Tmmo İmpeller Turkce

' ' - \ t
t m m o b m a k i n a m h e n d i s l e r i o d a s
ayfck y a y m o r g a n
Y A SIZINTILARI PERVANEL KARITIRICILARIN TASARIMI
SERVS SICAKLII 400 C Y E KADAR OLAN ISITMA TESSATI FABRKA
TASARIMINDA Y ERLET RM 1 FABRKA ALAN NDA Y ERLE M
GEM PERVANELERNDE KAVTASY ON EROZY ONU PROBLEM
OERUKONI
156 eit koynokelekt rodu
ve
He r c i n s OERL KON-FONTARGEN Al a k
Ha r a r e t El e k t r o d ve Ka y n a k ub uk l a r
TOZALT Ka y n a i i n ba k r k a pl El e k t r o d l a r ve
To zl a n
M G/CO, KAY NAI i i n ba k r k a pl El e k t r o d l a r
Ka y n a k Tr a n s f o r m a t r l e r i
Ka y n a k Re d r e s r l e r i
Ta m y a l t k a n Ka y n a k Pe n s e l e r i
Ta m y a l t k a n Ha va l Ka r b o n -Ar k Pe n s e l e r i
Ka y n a k ht i s a s ve Te k a m l Kur s l a r
En d s t r i y e l Rn t g e n s e r vi s i
Ul t r a s o n i k m a l ze m e m ua y e n e s e r vi s i
Te k n i k Se r vi s l e r i
Te k n i k Y a y n l a r
i l e
Sa n a y i mi zi n
M h e n d i s Te k n i s y e n ve
Ka y na k l a r m z n
Hi zm e t i n d e d i r .
Kaynaknn Gven Kayna
OERLIKON KAY NAK ELEKTRODLARI VE SANAY A. . STANBUL
rt i bat brosu: Karaky, Pereml i Sokak, No. 11-15 Tel : 45 52 35 (3 hat)
Fabri ka: Topkap , Yeni Londra asf al t . rp c S. 25 Tel : 23 5! 06 (2 hat)
KAUTEDE
NDER
O Rutil tipi elektrodlar
O Bazik tipi elektrodlar
O Sellozik tipi elektrodlar
O Asit tipi elektrodlar
O Paslanmaz elik elektrodlar
O Dkme demir (pik)
elektrodlar
O elik dkm elektrodlar
O Yksek sya dayankl
zel elektrodlar
O Sert dolgu kaynak elektrodlar
O Oluk ama ve
kesme elektrodlar
O Yksek randman,
demir tozlu elektrodlar
O Derin nfusiyet elektrodlar
O Tozalt kayna iin
bakr kapl elektrod ve tozlan
O C0
s
kayna iin
bakr kapl elektrodlar
O Suda sertleen elikler iin
zel elektrodlar
O Havada sertleen elikler iin
zel elektrodlar
O Yada, sertleen elikler iin
zel elektrodlar
= tu n l l l l l l l l l l l l l l l l l l l t m M
BHLER
KAY NAK UBUKLARI ,
ELEKTRODLARI SAN. & T C. A. .
Fabrika:Yakack asfalt. Kartal.ST.
rtibat Brosu Kurekler Cad No 23 Karaky ST
Tel 53 45 53/53 42 83
Tel 49 71 97/49 71 98
Kaynak El e k t r o d l a r ve Ma l
mesi
RACATA BA
Ka r t a l As f a l t KARTAL / STANBUL,
''.:>/.%)>'*>:
SAYISI
10 Lira
YILLIK ABONE
100 Lira
t t
MHENDS
VE MAKNA
MHENDS VE MAKNA
Makina Mhendisleri Odas
Adna Sahibi
Fevzi olt
karan
MAK-DOK
Makina Mhendisleri Odas
Basm - Yayn - Aratrma
Dokmantasyon ve Danma
Merkezi
Sorumlu Yazileri Mdr
Gndz Gzen
Dergi Yayn Komisyonu
Yksel DEMREKLER
Haluk TECER
Adres
MHENDS VE MAKNA
DERGS
Smer Sokak 36/2 Ankara
Telefon: 30 11 65 (3 Hat)
Dizgi, Tertip, Bask
MAYA Matbaaclk
Esat Cad. 44 - Ankara
Tel: S 89 72
NDEKLER
YA SIZINTILARI 97
eviren Mehmet Dallar
PERVANEL KARITIRICILARIN TASARIMI 100
eviren Yaylal Gney
SERVS SICAKLII 400 C YE KADAR OLAN
ISITMA TESSATI 107
Yazan Osman Kobak
FABRKA TASARIMINDA YERLETRME
1 FABRKA ALANINDA YERLEM 113
Yazan mer Kuleli
GEM PERVANELERNDE KAVTASYON
EROZYONU PROBLEM 127
eviren Mehmet Dallar
ABONE ARTLARI YAZI KABUL ARTLARI
Says: 10.- TL. (Yurtd: Single copy t1. 00)
Yllk Abone (12 say) 100.- TL.
yelerimize (fazla say), Makina Mhendislii renimi
yapan rencilere:
Beher say : 7,50.- TL.
Yllk Abone : (12 say) 75.- TL. dr.
Dergide Teknik, Ekonomik ve sosyal yazlar yaynlanr.
Gnderilen yazlar, yaynlansn veya yaynlanmasn, ya-
zarna geri verilmez. Yazlardaki dnce, kanaat ve bun-
lardan doacak sorumluluk yazarna ait olup, dergiyi
temsil etmezler. eviriden doacak her trl sorumluluk
evirene aittir.
Gnderilecek yazlar, yaznn zetiyle birlikte daktilo ile
iki nsha yazlmal ve filmi alnacak ekiller parlak kt-
ta net ve temiz olmaldr. Ayrca, yazarn ksa zge-
miini ve yazma adresini de gndermesi gereklidir.
Bu artlara uymayan yazlar gerekli dzeltmeler iin
yaz sahibine iade edilir.
Dergimizdeki yazlar kaynak gsterilmek suretiyle ikti-
bas edilebilir.
REKLAM TARFES VE ARTLARI
n Kapak 5000 TL.
n Kapak Kars 5000 TL.
"indekiler" Sahifesi Kars 4500 TL.
Metin Sahifeleri Sonu Kars 4500 TL.
Arka Kapak Kars 4000 TL.
Arka Kapak " 4500 TL.
Arka Kapak 6000 TL.
Sahifeler 3500 TL.
1 Bir ylda en az 12 reklm vereceini peinen taahht eden firmalara %10 sreklilik indirimi
yaplr. Bu tenzilat kapsamna; n Kapak, n Kapak Kars, "indekiler Sahifesi
Kars, Metin Sahifeleri Sonu Kars, Arka Kapak Kars, Arka Kapak ve Arka Ka-
pak'ta yaynlanan reklmlar girmez.
Reklamlar bir sonraki ylda 12'ye tamamlanan firmalar, o yl iin geerli olacak yeni reklm
tarifesini de kabuenmi olurlar.
2 Peinen taahhtte bulunup, herhangi bir nedenle reklmlarn 12'ye tamamlamayan firmadan,
daha nce kendilerine uygulanm bulunan %10 sreklilik tenzilt tutarlar tahsil edilir.
3- Dergimize araclk ile reklm temin eden acentalara %15 acenta komisyonu verilir. Bunun
haricinde yllk (12 say) reklmlara tannan sreklilik indirimi uygulanmaz.
4 - Renkli yaynlanan reklmlardan her renk iin 1.500.- TL. renk fark alnr.
5 Daha nce reklmlar yaynlanm olup, hesaplarnda bor bakiyesi bulunan firmalarn yeni
bir angajmana girmek istemeleri halinde, bu borlarn tamamen tasfiye etmeleri gerekmekte-
dir.
6 Yaynlanmas istenen reklm filminin firmaca yaptrlarak gnderilmesi gerekmekte olup;
eskiz veya tertip halinde reklm kabul edilmez.
7 Reklm filmlerinin azami boyutlar tan sahife 17x27 cm. olmaldr. Bu llerden byk veya
kk reklmlar yaynlanmaz.
8 - Reklm yayn iin son mracaat tarihi, reklamn yaynlanaca aydan bir evvelki ayn 10'una
kadardr. Bu tarihten sonra gnderilen reklmlar bask durumu msait olduu takdirde yayn-
lanr.
9 Devaml yaynlanan reklmlarda yaplacak herhangi bir deiiklik iin, deiik reklamn ka-
ca aydan bir evvelki ayn 10'una kadar, durumun yazl olarak bildirilmesi ve yeni filmin
gnderilmesi gerekir. Aksi halde eski reklmn yaynna devam edilir.
10 - Devaml yaynlanan reklm filmleri eskidiinde, reklm veren firmadan yenisi istenir. Firmaca
yenisi gnderilmedii takdirde, ayn film dergimizce yaptrlarak masraf fatura edilir.
11 - Hatal hazrlanarak gnderilen filmlerden dergimiz sorumlu deildir.
12 Yukarda belirtilen hususlarn uygulama ve bunlardan doacak anlamazlklarn zmleme
yeri Ankara'dr.
Dergiye reklm verenler yukarda yazl hususlar kabul etmi saylr.
Yazan : R. T. COTNER
eviren : Mehmet DALILAR
YA SIZINTILARI
Ya fiatlan arttka her ya damla-
snn ziyan edilmemesi iin nlem
almak gerei daha ok hissediliyor.
Etkili bir kontrolla ya szmalarna
mani olunabilir.
Bir donanmdan her on saniyede bir damla ya s-
zmts olursa bir ylda takriben 150 kg ya ziyan ediliyor
demektir. Szan yan makinay kirletmesinden dolay
temizlik iin aynca bir harcamaya da gereksinme duyu-
laca, retilen maln kirlenebilecei, ya szntsndan
ileri gelecekyangn tehlikesinin olabilecei hususlar da
dnlrse basit gibi grnen bir ya szntsnn nelere
yolaaca kolayca anlalr.
Endstriyel idrolik bakm ve sznt kontrol prog-
ramlarnn faydalln lmek zere Mobil Oil irketi
drolik Sznt ndeksleri S : Bir donanm ya da
makinada bir yl zarfnda kullanlan ya miktarnn, o
donanm ya da makinann deposundaki ya miktarna,
oran dzenlemitir. Mobil tarafndan saptandna
gre her ne kadar S deerleri endstriden endstriye
ve hatta bir kuruluta bir fabrikadan dier fabrikaya
byk farkllklar oluturuyorsa da bir fabrikada ortala
ma olarak kullanlan ya miktar, makinalann depola-
rndaki toplam ya kapasitesinden ok daha fazladr.
Bir ok fabrikalarda sfr S deerine ulamak
tahayyl edilemezse de idrolik szntlarn byk l-
de nlenmesi mmkndr. Aada aklanan yedi me-
tod ile szntlara engel olmak ve S deerini dr-
mek olana vardr.
1. Bakmc Personeli Szntya Kar Uyank:
Tutmak, nce bir idrolik sznt ynetmelii yapl-
maldr. Yaclar, ileticiler ve bakm personeli sznt
yapan bir makinann faaliyetine engel olmal ve yal
zeminler normal bir alma ortam olarak kabul e-
dilmemelidir.
Personele idrolik sistemlerin tamir ve bakm ile
ilgili muayenelerin nasl yapld hakknda bilgi ve-
rilmeelidir. Ya satan firmalardan bu bakmdan ge-
rekli yardm salanabilir.
2. drolik Sistem Her Gn Kontrol Edilmelidir.
Yaclar gnlk kontrollannda sznt olup olmadna
byk nem atfetmelidirler. Farkadilecek bir sznt
kayna grnd kadar basit olmayabilir. Szntlar
yakalama ans makina aksam zerine damlayan ya
farketmekten ibarettir.
Bir szntya raslandnda sznt sahas temiz-
lenmeli ve sonra en ok sznt yapan yerler olarak maki
na zerindeki balant elemanlar, hortumlar, statik ve
dinamik contalar dikkatle incelenmelidir. ok defa ba-
sit bir skma ameliyesi problemi halledebilir.
Sznt menei saptandnda yan damlamaya
balamadan evvel epeyce bir alana yayld hususu da-
ima hatrda tutulmaldr. Eriilmesi g olan ek yerler-
deki balantlara zellikle daha ok nem verilmelidir.
3. Sabit Ek Yerleri Uygun ekilde Monte Edil-
melidir. Sabit ek yerlerinde- borular, hortumlar ve
contalar sk sk sznt grlr. Bu ksmlardaki sznt-
larn en ok raslanan oluma nedenleri yle sralana-
bilir: Uygun olmayan ya da kifayetli olmayan materyal
kullanlna ilveten tala kaldrma, kesme ve di ama
ameliyelerinde dikkatsizlik yaplmas ve keza ek yerlerin-
deki paralarda apak braklm olmas; hatal montaj,
mekanik gerilim ve titreimlerden dolay ek yerlerin-
de geveme olmas; devrede ani basn ykselmeleri-
nin olumas.
Sabit ekyerlerinde szntya kar dayankll
salayacak nlemler aada verilmitir:
Mmkn halinde boru balant says azaltlma-
ldr. Szntlarn devrelerde oalmasn nleyecek en
etkili nlem balant saysn azaltmaktr. Balantlar
kolayca eriilebilecek ekilde dzenlenmelidir. alan
bir donanmda bu nlemlerin alnmasnda ok glk
ekileceine gre hi olmazsa sznt kontrollanna b-
yk nem verilmeli, balant elemanlar fabrika ara yol-
larnn dna tanmaldr.
Vidal birletirmeler kullanldnda birletirme
paralarndaki dilerin temiz ve dzgn olup olmadna
baklmaldr. Boru vidal balantlar titreime neden
olduklarndan byle birletirmelerde kaln etli borular-
dan faydalanlmaldr.
drolik devre ve balant elemanlanndaki krl-
malarn balca nednni titreimdir. Titreime kar ko-
runma nlemi, borularn uygun ekilde raptedip sallan-
tsn nlemek ve iddetli nekaniksel titreimlere kar
izole etmek iin de esnek hortumlar ya da mafsallar
kullanmaktr. Ar hizmet makinalarnda borularn
sarsntya kar raptedilmesi bilhassa ok nem arz eder.
Borularn raptedilmeleri, normal genlemelere ve borula-
rn scaklkla genleip daralmasna kar engel olmamal
MHENDS VE MAKNA / CLT 23 SAYI 255 - NSAN 1978 97
ve ayrca borular raptedildikleri konsollar zerine kay-
nak edilmemelidir.
Son olarak, borular bklmemeli, eilmemeli ve
izilmemelidir. Tam lsnde hortum kullanlmasna
dikkat edilmelidir. Haddinden fazla kk lde kul-
lanlacak hortumlar basnc arttracaklarndan sznt
olumasna neden olurlar.
Hortumlarn sk sk sklp taklmasnn zorunluk
arzettii hallerde kolay taklp sklebilen zel kaplin
kullanlmaldr. Birletirilecek iki hortumun her birin-
de birer valf bulunmal, yle ki kaplin skldnde valf-
lar otomatik olarak kapanmal, kaplinle balants sa-
landnda da yine otomatik olarak almaldr. Bu
suretle idrolik devrelerin sklp taklmasnda yan
bouna sarfedilmesi nlenmi olur.
4. Szdrmaz Conta Hatalarnn nlenmesi. drolik
sznty oluturan nedenlerden bir dier nemli olan da
rod, aft, piston ve valf milleri zerindeki szdrmaz
contalarda grlen hatalardan ileri gelir. Szdrmaz conta-
larn kifayetli ve uzun mrl oluuna etki eden bir
ok faktrlerden en nemlisi materyal seiminde topla-
nr. Szdrmaz contalar, kendilerine temas eden ilenmi
paralarn hassas yzleriyle idrolik yan scakl, basn-
c ve hz arasnda iyi bir uyuum oluturulmaldr. Uy-
gun olmayan materyalden szdrmaz contalar yumuar,
ier, bzlr, gemeli paralara etki eder, srtnmeyi
arttrr, sertleir, genleir ve neticede sznt yapar.
Uygun ekilde depolanmamas nedeniyle bir ok
yeni szdrmaz contalar monte edilmeden ok evvel dahi
arzal olabilirler. Nakil ileminden sonra szdrmaz
contalar muayene edilmelidir. Szdrmaz conta zerinde
kalm kir ve tozlar makinada derhal sznt yapar
ya da szdrmaz contann servis mrn azaltr. Sz-
drmaz contalar kuru ve souk ortamda muhafaza edil-
melidir. Scak ya da nem, szdrmaz contalar iirir,
deforme eder ve metal paralarn paslandrr.
Szdrmaz conta segmanlan kme eklinde gayri
muntazam ylmamak ya da asklar zerine almamal-
dr. Byle bir muhafaza ekli segmanlan deforme ede-
ceinden bunun yerine muntazam ekilde st ste kona-
rak dikkatle istif edilmeli, en altta kalan segman arlk
nedeniyle deforme olabileceinden istif ykseklii ok
olmamaldr.
uras hatrda tutulmaldr ki, uygun ekilde de-
polanm olunsalar bile szdrmaz contalar zamanla ya-
lanp deforme olurlar. Bu nedenle depoda mevcutlar-
dan, nce en eski olanlar servise konmaldr.
Bir makin adan eski szdrmaz contalar skerken
fazla skmadan ileri gelen ypranma, yalama kifayetsiz-
lii, kirlilik, uygun olmayan anma, bklme ve izil-
mi olma gibi hususlar ynnden muayene yaplmal-
dr. Bulunan kusur olursa nedeni izale edilmelidir.
Kir, pas, metal apaklar ve talama ameliyesin-
den kalabilecek ince kum taneleri rod ya da millerin
zerine yaparak szdrmaz contalara kadar tanr-
lar. Bu yabanc maddeler rod veya mili izebilir ya da
andrabilirler ki, bu da szdrmaz contada sznt
yapar. Szdrmaz contalan kirden muhafaza etmek iin
silecek, kazyc, muhafaza eleman ya da siper kullanl-
maldr. Bu eit aygtlar su ve kesme yalar gibi sv-
larn bloke edilmelerine de yardm eder.
Btn yeni szdrmaz contalar yalanmaldr.
Yasz kullanlta srtnme artar, dolaysyle segman
ants ubuklar. ayet szdrmaz contalar ok sk
olursa, zamanla rod ya da mil syrlm olacandan,
szdrmaz conta kuru hale gelir ve sratle anr. Ksa
sreli, bir altrmadan sonra rod ve mil yzeylerinde
ya filminin mevcut olup olmad kontrol edilmelidir.
Nihayet, iletme koullarnn gerektirmesi halinde
szdrmaz conta materyalinin deitirilmesi cihetine
gidilmelidir. Szdrmaz conta materyalinin yeni materyal-
le deitirilmesi koullar yle sralanabilir: Bakm ve
montajda gsterilen btn ihtimama ramen szntnn
kesilememesi ya da szdrmaz contann ksa mrl olu-
u; deiik idrolik sv kullanlmasnn dahi durumda
bir deiiklik yapmamas; alma koullarnda yaplan
deiikliin basn, scaklk, hz ve evrim frekans
etkili olmay.
5. Kaytlarn Ayrntl Tutulmas. Bir makina ze-
rinde evvelce yaplm onarmlar, saptanan szntlar ve
basitletirilmi sznt kontrollarna ait kaytlar ayrn-
tl bir ekilde tutulmaldr. Kaytlarn incelenmesiyle
aman paralar saptanarak belirli bir stok seviyesinde
elde hazr bulundurulmas salanabilir. Bilgi sayar ile
olan kaytlamada bu grev daha da basitleir.
Kaytlarn muhafaza edilmesiyle idrolik depolar-
daki ya eksilmeleri telfi edilebilir ve ya szdran k-
smlarn onarm programlan yaplabilir.
6. Uygun zellikte Ya Kullanlmas. Kullanlma
amacna uygun seilmi bir idrolik yada sznt kayp-
lar asgari hadde der. drolik tulumbalar, motorlar
ve valflarda dahilen szdrmaz conta mevcut olmadn-
dan, hareketli paralar arasndaki aralklar kaim bir
ya ile szdrmaz hale getirilmelidir. Ancak bu yan
sratle g nakledebilmesi iin yeteri kadar ince ol-
mas da gereklidir.
Dk kaliteli yalar oksidasyona urar ve bu olay
ile oluan kat maddeler szdrmaz contada birikip s-
zntya neden olur. Bunu nlemek zere oksidasyona
dayankl ve yksek kaliteli yalar kullanlmaldr.
Ya scakl arttka yada incelme balar ve
bu durum bir ya filmiyle birbirinden ayrlm ve
birbiri zerinde kayan paralan yekdiirene daha ok
yaklatrr, neticede srtnme dolaysyle anma artar,
98 MHENDS VE MAKNA / CLT 23 - SAYI 255 - NSAN 1978
Doru
Yocnh-
Yanl
Yonlt-
Hortumlar ye onlarn ek yerleri szntlar oluturan nedenlerin banda gelir. Dzgn ve uygun hortum yerletirmeleri,
bklmaleri ve gerilimleri elimine eder. Hidrolik sistemde hortum ek yerleri devaml titreime ve iddetli basn art-
na maruzdur.
esnek conta ve hortumlar sertleir ve hemen sznt ba-
lar. Eer bir makinada scaklk artarsa kullanlan yan
vizkozitesine, yan iindeki anma ve oksidasyon
katk maddelerinin yeterli ve uygun zellikte olup
olmadna baklmaldr.
7. Ya Kirlilii. Kirlilik, sistemdeki hareketli
paralarn vaktinden evvel anmasna olduu kadar
sznt olumasna da neden olur. Kirlilii bertaraf
etmek zere aadaki ilemler yaplmaldr:
* Havalandrclar zerindeki hava filitrelerinin,
btn koullar boyunca atmosferik basn altnda kal-
malar temin edilmelidir. Muntazam zaman aralkla-
rnda hava filitresi temizlenmelidir.
* Tulumbann emme devresindeki vakumu en aza
indirmek zere kifayetli emme szgeci kullanlmaldr.
* Tozlu evrelerde silindir-rod contalarn koru-
mak zere ayrc segmanlardan faydalanlmaldr.
* Ya deposu kapann uygun ekilde conta
ile szdrmaz hale getirilip kstrldndan emin olun-
maldr.
* Kesme svsna ait boaltma borusu civarndaki
talalarn, idrolik sisteme ve soutma suyu svsna da-
hil olmas nlenmelidir.
* Basnla sktrlabilir conta kullanlmal ve
depo kapaklarndaki emme ve boaltma devrelerinde
szdnmazl salamak zere cvatal flen tipi muha-
fazalar kullanlmaldr.
* Ya flitresi deliklerine ince gzenekli szge-
ler ve toz nleyici kapaklar taklmaldr.
