GT NLKT

HC VIN CNG NGH BU CHNH VIN THNG
NGUYN L K TON
(Dng cho sinh vin h o to i hc t xa)
Lu hnh ni b

H NI - 2008


NGUYN L K TON

Bin son : THS. V QUANG KT

NGUYN L K TON

Bin son: THS. V QUANG KT

LI NI U
Hot ng t chc v qun l ca cc doanh nghip trong nn kinh t quc dn lun cn
nhng thng tin v cc hot ng kinh t, ti chnh mt cc y , kp thi, chnh xc v c h
thng. Nhng thng tin ny ch c th c c thng qua hch ton k ton.
Vi mc ch cung cp nhng kin thc c bn mt cch ton din, c h thng v hin
i v nguyn l k ton , Trung tm o ti Bu chnh Vin thng I, Hc vin Cng ngh Bu
chnh Vin thng t chc bin son sch hng dn hc tp mn Nguyn l k ton nhm
p ng yu cu hc tp, nghin cu ca sinh vin, c bit l sinh vin h o to t xa, chuyn
ngnh Qun tr Kinh doanh, Hc vin Cng Ngh Bu chnh Vin thng.
Ni dung cun sch c b cc gm 7 chng do Th.S. V Quang Kt lm ch bin.
Mi chng c kt cu thnh 4 phn : phn mc tiu nhm gii thiu khi qut nhng kin m
sinh vin cn nm bt c th ca tng chng; phn ni dung c bin son theo trnh t, kt
cu, ni dung ca mn hc mt cch chi tit, c th, vi nhng v d minh ho thc t d hiu;
phn tm tt ni dung nhm nu bt nhng khi nim c bn, nhng ni dung ct yu ca
chng; phn cu hi v bi tp n tp c p n km theo gip sinh vin luyn tp nhm cng c
kin thc hc.
Cun c bin son trn c s tham kho cc gio trnh, ti liu phong ph ca cc trng
i hc trong v ngoi nc ng thi cp nht ch k ton, cc chun mc k ton do B Ti
chnh mi ban hnh.
Qua 7 chng ca cun sch, bn c c th nm bt mt cch ton din cc vn ca
nguyn l k ton. Tuy nhin, do ti liu c bin son ln u nn khng trnh khi thiu st.
Chng ti rt mong nhn c nhiu kin ng gp ca bn c, sinh vin v cc ging vin.
Xin chn thnh cm n!

Bin son
THS. V QUANG KT

Chng I: Bn cht v i tng hch ton k ton
CHNG I
BN CHT V I TNG CA HCH TON K TON

MC TIU

Sau khi nghin cu chng ny, sinh vin cn nm c nhng vn c bn sau:
1. Hiu c cc loi hch ton v khi nim v hch ton k ton. Nhim v v vai tr ca hch
ton k ton trong doanh nghip.
2. Yu cu ca k ton khi x l cc thng tin thu thp c t nghip v pht sinh nh th no?
3. Bit cch phn loi ti sn v ngun vn, hiu c s khc bit gia ti sn v ngun vn.
4. Hiu c cc nguyn tc k ton chung c tha nhn v vn dng cc nguyn tc ny vo
thc tin nghip v k ton sau ny.
5. Bit cc phng php k ton v s tc ng ca cc phng php ny nh th no trnh by
mt bo co ti chnh trung thc.

NI DUNG

1.1 BN CHT CA HCH TON K TON
1..1.1. Lch s pht sinh, pht trin ca hch ton k ton
Sn xut ra ca ci vt cht l c s tn ti v pht trin ca x hi loi ngi. Chnh v
vy, ngay t thi c xa ngi ta thy s cn thit mun duy tr v pht trin i sng ca
mnh. v x hi phi tin hnh sn xut nhng vt dng, thc n, mc, nh nh th no;
mun sn xut phi hao ph bao nhiu sc lao ng v phi c nhng t liu sn xut g, trong
thi gian bao lu; kt qu sn xut s phn phi nh th no v.v Tt c nhng iu lin quan
n sn xut m con ngi quan tm t ra nhu cu tt yu thc hin chc nng qun l sn
xut.
Nh vy s cn thit phi gim c v qun l qu trnh hot ng kinh t khng phi ch
l nhu cu mi c pht sinh gn y, m thc ra pht sinh rt sm trong lch s nhn loi v
tn ti trong cc hnh thi kinh t x hi khc nhau. X hi loi ngi cng pht trin, th mc
quan tm ca con ngi n hot ng sn xut cng tng, ngha l cng cn thit phi tng cng
qun l sn xut. V vn ny, Cc Mc vit Trong tt c cc hnh thi x hi, ngi ta u
phi quan tm n thi gian cn dng sn xut ra t liu tiu dng, nhng mc quan tm c
khc nhau tu theo trnh ca nn vn minh.
qun l c cc hot ng kinh t cn c s liu, c c cc s liu phc v cho
hot ng qun l, gim st i hi phi thc hin vic quan st, o lng, tnh ton v ghi chp
cc hot ng .
Quan st cc qu trnh v hin tng kinh t l giai on u tin ca vic phn nh v
gim c qu trnh ti sn xut x hi. o lng mi hao ph trong sn xut v kt qu ca sn
1
xut l biu hin nhng i tng bng cc n v o lng thch hp (thc o lao ng,
thc o bng tin).
Tnh ton l qu trnh s dng cc php tnh, cc phng php tng hp phn tch xc
nh cc ch tiu cn thit, thng qua bit c tin thc hin cc mc tiu, d n v hiu
qu ca hot ng kinh t.
Ghi chp l qu trnh thu thp, x l v ghi li tnh hnh, kt qu ca cc hot ng kinh t
trong tng thi k, tng a im pht sinh theo mt trt t nht nh. Qua ghi chp c th thc
hin c vic phn nh v kim tra ton din, c h thng cc hot ng sn xut x hi.
Vic quan st, o lng, tnh ton v ghi chp kinh t ni trn, nhm thc hin chc nng
phn nh v gim st cc hot ng kinh t gi l hch ton. V vy hch ton l nhu cu khch
quan ca x hi v l cng c quan trng phc v cho qun l kinh t. Hch ton ra i cng vi
qu trnh kinh t vi t cch l do yu cu ca sn xut i hi phi c s kim tra gim st v
lng nhng hao ph v kt qu m qu trnh sn xut to ra.
Nh vy, hch ton l mt h thng iu tra quan st, tnh ton, o lng v ghi chp cc
qu trnh kinh t, nhm qun l cc qu trnh ngy mt cht ch hn.
Vi cch khi qut trn chng ta c th thy hch ton l mt nhu cu khch quan ca bn
thn qu trnh sn xut cng nh ca x hi, nhu cu c tn ti trong tt c cc hnh thi x
hi khc nhau v ngy cng tng, tu theo s pht trin ca x hi. Tuy nhin, trong cc hnh thi
x hi khc nhau, i tng v ni dung ca hch ton cng khc nhau, v mi ch x hi c
mt phng thc sn xut ring. Phng thc sn xut thay i, lm cho ton b c cu kinh t x
hi v chnh tr thay i. V nh vy, mc ch, phng php quan st, o lng v ghi chp cng
thay i cng vi s thay i ca phng thc sn xut. ng thi cng vi s pht trin ca sn
xut x hi, hch ton cng khng ngng c pht trin v hon thin v phng php cng nh
hnh thc t chc. iu ny c th d dng nhn thc c thng qua vic nghin cu qu trnh
ny sinh v pht trin ca hch ton k ton.
Cc nghin cu v cc nn vn minh c s ca cc dn tc nh Ai Cp, Th Nh K, n
, Hy Lp v La M chng t lch s ca hch ton c t thi thng c. Trong thi k
nguyn thu, sn xut cha pht trin, nhu cu v kh nng thu nhn thng tin cha nhiu, hch
ton c tin hnh bng cc phng thc ht sc n gin: nh du ln thn cy, buc nt trn
cc dy thng ghi nh cc thng tin cn thit. Cng do sn xut cn lc hu nn giai on
ny cha c ca ci d tha, cha hnh thnh cc giai cp khc nhau. V vy, trong thi k ny
hch ton c s dng phc v li ch ca ton x hi.
Khi x hi chuyn sang ch n l th ngha nhim v ca hch ton cng thay i.
Hch ton trc ht c s dng trong cc trang tri theo di kt qu s dng n l v chim
dng lao ng ca n l, v vt c nhiu sn phm thng d. Ngoi ra hch ton cn c
s dng trong cc phng i tin, cc nh th v trong lnh vc ti chnh nh nc. theo di
cc nghip v v giao dch, thanh ton v bun bn. S k ton xut hin thay cho cch ghi v
nh du ca thi nguyn thu.
n thi k phong kin, s pht trin mnh m ca nng nghip vi quy m ln gn lin
vi s ra i ca a ch v nng dn, vi s ra i ca a t phong kin, vi ch cho vay
nng li ca a ch vi nng dnNhng quan h kinh t mi ny ny sinh v tc ng n
s pht trin tip theo ca hch ton k ton vi h thng s sch phong ph v chi tit hn.
ng ch l thi k t bn ch ngha vi s pht trin nhanh chng ca thng nghip
v sau c nng nghip. Lc ny cc quan h trao i, bun bn c m rng t ra nhu cu
2
phi hch ton cc mi quan h ny sinh trong qu trnh vn ng ca cc t bn c bit. S xut
hin ca cc i tng mi ny ca k ton li l ngun gc cho s ra i ca phng php i
ng ti khon trong k ton. Cng t , phng php hch ton k ton c hnh thnh v
ng dng rng ri gm mt h thng hon chnh: chng t, i ng ti khon, tnh gi, tng hp
cn i k ton. Tuy nhin, ch t hu v t liu sn xut cng vi cc quy lut kinh t tng
ng li hn ch s pht trin v tnh khoa hc ca hch ton k ton. Trong iu kin ca ch
ngha x hi, vi s xut hin ca ch cng hu v t liu sn xut v vi trnh x hi ho
cao ca nn sn xut, hch ton k ton mi tr thnh mn khoa hc chn chnh v pht huy y
v tr ca mnh. V v tr ca hch ton di ch ngha x hi V.I.Lnin khng nh: Ch
ngha x hi trc ht l hch ton.
Tht vy, mt nn sn xut vi quy m ngy cng ln, vi trnh x hi ho v sc pht
trin sn xut ngy cng cao, vi yu cu quy lut kinh t mi pht sinh khng th khng tng
cng hch ton k ton v mi mt. ng thi ch x hi ch ngha cng to ra nhng tin
cho s pht trin nhanh chng v ton din ca hch ton k ton. Ch cng hu t liu sn
xut vi ng lc t con ngi v mc tiu v con ngi s to iu kin pht trin v ng dng
tin b khoa hc k thut trong mi lnh vc trong c hch ton k ton. V nh vy ch di
ch x hi ch ngha hch ton mi tr thnh mt cng c lnh o nn kinh t v phc v
cho mi nhu cu ca cc thnh vin trong x hi.
1.1.2. Cc loi hch ton k ton
a. Cc thc o s dng trong hch ton
Ni dung ch yu ca hch ton l quan st, o lng, ghi chp kim tra v qun l cc
qu trnh kinh t. V vy hch ton phi s dng mt s thc o nht nh biu hin s lng v
cht lng cc loi ti sn, cc nghip v kinh t.
Trong hch ton p dng 3 loi thc o: hin vt, lao ng, gi tr.
* Thc o hin vt
Thc o hin vt dng xc nh ti liu v tnh hnh ti sn hin c hoc tiu hao,
m phng thc s dng l cn, ong, o, m n v o hin vt tu thuc vo tnh t nhin
ca i tng c tnh ton. V d: trng lng (kg, t, tn), th tch (m3), din tch(ha),
di(mt) l nhng n v o lng hin vt v.v. S dng thc o hin vt hch ton vt t ti
sn v trong vic gim st tnh hnh thc hin cc ch tiu d kin v mt s lng, nh s lng
vt d tr, s lng vt liu tiu hao cho mt n v sn phm, s lng sn phm sn xut ra
v.v... ng thi thng qua ch tiu s lng cng phn nh v mt cht lng mt mc nht
nh. Tuy nhin thc o hin vt cng c mt hn ch, n ch c s dng xc nh s lng
cc vt phm c cng cht lng, nn n khng th cung cp c ch tiu tng hp v mt s
lng i vi cc loi vt t ti sn c cht lng khc nhau.
* Thc o lao ng
Thc o lao ng c s dng xc nh s lng thi gian lao ng hao ph trong
mt qu trnh kinh doanh, mt cng tc no . n v dng th hin l ngy cng, gi cng
Dng thc o lao ng hch ton gip ta xc nh c nng sut lao ng ca cng nhn, c
cn c tnh lng cho cng nhn hoc phn phi thu nhp cho x vin.
Thng thc o lao ng c s dng cng vi thc o hin vt. V d: khi xc nh
v gim c tnh hnh nh mc sn lng, cn phi s dng ng thi n v o lng hin vt
v n v o lng lao ng.
3
Thc o lao ng khng th dng tng hp ton b thi gian cng tc hao ph ca
ton th cng nhn vin chc, do tnh cht cng tc ca mi ngi khc nhau, do vy trong nhiu
trng hp cha tnh c ch tiu tng hp bng thc o lao ng.
* Thc o tin t
Thc o tin t l s dng tin lm n v tnh thng nht phn nh cc ch tiu kinh
t, cc loi vt t, ti sn: trong iu kin cn tn ti nn sn xut hng ho th mi loi vt t, ti
sn, mi hao ph vt cht v kt qu trong sn xut u c th dng biu hin. Thc o tin t
cho php tnh c cc ch tiu tng hp v cc loi vt t, ti sn khc nhau: nh ch tiu tng s
vn kinh doanh Tng hp cc loi chi ph khc nhau trong mt qu trnh sn xut: nh ch tiu
tng s chi ph sn xut, tng gi thnh sn phm C th so snh cc ch tiu kinh t tng ng
xc nh hiu qu kinh doanh v hiu qu kinh doanh v hiu qu s dng vn. Qua c th
thc hin gim c bng ng tin i vi tt c mi loi hot ng kinh t.
C ba loi thc o u cn thit trong hch ton v c tc dng b sung cho nhau
phn nh v gim c ton din cc ch tiu s lng v cht lng trong hot ng kinh doanh.
V vy trong hch ton, thc o tin t c s dng kt hp vi thc o hin vt v thc o
lao ng.
b. Cc loi hch ton
quan st phn nh v gim c cc qu trnh sn xut kinh doanh v s dng vn mt
cch y kp thi chnh xc phc v nhy bn vic ch o v qun l kinh t i hi phi s
dng cc loi hch ton khc nhau. Mi loi hch ton c c im v nhim v ring.
*. Hch ton nghip v
Hch ton nghip v (cn gi l hch ton nghip v k thut) l s quan st, phn nh v
gim c trc tip tng nghip v kinh t k thut c th, ch o thng xuyn v kp thi cc
nghip v . i tng ca hch ton nghip v l cc nghip v kinh t hoc k thut sn xut
nh tin thc hin cc hot ng cung cp, sn xut, tiu th, tnh hnh bin ng v s dng
cc yu t ca qu trnh ti sn xut, cc nghip v c th v kt qu sn xut kinh doanh v.v..
c im ca hch ton nghip v l khng chuyn dng mt loi thc o no, m cn c vo
tnh cht ca tng nghip v v yu cu qun l m s dng mt trong ba loi thc o thch hp.
Hch ton nghip v thng s dng cc phng tin thu nhp, truyn tin n gin nh chng t
ban u, in thoi, in bo hoc truyn ming. Vi i tng rt chung v phng php rt n
gin nn hch ton nghip v cha tr thnh mn khoa hc c lp.
* Hch ton thng k
Hch ton thng k (hay cn c gi l thng k) l khoa hc nghin cu mt lng
trong mi lin h mt thit vi mt cht cc hin tng kinh t x hi s ln trong iu kin thi
gian v a im c th nhm rt ra bn cht v tnh qui lut trong s pht trin ca cc hin tng
. Nh vy hch ton thng k nghin cu trong mi qua h hu c cc hin tng kinh t x hi
s ln sy ra trong khng gian v thi gian c th nh tnh hnh tng nng sut lao ng, gi tr
tng sn lng, thu nhp quc dn, tnh hnh gi c, tnh hnh pht trin dn s Do vy, thng
tin do hch ton thng k thu nhn v cung cp khng mang tnh cht thng xuyn, lin tc m
ch c tnh h thng. Hch ton thng k xy dng mt h thng phng php khoa hc ring
nh iu tra thng k, phn t thng k, s tng i, s tuyt i, s bnh qun v ch s. Vi i
tng v phng php nu trn, hch ton thng k c th s dng tt c cc loi thc o.
* Hch ton k ton
4
Hch ton k ton ( hay cn c gi l k ton) l khoa hc thu nhn, x l v cung cp
thng tin v ti sn v s vn ng ca ti sn trong cc n v nhm kim tra ton b ti sn v
cc hot ng kinh t ti chnh ca n v .
Theo iu 4, Lut k ton Vit Nam K ton l vic thu thp, x l, kim tra, phn tch
v cung cp thng tin v kinh t, ti chnh di hnh thc gi tr, hin vt v thi gian lao ng.
So vi hch ton nghip v v hch ton thng k th hch ton k ton c nhng c
im sau:
- Hch ton k ton phn nh v gim c mt cch lin tc, ton din v c h thng v
tnh hnh hin c v s vn ng ca tt c cc loi ti sn v ngun hnh thnh ti sn trong cc
t chc, cc n v. Nh m hch ton k ton thc hin c s gim c lin tc c trc
trong v sau qu trnh sn xut kinh doanh v s dng vn.
- Hch ton k ton s dng c ba loi thc o nhng thc o tin t l bt buc. Ngha
l trong k ton mi nghip v kinh t u c ghi chp theo gi tr v biu hin bng tin. Nh
m hch ton k ton cung cp c cc ch tiu tng hp phc v cho vic gim c thc hin
k hoch kinh t ti chnh
- Hch ton k ton s dng mt h thng cc phng php nghin cu khoa hc ring
nh chng t, i ng ti khon, tnh gi, tng hp -cn i. Trong phng php lp chng t
k ton l th tc hch ton u tin v bt buc phi c i vi mi nghip v kinh t pht sinh.
Nh m s liu do k ton phn nh bo m tnh chnh xc v c c s php l vng chc.
Ba loi hch ton trn tuy c ni dung nhim v v phng php ring, nhng c mi
quan h mt tht vi nhau trong vic thc hin chc nng phn nh v gim c qu trnh ti sn
xut x hi. mi quan h ny th hin ch:
- C ba loi hch ton u nhm thu thp, ghi chp v truyn t nhng thng tin v kinh
t ti chnh, l nhng khu c bn trong h thng thng tin kinh t thng nht. Mi thng tin kinh
t trong n v phi da trn c s s liu thng nht do ba loi hch ton cung cp.
- Mi loi hch ton u pht huy tc dng ca mnh trong vic gim c tnh hnh thc
hin cc k hoch kinh t ti chnh, nn c ba u l cng c quan trng qun l kinh t, phc
v c lc cho vic qun l, iu hnh v ch o ca n v cng nh ca cp trn.
- Gia ba loi hch ton cn c quan h cung cp s liu cho nhau v quan h thng nht
v mt s liu trn c s t chc cng tc hch ton ban u.
c. Phn loi hch ton k ton
- Cn c vo cch ghi chp , thu nhn thng tin, hch ton k ton c chia thnh k
ton n v k ton kp
+ K ton n l loi hch ton k ton m cch phn ghi chp, thu nhn thng tin v cc
hot ng kinh t ti chnh c tin hnh mt cch ring bit, c lp.
+ K ton kp l loi hch ton k ton m cch ghi chp, thu nhn thng tin v cc hot
ng kinh t ti chnh c tin hnh trong mi quan h mt thit vi nhau.
- Cn c vo tnh cht thng tin c x l, hch ton k ton c chia thnh k ton
tng hp v k ton chi tit
+ K ton tng hp l loi hch ton k ton m thng tin v cc hot ng kinh t ti
chnh c hch ton k ton thu nhn, x l dng tng qut v c biu hin di hnh thi
tin t.
5
+ K ton chi tit l loi hch ton k ton m thng tin v cc hot ng kinh t ti chnh
c hch ton k ton thu nhn, x l dng chi tit c th v c biu hin khng ch di
hnh thi tin t m cn c biu hin di hnh thi hin vt v lao ng
- Cn c vo phm vi thng tin k ton cung cp, hch ton k ton c phn thnh k
ton qun tr v k ton ti chnh.
+ K ton qun tr l loi hch ton k ton m thng tin v cc hot ng kinh t ti
chnh c hch ton k ton thu nhn v x l vi mc ch ch yu cung cp thng tin cho cc
nh qun tr bn trong doanh nghip phc v cho nhu cu qun l.
+ K ton qun tr l loi hch ton k ton m thng tin v cc hot ng kinh t ti chnh
c hch ton k ton thu nhn v x l vi mc ch ch yu cung cp thng tin cho cc i
tng bn ngoi doanh nghip nh cc c quan qun l nh nc, cc n v, cc nh ti tr c
lin quan n hot ng ca n v vi nhng mc ch khc nhau.
- Cn c vo c im mc ch hot ng ca n v tin hnh hch ton k ton, hch
ton k ton c chia thnh k ton cng v k ton doanh nghip.
+ K ton cng: l loi k ton c tin hnh cc n v hot ng khng c tnh cht
kinh doanh, khng ly li ch lm mc ch hot ng.
+ K ton doanh nghip: l loi k ton c tin hnh cc doanh nghip hot ng vi
mc ch chnh l kinh doanh sinh li
1.1.3. Bn cht ca hch ton k ton
Xut pht t tt c nhng iu nu trn c th rt ra kt lun c lin quan n bn cht
ca hch ton k ton nh sau:
- Th nht: Hch ton k ton l mt loi hch ton, ngha l n cng thc hin chc nng
phn nh, quan st, o lng ghi chp v gim c cc qu trinh k, nhng n khc vi cc loi
hch ton ton din lin tc v tng hp.
- Th hai: Hch ton k ton nghin cu qu trnh ti sn xut trn gc c th l ti sn
vi tnh hai mt(gi tr ti sn v ngun hnh thnh) v tnh vn ng (tun hon) trong cc t
chc, doanh nghip c th. Trong iu kin ca sn xut hng ho ti sn c biu hin di
hnh thi tin, v vy trong hch ton k ton thc o tin t c s dng c tnh bt buc.
- Th ba: Trn c s ca php bin chng v nhn thc hin thc khch quan v ph hp
vi i tng c lp ca mnh hch ton k ton xy dng h thng phng php khoa hc ring
gm cc yu t: Chng t k ton, i ng ti khon, tnh gi, tng hp cn i k ton.
- Th t: V tr, ni dung v phng php hch ton quyt nh hai chc nng ca phn h
hch ton k ton trong h thng qun l l thng tin v kim tra v ti sn trong cc t chc, cc
doanh nghip.
Vy hch ton k ton l mt h thng thng tin v kim tra v ti sn trong cc doanh
nghip, cc t chc bng h thng phng php khoa hc nh chng t, tnh gi, i ng ti
khon v tng hp cn i k ton.
1.1.4. Hch ton k ton trong h thng qun l
Trong hot ng sn xut kinh doanh, cc doanh nghip u tm mi bin php sn
xut ra sn phm vi s lng nhiu nht, cht lng cao nht, chi ph thp nht v li xut thu
c nhiu nht. t c mc tiu ny bt k mt ngi qun l kinh doanh no cng phi
nhn thc c vai tr ca thng tin k ton. H thng cc thng tin s dng ra cc quyt nh
qun l c thu t nhiu ngun khc nhau, nhng thng tin k ton ng vai tr ht sc quan
6
trng v khng th thiu c. Bi v nghin cu bn cht ca hch ton k ton ta thy chc
nng chnh ca hch ton k ton l phn nh v gim c cc mt hot ng kinh t ti chnh
tt c cc doanh nghip, t chc, c quan s nghip. Hn th na hch ton k ton cn thc hin
chc nng phn nh v gim c mt cch lin tc, ton din v c h thng tt c cc loi vt t,
tin vn, v mi hot ng kinh t. Nhng thng tin m k ton cung cp cho hot ng qun l l
kt qu s dng tng hp cc phng php khoa hc ca mnh. Chc nng ca k ton trong h
thng thng tin qun l c thc hin qua s 1.1.

Cc hot ng
kinh doanh
Ngi ra
quyt nh
H thng k ton

Phn nh
Ghi chp
d liu
X l
Phn loi
sp xp
Thng tin
Bo co
truyn tin
S 1.1: Hch ton k ton trong h thng thng tin qun l
Nh vy k ton l mt phng thc o lng v thng tin nhm p ng yu cu thng
tin v kinh t ca ton x hi. Cc yu cu thng tin kinh t t hoc nhiu, th s hay phc tp u
c chung mt thuc tnh l i hi cc thng tin biu hin bng tin v tnh hnh v s bin ng
ca ti sn v tnh hnh s dng cc ti sn ny. T thng tin hch ton k ton c nhng c
im sau:
- Thng tin hch ton k ton l nhng thng tin ng v tun hon ca nhng ti sn.
Trong doanh nghip, ton b bc tranh v hot ng sn xut kinh doanh t khu u tin l cung
cp vt t cho sn xut, qua khu sn xut n khu cui cng l tiu th u c phn nh tht
y v sinh ng qua thng tin k ton.
- Mi thng tin thu c l kt qu ca qu trnh c tnh hai mt: thng tin v kim tra. V
vy khi ni n hch ton k ton cng nh thng tin thu c t phn h ny u khng th tch
ri hai c trng c bn nht l thng tin v kim tra.
Bn cht ca thng tin k ton l nh vy v bng cch thng tin c bit ca mnh k
ton phc v cho cc nhu cu khc nhau ca x hi.
+ Trc ht, k ton phc v cho cc nh qun l kinh t. Bi v cn c vo thng tin k
ton cc nh qun l nh ra cc k hoch, d n v kim tra vic thc hin cc k hoch, gim
c s quyt nh nn sn xut mt hng no, vi nguyn liu g v mua t u, nn u t mi
hay duy tr thit b c, nn mua bn ngoi hay t sn xut, nn tip tc hot ng hay chuyn
hng hot ng vo nhng lnh vc mi.
+ Nh c thng tin k ton ngi ta c th xc nh c hiu qu ca mt thi k kinh
doanh v tnh hnh ti chnh ca doanh nghip, do cc nh u t mi c c cc quyt nh
nn u t hay khng v cng bit c doanh nghip s dng s vn u t nh th no.
7
+ K ton cng gip cho Nh nc trong vic hoch nh chnh sch, son tho lut l;
qua kim tra tng hp cc s liu k ton, Nh nc nm c tnh hnh chi ph, li nhun ca cc
n v t ra c cc chnh sch v u t thch hp.

Ngi c li ch
gin tip

C C quan C quan
quan chc nng thng k
Thu
Hot ng kinh doanh
Hot ng k ton
Nh
qun l

- Ch doanh nghip
- Hi ng qun tr
- Ban gim c
Ngi c li
ch trc tip

- Nh u t
- Ch n

S 1.2: i tng s dng thng tin k ton
1.1.5. Yu cu ca thng tin k ton v nhim v ca cng tc k ton
L phn h thng tin trong h thng qun l, hch ton k ton thu thp v cung cp thng
tin v ti chnh, v kt qu kinh doanh lm c s cho vic ra nhng quyt nh qun l. c
c nhng quyt nh chnh xc, thng tin k ton cn p ng y cc yu cu c bn l:
chnh xc, kp thi, ton din v khch quan. Chnh cc phng php ca hch ton k ton to ra
kh nng thc hin cc yu cu ni trn.
Trong h thng qun l ny, hch ton k ton c chc nng thng tin v kim tra v ti
sn cc n v hch ton. Vi chc nng v i tng , c th xc nh c nhng nhim v
c bn ca hch ton k ton nh sau:
1 Cung cp y , kp thi v chnh xc cc ti liu v tnh hnh cung ng, d tr, s
dng ti sn tng loi ( ti sn c nh, ti sn lu ng), trong quan h vi ngun hnh thnh
tng loi ti sn , gp phn bo v ti sn v s dng hp l ti sn ca n v hch ton, khai
thc kh nng tim tng ca ti sn.
2 Gim st tnh hnh kinh doanh ca cc doanh nghip, cng ty tnh hnh s dng
ngun kinh ph ca cc n v s nghip, gp phn nng cao hiu qu kinh doanh, hiu qu ngun
vn cp phtTrn c s thc hin lut php v cc ch th l hin hnh.
3 Theo di tnh hnh huy ng v s dng cc ngun ti sn do lin kt kinh t, gim st
tnh hnh thc hin cc hp ng kinh t, cc ngha v vi Nh nc, vi cp trn, vi cc n v
bn.
Nh vy nhim v c bn ca hch ton k ton l cung cp thng tin v kinh t ti chnh
cho nhng ngi ra quyt nh. thc hin tt nhim v v chc nng ca mnh k ton phi
lm tt cc cng vic sau y:
- Ghi nhn, lng ho v phn nh cc nghip v kinh t pht sinh trong mt t chc, n
v kinh t.
8
- Phn loi, h thng ho v tp hp cc nghip v kinh t pht sinh.
- Tng hp v tnh ton cc ch tiu thng tin theo yu cu qun l trong v ngoi doanh
nghip.
- Cung cp cc s liu lm quyt nh qun l.
Qua cc cng vic c bn trn, ta thy rng k ton l mt khoa hc, mt k thut ghi nhn, phn
loi tng hp v cung cp s liu v hot ng kinh doanh, tnh hnh ti chnh ca mt n v kinh
t, gip cho cc nh qun tr a ra nhng quyt nh thch hp.

1.2 CC NGUYN TC K TON CHUNG C THA NHN
Nh ta nu cc phn trc chng ta nhn thy rng cng tc k ton c vai tr quan
trng quyt nh s thnh cng hay tht bi ca cc doanh nghip. Nhng nh u t, nhng nh
qun l, nh kinh t,, ch ngn hng v nhng ngi qun l Nh nc u da vo cc bo co
ti chnh v cc bo co k ton khc ( thng tin k ton) ra cc quyt nh nh hng hot
ng kinh doanh cng nh nn kinh t. V vy, iu c tm quan trng sng cn l cc thng tin
a ra trong cc bo co k ton ti chnh phi c tin cy cao v r rng.
Bo co ti chnh c cc doanh nghip lp v trnh by cho nhng ngi ngoi doanh
nghip s dng. Mc d cc bo co ti chnh ny mt s nc c th ging nhau, song chng
vn khc nhau v nhiu nguyn nhn nh cc hon cnh kinh t, x hi v php lut, mi nc
khc nhau c cc yu cu khc nhau ca ngi s dng cc bo co ti chnh khi lp ra cc chun
mc ca quc gia. Nhng hon cnh khc nhau ny dn ti vic s dng cc khi nim ca yu t
trong bo co ti chnh thng rt a dng nh l ti sn c, cng n, vn c phn, thu nhp, chi
phiu cng dn n vic s dng cc tiu chun khc nhau hch ton cc mc trong
bo co ti chnh v cc c s khc nhau nh gi. t c tnh nht qun trong cc
nguyn tc k ton ang c cc t chc kinh doanh v nhiu t chc khc trn th gii p dng
lp bo co ti chnh, nm 1973 mt u ban xy dng cc chun mc k ton quc t (IASC)
c thnh lp. Thnh vin ca u ban ny l tt c cc t chc k ton chuyn nghip nhiu
nc khc nhau tham gia. U ban chun mc quc t (IASC) c s mnh thu hp nhng s khc
bit ny bng cch thng nht cc quy nh, cc th tc v chun mc k ton c lin quan n
vic lp v trnh by cc bo co ti chnh, nhm mc ch cung cp c cc thng tin hu ch
hn phc v cho vic ra quyt nh kinh t v p ng c cc yu cu cn thit cho hu ht
ngi s dng. Bi v hu ht nhng ngi s dng bo co ti chnh l nhng ngi c chc
nng ra cc quyt nh.
Cc nguyn tc k ton l nhng tuyn b chung nh l cc chun mc v nhng s
hng dn phc v cho vic lp cc bo co ti chnh t c cc mc tiu: d hiu, dng tin
cy v d so snh.
Nhng nguyn tc lm c s cho bo co ti chnh c gi l Nhng nguyn tc k
ton c chp nhn. Nhng nguyn tc k ton cn da vo cc tiu chun, cc gi thit, cc
nguyn l v khi nim. Nhng thut ng khc nhau c s dng m t nhng nguyn tc k
ton cho thy rng cc nh k ton c nhiu c gng trnh by 1 cch y b khung ca
l thuyt k ton. Tuy nhin, chng ta vn ang trong qu trnh xy dng mt c quan nghin
cu y v l thuyt k ton bi v l thuyt v k ton lin tc thay i tu theo nhng thay
i ca mi trng kinh doanh v nhu cu ca nhng ngi s dng cc bo co ti chnh.
9
Nhng nguyn tc k ton khng phi bt ngun t cc nh lut t nhin ging nh cc
b mn khoa hc t nhin. Ni ng hn, nhng nguyn tc k ton c pht trin lin quan n
nhng mc tiu quan trng nht ca vic bo co ti chnh.
Mun hiu ht cc thng tin trn cc bo co ti chnh, cn c kin thc v cc nguyn tc
k ton c tha nhn v nhng nguyn tc ny hng dn vic thu thp v trnh by cc s liu
k ton trn cc vn bn . Cc nguyn tc chung c tha nhn c th c m t nh l cc
quy lut c tha nhn trong cng tc k ton, nh l kim ch nam cho vic nh gi, ghi
chp, bo co cc hot ng v cc ni dung c tnh cht ti chnh ca mt doanh nghip. Cc
nguyn tc ny do con ngi quy nh ra v c rt ra t kinh nghim v suy ngh ca cc thnh
vin ca nghip on k ton, cc doanh nghip, cc nh k ton, cc chuyn vin k ton cc c
quan Nh nc v cc nh u t.
Do cc nguyn tc k ton tin trin trong mt mi trng kinh doanh khng ngng thay
i cho nn khng th c mt danh mc y nhng nguyn tc k ton c chp nhn chung.
By gi chng ta s xem xt ngn gn nhng nguyn tc chnh ang chi phi cc qu trnh k
ton.
1.2.1 . Nguyn tc thc th kinh doanh
Nguyn tc thc th kinh doanh yu cu bt k mt n v kinh t no tin hnh hot ng
kinh doanh cn phi ghi chp tng hp v bo co.
Trn gc k ton, mi doanh nghip c nhn thc v i x nh chng l nhng t
chc c lp vi ch s hu v vi cc doanh nghip khc. Quan nim ny ca k ton c gi
l khi nim t chc kinh doanh. Cc doanh nghip c nhn nhn v i x nh nhng t chc
c lp v mc ch ca k ton l ghi chp qu trnh kinh doanh v bo co nh k tnh trng ti
chnh v qu trnh sinh li ca tng doanh nghip ring bit ny. Do vy cc s liu ghi chp v
bo co ca mt doanh nghip khng c bao gm bt k qu trnh kinh doanh hoc ti sn no
ca doanh nghip khc, hoc ti sn c nhn v qu trnh kinh doanh ca ch s hu doanh nghip
v nu chng bao gm mt yu t no, cng s lm sai lch bo co v tnh trng ti chnh v
qu trnh sinh li ca doanh nghip.
1.2.2. Nguyn tc hot ng lin tc
Nguyn tc ny gi thit doanh nghip hot ng v thi hn hoc t nht s khng b gii
th trong tng lai gn, nn lp bo co ti chnh k ton phn nh gi tr ti sn theo gc, khng
phn nh gi tr th trng. L doanh nghip hot ng lin tc nn ti sn s dng hot ng
sn xut kinh doanh ca doanh nghip khng c bn. Nn gi tr th trng ca chng thc s
khng thch hp v khng cn thit phi c phn nh. Hn na, khng c vic mua bn xy ra
th gi tr th trng khng th c xc lp mt cch khch quan nh yu cu ca nguyn tc
khch quan.
Nguyn tc hot ng lin tc c vn dng trong a s cc tnh hung. Tuy nhin mt
doanh nghip ang chun b bn hoc ngng kinh doanh th khi nim kinh doanh lin tc s
khng c vn dng vo vic lp cc vn bn bo co ca n. Trong trng hp ny cc gi tr
th trng d kin s tr nn c ch.
1.2.3. Nguyn tc thc o tin t
Nguyn tc thc o tin t l n v thng nht trong vic tnh ton v ghi chp cc
nghip v kinh t ti chnh pht sinh, k ton ch phn nh nhng g c th biu hin bng tin.
Nh vy n v tin t c tha nhn nh mt n v ng nht trong vic tnh ton tt c cc
10
nghip v k ton. Nguyn tc tin t c ngha l tin c s dng nh mt n v o lng c
bn trong cc bo co ti chnh.
Theo lun k ton Vit nam, n v tin t s dng trong k ton Vit Nam l ng
Vit Nam (k hiu quc gia l , k hiu quc t l VND). Trong trng hp nghip v kinh
t, ti chnh pht sinh l ngoi t, phi ghi theo nguyn t v ng Vit Nam theo t gi hi oi
thc t hoc quy i theo t gi hi oi do Ngn hng Nh nc Vit Nam cng b ti thi im
pht sinh, tr trng hp php lut c quy nh khc; i vi loi ngoi t khng c t gi hi
oi vi ng Vit Nam th phi quy i thng qua mt loi ngoi t c t gi hi oi vi ng
Vit Nam.
1.4.4. Nguyn tc k k ton:
K k ton l khong thi gian nht nh m trong cc bo co ti chnh c lp.
Chng ta tha nhn mt thi gian khng xc nh cho hu ht cc thc th kinh doanh. Nhng k
ton li phi nh gi qu trnh hot ng v nhng thay i v tnh hnh kinh t ca doanh
nghip trong nhng thi k tng i ngn. Nhng ngi s dng cc bo co ti chnh i hi
phi c s nh gi thng k v tnh hnh hot ng ra cc quyt nh v chnh t yu cu
ny dn n s cn thit phi phn chia hot ng ca mt doanh nghip thnh nhiu phn
on nh thnh tng nm, tng qu, thng.
Theo Lut k ton Vit nam, k k ton gm k k ton nm, k k ton qu, k k ton
thng v c quy nh nh sau:
- K k ton nm l mi hai thng, tnh t u ngy 01 thng 01 n ht ngy 31 thng
12 nm dng lch.
- K k ton qu l ba thng, tnh t u ngy 01 thng u qu n ht ngy cui cng
ca thng cui qu;
- K k ton thng l mt thng, tnh t u ngy 01 n ht ngy cui cng ca thng.
1.2.5. Nguyn tc khch quan
Ti liu do k ton cung cp phi mang tnh khch quan v c th kim tra c. Thut
ng khch quan c cp n cng c o lng khng thin v v cng c l i tng
cc nh chuyn mn c lp kim tra. Tnh khch quan trong k ton xut pht t yu cu phi t
c tin cy cao. Nhn vin k ton mun tnh ton ca mnh ng tin cy v ng thi thch
hp nht cho nhng ngi ra quyt nh. Bi vy thng tin k ton phi c cn c trn d liu
khch quan.
1.2.6. Nguyn tc chi ph (gi ph)
y l mt trong nhng nguyn tc cn bn ca k ton. Theo nguyn tc
ny, vic tnh ton ti sn cng n, vn, doanh thu, chi ph phi da trn gi tr thc t m khng
quan tm n gi th trng.
Trong vic vn dng nguyn tc chi ph, chi ph c nh gi trn cn c tin mt hoc
tng ng tin mt. Nu vt n b cho 1 ti sn hoc dch v l tin mt th chi ph c nh
gi hon ton theo s tin mt chi ra c ti sn hoc dch v . Nu vt n b l loi g
khc vi tin mt th chi ph c nh gi theo gi tr tin mt tng ng ca s tin cho sn
hoc gi tr tin mt tng ng ca vt nhn c.
1.2.7. Nguyn tc doanh thu thc hin
Doanh thu l s tin thu c v c ghi nhn khi quyn s hu hng ho bn ra c
chuyn giao v khi cc dch v c thc hin chuyn giao.
11
Trong mt s trng hp c bit nh mua bn bt ng sn, bn ti sn tr tin dn(tr gp)
hay mt s trng hp c bit khc, doanh thu c th c xc nh theo cc phng php khc
nhau nh:
- Theo s tin thc thu.
- Theo phng thc tr gp
- Theo phn trm hon thnh.
1.2.8. Nguyn tc ph hp
Theo nguyn tc ny, chi ph xc nh kt qu kinh doanh trong k l tt c cc gi ph
phi gnh chu trong vic to ra doanh thu, bt k l gi ph xut hin k no, n phi ph hp
vi k m trong doanh thu c ghi nhn. Tc l chi ph trong k phi ph hp vi doanh thu
trong k.
V d: Cng ty ABC hot ng kinh doanh t. Trong thng 5 cng ty mua 5 chic
t vi gi 600 triu ng/ chic. Tng s tin b ra mua l 3.000 triu ng. Trong thng cng
ty bn c 3 chic vi gi 800 triu ng/ chic. Trong thng 5 cng ty ghi nhn 2.400 triu l
doanh thu. Chi ph gi vn c ghi nhn trong thng 5 l 600 triu x 3 = 1.800 triu ch
khng phi l 3000 triu ng.
1.2.9. Nguyn tc nht qun
Trong qu trnh k ton tt c cc khi nim, cc nguyn tc, cc chun mc v
cc tnh ton phi c thc hin trn c s nht qun t k ny sang k khc.
Nguyn tc nht qun bao hm ngha l mt phng php k ton, mt khi c chp
nhn, th khng nn thay i theo tng thi k. iu ny rt quan trng, v n gip cho nhng
ngi dng bo co ti chnh hiu c nhng s thay i v tnh hnh ti chnh. Nguyn tc nht
qun khng c ngha l mt cng ty khng bao gi thay i phng php k ton ca mnh. Thc
t l cng ty nn c s thay i nu nhng phng php k ton mi s to ra nhiu thng tin c
ch hn phng php hin ang s dng. Nhng khi c mt s thay i ng k trong phng
php k ton th cn phi cng b y nh hng ca s thay i v gi tr trong cc bo
co ti chnh.
1.2.10. Nguyn tc cng khai
Cc n v k ton phi cng khai tt c cc t liu v s vic c lin quan n tnh hnh
ti chnh v kt qu hot ng phi c thng bo cho nhng ngi s dng. iu ny c th ghi
y trong cc bo co ti chnh hoc trong nhng giy bo km theo cc bo co. S cng khai
nh vy s lm cho cc bo co ti chnh c ch hn v gim bt cc vn b hiu sai.
1.2.11. Nguyn tc thn trng
Nguyn tc ny m bo hai yu cu: Vic ghi tng vn ch s hu ch thc hin khi c
chng c chc chn, v vic ghi gim vn ch s hu c ghi nhn ngay khi c chng c c
th(cha chc chn).
Nguyn tc thn trng theo qui nh ca Chun mc s 1- Chun mc chung (chun mc
k ton vit nam) nh sau:
- Phi lp cc khon d phng nhng khng lp qu ln;
- Khng nh gi cao hn gi tr ca cc ti sn v cc khon thu nhp;
- Khng nh gi thp hn gi tr ca cc khon n phi tr v cc khon chi ph;
12
- Doanh thu v thu nhp ch c ghi nhn khi c bng chng chc chn v kh nng thu
c li ch kinh t, cn chi ph phi c ghi nhn khi c bng chng v kh nng pht sinh chi
ph.
Nh vt theo nguyn tc ny, mt khon li ch c cng nhn khi c bng chng chc
chn. Ngc li, phi cng nhn mt khon l ngay khi c chng c c th.
1.2.12. Nguyn tc trng yu (thc cht)
Nguyn tc ny ch ch trng n nhng vn mang tnh trng yu, quyt nh bn cht
v ni dung ca s vt, khng quan tm ti cc yu t t tc dng trong bo co ti chnh. Tm li,
chng ta c th a ra quy tc sau y: Mt khon mc l quan trng nu c l do hp l bit
rng n s nh hng n quyt nh ca nhng ngi s dng cc bo co ti chnh.

