Aktivite Veri Eksiklii
91
Ekler
91
E5.1 Emisyon envanterinde kapsanmayan seragazlar ve kaynaklar (devam)
Gaz Sektr Kaynak/Yutak Kategorisi Aklama
PFC Endstriyel Prosesler 2.F.5 Solvent Aktivite Veri Eksiklii
PFC Endstriyel Prosesler 2.F.7 Yar letken retimi Aktivite Veri Eksiklii
PFC Endstriyel Prosesler 2.F.6 ODS kameleriyle Yaplan Dier Uygulamalar Aktivite Veri Eksiklii
SF
6
2.C.4 Alminyum ve Magnezyum Kurulular Aktivite Veri Eksiklii
SF
6
2.C.4.1 Alminyum Kurulular Aktivite Veri Eksiklii
SF
6
2.F.1 Soutma ve Havalandrma Ekipmanlar Aktivite Veri Eksiklii
SF
6
2.F.3 Yangn Sndrcler Aktivite Veri Eksiklii
SF
6
2.F.4 Aerololler / ll nhalasyon Aleti Aktivite Veri Eksiklii
SF
6
2.F.5 Solvent Aktivite Veri Eksiklii
SF
6
2.F.7 Yar letken retimi Aktivite Veri Eksiklii
SF
6
2.F.8 Elektrikli Cihazlar Aktivite Veri Eksiklii
SF
6
2.F.P2.2 rnlerde Aktivite Veri Eksiklii
SF
6
2.F.P3.1 Bulk Aktivite Veri Eksiklii
SF
6
2.F.P3.2 rnlerde Aktivite Veri Eksiklii
SF
6
2.F.6 ODS kameleriyle Yaplan Dier Uygulamalar Aktivite Veri Eksiklii
CO
2
3.A Boya Uygulamalar Metodoloji Belirsiz
CO
2
3.B Ya Giderme / Kuru Temizleme Metodoloji Belirsiz
CO
2
3.C Kimyasal rn, retim ve leme Metodoloji Belirsiz
N
2
O Solvent ve Dier rn Kullanm
3.B Ya Giderme / Kuru Temizleme Metodoloji Belirsiz
N
2
O Solvent ve Dier rn Kullanm 3.D.1 Anestezi Amal Kullanlan N
2
O Metodoloji Belirsiz
N
2
O Solvent ve Dier rn Kullanm
3.D.2 Yangn Sndrcler Metodoloji Belirsiz
N
2
O Solvent ve Dier rn Kullanm 3.D.3 Aerosol Kaynakl N
2
O Metodoloji Belirsiz
N
2
O Solvent ve Dier rn Kullanm 3.D.4 Dier N
2
O Kullanm Metodoloji Belirsiz
CH
4
Tarm
4.D.1 Dorudan Taoprak Emisyonu Metodoloji Belirsiz
CH
4
Tarm
4.D.3 Dolayl Emisyonlar Metodoloji Belirsiz
N
2
O Tarm
4.D.2 ayr, Otlak, Padok Gbresi Metodoloji Belirsiz
N
2
O Tarm
4.D.3.2 Nitrojen Filtreleme Metodoloji Belirsiz
Karbon LULUCF 5.A.1 Orman Olarak Kalan Orman Alanlar Aktivite Veri Eksiklii
Karbon LULUCF 5.A.2 Ormana Dntrlen Alanlar Aktivite Veri Eksiklii
CH
4 LULUCF 5.A.2 Ormana Dntrlen Alanlar Aktivite Veri Eksiklii
CO
2 LULUCF 5.A.2 Ormana Dntrlen Alanlar Aktivite Veri Eksiklii
N
2
O LULUCF 5.A.2 Ormana Dntrlen Alanlar Aktivite Veri Eksiklii
CH
4 Atk 6.B.1 Sanayi Atksuyu Aktivite Veri Eksiklii
N
2
O Atk 6.B.1 Sanayi Atksuyu Aktivite Veri Eksiklii
N
2
O Atk 6.B.2 Kanalizasyon
Metodoloji ve Aktivite Verisi
Deerlendirilmitir
92
Ekler
92
EK 6
E6. ELM ANALZ
Eilim analizleri emisyon envanterinin en nemli bileenlerinden biri olup, 1990 ylna gre
deiimleri belirlemektedir.
Tablo E6.1 de, herbir sektr iin 1990 ylna gre eilim analizleri verilmektedir.
T
x
t
= L
x
t
* [((E
x
t
- E
x
o
)/ E
x
t
) - ((E
t
tot
E
o
tot
)/ E
t
tot
)] (E6.1)
x: kategori
t: yl
o: baz yl
tot: toplam emisyon
T: eilim (%)
L: katk (%)
E: emisyon (birim)
E6.1 Eilim analizi
Kategori Yakt Gaz
2009
Emisyon
(Gg)
Katk
(%)
1990
Emisyon
(Gg)
Eilim
Deer
Katk
(%)
Toplam
(%)
Eilim
(%)
5. LULUCF CO2 -82 528.3 -28.7 -44 870.5 -1.4 -1.1 -1.1 45.6
2 41 307.4 14.4 20 538.5 14.4 11.1 10.1 50.3
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Doal Gaz CO2 38 334.8 13.4 5 403.3 18.1 14.0 24.1 85.9
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Gaz Ya / Mazot CO2 25 740.5 9.0 15 742.6 7.9 6.1 30.3 38.8
2.A.1. imento retimi (Mineral rnler) CO2 25 494.4 8.9 10 534.9 9.6 7.5 37.7 58.7
1.A.4.b. Konut Ta Kmr CO2 20 029.4 7.0 3 936.8 9.1 7.0 44.7 80.3
1.A.4.b. Konut Doal Gaz CO2 16 288.3 5.7 106.7 8.4 6.6 51.3 99.3
4.A. Enterik Fermantasyon CH4 14 859.2 5.2 18 955.6 1.1 0.9 52.2 -27.6
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Gaz Ya / Mazot CO2 13 402.6 4.7 5 795.4 5.0 3.9 56.0 56.8
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Ta Kmr CO2 13 177.1 4.6 846.3 6.6 5.1 61.1 93.6
6.A.2.1. Kat Atk Bertaraf (Dzensiz) CH4 12 467.8 4.3 6 386.5 4.3 3.3 64.4 48.8
1.A.4.b. Konut Linyit CO2 11 752.5 4.1 9 496.2 2.8 2.2 66.6 19.2
1.A.2.f. Dier Sanayii Doal Gaz CO2 9 368.8 3.3 669.9 4.6 3.6 70.2 92.8
1.A.2.a. Demir ve elik kinci Yakt Kmr CO2 8 659.6 3.0 7 605.2 1.9 1.4 71.7 12.2
1.A.2.f. Dier Sanayii Linyit CO2 7 009.4 2.4 5 022.2 1.9 1.5 73.2 28.4
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma LPG CO2 6 969.2 2.4 0.0 3.6 2.8 76.0 100.0
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Benzin CO2 6 826.1 2.4 8 293.3 0.7 0.5 76.5 -21.5
1.A.2.f. imento retimi Petrol Koku CO2 6 783.8 2.4 929.2 3.2 2.5 79.0 86.3
1.A.2.f. imento retimi Ta Kmr CO2 5 720.6 2.0 2 619.9 2.1 1.6 80.6 54.2
1.A.3.a. Sivil Havaclk Jet Kerosen CO2 5 104.2 1.8 904.6 2.3 1.8 82.4 82.3
4.D.1.1. Tarmsal Toprak (Sentetik Gbre) N2O 4 382.8 1.5 3 719.0 1.0 0.8 83.2 15.1
1.A.1.b. Petrol Damtma Rafineri Gaz CO2 4 085.7 1.4 1 402.9 1.6 1.3 84.4 65.7
1.A.4.b. Konut LPG CO2 3 350.2 1.2 4 596.4 0.1 0.1 84.6 -37.2
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Fuel Oil CO2 3 238.3 1.1 3 469.5 0.5 0.4 84.9 -7.1
1.A.2.f. imento retimi Linyit CO2 2 800.6 1.0 2 422.2 0.6 0.5 85.4 13.5