* Tulumba ve borularn sklmesine gerek du-
yulmadan temizlenmesi ve gzle muayenesi iin idro-
lik depolara menfezler braklmaldr.
* Yan kirlilik duiumu muntazam faslalarla
kontrol edilmelidir. Balant eleman, hortum ve kapak-
larn onarmlar ve muayene bakmlar iin programlar
yaplmaldr.
MHENDS VE MAKNA / CLT 23 - SAYI 255 - NSAN 1978 99
. t , s : . . I
Pervaneli kartrclarn tasarm
Yazan: Leo V. Casto
eviren : Yaylal Glay
GR:
Pervaneli kartrclarn bir ok ite kolayca kullan-
labilmeleri, onlarn endstride bir ok uygulama alan
bulmalarna neden olmutur. Bu kartrclarda, her
trl tip ve deiik viskositede svlar kartrlabilir.
Ayrca, bu tip kartrclar, dier tiplere nazaran daha
ucuzdurlar. Bu fiat fark, kartrc ebad artt veya
zel malzemeden yaplmas gerektiinde daha belirgin
hale gelmektedir. Aada byle bir kartrcnn tasar-
m ve hesaplanmas anlatlmaktadr.
KARITIRICI SEM:
Kartrc seiminde en uygun metod, standard
tip bir kartrcdan yola karak, bu kartrc zerinde
kartrlacak svlann zelliklerine gre tadilat yapmak
metodudur. ekil.1'de standard bir kartrc ve tank
grlmektedir.
Bu kartrcda, dik silindirik ve sv seviyesinin
zerine kan datclar bulunmaktadr. Kartrc
pervane, mili dikey pozisyonda olmak zere tankn
ortasndadr. Bu ara, spesifik younluu 1.0 ve viskosi-
tesi 1.0 centipoise olan bir svnn kartrlmas iin
ngrlmtr.
Pervaneli bir kartrcnn dizaynnda aadaki
oranlar nemlidir.
Z/T, sv seviyesinin tank apna oran,
D/T, pervane apnn tank apna oran,
C/D, pervanenin tank dibine mesafesinin pervane
apna oran,
(Z-C)/D, Effektif seviyenin pervane apna oran
ncelenmekte olan standard tip kartrcda,
Z: T, D/T: 1/3 ve C: Z/3'tr. Bu durumda pervane ile
tank alt taban arasndaki mesafe(C), pervane apna
eit olmakta ve pervane zerindeki sv seviyesi (Z-C),
pervane apnn iki misline eit olmaktadr (2D).
Standard tipteki kartrclann tabanlar dz, a-
nak eklinde veya konik olabilir. Teorik olarak, en iyi
karm anak tabanl tanklarda yaplabilir. Dz tabanl-
lar orta verimli, konik tabanllar ise en az verimli olan-
lardr. Fakat, uygulamada, her ekil arasnda fazla
bir verim fark yoktur. Fakat 10 dereceden daha eimli
konik tabanl tanklarda kartrma problemleri olabilir.
Bu nedenle 15 der.eceden daha dik eimli konik tabanlar
hi bir zaman kullanlmamaldr.
CcmaL
u-tlonl
b) anak & b n l k b b a n h -bnldr
ekil. 1 : Standard kartrclar
PERVANE TP:
Pratikte kullanlan pervaneler iki tiptir : a) Dz
radyal, b) Aksiyal tip. Dz radyal pervane tipi (ekil. 2a),
radyal tip bir karm yani tankn dikey merkez izgisine
dik bir karm meydana getirir. Aksiyal pervane tipi
(ekil. 2b) ise, aksiyal bir karm, yani dikey merkez
izgisine paralel bir karm ortaya kartr.
Tatbikatta bir ok kartrma problemi, aksiyal
bir pervane ile zmlenebilir. Fakat, yatay bir akn
100
MHENDS VE MAKNA / CLT 23 - SAYI 255 - NSAN 1978
gerektirdii hallerde veya alkantl bir karm isten-
diinde, radyal pervane daha avantajldr.
Radyal pervaneler, ok s (dk Z/T) tanklarda ve
(Z-C) mesafesinin 1.2D'den az olduu durumlarda
tercih edilir. Radyal pervanenin yatay gc, svy tankn
d eperine doru, aksiyal pervaneden daha iyi savu-
rabilir. Bu olay en fazla, yutay, silindirik tanklarda
ve uzun dikdrtgen tanklarda ortaya kar.
Konik tabanlar 15 dereceden daha dik tanklarda,
aksiyal pervaneler ters koniin tepesinde kanmayan
bir sv ktlesi brakrlar. Radyal bir pervane ise buradaki
svy harekete geirip, ana ktle ile karmasn sa-
lar.
Srekli kartrclarda, yani malzemenin bir yandan
girip, dier yandan kt sistemlerde, karmlarn
tam olarak yaplmama ihtimali mevcuttur. Radyal
pervanelerde bu tehlike aksiyallere nazaran daha azdr.
Tanktaki solsyona karm esnasnda pervane
seviyesi altndan gaz flenmesi gerektii hallerde, radyal
pervane alkantl bir karm salad iin, gaz sv
iinde daha iyi databilir. Ayrca, radyal pervaneler
kanatlar vastas ile gazn sv ile derhal temasa geme-
sini ve daha iyi dalmasn salarlar.
Birbiri ile kanmayan maddelerin kartrlmasnda,
radyal trbinler aynen gaz karmnda olan nedenler
ile tercih edilirler. Her iki maddenin birbirinden ayr-
t yzeye bir radyal pervaneli kartrc yerletiril-
mesi ile ok verimli bir karm elde edilebilir. Bu du-
rumda svlardan biri yukardan aaya ekilir, dieri
ise aadan yukan itilir. Daha az alkantl bir karm
iin, rnein ykama operasyonlarnda, daha byk
boyutta ve dk devir hzl bir aksiyal pervaneyi,
ayrm yzeyinin altna yerletirmek faydaldr.
Is iletimi ile ilgili ilemlerde, aksiyal ve radyal
pervaneler arasnda az fark vardr. Fakat, ok zel bir
s iletim yzeyi gerekiyorsa, radyal pervaneler daha
etkili olmaktadrlar.
Yukarda belirtilen zel durumlar dnda, dier
btn uygulamalarda aksiyal pervaneler, radyal pervane-
lere nisbeten daha etkilidirler.
PERVANE SAYISI VE KONUMU:
Kullanlacak pervane says ve nereye konaca
hususu, pervanenin etki alan ve tankn neresinde en
etkili karmn istendii sorularna dayanmaktadr.
Pervanenin dikey olarak etkili alan, svnn viskositesine,
yaplan ilemin tipine, ve istenilen karm alkantsna
dayanmaktadr. Tablo I'de pervanelerin viskositeye
gre dikey kartrabilme alanlar verilmektedir. Per-
vane tank iine, svnn %65'i stnde ve %35'i altnda
kalacak ekilde yerletirilmitir. Eer, pervane altnda
veya stnde bu oranlar dnda sv var ise, ayn mile
bal bir ka pervane tavsiye edilebilir. Eer, toplam
sv seviyesi, pervanenin etki yksekliinden az ise,
pervane tank dibinden 0.35Z mesafesine yerletirile-
bilir.
ekil. 2: Pervane tipleri
Tablo I: Pervanelerin etkili dikey mesafeleri
Sv viskositesi, C
p
5000'den az
5000
15000
25000
50000
Dikey
3.
D:Pervane ap
etkili
0-4.0
2.5 D
2.0 D
1.7 D
1.4 D
mesafe
D
Baz durumlarda, rnein tank boaltlrken kar-
trma gereken veya tank hacmma gre daha kk mik-
tarda karm yaplmas gerektii durumlarda perva-
ne tank dibine daha yakn olarak konabilir. Bu du-
rumda, tankn tam dolu olduu zaman stte kalan s-
vy kartrmak iin ikinci bir kartrc pervaneye ge-
rek vardr.
Kat malzemeleri, sv iinde sspansiyonda tut-
mak iin, birden fazla sayda pervane gereklidir. Eer ka-
t malzemenin, yzmeye kar bir eilimi var ise, iki a-
det pervane kullanlmaldr. Bunlardan biri tankn st s-
v seviyesinden 1/2 D D mesafede kat malzemele-
ri slatmak iin, dieri ise tankn altnda karm sa-
lamak iin bulunmaldr.
Basit bir kural olarak, tanktaki sv seviyesinin tank
apna (Z/T) oran 1.3'ten fazla ise iki adet pervane
gereklidir. Fakat, sistem dk younlukta svlarn
yava yava karmlarn gerektiriyorsa, byk Z/T
deerleri iin byk apta, dk hzl bir adet pervane
yeterlidir.
Genel olarak, ka adet pervane gerektii ve nere-
lere yerletirilecekleri tecrbe ile tespit edilebilir.
DK SLNDRK TANKLARDA DAITICILAR:
Kartrcnn iyi alabilmesi iin bir ok silindi-
rik tanklarn i yzeylerine datclarn taklmas ge-
rekmektedir. Bu datclar kullanmamak iin, perva-
neyi kartrc merkezinden kak olarak yerletirmek
tavsiye edilen bir yntem deildir. Datclar kullanl-
mazlarsa, pervanenin dairesel hareketi svya iletilir ve
MHENDS VE MAKNA /CLT 23 - SAYI 255 - NSAN 1978
101
svda girdaplar meydana gelir. Tanktaki karm ok
yava olup, dikey karm yok denecek seviyede kalr.
Aynca, kartrma gc srekli deieceinden, pervane
mili zerine ok fazla yk binecektir. Bu da nemli
bakm problemlerine neden olabilir. Bunlardan baka,
svda bulunabilecek kat malzemeler kebilir. Birbiri
ile karmayan svlar, kolayca birbirlerinden ayrr-
lar.
Datclarn kullanlmayaca zel durumlardan
biri, yksek viskositeli svlarn kartrlmas ilemidir.
Svnn kendi iindeki ve sv ile tank duvarlar arasndaki
srtnm, dk viskositeli karmlarda kullanlan da-
tclarn grevini yapar. 5000 C
p
viskositeye kadar,
ilerde bahsedilecek Standard ende datclar kullanl-
maldr. Bu datclar 30000 C
p
viskositeye kadar da
kullanlabilir. Fakat genel tatbikat, 5000-12000 C
p
viskosite arasnda, datc enlerini azaltmak ve 12000
Cp zerinde ise hi kullanmamak eklindedir.
Bu noktada zel bir durum hatrlatlmaldr. inde
ok miktarda yksek viskositede sv bulunan bir tanka
dk viskositede sv katldnda, dk viskositedeki
sv, yksek viskositedeki sv ve tank duvar ii arasnda
kayc bir tabaka meydana getirebilir. Bylece, ortadaki
koyu sv pervane ile beraber dnecek, fakat dtaki
dk viskositeli sv sabit halde kalacak veya ok
yava hareket edecektir. Bu gibi durumlarda, tank duvar-
nn iine 2 adet dar datc konulmazsa, karm yapmak
imkanszlar.
Datclar etkilerini en fazla, pervane maksimum g-
c ektii zaman gsterirler ekil, l' de standart tank i-
in gerekli olan datc sistemi grlmektedir. Bu sis-
temde tankn i yzeyine eit aralklarla yerletiril-
mi ve enleri bw: T/12 veya T/10 olan 4 adet da-
tc mevcuttur.
Karmda l, hareketsiz alanlar yaratmamak iin,
datc ve tank duvar arasnda belirli bir mesafe brakl-
maldr. Bu datc aralnn (be) 0.1-0.15 bw limitleri
arasnda kalmas ve en az 2.5, en ok 7.5 cm olmas
gerekir.
Dz tabanl ve ok az eimli konik tabanl tanklar
iin, datcnn tank tabanna olan mesafesi, ba, dat-
c eninin yarsna eittir. anak dipli veya daha eimli
konik tabanl tanklarda, datclar konik veya anak
tabann balad yerde biterler. Fakat, datcnn
alt noktas her durumda pervanenin en alt noktas
seviyesinde olmaldr. Eer pervane tank tabanna ok
yakn konmu ise, datclarn daha aaya indiril-
meleri veya konik ksma da datc konulmas gere-
kir (ekil. 3). Konik ksmdaki datclarn enleri, yan
yzeydekilerin yars kadar olmaldr.
ekil -3
Sembollerin Aklanmas:
ba : Datc alt noktasnn tank tabanna mesafesi,
cm
be : Datc ve tank duvar arasndaki aralk, cm
bw: Datc eni, cm
k : Sabit katsay, 6.7x 10~
1 6
hp/(rpm)3 (cm)5
n : Dn hz, rpm (d/d)
CO: Pervane ile tank taban arasndaki mesafe, cm
D : Pervane ap, cm
N : G says
PCF: G dzeltme faktr
T : Tank ap, cm
W: Pervane kanat eni, cm
WHP:Su beygir gc, hp
Z : Banyo derinlii, cm
ZEL TP DAITICILAR:
Standard tip datclarn vazife grmedii hal-
lerde zel tiplerin kullanlmas gerekir, rnein,
baz s iletim uygulamalarnda, eanjr borular
veya kangallar datc vazifesi grebilirler. inde
spiral kangallar olan tanklarda, eer bu kangallar
tank iindeki sv akn yneltmeye yetecek kadar
enli iseler, baka datclara gerek kalmaz.
Seyyar datclar baka bir rnektir ve ayn
tank deiik viskositede svlar iin kullanlacaksa,
uygulanr.
zel datc gerektiren baka bir durum ise, sols-
yonda kat malzeme tayan bir svnn, tankn al-
tndan girip, st ksmndan tank terkettii durum-
dur. Svdaki katlarn tank dibine kmesini nle-
mek iin, standard datclardan biri bir boru ile
deitirilir. Bu borunun bir ucu tank iine giren
sv akna yneltilir. Bu borunun ap yle seil-
melidir ki, boru iinden geen sv hz, kat malze-
menin kme hzndan fazla olsun. Sonuta, eer
tank giriindeki svda kat younluu ayn kal-
yorsa, tank kndaki kat younluu da giritekine
eit olmaktadr. Bu sistem ile, pervane apndan
% 60'a varan bir tasarruf salanabilir. Aynca, bu
sistem ile, svnn tepeden beslendii ve stten tama
yolu ile boajjd tanklarda svnn hi kartrl-
madan tank terketmesi nlenebilir.
EKLENX:
Pervaneyi belirli bir devirde ve belirli bir svda
evirmeye pervane motor gc ad verilir. Bu g, per-
vanenin boyutlarna, pervanenin tanktaki konumuna,
pervane saysna, pervaneler arasndaki mesafeye,
datc kanatlarn yerletirilmesine, vs. gibi bir ok
faktre dayanmaktadr.
SU BEYGR GC:
ekil. 1 'de belirtilen Standard tank iin su beygir
gc aadaki gibi hesaplanr. Bu tank iin, D apn-
daki bir pervane, n nevrinde dnerken, su beygir
gc, WHP, ad verilen belirli bir g eker. Bu for-
mlletirilirse;
WHP: kNn
3
D
5
, olur. Burada N, g says olup
pervane tipine dayanan birimsiz bir orandr, k, bir
sabit olup deeri 6.7xlO~
16
'dr.
DZELTME FAKTRLER:
Yukarda belirtildii gibi gerekli g, kartr-
lacak malzeme cinsi ve pervanenin konumu gibi
yerletirme faktrlerine dayanmaktadr. Bu faktrler,
G Dzeltme Faktr (PCF) ad verilebilecek tek
bir faktrde toplanabilir. Bu faktr, su beygir gc
WHP, ile arplp, kartrc iin gerekli dzeltilmi
beygir gc deeri bulunabilir. Kullanlacak kar-
trc motorun ise, bu bulunan beygir gc deerinden
kayplar vs.'yi gz nne almak iin en az %20
fazla olmaldr.
Pervanenin konumu faktr, pervane sv yze-
yinden uzak deilse nem kazanr. Bu faktrn dee-
ri, D /T oranna, dn hzna ve sv viskositesine
baldr. Aslnda, bu faktr iin gerekli olacak d-
zeltme, yzeye ok yakn konumda olsalar bile
radyal pervaneler iin nemli mertebede deildir.
Fakat, pervanesi yzeye pervane apndan daha
yakn durumda olan aksiyal pervanelerde ok nemli
g kayplar olabilir. Ayn g kayb, pervaneler,
tank dibine pervane apndan daha fazla yaklatml-
dklannda sz konusu olurlar. Ayrca, ayn tankta
bulunan, birden fazla pervane, birbirlerinin glerinin
kaybna neden olabilirler.
Pervanenin g ekii svnn zgl younluu
ile orantldr. ki fazl sistemlerde, arlk bazndan
hesaplanan ortalama zgl arlk gz nne alnr.
Bir ok kartrma uygulamas, younluklar
10000 Cp'den az olan svlarla ilgilidir. Viskositenin
st deerinin bu olduu kabul edilerek, kartrc
hesaplan ok basit bir ekle dntrlebilir.
Viskosite arttka, radyal pervanelerin ektii
g u
ilk r* * s& ltf, d ah a so nra artmay a af ar. U M k

pratikte bu sabit kabul edilebilir. Aksiyal pervaneler-
de ise, viskosite arttka, gerekli gcn de artmas
gerekmektedir.
HESAPLAMA METODU:
Tablo H'de, aksiyal pervaneler iin pervane
boyutu, hz ve gerekli g arasndaki balantlar
verilmektedir. Tablonun solunda uygulamada kulla-
nlan devir hzlar, stnde ise standard motor gleri
verilmitir. Her motor kolonunda, gerekli WHP'yi
bulmaya yarayacak iki ayr kolon bulunmaktadr.
Birinci kolon tek pervaneli, ikinci kolon ise iki per-
vaneli kartrclar iindir. ki pervaneli kartrc-
larda, pervaneler aras 2D olup, alt pervane tank
tabanna D, st pervanenin yzeye D mesafede
olduu kabul edilmitir. Tablo IV ise radyal perva-
neler iin benzer bir tablodur.
Tablo III ve V'de ise aksiyal ve radyal perva-
neler iin WHP deerini dzeltme deerleri veril-
mektedir. Bu tablolarda ilk kolon, standard tank
deerinden fark, ikinci kolon tek kartrc iin,
nc kolon ise ift kartrc iin gerekli dzeltme
faktrlerini vermektedir. Tablo Vl'da ise muhtelif
PCF deerleri iin pervane ap dzeltme deerleri
bulunabilir.
Aada madde madde belirtilen metodu kullan-
maya balamadan evvel, tecrbeye dayanlarak
tahmini bir beygir gc ve pervane ap limiti tespit
edilir. Aada verilen metod aksiyal kartrclar
iindir. Radyal tip iin tablo II ve III yerine tablo
IV ve V kullanlmaldr.
1) Tablo H'ye tahmin edilen HP ve pervane ap
ile girip, gerekli devri bulun.
2) Tablo IU'den ilgili btn faktrleri seip, PCF
deerini elde etmek iin bulunan faktrleri birbirleri
ile arpn.
3) Eer kan sonuta PCF 0.95-1.10 arasnda
ise, baka bir dzeltme gerekmez. Farkl ise Tablo Vl'dan
ap dzeltme deerini okuyup, seilen pervane devri
ve gcne gre pervane apn dzeltin.
4) kan pervane apnn standard taak deerine
uyup uymadn kontrol edin. Eer ufaksa, kartrc
hzn bir alt deere drp, ilgili pervane ap bulun.
Bundan sonra madde 2, 3 ve 4' tekrarlayn.
Eer, tahmini pervane ap ve hz, kabul yolu
ile biliniyorsa ve gerekli g aranyorsa, Tablo H'den
gerekli beygir gc okunup, PCF deeri ile arplr.
Bu dzeltilmi deer, standard motor glerine uyu-
yorsa, bu motor seilir. Eer uygun deilse, hesapla-
nan g en yakn gte motora yuvarlanr ve yukardaki
maddelerde verilen hesap yntemi ile fiili pervane ap
hesaplanr.
c
a
a
<
2
>
H
CO
0 3
>
en
1
00
Dn
H z
rpm
420
350
280
230
190
175
155
125
115
100
84
68
56
45
37
30
2
1
27.5
32.5
37.5
45
47.5
50
2 . 5
60
65
70
77.5
87.5
97.5
112.5
127.5
142.5
2
25
27.5
32.5
37.5
42.5
45
47.5
50
55
62.5
67.5
77.5
87.5
100
110
125
3
1
30
35
40
47.5
50
52.5
57.5
65
70
75
82.5
95
107.5
122.5
140
155
2
27.5
32.5
35
40
45
47.5
50
57.5
60
65
72.5
82.5
95
107.5
122.5
12715
5
1
35
37.5
45
50
55
60
65
72.5
77.5
82.5
92.5
105
120
137.5
155
170
Tablo II
2
30
35
40
45
47.5
50
55
65
65
72.5
80
92,5
105
120
135
150
7
1
37.5
42.5
47.5
52.5
62.5
65
70
80
80
90
97.5
110
127.5
147.5
165
185
: Suda alan aksiyal pervanelerin ap
1/2
2
32.5
37.5
42.5
47.5
52.5
55
62.5
67.5
72.5
80
87.5
100
110
130
145
165
M ot or beygir gc,
10
1
40
45
5 0
r
57.5
65
67.5
72.5
82.5
87.5
95
105
120
137.5
155
175
195
2
35
40
45
50
55
60
65
72
77
82
92
105
120
137
155
175
15
1
42.5
47.5
55
62.5
70
75
80
5 9 0
5 9 5
5 102.5
5 112.5
130
147.5
5 1 7 0
190
215
2
37.5
42.5
47.5
52.5
62.5
65
67.5
80
82.5
90
100
112.5
127.5
150
170
185
(cm)
hp
(Tek - ift pervane)
20
1
45
50
60
65
75
80
82.5
95
100
110
120
137.5
160
180
200
225
2
40
45
50
57.5
65
67.5
72.5
82.5
87.5
80
105
120
137.5
160
175
200
25
1
47,5
52.5
62.5
70
77.5
80
87.5
97.5
105
115
125
142.5
165
185
210
2
42.5
47.5
52.5
60
67.5
70
77.5
87.5
92.5
100
110
125
140
165
185
30
1
50
55
65
72.5
80
82.5
92.5
102.5
110
120
130
147.5
170
195
220
2
45
47.5
55
65
70
75
80
90
95
102.5
112.5
130
150
170
190
40
1
52.5
60
67.5
77.5
85
90
95
110
117.5
125
140
160
180
205
2
47.5
50
60
65
75
80
82.5
95
100
110
122.5
140
160
180
50
1
55
65
70
80
90
95
100
112,5
122.5
130
145
165
185
215
2
50
52.5
62.5
70
77.5
80
87.5
100
105
115
125
145
165
190
Tablo IV Suda alan radyal pervanelerin ap (cm) (Tek-ift pervane)
Motor beygir gc, hp
D n
h z ,
rpm
420
350
280
230
190
175
155
125
115
100
84
68
45
37
30
2
1
37. 5
40
42 . 5
45
5 2 . 5
5 7. 5
60
67. 5
75
97. 5
110
125
2
32 . 5
35
37. 5
40
47. 5
5 2 . 5
55
60
67. 5
87. 5
100
115
3
1
40
42 . 5
45
50
5 7. 5
62 . 5
65
72.5
82.5
105
117.5
135
2
35
37. 5
40
42.5
5 2 . 5
5 7. 5
60
.65
75
95
105
120
5
1
45
47.5
52.5
55
65
70
72.5
80
90
115
132.5
147.5
2
40
42.5
45
47.5
57.5
62.5
65
72.5
82.5
105
117.5
135
7
1
47.5
52.5
57.5
60
70
75
80
85
95
127.5
140
165
1/2
2
42.5
47.5
52.5
55
62.5
67.5
70
80
87.5
115
125
145
1
50
55
60
65
72.
