Professional Documents
Culture Documents
ကြန္ျမဴနစ္ပါတီေၾကျငာစာတမ္း
ကြန္ျမဴနစ္ပါတီေၾကျငာစာတမ္း
a=unmpmwrf;
MANIFEST
O
MANIFESTO
OF
THE COMMUNIST P
AR
TY
PAR
ART
KARL MARX
AND
FREDERICK ENGELS
ArmjynfueG jf rLepfygwD
um;vfrmhupf /f z&uf'&pfted *f ,f
uGef=rLepfygwDajunmpmwrf;
wwd,t}udrfyHkESdyfxkwfa0=cif;
2008 ckESpf/ azazmf0g&Dv
A[dk0g'jzef@csda&;Xme
ArmjynfuGefjrLepfygwD
um;vfrmhufpf
z&uf'&pf tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
Armbmomjyef
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
(6)
rmhufpf/ tdef*,f
rjzpfyg? rdrw
d @dk aemufq
f w
k af e&jcif;ukv
d nf; b,forl jyK rdrrd _ jzpfa=umif;
&J&J vufcHvkdufyg?
( 8 ) EkdifiHwum uGefjrLepfv_yf&Sm;r_ tajctaeukdvnf; ajymcsifonf?
yxr/ 'kwd,/ wwd, tifwmae&Sife,frsm; zGJ@cJh=uonf? wwd,
tifwmae&Sife,fukd rdrdbmom zsufodrf;cJhwm (1943) ckESpfuqkdawmh
tifwmae&Sief ,f r&Sw
d m (65) ESpf &S+d yD? tckawmh b,fygwu
D rS (w&m;
0if) pwkwtifwmae&Sife,fzGJ@zkd@ rajym=uyg? ajymaewmu xa&mf
puD*kd%f;0if tpkuav;rsm;yJ jzpfonf? olwkd@uawmh pwkw tifwm
ae&Sife,fzGJ@zkd@/ t&if;&Sifpepfukd taxGaxGxkd;ppfqifzkd@ ajymae=uonf?
tajymyJ&Sdonf? tvkyfr&Sdyg?
tifwmae&Sife,ftzGJ@csKyfqkdwm a&S@aqmiftawG;tac:&SdrS
zGJ@vkd@&wm jzpfonf? vlxktajccH&Sdonfh ygwDrsm;u oabmwl+yD;zGJ@rS
&wmjzpfonf? yxrtifwmae&Sife,f/ 'kwd,tifwmae&Sife,fukd
rmhufpf0g'a&S@aqmifr_ESifh zGJ@wm jzpfonf? wwd,tifwmae&Sife,fukd
vDeif0g' a&S@aqmifwm jzpfonf? pwkwt
ifwmae&Sief ,fudk b,f0g'
ESifh a&S@aqmif=urSmvJ?
( 9 ) aemuffqkH;wifjycsifwmu a=unmpmwrf;ukd rdrdwkd@ awmfvSefa&;
vufawG@jzifh aygif;pyf+yD; avhvm=uzkd@ jzpfonf? a=unmpmwrf;.
tESpfukd,l/ tumukd y,f=uzkd@ jzpfonf? rmhufpf/ tdef*,fwkd@acwfueJ@
tckacwf rwlawmhwmukd owdjyK&rnf? rD;&xm;acwfESifh tck usnf
qef&xm;acwf/ *sufav,mOfysH}uD;rsm;acwf rwlEkdifyg?
tvkyform;rsm;wGif wkdif;jynfr&Sdqkdwmukdaum rnfokd@ em;
vnf=urvJ? e,fcsJ@pepf}uD;pkd;aeaomacwf/ *vkdb,fvkdufaZ;&Sif;
acwfwiG f tvkyo
f rm;rsm;wGif wkid ;f jynfr&Sd vkyaf evk@d &rvm;? rmhupf f
wkd@a&;cJhwmu ypPnf;rJhvlwef;pm;onf OD;pGmyxr EkdifiHa&;tkyfpkd;r_ukd
&,l&r,f/ trsKd;om;acgif;aqmif vlwef;pm;tjzpf jrifhwif&r,fvkd@
qko
d nf? 'gu olw@dk &@J urBmah wmfveS af &;tjrift& ajymaejcif; jzpfonf?
rdrdwkd@u tckacwft& wkd;csJ@pOf;pm;&vdrfhrnf? Auy u jynfcspf0g'
8
&Jabmf=uifarmif
taxGaxGtwGi;f a&;rSL;
A[kpd nf;k;H a&;aumfrwD
ArmjynfueG jf rLepfygwD
rmhufpf/ tdef*,f
trS m pum;
uGejf rLepfygwaD =unmpmwrf; pmtkyu
f kd ArmjynfueG jf rLepf ygwD
u ArmvdkyHkESdyfxkwfa0cJhwm cktcgeJ@ygqdk&if ESpf}udrf&Sdyg+yD?
yxrOD;qH;k taeeJ@ pmtky&f @J emrnfe@J ywfouf+yD; &Si;f jyvdyk gw,f?
ArmjynfrSm uGefjrLepfrsm;eJ@ vuf0Jpmayavhvmolrsm; todkif;t0dkif;
twGif; 'Dpmtkyfudk vG,fvG,feJ@wdkwdk uGefjrLepfa=unmpmwrf; vdk@
ac:cJ=h uw,f? wu,fh emrnft&if;u uGejf rLepfygwD a=unmpmwrf;
jzpfw,f? ,cifu ArmjynfrmS xkwaf 0cJw
h hJ uGejf rLepfa=unmpmwrf;
eJ@ tckxw
k af 0wJh uGejf rLepfygwaD =unmpmwrf; ESpcf pk vH;k [m twlwyl J
jzpfygw,f?
1947 ckEpS u
f vef'efr@rmS usi;f ycJw
h hJ +Adwo
d #tifyg,mtwGi;f &Sd
uGefjrLepfygwDrsm;uGefz&ifh rSm qHk;jzwfcsufwck csrSwfcJhw,f? 'DqHk;
jzwfcsuu
f awmh 1948 ckEpS [
f m uGejf rLepfygwaD =unmpmwrf; xkwjf yef
wm tESpf 100 jynfhae@ jzpfwJhtwGuf wwfEdkifwJh uGejf rLepfygwrD sm;u
rdrw
d @kd wikd ;f &if;bmompum;jzifh bmomjyef yHEk ydS x
f w
k af 0=u&efe@J rdwLW 5
tkyrf S 10 tkypf aD vmufukd vef'efr@&dS rmhupf t
f xdr;f trSwf AdrmefrmS xm;&Sd
&ef qHk;jzwfchw
J ,f?
'Dtpnf;ta0;udk u|efawmfwdk@ygwDuvnf; udk,fpm;vS,ftzGJ@
wzGJ@ apv$wfcJhw,f?
'DqHk;jzwfcsuftwdkif; 1948 ckESpf tapmydkif;rSm ArmjynfuGefjrL
epfygwD A[dak umfrwDu 'Dpmtkyu
f kd Armbmomjyef+yD; xkwaf 0cJw
h ,f?
rdwWL 10 apmifudkvnf; vef'efr@&Sd rmhufpftxdrf;trSwfAdrmefodk@ ydk@cJh
w,f?
uae@txdqk&d if uGejf rLepfygwaD =unmpmwrf;udk rdrw
d @kd wikd ;f &if;
rmhufpf/ tdef*,f
*kpdkuf=u&r,f?
3? rmhufpfeJ@ tdef*,fwdk@ oif=um;cJhwmu vlwef;pm;wdkufyGJ
jzpfay:wdk;yGm;r_ w&m;twdkif;qdk&if t&if;&Sifpepf[m OD;pGmtm;jzifh rdrd
wdk@tjrwf &&Sda&;twGuf ypPnf;rJhvlwef;pm;udk jzpfay:apcJhw,f? 'gayrJh
"e&Sifvlwef;pm; rodwmuawmh 'DvdkypPnf;rJhvlwef;pm;udk jzpfay:ap
vdu
k w
f meJ@ wyifeuf/ rdrw
d @kd "e&Siv
f w
l ef;pm;eJ@ t&if;&Sipf epfukd ajrjrKyf
o+*K[fr,fo
h al wGukd arG;zGm;apvdu
k w
f ,fqw
kd hJ tcsuyf ?J 'g[m ordik ;f &J@
tEkydavmrw&m; jzpfw,f?
'ga=umifh vlwef;pm;wdkufyGJ jzpfay:wdk;yGm;r_w&m;t& "e&Sif
vlwef;pm;tkyfpdk;r_udk ypPnf;rJhvlwef;pm;u rvGJraoGwdkufzsuf+yD; "e&Sif
vlwef;pm;vufxrJ S tm%mudk t=urf;zufwehJ nf;eJ@ vk,u
l m/ trsm;pk
u tenf;pkukd tkypf ;kd wJh Edik if aH wmfukd xlaxmifum wjznf;jznf; vlvl
csi;f aoG;pkyrf u
_ if;wJh uGejf rLepfpepfukd {uefrck sxal xmifEikd rf mS jzpfw,f?
vlvlcsif; aoG;pkyfwJhpepf/ vlwef;pm;/ EdkifiHawmf/ ygwDqdkwJh tjcif;t&m
awG[m xkwv
f yk af &;y&dabm*awGukd yk*v
~ u
d ydik q
f ikd rf t
_ jzpf xm;&S&d mu
ay:aygufvmwmawG jzpfw,f?
'ga=umifh xkwv
f yk af &;y&dabm*awGukd yk*v
~ u
d ydik q
f ikd rf p_ epftjzpf
xm;&Sdr_tm; zsufodrf;EdkifrSom vlwef;pm;/ vlvlcsif; aoG;pkyfr_pepf[m
yaysmufayvdrfhr,f? EdkifiHawmf/ ygwDqdkwJh tjcif;t&mawG[m wjznf;
jznf;!dK;EGrf; uG,faysmufoGm;vdrfhr,f?
'ga=umifh uGefjrLepfavmura&mufrD aemifjzpfay:vmr,fh
vl@tzGJ@tpnf;tm;vHk;&J@ ordkif;[mvnf; vlwef;pm;wdkufyGJ&J@ordkif;yJ
jzpfayvdrfhr,f?
4? 'Dpmtkyt
f cef; (2) xJrmS Tt"dym` ,ft& uGejf rLepfrsm;.
oabmw&m;udk pmwa=umif;wnf;jzifh csKyfvu
kd v
f #if yk*v
~ u
d ydik q
f ikd rf u
_ dk
zsufodrf;a&;yifjzpf. vdk@ygw,f?
'Dae&mrSm yk*v
~ u
d ypPn;f zsuo
f rd ;f a&;qdw
k m bmudq
k v
kd w
kd mvJ?
vlwOD;csif;pDydkifwhJ aexdkifr_b0ypPnf;rsm; (Oyrm pm;0wfaea&;
13
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
t}uHay;vdkygw,f?
aemufq;kH taeeJ@ 'Dpmtkyu
f kd tckvkd tcuftcJtrsK;d rsK;d =um;xJrS
atmifjrifpmG yHEk ydS x
f w
k af 0Edik af tmif wm0efxrf;aqmif=uwJh omomjyef
&JabmfawG/ pmpDykHESdyfwJh &JabmfawG/ pmwnf;jzwfwJh &JabmfawGeJ@
'Dvkyfief;eJ@ywfoufwhJ &Jabmf awGtm;vHk;udk csD;usL;*k%fyvdkufygw,f?