1.3. I TNG V PHNG PHP CA HCH TON K TON
1.3.1. i tng ca hch ton k ton
i tng chung ca cc mn khoa hc kinh t l qu trnh ti sn xut m rng, trong
mi mn khoa hc nghin cu trn mt gc ring. V vy cn phi phn nh r ranh gii v
i tng nghin cu ca hch ton k ton nh mt mn khoa hc c lp vi cc mn khoa hc
kinh t khc. Nghin cu i tng ca k ton l xc nh nhng ni dung m k ton phi phn
nh v gim c.
Khc vi cc mn khoa hc kinh t khc, hch ton k ton nghin cu qu trnh sn xut
thng qua s hnh thnh v vn ng ca vn trong mt n v c th, nhm qun l v s dng
c hiu qu vn theo phm vi s dng nht nh. C th c th ho c im i tng hch ton
k ton qua my im c th sau:
Mt l, hch ton k ton nghin cu cc yu t ca qu trnh ti sn xut trn gc ti
sn (ti sn c nh, ti sn lu ng). Ngun hnh thnh cc ti sn ny gi l ngun vn (ngun
vn ch s hu, ngun vn vay - n). Cc phn sau s nghin cu c th cc loi ti sn v ngun
vn ny. y cn nhn mnh rng vic nghin cu ti sn trong mi quan h gia hai mt: Gi
tr ti sn v ngun hnh thnh ti sn l c trng ni bt ca i tng hch ton k ton.
Hai l, hch ton k ton khng ch nghin cu trng thi tnh ca cc ti sn m cn
nghin cu trng thi ng ca ti sn trong qu trnh kinh doanh. R rng, vi tc ng ca lao
ng, t liu lao ng cn c kt hp vi i tng lao ng thc hin cc giai on c th
ca qu trnh sn xut ( T HSXH T), lu chuyn hng ho ( T-H-T), hoc huy ng
vn cho vay (T-T) v.v.. Nghin cu s vn ng lin tc ca ti sn trong qu trnh kinh
doanh ca cc n v c th cng l c trng ring ca hch ton k ton.
Ba l, trong qu trnh kinh doanh ca cc n v, ngoi cc mi quan h trc tip lin quan
n ti sn ca n v, cn pht sinh c nhng mi quan h kinh t - php l ngoi vn ca n v
nh: s dng ti sn c nh thu ngoi, nhn vt liu gia cng, thc hin cc ngha v trong hp
ng kinh t, lin kt kinh t v.v Nhng mi quan h kinh t - php l ny ang t ra nhu cu
cp bch phi gii quyt trong h thng hch ton k ton.
Sau cng, vic c th ho i tng nghin cu ca hch ton k ton ch c th t c
khi xc nh r c phm vi biu hin ca i tng ny. R rng, kh c th thy c qu trnh
ti sn xut vi y cc giai on ca n trong phm vi ton b nn kinh t quc dn vi hng
lot nhng mi quan h qua li ca hng lot cc doanh nghip, t chc, c quan. Trong thc t
qu trnh ti sn xut c thc hin trc ht v ch yu cc n v c s ca nn kinh t: Cc
13
doanh nghip, cng ty, hp tc x, h t nhn Cc n v kinh t ny l nhng t bo ca nn
kinh t, l c th sng vn ng khng ngng. ng thi vi qu trnh sn xut ra ca ci vt
cht, trong c th sng ny cn c c qu trnh lin tc sn xut ra nhng thng tin vo v thng
tin ra. Chnh v th, mi n v kinh t c th t v d nh mt c th sng vi h thn kinh pht
trin cao, t iu khin ly mi hot ng ca mnh theo mt qu o chung v ph hp vi
nhng quy lut chung. Trong c ch qun l, cc n v ny c tnh c lp(tng i) v nghip
v kinh doanh v v qun l, t b p chi ph v bo m kinh doanh c li. V vy nghin
cu qu trnh ti sn xut trong phm vi cc n v kinh t ny c ngha rt ln v nhiu mt,
ng thi cho ra kh nng tng hp nhng thng tin cn thit cho vic nghin cu qu trnh ti
sn xut trn phm vi ton b nn kinh t.
Ngoi cc n v kinh t, cc n v s nghip tuy khng phi l nhng n v kinh doanh
nhng cng tham gia vo tng khu ca qu trnh ti sn xut x hi (trc tip hoc gin tip);
cng c giao mt s vn nht nh v cn s dng ng mc ch c hiu qu. V vy cc n
v c quan ny cng thuc phm vi nghin cu ca i tng hch ton k ton.
hiu r hn i tng nghin cu ca hch ton k ton chng ta cn i su nghin
cu vn, trc ht trn hai mt biu hin ca n l ti sn v ngun hnh thnh ti sn v sau na
l qu trnh tun hon ca vn. nghin cu c ton din mt biu hin ny, trc ht s
nghin cu vn trong cc t chc sn xut v cc t chc ny c kt cu vn v cc giai on
vn ng ca vn mt cch tng i hon chnh. Trn c s chng ta c th d dng xem xt
cc mt biu nu trn trong cc n v kinh t khc (Thng mi, tn dng) v cc n v s
nghip.
Vic phn loi ti sn v ngun vn c th hin khi qut qua bng 1.1:
TI SN NGUN VN

Ti sn
ngn hn
- Tin v cc khon tng
ng tin.
- u t ti chnh ngn hn
- Cc khon phi thu ngn hn
- Hng tn kho
- Ti sn ngn hn khc

N phi
tr
- Vay ngn hn
- N di hn n hn tr.
- Phi tr ngi bn
- Khch hng tr trc
- Thu phi np Nh nc
- Phi tr cng nhn vin
- Phi tr ni b
- Chi ph phi tr.
- Cay di hn
- N di hn
- Tri phiu pht hnh

Ti sn
di hn
- Ti sn c nh
- y t ti chnh di hn
- Cc khon phi thu di hn
- Bt ng sn u t
- Ti sn di hn khc

Ngun
vn ch
s hu
- Vn gp
- Li cha phn phi
- Vn ch s hu khc
Bng 1.1: Phn loi ti sn v ngun vn

14
a. Ti sn
nghin cu qu trnh ti sn xut, hch ton k ton tin hnh nghin cu s hnh
thnh v vn ng ca vn trong mt n v c th. Bi v, bt k mt doanh nghip, mt t chc
hay thm ch mt c nhn no mun tin hnh kinh doanh cng i hi cn phi c mt lng vn
nht nh. Lng vn biu hin di dng vt cht hay phi vt cht v c o bng tin gi l
ti sn. Mt khc, vn ca doanh nghip li c hnh thnh (ti tr) t nhiu ngun khc nhau
gi l ngun vn. V th, thun li cho cng tc qun l v hch ton, cn tin hnh phn loi
vn ca doanh nghip theo hai hnh thi biu hin l ti sn v ngun vn hnh thnh ca ti sn
(ngun vn) cng vi qu trnh vn ng ca vn trong kinh doanh.
Ti sn l ton b tim lc kinh t ca n v, biu th cho nhng li ch m n v thu
c trong tng lai hoc nhng li ch m n v thu c trong tng lai hoc nhng tim nng
phc v cho hot ng kinh doanh ca n v. Ni cch khc, ti sn l tt c nhng th hu hnh
hoc v hnh gn vi li ch tng lai ca n v tho mn cc iu kin:
- Thuc quyn s hu hoc quyn kim sot lu di ca n v.
- C gi tr thc s i vi n v
- C gi ph xc nh
C nhiu cch phn loi ti sn trong cc doanh nghip, nhng nu xem xt v mt gi tr v
tnh cht lun chuyn ca ti sn, th ton b ti sn ca cc doanh nghip c chia lm hai loi:
Ti sn lu ng v u t ngn hn
Ti sn lu ng v u t ngn hn ca doanh nghip l nhng ti sn thuc quyn s
hu ca doanh nghip, c thi gian s dng, lun chuyn, thu hi trong mt nm hoc mt chu k
kinh doanh. Ti sn lu ng v u t ngn hn ca doanh nghip bao gm vn bng tin; cc
khon u t ti chnh ngn hn; cc khon phi thu; hng tn kho v ti sn lu ng khc.
Do ti sn lu ng c phn b nhiu khu v nhiu lnh vc, ng thi chng li chu
chuyn nhanh nn vic phn b v s dng hp l loi ti sn ny c ngha to ln trong vic
nng cao hiu qu sn xut kinh doanh. Do ti sn lu ng c nhiu loi vi tnh cht, cng
dng, mc ch s dng khc nhau nn cn c phn loi t m hn.
Trc ht, xt theo lnh vc tham gia chu chuyn, ti sn lu ng c phn chia thnh
ba loi: Ti sn lu ng trong sn xut, ti sn lu ng trong lu thng v ti sn lu ng ti
chnh.
Ti sn lu ng trong sn xut li c phn b hai khu d tr cho sn xut v trong
sn xut.
- Ti sn lu ng d tr cho sn xut bao gm cc loi nguyn liu, vt liu, nhin liu,
cng c, dng c ang d tr trong kho chun b cho qu trnh sn xut.
- Ti sn lu ng trong qu trnh sn xut l gi tr cc loi ti sn cn ang nm trong
qu trnh sn xut, gm c na thnh phm, sn phm d dang(c gi l chi ph sn xut d
dang).
Ti sn lu ng trong lu thng c phn thnh ti sn d tr cho qu trnh lu thng,
ti sn trong qu trnh lu thng.
- Ti sn lu ng d tr cho qu trnh lu thng bao gm thnh phm, hng ho d tr
trong kho hay ang gi bn.
15
- Ti sn lu ng trong qu trnh lu thng bao gm vn bng tin, cc khon phi thu
ngi mua (bn) hng, tin tm ng v cc khon phi thu khc trong ni b, cc c quan, c
nhn.
Ti sn lu ng tham gia u t ti chnh ngn hn: Bao gm cc loi ti sn u t lin
doanh ngn hn, u t chng khon ngn hn
Tip theo, ti sn lu ng v u t ngn hn cn c th phn theo mc kh nng
thanh ton. Theo cch phn loi ny, ngi ta da vo kh nng huy ng cho vic thanh ton
chia cc loi ti sn lu ng v u t ngn hn thnh cc loi sau:
- Tin: Tin l ti sn ca n v tn ti trc tip di hnh thi gi tr. Thuc v tin ca
n v bao gm tin mt, tin gi Ngn hng(hoc Kho bc), tin ang chuyn, k c tin Vit
nam, ngoi t, vng bc qu, ngn phiu thanh ton.
- Cc khon u t ngn hn: u t ti chnh ngn hn l nhng khon u t v vn
nhm mc ch kim li c thi hn thu hi trong vng 1nm hay mt chu k kinh doanh. Thuc
u t ti chnh ngn hn bao gm cc khon u t c phiu, tri phiu, u t gp vn lin
doanh, u t cho vay ngn hn..
- Cc khon phi thu: Cc khon phi thu l s ti sn ca n v nhng ang b cc t
chc, tp th hay cc c nhn khc chim dng m n v c trch nhim phi thu hi. Thuc cc
khon phi thu ngn hn bao gm khon phi thu ngi mua, tin t cc trc cho ngi bn,
khon np tha cho Ngn sch, cc khon phi thu ni b
- Hng tn kho: Hng tn kho ca n v l ti sn lu ng tn ti di hnh thi vt cht
c th cn, ong, o, m c. Hng tn kho c th do n v t sn xut hay mua ngoi. Thuc
v hng tn kho ca n v bao gm vt liu, cng c, hng mua ang i ng, thnh phm,
hng ho, sn phm d dang.
- Ti sn lu ng khc: Ti sn lu ng khc l nhng ti sn lu ng cn li ngoi
nhng th k trn nh cc khon tm ng cho cng nhn vin chc, cc khon chi ph tr
trc, cc khon tin k qu, k cc ngn hn
Bn cnh , cn c vo mc ch s dng ti sn trong doanh nghip, ti sn lu ng
cn c th phn loi thnh ti sn lu ng trong kinh doanh (l ti sn c s dng vo mc
ch kinh doanh) v ti sn lu ng ngoi kinh doanh (l ti sn dng vo cc mc ch khc
ngoi kinh doanh).
Cc loi ti sn ngoi kinh doanh c c im chung l khng tham gia vo cc qu trnh
kinh doanh ca n v. Do vy v nguyn tc, cc khon chi ph thuc loi ny khng thuc chi
ph cho kinh doanh v khng tnh vo gi thnh.
Ti sn c nh v u t di hn.
Ti sn c nh v u t di hn ca doanh nghip l nhng ti sn c gi tr ln v thi
gian lun chuyn di (thng l trn mt nm hay mt chu k kinh doanh). Cn c vo hnh thi
biu hin, ton b ti sn c nh v u t di hn ca doanh nghip c chia thnh hai loi: Ti
sn c nh hu hnh, ti sn c nh v hnh.
- Ti sn c nh hu hnh l cc loi ti sn c hnh thi vt cht, c tiu chun ca ti
sn c nh v gi tr v thi gian s dng theo quy nh trong ch qun l ti chnh hin hnh
nh nh ca, my mc thit b, phng tin vn ti, phng tin chuyn dn Ti sn c nh
hu hnh c th do doanh nghip t mua sm, xy dng hoc i thu di hn.
16
- Ti sn c nh v hnh l nhng ti sn c nh khng c hnh thi vt cht, th hin
mt lng gi tr c u t, chi tr, nhm c c cc li ch hoc cc ngun c tnh cht
kinh t, m gi tr ca chng xut pht t cc c quyn hoc quyn ca doanh nghip nh quyn
s dng t, chi ph thnh lp doanh nghip, chi ph chun b sn xut, gi tr bng pht minh sng
ch, chi ph nghin cu, pht trin, chi ph li th thng mi
Ti sn c nh v hnh cng c th c hnh thnh do doanh nghip t u t hoc thu
di hn.
Mt khc, theo hnh thi biu hin kt hp vi tnh cht u t, ton b ti sn c nh v
u t di hn c chia ra cc loi sau:
- Ti sn c nh hu hnh t c v ang u t: L nhng ti sn c nh hu hnh
thuc quyn s hu ca n v m n v v ang u t (k c xy dng c bn d dang).
- Ti sn c nh v hnh t c v ang u t: l nhng ti sn c nh v hnh thuc
quyn s hu ca n v m n v v ang trong qu trnh u t.
- Ti sn c nh thu ti chnh: L nhng ti sn c nh m n v i thu di hn nhm
mc ch phc v cho hot ng ca n v.
- Ti sn c nh ti chnh l gi tr cc khon u t ti chnh di hn vi mc ch kim
li nh u t gp vn lin doanh di hn, chng khon di hn, cho thu ti sn c nh di hn,
u t kinh doanh bt ng sn.. y l khon u t c thi gian thu hi vn di (trn mt nm
hay mt chu k kinh doanh).
Ngoi cc loi trn, thuc v ti sn c nh v u t di hn cn bao gm c gi tr ti
sn v tin m n v dng th chp, k qu, k cc di hn.
b. Ngun hnh thnh ti sn (ngun vn)
Xt theo ngun hnh thnh, ton b ti sn ca doanh nghip c hnh thnh t ngun
vn ch s hu v ngun n phi tr.
* Ngun vn ch s hu: L s vn ca cc ch s hu, cc nh u t ng gp m
doanh nghip khng phi cam kt thanh ton. Ngun vn ch s hu do ch doanh nghip v cc
nh u t gp vn hoc hnh thnh t kt qu kinh doanh, do ngun vn ch s hu khng
phi l mt khon n.
* Tu loi hnh doanh nghip m mt doanh nghip c th c mt hoc nhiu ch s hu
vn.
- i vi doanh nghip nh nc, ngun vn hot ng do Nh nc cp hoc u t nn
Nh nc l ch s hu vn.
- i vi doanh nghip lin doanh th ch s hu vn l cc thnh vin tham gia gp vn
hoc cc t chc, c nhn tham gia hn vn.
- i vi cng ty c phn th ch s hu vn l cc c ng.
- i vi cc doanh nghip t nhn, ch s hu vn l c nhn hoc mt h gia nh.
Ngun vn ch s hu bao gm:
- Vn gp do cc ch s hu, cc nh u t ng thnh lp hoc m rng kinh doanh
v c s dng vo mc ch kinh doanh. S vn ny c th c b sung, tng thm hoc rt
bt trong qu trnh kinh doanh.
17
- Li nhun cha phn phi (li lu gi): y l kt qu ca ton b hot ng kinh
doanh. S li nhun ny trong khi cha phn phi c s dng cho kinh doanh v coi nh mt
ngun vn ch s hu.
- Ngun vn ch s hu khc: L s vn ch s hu c ngun gc t li nhun li ( cc
qu doanh nghip, cc khon d tr theo iu l..) hoc cc loi vn khc (xy dng c bn, chnh
lch nh gi li ti sn, chnh lch t gi.).
*. N phi tr: L s tin m cc doanh nghip i vay, i chim dng ca cc n v, t
chc, c nhn, v do vy doanh nghip c trch nhim phi tr; bao gm cc khon n tin vay,
cc khon n phi tr cho ngi bn, cho Nh nc, cho nhn vin v cch khon phi tr khc.
N phi tr ca doanh nghip c chia ra n ngn hn v n di hn.
- N ngn hn: l khon tin m doanh nghip c trch nhim tr trong vng mt chu k
hot ng kinh doanh bnh thng hoc trong vng mt nm. Cc khon n ny c trang tri
bng ti sn lu ng hoc bng cc khon n ngn hn pht sinh. N ngn hn bao gm: vay
ngn hn, phi tr cho ngi bn, ngi nhn thu, thu v cc khon phi np ngn sch, tin
lng, ph cp phi tr cho cng nhn vin, cc khon nhn k qu k cc ngn hn v cc
khon phi tr ngn hn khc.
- N di hn: l cc khon n m thi gian tr n trn mt nm, bao gm: vay di hn cho
u t pht trin, n th chp phi tr, thng phiu di hn, tri phiu phi tr, thng phiu phi
tr, cc khon nhn k cc k qu di hn, cc khon phi tr di hn khc.
c. Tun hon ca vn kinh doanh.
Trong qu trnh ti sn xut, vn ca cc t chc sn xut kinh doanh vn ng khng
ngng qua cc giai on khc nhau. Qua mi giai on vn ng, vn thay i c v hnh thi vt
cht v gi tr.
Nghin cu s vn ng ca sn xut t bn, C. Mc nu cng thc chung v tun
hon ca t bn sn xut qua ba giai on: Cung cp(Mua hng), sn xut v tiu th (bn hng).
T - HSX H T

Trong giai on cung cp, cc n v kinh t phi mua sm nhng t liu sn xut cn
thit thc hin k hoch sn xut. l qu trnh chun b sn xut theo phng n sn xut
c la chn v kh nng thc t ca th trng. Vi mc ch , cc n v phi s dng vn
bng tin (tin mt, tin gi v.v).
Kt qu l vn di hnh thi tin t c chuyn thnh vn d tr cho sn xut.
Giai on sn xut l giai on kt hp gia lao ng, t liu lao ng v i tng lao
ng to ra sn phm. Nh vy, trong qu trnh ny lun lun tn ti hai mt i lp: Chi ph
chi ra v kt qu thu c. Chi ph chi ra bao gm chi ph v lao ng sng(V), chi ph khu hao
ti sn c nh(C1) v chi ph v vt liu, dng c nh(C2). Kt qu thu c c th biu hin
di dng thnh phm, na thnh phm, khi lng cng vic hon thnh. Yu cu c bn ca
ch hch ton kinh doanh l mi n v phi t b p chi ph bng kt qu kinh doanh ca
mnh v m bo c li. Trn c s tm bin php tng ngun thu v gim chi ph, cc doanh
nghip mi c khon thu nhp di ra ny. Nh vy giai on ny, vn ca doanh nghip khng
ch bin ho v hnh thi m cn thay i v lng gi tr, to ra lng gi tr mi ca sn phm
hng ho.
Giai on cui cng l giai on tiu th. y, vn ca doanh nghip c chuyn ho
t hnh thi hng ho(thnh phm) sang hnh thi tin t vi s tin ln hn s vn ng ra ban
18
u. Phn chnh lch ny, nh Cc Mc phn tch, c sng to ra khu sn xut, c thc
hin khu tiu th v biu hin di hnh thc li nhun v c coi l kt qu ti chnh ca
n v hch ton. Kt qu ny c phn phi trn c s kt hp gia ba li ch: Nh nc, cc
n v v ngi lao ng. Nhng quan h c thc hin thng qua qu trnh phn phi di
hnh thi gi tr. Ring trong cc hp tc x, tp on sn xut nng nghip do trnh x hi ho
thp, chuyn mn ho sn xut cha cao cn s dng nhiu hnh thc phn phi hin vt (ch
yu l lng thc). Hnh thc phn phi ny gn lin vi qu trnh lu thng nhm thc hin gi
tr s dng ca sn xut.
T kt qu nghin cu trn, c th khi qut qu trnh tun hon ca vn sn xut qua s
sau:
Vn thnh
phm
Qu trnh
cung cp
Vn d tr
cho sn xut
Qu trnh
tiu th
Qu trnh sn
xut
Vn bng
tin

S 1.3: Tun hon ca vn kinh doanh
Nh vy, vn kinh doanh trong qu trnh tun hon lun c tt c cc giai on ca qu
trnh ti sn xut v thng xuyn chuyn t dng ny sang dng khc. Cc giai on ny c
lp i lp li theo chu k, m mi giai on ca qu trnh kinh doanh vn c u t vo nhiu
hn. Chnh yu t ny to ra s pht trin ca cc doanh nghip theo quy lut ti sn xut m
rng.
Khc vi hot ng sn xut, cc hot ng trong lnh vc phn phi lu thng(thng
mi) ch thc hin chc nng mua v bn. Do , vn trong lnh vc hot ng ny ch vn ng
qua hai giai on: T H T. giai on I, vn t hnh thi tin t chuyn sang thnh hng ho
d tr cho tiu th, giai on II, vn hng ho c a i bn thu hi tin hng. S tin thu
v cng phi m bo b p chi ph v c li (li nhun). Li nhun nh Cc Mc phn tch,
l mt phn li nhun to ra trong hot ng sn xut nhng c thc hin (chuyn nhng)
hot ng lu thng qua hnh thc chit khu.
Nt c bit trong cc n v tn dng ngn hng (kinh doanh tin t) l vn khng thay
i hnh thi vt cht nhng vn ln ln sau cc qu trnh vn ng T T. Tnh c th ny l kt
qu c thc hin trong hot ng sn xut kinh doanh: Vn thay i hnh thi trong qu
trnh kinh doanh ca cc n v s dng, phn gi tr di ra do cc n v s dng nhng li
cho cc n v tn dng. Tng t nh vy l hot ng ti chnh cng, song y khng c mc
tiu sinh li.
Nh vy, bt k mt n v kinh doanh no, vn kinh doanh cng vn ng lin tc qua
cc giai on khc nhau. S vn ng ca vn kinh doanh, xt trong mt qu trnh lin tc , k
tip nhau khng ngng theo mt trt t xc nh to thnh mt chu k khp kn gi l s tun
hon ca vn. T mt hnh thi c th nht nh, sau qu trnh vn ng, vn tr li hnh thi ban
u gi l mt vng tun hon hay mt ln chu chuyn. Trong qu trnh tun hon, vn ca doanh
nghip khng ch bin i v hnh thi m quan trng hn l bin i c v lng gi tr. Nhng
phng hng v bin php thng xuyn nng cao hiu qu kinh t ca qu trnh ti sn xut
qu trnh vn ng v ln ln ca vn. V vy, ly qu trnh tun hon ca vn lm i tng
19
nghin cu ring ca mnh v qua nghin cu qu trnh sn xut a hch ton k ton vo
v tr c bit quan trng trong h thng qun l kinh t.
1.3.2 Phng php ca hch ton k ton
Trn c s phng php lun duy vt bin chng v xut pht t nhng c im c bn
ca i tng hch ton k ton hnh thnh h thng phng php hch ton k ton gm bn
yu t (phng php c th) l chng t, i ng ti khon, tnh gi v tng hp cn i k
ton.
Chng t: L mt phng php thng tin v kim tra s hnh thnh v cc nghip v kinh
t.
i ng ti khon: L phng php thng tin v kim tra qu trnh vn ng ca vn
kinh doanh theo tng loi hoc tng b phn ca vn.
Tnh gi: L phng php thng tin v kim tra v chi ph trc tip v gin tip cho tng
loi hot ng, tng loi hng ho (k c vt liu, ti sn, sn phm v lao v).
Tng hp cn i k ton: L phng php khi qut tnh hnh vn kinh doanh, v kt
qu kinh doanh ca n v hch ton qua tng thi k nht nh.
Trong thc tin cng tc, tu thuc vo trnh ca cn b v phng tin tnh ton cng
nh yu cu qun l, cch vn dng cc phng php trn cng khc nhau, nhng cc hnh thc
biu hin c bn ca cc phng php c tnh n nh tng i v c s kt hp trong quan h
ph thuc gia cc yu t ca c h thng phng php. C th:
Mi phng php c v tr, chc nng nht nh, song gia chng c mi quan h cht ch
vi nhau, to thnh mt h thng phng php hch ton k ton. Do , trong cng tc k ton,
cc phng php ny c s dng mt cch tng hp, ng b.
Tht vy, trong qun l kinh t, mun c nhng thng tin tng hp hay bc tranh ton
cnh v tnh hnh ti chnh ca doanh nghip, cn phi s dng phng php tng hp cn i
k ton. Nhng k ton ch c th tng hp cn i c trn c s vn dng mi quan h i
ng ghi chp cc nghip v kinh t vo cc ti khon k ton. Vic ghi chp vo ti khon k
ton khng th tin hnh bng thc o gi tr (bng tin), do cn phi tnh gi cc yu t u
vo ca qu trnh sn xut kinh doanh. Song mun tnh gi v ghi chp vo cc ti khon k ton
chnh xc, i hi phi c nhng chng t hp l - Chng t sao chp nguyn hnh cc nghip
v kinh t pht sinh v l c s php l lm cn c ghi s k ton.
Cc chng tip theo, chng ta s ln lt nghin cu c th tng phng php v hnh
thc tng ng ca tng phng php .

TM TT NI DUNG CHNG I

1. Hch ton k ton ( hay cn c gi l k ton) c nhiu khi nim khc nhau. Hch ton
k ton l khoa hc thu nhn, x l v cung cp thng tin v ti sn v s vn ng ca
ti sn trong cc n v nhm kim tra ton b ti sn v cc hot ng kinh t ti chnh
ca n v . Theo iu 4, Lut k ton Vit nam th K ton l vic thu thp, x l,
kim tra, phn tch v cung cp thng tin v hot ng kinh t, ti chnh di hnh thc
gi tr, hin vt v thi gian lao ng.
20
2. Cc nguyn tc k ton chung c tha nhn l nhng nguyn tc, chun mc v nhng
hng dn cho k ton lp bo co ti chnh .
3. Hch ton k ton nghin cu qu trnh ti sn xut trn gc c th l ti sn vi tnh
hai mt ( gi tr ti sn v ngun hnh thnh) v tnh vn ng (tun hon) trong cc t
chc, doanh nghip c th. Trong iu kin sn xut hnh ho, ti sn c biu hin di
hnh thi tin t, v vy trong hch ton k ton thc o tin t c s dng c tnh bt
buc.
4. V tr ni dung v phng php hch ton quyt nh hai chc nng ca hch ton k ton
trong h thng thng tin qun l l thng tin v kim tra v ti sn trong cc t chc, cc
doanh nghip.
5. Hch ton k ton s dung mt h thng phng php ring bao gm cc phng php:
Chng t, tnh gi, i ng ti khon v tng hp cn i.

CU HI V BI TP N TP
L thuyt
1. Khi nim v K ton, nhim v v yu cu ca k ton?
2. Khi nim v i tng, c cu i tng ca hch ton k ton v cc c trng c bn
ca i tng hch ton k ton?
3. Ni dung tng phng php hch ton k ton?
4. Mi lin h ca cc phng php hch ton k ton thc hin quy trnh hch ton k
ton cho mc ch thng tin v kim tra i tng v cc khch th ca hch ton k ton?
5. Ni dung v ngha cc cc nguyn tc k ton chung c tha nhn?
6. Thng tin k ton c s dng nhm mc ch
a. Kim sot cc nghip v kinh t trong mt n v hch ton
b. a ra cc quyt nh v u t
c. a ra cc quyt nh v ti chnh trong n v
d. Tt c cc cu trn u ng
7. c trng c bn ca i tng hch ton k ton l:
a. mang tnh hai mt (ti sn v ngun vn), c lp nhng cn bng v lng.
b. a dng
c. vn ng theo chu k khp kn,
d. tt c cc phng n trn.
8. Hch ton k ton cn s dng cc loi thc o sau y:
a. thc o hin vt
b. thc o gi tr
c. thc o lao ng
d. tt c cc phng n trn
9. Khi mt khch hng ca doanh nghip ang c nguy c ph sn, doanh nghip cn phi lp
d phng phi thu kh i i vi khch hng . y l biu hin ca:
21
a. nguyn tc thn trng,
b. nguyn tc trng yu,
c. nguyn tc gi ph
d. nguyn tc ph hp
10. Cng ty ABC ang s hu v su dng mt ngi nh lm vn phng. Ngi nh c mua
trong nm trc vi gi 900 triu ng. Hin ti gi th trng ca ngi nh l 1.300 triu
ng. iu ny lm cho:
a. tng gi tr ti sn ca cng ty tng 400 triu ng
b. tng ngun vn ca cng ty khng thay i
c. tng ti sn khng thay i
d. c (b) v (c)
11.Trong thng 8/N, Vietnam Airlines bn c rt nhiu v my bay ca cc chuyn bay trong
thng 9/N vi tng s tin l 1.500 triu ng. Gi s cc chuyn bay trong thng 9 u thc
hin nh k hoch, th s tin bn v trn c ghi nhn l:
a. doanh thu ca thng 8/N
b. doanh thu ca thng 9/N
c. doanh thu ca c thng 8/N v thng 9/N
d. cc cu trn u sai
12. Ngy 02/01/200N , cng ty B tr ton b s tin thu nh nm 200N cho ngi cho thu,
s tin l 120 triu ng. Theo nguyn tc ph hp khon tin thu ny s c:
a. tnh vo chi ph kinh doanh ca thng 01/200N
b. phn b dn vo chi ph kinh doanh ca tng thng trong nm 200N
c. tnh vo chi ph kinh doanh ca thng 02/200N
d. Cc cu trn u sai

Bi tp
Bi 1:
Hy la chn nhng s kin thuc i tng theo di ca k ton trong cc s kin c cho
di y:
1. Trong thng qua cng ty c qu nhiu nhn vin i lm mun.
2. Cc khon cho ph pht sinh ti cng ty
3. Quyt nh b nhim mt ph phng k ton
4. Chi ph lin quan n qu trnh lp t chy th TSC bng tin mt.
5. Mua nguyn vt liu
6. Ph gim c doanh nghip ngh php v cng vic gia nh
7. Nhn vn gp lin doanh bng TSC
8. Nhn vin cng ty va mua sm in thoi di ng mi dng cho c nhn.
9. Xut kho hng bn cha thu tin
10. Gim c thng lng hp ng mua nguyn vt liu phc v sn xut trong cong ty
22
11. Nhn vin cng ty khng thc hin ng qui ch lm vic trong cng ty
12. Nhn c n t hng ca khch hng
13. Mua cng c dng c thanh ton bng chuyn khon
14. Hp ban gim c thng nht phng phc phn phi li
15. Tr lng cho cn b cng nhn vin
Bi 2:
Gi s u nm tng ti sn ca cng ty l 800 triu ng v tng n phi tr l 500 triu
ng.
1. Nu trong nm tng ti sn tng ln 200 triu ng v tng n phi tr gim i 100 triu
ng th vn ch s hu cui nm l bao nhiu?
2. Nu trong nm tng ti sn gim i 200 triu ng v vn ch s hu tng 100 triu ng
th tng n phi tr cui nm l bao nhiu?
3. Nu trong nm tng ngun vn gim 200 triu ng v vn ch s hu tng 100 triu
ng th tng n phi tr cui nm l bao nhiu?
4. Nu trong nm tng n phi tr tng 300 triu ng v vn ch s hu gim 100 triu
ng th tng ti sn ca cng ty cui nm l bao nhiu?
5. Nu trong nm tng ngun vn gim 300 triu ng v vn ch s hu gim 100 triu
ng th tng ti sn cui nm l bao nhiu?
Bi 3
Tnh hnh ti sn v ngun vn ca mt doanh nghip tnh n ngy 31/12/2006 nh sau (n
v tnh: ngn ng).
1. Chi ph sut kinh doanh d dang 14.000 17. Khon phi thu khc 15.000
2.Thnh phm 13000 18.Khon phi tr khc 8.000
3.Tin mt 125.000 19. Qu u t pht trin 25.000
4. My mc thit b 860.000 20. Ngun vn u t xy
dng c bn
200.000
5.Quyn s dng t 420.000 21.Qu khen thng phc li. 10.000
6.Hao mn Ti sn c nh (10.000) 22.Vay ngn hn ngn hng 200.000
7. Li cha phn phi 10.000 23. Tr trc cho ngi bn. 5.000
8.Ngun vn kinh doanh 840.000 24.Ngi mua tr tin trc 7.000
9. Nguyn vt liu 258.000 25. Chi ph tr trc 5.000
10.Cng c-dng c 4.000 26. Nhn th chp k qu di
hn
3.000
11.Tin gi ngn hng 115.000 27. Th chp, k qu di hn 10.000
12.N ngi bn 160.000 28. Hng ang i ng 13.000
13.N ngn sch 5.000 29.Tm ng 12.000
14. Ti sn thiu ch x l 1.000 30. Phi tr cng nhn vin 30.000
15. Ti sn tha ch x l 2.000 31.N di hn 200.000
16. Ngi mua n 140.000 32.Vay di hn 300.000
Yu cu: Phn loi cc trng hp trn thnh ti sn v ngun vn, tnh tng ti sn v ngun
vn.
23
Chng II: Phng php chng t k ton
CHNG II
PHNG PHP CHNG T K TON

MC TIU
Chng ny nhm cung cp nhng kin thc c bn v chng t k ton, sau khi hc
xong chng ny sinh vin cn nm c mt s vn sau:
1- Ni dung , ngha ca chng t k ton.
2- Cc ni dung quy nh ca chng t k ton theo lut k ton
3- Quy nh v chng t in t
4- Vai tr ca chng t k ton
5- Cc loi chng t k ton v trnh t x l, lun chuyn chng t k ton

NI DUNG

2.1. NI DUNG, NGHA CA PHNG PHP CHNG T
3.1.1. Ni dung ca phng php chng t
Vn ca cc n v thuc i tng hch ton k ton bao gm nhiu loi, c hnh
thnh t nhiu ngun v thng xuyn bin ng. S bin ng ca vn va din ra thng
xuyn v trn s lng ln ca ti sn, li va gn lin vi tng loi ti sn c th v khc nhau
v quy m, v v tr, v thi gian v a im pht sinh, khc nhau v phm vi trch nhim ca
tng ngi trong tng khu c th..... Ph hp vi c im trong vn ng vn, trong hch
ton v trong qun l thng dng khi nim Nghip v kinh t va thng nht va phn
nh khc bit ca cc bin ng c th ca vn.
Nghip v kinh t - l s vn ng ca mt loi vn c th (v vt cht, v gi tr, v
ngun hnh thnh) gn lin vi mt hnh vi kinh t hoc thay i mt nim trong qun l cn
phi phn nh, tnh ton v kim tra. Chng hn: mua, bn ti sn, chuyn tin trong thanh ton,
chi hoc thu trong kinh doanh, phn chia kt qu kinh doanh. Nhng nghip v kinh t ny pht
sinh thng xuyn v vi s lng ln theo quy m v tnh hnh thc hin k hoch sn xut kinh
doanh.
Mi loi vn khc nhau c yu cu qun l khc nhau v cc c tnh bin ng v quy
m, nhp iu, nhp , cc mi quan h vi cc loi vn khc nhng u phi qun l theo
nguyn tc s dng c hiu qu. T vn quan st, theo di thng tin ca hch ton k ton
phi quan tm c 2 mt:
Mt mt phi quan st v thng tin c mi loi vn khng phn bit v khng c quyn
la chn vn phi hch ton v vn khng hch ton. Mt khc hch ton ngay t khi nghip v
kinh t pht sinh, phi c phng php ph hp vi s vn ng v c im ca tng loi vn.
24
iu t ra cho hch ton k ton nhim v phi xc nh phng thc sao chp cc
nghip v thuc cc loi vn ph hp vi tng loi vn trong nhim v hch ton chung.
Vic la chn phng thc sao chp gn lin vi vic la chn phng thc thng tin
v tnh trng v s bin ng ca vn cho tng b phn hoc c nhn chu trch nhim v nghip
v . Vn v cc nghip v v vn rt nhiu nhng khng phi mi b phn, mi c nhn u
cn nhng thng tin v tt c cc loi vn, cc nghip v . V vy, ng thi vi vic sao
chp phi thit lp nhng ng dy thng tin hp l v s bin ng ca vn cng nh kt
cu v quy m ca tng loi vn trong tng im thi gian.
Tt c nhng iu nu trn t ra yu cu xy dng mt phng php thu thp, x l
thng tin ban u thuc i tng hch ton k ton mt cch khoa hc.
Phng php duy vt bin chng to kh nng cho hch ton k ton xy dng phng
php thu thp, x l thng tin ban u. T php bin chng v qu trnh nhn thc n phng
php lun bin chng v tnh a dng v mi lin h gia cc s vt, hin tng, v vn ng v
bin i ca vt cht to cho hch ton k ton c c s gii quyt nhim v trn.
Nhng yu cu v kh nng ni trn to ra tnh tt yu khch quan cho vic hnh thnh phng
php qun l thng tin, kim tra v vn v cc mi quan h kinh t php l thuc i tng hch
ton k ton. l phng php chng t.
Vy chng t l phng php thng tin v kim tra v trng thi v s bin ng ca i
tng hch ton k ton c th nhm phc v kp thi cho lnh o nghip v v lm cn c phn
loi, ghi s v tng hp k ton.
Chng t k ton l phng php u tin quan trng ca h thng phng php hch
ton k ton.
Phng php chng t c cu thnh t 2 yu t c bn:
Mt l: H thng bn chng t ( thng gi l chng t) c dng chng minh tnh
hp php ca vic hnh thnh cc nghip v kinh t thuc i tng hch ton k ton v l cn
c ghi s k ton.
Hai l: K hoch lun chuyn chng t nhm thng tin kp thi v cc nghip v kinh t
pht sinh phn nh trng thi v s bin ng ca cc i tng hch ton k ton.
Phng php chng t vi 2 yu t cu thnh c bn nu trn nhm :
- Sao chp c vn v cc quan h pht sinh thuc i tng hch ton k ton ph hp
vi c im ca tng i tng v s vn ng ca n.
- Thng tin v kim tra kp thi tnh trng ca tng i tng v s vn ng ca n theo
yu cu qun l nghip v ca mi cp ch th qun l.
2.1.2. Bn chng t (chng t)
Bn chng t va l phng tin chng minh tnh hp php ca nghip v kinh t pht
sinh, va l phng tin thng tin v kt qu nghip v kinh t . Mi bn chng t cn cha
ng tt c cc ch tiu c trng cho nghip v kinh t pht sinh v ni dung, quy m, thi gian,
a im xy ra nghip v kinh t cng nh ngi chu trch nhim v nghip v v ngi lp bn
chng t v.v
Cc tiu thc phn nh c trng ring cho mi loi nghip v kinh t c nu ra trong
mi bn chng t gi l cc yu t ca bn chng t.
25
Do tnh a dng ca cc nghip v kinh t, nn cc tiu thc c trng cho bn chng t
rt phong ph. C th chia cc yu t ca bn chng t thnh 2 nhm: cc yu t c bn v cc
yu t b sung.
Cc yu t c bn: L nhng yu t bt buc phi c trong mi bn chng t v to nn
ni dung c bn ca mi bn chng t. Qua cc yu t c bn c th thy c trng nghip v
kinh t v s lng, cht lng, khng gian, thi gian pht sinh v.v S vng mt ca bt k mt
yu t c bn no s lm cho cc bn chng t tr nn khng y v do khng ng tin cy.
V vy, cc yu t ny tr thnh ni dung bt buc ca mi bn chng t k ton, khng ph
thuc vo loi nghip v, tnh cht ca nghip v v tnh trng ca vn lin quan n nghip v
.
Cc yu t c bn (cc yu t trn c qui nh trong lut k ton Vit nam) trong chng
t gm c:
a) Tn chng t: Tn chng t l s khi qut ho ni dung ca nghip v, chng hn:
Phiu thu, phiu chi, ho n bn hng v.v
b) Tn v a ch ca n v, c nhn lp chng t v nhn chng t. n v y c
th l doanh nghip, c quan. hay mt b phn ca doanh nghip, c quan . y l yu t
quan trng xc nh trch nhim vt cht i vi nghip v kinh t, chi tit ho hay phn
loi nghip v theo di i tng c lin quan n nghip v. ng thi l c s xc nh i
chiu v thanh tra v cc nghip v kinh t.
c) Ngy thng v s th t ca chng t. y l yu t va l c s chi tit ho nghip v
theo thi gian, va l c s thanh tra kinh t ti chnh. C nhng loi chng t s th t c
in sn.
d) Ni dung ca nghip v kinh t. y l mt trong cc yu t c bn lm r ngha kinh
t ca nghip v v ca chng t. Ni dung nghip v ghi trn chng t cn din t gn v r
rng. ng thi cn s dng cc tn, cc khi nim v cc danh mc song phi m bo tnh
thng dng v d hiu.
e) Quy m ca nghip v v s lng, gi tr S lng, n gi v s tin ca nghip v
kinh t, ti chnh ghi bng s; tng s tin ca chng t k ton dng thu, chi tin ghi bng s
v bng ch. y l yu t phn nh ranh gii gia chng t k ton vi cc chng t khc s
dng trong thanh tra, trong hnh chnh. Trong nhiu trng hp quy m ny c ghi c bng s
v ch. Trong cc chng t thanh ton, quy m ny c tnh cht bt buc.
f) Ch k ca nhng ngi chu trch nhim v thc hin cc nghip v. Thng thng,
mi nghip v kinh t thng gn lin vi vic thay i trch nhim vt cht t ngi ny sang
ngi khc. V th v nguyn tc, chng t k ton phi c t nht hai ch k ca hai ngi tham
gia vo vic thc hin nghip v kinh t, km theo ch k ca ngi xt duyt chng t nht thit
phi c du ca n v.
Ngoi cc yu t c bn ca chng t nu trn cc yu t b sung ca chng t thng
gm:
- Quan h nghip v phn nh trn chng t n cc loi ti sn (loi s, loi ti khon)
phi phn nh. Trng hp k ton kp th c th nh khon (khi nim ny s c lm r
chng nm) phn cui hay phn u ca chng t.
- Cc yu t b sung khc : nh quy m k hoch (nh mc) ca nghip v, phng thc
mua, bn hang, phng thc thanh ton.
26
Nh nu trn, cc nghip v kinh t rt a dng. c trng, y v s lng,
cht lng, thi gian, a im ca nghip v sy ra thng i hi lng thng tin kh ln v
cc khi nim, t ng v con s. Tuy nhin khng phi mi c trng y u phn nh ch qua
mt con ng ca hch ton k ton. V vy vic s dng cc yu t, c bit l cc yu t b
sung cn ch trnh hin tng tha v trng lp cc thng tin lm tng khi lng cng tc k
ton. Tiu chun xc nh tnh ng n trong ni dung ny l yu cu qun l v quan h gia
hch ton k ton vi cc hot ng khc c lin quan.
minh ho cc yu t ca chng t, chng ta c th xem bn chng t Ho n gi tr
gia tng di y:
Mu s: 01 GTKT 3LL
Quyn s: ..
HO N S:
GI TR GIA TNG
Lin 1(Lu)
Ngy thng .nm.. .
n v bn hng:
a ch: ..
S ti khon
in thoi M s:.
H tn ngi mua hng..
n v
a ch.. S ti khon.
Hnh thc thanh tonM s
TT Tn hng ha, dch v n
v tnh
S lng n gi Thnh tin
A B C (1) (2) (3)= (2)x(1)
.
..

Cng tin hng
Thu sut GTGT:.%. Tin thu GTGT ....
Tng cng tin thanh ton .
Tng s tin (vit bng ch)
Ngi mua hng
(k, ghi r h tn)
K ton trng
(k, ghi r h tn)
Th trng n v
(k, ghi r h tn, ng du)

V hnh thc ca bn chng t c th xem xt trn nhiu mt nh vt liu to ra bn
chng t, cch b tr nhng ct, dng trn bn chng t, cch biu hin cc yu t ca chng t.
V vt liu, tu trnh vn minh, trnh k thut trong sn xut vt liu, bn chng
t c th lm bng da, l cy, , kim loi, giy. Tuy nhin trong cng tc k ton hin nay, vt
liu lm cc bn chng t c nhng i hi nht nh c tnh nguyn tc. V d: Cc bn chng
27
t cn c lm bng cc vt liu ghi chp bng nhng phng tin hin c, tin cho vic s
dng, tit din khng ln, c th bo qun lu di
V kt cu ch yu phi quan tm n cch b tr cc ct v dng sao cho d ghi, d c.
ng thi cn ch c trnh t sp xp cc yu t trong mi bn chng t.
V cch biu hin cc yu t ca chng t c th dng k hiu, li vn hay nhng m s..
. Dng cch biu hin no l tu thuc vo trnh vn minh, trnh k thut v yu cu cng
nh kh nng qun l. Yu cu c tnh nguyn tc trong vic biu hin l phi gii quyt hi ho
gia 2 mt: gn (tit din chng t nh, d lu tr, lun chuyn) v r (din t r rng, chun
xc ni dung nghip v kinh t v cc bn chu trch nhim lin i).
p ng yu cu v ni dung v hnh thc ca bn chng t thng phi tin hnh 2
qu trnh ng thi l tiu chun ho v quy cch ho cc bn chng t v cui cng phi c
th ch ho thnh ch ghi chp ban u.
Tiu chun ho chng t chnh l to ra nhng chng t tiu chun (dnh chung cho nhiu
ngnh, nhiu thnh phn kinh t) hoc nhng mu chng t chuyn dng (cho mt hoc mt
nhm ngnh hay mt thnh phn kinh t ring). Gn cht vi tiu chun ho l quy cch ho bn
chng t, nh c th xc nh nhng quy cch thng nht, chng t c tiu chun ho.
Cc n v sn xut v lu thng hng ho c rt nhiu c im, yu cu khc nhau song
u nm trong h thng thng nht ca sn xut v trao i hng ho. Do m bo yu cu
qun l, nht l trong quan h v ngoi thng, quan h thanh ton vi ngn hng, ngn sch, cc
nghip v v sn xut, trao i hng ho vn rt cn c nhng bn mu chng t c tiu
chun ho v quy cch ho trong phm vi c nc. Bn cnh cn xy dng tiu chun lm cn
c cho vic ban hnh cc bn mu chng t chuyn dng cho tng ngnh, tng loi hnh n v
qun l (cp qun l) v kinh doanh, tng thnh phn kinh t.
Ch chng t k ton trong h thng ch k ton doanh nghip do B ti chnh ban
hnh theo quyt nh s S:15/2006/Q-BTC, p dng trong c nc gm 2 h thng: h thng
chng t k ton thng nht bt buc, h thng chng t k ton hng dn.
Danh mc chng t k ton theo quyt nh s S:15/2006/Q-BTC ca B Ti Chnh
th hin bng 2.1 di y:
Bng 2.1: Danh mc chng t k ton

TNH CHT
TT

TN CHNG T

S HIU
BB (*) HD (**)
A/CHNG T K TON BAN HNH THEO B TI CHNH
I/ Lao ng tin lng
1 Bng chm cng 01a-LTL x
2 Bng chm cng lm thm gi 01b-LTL x
3 Bng thanh ton tin lng 02-LTL x
4 Bng thanh ton tin thng 03-LTL x
5 Giy i ng 04-LTL x
6 Phiu xc nhn sn phm hoc cng vic hon thnh 05-LTL x
7 Bng thanh ton tin lm thm gi 06-LTL x
8 Bng thanh ton tin thu ngoi 07-LTL x
9 Hp ng giao khon 08-LTL x
10 Bin bn thanh l (nghim thu) hp ng giao khon 09-LTL x
28
11 Bng k trch np cc khon theo lng 10-LTL x
12 Bng phn b tin lng v bo him x hi 11-LTL x
II/ Hng tn kho
1 Phiu nhp kho 01-VT x
2 Phiu xut kho 02-VT x
3 Bin bn kim nghim vt t, cng c, sn phm,
hng ho
03-VT x
4 Phiu bo vt t cn li cui k 04-VT x
5 Bin bn kim k vt t, cng c, sn phm, hng ho 05-VT x
6 Bng k mua hng 06-VT x
7 Bng phn b nguyn liu, vt liu, cng c, dng c 07-VT x
III/ Bn hng
1 Bng thanh ton hng i l, k gi 01-BH x
2 Th quy hng 02-BH x
IV/ Tin t
1 Phiu thu 01-TT x
2 Phiu chi 02-TT x
3 Giy ngh tm ng 03-TT x
4 Giy thanh ton tin tm ng 04-TT x
5 Giy ngh thanh ton 05-TT x
6 Bin lai thu tin 06-TT x
7 Bng k vng, bc, kim kh qu, qu 07-TT x
8 Bng kim k qu (dng cho VND) 08a-TT x
9 Bng kim k qu (dng cho ngoi t, vng bc...) 08b-TT x
10 Bng k chi tin 09-TT x
V/ Ti sn c nh
1 Bin bn giao nhn TSC 01-TSC x
2 Bin bn thanh l TSC 02-TSC x
3 Bin bn bn giao TSC sa cha ln hon thnh 03-TSC x
4 Bin bn nh gi li TSC 04-TSC x
5 Bin bn kim k TSC 05-TSC x
6 Bng tnh v phn b khu hao TSC 06-TSC x
B/ CHNG T BAN HNH THEO CC VN BN PHP LUT KHC
1 Giy chng nhn ngh m hng BHXH x
2 Danh sch ngi ngh hng tr cp m au, thai sn x
3 Ho n Gi tr gia tng 01GTKT-3LL x
4 Ho n bn hng thng thng 02GTGT-3LL x
5 Phiu xut kho kim vn chuyn ni b 03 PXK-3LL x
6 Phiu xut kho hng gi i l 04 HDL-3LL x
7 Ho n dch v cho thu ti chnh 05 TTC-LL x
8 Bng k thu mua hng ho mua vo khng c ho
n
04/GTGT x
9 ..........................
Ghi ch: (*) BB: Mu bt buc (**) HD: Mu hng dn
29
H thng chng t k ton thng nht bt buc l h thng chng t phn nh cc quan h
kinh t gia cc php nhn hoc c yu cu qun l cht ch mang tnh cht ph bin rng ri.
i vi loi chng t ny, phng php lp v p dng thng nht cho tt c cc lnh vc, cc
thnh phn kinh t. H thng chng t k ton hng dn ch yu l nhng chng t s dng
trong ni b n v. Nh nc hng dn cc ch tiu c trng cc ngnh, cc thnh phn
kinh t trn c s vn dng vo tng trng hp c th thch hp. Cc ngnh, cc lnh vc c
th thm, bt mt s ch tiu c th, hoc thay i thit k mu biu cho thch hp vi vic ghi
chp v yu cu ni dung phn nh nhng phi bo m tnh php l cn thit ca chng t.
2.1.3. Mt s qui nh v chng t in t
a. Khi nim
Ti liu in t c coi l chng t k ton khi c cc ni dung quy nh ca chng t
k ton v c th hin di dng d liu in t, c m ha m khng b thay i trong qu
trnh truyn qua mng my tnh hoc trn vt mang tin nh bng t, a t, cc loi th thanh
ton.
i vi chng t in t, phi m bo tnh bo mt v bo ton d liu, thng tin trong qu
trnh s dng v lu tr; phi c bin php qun l, kim tra chng cc hnh thc li dng khai thc,
thm nhp, sao chp, nh cp hoc s dng chng t in t khng ng quy nh. Chng t in
t khi bo qun, c qun l nh ti liu k ton dng nguyn bn m n c to ra, gi i hoc
nhn nhng phi c thit b ph hp s dng khi cn thit.
b. iu kin s dng chng t in t
- T chc cung cp dch v thanh ton, dch v k ton, kim ton s dng chng t in t
phi c cc iu kin sau:
+ C a im, cc ng truyn ti thng tin, mng thng tin, thit b truyn tin p ng
yu cu khai thc, kim sot, x l, s dng, bo qun v lu tr chng t in t;
+ C i ng ngi thc thi trnh , kh nng tng xng vi yu cu k thut thc
hin quy trnh lp, s dng chng t in t theo quy trnh k ton v thanh ton;
- T chc, c nhn s dng chng t in t v giao dch thanh ton in t phi c cc iu
kin sau:
+ C ch k in t ca ngi i din theo php lut, ngi c u quyn ca ngi i
din theo php lut ca t chc hoc c nhn s dng chng t in t v giao dch thanh ton
in t;
+ Xc lp phng thc giao nhn chng t in t v k thut ca vt mang tin;
+ Cam kt v cc hot ng din ra do chng t in t ca mnh lp khp, ng quy nh.
c. Gi tr chng t in t
- Khi mt chng t bng giy c chuyn thnh chng t in t giao dch, thanh ton
th chng t in t s c gi tr thc hin nghip v kinh t, ti chnh v khi chng t bng
giy ch c gi tr lu gi theo di v kim tra, khng c hiu lc giao dch, thanh ton.
- Khi mt chng t in t thc hin nghip v kinh t, ti chnh chuyn thnh chng t
bng giy th chng t bng giy ch c gi tr lu gi ghi s k ton, theo di v kim tra,
khng c hiu lc giao dch, thanh ton.
30
- Vic chuyn i chng t bng giy thnh chng t in t hoc ngc li c thc hin
theo ng quy nh v lp, s dng, kim sot, x l, bo qun v lu gi chng t in t v
chng t bng giy.
d. Ch k in t trn chng t in t
- Ch k in t l thng tin di dng in t c gn km mt cch ph hp vi d liu
in t nhm xc lp mi lin h gia ngi gi v ni dung ca d liu in t . Ch k in
t xc nhn ngi gi chp nhn v chu trch nhim v ni dung thng tin trong chng t in
t.
- Ch k in t phi c m ho bng kho mt m; ch k in t c xc lp ring
cho tng c nhn xc nh quyn v trch nhim ca ngi lp v nhng ngi lin quan chu
trch nhim v tnh an ton v chnh xc ca chng t in t. Ch k trn chng t in t c
gi tr nh ch k tay trn chng t bng giy.
- Trng hp thay i nhn vin k thut gii m th phi thay i li k hiu mt, ch k
in t, cc kho bo mt v phi thng bo cho cc bn c lin quan n giao dch in t.
- Ngi c giao qun l, s dng k hiu mt, ch k in t, m kho bo mt phi bo
m b mt v chu trch nhim trc php lut, nu l gy thit hi ti sn ca n v v ca
cc bn tham gia giao dch.
2.1.4. ngha ca phng php chng t
C th khi qut ngha ca phng php chng t trn cc mt ch yu sau:
Trc ht: Chng t l phng php thch hp nht vi s a dng v bin ng khng
ngng ca i tng hch ton k ton nhm sao chp nguyn hnh tnh trng v s vn ng ca
cc i tng ny. Chnh v vy, mi nghip v kinh t pht sinh u phi c sao chp trn
chng t.
Th hai: H thng bn chng t (yu t c bn cu thnh phng php chng t) hon
chnh l cn c php l cho vic bo v ti sn v xc minh tnh hp php trong vic gii quyt
cc mi quan h kinh t php l thuc i tng hch ton k ton, kim tra v thanh tra hot
ng sn xut kinh doanh.
Th ba: Phng php chng t l phng tin thng tin ho tc cho cng tc lnh o
nghip v n v hch ton v phn tch kinh t.
Th t: Chng t gn lin vi quy m, thi im pht sinh cc nghip v kinh t, vi
trch nhim vt cht ca cc c nhn, cc n v v nghip v . Qua , chng t gp phn thc
hin trit hch ton kinh doanh ni b, gn lin vi kch thch li ch vt cht v trch nhim
vt cht.
Th nm: Vi h thng hch ton k ton, chng t l c s phn loi, tng hp cc
nghip v kinh t cho vic ghi vo s k ton theo di tng i tng hch ton c th.
Vi nhng ngha nu trn, phng php chng t k ton phi c s dng trong tt c
cc n v hch ton, khng phn bit cc ngnh sn xut v cc thnh phn kinh t khc nhau.
Tt nhin, l mt yu t trong h thng phng php hch ton k ton, chng t k ton khng
th thay th cho cc phng php cn li m phi thch ng v to ra mi lin h v ni dung v
hnh thc hch ton.