77.
82.
90
102.
135
150
175
10
5
5
5
5
2
45
50
55
57.5
65
70
75
85
95
120
135
155
15
1
40
47.5
52.5
60
65
70
77.5
85
90
97.5
112.5
145
165
190
2
42.5
47.5
55
60
62.5
70
77.5
82.5
90
102.5
127.5
147.5
165
1
42
50
55
62
67
72
82
90
95
105
120
155
175
200
20
.5
.5
.5
.5
.5
2
45
50
57.5
62.5
67.5
75
82.5
87.5
97.5
110
135
160
180
25
1
45
52.5
60
67.5
72.5
75
85
92.5
100
110
127.5
160
180
205
2
47.5
52.5
60
65
70
80
85
90
100
115
142.5
165
185
30
1
_
47.5
55
62.5
70
75
80
90
97.5
102.5
115
132.5
170
185
215
2
50
55
62.5
67.5
72.5
82.5
87.5
92.5
102.5
117.5
150
170
190
40
1
50
57.5
65
72.5
77.5
82.5
97.5
105
110
122.5
135
175
190
225
2
52.5
57.5
67.5
72.5
75
85
92.5
100
107.0
125
155
180
205
50
1
52.5
60
67.5
77.5
82.5
87.5
100
107.5
115
127.5
142.5
185
205
2
55
62.5
70
75
80
90
97.5
102.5
c
130
165
190
Tablo III: Aksi yal Pervane Dzeltme Faktrleri RNEK:
Faktr
Standard tanktan
farkllk
C/D: 0.6-0.9
C/D: 0.3-0.6
C/D:0.3'den az
(ZC):0.5D-1.0D
Datcsz kare veya
dikdrtgen tank
zgl arlk 1.0'dan
farkl
Viskosite, C
p
200
500
1000
2500
5000
10000
Tek
Kartrc
1.05
1.10
Kullanlmaz
0.85
zgl Ar.
Deeri
1.0
1.1
1.2
1.3
1.5
1.8
ift
Kartrc
1.0
1.05
Kullanlmaz
0.95
0.85
z. Ar.
Deeri
1.0
1.1
1.2
1.3
1.5
1.8
Tablo V: Radyal Pervane Dzeltme Faktrleri
Faktr
Standard tanktan
farkllk
C/D: 0.4-0.7
C/D:0.4'denaz
Datcsz kare veya
dikdrtgen tankta
1.0'dan farkl zgl arlk
Viskosite 1-10000
Tek '
Kar tnc
0.95
0.85
0.85
z. Ar.
Deeri
1.0
ift
Kartrc
1.0
0.92
0.85
z. Ar.
Deeri
1.0
Yeterli datcs olan, dikey, silindirik, ap ve
sv seviyesi 240 cm olan bir tank kabul edelim. Bu
tankta birbiri ile karabilen 2 svnn 400 Cp viskosite
ve 1.20 zgl arlkl bir karma kartrlma ilemi
yaplmaktadr. Daha evvelki tecrbelerden byle bir
kanm iin, 3750 litrede 0.9 HP gerektii ve D/T
orannn en az 0.33 olmas uygun olduu bilinmektedir.
1) Karm hacmi: (47.25 fitre/cm) (240 cm):
11340 litre
2) (0.90 HP/3750 litre) (11340 litre): 2.7 HP,
3.0 HP'lik bir motor seilmelidir.
3) D/T:0.33 olduundan, D:(240 cm) (0.33): 79 cm
4) Tablo H'den, 82.5 cm apnda ve 84 rpm dev-
rinde bir kartrc iin 3 hp gerekli olduu okunur.
Bu rnekte tank dibinde kartrma o kadar nemli
olmadndan, pervane tank dibinden 1/3 mesafede
yani, (240 cm) (1/3): 80 cm mesafeye konur.
5) Tablo III'den dzeltme faktrleri bulunur, z-
gl arlk: 1.2 ve viskosite faktr: 1.1
6) PCF: 1.2x1.1:1.32
7) Tablo Vl'dan, bu PCF deeri iin pervane ap
0.084 Cm/cm ap kadar azaltlmaldr. Bylece,
dzeltme: (- 0.084) (82.5 cm):6.93 cm olarak bulunur.
Dzeltilmi ap ise, 82.5 - 6.93: 75.57 cm, yuvarlanr-
sa 75 cm olarak bulunur.
8) Geriye dnp, kontrol edilirse; D/T: 75/240:0.31
olarak bulunur. Bu D/T oran olmas gereken 0.33
deerinden bir miktar kktr. Fakat, seilen motor
gc (3hp) hesaplanandan biraz daha byk seildiin-
den, yeterli olarak kabul edilebilir.
Daha doru bir netice iin, bir alt hz seilmeli
(68 rpm) ve pervane ap bu hz iin yeniden hesaplan-
maldr.
Tablo VI: Pervane ap Dzeltme Deerleri
PCF Dzeltme cm/cm pervane ap
0.80-0.95
0.95-1.10
1.11-1.25
1.26-1.50
1.51-1.90
1.91-2.50
+ 0.042
Gereksiz
-0. 042
- 0.084
-0. 126
- 0.168
Not : Dzeltme sonu kacak ap, en yakn yuvarlak
deere yuvarlatn.
9) Tablo I'den, pervane ap 95 cm olarak okunur.
10) Tablo IU'den dzeltme deerleri alnr, zgl
arlk 1.2, viskosite 1.1, pervanenin tabana 80 cm ola-
rak yaklamas nedeni ile C/D oran dzeltmesi: 1.05.
11) PCF: 1.2 x 1.1 x 1.05:1.39
12) Tablo Vl'dan apta dzeltme: (- 0.084) (95):
- 8 cm
13) Nihai pervane ap 95-8: 77 cm apnda olup,
68 d/d hzla dnecek ve aksiyal tipte olacak ekilde
seilmelidir.
14) D/T: 77/240:0.32 olup, yeterli seviyededir.
NOT:"Calculation and Shortcut Deskbook of Chemical
Engineering" adl yayndan tercme edilmitir.
106 MHENDS VE MAKNA / CLT 23 SAYI 255 NSAN 1978
Servis scakl 400 C y e kad ar o lan stma tesisat
Yazan : Osman KOBAK
Gn getike, fabrikasyon aknn
gerektirdii 200 C den yukar s-
caklklar dolaysyla byk konstrk-
siyon masraflarna girmeden, artk
yksek dereceli stma kullanlmak
tadr.
Bu sistem tesisatta, sv s-taycdar, imdiye
kadar kullanlagelen su ve buhar, yerlerini zel svla-
ra terk etmilerdir. Burada nemli olan sv s-ta-
ycnn iyi seilmesi ve tesisatn uygun olarak saptan-
masdr: s jenaratni, sirklasyon pompas, genile-
me kaplar, s sarf edicileri, musluklar, boru donanm
ve termik yaltm.
G R
Sv s-taych (Kaloportrl) Tesisat, ad da
verilen yksek dereceli stma tesislerinin avantaj u-
tada toplanr ki, hemen hemen basn sz olarak 200
C den daha yksek dereceleri, kullanlan sv s- ta
ycnn zel kaynama alann amadan veya erimeden,
elde etmek mmkndr.
Bu sistemi uygulayan tesisatta, zellikle 200 il
400C alan iin sv s-tayc basan ile ve rahatlkla
kullanlmaktadr. Bazen, fabrikasyonun lzum gster-
dii souk-depolanm g nakli dahi, seilecek uygun
bir sv s- tayc ile mmkndr. Yksek dereceli s
tesisleri iin aadaki yerler rnek olarak gsterile-
bilir.
Tekstil Endstrisi :
Perdahlama ve tespit gereleri, boyama meka-
nizmalar, parlatma silindirleri.
Kimya Endstrisi :
Buharl piirme kazam, kartrclar, kurutucu-
lar, reaktrler.
Kauuk ve Plstik Maddeler Sanayii:
Parlatma silindirleri, (Kalandrlar), kalp laminerle-
ri, plak presleri, vulkanizasyon kazanlar, pskrtme ma-
kinalan, bant kurutucular.
Aa Endstrisi :
Kurutucular, kurutucu plakl presler.
Konstrksiyon Malzemesi Sanayi :
Kurutucular, beton ve benzeri silolar, buharla pi-
irme kazanlar.
Elektrik Tesisleri Sanayii :
Parlatma silindirleri, plakl presler, havasz ka-
zanlar.
Katran Sanayii :
Stokaj tesisleri, kartrma postalar, datma te-
sisleri, eritme kazanlar, emprenrasyon kazanlar, ku-
rutma odalar.
Yksek dereceli bir stma santral tesisat
Metalrji ve Dkm Sanayii : Ya Tesisleri ve Boya Sanayii :
Ya ayrma banyolar, fosforlama tesisleri, piir-
me odalar, kalp kurutma odalar, (Kalp kurutma iin
scak odalar).
Kat Sanayii :
Parlatma silindirleri, kurutma odalar, kurutma
silindirleri, kaynatc dublaj silindirleri, buharla piirme
kazanlar, pskrtme kuleleri, bant kurutucular, yalan
ayrma tesisat, taktir kuleleri.
amarhaneler :
Halama kaplar, ykama makinalan, kurutucu-
lar, parlatma silindirleri.
Laboratuarlar :
Taktir kaplan, eitli gereler.
Buharla piirme kazanlar, kurutucular, taktir
kazanlan, n kaynatma tesisleri.
Otomobil Sanayii :
Kurutma tnelleri, ya ayrma banyolan, fos-
forlama tesisleri.
Gda Sanayii :
eitli piiriciler, bant kurutucular, taktir kazan-
lar, kakao presleri.
Pratikte grld gibi, bu sistem s nakli saye-
sinde uygun bir yol semek sureti ile, abuk bir st-
may gerektiren ssal konulan kolayca zmek ve ani
bir soumay izleyen fabrikasyonda scaklk derecesini-
dengelemek mmkndr. Genellikle bu i ok zayf
bir enerji kullanm ile mmkn olmaktadr.
(Tablo: 1) BAZI SIVI ISI-TAIYICILARIN KARAKTERSTKLER
T P
1-Kimyasal s-tay-
c ajanlar.
Dphyl'
Dowtherm
Marlotherm
2-Termik Yalar.
Hafif Mobiltherm
Mobiltherm 600
HM 90
HM 65
CS 200
Voluta 27
Voluta 1*5
Nassa 89
Teresso M-3
Teresso 56
Teresso 150
(1) Genileme kabnda
, MALC
Bayer. .
leverkusen
Dow Chemi-
cal
Chemische
Werke Hls
Mobiloil
Mobiloil
BP
BP
BP
Shell
Shell
Shell
EsSo
Esso
Esso
UYGULAMA
ALANI
CC)
+ 2 0 - l f 0 0
1
+ 2 0 - l f 0 0
1
-10-350
-20-220
-3-alfO
1
-35-220
-10 ^ O
1
-10-300
+10-220
O
r
3 l 5
+20-315
0-200
+10-250
+20-300
ek basn serrisli.
1 Atm. abs. de
KAYNAMA NOKTASI
C c )
+256
+256
+ 390
+230
+320
'+250
+ 3 1 0
+1+00
Hi bir iaret
II t t
II II t
tt 11 II
11 it it
tt ti t
DONMA
NOKTASI
C c )
+12
+12
-35
-28
-7
-45
-17
-18
-12
-30
-Jf
-9
-7
-7
yi bir ayarlama karakteristii sayesinde, bu tesis-
ler, ekzotermik olaylarn olduu yerlerde kullanld
gibi, oluan s miktarnn abuk olarak atlmas gere-
ken yerlerde de yararl olmaktadr.
SIVI ISI-TAIYICININ SELMES :
Bu tesisler iin, s derecesi alanna gre, kkeni
madensel ya olan ve "Termik" ad verilen yalar veya
kimyasal sv s-tayclar (Difeniloksit ve Hifenil ka-
rm) kullanlmaktadr. Bu iki eit sv s-tayc,
fabrika elemanlarnn saptadklar derece alan iinde
termik ynden dengelidirler. Belli bir sv s-tayc
iin zellikle yaplm bir stma tesisatnda ne gaz, ne
amur, ne de yzeylere yapan bir madde oluur. Akma
hzmn ve ynnn seilmesi ile ok iyi bir s transmis-
yonu elde edilir. Kimyasal sur s-tayclar buhar halin-
de de kullanlabilirler. Bu durumda s geirgenlik kat
saylan hemen hemen su buharnda olduu gibidir. Ge-
nellikle, termik yalar, nisbeten yksek bir atmosferik
kaynama noktasna sahiptirler. Aynca, zehirsiz ve fiz-
yolojik olarak tehlikesiz ve zararsz olup, genellikle ho-
a gitmeyecek kokular da karmazlar. elik ve font
gibi malzemeyi tahrip etmezler. Kimyasal sv s-ta-
yclar, tesisatta kullanlmakta olan dier malzemeye
de paslandrc etki yapmazlar. Buna karn baz ku-
surlar da bulunmaktadr.
A Atmosferik kaynama noktas nisbeten dk.
B Bazen fena kokular.
tu.
1,0.
o,th
o,to
)
-*-
' p
V
Y
V
/
>
\
/I
/
O, i O ^
0/
N
o.'if.
el r
So " o o
#
3
Derecel er c
Oz. fl
ekil. 3 : Mobiltherm termik yalarnn zel
arlk ve zel slar
o
$ o o
s*
10
l,
<,o
S
F
-
T
1
h
' |
- - ' ' , - ,
Derecel e
4
ekil. 4 : Scak Mobiltherm termik yann vis-
kozitesi ve dayankll
C Biphenyle buharlarnn muhtemel kaaklar halinde
patlama tehlikesi.
1 No.lu tablo ile 2 no.lu ekil, baz tannm sv
s-taryclann termik uygulama alann gstermektedir.
Btn bu sv s-tayclann zel slar, zel ar-
lklar, ve viskoziteleri, s derecesine gre nemli l-
de deimektedir. 1 No.lu tabloda baz sv s-tay-
clann kullanm iin gerekli karakteristikleri belirtil-
mitir.
3, 4 ve 5 Numaral ekiller ise rnek olmak zere
Mobiltherm termik yalar iin saptanm olan kymet-
leri gstermektedir.
t -
h* I ' I ' I I M I i I
Dereceler CC)
ekil. 2 : eitli s tayc svlarn termik uy-
gulamalar.
X
/50
1000
soo
o so o fo too zso 300 no ii
Derecele r Cc)
ekil. 5 : Mobiltherm termik yalarnn s trans-
misyonu
10.000 il 40.000 alma saatinden sonra, bu
s-tayc vastalar eskime belirtileri gstermeye ba-
larlar. Bu eskime bazen s jeneratrnde yksek termik
yk dolay s ile daha abuk olumaktadr.
MHENDS VE MAKNA / CLT 23 - SAYI 255 NSAN 1978 109
Bu nedenle, tesisattaki svnn durumunun, kay-
nama noktas, viskozite ve asit endeksi bakmndan daya-
nkllnn devam edip etmedii, periyodik olarak,
kontrol altnda tutulmaldr. Kullanlm bir sv s-
tayc, ayn zamanda rejenere edilebilir.
TESSATIN ZELLKLER :
Daha ok, sv bir s-tayc ortam ile alan
sistemleri inceliyeceiz. Tesisat, bir s kaynandan -
kan (Yakt yakan veya elektrik enerjisinden eviren)
sy, sv s-tayc yardm ile, ayn bir yerde kurulmu
s kullanma yerine ulatrmaya yarar. Souyan s-
tayc ortam, tekrar stlmak zere, s jeneratrne
geri dner. Bylece devre tamamlanm olur. Ayrca
ters bir yntem ile soutma problemlerini de zmek
mmkndr.
Tesisat, kzgn sulu endstriyel bir stmann ben-
zeridir. Sistem, bir buhar kazan, s harcayclan, geni-
leme kab, ya kollektr, balant borular ve bunlara
ait vanalar, pompalar ve ayar organlar ile birlikte ge-
rekli emniyet ve kontrol donanmlarndan oluur.
Sv s-taycnn sirklasyonu her zaman bir pom-
pa yardm ile salanmaktadr. Ancak, tesisat asla yer
ekimi ile alacak durumda yapmamak lzmdr,
nk gidi ve dnte sv s-taycnn arlk far-
kndan meydana gelen basn fark, gerekli ak hzn
salamaya yeterli deildir.(zellikle buhar kazanlarn-
da ve s harcayclannda).
Is jeneratrn de ieren bu tesislerde, kontrol
ve denetim gerekli grlmemektedir. Bu nedenle, srekli
denetim masraflar ortadan kalkm olur. Hatta s ka-
zann da kurmak iin olaan st ettlere gerek yok-
tur. Ancak, bunun yerletirilmesi iin uygun yeri zen-
le semek yeterlidir.
Tesisatn bir avantaj da paslanma ve donma teh-
likelerinden uzak bulunmasdr. Kzgn su ve buhar te-
sislerinde olduu gibi, bu tesiste suyun arnmasna da
gerek kalmamaktadr.
Scaklk kademeleri ise byk bir rahatlk iinde
seilebilir, nk, servis scakl, rnein, 250 ila 400
C ne kadar, baka bir sv s-tayc yardm ile artt-
rlabilir.
Tesisatn hesaplar, bu gn kullanlmakta olan
fizik ve hidrolik prensiplerine gre yaplr. Bildirildi-
ine gre, bu svlarn s tayclk kapasitesi yksek
kaynama noktasnda net olarak suyunMnden daha
aadr, (Suyun kapasitesinden iki veya defa daha
kktr) ve ak hzlar sirklasyon pompalan arac-
l ile belli bir limite kadar zorlanarak, gidi ve dn
scaklklar arasndaki fark mmkn olduu kadar
byk seilmek zorundadr. Bu da boru ve vana dona-
nm ile bunlara ait ssal yaltm ekonomik bir ekilde
uygulamay salamak amacyladr.
TESSAT ELEMANLARI :
Is Jeneratr :
Genellikle, sv s-tayclann kaynama noktas-
na karlmas, yani, alma scaklna getirilmesi,
mazot, gaz veya elektrik ile stlan stclar yardm
ile olur.
Bu iletmelerde kat yaktlar yakan s jenera-
tilerinin kullanlmas tavsiye edilmez, nk ksmi bir
fazla snma ve bunun douraca sonularn tehlike-
si byk olaca gibi, yanmay da tam bir hassasiyet
ile idare etmek mmkn olmamaktadr.
Istma alanlarn yle llendirmek gerekir ki
zel ssal arj sv s-taycnn zelliklerine uygun
olsun. Yani, bu demektir ki iletmenin hi bir yerinde
bir atrdama olmamaldr. Bu nedenle stma yzeyle-
rinin ssal arjlarn nisbeten dk tutmak gerekmek-
tedir.Zira, kazann knda llen sv s-tayc-
nn scakl, kazann stma yzeyindeki svnn s-
caklna tekabl etmez, yani kazann borulardan ibaret
olan yan cdarlardaki filmin scaklnn daima daha
yksek olaca aktr. Akladna gre, sv s-ta-
ycann servis sresi, geni lde bu azami scakla
baldr. Is gereleri ise kullanlan s-tayc ortama
gre dikkatle llendirilmek zorundadr. Burada
kullanlan sv s-taycnn limit scaklnn, stma
yzeyinin hi bir yerinde geilmi olmamasna ok
dikkat etmek gerekmektedir.
Bu nedenledir ki debi ve scaklk lleri iin
hassas kontrol aygtlan kullanmak zorunluluu olduu
gibi ayn zamanda stma iddetinin tam ayar iin esas-
l bir ayar sistemi de kurmak gereklidir. Dier yandan
brlr veya stc direnler ancak s-tayc svnn
s gerecinden, belli asgari miktarda getii zamanda
devreye sokulmaldr. Istc yzey zerinde ya filmi
scakl direkt olarak llerek sv s-taycnn k-
slm debisinde ve normal servis scaklnda yksek
stma balangcn anlald gibi, fazla bir yakt ve-
rilmesi yznden muhtemel bir stma yzeyi yksek
ss da hissedilebilir. Bu durum, zellikle souk bir
tesisatn stlmas srasnda ok nemlidir.
Istma kazanlarnn konstrksiyonu genellikle
srekli gei s gerelerine uyar. Yani, btn stma y-
zeylerine mmkn olduu oranda niform bir beslemeyi
garanti edecek ekilde sv s-taycnn gnderilmesi
salanmaldr. Mazot veya gaz kullanlan kazanlar
50.000 il 5.000.000 kcal/h lk bir g iin imal edil-
mektedirler.
Kazann byklne ve servis scaklna gre
verimlilik % 60 il % 80 arasnda bulunur. Servis s-
caklnda duman gazlarnn scakl ise genellikle 50
il 80 C arasndadr. Byk stma kazanlarnn ran-
dman, duman gazlan ile stlan s gerelerinin sa-
lad yakma havas ile daha gelitirilmitir.
110
MHENDS VE MAKNA / CLT 23 SAYI 255 NSAN 1978
Srekli geili elektrik s gereci zellikle zayii
kalorifik gereksinmelerde kullanlmaktadr; bu tr
cihazlar 10 il 500 kw g eken yerler iin yaplr-
lar, (rnein : Laboratuar Tesisleri)
Pratik, gereksinmeler ise bu kk tesisler iin
tam bir konstrksiyonu gerektirmektedir: Brlrl st-
ma kazan, sirklasyon pompas, i balama boru tesis-
leri, ortak bir temel plk zerine nite halinde monte
edilmi elektrik kumanda dolab ve l aygttan gibi.
Sirklasyon Pompalar:
Sirklasyon pompalarnn fonksiyonu, sv s-
taycy s gerecine (Kazan) ve stma sistemine gn-
dermektir.