1.A.2.f. Dier Sanayii Gaz Ya / Mazot CO2 2 792.3 1.0 302.2 1.3 1.0 86.5 89.2
1.A.2.f. Dier Sanayii Ta Kmr CO
2 2 690.2 0.9 1 250.6 1.0 0.7 87.2 53.5
2.A.2. Kire retimi (Mineral rnler) CO2 2 502.6 0.9 3 084.8 0.2 0.2 87.4 -23.3
1.A.2.a. Demir ve elik Ta Kmr CO2 2 315.5 0.8 0.0 1.2 0.9 88.3 100.0
4.B. Gbre Ynetimi N
2
O 2 214.4 0.8 2 497.3 0.3 0.2 88.5 -12.8
1.A.1.b. Petrol Damtma Doal Gaz CO2 2 143.7 0.7 0.0 1.1 0.9 89.4 100.0
6.B.2. Evsel ve Ticari Atksu Toplama ve Nakliyesi CH4 2 010.4 0.7 1 950.7 0.4 0.3 89.7 3.0
6.B.2. Evsel ve Ticari Atksu Toplama ve Nakliyesi N2O 1 753.9 0.6 1 344.7 0.4 0.3 90.0 23.3
1.A.2.a. Demir ve elik Doal Gaz CO2 1 659.9 0.6 0.0 0.9 0.7 90.7 100.0
1.A.3.d. Denizcilik Gaz Ya / Mazot CO2 1 621.2 0.6 219.1 0.8 0.6 91.3 86.5
4.D.1.2. Tarmsal Toprak (Kullanlan Hayvan Gbresi) N2O 1 376.2 0.5 1 679.8 0.1 0.1 91.4 -22.1
1.A.4.b. Konut Ta Kmr CH4 1 361.1 0.5 261.3 0.6 0.5 91.9 80.8
1.B.1.a.2. Madencilik (Yzey) CH4 1 293.9 0.5 754.4 0.4 0.3 92.2 41.7
4.D.1.4. Tarmsal Toprak (rn Art) N2O 1 212.1 0.4 1 115.2 0.2 0.2 92.4 8.0
4.B. Gbre Ynetimi CH4 1 179.9 0.4 1 428.8 0.1 0.1 92.5 -21.1
93
Ekler
93
E6.1 Eilim analizi (devam)
Kategori Yakt Gaz
2009
Emisyon
(Gg)
Katk
(%)
1990
Emisyon
(Gg)
Eilim
Deer
Katk
(%)
Toplam
(%)
Eilim
(%)
2 1 117.2 0.4 3 616.6 0.7 0.5 93.0 -223.7
2
1 002.5 0.3 0.0 0.5 0.4 93.4 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayii Petrol Koku CO
2 983.6 0.3 0.0 0.5 0.4 93.8 100.0
4
929.3 0.3 1 414.1 0.0 0.0 93.8 -52.2
1.A.4.b. Konut Asfalt CO
2 808.4 0.3 399.8 0.3 0.2 94.0 50.5
4
746.6 0.3 589.3 0.2 0.1 94.2 21.1
1.B.1.a.1. Madencilik (Yeralt) CH
4
704.9 0.2 675.9 0.1 0.1 94.3 4.1
2
692.6 0.2 0.0 0.4 0.3 94.6 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayii Asfalt CO
2
531.8 0.2 24.7 0.3 0.2 94.8 95.4
1.A.3.c. Demiryollar Gaz Ya / Mazot CO
2 437.2 0.2 405.2 0.1 0.1 94.8 7.3
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Gaz Ya / Mazot N
2
O 420.1 0.1 157.9 0.2 0.1 95.0 62.4
1.A.2.f. Dier Sanayii LPG CO
2 356.7 0.1 133.8 0.1 0.1 95.1 62.5
2
349.3 0.1 507.4 0.0 0.0 95.1 -45.3
1.A.4.b. Konut Bitki ve Hayvan Atklar CH
4 279.3 0.1 487.2 0.0 0.0 95.1 -74.4
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Gaz Ya / Mazot CO
2
228.4 0.1 67.7 0.1 0.1 95.2 70.4
4.C.1.2.1. Rice Cultivation CH
4 203.2 0.1 111.3 0.1 0.1 95.2 45.2
4.F.1. Field Burning of Agricultural Residue CH
4
191.3 0.1 181.8 0.0 0.0 95.2 5.0
2 187.1 0.1 0.0 0.1 0.1 95.3 100.0
2
O 182.9 0.1 278.3 0.0 0.0 95.3 -52.2
2
O 180.8 0.1 90.4 0.1 0.0 95.4 50.0
2
165.3 0.1 1 752.8 0.5 0.4 95.8 -960.7
2
151.0 0.1 0.0 0.1 0.1 95.8 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayii kinci Yakt Kmr CO
2 141.9 0.0 520.5 0.1 0.1 95.9 -266.7
1.A.2.f. eker kinci Yakt Kmr CO
2
124.8 0.0 147.6 0.0 0.0 95.9 -18.2
2
O 123.1 0.0 88.9 0.0 0.0 96.0 27.7
1.A.2.f. Dier Sanayii Fuel Oil CO
2
121.7 0.0 4 344.0 1.4 1.1 97.1 -3 469.9
2
O 93.8 0.0 18.0 0.0 0.0 97.1 80.8
2
80.4 0.0 57.5 0.0 0.0 97.1 28.5
2 60.3 0.0 1 519.9 0.5 0.4 97.5 -2 419.1
2
60.0 0.0 1 035.3 0.3 0.3 97.8 -1 624.9
4.F.1. Field Burning of Agricultural Residue N
2
O 58.0 0.0 54.2 0.0 0.0 97.8 6.5
1.A.4.b. Konut Bitki ve Hayvan Atklar N
2
O 55.0 0.0 95.9 0.0 0.0 97.8 -74.4
4
54.9 0.0 26.5 0.0 0.0 97.8 51.7
2 53.3 0.0 99.3 0.0 0.0 97.8 -86.2
2
O 53.0 0.0 9.1 0.0 0.0 97.8 82.9
2
O 51.4 0.0 40.6 0.0 0.0 97.8 21.1
4
48.9 0.0 0.0 0.0 0.0 97.9 100.0
2 47.4 0.0 2.1 0.0 0.0 97.9 95.6
2.B.5. Other Kimyasallar Production (Chemical Industry) CH
4
47.2 0.0 49.4 0.0 0.0 97.9 -4.6
2
O 46.9 0.0 4.0 0.0 0.0 97.9 91.5
2
46.1 0.0 413.4 0.1 0.1 98.0 -796.5
4 42.8 0.0 47.0 0.0 0.0 98.0 -9.9
1.A.2.a. Demir ve elik kinci Yakt Kmr N
2
O 40.5 0.0 36.0 0.0 0.0 98.0 11.3
2
38.0 0.0 0.0 0.0 0.0 98.0 100.0
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Gaz Ya / Mazot N
2
O 34.0 0.0 14.8 0.0 0.0 98.0 56.3
4
32.5 0.0 0.2 0.0 0.0 98.0 99.4
1.A.4.b. Konut Gaz Ya / Mazot CO
2 31.9 0.0 603.2 0.2 0.2 98.2 -1 792.0
2
O 31.8 0.0 4.4 0.0 0.0 98.2 86.1
1.A.2.f. Dier Sanayii Linyit N
2
O 30.7 0.0 22.3 0.0 0.0 98.2 27.4
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Gaz Ya / Mazot CH
4
28.5 0.0 20.9 0.0 0.0 98.2 26.6
2
O 26.8 0.0 12.4 0.0 0.0 98.2 53.6
2
24.8 0.0 0.0 0.0 0.0 98.2 100.0
2
O 21.5 0.0 3.0 0.0 0.0 98.2 86.0
1.A.2.a. Demir ve elik Gaz Ya / Mazot CO
2
20.8 0.0 19.5 0.0 0.0 98.2 6.5
1.A.2.a. Demir ve elik kinci Yakt Kmr CH
4 19.6 0.0 17.4 0.0 0.0 98.3 11.3
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Gaz Ya / Mazot CH
4
19.2 0.0 8.4 0.0 0.0 98.3 56.3
4.D.1.3. Tarmsal Toprak (N-Fixing Crops) N
2
O 18.9 0.0 33.8 0.0 0.0 98.3 -79.1
1.A.2.f. Dier Sanayii Doal Gaz CH
4
17.6 0.0 1.3 0.0 0.0 98.3 92.8
4
15.4 0.0 2.1 0.0 0.0 98.3 86.1
1.A.2.f. Dier Sanayii Linyit CH
4 14.8 0.0 10.8 0.0 0.0 98.3 27.4
4
14.4 0.0 2.0 0.0 0.0 98.3 85.8
2 13.9 0.0 245.3 0.1 0.1 98.3 -1 670.3
2
13.1 0.0 0.0 0.0 0.0 98.3 100.0
4 13.0 0.0 6.0 0.0 0.0 98.3 53.6