31
2.2 PHN LOI CHNG T K TON
Cc bn chng t ring bit cn c lin kt li theo mt trt t xc nh trong mt h
thng xc nh. tin cho vic phn bit v s dng cc loi chng t khc nhau trong qun l
kinh t ni chung v trong cng tc k ton ni ring, doanh nghip cn nghin cu cc cch
phn loi chng t. Mi cch phn loi ny cn c vo nhng tiu thc khc nhau nh: cng
dng, trnh tng hp, s ln s dng, a im lp v ni dung kinh t ca bn chng t.
2.2.1. Phn loi theo cng dng chng t
- C th phn h thng bn chng t thnh cc loi chng t mnh lnh, chng t chp
hnh, chng t th tc k ton v chng t lin hp.
- Chng t mnh lnh l chng t mang tnh quyt nh ca ch th qun l. Cc ch tiu,
cc lnh xut vt t, lnh iu ng lao ng, ti sn v.v thuc loi chng t ny. Mt chng t
thun tu mnh lnh biu th nghip v kinh t cn thc hin, cha chng minh kt qu s hnh
thnh nghip v, do loi chng t ny cha lm cn c ghi s k ton.
- Chng t chp hnh (thc hin) l chng t phn nh nghip v kinh t hon thnh.
Cc loi phiu xut, bin lai, ho n thuc loi chng t ny. Thng qua loi chng t c th
thy mc thc hin cc quyt nh ng thi biu th c trch nhim vt cht trong vic xy ra
nghip v. Ni chung, chng t thc hin c th lm cn c ghi s. Tt nhin trong mt s trng
hp cn c nhng bn chng t b sung nh thanh ton cho nghip v tm ng, x l thit hi vt
t.
- Chng t th tc k ton l nhng chng t tng hp, quy loi cc nghip v kinh t c
lin quan theo nhng i tng hch ton k ton c th nht nh tin li cho vic ghi s v
i chiu cc loi ti liu. Loi chng t thun tu v th tc k ton ny l nhng chng t trung
gian nn phi km theo chng t ban u mi y c s php l chng minh tnh hp php ca
nghip v.
- Chng t lin hp l loi chng t mang c im ca 2 hoc 3 loi chng t nu trn
nh nhng lnh kim phiu xut, phiu chi hoc ho n kim phiu xut v.v.
2.2.2. Phn loi theo a im lp chng t
Theo tiu thc ny, h thng bn chng t gm chng t bn trong (ni b) v chng t bn
ngoi.
- Chng t bn trong (ni b) l chng t c lp trong phm vi n v hch ton khng
ph thuc vo c tnh ca nghip v kinh t. Chng t bn trong c loi ch lin quan n nghip
v kinh t gii quyt quan h trong ni b n v chng hn. phiu xut vt t cho sn xut, bng
k thanh ton lng, thanh ton bo him x hi cho cn b cng nhn vin, bin bn kim k ni
b, bin bn sn phm hng Mt b phn khc ca chng t bn trong lin quan n nghip v
xy ra trong n v nhng gii quyt cc mi quan h kinh t vi bn ngoi nh: Ho n bn
hng, bin bn bn giao ti sn c nh cho n v khc, phiu (bng k) thc hin hp ng ca
n v vi n v khc.
- Chng t bn ngoi l chng t v cc nghip v c lin quan n n v hch ton nhng
lp t cc n v khc nh: ho n mua hng, phiu (hp ng) vn chuyn thu ngoi
Phn chia chng t bn trong v chng t bn ngoi to iu kin thun li cho vic i
chiu, kim tra v x l cc nghip v trong k ton. Tuy nhin, vic phn chia ny, trong mt s
trng hp ch c ngha tng i. C th cng loi chng t nhng c th lp t bn trong hay
32
bn ngoi n v v vy trong i chiu kim tra cn c a vo yu t ngy v s th t
chng t xc nh v phn loi.
2.2.3. Phn loi theo trnh khi qut ca ti liu trong bn chng t
Theo cch phn loi ny, chng t c th chia chng t thnh chng t ban u v chng
t tng hp.
- Chng t ban u cn gi l chng t trc tip, phn nh trc tip i tng hch ton,
l tm hnh gc chp li nghip v kinh t. Chng t ban u c y gi tr v hiu lc cho
hch ton v cho qun l. Chng t ban u gm tt c cc loi ho n, phiu xut, nhp vt t,
lnh thu, chi tin mt
- Chng t ban u c ngha ln c trong cng tc k ton thanh tra, lnh o nghip v
kinh t, xc nh trch nhim vt cht v.v.
Chng t tng hp hay chng t khi qut l phng tin tng hp ti liu v cc nghip
v kinh t cng loi, l cng c k thut gim nh cng tc k ton v n gin trong ghi s. Tuy
nhin chng t tng hp khng c ngha c lp, chng ch tr thnh phng tin thng tin v
chng minh khi c chng t ban u km theo.
Phn loi chng t theo trnh khi qut gip ch cho vic la chn tng loi chng t
trong cng tc hch ton, thanh tra v qun l kinh t.
2.2.4. Phn loi theo s ln ghi cc nghip v kinh t trn chng t
Theo cch phn loi ny h thng chng t c phn thnh chng t mt ln v chng t
nhiu ln.
- Chng t mt ln l chng t trong vic ghi chp ch tin hnh mt ln v chuyn
vo ghi s k ton. Cn ch chng t mt ln vn c dng ghi nhiu nghip v kinh t khi
cc nghip v ny pht sinh cng mt lc cng mt a im. Chng t mt ln l loi chng t
c s dng ph bin: ho n, lnh thu chi tin mt, bin bn kim k, bng k thanh ton
v.v
- Chng t mt ln thng c lp v thc hin trong phm vi 1 ngy.
- Chng t nhiu ln l chng t ghi mt loi nghip v kinh t tip din nhiu ln. Sau
mi ln ghi cc con s thng c cng dn. Ti mt gii hn xc nh trc, chng t khng
cn s dng tip na c chuyn nhng vo ghi s k ton v lu tr.
- Chng t nhiu ln thng bao gm phiu (th) theo di thc hin cc hp ng (k c
hp ng khon), phiu lnh vt t theo hn mc v.v
- Cch phn loi ny gip ch nhiu cho vic la chn loi chng t thch hp cho tng
loi nghip v kinh t gim bt vic ghi chp trn chng t.
2.2.5. Phn loi theo ni dung ca nghip v kinh t phn nh trong chng t
H thng chng t bao gm nhiu loi: Chng t tin mt, v vt t, v tiu th hng ho,
v thanh ton vi ngn hng, ngn sch v thanh ton vi cng nhn vin Cch phn loi ny
gip ch trong phn loi chng t a vo lu tr v xc nh thi hn lu tr cho tng loi
chng t.
2.2.6. Phn loi theo tnh cp bch ca thng tin trong chng t
H thng chng t c th chia thnh hai loi l chng t bnh thng v chng t bo
ng.
33
- Chng t bnh thng cha ng nhng thng tin th hin tnh hp quy lut ca cc
nghip v xy ra. Nhng chng t ny tip tc lm th tc theo cc yu t v trnh t quy nh
ghi s, tng hp v thng tin theo nh k.
- Chng t bo ng l nhng chng t cha ng nhng thng tin th hin mc din
bin khng bnh thng ca cc nghip v kinh t: vt t s dng vt nh mc, thc hin hp
ng kinh t khng bnh thng, thanh ton tin vay khng kp thi (vay qu hn) Nhng
chng t ny cn c x l kp thi trc khi a vo ghi s k ton hoc x l tip theo trnh t
quy nh.
Vic phn loi chng t k ton c th c khi qut qua bng 2.2:
Bng 2.2: Phn loi chng t k ton
Tiu thc
phn loi

KT QU PHN LOI

Cng dng
ca chng t
- Chng t mnh lnh: Lnh chi, Lnh xut kho
- Chng t thc hin: Phiu chi, Phiu xut kho, ho n
- Chng t th tc k ton: Chng t ghi s, Bng k chng t
- Chng t lin hp: Lnh kim phiu xut, ho n kim phiu xut kho,
phiu xut kho kim vn chuyn ni b
a im lp
chng t
Chng t bn trong: Bng k thanh ton lng, Bin bn kim k, phiu bo
lm thm gi
Chng t bn ngoi: Ho n nhn t ngi bn, cc chng t ngn hng
Mc khi
qut ca
chng t
- Chng t ban u :chng t gc, chng t trc tip.
- Chng t bn ngoi: Ho n nhn t ngi bn, cc chng t ngn hng
S ln ghi
trn chng t
- Chng t ghi mt ln
- Chng t ghi nhiu ln

Ni dung kinh
t ca nghip
v
- Chng t v tin
- Chng t v ti sn c nh.
- Chng t v lao ng, tin lng
- Chng t v vt t
- Chng t v tiu th
- Chng t v thanh ton vi ngn sch

2.3. LUN CHUYN CHNG T
Chng t k ton thng xuyn vn ng. S vn ng lin tc k tip nhau t giai on
ny, sang giai on khc ca chng t gi l lun chuyn chng t. Lun chuyn chng t thng
c xc nh t khu lp (hoc tip nhn chng t bn ngoi) n khu lu tr hoc rng hn
n khu hu chng t.
Do chng t c nhiu loi vi c tnh lun chuyn khc nhau nn cc giai on (khu) c
th ca qu trnh lun chuyn cng khc nhau nhng chung quy li, trnh t lun chuyn chng t
k ton bao gm cc bc sau:

34
2.3.1 Lp chng t theo cc yu t ca chng t (hoc tip nhn chng t bn ngoi).
* Lp chng t k ton
- Cc nghip v kinh t, ti chnh pht sinh lin quan n hot ng ca n v k ton u phi
lp chng t k ton. Chng t k ton ch c lp mt ln cho mi nghip v kinh t, ti chnh.
- Chng t k ton phi c lp r rng, y , kp thi, chnh xc theo ni dung quy
nh trn mu. Trong trng hp chng t k ton cha c quy nh mu th n v k ton c
t lp chng t k ton nhng phi c y cc ni dung quy nh cu chng t k ton.
- Ni dung nghip v kinh t, ti chnh trn chng t k ton khng c vit tt, khng
c ty xo, sa cha; khi vit phi dng bt mc, s v ch vit phi lin tc, khng ngt
qung, ch trng phi gch cho; chng t b ty xo, sa cha u khng c gi tr thanh ton v
ghi s k ton. Khi vit sai vo mu chng t k ton th phi hu b bng cch gch cho vo
chng t vit sai.
- Chng t k ton phi c lp s lin quy nh. Trng hp phi lp nhiu lin
chng t k ton cho mt nghip v kinh t, ti chnh th ni dung cc lin phi ging nhau.
- Chng t k ton do cc n v di y lp giao dch vi t chc, c nhn bn
ngoi n v k ton th lin gi cho bn ngoi phi c du ca n v k ton. Cc n v ny
bao gm:
+ C quan nh nc, n v s nghip, t chc c s dng kinh ph ngn sch nh nc;
+ n v s nghip, t chc khng s dng kinh ph ngn sch nh nc;
+ Doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t c thnh lp v hot ng theo php lut
Vit Nam; chi nhnh, vn phng i din ca doanh nghip nc ngoi hot ng ti Vit Nam;
lp giao dch vi t chc, c nhn bn ngoi n v k ton th lin gi cho bn ngoi phi c
du ca n v k ton.
- Ngi lp, ngi k duyt v nhng ngi khc k tn trn chng t k ton phi chu
trch nhim v ni dung ca chng t k ton.
- Chng t k ton c lp di dng chng t in t phi tun theo quy nh ca
chng t in t v phi c in ra giy v lu tr theo quy nh.
* K chng t k ton
- Chng t k ton phi c ch k. Ch k trn chng t k ton phi c k bng bt
mc. Khng c k chng t k ton bng mc hoc ng du ch k khc sn. Ch k trn
chng t k ton ca mt ngi phi thng nht.
- Ch k trn chng t k ton phi do ngi c thm quyn hoc ngi c u quyn
k. Php lut nghim cm k chng t k ton khi cha ghi ni dung chng t thuc trch
nhim ca ngi k.
- Chng t k ton chi tin phi do ngi c thm quyn k duyt chi v k ton trng
hoc ngi c u quyn k trc khi thc hin. Ch k trn chng t k ton dng chi tin
phi k theo tng lin.
- Chng t in t phi c ch k in t theo quy nh ca php lut.
b. Kim tra chng t:
Khi nhn c chng t phi kim tra tnh hp l, hp php v hp l ca chng t. Ch
sau khi c kim tra v m bo tnh hp php th chng t mi lm cn c ghi s k ton.
Trnh t kim tra chng t k ton nh sau:
35
- Kim tra tnh r rng, trung thc, y ca cc ch tiu, cc yu t ghi chp trn chng t
k ton;
- Kim tra tnh hp php ca nghip v kinh t, ti chnh pht sinh ghi trn chng t k
ton, i chiu chng t k ton vi cc ti liu khc c lin quan;
- Kim tra tnh chnh xc ca s liu, thng tin trn chng t k ton.
Khi kim tra chng t k ton nu pht hin c hnh vi vi phm chnh sch, ch , cc quy
nh v qun l kinh t, ti chnh ca Nh nc, phi t chi thc hin (Khng xut qu, thanh ton,
xut kho,) ng thi bo ngay cho Gim c doanh nghip bit x l kp thi theo php lut
hin hnh. i vi nhng chng t k ton lp khng ng th tc, ni dung v ch s khng r
rng th ngi chu trch nhim kim tra hoc ghi s phi tr li, yu cu lm thm th tc v iu
chnh sau mi lm cn c ghi s.
c. S dng chng t cho lnh o nghip v v ghi s k ton.
Trong k k ton, k ton cn phn loi chng t theo tng loi nghip v, theo tnh cht
ca khon chi ph, theo tng a im pht sinh ph hp vi yu cu ghi s sch k ton; lp nh
khon k ton v vo cc s k ton v cung cp nhanh nhng thng tin cn thit cho lnh o
nghip v.
d. Bo qun v s dng li chng t trong k hch ton.
- Chng t k ton phi c sp xp theo ni dung kinh t, theo trnh t thi gian v bo
qun an ton.
- Chng t c th s dng li kim tra i chiu s liu gia s k ton tng hp, s k
ton chi tit v trong mt s cc trng hp khc.
Ch c quan nh nc c thm quyn mi c quyn tm gi, tch thu hoc nim phong
chng t k ton. Trng hp tm gi hoc tch thu th c quan nh nc c thm quyn phi sao
chp chng t b tm gi, b tch thu v k xc nhn trn chng t sao chp; ng thi lp bin
bn ghi r l do, s lng tng loi chng t k ton b tm gi hoc b tch thu v k tn, ng
du.
C quan c thm quyn nim phong chng t k ton phi lp bin bn, ghi r l do, s
lng tng loi chng t k ton b nim phong v k tn, ng du.
e. Chuyn chng t vo lu tr v hu
Chng t l cn c php l ghi s, ng thi l ti liu lch s ca doanh nghip. V
vy sau khi ghi s v kt thc k hch ton chng t c chuyn sang lu tr, bo m an ton,
chng t khng b mt khi cn c th tm c nhanh chng.
Chng t k ton c lu tr phi l bn chnh. Trng hp chng t k ton b tm gi,
b tch thu th phi c bin bn km theo bn sao chp c xc nhn; nu b mt hoc b hu hoi
th phi c bin bn km theo bn sao chp hoc xc nhn.
Chng t k ton phi a vo lu tr trong thi hn mi hai thng, k t ngy kt thc
k k ton nm hoc kt thc cng vic k ton.
Chng t k ton phi c lu tr theo thi hn sau y:
- Ti thiu nm nm i vi ti liu k ton dng cho qun l, iu hnh ca n v k
ton, gm c chng t k ton khng s dng trc tip ghi s k ton v lp bo co ti chnh;
- Ti thiu mi nm i vi chng t k ton s dng trc tip ghi s k ton v lp
bo co ti chnh, s k ton v bo co ti chnh nm, tr trng hp php lut c quy nh khc;
36
Khi ht thi hn lu tr, chng t c em hu.
3.3.2. K hoch lun chuyn chng t
Do mi loi chng t c v tr khc nhau trong qun l v c c tnh vn ng khc nhau
nn trong k ton phi xc lp k hoch ( chng trnh) lun chuyn chng t. K hoch lun
chuyn chng t l con ng c thit lp trc cho qu trnh vn ng ca chng t nhm
pht huy y chc nng thng tin v kim tra ca chng t.
xy dng k hoch (chng trnh) lun chuyn chng t hp l cn xut pht t nhng
c s nht nh nh:
- c im ca n v hch ton v quy m, v t chc sn xut v qun l
- Tnh hnh t chc h thng thng tin (c bit l thng tin nghip v trong n v).
- V tr v c im lun chuyn ca tng loi chng t.
Ni dung bt buc trong mt k hoch (chng trnh) lun chuyn chng t l phn nh
c tng khu (giai on) vn ng ca chng t nh: lp, kim tra, s dng, lu tr. Trong
nhiu trng hp phi xc nh r a ch (i tng hay tn ngi chu trch nhim) trong tng
khu. Trong iu kin cho php cn xc nh ni dung cng vic tng khu v c thi gian cn
thit cho tng khu (giai on) ca qu trnh vn ng.
Hnh thc ca k hoch (chng trnh) lun chuyn chng t thng dng dng bng
hoc s . K hoch lun chuyn chung cho nhiu loi chng t c th thc hin di dng bng
sau y:

CHNG TRNH LUN CHUYN CHNG T
Tn n v
S
TT
Tn ca
chng t
(phn
loi theo
hot
ng)
S
hiu
chng
t
Ngi
lp
chng
t
S bn

Ngi
k
chng
t
Thi
hn
chuyn
giao
Ngi
kim
tra
chng
t
Ngi
nhn
v s
dng
chng
t
Thi
hn
ghi s
k
ton
Ghi
ch
1
2
3

Thng thng c 2 cch (phng php) lp k hoch lun chuyn chng t: lp ring cho
tng loi chng t hoc lp chung cho tt c cc loi chng t. Trong cc n v c quy m ln,
nhu cu thng tin cho qun l nhiu thng kt hp s dng c 2 phng php trn.
K hoch lun chuyn lp ring cho tng loi chng t cn gi l cc chng trnh lun
chuyn c bit. Chng trnh ny thng c lp cho nhng loi chng t c s lng ln, phn
nh cc loi i tng hch ton c bin ng nhiu v cn qun l cht ch. Vi loi chng
37
trnh ny c th biu hin y ni dung bt buc v m rng hnh thc thng p dng l hnh
thc biu kt hp s , ly chng trnh lun chuyn Phiu xut kho lm v d minh ho.
Phiu xut kho c s dng theo di s lng vt t, sn phm, hng ho xut kho
cho cc b phn s dng trong n v, lm cn c hch ton chi ph sn xut, tnh gi thnh sn
phm v kim tra vic s dng, thc hin nh mc tiu hao vt t. Phiu xut kho c lp cho
mt hoc nhiu th vt t, sn phm, hng ho cng mt kho dng cho mt i tng hch ton
chi ph hoc cng mt mc ch s dng.
+ Phiu xut kho do cc b phn xin lnh hoc do phng cung ng lp (tu thuc vo t
chc qun l v quy nh ca tng n v). Phiu c lp lm 3 lin (bng cch t giy than
vit mt ln). Sau khi lp phiu xong, ngi ph trch b phn s dng v ngi ph trch b
phn cung ng k, ghi r h tn.
+ Chuyn cho ngi cm phiu xung kho lnh vt t, sn phm, hng ho.
+ Th kho cn c vo phiu xut, xut kho vt t, sn phm, hng ho cho ngi nhn,
ng thi ghi s lng thc xut ca tng th vo phiu xut kho v cng ngi nhn hng k,
ghi r h tn vo phiu xut.
+ Ba lin ca phiu xut kho c phn chia v lun chuyn nh sau: Mt lin lu ti
quyn phiu xut kho (cung), mt lin th kho gi li ghi th kho sau cui ngy hoc nh
k chuyn cho b phn k ton ghi gi v ghi s k ton, lin cn li ngi nhn gi ghi s
k ton b phn s dng.
Vi cch trn, ng i ca chng t c xc nh c th, r rng, tin cho vic x l
thng tin, s dng thng tin v hon thin t chc cng tc k ton nhng tn cng v ch lm
c cho mt vi loi chng t c nhu cu lp ring.
2.3.3. Ni quy v chng t
qun l v s dng hp l ti sn, tng cng hch ton kinh doanh cn a cng tc
chng t k ton vo n np v duy tr k cng trong vic thc hin cc khu v chng t. C s
t chc khoa hc cng tc chng t k ton theo yu cu trn l phi xy dng cc vn bn c
tnh php l v chng t. Ngoi quy nh chung trong php lnh k ton - thng k v iu l t
chc k ton Nh nc, cn xy dng ch chng t v ni quy v chng t.
Ch chng t thng do B ti chnh, Tng c Thng k phi
hp vi cc B, cc ngnh ch qun quy nh. Ni dung ca ch cn quy nh nhng iu
khon chung v chng t thng nht trong mt ngnh, mt thnh phn kinh t hoc chung cho c
nc nh:
- Biu mu cc loi chng t tiu chun (cho c nc, hoc tng ngnh) v trnh t chung
cho lun chuyn chng t.
- Cch tnh cc ch tiu trn chng t.
- Thi hn lp v lu tr (tng loi)
- Ngi lp, ngi kim tra, ngi s dng, lu tr.
- Trch nhim vt cht, hnh chnh v quyn li tng ng trong vic thc hin cc iu
khon.
Ni quy v chng t thng do cc n v hch ton xy dng vi hng dn ca cc
ngnh, cc cp c lin quan. Ni dung ca ni quy c th bao gm:
- Cc biu mu chng t chuyn dng ca n v (cha c quy nh trong ch chung).
38
- Cch tnh cc ch tiu trn chng t chuyn dng.
- Ngi chu trch nhim lp, kim tra, s dng, lu tr.
- Trch nhim hnh chnh, ch thng pht i vi tng ngi, tng b phn trong
thc hin ni quy.
- Xy dng thm cc chng trnh hun luyn c th khi cn thit.

TM TT NI DUNG CHNG II
1. Phng php chng t k ton l phng php thng tin v kim tra v trng thi v s
bin ng ca i tng hch ton k ton c th nhm phc v kp thi cho lnh o
nghip v v lm cn c phn loi, ghi s v tng hp k ton
2. Chng t k ton l nhng giy t v vt mang tin phn nh cc nghip v kinh t, ti
chnh pht sinh hon thnh.
3. Chng t l cn c cho vic thanh tra, kim tra cc hot ng sn xut kinh doanh ti n
v, l cn c c quan thu xem xt v kim tra doanh thu, thu nhp, chi ph hp l pht
sinh ti n v, t xc nh s thu m doanh nghip phi np.
4. Mi nghip v kinh t pht sinh ti doanh nghip u phi lp chng t, khi lp chng t
phi m bo tun th cc qui nh ca Nh nc.
5. T chc lun chuyn chng t l vic xc nh ai l ngi nhn chng t? Chng t sau
khi nhn xong s c chuyn cho b phn no, ai l ngi chu trch nhim bo qun
chng t?... Mc ch ca vic lun chuyn chng t l nhm chng t c th c ghi
chp y vo cc s sch k ton c lin quan v lu tr, bo v tt nht.

CU HI N TP
1. Khi nim, ngha ca phng php chng t trong hch ton k ton?
2. Theo qui nh ca lut k ton th th chng t phi m bo nhng ni dung no?
3. Cc d liu in t trong cc giao dch in t trong trng hp no th c coi l
chng t k ton?
4. Cc cch phn loi chng t k ton?
5. K hoch lun chuyn chng t ?
6. M bn chng t k ton cn:
a. chng minh tnh hp php, hp l ca nghip v kinh t
b. cung cp thng tin v nghip v sy ra
c. th hin trch nhim ca cc i tng c lin quan
d. tt c cc trng hp trn
7. Nhng yu t no sau y l yu t KHNG bt buc ca bn chng t:
a. tn chng t
b. phng thc thanh ton
c. thi gian lp bn chng t
d. quy m nghip v
8. Ho n khng l :
a. ho n c k trc khi hon thnh nghip v kinh t
39
b. ho n lp nhng ni dung giao dch l khng c thc
c. ho n c s tin khc vi s tin thc t giao dch
d. tt c cc trng hp trn
9. Theo qui nh hin hnh, khi bn l hng ho cung ng dch v cho ngi tiu dng,
khng nht thit phi lp ho n cho ngi mua nu:
a. s tin trn ho n nh hn 100.000
b. s tin trn ho n nh hn 50.000
c. ngi mua hng khng yu cu lp ho n
d. (b) v (c)
10. Chng t no sau y khng phi l Ho n bn hng ca n v :
a. ho n theo mu in sn
b. ho n in t
c. Bin lai thu tin
d. tem, v, th in sn gi thanh ton
11. Cc chng t no sau y c th dng ghi s k ton
a. chng t gc
b. chng t mang mnh lnh ca th trng
c. chng t th tc k ton
d. (b) v (c)
12. khi i mua ho n ln u, doanh nghip phi xut trnh y cc giy t hp l sau:
a. giy gii thiu km cng vn ngh mua ho n
b. chng minh th ca ngi trc tip i mua
c. Bn sao giy chng nhn ng k v giy php ng k kinh doanh
d. tt c cc giy t trn
40
Chng III: Phng php i ng ti khon
CHNG III
PHNG PHP I NG TI KHON

MC TIU
Sau khi hc xong chng ny, sinh vin cn nm c cc ni dung sau:
1. Hiu c khi nim v ti khon, s cn thit phi hnh thnh phng php i ng ti
khon, cc loi ti khon k ton v nguyn tc kt cu ca cc loi ti khon k ton.
2. Cc loi ti khon k ton v nguyn tc kt cu ca cc loi ti khon k ton
3. Cc quan h i ng ti khon v ghi s kp.
4. Nhng c trng c bn ca h thng ti khon k ton v cch thc phn loi h thng
ti khon k ton.
5. H thng ti khon k ton hin hnh v m hnh sp xp h thng ti khon k ton hin
hnh
6. Hiu c cch kim tra tnh chnh xc ca vic ghi chp cc nghip v kinh t pht sinh
vo cc ti khon k ton.

NI DUNG

3.1. KHI QUT V PHNG PHP I NG TI KHON
3.1.1. Khi nim v cc yu t cu thnh
i tng ch yu ca hch ton l vn kinh doanh vi tnh a dng, tnh hai mt, tnh
vn ng. Chng t k ton l mt phng php thng tin v kim tra cc nghip v phn nh s
vn ng ca i tng . Tuy nhin cc nghip v kinh doanh c rt nhiu, li din ra lin tc
thi gian v a im khc nhau...Do s lng chng t thng rt ln v khc nhau nhiu v
c thi gian a im, c i tng, ni dung, tnh cht ca nghip v v phm vi trch nhim vt
cht tng n v, c nhn v nghip v ...Trong khi , qun l kinh t lun lun cn nhng
thng tin tng hp v ti sn, v ngun huy ng ti sn, v tnh hnh v kt qu kinh doanh theo
tng loi hng ho, tng n v.
Hn na, mi nghip v kinh doanh thng phn nh mi lin h gia cc mt, cc loi
ti sn, ngun vn, trong khi chng t ch c th chp li nguyn hnh nghip v, t n khng
phn nh c mi lin h tt yu gia cc mt, cc hin tng. Vn phn nh s vn ng ca
i tng hch ton theo tng loi ti sn, tng loi ngun vn, tng loi hot ng i hi hch
ton k ton phi c phng php thch ng.
Phng php lun duy vt bin chng vch ra quy lut v s vn ng v bin i ca
vt cht, ca hin tng v cc mi quan h gia cc s vt, hin tng, gia cc b phn n v
hch ton, gia cc mt i lp ca s vt, gia ci chung v ci ring....Trn c s phng php
lun bin chng v xut pht t c im i tng ca mnh, hch ton k ton xy dng
41
phng php phn nh s vn ng ca i tng hch ton l i ng ti khon vi hai yu t
cu thnh l : cc quan h i ng k ton v ti khon k ton.
Vy: i ng ti khon l phng php thng tin v kim tra qu trnh vn ng ca mi
ti sn, ngun vn v qu trnh kinh doanh theo mi quan h bin chng c phn nh trong
mi nghip v kinh t pht sinh.
3.1.2. V tr, tc dng ca phng php i ng ti khon.
Xt trn gc phng thc hch ton k ton, i ng ti khon l phng php ni lin
vic lp chng t v khi qut ho tnh hnh kinh t bng Bng cn i k ton v cc bo co k
ton khc trc tip t cc s liu ca chng t v s lng chng t trong mt k sn xut kinh
doanh qu ln.
Phng php i ng ti khon l s phn nh c phn loi cc nghip v kinh t pht
sinh theo i tng ring bit ca hch ton k ton trn h thng ti khon, bng vic tch lu c
h thng cc thng tin k ton trn h thng ti khon k ton mi c th phn nh i tng ca
mnh bng phng php Tng hp cn i. Hch ton k ton bng phng php i ng c tc
dng to ln khng ch cho qun l ti sn, vt t, tin vn, cc quan h kinh t ti chnh ny sinh,
m cn l bc thc hin nghip v c bn khng th thiu trc khi lp cc bo co k ton bng
phng php tng hp v cn i.

3.2. TI KHON K TON
3.2.1. Khi nim v c trng c bn v ni dung, kt cu ti khon.
H thng k ton thng bao gm vic ghi chp tch bit i vi cc loi hnh ti sn,
ngun hnh thnh ca ti sn v cc qu trnh kinh doanh- qu trnh tun hon ca ti sn, v d:
mt bn ghi chp ring cho mc tin mt, th hin tt c cc ln tng v gim tin mt qua nhiu
nghip v thanh ton thu hoc tr bng tin mt . Nhng bn ghi chp tng t c lp cho mi
loi ti sn v ngun hnh thnh ca ti sn c gi l ti khon.
Ti khon c s dng phn loi, h thng ho cc nghip v kinh t pht sinh ring bit
theo tng i tng ghi ca hch ton k ton (ti sn, ngun vn v cc qu trnh kinh doanh)
nhm phc v cho yu cu qun l ca cc loi ch th qun l khc nhau.
V hnh thc, ti khon k ton l t s k ton (bn lit k) c s dng phn nh,
kim tra mt cch thng xuyn lin tc, c h thng v tnh hnh hin c v s vn ng ca
tng i tng k ton c th. Kt cu ca trang s ti khon c th hin theo cc dng sau y:
Dng hai bn:
Tn Ti khon:..
Thng ..Nm.
Ngy Din gii Ngy Din gii

Tng cng Tng cng
Bn tri c gi l bn N, bn phi l bn C
Dng ti khon ny c gi l ti khon ch T v n ging ch T.
42

N TN TI KHON C
Trong kt cu ca ti khon t N v C ch n gin l thut ng phn bit ni
dung ghi chp hai bn ca mt ti khon, mang tnh cht quy c chung.
Dng ti khon kiu i chiu mt bn:
Dng mt bn:
Tn Ti khon:..
Thng ..Nm.
Chng t
S Ngy

Din gii

N

C

3.2.2. Nguyn l kt cu ti khon c bn
Trn c s kt cu chung ca ti khon v c im ca i tng hch ton k ton
chng ta c th thit k kt cu v ni dung phn nh cc loi ti khon c bn lm c s cho vic
xy dng quy trnh hch ton mt cch khoa hc. C th vic thit k ti khon phi da trn mt
s c s sau y:
- Phi xut pht t ni dung v c im ca i tng hch ton k ton.
- Phi p ng nhu cu thng tin cho qun l, tin li cho vic hch ton hng ngy cng
nh quyt ton nh k, sao cho s lng ti khon t nht c th cung cp nhiu thng tin thit
thc v b ch nht cho qun l kinh doanh.
V ni dung i tng hch ton k ton bao gm cc b phn c bn sau:
- Ti sn s dng trong hot ng sn xut kinh doanh
- Ngun hnh thnh ti sn
- Cc qu trnh kinh doanh
V c im cn ch c 4 mt.
- Tnh a dng
- Tnh hai mt
- Tnh vn ng
- Tnh cn bng
C th l:
- Phi c nhng loi ti khon khc nhau phn nh c tnh a dng ti sn, ngun
hnh thnh ca ti sn.
- Phi th hin c tnh hai mt: i lp v thng nht gia ti sn v ngun hnh thnh
ca ti sn, thu v chi.
43
- Phi m bo phn nh c tnh lin hon (tnh vn ng) ca ti sn trong qu trnh
kinh doanh ch yu.
ng thi p ng nhu cu thng tin cho qun l, cn c nhng phng hng khc
nhau trong thit k ti khon nh:
t cu ngc li vi kt cu ca ti khon c bn.
u chnh cho ti khon c bn. ng thi c th c nhiu phn h ti khon
bn.
n v ti khon phn
N TI KHON NGUN VN C
d u k :x x x

ong k

pht sinh gim
ong k

pht sinh tng
ong k
S d u k :xx x

ong k
- Xy dng cc ti khon iu chnh cho cc loi ti khon c bn nu trn vi nguyn tc
c bn l ti khon iu chnh c k
- T chc nhiu h thng ti khon song song p ng nhu cu khc nhau v qun l
cng mt i tng hch ton.
Trn c s nu trn c th hnh thnh nhng nguyn tc c bn trong thit k cc ti
khon k ton nh:
+ Phi c nhiu loi ti khon c bn phn nh ti sn, ngun hnh thnh ti sn...cng
cc loi ti khon i
khc nhau phn nh nhng i tng c nhiu loi nhu cu thng tin khc nhau.
+ Kt cu ca loi ti khon ti sn phi ngc vi kt cu ca ti khon ngun hnh thnh
ti sn, kt cu ca loi ti khon iu chnh phi ngc vi kt cu ca ti khon c
+ S tng trong k (cn gi l s pht sinh tng) phi phn nh cng mt bn vi s d
u k. T s pht sinh gim c phn nh bn cn li ca ti khon.
Cc nguyn tc thit k ti khon nu trn c tnh thng l. Da vo cc nguyn tc ,
kt cu ti khon c quy v cc loi c bn sau: ti khon phn nh ti s
nh ngun hnh thnh ti sn (ngun vn).

N TI KHON TI SN C
S

S pht sinh tng
tr
S
tr

S
tr
S pht sinh gim
tr
Cng Pht sinh t sinh t sinh t sinh Cng Ph Cng Ph Cng Ph
S d cui k :x x x S d cui k :x x x
S d cui k ca ti kh sau:
d u k + S pht sinh tng - S pht sinh gi
3.3.1. Cc quan h i ng ti khon
i sau:
sn khc.
vt cht ca ti sn
bin hip v ny lin quan trc tip n dng vt
cht ca
hng lin quan n
dng v i sn.
on c tnh nh
S d cui k = S m

3.3. QUAN H I NG V PHNG PHP GHI S KP
Quan h i ng ti khon c rt nhiu, song c th quy v 4 lo
Loi 1: Tng ti sn ny, gim ti
V d dng tin mt hay tin gi ngn hng mua hng ho. Dng
i t dng tin t sang dng hng ho. Loi ng
ti sn v ch sy ra trong phm vi quan h ni b n v hch ton.
Loi 2: Tng ngun hnh thnh ti sn ny, gim ngun hnh thnh ti sn khc.
V d: Trch li nhun lp qu doanh nghip. Loi nghip v ny k
t cht ca ti sn nhng ch r s thay i phm vi s dng hay ngun huy ng t
44
Loi 3: Tng ti sn, tng ngun hnh thnh ti sn.
V d: Nhn ti sn t cc c ng (cng ty c phn) hoc do nh nc cp thm (Doanh
nghip ti sn tng c v vt cht (vn) v
ngun h
nh loi th ba nhng c xu hng bin
ng ng
an h i ng gia tng v gim hoc gia ti sn v ngun hnh thnh ti sn.

trn loi nghip v (1) biu hin hng bin ng ca ti sn; loi nghip v
(2) biu hin ngun hnh thnh n nh quan h tng ng gia ti sn
v ngu
, hai loi nghip v ny khng nh hng n tng
ti s
n ti khon k ton theo nguyn tc ghi s
h i ng vn c bng cch ghi t nht 2 ln cng mt lng tin pht sinh ln t nht hai ti
i ng ti khon vi cng mt s tin bng nhau.
Nh Nc). Loi nghip v ny phn nh quy m
uy ng v thng c quan h vi bn ngoi.
Loi 4: Gim ti sn gim ngun hnh thnh ti sn. V d: Dng tin gi ngn hng
tr n ngi bn. Loi nghip v ny thng tng t
c li.
Qua phn tch 4 loi quan h i ng trn ta thy mi nghip v kinh doanh u mang
trong mnh n qu
C th biu hin cc quan h i ng trn s 3.1:

S 3.1: Quan h i ng
Trong s
ti sn; loi nghip v (3) ph
n hnh thnh ti sn theo hng tng; loi nghip v (4) biu hin quan h gia ti sn v
ngun hnh thnh ti sn theo hng gim.
R rng, trong cc quan h i ng ti khon trn, loi nghip v 1 v 2 ch thay i c
cu ti sn hoc ngun hnh thnh ti sn do
s n hoc ngun hnh thnh ti sn; Loi nghip v 3 lm tng quy m ti sn, v ngun hnh
thnh ti sn; loi nghip v 4 lm gim quy m ti sn v ngun hnh thnh ti sn. Tun theo
quy lut vn ng, bin i vt cht v mi lin h gia hai mt ca ti sn, mi quan h i ng
k trn u duy tr s cn bng v lng v cht gia ti sn v ngun hnh thnh ti sn c
xc lp. V vy cc quan h i ng ny c xc lp khng ch v xu hng m c v quy m
(lng) bin ng na. Nhng nguyn l v s bin i ny ca ti sn l c s la chn cc
phng n phn nh khoa hc cc quan h i ng.
3.3.2. Phng php ghi s kp.
Cc quan h i ng phi c phn nh tr
kp.
Ghi s kp l phng php phn nh cc nghip v pht sinh ln ti khon k ton theo
quan
khon k ton c quan h i ng vi nhau.
Theo nguyn tc chung, ghi s kp thc cht l ghi N vo ti khon ny, ng thi ghi
C vo ti khon khc theo mt quan h
TI SN
NGUN VN
TI SN
NGUN VN
Loi 1 Loi 2
Loi 4
Loi 3
45
V du 1: Doanh nghip mua vt liu bng tin gi ngn hng s tin l 200.000.000.
Qua nghip v ny kho vt liu ca doanh nghip tng ln v tin gi ngn hng gim
ung. uc
C
S D : x x x
S D : x x x
x C tin gi ngn hng v vt liu u l ti sn ca doanh nghip nn nghip v ny th
loi nghip v 1 v cn c vo kt cu ca ti sn, cch ghi kp vo ti khon nh sau:

N TK Tin gi ngn hng C N TK Nguyn vt liu

200.000.000 (1) (1) 200.000.000

S 5.3: Ghi kp trn 2 ti khon
V y ghi kp l ghi m ghip v kinh t t nh vo hai ti khon c lin quan theo kiu
i ng
ng vic phn nh ghi N ti khon no; ghi C ti khon no; vi s tin bao
hiu?
200.000.000
i kho on n gin. Nhng nh
n phc
hi tr cng nhn vin 70.000.000
120.000.000
n.
50.000.000

kinh t c tnh phc tp.
khon phc
p, gy
n hay phc tp, mi nh
t bng cch ghi n
i n t
N - C.
trnh nhm ln v thun tin cho vic phn cng k ton, trc khi ghi s, k ton
thng tin hnh c
n Cng vic gi l nh khon. Trong v d 1, nh khon l:
N TK Nguyn vt liu liu 200.000.000
C TK Tin gi ngn hng
Nhng nh khon ch lin quan n 2 t n gi l nh kh
khon lin quan n 3 ti khon tr ln gi l nh kho tp.
V d 2: Chi tin mt mua nguyn vt liu: 50.000.000, tr lng 70.000.000, nghip
v ny c nh khon:
N TK Nguyn vt liu 50.000.000
N TK P
C TK Tin mt
nh khon phc tp c th chia thnh cc nh khon gin
Trong v d 2 cc nh khon gin n c th l:
2a) N TK Nguyn vt liu 50.000.000
C TK Tin mt
(2b) N TK Phi tr cng nhn vin 70.000.000
C TK Tin mt 70.000.000
nh khon phc tp c hnh thnh do bn thn nghip v
Trong cng tc k ton khng c gp nhiu nh khon gim n thnh mt nh
t kh khn cho cng tc kim tra, i chiu ti liu k ton.
Bc tip theo ca ghi s kp sau khi thc hin nh khon cc nghip v l M ti
khon ghi cc nh khon. Khng phn bit nh khon gin
khon phi c thc hin bng mt ln ghi trn ti khon gi l Bt ton.
T nhng iu trnh by trn c th rt ra nhng kt lun c tnh nguyn tc sau:
- Bn cht ca ghi s kp l ghi mi quan h gia cc hin tng kinh
ln ti khon ny v ghi c ti khon khc c lin quan.
46
- Tng s pht sinh bn N ca ti khon lun lun bng tng s pht sinh bn C ca ti
khon c quan h i ng vi nhau.
Trn thc t cng tc k ton, tin cho vic phn nh cc quan h i ng, ngi ta
thit k cc mu s ti khon thch hp vi tng loi hnh doanh nghip.
c m trn mt vi trang
m ton doanh nghip trc ht yu cu hch ton k ton cung
ton. Loi ch tiu c ni
ung nh
ghip v do vy phi gii hn
tnh hnh d tr v tng loi nguyn liu, phn theo chng loi nguyn
t liu
trnh kinh t c phm vi s dng hoc ni
nh nh nguyn liu c chia thnh nguyn vt liu chnh, ph, nguyn liu,
phn tch cp 2.
hn tch cng ging kt cu ca ti khon tng hp. V
Trong trng hp doanh nghip c quy m khng ln, nhu cu chi tit ho v ti sn
khng nhiu nn s lng ti khon cng khng ln, cc ti khon s
s (xem mu Nht k s ci ).
3.4 TI KHON TNG HP V TI KHON PHN TCH
Qun l kinh t trn quy
cp nhng thng tin chung, c ni dung tng hp v i tng hch
d th cn cn thit cho vic t chc thng tin kinh t cc cp qun l doanh nghip,
ngnh v nn kinh t quc dn. Nhng ch tiu ny do cc khon tng hp cung cp nh: Ti
khon ti sn c nh, nguyn vt liu, thanh ton vi ngn sch...
Ti khon tng hp l cn c ch yu lp bng cn i vi k ton, v bng bo co k
ton ny c nhim v cung cp tnh hnh v nhiu mt ca doanh n
nhng tiu chun chung.
Tuy vy, qun l kinh t, nht l khu qun l nghip v, li i hi nhng ch tiu c
mc chi tit hn, nh
v , phn theo chng loi v quy cch, tnh hnh thanh ton vi ngn sch v tng ch tiu: li,
thu, chnh lnh gi..vv... khng c nhng ti liu c ni dung t m nh th s khng cn c
lp k hoch v nhiu mt cng tc doanh nghip v khng ti liu nh gi tnh hnh
c su sc. Do vy cng vi ti khon tng hp phi c cc ti khon phn tch, nhm cung cp
nhng ch tiu chi tit b sung cho ch tiu tng hp.
Ti khon tng hp v ti khon phn tch u gn vi i tng hch ton k ton: ti
khon tng hp tp hp nhiu loi ti sn hoc qu
dung ging nhau nh cc loi nguyn vt liu chnh, ph v.v... c tp hp trong mt ti khon
nguyn vt liu
Ti khon phn tch, ngc li, phn chia i tng hch ton k ton thnh nhiu b
phn nh phn
bao b vv...trong mi nhm i tng hoch ton, k ton li c chi tit ho nh vt liu l thp
li c phn nh theo loi thp trn, thp tm...vi cc quy cch khc nhau.
Trong thc t ti khon phn tch c tn gi l tiu khon theo ni dung phn nh ca mi
loi tiu khon, c th phn chi tit thnh ti khon phn tch cp 1, ti khon
Thc cht ca vic quy nh ti khon tng hp v ti khon phn tch cc cp l s phn
t i tng hch ton k ton, phc v yu cu qun l kinh t.
Ti khon tng hp v ti khon phn tch c mi quan h mt thit khng nhng v ni
dung phn nh m c v kt cu ghi chp.
V ni dung phn nh,ti khon phn tch c ni dung phn nh ca ti khon tng hp.
Do mi quan h , kt cu ca ti khon p
tr ca s d u k, ca s d cui k, ca s pht sinh tng, s pht sinh gim ca hai loi ti
khon ny ging nhau. C c im ny l do vic ghi chp trn ti khon tng hp v ti khon
phn tch c tin hnh ng thi song song: mt khi ghi nghip v kinh t vo ti khon
phn tch, gia ti khon tng hp v ti khon phn tch khng c quan h ghi chp i ng vi
47
nhau; ch c th ghi bt ton kp theo quan h i ng gia cc ti khon phn tch ca mt ti
khon tng hp. Trong thc t, ngi lm cng tc k ton da vo c im ny kim tra
tnh chnh xc ca vic ghi chp s sch k ton.
Tuy vy, gia ti khon tng hp v ti khon phn tch cng c nhng c im khc
nhau. ti khon tng hp, c vic ghi chp c thc hin vi mt thc o duy nht: gi tr.

ti khon phn tch, vic ghi chp c thc hin khng ch bng thc o gi tr, m c th cn
dng n cc loi thc o khc nh thc o hin vt b sung. Ngoi ra ti khon phn tch
cn c th c cc iu kin ghi chp khc lm r tnh hnh ca i tng hch ton k ton.
Ly ti khon ti sn Nguyn vt liu lm v d minh ho ni dung phn nh v kt
cu ca ti khon tng hp v ti khon phn tch.
Gi s, doanh nghip c hai loi vt liu A v B. Tnh hnh tn kho u thng 1 nm 200N
v tnh hnh tng gim vt liu trong thng nh sau:
Ch tiu S lng (kg) Gi n v () Thnh tin ()
Tn kho u k - Vt liu A 1
u B
.000 5.000 5.000.000
- Vt li
Cng
300
x
10.000
x
3.000.000
8.000.000
Tng, gim trong k
1. M A
u B
u A
u B
B
70
600
500
200
1.500
5.00
10.000
5.000
10.000
10.000
6.000.000
2.000.000
1.500.000
ua vo: - Vt liu
- Vt li
Cng:
2. Xut dng ln th I
- Vt li
- Vt li
3. Xut dng ln th II
- Vt liu A
- Vt liu
0
800

0

5.000

3.500.000
9.500.000
2.500.000
4.000.000
h vo cc ti kho hp v p h nh
Thng 1..Nm 200N
n v tnh: ng
Ch ng t
Tnh hnh trn c phn n n tng hn tc sau:
Ti khon tng hp:
Tn Ti khon:Nguyn liu, vt liu

S Ngy

N

C
Din gii
S d u 8 .000 k .000
.
.
..
Mua, nhp kho vt t
h I
9.500.000
4.500.000
5.500.000
.
..
..
Xut dng ln t
Xut dng ln th II
Cng pht sinh 9.500.000 10.000.000
S d cui k 7.500.000

S li u trn biu di ch T nh sau: c n trn ti khon

48
N TK Nguyn vt liu C
ghip v 1 :9.500.000 ghip v 2 :4.500.000
S d K : 8.000.000

N

N
Nghip v 3: 5.500.000

Cng PS: 9.500.000 Cng PS: 10.000.000
S d CK: 7.500.000
Ti khon ph
n v tnh: ng
Din gii S
l
n
(
Thnh Din gii S
l
n tch:
Ti khon Vt liu A
n Thnh
ng
(kg)
gi
ng)
tin () ng
(kg)
gi
()
tin ()
S d u k 5.00 1.000 5.000 0.000
Nghip v 1 7000 5.000 3.500.000 Nghip vu 2 00 .000 .500.000
nghip v 3
5
800
5
5.000
2
4.000.000
Tng s pht sinh 700 5.000 3.500.000 t sinh
N
Tng s ph
C
1.300 5.000 6.500.000
S d cui k 400 5.000 2.000.000

Ti khon Vt liu B
n v tnh: ng
Din gii S n
)
Thnh Din gii S
)
n Thnh
lng
(kg)
gi ( tin () lng
(kg)
gi ( tin ()
S d u k 300 10.000 3.000.000
Nghip v 1 600 10.000 6.000.000 Nghip vu 2 00 0.000 200.000
1 Nghip vu 3
2
150
1
10.000 .500.000
Tng s pht sinh 600 10.000 6.000.000 t sinh
N
Tng s ph
C
350 10.000 3.500.000
S d cui k 550 10.000 5.500.000

3.5. PHN LOI TI KHON K TON
i dung, cng dng v mc phn nh khc
cc ti khon k ton c chia lm
c ti
Do ti khon k ton c nhiu loi, vi n
nhau nn vn dng c hiu qu h thng ti khon trong cng tc k ton hng ngy, ph hp
vi c im hot ng sn xut- kinh doanh ca doanh nghip, cn thit phi phn loi ti khon.
Phn loi ti khon l vic sp xp cc loi ti khon khc nhau vo tng nhm cng nh trn
thc t cng tc k ton, ti khon thng c phn theo cc cch sau:
3.5.1. Phn loi ti khon theo ni dung kinh t.
Cn c vo ni dung kinh t m ti khon phn nh,
bn loi c bn: ti khon phn nh ti sn, ti khon phn nh ngun hnh thnh ti sn, ti
khon phn nh doanh thu (v thu nhp), ti khon phn nh chi ph. Trong tng loi trn, c
khon li c phn chia theo tng nhm nh tu thuc vo ni dung ca ti khon. Vic phn
loi ti khon theo ni dung kinh t c th hin qua bng 3.1

49
Ti khon ti - Hng tn kho,
thu tin u t ti chnh ngn hn
sn lu ng
- Cc khon phi

Ti khon
hu ti chnh
phn nh
ti sn
Ti khon ti
sn c nh
- Qu trnh XDCB
- TSC hu hnh,
- TSC v hnh
- Ti sn c nh t

H
Ti khon
i
p
ngun vn
ch s hu
- Vn gp c phn
- Li cha phn ph
- Cc qu doanh nghi
Ti khon

vay di hn)
V.
phn nh
ngun hnh
thnh ti
sn
Ti khon n
phi tr
- N vay (vay ngn hn,
- N phi tr ngi bn, n phi tr CN
Ti khon
ng bn tr li
doanh thu
bn hng
- Doanh thu bn hng)
- Gim gi hng bn, h
- Doanh thu hot ng ti chnh.

