Professional Documents
Culture Documents
Toan Cao Cap - KGVT - Ban Thu Nghiem
Toan Cao Cap - KGVT - Ban Thu Nghiem
Toan cao cp
Khng gian vector
(bn th nghim)
L Cao Nguyn
Sinh vin lp A18 CLC TCNH K50 i hc Ngoi thng
L CAO NGUYN
Sinh vin lp A18 CLC TCNH K50 i hc Ngoi thng
TON CAO CP
Khng gian vector
(Bn th nghim)
2011
Li ni u
Chc cc bn u bit mn ton cao cp l mt trong nhng mn "cng hc cng
khng hiu" trong chng trnh gio dc i hc Vit Nam, bi nhiu kin thc trong mn
ny kh phc tp, thm ch cn tru tng kh hiu. Hn na do khng c mt gio trnh
ton cao cp thng nht, cho nn chuyn "thy dy sch ny, tr hc sch kia" l iu d xy
ra, thm ch sch ca thy cn c nhng kin thc m rng, "cao cp" hn sch ca tr nn
tr khng hiu l iu ng nhin. Ngoi ra cc gio trnh ton cao cp thng khng c
phn tm tt kin thc mi chng, nn hc tr phi t tm tt kin thc, dn n kin
thc c th khng y v thiu s lin kt. l nhng vn m hu nh sinh vin no
cng gp phi. Vic tm ra mt cun sch ton cao cp m c th din gii mt cch y ,
d hiu cc kin thc, c phn tm tt kin thc sinh vin nm bt d dng l v cng kh
khn, dn n sinh vin phi trao i kin thc vi nhau, thm ch cn khng bit trao i
ci g v kin thc nm c kh ri rc v khng c h thng.
Bn thn ti tng tri qua nhng vn y, nn ti thu hiu c ni kh ca cc
bn sinh vin, c bit l cc bn sinh vin lp A18 ca ti trong vic hc mn ton cao cp.
V vy ti quyt nh vit cun sch ny din gii mt cch y , d hiu nht c th cc
kin thc ca chng "Khng gian vector" trong ton cao cp, mt chng kh tru tng,
kh hiu m cc cun sch ti c thng khng din gii ht.
Cun sch ny gm c ba phn. Phn u cun sch l phn "din gii kin thc",
trong tt c cc kin thc, t c bn n phc tp, ca chng "Khng gian vector" m
ti nm bt c u c tng hp y. Vi nhng kin thc c bn m kh tru tng
kh hiu, ti u c mt s v d minh ha. Phn th hai ca cun sch l phn "tm tt
kin thc", phn ny l ni ti tng hp mt cch c chn lc cc kin thc ni trn, c
i km hng dn cho cc dng bi tp c bn ca chng. Phn cui cng ca cun sch l
mt s bi tp c bn nhm mc ch tham kho. Cc bn khng chuyn ton cao cp nn
c phn "tm tt kin thc" v phn ny vit kh ngn gn, gip cc bn d dng nm vng
kin thc, phc v cho vic gii bi tp. Cn bn no mun hiu su hn th c th c phn
"din gii kin thc" trn, cc nh l, tnh cht, h qu u c chng minh hoc c
hng dn chng minh cho bn.
Cun sch ny do ti thu nht kin thc t nhiu ngun, mi ngun c khi lng
kin thc v cch din gii ring ca mnh, cho nn c mt s khi nim ti phi nh ngha
li cho chun xc, mt s nh l thay v tha nhn ti phi t chng minh gip cc bn
hiu su hn. Do vy mt s nh ngha, chng minh ca ti c th gp sai st, d c gng
kim tra phn tch k lng. Phong cch vit ca ti cng khng c tt nn i lc bn c
s cm thy kh hiu. Ti hi vng s nhn c nhiu ng gp, ph bnh t cc bn cun
sch ny hon thin hn.
L Cao Nguyn
nh ngha s 4 trong mc 3
V d 4.3.1:
Tnh cht 2.1:
V d s 1 trong mc 4.3
nh l 4.2:
nh l s 2 trong mc 4
H qu 2.6.1:
H qu s 1 c suy ra t nh l 2.6
V d 1.3.1 ...................................................................................................................................................................................................... 6
V d 1.3.2 ...................................................................................................................................................................................................... 7
V d 1.3.3 ...................................................................................................................................................................................................... 7
V d 1.3.4 ...................................................................................................................................................................................................... 7
Tnh cht 1.1 ...............................................................................................................................................................................7
Tnh cht 1.2 ...............................................................................................................................................................................7
Tnh cht 1.3 ...............................................................................................................................................................................7
Tnh cht 1.4 ...............................................................................................................................................................................8
Tnh cht 1.5 ...............................................................................................................................................................................8
Tnh cht 1.6 ...............................................................................................................................................................................8
nh ngha 1.2 ............................................................................................................................................................................................... 8
nh ngha 1.3 ............................................................................................................................................................................................... 9
nh ngha 1.4 ............................................................................................................................................................................................... 9
nh ngha 1.5 ............................................................................................................................................................................................ 10
nh ngha 2.1 ............................................................................................................................................................................................ 11
nh ngha 2.2 ............................................................................................................................................................................................ 12
V d 2.3.1 ................................................................................................................................................................................................... 13
V d 2.3.2 ................................................................................................................................................................................................... 13
nh l 2.2 .................................................................................................................................................................................................... 14
nh ngha 2.4 ............................................................................................................................................................................................ 14
nh l 2.3 .................................................................................................................................................................................................... 14
H qu 2.3.1................................................................................................................................................................................................ 15
H qu 2.3.2................................................................................................................................................................................................ 15
nh l 2.4 .................................................................................................................................................................................................... 15
H qu 2.4.1................................................................................................................................................................................................ 15
H qu 2.4.2 ................................................................................................................................................................................................16
nh l 2.5 .....................................................................................................................................................................................................16
H qu 2.5.1 ................................................................................................................................................................................................16
H qu 2.5.2 ................................................................................................................................................................................................16
nh l 2.6 .....................................................................................................................................................................................................17
H qu 2.6.1 ................................................................................................................................................................................................17
nh l 2.7 .....................................................................................................................................................................................................17
nh l 2.8 .....................................................................................................................................................................................................17