1.A.2.f. Dier Sanayii Ta Kmr N
2
O 12.6 0.0 5.9 0.0 0.0 98.4 52.9
2
O 12.3 0.0 10.7 0.0 0.0 98.4 12.4
4
11.3 0.0 15.1 0.0 0.0 98.4 -34.0
2
O 10.8 0.0 0.0 0.0 0.0 98.4 100.0
2
O 10.5 0.0 3.7 0.0 0.0 98.4 64.5
2
O 10.0 0.0 13.4 0.0 0.0 98.4 -34.0
2
O 9.6 0.0 0.1 0.0 0.0 98.4 99.4
94
Ekler
94
Kategori Yakt Gaz
2009
Emisyon
(Gg)
Katk
(%)
1990
Emisyon
(Gg)
Eilim
Deer
Katk
(%)
Toplam
(%)
Eilim
(%)
4 8.7 0.0 4.4 0.0 0.0 98.4 50.0
2
8.7 0.0 275.3 0.1 0.1 98.4 -3 048.0
2
O 8.2 0.0 8.5 0.0 0.0 98.4 -3.2
1.A.2.f. imento retimi Gaz Ya / Mazot CO
2
8.2 0.0 78.4 0.0 0.0 98.5 -858.4
2 7.3 0.0 739.9 0.3 0.2 98.7 -9 996.6
1.A.3.c. Demiryollar Gaz Ya / Mazot N
2
O 7.1 0.0 2.9 0.0 0.0 98.7 58.8
1.A.2.f. Dier Sanayii Gaz Ya / Mazot N
2
O 7.1 0.0 0.8 0.0 0.0 98.7 89.0
2
6.3 0.0 1 777.3 0.6 0.5 99.1 -28 187.0
1.A.2.f. Dier Sanayii Ta Kmr CH
4
6.1 0.0 2.9 0.0 0.0 99.1 52.9
4
5.9 0.0 5.2 0.0 0.0 99.1 12.4
4
5.2 0.0 0.0 0.0 0.0 99.1 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayii Doal Gaz N
2
O 5.2 0.0 0.4 0.0 0.0 99.1 92.8
1.A.2.f. Dier Sanayii Petrol Koku N
2
O 4.6 0.0 0.0 0.0 0.0 99.1 100.0
1.A.3.d. Denizcilik Gaz Ya / Mazot N
2
O 4.1 0.0 0.6 0.0 0.0 99.1 86.4
2
4.0 0.0 0.0 0.0 0.0 99.2 100.0
2
O 3.8 0.0 1.8 0.0 0.0 99.2 51.7
4
3.5 0.0 1.3 0.0 0.0 99.2 64.5
4 3.1 0.0 0.0 0.0 0.0 99.2 100.0
4
3.1 0.0 9.7 0.0 0.0 99.2 -216.2
4 3.0 0.0 0.2 0.0 0.0 99.2 93.5
4
2.8 0.0 2.9 0.0 0.0 99.2 -3.2
2
O 2.7 0.0 8.6 0.0 0.0 99.2 -216.2
1.A.2.f. Dier Sanayii Asfalt N
2
O 2.5 0.0 0.1 0.0 0.0 99.2 95.3
1.A.4.b. Konut kinci Yakt Kmr CO
2
2.3 0.0 650.0 0.2 0.2 99.3 -27 722.7
1.A.3.d. Denizcilik Gaz Ya / Mazot CH
4
2.3 0.0 0.3 0.0 0.0 99.3 86.3
1.A.2.f. Dier Sanayii Petrol Koku CH
4
2.2 0.0 0.0 0.0 0.0 99.3 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar Gaz Ya / Mazot CO
2
2.0 0.0 0.0 0.0 0.0 99.3 100.0
1.A.2.f. Gbre Gaz Ya / Mazot CO
2
1.9 0.0 0.0 0.0 0.0 99.3 100.0
4 1.9 0.0 0.0 0.0 0.0 99.3 100.0
1.A.2.f. eker Gaz Ya / Mazot CO
2
1.8 0.0 0.0 0.0 0.0 99.3 100.0
4 1.7 0.0 1.3 0.0 0.0 99.3 25.3
2
1.7 0.0 0.0 0.0 0.0 99.3 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayii Gaz Ya / Mazot CH
4 1.6 0.0 0.2 0.0 0.0 99.3 89.0
2
O 1.5 0.0 2.3 0.0 0.0 99.3 -51.6
2 1.3 0.0 0.0 0.0 0.0 99.3 100.0
4
1.3 0.0 0.0 0.0 0.0 99.3 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayii Asfalt CH
4 1.2 0.0 0.1 0.0 0.0 99.3 95.3
2
O 1.2 0.0 0.0 0.0 0.0 99.3 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Gaz Ya / Mazot CO
2 1.1 0.0 43.4 0.0 0.0 99.4 -3 805.9
1.A.2.f. Dier Sanayii LPG N
2
O 1.1 0.0 0.4 0.0 0.0 99.4 62.0
2
O 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 99.4 100.0
2
O 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 99.4 100.0
4
0.8 0.0 0.0 0.0 0.0 99.4 100.0
4 0.7 0.0 1.1 0.0 0.0 99.4 -51.6
2
O 0.7 0.0 7.8 0.0 0.0 99.4 -974.2
1.A.2.f. Dier Sanayii kinci Yakt Kmr N
2
O 0.7 0.0 2.5 0.0 0.0 99.4 -271.3
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Gaz Ya / Mazot N
2
O 0.6 0.0 0.2 0.0 0.0 99.4 70.7
1.A.2.f. eker kinci Yakt Kmr N
2
O 0.6 0.0 0.7 0.0 0.0 99.4 -19.7
2
O 0.6 0.0 0.0 0.0 0.0 99.4 100.0
1.A.3.c. Demiryollar Gaz Ya / Mazot CH
4 0.5 0.0 0.6 0.0 0.0 99.4 -31.8
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Biyoyakt N
2
O 0.5 0.0 0.0 0.0 0.0 99.4 100.0
2
O 0.4 0.0 0.0 0.0 0.0 99.4 100.0
4
0.4 0.0 0.0 0.0 0.0 99.4 100.0
2
O 0.4 0.0 0.0 0.0 0.0 99.4 100.0
2
O 0.4 0.0 0.3 0.0 0.0 99.4 25.6
4
0.3 0.0 3.8 0.0 0.0 99.4 -974.2
1.A.2.f. Dier Sanayii kinci Yakt Kmr CH
4
0.3 0.0 1.2 0.0 0.0 99.4 -271.3
1.A.2.f. Dier Sanayii Fuel Oil N
2
O 0.3 0.0 10.7 0.0 0.0 99.4 -3 515.4
1.A.2.f. eker kinci Yakt Kmr CH
4 0.3 0.0 0.3 0.0 0.0 99.4 -19.7
4
0.3 0.0 0.0 0.0 0.0 99.4 100.0
2
O 0.2 0.0 0.5 0.0 0.0 99.4 -93.7
2
0.2 0.0 0.0 0.0 0.0 99.4 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayii LPG CH
4 0.2 0.0 0.1 0.0 0.0 99.4 62.0
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Gaz Ya / Mazot CH
4
0.2 0.0 0.1 0.0 0.0 99.4 70.4
2 0.2 0.0 2 276.2 0.8 0.6 100.0 -1 173 503.8
2
0.2 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
2 0.2 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
4
0.2 0.0 0.1 0.0 0.0 100.0 25.6
1.A.4.b. Konut kinci Yakt Kmr CH
4 0.2 0.0 43.2 0.0 0.0 100.0 -27 079.7
2
O 0.1 0.0 3.7 0.0 0.0 100.0 -2 451.2
2
0.1 0.0 0.1 0.0 0.0 100.0 -8.0
4 0.1 0.0 0.2 0.0 0.0 100.0 -93.7
95
Ekler
95
Kategori Yakt Gaz
2009
Emisyon
(Gg)
Katk
(%)
1990
Emisyon
(Gg)
Eilim
Deer
Katk
(%)
Toplam
(%)
Eilim
(%)
4 0.1 0.0 2.0 0.0 0.0 100.0 -1 646.9
2
O 0.1 0.0 1.0 0.0 0.0 100.0 -807.9
4 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
1.A.4.b. Konut Gaz Ya / Mazot CH
4
0.1 0.0 1.7 0.0 0.0 100.0 -1 748.3
4
0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 95.5
1.A.4.b. Konut Gaz Ya / Mazot N
2
O 0.1 0.0 1.5 0.0 0.0 100.0 -1 748.3
2
O 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
4 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
1.A.2.f. Dier Sanayii Fuel Oil CH