Pompann hesabnda uygulanan teoriler, halen
kullanlmakta olan stma tesislerinde kullanlan teori-
lerin ayndr. Yalnz bu pompalar, sv s-taycnn
yksek ssna dayankl olmak zorundadr.
Pratikte alnan sonulara gre, bu gibi tesisler
iin Zorlanan Sirklsyonlu Pompa'lar uygun deildir.
(Dili pompalar, veya Helikoidal pompalar). Buna kar-
m, zel konstrksiyonlp santrifj pompalar ok kul-
lanl olmaktadr. (Salmastralar soutulmu olmalar
artyla). Scaklk 280C ni geiyorsa yataklannda
soutulmalar uygun olur.
Genileme Kab :
Edinilen bilgiye gre, sv s-tayclar yksek
kaynama noktasndaki genilemeleri, yaklak 300
C scaklk civarnda, souk sv halindeki hacminin he-
men hemen % 20 il % 25 i kadar artmaktadr. Bu ne-
denle, yatay veya dikey olarak monte edilecek olan ge-
nileme kaplan olduka toleransl olarak llendiril-
melidir.
Sv s-tayc, genileme kab iinde souk kal-
d srece bu kabn derivasyona balanmas gereklidir.
Yani, sirklasyon devresi dmda kalmaldr. Sv s-
taycnn oksitlenmesini nlemek iin zayf basn
altnda bir azot yast kullanmak ok yerinde olur.
Kk tesislerde, yani servis scakl 200 C ne
kadar olan yerlerde ak genileme kaplan kullanlabilir-
se de bunlarda her trl s-tayc ortam yer alamaz.
Is Harcayclan :
Istma veya soutma yzeylerinin hesabnda, s
geirme yzeylerine s nakleden sv s-taycnn,
mmkn olduu oranda, s emen tarafa, yani arj ta-
rafna adapte olmasna dikkat etmelidir.
Ak hz olarak da trblans alanna yakn bir
hz seilmelidir. (ekil :5) . Bu nedenledir ki, s boru-
lan kesitleri (Kzgn su sistemlerinde olduu gibi) s-
tayc ortamn karakteristiklerine uyarlanmak zorun-
dadr.: Kk kesitler, seri halinde birletirilmi serpan-
tinler, rnein, buharla piirme kazanlar, (lllan !Qlf
zerine kaynakl elik borulardan meydana getirilmeli-
dir. Gaz alma ve boaltma iin, kzgn su sisteminde
kullanlmakta olan konstrksiyonun benzeri bir eklin
ngrlmesi yerinde olur.
Ayni tesis iin geni limit alannda hassas ayarl
eitli s harcaycarn beslemek iin, ebekeye ka-
rtmc pompalar eklenir.
Musluklar ve Boru Tesisleri :
Tesisatta kapama organ olarak supaplar kulla-
nlr. Bunlarn malzemesi, servis scaklk derecesine
gre, kresel graftli font, akma elik veya zellikle
avantajl olan dvme eliktir.
Eer szdrmazla ve temizlie gereken nem
verilirse (Bu konu yangndan korunmak iin n pln-
da gelir), en iyi ekil, salmastral musluklar krkler
iine yerletirmektir.
Dvme elik, daima akma elie tercih edilmeli-
dir. Zira, bunda gzeler ve i atlaklar yoktur. Birle-
tirme paralan ve rakorlar yerine, kaliteli vidalar ile
yalnz contal flanlar kullanlmaldr.
300C ne kadar scaklklarda alan bir tesi-
satta normal ekme elik borular kullanlabilir. Fa-
kat, 300C nin stndeki scaklklarda alan tesi-
satta minimal bir diren garantisi verilen elik borular
kullanlmaldr.
Borularn perkitilmesi byk bir dikkat ile yapl-
maldr. Zira, nisbeten yksek olan servis scaklk de-
receleri malzemede byk genilemeler meydana ge-
tirirler.
Isl Yaltm :
Bu sistem stmada ssal yaltm; cihazlarn, boru-
larn ve musluk organlarnn s yaltm bakmndan ol-
duu kadar yangn bakmndan da nemle zerinde du-
rulmas gereken bir konudur.
Ortalama 300 C servis scaklnda bir tesisatta,
yaltlmam 1 m
2
, lik bir yzeyin s kayb 4000 il
6000 kcal/h mertebesindedir.(0,6 il 0,8 kg bir mazot
harcamas veya 5 il 7 kW yutulmu g) Bu durum, sis-
temin ssal yitimlere kar iyi yaltlmasnn nemini
aka belirtmektedir.
Elektrik ile stmal kk tesislerde, yaltmn
hatal, yetersiz veya ksmen bulunmamasndan oluan
s kayptan, ggerekli servis scaklk derecesinin elde
edilmesine engel olabilir.
MHENDS VE MAKNA / CLT 23 - SAYI 255 NSAN 1978 111
Sirklasyon Pompalar
Is yaltm iin genellikle iyi sonu veren maden-
sel yn kullanlmaktadr. Bu yn, 200 kg/m
3
civarnda
arla kadar sktrlarak yerletirilir, veya harsz
olarak madensel ilteler de kullanlr. Perkitme konst-
rksiyonunda, sa kaplamalar (zarflar) tutturmak
iin seramikten yaplm zvanal paralar kullanlr.
Borulardaki byk uzamay gz nnde tutarak sa
kaplamalarda uygun uzama yerleri yaplmaldr. Is
yaltm tabakas olarak sert rtler asla tavsiye edilmez.Zi-
ra,, iletme scaklnda hemen gerilim atlaklklar oluur.
300 C lik bir iletme scaklnda, borularn ya-
ltm kalnlklar, boru apna, yllk servis saatlerine,
ve yakt Hatlarna gre, 40-60 mm. arasnda deiir,
zellikle cihazlar ok daha kuvvetli yaltmak ve mus-
luklar gibi organlar da (yangn tehlikesine kar) yal-
tc, ift alanl, sa balklar ile kapamaldr.
Yukarda sz geen yksek kaynama noktal
btn s-tayc ortamlar oksitlenmeye kar hassas-
trlar ve olanak verildii takdirde kuvvetle alanna ya-
ylma zelliine sahiptirler, rnein bu madensel yn
ile yaltlm bir kaynak yerinden bir kaak olduu za-
man meydana gelebilir. kan sv s-tayc alannn
bymesinden bir oksitlenme oluur, bu halde yeterli
derecede oksijenin girmesi ile yaltm iinde grnmeyen
yangn merkezleri domu olabilir.
Bu nedenle, s yaltm rt tabakasnn ok dik-
katli yaplmas zorunludur. Deneyler, (sa klflar ve
balklar ok zenli yerletirilmi ve szdrmazk da
salanmsa), yaltc maddelerin, oksijen yokluu ne-
deni ile ypranmadn gstermitir.
ebekeye ait bir tesisat
112
MHENDS VE MAKNA / CLT 23 - SAYI 255 NSAN 1978
/ . i
Fabrika tasarmnd a y erletirme
I. f abrika alannd a y erleim
mer KULEL
Hacettepe niversitesi
Kimya Mh. Blm
TANI M
stenen bir mal veya hizmeti retmek iin bir fab-
rikann blmlerinin veya aygtlarnn birbirlerine ve
sistemin girdi/ktlarna uygun olarak dzenlenmesi-
ne fabrika tasarmchmda YERLETRME denir.
retim srelerinde iin en byk blm, genel
kannn tersine, malzemelerin ilendii blm deil,
malzemelerin koyma/boaltma6aktarma ilemleridir. Bu
blm dorudan zamanla, dolayl olarak ta maliyetle
orantl olup ounlukla retim hzn saptar. rnein
otomobil fabrikalanndaki bantlarda nakil srasnda ge-
en zaman tm retim zamannn % 20 40 n olu-
turur. yi bir alan veya fabrika yerletirmesinde esas
malzemelerin gidecekleri yere en ksa yoldan gitmesini
salamaktr.
Y BR YERLETRMENN FAYDALARI
yi bir fabrika ya da alan yerletirilmesinin en
byk yararlan maliyeti drmek, retim hzn art-
trmak ve retimin her basamann denetimini kolay-
latrmaktr. yi bir planlama ve yerletirmenin balca
faydalan unlardr:
1. malat srecinin gelitirilmesi : in insanlar
ve makinalar arasnda dengelenmesi daha iyi olacan
dan gecikmeler, l zamanlar azaltlr veya tmden gi-
derilir. Malzemelerin srece/sre iinde/ sreten
dar aklar daha dzenli olur. Bylece girdilerin
tanmlanmas, saym, denetimi vb. iler daha kolay-
lkla yaplabildiinden retim tahminleri, zamanlama
ve kalite denetimi de kolaylar.
2. retim maliyetinin drlmesi iin yaplan
dzenlemeler daha iyi kalite denetimini de beraberin-
de getirir.
3. Her trl aygt ve servislerin en iyi egdm
gz nnde tutularak yaplacak planlama fabrika ala
nnn en iyi kullanmn salar.
4. Tama/Boaltma aygtlannn trlerinin ve
boyutlarnn azaltlmas sonucu malzeme ak daha
verimli olarak yaplr.
5. Makina kullanm orannn ykselmesi sonucu
makinalara yaplacak yatrm miktan azaltlr.
6. retim ve idari personelinin igcnden daha
iyi faydalanlr.
7. Daha iyi bir alma ortamnn salanmas (st-
ma, klandrma, havalandrma, grltnn azaltlmas,
temiz ii soyunma odalar, kafeterya vb. ynlerden)
tm alanlarn daha rahat alabilmesine yardmc
olur. ilerin kafeterya, tuvalet ve banyo gibi yerlere
daha rahat ve abuk ulamalan salanarak nemli za-
man kazanc salanr.
8. Servis ve retim alanlannn kullanmlar tmle-
tirilebilir. zellikle servis alanlarnn toplam alann byk
bir blmn oluturduu durumlarda bu nemli bir et-
mendir (byk oto bakm ve onarm istasyonlarnda ol-
duu gibi).
9. ok byk fabrikalarn (rnein 1020.000 ki-
inin alt) aslnda seri balanm bir retim birimle-
ri dizisi olduu gz nnde tutularak ayn yerletirme
ilkeleri kullanlabilir.
ALAN YERLETRMES
Alan yerletirmesinin amac sre iindeki malze-
me ve igcnn gvenilir ve ekonomik akn salamak-
tr. Bu nedenle bir fabrikann yeri seilmeden nce ak
emas bilinmelidir, nce eitli ilemlerin/srelerin
alan iinde birbirlerine greli olarak yerleimi yaplr,
daha sonra eitli servisler (kazan, su tasfiye vb.) en uy-
gun yerlere yerletirilir. dari bina, kafeterya, atlye ve
laboratuarlar personelin en az yrmekle gidebilecekleri
konumlara yerletirilir. Son olarak ta yol, demiryolu,
boru hatt yerletirmesi yaplr. Bu n yerletirme iin
gerekli ller, alan ve aklklar izelge 1 ve 2 de gs-
terilmitir. Yukarda ksaca zetlenen n yerletirme
bir kok (veya ehir gaz) fabrikas iin ekil 1 de rnek-
lenmitir. Kok retim srecindeki malzeme ak yerle-
im plan zerinde de gsterilmitir. Hazrlanan bu n
yerleim plan fabrika yerinin seiminde nemli bir
etmendir. Dier etmenler pazara, ham madde kayna-
na ve ulam sistemlerine yaknlk, igc temini, su
ve enerji temini, yasal koullar (evre vb.) ile gelecek-
te byme olanaklandr.
MHENDS VE MAKNA / CLT 23 - SAY 255 - NSAN 1978 113
TAKMR
KOK
KAMARALARI
1
YUTURMA
KOK
YIKAMA
SIVI
'RNLER
GAZ
TEMZLEME
BTX ve
DER RN
T
H S
2
EHR GAZI
AKI EMASI
Sat
KOK
Kok Kmr
Ak Deposu
Jemirvolu
o
c
01
e
Atk Su' I
Temizleme!
Yol
Solutma
Kulesi D
Yeralt
Katran
Tank
--O
D
Su Tasfive
At l v e
D en o
ja zo m e t r e
. Fabrika Sahas Snr
ebekeve
Y ERLE M PLANI
ekil. 1 : Bir kok fabrikasnn ak emas ve yerleim plnlar
114 MHENDS VE MAKNA / CtLT 23 - SAYI 255 NSAN 1978
Fabrikann yeri satn alndktan sonra yerel ko-
ullar ve snrlamalar nedeni ile n yerleim plannda
gerekli deiiklikler yaplr. Bu snrlamalar unlar-
dr:
lar,
1. Toporafik, corafi ve meteorolojik koul-
2. evre koruma koullan,
3. Alan snrlan ve servis parametreleri (Yol,
karayolu, demiryolu, petrol boru hatt, yamur su-
yu ve atk su nitelik ve nicelikleri, su temini, elektrik
temini gibi)
4. Yasal koullar (Yap ruhsat, atk su ve baca
gaz snrlamalar, trafik, yangn ve dier gvenlik n-
lemleri)
Bunun yannda uluslararas endstri standartlar
ve lke yapsndan kaynaklanan alkanlklar da gz ard
edilmemelidir. Bunlar arasnda yol genilikleri, eimleri,
servis yollar ve koridorlar, boru yol ve kprleri (yol-
dan ykseklik), mimari gibi deiik ltler olabilir.
Deiikliklerin yaplmasnda n yerletirmede uygulanan
sra takip edilir. Bu deiikliikler sonunda kat zerin-
deki iki boyutlu tasarmdan U boyutlu tasarma geile-
bilir, oblik iim, blok model gibi. Alan zerindeki btn
lmlerin doru yaplabilmesi iin bir alan temel dze-
yi (.Kodu) ve genellikle yol kenarnda bir temel izgi
saptanr.
MALZEME AKTARIMI
yi bir alan yerletirmesinin amac malzemelerin
sre iinde veya depodan/depoya aktarlmas sra-
snda aldklar yolu en aza indirmektir, tik i olarak
ham madde boaltma ve rn ykleme alanlar birbir-
lerinden ayrlmaldr. Ykleme ve boaltma blgeleri
alann kenarnda, ulam noktalarna en yakn yerler-
de olmaldr. Depo ve ambarlar da genellikle bunlara
yakn yerlerde olmaldr, retim birimlerinin ambar-
larn dier yannda olmas idealdir. Ancak tehlikeli
maddelerin depoland durumlarda byle bir yerleim
yanltr. Tehlikeli maddelerin depolanmas ve ilen-
mesi gvenlik asndan yasalarla (bunlar endstrinin
kendi kurallar olabilir) snrlandrlmtr. Bu blge-
lerin dierlerinden zenle ayrlmas gerektiinde g-
venlik etmeni ekonomik etmenlerden daha nemlidir,
yaptrc niteliktedir.
Malzemelerin alan iindeki aktarm bant, boru
veya araba, vagonet vb. ile olur. Boru hatlar yollara
paralel denmeli, ucuzluk ve bakm kolayl nedeni
ile yerstnde olmaldr. Su ve gaz boru lan donma/g-
venlik asndan topraa gmlebilir. Boru yollar mm-
kn olduu kadar alann/fabrikann ortasndan geme-
melidir. Su, buhar gibi servis borular ile malzeme bo
rulan ayni yollan kullanmaldr. Ancak tehlikeli madde
veya scak madde tayanlarla dierleri arasnda uygun
aklk braklmaldr. Rafineri, petrokimya gibi tesisler-
de sadece
v
& seviyesinde bo ru lama retmed ig in en oru
yollan stten geer. Byle ykseltilmi boru yollarnn
kullanld durumlarda yerden en az ykseklikler y-
le olmaldr:
A. Yol zerinde (vin girebilir) 7 m
B. Fabrika iersinde (kamyon girebili) 4 m
C. Fabrika iinde (genel) 3m
D. Bina iinde, koridor zerinde 2,3 m
E. Demiryolu zerinde 4,6 m
SERVS YERLER
Kazan, g merkezi, soutma kulesi, trafo, pompa
istasyonu vb. servis yerleri yangn ve su basma tehlike-
sinin en az olduu fakat, su buhar ve elektrik gereksi-
nimlerinin en nemli tketicilere fazla yol almadan gi-
debilecei yerlere konulmaldr. Bunlar fabrika alan
evresinde, her servis en byk tketiciye en yakn
yerde olacak ekilde veya merkezi olarak yerletirile-
bilir. Merkezi yerletirme fabrikann ilerde her yne
doru genilemesine olanak salar.
Kazan ve G Merkezi
Kazann konumunu seerken o yrenin hakim
rzgar yn ve kuvveti saptanr. Baca gazlarnn veya
kmr (cruf ta olabilir) tozlarnn rzgr etkisi ile
fabrika iine dalmas istenmez. Yakt ikmal yolu-
nun da retim alanlar iinden gememesi gerekir.
Kazan suyu hazrlama tesisleri de kazan dairesi iine
ya da yanna yaplr.
Soutma Kuleleri
Soutma kulesinden etrafa salan su zerrecikle-
rinin fabrikann dier paralan/blmleri zerinde ko-
rozyona/buzlanmaya neden olmamas ve sis olutura-
rak grmeyi etkilememesi gerekir. Bir kuleden kan
havann dierine giriini en aza indirmek iin kuleler
hakim rzgr ynne apraz olarak yerletirilir. Etraf-
taki aygtlardan szan koroziv gazlarn kule etrafndaki
kuvvetli hava akmna kaplarak suda znmesi veya
suyla tepkimesi olasl gz nnde tutuulmaldr. Ku-
lenin hava giriine yakn yerde insanlarn oturduu
bina olmamaldr.
Servis Datm
Su, buhar, elektrik, telefon, enstrman vb. boru-
lan/kablolan yola paralel yerletirilmelidir. Bunlar
iin yaplacak kanallar gereinden % 30 kadar geni
yaplarak ilerdeki deiiklik ve genilemeler iin pay
MHENDS VE M AKN A / CLT 23 SAYI 255 - NSAN 1978
115
ayrlr. Souk borular arasnda en az 25 mm aklk
braklr. Scak borularn plastik borular veya kablolar
yannda olduu durumlarda bu aklk oaltlr. Don-
may nlemek iin su borular gmlebilir, buhar boru-
lar ise yaltlarak yer stnde yerletirilir. Elektrik, te-
lefon kablolar kum dolu kanallarda gider. Dneme,
vana, pompa kofra vb. lerinin daha fazla yer gereksi-
nilen olduu kanal kazarken unutulmamaldr. Borular
ayaklar zerinde, yol kenarndaki kanallarda yerletir-
mek en ucuz yntemdir. Ancak yol kavaklannda boru-
lar yer altnda olmaldr.
Kanalizasyon ve Atk
Sv atklar genellikle iki trldr: 1) Yamur su-
lan, 2) retim atklan. Yamur suyu ve zararsz atk-
lar st ak kanallarda toplanabilir, ancak zararl atk-
lann kapal kanallarda toplanmas zorunludur. Kanali-
zasyon kanal/knklerinin yol kenarnda olmas, herhan-
gi bir arza annda yolun kaztmamas asndan tercih
edilir. Kapal kanallarda gaz olumas varsa bu kanallar
fabrikann uygun yerlerinde yer dzeyinden 3 m yk-
seklikteki borularla atmosfere alr. Yamur suyunun
kanallarda kolayca toplanmasn salamak iin fabrika
alan uygun ekilde eimlendirilir. Asfalt veya betonla
kapl alanlarda bu eim 1:80 dir, koroziv svlann suya
karmas durumunda eim 1:40 a karlmaldr. Ancak
bir yndeki eim 150 mm yi de gememelidir. Yamur
sularnn retim art sularla kartrlmamas fabri-
kann atk su temizleme tesisinin ykn azaltr. Bu ne-
denle iki ayr kanal sistemine yaplacak yatnm kendi-
sini ok ksa zamanda amorti eden bir yatnm olarak
deerlendirilmelidir. Aynca toplanan yamur sular-
nn dorudan sistemde kullanlabilmesi (rnein so-
utma suyu olarak) olasdr.
Fabrikalarn sv, kat ve gaz retim atklan uy-
gun temizleme ilemlerinden geirilerek evreye atl-
maldr. Atk temizlemenin getirecei maliyetlerden
kamak aninde sonunda kendi evremizde yapaca-
mz zararla bize de yansyacandan bu konudaki "ev-
reyi kirleten faturasn da der" ilkesine uymaktan
baka yol yoktur. Tm dnyada ve Trkiye'de de ka-
nun koyucular sanayi kurulularn daha sk koullan-
drma yoluna girmilerdir.
Yanabilen kat ve sv atklar iin en uygun yn-
tem bunlar, retim alannn uzandaki bir fnnda yak-
maktr. Dier kat atk ancak krldktan/tldkten
sonra fabrika alannn uygun bir yerinde veya beledi-
yenin gsterecei bir yerde depolanr. Baz kat atklarn
ise hurda deeri olduu veya tekrar ileme sokulabilece-
i (metal paralan) unutulmamaldr. Cruf ve uucu kl
de deerlendirilebilen kat atklardandr. Gaz atklar
ya yaklr ya da uygun ykseklikteki bacalardan dan
atlr. Kirleticilerin bacadan atlmas durumunda uygun
baca yksekliini bulmak iin kolay hesaplama yntem-
leri gelitirilmitir (Bak. Kimya Mhendislii Dergisi,
Say : 79 (1976) Nomogram).
retim atklan ile kirlenmi sulann da evredeki
alc sulara verilmeden nce temizlenmeleri, ierdikleri
kirlilik yapan maddelerin kabul edilebilir snrlara kadar
indirilmesi gerekir. Bu amala kurulacak tesisi fabrika
alannn snrlanna yakn bir yere yerletirmek gerekir,
ancak komu fabrika ile ortak snra konulmamas, fab-
rikann ak tarafna yerletirilmesi tercih edilir. Trki-
ye'de atk suyun zelliklerine dein kanlm tek y-
netmelik "1380 sayl Su rnleri Tz "dr. Konu ile
ilgili daha fazla bilgi DS den veya tiler Bankas'ndan
alnabilir.
MERKEZ BNALAR
Merkezi binalar iin tipik alan gereksinimleri
izelge 1 de, tipik aklklar da izelge 2 de verilmi-
tir. dari bina/binalar alann en gvenlikli tarafna,
tercihan yol kenarna ve ana girie yakn olmaldr.
Baca yaknnda ve rzgr altnda olmamaldr. Kafe-
terya ve salk merkezi gvenlikli blgede, kolay ula-
labilir bir yerde olmal, evreleri temiz olmaldr.