nh l 2.9 .....................................................................................................................................................................................................18
H qu 2.9.1 ................................................................................................................................................................................................18
H qu 2.9.2 ................................................................................................................................................................................................19
nh ngha 3.1 ............................................................................................................................................................................................19
V d 4.1.1 ....................................................................................................................................................................................................22
V d 4.1.2 ....................................................................................................................................................................................................22
V d 4.1.3 ....................................................................................................................................................................................................22
nh l 4.1 .....................................................................................................................................................................................................22
nh l 4.2 .....................................................................................................................................................................................................23
H qu 4.2.1 ................................................................................................................................................................................................24
nh l 4.3 .....................................................................................................................................................................................................24
nh l 4.4 .....................................................................................................................................................................................................24
H qu 4.4.1 ................................................................................................................................................................................................25
H qu 4.4.2 ................................................................................................................................................................................................25
nh ngha 4.2 ............................................................................................................................................................................................26
V d 4.3.1 ....................................................................................................................................................................................................26
V d 4.3.2 ....................................................................................................................................................................................................26
V d 4.3.3 ....................................................................................................................................................................................................27
nh ngha 4.3 ............................................................................................................................................................................................27
V d 4.3.4 ....................................................................................................................................................................................................27
V d 4.3.5 ....................................................................................................................................................................................................27
V d 4.3.6 ....................................................................................................................................................................................................27
nh l 4.5 .....................................................................................................................................................................................................27
nh l 4.6 .....................................................................................................................................................................................................27
H qu 4.6.1 ................................................................................................................................................................................................28
V d 5.1.1 ................................................................................................................................................................................................... 30
nh ngha 5.2 ............................................................................................................................................................................................ 31
nh l 5.3 .................................................................................................................................................................................................... 31
H qu 5.3.1................................................................................................................................................................................................ 31
H qu 5.3.2................................................................................................................................................................................................ 31
nh l 5.4 .................................................................................................................................................................................................... 31
nh l 5.5 .................................................................................................................................................................................................... 32
nh ngha 5.3 ............................................................................................................................................................................................ 32
nh l 5.6 .................................................................................................................................................................................................... 32
(k, x)
k. x
.:
Php ton th nht ta tm gi l php cng 2 phn t, php ton th 2 ta tm gi l
php nhn 1 s vi 1 phn t, sao cho 2 php ton ny tha mn 8 tnh cht sau (cc
tnh cht ny tng t nh nhng tnh cht ca php cng v php nhn trong tp s
thc hoc s phc):
x, y
y)
(y
x, y,
4. Mi phn t u tn ti phn t i ca n:
x
( x)
( x)
( x)
6. Tnh cht phn phi ca php nhn 1 s vi 1 phn t i vi php cng 2 phn t:
k(x
y)
kx
ky
x, y
7. Tnh cht phn phi gia php cng 2 s v php nhn 1 s vi 1 phn t:
(k
l)x
kx
lx
k, l
k(lx)
k, l
, hay cn c gi l mt
} v
(y , y , y ), k
y ,x
y ,x
y )
(kx , kx , kx )
Vector khng :
(0,0,0)
Vector i ca vector
(x , x , x ) l
( x , x , x )
6
V d 1.3.2
( ) l tp cc ma trn vung cp n (n l s nguyn dng cho trc) vi cc
phn t trong ma trn l s phc v
. Ta xt php cng 2 vector l php cng 2
ma trn v php nhn 1 v hng vi 1 vector l php nhn 1 s vi 1 ma trn.
Khi
V d 1.3.3
v
P l tp cc a thc 1 bin x
cho trc), tc l :
P
{p
c bc
a x |a
n (n l s nguyn dng
0,1,2, , n}
Ta nh ngha php cng 2 vector nh php cng 2 a thc v php nhn 1 v hng
vi 1 vector nh php nhn 1 s vi 1 a thc. Khi P cng vi 2 php ton trn l
mt -khng gian vector, trong vector khng l a thc 0.
V d 1.3.4
{(x , x , x ) x
} v
y ,x
y ,x
(kx , x , x )
(x , x , x ),
(y , y , y ),
y )
cng 2 php ton trn khng phi l mt khng gian vector do tnh cht 7 khng
tha mn:
(1,2,3), k
Ly v d vi
(k
l)
(1
1. (1,2,3)
(k
l)
2). (1,2,3)
k
1, l
3. (1,2,3)
2. (1,2,3)
(3,2,3)
(1,2,3)
l duy nht.
l duy nht.
.
7
(2,2,3)
(3,4,6)
k.
0 hoc
Chng minh:
1. Gi s
l mt vector khng khc
Khi
Vy
(tri gi thit
l duy nht.
cn c mt vector i khc l
. Tc l :
v
(
Ta c
(tri vi gi thit
)
Vy
l duy nht.
3. Gi s
Ta c (
Li c (
T suy ra
4.
, (0
0)
0 , mt khc (0
0)
k(
5.
ta c
v gi s k
k
(k )
(k
1)
( 1)
( 1)
( 1)
6. Nu k
(1
0
0
k
k)
1.5.Php tr 2 vector
nh ngha 1.2
Php tr 2 vector theo nh ngha trn l php ton ngc ca php cng 2 vector.
8
k (k
l)
1, 2, , n
Khi nim 2 vector bng nhau ch p dng cho cc vector c cng s chiu n.
nh ngha 1.5
(y , y , , y ), k
(x
y ,x
y ,,x
y )
k
(kx , kx , , kx )
Vector khng l vector c tt c cc thnh phn bng 0 :
(x , x , , x ) l vector
Vector i ca vector
( x , x ,, x )
( 1)
(0,0, ,0)
D thy 2 php ton c nh ngha trn tha mn 8 tnh cht ca khng gian
vector, nn tp cc vector n chiu v 2 php ton trn l mt khng gian vector (c
th l mt -khng gian vector).