4 0.1 0.0 2.4 0.0 0.0 100.0 -3 515.4
2
O 0.1 0.0 1.2 0.0 0.0 100.0 -1 692.8
1.A.2.a. Demir ve elik Gaz Ya / Mazot N
2
O 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 5.5
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
2
O 0.0 0.0 0.6 0.0 0.0 100.0 -1 646.9
4 0.0 0.0 0.8 0.0 0.0 100.0 -2 451.2
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
4 0.0 0.0 0.6 0.0 0.0 100.0 -1 692.8
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Biyoyakt CH
4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 95.5
4
0.0 0.0 0.2 0.0 0.0 100.0 -807.9
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
2
O 0.0 0.0 0.7 0.0 0.0 100.0 -3 063.7
1.A.2.f. imento retimi Gaz Ya / Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.2 0.0 0.0 100.0 -870.6
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
2
O 0.0 0.0 1.9 0.0 0.0 100.0 -10 401.9
4
0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
1.A.2.a. Demir ve elik Fuel Oil N
2
O 0.0 0.0 4.4 0.0 0.0 100.0 -28 469.1
1.A.2.a. Demir ve elik Gaz Ya / Mazot CH
4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 5.5
4 0.0 0.0 0.4 0.0 0.0 100.0 -3 068.9
1.A.4.b. Konut kinci Yakt Kmr N
2
O 0.0 0.0 3.0 0.0 0.0 100.0 -27 079.7
4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
1.A.2.c. Kimyasallar Gaz Ya / Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Gaz Ya / Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
1.A.2.f. imento retimi Gaz Ya / Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 -870.6
1.A.2.f. eker Gaz Ya / Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
4 0.0 0.0 0.4 0.0 0.0 100.0 -10 401.9
1.A.2.a. Demir ve elik LPG N
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
1.A.2.a. Demir ve elik Fuel Oil CH
4 0.0 0.0 1.0 0.0 0.0 100.0 -28 469.1
4
0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Gaz Ya / Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.1 0.0 0.0 100.0 -3 962.7
1.A.2.c. Kimyasallar Gaz Ya / Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
1.A.2.f. Gbre Gaz Ya / Mazot CH
4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
1.A.2.f. eker Gaz Ya / Mazot CH
4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
1.A.2.a. Demir ve elik LPG CH
4
0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Gaz Ya / Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 -3 962.7
1.A.2.f. eker LPG N
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
2
O 0.0 0.0 5.7 0.0 0.0 100.0 -1 212 481.0
4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
2
O 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 -11.6
4
0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
4
0.0 0.0 1.9 0.0 0.0 100.0 -1 212 481.0
4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 -11.6
4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 100.0 100.0
2 0.0 0.0 29.3 - - - -
2 0.0 0.0 3.1 - - - -
2
0.0 0.0 626.1 - - - -
2
0.0 0.0 21.6 - - - -
2
0.0 0.0 62.6 - - - -
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller kinci Yakt Kmr CO
2 0.0 0.0 70.5 - - - -
1.A.2.f. Gbre kinci Yakt Kmr CO
2 0.0 0.0 2.7 - - - -
2 0.0 0.0 2 006.3 - - - -
2 0.0 0.0 60.6 - - - -
1.A.1.b. Petrol Damtma Gaz Ya / Mazot CO
2
0.0 0.0 5.6 - - - -
1.A.1.b. Petrol Damtma Benzin CO
2
0.0 0.0 1.9 - - - -
1.A.2.f. Dier Sanayii Rafineri Gaz CO
2
0.0 0.0 1.1 - - - -
2 0.0 0.0 478.0 - - - -
1.A.1.b. Petrol Damtma Petrol & Dier CO
2 0.0 0.0 2.6 - - - -
4 0.0 0.0 0.1 - - - -
4 0.0 0.0 0.0 - - - -
4
0.0 0.0 1.3 - - - -
4 0.0 0.0 0.1 - - - -
96
Ekler
96
Kategori Yakt Gaz
2009
Emisyon
(Gg)
Katk
(%)
1990
Emisyon
(Gg)
Eilim
Deer
Katk
(%)
Toplam
(%)
Eilim
(%)
4
0.0 0.0 0.1 - - - -
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller kinci Yakt Kmr CH
4 0.0 0.0 0.2 - - - -
1.A.2.f. Gbre kinci Yakt Kmr CH
4
0.0 0.0 0.0 - - - -
4
0.0 0.0 1.1 - - - -
4
0.0 0.0 0.1 - - - -
1.A.1.b. Petrol Damtma Gaz Ya / Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 - - - -
1.A.1.b. Petrol Damtma Benzin CH
4
0.0 0.0 0.0 - - - -
1.A.2.f. Dier Sanayii Rafineri Gaz CH
4
0.0 0.0 0.0 - - - -
4
0.0 0.0 0.3 - - - -
1.A.1.b. Petrol Damtma Petrol & Dier CH
4
0.0 0.0 0.0 - - - -
2
O 0.0 0.0 0.4 - - - -
2
O 0.0 0.0 0.0 - - - -
2
O 0.0 0.0 2.8 - - - -
2
O 0.0 0.0 0.3 - - - -
2
O 0.0 0.0 0.3 - - - -
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller kinci Yakt Kmr N
2
O 0.0 0.0 0.3 - - - -
1.A.2.f. Gbre kinci Yakt Kmr N
2
O 0.0 0.0 0.0 - - - -
2
O 0.0 0.0 5.1 - - - -
2
O 0.0 0.0 0.4 - - - -
1.A.1.b. Petrol Damtma Gaz Ya / Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 - - - -
1.A.1.b. Petrol Damtma Benzin N
2
O 0.0 0.0 0.0 - - - -
1.A.2.f. Dier Sanayii Rafineri Gaz N
2
O 0.0 0.0 0.0 - - - -
2
O 0.0 0.0 1.2 - - - -
1.A.1.b. Petrol Damtma Petrol & Dier N
2
O 0.0 0.0 0.0 - - - -
4
17 702.0 6.2 - - - - -
2.F. HFC lerin Emisyonu HFC-134a 2 839.2 1.0 - - - - -
2.F. Emission of SF6 SF
6 803.5 0.3 - - - - -
2
- - 713.5 - - - -
2
- - 109.6 - - - -
2