Armpmom wwfwhJ &Jabmfrsm;eJ@ jynfov
l x
l {k &mr trsm;pk}uD;
twGuf rmhupf /f tde*f ,f/ vDeif/ pwmvife@J OuU}uD;armfpw
D ek ;f wd@k ypk
a&;om;cJhwJh usrf;}uD;usrf;i,f tapmifapmifudk qufvufyHkESdyfxkwfa0
Edkifygap?
Aodef;wif
OuU
A[dak umfrwD
ArmjynfueG jf rLepfygwD
1977 ckEpS /f Ed0k ifbmv 8 &uf
16
rmwd u m
1872ckEpS f *smrefbmomyHEk ydS jf cif;ed'ge;f
(18)
(21 )
1882 ckESpf k&Sm;bmomyHkESdyfjcif;ed'gef;
1883 ckEpS f *smrefbmomyHEk ydS jf cif; ed'ge;f
(24)
1888 ckEpS f t*Fvyd b
f momyHEk ydS jf cif; ed'ge;f
(26)
1890 ckEpS f *smrefbmomyHEk ydS jf cif;ed'ge;f
(35)
(44)
1892 ckESpf ydkvefbmomyHkESdyfjcif; ed'gef;
1893 ckEpS f tDwvDbmomyHEk ydS jf cif; ed'ge;f
(47)
uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;
(50)
(52)
tcef; (1) "e&Sifrsm;ESifh ypPnf;rJhrsm;
(73)
tcef; (2) ypPnf;rJhrsm;ESifh uGefjrLepfrsm;
tcef; (3) qd&k ,
S v
f pfEiS hf uGejf rLepfpmay
(88)
1? azmufjyefaomqd&k ,
S v
f pf0g'
(88)
(u) ya'o&mZfq&kd ,
S v
f pf0g'
(88)
(c) "e&Siaf ygupf qd&k ,
S v
f pf0g'
(91)
(*) *smrefodk@r[kwfppfrSefaomqdk&S,fvpf0g' (93)
2? orm;d;k us od@k r[kwf "e&Siq
f &kd ,
S v
f pf0g' (97)
3? a0zefa&; pdwful;,Ofqdk&S,fvpf0g'ESifh
uGejf rLepf0g'
(99)
tcef; (4) wnf&Sdaeaom qef@usifbuf
ygwt
D oD;oD;tay: uGejf rLepfrsm;. oabmxm;
(104)
aemufqufwJG
(108)
bmomjyeftzG@J . rSwcf suf
(108)
&Si;f vif;csuf
(110)
trnft!$e;f
(121)
17
rmhufpf/ tdef*,f
18
rmhufpf/ tdef*,f
20
rmhufpf/ tdef*,f
23
rmhufpf/ tdef*,f
("e&Siv
f w
l ef;pm;) vufatmufrS rdru
d ,
kd w
f ikd v
f nf; vGwaf jrmufEikd af wmh
rnfr[kwfonfhtqifhodk@ ,cktcgwGif a&muf&Sdvma=umif;[lIyif
jzpfonf? TtajccHtawG;tac:udk rmhufpf wOD;wnf;uomv#if vHk;0
ydkifqdkifay.?
Ttcsufudk }udrfzefrsm;pGm u|efawmfazmfjycJh+yD; jzpfygonf?
od@k aom af =unmpmwrf;. a&S@q;kH ae&mwGif Ttcsuyf g&adS e&ef ,cktcg
trSefyif vdktyfvSygonf?
tufzf tdef*,ff
1883 ckEpS /f ZGev
f 28 &uf/ vef'efr@?
rmhufpf/ tdef*,f
cJhav+yD?
ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;ESihf "e&Siv
f w
l ef;pm;wd@k . yxrt}udrf }uD;rm;
onfh wdu
k yf jGJ zpfaom 1848 ckEpS f ZGev
f yJ&pfyek u
f efxur_ ta&;edro
hf mG ;
jcif;u Oa&mytvkyo
f rm;vlwef;pm;. vlra_ &;ESihf Edik if aH &;ar#mrf eS ;f csuf
rsm;udk umvwckxd xyfrHI aemufodk@wGef;ydk@vdkufavonf? xdt
k csed rf S
pI tay:pD;&a&; wdu
k yf o
JG nf azazmf0g&aD wmfveS af &; rwdik rf u
D uJo
h @kd yif
ypPn;f &Sv
d w
l ef;pm;. rwlaom tpdwt
f ydik ;f rsm;t=um;wGio
f m xyfrHjzpf
yGm;cJhawmhonf? tvkyform;vlwef;pm;rSmrlum; usOf;ajrmif;vSaom
EdkifiHa&;ae&m &&Sda&;twGuf wdkufcdkuf&onfh taetxm;ESifh tv,f
tvwfvlwef;pm; &,f'Du,frsm;. tvGeftu|H*dk%f; taetxm;xd
av#musoGm;cJh&onf? trSDcdkuif;aom ypPnf;rJhvlwef;pm; v_yf&Sm;r_rsm;
&Sio
f efaom vuQ%mrsm; qufvufjyoaeonfh ae&mwdik ;f wGif t=uif
emuif;rJhpGm vdkufvHzrf;qDjcif; cHcJh&onf? odk@jzifh udkvHk;r@wGif xdkpOfu
tajcpdkufxm;aom uGefjrLepftoif;csKyf A[dkbkwftzG@J udk y&yf&Sm;ykvdyf
tzG@J u &SmazGawG@&o
dS mG ;+yD; tzG@J 0ifrsm; tzrf;cHc&hJ onf? q,f&h pS v
f wdik w
f ikd f
tusOf;csxm;+yD;aemuf 1852 ckESpf/ atmufwdkbmvrSm olwdk@tm;
Hk;wifppfaq;cJhonf? xif&Sm;ausmfapmaom udkvHk;r@ uG e f j rLepf t r_
ppfaq;jcif;6 onf atmufwdkbm 4 &ufae@rS Edk0ifbm 12 &ufae@xd
tcsdef=umjrifhcJhonf? tusOf;om;ckepfa,mufudk cHwyfwckwnf;wGif
axmif'%foHk;ESpfrS ajcmufESpftxd toD;oD;tjypfay;vdkufonf? pD&if
csufcs+yD;aemuf csufcsif;yif usef&pfaeaom tzGJ@0ifrsm;u toif;csKyf
udk w&m;0if zsuo
f rd ;f ypfvu
kd =f u.? a=unmpmwrf; rSmrl xdt
k csed rf S
p+yD; arhavsmhypfxm;jcif; cH&oavmufyifwnf;?
Oa&my tvkyform;vlwef;pm;onf tkyfpdk;olvlwef;pm;rsm;udk
aemufxyfwzef wdkufcdkuf&eftwGuf vHkavmufaomtiftm; jyefvnf
&&Sv
d maomtcg tifwmae&Sief ,f tvkyo
f rm;tpnf;tH;k ay:xGuv
f m
onf? od@k aomf Oa&myESihf tar&duwdu
k rf sm;&Sd wdu
k pf w
d cf u
kd pf w
d f xufoef
aom ypPnf;rJhvlwef;pm;w&yfvHk;udk wpkwpnf;wnf;jzpfatmif aygif;
27
rmhufpf/ tdef*,f
tifwmae&Sief ,f tvkyo
f rm;tpnf;tH;k tzGirhf ed @f ceG ;f udk ud;k um;
xm;jcif; jzpfonf? (t,f'w
D m)
28
trSerf mS bmomjyefoo
l nf yvufuaemhzjf zpf.? 1894 ckEpS f bmvifr@
xkwf tifwmae&Sief ,f atmhp'f ufaAgph wuf (1871- 75) wGif yHEk ydS x
f w
k af 0cJo
h nf?
k&mS ;jynf&dS vlrq
_ ufqaH &;rsm; aqmif;yg;jznfph u
G cf suw
f iG f tde*f ,fu,
kd w
f ikd u
f
udb
k momjyeforl mS yvufuaemhzf jzpfonf[k ud;k um;azmfjyxm;onf? (t,f'D
wm)
29
rmhufpf/ tdef*,f
bDbvdu
k suf pmpOfwiG f awG@&&dS onf? jyifopf bmomjyef topfrmS 1885
ckEpS f yJ&pfr@xw
k f qdk&S,fvpf *sme,fwGif yg&Sdonf? jyifopfbmomrS
pydefbmomjyefqdkcsufudk 1886 ckESpf ruf'&pfr@wGif jyifqifxkwfa0
cJhonf? *smrefbmomjzifh xyfrHyHkESdyf xkwfa0jcif;rsm;ukd ra&wGufEdkif
awmhay? tenf;qH;k q,fEh pS }f udrcf ef@&+dS yD? vGecf ahJ omvtcsK@d u uGepf wif
wDEykd ,fr@wiG f xkwaf 0&efjzpfaom tmar;eD;,m; bmomjyefrmS rxkwf
a0jzpfawmhay? ta=umif;rl yHEk ydS x
f w
k af 0olonf rmhupf .
f trnf yg&adS om
pmtkyu
f x
kd w
k af 0&ef a=umuf&@HG onf? bmomjyefou
l vnf; rdrv
d uf&m
jzpf a =umif ; ud k rajymvd k a oma=umif h [ k u|ef a wmf = um;od & onf ?
tjcm;bmompum;rsm;jzifh bmomjyefqrkd r_ sm;udk =um;&aomfvnf; u|ef
awmfrawG@cJh&ay? Todk@jzifh a=unmpmwrf; ordkif;onf acwfopf
tvkyo
f rm;vlwef;pm; v_y&f mS ;r_ordik ;f udk }uD;rm;aom twdik ;f twmjzifh
a&mifjyef[yfjyvdu
k af yonf? rsuaf rSmufumvwGif a=unm pmwrf;onf
qd&k ,
S v
f pfpmay tm;vH;k xJwiG f tus,jf yef@q;kH aom Edik if H wumhvuQ%m
taqmifqHk;aom/ qdu
k af A;&D;,m;rS umvDz;kd eD;,m;txd oef;aygi;f rsm;
pGmaom tvkyform;rsm;u wlnDaomvkyfief;pOftjzpf todtrSwfy
xm;aom pmwrf;jzpfonfrmS oHo,jzpfzG,f&mr&Sday?