Khng gian vector n chiu c k hiu l
(Lu rng
cng l tch -cc n ln
ca tp s thc , hay cng chnh l tp cc b n s thc c th t).
(1,0, ,0),
Cc vector
n v ca khng gian .
(0,1, ,0), ,
Trong cc phn tip theo, ta ch xt khng gian vector n chiu v cc khng gian con
ca n. Cc khi nim, nh l, tnh cht, c trnh by tip theo c th c suy
rng cho khng gian vector tng qut v cc khng gian con ca khng gian vector
tng qut.
10
ax+by+cz=0
0, ta thy v tri ca 2
kx
trong x l mt n s bt k trong tp cc n s X ca phng trnh v k l h s
tng ng vi n s x .
So snh vi phng trnh ca mt s ng cong nh phng trnh ca cc
ng cnic, phng trnh hnh cu, phng trnh ng cong bc 3 v phng trnh
ng sin:
ax2 + bxy+cy2+dx+ey=0 ; ax2+by2+cz2+dx+ey+fz=0 ;
y=ax3+bx2+cx ax3+bx2+cx-y=0 ; y=sin(x) sin(x)-y=0
ta thy cc phng trnh u khng c dng trn.
Nh vy nhng i tng m phng trnh c dng
kx
0 u c tnh
cht thng, hay cn c gi l nhng i tng tuyn tnh. Cn tng
k x c
gi l mt t hp tuyn tnh ca tp n s X.
nh ngha 2.1
Cho m s (n s) x , x , , x
(
hoc
). Mi tng k x (k
i 1,2, , m) c gi l mt t hp tuyn tnh ca cc s (n s) x , x , , x .
nh ngha 1
Mt tp con khc rng gm hu hn hoc v hn cc vector c cng s chiu n (tc l
mt tp con khc rng ca khng gian
) c gi l mt h vector n chiu (nu
khng quan tm n s chiu th c th gi tt l h vector hoc h).
Nh vy khi nim h vector n chiu khng i hi cc vector trong h i mt khc
nhau v khng yu cu th t ca cc vector trong h. Tuy nhin n gin, ta ch
yu xt cc h hu hn vector i mt khc nhau v c quy nh th t ca cc vector
trong h.
Khi ch vit ni dung ca mt h vector m khng vit tn ca h , ta c th b cp
ngoc nhn.
11
nh ngha 2
Mt h vector H' gm mt s hoc tt c cc vector ca h H c gi l mt h con
ca n.
Nu h con H' c s vector nh hn s vector ca h H th h H' l h con thc s ca
h H.
D thy khi thm 1 vector x x H, x
th ta c mt h con ca h H.
T nh ngha 2.1, khi thay t "n s" bng t vector, ta c nh ngha t hp tuyn
tnh ca h vector nh sau:
nh ngha 2.2
Cho h m vector , , , . Mi tng k
mt t hp tuyn tnh ca h vector , , ,
Cc s k (i
(k
1,2, , m) c gi l
Mi t hp tuyn tnh ca h , , ,
l kt qu ca cc php ton cng 2 vector
v nhn 1 s vi 1 vector trn cc vector ca h , , , . V ngc li, kt qu
ca cc php ton cng 2 vector v nhn 1 s vi 1 vector trn cc vector ca h
, ,,
l mt t hp tuyn tnh ca h , , , .
V d: vector
3(
(4
) l kt qu ca cc php
cho nn
; li c
)
(
,,
l mt t hp tuyn tnh ca
(
)
12
)
(
k(
(k )
,,
vi 1 s k bt k l mt t hp
(k
(k
,,
l mt khng gian
V d 2.3.1
Vector
(3, 3, 9) biu din tuyn tnh qua h vector
(2, 1, 2),
( 5,4,8) do
3
4
(0,1,3),
V d 2.3.2
Vector khng biu din tuyn tnh qua mi h vector:
0
0
0
T hp tuyn tnh v phi (vi tt c cc h s bng 0) c gi l t hp tuyn tnh
tm thng ca h vector.
D nhin, mi vector
, ,, :
,,
1
0
0
Tng qut hn, mi t hp tuyn tnh ca h p vector bt k trong m vector
, ,,
(p m) u biu din tuyn tnh qua h vector , , , .
13
nh l sau y cho thy php biu din tuyn tnh c tnh cht bc cu.
nh l 2.2
Nu vector
biu din tuyn tnh qua h vector
,
(i 1,2, , m) u biu din tuyn tnh qua h vector ,
din tuyn tnh qua h vector , , , .
(Bn c t chng minh thng qua 2 tnh cht 2.1 v 2.2)
,,
,,
v mi vector
th vector biu
0 i
1,2, , m
,,
(0,0, ,0) k
,,
,,
0 th
k
k
H qu 2.3.1
H 2 vector ph thuc tuyn tnh khi v ch khi 2 vector t l.
Do vector khng biu din tuyn tnh qua mi h vector, nn ta c h qu sau:
H qu 2.3.2
Mi h vector cha vector khng u ph thuc tuyn tnh. Ni cch khc, mi h
vector c lp tuyn tnh u khng cha vector khng.
Trng hp c bit: H 1 vector X ph thuc tuyn tnh khi v ch khi
nh l 2.4
Nu mt h vector c mt h con ph thuc tuyn tnh th h vector ph thuc
tuyn tnh.
,,
, ,,
T suy ra:
k
0
,
,,
H qu 2.4.1
Nu mt h vector c lp tuyn tnh th mi h con ca n u c lp tuyn tnh.
15
H qu 2.4.2
Nu trong mt h vector c 2 vector no t l th h vector ph thuc tuyn tnh.
nh l 2.5
Cho 2 h vector n chiu , , ,
(H ) v , , ,
(H ). Nu m > p v mi
vector ca h (H ) biu din tuyn tnh qua h (H ) th h vector (H ) ph thuc
tuyn tnh.