- - 112.2 - - - -
2
O - - 128.1 - - - -
2.A.4.1. Soda Kl retimi ve Kullanm (Mineral Products) CO
2
- - 106.3 - - - -
4
- - 568.0 - - - -
2
F
6
- - 35.5 - - - -
TOPLAM 287 120 142 159 128.79 100
97
Ekler
97
EK 7
E7. Belirsizlik Analizi
Belirsizlikler, dorudan seragaz emisyonlar ve yutaklar, CO
2
, N
2
O, CH
4
, HFCler, PFCler ve
SF
6
nn kresel snma potansiyellerine gre CO
2
edeerine evrildikten sonra, sektrel
belirsizlik deerleri ile arplarak hesaplanmtr. Sektrel belirsizlikler uzman grleri ile
belirlenmitir. Arazi Kullanm, Arazi Kullanm Deiiklii ve Ormanclk (LULUCF) kategorisindeki
yksek belirsizliklerinden dolay, emisyon envanterinin toplam belirsizlii %12.1 olarak
hesaplanmtr. Belirsizlik analizindeki genel uygulamalar;
Her bir faaliyetin belirsizlii, emisyon faktrleri ve aktivite verilerindeki belirsizliklere
gre hesaplanmtr.
CO
2
, CH
4
, N
2
O, HFCler, PFCler ve SF
6
nn, CO
2
edeerine gre herbir sektr iin
emisyonlar hesaplanmtr.
Endstriyel ilemler verisi iin kullanlan belirsizlikler, toplam tketim ve retim
arasndaki farktan yararlanlarak tahmin edilmitir.
Sektrel enerji kullanm belirsizlikleri ETKB uzmanlar tarafndan tahmin edilmitir.
Tarmsal faaliyet belirsizlikleri TK uzmanlar tarafndan tahmin edilmitir.
Ulatrma sektr belirsizlikleri Ulatrma Bakanl uzmanlar tarafndan tahmin
edilmitir.
LULUCF belirsizliinden sonra, en yksek belirsizlikler kimyasal rnlerin retimi (endstriyel
ilemler), tarmsal artklarn yaklmas, atk bertaraf, kmr madencilii, elektrik retiminde ve
konutlarda ta kmrnn kullanmnda grlmtr.
Belirsizlik tahminleri, seragaz emisyon envanterinin nemli bir parasdr. Belirsizlikler, genel
olarak llm verilerle dorulanmaktadr. Ancak, envanterde yer alan herbir sektrn
belirsizlii bu ekilde lmlerle tespit edilememitir. Byle bir durumda, Belirsizlik Ynetimi ve
yi Uygulama Klavuzunda bahsedildii gibi sektrel uzmanlarn grlerine bavurulmutur.
Tm dorusal emisyon kaynaklar iin belirsizlikler klavuza gre belirlendikten sonra, toplam
belirsizlik tahmini, emisyonlarn CO
2
edeerine gre arlklandrlmaktadr. Emisyon envanteri
1. yaklama gre belirsizlik analizleri Tablo E7.1de verilmitir.
E7.1 Belirsizlik hesab (1. yaklam)
A B C D E F G H I
Kaynak
kategori Yakt Gaz
1990
Emisyonu
2009
Emisyonu
Aktivite
Veri
Belirsizlik
Emisyon
Faktr
Belirsizlik
Bileik
Belirsizlik
2009
Toplam
Emisyonunun
Bileik
Belirsizlii
(%)
Girdi Girdi Girdi Girdi
(Gg CO
2
ed.)
(Gg CO
2
ed.) % % % &
rnek
(1.A.1.a)
Ta
Kmr CO
2
Toplam
Belirsizlik
2 2
G F

E
E H *
D

E

2
I
9S
Ekler
98
E7.2 Belirsizlik analizi
Kategori Yakt Gaz
1990
Emisyon
(Gg)
2009
Emisyon
(Gg)
Aktivite Veri
Belirsizlik
(%)
EF
Belirsizlik
(%)
Bileik
Belirsizlik
(%)
Emisyon
Belirsizlik
%
5. LULUCF CO
2
-44 870.5 -82 528.3 40.0 10.0 41.2 -11.9
2
20 538.5 41 307.4 5.3 3.0 6.1 0.9
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Doal Gaz CO
2
5 403.3 38 334.8 0.0 3.0 3.0 0.4
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Gaz Ya/ Mazot CO
2
15 742.6 25 740.5 0.0 5.0 5.0 0.4
2.A.1. imento retimi (Mineral rnler) CO
2
10 534.9 25 494.4 0.0 5.0 5.0 0.4
1.A.4.b. Konut Ta Kmr CO
2
3 936.8 20 029.4 7.0 3.0 7.6 0.5
4
NA 17 702.0 15.0 19.0 24.2 1.5
1.A.4.b. Konut Doal Gaz CO
2
106.7 16 288.3 0.0 3.0 3.0 0.2
4.A. Enterik Fermantasyon CH
4
18 955.6 14 859.2 6.3 1.0 6.4 0.3
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Gaz Ya/ Mazot CO
2
5 795.4 13 402.6 0.0 5.0 5.0 0.2
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Ta Kmr CO
2
846.3 13 177.1 7.0 3.0 7.6 0.3
6.A.2.1. Kat Atk Bertaraf (Dzensiz) CH
4
6 386.5 12 467.8 15.0 19.0 24.2 1.1
1.A.4.b. Konut Linyit CO
2
9 496.2 11 752.5 5.3 3.0 6.1 0.2
1.A.2.f. Dier Sanayiler Doal Gaz CO
2
669.9 9 368.8 0.0 3.0 3.0 0.1
1.A.2.a. Demir ve elik kincil Kmr CO
2
7 605.2 8 659.6 7.0 3.0 7.6 0.2
1.A.2.f. Dier Sanayiler Linyit CO
2
5 022.2 7 009.4 5.3 3.0 6.1 0.1
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma LPG CO
2
0.0 6 969.2 2.5 5.0 5.6 0.1
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Benzin CO
2
8 293.3 6 826.1 3.0 3.0 4.2 0.1
1.A.2.f. imento retimi Petrol Koku CO
2
929.2 6 783.8 0.0 3.0 3.0 0.1
1.A.2.f. imento retimi Ta Kmr CO
2
2 619.9 5 720.6 7.0 3.0 7.6 0.2
1.A.3.a. Sivil Havaclk Jet Kerosen CO
2
904.6 5 104.2 0.0 3.0 3.0 0.1
4.D.1.1. Tarmsal Toprak (Sentetik Gbre) N
2
O 3 719.0 4 382.8 1.0 9.0 9.1 0.1
1.A.1.b. Petrol Damtma Rafineri Gaz CO
2
1 402.9 4 085.7 0.0 3.0 3.0 0.0
1.A.4.b. Konut LPG CO
2
4 596.4 3 350.2 2.5 5.0 5.6 0.1
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Fuel Oil CO
2
3 469.5 3 238.3 2.5 3.0 3.9 0.0
2.F. HFC lerin Emisyonu HFC-134a NA 2 839.2 40.0 20.0 44.7 0.4
1.A.2.f. imento retimi Linyit CO
2
2 422.2 2 800.6 5.3 3.0 6.1 0.1
1.A.2.f. Dier Sanayiler Gaz Ya/ Mazot CO
2
302.2 2 792.3 0.0 5.0 5.0 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Ta Kmr CO
2
1 250.6 2 690.2 7.0 3.0 7.6 0.1
2.A.2. Kire retimi (Mineral rnler) CO
2
3 084.8 2 502.6 15.0 1.0 15.0 0.1