od@k apumrl a=unmpmwrf;udk a&;om;cJph Ofu u|eaf wmfw@kd onf
qdk&S,fvpfa=unmpmwrf;[k rac:qdkEdkifcJhay? 1847 ckESpfu em;vnf
csuft&qdkv#if qdk&S,fvpfrsm;qdkonfrSm wzufwGif pdwful;,Ofpepf
trsK;d rsK;d . aemufvu
kd rf sm;jzpf=uaom t*Fvefjynfu td0k if0g'rD sm;/ jyif
opfjynfu zd;k &D;,m;0g'rD sm; jzpf=uonf? olw@kd EpS rf sK;d pvH;k onf *d%
k ;f tkyf
pkoufouftjzpfodk@ av#mus&if; wjznf;jznf; uG,faysmufoGm;ae
onf? wjcm;wzufwGif t&if;tESD;ESifh tjrwftpGef;udk rnfodk@r# tEW
&m,fray;bJ vltzGJ@tpnf;. cHpm;epfemr_aygif;pHkudk ukoay;Edkifonf
[k wwfa,mifum;enf;jzifh a[majymae=uonfh a&mifpHkvlr_a&;orm;
a,mifrsm; &Sd=uonf? olwdk@ESpfrsKd;pvHk;onf tvkyform;vlwef;pm;
v_yf&Sm;r_tjyifbufrS vlrsm;jzpfonf? olwdk@onf ynm&nf0aom
30
vlwef;pm;rsm;. axmufcrH u
_ o
kd m &SmazGae=uonf? Edik if aH &; awmfveS f
r_rsm;oufoufjzifh rvHkavmufonfudk ,Hk=unfvmum vHk;0O\Hk
vlr_ajymif;vJa&;vkyf&ef vdktyfonf[k a=unmvdkuf=uaom tvkyf
orm;vlwef;pm;. rnfodk@aom tpdwftydkif;uyifjzpfap rdrdudk,fudk
uGejf rLepf[k ac:a0:=u.? rSm tacsmrudik &f ao;onfyh =kH urf;/ yifu,
kd f
todoufouf uGejf rLepf0g' trsK;d tpm;jzpfonf? od@k apumrl onf
t&if;cHtcsuu
f kd xdxrd rd d &So
d nft
h wGuf tvkyo
f rm;vlwef;pm;twGi;f
wGif pdwu
f ;l ,OfueG jf rLepf0g'udk ay:xGuv
f maponftxd tiftm; }uD;
rm;ayonf? jyifopfjynfY umbufEiS hf *smreDjynfY 0ufwvif;wd@k . pdwf
ul;,OfueG jf rLepf0g'yifwnf;? od@k jzifh 1847 ckEpS w
f iG f qd&k ,
S v
f pf0g'onf
tv,ftvwfvlwef;pm;. v_yf&Sm;r_jzpf+yD; uGefjrLepf0g'onf tvkyf
orm;vl w ef ; pm;. v_ y f & S m ;r_ j zpf o nf ? tenf ; qH k ; tm;jzif h Oa&my
wdu
k }f uD;Y qd&k ,
S v
f pf0g'onf av;pm;zG,f jzpfae+yD; uGejf rLepf0g'um;
ESiahf jzmifah jzmif}h uD; qef@usib
f uf jzpfaeonf? puwnf;uyif tvkyf
orm;vlwef;pm;. vGwfajrmufa&;onf tvkyform;vlwef;pm;udk,f
wdkif. yr_aqmif&Gufcsufjzpf&rnf [k u|efawmfwdk@ xif[yfxm;onfh
twdik ;f Ttrnf ESprf sK;d xJrS rnfonft
h rnfukd a&G;cs,&f rnfqo
kd nfukd
oHo,r&SdEdkifay? xdk@jyif u|efawmfwdk@onf xdktcsdefrS ,ae@txd T
trnfudk pGef@ypf&ef vHk;0rpOf;pm;cJh=uay?
a=unmpmwrf;onf u|efawmfwdk@. yl;wGJa&;om;csufjzpf
aomfvnf; a=unmpmwrf;. trawjzpfonfh tajccHusaom azmfjycsuf
udk rmhufpfydkifqdkifa=umif; u|efawmfazmfjy&rnf[k ,lqygonf? tqdkyg
azmfjycsurf mS ordik ;f acwfumvwdik ;f Y v$r;f rd;k aeonfh pD;yGm;a&; xkwv
f yk f
r_enf;em/ zvS,af &;enf;emESihf aemufrS rkcsvu
kd yf gvmaom vlra_ &;
zG@J pnf;yHw
k @kd onf acwfumvqdik &f mEdik f iHa&;ESihf tod^m%fordik ;f udk wnf
aqmufxm;onfh tajccHtkwfjrpf jzpfayonf? TtajccH tkwfjrpf
wckwnf;ay:rSom acwfumvqkid &f m Ekid if aH &;ESihf tod^m%f orkid ;f wk@d udk
&Sif;vif;azmfjy Edkifayonf? xdk@a=umifh vlom;ordkif;wckvHk; (ajr,mudk
31
rmhufpf/ tdef*,f
Tpum;yd'k o
f nf 1872ckEpS f *smrefbmomrl&if;ESihf tenf; i,f uGjJ ym;
ygonf? pmrsuEf mS ( 19) ud=k unfyh g? (t,f'w
D m)
33
rmhufpf/ tdef*,f
34
1883 ckEpS f *smrefbmom yHEk ydS jf cif;twGuf a&;om;aom ol. ed'ge;f udk
tde*f ,f ud;k um;xm;jcif; jzpfonf? (t,f'w
D m)
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
tpcsD&mtcsuf jzpfayvdrfhrnf?
um;vf rmhupf /f z&uf'&uf tde*f ,f
1882 ckEpS f Zefe0g&v
D 21 &uf/ vef'efr@?
xdak e@&ufavmufrmS yif *seD AD mr@Y ydv
k efbmomjzifh topfxw
k f
a0aom uG e f j rLepf a =unmpmwrf ; ay:xGufvmonf?
xdk@jyif 1885 ckESpf udkyifa[*ifr@wGif qdk&S,f'Drdku&uf bDb
vd k u su
suff rS pmpOf w ck t jzpf 'd e f ; rwf b momjyef q d k c suf topf w ck
ay:xGuv
f monf? uHraumif; ta=umif;rvS&um; bmomjyefonf
rjynfph v
kH aS y? bmomjyefqo
kd t
l wGuf cufcpJ &mjzpfaom ta&;}uD;onfh
pmyd'k t
f csK@d ukd csev
f yS x
f m;.? xd@k jyif tcsK@d ae&mrsm;Y uysuu
f acsmf vkyf
xm;onfh vuQ%mrsm;&Sad eay&m ydrk pkd w
d rf csr;f ajr@p&myif jzpfawmhonf?
bmomjyefou
l om tenf;i,f ydrk *kd kpu
kd v
f u
kd yf grl taumif;qH;k bmom
jyefcsuw
f ck jzpfvmEdik o
f nfukd ol. bmomjyefcsuu
f azmfjyaeayonf?
1885 ckESpf jyifopfbmomjyef topfonf yJ&pfr@ qdk&S,fvpf
*sme,fwiG f yg&o
dS nf? ,if;bmomjyefonf ,ae@txd taumif;qH;k aom
bmomjyefqdkcsuf jzpfonf?
tqdyk g jyifopfbmomjyefrS pydeb
f momjyefqckd suu
f kd xdEk pS rf mS yif
ruf ' &pf r@ qd k & S , f v pf * sme,f w G i f yxrxk w f a 0+yD ; um;vf rmhufpf/
z&uf ' &pf td e f * ,f a&; uG e f j rLepf y gwD a =unmpmwrf ; trnf j zif h
qd k &S , f v pf *sme,f tkyfcsKyfa&;Xme/ trSwf (8) [meefudkwdpfvrf;/
ruf'&pfr@rS pmtkyfi,ftjzpf xyfrHxkwfa0onf?
pdw0f ifpm;zG,f t&mwckukd u|eaf wmf azmfjy&rnfqv
kd #if 1887
ckESpfwGif tmar;eD;,m;bmomjyef vufa&;rludk uGefpwifwDEdky,fr@&Sd
yHEk ydS x
f w
k af 0olxo
H @kd ay;vdu
k o
f nf? od@k aomf xdo
k al wmfaumif;}uD;onf
rmhupf .
f trnfyg&adS om pmtkyu
f kd rxkwaf 0&Jojzifh bmomjyefot
l m;
pma&;oltjzpf .trnfudk azmfjy&ef t}uHay;aomfvnf; bmom
jyefolu jiif;y,fvdkufonf?
38
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
43
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
46
rmhufpf/ tdef*,f
rwdik rf u
D wnf&cdS ahJ om Edik if aH &; ta=umif;tcsurf sm;atmufwiG f tDwvD/
[efa*&D/ *smref/ ydkvefESifh k&Sm;tvkyform;rsm;. EdkifiHwumhyl;wGJ
vkyfaqmifr_ &SdEdkifygrnfavmqdkonfudk awG;=unfh=uprf;yg?
od@k jzifh 1848 ckEpS w
f iG f wdu
k cf u
kd cf ahJ om ppfyrJG sm;onf tcsn;f ES;D
wdu
k cf u
kd cf =hJ uonf r[kwaf y? xdak wmfveS af &; acwfumvESihf u|eaf wmf
wd@k t=um; uGmvSr;f cJah om 45 ESpw
f mumvonf tcsn;f ES;D ukev
f eG o
f mG ;
cJo
h nfr[kwaf y? awmfveS af &; toD;tyGirhf sm;um; &ifrh n
S ahf eay+y?D a=unm
pmwrf; pmrl&if;u EdkifiHwumhawmfvSefa&;twGuf tusKd;ycJhonfESifh
tvm;wlyif T tDwvDbmom jyefqckd suo
f nfvnf; tDwvD ypPn;f rJh
vlwef;pm; atmifyt
JG wGuf twdwef rd w
d af umif; jzpfa&;onf u|eaf wmf
. qENyifwnf;?
a=unmpmwrf ; onf twd w f u t&if ; &S i f p epf y g0if c J h a om
awmfvSefonfhtcef;udk w&m;enf;vrf;uspGm tjynfht0 todtrSwfy
xm;onf? tDwvD jynfonf yxrqH;k t&if;&Siw
f ikd ;f jynf jzpfonf? ya'
o&mZftv,facwf. Zmwford ;f cef;ESihf acwfopft&if;&Sif acwfumv.
zG if h v S p f cef ; udk tv,facwf. aemufq Hk; uAsmq&mES i f h acwf o pf .
yxrqHk;uAsmq&mjzpfaom tDwvDvlrsKd; 'efawqdkonfh yk*Kd~ vf}uD;jzifh
rSwfwdkifxljyvdkufonf? 1300 ckESpfuJhodk@yif ,ae@wGif opfvGifaom
ordkif;acwfumvodk@ csOf;eif;0ifa&mufvmav+yD? tDwvDjynfonf
u|efawmfwdk@tm; 'efawuJhodk@aom yk*~dKvfopfwa,mufudk arG;xkwf
ay;rnfavm ? Tyk*~dKvfonf TopfvGifaom ypPnf;rJhacwfumv
arG;zGm;vmonfh tcsdefem&Dudk rSwfwdkifxljyvdrfhrnfavm?
z&pf'&pf tdef*,f
1893 ckEpS f azazmf0g&v
D 1 &uf/ vef'efr@?
49
rmhufpf/ tdef*,f
uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;
1847ckEpS f 'DZifbmvESihf
1848 ckEpS f Zefe0g&v
D twGi;f
a&;om;onf?
50
rmhufpf/ tdef*,f
tcef ; (1)
"e&Sifrsm;ESifh ypPnf;rJhrsm;
,ae@xufwikd f wnf&adS eaom vl@tzG@J tpnf;tm;vH;k . ordik ;f
onf vlwef;pm;wdkufyGJrsm;. ordkif;yif jzpfayonf?
vGwv
f yfoEl iS hf aus;u|e/f rif;nDrif;om;ESihf vlomrefrsm;/ t&Sif
"e&Siv
f w
l ef;pm;qdo
k nfrmS vlrx
_ w
k v
f yk af &; y&dabm*rsm;udk ydik q
f ikd +f y;D
tcpm;tvkyo
f rm;rsm;tm; cdik ;f pm;ol acwfopft&if;&Sif vlwef;pm;jzpfonf?
ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;qdo
k nfrmS rdru
d ,
kd yf ikd x
f w
k v
f yk af &; y&dabm*r&Sad oma=umifh
touf&iS f aexdik &f ef rdrw
d @kd .vkyt
f m;udk rvGrJ aoGa&mif;pm;&aom acwfopf
tvkyo
f rm; vlwef;pm; jzpfonf? (1888 ckEpS f t*Fvyd b
f mom yHEk ydS jf cif; t wGuf
tde*f ,f. rSwcf su)f
rmhufpf/ tdef*,f
rzsuo
f rd ;f cJah y? ,if;onf vlwef;pm;topfrsm;/ zdEydS rf t
_ a=umif;tcsuf
topfrsm;/ wdkufyGJomefopfrsm;jzifh ta[mif;rsm;ae&mwGif tpm;
xdk;jcif;r#om jzpfonf?
odk@apumrl u|efawmfwdk@. acwfumvjzpfaom "e&Sifvlwef;
pm;. acwfumvonf Todk@xl;jcm;aom vuQ%m&Sdayonf? ,if;rSm
vlwef;pm;&efbuf jzpfr_rsm;udk tvG,fwulodjrifEdkifaponf? vl@tzGJ@
tpnf;w&yfv;kH onf }uD;rm;aom &efbuf*%
kd ;f }uD; ESp*f %
kd ;f tjzpfvnf;
aumif;/ "e&Sifvlwef;pm;ESifh ypPnf;rJhvlwef;pm;wnf;[laom wOD;ESifh
wOD; xdyw
f u
kd &f ifqikd af eonfh }uD;rm;aom vlwef;pm; ESp&f yftjzpfvnf;
aumif; ydkIydkI uGJjym;oGm;=uawmh.?
tv,facwf v,fu|efrsm;rS tapmqHk;r@rsm;. vGwfvyfaom
r@om;rsm; ay:xGuv
f monf? Tr@om;rsm;rS "e&Siv
f w
l ef;pm;. ueOD;
tpdwftydkif;rsm; jzpfay:wdk;yGm;vmcJh=uonf?
tar&duwdkufudk &SmazGawG@&Sdjcif;ESifh tmz&duwdkuftm; auG@
ywfonfh yifv,fvrf;c&D;udk &SmazGawG@&Sdjcif;wdk@onf xGef;opfp "e&Sif
vlwef;pm;twGuf pm;usufopfzGifhvSpfay;vdkufonf? ta&S@tdEdN,ESifh
wkwfjynfaps;uGufrsm;/ tar&duwdkuftm; udkvdkeDtjzpfoGwfoGif;r_/
udkvdkeDrsm;ESifh ukefoG,fr_/ zvS,fa&;enf;vrf;ESifh ukefpnfta&twGuf
a,bk,swdk;rsm;vmr_wdk@u ul;oef;a&mif;0,fa&;/ yifv,fc&D;oGm;vm
a&;ESihf pufrv
_ yk if ef;wd@k ukd ruHpzl; wGe;f tm;ay;vdu
k o
f nf? Tod@k tm;jzifh
yusysufpD;aeaom ya'o&mZfvl@tzGJ@tpnf;twGif;rS awmfvSefaom
tpdwftydkif;tm; vsifjrefpGm jzpfay:wdk;yGm;apvdkufonf?
tjyifvl 0ifcGifhr&onfh vufr_vkyfief;tzGJ@rsm;u pufr_xkwf
vkyaf &;udk vuf0g;}uD;tkyx
f m;aom ya'o&mZfpufrv
_ yk if ef;12 pepfonf
aps;uGufopfrsm;. }uD;xGm;vmaom awmif;qdkr_rsm;udk ,cktcg quf
vufrjznfph rG ;f Edik af wmhay? ya'o&mZfpufrv
_ yk if ef;ae&mwGif pufrv
_ uf
r_ vkyfcif;pepfu tpm;xdk;0ifa&mufvmonf? vufr_ynmonfrsm;
onf pufrv
_ ufrx
_ w
k v
f yk af &;vkyaf eaom tv,ftvwf vlwef;pm;.
54
z,fxw
k jf cif;cHvu
kd &f onf? pkaygi;f xm;aom vufrt
_ zG@J trsK;d rsK;d t=um;&Sd
tvkyfcGJa0r_onf tvkyfcef;wckpD&Sd tvkyfcGJa0r_a&S@arSmufwGif uG,f
aysmufoGm;awmh.?
aps;uGufrsm; qufvufwdk;yGm;vmaepOfwGif awmif;qdkcsufrsm;
uvnf; jrifhwufvmaeonf? pufr_vufr_vkyfcif;uyifv#if jznfhwif;
EdkifpGrf;r&Sdawmhay? xdktcg a&aEG;aiG@ESifh pufud&d,mwdk@u pufr_xkwf
vkyfa&;udk awmfvSefajymif;vJapvdkufonf? pufr_vufr_ vkyfcif;ae&m
wGif t}uD;pm; acwfrpD ufrv
_ yk if ef;u ae&m ,lvu
kd o
f nf? pufrv
_ ufr_
vkyfief;&Sif tv,ftvwf vlwef;pm;ae&mwGif pufr_wyfrawmfwck
vk;H udk acgi;f aqmifo/l pufrv
_ yk if ef; oef;u,foal X;}uD;rsm; jzpf=uaom
acwfopf"e&Sifvlwef;pm;u ae&m,lvdkufay+yD?
acwfrpD ufrv
_ yk if ef;}uD;u urBmah ps;uGuu
f kd wnfaxmifvu
kd .
f ?
,if;odk@ wnfaxmifEdkif&ef tar&duwdkufudk awG@&Sdjcif;u vrf;cif;ay;
vdkuf.? Taps;uGufu ul;oef;a&mif;0,fa&;/ yifv,fc&D;oGm;vma&;
ESifh ukef;vrf;qufoG,fa&;wdk@udk }uD;rm;pGm jzpfay:wdk;yGm;vmaponf?
Twdk;wufr_u pufr_vkyfief;wdk;csJ@a&;tay: wzefwkH@jyefvdkuf.? pufr_
vkyif ef;/ ul;oef;a&mif;0,fa&;/ yifv,fc&D;oGm;vma&;ESihf rD;&xm;vrf;
rsm; cs@J xiG v
f monfh tcsK;d tpm;twdik ;f "e&Siv
f w
l ef;pm;vnf; }uD;xGm;
vmonf? "e&Sifwdk@. t&if;tESD;vnf; wdk;yGm;vmum tv,facwfu
uif;usefaecJhonfh vlwef;pm;rSefor#udk aemufuG,fodk@ z,fxkwfypf
vdkufonf?
xdk@a=umifh acwfopf"e&Sifvlwef;pm;udk,fYyifv#if &Snfvsm;
aom jzpfay:wdk;yGm;r_ jzpfpOf. &v'fjzpfa=umif; xkwfvkyfa&;enf;emESifh
zvS,rf _ enf;emwd@k wiG f awmfveS af &;woDwwef;}uD;. &v'fjzpfa=umif;
udk u|efawmfwdk@ awG@jrif&ayonf?
"e&Sifvlwef;pm; jzpfay:wdk;yGm;r_ ajcvSrf;wdkif;wGif ESifhavsmf
nDaom Tvlwef;pm;. EdkifiHa&;wufvSrf;r_ vdkufygvmcJhonf? ya'
o&mZf}uD;pd;k r_ atmufwiG f onf tzdEydS cf v
H w
l ef;pm;jzpfc.
hJ ? tv,f
55
rmhufpf/ tdef*,f
acwfbt
kH zG@J wGif vufeufwyfqifxm;aom ud,
k yf ikd t
f yk cf sKyfa&; tpnf;
tHk; jzpfcJhonf? ,if;rSwzef tcsKd@ae&mwGif trSDtcdkuif;aom r@jy
orRwEdkifiH (tDwvDESifh *smr%DjynfrSmuJhodk@) tjzpfvnf;aumif;/ tcsKd@
ae&mwGirf l bk&ifEh ikd if u
H kd tcGeq
f ufo&aom wwd,tv$m (jyifopf
jynfrmS uJo
h @kd ) tjzpfvnf;aumif; zG@J pnf;cJ=h uonf? xdak emuf pufrv
_ ufr_
vkycf if;umvwGif onf ya'o&mZfwydik ;f Edik if H od@k r[kwf oufO;D qHyikd f
bk&ifhEdkifiHtwGuf r;rsKd;rwfEG,ftv$mudk &ifqdkifqef@usifaom tiftm;
jzpfcJhonf? onf a,bk,sbk&ifhEdkifiH}uD;rsm;. tajccHtkwfjrpfvnf;
jzpfco
hJ nf? aemufq;kH wGif acwfopfpufrv
_ yk if ef;}uD;ESihf urBmah ps;uGuu
f kd
wnfaxmifvdkufonfh tcsdefrSpI "e&Sifvlwef;pm;onf acwfopfudk,f
pm;vS,fpepf EdkifiHawmfY EdkifiHa&;pdk;rdk;r_udk wOD;wnf;ydkif odrf;,lvdkuf
onf? acwfopfEdkifiHawmftm%monf "e&Sifvlwef; pm;w&yfvHk;.
wlnaD omta&;udprP sm;udk pDrcH ef@caGJ om aumfrwDwckr#om jzpfayonf?
ordik ;f t& "e&Siv
f w
l ef;pm;onf tvGeaf wmfveS af om tcef;rS
yg0if ujycJhay.?
rmhufpf/ tdef*,f
a&mracwfa&oG,fwHav#muf}uD;rsm;/ *dk;opfbk&m;ausmif;rsm;xuf om
vGefxl;uJvSonfh tHh=ozG,f&mrsm;udk pGrf;aqmifcJh.? twdwfumv
vlrsK;d tvdu
k f ajymif;a&$@r}_ u;D rsm;/ ul;qdwf bmoma&;ppfyrJG sm;tm;vH;k ESihf
vHk;0rwlaom c&D;a0;xGufcGmjcif;rsm;udkvnf; pGrf;aqmifcJhonf?
"e&Sifvlwef;pm;onf xkwfvkyfa&;ud&d,mudk tqufrjywf
awmfveS f ajymif;vJr/_ aemuf xkwv
f yk af &;qufqrH w
_ @kd ukd tqufrjywf
awmfveS f ajymif;vJrr_ vkyb
f J rwnfwEhH ikd af y? Tod@k jzifh vl@tzG@J tpnf;.
qufqHa&;wckvHk;udkvnf; awmfvSefajymif;vJypfvdkufonf? qef@usif
buftm;jzifh xkwv
f yk af &;enf;ema[mif;rsm;udk rajymif;rvJbJ xde;f odr;f
xm;a&;rSm tapmydkif;pufr_ vlwef;pm;tm;vHk; wnf&Sda&;twGuf a&S;
OD;pGm&Sd&rnfh ta=umif;tcsufjzpfonf? xkwfvkyfa&; t+rJrjywfajymif;
vJ j cif ; / vl r _ q uf q H a &;tm;vH k ; tquf r jywf r+id r f r ouf j zpf j cif ; /
xm0pOfra&&mjcif;ESihf v_y&f mS ;jcif;wd@k onf tjcm;acwfumv tm;vH;k ESihf
"e&Sifacwfumvwdk@ rwlonfhtcsufyifwnf;? cdkif+rJaeaom/ tdk;pGJae
aom qufqHa&;tm;vHk;/ ESifhwygwnf;jzpfonfh a&S;usaom =unf
!dkav;pm;zG,f&m tpGJtvrf;rsm;/ tjrifrsm;onf zsufodrf;jcif; cHvu
kd f
&av+yD? topfay:xGuv
f mor# tm;vH;k onf tjrpfrwG,rf DrmS yif acwf
ukefoGm;awmh.? tpdkiftcJtm;vHk;onf avxJwGif a=uysufoGm;um
rGejf rwfaom t&mtm;vH;k onfvnf; ,kwn
f u
hH ek =f uav+y?D tqH;k wGiu
f m;
vlw@kd onf rdrw
d @kd . wu,fb
h 0tajctae/ rdrw
d @kd t=um;&Sd tjyeftvSef
qufqHa&;rsm;udk wnf+idrfpGmjzifh rvGJraoG &ifqdkifvm&awmhonf?
rdrdtxGufypPnf;rsm;twGuf aps;uGufudk tqufrjywfwdk;cs@J &ef
vdktyfaoma=umifh "e&Sifvlwef;pm;onf urBmhtESH@ ajy;v$m;ae&onf?