Chng minh: Theo gi thit, mi vector ca h (H ) biu din tuyn tnh qua h (H ),
tc l:
k
k
k
0
Do s phng trnh nh hn s n (p < m) nn h c v s nghim. Gi
(k , k , , k ) l mt nghim khng tm thng ca h. Ta c:
k
k
k
k (
)
k (
)
k (
)
( k
k
k )
( k
k
k )
( k
k
k )
0
0
0
iu ny chng t h vector (H ) ph thuc tuyn tnh.
H qu 2.5.1
Nu h vector (H ) c lp tuyn tnh v mi vector ca h (H ) biu din tuyn tnh
qua h (H ) th m p
Bn c t chng minh bng phn chng.
H qu 2.5.2
16
p v p
m, do m
p.
nh l 2.6
Mi h vector n chiu vi s vector ln hn n u ph thuc tuyn tnh.
, mi vector
,, :
H qu 2.6.1
Trong khng gian
qu n.
nh l 2.7
Gi s h vector , , ,
c lp tuyn tnh. Khi nu vector X biu din tuyn
tnh qua h vector , , ,
th cch biu din l duy nht.
,,
theo t
Do h vector
thit (
,,
,,
(
, ,,
)
( ,
,,
): {
)
(
)
(
)
c lp tuyn tnh, ta suy ra:
( , , , ) ( , , , ) (tri gi
0
( , , , )). T suy ra iu phi chng minh.
nh l 2.8
Gi s h vector , , ,
c lp tuyn tnh. Khi h vector , , , , ph
thuc tuyn tnh khi v ch khi vector U biu din tuyn tnh qua h vector
, ,,
(cch biu din l duy nht theo nh nh l 2.7)
Chng minh:
(
): Suy ra t nh l 2.3
17
(
(
Do h vector , , ,
tuyn tnh qua h vector
c lp tuyn tnh nn
, ,,
nh sau:
0, khi vector
biu din
H qu 2.9.1
Nu H' l h con c lp tuyn tnh ti i ca h H th mi vector ca h H u biu
din tuyn tnh qua h H' (cch biu din l duy nht theo nh nh l 2.7).
18
H qu 2.9.2
Mi h con c lp tuyn tnh ti i ca h H u c s vector bng nhau.
Gi s S v S' l hai h con c lp tuyn tnh ti i ca h H. Theo h qu 2.9.1, ta
suy ra mi vector ca h S u biu din tuyn tnh qua h S' v ngc li, cho nn h
S v S' c s vector bng nhau (theo h qu 2.5.2)
L, k
L ta c
L k, l
, ta c k
L, l
k
19
{ }
V d 3.3.2
Trong khng gian
ta xt tp hp :
(x , x , x ) ax
* Vi
(x , x , x ) v
bx
cx
ax
bx
cx
0 v ay
by
cy
0
Hai ng thc trn ko theo: a(x
y ) b(x
y )
cx ) (ay
by
cy ) 0
iu ny chng t
(x
y ,x
y ,x
y ) L
c(x
y )
(x , x , x ) l mt vector bt k thuc tp hp L ta c ax
* Vi
ko theo: a(kx ) b(kx ) c(kx ) k(ax
bx
cx ) 0
iu ny chng t k
(kx , kx , kx )
(ax
bx
bx
cx
0,
Nh vy tp L
kn i vi php cng 2 vector v php nhn 1 s vi 1 vector, do
L l mt khng gian con ca khng gian .
V d 3.3.3
Tp hp L {
chng minh)
(0, x, y, ) x, y,
(bn c t
Chng minh: Gi s (
,
I
i
i
k
20
I
I
Nh vy
kn i vi php cng 2 vector v php nhn 1 s vi 1 vector, do
l mt khng gian con ca .
cha S, cho nn nu S l mt
nh l 3.2
span(S) bng tp cc t hp tuyn tnh ca h S.
Chng minh: Gi
minh
S (i
W'' cha S nn x
tnh cht 3.3)
Do
span(S)
x
i
hay
1. x
, vy S
: iu ny ng theo nh l 2.1
1,2, , m), ta c x
1,2, , m
cha S.
x
u
x
cha S. Vy
(L c th bng
(Theo
Mt h vector , , ,
ca khng gian L c gi l mt h sinh ca n nu mi
vector trong L u biu din tuyn tnh qua h vector , , , .
Nu khng gian L c t nht mt h sinh hu hn vector th L c gi l khng gian
hu hn sinh.
R rng mi vector trong h sinh , , ,
u biu din tuyn tnh qua h sinh
. Nh vy, khi xt mt h vector , , ,
c phi l h sinh hay khng, ta ch
cn kim tra xem cc vector khng c trong h c biu din tuyn tnh qua h hay
khng.
V d 4.1.1
H cc vector n v E1, E2, , n l mt h sinh ca khng gian
(x , x , , x )
u biu din tuyn tnh qua h , , , :
x
x
x
v mi vector
V d 4.1.2
Khng gian L { } ch c mt h sinh duy nht l S { }. V ch c khng gian
L { } mi c h sinh S { } (do ch c vector khng l t hp tuyn tnh ca vector
khng). Tc l L { }
S { }
V d 4.1.3
(1, 1,2),
H
(2,3,5),
(1, 6,1)
span(S) vi S
}.
Chng minh:
trong
ca W).
Li c
3
nn cc vector ca h X1, X2, X3 u biu din tuyn tnh qua h
X1, X2. T suy ra cc vector ca W u biu din tuyn tnh qua h X1, X2, hay h
vector X1, X2 l h sinh ca W.
Qua v d trn, ta thy h vector X1, X2, X3 v h vector X1, X2 u l h sinh ca khng
gian W = span(S).
nh l 4.1
Nu h vector ,
cha h , , ,
,,
l mt h sinh ca khng gian L th mi h vector ca L
u l h sinh ca khng gian L.