1.A.2.a. Demir ve elik Ta Kmr CO
2
0.0 2 315.5 7.0 3.0 7.6 0.1
4.B. Gbre Ynetimi N
2
O 2 497.3 2 214.4 1.0 9.0 9.1 0.1
1.A.1.b. Petrol Damtma Doal Gaz CO
2
0.0 2 143.7 0.0 3.0 3.0 0.0
6.B.2. Evsel ve Ticari Atksu Toplama ve Nakliyesi CH
4
1 950.7 2 010.4 15.0 19.0 24.2 0.2
6.B.2. Evsel ve Ticari Atksu Toplama ve Nakliyesi N
2
O 1 344.7 1 753.9 15.0 19.0 24.2 0.1
1.A.2.a. Demir ve elik Doal Gaz CO
2
0.0 1 659.9 0.0 3.0 3.0 0.0
1.A.3.d. Denizcilik Gaz Ya/ Mazot CO
2
219.1 1 621.2 0.0 5.0 5.0 0.0
4.D.1.2. Tarmsal Toprak (Hayvan Gbresi) N
2
O 1 679.8 1 376.2 1.0 9.0 9.1 0.0
1.A.4.b. Konut Ta Kmr CH
4
261.3 1 361.1 7.0 16.0 17.5 0.1
1.B.1.a.2. Madencilik (Yzey) CH
4
754.4 1 293.9 5.0 20.0 20.6 0.1
4.D.1.4. Tarmsal Toprak (Crop Residue) N
2
O 1 115.2 1 212.1 1.0 9.0 9.1 0.0
4.B. Gbre Ynetimi CH
4
1 428.8 1 179.9 6.3 1.0 6.4 0.0
2
3 616.6 1 117.2 2.5 3.0 3.9 0.0
2
0.0 1 002.5 0.0 3.0 3.0 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Petrol Koku CO
2
0.0 983.6 0.0 3.0 3.0 0.0
4
1 414.1 929.3 16.0 16.0 22.6 0.1
1.A.4.b. Konut Asfalt CO
2
399.8 808.4 0.0 20.0 20.0 0.1
2.F. SF6 Emisyonu SF
6
NA 803.5 40.0 20.0 44.7 0.1
4
589.3 746.6 5.3 16.0 16.9 0.0
1.B.1.a.1. Madencilik (yeralt) CH
4
675.9 704.9 5.0 20.0 20.6 0.1
2
0.0 692.6 0.0 3.0 3.0 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Asfalt CO
2
24.7 531.8 0.0 20.0 20.0 0.0
1.A.3.c. Demiryollar Gaz Ya/ Mazot CO
2
405.2 437.2 0.0 5.0 5.0 0.0
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Gaz Ya/ Mazot N
2
O 157.9 420.1 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler LPG CO
2
133.8 356.7 2.5 5.0 5.6 0.0
2
507.4 349.3 5.3 3.0 6.1 0.0
1.A.4.b. Konut Bitki, hayvan atklar CH
4
487.2 279.3 0.0 16.0 16.0 0.0
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Gaz Ya/ Mazot CO
2
67.7 228.4 0.0 5.0 5.0 0.0
4.C.1.2.1. Pirin Yetitirme CH
4
111.3 203.2 10.0 20.0 22.4 0.0
4.F.1. Tarmsal Artklarn Akta Yaklmas CH
4
181.8 191.3 25.0 14.0 28.7 0.0
2
0.0 187.1 7.0 3.0 7.6 0.0
2
O 278.3 182.9 45.0 45.0 63.6 0.0
2
O 90.4 180.8 5.3 20.0 20.7 0.0
2
1 752.8 165.3 5.3 3.0 6.1 0.0
2
0.0 151.0 2.5 5.0 5.6 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler kincil Kmr CO
2
520.5 141.9 7.0 3.0 7.6 0.0
1.A.2.f. eker kincil Kmr CO
2
147.6 124.8 7.0 3.0 7.6 0.0
2
O 88.9 123.1 16.0 16.0 22.6 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Fuel Oil CO
2
4 344.0 121.7 2.5 3.0 3.9 0.0
2
O 18.0 93.8 7.0 20.0 21.2 0.0
2 57.5 80.4 5.3 3.0 6.1 0.0
99
Ekler
99
E7.2 Belirsizlik analizi (devam)
Kategori Yakt Gaz
1990
Emisyon
(Gg)
2009
Emisyon
(Gg)
Aktivite Veri
Belirsizlik
(%)
EF
Belirsizlik
(%)
Bileik
Belirsizlik
(%)
Emisyon
Belirsizlik
%
2 1 519.9 60.3 2.5 3.0 3.9 0.0
2
1 035.3 60.0 0.0 3.0 3.0 0.0
4.F.1. Tarmsal Artklarn Akta Yaklmas N
2
O 54.2 58.0 25.0 20.0 32.0 0.0
1.A.4.b. Konut Bitki, hayvan atklar N
2
O 95.9 55.0 45.0 45.0 63.6 0.0
4
26.5 54.9 0.0 20.0 20.0 0.0
2 99.3 53.3 0.0 3.0 3.0 0.0
2
O 9.1 53.0 0.0 10.0 10.0 0.0
2
O 40.6 51.4 5.3 20.0 20.7 0.0
4
0.0 48.9 2.5 10.0 10.3 0.0
2 2.1 47.4 0.0 3.0 3.0 0.0
2.B.5. Dier Kimyasallarn retimi (Kimya Sanayii) CH
4
49.4 47.2 60.0 1.0 60.0 0.0
2
O 4.0 46.9 7.0 20.0 21.2 0.0
2
413.4 46.1 2.5 3.0 3.9 0.0
4 47.0 42.8 10.0 10.0 14.1 0.0
1.A.2.a. Demir ve elik kincil Kmr N
2
O 36.0 40.5 7.0 20.0 21.2 0.0
2
0.0 38.0 0.0 3.0 3.0 0.0
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Gaz Ya/ Mazot N
2
O 14.8 34.0 0.0 10.0 10.0 0.0
4 0.2 32.5 0.0 16.0 16.0 0.0
1.A.4.b. Konut Gaz Ya/ Mazot CO
2
603.2 31.9 0.0 5.0 5.0 0.0
2
O 4.4 31.8 0.0 20.0 20.0 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Linyit N
2
O 22.3 30.7 5.3 20.0 20.7 0.0
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Gaz Ya/ Mazot CH
4 20.9 28.5 0.0 10.0 10.0 0.0
2
O 12.4 26.8 7.0 20.0 21.2 0.0
2
0.0 24.8 2.5 5.0 5.6 0.0
2
O 3.0 21.5 0.0 20.0 20.0 0.0
1.A.2.a. Demir ve elik Gaz Ya/ Mazot CO
2
19.5 20.8 0.0 5.0 5.0 0.0
1.A.2.a. Demir ve elik kincil Kmr CH
4 17.4 19.6 7.0 16.0 17.5 0.0
1.A.4.c. Tarm/Ormanclk/Balklk Gaz Ya/ Mazot CH
4
8.4 19.2 0.0 10.0 10.0 0.0
4.D.1.3. Tarmsal Toprak (N-Fikse eden rnler) N
2
O 33.8 18.9 1.0 9.0 9.1 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Doal Gaz CH
4
1.3 17.6 0.0 16.0 16.0 0.0
4 2.1 15.4 0.0 16.0 16.0 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Linyit CH
4
10.8 14.8 5.3 16.0 16.9 0.0
4
2.0 14.4 0.0 16.0 16.0 0.0
2
245.3 13.9 7.0 3.0 7.6 0.0
2 0.0 13.1 2.5 3.0 3.9 0.0
4
6.0 13.0 7.0 16.0 17.5 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Ta Kmr N
2
O 5.9 12.6 7.0 20.0 21.2 0.0
2
O 10.7 12.3 5.3 20.0 20.7 0.0
4 15.1 11.3 2.5 10.0 10.3 0.0
2
O 0.0 10.8 7.0 20.0 21.2 0.0
2
O 3.7 10.5 0.0 16.0 16.0 0.0
2
O 13.4 10.0 2.5 16.0 16.2 0.0
2
O 0.1 9.6 0.0 20.0 20.0 0.0
4 4.4 8.7 5.3 16.0 16.9 0.0
2
275.3 8.7 2.5 3.0 3.9 0.0
2
O 8.5 8.2 2.5 16.0 16.2 0.0
1.A.2.f. imento retimi Gaz Ya/ Mazot CO
2
78.4 8.2 0.0 5.0 5.0 0.0
2 739.9 7.3 2.5 3.0 3.9 0.0
1.A.3.c. Demiryollar Gaz Ya/ Mazot N
2