Atlye, ambar ve garajlann retim birimlerine ve yol-
lara dorudan ulam olanaktan olmaldr. Amsarlardaki
doldurma/boaltma ilemlerinin fabrika ii trafikle
ilikisi olmamaldr. Laboratuar gvenlikli fakat mer-
kezi bir yerde olmaldr. tfaiye merkezi yangn tehlike-
sinden uzaka bir yerde, yol kenarnda olmaldr. Bu
binann nnden ve arkasndan giri/k yaplabilmesi
tercih edilir.
ULAIM
Fabrikann drt yandan yollarla evrili olmas
idealdir. Fabrika ii yollarn ise retim alanlan iinden
gememesi gerekir. Sk bakm ve onanm gerektiren b-
lmlere (kompresr) malzeme ve gerekli aracn (gezer
vin) girmesi, yangn annda itfaiye aralarnn girmesi
ve manevra yapabilmesi iin gerekli yollar yaplar. Alan
iinde demiryolu geidi, kavak, kmaz yol, rampa ve
90 lik kelerin mmkn olduu kadar az olmas is-
tenir. Btn yollar iyi iklandrlmaldr. Fazla perso-
nelin alt blmlerde kaldrm yaplmaldr. Her
trl yol yapmnda yol bitiiinde kanalizasyon, su
vb. kanallar iin yeterli yer aynlmaldr. tfaiye ve
salk merkezlerinin yollarndaki ulam her trl ko-
ullarda kesilmeyecek ekilde olmaldr. Her trl
nakliye arac iin fabrika alannn uygun yerlerinde
yeterli park yerleri yaplmaldr.
izelge 1. N YERLETRME N TPK
dare
Atlye
Laboratuar
Kafetarya
Salk merkezi
tfaiye
1 0 m
2
2 Om
2
2 0 m
2
m
2
3,5m
2
0 , 1 5 a
2
(toplam en ez l Om Y
5 OOm
2
Garaj (bakm-onarim) lOOm
Ana yollar
Ara yollar
Dar yollar
Yol dnemeci
lOm
7,5*
1,2 a
2m
9Odn
T, kavak
dar yollar
En dar demiryolu 56m
dnemeci
Soutma kulesi 0
t
04-m
2
/kWh
0,08m
2
/kWh
"
ALANLAR VE BYKLKLER
her mmur iin
her ii iin
her ii iin
yemek salonundaki her kii iin
mutfak ve depo dahil her
yemek yiyen kii iin
her salk memuru iin
be eitli ara iin
her ara iin
genilik
genilik
dakikada 10 adam iin
dakikada 10 adamdan fazlas
iin (bro,kafetarya..)
ap=llm
ap=7,5m
ap=4-m
i ap
gdml ekili
doal ekili
MHENDS VE MAKlNA / CLT 23 - SAYI 255 - NSAN 1978 117
izelge 2. N YERLETHME LEMLERNDE KULLANILMAK ZERE
ETL BRMLER ARASINDAK TPK AIKLIKLAR
m
Sre alanlar
Kazan ve frnlar
Atk gaz bacalar (alevli)
Gaz tanklar
Soutma kuleleri
Atk temizleme
Ykleme alanlar
Ambarlar
Bro,kafeterya
Salk merkezi
Garajlar
tfaiye
Atlye
Ana yollar
Ana yollar
Dar yollar
Demiryolu
bitiik birime,
ana yola veya
fabrika snrna
sre birimlerine
(tepkime kab,
damtma,tme vb.)
inaat alan
snrlarna
15
15
30
30
30
15
15
30
30
30
30
30
30
12
9
1,5
15
II, FABRKA t YERLETRME
GE NE L
Bir fabrikann kaplayaca teorik en kk hacim
fabrikann eitli bileenlerinin/paralarnn toplam
hacmidir. Ancak eitli snrlamalar nedeni ile bu en
kk hacime yerlemek olanak ddr. letme, bakm
ve yapm srasnda eriim/ulam iin yeterli aklkla-
rn salanmas ve gvenlikli alma koullar bu snr-
lamalarn nemlilerindendir. Son fabrika ii yerletgir-
menin yaplmasndan nce gz nnde tutulmas gere-
ken etmenleri sralamadan temel ilkeyi hatrlatmakta
yarar var : retim sreci iin nce en uygun ak e-
mas, sonra yerletirme plan hazrlanr, ve bu yerleime
gre bir bina ina edilir.
Ekonomik Etmenler
Aygtlarn yerletirilmesinde destek iskeleler (e-
lik) ve borulamann minumumda tutulmas gerekir.
Eriim ve gvenlik gereksinimlerine uygunluk gste-
ren ve btn aygtlarn yer dzeyinde olduu derli
toplu bir yerleim genellikle amalanr. Aygtlarn iki
veya daha fazla kata yerletirilmesinin getirecei plat-
form, merdiven, kpr vb. yaplarn masraflar yer ve
a alan masraflarndan daha ok olabilir. 30 m den
fazla yksekliklerde ii gvenlii azalr. Genellikle
fazla kat yapm ancak yer alan snrl ise veya mal-
zemelerin yerekimi ile aaya doru ak isteniyorsa
dnlmelidir. Az bir yksekliin pompa emiini art-
trmaya yeterli olduu, fazla yksekliklerin de pompala-
ma ve borulama masraflarn arttrd unutulmamal
dr. Yksee yerletirilen aygtlar iin yaplan elik
iskelelerin birden fazla aygt iin kullanlmas eko-
nomik olur. Yer tasarufu amac ile pompa gibi kk
aygtlar boru kprlerinin altna, haval soutucular
da st tarafna konur. Ancak her aygt iin gerekli
aklklar unutmamaldr (Bak. iz. 3).
Gvenlik Etmenleri
Zehirli veya tehlikeli maddelerle alldnda
fabrikann o blmn dierlerinden ayrmak gerekir.
Tehlike kayna olabilecek aygtlarn bir arada gurup-
landinlmas etkili olabilir. Bunlar frnlar, ak alevli
kap, kazan, boru vb., tehlikeli svlar szdrabilecek
dner aygtlar olabilir. Ancak stc, frn gibi gerelerin
dier sre birimlerinden ok uzakta bulunmalar da
istenmez, nk bu durumda hem pahal alam borula-
rn kullanm hem de s kayb artar. Gaz yaktla alan
frnlar genellikle tehlike kayna saylmazlar. Asit veya
tehlikeli madde tanklar evresine uygun ykseklikte
setler evrilerek sz an /taan/damlayan maddelerin et-
rafa yaylmas nlenir. Zararl buhar veya toz para-
cklar iin iyi havalandrma yapmak gerekir. Tehli-
keli maddelerin olduu blgelerin veya yksek basnl
alma blgelerinin duvarlarla aynlmas gerekebilir;
byle durumlarda du veya elbise deitirme odas ya-
pm da gzden uzak tutulmamaldr. Fabrika iinin
iyi aydnlatlmasnn getirecei mastafn kt aydnlat-
mann sebep olduu kazalarn maddi kayplarndan
daha az olduu kantlanm bir gerektir. ilerin a-
ltklar, yrdkleri yer, yol, koridor vb. nin yeteri
kadar geni olmas gerekir, ancak yrmek/serbest
hareket edebilmek iin yeterli olan yollarn bakm,
onarm ileri iin dar olabilecei unutulmamaldr,
zellikle byk/uzun paralardan oluan aygtlarn
(s deitirici) civarnda yeterli aklk braklmal-
dr.
Sre Etmenleri
Uygulanacak sre baz malzemelerin yksee
karlmasn (yerekimi ak salamak, pompa emi-
ini arttrmak, sifon yapabilmek veya barometrik ayak
kullanlmas gibi) gerektirebilir. Scaklk ve basn d-
meleri, scak gerelerin yaltlmas veya ayrlmas da
yerleimi etkileyen etmenlerdendir.
letme Etmenleri
Srekli olarak insan denetimi ve bakm altnda
olacak aygtlarn yerletirilmesinde ok dikkatli ol-
maldr. Bu tr aygtlarn - eer varsa - kontrol oda-
sna en ksa yollardan balantl olmalar gerekir. Va-
nalarn kolay eriilebilir yerlerde (0,5 - 2 m yksek-
likte) ve tm gstergelerin kolay okunabilir yerlerde
olmalar gerekir. Kesikli ve yar kesikli sreler srekli-
lerden daha fazla insan denetimi gerektirdiinden in-
san-makina ilikilerine (ergonomi) yerletirmede daha
fazla nem vermek gerekir. Pekok durumda bir mo-
torun, pompann veya kartrcnn dmesine basl-
dnda altn grmek/duymak nemli bir yardmc
etmendir.
Bakm Etmenleri
Ar ve tek paral aygtlann bakm, onarm i-
leri genellikle vin kullanmn gerektirdiinden bu
tr aygtlarn etrafnda vincin girip manevra yapabile-
cei alan salanmaldr. Sk sk sklmesi gereken ay-
gtlann bir araya getirilmesi faydal olabilir. Ayn durum
sk sk temizlenmesi gereken aygtlar iin de geerlidir.
Vana ve enstrmanlarn yerletirilmesinde de kolay ba-
km yapabilme etmeni gz nnde tutulmaldr. eitli
aygtlar iin, iletme ve bakm etmenlerini de gzeten
tipik aklklar izelge 3 de gsterilmitir.
Yapm Etmenleri
Geni aygtlarn (tank, kule, otoklav vb.) yerle-
rine konulmalar nemli sorunlar yarattndan bu tr
geni/byk/uzun aygtlann sre alanlanmn snrlarna
konulmalar pratiktir. Is yaltmnn da zellikle boru
yollarndaki serbest hacimleri daraltt gzden rak
izelge . AYGIT YERLETRMELER N TPK AIKLIKLAR
AYGIT GVENLK YATAY DKEY
naat/Montaj
GENEL
Santrifj,
Krc,
Deirmen
Kurutucu
Kule (kolon)
Frn veya;
Istcx (alevli) Tehlikeye
m
Reaktr,
Kartrmal
Kap
3m
L,5m+A
l,5m
3m
Tehlikeye l,5n
15m
2m+A
2m+A
5m lik ulam
koridoru
Duvara 2,5m
Bitiik kuleler
arasnda $m
Bitiik frnlarn
merkezleri arasn-
da 2 en genilik
3m+A
4m ulaa alan,
her lOOnr reaktr
hacmi iin 14-rn^
yer
Is deitirici
(yatay)
l,5m+A kanal
2m kabuk 1,5ra
l,5m kenar
Tank
Pompa
Filtre
Kompresr
En geni Tanklar ara- ,
tank t ehli- s m d a 1/2 ap ^
keye ljjm
Motor ucundan 2m,
kenardan l,5n
Bitiik kompresr-
3m+A ler arasnda iki
en genilik
m: metre , A: Aygtn en uzun i parasnn boyu
tutulmamaldr. Vana ve enstrmanlarn etrafnda da
yaltm iin ilave hacim braklmaldr.
Dier Etmenler
Aygtlarn diziler halinde sraland, uzaktan ba-
knca gze ho giiinen bir yerleim genellikle iyi bir
yerleim belirtisidir. Boru yollar, bina ve aygt gurup-
larnn simetriye uygun, dengeli yerletirilmesi faydal
olur. Kule, kazan gibi byk aygtlar ayni merkez iz-
gisi zerinde olmaldr; ancak aplar birbirinden ok
farkl ise bir yzleri ayni hizada olarak ekilde yerle-
tirilmelidir. Bitiik kulelerdeki bakm kapaklar ayni
ykseklikte olursa ortak platformdan faydalanlabili-
nir. Boru yolunun bir tek olmas ve mmkn olduu
kadar az dallanma yapmas tercih nedenidir. Boru yo-
lunun sre birimleri etrafnda bir halka eklinde yer-
letirilmesi ve uygun sayda yan geilerin (by-pass)
salanmas arza nedenii ile bu sistemin tmden kapa-
tlmasn nler. Ayni ii gren birimlerin, boyutlar
farkl da olsa, birbirlerinin benzeri olarak yaplmalar
tasarm iini azaltaca gibi yapm, bakm ve onarn
ilerini de kolaylatrr.
Aygtlarn ve boru yollarnn yerletirilmelerinde
gz nnde tutulacak bir dier etmen de gelecekteki
byme olasldr. Gerekli byltme almalarnn
fabrikann durdurulmasna gerek kalmadan yaplabil-
mesi iin uygun genilikte alanlar, boru yollarnda
% 30 kadar fazla yer nceden ayrlmaldr. zellikle
iri aygtlarn yerlerine konulmas ve kaynak ilerinin
gvenle yaplabilmesi durumlar nceden dikkatle d-
nlmelidir.
BNALAR
Fabrikann hangi blmlerinin ak havada, han-
gilerinin ksmen veya tamamen kapal yerlerde olaca
retim trne baldr. Ak havada kalabilecek birim-
lerin (yakt tank, su deposu gibi) bina iine alnmas
ekonomik deildir. Ksmen veya tamamen kapal binala-
rn se mimdeki nemli etmenler unlardr :
l.in Tr ve skl : Her trl hava koulunda ok
sk bakm isteyen aygtlar kapal yerde tutulur.
2. iklim : Ar iklim koullan bir fabrikann tmnn
kapal yerde olmasn gerektirir; bu iletme verimini
arttrr fakat maliyeti de olumsuz etkiler.
3. Aygtlarn tr : Pahal aygtlar, karmak makina-
lar, elektrik balant kutular, alterler kapal yerde tu-
tulmaldr.
4. Srecin tr : Tozlu, patlayc ve yanc kat madde-
lerle alan fabrikalar bina i inde olmaldr. Kirlenmeye
engel olmak iin tm besin ve ecza fabrikalarnn da
kapal yerde olmas gerekir.
5. Tehlike: Yangn ve patlamalara kar tehlike kayna-
blmlerin akta, birbirlerinden koruyucu duvarlar-
la ayrlmas kapal binalardan daha gvenliklidir.
6. Grlt : Kompresr, gaz trbini, dizel motorlar
gibi grltl aygtlarn kapal yerlerde olmalar tercih
edilir.
Binalar sre birimleri etrafna yerletirilmeli-
dir. ki bina arasndaki mesafe en az 9 m, tehlike kay-
na mevcutsa en az 15 m olmaldr. Kapal binalarda
yangn koruma, aydnlatma, havalandrma, stma ve
eitli byklkteki aygtlara rahata eriim gz nn-
de tutulacak dier etmenlerdendir.
AKI EMASININ HAZIRLANMASI
malat sanayiinde ak emasnn hazrlanmasnda aa-
daki etmenlerin hepsinin ayr ayr deerlendirilmesi
gerekir:
A. Genel
1. alma trlerinin eitlilii, 2. Personelin yapmak
zorunda olduu hareketler, 3. alma koullan, 4. Ma-
liyet.
B. rn
5. retim hacmi, 6. Para says.
C. Sre
7. trlerinin zel gereksinimleri, 8. lem says,
9. lem sras, 10. Yan birletirmelerin (montajlann)
says, 11. rnn srece kar yerletirilmesi, 12.
Aygt, ara, vb. says, 13. Aygtlarn yer gereksinim-
leri
D. Ak Dzeni ve Malzeme Aktarm
14. alanlar arasnda gerekli ak, 15. n malzeme
aktarm planlan, 16. ndirme/bindirme ilemlerinin
yeri, 17. Ambar gereksinimi, 18. Koridor, yol gerek-
sinimi, 19. Blmlerin istenen yerleri, 20. Servis alan-
lannn istenen yerleri, 21. Denetim/gzetim gereksinim-
leri, 22. retim denetimi, 23. Esneklik, 24. Gelecekte
genileyebilirle.
E. Bina ve Alan
25. Bina tr, 26. Binadaki kat says, 27. D ulam
gereksinimleri.
Yukardaki etmenler gzden geirildikten sonra
yaplacak ileri de zetlersek :
I. rne veya alma tlne gre yaplabilecek eitli
dzenlemeler deerlendirilir. Bunlar :
A. Benzer makina veya aygt gerektiren rnler
veya iler,
B. Benzer sre veya ilemleri gerektiren rnler
veya iler,
C. Ayni ilem dizisini takip eden iler veya rnler,
D. Benzer ileme zamanlarna sahip iler vtyr
rnler
E. Benzer biimde, lde veya benzer amal
rnler
F. Ayni kalitede yaplmas gerekli rnler,
G. Ayni ya da benzer malzemeden yaplan rnler.
II. Standart ak dzenleme trleri veya bunlarn dei-
tirilmi ekilleri/bileimleri ak emasnn saptanmasn-
da yararl olur. Bunlar :
A. Dz izgi, B. Serpantin veya zigzag, C. U-
Biimi, D. ember, E. Dzensiz al.
III. Yukardaki basamaklar gznnde tutarak birka
tane ak emas izilir. Bu emalardan en uygununu
semeden nce ilgili servis alanlar ve yollan gz nn-
de tutulur:
A. ndirme/Bindirme, B. i odalar, tuvalet,
banyo, C. Ara-Gere odas, D. Bro, ilkyardm, E.
Yemekhane, F. Atlye, G. Yan gereksinimler (su,
buhar vb.), H. Ambar (ham madde, ara rn, son rn),
. Malzeme aktarma.
IV. Belirginleen ak emas nerisinin Madde 1 deki"
koullara uyup uymadna bakarak gerekli dzeltmeler
yaplabilir.
V. Bundan sonra hazrlanan emay ekil *L de gste-
rilen -iki-izgesi'nin ortaya kard snrlamalara
gre dzeltip son eklini vermek olasdr.
MHENDS VE MAKNA /CLT 23 SAYI 255 NSAN 1978 121
i H\IDIRM/
BNDRME
2 AMBAR
o
ARA/
3
GERE ODASI
10
ATLYE
5 RETM
ODALARI
7 KAFETARYA
8 BRO
YERLETRME TEKNKLER
Bu blok 1 ve 2 arasndaki
ilikivi yv"sterir.
likinin ferekLili~
Nedenler (kod no)
GEREKLLK SIRALAMASI
M
(\
z
X
"EKKKL
M u t l a k ':
r ze l l i k l
'.'nemli
No r m a l
- ne m s i z
s t e nm e v
LK
e r e k
e . e r e k 1 i
en
"O
(".ereklilik
Delerinin Ardn
daki liki
Nedenleri
KOD
1
2
3
4
5
6
7
8
9
NEDEN
Ortak kaltlar kullanma
Ortak personel
Ortak ver igali
Kiisel iliki
Brokrasi ilikisi
akndaki sra
Benzer i -.'anma
Avn avt kullanma
Gr l t , k o k
1
.
1
. >
ekil. 2 : - liki - izgesi
malat sanayiinde ak emasnn hazrlanmasn-
dan sonra yerleim plann hazrlarken uygulanan ba-
lca yerletirme teknii vardr: 1. Sabit konuma gre
yerleim, 2. Srece (ileve) gre yerleim, 3. rne
gre yerleim (bant).
Sabit Konuma Gre Yerleim
Bu tr yerleim, tm ilemlerin, sabit konumdaki
malzemelerle yapld kk iletmelerde kullanlr,
rnein masasnda oturan bir ayakkabcnn hemen ev-
resindeki gere ve malzemelerle almas gibi.
Srece Gre Yerleim
Bu tr yerleim, benzer btn ilem veya sre-
lerin, fabrikann ayni blmnde, benzer aygtlarla
yapld durumlarda kullanlr. Bylece, rnein presler
bir yerde, matkaplar bir yerde toplanr; ilenecek mal-
zeme bunlar arasnda dolar. Birden fazla rnn yapl-
d fabrikalarda bu yerleim tr olduka yaygn ola-
rak kullanlr.
122
MHENDS VE MAKNA / CLT 23 - SAYI 255 - NSAN 1978
IIU t ar at t ak i e k i l l e r na r c a
van masn g:s rernek ted i r .
t ara! t a-- i stAi 1 k
j
r n
; ALAR N
CEGI BYK PA :
;
. A
TAMAMLANMI
p A K f ; A
(R\ ) TAMAMLANMI PARA
(RN)
SABT KONUMA GRE YERLETRME
A TR MAK NALAR
I) TR
-ACNALAR
o o o
l' Rl' N
!
I
V J
"
1 2
SRECE (LEVE) GRE YERLETRME
-LEM 2 3 1
O-^ O-rO
.A
RN
a
I:?EE
_o
D
1
O
D
_o
n
V
C3
3
"S
D
UR:
URUNE GRE YERLETRME (BANT)
MAK1NA
O
D A
I'AR".A AKISI
_ . , . . , Sikil. 3 : iitli verletirmc teknikleri
Urune Gre Yerleim (Bant)
retim sreci iindeki yerlerine konurlar. Malzeme bir
Buiada nemli olan bir rnn en kolay yoldan ilemden hemen o ilemi takip eden ileme istasyonuna
yaplmas iin gerekli ilemler dizisini saptamaktr. Bu aktarlr. Buna en iyi mek otomobil, radyo, TV vb.
ilemler iin gerekli makinalar, trlerine baklmakszn, mallarn retimidir.
MHENDS VE MAKNA /CLT 23 SAYI 255 - NSAN 1978 123
ON MEKANK AYRINTI
ekil. 4 : Fabrika yerletirme tasarm a
Yukarda ksaca belirtilen yerletirme teknikleri
ekil. 3 de rneklendirilmi tir.
YERLEM PLANININ HAZIRLANMASINDA
KOLAYLIKLAR
retim tr ve hacmi saptandktan sonra bu re-
timi gerekletirecek makina ve aygtlarn trleri ve sa-
ylan hesaplanr. Bunlar ak semasndaki yerlerine yer-
letirilir. Yerletirme iinde deneme/yanlma uygulan-
masna olanak tanyan baz kolay yntemler vardr. Ma-
kina ve aygtlann 1:50 leinde karton ya da kattan
yaplarak kesilmi kalplan byk bir kareli kat zerine
yerletirilir. Daha nceki blmlerde aklanan ilkelere
gre en uygun yerletirmeyi yapmak iin bu kalplarn
konumlar deitirilerek eitli yerleim planlar ha-
zrlanr, birbirlerine gre stn ve zayf taraflar incele-
nir. Bu i izime gre ok daha hzla yaplabilir ve daha
ksa zamanda sonuca ulalabilinir. Bu iki boyutlu mo-
dellemeden daha iyisi, ancak daha ok zaman alan
boyutlu modellerdir. Tahta, karton, plastik, tel gibi mal-
zemelerden yaplan bu modeller grsel olanaklarmz
daha iyi kullanmaya da yaradndan yerleim plannn
ok daha iyi/doru olarak yaplmasna yardm eder.
boyutlu bu modellerin, gerek aygtlann tam bir
minyatr olmalar gerekmez. Tahta/plastik bloklar
(150 orannda ) arasnda tellerle boru lama yaplabilir
ve bu i de sanld kadar zor ve zaman alan bir i
deildi.