Ti khon

ng ti chnh
phn nh
doanh thu
v thu nhp
Ti khon
thu nhp
-thu nhp khc
- Thu nhp hot

TK chi phi
ng, chi ph qun l
ng ti chnh.
yn vt liu trc tip,
hot ng
SXKD
- Chi ph thi k (chi ph bn h
doanh nghip)
- Chi ph hot
- Chi ph sn xut (chi ph ngu
chi ph nhn cng trc tip, chi ph sn xut chung).

HNG
I
HON

ON
i khon
TK chi ph
Chi ph khc

T

T

K

K

T

T
phn nh
chi ph

khc

-

: Phn loi h thng ti khon theo ni dung kinh t
nh gi tr ca ton b ti sn hin c doanh
v u t ngn hn: da vo nhm nhng ti
u t
Loi 2: Loi ti khon phn nh ngun hnh thnh ti sn:
ngun no, i hi k ton
hi s
a bn
thn doanh nghip, do cc ch s hu ng gp ban u v b sung thm trong qu trnh kinh
Bng 3.1
Loi 1: Loi ti khon phn nh ti sn
Loi ti khon ny c s dng phn
nghip bao gm ti sn lu ng v ti sn c nh.
* Nhm ti khon phn nh ti sn lu ng
khon ny, ngi s dng thng tin nm c gi tr ca ton b ti sn lu ng m doanh
nghip c bao gm cc loi tin, cc khon phi thu, gi tr u t ti chnh ngn hn vv....
* Nhm ti khon phn nh ti sn c nh v u t di hn: ti sn c nh v
di hn l nhng ti sn c thi gian thu hi vn di, lun chuyn chm (thng t mt nm hoc
mt chu k kinh doanh tr nn). Thuc nhm ny gm c cc ti khon phn nh ti sn c nh
hu hnh, ti sn c nh v hnh, ti sn c nh thu mua, cc khon u t ti chnh di hn,
vv....
bit c ti sn ca doanh nghip c ti tr t nhng
p dng cc ti khon phn nh ngun hnh thnh ca ti sn. Do ti sn ca doanh nghip
c hnh thnh t hai ngun ch yu nn loi ti khon ny cng c chia lm hai nhm:
- Nhm ti khon phn nh ngun vn ch s hu: vn ch s hu l s vn t c c
50
doanh. V th, nhm ny bao gm nhng ti khon phn nh ngun vn kinh doanh, ngun vn
xy dng c bn, cc qu doanh nghip, thu nhp cha phn phi, vv...
* Nhm ti khon phn nh cng n phi tr: y l nhng ti khon c s dng
theo di cc khon n, vay v ngha v phi ng ca doanh nghip. Thuc loi ny bao gm cc
ua cc ti khon ny, k ton s phn nh c ton b cc khon doanh thu, thu
hp c
nh
p hp v kt chuyn chi ph thuc cc hot ng sn xut-
m cc ti khon phn
ph hp vi
ti khon k ton trc ht s c cn c vo cng dng (biu hin
ra v thng tin) ca ti khon sp xp
o tn
khon nghip v.
Loi ti khon so snh
ti khon phn nh tin vay, phn nh s phi tr ngi bn, ngi nhn thu, phi tr cng nhn
vin chc, vv...
Loi 3: Loi ti khon phn nh doanh thu v thu nhp t cc hot ng kinh doanh.
Thng q
n ng nh cc khon lm gim doanh thu, thu nhp ca cc hot ng kinh doanh. T , xc
c tng s doanh thu thun (v thu nhp thun) t cc hot ng. Thuc loi ny bao gm
cc ti khon phn nh doanh thu bn hng ca hot ng sn xut kinh doanh v thu nhp ca
hot ng ti chnh, hot ng khc.
Loi 4: Loi ti khon phn nh chi ph hot ng kinh doanh.
y l cc ti khon dng t
kinh doanh, hot ng ti chnh v hot ng khc. Thuc loi ny bao g
nh chi ph nguyn, vt liu trc tip, chi ph nhn cng trc tip, chi ph bn hng...
Vic phn loi ti khon theo ni dung kinh t l c s cho vic xy dng h thng ti
khon k ton thng nht ng thi l cn c mi doanh nghip la chn ti khon
iu kin c th ca mnh.
3.5.2. Phn loi ti sn theo cng dng v kt cu.
Theo cch ny, cc
qua tc dng ca ti khon, trong vic phn nh, kim t
v g loi ging nhau ri da vo cng dng c th v kt cu ca ti khon c cng cng
dng v nguyn tc ghi chp. Cch phn loi ny to iu kin thun li cho vic tnh ton, xc
nh cc ch tiu cn thit cung cp cho qun l.
Da vo cng dng v kt cu ca ti khon, cc ti khon s c chia thnh ba loi:
Loi ti khon c bn, ti khon iu chnh v ti
Vic phn loi ti khon theo cng dng v kt cu c th khi qut qua bng 3.2

Loi ti khon tnh gi thnh
Loi ti khon
nghip v
Loi ti khon phn phi
Loi ti khon iu chnh gin tip Loi ti khon iu
chnh
Loi ti khon iu chnh trc tip
Ti khon hn hp
Loi ti khon phn nh ngun vn ch s
hu

H
TH
K
T
Loi ti khon c
n
NG
TI
HON
K
ON

b

Ti khon phn nh ti sn

Bng 3.2. Phn loi ti khon theo cng dng v kt cu
51
a. Loi ti khon c bn.
p tnh hnh bin ng
n v theo ngun hnh thnh ti sn. Thuc nhng ti khon c
Nguyn vt liu, vt liu,....
n vay ngn hn, vay di
n,
TI KHON NGUN VN C
d u k :Phn
ti sn

n
nh cc nghip v

nh cc nghip v
S d u k :Phn

gi tr ngun hnh
Nhng ti khon c bn l nhng ti khon dng phn nh trc ti
ca vn ti sn theo c theo ti s
bn bao gm ba nhm: nhm nhng ti khon phn nh ti sn, phn nh ngun vn v nhm
nhng ti khon hn hp.
- Nhm ti khon phn nh ti sn nh ti khon Ti sn c nh hu hnh Ti sn c
nh v hnh, Tin mt
- Nhm ti khon phn nh ngun vn (ngun hnh thnh ti sn hay cn gi l nhm ti
khon phn nh cng n v ngun vn ch s hu) nh cc ti kho
h Ngun vn kinh doanh, Ngun vn xy dng c bn.
- Nhm ti khon hn hp (cn gi l nhm ti khon bt nh) nh cc ti khon phi
thu ca khch hng, phi tr cho ngi bn.
Cc ti khon ny c kt cu c th nh sau:

N TI KHON TI SN C N
S
nh gi tr ti sn hin
c u k

Pht sinh c: Ph
Pht sinh N: Phn
nh cc nghip v lm
tng gi tr
trong k

lm gim gi tr ti
sn trong k

Pht sinh c: Phn
nh ngun hnh thnh
ti sn hin c u
lm gim gi tr
ngun hnh thnh ti
sn trong k
k
Pht sinh C:Phn
nh cc nghip v lm
tng
thnh ti sn trong k
Cng Pht sinh tng Cng Pht sinh gim Cng Pht sinh tng Cng Pht sinh gim
S d cui k :Phn
n

nh gi tr ti sn hi
c cui k

S d cui k : Ngun
hnh thnh ti sn
cui k

TI KHON HN HP
(Chng hn TK thanh ton vi ngi mua )
S d u k :Khon
:Tin ng trc ca
N C
cn phi thu
S d u k
ngi mua c
ngi mua u k
n ph
n li u k.
- S tin ngi mua thanh ton
- Kho i thu ca ngi mua tng
thm trong k
- Gi tr vt t hng ho gia cho
ngi mua lin quan n s tin t
trc

trong k
-S tin ngi mua ng trc trong
k

Cng Pht sinh Cng Pht sinh
S d cui k :Phn nh s tin cn

cui k:Phn nh s tin
g trc cui k phi thu cui k
S d
cn ngi mua n

b. L chnh
Ti khon iu chnh l ti khon c s dng tnh ton li cc ch tiu c phn
nh c cp s liu xc thc v tnh hnh ti sn ti thi im tnh
ton. Nh vy s tn ti ca loi ti khon iu chnh lun gn vi loi ti khon c bn.
oi ti khon iu
c ti khon c bn nhm cung
52
S d s dng cc ti khon iu chnh l do c im mt s ti sn s dng lu di nn
bn cnh gi ban u (nguyn gi), cn phi xc nh gi tr cn li sau qu trnh s dng. Mt
khc gi tr ca ti sn c th thay i do mt s tc ng bn ngoi (do gi c ti sn thay i, do
iu chnh gin tip gi tr ca ti sn: da vo nhng ti khon ny
ti sn c nh hu hnh, Hao mn
i sn h v hnh", D phng gim gi u t
gn h
n nh Chnh lch nh gi li ti sn, Chnh
ch t g
ng tnh nghip v k thut x l s liu, cn c vo cng dng c th v
ia lm cc nhm sau:
ton.
chi ph sn xut chung), chi
h
.
n: gm cc ti khon phn nh cc khon chi ph
ht sin theo chi ph phi tr) hoc khi pht sinh s lp d ton phn
ti khon ny c kt cu nh sau:
Bn N: Tp hp ton b cc khon chi ph phi tr thc t pht sinh.
t gi ngoi t thay i...),
V kt cu, cc ti khon iu chnh bao gi cng ngc vi kt cu ti khon c bn m
n iu chnh. Da vo cng dng, c th chia cc ti khon iu chnh vo hai nhm.
- Nhm ti khon
tnh ra gi tr cn li ca ti sn hay gi tr thc ca ti sn.
* Gi tr cn li = Nguyn gi Gi tr hao mn
* Gi tr thc ca ti sn = Gi tr ghi s- Gi tr d phng
Thuc nhm ny bao gm cc ti khon Hao mn
t c nh thu ti chnh, Hao mn ti sn c n
n n, D phng phi thu kh i vv...
- Nhm ti khon iu chnh trc tip gi tr ca ti sn: da vo nhng ti khon ny, k
ton tin hnh iu chnh gi tr ti sn tng thm (hoc gim i) do nhng tc ng bn ngoi.
Thuc nhm ny bao gm cc ti kho
l i ngoi t.
c. Loi ti khon nghip v
Ti khon nghip v l ti khon c cng dng tp hp s liu cn thit ri t s dng
cc phng php ma
kt cu ca ti khon loi ny c ch
- Nhm ti khon phn phi. nhm ti khon phn phi l nhm nhng ti khon dng
tp hp s liu ri t phn phi cho cc i tng lin quan (i tng s dng). Thuc nhm
ny gm cc ti khon tp hp phn phi v phn phi theo d
- Cc ti khon tp hp phn phi: gm cc ti khon s dng tp hp chi ph ri phn
phi chi ph (kt chuyn chi ph) cho cc i tng lin quan. Thuc nhm ny gm c cc ti
khon phn nh chi ph sn phm (chi ph nguyn, vt liu trc tip;
ph thi k (chi ph bn hng, chi ph qun l doanh nghip) v chi ph thuc cc hot ng khc
(chi ph hot ng ti chnh, chi ph khc).
Cc ti khon tp hp phn phi c kt cu nh sau:
Bn N: Tp hp chi ph thc t pht sinh
Bn C: Cc khon ghi gim chi p
Kt chuyn chi ph
Ti khon tp hp phn phi khng c s d
- Cc ti khon phn phi theo d to
p h d ton lp t trc (
phi cho cc i tng s dng (chi ph tr trc). Cc
+ Ti khon Chi ph phi tr: dng phn nh cc khon chi ph s pht sinh trong thi
gian ti vi quy m ln, c quan h ti nhiu k kinh doanh nh chi ph sa cha ln ti sn c
nh theo k hoch, li tin vay s tr, tin lng ngh php ca cng nhn sn xut.v.v....
53
Bn C: Cc khon chi ph phi tr ghi nhn theo k hoch ( tnh trc vo chi ph
kinh doanh).
D C: Cc khon chi ph phi tr tnh vo chi ph kinh doanh nhng thc t cha
c tnh ht vo chi ph sn xut kinh doanh do quy m chi ph ln hoc do bn thn
t dng; gi tr cng trnh sa cha ln ti sn c nh ngoi k hoch; gi tr bao b lun
huyn
tp hp chi ph sn xut v
ung c v, dch v.
c khon ghi gim chi ph

doanh d dang, Chi ph u
xay d cc ti khon dng tnh gi thnh vt liu, cng
, cng c, dng c, Hng ho,
t t, hng ho tn kho.
anh bng cch so snh gia hai bn N v bn C ca tng ti khon,
uc lo h thu bn hng, doanh thu
nh kt qu.
doanh (li)
g tiu th sn phm, hng ho, dch v.
n ca hot ng khc
pht sinh.
+ Ti khon Chi ph tr trc: chi ph tr l nhng khon chi ph thc t pht sinh
nhng cha
chi ph c lin quan ti nhiu k kinh doanh. Thuc chi ph tr trc gm c gi tr cng c, dng
c nh xu
c , dng cho thu..
Bn N: Tp hp ton b chi ph tr trc thc t pht sinh.
Bn C: Phn b dn chi ph tr trc.
D N: cc khon chi ph tr trc thc t pht sinh nhng cn li cha phn b vo
chi ph kinh doanh.
- Nhm ti khon tnh gi thnh: nhm ti khon ny dng
c p s liu tnh gi thnh sn phm, lao
Bn N: Tp hp cc chi ph sn xut pht sinh trong k.
Bn C:- C
- Tng gi thnh sn phm, lao v hon thnh
D N: Phn nh chi ph sn xut d dang.
Thuc nhm ny c cc ti khon Chi ph sn xut kinh
t ng c bn d dang. Ngoi ra cn c
c, hng ho, mua ngoi nh cc ti khon Nguyn vt liu
...Cc ti khon ny c kt cu nh sau:
Bn N: Tp hp cc chi ph lin quan n vic mua sm vt t, hng ho (gi mua v chi
ph thu mua, lp t)
Bn C: Tr gi vn (gi thnh) vt t, hng ho xut s dng.
D N: Tr gi vn (gi thnh) v
- Nhm ti khon so snh: nhm ti khon ny c s dng xc nh cc ch tiu cn
thit v hot ng kinh do
th i ny c cc ti khon phn nh doanh thu, thu nhp nh doan
tiu th ni b, thu nhp hot ng ti chnh...v ti khon xc
Ti khon xc nh kt qu c kt cu nh sau:
Bn N: Gi vn hng tiu th
Chi ph bn hng
Chi ph qun l doanh nghip
Chi ph hot ng ti chnh
Chi ph khc
Kt chuyn k qu kinh
Bn C: Doanh thu thun ca hot n
Thu nhp thun ca hot ng ti chnh
Thu nhp thu
54
Kt chuyn kt qu kinh doanh (l)
Cc ti khon phn nh doanh thu (v thu nhp) t hot ng bn hng v cc hot ng
thu hoc thu nhp (thu tiu th, cc khon
u hng b tr li).
i chnh
c phn theo quan h vi cc bo co ti chnh. Theo cch phn loi ny, ti khon k ton
c ch
ti chnh, hot ng khc c kt cu nh sau:
Bn N: Tp hp cc khon lm gim doanh
chit khu thng mi, gim gi hng bn, doanh th
Kt chuyn sang doanh thun( hoc thu nhp thun) t hot ng tiu th sn phm, hng
ho dch v (hoc hot ng ti chnh, hot ng khc).
Bn C: Tng s doanh thu bn hng (hoc thu nhp hot ng ti chnh, hot ng
khc).
Nhm cc ti khon so snh cui k khng c s d do kt chuyn ht.
3.5.3. Phn loi ti khon theo quan h vi bo co t
thun li cho vic lp, kim tra cc bo co ti chnh, cc ti khon m n v s dng
li
ia lm 3 loi th hin qua bng 3.3.

Ti khon ti sn
Ti khon phn nh ngun vn ch s hu
Loi ti khon thuc
bng cn i k ton
Loi ti khon phn phi
Loi ti khon iu chnh gin tip

H
THNG
Loi ti khon ngoi
a ch s hu khc
bng cn i k ton
Ti khon ti sn c
Ti khon chi ph
Ti khon phn nh doanh thu
TI
KHO N
bo co kt qu kinh
K
TON
Loi ti khon thuc
doanh
Ti khon kt qu

.3. Ph co ti chnh
a.Cc ti khon t
on thu cn i k ton l s d cui k bn N
oc bn c, phn nh ton b ti sn ca doanh nghip gi theo tr v theo ngun hnh thnh ti
sn. Cc ti n v nhm
y l nhng ti khon b sung nhm lm r mt s ch tiu c phn nh trong bng

n i

Bng 3 n loi ti khon theo m
huc bng cn i k to
c bng
i quan h vi bo
n
Cc ti kh nhng ti khon c
h
khon ny c th chia lm hai nhm: nhm ti khon phn nh gi tr ti s
ti kho n phn nh ngun hnh thnh ti sn.
Nhm ti khon phn nh gi tr ti sn bao gm cc ti khon phn nh ti sn c nh v
u t di hn (ti khon ti sn c nh hu hnh, ti khon ti sn c nh v hnh, ti khon ti
sn c nh thu ti chnh, ti khon gp vn lin doanh...) cng cc ti khon phn nh ti sn
lu ng v u t ngn hn (ti khon tin mt, tin gi ngn hng, ti khon nguyn vt
liu...vv).
Nhm ti khon phn nh ngun hnh thnh ti sn: gm cc ti khon phn nh ngun
vn ch s hu v cng n phi tr.
b. Cc TK ngoi bng cn i k ton.

c k ton. ng thi cc ti khon ny cn phn nh mt s ti sn khng thuc quyn s
hu ca n v nhng n v ang nm gi, qun l v s dng. Cc ti khon ny c s d n
55
v ghi chp bng cch ghi n. Thuc lo c i ny bao gm cc ti khon nh l ti khon ti
n thu
ng, gi vn bn hng, ti
vi phn nh ca ti khon, gip cho k ton la chn c nhng ti
hon c
thng ti khon k ton Vit nam do B ti chnh ban hng theo quyt nh s 15/ Q-
TC ngy 20 thng 3 nm 2006. H thng c sp xp theo nguyn tc cn i gia gi tr ti
l thng tin cng nh thu thp
s ngoi; ti khon vt t, hng ho nhn gi h, nhn gia cng..
c. Cc ti khon thuc bo co kt qu kinh doanh
Cn c vo s liu phn nh trn cc ti khon ny, k ton s tnh ton cc ch tiu ghi
vo bo co kt qu kinh doanh. y l nhng ti khon khng c s d, thuc cc ch tiu chi
ph, doanh thu, thu nhp v kt qu nh ti khon doanh thu bn h
khon chi ph qun l vv...
Ngoi cc cch phn loi ni trn, ti khon k ton cn c phn theo mc phn nh
(chia thnh ti khon tng hp v ti khon chi tit), theo phm vi s dng (chia thnh ti khon
thuc k ton ti chnh v ti khon thuc k ton qun tr). Nhng cch phn loi ny gp phn
lm r hn ni dung v phm
k n thit.

3.6. H THNG TI KHON K TON VIT NAM
3.6.1. Tng quan v h thng ti khon k ton Vit nam.
H
B
sn v ngun hnh thnh ti sn, ph hp vi cc ch tiu phn nh trn cc bo co ti chnh. Cc
ti khon c m ho, thun li cho vic hch ton v x
thng tin. Do cc ti khon k ton c chia lm cc nhm ln, trong mi nhm li c chia
thnh tng loi khc nhau theo ni dung kinh t m ti khon phn nh. C th tm tt h thng
k ton qua bng 3.4.

TI SN NGUN VN
Loi 1: Ti sn lu

ng v
u t ngn hn
Loi 2: T v u
t di hn
Loi 3: N phi tr
Loi 4: Ngun vn ch s hu
i sn c nh
TNG CNG TI SN TNG CNG NGUN VN
Cc ti khon thuc bng
cn i k ton (loi 1,
loi 2, loi 3, loi 4)
TI SN LOI 0 bng
cn i k ton
Cc ti khon ngoi
CHI PH THU NHP
Loi 6: Chi ph SXKD Loi 5:
Loi 8: chi ph khc
Doanh thu bn hng
Loi 7: Thu nhp khc
Loi 9: x u kinh doanh

c nh kt q
Cc ti khon thuc bo
co kt qu

n loi tng n k ton
i k ton: gm cc ti khon thuc loi 1 v loi 2
(p c loi 3 v loi 4 (phn nh ngun hnh thnh ti sn).

Bng 3.4: Ph qut h thng ti kho .
Nhm cc ti khon thuc bng cn
hn nh ti sn) v cc ti khon thu
56
Nhm cc ti khon ngoi Bng cn i k ton: TK loi 0.
cc ti khon phn nh chi
ph ( lo
.6.2.
th hin. iu ny cho php ngi lm k ton v cn b qun l la chn
a ch tiu, to iu kin d dng cho vic tp
hp cc cn thit lp cc bo co ti chnh. C th:
t u bng k hiu ca ti
n cp 1 bao gm ba ch s thp phn, trong , ch s u tin phn nh s th
ca l a ti
hon.
n hn
S 1 ng u phn nh loi (Loi 1: Ti sn lu ng), s 2 ng gia phn nh s nhm
th t ca ti khon (ti khon u tin
a m b
n) mang ton b k hiu ca ti khon cp 1 (121) v nh
iu v tn gi ca cc ti khon
bao gi cng chi tit ni dung ca ti khon tng hp chia ra n.

tn gi gia cc ti khon tng
p cc loi hc nh n h mt thit vi nhau, cng phn nh mt i
ng t khc v tnh
d: phn hnh ngn hn v di hn, k ton s dng cc
chng khon di hn
Nhm cc ti khon thuc bo co kt qu kinh doanh: Gm
i 6, loi 8), phn nh doanh thu v thu nhp (loi 5, loi 7) v ti khon xc nh kt qu
kinh doanh. (loi 9).
3 nh s hiu v tn gi cc ti khon.
a. nh s hiu
S hiu (m s) v tn gi ca ti khon c s dng phn nh tng qut ni dung
kinh t m ti khon
c cc nghip v theo tng ch tiu v chi tit c
mc, khon mc
- S th t t 1 n 9 lm thnh s u tin ca th t tt c cc ti khon trong loi c
cp n.
- K hiu ca cc ti khon trong tng loi bao gi cng bt u t k hiu ca loi.
- K hiu ca cc tiu khon (ti khon cp 2) bao gi cng b
khon tng hp (ti khon cp 1) chia ra n.
Ti kho
t oi, ch s th 2 phn nh s th t ca nhm v ch s th 3 phn nh s th t c
k
V d: Ti khon 121 - u t chng khon ng
1211- C phiu
1212- Tri phiu

(nhm 12: u t ngn hn) v s 1 cui phn nh s
c i nhm t u t s 1).
Hai ti khon cp 2 (tiu kho
theo th t 1211 n 1212.
Tng t, ti khon 211 ti sn c nh hu hnh cng c nh k hiu nh vy.
b. Mi lin h gia s h
Ti khon tng hp (cp 1) v ti khon phn tch (cp 2).
Ti khon phn tch
V d: Ti khon 111 - Tin mt c chia thnh 3 loi:
1111 - Tin Vit Nam
1112- Ngoi t
1113- Vng bc, qu
Ti khon tng hp cc loi khc nhau: V k hiu v
h k au thng thng c qua
t uy cht.
V nh cc khon u t ti c
ti khon:
TK 121 u t chng khon ngn hn
TK 221 u t
57

TK 228 u t di hn khc
k ton s dng cc ti khon:
hn
i hn
(c cp 1 v cp 2):
8 tn i dung khc ca tng nhm, tng ti khon.
TK 128 t ngn hn khc
TK 1388 phi thu khc
huc TSC hu hnh).
h khc
n khc
khc
c (thuc chi ph sn xut chung)
c (thuc chi ph bn hng)
(thuc chi ph qun l doanh nghip)
g ch cc khon d phng.
thng nht v tn gi v k hiu. V d,
loi 6
, 6414, 6424.
7, 6427
, 6428
V TK 128 u t ngn hn khc

phn nh ti sn th chp, k cc, k qu,
144 - Th chp, k cc, k qu ngn
244 K cc, k qu di hn
344 - Nhn k cc, k qu d
- vv..
ngha ca mt vi con s tn cng ca ti khon
S cng thng dng ch cc n
V d:
u
TK1368 - phi thu ni b khc
TK 138 phi thu khc

TK 2118 ti sn c nh khc (t
TK 2138 ti sn c nh v hn
TK 228 - u t di h
TK 3338 - Cc loi thu
Tk 338- Phi tr, phi np khc
TK 3388 - Phi tr khc
TK6278 - Chi ph bng tin kh
TK 6418 - Chi ph bng tin kh
TK 6428 - Chi ph bng tin khc
S 9 tn cng thng dn
TK 129 - D phng gim gi u t ngn hn
TK 139 - D phng phi thu kh i
TK 159 - D phng gim gi hng tn kho
TK229 - D phng gim gi u t di hn
Ngoi ra, trong tng nhm, tng loi cng c s
chi ph sn xut kinh doanh:
Ch ph nhn vin: 6271, 6411, 6421
Chi ph vt liu: 6272, 6412, 6422
Chi ph dng c: 6273, 6413, 6423
Chi ph khu hao: 6274
Chi ph dch v mua ngoi: 6277, 641
Chi ph bng tin khc: 6278, 6418

58
3.6.3. Danh mc H thng ti khon k ton Vit nam.
an hnh km theo Quyt nh s 15/Q-BTC ngy 20 thng 3 nm 2006 ca B trng B Ti
hnh)

(B
c
S S HIU TK
TT Cp 1 Cp 2 TN TI KHON GHI CH
1 2 3 4 5

LOI TK 1

T I SN NGN HN
01 111 Tin mt
1111 Tin Vit Nam
1112 Ngoi t

1113 Vng, b c, kim kh qu, qu
02 112 Tin gi Ngn hng Chi ti t theo
1121 Tin Vit Nam tng ngn hng
1122 Ngoi t
1123 Vng, bc, kim kh qu, qu
03 113 Tin ang chuyn
1131 Tin Vit Nam

1132 Ngoi t
0 1 4 21 u t chng khon ngn hn
12 1 1 C phiu

1212 Tri phiu, tn phiu, k phiu
0 1 n hn khc 5 28 u t ng
12 1 8 Tin gi c k hn

1288 u t ngn hn khc
0 1 n hn 6 29

D phng gim gi u t ng
07 131 Phi thu ca khch hng Chi tit theo
i tng
0 1 u tr 8 33 Thu GTGT c kh
13 1 a, 3 Thu GTGT c khu tr ca hng h
dch v

1332 Thu GTGT c khu tr ca TSC
09 136 Phi thu ni b
1361 Vn kinh doanh cc n v trc thuc

1368 ni b khc Phi thu
1 1 0 38 Phi thu khc
13 1 l 8 Ti sn thiu ch x
1385 Phi thu v c phn ho

1388 Phi thu khc
11 139

D phng phi thu kh i
1 1 Chi tit theo i tng 2 41

Tm ng
1 1 n 3 42

Chi ph tr trc ngn h
14 144

Cm c, k qu, k cc ngn hn
15 151

Hng mua ang i ng
16 152 Nguyn liu, vt liu Chi tit theo yu cu
qun l
17 153

Cng c, dng c
18 154

Chi ph sn xut, kinh doanh d dang
59
1 2 3 4 5
19 155 Thnh phm
20 156 Hng ha
1561 Gi mua hng ha
1562 Chi ph thu mua hng ha

1567 ng sn Hng ha bt
21 157

Hng gi i bn
2 1 thu n v c XNK c
p kho bo thu
2 58 Hng ho kho bo
l
2 1 g tn kho 3 59

D phng gim gi hn
24 161 Chi s nghip
16 1 1 Chi s nghip nm trc

1612 Chi s nghip nm nay
LOI TK 2

TI SN DI HN
2 2 5 11 Ti sn c nh hu hnh
2111 Nh ca, vt kin trc
2112 My mc, thit b
2113 Phng tin vn ti, truyn dn
21 4 1 Thit b, dng c qun l
2115 Cy lu nm, sc vt lm vic v cho sn
phm

2118 TSC khc

2 2 6 12 Ti sn c nh thu ti chnh
2 2 7 13 Ti sn c nh v hnh
2131 s dng t Quyn
2132 Quyn pht hnh
21 3 3 Bn quyn, bng sng ch
21 4 3 Nhn hiu hng ho
2135 Phn mm my vi tnh
2136 Giy php v giy php nhng quyn

2138 TSC v hnh khc
2 2 8 14

Hao mn ti sn c nh
2141 Hao mn TSC hu hnh
2142 Hao mn TSC thu ti chnh
2143 Hao mn TSC v hnh

2147 t Hao mn bt ng sn u
2 2 9 17

Bt ng sn u t
3 2 0 21

u t vo cng ty con
3 2 1 22

Vn gp lin doanh
3 2 2 23

u t vo cng ty lin kt
33 228 u t di hn khc
22 1 8 C phiu

2282
2288
Tri phiu
u t di hn khc

34 229

D phng gim gi u t di hn
3 2 c bn d dang 5 41 Xy dng
2411 Mua sm TSC
2412 Xy dng c bn
60
1 2 3 4 5
24 3 1 Sa cha ln TSC
3 2 c di hn 6 42

Chi ph tr tr
3 2 p hon li 7 43

Ti sn thu thu nh
38 244 K qu, k cc di hn

LOI TK 3

N PHI TR
39 311

Vay ngn hn
40 315 N di hn n hn tr
41 331 Phi tr cho hi tit theo i tng ngi bn C
42 333 Thu v cc khon phi np Nh nc
33 1 tng phi np 3 Thu gi tr gia
33 1 31 Thu GTGT u ra
33 2 u 31 Thu GTGT hng nhp kh
33 2 3 Thu tiu th c bit
3333 Thu xut, nhp khu
3334 Thu thu nhp doanh nghip
3335 Thu thu nhp c nhn
3336 Thu ti nguyn
3337 Thu nh t, tin thu t

3338
3339
Cc loi thu khc
Ph, l ph v cc khon phi np khc

4 3 o ng 3 34 Phi tr ngi la
3341 Phi tr cng nhn vin

3348 Phi tr ngi lao ng khc
44 3 35

Chi ph phi tr
45 336

Phi tr ni b
4 3 och hp N xy lp c thanh
n theo tin k
och
6 37 Thanh ton theo tin k h
ng xy dng
D
to
h
47 338 Phi tr, phi np khc
33 1 8 Ti sn tha ch gii quyt
3382 Kinh ph cng on
3383 Bo him x hi
33 4 8 Bo him y t
3385 Phi tr v c phn ho
3386 Nhn k qu, k cc ngn hn
3387 Doanh thu cha thc hin

3388 Phi tr, phi np khc
4 3 8 41

Vay di hn
4 3 9 42

N di hn
5 3
3432
3433
i phiu
hiu
0 43
3431
Tri phiu pht hnh
Mnh gi tri phiu
Chit khu tr
Ph tri tri p

51 344

Nhn k qu, k cc di hn
52 347 li phi tr Thu thu nhp hon
53 351 p mt vic lm Qu d phng tr c
54 352 D phng phi tr
61
1 2 3 4 5

LOI TK 4

VN CH S HU

55 411 Ngun vn kinh do h an
4111 Vn u t ca ch u s h
4112 Thng d vn c C.ty c phn phn

4118 Vn khc
56 412

Chnh lch nh gi li ti sn
5 7 4 13 Chnh lch t gi hi oi
4131 Chnh lch t gi hi o
i chnh
i nh gi li
cui nm t

4132 Chnh lch t gi hi oi trong giai
u t XDCB
on
58 414

Qu u t pht trin
59 415

Qu d phng ti chnh
6 4 0 18

Cc qu khc thuc vn ch s hu
61 419

C.ty c phn C phiu qu
62 421 Li nhun cha phn phi
42 1 nm trc 1 Li nhun cha phn phi

42 2 1 Li nhun cha phn phi nm nay
63 431 Qu khen thng, phc li
4311 Qu khen thng
4312 Qu phc li

4313 Qu phc li hnh thnh TSC
64 441

Ngun vn u t xy dng c bn p dng cho DNNN
6 5 4 61 Ngun kinh ph s nghip Dng cho
4611 Ngun kinh ph s nghip nm trc cc cng ty, TCty

4612 Ngun kinh ph s nghip nm nay c ngun kinh ph
66 466 Ngun kinh ph hnh thnh TSC

LOI TK 5

DOANH THU
67 511 Doanh thu bn hng v cung cp dch
v

5111 Doanh thu bn hng ha
5112 Doanh thu b Chi tit theo n cc thnh phm
5113 yu cu Doanh thu cung cp dch v
5114 nh thu tr cp, tr gi qun l Doa

5117 oanh thu kinh doanh bt ng sn u t D
6 5 8 12 Doanh thu bn hng ni b p dng khi
5121 Doanh thu bn hng ha c bn hng
5122 Doanh thu bn cc thnh phm ni b

5123 Doanh thu cung cp dch v
69 515

Doanh thu hot ng ti chnh
7 0 521

Chit khu thng mi
7 5 1 31

Hng bn b tr li
7 5 2 32 Gim gi hng bn
62
1 2 3 4 5

LOI TK 6

CHI PH SN XUT, KINH DOANH
73 611 Mua hng
6111 Mua nguyn liu, v u t i l

6112 Mua hng ha
p dng hng
php kim nh k
cho p
k
74 621

Chi ph nguyn liu, vt liu trc tip
75 622

Chi ph nhn cng trc tip
76 623 Chi ph s dng my thi cng p dng cho
6231 Chi ph nhn cng n v xy lp
6232 Chi ph vt liu
6233 Chi ph dng c sn xut
6234 Chi ph khu hao my thi cng
6237 Chi ph dch v mua ngoi

6238 Chi ph bng tin khc
7 6 7 27 Chi ph sn xut chung
6271 Chi ph nhn vin phn xng
6272 Chi ph vt liu
6273 Chi ph dng c sn xut
6274 Chi ph khu hao TSC

7 6 PP.kim k nh k 8 31

Gi thnh sn xut
7 6 9 32

Gi vn hng bn
8 6 0 35

Chi ph ti chnh
8 6 1 41 Chi ph bn hng
6411 Chi ph nhn vin
6412
6413
b
dng
Chi ph vt liu, bao
Chi ph dng c,
6414 C Chi ph khu hao TS
6415 Chi ph bo hnh

8 6 ghip 2 42 Chi ph qun l doanh n
6421 Chi ph nhn vin qun l
6422 Chi ph vt liu qun l
6423 Chi ph dng vn phng
6424 Chi ph khu hao TSC
64 5 2 Thu, ph v l ph
6426 Chi ph d phng

LOI TK 7

THU NHP KHC
8 7 Chi tit theo hot ng 3 11 Thu nhp khc

LOI TK 8

CHI PH KHC
84 811

Chi ph khc Chi tit theo hot ng
63
1 2 3 4 5
85 821 Chi ph thu t nh nghip hu nhp doa
8211 Chi ph thu TNDN hin hnh

8212 DN hon li Chi ph thu TN
LO K 9 I T

XC NH KT QU KINH DOANH
8 9 6 11 Xc nh kt qu kinh doanh

LOI TK 0

TI KHON NGOI BNG
001

Ti sn thu ngoi
002

Vt t, hng ha nhn gi h, nhn gia
cng
Chi tit theo yu cu
qun l
0 Hng k 03

ha nhn bn h, nhn k gi,
cc

004

N kh i x l
007 cc loi Ngoi t
008 D ton chi s nghip, d n

3 . C M TRA TNH CHNH XC CA VIC GHI PHN NH CC
NGHI KINH T ON K TON
Vic ghi phn nh cc nghip v kinh t, ti chnh pht sinh vo cc ti khon phi m
u s pht sinh trong thng ca tt c cc ti khon tng hp .
ng 3.4)
n v: ngn ng
S d cui k
.7 CH KI
P V PHT SINH VO TI KH

bo tnh chn xc. V vy cun thng sau khi kho s k ton, cn b k ton phi tin kim tra
tnh chnh xc ca vic ghi s.
3.7.1. Kim tra tnh chnh xc ca vic ghi chp trn ti khon tng hp
kim tra tnh chnh xc ca vic ghi chp trn cc ti khon tng hp trong thng, cui
thng k ton phi lp bng i chi
Bng ny c tn gi l Bng cn i ti khon hay Bng i chiu s pht sinh(b

Doanh nghip: ..

BNG I CHIU S PHT SINH
Thng 1 nm 200X

S d u k S pht sinh TT Ti khon
N C N C C N

Ti n mt
Ti n g

i ngn hng
Tng
XXX XXX XXX XXX XXX XXX
Bng 3.4: Bng
t sinh l b
i h u t
h n h : k s
k d cu a tt c cc on k tng dng trong k h on (c i
khon trong b
Cch lp B
chin s p
g k i c
t sinh ki
iu s liu
nhiu c
s d u Bng i chiu s p , s pht inh trong
, s i k c
ng cn
ti kh ton hp s ch t ch t
i k ton).
ng i chiu s pht sinh:
64
- Cui thng kho s k ton tng hp, tnh s d ca tng ti khon.
- Lit k tt c cc ti khon tng hp s dng trong doanh nghip vo bng theo th t:
ti khon phn nh ti sn, ti khon phn nh ngun vn, ti khon phn nh qu trnh kinh
i k ca tng ti
ng cng cui bng kim tra tnh chnh xc ca vic ghi chp trn cc ti khon tng
u k ca cc ti khon
hon.
hp
trn cc
a bng i chiu s pht sinh ny l khng kim tra c sai st v quan h i
ng ti
Cc
TK ghi N
u
k

Tin
mt m
i
cho
NB

v.v
Cng
s PS
bn
N
S d
C
cui
k
doanh.
- Cn c vo s d u k, s cng pht sinh bn n, bn c, s d cu
khon tng hp ghi vo dng v cc ct thch ng trong bng.
- Sau khi k ht s liu ca tt c cc ti khon th tin hnh cng s liu theo tng ct vo
dng t
hp: nu ghi chp ng th dng tng cng cui bng phi m bo cc mi quan h sau:
+ Tng s d N u k ca cc ti khon bng tng s C
+ Tng s pht sinh N trong k ca cc ti khon bng tng s pht sinh C trong k
ca cc ti khon
+ Tng s d N cui k ca cc ti khon bng tng s d C cui k ca cc ti k
Nu s liu dng tng cng khng m bo cc mi quan h cn bng th vic ghi c
ti khon tng hp c s sai st, phi kim tra v sa li cho ng.
Hn ch c
khon. khc phc nhc im ny ngi ta xy dng Bng i chiu s pht sinh
kiu bn c ( bng 3.5):
Doanh nghip: .. BNG I CHIU S PHT SINH
Thng 1 nm 200X
n v: ngn ng

TT
Cc TK
ghi C
S d
N

TGNH

NVL
CP
SXKD

Thnh
Ph
tr
d
dang
ph
d S C
u k
1 - Tin mt
2 - TGNH
3 - NVL
4 - Chi ph
SXKD DD

5 - Thnh phm
6 - Phi tr
ngi bn

v.v
Cng s PS
bn C

S d N
cui k

Bng 3.5: Bng i chin s pht sinh kiu bn c
65
Cch p bng ny cng gm cc bc cng nh cch lp bng c kt cu kiu nhiu ct
nhng chi khc l khi k s pht sinh trong y phi k theo quan h i ng ti
khon. Vic lp bng n hng c s dng.

s d u k, s pht sinh trong k,
d c

TIT S PHT SINH
i bn
n v: ngn ng
S d sinh S d cui k
l
k vo bng n
y mt nhiu thi gian v phc tp nn trong thc t k
3.7.2. Kim tra tnh chnh xc ca vic ghi chp trn ti khon chi tit
Vic ghi chp trn cc ti khon k ton chi tit ch l c th ho s liu k ton ghi
ti khon tng hp, v vy s liu ghi chp k ton chi tit bt buc phi ph hp vi s liu k
ton ghi ti khon tng hp, khng c php c sai s.
kim tra tnh chnh xc ca vic ghi chp trn ti khon k ton chi tit, cui thng cn
b k ton phi lp cc Bng chi tit s pht sinh theo tng ti khon tng hp c m chi tit.
Bng chi tit s pht sinh l bng k i chiu s liu:
s ui k ca cc ti khon chi tit thuc mt ti khon tng hp tng ng.
Kt cu mu bng ny c hai dng sau:
Dng 1: K s liu k ton chi tit bng tin (ch s dng thc o gi tr). V d bng chi
tit s pht sinh ca ti khon Phi tr ngi bn (bng 3.6) .

Doanh nghip: BNG CHI
Thng 1 nm 200X
Ti khon 331: Phi tr ng

u k S pht TT Tn Ngi bn
N C N C N C
1 Cng ty A 25.000 25.000 15.000 15.00
Cn 0 1 -
0
0 g ty B 15.00 0.000 5.00 2
Cng 40.000 35.000 15.000 16.000

Bng 3.6: Bng chi ti t i kh
S u dng cng c chiu k ph i ng ng n t
Phi i bn
Dng 2: K s d: Bng chi tit s
ip: BNG CHI TIT S PHT SINH
uyn vt liu
n v: ngn ng
Tn u k N t trong k Tng cui k
t s ph sinh t on 331

li
tr ng
i im tra hp v s liu t tr i khon
liu k ton chi tit c v mt s lng v gi tr. V
pht sinh ca ti khon Nguyn vt liu (bng 3.7):

Doanh ngh
Thng 1 nm 200X
Ti khon 152: Ng

hp trong k Xu TT Tn
Vt liu
n
v
SL n
gi
Th
tin
n
i
Thnh
tin
SL n
gi
Thnh
tin

nh SL n
gi
Thnh
tin
SL
g
tnh
VL 5.0 00 1
2
2
10.0
12.0
1
A
VL B
VL C
kg
kg
kg
00
00
2
1.4
10.0
14.0
00 0.5
00
6.000

0.000 1.4

14.000
3.000
15.000
2.00
2
1.4
6.000
21.00
0.5
2.
0
1.000
000
000
2
1.4
4.000
7.000 5.
10.0 0

00 .5

5.000 0

14.000 28.000 16.000
30.000 Cng
Bng 3.6: Bng chi tit s pht sinh ti khon 152
66

S liu ng c c m tra ph h p v li ng trn ti kho
Ngu vt li
Cch lp b g chi
- Cui thng kho s k ton chi tit , tnh s d ca tng ti khon chi tit.
hp (cp 1) m chi tit nhiu cp th khi k vo bng ny s k chi tit theo
ca tng ti
g tng cng cui bng kim tra i chiu vi s liu tng ng
sa cha.
I DUNG CHNG III

1. ng ti khon l mt phng php k ton dng phn tch cc nghip v pht sinh
on phn nh. Ti khon c 2 bn Bn
tri ca ti khon gi l bn n v bn phi ca ti khon gi l bn c. Ti khon phn nh
vn c kt cu: pht sinh tng ghi bn c, pht sinh gim ghi bn n,
3.
4. hi n, mt
, nhng trng hp ny hn ch s dng.
ton v x l thng tin cng

d
u
ng i chiu ki i s u t ng n
yn
n tit s pht sinh nh sau:
- Lit k tt c cc ti khon chi tit m cho mt ti khon tng hp (cp 1) vo bng.
Nu ti khon tng
tng cp trt t nh m.
- Cn c vo s d u k: s cng pht sinh bn N, bn C, s d cui k
khon chi tit ghi vo dng v cc ct thch ng trong bng.
- Sau khi k ht s liu ca tt c cc ti khon m th tin hnh cng s liu cc ct
s tin theo tng ct vo dn
ti khon tng hp
Khi i chiu nu c sai st th phi tm nguyn nhn v

TM TT N
i
theo ni dung kinh t.
2. Tn ti khon phn nh i tng k ton m ti kh
ti sn c kt cu: pht sinh tng ghi bn n, pht sinh gim ghi bn c, s d bn n. Ti
khon phn nh ngun
s d c. Cc ti khon trung gian khng c s d: ti khon phn nh doanh thu c kt cu:
pht sinh tng ghi bn c, pht sinh gim ghi bn n; ti khon phn nh chi ph c kt cu:
pht sinh tng ghi bn n, pht sinh gim ghi bn c; kt cu ca ti khon kt qu kinh
doanh c s pht sinh bn n l chi ph v li, pht sinh bn c l doanh thu v l.
Ghi s kp l phng php k ton bt buc s dng trong doanh nghip phn nh cc
nghip v kinh t pht sinh theo ni dung kinh t v cc mi quan h khch quan gia cc i
tng k ton c th.
nh khon n gin l nh khon ch lin quan n hai ti khon, mt ti khon g
ti khon ghi c. nh khon phc tp l nh khon lin quan n t hai ti khon tr ln.
Mt ti khon ghi n v nhiu ti khon ghi c v ngc li hoc nhiu ti khon ghi n v
nhiu ti khon ghi c
5. H thng ti khon k ton Vit nam do B ti chnh ban hng theo quyt nh s 15/ Q-
BTC ngy 20 thng 3 nm2006. H thng c sp xp theo nguyn tc cn i gia gi tr
ti sn v ngun hnh thnh ti sn, ph hp vi cc ch tiu phn nh trn cc bo co ti
chnh. Cc ti khon c m ho, thun li cho vic hch
nh thu thp thng tin.

67
C
L thuyt
1. Khi nim phng php i ng ti khon
u cc loi ti khon?
t phi hnh thnh h thng ti khon k ton. Nhng c trng c bn ca h
i h thng ti khon k ton?
n k ton hin
7. thanh ton bng tin gi ngn hng
thu

8. thng th:
thanh ton n cho ngi bn,
ngh
100 triu
10. k qu m th tn dng, nghip v ny lm cho:
a doanh nghip cng tng mt lng bng nhau
p tng thm
ng thay i
tin mt lm cho:
un vn gim
U HI V BI TP N TP
2. Cc loi ti khon k ton v nguyn tc kt c
3. Cc quan h i ng ti khon v ghi s kp?
4. S cn thi
thng ti khon k ton v cc cch thc phn lo
5. H thng ti khon k ton hin hnh v m hnh sp xp h thng ti kho
hnh?
6. Nghip v mua hng nhp kho, cha thanh ton tin cho ngi bn s lm cho ti sn v
ngun vn ca doanh nghip thay i:
a. ti sn tng thm, ngun vn ch s hu gim
b. ti sn tng thm, n phi tr tng
c. ti sn tng thm, ngun vn gim
d. khng p n no ng
Nghip v mua ti sn c nh a vo s dng,
c quan h i ng:
a. ti sn ny tng - ti sn khc gim
b. ti sn tng thm- ngun vn tng
c. ti sn gim - ngun vn gim
d. khng p n no ng
Khi n v trch li nhun b sung qu khen
a. tng ngun vn gim
b. tng ngun vn khng thay i
c. tng ti sn tng
d. khng cu no ng
9. Doanh nghip vay ngn hn ngn hng 100 triu ng
ip v ny lm cho:
a. tng ti sn gim 100 triu
b. tng n phi tr gim
c. tng n phi tr tng 100 triu
d. tng n phi tr khng thay i
Doanh nghip vay ngn hn ngn hng
a. tng ti sn v tng ngun vn c
b. vn ch s hu ca doanh nghi
c. tng ti sn ca doanh nghip kh
d. tng ti sn ca doanh nghip tng v tng ngun vn khng i
11. khi doanh nghip nhn tin k qu ca c c s i l th
a. n phi tr ca cc doanh nghip khng i
b. ngun vn ch s hu tng thm
c. ti sn v n phi tr cng tng mt lng bng nhau
d. cc qu ca doanh nghip tng thm
12. Nghip v tr lng k trc cn n cho cng nhn bng
a. n phi tr ca doanh nghip tng thm
b. ti sn ca doanh nghip gim, ng
68
c. n phi tr khng i
d. qui m ti sn v ngun vn khng thay i
Bi
Bi
: ngn ng)
. Nhn vn gp b sung ca cc thnh vin bng tin mt 200.000.
n gp lin doanh ca cng ty X bng mt ti sn c nh, gi tr ghi s ca ti sn
c hai bn xc nh l 300.000.
TGT 10% l 132.000,
7.
.000
g 25.000
gi 30.000
000 bng tin mt. Nhin liu s nhp kho trong
Yu
Cho hon cc nghip v kinh
t trn.
Bi 2:
h hnh ti sn ca doanh nghip tnh n ngy 31 thng 13 nm 2006 nh sau:
TI SN N PHI TR & VN CH S HU

tp
1
Cho cc nghi
1
p v kinh t pht sinh sau y: ( n v
2. Nhn v
3. Mua vt liu chnh nhp kho, gi ho n bao gm c Thu G

thanh ton 50% bng tin mt, phn cn li cha thanh ton.
4. M ti khon ngn hng v gi vo ti khon 150.000.
5. Ngi mua t trc tin hng bng chuyn khon 10.000
6. Tr lng cn n CNV k trc bng tin mt 45.000.
Xut kho hng ho gi i l, gi xut kho 20.000.
8. Tm ng cho CNV bng tin mt 2000
9. Tnh ra s thu thu nhp doanh nghip phi np trong k 25
10. Np thu thu nhp doanh nghip bng tin gi ngn hn
11. Nhp kho t b phn sn xut mt s thnh phm tr
12. t trc cho ngi bn nhin liu 50.
thng sau.
cu:
bit cc nghip kinh t trn thuc loi quan h i ng no? nh k

Tn
(n v tnh: ngn ng)
Tin mt 80.000
hi thu
My mc, nh x 1.200.000
Vay ngn hn 120.000
000
N
P ca khch hng 120.000 Phi tr ngi bn 60.
Hng tn kho 600.000 Phi tr khc 20.000
ng gun vn kinh doanh 1.800.000
Tn ti sn 2.000.000 Tng ngun vn 2.000.000

Trong thng 1/2007. doanh nghip c cc nghip
n
c i
200.000.000
3. Xut kho hng bn gi bn tr gi 100.000.000
v kinh t pht sinh nh sau:
1. Khch hng tr n cho doanh nghip b g tin mt: 20.000.000
2. Doanh nghip nhn vn gp ca c c ng bng dy truyn sn xut tr g
69
4. Nhp kho mt s cng c dng c tr gi 10.000.000 thanh ton bng tin mt
0.000.000 thanh ton
6. tin mt thanh ton khon vay ngn hn.
3. cn i k ton cui k.
5. Chi tin mt 20.000.000 thanh ton khon n cho ngi bn v 1
n khc.
Chi 20.000.000
Yu cu:
1. nh khon cc nghip v kinh t pht sinh v ghi vo cc ti khon tng ng
2. Lp bng cn i ti khon (bng cn i s pht sinh) cui k
Lp bng
70
Chng IV: Phng php tnh gi v hch ton cc qu trnh kinh doanh ch yu
CHNG IV
PHNG PHP TNH GI HCH TON CC QU TRNH
KINH DOANH CH YU

MC TIU
Sau khi hc xong chng ny, sinh vin cn nm c nhng vn sau:
1. Hiu c cc i tng cn tnh gi trong k ton v cc nguyn tc cn bn lin quan
n vic tnh gi.
2. Cch tnh gi mt s i tng k ton nh vt t, hng ho, thnh phm, sn phm d
dang, ti sn c nh v.v
3. Hiu c khi nim v qu trnh cung cp v cch hch ton qu trnh cung cp.
4. Hiu c khi nim v qu trnh sn xut v cch hch ton qu trnh sn xut.
5. Hiu c qu trnh tiu th v cch hch ton qu trnh tiu th v kt qu kinh doanh.