"e&Sifvlwef;pm;onf rnfonfhae&mYrqdk tdk;tdrfxlaxmif=u&rnf/
rnfonfhae&mYrqdk tajcpkduf=u&rnf/ rnfonfhae&mESifhrqdk quf
oG,f=u&rnfjzpf.?
"e&Siv
f w
l ef;pm;onf urBmah ps;uGuu
f kd zGiv
hf pS v
f u
kd jf cif;jzifh wdik ;f
jynfwdkif;&Sd xkwfvkyfa&;ESifh oHk;pGJa&;udk urBmhvuQ%m aqmifaponf?
58
pufrv
_ yk if ef;. ajcz0g;atmufrS trsK;d om;a&;tajccHukd "e&Siv
f w
l ef;pm;u
z,fxkwfvdkufonfhtwGuf azmufjyefa&;*dk%f;rsm;onf t}uD;tus,f
rcHr&yfEikd f jzpf=uonf? =umjrifph mG u wnfaxmifcahJ om trsK;d om;pufr_
vkyfief;tm;vHk;onf zsufqD;jcif;cHvdkuf&.? ae@pOfESifhtr#vnf; zsufqD;
jcif;cHae&.? wdk@.ae&mwGif ,Ofaus;aom trsKd;om;rsm;twGuf
aoa&;&Sifa&;jy\em jzpfvmonfh pufr_vkyfief;opfrsm;u wd;k 0ifvm
onf? Tpufr_vkyfief;rsm;onf jynfwGif;ukef=urf;rsm;udkom oHk;pGJjcif;
r[kwfawmhbJ ta0;uGmqHk;aom e,fy,frsm;rS ,laqmifvmonfh
uke=f urf;udyk g oH;k pGo
J nf? pufrkH x
S w
k v
f yk v
f u
kd af om txGuyf pPn;f rsm;udk
vnf; rdrjd ynfwiG ;f rSmomru urBmtES@H tjym;wGif oH;k pGaJ e=uay+yD? rdrw
d @kd
wdik ;f jynfrS txGuyf pPn;f rsm;jzifh jznfw
h if;aeusjzpfonfh a[mif;EGr;f aom
vdt
k yfrr_ sm;ae&mwGif a0;uGmaomwdik ;f jynf/ uGjJ ym;aom &moDOwk&o
dS nfh
ae&mrsm;rS txGuyf pPn;f rsm;jzifh jznfw
h if;ay;&aom vdt
k yfro
_ pfrsm;u
tpm;xdk;vdkufonf? a[mif;EGrf;ae+yDjzpfaom a'ocsif; uif;uGmaer_/
trsKd;om;csif; uif;uGmaer_/ rdrdbmomzlvHkr_wdk@.ae&mwGif trsKd;om;
rsm; wOD;ESifhwOD; tbufbufrS qufoG,fae&r_/ tjyeftvSef rSDcdkae&
r_jzifh tpm;xdk;vdkufonf? kyf0wKxkwfvkyfa&;Yomru todynm
xkwfvkyfa&;wGifvnf; Ttwdkif;yifjzpfonf? trsK;d om;w&yfp.
D tod
ynmzefw;D r_rsm;onf trsm;ydik yf pPn;f jzpfvmonf? trsK;d om;wzufowf
usjcif;ESihf trsKd;om;tjrifusOf;ajrmif;jcif;wdk@onf ydkIydkI rjzpfEdkifawmh
ay? ta&twGuf rsm;jym;vSaom trsKd;om;ESifh a'oqdkif&mpmay,Of
aus;r_rS urBmhpmay,Ofaus;r_wck ay:xGef;vmayonf?
"e&Sifvlwef;pm;onf xkwfvkyfa&;ud&d,mtm;vHk;udk vsifjref
pGmwdk;wuf aumif;rGefapjcif;/ qufoG,fa&;enf;emrsm;udkvnf; tvGef@
tvGef vG,fulapjcif;wdk@u tdkif;pdkif;qHk;aom trsKd;om;rsm;tygt0if
trsKd;om;tm;vHk;udkyif ,Ofaus;vm&ef qGJoGif;,lvdkufayonf? "e&Sif
vlwef;pm;. aps;aygaom ukepf nfrsm;onf wkww
f w
H ikd ;f }uD;tm;vH;k udk
zcGJzsufqD;ypfaom tajrmuf}uD;rsm; jzpf=u+yD; EdkifiHjcm;om;rsm;tm;
59
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
64
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
tcef ; (2)
ypPnf;rJhrsm;ESifh uGefjrLepfrsm;;yGyGefjrLepf
j rLepfr sm;
uGejf rLepfrsm;onf ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;w&yfv;kH tay: rnfo@kd o
abmxm; ygoenf;?
uGefjrLepfrsm;onf tjcm;tvkyform; vlwef;pm;ygwDrsm;udk
qef@usifum zGJ@pnf;xm;onfh oD;jcm;ygwDw&yf r[kwfay?
olw@kd wiG f ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;w&yfv;kH . tusK;d pD;yGm;ESihf oD;jcm;
jzpfaom/ uif;uGmaom rnfonfhtusKd;pD;yGm;r# r&Sday?
olwdk@onf ypPnf;rJhv_yf&Sm;r_udkyHkazmf&ef/ yHkoGif;&ef rnfonfh
udk,fydkif*dk%f;*%qefaom25 rlrsm;udkr# rwifjy=uay?
uGefjrLepfrsm;onf tjcm;aomtvkyform; vlwef;pm;ygwD
26
rsm; ESifh uGJjym;jcm;em;onfrSm atmufygtcsufrsm;wGifom jzpfonf?
1? wdik ;f jynftoD;oD;&Sd ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;. wdik ;f jynftvku
d f wdu
k yf rJG sm;
wGif uGefjrLepfrsm;onf vlrsKd;a&;ESifh uif;&Sif;aom ypPnf;rJh vlwef;pm;
w&yfv;kH . wlnaD omtusL;d pD;yGm;rsm;udk !ejf y a&S@wef;wifay;onf?
2? tvk y f o rm;vl w ef ; pm;u jzwf a usmf & rnf h "e&S i f v l w ef ; pm;ud k
qef@usiaf om wdkufyGJjzpfay:wdk;yGm;r_ tqifhtoD;oD;wGif uGefjrLepfrsm;
onf v_y&f mS ;r_wckv;kH . tusK;d pD;yGm;udk ae&mwdik ;f wGif tpOfojzifh ud,
k f
pm;yayonf?
xdk@a=umifh uGefjrLepfrsm;onf wzufwGif vufawG@t& wdkif;
jynfwikd ;f . tvkyo
f rm;vlwef;pm; ygwrD sm;xJwiG f a&S@wef;ta&mufq;kH /
tjywfom;qHk; tydkif;jzpf+yD; u tjcm;ygwDtm;vHk;udk a&S@odk@ wGef;
wifay;onf? tjcm;wzufwGif oabmw&m;t& ypPnf;rJhvlwef;pm;
v_yf&Sm;r_ csDwuf&mvrf;a=umif;/ ta=umif;tcsufrsm;ESifh tqHk;owf
a,bk,s tusK;d oufa&mufrr_ sm;udk &Si;f vif;pGm em;vnf&mwGif ypPn;f
rJhxk}uD;xuf uGefjrLepfrsm;onf omvGefr_&Sdonf?
73
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
Ttwdik ;f }uH&,
G f xm;yg onf?
tvkyo
f nf t&if;tES;D / tojymESihf oD;pm;ctjzpfo@kd vnf;aumif;/
vuf0g;}u;D tkyEf ikd pf rG ;f &Sad om vlra_ &;tiftm;tjzpfo@kd vnf;aumif; ajymif;
vJroGm;Edik af omtcg qdkvdkonfrSm yk*~vduydkifqdkifr_onf "e&Sifydkifqdkif
r_tjzpfo@kd / t&if;tES;D tjzpfo@kd ajymif;vJroGm;Edik af omtcgrpS I wOD;csi;f
vuQ%monfvnf; uG,faysmufoGm;onf[k oifwdk@uajymqdk=uonf?
xdk@a=umifh wOD;csif; qdk&mwGif tv,ftvwfvlwef;pm;30
ypPnf;ydkif&SifESifh "e&SifrSwyg; tjcm;olr[kwfa=umif; oifwdk@udk,fwdkif
0efc&H ma&mufayonf? xdo
k @kd aomoluu
kd m; jyefray:Edik af tmif trSeyf if
z,f&Sif;ypf&rnf?
uGefjrLepf0g'onf vl@tzGJ@tpnf;. txGufypPnf;udk tydkif&
,lonfh rnfol. tcGifhtm%mudkr# kyfodrf;jcif;ryay? uGefjrLepf0g'u
kyo
f rd ;f rnfrmS xdo
k @kd aomtydik &f ,ljcif;jzifh tjcm;olrsm;. tvkyt
f ay:
pdk;rdk;Edkifaom tcGifhtm%mudkomv#if jzpfonf?
yk*~vduydkifqdkifr_udk zsufodrf;vdkufv#if tvkyftm;vHk; &yfqdkif;
oGm;um wavmuvH;k tysi;f xluek =f uvdrrhf nf[I
l uef@uGufajymqdk=u
ao;onf?
Ttwdik ;f om jzpf&rnfqykd gv#if "e&Siv
f @l tzG@J tpnf;onf =um
jrifph mG uyif ysi;f &dra_ =umifh a=uyef;oGm;avmufay+y?D tb,fa=umifq
h akd omf
"e&Siv
f @l tzG@J tpnf;wGif tvkyv
f yk o
f o
l nf rnfonfurkd #r&/ tvkyrf vkyf
olonf t&m&mudk &&Sad eaoma=umifyh ifwnf;? Tuef@uu
G cf suw
f ckv;kH
onf t&if;tES;D r&Sad wmhaomtcg rnfonft
h cpm;tvkyrf # qufvuf
r&SdEdkif[lonfudk pum;vHk;wrsKd;ESifh xyfrHajymqdkjcif;yif jzpfayonf?
uGefjrLepfpepfjzifh kyf0wKtxGufypPnf;rsm;udk xkwfvkyfjcif;/
tydik &f ,ljcif; enf;emrsm;udk qef@usio
f nfh uef@uu
G cf sut
f m;vH;k uJo
h @kd yif
^m%tvkyfu zefwD;vdkufaom txGufypPnf;rsm;udk uGefjrLepfpepfjzifh
xkwv
f yk jf cif;/ tydik &f ,ljcif;rsm;udv
k nf; tvm;wlyif qef@usiaf jymqd=k u
onf? "e&Sifvlwef;pm;twGufqdkaomf vlwef;pm;t& ydkifqdkifr_ uG,f
78
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
pkpnf;csKyfudkifxm;a&;?
6? EdkifiHawmfvufxJwGif qufoG,fa&;ESifh o,f,lydk@aqmifa&;
ud&d,mrsm;udk A[dkrS pkpnf;csKyfudkifxm;a&;?