22
, ,,
l h , , , , , , , .
trong khng gian L u c th biu din tuyn tnh qua h
Do mi vector
, ,, :
,,
0
,,
Chng minh:
( ): Gi s h sinh S { , , , } khng phi l h sinh ti thiu, tc l tn ti t
nht mt h sinh S
{ , , , } c p < m. Do cc vector ca h S u biu din
tuyn tnh qua h S' nn theo nh l 2.5 ta c h sinh S ph thuc tuyn tnh.
(
): Gi s S
,,
Do L { }
S { }, ta suy ra L { }
S { }, m S ph thuc tuyn tnh cho
nn S phi c t nht 2 vector, ng thi trong h S phi c t nht mt vector biu
din tuyn tnh qua cc vector cn li. Gi s l vector , suy ra mi vector trong
h S u c th biu din tuyn tnh qua h S
{ , , }.
Do mi vector trong khng gian L u biu din tuyn tnh qua h S, nn chng u
biu din tuyn tnh qua h S', hay h S' l mt h sinh ca khng gian L. T suy ra
h S khng phi l h sinh ti thiu ca khng gian L.
23
H qu 4.2.1
Mi h sinh khng ti thiu ca khng gian L
thc s ca n l h sinh.
{ } u tn ti t nht mt h con
Chng minh:
( ): iu ny hin nhin ng bi v mt h sinh m tn ti t nht mt h con thc
s ca n l h sinh th n khng phi l mt h sinh ti thiu.
(
Chng minh:
t S
()
,,
{ }.
( )
( ): t mi h vector c lp tuyn tnh ca khng gian L. Do mi vector
ca
u c th biu din tuyn tnh qua h sinh S, nn theo h qu 2.5.1, ta c s
vector ca W phi nh hn hoc bng s vector ca S. Do S l mt h vector c
lp tuyn tnh ti i ca L.
24
( )
( ): S { , , , } l h vector c lp tuyn tnh ti i nn theo h
qu 2.9.1, mi vector ca khng gian L u biu din tuyn tnh qua h S theo cch
duy nht. T suy ra iu phi chng minh.
( )
( ): Ta chng minh thng qua b sau: "Vi mi h sinh S ph thuc tuyn
tnh ca khng gian L { }, tn ti t nht mt vector
L biu din tuyn tnh qua
h S theo nhiu hn 1 cch".
Gi s S { , , , } l mt h sinh ph thuc tuyn tnh ca khng gian L { },
suy ra S phi c t nht 2 vector, ng thi trong h S phi c t nht mt vector
biu din tuyn tnh qua cc vector cn li. Gi s l vector , tc l:
k
Khi vector
k
1
k
0
k
0
H qu 4.4.1
Mi h sinh ti thiu u c s vector bng nhau.
t S v S' l 2 h sinh ti thiu bt k ca khng gian L { }. Theo nh l 4.4, S v S'
l 2 h vector c lp tuyn tnh ti i ca khng gian L, do hai h S v S' phi c
s vector bng nhau (theo h qu 2.9.2).
H qu 4.4.2
Mi h n vector n chiu c lp tuyn tnh u l h sinh ti thiu ca khng gian
Suy ra mi h sinh ti thiu ca khng gian
u c s vector ng bng n.
25
(L c th bng
).
{ } khng c c s.
V d 4.3.1
H vector n v , , , l mt c s ca khng gian
(do h vector n v l
mt h sinh c lp tuyn tnh ca
). Ta gi h vector ny l c s n v ca
khng gian .
V d 4.3.2
L {
vector P
(0,1,0), P
V d 4.3.3
(1, 1,2),
(2,3,5),
khng gian
span(S) vi S
, khng t l), cho nn h
V d 4.3.4
H vector n v
,,
l mt c s ca
, do
V d 4.3.5
(0, x, y)} l mt khng gian con ca .
L {
(0,1,0), P
(0,2, 1) l mt c s ca L, cho nn
H 2 vector P
2.
V d 4.3.6
(1, 1,2),
(2,3,5),
span(S), cho nn
2
(1, 6,1). H
nh l 4.5
Mi khng gian con ca khng gian
l mt c s ca khng gian
0 < n.
r v H
,,
} l mt h m vector ca L. Khi :
27
r
r
H qu 4.6.1
Trong mt khng gian con r chiu ca khng gian
hn r u ph thuc tuyn tnh.
, mi h vector c s vector ln
,,
L cho tng ng
P ( )
28
5.Hng ca mt h hu hn vector
5.1.C s ca mt h vector
nh ngha 5.1
Cho mt h m vector H { , , , }. C s ca h H l mt h con H' sao cho mi
vector ca h H u biu din tuyn tnh qua h H' theo cch duy nht.
Theo nh ngha, ta d dng chng minh c h H { } khng c c s, ng thi
khng c h con c lp tuyn tnh. Ta cng chng minh c rng H
{ } khng l
c s ca mt h vector no c. Vy vi h H { }, c s ca n c c im g? nh
l sau y s tr li cho cu hi :
nh l 5.1
Cho H' l h con ca h H
(i) H' l c s ca h H.
(ii) H' l h con c lp tuyn tnh ti i ca h H.
(iii) H' l h con c lp tuyn tnh m mi vector ca H u biu din tuyn tnh qua
h H'.
Chng minh:
(i)
(ii): Ta chng minh minh b sau: "Mi h con ph thuc tuyn tnh ca h
vector H u khng phi l c s ca n".
Hin nhin nu H
{ } th H' khng l c s ca h H.
k
1
(iii) v (iii)
nh l 5.2
Mi c s ca h H u c s vector bng nhau.
V d 5.1.1
Cho h vector 4 chiu
(1,2,0,1)
(1,3,2,0)
(2,3, 2,3)
(1,4,4, 1)
H con gm 2 vector
l c s ca h vector cho v:
30
2
,
l c s ca h vector cho.
5.2.Hng ca mt h vector
nh ngha 5.2
S vector ca c s ca h vector H c gi l hng ca h vector H, k hiu l r(H).
Quy c r({ }) 0.
Hng ca mt h vector l mt s t nhin r. Hin nhin l r khng th vt qu s
vector ca h. Mc khc, c s ca mt h vector n chiu l mt h vector c lp
tuyn tnh, do r
n. Nh vy hng ca mt h vector khng vt qu s vector
ca h v khng vt qu s chiu ca khng gian.