NI DUNG
4.1. PHNG PHP TNH GI
4.1.1. Khi nim v s cn thit ca phng php tnh gi
i tng ca hch ton k ton l vn trong cc n v, t chc, doanh nghip vi tnh
hai mt, tnh a dng v tnh vn ng. Vn ca cc n v bao gm rt nhiu loi, c hnh thi
biu hin khc nhau. Trong qu trnh hot ng sn xut- kinh doanh, vn lun vn ng v bin
i khng ngng c v hnh thi hin vt v gi tr ti sn. ghi nhn v phn nh c gi tr
tin t ca ti sn vo s sch, chng t, bo co, k ton s dng phng php tnh gi.
Nh vy, thc cht tnh gi l phng php thng tin v kim tra v s hnh thnh v pht
sinh chi ph c lin quan n tng loi vt t, sn phm, hng ho, ti sn v dch v. Ni cch
khc, tnh gi l vic xc nh gi tr ghi s ca ti sn tc l dng thc o gi tr biu hin
cc loi ti sn khc nhau nhm phn nh, cung cp cc thng tin tng hp cn thit v xc nh
gi tr tin t thc hin cc phng php phn nh khc ca k ton.
Nh s dng phng php tnh gi, k ton theo di, phn nh c mt cch tng hp
v kim tra c cc i tng hch ton k ton bng thc o tin t. ng thi, nh c tnh
gi, k ton tnh ton v xc nh c ton b chi ph b ra c lin quan n vic thu mua, sn
xut, ch to v tiu th tng loi vt t, sn phm. T , k ton nh gi hiu qu kinh doanh
ni chung cng nh hiu qu kinh doanh tng mt hng, tng loi sn phm, dch v v tng hot
ng kinh doanh ni ring. C th ni, khng c phng php tnh gi th cc doanh nghip
khng th thc hin tt ch hch ton kinh doanh c.
L mt phng php ca hch ton k ton, tnh gi va c tnh c lp tng i li va
c quan h cht ch vi cc phng php khc nh chng t, i ng ti khon, tng hp - cn
i k ton. Nh c tnh gi, k ton mi ghi nhn, phn nh c cc i tng khc nhau ca k
ton vo chng t, ti khon v tng hp cc thng tin khc nhau qua cc bo co. Mt khc, tnh
gi vt t, ti sn, hng ho, dch v khng th tin hnh mt cch tu tin c m phi da trn
thng tin do chng t, ti khon v cc bo co cung cp ri tng hp li. c bit l hu ht cc
71
ti sn ca doanh nghip u khng th hnh thnh ngay mt lc c m hnh thnh dn dn
trong mt khong thi gian nht nh thng qua qu trnh thu mua, xy dng, lp t, ch to
iu i hi k ton phi kt hp cc phng php hch ton khc nhau ghi nhn s hnh
thnh gi tr ti sn (k c gi tr ban u v gi tr tng thm).
4.1.2. Yu cu v nguyn tc ca phng php tnh gi
a. Yu cu ca phng php tnh gi.
thc hin tt chc nng thng tin v kim tra v gi tr cc loi ti sn ca mnh, tnh
gi phi bo m cc yu cu di y:
- Chnh xc: Vic tnh gi cho cc loi ti sn phi m bo chnh xc, ph hp vi gi c
ng thi v ph hp vi s lng, cht lng ca ti sn. Nu vic tnh gi khng chnh xc,
thng tin do tnh gi cung cp s mt tnh xc thc, khng ng tin cy, nh hng n vic ra
quyt nh kinh doanh. Tnh gi chnh xc cn cho thy s khc bit ch yu gia thc o hin
vt v thc o gi tr: Thc o hin vt ch c th biu hin ti sn v phng tin s lng,
trong khi , thc o gi tr c kh nng biu hin ti sn khng ch trn phng tin s lng
m cn b sung nim v cht lng ti sn.
- Thng nht: Vic tnh gi phi thng nht v phng php tnh ton gia cc doanh
nghip khc nhau trong nn kinh t quc dn v gia cc thi k khc nhau. C nh vy, s liu
tnh ton ra mi m bo so snh c gia cc thi k v cc doanh nghip vi nhau. Qua ,
nh gi c hiu qu kinh doanh ca tng doanh nghip, tng thi k khc nhau.
thc hin tt cc yu cu trn, i hi Nh nc phi quy nh thng nht vic tnh gi
cc loi ti sn trong ton b nn kinh t quc dn. ng thi phi c bin php kim tra thch
hp nhm khc phc v loi tr cc hin tng tnh gi khng ng, bo m c tnh chnh
xc, trung thc v hp php ca cc ch tiu do hch ton k ton cung cp.
b. Nguyn tc ca phng php tnh gi
thc hin tt cc yu cu tnh gi, ngoi vic i hi ngi lm k ton phi c tinh
thn trch nhim cao, chp hnh tt cc quy nh tnh gi, k ton cn phi qun trit cc nguyn
tc ch yu sau:
Nguyn tc 1. Xc nh i tng tnh gi ph hp.
Nhn chung, i tng tnh gi ph hp vi i tng thu mua, sn xut v tiu th. i
tng c th l tng loi vt t, hng ho, ti sn mua vo; tng loi sn phm, dch v thc
hin. Tuy nhin, trong nhng iu kin nht nh, i tng tnh gi c th m rng hoc thu
hp li. Vic m rng hay thu hp i tng tnh gi phi da vo c im vt t, hng ho, sn
phm mua vo, sn xut ra; vo c im t chc sn xut; vo trnh v yu cu qun l
Chng hn, i tng tnh gi khu thu mua c th l tng loi vt t, hng ho hay tng nhm,
tng l hng; cn khu sn xut c th l sn phm cui cng ca qu trnh sn xut hay chi tit,
b phn sn phm hoc nhm sn phm
Nguyn tc 2: Phn loi chi ph hp l
T ni dung ca tnh gi c th thy chi ph l b phn quan trng cu thnh nn gi ca
cc loi ti sn, vt t, hng ho, dch v, sn phm. Do chi ph s dng tnh gi c nhiu loi,
c loi lin quan trc tip n tng i tng tnh gi, c loi lin quan gin tip. Bi vy, cn
phn loi chi ph mt cch hp l, khoa hc to iu kin cho vic tnh gi. Vic phn loi chi
ph c tin hnh bng nhiu cch khc nhau, c th phn theo lnh vc chi ph ( chi ph thu
mua, sn xut, bn hng) theo chc nng chi ph (sn xut, tiu th, qun l), theo quan h vi
72
khi lng cng vic hon thnh (bin ph, nh ph)v.v Mi mt cch phn loi c mt tc
dng khc khau trong qun l v hch ton. phc v cho vic tnh gi sn phm, hng ho,
dch v, cn phn loi chi ph theo lnh vc (phm vi) chi ph. Theo cch ny, chi ph s c chia
lm 4 loi sau:
- Chi ph thu mua: Bao gm ton b cc khon chi ph pht sinh lin quan n vic thu mua
vt t, ti sn, hng ho nh chi ph vn chuyn, bc d, bo qun, chi ph b phn thu mua, hao
ht trong nh mc, chi ph lp t, chy th, chi ph kho hng - bn bi.
- Chi ph sn xut: L nhng chi ph pht sinh lin quan n vic sn xut, ch to sn
phm, thc hin lao v, dch v trong phm vi phn xng, b phn sn xut. Thuc chi ph sn
xut bao gm:
+ Chi ph nguyn, vt liu trc tip: Chi ph nguyn, vt liu trc tip l nhng chi ph v
nguyn, vt liu chnh, ph, nhin liu m n v b ra c lin quan trc tip n vic sn xut,
ch to sn phm hay thc hin cc lao v, dch v.
+ Chi ph nhn cng trc tip: l s th lao phi tr cho s lao ng trc tip ch to sn
phm hay thc hin lao v, dch v cng vi cc khon trch cho cc qu Bo him x hi, Kinh
ph cng on, Bo him y t theo ch quy nh (phn tnh vo chi ph kinh doanh).
+ Chi ph sn xut chung: Bao gm ton b cc chi ph pht sinh trong phm vi phn
xng, b phn sn xut ( tr chi ph vt liu v nhn cng trc tip).
- Chi ph bn hng: l chi ph pht sinh lin quan n vic tiu th sn phm, hng ho, lao v,
dch v nh chi ph nhn vin bn hng; chi ph vt liu, bao gi; chi ph dng c bn hng, v.v
- Chi ph qun l doanh nghip: Bao gm ton b cc khon chi ph m doanh nghip b ra
c lin quan n vic t chc, iu hnh, qun l hot ng sn xut kinh doanh (chi ph qun
tr doanh nghip v chi ph qun l hnh chnh).
Nguyn tc 3: La chn tiu thc phn b chi ph thch ng
Trong mt s trng hp v trong nhng iu kin nht nh, c mt s khon chi ph c
lin quan trc tip n nhiu i tng tnh gi nhng khng th tch ring ra c. V th, cn
la chn tiu thc phn b hp l sao cho gn st vi mc tiu hao thc t. Thuc nhng chi ph
cn phn b ny c th bao gm c chi ph vt liu, nhn cng trc tip (do trong cng mt
khong thi gian, mt nhm nhn cng cng tham gia ch to ra mt s sn phm bng cng mt
lng nguyn, vt liu), chi ph sn xut chung (l nhng chi ph chung pht sinh trong phm vi
phn xng, b phn sn xut), chi ph vn chuyn, bc d, v.v
Tiu thc phn b chi ph cho tng i tng tnh gi ph thuc vo quan h ca chi ph
vi i tng tnh gi. Thng thng, cc tiu thc c la chn l tiu thc phn b chi ph
theo h s, theo nh mc, theo gi my lm vic, theo tin lng cng nhn sn xut, theo chi
ph vt liu chnh, theo s lng, trng lng vt t, sn phm, v.v
Cng thc phn b nh sau:

Tng tiu thc phn b
ca tng i tng

Mc chi ph
phn b cho
tng i tng

=

Tng tiu thc phn b
ca tt c mi i tng

x

Tng chi ph
tng loi
cn phn b
Vic la chn tiu thc phn b no cn cn c vo tnh hnh c th, da trn quan h ca
chi ph vi i tng tnh gi. Chng hn, chi ph vn chuyn, bc d vt t, hng ho thu mua c
73
th phn b theo trng lng hay theo s lng vt t, hng ho chuyn ch, bc d (nu khng
phi l hng cng knh) hay phn b theo th tch (nu l hng cng knh). Hoc chi ph sn xut
chung c th phn b theo tin lng cng nhn sn xut (nu trnh c gii ho ng u v
tin lng cng nhn sn xut chim t trng ln trong tng chi ph sn xut) hoc theo s gi
my lm vic (nu xc nh c s gi my lm vic cho tng i tng)
4.1.3. Ni dung v trnh t tnh gi ti sn mua vo
tin hnh hot ng sn xut kinh doanh, cc doanh nghip cn phi c 3 yu t c
bn l lao ng (sc lao ng), t liu lao ng v i tng lao ng. Cc yu t ny c hnh
thnh ch yu do doanh nghip mua sm (mua sm my mc, thit b, nguyn vt liu, hng ho,
tuyn dng lao ng) trong , tin mua sc lao ng chi tr sau khi c kt qu xc nh. Bi vy,
vic tnh gi cc yu t chi ph u vo v thc cht l tnh gi ti sn mua vo.
Ti sn mua vo bao gm nhiu loi, vi tnh cht v mc ch s dng khc nhau, do
vic tnh gi ca chng cng c nhng khc bit nht nh. Cc loi nguyn, vt liu c mua
vi mc ch s dng cho sn xut, ch to sn phm; hng ho c mua vi mc ch bn;
cn my mc, thit b, ti sn c nh c mua sm, xy dng vi mc ch phc v lu di cho
qu trnh sn xut kinh doanh, lm phng tin, cng c cho kinh doanh (sn xut, tiu th, qun
l) Tuy khc nhau v tnh cht v mc ch s dng nhng vic tnh gi ti sn mua vo phi
phn nh c gi ban u ca ti sn, ngha l tt c cc khon chi ph pht sinh lin quan n
vic hnh thnh ti sn. C th khi qut trnh t tnh gi ti sn mua vo qua cc bc sau:
- Bc 1. Xc nh gi mua ghi trn ho n ca ngi bn (gi mua ti sn).
Gi mua ghi trn ho n ca ngi bn l gi ngi bn ghi nhn doanh thu. Gi
c th l tng gi thanh ton bao gm c thu gi tr gia tng (vi doanh nghip tnh thu gi tr
gia tng theo phng php trc tip) hay gi khng c thu gi tr gia tng (vi doanh nghip tnh
thu gi tr gia tng theo phng php khu tr). Ngoi ra, trong mt s trng hp nht nh,
c tnh vo gi mua ti sn cn bao gm s thu nhp khu phi np (nu l hng nhp khu).
Cn lu rng, trong trng hp c hng gim gi hng mua, s gim gi m doanh nghip
c hng c loi khi gi mua ti sn.
- Bc 2: Tp hp ton b chi ph pht sinh lin quan n qu trnh thu mua ti sn.
Chi ph thu mua ti sn bao gm nhiu loi nh chi ph vn chuyn, bc d, chi ph b phn thu
mua, v.v Nu nhng chi ph ny c lin quan n vic thu mua mt loi vt t, hng ho, ti sn
th tp hp trc tip cho loi vt t, ti sn . Cn nu nhng chi ph ny c lin quan n vic
thu mua nhiu loi ti sn th phn b cho tng loi ti sn theo tiu thc ph hp (trng lng, s
lng, th tch, v.v)
- Bc 3: Tng hp chi ph v tnh ra gi ban u (gi thc t) ca ti sn
Gi thc t
ca ti sn

=
Gi mua ghi
trn ho n

-
Gim gi
hng mua

+
Chi ph thu
mua ti sn
V d: Doanh nghip ABC tin hnh mua sm mt s vt liu phc v cho sn xut, bao
gm:
- Vt liu A: 10.000 kg, gi mua c thu GTGT 10% l 220.000.000.
- Vt liu B: 40.000kg x 15.000/kg = 450.000.000
Cc chi ph vn chuyn, bc d s vt liu trn thc t pht sinh 12.500.000
tnh gi thc t ti sn mua vo, cn phn b ph thu mua cho tng loi theo trng
lng vn chuyn, bc d.
74
- Chi ph thu mua phn b cho vt liu A:
12.500.000

VL A

=
(10.000 + 40.000)

=

2.500.000 ()
- Chi ph thu mua phn b cho vt liu B = 12.500.000 - 2.500.000 = 10.000.000 ().
- Gi thc t ca vt liu A:
+ Nu tnh thu gi tr gia tng theo phng php trc tip:
220.000.000 + 2.500.000
Gi n v
vt liu A

=
10.000

= 22.250 (/kg)
+ Nu tnh thu GTGT theo phng php khu tr:
200.000.000 + 2.500.000
Gi n v
vt liu A

=
10.000

= 20.250 (/kg)
- Gi mua thc t ca vt liu B:
+ Nu tnh thu GTGT theo phng php trc tip: 495.000.000 + 10.000.000.
495.000.000 + 10.000.000 Gi n v
vt liu B

=
40.000

= 12.625 (/kg)
+ Nu tnh thu GTGT theo phng php khu tr: 450.000.000 + 10.000.000.
450.000.000 + 10.000.000. Gi n v
vt liu B

=
40.000

= 11.500(/kg)

C th khi qut vic tnh gi ti sn mua vo qua cc m hnh sau:
* M hnh tnh gi vt liu, cng c, hng ho mua vo
S 4.1 M hnh tnh gi vt liu, cng c, hng ho mua vo
Gi mua Chi ph thu mua
Gi ho n tr
cc khon gim
gi c hng
(nu c)
Thu nhp
khu phi
np (nu
c)
Chi ph vn
chuyn, bc
d
Chi ph
kho
hng,
bn bi
Chi ph
b phn
thu mua
Hao ht
trng nh
mc

v.v.
GI THC T VT LIU, CNG C HNG HO

* M hnh tnh gi ti sn c nh mua ngoi.
Gi mua sm, xy dng Chi ph mi trc khi s dng
- Gi mua (gi ho n + thu nhp khu(nu c))
- Gi xy dng, lp t (gi quyt ton c duyt)
- Gi cp pht
Gi th trng tng ng
-
- Chi ph vn chuyn, bc d.
- Chi ph lp t, chy th.
- Tin thu, chi ph kho hng, bn bi.
- L ph trc b
- Hoa hng mi gii
NGUYN GI TI SN C NH MUA SM, XY DNG
Gi tr cn li ca TSC ang s dng Gi tr hao mn ca ti sn c nh

75
* M hnh tnh gi sn phm, dch v sn xut
Trnh t tnh gi thnh sn phm, dch v sn xut:
- Bc 1: Tp hp cc chi ph trc tip (vt liu trc tip, nhn cng trc tip) lin quan
n tng i tng tnh gi.
- Bc 2: Tp hp v phn b chi ph sn xut chung cho cc i tng tnh gi.
- Bc 3: Xc nh gi tr sn phm d dang cui k.
- Bc 4: Tnh ra tng gi thnh sn phm v gi thnh n v sn phm
Cng thc tnh:
Tng Gi thnh
sn phm

=
Gi tr sn phm
d dang u k

+
Chi ph sn xut
thc t PS trong k

-
Gi tr sn phm
d dang cui k
* M hnh tnh gi gc sn phm, dch v tiu v vt t xut dng cho sn xut kinh
doanh
Trnh t tnh gi gc sn phm, dch v, hng ho tiu th v gi vt t xut dng cho sn
xut kinh doanh gm c cc bc sau:
- Bc 1: Xc nh s lng sn phm, hng ha, dch v tiu th theo tng loi, chi tit
cho tng khch hng, cng vi s lng vt liu, cng c xut dng cho sn xut kinh doanh.
- Bc 2: Xc nh gi n v ca tng loi hng xut bn, xut dng (vi sn phm, dch
v: Gi thnh sn xut; vi hng ho: n gi mua; vi vt t xut dng: Gi thc t xut kho).
xc nh gi n v ca hng xut bn, xut dng k ton c th s dng mt trong cc phng
php sau y:
+ Phng php gi n v thc t ch danh
+ Phng php Nhp trc - Xut trc
+ Phng php Nhp sau - Xut trc
+ Phng php Gi n v bnh qun
+ Phng php gi hch ton
- Bc 3: Phn b chi ph thu mua cho hng tiu th (vi kinh doanh thng mi) theo
tiu thc ph hp (s lng, khi lng, doanh thu, tr gi mua.)
minh ho phng php tnh gi, ta s dng s liu ca v d sau cho tt c cc phng
php tnh gi.
V d:Ti mt doanh nghip c tnh hnh sau:
- Vt t tn u thng: 200kg, n gi 2.000 ng/kg
- Tnh hnh nhp xut trong thng:
Ngy 01: nhp kho 500 kg, n gi nhp 2.100/ kg
Ngy 05: xut s dng 300kg
Ngy 10: Nhp kho 300kg, n gi nhp 2.050 ng/kg
Ngy 15: Xut s dng 400kg
Yu cu: Tnh gi xut kho vt t:
(1) Phng php gi thc t ch danh
c im ca phng php ny l vt liu xut ra thuc ln nhp kho no th ly gi nhp
kho ca ln nhp lm gi xut kho.
76
Gi s trong v d trn th s liu vt t xut ra trong ngy 05 gm 150 kg thuc tn u
thng; 150 kg thuc s nhp ngy 01, cn vt t xut ra ngy 15 gm 250 kg thuc s nhp ngy
01 v 150 kg thuc s nhp ngy 10. Nh vy tr gi vt liu xut c xc nh l:
- Ngy 05: (150 x 2000) + (150 x 2.100) = 615.000
- Ngy 15: (250 x 2100) + (150 x 2.050) = 832.500
Cng: 1.447.500
(2) Phng php nhp trc xut trc (FIFO- First in first out))
c im ca phng php ny l vt liu xut ra c tnh theo gi c u tin trong kho
tng ng vi s lng ca n, nu khng th ly theo gi tip theo theo th t t trc n
sau. Vi v d trn gi vt t xut kho s dng l:
- Ngy 05: (200 x 2000) + (100 x 2.100) = 610.000
- Ngy 15: (400 x 2100) = 840.500
Cng: 1.450.000
(3) Phng php nhp sau xut trc (LIFO - Last in first out)
c im ca phng php ny l vt liu xut ra trc c tnh theo gi ca ln nhp
sau cng trc khi xut tng ng vi s lng ca n, v ln lt tnh ngc ln theo thi gian
nhp. Vi v d trn gi vt t xut kho s dng l:
- Ngy 05: (300 x 2.100) = 630.000
- Ngy 15: (300 x 2.050) + (100 x 2.100) = 825.000
Cng: 1.455.000
(4) Phng php n gi bnh qun
c im ca phng php ny l vo cui mi k , k ton phi tnh n gi bnh qun
ca vt liu tn v nhp trong k lm gi xut kho.
Tr gi VL tn u k + Tr gi VL nhp trong k
n gi bnh qun =
S lng VL tn u k + S lng VL nhp trong k

Tr gi VL xut trong k =

S lng VL xut trong k x

n gi bnh qun
Nh vy theo v d trn xc nh n gi bnh qun v tr gi vt liu xut nh sau:
(200 x 2.000 + [(500 x 2.100) + (300 x 2.050)]
n gi bnh qun =
200 + 800

= 2.065/kg
Tr gi vt liu xut:
- Ngy 05: 300 x 2.065 = 619.500
- Ngy 15: 400 x 2.065 = 826.000
Cng: 1.445.500
Ngoi cch xc nh nh trn, n gi bnh qun cn c th tnh cho tng ln xut ra nu
trc c nhp vo (gi l bnh qun lin hon). Theo v d trn th vt liu xut ra c xc
nh nh sau:
(200 x 2.000)+ (500 x 2.100)
n gi bnh qun ngy 05 =
200 + 500

= 2.071/kg
Tr gi xut ngy 05: 300 x 2071 = 621.300
77
(400 x 2071) + (300 x 2.050)
n gi bnh qun ngy 15 =
400 + 300

= 2.062/kg
Tr gi xut ngy 15: 400 x 2062 = 824.800
Tng gi tr vt t xut = 621.300 + 824.800 = 1446.100
(5) Phng php gi hch ton
Gi hch ton l gi k hoch hoc mt loi gi n nh trong k. Theo phng php ny,
ton b hng bin ng trong k c phn nh theo gi hch ton. Cui k k ton tin hnh
iu chnh t gi hch ton v gi thc t theo cng thc:
Gi thc t ca hng
xut dng trong k =
(hoc tn cui k)
Gi hch ton ca hng
xut dng trong k
(hoc tn cui k)

x H s gi
Trong :
Gi thc t ca hng tn u k v nhp trong k
H s gi =
Gi hch ton ca hng tn u k v nhp trong k

H s gi c th tnh cho tng loi, tng nhm, hoc tng th hng hoc ch yu tu thc
vo yu cu v trnh qun l ca n v k ton.
Chng hn, theo v d trn k ton s dng gi hch ton trong k l 2.000 ng /kg, ta
c:
(200x 2000)+ (500 x 2100) + (300x 2050)
H s gi =
(200x 2000)+ (500 x 2000) + (300x 2000)

= 1,0325
Gi thc t ca hng xut kho trong k :( 300 + 400) x 2000 x 1,0325= 1.445.500

4.2. HCH TON CC QU TRNH KINH DOANH CH YU
4.2.1. Khi qut chung v qu trnh kinh doanh v nhim v ca hch ton.
nh gi chnh xc cht lng cng tc ca n v trn ton b qu trnh kinh doanh
cng nh trong tng khu, tng giai on, tng hot ng ca n, cn phi tin hnh phn chia
cc hot ng kinh doanh thnh cc giai on khc nhau. T , k ton s vn dng tng hp cc
phng php chng t, i ng ti khon, tnh gi v tng hp - cn i k ton hch ton tng
qu trnh kinh doanh cng nh trong ton b qu trnh kinh doanh.
Do tnh cht v c im kinh doanh khc nhau nn vic phn chia qu trnh kinh doanh
trong cc n v cng khc nhau. C th:
- i vi doanh nghip kinh doanh thuc lnh vc sn xut: qu trnh kinh doanh c
chia lm 3 giai on (giai on cung cp, giai on sn xut v giai on tiu th).
- i vi cc n v kinh doanh tin t (cc t chc tn dng, t chc ti chnh, ngn
hng): qu trnh kinh doanh c th chia lm 2 giai on l giai on cung cp (huy ng vn nhn
ri) v giai on tiu th (cho vay).
- v.v
Trn c s phn chia qu trnh kinh t, hch ton k ton phi c thc hin tt cc
nhim v ch yu sau:
78
- Xc nh i tng hch ton trong tng giai on ph hp vi c im kinh doanh v
trnh qun l ca tng loi hnh doanh nghip.
- Cung cp thng tin kp thi trn tng qu trnh kinh doanh c v ch tiu s lng v ch
tiu cht lng.
- Xy dng k hoch (nh mc) thu mua, sn xut, tiu th nhng loi hnh vt t, hng
ho, sn phm ch yu.
- Xc nh chnh xc kt qu kinh doanh ca tng hot ng, tng mt hng, tng loi sn
phm, dch v.
Tm li, thc hin tt chc nng thng tin v kim tra ca mnh, hch ton k ton phi
tin hnh phn chia v phn nh cc qu trnh kinh doanh trong tng doanh nghip. Mc d c
mt s khc bit gia cc n v do c im hot ng v lnh vc kinh doanh nhng suy n
cng, hot ng kinh doanh trong cc doanh nghip c th chia lm 3 qu trnh kinh doanh ch
yu: Cung cp, sn xut v tiu th.
4.2.2. Hch ton qu trnh cung cp (mua hng)
a. Nhim v hch ton qu trnh cung cp
Xt trong ton b qu trnh kinh doanh, cung cp l giai on m u, Kt qu ca giai
on ny l tin cho cc giai on sau. Theo ngha rng, cung cp l qu trnh chun b sn
xut, kinh doanh vi vic mua sm my mc, thit b, nguyn vt liu, hng ho, vt t v tuyn
dng lao ng tin hnh phng n kinh doanh chn.
Tuy nhin, xt trn gc s dng vn trong mi nn sn xut hng ho, vic cung cp
lao ng ch tr sau khi c kt qu xc nh (thanh ton sau). Cn i vi t liu lao ng ch yu
(my mc, thit b, nh ca), vic cung cp thng gn vi hot ng xy dng, lp t. Do
vy, xt theo ngha hp ca t, qu trnh cung cp thng gn vi hot ng mua hng: mua vt
liu, dng c cho sn xut hoc mua hng ho, vt t bn trn c s nhu cu ca hot ng sn
xut kinh doanh.
tho mn nhu cu thng tin, hch ton giai on cung cp phi thc hin tt 2 nhim
v ch yu sau:
- Phn nh chnh xc tnh hnh cung cp v mt s lng, chi tit theo tng chng loi,
quy cch, phm cht ca tng th vt t, hng ho.
- Tnh ton y , chnh xc, kp thi gi thc t ca tng i tng mua vo, ng thi
gim st tnh hnh cung cp v mt gi c, chi ph, thi gian cung cp v tin bn giao, thanh
ton tin hng.
b. Phng php hch ton qu trnh cung cp trong cc doanh nghip
b.1. Ti khon s dng
theo di qu trnh cung cp, k ton s dng cc ti khon sau:
- TK "Nguyn liu, vt liu": Ti khon ny dng theo di gi tr hin c, bin ng
tng, gim ca cc loi nguyn, vt liu hin c doanh nghip theo gi tr thc t (gi mua v
chi ph gi mua), chi tit theo tng loi, nhm, th vt t tu theo yu cu qun l v phng tin
thanh ton.
Bn N: phn nh cc nghip v lm tng nguyn, vt liu theo gi thc t (mua ngoi, t
sn xut, nhn vn gp)
79
Bn C: phn nh cc nghip v pht sinh lm gim gi thc t ca nguyn, vt liu (xut
dng, xut bn, xut tr li, gim gi c hng)
D N (u k hoc cui k): Phn nh gi tr nguyn, vt liu tn kho (u k hoc cui
k).
- TK "Cng c, dng c": Dng phn nh tnh hnh hin c, bin ng tng, gim trong
k ca cc loi cng c, dng c theo gi thc t (gi mua v chi ph thu mua) theo tng loi.
Ti khon "Cng c, dng c" c kt cu tng t ti khon "Nguyn liu, vt liu".
- TK "Hng ho": Ti khon ny phn nh gi tr hin c, bin ng tng, gim ca hng
ho ti kho, ti quy ca doanh nghip, chi tit theo tng kho, tng quy, tng loi, tng nhm,
tng th hng ho.
Bn N: Phn nh gi mua ca hng ho nhp kho (gi mua) v chi ph mua hng tiu th.
Bn C: Phn nh gi mua ca hng ho xut v ph thu mua phn b cho hng tiu th.
D N: Phn nh tr gi mua ca hng tn kho v ph thu mua ca hng cn li cha tiu
th (u k hoc cui k).
TK "Hng ho" chi tit theo hai ti khon:
+ Gi mua hng ho (k c thu phi np v hng mua - nu c).
+ Chi ph thu mua hng ho.
- TK "Hng mua ang i ng": hng mua ang i ng l tt c cc loi vt t, hng
ho m n v mua hoc chp nhn mua ( thuc s hu ca n v) nhng cui cng hng
vn cha kim nhn, bn giao (k c s ang gi ti kho ngi bn).
Bn N: Tr gi hng i ng tng thm trong k.
Bn C: Tr gi hng i ng k trc kim nhn, bn giao k ny.
D C (u k hoc cui k): Phn nh gi hng ang i ng (u k hoc cui k).
- TK "Thanh ton vi ngi bn": Dng theo di ton b cc khon thanh ton vi
ngi bn, ngi cung cp vt t, hng ho, dch v; ngi nhn thu xy dng c bn, sa cha
ln TSC (k c tin ng trc cho ngi bn).
Bn N:
- S tin tr cho ngi bn (k c ng trc)
- Gim gi hng mua c hng.
- Tr gi hng mua tr li.
Bn C:
- S tin phi tr cho ngi bn.
- S tin tha c ngi bn tr li.
Ti khon ny c th ng thi va c s d bn N, va ng thi c s d bn C.
D N: S tin tr tha hoc ng trc cho ngi bn.
D C: S tin cn n ngi bn.
Ti khon "Thanh ton vi ngi bn" c m chi tit theo tng ch n, khch n v
khng c b tr khi ln bng cn i nu khc i tng thanh ton.
80
Ngoi ra, trong qu trnh mua hng, tt yu pht sinh cc nghip v thanh ton v tin
hng, tin vn chuyn, bc d Do , k ton cn s dng mt s ti khon lin quan khc nh
ti khon "Tin mt"; TK "Tin gi ngn hng"; v.v
b.2. Phng php hch ton
Do c im hot ng sn xut, kinh doanh v yu cu qun l khc nhau nn vic hch
ton qu trnh cung cp gia cc n v cng khng hon ton ging nhau. Chng hn, i vi cc
n v kinh doanh thng mi, cn hch ton ring khi lng hng ho mua vo v chi ph thu
mua t xc nh c ch tiu khi lng hng ho lun chuyn v ph lu thng ca hng
lun chuyn (gm ph thu mua, bo qun v tiu th). Tuy nhin, v c bn, hch ton qu trnh
cung cp vn ging nhau gia cc doanh nghip. C th:
- Trng hp mua hng ngoi, kim nhn nhp kho, cha tr tin cho ngi bn:
N TK " Nguyn liu, vt liu" gi mua vt liu nhp kho.
N TK " Cng c, dng c": gi mua cng c, dng c nhp kho.
N TK " Hng ho": gi mua hng ho nhp kho.
N TK " Thu GTGT c khu tr": thu GTGT u vo.
C TK " Thanh ton vi ngi bn": s tin hng phi tr cho ngi bn.
- Cc chi ph thu mua thc t pht sinh (vn chuyn, bc d)
N TK " nguyn liu, vt niu": chi ph thu mua nguyn vt liu.
N TK "Cng c, dng c": chi ph thu mua cng c, dng c.
N TK "Hng ho": chi ph thu mua hng ho.
C cc ti khon chi ph lin quan ( tin mt, tin gi ngn hng, thanh ton vi ngi
bn): Tng gi thanh ton.
- Khi thanh ton tin hng, tin vn chuyncho ngi bn, ngi vn chuyn, bc d, k
ton ghi:
N TK "Thanh ton vi ngi bn": s tin thanh ton.
C TK lin quan (tin mt, TGNH)
- Trng hp mua hng thanh ton trc tip cho ngi bn, ngi vn chuyn, bc d:
N TK " Nguyn liu, vt liu", TK "Cng c, dng c",TK " Hng ho": gi thc t vt
liu, dng c, hng ho nhp kho.
N TK " Thu Gi tr gia tng u vo c khu tr": thu gi tr gia tng u vo.
C TK "tin mt": thanh ton bng tin mt.
C TK '' tin gi ngn hng": thanh ton bng tin gi ngn hng (chuyn khon)
C TK "Vay ngn hn": thanh ton bng tin vay ngn hn ngn hng v vay i
tng khc.
- Trng hp hng mua hay chp nhn mua, cui k ang i ng, ghi nhn tr gi
hng mua ang i ng.
N TK "Hng mua ang i ng": tr gi hng mua ang i ng.
N TK " Thu gi tr gia tng u vo c khu tr": thu gi tr gia tng u vo.
C TK "Thanh ton vi ngi bn": s tin phi tr theo ho n ngi bn.
81
C TK "Tin mt","Tin gi ngn hng","Vay ngn hn": s tin tr v lng hng
ang i ng.
- Trng hp hng ang i ng k trc, v nhp kho k ny:
N TK lin quan (TK " Nguyn liu, vt liu",TK "cng c, dng c",TK "Hng ho"): Gi
tr hng nhp kho.
C TK "Hng mua ang i ng": Gi tr hng kim nhn.
C th khi qut m hnh hch ton qu trnh cung cp qua s 4.1:

(1 b)
(1 d)
(3 )
(4 a)
(1 a)
(2)
TK "Tin mt"
TK "TGNH"
TK "Vay ngn hn"...
TK "Phi tr
ngi bn
TK "Nguyn liu, vt liu"
TK "Cng c, dng c"
(1)
TK "Hng mua
ang i trn
ng"
(4)
(1 c)
TK "Hng ho"
TK "Thu GTGT
u vo c
khu tr"
(3 a)
(3 b)
(4 a)
S 4.1: M hnh hch ton qu trnh cung cp vt t, Hng ho.
Gii thch s
(1) Tr gi mua ca hng cha thanh ton cho ngi bn, nhp kho vt liu,cng c
(1a), hng ho (1b), ang i ng(1c) v s thu gi tr gia tng u vo c khu tr (1d).
(2) Thanh ton tin hng cho ngi bn.
(3) Thanh ton tin hng v ph thu mua trc tip ca s vt liu, cng c, v ph thu mua hng
ho nhp kho (3a), tin mua hng ho nhp kho (3b) .
Tr gi hng mua ang i ng k trc kim nhn nhp kho vt liu, cng c (4a) v
hng ho (4b) k ny.
V d:
Tnh hnh thu mua v nhp kho vt liu, cng c ti mt doanh nghip trong thng 9 nm
200N nh sau ( n v: ngn ng).
1. Mua mt l vt liu chnh, cha thanh ton tin cho ngi bn, tr gi thanh ton 132.000 (trong
thu gi tr gia tng (12.000). Hng kim nhn, nhp kho.
2.Chi ph vn chuyn, bc d s vt liu trn chi tr bng tin mt: 2.000
82
3. Thu mua vt liu phu v cng c lao ng nh theo tng gi thanh ton ( c thu gi tr
gia tng 10%) l 88.000 (vt liu ph: 33.000, cng c lao ng nh: 55.000), thanh ton cho
ngi bn bng tin gi ngn hng. Cui thng, s hng ny vn cha v n n v.
4. Dng tin mt mua mt l vt liu ph theo gi thanh ton (gm c thu gi tr gia tng
2.500) l 27.500. Hng kim nhn, nhp kho.
Cc nhim v trn c nh khon v phn nh vo s TK ch T nh sau:
1) N TK "Nguyn vt liu" ( Chi tit VL chnh): 120.000
N TK " Thu GTGT V c khu tr": 12.000
C TK "Thanh ton vi ngi bn": 132.000
2) N TK " Nguyn vt liu"(chi tit VL Chnh): 3.000
C TK "Tin mt): 3.000
3) N TK "Hng mua ang i ng": 80.000
N TK" Thu GTGT u vo c khu tr ": 8.000
C TK "Tin gi ngn hng": 88.000
4) N TK " Nguyn liu, vt liu" (Chi tit vlp): 25.000
N TK "Thu GTGT V c khu tr": 2.500
C TK "tin mt": 27.500
Phn nh v d trn s ti khon nh sau: (n v ngn ng)

TK "Vt liu chnh"
SDK: xxx
(1) 120.000
(2) 2000
TK "Nguyn liu, VL"
SDK: xxx
(1) 120.000
(2) 3.000
(4) 25.000
TK "Vt liu ph"
SDK: xxx
(4) 25.000
TK "TGNH"
SDK: xxx
88.000 (3)
TK "Hng mua "
(3) 80.000
TK "Phi tr cho NB"
132.000 (1)
"Thu GTGT c khu tr"
SDK: xxx
(1) 12.000
(3) 8.000
(4) 2.500
TK "Tin mt"
SDK: xxx
3.000 (2)
27.500 (4)

4.2.3. Hch ton qu trnh sn xut
a. Nhim v hch ton
Qu trnh sn xut l qu trnh kt hp gia sc lao ng vi t liu lao ng v i tng
lao ng to ra sn phm. Trong giai on ny, mt mt n v phi b ra c khon chi ph
tin hnh sn xut; mt khc, n v li thu c mt lng kt qu sn xut gm thnh phm v
sn phm d dang. bo m b p c chi ph v c li, i hi cc doanh nghip phi p
dng mi bin php tng lng kt qu thu c, gim lng chi ph chi ra, tnh ton sao cho
vi lng chi ph b ra thu c kt qu cao nht. Giai on sn xut chnh l giai on to ra gi
tr thng d v n c v tr c bit quan trng trong ton b qu trnh sn xut kinh doanh v phi
c hch ton cht ch.
83
Vic hch ton qu trnh sn xut phi qun trit cc nhim v ch yu sau:
- Tp hp v phn b chnh xc, kp thi cc loi chi ph sn xut theo cc i tng hch
ton chi ph v i tng tnh gi thnh. Trn c s , kim tra tnh hnh thc hin cc nh mc
v d ton chi ph sn xut.
- Tnh ton chnh xc gi thnh sn xut (gi thnh cng xng) ca sn phm, dch v
hon thnh. ng thi, phn nh lng sn phm, dch v hon thnh, nhp kho hay tiu th (chi
tit tng hot ng, tng mt hng).
b. Phng php hch ton qu trnh sn xut
b.1. Ti khon s dng
theo di, tng hp chi ph sn xut v tnh gi thnh sn phm, k ton s dng cc
ti khon ch yu sau:
- TK "Chi ph sn xut, kinh doanh d dang"
Ti khon ny m chi tit theo tng ngnh sn xut xut, tng ni pht sinh chi ph, tng
sn phm, nhm sn phm, tng loi dch v, lao v vvv theo cc chi ph sn xut.
Bn N: tp hp chi ph sn xut pht sinh trong k.
Bn C: Phn nh cc khon ghi gim chi ph sn xut v tng gi thnh cng xng thc
t ca sn phm, lao v hon thnh.
D N: (u k hoc cui k): Phn nh chi ph sn xut ca sn phm, lao v d dang
(u k hoc cui k).
- TK "Chi ph nguyn, vt liu trc tip": Dng theo di gi tr nguyn vt liu chnh, vt
liu ph, nhin liu v.v s dng trc tip cho vic ch to sn phm hay thc hin cc lao v,
dch v trong k.
Bn N: Tp hp chi ph, nguyn vt liu trc tip.
Bn C: Cc khon ghi gim chi ph nguyn vt liu trc tip v chi ph nguyn, vt liu
trc tip c kt chuyn vo ti khon tnh gi.
Ti khon "Chi ph nguyn, vt liu trc tip" khng c s d v c m chi tit theo
tng i tng tp hp chi ph (phn xng, b phn sn xut, sn phm, nhm sn phm).
- TK "Chi ph nhn cng trc tip": bao gm tin lng v ph cp lng phi tr cho
cng nhn trc tip sn xut, ch to sn phm hay thc hin cc lao v, dch v cng cc khon
trch theo t l quy nh cho cc qu kinh ph cng on, bo him x hi, bo him y t tnh trn
s lng v ph cp lng phi tr cho cng nhn sn xut trong k.
Bn N: tp hp chi ph nhn cng trc tip.
Bn C: kt chuyn chi ph nhn cng trc tip.
Ti khon ny khng c s d v cng c m chi tit theo tng i tng tp hp chi
ph (phn xng, b phn sn xut, sn phm)
- TK "Chi ph sn xut chung": chi ph sn xut chung l nhng chi ph cn thit cn li
sn xut sn phm hay thc hin lao v, dch v sau chi ph nguyn, vt liu v nhn cng trc
tip. y l nhng chi ph pht sinh trong phm vi phn xng, b phn sn xut ca doanh
nghip nh chi ph nhn vin phn xng, chi ph vt liu, dng c, chi ph khu hao TSC
Bn N: tp hp chi ph sn xut chung.
Bn C: cc khon ghi gim chi ph sn xut chung v phn b chi ph sn xut chung cho
cc i tng tnh gi.
84
Ti khon "Chi ph sn xut chung" khng c s d v c m theo tng phn xng,
b phn sn xut, trong c chi tit theo tng ni dung chi ph (vt liu, nhn cng).
Ngoi cc khon trn, trong qu trnh hch ton k ton cn s dng cc ti khon lin
quan khc nh ti khon phn nh chi ph: ti khon "Thanh ton vi cng nhn vin chc", ti
khon "Cc khon phi tr, phi np khc", ti khon "Nguyn liu, vt liu", ti khon "Chi ph
tr trc", v.v; cc ti khon phn nh kt qu: ti khon "Thnh phm", ti khon "Hng gi
bn", ti khon "Gi vn hng bn" v.v
b.2. Phng php hch ton:
- Tp hp chi ph nguyn, vt liu lin quan trc tip n tng i tng (phn xng, b
phn sn xut, sn phm).
N TK "Chi ph nguyn, vt liu trc tip".
C TK "Nguyn liu, vt liu" (Chi tit theo tng loi vt liu).
- Tp hp chi ph nhn cng trc tip lin quan n tng i tng.
N TK "Chi ph nhn cng trc tip".
C TK "Thanh ton vi cng nhn vin chc": tin lng v ph cp
lng phi tr cho cng nhn trc tip.
C TK "Kinh ph cng on, Bo him x hi, Bo him y t": trch
cho cc qu theo t l quy nh vi tin lng v ph cp tnh vo chi ph.
- Tp hp chi ph sn xut chung theo tng phn xng:
N TK "Chi ph sn xut chung"
C TK "Thanh ton vi cng nhn vin chc": Tin lng v ph
cp lng nhn vin qun l phn xng.
C TK "Qu Bo him x hi, Bo him y t, Kinh ph cng on".
C TK "Nguyn liu, vt liu": Chi ph vt liu gin tip.
C TK "Cng c, dng c": Chi ph dng c dng cho sn xut.
C TK "Hao mn TSC": Trch khu hao TSC ca phn xng sn xut.
C TK "Chi ph tr trc": Phn b chi ph tr trc.
C TK "Chi ph phi tr": Trch trc chi ph phi tr theo k hoch.
C TK "Thanh ton vi ngi bn": Chi ph dch v mua ngoi phi tr.
C TK "Tin mt", "Tin gi NH": Chi ph khc bng tin.
- Cc khon ghi gim chi ph (ph liu thu hi, vt liu xut dng khng ht nhp kho).
N TK "Nguyn liu, vt liu": Thu hi nhp kho
N TK "Tin mt", "Tin gi ngn hng": Bn thu hi bng tin.
C TK "Chi ph nguyn, vt liu trc tip": Ghi gim chi ph nguyn, vt
liu trc tip.
C TK "Chi ph sn xut chung": Ghi gim chi ph sn xut chung.
- Kt chuyn chi ph sn xut sn phm (chi tit cho tng i tng):
+ Kt chuyn chi ph nguyn, vt liu trc tip:
N TK "Chi ph sn xut - kinh doanh d dang"
C TK "Chi ph nguyn liu, vt liu trc tip".
85
+ Kt chuyn chi ph nhn cng trc tip:
C TK "Chi ph nhn cng trc tip".
+ Phn b chi ph sn xut chung:
C TK "Chi ph sn xut chung".
- Kt chuyn tr gi thnh phm, lao v hon thnh theo gi thnh cng xng thc t:
Gi thnh cng
xng thc t
=
Chi ph sn xut
d dang u k
+
Chi ph sn xut
pht sinh trong k
-
Chi ph sn xut
d dang cui k.
N TK "Thnh phm": Nhp kho thnh phm.
N TK "Hng gi bn": Gi i tiu th hoc k gi, i l
N TK "Gi vn hng ho": Tiu th trc tip.
C TK "Chi ph sn xut, kinh doanh d dang": Tng gi thnh thnh phm, lao v
hon thnh.
C th khi qut m hnh hch ton qu trnh sn xut qua s 4.2.
TK Nguyn vt liu
TK Cng c dng c
TK Chi ph nguyn
vt liu trc tip
TK Chi ph sn
xut d dang TK Thnh phm
TK Tin mt
TK TGNH
TK Thanh ton
vi ngi bn
TK Hao mn
TK Chi ph sn
xut chung
TK Chi ph nhn
cng trc tip
TK Phi tr CNV
TK Phi tr khc
TK Hng gi bn
TK Gi vn HB
(2)
(1) (1 a)
(1 b)
(3)
(2 b)
(2 a)
(6)
(4)
(5)
(7 a)
(7 b)
(7 c)
(7)

S 4.2: S hch ton qu trnh sn xut
Gii thch s
(1) Tp hp chi ph nguyn vt liu, cng c dng c: (1a)- Chi ph nguyn vt liu trc
tip, (1b) chi ph vt t cho sn xut chung
(2) Chi ph tin lng , cc khon trch theo lng ca cng nhn sn xut trc tip (2a),
ca chi ph nhn vin qun l chung (2b)
(3) Cc chi ph sn xut chung
86
(4) Kt chuyn chi ph nguyn vt liu trc tip
(5) Kt chuyn chi ph sn xut chung
(6) Kt chuyn chi ph nhn cng trc tip
(7) Kt chuyn gi tr sn phm hon thnh: nhp kho (7a), Gi bn (7b), tiu th ngay
khng qua kho (7c)
V d:
Ti mt nh my c mt phn xng chuyn sn xut mt loi sn phm A, c ti liu
nh sau (thng 6/ 200N):
I. S d u k ca mt s ti khon (n v: ng)
- TK "Nguyn liu, vt liu": 40.000.000, trong :
+ Vt liu chnh: 25.000.000
+ Vt liu ph: 10.000.000
+ Nhin liu: 5.000.000
- TK "Chi ph sn xut kinh doanh d dang": 17.000.000 (tr gi theo nguyn liu chnh).
II. Cc nghip v pht sinh trong k (n v: ng)
1. Mua vt liu chnh tr gi thanh ton 110.000.000 (trong thu GTGT 10.000.000),
tr bng tin gi ngn hng. Hng nhp kho.
2. Xut kho vt liu ch to sn phm, tr gi 90.000.000 trong vt liu ph
5.000.000.
3. Tnh ra tin lng phi tr cho cng nhn trc tip sn xut 30.000.000, nhn vin qun
l phn xng 5.000.000.
4. Trch kinh ph cng on, Bo him x hi, Bo him y t theo t l quy nh (19%)
trn tng s tin lng tnh vo chi ph kinh doanh.
5. Cc chi ph sn xut chung khc thc t pht sinh:
- Chi ph nhin liu: 5.000.000
- Chi ph tr trc phn b k ny: 6.000.000
- Chi ph khu hao TSC: 10.000.000
- Chi ph dch v khc mua ngoi tr bng tin mt: 3.990.000.
6. Tng s sn phm hon thnh trong k 800 chic; trong nhp kho 500 chic, gi i
bn 300 sn phm; d dang 200 sn phm (tnh theo gi tr vt liu chnh tiu hao).
III. Ti liu kim k cui k (n v: ng)
- Gi tr nguyn, vt liu tn kho: 45.000.000
Trong : + Vt liu chnh: 40.000.000
+ Vt liu ph: 5.000.000
- Gi tr sn phm d dang: 20.400.000 (tr gi theo nguyn liu chnh).
Tnh hnh trn c k ton tp hp nh sau (n v: ng).
Bc 1: Tp hp chi ph:
1. N TK "Nguyn, vt liu" (vt liu chnh): 100.000.000
N TK "Thu GTGT u vo c khu tr": 10.000.000
C TK "TGNH": 110.000.000
87
2. N TK "Chi ph NLV trc tip": 90.000.000
C TK "Nguyn, vt liu": 90.000.000
- Vt liu chnh: 85.000.000
- Vt liu ph: 5.000.000
3. N TK "Chi ph nhn cng TT": 30.000.000
N TK "Chi ph sn xut chung": 5.000.000
C TK "Thanh ton vi CNV": 35.000.000
4. N TK "Chi ph nhn cng TT: 5.700.000
N TK "Chi ph sn xut chung": 950.000
C TK "BHYT, BHXH, KPC": 6.650.000
5. N TK "Chi ph Sn xut chung": 24.990.000
C TK "NVL" (nhin liu): 5.000.000
C TK "CP tr trc": 6.000.000
C TK "Hao mn TSC": 10.000.000
C TK "Tin mt": 3.990.000
Bc 2: Kt chuyn chi ph cho sn phm sn xut ti ngy cui k:
6a. N TK"Chi ph sn xut kinh doanh d dang" 90.000.000
C TK "Chi ph nhn cng trc tip" 90.000.000
6b. N TK "Chi ph sn xut kinh doanh d dang": 35.700.000
C TK "Chi ph nhn cng trc tip": 35.700.000
6c. N TK "Chi ph sn xut kinh doanh d dang": 30.940.000
C TK "Chi ph sn xut chung": 30.940.000