7? Edik if aH wmfyikd f pufrkH sm;ESihf xkwv
f yk af &;ud&,
d mrsm;udk wd;k cs@J
a&;/ ajrdkif;rsm;udk xGef,ufpdkufysKd;a&;/ xdk@jyif wlnDaom pDrHudef;t&
ajrqDv$mudk taxGaxGaumif;rGefatmif yjyifa&;?
8? tvkyu
f kd tm;vH;k vkyzf @kd nDwn
l rD #wm0ef&o
dS nf/ xkwv
f yk af &;
wyfrawmfrsm;wnfaxmifa&;/ txl;ojzifh v,f,mvkyfief;twGuf
wnfaxmifa&;?
9? v,f,mvkyif ef;udk pufrv
_ yk if ef;ESihf aygi;f pyfa&;/ wjynfv;kH
wGif vlO;D a&ydrk rkd #wpGm jzef@cjJG cif;tm;jzif38h r@ES iS hf awmt=um; jcm;em;r_
udk wjznf;jznf; zsufodrf;a&;?
10? uav;oli,ftm;vH;k udk jynfo@l ausmif;rsm;wGif tcrJyh nm
oif=um;a&;39/ vuf&o
dS mefjzifh &Sad eaom uav;rsm;. puft
kH vkyu
f kd
40
zsuo
f rd ;f ypfa&;/ ynma&;udk pufrv
_ yk if ef; xkwv
f yk af &; ESihf aygi;f pyfay;
a&; ponfwdk@jzpfonf?
jzpfay:wdk;yGm;r_twGif;wGif vlwef;pm;jcm;em;r_rsm; uG,faysmuf
oGm;aomtcgEiS hf xkwv
f yk af &;tm;vH;k udk wrsK;d om;vH;k . us,jf yef@aom
tpnf;tH;k rsm; vufxw
J iG f pkpnf;xm;vdu
k af omtcg trsm;qdik &f m tm
%monf ,if;. EdkifiHa&;vuQ%m aysmufuG,foGm;vdrfhrnf? EdkifiHa&;
tm%m. yifudk,ft"dy`m,frSm vlwef;pm;w&yfu tjcm;vlwef;pm;
tay: zdESdyfa&;twGuf pnf;Hk;xm;onfhtm%m41 omv#if jzpf.?
tu,fI ypPnf;rJhvlwef;pm;onf "e&Sifvlwef;pm;udk qef@usifonfh
wdu
k yf w
JG iG f vlwef;pm;w&yftjzpf tajctae wGe;f aqmfrt
_ & rvGrJ aoG
zG@J pnf;&v#iaf omfvnf;aumif;/ tu,fI awmfveS af &;enf;jzifh rdru
d ,
kd f
ud k tk y f p d k ; ol v l w ef ; pm;jzpf a tmif v k y f u m xk w f v k y f a &; ta=umif ;
tcsufa[mif;rsm;udk t=urf;zuf zsufodrf;vdkufv#ifaomfvnf; aumif;
Tt=umif;tcsurf sm;ESit
hf wl a,bk,s vlwef;pm;&efbuf jzpfrr_ sm;ESihf
86
87
rmhufpf/ tdef*,f
tcef ; (3)
qdk&S,fvpfESifh uGefjrLepfpmay
1? azmufjyefaom qdk&S,fvpf0g'
(u) ya'o&mZf q d k & S , f v pf 0 g'
jyifopfjynfESifh t*FvefjynfrS rif;nDrif;om;rsm;onf olwdk@.
ordkif;qdkif&mtqifhae&ma=umifh acwfopf"e&Sif vl@tzGJ@tpnf;udk qef@
usifaom vuffqifhurf;pmwrf;rsm; a&;om;vm&onf? 1830 ckESpf
Zlvdkifv jyifopfawmfvSefa&;twGif;ESifh t*Fvdyfyjyifa&;v_yf&Sm;r_rsm;
twGi;f wGif Trif;nDrif;om;rsm;onf rke;f wD;zG,&f maumif;onfh topf
ay:xGufvmolrsm;udk xyfrHt_H;ay;vdkuf&.? xdkrSpI av;eufaom
EdkifiHa&;wdkufyGJonf rnfodk@r#rjzpfEdkifawmhay? pmaywdkufyGJ wckwnf;
omv#if jzpfEdkifp&m&Sdonf? odk@aomf pmaye,fy,fwGifyifv#if jyefvnf
ysKd;axmifa&;umv . "mwfjym;a[mif;rsm;onf rjzpfEdkifawmhay?
pmemr_ukd &&S&d eftwGuf rif;nDrif;om;rsm;onf rdrw
d @kd u,
kd u
f sK;d udyk if
*krpdkufav[efaqmif&if; aoG;pkyfcHtvkyform;vlwef;pm;oufouf.
tusK;d pD;yGm;twGuq
f +kd y;D "e&Siv
f w
l ef;pm;tay: pGcJ suw
f ifvm=uonf? od@k jzifh
rif;nDrif;om;rsm;onf rdrd w
d @kd . t&Sio
f cifopfta=umif; oa&mfpmrsm;
a&;om;um vufpm;acs=uonf? tEW&m,fusa&mufawmhrnf[laom
a=umufrufzG,&f m a[mude;f rsm;udk t&Sio
f cif. em;od@k uyfum wD;wd;k
1660 ckESpfrS 1689 ckESpftxd t*Fvefjynf. jyefvnfysKd;axmif
a&;umvudk qdv
k jkd cif;r[kwb
f J 1814 ckEpS rf S 1830 ckEpS t
f xd jyifopfjynf jyefvnf
ysKd;axmifa&;umvudk qdkvdkjcif;jzpfonf? (1888 ckESpf t*Fvdyf bmom
yHEk ydS jf cif;twGuf tde*f ,f. rSwcf su)f
88
ajymqd=k uonf?
Todk@tm;jzifh ya'o&mZf qdk&S,fvpf0g' ay:xGufvmonf?
romaw;oD c sif ; w0uf / oa&mf p mw0uf / twd w f . yJ h w if o H w 0uf /
tem*wf. +cdrf;ajcmufr_w0uf jzpfonf? wcgw&HwGif "e&Sifvlwef;
pm;udk cg;oD;aom/ jyif;xefaom/ xdrdaoma0zefcsufrsm;jzifh toJcdkuf
atmif xd;k ESuw
f u
kd cf u
kd =f u.? od@k aomf acwfopf ordik ;f csw
D uf&mudk vH;k 0
odem;vnfEdkifpGrf; r&Sdjcif;a=umifh tpOft+rJ&,fp&m jzpfaeonf?
rif;nDrif;om;rsm;onf rdrw
d @kd bufo@kd jynforl sm;tm; odr;f oGi;f
,l&ef ypPnf;rJholawmif;pm; vG,ftdwfudk olwdk@a&S@wGif tvHxlxm;=u
onf? od@k aomf r=umc% olw@kd aemufo@kd vlrsm;vdu
k yf gomG ;&if; olw@kd .
aemufausmrS ya'o&mZfwq
H yd af [mif;}u;D udk awG@jrifomG ;=uojzifh toH
us,favmifpGm &,farmajymifvSmif+yD; pGef@cGmoGm;=uawmh.?
TZmwfyGJwGif jyifopfvuf*sDwrpf0g'Drsm;42 rS tpdwftydkif;
wckEiS hf ,ef;t*Fvef43 wd@k yg0ifujycJ=h uonf?
ya'o&mZfrsm;u olwdk@. aoG;pkyfr_enf;emonf "e&SifaoG;pkyf
r_EiS hf rwlaom tjcm;wrsK;d jzpfa=umif; !ejf y&mwGif olw@kd onf vH;k 0rwl
aom tajctaeatmufwiG f aoG;pkycf ahJ =umif;ESihf aoG;pkyrf o
_ nf ,ck
tcg acwfukefae+yDjzpfa=umif;udk arhavsmhae=uav+yD? olwdk@. tkyfpdk;r_
atmufwGif acwfopfypPnf;rJhvlwef;pm; b,fwkef;urS r&SdchJyg[k azmfjy
&mwGif acwfopf"e&Siv
f w
l ef;pm;onf olw@kd . vl@tzG@J tpnf; omefrS
rkcsay:xGufvmaom &v'fjzpfa=umif;udk olwdk@ arhavsmhxm;=u.?
odk@&mwGif olwdk@a0zefcsuf. azmufjyefa&;vuQ%mudk tenf;
i,fr# zH;k uG,f rxm;ay? "e&Siv
f w
l ef;pm; pd;k rd;k r_atmufwiG f vl@tzG@J tpnf;
pepfa[mif;udk tjrpfrS vSefypfrnfh vlwef;pm;w&yfonf jzpfay:wdk;yGm;
aeay+yD? "e&Sifvlwef;pm;udk qef@usifaom olwdk@. t"dupGyfpGJcsufrSm
Tr#omwnf;?
olw@kd onf ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;udk zefw;D vdu
k jf cif;xuf awmfveS f
aom ypPn;f rJv
h w
l ef;pm; zefw;D vdu
k rf E_ iS hf ywfoufI "e&Siv
f w
l ef;pm;tay:
89
rmhufpf/ tdef*,f
tjypfzdk@=uonf?
xdk@a=umifh EdkifiHa&; vufawG@wGifrl olwdk@onf tvkyform;
vlwef;pm;udk qef@usifonfh t=urf;zufr_ rSefor#wGif vufwGJyg0if=u
onf? ae@pOfb0wGirf l [dw[
f ef}uD;vSaom pmyd'k rf sm;&Sad evifu
h pm;
44
pufr_vkyfief;wnf;[laom opfyifrS auusvmaom a&$opfaomhoD;
rsm;udk 'l;axmufaumuf,&l ef enf;enf;rS rysuu
f u
G =f uay? uwd opPm/
arwWm/ *k%foduQmwdk@udk odk;arG;/ o=um;/ csuft&uf a&mif;0,fa&;
twGuf vJvS,fypfvdkuf=uonf?
c&pf,mefbkef;}uD;onf ajr&SifESifh tpOfvufwGJaeonfhtwdkif;
c&pf,mefbek ;f }uD; qd&k ,
S v
f pf0g'onf ya'o&mZfq&kd ,
S v
f pf0g'ESihf vuf
wGJvdkufonf?
c&pf , mef c sKyf w nf ; a&;0g'tm; qd k & S , f v pf t vS j c,f a y;&ef
avmuf vG , f u l a omt&mr&S d a y? c&pf , mef b momonf yk * ~ v d u
ydik q
f ikd rf /_ tdraf xmifyr_EiS hf Edik if aH wmfw@kd ukd qef@usiu
f m tmabmiftm&if;
oefoefEiS hf a[majymcJo
h nf r[kwyf gavm?wd@k tpm; 'geyr_EiS hf qif;
qif;&J&Jaer_/ tdrfaxmifrya&;ESifh tvdkqEN csKyfwnf;a&;/ omoemh
0efxrf;b0ESifh c&pf,mefbk&m;ausmif;wdk@udk a[majymcJhonf r[kwfyg
avm? c&pf,mefqdk&S,fvpf0g' qdkonfum; rif;nDrif;om;. tylrD;t
ay:odk@ bkef;awmf}uD;u csD;jrifhoGef;avmif;ay;vdkufonfh "rRa&pifom
wnf;?