Theo nh l 5.1, ta suy ra
nh l 5.3
S vector c lp tuyn tnh ti i trong h vector H cng chnh l hng ca h
vector .
T ta d dng suy ra cc h qu sau:
H qu 5.3.1
Mt h vector n chiu ph thuc tuyn tnh khi v ch khi hng ca h vector nh
hn s vector ca n. Ni cch khc, mt h vector n chiu c lp tuyn tnh khi v
ch khi hng ca h vector ng bng s vector ca n.
H vector H c lp tuyn tnh khi v ch khi H l h con c lp tuyn tnh ti i ca
chnh n. iu tng ng vi hng ca h H ng bng s vector ca n, nn ta
c iu phi chng minh.
H qu 5.3.2
Nu hng ca h vector bng r th mi h con gm r vector c lp tuyn tnh ca h
vector u l c s ca n.
nh l 5.4
Cho 2 h vector n chiu , , ,
(H ) v , , , (H ). Nu mi vector ca h
(H ) biu din tuyn tnh qua h (H ) th hng ca h (H ) khng ln hn hng ca
h (H ).
Chng minh: Gi P l mt c s ca h (H ) v Q l mt c s ca h (H ). V P l mt
h con ca h (H ) nn mi vector ca c s P u biu din tuyn tnh qua h (H ).
Li c mi vector ca (H ) u biu din tuyn tnh qua c s Q, cho nn mi vector
ca c s P u biu din tuyn tnh qua c s Q. V P l mt h vector c lp tuyn
31
,,
, }.
nh l 5.5
Nu vector X biu din tuyn tnh qua cc vector ca h H th hai h vector H v H' c
hng bng nhau. Ni cch khc, hng ca mt h vector khng thay i nu ta thm
vo 1 vector biu din tuyn tnh qua h , hoc bt i 1 vector biu din tuyn tnh
qua cc vector cn li ca h .
Chng minh:
1. nh l hin nhin ng i vi php bin i s cp th nht.
2. t mt h vector n chiu bt k H { , , , }. Nhn vector ca h vi mt
s k 0 ta c h vector H
{k , , , }.
p dng nh l 5.5, ta thy 2 h H v H' u c hng bng hng ca h vector sau:
H
{k , , , , }
Tht vy:
32
- Vector k
- Vector
- Vector
33
34
35
37
TM TT KIN THC
1.Vector v khng gian vector
1.1.nh ngha vector v khng gian vector tng qut
nh ngha: Cho tp
(mi phn t trong tp l mt i tng i s nh s
thc, s phc, a thc, b c th t, ma trn, ) v trng (
hoc
) vi
2 php ton sau:
+:
( , y)
y
.:
(k, )
k.
Php ton th nht ta tm gi l php cng 2 phn t, php ton th 2 ta tm gi l
php nhn 1 s vi 1 phn t, sao cho 2 php ton ny tha mn 8 tnh cht sau (cc
tnh cht ny tng t nh nhng tnh cht ca php cng v php nhn trong tp s
thc hoc s phc):
1. Tnh cht giao hon ca php cng 2 phn t:
y y
,y
2. Tnh cht kt hp ca php cng 2 phn t:
(
(y
)
y)
, y,
3. Tn ti phn t trung ha hay phn t khng:
4. Mi phn t u tn ti phn t i ca n:
( ) ( )
, ( )
5. Tch ca mt phn t bt k vi 1 bao gi cng bng chnh n:
1.
6. Tnh cht phn phi ca php nhn 1 s vi 1 phn t i vi php cng 2 phn t:
k(
y) k
ky
,y
k
7. Tnh cht phn phi gia php cng 2 s v php nhn 1 s vi 1 phn t:
(k l)
k
l
k, l
8. Tnh cht kt hp gia php nhn 2 s vi php nhn 1 s vi 1 phn t:
(kl)
k(l )
k, l
c gi l mt khng gian vector trn trng
khng gian vector.
th
, hay cn c gi l mt
Nh vy chng minh mt tp
vi 1 phn t trn tp v trng
nhng iu sau:
1.
kn i vi php cng 2 phn t, tc l , y
y
2.
kn i vi php nhn 1 s vi 1 phn t, tc l
k
k
3. 2 php ton cng 2 phn t v nhn 1 s vi 1 phn t tha mn 8 tnh cht
trn.
trong mc 3 l mc quan trng nht.
{( ,
} v
),
(
k
Khi
(y , y , y ), k
y ,
y ,
y )
(k , k , k )
Vector khng :
( , , )
Vector i ca vector
( ,
) l
V d 2:
V d 3:
v
P l tp cc a thc 1 bin
dng cho trc), tc l :
P
{p
|a
c bc
n (n l s nguyn
,1,2, , n}
Ta nh ngha php cng 2 vector nh php cng 2 a thc v php nhn 1 v hng
vi 1 vector nh php nhn 1 s vi 1 a thc. Khi P cng vi 2 php ton trn l
mt -khng gian vector, trong vector khng l a thc 0.
V d 4:
{( ,
} v
39
y ,
(k ,
( ,
y ,
,
),
(y , y , y ),
y )
cng 2 php ton trn khng phi l mt khng gian vector do tnh cht 7 khng
tha mn:
(1,2,3), k
Ly v d vi
(k
l)
(1
1. (1,2,3)
(k
l)
2). (1,2,3)
k
1, l
3. (1,2,3)
2. (1,2,3)
(3,2,3)
(1,2,3)
(2,2,3)
(3,4,6)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Vector
,
l duy nht.
l duy nht.
, ,
k
k.
( 1)
k
hoc
1.4.Php tr 2 vector
nh ngha: Hiu ca 2 vector
sau:
Php tr 2 vector theo nh ngha trn l php ton ngc ca php cng 2 vector.