Bc 3: Lp bng tnh gi thnh n v sn phm (bng 4.1).
BNG TNH GI THNH CNG XNG SN PHM
Thng 6 Nm 200N
Tn Sn phm: Sn phm A. Sn lng hon thnh: 800 sn phm
n v tnh: Ngn ng

Khon mc chi ph
Gi tr sn
phm d
dang u k
Chi ph SX
pht sinh
trong k
Gi tr sn
phm d
dang cui k
Tng gi
thnh sn
phm
Gi thnh
n v sn
phm
1. CP nguyn, vt liu trc tip
Trong : Vt liu chnh
2. Chi ph nhn cng trc tip
3. Chi ph sn xut chung
17.000
17.000
-
-
90.000
85.000
35.700
30.940
20.400
20.400
-
-
86.600
81.600
35.700
30.940
108,250
102,000
46,625
38,675
Cng: 17.000 156.640 20.400 153.240 191,550
Bng 4.1: Bng tnh gi thnh sn phm A
Bc 4: Gi tr sn phm nhp kho v gi bn.
6d) N TK "Thnh phm": 95.775.000 (500c x 191.550/c)
88
N TK "Hng gi bn": 57.465.000 (300c x 191.550/c)
C TK "Chi ph sn xut kinh doanh d dang": 148.142.000

Bt ton (6d) c xc lp trn c s bng tnh gi thnh n v sn phm hon thnh.
Cc nh khon trn c phn nh vo s ti khon nh sau:

TK "Nguyn liu vt liu"

TK "Chi ph nguyn,
vt liu trc tip"
DK: 40.000.000
(1) 100.000.000
90.000.000 (2)
5.000.000 (5)
(2) 90.000.000 90.000.000 (6a)
Cng PS: 100.000.000 PS : 95.000.000 Cng PS: 90.000.000 90.000.000
DCK: 45.000.000

(vt liu chnh)
TK "Chi ph nhn cng
trc tip"
DK 25.000.000
(1) 100.000.000
85.000.000 (2)

(3) 30.000.000
(4) 5.700.000
35.700.000 (6b)
Cng PS: 100.000.000 85.000.000 Cng PS: 35.700.000 35.700.000
DCK 40.000.000

(vt liu ph)
TK "Chi ph
sn xut chung"
DK 10.000.000 5.000.000 (2)

(3) 5.000.000
(4) 950.000
(5) 24.990.000
30.940.000 (6c)
Cng PS: 5.000.000 Cng PS: 30.940.000 30.940.000
DCK: 5.000.000

(nhin liu)
TK "Chi ph tr trc"
DK:
5.000.000
5.000.000 (5) D: xxx 6.000.000 (5)
Cng PS: Cng:5.000.000
DCK: 0

TK "Thanh ton vi CNV" TK "Chi ph SXKD d dang"
35.000.000 (3)

SD: 17.000.000
(6a): 90.000.000
(6b): 35.700.000
(6c): 30.940.000

153.240.000 (6d)

TK "Thu GTT u vo c khu tr"
Cng: 156.640.000 Cng:153.240.000
(1) 10.000.000

DCK 20.400.000

TK "Kinh ph cng on,
BHXH, BHYT"

TK "Thnh phm"
6.650.000 (4)

(6d) 95.775.000
89
TK "Hao mn TSC" TK "Hng gi bn"

10.000.000 (5) (6d) 57.465.000

TK "Tin mt TK "TGNH"
D: xxx

3.990.000 (5) D: xxx 110.000.000 (1)

4.2.4. Hch ton qu trnh tiu th v kt qu kinh doanh
a. Nhim v hch ton qu trnh tiu th
Tiu th l giai on cui cng ca qu trnh sn xut kinh doanh. Thng qua tiu th, gi
tr v gi tr s dng ca sn phm c thc hin, n v thu hi c vn b ra. Cng chnh
trong giai on tiu th ny, b phn gi tr mi sng to ra trong khu sn xut c thc hin v
biu hin di hnh thc li nhun. y nhanh tc tiu th s gp phn tng nhanh tc lun
chuyn vn ni ring v hiu qu s dng vn ni chung, ng thi gp phn tho mn nhu cu
tiu dng ca x hi. Qu trnh tiu th c coi l hon thnh khi hng ho thc s tiu th
tc l khi quyn s hu v hng ho chuyn t ngi bn sang ngi mua. Ni cch khc,
hng ho c ngi mua chp nhn hoc ngi bn thu c tin.
Hch ton qu trnh tiu th sn phm, hng ho, lao v, dch v c nhim v sau:
- Hch ton y , chnh xc tnh hnh tiu th sn phm, hng ho, dch v cng cc chi
ph pht sinh trong qu trnh tiu th.
- Xc nh kp thi kt qu tiu th ca tng mt hng, tng loi sn phm, dch v cng
nh ton b li nhun v tiu th sn phm, hng ho, dch v.
b. Phng php hch ton tiu th sn phm, hng ho, dch v:
b.1. Ti khon s dng:
- Ti khon "Thnh phm": thnh phm l nhng sn phm kt thc giai on sn
xut, c kim nhn, nhp kho v tnh theo gi thnh cng xng thc t (gi thnh sn xut
thc t). Ti khon ny c kt cu nh sau:
Bn N: tr gi thnh phm tng thm trong k.
Bn C: tr gi thnh phm gim i trong k.
D N: tr gi thnh phm tn kho.
- TK "Hng ho" (xem mc 4.2.2).
- TK "Hng gi bn": hng gi bn l ton b hng tiu th theo phng thc chuyn
hng v hng gi i l, k gi. S hng gi bn khi cha c ngi mua chp nhn vn thuc
s hu ca n v.
Bn N: Gi vn ca hng gi bn.
Bn C: Gi vn ca hng gi bn c chp nhn hoc b t chi tr li.
D N: Gi vn ca hng gi bn cha c chp nhn.
- Ti khon "Gi vn hng bn": phn nh tr gi ca hng tiu th thc t trong k.
Bn N: tr gi vn hng tiu th trong k.
90
Bn C: kt chuyn tr gi hng tiu th. Ti khon "Gi vn hng bn" cui k khng c
s d.
- Ti khon "Doanh thu bn hng": doanh thu bn hng l tng gi tr c thc hin do
bn hng ho, sn phm, cung cp lao v, dch v cho khch hng. Ti khon ny dng phn
nh tng s doanh thu bn hng thc t v cc khon gim doanh thu. Cn ch rng, i vi cc
doanh nghip tnh thu gi tr gia tng theo phng php khu tr, doanh thu ghi nhn ti khon
ny l gi bn khng bao gm thu gi tr gia tng u ra phi np; ngc li, vi nhng doanh
nghip tnh thu gi tr gia tng theo phng php trc tip hay nhng i tng khng thuc din
chu thu gi tr gia tng, doanh thu ghi nhn ti khon ny l tng gi thanh ton.
Bn N: + S thu tiu th c bit, thu xut khu phi np (nu c).
+ S chit khu thng mi, gim gi hng bn v doanh thu ca bn hng b tr
li.
+ Kt chuyn doanh thu thun v bn hng trong k.
Bn C: Tng s doanh thu bn hng thc t trong k.
Ti khon ny khng c s d v c chi tit lm 3 tiu khon:
+ Doanh thu bn hng ho
+ Doanh thu bn cc thnh phm
+Doanh thu cung cp dch v
Kt qu tiu th sn phm, hng ho, lao v, dch v c biu hin di ch tiu li
nhun (hoc l) v tiu th v c tnh nh sau:
Li nhun( hoc
l) v tiu th
=
Li nhun gp
v tiu th
-
Chi ph bn hng v chi ph
qun l doanh nghip
Trong :
Li nhun gp v
tiu th
=
Doanh thu thun v
tiu th
-
Gi vn hng
bn
xc nh kt qu tiu th v phn nh kt qu tiu th, k ton s dng cc ti khon
sau:
- Ti khon "Xc nh kt qu kinh doanh": ti khon ny c s dng xc nh kt
qu kinh doanh theo tng hot ng (hot ng sn xut kinh doanh, hot ng ti chnh v hot
ng khc). Vi hot ng sn xut kinh doanh, kt qu cui cng chnh l li nhun (hoc l) v
tiu th sn phm, hng ho, dch v v do vy, ti khon "Xc nh kt qu kinh doanh" c ni
dung phn nh nh sau:
Bn N:
+ Gi vn hng tiu th trong k
+ Chi ph bn hng v chi ph qun l doanh nghip
+ Kt chuyn kt qu tiu th (li nhun)
Bn C:
+ Doanh thu thun v tiu th
+ Kt chuyn kt qu tiu th (l)
Ti khon ny cui k khng c s d
91
- Ti khon "Li cha phn phi": Dng theo di s li t cc hot ng cn li cha
chia.
Bn N:
+ Cc khon l v coi nh l t kinh doanh
+ Phn phi li nhun
Bn C:
+ Cc khon li v coi nh li t kinh doanh
+ X l s l
D N (nu c): S l cha x l
D C: S li cn li cha phn phi
- Ti khon "Chi ph bn hng": chi ph bn hng l ton b cc khon chi c lin quan
n hot ng tiu th sn phm, hng ho, lao v, dch v trong k nh chi ph nhn vin bn
hng; chi ph vt liu, dng c, bao b; chi ph khu hao TSC; chi ph dch v mua ngoi y
l khon chi ph thi k nn pht sinh n u tr ht vo thu nhp n .
Bn N: Tp hp ton b chi ph bn hng thc t pht sinh.
Bn C: Cc khon ghi gim chi ph bn hng v s chi ph bn hng c kt chuyn tr
vo thu nhp.
Ti khon ny cui k khng c s d v c m chi tit theo tng ni dung chi ph
(nhn vin, vt liu, dng c).
- Ti khon "Chi ph qun l doanh nghip": chi ph qun l doanh nghip l nhng
khon chi ph c lin quan chung n ton b hot ng ca doanh nghip m khng th tch
ring cho bt k hot ng no c. Thuc chi ph qun l doanh nghip bao gm nhiu loi nh
chi ph nhn vin qun l, chi ph vt liu qun l, chi ph dng vn phng Chi ph qun l
doanh nghip cng l mt khon chi ph thi k nn cng c tr vo kt qu kinh doanh k
m n pht sinh. Kt cu v ni dung c phn nh ca ti khon "Chi ph qun l doanh
nghip" cng tng t nh ti khon "Chi ph bn hng".
Ngoi cc khon trn, trong qu trnh hch ton k ton cn s dng mt s ti khon
khc c lin quan nh ti khon "Gi vn hng bn", ti khon "Doanh thu bn hng", v.v
b.2. Phng php hch ton
- Khi bn sn phm (theo phng thc nhn hng trc tip ti phn xng, xut bn t
kho thnh phm) k ton ghi:
Phn nh doanh thu
N TK Tin mt, hoc TK TGNH hoc TK Phi thu ca khch hng ( tng gi
tr thanh ton)
C TK Doanh thu bn hng v cung cp dch v (gi bn cha c thu GTGT)
C TK Thu gi tr gia tng u ra ( s tin thu GTGT)
ng thi ghi nhn chi ph gi vn:
N TK Gi vn hng bn
C TK Chi ph sn xut kinh doanh d dang (nu bn hng khng qua kho)
C TK Thnh phm (nu xut bn hng t kho thnh phm)
( Ghi theo gi thnh thc t)
92
- Trng hp hng tiu th theo phng thc gi i l:
+ Khi mang hng i gi bn, k ton ghi:
N TK Hng gi i bn
C TK Chi ph sn xut kinh doanh d dang (nu bn hng khng qua kho)
C TK Thnh phm (nu xut bn hng t kho thnh phm)
(Ghi theo gi thnh thc t)
+ Khi sn phm gi bn bn c, k ton ghi:
N TK Tin mt, Hoc TK TGNH hoc TK Phi thu ca khch hng ( tng
gi tr thanh ton)
C TK Doanh thu bn hng v cung cp dch v (gi bn cha c thu gtgt)
C TK Thu gi tr gia tng u ra ( s tin thu GTGT)
ng thi kt chuyn gi tr sn phm gi bn bn c, k ton ghi
N TK Gi vn hng bn
C TK Hng gi i bn
- Khi tnh ra tin lng phi tr cho nhn vin b phn bn hng v b phn qun l
doanh nghip, k ton ghi:
N TK Chi ph bn hng
N TK Chi ph qun l doanh nghip
C TK Phi tr cng nhn vin
- Khi trch bo him x hi, bo him y t, kinh ph cng on c tnh vo chi ph theo
tin lng ca cc i tng trn, k ton ghi:
N TK Chi ph bn hng
C TK Phi tr , phi np khc
- Khi xut vt liu ph, cng c dng c cho b phn bn hng hay b phn qun l doanh
nghip, k ton ghi:
N TK Chi ph bn hng
C TK Nguyn vt liuhoc TK cng c dng c
- Trch khu hao TSC cho b phn bn hng, b phn qun l doanh nghip, k ton ghi:
N TK Chi ph bn hng
C TK Hao mn TSC
- i vi cc khon thu phi np c tnh vo chi ph qun l doanh nghip nh thu
mn bi, thu nh t th khi xc nh s phi np cho tng k, k ton ghi:
N TK Chi ph bn hng
C TK thu v cc khon phi np nh nc
93
- Chi ph khc nh chi ph in nc, in thoi,.phi tr pht sinh trong k b phn
bn hng, b phn qun l doanh nghip, k ton ghi:
N TK Chi ph bn hng
N TK Thu GTGT u vo
C TK Tin mt, Tin gi ngn hng, Phi tr ngi cung cp
- Khi trch trc chi ph sa cha TSC b phn bn hng, b phn qun l doanh
nghip, k ton ghi:
N TK Chi ph bn hng
C TK Chi ph phi tr
- Cc khon ghi gim chi ph bn hng, chi ph qun l (ph liu thu hi, vt t xut dng
khng ht).
N TK "Nguyn liu, vt liu", TK "Tin mt": Gi tr thu hi
C TK lin quan (chi ph bn hng, chi ph qun l doanh nghip)
- Cui k tin hnh cc bt ton kt chuyn sau:
+ Kt chuyn doanh thu thun v tiu th:
N TK "Doanh thu bn hng"
C TK "Xc nh kt qu"
+ Kt chuyn gi vn hng bn
N TK "Xc nh kt qu"
C TK "Gi vn hng bn"
+ Kt chuyn chi ph bn hng
N TK "Xc nh kt qu"
C TK "Chi ph bn hng"
+ Kt chuyn chi ph qun l doanh nghip
N TK "Xc nh kt qu"
C TK "Chi ph qun l doanh nghip"
+ Kt chuyn kt qu tiu th
Nu li:
Doanh
thu thun
- Gi vn
hng bn
+
Chi ph
bn hng
+
Chi ph qun l
doanh nghip
> 0
N TK "Xc nh kt qu"
C TK "Li cha phn phi"
Nu l (kt qu < 0)
N TK "Li cha phn phi"
C TK "Xc nh kt qu"
Vic hch ton kt qu kinh doanh c khi qut qua s 4.3
94
TK Thnh phm
TK Hng ho
TK Hng gi bn
TK Gi vn hng
bn
TK Xc nh
kt qu KD
TK Tin mt
TK TGNH
TK Phi thu ca
Khch hng
TK Chi ph sn
xut d dang
TK Chi ph Bn
hng
TK Chi ph Qun
l DN"
TK Thu GTGT
TK Doanh thu
(1)
(2)
(6)
(4)
(5)
(8)
(7 a)
(10 b)
(9)
TK Tin mt
TK TGNH
TK Thanh ton vi
ngi bn
TK Hao mn TSC
TK Phi tr CNV
(3 a)
(3 b) (3)
TK Hng bn b tr li
TK Gim gi hng bn
TK Chit khu BH
(7 b)
TK Li cha
phn phi
(7 )
(10 a)

S 4.3: S hch ton qu trnh tiu th v kt qu kinh doanh
Gii thch s :
(1) Xc nh gi vn ca sn phm, hng ho xut kho tiu th hoc hng gi bn tiu
th
(2) Xc nh gi vn ca sn phm bn ngay ti phn xng sn xut khng qua kho.
(3) Cc chi ph pht sinh lin quan n bn hng (3a), qun l doanh nghip (3b).
(4) Kt chuyn gi vn hng bn.
(5) Kt chuyn chi ph bn hng
(6) Kt chuyn chi ph qun l doanh nghip
(7) Tng s tin thu c t vic tiu th sn phm hng ho bao gm:doanh thu (7a),
thu gi tr gia tng u ra 97b)
(8) Cc khon gim tr doanh thu.
(9) Kt chuyn doanh thu thun.
(10) Kt chuyn kt qu kinh doanh: li (10a), L (10b)

Vi d
Tnh hnh tiu th sn phm trong k ca doanh nghip tng hp c nh sau:
- S lng sn phm bn l 1.000 sp gi bn 20.000 /sp, gi thc t xut kho l
14.000/sp. Khch hng thanh ton ngay bng tin mt, thu sut GTGT 10%.
- Chi ph bn hng tp hp 500.000
- Chi ph qun l doanh nghip tp hp c: 1.000.000
* nh khon.
1). Doanh thu bn hng
95
N TK Tin mt 22.000.000
C TK Doanh thu bn hng 20.000.000
C TK Thu GTGT u ra 2.000.000
2) Gi vn hng bn
N TK Gi vn hng bn 14.000.000
C TK Thnh phm 14.000.000
3) Kt chuyn doanh thu thun
N TK Doanh thu bn hng 20.000.000
C TK Xc nh kt qu kinh doanh 20.000.000
4) Kt chuyn gi vn hng bn
N TK Xc nh kt qu kinh doanh 14.000.000
C TK Gi vn hng bn 14.000.000
5) Kt chuyn chi ph bn hng
N TK Xc nh kt qu kinh doanh 500.000
C TK Chi ph bn hng 500.000
6) Kt chuyn chi ph qun l doanh nghip
C TK Chi ph qun l doanh nghip 1.000.000
7) Kt chuyn li
C TK Li nhun cha phn phi 4.500.000

V d tng hp v hch ton cc qu trnh kinh doanh
Ti mt doanh nghip sn xut kinh doanh c cc nghip v pht sinh lin quan n tnh
hnh sn xut kinh doanh trong k nh sau:
Tnh hnh tn vt liu tn kho u thng:
- Nguyn liu chnh: 2.000 kg, n gi nhp kho l 2.000/kg
- Vt liu ph: 1.000kg, n gi l 1.000/kg.
- Tr gi sn phm tn kho u k: 200 sn phm (n gi 38.000/sp).
Tnh hnh nhp xut tn vt t trong k:
1. Nhp kho 3.000kg nguyn liu chnh gi mua 1.900/kg, thu GTGT 10%, cha thanh
ton cho ngi bn, chi ph vn chuyn l 330.000, trong thu GTGT l 10%, thanh ton
bng tin mt.
2. Nhp kho 1.000kg vt liu ph gi mua 950/kg, thu GTGT 10%, cha thanh ton cho
ngi bn, chi ph vn chuyn 55.000, trong thu GTGT l 10%, thanh ton bng tin mt.
3. Xut kho 3.000 kg nguyn vt liu chnh s dng b phn sn xut sn phm. Xut kho
700kg vt liu ph, trong s dng sn xut sn phm l 600kg, s cn li s dng b phn
qun l phn xng sn xut.
96
4. Tin lng phi thanh ton cho CB CNV trc tip sn xut sn phm l 8.000.000 ,
qun l phn xng 1.000.000 ; b phn bn hng 4.000.000 , b phn qun l doanh nghip l
2.000.000 .
5. Trch BHXH, BHYT, KPC theo t l quy nh tnh vo cc i tng chi ph c lin
quan k c phn tr BHXH, BHYT ca CB CNV.
6. Trch khu hao TSC s dng phn xng sn xut: 20.500.000 , b phn bn hng
440.000, b phn qun l doanh nghip 320.000 .
7. Chi ph khc bng tin mt l 90.000 b phn qun l phn xng, b phn bn hng
600.000 , b phn qun l doanh nghip 500.000.
8. Trong thng nhp kho 1.000 thnh phm. Chi ph sn xut sn phm d dang cui k l
1.200.000. Bit rng doanh nghip p dng phng php nh gi sn phm d dang theo
nguyn vt liu chnh. Xut kho theo phng php bnh qun gia quyn.
9. Xut kho i tiu th 1000 sn phm, n gi 50.000 /sp, thu GTGT 10%, khch hng
thanh ton 50% bng TGNH, 50% bng tin mt.
Yu cu:
1. nh khon v phn nh vo s ti khon.
2. Tnh n gi nguyn liu chnh v vt liu ph nhp kho.
3. Tnh gi thnh sn phm.
4. Tnh kt qu kinh doanh trong k.

Li gii ngh (n v: ng)
Nhp kho vt liu chnh:
1a N TK 1521 5.700.000
N TK 133 570.000
C TK 331 6.270.000
Chi ph vn chuyn bc d lin quan n hng nhp kho vt liu chnh:
1b N TK 1521
N TK 133
C TK 111
300.000
30.000
330.000
Nhp kho vt liu ph
2a N TK 1522
N TK 133
C TK 112
950.000
95.000
1.045.000
Chi ph vn chuyn bc d lin quan n hng nhp kho vt liu ph:
2b N TK 1522
N TK 133
C TK 112
50.000
5.000
55.000
Xut kho vt liu chnh:
3a N TK621
C TK1521
6.000.000
6.000.000
97
Xut kho vt liu ph
3b N TK 621
N TK 627
C TK 1522
600.000
100.000
700.000
Tin lng phi tr cho CB CNV
4 N TK 622
N TK 627
N TK 641
N TK 642
C TK 334
8.000.000
1.000.000
4.000.000
2.000.000
15.000.000
Trch BHXH, BHYT, KPC vo cc chi ph lin quan:
5 N TK 622
N TK 627
N TK 641
N TK 642
N TK 334
C TK 338
1.520.000
190.000
760.000
380.000
900.000
3.750.000
Trch khu hao TSC trong thng:
6 N TK 627
N TK 641
N TK 642
C TK 214
20.500.000
440.000
320.000
21.260.000
Chi ph khc bng tin mt:
7 N TK 627
N TK 641
N TK 642
C TK 111
90.000
600.000
500.000
1.190.000
Kt chuyn chi ph sn xut tnh gi thnh sn phm:
8a N TK 154
C TK 621
C TK 622
C TK 627
38.000.000
6.600.000
9.520.000
21.880.000
Bt ton nhp kho thnh phm:
Tng gi thnh nhp kho: CP d dang u k + CPSX trong k - CP d dang cui k
12.00.000 + 38.000.000 1.200.000 = 38.000.000
38.000.000

Z n v

=

1.000

x

38.000

98
8b N TK 155
C TK 154
38.000.000
38.000000
Xut kho thnh phm i tiu th:
9a N TK 632
C TK 155
38.000.000
38.000.000
Doanh thu bn hng:
9b N TK 131
C TK 511
C TK 3331
55.0000000
50.000.000
5.000.000
Thu tin bn hng
9c N TK 111
N TK 112
C TK 131
27.500.000
27.500.000
55.000.000
Kt chuyn gi vn hng bn, chi ph bn hng, chi ph QLDN:
10 N TK 911
C TK 632
C TK 641
C TK 642
47.000.000
38.000.000
5.800.000
3.200.000
Kt chuyn doanh thu thun
11 N TK 511
C TK 911
50.000.000
50.000.000
Kt chuyn li
12 N TK 511
C TK 911
3.000.000
3.000.000

TM TT NI DUNG CHNG IV
1. Theo nguyn tc gi ph i hi phi hch ton ti sn theo gi thc t khi pht sinh ngha
l phn nh theo gi lch s. Khi mc gi chung trong nn kinh t thay i s lm thay i
gi c bit ca cc loi ti sn ca doanh nghip.
2. TSC c phn nh theo cc ch tiu: Nguyn gi, Gi tr hao mn, Gi tr cn li: Gi
tr cn li = Nguyn gi Gi tr hao mn. Nguyn gi TSC: L gi tr ban u, y
khi a ti sn c nh vo s dng. Vic xc nh nguyn gi c Nh nc quy nh
thng nht.
3. Gi gc (gi nhp kho) = Gi mua + Chi ph trc khi a vo nhp kho
4. C th tnh gi theo mt trong bn phng php: Phng php thc t ch danh; phng
php nhp trc - xut trc; Phng php nhp sau - xut trc; Phng php n gi
bnh qun.
99
5. K ton sn xut l k ton chi ph sn xut v tnh gi thnh sn phm. Chi ph sn xut
c tp hp thnh 3 nhm: chi ph nguyn vt liu trc; chi ph nhn cng trc tip v
chi ph sn xut.
6. Sn phm d dang l nhng sn phm cha hon tt mt trong nhng cng on ca qu
trnh cng ngh ch bin. Sn phm d dang c th tn ti trn dy chuyn sn xut hoc
ch hon tt mt vi cng on no nhp kho sn phm ang ch to.
7. Gi thnh sn phm tnh c bng cch tng hp chi ph sn xut trong k theo tng i
tng tnh gi thnh, cng thm(+) tr gi sn phm d dang u k, tr i (-) tr gi sn
phm d dang cui k.
8. Doanh thu l tng gi tr cc li ch kinh t doanh nghip thu c trong k k ton, pht
sinh t cc hot ng sn xut, kinh doanh thng thng ca doanh nghip, gp phn lm
tng vn ch s hu.Doanh thu bn hng v cung cp dch v l ton b s tin thu c
hoc s thu c t cc giao dch v nghip v pht sinh doanh thu nh bn sn phm,
hng ho, cung cp dch v cho khch hng.
9. Chi ph bn hng l cc khon chi ph b ra trong qu trnh tiu th thnh phm, hng ho,
dch v nh chi ph bo qun, ng gi, vn chuyn, bo him, gii thiu v bo hnh sn
phm.
10. Chi ph qun l doanh nghip l cc khon chi ph qun l chung lin quan n hot ng
ca c doanh nghip, bao gm: chi ph tin lng v cc khon trch theo lng ca nhn
vin qun l; chi ph cho vn phng nh vt liu, cng c dng c; chi ph khu hao v
sa cha ti sn c nh dng cho b phn qun l; chi t chc hi ngh, mt s loi thu,
ph v l ph; cc chi ph d phng; cc dch v mua ngoi nh in, nc, in thoi; cc
chi ph khc bng tin nh chi tip khch.
11. Kt qu bn hng l li hoc l ca doanh nghip qua mt k hot ng sn xut kinh
doanh. Kt qu ny c tnh ton v xc nh trn Ti khon 911 Xc nh kt qu kinh
doanh. Li hoc l ca doanh nghip c xc nh trn c s ly doanh thu tr i gi
vn hng bn v tr i chi ph hot ng.

CU HI V BI TP N TP
L thuyt
1. Khi nim, v tr v ngha ca phng php tnh gi
2. Phng php tnh gi tng i tng k ton.
3. Cc qu trnh kinh doanh v nhim v hch ton qu trnh kinh doanh.
4. Ti khon v ni dung ca cc ti khon ng s dng hch ton cc qu trnh kinh
doanh ch yu.
5. Ni dung v phng php hch ton tng qu trnh kinh doanh c th.
6. Phng php no sau y c s dng tnh gi hng tn kho,
a. gi thc t ch danh,
b. gi hch ton
c. phng php nhp trc xut trc
d. tt c cc phng php trn.
7. Khi nhp khu vt t hng ho, thu nhp khu phi np c tnh vo
100
a. gi tr vt t, hng ho
b. chi ph sn xut
c. chi ph ti chnh
d. chi ph khc
8. Khu hao ti sn c nh b phn sn xut c tnh vo
a. chi ph qun l doanh nghip
b. chi ph sn xut chung
c. chi ph bn hng
d. chi ph tr trc
9. Khu hao ti sn c nh b phn vn phng cng ty c tnh vo
a. chi ph qun l doanh nghip
b. chi ph sn xut chung
c. chi ph bn hng
d. chi ph tr trc
10. Cui k, cc ti khon Chi ph nguyn vt liu trc tip, Chi ph nhn cng trc tip,
Chi ph sn xut chung c kt chuyn v:
a. Bn N TK Xc nh kt qu
b. Bn C TK Xc nh kt qu
c. Bn N TK Sn phm , dch v d dang
d. Bn C TK Doanh thu bn hng
11. Chi ph bn hng, chi ph qun l doanh nghip c kt chuyn v
a. Bn N TK Xc nh kt qu
b. Bn C TK Xc nh kt qu
c. Bn C TK Li cha phn phi
d. Bn C TK Doanh thu bn hng
12. Chi ph chy th my mc thit b trc khi a vo s dng c tnh vo:
a. Chi ph sn xut kinh doanh
b. Nguyn gi ghi s ca my mc thit b mua vo
c. Chi ph khc
d. Chi ph qun l doanh nghip.

Bi tp
Bi 1:
Cng ty XYZ tnh thu GTGT theo phng php khu tr, tin hnh mua mt l nguyn vt
liu kho vi s lng 40.000 kg. Gi ho n ca s Nguyn vt liu trn bao gm c thu GTGT
10% l 330.000 ngn ng. Chi ph vn chuyn thanh ton bng tin mt theo gi ho n
bao gm thu GTGT 5% l 7.350 ngn ng. S lng vt liu nhp kho theo phiu nhp kho l
39.850 kg. Hao ht theo nh mc trong qu trnh thu mua ca loi vt liu ny cho php l 1%.
Tnh tng gi tr v oan gi nguyn vt liu thu mua.
Bi 2:
Mt doanh nghip thuc din chu thu gi tr gia tng theo phng php khu tr trong k c
cc nghip v kinh t pht sinh nh sau (n v 1000ng)
1. Khch hng thanh ton tin hng cn n k trc bng chuyn khon 125.000
2. Xut kho thnh phm chuyn cho khch hng ch chp nhn thanh ton vi gi vn l
150.000, gi bn c c thu GTGT 10% l 220.000.
101
3. Mua nguyn vt liu nhp kho tr vo s tin tr trc cho ngi bn theo gi ho n
c c thu GTGT 5% l 210.000.
4. Tnh ra tin lng phi tr b phn bn hng l 15.000, b phn qun l doanh nghip l
20.000.
5. Trch BHXH, BHYT, KPC theo t l 19% tnh vo chi ph
6. Thanh ton cho ngi bn bng tin vay ngn hn 95.000.
7. Khch hng thanh ton ton b s hng gi bn k trc bng tin mt theo gi ho n
c c thu GTGT 10% l 176.000.
8. Trch khu hao TSC hu hnh 25.000, trong dng cho bn hng l 12.000, cho qun
l doanh nghip l 13.000.
9. Khch hng thng bo chp nhn mua 3/5 s hng gi bn trong k.
10. Thanh ton tin vay ngn hn n hn tr bng chuyn khon 105.000
11. Thanh ton tin lng cho CNV bng tin mt 29.500.
12. Nhn vn kinh doanh bng mt ti sn c nh hu hnh theo gi tho thun l 260.000

Yu cu:
nh khon cc nghip v kinh t pht sinh v xc nh kt qu kinh doanh trong k

Bi 3
1. Rt tin gi ngn hng v qu tin mt 200.000.000 ng.
2. Tim lng phi tr cho b phn trc tip sn xut l 40.000.000, b phn qun l phn
xng l 10.000.000, b phn bn hng l 30.000.000. b phn qun l doanh nghip l
20.000.000.
3. Trch BHXH, BHYT, KPC theo t l quy nh.
4. Nhp kho 5000 sn phm A, gi thnh n v nhp kho l 20.000 ng/ sn phm.
5. Mua 2000 sn phm B, n gi nhp kho l 33.000 ng/ sn phm ( bao gm 10% thu
VAT). Cha thanh ton cho ngi bn.
6. Tr lng cho cn b , cng nhn vin bng tin mt.
7. B phn bn hng bo hng mt s cng c dng c thuc loi phn b 3 ln, tr gi ban
u l 6.000.000 ng.
8. Mua mt thit b lm lnh phc v b phn bn hng, thi gian s dng hu ch l 10 nm,
gi mua cha c thu VAT 10% l 580.000.000. Cha thanh ton cho ngi bn. Cc chi
ph pht sinh lin quan n qu trnh lp t chy th l 20.000.000, thanh ton bng
tin gi ngn hng.
9. Khu hao my mc thit b b phn bn hng l 13.000.000, b phn qun l doanh
nghip l 6.000.000
10. Chi ph khc pht sinh thanh ton bng tin mt l 13.200.000 ( c thu VAT 10%),
phn b cho b phn bn hng v qun l doanh nghip vi t l 3:1.
11. Xut kho 4000 sn phm A tiu th, gi bn cha c 10% thu VAT l 50.000/ sn
phm, khch hng cha thanh ton.
12. Xut kho 1000 sn phm B tiu th, gi bn cha c 10% thu VAT l 60.000 /sn
phm, khch hng thanh ton bng tin mt.
Yu cu:
nh khon cc nghip v kinh t pht sinh v xc nh kt qu kinh doanh trong k.

102
Chng V: Phng php tng hp cn i
CHNG V
PHNG PHP TNG HP - CN I

MC TIU
Sau khi hc xong chng ny, sinh vin cn nm nhng vn c bn sau:
1. Ni dung, ngha ca phng php tng hp cn i
2. H thng bng tng hp cn i.
3. Hiu c ni dung, kt cu ca bng tng hp cn i k ton c bn: Bng cn i k ton v
Bo cc kt qu sn xut kinh doanh, Bo cp lu chuyn tin t.
5. Hiu c mi quan h gia phng php tng hp cn i vi cc phng php khc trong h
thng k ton.

NI DUNG
5.1. KHI QUT CHUNG V PHNG PHP TNG HP- CN I
K TON.
5.1.1. Khi nim v c s hnh thnh phng php.
Tng hp cn i k ton l phng php phi qut tnh hnh ti sn, ngun vn, kt qu
kinh doanh v cc mi quan h kinh t khc thuc i tng hch ton trn nhng mt bn cht v
trong cc mi quan h cn i vn c ca i tng hch ton k ton.
Nhng cn i vn c ca i tng hch ton k ton vi phng php lun bin chng
l c s cho vic hnh thnh phng php tng hp cn i. Tht vy s thng nht v lng
thng xuyn c duy tr gia hai mt ca vn, s cn bng gia gim v tng, gia N v
C...v t hnh thnh cc quan h cn i gia 1 bn l s d u k s pht sinh tng trong k
vi bn kia l s pht sinh gim trng k v s d cui k.
Tnh bin chng ca qu trnh nhn thc t trc quan sinh ng n t duy tru tng, t
hnh thnh khi nim n phn on, phn tch trong s l thng tin k ton, vv c hnh
thnh phng php tng hp cn i k ton mt cch khoa hc.
Tng hp cn i k ton c ng dng rng ri trong cng tc k ton: c th ng dng
tng hp cn i trn tng b phn ti sn v ngun vn, tng qu trnh kinh doanh hoc cn
i ton b ti sn v ngun vn hoc cn i kt qu chung cho ton b qu trnh kinh doanh
ca n v hch ton.
5.1.2. ngha tc dng ca phng php.
Phng php tng hp cn i cung cp nhng thng tin khi qut, tng hp nht v vn,
v qu trnh kinh doanh m bng cc phng php nh chng t, i ng ti khon, tnh gi hng
ho, thnh phm vv.. khng th cung cp c. Nhng thng tin c s l la chn trn cc bo
co k ton do phng php tng hp cn i k ton to ra c ngha to ln cho nhng quyt
nh qun l c tnh chin lc trong nhiu mi quan h qua li cc yu t, cc qu trnh, kim tra
tnh hnh chp hnh k hoch, pht hin v ngn nga tnh trng mt cn i v da vo kt qu
103
thc hin iu chnh, c th ho cc k hoch kinh t, qun l mt cch tt hn vic thc
hin k hoch ca doanh nghip trong cc lnh vc ti chnh v qu trnh kinh doanh.
5.2. H THNG BNG TNG HP CN I K TON
Hnh thc biu hin c th ca phng php tng hp cn i k ton l h thng bng
tng hp cn i thng gi l bo biu k ton. Trong cng tc thc t, bo biu l h thng biu
mu bo co ch yu phc v cho cc i tng bn ngoi doanh nghip (cc ch u t, ngn
hng, c quan qun l cp trn, c quan thu...) v cc nh qun l trong ni b doanh nghip. H
thng bng cn i phi bao gm 2 phn h. Mt phn h tng hp cn i tng th v i tng
hch ton k ton: cn i gia ti sn v ngun vn (bng cn i k ton), cn i gia thu chi
v kt qu li hoc l (bo co kt qu kinh doanh), cn i gia cc lung tin vo ra ca doanh
nghip. Phn h th hai l tng hp cn i b phn ph hp vi cc i tng hch ton c th
ca hch ton k ton nh: ti sn c nh, ti sn lu ng, tnh hnh thanh ton, chi ph sn xut,
xy dng c bn, ngun vn chuyn dng vv..
Tu theo yu cu v kh nng qun l trong tng ngnh, tng n v , tng thnh phn
kinh t vv... h thng bng tng hp cn i k ton c th bao gm s lng bng khc nhau
v kt cu cc bng cng c th khc nhau nhng u cn c c hai phn h ni trn, nhng gc
khc nhau h thng bng tng hp cn i k ton c th phn loi theo cc tiu thc sau
y:
- Theo ni dung kinh t hay tnh khi qut: h thng bng tng hp cn i c chia
thnh:
+ Bng tng hp cn i (tng th)
+ Bng tng hp b phn (tng phn).
- Theo phn cp qun l hay quy hoch thng tin. H thng bng ny c th chia thnh:
bng (biu) bo co cp trn v bng (biu) ni b.
- Cn c theo trnh tiu chun ho hay tnh cht nghip v, h thng bng tng hp cn
i k ton c th c chia thnh 2 loi: bng tiu chun v bng chuyn dng. Bng tiu chun
c quy nh thng nht v ni dung, kt cu, thi hn lp v np v.v.. v dng chung cho tt c
tt c cc ngnh, cc thnh phn kinh t. Thng thng cc bng (biu) bo co cp trn hoc
dng cho bn ngoi phi c tiu chun ho. Cc bng biu chuyn dng l nhng bng tng
hp cn i dng ring trong phm vi tng ngnh, tng thnh phn kinh t v.v... v thng th
cc bng biu thuc loi ny cng l nhng bng (biu) ni b.
- Cn c theo kt cu: Bng tng hp cn i c th kt cu theo kiu hai bn hoc mt
bn.
Cc bng c hnh thc kt cu 2 bn thng l nhng bng phn nh cn i tt yu gia
hai mt ti sn vi ngun vn; thu vi chi v kt qu li l; cng n v kh nng thanh ton vv..
Thng thng ngoi cc cn i chung, cc bng ny cn c cn i (tng i) tng b
phn (tng loi vn vi tng loi ngun vn tng ng, thu vi chi v thu nhp ca tng hot
ng tng ng, nhu cu vi kh nng thanh ton ngay hoc cha thanh ton ngay v.v...) tuy
nhin ngay cc bng ny cng c kt cu theo kiu mt bn. Thng thng cc bng cn i gia
cc xu hng bin ng c kt cu mt bn, trng hp c bit c th c kt cu hai bn.
Cc bng cn i tng th c qui nh c th l cc bo co ti chnh. Theo Quyt nh
S15/2006/Q-BTC ngy 20 thng 3 nm 2006 ca B trng B Ti Chnh v vic ban hnh
ch k ton doanh nghip, h thng bo co ti chnh bao gm:
104
- Bng cn i k ton Mu s B 01 - DN
- Bo co kt qu hot ng kinh doanh Mu s B 02 - DN
- Bo co lu chuyn tin t Mu s B 03 - DN
- Bn thuyt minh bo co ti chnh Mu s B 09 - DN
5.2.1. Bng cn i k ton.
S sp xp ti sn v ngun vn theo mt trt t nht nh c cn c khoa hc bo m
phn nh ton b vn ca n v hch ton ti mt thi im c th trong mi quan h vi ngun
huy ng vn c thc hin qua bng cn i k ton.
Bng cn i k ton l bng tng hp cn i tng th phn nh tng hp tnh hnh vn
kinh doanh ca n v c v ti sn ca ngun vn mt thi im nht nh. Thi im quy nh
l ngy cui cng ca k bo co.
Bng cn i k ton l ti liu quan trng nghin cu nh gi tng qut hnh hnh v
kt qu hot ng sn xut kinh doanh, trnh s dng vn v trin vng kinh t, ti chnh ca
n v.
Thc cht bng cn i k ton l bng cn i gia ti sn v ngun hnh thnh ti sn
ca doanh nghip cui k hch ton.
Kt cu ca bng cn i k ton rt a dng v hnh thc. Bng c th c kt cu theo
kiu mt bn (bng s 5.1) hoc hai bn (bng 5.2).
S TIN
T T

CH TIU
u k Cui k

A. TI SN
(Ti sn phn theo kt cu)
.

TNG CNG TI SN

B. NGUN VN
(Ngun hnh thnh ti sn phn theo kt
cu)
.

TNG CNG NGUN VN

Bng 5.1: Bng Cn i k ton (kiu dc)

TI SN S TIN NGUN VN S TIN
I. Ti sn lu ng
II. Ti sn c nh
I. N phi tr
II. Ngun vn ch s
hu

CNG TI SN CNG NGUN VN
Bng 5.2: Bng Cn i k ton (kiu ngang)
D kt cu theo cch no, ni dung ca bng cn i k ton cng bao gm hai phn:
- Ti sn: Phn nh vn theo hnh thi ti sn
105
- Ngun vn: Phn nh ngun hnh thnh cc loi vn- ngun ca ti sn.
Phn Ti sn phn nh ton b ti sn hin c n v n cui k hch ton. Cc ti
sn ny c phn theo nhng tiu thc nht nh phn nh c kt cu ca vn kinh doanh.
Cc loi ti sn thng sp xp theo tnh lun chuyn ca ti sn c th.
- Ti sn c nh ( v ang hnh thnh) v cc khon u t di hn.
- Ti sn lu ng thng c sp xp theo tun t, (nguyn vt liu; dng c; chi ph
sn xut d dang; thnh phm; cc khon phi thu; vn bng tin).
Hoc bn ti sn, c th sp xp cc b phn trn theo tun t ngc li. Trc ht l
thanh ton lu ng gm: vn bng tin; u t ngn hn; cc khon phi thu hng ho phi thu;
hng ho tn kho sau mi n ti sn c nh.
Xt v mt kinh t, s liu bn ti sn th hin ti sn v kt cu cc loi ti sn ca
doanh nghip hin c thi k lp bo co, ti cc khu ca qu trnh kinh doanh. Do c th
nh gi tng qut nng lc sn xut kinh doanh v trnh s dng vn ca n v.
Phn Ngun vn phn nh ngun vn hnh thnh ti sn ca doanh nghip n cui k
hch ton vic sp xp cc ngun vn c th c hai cch.
Mt l, ngun vn ch s hu v ngun vn vay n c phn theo phm vi s dng c
th.
Hai l, ngun vn vay n sau mi n ngun vn ch s hu (ngun vn t c).
V mt kinh t: s liu bn Ngun vn th hin cc ngun vn m n v ang s dng
trong thi k kinh doanh. T l v kt cu ca tng ngun vn phn nh tnh hnh ti chnh ca
doanh nghip.
V mt php l: s liu bn ngun vn th hin trch nhim v mt php l ca doanh
nghip i vi nh nc, i vi ngn hng, vi cp trn, vi khch hng v cn b cng nhn
vin ca n v v ti sn ang s dng.
T bng cn i k ton c th xem xt quan h cn i tng b phn vn v ngun vn
cng nh cc mi quan h khc v thng qua nghin cu cc mi quan h gip cho ngi qun
l thy r tnh hnh huy ng ngun vn ch s hu v ngun vay n mua sm tng loi ti sn
hoc quan h gia cng n v kh nng thanh ton vv... T c phng hng v bin php kp
thi bo m cc mi quan h cn i vn cho hot ng ti chnh thc s tr ln c hiu qu, tit
kim v c li.
lp c bng cn i b phn, ngoi ti khon tng hp cn cn c vo s liu ca ti
khon phn tch. Cch lp bng ny nh sau:
- u k, cn c vo s liu ca bng cn i k ton ghi s d u k vo ti khon.
- Trong k, cc nghip v kinh t pht sinh c ghi trc tip vo ti khon trn c s cc
bn chng t. Cc nghip v kinh t pht sinh nh hng ti cc bn ca bng cn i k ton
song phi lun lun bo m nguyn tc cn bng gia ti sn v ngun vn.
- Cui k, s d ca cc ti khon l cn c lp bng cn i k ton mi.
Theo ch hin hnh, cc ti khon loi mt ti khon lu ng v ti khon loi hai
ti sn c nh l c s ghi vo bn ti sn ca bng cn i k ton, cn cc ti khon loi
3 v ti khon loi 4 ngun vn ch s hu l c s ghi vo bn ngun vn ca bng cn
i k ton. Mu bng cn i k ton theo qui nh ca B Ti chnh nh sau:

106
n v bo co: ................. Mu s B 01 DN
a ch:............... (Ban hnh theo Q s 15/2006/Q-BTC
Ngy 20/03/2006 ca B trng BTC)
BNG CN I K TON
Ti ngy ... thng ... nm ....
n v tnh:.............

TI SN

M
s
Thuyt
minh
S cui
nm
(3)
S u
nm
(3)
1 2 3 4 5

A. TI SN NGN HN (100=110+120+130+140+150)

100

I. Tin v cc khon tng ng tin 110
II. Cc khon u t ti chnh ngn hn 120 V.02
III. Cc khon phi thu ngn hn 130
IV. Hng tn kho 140
V. Ti sn ngn hn khc 150

B - TI SN DI HN (200 = 210 + 220 + 240 + 250 + 260)

200

I- Cc khon phi thu di hn 210
II. Ti sn c nh 220
III. Bt ng sn u t 240 V.12
IV. Cc khon u t ti chnh di hn 250
V. Ti sn di hn khc 260
TNG CNG TI SN (270 = 100 + 200) 270
NGUN VN

A. N PHI TR (300 = 310 + 330)

300

I. N ngn hn 310
II. N di hn 330

B - VN CH S HU (400 = 410 + 430)

400

I. Vn ch s hu 410 V.22
II. Ngun kinh ph v qu khc 430
TNG CNG NGUN VN (440 = 300 + 400) 440

CC CH TIU NGOI BNG CN I K TON

CH TIU Thuyt
minh
S cui
nm (3)
S u nm
(3)
1. Ti sn thu ngoi
2. Vt t, hng ha nhn gi h, nhn gia cng
107
3. Hng ha nhn bn h, nhn k gi, k cc
4. N kh i x l
5. Ngoi t cc loi
6. D ton chi s nghip, d n

Lp, ngy ... thng ... nm ...

Ngi lp biu K ton trng Gim c
(K, h tn) (K, h tn) (K, h tn, ng du)

5.2.2. Bng cn i thu, chi v kt qu. (Bo co kt qu kinh doanh)
Sau vn v ngun vn, qu trnh kinh doanh l loi i tng quan trng khc ca hch
ton k ton. V vy, kt qu ca qu trnh kinh doanh l i tng ca tng hp cn i k ton.
Do tnh c lp tng i ca tng giai on trong qu trnh kinh doanh, i tng ca tng hp
cn i cng c th l tng giai on trong qu trnh kinh doanh, kt qu ca giai on trc s
c kt chuyn vo giai on sau to thnh mt h thng ch tiu c quan h cht ch vi nhau.
Chng hn:
Doanh thu thun = Doanh thu tiu th - Cc khon gim tr

Cc
khon
gim tr

=
Chit khu
thng
mi

+
Gim
gi c
bit

+
Hng
bn b
tr li

+
Thu tiu th
c bit, thu
xut khu

Li gp( Li nhun gp) = Doanh thu thun Gi vn hng bn.
Trong gi vn hng bn ca doanh nghip sn xut chnh l gi thnh sn xut sn
phm gm cc khon chi ph nh: chi ph nguyn vt liu trc tip; chi ph nhn cng trc tip v
chi ph sn xut chung.
Cn gi vn hng bn ca cc n v kinh doanh thng mi gm gi mua hng ho v
chi ph mua hng.
Kt qu chung ca tt c cc giai on thng c tnh bng kt qu cui cng biu hin
thnh qu ti chnh ca doanh nghip thng qua ch tiu thu nhp thun tu (li nhun thun).