(c) "e&S i f a yguf p qd k & S , f v pf 0 g'
ya'o&mZfrif;nDrif;om;rsm;onf "e&Siv
f w
l ef;pm;u zcsvu
kd f
onfh wckwnf;aom vlwef;pm;r[kwfay? acwfopf"e&Sif vl@tzGJ@
tpnf;ywf0ef;usiw
f iG f b0ta=umif;tcsurf sm; qd;k 0g;vmum a=uyef;
oGm;onfh wckwnf;aom vlwef;pm;vnf; r[kwfay? tv,facwf
r@om;rsm;ESifh v,form;uav;wdk@onf acwfopf"e&Sifvlwef;pm;.
a&S@awmfajy;rsm; jzpfcJh=uonf? pufr_vkyfief;ESifh ul;oef;a&mif;0,fa&;
tenf;i,fom xGe;f um;aom wdik ;f jynfrsm;Y vlwef;pm; ESp&f yfpvH;k
onf xGef;opfp"e&Sifvlwef;pm;ESifh twl,SOfvsuf oufqdk;&SnfaeqJ
jzpfayonf?
acwfopf,Ofaus;r_ tjynfht0wdk;yGm;vmaom wdkif;jynfrsm;
wGif topfjzpfaom "e&Sifaygufp vlwef;pm;w&yf zGJ@wnfvmonf?
onf "e&Sifvlwef;pm;ESifh ypPnf;rJhvlwef;pm;t=um;wGif rwnfr+idrf
jzpf+y;D "e&Siv
f @l tzG@J tpnf;. jznfph u
G f xm;aom tydik ;f tjzpf xyfcgwvJvJ
topfjzpfay:aeonf? odk@apumrl yifqdkifr_a=umifh Tvlwef;pm;xJwGif
yg0ifolwOD;csif;wdk@rSm ypPnf;rJhvlwef;pm; wyfzGJ@xJodk@ tqufrjywf
wGe;f yd@k jcif; cH&onf? xd@k jyif acwfopfpufrv
_ yk if ef; wd;k yGm;vmr_EiS hf twl
olw@kd onf acwfopfv@l tzG@J tpnf;. trScD u
kd if;aom tpdwt
f ydik ;f tjzpf
rS vHk;0uG,faysmufoGm;rnfh tcsdefumvonf eD;uyfvm+yDjzpf a=umif;
olwdk@udk pufr_vkyfief;/ v,f,mvkyfief;ESifh ul;oef;a&mif;0,fa&;
rsm;wGif t}uD;tuJrsm;/ =uyfrwfolrsm;/ tcpm;tr_xrf;rsm;u tpm;
xdk;vdrfhrnfjzpfa=umif;udkyif odjrif=uonf? wdkif;jynfvlOD;a&wGif v,f
orm;OD;a&u xuf0ufausmaf usm&f adS om jyifopfjynfuo
hJ @kd wdik ;f jynfrsm;Y
"rRwmyif "e&Sifvlwef;pm;udk qef@usifum ypPnf;rJhvlwef;pm;bufodk@
ygvm=uaom pma&;q&mrsm;onf "e&Sifpdpkd;rdk;r_udk a0zef=u&mwGif
91
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
jyifopftawG;tac:rsm;udk rdrw
d @kd . acwfa[mif;tbd"rRm ,H=k unfcsujf zifh
pnf;0g;udkufatmif vkyfa&;omjzpfonf? odk@r[kwfv#ifvnf; rdrdwdk@.
udk,fydkiftbd"rRmtjrifudk rpGef@y,fbJ jyifopftawG;tac:rsm;udk &,l
a&;jzpfonf?
T&,la&;onf wdkif;wyg;bmomudk bmomjyefonfhenf;jzifh
tydkifpD;vdkufjcif; jzpfonf?
c&pf,mefbkef;}uD;rsm;onf uufovpf&[EWmrsm;. tcsnf;ESD;
b0 ta=umif;rsm;udk a&S;rdpm> 'dEd ikd if .
H a&S;a[mif;usr;f *efrsm; tay:wGif
rnfodk@a&;om;cJhonfudk trsm;od=uonf? *smrefpmayorm;rs
pmayorm;rsm; onf
TjzpfpOfudk jyifopfavmuDpmayESifhywfoufI uajymif;ujyef vkyf
vdu
k o
f nf? olw@kd onf jyifopfpmrl&if;atmufwiG f olw@kd . tbd"rRmqdik &f m
r[kwrf [wfrsm;udk a&;xnfah y;onf? Oyrm tojym. pD;yGm;a&; vkyf
aqmifcsurf sm;qdik &f m jyifopfa0zefcsuaf tmuf wGif vlom;csi;f aoG;uGrJ _
[kvnf;aumif;/ "e&SiEf ikd if aH wmftay: jyifopfa0zefcsuaf tmufwiG f a,
bk,scjJG cm;csuu
f kd zcsvu
kd jf cif; [kvnf;aumif; tawmrowf a&;om;
cJh=uonf?
ordkif;qdkif&m jyifopfa0zefcsufrsm;xJwGif Ttbd"rRm pmydk'f
rsm;udk rdwfqufay;&if; v_yf&Sm;r_tbd"rRm/ ppfrSefaomqdk&S,fvpf
0g'/ *smrefqdk&S,fvpf0g' 0dZmynm/ qdk&S,fvpf0g'. tbd"rRm
tajccH ponfjzifh olwdk@ emrnfay;vdkuf=uonf?
odk@jzifh jyifopfqdk&S,fvpfESifh uGefjrLepfpmayonf vHk;0kyfysuf
qif;ysuf jzpfoGm;onf? *smrefrsm;vufwGif;wGif vlwef;pm;w&yfu
tjcm;vlwef;pm;w&yfESifh wdkufyGJqifa&;udk azmfxkwfjcif; &yfqdkif;oGm;
uwnf;u *smrefw@kd onf jyifopf wzufowfusr_ tay: atmifEikd f
vdu
k +f yD[k ,H=k unfc.
hJ ? ppfreS af om vdt
k yfcsurf sm;udk ud,
k pf m;rybJ trSef
w&m;. vdktyfcsufrsm;udk udk,fpm;yonf[k ,Hk=unfcJhonf? ypPnf;rJh
vlwef;pm;. tusKd;pD;yGm;twGufr[kwfbJ vl@obm0tusKd;pD;yGm;/
rnfonfv
h w
l ef;pm;ESirhf S roufqikd af om/ wu,fwrf;r&Sad om/ roJruGJ
94
rmhufpf/ tdef*,f
rm;onfh qd&k ,
S v
f pft"dym` ,f zGiq
hf akd y;vdu
k jf cif;jzifh . wu,fh vuQ%m
ESifh qef@usib
f uf jzpfomG ;aponf? onf uGejf rLepf0g'. =urf;uwf
aomzsuq
f ;D a&; wdr;f !Gwrf u
_ kd wdu
k f u
kd q
f ef@usio
f nftxd vlwef;pm;wdu
k yf JG
tm;vHk;txufwGif&Sda=umif;/ bufrvdkufa=umif; a=unmonftxd
wzufpeG ;f od@k a&mufomG ;cJo
h nf? c|i;f csuw
f csK@d rt
S y *smr%Djynf wGif (1847
ckESpf) u jzef@a0aom trnfcHqdk&S,fvpfESifh uGefjrLepfpmtkyfpmwrf;
tm;vH;k onf T,kwn
f t
hH m;enf;aompmay e,fy,fwiG f yg0if avonf?
2? or
m;
f &kd ,
S v
f pf0g'
orm;
m;kk;d us od@k r[kwf "e&Siq
"e&Sifvlwef;pm; wpdwfwydkif;uqdkv#if "e&Sifvl@tzGJ@tpnf;
qufvuf wnf&Sd&eftwGuf vlr_a&;epfemcsufrsm;udk ukpm;vdk=uonf?
abm*aA'orm;rsm;/ uk%m&Sifrsm;/ vlvlcsif;pmemol rsm;/
tvkyform;vlwef;pm;. tajctaeudk yjyifvo
kd rl sm;/ o'<ga=u;pnf;k;H
olrsm;/ wd&p>mef!O f;yef;r_ umuG,af &;toif;0ifrsm;/ rl;,pfaomufpm;r_
qef@usio
f rl sm;ESihftao;pm;yjyifa&;orm;rsK;d pHo
k nf Ttydik ;f xJwiG f yg0if
onf? xdk@jyif Tqdk&S,fvpf0g'omefonf jynfhpHkaompepfrsm;tjzpf
yvkyf+yD;jzpfonf?
u|ef a wmf w d k @ onf ya&muf ' G e f ; . qif ; &J j cif ; tbd " rR m ud k
omef. Oyrmwcktjzpf ay;&ayrnf?
"e&Sifqdk&S,fvpfrsm;onf acwfopfvlr_a&; ta=umif;tcsuf.
omvGefcsuftm;vHk;udk tvdk&Sd=uaomfvnf; rS rvGJraoG ay:xGuf
rmhufpf/ tdef*,f
tvkyo
f rm;vlwef;pm; tusK;d twGuf vGwv
f yfpmG ukeo
f ,
G af &;/
tvkyform;vlwef;pm; tusKd;twGuf umuG,fr_ taumuftcGefrsm;/
tvkyform;vlwef;pm; tusKd;twGuf tusOf;axmifyjyifa&;47 / T
onfwdk@um; "e&Sifqdk&S,fvpf0g'. aemufqHk;pum;ESifh wckwnf;aom
av;eufonfh t"dy`m,fzGifhcsufjzpf.?
"e&Sifonf "e&Sifjzpf&onfrSm tvkyform;vlwef;pm; tusLd;
twGufjzpfonf[laom pmydk'fjzifh "e&Sifqdk&S,fvpf0g'udk ed*Hk;csKyfvdkuf
ayownf;?
3? a0zefa&; pdwu
f ;l ,Ofq&kd ,
S v
f pf0g'ESihf uGejf rLepf0g'
}uD;rm;aom acwfopfawmfvSefa&;wdkif;wGif abmbufzfESifh
tjcm;pma&;q&mrsm;. a&;om;csurf sm;uJo
h @kd aom ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;.
awmif;qdkcsufrsm;udk azmfxkwfonfh pmayrsm;tm; Tae&mwGif u|ef
awmfwdk@ rudk;um;awmhyg?
ya'o&mZfv@l tzG@J tpnf;udk zcsvu
kd I
f wavmuvH;k v_yv
f y_ f
&G&GjzpfaecsdefwGif xdkpOfu ypPnf;rJhvlwef;pm;. rzGH@z;ao;aom tajc
taea=umifv
h nf;aumif;/ usa&muftq
hH q
J J "e&Siaf cwfumv wckwnf;
uomv#if xkwv
f yk af y;Edik af om/ xkwv
f yk &f efvakd o;aom/ ypPn;f rJv
h w
l ef;
pm;vGwaf jrmufa&;twGuf pD;yGm;a&; ta=umif;tcsurf sm; r&Sad o;aom
a=umifhvnf;aumif; ypPnf;rJhvlwef;pm;u rdrd&nfrSef;csufrsm;twGuf
yxrt}udrf wdkufkdufu;yrf;r_rsm;onf rvGJra&SmifombJ qHk;_H;oGm;
cJh&onf? ypPnf;rJhvlwef;pm;. Ttapmydkif;v_yf&Sm;r_rsm;ESifh wGJvsuf
ygvmaom awmfvSefa&;pmayonf rvGJraoGazmufjyefaom vuQ
%maqmifayonf? pmayu tus,ftjyef@ csKyfwnf;a&;0g'ESifh
vlr_wef;wla&;yHk=urf;udk oGwfoGif;ay;onf?
pdef@-qdkifrGef/ zdk;&D;,m;/ tdk0ifESifh tjcm;olrsm;. qdk&S,fvpfESifh
uGefjrLepfp epf rsm;[lI avsmfuefpGm rSnfhac:xm;onfh pepfrsm;onf
99
rmhufpf/ tdef*,f
txufwiG f azmfjycJo
h nfh ypPn;f rJv
h w
l ef;pm;ESihf "e&Siv
f w
l ef;pm;t=um;
wdu
k yf JG rzG@H z;ao;aom tapmydik ;f umvu ay:xGuv
f mcJo
h nf? (tcef;
1/ "e&Sifrsm;ESifh ypPnf;rJhrsm;wGif =unfhyg?)