YERLETRMEDE ZAMANLAMA VE PLAN-
LAMA
Fabrikann tasarm almalar ve yerletirme
plan bir a iinde btnletirilmek zorundadr. En
iyi y erf eim plannn hazrlanmas iin birden fazla
teknik olanaklar mevcut olduundan nemli olan,
her aamada yerletirme ve tasarm arasndaki btn-
ln salanmasdr. ekil. 4 de bir tasarm a gste-
rilmitir. Bu a iindeki tm almalarn egdml
olarak yrtlmesi iyi bir planlamay ve zamanlamay
gerektirir. Aamalar arasnda ortaya kan yeni bilgiler/
snrlamalar tasarmn dier eylemlerine aktarlarak
(ekil. 4 teki noktal izgiler) gerekli dzeltmeler ya-
plr; bylece en iyi yerleim plan da gerekletirilmi
olur ve fiili yapma /montaja / inaata geilir.
A iindeki her almann getirdii fiziksel
snrlamalar (100 dB grltl kompresrn yanyana
konulmas, 70 m yksekliinde bir ykama kulesinin
varl vb. gibi) problemin tekrar deerlendirilmesine
yol aar. Bu tr snrlamalarn geerliliini ve birbirle-
rine kar olan tutarllklarn "kritik snama" teknikleri
ile deerlendirmek gerekir. izelge 4 de kritik snama-
da tatmin edici ekilde yantlanmas gereken sorular
gsterilmitir. Bir mek verelim :
1) Aygt nereye yerletirilmitir ?
Youturucu kulenin tepesine yerletirilmitir.
2) Niin oraya yerletirildi ?
Geri dngnn yer ekimi ile akmas iin.
3) Baka nereye konulabilirdi ?
Youturucu yere konulabilir, geri dng de
yukan pompalanabilirdi.
124 MHENDS VE MAKNA / CLT 23 SAYI 255 - NSAN 1978
Z ELG E 4 KRTK M A M A S OR U L A R I
MDK DURUM SEENEKLER
GELTRME N
SEMLER
Ne yapld?
Kasl yapld?
Ne zaman
yapld?
Nerede
yapld?
i kira yapyor?
Niin?
Niin yle
yapld?
Niin o
zaman?
Niin orada?
Niin o?
Baka ne yaplabilirdi?
Baka nasl
yaplabilirdi ?
Baka ne zaman
yaplabi 1 ixdi ?
Baka nerede
yaplabilirdi?
Baka kim
yapabilirdi?
Ne yaplmal?
Nasl
yaplmaldr?
Ne zaman
yaplmaldr?
Nerede
yaplmaldr?
i kim
yapmaldr?
izelge 4 deki sorularn her zaman (veya oun-
lukla) tatmin edici olarak yantlanabilmesi iin en basit
ilemlerin bile nceden planlanmas ve bir zaman er-
evesi iine oturtulmas gerekir. lerin planlanmas ve
zamanlanmas konusunu incelemek bu yaznn kapsamm
ok aacandan burada yalnzca, son yllarda Trkiye'-
de de ok kullanlmaya baland grlen bir planlama
tekniinden, Kritik Yol Yntemi'nden (CPM) ksaca sz
edilecektir.
KRTK YOL YNTEM (CPM)
Tasann ann hazrlanmasnda balca ayr
yntem (teknik) geni olarak uygulanmaktadr, bunlar
Kritik Yol Yntemi (Critical Path Method, CPM),
Proje Deerlendirme ve Gzden Geirme Teknii (Pro-
ject Evaluation and Review Technique, PERT) ve Gra-
fiksel Deerlendirme ve Gzden Geirme Teknii
(Graphical Evaluation and Review Technique, GERT)
tir. Bunlardan CPM in zellikleri bu blmde ksaca
anlatlacaktr.
Bir projenin balangcndan sona erdirilmesine
kadarki zaman iinde tasarm andaki en uzun yola
"kritik yol denir. CPM in geleneksel planlama teknik-
lerinden iki belirgin fark vardr :
1. Planlama ve zamanlama ayrdr.
2. Zaman ve maliyet dorudan bantldr.
Planlama, yaplmas gerekli ileri ve yaph s-
ralarn saptamaktadr. Plan bir takvime uygulamaya
ise zamanlama denir. Basit bir rnekle konuyu aalm.
Sorunumuz kurulacak fabrikaya 10 km. teden su
getirmek olsun. Yeraltna denecek bu su yolunun
yapmn drt ayr i parasna ayrmak olasdr:
1.10 km. lik kanal kazacaktr.
2. Borular kanallara denecektir.
3. Borular birbirlerine kaynatlacak tr.
4. Kanal tekrar kapatlacaktr.
Buradaki ilerin herbiri bir ok izgesi olarak
ekil 5 A da gsterilmitir. Her i (ok) iin aadaki
sorularn yantlanmas plann Zaman erevesi iine
oturtulmasnda ilk admdr :
1. Bu iten nce ne yaplmaldr ?
2. Bu ii hangi i takip eder ?
3. Bu ile ayni zamanda baka hangi iler yap-
labilir ?
Bylece - sz gelimi - 10 km de kanal kazlrken 8
km de boru denebilecei, 4 km de kaynak yapla-
bilecei ve 02 km arasnda da kanaln kapatlabilece-
i ortaya kar. ekil 5 B de bu i admlarnn nasl
igdml bir ekilde tmletirildii gsterilmitir.
Her i admnn ka i saatine gerek gsterdii bilinince
ayni anda yaplabilecek ilerin birbirlerini nasl kst-
ladklar da ortaya kar. Bylece 2. i admnn 1. i
admnn balangcndan en az ne kadar zaman sonra
balayabilecei de saptanabilir.
CPM tm iin ok izgesi olarak gsterilmesi ile
balar ve ekil 5 C de gsterilen btn proje eleman-
larn uygun ekilde tmletirir. CPM bilgisayar uygu-
lamasna ok yatkn bir tekniktir, ancak kk pro-
jeler iin el ile zm de yaplabilir. Planlama asn-
dan CPM in nemli baz zellikleri unlardr:
1. Projedeki btn iler bir btn olarak gzkr.
Proje ile ilgili btn ilerin grafik zerinde gzkmesi
pek ok darboazn nceden grlebilmesini salar.
2. Proje iindeki her i admnn gerektirdii
zaman ve maliyet faktrleri doru olarak tahmin edile-
bileceinden toplam projenin yaplabilirlii de daha
salkl olarak belirlenebilir. En dk maliyetli i
takvimi de bu arada saptanabilir.
3. CPM ve Gantt izgesi tekniklerini beraber
kullanmakla belirli bir i takvimi iin gerekli kaynak-
lar da saptanabilir.
KANAL CAZ BORU D M
KA
V
NAK YAP KAMALI OLDR
H
KAZIYA BALA KAZIYI BTR
oORU DEMEYE
I) E VATI DEMEY BTR
KAYNACI BTR
ICAYNAfiA BALA
KAYNAADEVAM
KANALI DOLDURMAYA
BALA
i.
DOLDURMAYI
BTR
B
LEMLER
YNTEMLER
KAYNAKLAR
Zaman
Kapital
gc
Makinalar
Malzemeler
KOULLAR
Bi t i m e Tarihi
Bte
Tasarm
Teslim
Kabul
MR
< 9
ESG
PLAN
y - K]
DML
VE MODEL
(T)
JD-K)
ekil. 5 : Kritik yol yntem'
Bu yazda ksaca zetlenmesine allan fabrika
yerletirmecilii, eitli blmlerde anlatlan tm tek-
niklere ve kolaylklara karn gene de byk lde
mhendislik deneyimine dayanan bir itir. Trkiye'de
kumlan sahay tesislerinin says arttka mhendislik
hizmetleri yapan-brolarn da says artmaktadr. Ya
fabrikalar, eker fabrikalar gibi byk tesislerle plas-
tik ileme gibi birok kk kurulularn tm mhen-
dislik hizmetleri artk tamamen yurtii olanaklar ile
yaplmaktadr. Tevsi ileri iin de durum aynidir, tki
blml bu incelemede mhendislik hizmetleri yapan
kii ve kurululara kk bir katkda bulunmas ama-
lanmtr.
FAYDALANILAN KAYNAKLAR
1. Mecklenburgh, J.C., Plant Layout, Leonard
Hill Books, Aylesbury (1973)
2. Nutt, M.C., Punctional Plant Planning, Exposi-
tion Press, N.Y. (1970)
3. Staniar, W., Plant Engineering Handbook, 2
n d
ed., McGraw-Hill.N.Y. (1959)
4. Mize, J.H., White, C.R. ve Brooks, G.H., Ope-
rations Planning and Control, Prentice Hail,
New Jersey (1971)
5. Lewis, B.T. ve Marron, J.P., Facilities and Plant
Engineering Handbook, McGraw-Hill, N.Y.(1973)
6. Bedworth, D .D., Industrial Systems, Ronald Press
Co.. N.Y. (1973)
7. Mayer, R.R., Production and Operations Manage-
ment, 3
rd
ed., McGraw-Hill, N.Y. (1975)
126 MHENDS VE MAKNA /CLT 23 - SAYI 255 - NSAN 1978
S--'
1
.*',?*;^ -*'
-K*
-*-
Ge m i pe r va n e l e r i n d e k a vi t a s y o n e r o zy o n u pr o b l e m i
Yazan : Hans Brehme
eviren : Mehmet Dalla
* . 1 *
GEM PERVANELER NDE
KAV TASY ON EROZY ONU
PROBLEM
Aklama : Pervane kanat profilinin uygun biimde dklmesini salamak zere Theodar Zeise firmasn-
da pervane kalb zel lme aygtyle noktadan noktaya l kontroluna tabi tutmaktadr.
Takriben 40 yl kadar evvel, ticari gemi perva-
nelerini tahrip eden kavitasyon erozyonu problemine
ok az raslanmakta iken, sonralar etkisinin artmas
nedeniyle bu konuya daha ok nem verilmesi bir
zorunluk haline gelmitir. te bu nedenledir ki; epey za-
mandr bu alanda byk lde aratrma yapanlarn
says artmtr. Aratrma deneylerinde gerekteki gi-
bi fiziksel koullar aynen oluturulmakta ve bilhassa
sk sk raslanan kavitasyon erozyonundan uzakta kal-
maya gayret sarfedilmektedir.
Grne gre gerek odur ki, kavitasyon eroz-
yonun olumasn douran en nemli iki etkenden biri,
son 30 - 40 yl zarfnda bir hayli arttrlan geminin hz,
dieri de pervanenin evresel hzdr. Kavitasyon eroz-
yonunun nlenmesine ya da azaltlmasna duyulan b-
yk ilgi, yalnz pervane zerinde oluan tahribattan
dolay deil, ayn zamanda gemide yine ayn nedenle
oluan rahatsz edici grlt ve titreimden kurtulmak
isteinden de ileri gelmektedir. Koullarn daha ayrntl
incelenmesi gstermitir ki, mevcut problemin halli
iin aada belirtilen nlemin alnmasna byk ge-
reksinme vardr:
1. Pervane iine doru olan su aknn dzen-
lenmesi.
2. Pervane kanat alannn, kanat alannda radyal
dalmn ve hatvenin uygun ekilde hesaplanmas.
3. Dayankll en fazla olan uygun materyalin
seilmesi.
Birinci madde tamamiyle gemi inamda, gz nn-
de tutulan bir husustur. Gemi ve dmen ile pervane ara-
sndaki mesafenin tayininde bir ok formller ve refe-
ranslardaki direktiflerden faydalanlr. Problemin tm
olarak halli ilk bakta sanld kadar basit deildir.
Evvelce nisbeten eksik olanaklarla ina edilen gemilerde
bile ancak yedekte ekilme ve sert havalarda seyir etme
gibi anormal servis koullarnda raslanan kavitasyon
erozyonuna, imdi k tarafna iyi form verilmi gemi-
lerde bile sk sk tesadf edilmektedir. Bunun nedeni,
pervane teorisinin basit oluuna ilveten pervane y-
knn ve evresel hznn arttrlm olmasdr. Pervane
yknn yani pervanenin devir, hz ve gcnn daha ok
arttrlmasn salamak zere pervaneye akan suyun
basnc daha ok arttrlmal ve bu suyun ak da daima
dzgn olmaldr. Binaenaleyh, daha balangta gemi
tekne konstrktrleri ile pervane konstrktrleri ara-
snda yakn bir ibirlii olmaldr. Kazanlan her yeni
deneyle elde edilen bilgiler gemi teknesinin, gemi k-
ndaki pervane menfezinin ve erozyonu tamamen nle-
nememi ve kuyruk dikmesi hizasndan sonraki alanda
byk lde varlm devam ettirebildii, bilhassa
uygun ekilde oluturulan kavitasyon sarnlar iinde
yaplan deneylerde saptanmtr. Binaenaleyh, tam -
zm iin son yllarda gelitirilen teorik esaslara bavu-
rulmaldr. Pervane kanat profillerinin, her hangi bir
verim kayb olmakszn kavitasyon erozyonundan et-
kilenmeyecek ekilde hesaplanmas mmkndr. Ticari
gemi pervanelerinin modern iletme koullar altnda
ve homojen bir alan iinde kavitasyon erozyonunu orta-
dan kaldrmak, ok g deildir, fakat dmen suyu alan
homojen olmayan bir gemi iin ayn durum sz konusu
olamaz. Pervane kanadnn, dnme esnasndaki eitli
a Bal durumlarnda pervane iine doru akan suyun
ok deiik hzlan arasnda bir uyuum bulunmaldr.
Federal Almanya'da Altona-Hamburg'da bir asn
akn zamandan beri gemi pervanesi imal eden Theodor
Zeise zel pervane fabrikasnda yaplan bir ok dei-
ik deneylerden elde edilen sonularla yukarda sz
edilen hzlar arasndaki uyuum salanmtr. Prensip
udur: Pervane kanat profilinin, basnca maruz kalan
kanat blgesinde ylesine tayini gerekir ki, bu suretle
bir taraftan kuyruk dikme hizas geilirken en az emme
kenar kavitasyonu (suction side cavitation) olusun,
dier taraftan da kanat profilinin ufki durumlarnda her
hangi bir basn taraf kavitasyonu (pressure side cavi-
tation) olumasn ve bu esnada da pervane verimi sabit
kalsn.
Evitasyon erozyonunun nlenmesinde en byk
rol pervane materyali oynar. Pervaneler iin korozyona
kar ok dayankl materyal seilirse, bylelikle id-
detli kavitasyon gerilmelerine kar da dayankllk
salanm olur.
Pervane materyali deniz suyu korozyonuna kar
yeter derecede dayankl olmaldr; nk korozyonun
balamasyle yzeyde ilve gerilmeler oluur ve bu du-
rum kavitasyon kuvvetlerinin materyale etkisini artt-
rr. Bu amala eitli firmalarca deiik bileimli bir
ok bakr esasl yeni alamlar zerinde aratrmalar
yaplmtr. Saptanan alamlarn hepsi de iinde in-
ko bulunmayan korozyona dayankl alminyum bronz-
lardr.
Theodor Zeise firmasnca Alcunic ad altnda ge-
litirilen ve yllarda" uygulanan pervane materyalinin
mekaniksel zellikleri yledir :
ekme gerilmesi
Akma snr
Uzama miktar
Sertlik (Brinell)
Sertlik (Rokvel)
Younluk
Korozyon faktr (Manga-
nez bronz : 1)
Deniz suyu iinde yor-
gunluk limiti
Elstiktik modl E
(Deney yerinde scaklk
: 55 - 65 kg/mm"
1
: 24 - 28 kg/mm
2
: %25-35
:120-170HB
: 68 - 70 HRB
:7,6
0,02
: 23 - 26 kg/mm
2
: 1.22.10
6
kg/mm2
snrlan : 30C ile
+ 70C)
Bundan baka metalrji bakmndan iyi kaliteli
bir materyalde younluun dk deerde tutulmasyle,
imaltlara daha kk atalet momentli pervaneler
iml etmelerine olanak salanm olur. Bu durum,
bilhassa kritik hzn,' servis hz yaknnda olmas ve
atalet momentinde azaltma yaplmas hallerinde nem
kazanr.
Kukusuz, zellikle deniz suyu etkisine kar da-
yankll arttrmak zere bileimine nikel katlm
zel manganez bronzlar da g olmayan alma ko-
ullarnda kavitasyon erozyonuna dayankl pervane
imalinde kullanlabilir.
zetlenirse, mevcut iletme koullarnda ayet
gemi ina ve hnerli pervane konstrktrleri arasnda
yakn ibirlii salanarak uygun idrolik koullar olu-
turulur ve pervanenin hesaplanmasnda son yaplan
aratrma sonulan da uygulanrsa kavitasyon erozyonu-
dayankl ve yksek verimli pervanenin imalinde baanya
ulalabilir. Dier taraftan, btn teorik deney ve hesap-
lar pratikte aynen uygulanamayacandan, dkmhanede
de ok hassas gelitirilmi dkm tekniine byk ge-
reksinme vardr.
128 MHENDS VE MAKNA / CLT 23 - SAYI 255 NSAN 1978
n n mn p
Ge ne l MdrKik : Ruh i Badadi Sok a k No . 89 Ba l mumc u STANBUL T e l : 66 94 3 4 - 66 94 44
A_ , c. : . I-:I_:_c_ T-l . 1O "31 Cn /: : _ I *
O
1/1
SANRIKU FBER GLASS CO.LTD. JAPON
ET BURNER, KNOW-HOW TEKNOLOJSNN RN
IZ OYUN
s c a a , s o ua , s e s e i zo l a s y o n
CAMY N
D n m e n i ze
g e r e k k a l m a d . . .
Bi r t e l e f o n un uz k a f i .
ZOYNle
s i zd e a t n zl a
m e vs i m l e r a r a s n a
b i r d uva r r e r e k
m ut l u o l a b i l i r s i n i z
ZELLKLER:
y k s e k s i zo l a s y o n u s a l a r
y k s e k s e s i zo l a s y o n u s a l a r
y a k t t a n t a s a r r uf s a l a r hi gr o s k o pi k dei ldi r
f i r e ve r m e z e l a s t i k t i r
i l e n m e s i k ol a y d r h a a r a t t a n b o zul m a z
y a n m a z
haf if tir
ZOYN
ZOLASYON MALZEMELER
SANAY VE T CARET A. .
Merkez: R ht m Caddesi Ve l i Alemdar Han Ka t : 2 No : 2 17
Telef on : 49 77 47 - 43 68 66 Te l e x: 2 2 805 CETA - TR.
Telgraf : ZOSANAY - STANBUL 2 2 711 ORY A - TR.
PASI NE R
Y a t r ml a r A. .
Yatnn ve Finansmanlar
o lu tu rmak
PAS NER
Ends t r i y e l Tesisler
Sa na y i ve Ti c a r e t A. $.
G d a, Kimy a ve benzeri
sanay ilerd e ko mple tesis
ku rmak - pazarlama
PAS NER
Endst r i Ci h a zl a r , t h a l t ,
Mmessi lli k ve Ti c a r e t A. .
- t h a l a t - i h r a c a t
PAS NER
Ma de ni Ci ha zl a r Sa na y i i
m a l a t
SPERTEKN K
Is El e ma n l a r Ti c a r e t
ve Sa na y i A. .
Tesisat malzemesi,
ticaret ve pazarlamas
*
SPERTEKN K
Ot o m a t i k
Ko n t r o l El e ma n l a r
Ti c a r e t ve Sa na y i A. .
Tesisat malzemesi,
ticaret ve pazarlamas
*
AY SA
An a do l u
Yem Sanay ii A..
Yem retimi
CANDA
Ma k l n a , m a l t Sa na y i
ve Ti c a r e t A. .
Mad en sanay iind e
ko mple tesis ku rmak
Grubumuza k a t l a n CA NDA
l e y e d i G l -i r k e t i
bnyesinde t o pl a y a n
PASNER
Y ATIRIMLAR A. .
k ur ul d u.
Da ha da glenen
t e k i l t m z ve y e n i
G B RL M ZLE
h i zme t i n i zd e o l m a k t a n
k va n d uy uy o r uz.
Am a c m z; ^
t i g a l k o n ul a r m zd a si zl er e
daha f a y d a l o l ma k . . .
GCMZ, GVENCEN ZD R.
i
PA S NER *
nmun A . s \
Krkpmar Sok. 5/b-6 ankaya - Ankara TLF: 26 35 60 27 41 85 27 55 58
TELEX:42 463 PASR. TR. TLG: PASNER -ANKARA
Necatibey Cad. 68 Karakoy -
STANUL:
stanbul TLF: 49 60 50 44 24 88 44 94 13
TLG:SUPERTEX-STANBUL
. n r t r u* r *f *r a r u!*r mi 2 i a t r l r bror
ACHINOHPOKT)
EO-2621A
niversal Ykleyici
Kanal Kazc
E-652B
Dragline - Ekskavatr
O Paletli
O Haval
o 0.8 m3 KeDce Kapasit
E-5O15A
azc - Ekskavatr
EO-3322A
Kanal Kazc - Ekskava
O Tam Hidrolik
O 0.56 m3 Kepe Kapasiteli ) 0.8 m3 Kepe Kapasiteli
ET-202A
Dner Kepeli Kanal Kazc
O Paletli
O Hidrolik
O 102 m3/saat kapasiteli
Her eit
Ekskavatrler, Maden ve naat makinalar ile
HZMETNZDEDR...
SOVYET RUSYA LE TCARET KL ANLAMA ESASINA GRE
YAPILDII CHETLE, SERBEST DVZ TRANSFER DYE BR PROBLEM
YOKTUR. AKREDTF, LGL BANKAYA MRACAAT TARHNDEN
TBAREN; EN GE, BR AY NDE AILMAKTADIR.
TCARET KOMAND T RKET
MEHMET EMSETT N OKUTAN VE ORTAKLARI
NKI LAP SOKAK No. 3 1/6 Y EN EH R-ANKARA * 18 0 4 7 3
S
00
( #) PAS NER Y ATI RI MLAR A. . 'ne BALI BR KURULUTUR.
I
I
I
(
Barkisan kazan dairesi
Bartn
Barkisan kire frn
Bartn
Tusan A. kazan dairesi
Gemerek
\
bu nlar
bizim
isimiz. . .
Ko m pl e
k i r e f a br i k a l a r
Merkezi
teshin tesisat
Su h a z r l a m a
Fue l oi l
ve Fa b r i k a
t e s i s l e r i
k onus unda
uzmanz.
BUHAR KAZANLARI
TERMOBLOKLAR
KURUTMA FIRINLARI
SU YUMUATMA CHAZLARI
KIZGIN YA KAZANLARI
VANTLATRLER
P Y AKMA FIRINLARI
HDROFORLAR
BOYLER VE ESANJORLAR
Bumas A.. Eanjr dairesi
Karaman,
kapsl fabrikas
Degazr sistemi
t er mo i d e a l
SANAY \eTCARET KOLL. Tt *.