Li nhun thun
t hot ng kinh
doanh

=
Li
nhun
gp

-
Doanh thu
hot ng
ti chnh

-
Chi ph
hot ng
ti chnh

-
Chi ph
bn
hng

-
Chi ph qun
l doanh
nghip

Li nhun hot ng khc - Thu nhp khc Chi ph khc
Tng li nhun = Li nhun hot ng sn xut kinh doanh + Li nhun khc

Kt qu ny c phn phi c th khc nhau nhng chung quy li u chia thnh cc
phn c bn sau: np thu; phn chia cho ngi lao ng v cc thnh vin tham gia u t vn
vo doanh nghip; trch lp qu doanh nghip.
Mu bo co kt qu hot ng kinh doanh theo qui nh hin hnh nh sau:
108

n v bo co: ................. Mu s B 02 DN
a ch:............... (Ban hnh theo Q s 15/2006/Q-BTC

BO CO KT QU HOT NG KINH DOANH
Nm

n v tnh:............

CH TIU
M
s
Thuyt
minh
Nm
nay
Nm
trc
1 2 3 4 5
1. Doanh thu bn hng v cung cp dch v 01 VI.25
2. Cc khon gim tr doanh thu 02
3. Doanh thu thun v bn hng v cung cp dch v
(10 = 01 - 02)
10
4. Gi vn hng bn 11 VI.27
5. Li nhun gp v bn hng v cung cp dch v
(20 = 10 - 11)
20
6. Doanh thu hot ng ti chnh 21 VI.26
7. Chi ph ti chnh 22 VI.28
- Trong : Chi ph li vay 23
8. Chi ph bn hng 24
9. Chi ph qun l doanh nghip 25
10 Li nhun thun t hot ng kinh doanh
{30 = 20 + (21 - 22) - (24 + 25)}
30
11. Thu nhp khc 31
12. Chi ph khc 32
13. Li nhun khc (40 = 31 - 32) 40
14. Tng li nhun k ton trc thu
(50 = 30 + 40)
50
15. Chi ph thu TNDN hin hnh
16. Chi ph thu TNDN hon li
51
52
VI.30
VI.30

17. Li nhun sau thu thu nhp doanh nghip
(60 = 50 51 - 52)
60
18. Li c bn trn c phiu (*) 70



Ghi ch: (*) Ch tiu ny ch p dng i vi cng ty c phn.

109
Qua bng ny, quan h cn i gia thu chi v kt qu ti chnh nu va c thc
hin trn tng s; va th hin trn tng hot ng c th nh hot ng theo chc nng. Vi ni
dung nh trn, bo co kt qu kinh doanh cn cho php cc nh qun l thy c c cu thu
nhp ca doanh nghip. Xem xt kh nng to li ca tng hot ng t nh gi hiu qu
ca tng hot ng.
5.2.3. Bng cn i thu chi tin t (Bo co lu chuyn tin t)
Ngoi cc bng cn i ch yu trn, cn mt bng cn i na rt cn thit cho cc nh
qun l l bng cn i thu chi tin t (hay cn gi l bo co lu chuyn tin t). Cn i ny
mi c a vo ch bo co nh k. Bo co lu chuyn tin t c vai tr quan trng trong
vic cung cp nhng s liu lin quan n s vn ng ca tin t v tnh hnh tin t trong k ca
doanh nghip. Thng tin t bng cn i thu chi tin t cho php cc ch u t, v ngi qun l
doanh nghip bit c tnh hnh tin t ca doanh nghip, nhng s kin, nhng nghip v kinh
t c gy nh hng n tnh hnh t xem xt kh nng p ng bng tin mt cho cc c
hi kinh doanh mi pht sinh, ngoi d kin.
Nh vy, cn i lu chuyn tin t trn thc cht l mt bo co cung cp thng tin v
nhng s kin v nghip v kinh t c nh hng n tnh hnh tin t ca mt doanh nghip.
Qu trnh lu chuyn tin t ca mt doanh nghip c th tm tt trn s sau xut pht
t mt phng trnh cn i:

Tin c
u k

+
Tin thu
trong k

=
Tin chi
trong k

+
Tin tn
cui k

Bo co lu chuyn tin t c tng hp t 3 hot ng ca doanh nghip:
- Hot ng kinh doanh: Hot ng chnh ca doanh nghip: sn xut, thng mi, dch
v.
- Hot ng u t: Trang b, thay i ti sn c nh, u t chng khon, lin doanh,
gp vn lin doanh, u t kinh doanh bt ng sn
- Hot ng ti chnh: vay, pht hnh c phiu, tri phiu, tr c tc, tr n vay, li vay.
Nh vy, qu bo co lu chuyn tin t, nhng ngi quan tm n doanh nghip s bit
c nhng hot ng no l hot ng ch yu to ra tin, v tin s dng vo mc ch g v
vic s dng nh vy c hp l khng?
Tm ti vi phng php tng hp cn i, k ton cung cp cho cc nh qun l mt
h thng thng tin a dng c trnh by trn hai h thng bng biu ch yu:
- Loi th nht thng bao gm cc bng cn i vn, ngun vn, cn i thu chi li (l),
cn i thu chi tin t ca doanh nghip.
- Loi th hai, tu c im tng doanh nghip, yu cu qun l ni b doanh nghip, kh
nng tnh ton, s dng thng tin xy dng h thng cc bng cn i chi tit cn thit cho
qun l trong ni b doanh nghip, bo co chi tit gi thnh sn phm dch v.
Theo qui nh hin hnh, bo co lu chuyn tin t c lp theo phng php trc tip
v phng php gin tip theo mu B03 DN (trang sau)

110
n v bo co:................................... MU S B 03 DN
a ch:..................................
(Ban hnh theo Q s 15/2006/Q-BTC

BO CO LU CHUYN TIN T
(Theo phng php trc tip)
Nm.
n v tnh: ...........
Ch tiu M s Thuyt
minh
Nm
nay
Nm
trc
1 2 3 4 5
I. Lu chuyn tin t hot ng kinh doanh
1. Tin thu t bn hng, cung cp dch v v doanh thu khc 01
2. Tin chi tr cho ngi cung cp hng ha v dch v 02
3. Tin chi tr cho ngi lao ng 03
4. Tin chi tr li vay 04
5. Tin chi np thu thu nhp doanh nghip 05
6. Tin thu khc t hot ng kinh doanh 06
7. Tin chi khc cho hot ng kinh doanh 07
Lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh 20

II. Lu chuyn tin t hot ng u t
1.Tin chi mua sm, xy dng TSC v cc ti sn di hn
khc
21
2.Tin thu t thanh l, nhng bn TSC v cc ti sn di hn
khc
22
3.Tin chi cho vay, mua cc cng c n ca n v khc 23
4.Tin thu hi cho vay, bn li cc cng c n ca n v khc 24
5.Tin chi u t gp vn vo n v khc 25
6.Tin thu hi u t gp vn vo n v khc 26
7.Tin thu li cho vay, c tc v li nhun c chia 27
Lu chuyn tin thun t hot ng u t 30

III. Lu chuyn tin t hot ng ti chnh
1.Tin thu t pht hnh c phiu, nhn vn gp ca ch s hu 31
2.Tin chi tr vn gp cho cc ch s hu, mua li c phiu ca
doanh nghip pht hnh
32
3.Tin vay ngn hn, di hn nhn c 33
4.Tin chi tr n gc vay 34
5.Tin chi tr n thu ti chnh 35
6. C tc, li nhun tr cho ch s hu 36
Lu chuyn tin thun t hot ng ti chnh 40
Lu chuyn tin thun trong k (50 = 20+30+40) 50
Tin v tng ng tin u k 60
nh hng ca thay i t gi hi oi quy i ngoi t 61
Tin v tng ng tin cui k (70 = 50+60+61) 70 VII.34


111
n v bo co:........................................... MU S B 03 DN
a ch:.......................................... (Ban hnh theo Q s 15/2006/Q-BTC

BO CO LU CHUYN TIN T
(Theo phng php gin tip)
Nm..

n v tnh: ...........
Ch tiu

M
s
Thuyt
minh
Nm
nay
Nm
trc
1 2 3 4 5
1. Li nhun trc thu 01
2. iu chnh cho cc khon
- Khu hao TSC 02
- Cc khon d phng 03
- Li, l chnh lch t gi hi oi cha thc hin 04
- Li, l t hot ng u t 05
- Chi ph li vay 06
3. Li nhun t hot ng kinh doanh trc thay i vn
lu ng
08
- Tng, gim cc khon phi thu 09
- Tng, gim hng tn kho 10
- Tng, gim cc khon phi tr (Khng k li vay phi tr,
thu thu nhp doanh nghip phi np)
11
- Tng, gim chi ph tr trc 12
- Tin li vay tr 13
- Thu thu nhp doanh nghip np 14
- Tin thu khc t hot ng kinh doanh 15
- Tin chi khc cho hot ng kinh doanh 16
Lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh 20
II. Lu chuyn tin t hot ng u t
1.Tin chi mua sm, xy dng TSC v cc ti sn di hn
khc
21
2.Tin thu t thanh l, nhng bn TSC v cc ti sn di
hn khc
22
3.Tin chi cho vay, mua cc cng c n ca n v khc 23
4.Tin thu hi cho vay, bn li cc cng c n ca n v khc 24
5.Tin chi u t gp vn vo n v khc 25
6.Tin thu hi u t gp vn vo n v khc 26
7.Tin thu li cho vay, c tc v li nhun c chia 27
1.Tin thu t pht hnh c phiu, nhn vn gp ca ch s
hu
31
2.Tin chi tr vn gp cho cc ch s hu, mua li c phiu
ca doanh nghip pht hnh
32
3.Tin vay ngn hn, di hn nhn c 33
4.Tin chi tr n gc vay 34
112
1 2 3 4 4
5.Tin chi tr n thu ti chnh 35
6. C tc, li nhun tr cho ch s hu 36
Lu chuyn tin thun t hot ng ti chnh 40
Lu chuyn tin thun trong k (50 = 20+30+40) 50
Tin v tng ng tin u k 60
nh hng ca thay i t gi hi oi quy i ngoi t 61
Tin v tng ng tin cui k (70 = 50+60+61) 70 31


5.2.4. Thuyt minh bo co ti chnh
Thuyt minh bo co ti chnh l l bn bo co c lp nhm thuyt minh cc ch tiu
c trnh by trong Bng cn i k ton, Bo co kt qu hot ng kinh doanh, Bo co lu
chuyn tin t.
Vic la chn s liu v thng tin cn phi trnh by trong Bn thuyt minh bo co ti
chnh c thc hin theo nguyn tc trng yu qui nh ti chun mc s 21- Trnh by bo co
ti chnh (Chun k ton Vit nam do B ti chnh ban hnh).
Cn c vo qui nh ca cc chun mc k ton c th, doanh nghip cn c vo s liu
k ton tng hp v chi tit ly s liu v thng tin ghi vo cc phn ph hp ca Bn thuyt
minh bo co ti chnh.

V d tng hp v lp h thng bng tng hp cn i
Cho bit tnh hnh ti sn, ngun vn ca doanh nghip B u qu 3/N nh sau:
n v: 1.000
TI SN S TIN
Tin mt 50.000
Tin gi ngn hng 50.000
Hng ho t kho 100.000
Phi thu ca khch hng 120.000
Ti sn c nh (rng)
- Nguyn gi
- Hao mn lu k
1.000.000
1.200.000
(200.000)
TNG TI SN 1.320.000
NGUN VN
Vay ngn hn 120.000
Phi tr ngi bn 100.000
Ngun vn kinh doanh 1.100.000
TNG NGUN VN 1.320.000

113
Trong thng c cc nghip v kinh t pht sinh (n v: 1.000):
1. Np tin mt vo ti khon tin gi ngn hng: 30.000
2. Mua hng nhp kho tr gi 150.000, tr bn chuyn khon 150.000 tr bng chuyn
khon 50%, cn li n ngi bn.
2. Tnh tin lng phi tr b phn bn hng: 10.000; b phn qun l doanh nghip:
7.000.
4. Xut hng bn ti kho, tr gi: 180.000, gi bn 240.000, thu bng tin mt
5. Trch khu hao ti sn c nh s dng b phn bn hng 6.000, b phn qun l
doanh nghip: 10.000.
6. Dng tin mt tr n vay ngn hn ngn hng: 100.000.
7. Nhn c giy bo c ca ngn hng vi s tin 80.000, v khon tin khch hng tr
n cho doanh nghip.
8. Chi tin mt thanh ton lng cho CB- CNV trong doanh nghip.

1. nh khon v phn nh vo s ti khon (n v: ngn ng)
1. Np tin mt vo ti khon tin gi ngn hng: 30.000
N TK 111: Tin mt: 30.000
C TK112: Tin gi Ngn hng 30.000
2. Mua hng nhp kho tr gi 150.000, tr 50% bng tin gi ngn hng.
N TK 156 Hng ho: 150.000
C TK 112: Tin gi Ngn hng 75.000
C TK 331: Phi tr ngi bn 75.000
7.000.
N TK 641: Chi ph bn hng: 10.000
N TK 642: Chi ph Qun l doanh nghip : 7.000
C TK 334: Phi tr cng nhn vin 17.000
4a. N TK 111: Tin mt 240.000
C TK 511: Doanh thu bn hng 240.000
4b. N TK 632: Gi vn hng bn: 180.000
C TK 156: Hng ho 180.000
5. Trch khu hao ti sn c nh s dng b phn bn hng: 6000, b phn qun l
doanh nghip: 10.000.
N TK 641: Chi ph bn hng: 6.000
N TK642: Chi ph qun l doanh nghip: 10.000
C TK 214: Khu hao TSC 16.000
N TK 311: Vay ngn hn: 100.000
C TK 111: Tin mt 100.000
114
n cho doanh nghip.
N TK 112: Tin gi ngn hng: 80.000
C TK 131: Phi thu ca khch hng 80.000
8. Chi tin mt thanh ton lng cho CB- CNV trong doanh nghip.
N TK 334: Phi tr cng nhn vin: 17.000
C TK 111 Tin mt 17.000
9. Kt chuyn chi ph sn xut kinh doanh
N TK 911: Xc nh kt qu kinh doanh : 213.000
C TK 632: Gi vn hng bn 180.000
C TK 641: Chi ph bn hng 16.000
C TK 642: Chi ph qun l doanh nghip 17.000
8. Kt chuyn doanh thu.
N TK 511: Doanh thu: 240.000
C TK 911: Xc nh kt qu KD 240.000
9. Kt chuyn li nhun.
N TK 911: Xc nh kt qu KD 27.000
C TK 421: Li cha phn phi 27.000

2. Phn nh vo ti khon (n v :ngn ng)
TK 111: Tin mt TK 112 Tin gi Ngn hng
Dk 50.000
(4a) 240.000

30.000 (1)
100.000 (6)
17.000 (8)
Dk 50.000
(1) 30.000
(7) 80.000

75.000 (2)
PS 240.000 147.000 PS 110.000 75.000
DCk 143.000 DCk 85.000

TK 156: Hng ho TK 131: Phi thu ca khch hng
Dk 100.000
(2) 150.000

180.000 (4a)

Dk 120.000

80.000 (7)
PS 150.000 180.000 PS 0 80.000
DCk 70.000 DCk 40.000

TK 211: Ti sn c nh hu hnh TK 214:Hao mn TSC
Dk 1.200.000

Dk 200.000
16.000 (5)
PS 0 0 PS 0 10.000
DCk 1.200.000 DCk 216.000

TK 311: Vay ngn hn TK 331: Phi tr ngi bn

(6) 100.000
Dk 120.000

Dk 100.000
75.000 (2)

PS 100.000 0 PS 0 75.000
DCk 20.000 DCk 175.000
115
TK Phi tr CNV TK Chi ph bn hng

(8) 17.000
Dk 0
17.000 (3)
Dk 0
(3) 10.000
(5) 6.000

16.000 (9)
PS 17.000 17.000 PS 16.000 16.000
DCk 0

TK Chi ph QLDN TK Gi vn hng
Dk 0
(3) 7.000
(5) 10.000

17.000 (9)

Dk 0
(4b) 180.000

180.000 (9)
PS 17.000 17.000 PS 180.000 180.000

TK Doanh thu bn hng TK Xc nh kt qu KD

(10) 240.000
Dk 0
240.000 (4a)
Dk 0
(9) 213.000
(11) 27.000

240.000 (3b)
PS 240.000 240.000 PS 240.000 240.000

TK 411: Ngun vn kinh doanh TK 421: Li cha phn phi

Dk 1.100.000

Dk 0
27.000 (11)
PS 0 0 PS 0 27.000
DCk 1.100.000 DCk 27.000

3. Lp Bng cn i k ton cui k
BNG CN I K TON
Lp ngy 30/9 nm 200N n v : Ngn ng
S TIN
TI SN
u k Cui k
Tin mt 50.000 143.000
Tin gi ngn hng 50.000 85.000
Phi thu ca khch hng 120.000 40.000
Hng ho tn kho 100.000 70.000
Ti sn c nh (rng)
- Nguyn gi
- Hao mn lu k
1.000.000
1.200.000
(200.000)
984.000
1.200.000
(216.000)
TNG TI SN 1.320.000 1.322.000
NGUN VN
Vay ngn hn 120.000 20.000
Phi tr ngi bn 100.000 175.000
Ngun vn kinh doanh 1.100.000 1.100.000
Li cha phn phi 27.000
TNG NGUN VN 1.320.000 1.322.000
116
4. Lp Bo co kt qu sn xut kinh doanh trong k.
BO CO KT QU KINH DOANH
Qu 3 Nm 200N n v: Ngn ng
TT KHON MC S TIN
1 Doanh thu 240.000
2 Gi vn hng bn 180.000
3 Li gp (3)= (1) (2) 60.000
4 Chi ph bn hng 16.000
5 Chi ph Qun l doanh nghip 17.000
6 Li nhun (6)=(3)- (4)-(5) 27.000

5. Lp bo co lu chuyn tin t theo phng php trc tip.
BO C LU CHUYN TIN T
(Theo phng php trc tip) (n v : Ngn ng)
KHON MC S TIN
1. Tin thu t bn hng ho trong k
2. Tin thu t khch hng tr n tin mua hng t k trc
3. Tin chi tr cho nh cung cp hng ho
4. Tin chi tr lng cho cn b CNV
Lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh
240.000
80.000
(75.000)
(17.000)
228.000
II. Lu chuyn tin t hot ng u t (khng pht sinh)
3. Tin chi tr n vay ngn hng
Lu chuyn tin thun t hot ng ti chnh
(100.000)
(100.000)
LU CHUYN TIN THUN CUI K 128.000
Lu :
1. S tin trong ngoc bng trn ch s tin chi ra
2. Lu chuyn tin thun = chnh lch gia tin cui k v tin u k trn cc ti khon
128.000 = (143.000 + 85.000)-(50.000 + 50.000)
Hay: Tn qu u k + Lu chuyn tin thun = Tn qu cui k
(50.000 + 50.000) + 128.000 = (143.000 + 85.000)

5.3. QUAN H GIA PHNG PHP TNG HP CN I - VI CC
PHNG PHP K TON KHC
thy c mi quan h cht ch gia phng php tng hp cn i vi cc phng
php khc ca k ton, trc tin phi hiu c s thng nht bin chng ca cc phng php
k ton. Do k ton l phng tin thu nhp thng tin cho vic qun l mt cch thng xuyn,
117
lin tc v c h thng, bi vy n cn c nhiu phng php; cc phng php lin kt cht
ch vi nhau v to nn mt h thng hon chnh cc phng php. Cc phng php ca hch
ton k ton khng th tin hnh mt cch ring bit. Tnh h thng ca phng php k ton
c biu din trn hai phng din ca hai chc nng phn nh v gim c.
V phng din phn nh, mi phng php c v tr khc nhau trong qu trnh ghi nhn
cc nghip v kinh t, v to tin cn thit tip tc thc hin cc phng php sau: qu trnh
phn nh ca k ton c bt u bi vic lp chng t, cc thng tin t chng t c nh
hnh trn cc ti khon v kt thc bng vic tng hp trn h thng bo biu k ton. Ti khon
c xem nh yu t trung tm, tng ti khon l tng thng tin, cc thng tin ban u c nh
hnh trn ti khon bi phng php ghi s kp. Ghi s kp l phng thc biu din mi lin h
gia cc thng tin ph hp vi nhim v t ra cho k ton. N l cu ni trn cc ti khon thnh
mt h thng kn, m bo tnh chnh xc v cht ch ca s liu k ton. Mt khc tnh gi l mt
phng php nhm o lng thng nht cc i tng vn c cho php h thng ho nhng thng
tin cn thit. Tnh gi c thc hin trn c s ca phng php ti khon, vi c trng tnh tp
hp nhng yu t chi ph c lin quan n mt i tng nht nh. S liu h thng ho trn ti
khon c tng hp sp xp trn bng cn i k ton v cc bo biu k ton nhm tng hp
ton b ti sn, ngun vn ca doanh nghip cng nh hot ng kinh doanh ca hot ng kinh
doanh ca doanh nghip trn cc phng tin khc nhau.
V phng din gim c, mi phng php p ng mt yu cu khc nhau trong qun
l cc i tng k ton v ng thi chng to thnh mt tng th hon chnh cc phng tin
k ton gim c. C th l vi c trng ng k tng nghip v kinh t din ra trong doanh
nghip, phng php chng t cho php k ton gim c mt cch t m tng hnh vi kinh t
din ra . Bng th tc lp chng t ( chng t mnh lnh v chng t chp hnh), hng php
chng t cho php ngn chn kp thi nhng hnh vi kinh t khng lnh mnh trong doanh nghip
nh: nghip v chi tiu tin mt khng ph hp i vi ch chi tin mt, xut nhp vt t sai
nguyn tc.. s khng din ra c bi s kim tra cc th tc lp chng t.
Ti khon l mt phng php h thng ho thng tin theo nhng mc tiu nh trc,
quy np nhng hin tng kinh t cng loi cho php kim tra, gim c mc thc hin ca
tng i tng, tng hot ng kinh t nh: tnh hnh thu chi tin mt trong ngy, nhp, xut vt
t trong k, tnh hnh chi ph sn xut trong thng, vv.. v do phng php ti khon gip cho
nh qun l ch o kp thi cc hot ng kinh t trong doanh nghip ph hp vi d ton, k
hoch.
Cc hot ng kinh t c mi lin h mt thit vi nhau, bi vy vic sp sp v trnh by
cc mi lin h ny trn cc bng biu k ton theo phng php tng hp cn i khi kt thc
mt nin k ton l cn thit v khng th thiu cung cp nhng thng tin tng qut gip
cho vic phn tch, nh gi y thnh qu ca qu trnh sn xut kinh doanh.
Tm li: Cc phng php k ton c v tr ring bit ng thi quan h mt thit vi nhau
to nn tnh h thng ca n. Vic nhn thc mi quan h ny c ngha thc tin quan trng khi
vn dng cc phng php k ton. Trong mi quan h v phng din phn nh ca cc phng
php mc d phng php tng hp - cn i v tr cui cng, nhng nhng thng tin tng hp
c trnh by trong h thng bo co ti quy nh mt m hnh thng tin phi c hoch nh
trc trn h thng ti khon. Bi vy cc ti khon c m ra, ni dung v phng php quy
np chng phi ph hp vi ch tiu quy nh trn bo biu. Mt khc iu li chi phi vic
nh gi cc i tng k ton v nhng thng tin ban u cn thit cho vic nh hnh, h thng
118
ho trn ti khon. Bi vy, t chc cng tc k ton cc doanh nghip phi c bt u bng
t khu cui cng ca quy trnh kinh t.

TM TT NI DUNG CHNG V
1. Tng hp cn i k ton l phng php phi qut tnh hnh ti sn, ngun vn, kt qu
kinh doanh v cc mi quan h kinh t khc thuc i tng hch ton trn nhng mt
bn cht v trong cc mi quan h cn i vn c ca i tng hch ton k ton.
2. H thng bo co ti chnh bao gm: Bng cn i k ton, bo co kt qu kinh doanh,
Bo co lu chuyn tin t, Thuyt minh bo co ti chnh.
3. Bng cn i k ton l bng tng hp cn i tng th phn nh tng hp tnh hnh vn
kinh doanh ca n v c v ti sn ca ngun vn mt thi im nht nh. Thi im
quy nh l ngy cui cng ca k bo co.
4. Bo co kt qu kinh doanh (hay cn gi l bo co thu nhp) l bo co ti chnh tng
hp v tnh hnh v kt qu kinh doanh ca doanh nghip trong mt thi k nht nh.
5. Bo co lu chuyn tin t (hay cn c gi l bo cc ngn lu) l bo co k ton tng
hp th hin dng tin vo, dng tin ra t ba hot ng chnh ca doanh nghip: hot
ng sn xut kinh doanh, hot ng u t v hot ng ti chnh.
6. Nguyn tc lp v trnh by cc bo co ti chnh phi theo chun mc trnh by bo co
ti chnh.
7. Cc phng php k ton c v tr ring bit ng thi quan h mt thit vi nhau to nn
tnh h thng ca n.

CU HI V BI TP N TP
L thuyt
1. Khi nim, ngha ca phng php tng hp cn i k ton?
2. Cc mi quan h cn i th hin trong Bng cn i k ton, bo co kt qu kinh doanh
v bo co lu chuyn tin t.
3. Ni dung ca bng cn i k ton? Mi quan h gia bng cn i k ton v ti khon
k ton?
4. Ni dung ca bo co kt qu kinh doanh?
5. Ni dung ca bo co lu chuyn tin t?
6. Quan h gia phng php tng hp cn i v cc phng php k ton khc.
7. Bng cn i k ton c lp da trn cn i:
a. Ti sn = N phi tr + vn ch s hu
b. Kt qu = Doanh thu chi ph
c. Tin hin c ca doanh nghip = Lung tin vo - lung tin ra
d. Khng cu no ng
8. Bo co kt qu kinh doanh da trn cn i:
a. Ti sn = N phi tr + vn ch s hu
b. Kt qu = Doanh thu chi ph
c. Tin hin c ca doanh nghip = Lung tin vo - lung tin ra
119
d. Khng cu no ng
9. Bng cn i k ton c lp sau khi:
a. lp bo cc kt qu kinh doanh
b. sau khi lp bng cn i ti khon (bng cn i s pht sinh)
c. sau khi kho s k ton
d. tt c cc cu trn u ng
10. Nghip v xut kho thnh phm gi bn lm nh hng n:
a. Bng cn i k ton
b. Bo co kt qu kinh doanh
c. Bo co lu chuyn tin t
d. Cc cu trn u ng
11. Ch tiu li nhun trn bng cn i k ton v bo co kt qu kinh doanh
a. Khng lin quan vi nhau
b. Lun bng nhau
c. Khng bao gi bng nhau
d. Cc cu trn u sai
12. S liu trn Bo co kt qu kinh doanh mang tnh:
a. Thi im
b. Thi k
c. C thi k v thi im
d. Khng c trng hp no

Bi tp
Bi 1
Cho bit tnh hnh ti sn ca doanh nghip B u thng 3/N (n v: 1.000):

Tin mt 100.000 Tin gi ngn hng 150.000
Phi tr ngi bn 125.000 Ngun vn kinh doanh 1.505.000
Phi thu ngi mua 150.000 Thnh phm 250.000
Nguyn vt liu 120.000 Ti sn c nh hu hnh 1.150.000
Hao mn TSC 150.000 Vay ngn hn 115.000
Hng mua i ng 20.000 Li nhun cha phn phi 45.000

Trong thng c cc nghip v kinh t pht sinh (n v: 1.000):
1. Mua cng c, dng c, gi mua theo ho n cha c thu l 45.000, thu sut thu GTGT
10%; thanh ton ton b bng tin mt, cui thng hng cha v nhp kho.
2. Mua vt liu ca cng ty Y, tng gi thanh ton (bao gm c thu GTGT 10%) l 71.500. DN B
thanh ton tin hng bng chuyn khon, phn cn li s tr ht vo thng sau, vt liu
kim nhn, nhp kho .
3. Vt liu i ng thng trc v nhp kho, chi ph vn chuyn, bc d l 2.500 (gi cha c
thu GTGT, thu sut thu GTGT 10%), thanh ton bng tin mt.
4. Nhn c ho n ca s vt liu mua nhp kho thng trc, gi cha c thu l 31.000 (thu
sut thu GTGT 10%). c bit thng trc, k ton ghi s theo gi tm tnh l 30.000.
5. Dng TGNH tr bt n cho ngi bn 52.000.
Yu cu
120
1. nh khon v phn nh vo ti khon k ton cc nghip v trn.
2. Lp bng cn i k ton thng 3/N ca Doanh nghip
Bi 2
C tnh hnh hot ng kinh doanh ti mt doanh nghip nh sau:
I. Bng cn i k ton u k ngy 01/01 nm200N. (n v tnh: ngn ng)
TI SN S TIN NGUN VN
Tin mt 100.000 Vay ngn hn 120.000
Tin gi ngn hng 300.000 Phi tr ngi bn 150.000
Hng ho tn kho 50.000 Vn ch s hu 1.300.000
Ti sn c nh (rng)
- Nguyn gi
- Hao mn lu k
1.000.000
1.200.000
(200.000)

TNG TI SN 1.570.000 TNG NGUN VN 1.570.000

II. Trong qu 1 c cc nghip v kinh t pht sinh nh sau: (n v tnh: ngn ng)
7.000.
4. Trch khu hao ti sn c nh s dng b phn qun l doanh nghip: 10.000.
n cho doanh nghip.
Yu cu
1. nh khon v phn nh vo ti khon k ton cc nghip v trn.
2. Lp bo co kt qu kinh doanh qu 1 ca doanh nghip
3. Lp bng cn i k ton thng cui k ca Doanh nghip
4. Lp bo co lu chuyn tin t.

121
Chng VI: S k ton v hnh thc s k ton
CHNG VI
S K TON V HNH THC S K TON

MC TIU
Sau khi hc xong chng ny, sinh vin cn nm c cc vn sau:
1. Hiu c khi nim v tc dng ca s k ton.
2. Cc cch phn loi s k ton, cc tiu thc phn loi s k ton.
3. Cc qui nh v m s, ghi s v cha s k ton
4. Cc hnh thc s k ton v iu kin vn dng cc hnh thc ny trong cc doanh nghip.

NI DUNG

6.1. S K TON
6.1.1. Khi nhim v tc dng ca s k ton
V l thuyt cng nh trong thc t ng dng u khi nim rng: s k ton l s biu hin
vt cht c th ca phng php ti khon v ghi chp trn s k ton; s k ton l s c th ho
nguyn l ca phng php ghi s kp. Nh vy, khi nim ny cho ngi ta hiu: c s xy
dng s k ton v k thut ghi s k ton l phng php i ng ti khon; ti khon l ct li
to thnh s k ton v kt cu, ni dung cng nh phng php ghi chp.
Trn gc ng dng s trong cng tc k ton c th nh ngha: S k ton l mt
phng tin vt cht c bn, cn thit ngi lm k ton ghi chp, phn nh mt cch c h
thng cc thng tin k ton theo thi gian cng nh theo i tng. Ghi s k ton c tha
nhn l mt giai on phn nh ca k ton trong qu trnh thu thp, x l v cung cp thng tin
k ton. S k ton c th l mt t ri c chc nng ghi chp c lp hoc c th l quyn s bao
gm nhiu t ri to thnh thc hin mt chc nng phn nh quy nh ca h thng hch ton.
Nh vy s t ri hay s quyn u phi tun th nguyn l kt cu nht nh c ni dung ghi
chp theo thi gian hoc theo i tng nht nh hoc chi tit, hoc tng hp phn nh v h
thng ho cc thng tin c chng t ho mt cch hp php v hp l theo tin trnh ghi
chp ca k ton.
S k ton c nhiu tc dng i vi cng tc k ton trn thc tin. Nghip v kinh t sau
khi c lp chng t theo quy ch ca hch ton ban u, cn phi c sp xp li theo yu
cu s dng thng tin ca ngi qun l hoc theo thi gian, hoc theo i tng, hoc theo tng
hp hoc chi tit. Mc d thng tin ghi chp bng s sch k ton cha c x l tinh lc theo
ch tiu cung cp, nhng bng vic phn loi s liu k ton t chng t vo h thng cc loi s
k ton theo mc ch ghi chp ca mi loi s s cung cp thng tin cho vic ch o hot ng
kinh doanh hng ngy. Cng on ghi s k ton s cho bit thng tin cn qun l v mt i
tng (thu chi tin mt; nhp xut vt t, hng ho; tng gim ti sn c nh; doanh thu bn
hng, chi ph cho hot ng sn xut, bn hng, mua hng), m bn thn chng t k ton
khng th cung cp c.
122
Cui k lp bo co, da trn thng tin h thng ho trn s k ton, k ton c th x
l, la chn cc thng tin c ch lp bo co, phn tch ti chnh, cung cp cho vic ra quyt
nh t ni b hoc t cc ch th qun l bn ngoi (Nh nc, c quan ch qun, c quan chc
nng qun l Nh nc, cc nh u t, cho vay, ti tr, vin tr). Khng th hon thnh c
qu trnh hch ton nu k ton khng t chc thit k c b s k ton vi s lng, kt cu
trong, ngoi v quy nh mi lin h cng nh phng php ghi chp ca b s k ton.
Nh vy s k ton c nhng tc dng khc nhau trn nhiu lnh vc qun l cng nh
thc hin nghip v k ton, trc trong v sau qu trnh hot ng kinh doanh thuc mt k k
ton nht nh (thng, qu, nm ti chnh).
6.1.2. Cc loi s k ton - nguyn l kt cu v ni dung phn nh
L mt phng tin ghi chp c h thng nhng thng tin k ton trn c s chng t
gc v cc chng t k ton khc, s k ton cn c nhiu loi phn nh tnh a dng, phong
ph ca i tng hch ton. H thng ho theo thi gian v theo i tng c th, tng hp hoc
chi tit l c trng c bn ca s xt c v mc tiu m s cng nh cch thc kt cu ca s
ghi chp phn nh i tng. s dng h thng cc loi s c c trng kt cu, ni dung phn
nh v hnh thc biu hin khc nhau, k ton cn phi phn loi s theo tiu thc ring, t c
th chn cch m s thch hp, m bo hiu qu chung ca cng tc k ton trn s v trong cc
giai on tip theo.
* Phn loi s theo phng php ghi, tnh cht h thng ho phn nh s liu
Theo cch phn loi ny ta c 3 loi s ch yu: S Nht k, S ci v s Nht k - S ci.
S nht k l s m ghi cc nghip v pht sinh theo th t thi gian. Phng php ghi
trn S nht k l cc nghip v sau khi c lp chng t hp l, hp l, c sp xp theo
th t thi gian xy ra cc nghip v ng k vo s Nht k. c trng c bn ca s Nht k
l:
- Thng tin mang tnh thi gian;
- Khng phn loi theo i tng phn nh trn s;
- Khng phn nh s d u k, cui k ca ti khon trn s Nht k, ch phn nh s
bin ng ca cc i tng - gi l s pht sinh;
- Sao chp nguyn vn thng tin t chng t mt cch c h thng.
Mu s nht k thng c dng bng sau:

n v. S NHT K
a ch . Nm :.
Chng t S hiu ti khon S tin Ngy vo
s S
hiu
Ngy
thng
Din gii
N C N C
Ghi ch

Cng
123
S Nht k Nht vi chc nng lu gi lai lch s liu k ton trn cn c chng t k ton,
nn theo thng l s k c lu tr trong thi gian ti thiu l 10 nm hot ng lin tc ca n
v k ton.
S Ci l s k ton cc nghip v pht sinh theo i tng phn nh. Mi i tng c
phn nh trn s Ci ring. Khc vi Nht k, ghi s ci l ghi s liu k ton lin quan n mt
i tng hoc tng hp, hoc chi tit (s qu; s tin gi ngn hng; s ci ti khon vt liu; s
ci ti khon c nh; s ci ti khon doanh thu bn hng). Trn mi s Ci (hoc t ri hoc
quyn, hoc chi tit, hoc tng hp) u th hin cc c trng c bn l: s m cho mt ti khon
hoc mt s ti khon lin quan mt thit vi nhau; s ghi chp c s d v s bin ng tng,
gim ca i tng m s; s ghi chp nh k, khng ghi nht k; s liu k ton ghi chp trn
s Ci cng l s liu c phn loi v h thng ho theo i tng (ti khon hoc ch tiu
qun l c tnh ton theo mt s ti khon).
S Ci theo thng l khng bt buc phi m thc hin quy trnh hch ton. Tuy vy,
vic s dng s ci trn thc t c nhiu tc dng v qun l cng nh thc hin nghip v hch
ton; ghi s Ci sau khi ghi nht k gip cho vic x l thng tin cho qun l v i tng s
nhanh chng hn; bc ghi s ci to nhiu thun li cho cng tc k ton cui k lp cc bo
co s liu ni b cng nh bo co ti chnh cho ngi qun l bn ngoi.
Mu s thng c kt cu n gin nh sau:
n v. S CI
a ch . Ti khon: Tin Gi Ngn hng S hiu: 112
Nm :.
Chng t S tin
S
hiu
Ngy
thng

Din gii
Ti
khon i
ng
N C

Ghi ch
S d u k
S pht sinh trong k

.

Tng cng xxx xxx
S d cui k xxx

S lin hp: Nht k s ci l s kt hp kt cu, ni dung v phng php phn nh va
theo thi gian, va theo h thng. Trong thc t, s ny c nhiu mu vi kt cu khc nhau tu theo
hnh thc s, song c trng c bn ca s Nht k s ci l trn mt trang s, trong mt qu trnh
phn nh, s liu k ton va c ghi theo th t thi gian va c ghi theo i tng. Chng t
khi vo s lin hp ny c sp xp phn loi theo thi gian v ring cho tng i tng. S nht k
s ci thng c tn ch danh cho i tng m s, nh: Nht k ti khon qu; Nht k tin gi
ngn hng; Nht k mua hng; Nht k bn hng; Nht k chi ph; Nht k khch hng; Nht k cc
nh cung cp
* Phn loi theo tiu thc kt cu bn trong ca s
Theo cch phn loi ny ta c: s kt cu kiu ti khon (s cu trc hai bn); s kt cu
mt bn N (hoc C) ca ti khon; s kt cu bn c.
S kt cu hai bn kiu ti khon: s kiu ny c hai cch thit k: Cch th nht l thit
k y thng tin cho s tin N, s tin C ca mt ti khon. Trong ng dng, s kt cu kiu
124
hai bn ca ti khon thng dng phn nh nhng i tng thanh ton khi cn theo di mt
khon n pht sinh c thc hin cc thi im khc nhau ghi trn cc c s chng t khc
nhau. Mu s kt cu nh sau:
S NHT K - TI KHON
Ti khon: ..
Nm: .
N C
Chng t Chng t
SH NT
Din gii TK i
ng
S tin
N
SH NT
Din gii TK i
ng
S tin
N

Cng

S ny cng c th c kt cu nh sau: S kt cu c s tin N, C ca ti khon c th
gin n bt cc ct nh tnh cn m trn s cho i tng nh: Chng t, din gii, ti khon
i ng. S tin N, C ca ti khon hoc i tng m s khc c mt pha ca s. Mu
s c kt cu nh sau:

n v. S CI
a ch . Ti khon: Tin Gi Ngn hng
Nm :.
Chng t S tin
S
hiu
Ngy
thng

Din gii
Ti
khon i
ng
N C

Ghi ch
S d u k
S pht sinh trong k

.

Tng cng xxx xxx
S d cui k xxx

S kt cu ct chi tit theo mt bn N (hoc C) ca ti khon thng kt cu dc hoc
ngang khi th hin quan h i ng trn s.
Khi kt cu mt bn tin ca ti khon theo kiu dc ta c mu s sau:

n v. S K TON (kiu mt bn)
a ch . Nm :.
Chng t Chi tit N TK (C)
S
hiu
Ngy
thng

Din gii
TK i
ng vi s
tin N,
(C) TK

S tin
N (C)

Mc

Mc

Mc

..

.

Tng cng xxx xxx
125
Mu khc: S K TON (kiu mt bn)
Nm:
S thng/ nm
Ghi N TK: ..
Ghi C TK sau:..
Thng 1 Thng 2 Thng 12
1. Ti khon
2. Ti khon.

Cng N Ti khon

Kiu s kt cu bn trong theo mt bn ca ti khon thit k theo chiu ngang th hin
i ng chi tit ca s tin cn phn nh trn s, hoc th hin chi tit s tin cho ti khon (s kt
cu nhiu ct) ta c th biu din theo mu sau:

n v. S K TON
a ch . Nm :.
Chng t
Ghi C (N) ti khon
ng thi ghi N (C) ti khon sau:
Ngy vo
s
Din gii
TK TK
Ghi ch
S
hiu
Ngy
thng
TK TK ..

Cng

S kt cu kiu bn c: Theo nguyn tc thit k s kiu bn c th thng ti khon i
ng nhau c quy t mt bn c ca phn ghi s tin. Nh vy, vic sp xp ti khon ghi N
v ti khon ghi C phi hai pha, dng ca s v ct ca s. C th ti khon ghi N dng s
v ti khon ghi C i ng cc ct ca s hoc ngc li. Cch thit k ny gim bt nhiu khi
lng ghi s, v phn nh ch s tin ca mt bn cho mt ti khon hoc nhiu ti khon. Mu s
kiu bn c c th biu din di dng sau:
S K TON (kiu bn c)
Nm..
S th
t dng
Ti khon ghi C
(N)

Ti khon n N (C)
Ti khon Ti khon Cng ct
1 1. Ti khon
2 2. Ti khon
3 3. Ti khon

Cng N ti khon
126
Trn c s nguyn l kt cu s kiu bn c, thc t ng dng cho cc mc ch phn nh
s bin tng mu s trn cho cc trng hp:
- M s bn c ghi mt ch tiu, v d: Bn hng, chi ph, kt qu
- M s bn c cho mt ti khon, v d: ti khon qu, ti khon tin gi, ti khon thanh
ton
* Cn c hnh thc bn ngoi: S c phn thnh s quyn v s t ri.
* Cn c mc phn nh s liu trn s: ta c cc loi: s k ton chi tit, s k ton
tng hp.
S k ton tng hp: l s phn nh s liu k ton y (s d, s pht sinh) tng qut
cho mt i tng ti sn, ngun vn hoc mt hot ng chi, thu, kt qu, phn phi vn S
tng hp c mt s c trng c bn:
+ S c m cho ti khon tng hp,
+ Ch ghi ch tiu tin,
+ Ghi nh k, khng ghi cp nht,
+ Cn c ghi s tng hp c th l chng t gc hoc c th l chng t trung gian (chng
t ghi s, bng k chng t ) hoc c th t s sch trung gian (s chi tit, s Nht k )
+ S liu s tng hp thng c s dng lp bo co nh k ca k ton. S tng
hp thng l cc S ci ti khon.
S chi tit: l s phn nh thng tin chi tit v mt i tng (mt ti khon hoc 1 ch tiu
phn nh). S chi tit m theo ti khon chi tit cp 2, 3 S liu ghi s chi tit c th v 2 mc
ch: qun l chi tit i tng cn qun l i chiu hoc lm cn c ghi vo s tng hp
(mc ch qun l v mc ch nghip v k ton).
S chi tit ch m ring cho mt s i tng v c quan h cht ch v trnh t, phng
php ghi s ca s tng hp ca i tng tng ng. Trn thc t, s chi tit thng m cho cc
i tng: tin ngoi t, vng bc qu, ti sn c nh, vt t, hng ho, sn phm, chi ph,
doanh thu, kt qu; thanh ton cc i tng v cc khon n phi thu, phi tr
S chi tit thng c s dng m cc Nht k s ci ph v n c tc dng ln cho
qun tr ni b v cung cp t liu cho phn tch hot ng ti chnh ca n v hch ton.
Mi cch thc phn loi nu trn u hnh thnh c s l lun cho vic ban hnh ch
cng nh vn dng ch s cho mi loi doanh nghip v n v kinh t, qun l; cn c s kt
hp to thnh:s lng s, ni dung kt cu s v hnh thc kt cu trong ngoi s, ph hp
vi kh nng k ton ca n v, phc v cho vic cung cp thng tin nhanh, hu ch cho qun l
trong v ngoi n v.
6.1.3. Cc qui nh v s k ton
Vic s dng s k ton cn c m bo s thng nht ngn ng trong vic phn nh cc
thng tin trn s. Do , cn phi quy nh cc k thut: m s, ghi s, cha sai st trn s,
chuyn s v kho s k ton; cc k thut thc hnh cng tc k ton trn s m bo thc hin
chun xc, thng nht chu trnh hch ton k ton, lm cho s liu k ton trn s tr thnh ngn
ng ca kinh doanh.
a. M s k ton
S k ton c m vo u k k ton nm. i vi doanh nghip mi thnh lp, s k
ton phi m t ngy thnh lp. Ngi i din theo php lut v k ton trng ca doanh
127
nghip c trch nhim k duyt cc s k ton ghi bng tay trc khi s dng, hoc k duyt vo
s k ton chnh thc sau khi in ra t my vi tnh.
S k ton phi dng mu in sn hoc k sn, c th ng thnh quyn hoc t ri. Cc
t s khi dng xong phi ng thnh quyn lu tr.
Trc khi dng s k ton phi hon thin cc th tc sau:
i vi s k ton dng quyn:
Trang u s phi ghi t tn doanh nghip, tn s, ngy m s, nin k ton v k ghi s,
h tn, ch k ca ngi gi v ghi s, ca k ton trng v ngi i din theo php lut, ngy
kt thc ghi s hoc ngy chuyn giao cho ngi khc
S k ton phi nh s trang t trang u n trang cui, gia hai trang s phi ng du
gip lai ca n v k ton.
i vi s t ri:
u mi s t ri phi ghi r tn doanh nghip, s th t ca tng t s, tn s, thng s
dng, h tn ngi gi v ghi s. Cc t ri trc khi dng phi c gim c doanh nghip
hoc ngi c u quyn k xc nhn, ng du v ghi vo s ng k s dng s t ri. Cc s
t ri phi c sp xp theo th t cc ti khon k ton v phi m bo s an ton, d tm.
b. K thut ghi s
Vic ghi s k ton nht thit phi cn c vo chng t k ton c kim tra bo m
cc quy nh v chng t k ton. Mi s liu ghi trn s k ton bt buc phi c chng t k
ton hp php, hp l chng minh. K thut ghi s th hin nh sau:
+ Ghi s theo ng ni dung, kt cu, tc dng ca mi loi s quy nh khi m s.
+ S liu ghi trn s phi ch r cn c chng t ca nghip v hoc ghi r ni dung s
liu chuyn s t u.
+ S liu ghi trn s phi r rng, sch s v ghi lin tc, khng c cch dng trnh
in thm thng tin vo s.
+ Thng l quc t quy nh: S tin dng ca nghip v c ghi bng mc xanh (en)
thng; cn s tin iu chnh gim (s m) c ghi bng mc phn bit v d xc nh
gi tr thc bng tin ca ch tiu.
+ Khi sa st s liu ghi sai th cn sa sai theo quy nh chung; m bo c c v
tnh so snh c ca s liu.
+ Vic ghi s k ton c thc hin lin tc trong nin , khi chuyn sang s do cha
kt thc k hch ton cha kit thc nin phi ghi r "cng mang sang" trang trc v ghi
"cng trang trc" trang tip lin sau.
+ Phi tun th nguyn tc ghi v ni dung cng nh phng php ghi s: nht k, s ci,
s chi tit, s bn c nhm khng lm nh hng ti mi lin h ghi chp ca h thng s k
ton ca n v v m bo nguyn tc kt chuyn s liu ghi s v i chiu s khi cn thit.
c. K thut cha s k ton
Trong qu trnh ghi chp s, c th xy ra sai st nhng trng hp khc nhau, sai st c
th c pht hin trong, sau k hch ton, nin k ton. Cc trng hp sai st c th l:
+ Ghi sai cc s liu (s tin hoc s lng hin vt ) t chng t vo cc s (s ghi ln
hn hoc nh hn s thc).
+ B st cc nghip v ngoi s c pht hin.
128
+ Ghi lp li nghip v ghi trn mt s.
+ Ghi sai quan h i ng trn s.
m bo s liu k ton khp vi thc t ti sn, doanh thu, chi ph, kt qu cn ht
sc hn ch nhng sai st hoc do v tnh, hoc do hu gy nn. Khi pht hin c sai st, d
thi im, thi k no, cn phi p dng cc phng php cha s theo nhng nguyn tc thng nht
quy nh. Cc nguyn tc chung lm c s cho vic cha sai st, iu chnh li s sch l:
Nguyn tc 1: Phi thng xuyn i chiu s pht hin sm trc khi cng s, kt d
s, chuyn s gia 2 k k ton, gia 2 nin k ton.
Nguyn tc 2: Khi pht hin sai cn tu thuc vo tnh cht thi im pht hin dng k
thut cha thch hp. Trong bt k cch cha s no cng khng c ty xo lm m, mt, lm
khng r rng s sai cn sa.
Cc k thut cha s gm c:
- Ci chnh s liu trn s: Phng php ny thc cht l: dng mc gch ngang vo
gia dng sai s sao cho khng lm mt, lm khng m s sai, sau ghi li ghp ghi, s cn ghi
ng bng mc xanh thng vi cng s hiu chng t gc. Ngi ci chnh phi k s dng
cha ng. K thut ci chnh ch dng khi mi sai st c pht hin sm, cha cng s.
- Ghi b sung: Phng php ghi b sung c s dng khi b st nghip v, ghi thiu s
liu so vi chng t hoc thc t kim k trn s k ton; sai st c pht hin sau khi cng s;
hoc trc khi cng s u c th s dng phng php ny.
Cch ghi b sung l: dng mc xanh (en) thng ghi thm nh khon st, ghi s tin
chnh lch thiu vi s liu, ngy thng ca chng t gc lp ghi pht sinh nghip v hoc khi
kim k i chiu.
V d: Mua vt liu nhp kho cha tr nh cung cp.
- Chng t nhp ghi gi thc t vt liu: 200.000
- ghi sai trn s con s: 20.000 (ghi ln s).
- S ghi thiu do ghi sai = 200.000 - 20.000 = 180.000
Khi cng s, i chiu s pht hin v cha nh sau:

TK "Phi tr ngi bn"
20.000
180.000
TK "Nguyn vt liu"
20.000
180.000
Ghi s sai
1
Ghi b sung
2

- Ghi tr s m trn s k ton
Phng php ghi m s liu trn k ton dng iu chnh s tin ghi trn s bng mc
trong cc tnh hung sai st sau:
+ S ghi trn s ln hn s thc kim k hoc s thc ghi trn chng t.
+ Ghi sai quan h i ng trn mt trong cc s ti khon thuc quan h i ng.
Ngoi ra phng php ghi gim bng mc cn c dng trong s trng hp ghi s vt
t hng ho mua tm ghi theo gi tm tnh ln hn thc t gi ca ti sn.
Khi s dng phng php ghi cn ch n trng hp c th iu chnh s.
129
Nu ghi tha s tin trn s th cch cha li s ng l: dng mc ghi s tha trn s
theo ng quan h i ng ghi - ng thi ghi gii thch, iu chnh gim cho nghip v no.
V d: Mua vt liu nhp kho cha tr nh cung cp.
- S tin trn chng t ghi: 200.000
- S tin ghi s k ton vt liu: 300.000
- S tha trn s k ton l: 100.000
Cha s tin tha bng ghi s m.
TK "Phi tr ngi bn"
300.000
(100.000)
TK "Nguyn vt liu"
300.000
(100.000)
Ghi sai
Cha s
bng mc

Nu sai nh khon hoc trng nh khon trn s ta cha nh sau: dng mc ghi li
nh khon sai hoc trng, sau dng mc thng ghi li nh khon ng; ch gi
nguyn s liu chng t v cc cn c ghi s khc.
V d: Doanh nghip dng tin mt tr tin mua vt liu cho ngi bn vi s tin:
2.500.000
Trn s k ton tin mt ghi l:
N TK "Phi thu ca khch hng": 2.500.000
C TK "Tin mt": 2.500.000
Khi pht hin sa s nh sau bng mc :
N TK "Phi thu ca khch hng": (2.500.000)
C TK "Tin mt": (2.500.000)
Sau ghi li nh khon ng bng mc thng:
N TK "Phi tr cho ngi bn": 2.500.000
C TK "Tin mt": 2.500.000
Th hin trn s k ton "Tin mt" nh sau:

n v:
a ch:
S QU TIN MT
S hiu:
Nm 200X

Chng t S tin
SH NT
Din gii
TK i
ng N C
Ghi ch
100 5/N Tr tin mua vt t 131 2.500.000
Tr tin mua vt t 131 (2.500.000)
Tr tin mua vt t 331 2.500.000

..