Tpepfrsm;udk pwifawG@&Sdolrsm;onf trSefyif vlwef;pm;
&efbufjzpfr_ESifhwuG v$rf;rdk;aeaom vl@tzGJ@tpnf; omeftwGif;&Sd
yusaeaom tpdwftydkif;rsm;. yrlv_yf&Sm;r_udk awG@jrif=uonf? odk@
aomf Eke,fao;aom ypPnf;rJhvlwef;pm;onf rnfonfhordkif;qdkif&m
pGrf;aqmifr_/ odk@r[kwf rnfonfh trSDtcdkuif;aom EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_rS
r&Sdaomvlwef;pm; jzpfonf[k olwdk@jrif=uonf?
vlwef;pm;&efbufjzpfr_ wdk;yGm;jcif;onf pufr_vkyfief;wdk;yGm;r_
ESifhtwl vdkufygvmonfhtwdkif; rsufarSmufpD;yGm;a&; tajctaewGif
ypPn;f rJv
h w
l ef;pm; vGwaf jrmufa&;twGuf ky0f wKta=umif;tcsurf sm;udk
olw@kd rawG@&EdS ikd af o;ay? xd@k a=umifh olw@kd onf Tta=umif;tcsurf sm;udk
zefwD;vmEdkifp&m&Sdonfh opfvGifaom vlr_a&;0dZmynm/ opfvGifaom
vlr_a&;w&m;rsm;udk vdkufvH&SmazG =uawmhonf?
ordkif;qdkif&m yr_v_yf&Sm;r_udk wOD;csif;wDxGifaom yr_v_yf&Sm;
r_jzifv
h nf;aumif;/ ordik ;f uzefw;D aom vGwaf jrmufa&;ta=umif;tcsuf
rsm;udk pdwful;,Of ta=umif;tcsufrsm;jzifhvnf;aumif;/ wpwp
tm;jzifh tvkdtavsmufjzpfay:vmaom ypPnf;rJhrsm;. vlwef;pm;tzGJ@
tpnf;ae&mwGif TwDxGifolrsm;u txl;}uHqxm;aom vlr_tpnf;
tkH;wckjzifhvnf;aumif; tpm;xdk;&efjzpfonf? olwdk@ tjrift&qdkygrl
tem*wfordkif;onf olwdk@. vlr_a&;pDrHudef;rsm;udk 0g'jzef@csd&efESifh
vufawG@vkyfaqmif&efom jzpfayonf?
ol w d k @ . pD r H u d e f ; rsm;a&;qG J & mwG i f t"d u tm;jzif h 'k u Q t cH
pm;&qH;k aom vlwef;pm;jzpfonfh tvkyo
f rm;vlwef;pm;. tusK;d pD;yGm;
udk *ky=uonf? olwdk@ tjrift& ypPnf;rJhvlwef;pm;onf 'kuQtcHpm;
&qHk;aom vlwef;pm;w&yfr#om jzpf .?
vlwef;pm;wdkufyGJ rzGH@z;aom tajctaeESifhwuG olwdk@.
100
rmhufpf/ tdef*,f
rmhufpf/ tdef*,f
tcef ; (4)
wnf&Sdaeaom qef@usifbufygwD toD;oD;tay:
uGefjrLepfrsm;. oabmxm;
t*Fvefjynf&Sd csm;wpfpf0g'Drsm;ESifh ajrmuftar&duwdkuf&Sd ajr
,myjyifa&;orm;rsm;uJhodk@aom wnf&Sdaeaom tvkyform; vlwef;
pm;ygwrD sm;51ESihf uGejf rLepfw@kd . qufqaH &;rsm;udk tcef; (2) wGif &Si;f jy
cJh+yD;jzpfonf?
uGejf rLepfrsm;onf avmavmq,f &nf&,
G cf su&f &Sad &;ESihf tvkyf
orm;vlwef;pm;. vwfwavm tusKd;pD;yGm; taumiftxnfazmfa&;
twGuf wdu
k yf 0JG if=uonf? od@k aomf rsuaf rSmufvy_ &f mS ;r_wiG f olw@kd onf
xdv
k y_ &f mS ;r_. tem*wfuv
kd nf; ud,
k pf m;yum *kpu
kd =f uonf? jyifopf
jynfwGif orm;dk;usESifh &,f'Du,f "e&Sifvlwef;pm;udk qef@usif&mY
uGefjrLepfrsm;onf qdk&S,fvpf 'Drdku&ufrsm; ESifh yl;aygif;=uonf?
ygwu
D kd ygvrD efvw
$ af wmfwiG f vD'l;dv
k if/ pmaya&;&mwGif vl0b
D vef@/
D @kd u ud,
ae@pOfowif;pm e,fy,fwiG f &Dazmfrw
k pf m;yonf? qd&k ,
S v
f pf'rD u
kd a&pD
emrnfEiS w
hf uG udk wDxiG o
f rl sm;qdo
k nfrmS 'Dru
kd &ufwpf od@k r[kwf &Dywfyvpf
uifygwx
D rJ S tenf;ESit
hf rsm; qd&k ,
S v
f pf taoG;ta&mifyg&adS om tpdwt
f ydik ;f
wckudk qdkvdkonf? (1888 ckESpf t*Fvdyfbmom yHkESdyfjcif;twGuf tdef*,f.
rSwcf su?f )
jyifopfjynfwiG f xdt
k csed u
f qd&k ,
S v
f pf'rD u
kd &ufwpfygw[
D k rdrb
d mom
ac:wGiaf om ygwu
D kd Edik if aH &;b0wGif vD'l;kv
d ifu ud,
k pf m;yonf? pmaya&;&mwGif
vl0b
D vef@u ud,
k pf m;yonf? Tod@k tm;jzifh ,ae@ *smrefq&kd ,
S 'f rD u
kd a&pDEiS hf rd;k ESihf
ajr}uD;yrm uGmjcm;vS.? (1890 ckEpS f *smrefbmom yHEk ydS jf cif;twGuf tde*f ,f.
rSwcf su)f
104
105
rmhufpf/ tdef*,f
106
aemufqufwJG
rmhufpf/ tdef*,f
109
rmhufpf/ tdef*,f
1?
2?
qdk&S,fvpf*sme,
e,ffonf tifwmae&Sife,f jyifopfXmepdwf.
au;a=umfoH tywfpOf*sme,f jzpfonf? e,l;a,mufr@Y 1871
ck E S p f / atmuf w d k b mvrS 1873 ck E S p f / arvtxd jyif o pf
bmomjzifh xkwaf 0cJo
h nf? *sme,fonf tifwmae&Sief ,f.
ajrmuftar&duwdu
k f zuf'a&;&Si;f twGi;f &Sd "e&SiEf iS hf "e&Sif
aygupf tpdwt
f ydik ;f rsm;udk axmufccH .
hJ ? 1872 ckEpS /f pufwif
bmv [dwf*fr@wGif usif;yaom uGef*&ufaemufydkif;wGif tif
wmae&Sife,fESifh tquftoG,f jzwfcJhonf? uGefjrLepf
ygwDa=unmpmwrf;udk *sme,fwGif 1872 ckESpf/ Zefe0g&D
vESihf azazmf0g&v
D wGif ykEH ydS x
f w
k af 0cJo
h nf?
(ESm- 18)
110
3?
udv
k akd um (acgif;avmif;) k&Sm; jynfa[mif;wGif tvkyform;
vlwef;pm; wyfOD;ygwD ray:aygufrDtcsdefu 'Drdkua&pDawmf
vSeaf &;orm;rsm;. au;a=umfoH owif;pm. trnfjf zpfonf?
1857 ckEpS /f Zlvikd v
f rSp+yD; vef'efr@EiS *hf seD AD mr@rsm;wGif xkwaf 0
um k&Sm;jynfxJodk@ jzef@csdcJhonf? xif&Sm;aom acwfa[mif;
k&mS ;pma&;q&m [mZifonf owif;pmxkwaf 0aom vGwf
vyfonfh k&mS ;pmyHEk ydS w
f u
kd f udk pwif wnfaxmif olwOD;jzpfchJ
onf?
(ESm- 21)
4?
*wfcs;D em;
em;onf ,ckqAkd ,
D uf,el ,
D H vDeif*&ufr@ (acwfa[mif;
yDxk*d &ufr@) taemufawmifbuf&dS t&yfa'otrnf jzpf.?
1881 ckEpS /f rwfv 13 &uf ae@wiG f 'kw,
d ajrmuf tvufZif;
'g; Zmbk&if vky}f uHowfjzwfc&H +yD;aemuf wwd,ajrmuf
tvufZif;'g; Zmbk&ifrmS vky}f uH owfjzwfc&H rnfukd a=umuf
&GH@ojzifh ykef;atmif;aeaomae&mudk &nf!ef;jcif;jzpfonf?
(ESm- 22)
5?
6?
udv
k ;kH r@ uGejf rLepftr_ppfaq;jcif; (1852 ckEpS f/ atmufwb
kd mv
4 &ufae@rS Edk0ifbmv 12 &ufae@xd) rSm y&yf&Sm;tpdk;&u
vky}f uHzefw;D cJah om tr_wckjzpfonf? tpdk;&onf rmhufpf/
tdef*,fwdk@u acgif;aqmifum uGefjrLepfygwD a=unm pm
111
rmhufpf/ tdef*,f
8?
0l;'f[m;vfEiS hf uvm
zv
zvififonf e,l;a,mufr@wGif 1870 ckESpf
uvmzv
rS 1876 ckESpftxd "e&Sifvlwef;pm; trsKd;orD;tcGifhta&;
awmif;qdkolrsm;u xkwfa0aom tar&duef*sme,f trnfjzpf
onf? 1871 ckEpS /f 'DZifbmv 30 &ufae@xw
k f *sme,fwiG f
uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;udk jzwfawmufI azmfjycJhonf?
(ESm- 29)
9?
112
10?
11?
12?
13?
14?
15?
16?
*smrefbmompmrl&if;wGiftvkyform;rsm;onf "e&Sifxkwf
113
rmhufpf/ tdef*,f
18?
19?
20?
21?
22?
23?
24?
114
25?
26?
27?
28?
29?
30?
31?
32?
rmhufpf/ tdef*,f
33?
34?
35?
36?
37?
38?
39?
40?
41?
116
42?
43?
44?
45?
rmhufpf/ tdef*,f
47?
48?
49?
50?
118
52?
53?
rmhufpf/ tdef*,f
trnf t ! e f ;
umbuf
*&G e f
pd e f @ -qk d i f r G e f
qpf p f r G e f ' D
Zql ; vpf c sf
120
rmhufpf/ tdef*,f
ya&muf ' G e f ;
zk d ; &D ; ,m;
rk d ;
vmaq;
rmhufpf/ tdef*,f
124
125
rmhufpf/ tdef*,f
126