%
Merkez. Mzte c a d . no. 2 2 /
5
5
Taksim stanbul 49O2 O5
Fabrika. mrahor c a d . n o . 5 2 ^
Stlce 497554
Bil Reklam
S.S.C.B. MOSKOVA
v/o
R
A
C
R
X
p
o
R
D-572 BULDOZER
DZ-98 GREY DER
DU-3 9A KOMPAKTR
"j t
L r t 4 -
DZ-13 SKREY PER
S.S.C.B. MOSKOVA
V/O
A
P
C
H
A
E
X
P
O
R
DZ-2 7 ANGLE DOZER
bilmum yol yapm makinalan bilmum ilgili yedek paralar
T CARET K OMA ND T RKET
x
1 8 7 1 1 3
MEMET EMSETTN IKITAN VE ORTMURI IS 04 73
NKI LAP SOKAK No . 3 1/9 Y EN EH R-ANKARA
Dny a c a Ta n n m
HITACHI
HDROLK EKSKAVATRLER
W H0 3 LASTK TEKERLEKL BEKHO (Ters Kepe) H DROL K EKSKAVATf
O,15-O,5Om ' Kepe h a c m i -63 HP
PALETL HDROLK EKSKAVATRLER
BEKHO k a pa s i t e s i :O,2 -3 ,Om * a r a s 7AYR TIP
SHOVEL k a pa s i t e s i : 2 ,0-4,2 m aras3 AYRi TIP
H DROL K KONTROLL EKSKAVATR VE V NLER*
TI P : KH100 KH15 0 KH180 KH3 00
Ka pa s i t e : 3 0TON 40TON 5 0T0N 80 TON
Muh t e l i f uzunl uk t a Bo m - Dr e g l a y n (Sa l l a m a ),ve Kl e me l k e pe l e r
Kul e vi n ve a hme r da n a t a s ma n l a r .
STN KAL TE ve UY GUN F ATLARLA H ZMET N ZDED R
T r k i y e Um um i Di s t r i b i t r
LIMITED IRKETI
IZMIR, GAZI BULVAR 76 - [ S I PK. 699 - ^FS BORMAK - ^ 1 4 4 3 6 0 - TELEKS : 52 329
ANKARA MERUTYET CADDES 29/8 - E3PK 172 , YENEHR - *BORMAK - ^ " 2 5 41 23/24TELEKS 42 319
STANBUL- CUMHURYET CADDES 155/1 ~ ES3P K 36 $ I LI - f j BORMAK - ' S ' 4 0 3100 TELEKS 22698
tzkra
Y ATAY DELME ve
FREZELEME
TEZGAHLARI
DILI AZDI RMA
TEZGAHLARI
PANTOGRAF
TEZGAHLARI
MEKAN K ve H DROL K
PLANY A TEZGAHLARI
DK ve UNIVERSAL FREZE
TEZGAHLARI
Tesisatn c a n d a m a r n d a
k a l i t e gvenceni z
ba a r simgenizdir.
S hhTesi sat Ar m a t r l e r i
E.C.A. iber Vana
J
E: C. A. Stop Valf E.C.A. Kosva Valf
E.C.A. Bu h ar Valf
Genel Datm
ELMOR
Tesisat Malzemesi Ticaret AS
Karaky STANBUL
E.C.A. ek Valf
If
\ALF VE AKSAMI SANAY
i r t i b a t B r o s u: HACI AY VAZ
Ze n c e f i l sok . 6 Ka r a k oy STANBUL/TURKEY
AS T VANALARI
KONDENSTOPLAR
AIRLIK ve Y AY LI EMN Y ET
VENTLLER
KE VANALAR
Y -VANALAR
PLUG VALFLER
GENLEME PARALARI
(KOMPANSATRLER)
CEK VALFLER
AKI GSTERGELER
He r t r l zel va na i m a l t
Bilgi ist eyiniz Te l : 45 45 54
y a k t t a s a r r uf un d a devrim. . .
t r k m h e n d i s l e r i n i n bi r bul uu ul us l a r a r a s pa t e n t l e t e s c i l e d i l d i
PARANIZI BACADAN ATMAY INIZ
[ OZ IIC ITL
AZ Y AKINIZ
BACA KAPAMA C HAZI
b t n s m a s r a f l a r n d a n
% 15 t a s a r r uf s a l a r
3 kasm 1977 tarihli resmi gazetede yaymlanan
yakt tasarrufu salanmasna ilikin ynetmelikte
yer alan ve halen meskn binalara taklmas
binalarn proje tasdik ve iskn msaadelerinin
alnmas iin zorunlu olduu belirtilen
baca kapama cihazmzn,Sanayi ve Teknoloji
Bakanlndan ihtira berat alnm, ayrca
leri lkeler patent kurumlarnca tescil edilerek
uluslararas bir deer kazanmtr.
Ton bana 89 kw h elektrik enerjisi tasarrufu
salar.
Bir ay ile drt ayda kendini amorti eder.
Hava kirliliini azaltr ve kurumu % 60 nispe-
tinde yok eder.
Oynak klape vastasyle brlrn termik rand_
manini ykseltir.
Her bacaya monte edilir.
Brlre bal olarak otomatik alr.
Akaryaktta %10,2 tasarruf salar.
BTN BRLR BAYLERNE VE BRLR BAKIM SERVSLERNE BAYLK VERLECEKTR
c i h a zl a r m z s a t a a r ze d i l mi t i r
HT RA BERATI SAH B VE MALATI SI
G E N Makina Tesisat ve Ticaret Ltd. ti.
nklap Caddesi No . 12 Aksaray - stanbul
Telefon : 24 05 44 - 2 4 1 4 5 4
Genel Datm : ARA ZALTI N
Halaskrgazi Caddesi No .198 Kat 4 No .10
Osmanbey - stanbul
Telefon : 46 47 02 - 4 0 8 7 2 7
k
1
1
HAVA=(O
2+
N
2+
Ar
+
. . . )=TL^TLTL. . . /
na s l m...?
ok a ma l
MODELLER
CKDC-7OM
K-.OJ5
KJAJ-0,04
HAVA
AY RITIRMA
(OKS JEN)
TESSLER LE
GAZ ve SIVI
OKS JEN
N TROJEN
>4RGON
VS.
TESLMATTA SRAT CRETSZ MONTAJ DENETM BOL YEDEK PARADEVAMLI SERVS
"DVZ TRANSFER" DYE BR PROBLEM DNMEYNZ. AKREDTF, LGL
BANKAYA MRACAAT TARHNDEN; EN GE, BR AY NDE AILMAKTADIR.
AYRINTILI BLG N TRKYE MMESSL
V/O"TECHMASHEXPORT "
MOSKOVA S.S.C.B.
T CARET KOMAND T RKET
MEMET EMSETTN HI M E HTMLMI
00
00
E
03
NKI LAP SOKAK No . 3 1 /9 Y EN EH R-ANKARA
18 71 13
1 8 O4 7 3
DENMARK LER TEKNOLOJ
m a l a t , t esis ve pr o j e l e r i n i zd e g ve n l e
k ul l a n a b i l e c e i n i z t e c r b e l i m a r k a
RT
EVJD
KP
PSU
AVTB
BHO
RSA
Ge ni bi l gi i i n : Tr k i y e umum mmessi l i
ISI ma l ze me l e r i ve ma k i na
BYKDERE CADDES
NO. 67/71
ALBA i$ HANI KAT 5.
MECDYEKY - STANBUL
s a n. Ti c . ve mmessi l l i k A. .
TELEFON: 669783 - 669784
TELEX: 23452 tote tr.
TELEGRAF:
TTEMCO - STANBUL
GENEL ENDSTRDE
Genleme Valleri
Solenid Valfler
Termostatlar
Pressostatlar
Termostatik Valfler
Kombine Otomatikler
ek Valfler
Higrostatlar
Basn Reglatrleri
Seviye Kontrolleri
Kapama Valfleri
Filtre Drayerler
Su Valfleri
Amonyak Valfleri
Amonyak Otomatikleri
Brlr Ya Pompalar
Kontrol Kutular
Fotoseller
Pskrtc Memeler
Solenid Valfler
Kazan Termostatlar
Oda Termostatlar
HDROLK MAKNALARDA
Hidrolik Motorlar
Direksiyon Tertibatlar
S.SCB. MOSKOVA
v/o
X
p
o
S.S.CB. MOSKOVA
J\ BELAZ 5 40 A da mpe r l i kamy on
-. "- _ . -
L
. - ' r
r
>- *'". \
V
v/o
O
D-902 r o t a t i f k a r ma k i n a s
A
P
C
H
A
S
TV-2 6E t e l e s k o pi k vi n
EE
VPM-53 A va k uml u p k a my onu |
bilmum kamyonlar bilmum yol yapm makinalan
T CARET KOMAND T RKET , 18 7i 13
EMET IUUETTH KITAM VE HTMI UI 18 04 73
NK LAP SOKAK No . 3 1/9 Y EN EH R-ANKARA
MHENDSN
G VENLE
KULLANDII KABLO
Ylmaz Kablo yeralt,tesisat ve
telefon kablolar konusundaki sorunlara
en ekonomik zm salayabilecek g
ve yetenekte uzmanlardan olumu teknik
servisi ile de hizmet vermektedir.
Mhendislerin Ylmaz Kablo'yu gvenle
kullanmalar biraz da bundadr.
STM MARK4
YILMAZ KABLO
SANAY AS.
Me r k e z: st anbul , Karaky Ok umus a Cad. 70 Tel; 44 2 4 52 49 3 5 3 5
Fa br i k a t s t a nbul , Topkap, Ma l t e pe Cad. 10/3 Tel: 76 10 66
a ja a tek _ /
c
gnet en sonr a b i i
"en i l e r i t e k ni k , en yksek ve r i m.
BTN KAZANLARIMIZ
3 KASIM 1977
TARHL YNETMELE
UYGUNDUR
FUEL. OIL KAZANLARI
malt tipleri : HKN ve HKS
Normal alma basnc : 3 at
(sipari zerine 4 ve 5 at'lkleri imal edilmektedir.)
Kapasitesi : 20.000-2.000.000 kcal/h
Bayndrlk Bakanl birim fiyat no. 156-100 ve 300 poz.
BUHAR KAZANLARI (kmrl,fuel-oil'll)
KMR KAZANLARI
DRT Y OLLU KARITIRICI VANALAI
KMR BRLRLER
ISSY T P ZEL BOY LERLER
KAZAN SANAY LTD. ST.
t ersane caddesi 178/2 2 -2 3 eli k han karaky-ist anbul t e l f : 44 0 6 1 2
at at rk bulvar 105/3 12 sanl han ankara t e l f : 1813 71
3 . ot o t ami r ci ler sit esi 406 sokak no. 8 bornova-izmir t e l f : 16 3 1 80
maa ve kahp ret iminde
k a l i t e s r a t k o l a y l k
Fur a nol C
Fur anol C
Fur a nol P
Fur a nol P
Fur a s e t
Fur a s e t
I
Kal i te Salayan
1003
3 00 LF
120
50
Srat Salayan
C 2 00
P 40
Reineler:
Fur a nol
Fur a nol
Reineler:
Furakol S
Furakol S
Colavlk Salayan Reineler:
K 2 00
K 2 2
3 5 0
2 6
Furakor C 3 5 0
Furakor P 3 0
UKUROVA
K MY A ENDSTRS A. S.
MERKEZ : STANBUL BRO : ANKARA BRO :
Organize Sanayi ByUkdere Cad. No. 14 Mithatpaa Cad. No. 13
Blgesi Manisa Kat 1 ili istanbul Yeniehir - Ankara
Te l : 2622-1816 Tel : 4609 12-47 6665 Tel : 17 1494-18 1901
Telex : 52555 ok tr Telex : 23585 ke tr Telex : 42640 uho tr
Z ET
REDUKTR
SANAY ve TCARET ANON M RKET
0,5 HPDEN 100 HPVE
10 DEV RDEN 400 DEV RE KADAR
MOTORLU ve MOTORSUZ
REDKTRLER ve ELLE TAHR KL
CERASKALLER
I DERHAL TESLM
Ma k . Mh. : ZARE BEDEY AN
MERKEZ : Azapkap Tal a l ar No. 4 STANBUL
FAB: Bomont i Birahane sok. No. 7 STANBUL
Tel: 44 27 70
49 60 86
48 83 62
o k a b uk s e r t l e e n r e i n e l e r l e
sr at l i
m a a ve k a l p r e t i m i n d e
t e k z m
UKUROVA
TURBO MIX
Dkmclkte, yksek kapasiteli
ukurova TURBO- MX, sratli
kartrma gc sayesinde, havada
sertleen reinelerle 50 kalp
(100 derece) retmek olanan
salamaktadr.
Ayrca, u temel avantajlar salar:
Tesis iin daha az kapital gerektirir.
Derece masraf yoktur.
Daha ucuz model malzemesi kullanlr.
ilik byk lde azalr.
Daha hatasz dkm boyutlar elde edilir.
Kum metal orann 2,5/1'in altna
drebilir.
Temizlemeden doan metal kayb azalr:
Temizleme ilemi ok azalr.
MERKEZ :
UKUROVA
K MY A ENDSTRS A. .
STANBUL BRO :
Organize Sanayi
Blgesi Manisa
Tel: 2622-1816
Telex : 52555 ok tr
Bykdere Cad. No. 14
Kat 1 ili - stanbul
Tel: 46 09 12-47 66 65
Telex : 23585 ke tr
ANKARA BRO:
Mithatpaa Cad. No. 13
Yeniehir - Ankara
Tel: 17 1494- 18 1901
Telex : 42640 uho tr
MERKEZ : FABR KA:
Ba n k a l a r , a i r Zi y a Paa Ca d . 5 5 - 5 7 Ka r a k y - s t a n b ul Ga zi o s m a n pa a , Eski Edi r ne As va l t Kkky Y olu No . 3 4
Te l : 43 5 8 9 O (4 h a t ) Tel: 7 8 O7 9 O ( 4 h a t )
Y AKACIK
St a n d a r d l a r a Uy g un l uk ve Ka l i t e d e
G ve n e c e i n i z Te k s i m .
. ND10.ND16, ND25,ND40 ve ND64 (at) alma basnlarnda;
10 mm den 200 mm ye kadar her apta;
BB Flanl, Dili ve Soketli balant ekillerinde;
wm Demir Dkm (GG-20),elik Dkm (GS-C25 ve
Paslanmaz elik Dkm W.Nr
:
l.44O8 ve AISI 316 malzemelerinden;
IM 400 C ye kadar
TM AKIKANLAR i i n EN EKONOMK ZM,
Vanalar (Dz, ke,Y_t i pi )
Kresel vanalar
ek vanalar
Pislik t ut ucul ar
Kazan blf vanalar
Seviye gstergeleri
Manometre ve kazan drenaj musluklar
Ve yedek paralar
_ T m va n a l a r m z s zd r m a zl k
r i n g l e r i n i d e i t i r m e k l e y e n i l e n i r .
M Ba s k y a y l ve r l n g l i c e k va n a l a r m z
h e r po zi s y o n d a k ul l a n l a bi l i r .
a K r e s e l va n a l a r m z b a s k y a y l
r i n g l e r i s a y e s i n d e m k e m m e l
s zd r ma zl k t e m i n e d e r .
Pi s l i k Tut uc ul a r n f i l t r e e l e m a n l a r
pa s l a n m a z e l i k t i r .
TM MAMULLER M Z N Y EDEK
PARALARI BOLDUR.
K CRETS Z BAKIM EK B M Z
DA MA EM RLER N ZE HAZIRDIR.
Y AKACIK MAKNE FABRKASI DKM, VALF SANAY ve T CARET A. .
i r k e t Me r k e zi : Ke m e r a l t Ca d . Ba nk a l a r Ha n Ka t 5. Ka r a k y - STANBUL Te l : 45 4 6 2 0 - 4 9 3 442
NTES
I SI TMA HAVALANDIRMA VE KL MA SANTRALLARI
RADY AL VE AKS Y AL VANT LATRLER
ENDSTR T P VANT LATRLER
KRKLER
ATI ASP RATRLER
KONVEKTRLER
SALON DUVAR VE TAVAN T P SICAK-SOGUK HAVA C HAZLARI
SU SOUTMA KULELER
S KLONLAR
TANKLAR
MERKEZ: KARANFL Sk. 24/5 - 6 KIZILAY - ANKARA Tel. : 18 89 65 - 18 97 20
BRO : NECATBEY Cad. ALPAA DERMEN Sk. 22/4 KARAKY - STANBUL Tel. : 45 97 24
FABRKA: ANKARA - STANBUL yolu 24. km. ANKARA Tel. : 24 15 56 60/137 24 37 80 90/137
SAAI MAKINEUHI
Vi n l e r
30 ve 40 m.
Bo m uzun l uk l a r o l a n k i t i p
k e n d i t r m a n a n
k ul e vi n l e r .
3 0 m .
0
d e
s
(
<
]
1400
1
:
44-
if
< 9
f
4 0 m
]
-
-4-
+--
5 2 0 80
I
d e
I
1
!
i
2 000
m
k
^s s a s s s
-TT t 1 1 1 1 1
.
t i
mTiiVr^giTiP!
3 0 3 8 90
Ko n k a s r l e r
Tr e y l e r i ! pr i m e r ve s e k o n d e r
k o n k a s r l e r .
pr i m e r k o n k a s r l e r 4 0 0 x 6 5 0 ve y a
6 5 0 x 1 0 0 0 e n e a k l k t
> Se k o n d e r k o n k a s r 0 6 5 0 l k k o n i k
k n c h ve y a m uh t e l i f e k i t i k r c l a r .
Be t o n Te s i s l e r i
1 2 0 m
3
. 6 5 m
3
, 3 5 m
3
k a pa s i t e l i
t a m o t o m a t i k , s c r a pe r l i ve y a
b a n t k o n ve y r l e b e s l e m e l i
b e t o n t e s i s l e r i
c e b r i k a r t r c l a r
t ur b o pa n t i pt i r .
15 ve 2 0 m
3
k a pa s i t e l i s c r a pe r l i
k o m pa k t b e t o n t e s i s i .
1 0 m
3
k a pa s i t e l i
o t o m a t i k
k r e k l i t e s i s .
3 0 m /s a a t s k m
b e t o n ve r e b i l e n
o t o m a t i k s c r a pe r l i
t a m ve y a y a r o t o m a t i k
b e t o n t e s i s i .
MALAT ETLERMZN
KALTESN GARANT
EDY ORUZ.
f c TM MALAT PROGRAMIMIZ
MUHTELF KONKASRLER
MUHTELF BETON TESSLER
ELEME Y IKAMA TESSLER
BETON FNERLER
MUHTELF BANT KONVEY RLER
KUM Y IKAMA HELEZONLARI
MENTO SLOLARI VE HELEZONLAR
VNLER
TRANSMXER
LASTK TEKERLEKL SLNDR
PALETL VE VARGEL BESLEY CLER
DERZ KESME MAKNASI
OTOMATK VE ELLE KUMANDALI
TESS SCRAPERLER
MUHTELF KANTAR NTELER
IMALAI I HI Z. .
e n e l e r
2 0 0 3 00 t o n /s a a t
k a pa s i t e l i
s a b i t e k i t i k r c
pr i m e r ve s e k o n d e r
o l a r a k k ul l a n l a b i l i r .
12 0 1 7 0 t o n /s a a t
k a pa s i t e l i e k s a n t r i k
e k i l i s e k o n d e r k r c .
6 5 0 x 1 0 0 0 a z a k l k t
140 1 8 0 t o n /s a a t k a pa s i t e l i e n e l i
pr i m e r k r c .
La s t i k
Te k e r l e k l i
Si l i n d i r
La s t i k l e r i d o l u g vd e l i
16 18 t o n l uk
l a s t i k t e k e r l e k l i s i l i n d i r .
El e m e Y k a m a
Te s i s i
50 60 vey a
1 00 12 0 m
3
/ saat y k a m a l
ve y a
1
y k a m a s z
e l e k t e s i s l e r i
ve h e r e b a t t a
b a n t k o n ve y r l e
Tr a n s m i xe r
6 m
3
l k
m e k a n i k
ve y a
h i d r o l i k
t r a n s m l xe r
De r z
Ke s m e
Ma k i n a s
BTN
MALATI MI ZI N
ALI ANLARI
GRLEB L R.
BELL TECRBELER
KATED LM T R.
MALATLARI MI ZI N
TESL M MDDETLER
1
OK KI SADI R.
P/ MAKINA
ERGN.TCveSAN.A..
Buday Sokak. 2 /9 10, Kavakldere ANKARA
Te l e f on : 2 7 81 15 19 (5 Ha t )
honeyvvell otomatik kontrol malzemeleri
konforu turamla fragaanrr
istma, klima ve havalandrma sistemlerinde
m m m
h e s a p uzm a n
Istma, klima ve havalandrma
sistemlerinin otomatik kontrol
malzemeleri ile donatmndan
beklenen, yalnzca konfor deildir.
Konforu tutumlulukla birlikte
salamak gerekir.
Petek A.. bu g ii baarr.
Konforla tutumluluk arasndaki
nemli dengeyi kurmakta uzmandr.
thalats ve pazarlaycs olduu
nl Honeyvvell rnleriyle donatt
pek ok yap uzmanlnn kantdr.
nk, doru cihaz seiminin,
doru uygulamann nemini bilir.
Mamul seiminden montaja,
iletmeye almaktan peryodik bakma
dein tm mhendislik hizmetlerini
titizlikle, bilgiyle srdrr.
Gerekli durumlarda,
zel personel yetitirmek iin
eitim kurslar dzenler,
teknik yaynlar hazrlar.
G olan baarmak,
konforu tutumla badatrmak iin.
pe t e k a..
Merkez:
Necatbey Cad 151
Karakoy - stanbul
Tel .431866 (4 Hat)
T!-.22261 ISI TR
irtibat Brosu
Mithatpaa Cad. 59/4
Yenisehir-Ankara
Tel : 176155
TIK ; 421 58 PETK TR
JOHN DEERE' DEN HER SE UY UMLU
ALTI Y EN EKSKAVATR
Gvenilir John Deere dizel motoruna ek
olarak ok ynl seenekler ve verimli alma
iin gerekli retimi arttran zellikler sunulmak-
tadr.
Te k e r l e k l i m o d e l l e r d e n 59 net
hp gcnde JD34, 65 net hp gcnde JD44 veya
84 net hp gcndeki JD54' seebilirsiniz.
Pa l e t l i m o d e l l e r 65 net hp g-
cnde JD45, 84 net hp gcnde JD55 ve 128 net
hp gcndeki trboarjl JD65'dir.