T cc tnh cht 6 v 7, ta d dng suy ra cc tnh cht tng t i vi php tr 2
vector:
k(
k (k
l)
n)
c gi l mt vector s hc n
n)
(y , y , , y ), k
, , ),
(
y ,
y ,,
y )
k
(k , k , , k )
Vector khng l vector c tt c cc thnh phn bng 0 :
( , , , ) l vector
Vector i ca vector
(
)
( 1)
,
,,
( , ,, )
( ,1, , ), ,
( , , ,1) c gi l cc vector
Trong cc phn tip theo, ta ch t khng gian vector n chiu v cc khng gian con
ca n. Cc khi nim, nh l, tnh cht, c trnh by tip theo c th c suy
41
rng cho khng gian vector tng qut v cc khng gian con ca khng gian vector
tng qut.
1,2, , m)
Mi t hp tuyn tnh ca h , , ,
l kt qu ca cc php ton cng 2 vector
v nhn 1 s vi 1 vector trn cc vector ca h , , , . V ngc li, kt qu
ca cc php ton cng 2 vector v nhn 1 s vi 1 vector trn cc vector ca h
, ,,
l mt t hp tuyn tnh ca h , , , .
V d: vector
3(
(4
) l kt qu ca cc php
cho nn
; li c
,,
l mt t hp tuyn tnh ca
42
,,
l mt
k ) th ta ni rng
V d 1: Vector
(2, 1, 2),
( ,1,3),
,,
1
Tng qut hn, mi t hp tuyn tnh ca p vector bt k trong m vector
, ,,
(p m) u biu din tuyn tnh qua h vector , , , .
nh l sau y cho thy php biu din tuyn tnh c tnh cht bc cu.
nh l: Nu vector biu din tuyn tnh qua cc vector , , ,
v mi vector
(i 1,2, , m) u biu din tuyn tnh qua cc vector , , ,
th vector
biu din tuyn tnh qua cc vector , , , .
43
1,2, , m
,,
( , ,, ) k
,,
, , , . Ta gii phng
trnh k
k
k
thng qua h phng trnh tuyn tnh thun nht:
1k
k
k
k
1k
k
{
k
k
1k
k
k
{
k
H c nghim duy nht (k , k , , k ) ( , , , ), cho nn h cc vector n v
, , , c lp tuyn tnh.
V d 2: t h vector:
k
k
3k
{
2k
5k
(1,3, 2,5)
(3, 2,1,4)
( 1,8, 5,6)
k
thng qua h phng trnh tuyn tnh
3k
2k
k
4k
44
k
8k
5k
6k
k
{
3k
k
k
k
H phng trnh c v s nghim, cho nn h vector
H qu:
1. H 2 vector ph thuc tuyn tnh khi v ch khi 2 vector t l.
Do vector khng biu din tuyn tnh qua mi h vector, nn ta c h qu sau:
H qu:
1. Nu mt h vector c lp tuyn tnh th mi h con ca n u c lp tuyn tnh.
2. Nu trong mt h vector c 2 vector no t l th h vector ph thuc tuyn
tnh.
nh l 3: Cho 2 h vector n chiu , , ,
(H ) v , , , (H ). Nu m > p
v mi vector ca h (H ) biu din tuyn tnh qua h (H ) th h vector (H ) ph
thuc tuyn tnh.
H qu:
1. Nu h vector (H ) c lp tuyn tnh v mi vector ca h (H ) biu din tuyn
tnh qua h (H ) th m p
2. Nu c hai h vector (H ) v (H ) c lp tuyn tnh, ng thi mi vector ca h
(H ) biu din tuyn tnh qua h (H ) v ngc li, mi vector ca h (H ) biu din
tuyn tnh qua h (H ), th hai h vector c s vector bng nhau, tc l m p
nh l 4: Mi h vector n chiu vi s vector ln hn n u ph thuc tuyn tnh.
khng vt qu n.
nh l 5: Gi s h vector , , ,
c lp tuyn tnh. Khi nu vector X biu
din tuyn tnh qua h vector , , ,
th cch biu din l duy nht.
45
nh l 6: Gi s h vector
, ,,
c lp tuyn tnh. Khi h vector
, , , , ph thuc tuyn tnh khi v ch khi vector U biu din tuyn tnh qua
h vector , , ,
(cch biu din l duy nht theo nh nh l 2.7)
,k
46
,
k, l
k
l
. Tng qut hn, mi t hp tuyn tnh ca mt
h vector bt k ca khng gian u thuc khng gian .
ta t tp hp :
( ,
) a
* Vi
( ,
) v
a
b
c
v ay
by
cy
Hai ng thc trn ko theo: a(
y ) b(
y )
c ) (ay
by
cy )
iu ny chng t
(
y ,
y ,
y )
c(
( , , ) l mt vector bt k thuc tp hp ta c a
* Vi
ko theo: a(k ) b(k ) c(k ) k(a
b
c )
(k , k , k )
iu ny chng t k
y )
(a
Nh vy tp
kn i vi php cng 2 vector v php nhn 1 s vi 1 vector, do
l mt khng gian con ca khng gian .
V d 3: Tp hp
( , , y, )
, y,
(bn
c t chng minh)
cha S, cho nn nu S l mt
( ,
,,
v mi
V d 2: Khng gian
V d 3:
H
(1, 1,2),
(2,3,5),
(1, 6,1)
span(S) vi S
}.
Chng minh: W
th mi h vector
H qu:
1. Mi h sinh ti thiu u c s vector bng nhau.
2. Mi h n vector n chiu c lp tuyn tnh u l h sinh ti thiu ca khng gian
. Suy ra mi h sinh ti thiu ca khng gian
u c s vector ng bng n.
{ } khng c c s.
V d 1: H vector n v
, ,,
l mt c s ca khng gian
(do h vector
n v l mt h sinh c lp tuyn tnh ca ). Ta gi h vector ny l c s n v
ca khng gian .