O 2.9 7.1 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Gaz Ya/ Mazot N
2
O 0.8 7.1 0.0 10.0 10.0 0.0
2
1 777.3 6.3 2.5 3.0 3.9 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Ta Kmr CH
4 2.9 6.1 7.0 16.0 17.5 0.0
4
5.2 5.9 5.3 16.0 16.9 0.0
4
0.0 5.2 7.0 16.0 17.5 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Doal Gaz N
2
O 0.4 5.2 0.0 20.0 20.0 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Petrol Koku N
2
O 0.0 4.6 0.0 20.0 20.0 0.0
1.A.3.d. Denizcilik Gaz Ya/ Mazot N
2
O 0.6 4.1 0.0 10.0 10.0 0.0
2
0.0 4.0 7.0 3.0 7.6 0.0
2
O 1.8 3.8 0.0 20.0 20.0 0.0
4 1.3 3.5 0.0 10.0 10.0 0.0
4 0.0 3.1 0.0 16.0 16.0 0.0
4
9.7 3.1 2.5 10.0 10.3 0.0
4
0.2 3.0 7.0 16.0 17.5 0.0
4
2.9 2.8 2.5 10.0 10.3 0.0
2
O 8.6 2.7 2.5 16.0 16.2 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Asfalt N
2
O 0.1 2.5 0.0 20.0 20.0 0.0
1.A.4.b. Konut kincil Kmr CO
2
650.0 2.3 7.0 3.0 7.6 0.0
1.A.3.d. Denizcilik Gaz Ya/ Mazot CH
4
0.3 2.3 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Petrol Koku CH
4 0.0 2.2 0.0 16.0 16.0 0.0
1.A.2.c. Kimyasallar Gaz Ya/ Mazot CO
2
0.0 2.0 0.0 5.0 5.0 0.0
1.A.2.f. Gbre Gaz Ya/ Mazot CO
2
0.0 1.9 0.0 5.0 5.0 0.0
4
0.0 1.9 0.0 16.0 16.0 0.0
1.A.2.f. eker Gaz Ya/ Mazot CO
2 0.0 1.8 0.0 5.0 5.0 0.0
4
1.3 1.7 0.0 10.0 10.0 0.0
2 0.0 1.7 0.0 3.0 3.0 0.0
100
Ekler
100
Kategori Yakt Gaz
1990
Emisyon
(Gg)
2009
Emisyon
(Gg)
Aktivite Veri
Belirsizlik
(%)
EF
Belirsizlik
(%)
Bileik
Belirsizlik
(%)
Emisyon
Belirsizlik
%
1.A.2.f. Dier Sanayiler Gaz Ya/ Mazot CH
4
0.2 1.6 0.0 10.0 10.0 0.0
2
O 2.3 1.5 5.3 20.0 20.7 0.0
2
0.0 1.3 2.5 5.0 5.6 0.0
4
0.0 1.3 0.0 16.0 16.0 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Asfalt CH
4
0.1 1.2 0.0 20.0 20.0 0.0
2
O 0.0 1.2 0.0 20.0 20.0 0.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Gaz Ya/ Mazot CO
2
43.4 1.1 0.0 5.0 5.0 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler LPG N
2
O 0.4 1.1 2.5 16.0 16.2 0.0
2
O 0.0 0.9 0.0 20.0 20.0 0.0
2
O 0.0 0.9 7.0 20.0 21.2 0.0
4
0.0 0.8 0.0 16.0 16.0 0.0
4
1.1 0.7 5.3 16.0 16.9 0.0
2
O 7.8 0.7 5.3 20.0 20.7 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler kincil Kmr N
2
O 2.5 0.7 7.0 20.0 21.2 0.0
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Gaz Ya/ Mazot N
2
O 0.2 0.6 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.2.f. eker kincil Kmr N
2
O 0.7 0.6 7.0 20.0 21.2 0.0
2
O 0.0 0.6 0.0 20.0 20.0 0.0
1.A.3.c. Demiryollar Gaz Ya/ Mazot CH
4
0.6 0.5 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Bioyakt N
2
O 0.0 0.5 16.0 16.0 22.6 0.0
2
O 0.0 0.4 2.5 16.0 16.2 0.0
4
0.0 0.4 7.0 16.0 17.5 0.0
2
O 0.0 0.4 0.0 20.0 20.0 0.0
2
O 0.3 0.4 5.3 20.0 20.7 0.0
4
3.8 0.3 5.3 16.0 16.9 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler kincil Kmr CH
4
1.2 0.3 7.0 16.0 17.5 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Fuel Oil N
2
O 10.7 0.3 2.5 16.0 16.2 0.0
1.A.2.f. eker kincil Kmr CH
4
0.3 0.3 7.0 16.0 17.5 0.0
4
0.0 0.3 7.0 16.0 17.5 0.0
2
O 0.5 0.2 0.0 20.0 20.0 0.0
2
0.0 0.2 2.5 5.0 5.6 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler LPG CH
4
0.1 0.2 2.5 10.0 10.3 0.0
1.A.1.a. Elektrik ve Is retimi Gaz Ya/ Mazot CH
4
0.1 0.2 0.0 10.0 10.0 0.0
2
2 276.2 0.2 2.5 3.0 3.9 0.0
2
0.0 0.2 7.0 3.0 7.6 0.0
2
0.0 0.2 2.5 5.0 5.6 0.0
4
0.1 0.2 5.3 16.0 16.9 0.0
1.A.4.b. Konut kincil Kmr CH
4
43.2 0.2 7.0 16.0 17.5 0.0
2
O 3.7 0.1 2.5 16.0 16.2 0.0
2
0.1 0.1 2.5 5.0 5.6 0.0
4
0.2 0.1 0.0 16.0 16.0 0.0
4
2.0 0.1 0.0 16.0 16.0 0.0
2
O 1.0 0.1 2.5 16.0 16.2 0.0
4
0.0 0.1 2.5 10.0 10.3 0.0
1.A.4.b. Konut Gaz Ya/ Mazot CH
4
1.7 0.1 0.0 10.0 10.0 0.0
4
0.0 0.1 0.0 16.0 16.0 0.0
1.A.4.b. Konut Gaz Ya/ Mazot N
2
O 1.5 0.1 0.0 10.0 10.0 0.0
2
O 0.0 0.1 2.5 16.0 16.2 0.0
4
0.0 0.1 0.0 16.0 16.0 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Fuel Oil CH
4
2.4 0.1 2.5 10.0 10.3 0.0
2
O 1.2 0.1 7.0 20.0 21.2 0.0
1.A.2.a. Demir ve elik Gaz Ya/ Mazot N
2
O 0.0 0.1 0.0 10.0 10.0 0.0
2
O 0.0 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
2
O 0.6 0.0 0.0 20.0 20.0 0.0
4
0.8 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
2
O 0.0 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
4
0.6 0.0 7.0 16.0 17.5 0.0
1.A.3.b. Karayolu Ulatrma Bioyakt CH
4
0.0 0.0 16.0 16.0 22.6 0.0
2
O 0.0 0.0 0.0 20.0 20.0 0.0
4
0.2 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
2
O 0.0 0.0 0.0 20.0 20.0 0.0
2
O 0.7 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
1.A.2.f. imento retimi Gaz Ya/ Mazot N
2
O 0.2 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
2
O 0.0 0.0 7.0 20.0 21.2 0.0
2
O 1.9 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
4
0.0 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
1.A.2.a. Demir ve elik Fuel Oil N
2
O 4.4 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
1.A.2.a. Demir ve elik Gaz Ya/ Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
4
0.4 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