Hepsi bu kadar da deildir. Paletli
modeller yry takm seenekleri sunmakta
ve tekerlekli model de ift diferansiyel ve yay-
lanabilen n aks zellikleri sergilemektedir.
Ge l i t i r i l m i de i k e n d e b i l i
h i d r o l i k s i s t e m , eksenel pistonlu ift pompa
ile deiik gereklere uyum salar ve debi ile basn
arasndaki dengeyi dzenler.
He r po m pa n n a y r va l f b l o k u
ve i k i va l f b l o k un u b i r b i r i n e b a l a y a n
g e i b o r us u h i d r o l i k a k m e i t l i
i l e m l e r e b l d t i i l g i b i t e k b i r k a z
i l e m i n e d e o t o m a t i k o l a r a k y n e l t e -
b i l i r .
Basnl hidrolik depo grlt ve
sarsnty azaltt gibi pompann mrn de
uzatr.
Ek o l a r a k : Kaz ve hareketin ayn zamanda
gerekletirilmesi, haval dn freni, el altna yer-
letirilmi kolay kullanml kumandalar hafriyat
ilerinizin verimini arttran zelliklerdir.
John De e r e a c e n t a n za g i d i n ,
y e n i e k s k a va t r l e r i g r t l n . Acentanza
gittiinizde, John Deere ekskavatrleri serisinin
yedinci makinesi JD690-B konusunda da bilgi aln.
John Deere, ilemleriniz iin gerekli ekipmanlar
imdi her zamankinden daha ok sayda sunmakta-
dr sizlere.
UKUROVA
ZRAAT ENDSTR VE TCARET A. .
BY UKDERE CADDES 159 Z NC RL KUTU - STANBUL
Tl . : Sa n t r a l : 46 84 40-41-42 -43
JOHN DEERE a t l m
Ca t e r pi l l a r
pa l e t l i y k l e y i c i l e r d i zi s i n d e n
makineleri alannda
Dnya'nn 1 numaral markas Caterpillar,
gleri 62 HP ile 275 HP arasnda deien
stn bir paletli ykleyiciler dizisi sunuyor...
te bu diziden Cat 955L.
Gc 130 HP.
Kepe kapasitesi 1.73 m
3
.
O nl dizel motoruyla, power shift transmisyonuyla,
benzersiz yry takm ve hidrolik sistemiyle
Caterpillar teknolojisinin rn.
Cat paletli ykleyicileri yakndan tanmak,
sat sonras ukurova desteinin kapsamn renmek iin
bir ukurova ubesi'ne bavurun.
htiyacnza en uygun paletli ykleyiciyi sein!
t h a l a t ve h r a c a t T. A. .
s t a n b ul :
Bykdere Cad. 14, ili
Tel: 47 48 30 - 47 42 15
Teleks: 22693 CADA TR
An k a r a :
Eskiehir Yolu, 9. Km., 92
Tel: 23 11 00
Teleks: 42364 CTA TR
zm i r :
Gazi Bulvar 29
Tel: 13 62 17
Teleks: 52325 CIZA TR
Ad a n a :
Havaalan Kars 420
Tel: 14 723
Teleks: 62156 CAVA TR
Di y a r b a k r :
nn Cad. 45/B
Tel: 30 15 - 34 04
CATERPILLAR, CAT ve CB iareti Caterpillar Tractor Co. almeti farikasdrlar.
TEKFEINI
MALT VE MHENDSLK A. .
- Is Eanjrleri ve Haval Soutucular
- Basnl Proses Dram ve Kolonlar
- Likit Gaz Depolama Tank ve Kreleri
(LPG, Amonyak, Azot, Tabii Gaz..)
Atmosferik Depolama tanklar
(150.000 m
3
kapasiteye kadar)
Alev ve Su Borulu Buhar Kazanlar
Komple Buhar Kazanlar
- Komple Buhar Santradan
Su Tasfiye ve Demineralizasyon
Tesisleri
- Af,ir elik Konstrksiyon
Hidroelektrik Santrallar iin Cebri
Borular ve Kapaklar
Vinler
PRA : 1524 mm. apnda Pirin Kapl
Aynal ve Pirin Tpl EanjrTp Demeti
W W
GSA : Flare Sistemi, ap : 2.2/1.6 m..
Ykseklik 42 m.
GSA : 10.000 Ton Kapasiteli ift cidarl
Sv Amonyak Depolama Tank( 3t,"C)
Zincirlikuyu Ak han Blok 1 Kat.2
stanbul
Tel. : 66 86 70 (3 Hat) Telex : 22653
\AL/ MAKNE ENDSTRS
Ma l ze m e t a y c l nda y e t k i l i i s i m
BANTLI GTRCLER
Z NC RL GTRCLER
V DALI GTRCLER
KOVALI GTRCLER
ve Y KSELT C LER
RULOLU MASALAR
PALETL ve HAVA HATLI
GTRCLER
o
o
LMAN Y KLEME ve BOALTMA TES SLER
AY RICA:TAMBURLAR, RULOLAR ve STASY ONLAR, KAPNLER,
KABLO SARMA APARATI, SON NOKTA ve EMN Y ET ALTERLER
APEX MAKNE ENDSTRS
Fa b r i k a :i l i ,Ay a za a Ot o Sa n a y i Si t e s i Se i l m i s o k a k No . 8
s t a nbul Tel. 6 4 2 3 3 5 - 6 4 07 04
Bro : Te pe ba , Me r ut i y e t Ca d . Tarhan Ha n No. 9 9 /3
s t a nbul Tel. 44 99 49 - 44 2 7 6 2
so u tma-stma-klima sanay ii tesisleri
kay nakl aliminy u m ve paslanmaz elik imalat
o to matik tay c sistemler
bo y ama ve ku ru tma sistemleri
end stri f rnlar
so u k h ava d epo lar
zel pro ses cih azlar imalat
S?
e r t t k o
KOLLEKT F RKET
PROJE -TAAHHT- MALAT
BRO Karaba cad. no 41/3 T EL 4 9 5 7 0 1
TOPHANE.STANBUL 49 72 60
FABRKA Num un e b a g c a d
Dum l up n a r s o k .
BAY RAMPAA _ STANBUL
ZRVEDEK FORKLFT
NGLZ Britis h Leyland
zel imalat g rubund an
OVENT KY CU MAX Ltd . Lis ans ile
imal ed ilen LK T RK F ORKF T
50 DA
DtZBJj FORKLFT
DZEL
70DA 120CA 180 DA 25EC 50 EC 30RA
FORKLIFT DZELL FORKLIFT DZELL FORKL FT ELEKTRKL F o R K F T ELEKTRKL FORKLIFT BENZjN FORKL FT
2 5 O O k g . K a pa s i t e l i 3 6 0 0 k g . K a pa s i t e l i 8 0 0 0 k g . K a pa s i t e l i 9 0 0 0 k g . K a pa s i t e l i 1 2 5 0 k g K a p a s i t e l i 2 5 0 0 k g K a p a s i t e ! ' 1 5 0 0 k g K a pa s i t e l i
Elektrikli fork l i ftl erde ksa devre kontaktorlerleri yerme komple elektro TIK r;
kontrol ; SCR 36 ve SCR 72 . Sessiz, rahat ve seri alr.
Dizelli aralarda dnyaca tannm Ford ve Perkins motorlar
Forklift imalinde bugne kadar yaplan en salam asansr. (H ! n .
direksiyon si stemi . Ya soutmal debriyaj ve 4 tondan yukar
aktarcl anzman Her trl atamanlar Yksek verim sayeb <
uzun dearj zaman, benzinli ve dizellilerde asgari yakt harcarn
beli. zel servis teki l at . Bol yedek para.
SANAY ve TCARET A
ZM R
fatih Cad. 93 amdibi
Tel: 16 2808- 162304
Tel gra f.A nalift- tZM lR
TeIex: A !if 52558
S TA NBU L
By hdere Cad. 103
Tel: 668103 Gay rettepe
A NKA R A
M itatpaaCad. H/IS
Tel : 185766 Sh h i ve
TORNA TEZGHINI
TAMAM Y LE OTOMAT KLET REN
4 TERTBAT
HDROLK KOPY A TERTBATI
Her cins torna tezghna uyabilen muhtelif tipler.
FILEMATIC : TORNA TEZGHINA BALANAN OTOMATK
D EKME TERTBATI
Hi bir tadilta lzum gstermeden torna tezghna balanarak yksek
kesme hzyle kullanlabilir. . d. silindirik, konik. sa. sol metrik whit-
wortn. kare. trapez, yuvarlak di ekebilir. Tornalama ve di ekme ara-
snda merkez kakln nler.
UCP/2 0 : HDROLK KARI PUNTA
Her cins torna tezghnn kar
I
puntas zerine balanabilir. Sratli yana-
arak ie yavaa girer. Basma basnc ayarlanabildiinden PUNTA DEL-
ME ve RAYBA ileri yapabilir.
DY NABLOC-MAC: HDROLK SIKMALI AY NA
Kopya tertibatnn hidrolik nitesi ile alr, abuk ve ayarl skma yapabi-
len Amerikan aynasdr, Skma zamann ksaltr ve tornacnn yorulmasn
nler.
MMESSL ve DSTRBTR
DU PLOMAT m
TEKN KEL
MENA REKLAM.
T CARET ve SANAY ANON M RKET
Karaky, Ne ca t i be y Ca d. 90/A - STANBUL
Te l : 49 73 10 Te l g r a f : TEKNKEL - st anbul
6 EMI NAATI NDA ve
Dier Kali t eli Sa ve Prof il l e ml e r i i n
SMT -PU LLMAX TAKIM TEZGHLARI
s ve
Sa leme i n Komple Tezgh Ailesi
MMESS L
KARAKY , NECAT BEY CAD. 9O / A
TEL : 49 7 3 1 0
Te l g r a f : TEKNKEL - STANBUL
TEKN KEL
T CARET ve SANAY A. .
inaat ve ticaret Itd. ti.
MERKEZ : Perembepazar Cad. Hazar Han 53/3
Karaky - ist. Tel : 44 06 35 45 66 07 49 37 49
FABRKA : P. K. 6 Osmaneli - Bilecik Tel :169
ng e r i l i ml i pr e f a b r i k e b e t o n y a p e l e m a n l a r f a b r i k a s
PREFABRKE BETONARME ELEMANLARLA GEREKLETRDMZ
ENDSTR TESSLER
DEMKO
MENSUCAT SANTRAL '
TEKSTPLK
KARTALTEPE MENSUCAT
ESAS
OLMUK
NETA
OLMUK
DOYSAN
MER DOKUMA
TMAK
KONSERVE
TEKSTL
TEKSTL
TEKSTL
TRANSFORMATR
DEPO
TELEKOMNKASYON
KIT
YA
TEKSTL
TARIM ALETLER
BGA 1969
EDRNE 1974
EDRNE 1975
EDRNE 1975
KARTAL 1975
GEBZE 1975
MRANYE 1976
EDRNE 1976
LLEBURGAZ 1976
EDRNE 1976
DZCE 1977
7 000 m
2
55 000 m
2
17 000 m
2
40000 m
2
5 000 m
2
4000 m
2
9 000 m
2
30000 m
2
15000 m
2
13 000 m
2
9 000 m
2
SRAT
EMN Y ET KAL TE UCUZLUK
KOLONLAR ATI MAKASLARI DERE KRLER AIKLAR ATI PLAKETLER DUVAR PANOLARI
s t m a , h a va l a n d r m a , k l i ma
konularnda
pr o je l e n d i r me , i ma l a t , m o n t a j , t a a h h t
ileriniz iin hizmetinizdeyiz
f
:
i R M A M I / C A M Al VE. M O M L t D !. E N
!:-! N A M RA ! t R N D L N K K
imalat programmz:
ISITMA, HAVALANDIRMA VE KLMA C HAZLARI
50 000 m
3
h. hava, 900 000 Kca l /h. s t ma
ve 3 00 000 Kca l /h sout ma k a pa s i t e l e r i n e
k a da r , muht e l i f t i pl e r d e ,
VANT LATR VE ASP RATRLER
1500 mmSS. t o pl a m bas n ve 150 000 m
3
/h.
k a pa s i t e l e r i n e k a da r , a l a k , or t a ve y k sek
uf rme ba s nl a k s i y a l ve r a di y a l t i pl e r d e ,
SOUTMA KULELER
AKARY AKIT TANKLARI
SU TASF Y E C HAZLARI
Y KSEK BASINLI BUHAR VE KIZGIN
SU KAZANLARI
5 -100 a t . ba s n ve 5 -100 t on/h
k a pa s i t e l e r d e , su bor ul u s i s t e mde ,
Y KSEK VE ALAK BASINLI BUHAR,
KIZGIN VE SICAK SU KAZANLARI
0,5-2 0 a t . ba s n ve 0. 2 00-12 t on/h
k a pa s i t e l e r d e , a l e v ve duma n bor ul u ve
3 e k i l i s i s t e mde ,
EANJR VE BUHAR RET C LER
4,4 mi l y on Kca l /h. st ma k a pa s i t e s i ne k a da r ,
BOY LER, H DROFOR VE SU DEPOLARI
ISITMA ve KL MA C HAZLARI SANAY A. S.
Virt kez Tun s N 5 2-Ankara 18 -J5.>:; -185048
y ksek verim
bo l y ed ek para
tecrbe
g ven
o /o lOOy erii imal t
BUHAR VANALARI
KOVALI KONDENSTOP
TAZY K DRC
VALF
TERMOSTATl K VALF
VANA PSLK AYIRICI
CEK VALF
2 ) Buha r Ci h a zl a r Sa na y i ve Ti c a r e t A..
Kartal-Ankara asfalt zeri STANBUL
Tel efon : 53 41 99 - 53 49 53 - 53 4917
VANTLATR MALATINDA
ASAMA!...
'MtCJICO BLOWER ( USA)
Li s a ns l
ENDSTR Y EL VANT LATRLER N
MALATINA BALADIK !. . .
Demir elik Endstrisi
imento Endstrisi
Termik Enerji Santral lan
Seramik ve Cam Endstrisi
Toz Kire Fabrikalar
Metal ve izabe Tesisleri
Kt Endstrisi
Ve Dier Endstri Tesisleri
N
Byk debi, yksek basn,
yksek scaklk, korozif ve erozif
madde ihtiva eden gaz nakleden
zel snai vantilatrler.
SANAY ve TCARET A.
ISITMA - KL MA - HAVALANDIRMA
C HAZLARI MALT MESSESES
AL SA
HABERLEME ADRES VE SATI t
Necalibey Cad. No. 84
Karaky st.
Tel. : 45 7095
ANKARA UBES :
Shhiye, Ambarlar Yolu
10/8 Ankara
Tel. : 29 46 06 - 29 4607
ZM R UBES :
Gmrk Han 40
Gmrk Meydan zmir
Tel. : 13 29 97- 12 78 70
ADANA UBES :
Gazipaa Bulvar
8/3 Adana
Tel.: 23 718
mcmmch
^ KAL TE
KALTE
m o n a r c h
KALTE
monarch K A L T E
mona r ch
monarch
|f A L I T E
KALIT
t
Mo narch Ar y a Brl r stn Kalitesini d e Beraber Tar.
Ta m Otoma tik ve sessiz a l ma ,
Yk sek ra n dma n ,
Her tip k a za n a uygun ima l t,
Bol yedek pa ra ,
Mh en disl erin k on trol n d b a k m servisi.
FABR KA : TOPULAR, TKVELI YOLU
10 RAM S1ANBUL TEL. : 2 1 2 1 2 0
HABERLEME ADRES VE SATI :
NECATBEY CAD. 8 KARAKY ST.
TEL. : 45 70 5 '
ANKARA UBES : SIHHYE AMBARLAR
YOLU 10/8 ANKARA
TEL. : 12 19 57 12 17
ZM R UBES : GMRK HANI 40
GMRK MEYDANI ZMR
TEL. : 3 2 997-2 7 870
7? SANAY ve T CARET A. .
BRLR MALT MESSESES
A L B M

MALAT E D M Z
I s u sout ma k ul e l e r i
MARLEY - USA li sansl
boyama ve pi i r me t e s i s l e r i
MABOR FRANSA li sansl
4 e n d s t r i f r n l a r
CFI-FRANSA l i sansl
t ul a ve k i r e m i t t e s i s l e r i
DUTREUX - FRANSA li sansl
'MI I
k onve y r l e r
TELEFLEX - FRANSA li sansl
(ASKILI ve BANTLI)
HABERL EME MERKEZ ve FABR KA j
Z
M R UBES :
To pul a r T k ve l i y o l u No : 10 Rami-ST.
G U m r
u k i Han No: 40 Gmrk Meydan
Tel : 76 30 84 76 30 85 ZM R Tel : 13 29 97 12 78 70
ANKARA UBES :
Shhiye Anbarl ar Yol u No: 10/8 ANK.
Tel: 29 46 06
ADANA UBES :
Gazi Paa Bulvar Sava Apt . No: 8/3
ADANA Tel : 23 718
de t a y l bi l g i i i n i l g i l i k a t a l ogumuzu i s t e y i ni z.
ALARKO
HOLD NG 5 . ' NI N
KURULUUDUR.
SANAY ve TCARET A.
MHENDSLK VE MALAT MESSESES
ALM M
Pe t r o - Ki m y a ,
Ma k i n a , K t ,
i m e n t o ve G da
En d s t r i s i i i n
Dny aca Ta n n m
Fi r m a l a r n Li sans
ve En Mo d e r n
Fa b r i k a Te h i za t
i l e Hi zm e t i n i zd e
\ ALAMSA
I ALARKO AIR MAKNA
SANAY A..
-,.,
Ka r b o n l u ve Pa s l a n ma z e l i k t e n
DEPOLAMA TANKLARI KREYNLER
EANJRLER
KAZANLAR
BORU KALIPLARI
GEM AMBAR KAPAKLARI
BASINLI KAPLAR REAKTRLER
KOLONLAR
-
DNER FIRINLAR
MAKNA AKSAMI
FABRKA VE DARE MERKEZ :
Ka nl Ma n d r a Me vk i i , TUZLA STANBUL
Te l . : TUZLA 2 2 8/2 2 9/3 54
Te l g . : ALAMSA - TUZLA
Te l e x : 2 2 946
SEYYAR PRMER KONKASR TESS SEYYAR SEKONDER KIRICI TESS
Fabrika: istanbul yolu 10. km.
I MA-OE M A K N E PKtaMresl.RK.116 ' d: 243417-243428 -242127
S A N A Y I I LTD. STf . VerimaHe-Ankm stanbul irtibat bUrosi: 36 44 67
SEPARTRLER
NCE KUM KAMA HELEZONU
Te s i s i ni z n e o l ur s a ol sun,
k a za n n z *Condor o l m a l
Tam otomatik k umandal,
Fuel oil y ak tl, her basnta buhar,
k ay nar su teshin k azanlar ve
k omple k azan daireleri,
% 87 den % 92 y e k adar varan
y k sek randman.
Kuvvetli k onstrk siy on.
Kolay ve emniy etli alma.
BU HA R KA ZA NL A R INDA :
S aatte 25 tona k adar buhar,
20 at'y e k adar tazy ik .
S I KA ZA NL A R INDA :
S aatte 15 mily onKcal'y ek adar s.
ROCHE f a Cond or Kazanlar
ALIMA VE SERVS GARANT S
is tanbul ve h avalis i tems ilcilii:
TESHAN
5 3 9 1 9 Tk i m
* Bat Almanya Standard Kessel
rmasnn lisans ile imal edilmektedir
Bir Yaar Holding kuruluudur.
DEMR, KAZAN veMAKNA SANAY A..
Kartal dura Gaziemir zmir Teh 27 62 00 Telex
:
52 203 ysar tr
REKLAM PRODKSYON I
IUKK SANAYC SNN
GL TECRBEL VE
LER TEKNOLOJK
DZEYDEK DESTE
ml i he ndi s l i k
i ma l a t pr o qr a m
PUNTA KAYNAK ELEKTROT VE UBUKLARI
DK KAYNAK DSKLER
PUNTA KAYNAK KABLOLARI
PUNTA KAYNAK SNTLER VE PENSELER
PUNTA KAYNAK ELEKTROT TUTUCULARI
PUNTA KAYNAK TRAFOLARI
GM KAYNAK TELLER
ZEL EL EKTROL TK BAKIR ALAIMLARI
VE DKM APAREYLER
SATI MERKEZ
DEPO
FABRKA
BROSU: TARLACIK I-SUADYE-ST.
P.K.47 SUADYE-ST.
TEL:55 15 02 58 73 26
ANKARA YOLU 12Km KKYALI
P.K. 7 KKYALI-ST.
ANKARA YOLU 14Km MALTEPE
MALTEPE-KARTAL-1ST.
TELG: 3E MHENDSLK
stma ko nu su nd a
lkemizin
en g venilir,
en g l,
en by k
ku ru lu u y u z
Dk m, e l i k ve panel r a d y a t r l e r i m i zl e ,
dkme d i l i m l i k a za n l a r m zl a ,
o f be n l e r i mi zl e $
A.,.
0
TRK Y API SEKTRNN H ZMET NDEY Z.
KOMATSU
D 355 A
ANGLE DOZER ve T LT DOZER
TAKD M EDER Z
TORQFLOW (Otomatik anzuman )
VOLANDAK BEYGR GC : 410 HP/2000 DEV/DAK
ALIMA AIRLII : 44,700 Kg (98,550 Lb.)
'Jr
L.K
Gl, direk pskrtmeli, turboarzl KOMATSU dizel motoru, birim
arlk bana fazla g ve byk irtifalarda az g kayb salar.
KOMATSU TORQFLOW - Otomatik anzuman kolay ve abuk srat
ve istikamet deiimi salar.
LIMITED RKET
siparileriniz iin emrinizdedir.
ZMR, GAZ BULVARI 76 - [ X 3 PK 699 - ^ BORMAK - <@> 14436O-TELEKS : 52 329
U B E * ANKARA. MERUTYET CADDES 2 9/8 - 0P K 172 Y ENEHR - *pBORMAK -< 2 5 41 2 3 /2 4 TELEKS- 42 319
STANBUL CUMHURYET CADDES 155,1 S3P K 36 i L I - *ftj>BORMAK - f l ' A O 3 1 00 TELEKS 2 2 6 9 8
PLANLIY OR VE
NA ED Y ORUZ
AM/MIDUS KAHL IU/lCt iF. HAMBURG
POSTFACH 260343 TELEFON 7 222024 TELEX 0217875 KAHL D
PAS I N ER

Tmmo İmpeller Turkce

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tmmo İmpeller Turkce

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

' ' - \ t

ilk r* * s& ltf, d ah a so nra artmay a af ar. U M k

You might also like