V d 2:
{
H 2 vector P
( ,1, ), P
( , , y) bt k ca , ta t phng trnh:
k
k
2k
k P k P
{ k
k
y
50
nn h cng l mt
V d 3:
(1, 1,2),
gian W = span(S) vi S {
khng t l), cho nn h ,
(2,3,5),
(1, 6,1). H ,
l h sinh ca khng
, , }. H , c lp tuyn tnh (do 2 vector ,
l mt c s ca khng gian W span(S).
V d 1: H vector n v , , , l mt c s ca , do
{
( , , y)} l mt khng gian con ca .
V d 2:
( ,1, ), P
( ,2, 1) l mt c s ca , cho nn
V d 3:
(1, 1,2),
(2,3,5),
(1, 6,1).
H ,
l mt c s ca khng gian W
span(S) vi S { ,
W 2
2.
H 2 vector P
}, cho nn
nh l 2: Gi s
r v H { , , , } l mt h m vector ca . Khi :
(i): Nu h H c lp tuyn tnh th m r
(ii): Nu h H l h sinh ca th m r
(iii): Nu m r th h H c lp tuyn tnh khi v ch khi h H l h sinh ca L.
, mi h vector c s
P
,
cho tng ng
P ( )
,,
5.Hng ca mt h hu hn vector
5.1.C s ca mt h vector
nh ngha: Cho mt h m vector H { , , , }. C s ca h H l mt h con H'
sao cho mi vector ca h H u biu din tuyn tnh qua h H' theo cch duy nht.
Theo nh ngha, ta d dng chng minh c h H { } khng c c s, ng thi
khng c h con c lp tuyn tnh. Ta cng chng minh c rng H
{ } khng l
c s ca mt h vector no c. Vy vi h H { }, c s ca n c c im g? nh
l sau y s tr li cho cu hi :
nh l: Cho H' l h con ca h H { }. Khi cc mnh sau l tng ng:
(i) H' l c s ca h H.
(ii) H' l h con c lp tuyn tnh ti i ca h H.
(iii) H' l h con c lp tuyn tnh m mi vector ca H u biu din tuyn tnh qua
h H'.
l c s ca h vector cho v:
2
,
l c s ca h vector cho.
5.2.Hng ca mt h vector
nh ngha: S vector ca c s ca h vector H c gi l hng ca h vector H, k
hiu l r(H). Quy c r({ })
.
Hng ca mt h vector l mt s t nhin r. Hin nhin l r khng th vt qu s
vector ca h. Mc khc, c s ca mt h vector n chiu l mt h vector c lp
tuyn tnh, do r
n. Nh vy hng ca mt h vector khng vt qu s vector
ca h v khng vt qu s chiu ca khng gian.
Theo nh l v c s trn, ta c:
nh l 1: S vector c lp tuyn tnh ti i trong h vector H cng chnh l hng ca
h vector .
H qu:
1. Mt h vector n chiu ph thuc tuyn tnh khi v ch khi hng ca h vector
nh hn s vector ca n. Ni cch khc, mt h vector n chiu c lp tuyn tnh khi
v ch khi hng ca h vector ng bng s vector ca n.
,,
, }.
54
MT S BI TP C BN
Tp cc b 2 s thc c th t
v 2 php ton:
) (
) (
Cng 2 phn t: (
Nhn 1 s thc vi 1 phn t: ( ) (2 2
C l mt - hng gian vector ha hng?
)
)
z ) v B
2
5z
0 v
2
Hai ng thc trn o theo:
5z ) (
2
5z ) 0
iu n chng t
B (
(
* Vi
o theo: (
5z
0}.
0
) 2(
z
5(z
z )
z )
z ) l mt vector bt thuc tp hp ta c
) 2( ) 5( z )
(
2
5z ) 0
iu n chng t
z)|
. Tm s chiu
5z
0,
z )
Nh vy tp
n i vi php cng 2 vector v php nhn 1 s vi 1 vector, do
l mt hng gian con ca hng gian .
{(
2. tm s chiu ca hng gian
z)|
2
mt phng 3x-2y+5z=0, ta cn phi tm mt c s ca n
5z
0} hay s chiu ca
Nhn li nhng kin thc v phng php ta trong hng gian ta thy mt phng
3x-2y+5z=0 l mt mt phng i qua gc ta O(0 0 0) c nh mt phng n
ta ch cn c nh thm 2 im phn bit A, B trn mt phng sao cho im O, A, B
hng thng hng iu cng tng ng vi vic c nh 2 vector hng cng
phng
O v
OB trn mt phng. Quay v bi ton tm c s trn nh hng ca
ta l phi tm 2 vector hng t l ha 2 vector c lp tuyn tnh trong hng gian
(1 1 1) v B ( 2 1) u thuc hng gian Ta chng minh
t 2 vector
h 2 vector n l c s ca hng gian tc l chng minh mi vector C (
z)
thuc hng gian biu din tuyn tnh qua h B theo cch du nht.
55
t phng trnh :
a
bB C
a
b
{ a 2b
a b z
a
b
a 2b
{
a
a
{
b
Phng trnh lun c nghim duy nht do mi vector C (
z) thuc hng
gian L biu din tuyn tnh qua h B theo cch du nht. Vy h 2 vector B l c
s ca hng gian Su ra
2.
Tm ta ca a thc ( )
a) 1
b) 1 (
)(
)
(
i vi cc c s sau:
a) tm ta ca ( ) a
a
a
a
trn c s 1
, ta
gii phng trnh n 1 n s (
):
a
a
a
a
) (a a a
Phng trnh c nghim duy nht (
a ) do ta
ca ( ) a
a
a
a
trn c s 1
l (a a a
a ).
b) tm ta ca ( ) a
a
a
a
)(
)
(
) , ta gii phng trnh n 1 n s (
a
(
(
)
(
(
)
trn c s 1 (
):
)
(
(
Do :
a
a
a
a
=a
(
)]
a [
) (
) ]
a [
2 (
(
)
(
)
a [
) ]
a [
) ]
a [
) ]
56
) (*)
(
Ci ai
012
0 i
C a
C a
57
trn c s 1 (
na
a )
)(
58
TON CAO CP
Khng gian vector
(Bn th nghim)
H Ni, 2011