1.A.4.b. Konut kincil Kmr N
2
O 3.0 0.0 7.0 20.0 21.2 0.0
4
0.0 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
1.A.2.c. Kimyasallar Gaz Ya/ Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.2.f. Gbre Gaz Ya/ Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.2.f. imento retimi Gaz Ya/ Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.2.f. eker Gaz Ya/ Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
4 0.4 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
101
Ekler
101
Kategori Yakt Gaz
1990
Emisyon
(Gg)
2009
Emisyon
(Gg)
Aktivite Veri
Belirsizlik
(%)
EF
Belirsizlik
(%)
Bileik
Belirsizlik
(%)
Emisyon
Belirsizlik
%
1.A.2.a. Demir ve elik LPG N
2
O 0.0 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
1.A.2.a. Demir ve elik Fuel Oil CH
4
1.0 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
4
0.0 0.0 0.0 16.0 16.0 0.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Gaz Ya/ Mazot N
2
O 0.1 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.2.c. Kimyasallar Gaz Ya/ Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.2.f. Gbre Gaz Ya/ Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.2.f. eker Gaz Ya/ Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
2
O 0.0 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
2
O 0.0 0.0 0.0 20.0 20.0 0.0
2
O 0.0 0.0 7.0 20.0 21.2 0.0
1.A.2.a. Demir ve elik LPG CH
4
0.0 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller Gaz Ya/ Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.2.f. eker LPG N
2
O 0.0 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
2
O 5.7 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
4
0.0 0.0 7.0 16.0 17.5 0.0
2
O 0.0 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
4
0.0 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
4
1.9 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
4
0.0 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
4
0.0 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
2
29.3 0.0 7.0 3.0 7.6 0.0
2
3.1 0.0 7.0 3.0 7.6 0.0
2
626.1 0.0 5.3 3.0 6.1 0.0
2
21.6 0.0 5.3 3.0 6.1 0.0
2
62.6 0.0 0.0 20.0 20.0 0.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller kincil Kmr CO
2
70.5 0.0 7.0 3.0 7.6 0.0
1.A.2.f. Gbre kincil Kmr CO
2
2.7 0.0 7.0 3.0 7.6 0.0
2
2 006.3 0.0 2.5 3.0 3.9 0.0
2
60.6 0.0 2.5 3.0 3.9 0.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Gaz Ya/ Mazot CO
2
5.6 0.0 0.0 5.0 5.0 0.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Benzin CO
2
1.9 0.0 3.0 3.0 4.2 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Rafineri Gaz CO
2
1.1 0.0 0.0 3.0 3.0 0.0
2
478.0 0.0 2.5 3.0 3.9 0.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Petrol CO
2
2.6 0.0 2.5 3.0 3.9 0.0
4
0.1 0.0 7.0 16.0 17.5 0.0
4
0.0 0.0 7.0 16.0 17.5 0.0
4
1.3 0.0 5.3 16.0 16.9 0.0
4
0.1 0.0 5.3 16.0 16.9 0.0
4
0.1 0.0 0.0 20.0 20.0 0.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller kincil Kmr CH
4
0.2 0.0 7.0 16.0 17.5 0.0
1.A.2.f. Gbre kincil Kmr CH
4
0.0 0.0 7.0 16.0 17.5 0.0
4
1.1 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
4
0.1 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Gaz Ya/ Mazot CH
4
0.0 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Benzin CH
4
0.0 0.0 10.0 10.0 14.1 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Rafineri Gaz CH
4
0.0 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
4
0.3 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Petrol CH
4
0.0 0.0 2.5 10.0 10.3 0.0
2
O 0.4 0.0 7.0 20.0 21.2 0.0
2
O 0.0 0.0 7.0 20.0 21.2 0.0
2
O 2.8 0.0 5.3 20.0 20.7 0.0
2
O 0.3 0.0 5.3 20.0 20.7 0.0
2
O 0.3 0.0 0.0 20.0 20.0 0.0
1.A.2.b. Demir ermeyen Metaller kincil Kmr N
2
O 0.3 0.0 7.0 20.0 21.2 0.0
1.A.2.f. Gbre kincil Kmr N
2
O 0.0 0.0 7.0 20.0 21.2 0.0
2
O 5.1 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
2
O 0.4 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Gaz Ya/ Mazot N
2
O 0.0 0.0 0.0 10.0 10.0 0.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Benzin N
2
O 0.0 0.0 16.0 16.0 22.6 0.0
1.A.2.f. Dier Sanayiler Rafineri Gaz N
2
O 0.0 0.0 0.0 16.0 16.0 0.0
2
O 1.2 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
1.A.1.b. Petrol Damtma Petrol N
2
O 0.0 0.0 2.5 16.0 16.2 0.0
2
713.5 - 24.0 1.0 24.0 0.0
2
109.6 - 0.0 1.0 1.0 0.0
2
112.2 - 45.0 1.0 45.0 0.0
2
O 128.1 - 9.0 1.0 9.1 0.0
2.A.4.1. Soda Kl retimi ve Kullanm CO
2
106.3 - 45.0 1.0 45.0 0.0
4
568.0 - 0.0 1.0 1.0 0.0
2
F
6
35.5 - 0.0 1.0 1.0 0.0
Toplam 142 159 287 120 12.1

Ulusal Seragazi Emisyon Envanteri Raporu 1990-2009 Ulusal Seragazi Emisyon Envanteri Raporu 1990-2009

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ulusal Seragazi Emisyon Envanteri Raporu 1990-2009 Ulusal Seragazi Emisyon Envanteri Raporu 1990-2009

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TK

TRKYE STATSTK KURUMU

JUkKlYf lSJAJlSJlK KUkUMU

ULUSAL SfkAGAZl fMlSYON fNvANJfkl kAPOkU, 1990-2009

You might also like