Tng cng
130
* Sa cha trong trng hp ghi s k ton bng my vi tnh
(1)- Trng hp pht hin sai st trc khi bo co ti chnh nm np cho c quan nh
nc c thm quyn th phi sa cha trc tip vo s k ton ca nm trn my vi tnh;
(2)- Trng hp pht hin sai st sau khi bo co ti chnh nm np cho c quan Nh
nc c thm quyn th phi sa cha trc tip vo s k ton ca nm pht hin sai st
trn my vi tnh v ghi ch vo dng cui ca s k ton nm c sai st;
(3)- Cc trng hp sa cha khi ghi s k ton bng my vi tnh u c thc hin
theo Phng php ghi s m hoc Phng php ghi b sung .
* Khi bo co quyt ton nm c duyt hoc khi cng vic thanh tra, kim tra, kim
ton kt thc v c kin kt lun chnh thc, nu c quyt nh phi sa cha li s liu
trn bo co ti chnh lin quan n s liu ghi s k ton th n v phi sa li s k
ton v s d ca nhng ti khon k ton c lin quan theo phng php quy nh. Vic sa
cha c thc hin trc tip trn s k ton ca nm pht hin sai st, ng thi phi ghi
ch vo trang cui (dng cui) ca s k ton nm trc c sai st (nu pht hin sai st bo
co ti chnh np cho c quan c thm quyn) tin i chiu, kim tra.
d. K thut kho s
- Cui k, k ton phi kho s k ton trc khi lp bo co ti chnh. Ngoi ra, k ton
phi kho s k ton trong cc trng hp kim k hoc cc trng hp khc theo quy nh ca
php lut.
- Kho s k ton thng c thc hin vo ngy cui cng ca nin ti chnh. Gia
cc k bo co v xc nh kt qu (thng, qu, 6 thng) trong nin , k ton cng c th tm
cng s, k d ti khon s (nu c), kim tra s liu ln cc bo co cn thit theo yu cu.
Thut ng kho s ch mt cng vic k ton lm vo ngy cui nm, chun b cho vic m
s ca nm tip theo.
- Trc khi kho s k ton, cn phi thc hin cc cng vic ghi s, iu chnh, kim tra
i chiu cn thit xc nh ng cc ch tiu bo co cho ton nin : ghi nt cc nghip v
pht sinh, iu chnh cc khon phi tr v chi ph tr trc, li nhun thu trc ca nm sau
kim tra i chiu s kim k vi s liu trn s ti sn, s n i chiu vi cc i tng thanh
ton (ngi mua, ngi bn, ngn sch, cp trn, bn lin doanh, ngi nhn tn dng v cp tn
dng).
+ Khi kho s ta tin hnh cng s, tnh s d trn ti khon, kim tra chnh xc s liu,
sau thc hin bt ton kho s: chuyn ct ca s d ti khon:
N TK A
C TK B
Khi chuyn ct s d ti khon trn s, ta vn phi ghi ng tnh cht d ca ti khon - D
N (C).
V d: Cho ti khon s ci - Nguyn vt liu
- S d N u k: 10.000.000
- Tng cng pht sinh N: 100.000.000
- Tng cng pht sinh c: 95.000.000
- S d N ngy 31-12 (s kim k i chiu): 15.000.000
Trn s ti khon "Nguyn vt liu" ta c thc t v d kho v m s ca ti khon l:
131
S CI
Ti khon: Nguyn vt liu
Nm N..

n v: 1000ng
Chng t S tin
SH NT
Din gii
Ti
khon
i ng
N C
Ghi ch
S d u k x 10.000

S pht sinh trong k

xxx xxx

xxx
xxx
Cng s pht sinh 100.000 95.000
S d n ngy 31-12 15.000
Nm N + 1
S d u nm 15.000
Sang nin k ton sau, ta chuyn ghi s d u nm ca ti khon "Nguyn liu, vt
liu" v ct "N" ca s ti khon.

6.2. CC HNH THC S K TON C BN
6.2.1. Khi nim v cc c trng c bn ca hnh thc s k ton
Cng tc k ton trong mt n v hch ton, c bit l trong cc doanh nghip, thng
nhiu v phc tp khng ch th hin s lng cc phn hnh m cn mi phn hnh k ton
cn thc hin. Do vy n v hch ton cn thit phi s dng nhiu loi s sch khc nhau to
thnh mt h thng s m trong cc loi s c lin h vi nhau mt cch cht ch theo trnh
t hch ton ca mi phn hnh. Mi h thng s k ton c xy dng l mt hnh thc t chc
s nht nh m doanh nghip cn phi c thc hin cng tc k ton.
Vy, hnh thc s k ton l mt h thng cc loi s k ton, c chc nng ghi chp, kt
cu ni dung khc nhau, c lin kt vi nhau trong mt trnh t hch ton trn c s ca chng
t gc.
Cc doanh nghip khc nhau v loi hnh, quy m v iu kin k ton s hnh thnh cho mnh
mt hnh thc t chc s k ton khc nhau. C th da vo cc iu kin sau xy dng hnh thc
s k ton cho mt n v hch ton.
- c im v loi hnh sn xut cng nh quy m sn xut.
- Yu cu v trnh qun l hot ng kinh doanh ca mi n v.
- Trnh nghip v v nng lc ca cn b k ton.
- iu kin v phng tin vt cht hin c ca n v.
c trng c bn phn bit v nh ngha c cc hnh thc k ton khc nhau l s
lng s cn dng, loi s s dng, nguyn tc kt cu cc ch tiu dng, ct s, trnh t hch ton
trn s n v.
Trong s lng v loi s s chi phi nguyn tc kt cu ni dung cng nh phng
php, trnh t ghi s ca mi hnh thc s. Do tnh a dng ca n v kinh doanh m thc t c
rt nhiu hnh thc t chc h thng s khc nhau. Song quy li cho ti nay c 4 hnh thc s c
bn c th la chn v vn dng.
132
- Hnh thc Nht k chung
- Hnh thc Nht k - S ci
- Hnh thc Chng t ghi s
- Hnh thc Nht k - Chng t
6.2.2. Hnh thc s Nht k chung
a. c trng
Nht k chung l hnh thc k ton n gin, thch hp vi mi n v hch ton, c bit
c nhiu thun li khi ng dng my tnh trong x l thng tin k ton trn s.
c trng c bn ca hnh thc s k ton Nht k chung:
- S lng s sch ca hnh thc gm: S nht k, S ci v cc s chi tit cn thit.
- Kt cu, ni dung ca mi loi s:
* S Nht k
S Nht k ca hnh thc ny thng c 2 mc ch phn nh: Phn nh chung mi i
tng - gi l s Nht k chung, phn nh ring cho mt s i tng ch yu c mt pht sinh
ln v c tm quan trng i vi hot ng ca n v, cn c s theo di ring cung cp thng
tin nhanh cho qun l ni b - gi l Nht k c bit, hay Nht bin hay c th gi l Nht k ti
khon.
Nht k chung l s Nht k ch yu, qun l ton b s liu k ton ca n v trong mt
nin k ton. S c s dng phn nh cc nghip v pht sinh khng phn bit ca i
tng no, theo th t thi gian v ghi kt chuyn vo s liu ca cc nht k c bit qun l
chung. Nht k chung c c im:
+ Nht k chung thng l s quyn khng s dng s t ri.
+ Nht k chung m chung cho cc i tng.
+ Chc nng Nht k chung l h thng ho s liu k ton theo th t pht sinh ca
nghip v.
+ C s ghi Nht k chung l: Chng t gc lp hp php, hp l.
+ Nht k chung ghi theo nguyn tc ghi s kp.
Mu s nht k chung c dng sau:

n v. S NHT K CHUNG
a ch . Nm :.
Chng t TK i ng S tin Ngy
thng
vo s
S
hiu
Ngy
thng

Din gii
ghi
vo s
ci
N C N C
A B C D 1 2 3 4

Cng

*Nht k c bit
Nht k c bit l s Nht k m ring cho mt s i tng, ghi chp song song vi Nht
k chung. Nht k c bit khng ging nhau gia cc n v, tu thuc vo tnh cht pht sinh
133
ca loi i tng, cng nh yu cu qun l ca n v. Thng thng Nht k c bit c kt
cu khng ging nhau, v yu cu ni dung hch ton ca mi i tng khc nhau. Chng hn:
Nht k thu tin v Nht k chi tin ging nhau v cch kt cu, nhng li khc kt cu vi Nht
k bn hng, Nht k mua hng

n v. NHT K THU (CHI) TIN
a ch . Nm :.
Chng t Ghi C (N) TK Ngy
thng vo
s
S
hiu
Ngy
thng

Din gii
Ghi N
(C) TK
TK
.
TK
.
TK
.
TK
.
A B C D E 1 2 3 4

Cng

i vi Nht k mua hng hoc bn hng, li c th kt cu khc Nht khi thu (chi) tin, do
hot ng bn hng c c im pht sinh khc.
n v:
a ch:
NHT K MUA HNG (BN)
Nm:
Chng t
Ghi C TK doanh thu
(ghi N cc TK)
TK khc
Ngy
thng
vo s SH NT
Din gii
Phi thu khch hng (phi
tr nh cung cp)
TK TK
S hiu S hiu

Cng

Nh vy thit k s Nht k c bit cn cn c c im i tng m s v yu cu qun
l i tng c mu s hp l vi qu trnh hch ton.
* S ci trong hnh thc Nht k chung
S ci c m ghi tip s liu k ton t s Nht k, y l s tng hp dng h
thng ho cc nghip v pht sinh theo tng ti khon m cho mi i tng hch ton. c
trng kt cu ni dung ghi chp trn s ci ca hnh thc ny l:
- S ci c ghi sau s Nht k xt trn gc th t phn nh cc nghip v pht sinh
c chng t ho.
- S ci ghi theo tng i tng ng vi mi ti khon cn m.
- Ghi s ci c thc hin theo tng nghip v ghi trn Nht k (Nht k chung hoc
Nht k c bit - Nht bin, Nht k ti khon).
- C s ghi s ci l s Nht k chung
- Cch ghi s ci: ly s liu theo i tng trn s Nht k ghi vo s ci ca i tng
. Trn s ci ti khon cn ghi ch trang Nht k phn nh s liu ghi, tin kim tra, i
chiu s ngy cui k.
- Mu s ci ca hnh thc Nht k chung c thit k theo dng sau:
134
n v:
a ch:
S CI
Ti khon: S hiu:
Nm:
Chng t i chiu nht k S tin
Ngy thng
vo s
SH NT
Din gii
Trang Dng N C
Ghi ch
S d u k

Cng:
S d cui k

* Bng cn i ti khon l bc kim tra s liu ghi t nht k vo s ci trc khi lp cc
bo co. Bng cn i ti khon - cn gi l bng i chiu s d v s pht sinh - c th lp theo
ti khon tng hp hoc lp theo ti khon chi tit cp 2, 3 D chi tit hay tng hp, bng cn
i ti khon u c mu sau:
BNG CN I TI KHON
(Tng hp hoc chi tit)
Thng (Qu nm)
S d u k
S pht sinh trong
k
S d cui k
S hiu ti
khon
Tn gi ti
khon
N C N C N C

Tn cng

b. Trnh t ghi s k ton theo hnh thc k ton Nht k chung
Trnh t ghi s k ton theo hnh thc k ton Nht k chung th hin qua s 6.1 (trang
sau)
(1) Hng ngy, cn c vo cc chng t kim tra c dng lm cn c ghi s, trc ht
ghi nghip v pht sinh vo s Nht k chung, sau cn c s liu ghi trn s Nht k chung
ghi vo S Ci theo cc ti khon k ton ph hp. Nu n v c m s, th k ton chi tit th
ng thi vi vic ghi s Nht k chung, cc nghip v pht sinh c ghi vo cc s, th k ton
chi tit lin quan.
Trng hp n v m cc s Nht k c bit th hng ngy, cn c vo cc chng t c
dng lm cn c ghi s, ghi nghip v pht sinh vo s Nht k c bit lin quan. nh k (3, 5,
10... ngy) hoc cui thng, tu khi lng nghip v pht sinh, tng hp tng s Nht k c
bit, ly s liu ghi vo cc ti khon ph hp trn S Ci, sau khi loi tr s trng lp do
mt nghip v c ghi ng thi vo nhiu s Nht k c bit (nu c).
(2) Cui thng, cui qu, cui nm, cng s liu trn S Ci, lp Bng cn i s pht sinh.
Sau khi kim tra i chiu khp ng, s liu ghi trn S Ci v bng tng hp chi tit
(c lp t cc S, th k ton chi tit) c dng lp cc Bo co ti chnh.
135
V nguyn tc, Tng s pht sinh N v Tng s pht sinh C trn Bng cn i s pht
sinh phi bng Tng s pht sinh N v Tng s pht sinh C trn s Nht k chung (hoc s
Nht k chung v cc s Nht k c bit sau khi loi tr s trng lp trn cc s Nht k c
bit) cng k.

Bng cn i
s pht sinh
S, th k ton
chi tit
S Nht k
c bit
Chng t k ton
S NHT K
CHUNG
S CI
BO CO TI CHNH
Bng tng hp
chi tit
Ghi ch:
Ghi hng ngy
Ghi cui thng
i chiu, kim tra

S 6.1 : Trnh t ghi s k ton theo hnh thc k ton nht k chung

* u, nhc im v iu kin p dng
Hch ton theo hnh thc Nht k chung c u im l n gin, d ghi chp. Tuy vy,
hnh thc s c hn ch ln l ghi trng lp: cc nghip v kinh t pht sinh va c ghi vo s
nht k chung v ghi vo s ci; khi lng cng vic ghi s nhiu. Hnh thc ny ph hp vi
cc doanh nghip c t nghip v kinh t, s lng ngi lm k ton nhiu.
6.2.3. Hnh thc Nht k -S ci
a. c trng
c trng c bn ca hnh thc k ton Nht k - S Ci l cc nghip v kinh t, ti
chnh pht sinh c kt hp ghi chp theo trnh t thi gian v theo ni dung kinh t (theo ti
khon k ton) trn cng mt quyn s k ton tng hp duy nht l s Nht k - S Ci. Cn c
ghi vo s Nht k - S Ci l cc chng t k ton hoc Bng tng hp chng t k ton cng
loi.
Hnh thc k ton Nht k - S Ci gm c cc loi s k ton sau:
- Nht k - S Ci;
- Cc S, Th k ton chi tit.
+ S lng v loi s: Mt s Nht k - S ci v s lng s (th) chi tit cho mt i
136
tng cn thit ging nh cc hnh thc s k ton khc.
- Ni dung, kt cu s tng hp - Nht k - S ci l:
+ Hch ton trn Nht k - s ci l chng t gc hoc trang s: Nht k - S ci.
+ C s ghi Nht k - S ci l chng t gc hoc bng k chng t gc cng loi.
+ Ghi Nht k - S ci tin hnh thng xuyn v ng thi c phn thng tin: thi gian v
phn thng tin s liu ca mt ti khon (i tng hch ton).
Mu s Nht k - S ci c th di dng sau:

n v:
a ch:
NHT K -S CI Nm 200X
Chng t TK TK Ngy
thng
vo s
SH NT
Din gii
Tng s
tin pht
sinh
N C N C

S d u k

Cng s d cui k 200X
S d u k (200X+1)

b. Trnh t ghi s k ton theo hnh thc k ton Nht k - S Ci
Trnh t ghi s k ton theo hnh thc k ton Nht k- s ci th hin qua s 6.2

Ghi ch:
Chng t k ton
S qu
NHT K S CI
Bng tng hp
chng t k
ton cng loi
Bng tng
hp chi tit
BO CO TI CHNH
S, th k
ton chi
Ghi hng ngy
Ghi cui thng
i chiu, kim tra

S 6.2: Trnh t ghi s k ton theo hnh thc k ton Nht k - S ci
(1) Hng ngy, k ton cn c vo cc chng t k ton hoc Bng tng hp chng t k
ton cng loi c kim tra v c dng lm cn c ghi s, trc ht xc nh ti khon ghi
N, ti khon ghi C ghi vo S Nht k S Ci. S liu ca mi chng t (hoc Bng tng
hp chng t k ton cng loi) c ghi trn mt dng c 2 phn Nht k v phn S Ci.
137
Bng tng hp chng t k ton c lp cho nhng chng t cng loi (Phiu thu, phiu chi,
phiu xut, phiu nhp,) pht sinh nhiu ln trong mt ngy hoc nh k 1 n 3 ngy.
Chng t k ton v Bng tng hp chng t k ton cng loi sau khi ghi S Nht k -
S Ci, c dng ghi vo S, Th k ton chi tit c lin quan.
(2) Cui thng, sau khi phn nh ton b chng t k ton pht sinh trong thng vo S
Nht k - S Ci v cc s, th k ton chi tit, k ton tin hnh cng s liu ca ct s pht sinh
phn Nht k v cc ct N, ct C ca tng ti khon phn S Ci ghi vo dng cng
pht sinh cui thng. Cn c vo s pht sinh cc thng trc v s pht sinh thng ny tnh ra s
pht sinh lu k t u qu n cui thng ny. Cn c vo s d u thng (u qu) v s pht
sinh trong thng k ton tnh ra s d cui thng (cui qu) ca tng ti khon trn Nht k - S
Ci.
(3) Khi kim tra, i chiu s cng cui thng (cui qu) trong S Nht k - S Ci phi
m bo cc yu cu sau:
Tng s tin ca ct Tng s pht sinh Tng s pht sinh
Pht sinh phn = N ca tt c cc = C ca tt c cc
Nht k

Ti khon Ti khon
Tng s d N cc Ti khon = Tng s d C cc ti khon

(4) Cc s, th k ton chi tit cng phi c kho s cng s pht sinh N, s pht sinh
C v tnh ra s d cui thng ca tng i tng. Cn c vo s liu kho s ca cc i tng
lp Bng tng hp chi tit" cho tng ti khon. S liu trn Bng tng hp chi tit c i
chiu vi s pht sinh N, s pht sinh C v S d cui thng ca tng ti khon trn S Nht k
- S Ci.
S liu trn Nht k - S Ci v trn Bng tng hp chi tit sau khi kha s c kim
tra, i chiu nu khp, ng s c s dng lp bo co ti chnh.

* u, nhc im v iu kin p dng hnh thc ghi s "Nht k - S ci"
Hch ton theo h thng s ca hnh thc Nht k - S ci rt n gin, s lng t, nn
khi lng ghi s t, s liu k ton tp trung, cho bit c hai ch tiu: thi gian v phn loi theo
i tng ngay trn mt dng ghi, k ghi s trn mt quyn s.
Tuy vy, hnh thc s c hn ch ln l
- Ghi trng lp trn mt dng ghi: tng s, s tin i ng ghi trn cc ti khon quan h
i ng;
- Ti khon c lit k ngang s, v vy khun kh s cng knh, kh bo qun trong nin
; s lng s tng hp ch c mt quyn nn kh phn cng lao ng k ton cho mc ch
kim sot ni b.
Nu n v c t ti khon s dng, t lao ng k ton, khi lng nghip v pht sinh
khng nhiu, trnh k ton thp th p dng hnh thc s Nht k - S ci l c hiu qu, khng
nh hng n tc cung cp thng tin k ton cho qun l v chnh xc ca s liu ghi.
6.2.4. Hnh thc s "Chng t - ghi s"
a. c trng
Cn c trc tip ghi s k ton tng hp l Chng t ghi s. Vic ghi s k ton
tng hp bao gm:
- Ghi theo trnh t thi gian trn S ng k Chng t ghi s.
138
- Ghi theo ni dung kinh t trn S Ci.
Hnh thc k ton chng t ghi s gm c:
- Chng t ghi s
- S ng k chng t ghi s
- S ci; cc s, th k ton chi tit
Chng t ghi s
Chng t ghi s do k ton lp trn c s tng chng t k ton hoc Bng Tng hp
chng t k ton cng loi, c cng ni dung kinh t.
Chng t ghi s c nh s hiu lin tc trong tng thng hoc c nm (theo s th
t trong S ng k Chng t ghi s) v c chng t k ton nh km, phi c k ton
trng duyt trc khi ghi s k ton.
Chng t ghi s phi nh km chng t gc mi c gi tr php l ghi tip vo cc s tng
hp khc. S hiu ca chng t ghi s l s th t ca chng t c lp v ng k trn "Tng Nht
k - s ng k chng t - ghi s".
Ngy thng ghi trn chng t ghi s l ngy thng vo S ng k chng t ghi s.
Mu chng t ghi s c thit k thng nht theo dng sau:

CHNG T GHI S
Ngy 10 thng 1 nm N : S hiu : 005
Ti khon i ng
Din gii
N C
S tin
(ng)
Ghi ch
Nhp kho Nguyn vt liu chnh A 15211 331 1.004.400
Nhp kho Nguyn vt liu chnh B 15223 331 250.000
Nhp kho Nguyn vt liu chnh C 15224 111 80.000
Cng 1.334.400
Km theo 03 phiu nhp kho
K ton trng
(K, h tn)
Ngi ghi s
(K, h tn)

Chng t ghi s l cn c duy nht vo s ci ca hnh thc k ton "Chng t ghi s",
sau khi m bo ghi cc yu t trn mu cho.
S ng k chng t ghi s
S ng k Chng t ghi s l s tng Nht k c chc nng:
- Th nht l ghi cc chng t ghi s theo th t thi gian ng k chng t ghi s.
- Th hai l lu gi v qun l tp trung s liu k ton theo thi gian ghi Nht k.
- Th ba l lm cn c i chiu s liu vi s ci.
Mu s ng k chng t ghi s c dng sau:

139
n v
S NG K CHNG T GHI S
Nm 200N
Chng t ghi s Chng t ghi s
S hiu Ngy, thng
S tin
(ng)
S hiu Ngy thng
S tin (ng)
-
005

-
10/1

-
1.334.000

-
-

-
-

-
-

Cng XXX
- Cng thng
- Lu k ti thng bo co
XXX

S ng k chng t ghi s c ghi n khng ti th hin quan h i ng ca nghip v
lp trn chng t ghi s. Tc dng lu tr s liu k ton l tc dng bao trm ca loi Tng
Nht k ny.
Chng t ghi s sau khi ng k vo s "ng k chng t ghi s" c mu trn, mi hon thnh
ni dung phn nh tip tc ghi s ci ca hnh thc.
S ci ca hnh thc chng t - ghi s
S ci l s c m ring cho tng ti khon s dng, s ci ca hnh thc k ton ny c
th chi tit theo ti khon cp 2, 3 (nu bt buc); c s duy nht ghi s ci l: Cc chng t
ghi s lp v hon thnh cc yu t cu thnh trn kt cu s. S ci c th ghi theo nh k ghi
chng t ghi s, c th ghi mt ln vo ngy cui k bo co. S liu trn s ci c i chiu
vi s "ng k chng t ghi s", s chi tit lp ring cho cng mt i tng phn nh trn trang
s ci.
S ci ca hnh thc chng t ghi s c mu kiu mt bn hoc s dng mu s c kt cu
2 bn kiu bn c.
b. Trnh t ghi s k ton theo hnh thc k ton Chng t ghi s
Trnh t ghi s k ton theo hnh thc k ton Chng t ghi s th hin qua s 6.3
(1)- Hng ngy, cn c vo cc chng t k ton hoc Bng Tng hp chng t k ton
cng loi c kim tra, c dng lm cn c ghi s, k ton lp Chng t ghi s. Cn c vo
Chng t ghi s , k ton ghi vo s ng k Chng t ghi s, sau ghi vo S Ci. Cc chng
t k ton sau khi lm cn c lp Chng t ghi s c dng ghi vo S, Th k ton chi tit
c lin quan.
(2)- Cui thng, k ton kho s tnh ra tng s tin ca cc nghip v kinh t, ti chnh
pht sinh trong thng trn s ng k Chng t ghi s, tnh ra Tng s pht sinh N, Tng s
pht sinh C v S d ca tng ti khon trn S Ci. Cn c vo S Ci, k ton lp Bng Cn
i s pht sinh.
(3)- Sau khi c i chiu khp ng, s liu ghi trn S Ci v Bng tng hp chi tit
(c lp t cc s, th k ton chi tit) c dng lp Bo co ti chnh.
Quan h i chiu, kim tra phi m bo Tng s pht sinh N v Tng s pht sinh C
ca tt c cc ti khon trn Bng Cn i s pht sinh phi bng nhau v bng Tng s tin pht
sinh trn s ng k Chng t ghi s. Tng s d N v Tng s d C ca cc ti khon trn
140
Bng Cn i s pht sinh phi bng nhau, v s d ca tng ti khon trn Bng Cn i s pht
sinh phi bng s d ca tng ti khon tng ng trn Bng tng hp chi tit.

Chng t k ton
S qu
CHNG T GHI S
Bng tng hp
chng t k
ton cng loi
S, th k
ton chi
tit
Bng
tng hp
chi tit
S CI
S ng k
chng t ghi s
Bng cn i
s pht sinh
BO CO TI CHNH

Ghi ch:
Ghi hng ngy
Ghi cui thng
i chiu, kim tra
S :6.3: Trnh t ghi s k ton theo hnh thc k ton chng t ghi s
* u nhc im v iu kin vn dng ca hnh thc s k ton chng t ghi s.
Hnh thc s k ton chng t ghi s c u im c bn l ghi chp n gin, kt cu s d
ghi, thng nht cch thit k s nht k v s ci, s liu k ton d i chiu, d kim tra, s nht
k t ri cho php thc hin chuyn mn ho c lao ng k ton trn c s phn cng lao
ng. Mc d vy hnh thc s k ton chng t ghi s vn cha khc phc c nhc im ghi
chp ca trng lp ca cc hnh thc s k ton ra i c s dng trc .
Hnh thc s k ton chng t ghi s thch hp vi mi loi quy m n v sn xut - kinh
doanh v n v qun l cng nh n v hnh chnh s nghip. Kt cu n gin nn ph hp vi
c iu kin lao ng k ton th cng v lao ng k ton bng my
6.2.5. Hnh thc s k ton Nht k - Chng t
a. c trng
- Tp hp v h thng ho cc nghip v kinh t pht sinh theo bn C ca cc ti khon kt
hp vi vic phn tch cc nghip v kinh t theo cc ti khon i ng N.
- Kt hp cht ch vic ghi chp cc nghip v kinh t pht sinh theo trnh t thi gian vi
vic h thng ho cc nghip v theo ni dung kinh t (theo ti khon).
141
- Kt hp rng ri vic hch ton tng hp vi hch ton chi tit trn cng mt s k ton
v trong cng mt qu trnh ghi chp.
- S dng cc mu s in sn cc quan h i ng ti khon, ch tiu qun l kinh t, ti
chnh v lp bo co ti chnh.
Hnh thc k ton Nht k Chng t gm c cc loi s k ton sau:
+ S Nht k - chng t
+ S (bng) k
+ S (bng) phn b
+ S chi tit
+ S Ci
b. Trnh t ghi s k ton theo hnh thc k ton Nht k - Chng t
Trnh t ghi s k ton theo hnh thc k ton Nht k chng t th hin qua s 6.4

Chng t k ton v
cc bng phn b
Bng k
NHT K
CHNG T
S, th
k ton chi tit
Bng tng hp chi
tit
S Ci
BO CO TI CHNH

Ghi ch:
Ghi hng ngy
Ghi cui thng
i chiu, kim tra
S 6.4: Trnh t ghi s k ton theo hnh thc k ton nht k - chng t

(1). Hng ngy cn c vo cc chng t k ton c kim tra ly s liu ghi trc tip
vo cc Nht k - Chng t hoc Bng k, s chi tit c lin quan.
i vi cc loi chi ph sn xut, kinh doanh pht sinh nhiu ln hoc mang tnh cht phn
b, cc chng t gc trc ht c tp hp v phn loi trong cc bng phn b, sau ly s
liu kt qu ca bng phn b ghi vo cc Bng k v Nht k - Chng t c lin quan.
i vi cc Nht k - Chng t c ghi cn c vo cc Bng k, s chi tit th cn c vo
s liu tng cng ca bng k, s chi tit, cui thng chuyn s liu vo Nht k - Chng t.
142
(2). Cui thng kho s, cng s liu trn cc Nht k - Chng t, kim tra, i chiu s
liu trn cc Nht k - Chng t vi cc s, th k ton chi tit, bng tng hp chi tit c lin
quan v ly s liu tng cng ca cc Nht k - Chng t ghi trc tip vo S Ci.
i vi cc chng t c lin quan n cc s, th k ton chi tit th c ghi trc tip vo
cc s, th c lin quan. Cui thng, cng cc s hoc th k ton chi tit v cn c vo s hoc
th k ton chi tit lp cc Bng tng hp chi tit theo tng ti khon i chiu vi S Ci.
S liu tng cng S Ci v mt s ch tiu chi tit trong Nht k - Chng t, Bng k v
cc Bng tng hp chi tit c dng lp bo co ti chnh.

* u nhc im v iu kin vn dng ca hnh thc Nht k chng t.
Nht k chng t k tha cc u im ca cc hnh thc k ton ra i trc n, m bo
tnh chuyn mn ho cao ca s k ton, thc hin chuyn mn ho v phn cng chuyn mn
ho lao ng k ton; hu ht s kt cu theo 1 bn ca ti khon (tr mt s ti khon thanh ton)
nn gim 1/2 khi lng ghi s. Mt khc cc s ca hnh thc ny kt cu theo nguyn tc bn
c, nn tnh cht i chiu kim tra cao. Mu s in sn quan h i ng v ban hnh thng nht
to nn k cng cho thc hin ghi chp s sch. Nhiu ch tiu qun l c kt hp ghi sn trn
s k ton Nht k - Chng t, m bo cung cp thng tin tc thi cho qun l v lp bo co
nh k kp thi hn.
Hn ch ln nht ca b S Nht k - Chng t l phc tp v kt cu, quy m ln v lng
v loi, a dng kt cu gia cc i tng trn loi s Nht k chnh v ph (bng k, phn
b) nn kh vn dng phng tin my tnh vo x l s liu k ton; i hi trnh k ton
cao v quy m hot ng doanh nghip ln. Bi vy c th ni iu kin s dng c hiu qu
hnh thc s Nht k - chng t l:
+ Doanh nghip sn xut hoc doanh nghip thng mi c quy m ln.
+ i ng nhn vin k ton nhiu, trnh thao tc nghip v ng trn s.
+ n v ch yu thc hin k ton bng lao ng th cng.
Do vy i vi cc doanh nghip ng dng cng ngh thng tin vo cng tc k ton th
hnh thc ny khng ph hp.
6.2.6- Hnh thc k ton trn my vi tnh
a- c trng
c trng c bn ca Hnh thc k ton trn my vi tnh l cng vic k ton c thc
hin theo mt chng trnh phn mm k ton trn my vi tnh. Phn mm k ton c thit k
theo nguyn tc ca mt trong bn hnh thc k ton hoc kt hp cc hnh thc k ton quy nh
trn y. Phn mm k ton khng hin th y quy trnh ghi s k ton, nhng phi in c
y s k ton v bo co ti chnh theo quy nh.
Cc loi s ca Hnh thc k ton trn my vi tnh: phn mm k ton c thit k theo
Hnh thc k ton no s c cc loi s ca hnh thc k ton nhng khng hon ton ging
mu s k ton ghi bng tay.
- Hnh thc k ton trn my vi tnh p dng ti doanh nghip phi m bo cc yu cu
sau:
- C cc s k ton tng hp v s k ton chi tit cn thit p ng yu cu k ton
theo quy nh. Cc s k ton tng hp phi c y cc yu t theo quy nh ca Ch s k
ton.
143
- Thc hin ng cc quy nh v m s, ghi s, kha s v sa cha s k ton theo quy
nh ca Lut K ton, cc vn bn hng dn thi hnh Lut K ton v quy nh ti Ch k
ton.
- Doanh nghip phi cn c vo cc tiu chun, iu kin ca phn mm k ton do B Ti
chnh quy nh la chn phn mm k ton ph hp vi yu cu qun l v iu kin ca
doanh nghip.
b- Trnh t ghi s k ton theo Hnh thc k ton trn my vi tnh
Trnh t ghi s k ton trn my vi tnh c th hin trn s 6.5.

PHN MM
K TON
MY VI TNH
S K TON
- S tng hp
- S chi tit

CHNG T K TON
- Bo co ti chnh
- Bo co k ton
qun tr

BNG TNG HP
CHNG T K
TON CNG LOI

Ghi ch:
Nhp s liu hng ngy
In s, bo co cui thng, cui nm
i chiu, kim tra
S 6.5: Trnh t ghi s k ton theo hnh thc k ton trn my vi tnh

(1) Hng ngy, k ton cn c vo chng t k ton hoc Bng tng hp chng t k ton
cng loi c kim tra, c dng lm cn c ghi s, xc nh ti khon ghi N, ti khon ghi
C nhp d liu vo my vi tnh theo cc bng, biu c thit k sn trn phn mm k ton.
Theo quy trnh ca phn mm k ton, cc thng tin c t ng nhp vo s k ton tng
hp (S Ci hoc Nht k- S Ci...) v cc s, th k ton chi tit lin quan.
(2) Cui thng (hoc bt k vo thi im cn thit no), k ton thc hin cc thao tc
kho s (cng s) v lp bo co ti chnh. Vic i chiu gia s liu tng hp vi s liu chi tit
c thc hin t ng v lun m bo chnh xc, trung thc theo thng tin c nhp trong
k. Ngi lm k ton c th kim tra, i chiu s liu gia s k ton vi bo co ti chnh sau
khi in ra giy.
Thc hin cc thao tc in bo co ti chnh theo quy nh.
Cui thng, cui nm s k ton tng hp v s k ton chi tit c in ra giy, ng thnh
quyn v thc hin cc th tc php l theo quy nh v s k ton ghi bng tay.

144
TM TT NI DUNG CHNG VI
1. S k ton l phng tin h thng ho thng tin theo tng i tng k ton phc v
cho cng tc k ton v cng tc qun l trong qu trnh hot ng sn xut kinh doanh
ca doanh nghip. S k ton l cng c ghi chp, tng hp thng tin k ton mt cc
c h thng trn c s chng t gc nn s k ton c rt nhiu loi phn nh tnh a
dng v phong ph ca i tng k ton.
2. C nhiu loi c ni dung v k cu khc nhau ph hp vi tng hnh thc ghi s.
3. Vic m s, ghi s, cha s v kho s phi c thc hin theo cc qui nh chung ca
c quan Nh nc.
4. C ba phng php cha s k ton: phng php ci chnh, phng php ghi b sung v
phng php ghi s m.
5. Hnh thc k ton c qui nh bi h thng s k ton tng hp v trnh t h thng ho
thng tin k ton. Mi hnh thc s k ton xc nh: s lng s; kt cu s; mi lin h
gia cc loi s; trnh t ghi chp chng t vo s.
6. Cc hnh thc k ton bao gm: Nht k chung, Nht k s ci, Chng t ghi s v nht
k chng t.
7. Hnh thc k ton trn my vi tnh c c trng l cng vic k ton c thc hin theo
mt chng trnh phn mm k ton trn my vi tnh. Phn mm k ton c thit k
theo nguyn tc ca mt trong bn hnh thc k ton hoc kt hp cc hnh thc k ton
quy nh trn y. Phn mm k ton khng hin th y quy trnh ghi s k ton,
nhng phi in c y s k ton v bo co ti chnh theo quy nh.

CU HI V BI TP N TP
1. S k ton l g? V sao cn phi xy dng , t chc s k ton trong thc hnh cng tc
k ton.
2. Cc loi s k ton c bn?
3. Nguyn tc v cch thc m s, ghi s, cha s, v kho s k ton?
4. c trng, cc loi s v trnh t ghi s ca cc hnh thc k ton ?
5. Hnh thc k ton trn my vi tnh c c trng g?
6. S k ton c tc dng:
a. Cung cp thng tin cho qun l
b. Cung cp cc qu trnh hot ng ca n v k ton
c. Lp h thng bo co ti chnh
d. Tt c cc trng hp trn
7. Cn c m s k ton l:
a. Bng cn i k ton k trc
b. S k ton k trc
c. Chng t k ton
d. a v b
8. Cn c ghi s k ton l:
a. Cc chng t gc
b. Cc chng t k ton
145
c. Cc chng t ghi s
d. Cc nghip v chuyn s liu
e. Cc cu trn u ng
9. Trc khi kho s, k ton cn:
a. Lp bng cn i ti khon
b. Thc hin cc bt ton iu chnh cn thit v tnh s d cc ti khon
c. lp chng t k ton
d. Lp bng chi tit s pht sinh
10. Bng cn i ti khon (bng cn i s pht sinh) c lp:
a. Trc khi kho s k ton
b. Sau khi kho s k ton
c. Sau khi lp bo co kt qu kinh doanh
d. Cc cu trn u sai
11. Bng cn i k ton c lp:
a. Sau khi kho s k ton
b. Sau khi lp bng cn i ti khon
c. Sau khi lp bng cn i s pht sinh
d. Cc cu trn u ng
12. S Nht k - S ci l s c ghi:
a. Theo thi gian
b. Theo i tng
c. Kt hp va theo thi gian, va theo i tng
d. Khng c trng hp no.

Bi tp
1. S d u k mt s ti khon nh sau( n v : triu ng)
TK 111: 10 TK 112: 30, TK 131: 45 TK 152: 50
TK 311: 50 TK 331: 35 TK 334: 15
2. Cho cc nghip v kinh t pht sinh ti Cng ty CDE trong thng 7/N nh sau (n v
triu ng)
1. Ngy 5/7, rt tin gi ngn hng v nhp qu tin mt 15, Phiu thu s 136.
2. Ngy 10/7, thanh ton lng thng 6 cho cng nhn vin bng tin mt 15, Phiu chi s
515.
3. Ngy 12/7, khch hng thanh ton tin hng k trc cho Doanh nghip qua ngn hng
40, doanh nghip nhn c Giy bo c s 1798.
4. Ngy 14/7, mua chu nguyn vt liu nhp kho theo gi 60, ho n s 289.
5. Ngy 15/7, vay ngn hn thanh ton cho ngi bn 60, hp ng tn dng s 6766.
6. Ngy 18/7, tr trc tin mua hng cho ngi bn bng chuyn khon 35, doanh nghip
nhn c Giy bo n s 536.
7. Ngy 19/7, nhn vn gp lin doanh bng mt phng tin vn ti theo gi tho thun l
120, bin bn giao nhn s 92.
8. Ngy 26/7, nhn ng trc ca khch hng bng chuyn khon 50, doanh nghip nhn
c Giy bo c s 1966.

Yu cu: Ghi s k ton tnh hnh trn theo cc hnh thc: Nht k chung, Nht k - S ci v
Chng t ghi s.
146
Chng VII: T chc cng tc k ton
CHNG VII
T CHC CNG TC K TON

MC TIU
Sau khi hc xong chng ny , sinh vin cn nm c cc vn sau y:
1. ngha, ni dung, nhim v ca t chc cng tc k ton
2. Ni dung ca t chc cng tc k ton
3. Ni dung t chc b my k ton t chc b my k ton;
4. Qui nh v tiu chun, trch nhim, quyn hn ca k ton trng theo lut nh.
5. Nguyn tc, iu kin, ni dung v u nhc im ca tng m hnh t chc b my k
ton c s trong n v hch ton c s.

NI DUNG
7. 1. NGHA, NI DUNG V NHIM V CA CNG TC K TON
7.1.1. ngha ca t chc cng tc k ton
Hch ton k ton c vai tr quan trng trong h thng qun l kinh t, l cng c quan
trng thc hin qun l, iu hnh, kim tra, gim st cc hot ng kinh t ti chnh trong cc
n v cng nh trong phm vi ton b nn kinh t quc dn. pht huy vai tr quan trng ,
vn c tnh cht quyt nh l phi bit t chc mt cch khoa hc v hp l cng tc k ton
trong cc n v v trong ton b nn kinh t quc dn.
T chc cng tc k ton cn c hiu nh l mt h thng cc yu t cu thnh gm; t
chc b my k ton, t chc vn dng cc phng php k ton, k thut hch ton, t chc vn
dng cc ch , th l k ton.mi lin h v s tc ng gia cc yu t vi mc ch m
bo cc iu kin cho vic pht huy ti a chc nng ca h thng cc yu t . Trong h thng
cc yu t cu thnh t chc cng tc k ton, yu t t chc b my k ton vi nhng con ngi
c s hiu bit v ni dung, phng php k ton v nhng phng tin k thut trang b tin
hnh cng tc k ton l yu t quan trng c tnh cht quyt nh, l trung tm ca cc mi lin
h gia cc yu t ca h thng, m bo cho cng tc k ton c thc hin vi hiu qu cao,
pht huy trit vai tr ca k ton trong qun l.
T chc cng tc k ton chu nh hng ca nhiu nhn t nh: loi hnh t chc hot
ng ca n v, c trng v khi lng thng tin kinh t cn thu nhn v x l, nhu cu thng
tin cn cung cp cho cc i tng s dng thng tin phc v cho iu hnh v qun l cc hot
ng trong n v, i ng cn b qun l, cn b k ton, trang b v ng dng phng tin k
thut x l thng tin Nhng nhn t ny cn c nhn thc ng n v y trong khi tin
hnh t chc cng tc k ton. Bi vy t chc cng tc k ton l vn c tnh khoa hc v
lun c tnh thi s cp bch trong mi giai on pht trin.
147
nc ta trong nhng nm qua, t chc cng tc k ton c ng v Nh nc lun
quan tm. S quan tm ngy cng tng qua cc giai on pht trin kinh t x hi ca t nc.
Cc ch th l k ton lun c nghin cu i mi, vic ch o thc hin ch , th l k
ton lun c ci tin, hon thin, t chc cng tc k ton trong cc n v cng c hon
thin v khng ngng i mi nhm tng hiu lc ca thng tin k ton, tng cng vai tr k
ton trong qun l kinh t.
7.1.2. Ni dung t chc cng tc k ton
T chc cng tc k ton nh l mt h thng cc yu t cu thnh bao gm cc ni dung
khc nhau. Nhng ni dung phi c t chc mt cch khoa hc v hp l gp phn t chc
khoa hc v hp l cng tc k ton, c ngha l t chc cng tc k ton phi c thc hin ph
hp vi ch , th l k ton nh nc ban hnh, ph hp vi iu kin c th ca n v, ph
hp vi s pht trin khoa hc k thut, khoa hc qun l, khoa hc k ton trong tng giai on
pht trin kinh t vn ho x hi ca t nc.
Ni dung ch yu ca t chc cng tc k ton bao gm:
a. La chn loi hnh t chc cng tc k ton v t chc b my k ton ph hp vi
loi hnh t chc cng tc k ton la chn.
Hin nay cc n v c th t chc cng tc k ton theo nhng loi hnh sau:
Loi hnh t chc cng tc k ton tp trung
Loi hnh t chc cng tc k ton phn tn
Loi hnh t chc cng tc k ton va tp trung va phn tn.
Cn c vo iu kin c th ca n v v quy m, a bn hot ng, phn cp qun l,
phng tin k thut thu nhn, x l, cung cp thng tin m la chn loi hnh t chc cng
tc k ton theo m hnh ph hp vi loi hnh t chc cng tc k ton thch hp, trn c s
t chc b my k ton theo m hnh ph hp vi loi hnh t chc cng tc k ton la chn.
b. T chc h thng chng t k ton, t chc hch ton ban u v t chc lun
chuyn chng t k ton mt cch khoa hc v hp l.
Mi hot ng kinh t ti chnh xy ra trong qu trnh hot ng ca n v u phi c
phn nh vo chng t k ton mt cch trung thc, kp thi, y v chnh xc. t chc h
thng chng t, hch v qun l chng t, k ton cn thc hin cc cong vic sau:
- Cn c vo ch chng t k ton nh nc ban hnh v ni dung cc hot ng kinh
t ti chnh cng nh yu cu qun l cc hot ng , n v quy nh danh mc chng t c
s dng, ph hp vi tng loi nghip v kinh t ti chnh pht sinh trong n v.
- Chun b y biu mu chng t k ton theo ng mu qui nh, nu c thay i ni
dung thit k biu mu qui nh hoc t in th phi c c quan ti chnh c thm quyn chp
thun bng vn bn trc khi thc hin.
- T chc bo qun, qun l v cp pht chng t in sn cho cc b phn c lin quan. Qui
nh r trch nhim ca tng ngi, tng b phn trong vic lp, kim tra, k chng t, ghi s v
lun chuyn chng t.
148
Chng t k ton s dng phi c sp xp, phn loi, bo qun v lu tr theo qui
nh ca ch lu tr ti liu k ton ca Nh nc.
C th ho vic s dng cc mu biu chng t k ton ph hp, quy nh vic ghi chp cc
hot ng kinh t ti chnh vo tng mu biu chng t k ton c th v xc nh trnh t lun
chuyn tng loi chng t k ton mt cch khoa hc, hp l, phc v cho vic ghi s k ton,
tng hp s liu thng tin kinh t p ng yu cu qun l ca n v.
c. T chc vn dng h thng ti khon k ton.
T chc la chn nhng ti khon k ton thch hp xy dng h thng ti khon k ton
s dng cho n v bao gm nhng ti khon k ton tng hp, ti khon k ton chi tit phn
nh y cc hot ng kinh t ti chnh trong n v, p ng nhu cu thng tin v kim tra,
phc v cng tc qun l ca nh nc v ca n v i vi cc hot ng kinh t ti chnh trong
n v.
d. La chn hnh thc k ton ph hp .
Cn c vo iu kin c th ca n v v quy m, yu cu qun l m doanh nghip
la chn hnh thc k ton ph hp m bo cho k ton c th thc hin tt nhim v nhu nhn,
x l v cung cp y , kp thi, chnh xc ti liu, thng tin kinh t phc v cho cng tc lnh
o, iu hnh v qun l cc hot ng kinh t ti chnh trong n v.
Cn c vo hnh thc k ton, h thng s k ton do B Ti chnh qui nh, doanh nghip
xy dng danh mc s k ton p dng n v. S k ton phi c qun l cht ch, phn
cng r rng trch nhim cc nhn gi v ghi s.
e. T chc thc hin ch bo co k ton v kim tra k ton.
S liu trong cc bo co k ton l nhng ti liu c tnh cht tng hp v tnh hnh hot
ng ca n v theo nhng ch tiu kinh t ti chnh phc v cho cng tc qun l ca n v v
ca Nh nc. Bi vy cn thc hin tt ch bo co k ton, kim tra k ton nhm mc ch
m bo thc hin ng n cc phng php k ton, cc ch , th l k ton v t chc ch
o cng tc k ton trong n v, m bo thc hin vai tr k ton trong qun l.
Bo co ti chnh c lp theo chun mc k ton v ch k ton. Cui k, k ton cn
c vo s liu sau khi kho s k ton lp bo co ti chnh v np cho c quan Nh nc c
thm quyn trong thi hn qui nh.
Bo co ti chnh cn c cng khai theo hnh thc v thi hn qui nh.
Kim tra k ton l mt ni dung quan trng trong t chc cng tc k ton, cn c t
chc thc hin theo ng ch kim tra k ton quy nh: kim tra thng xuyn, kim tra
nh k, kim tra chuyn , kim tra ton din, kim tra bt thng di s ch o ca k ton
trng, th trng n v, hay cc c quan qun l nh nc c thm quyn.
f. T chc bi dng i ng nhn vin k ton.
T chc bi dng nng cao trnh nghip v chuyn mn, trnh khoa hc k thut,
khoa hc qun l cho i ng nhn vin k ton. t chc trang b v ng dng phng tin k
thut ghi chp, tnh ton v thng tin hin i trong cng tc k ton, to ra kh nng v iu kin
cho b my k ton hon thnh chc trch nhim v, pht huy tt vai tr ca k ton trong qun l
kinh t, nng cao hiu qu hot ng ca n v.
149
7.1.3. Nhim v ca t chc cng tc k ton
T chc cng tc k ton c ngha rt quan trng, m bo thc hin vai tr k ton
trong qun l. Bi vy t chc tt cng tc k ton cn thc hin nhng nhim v sau:
- T chc khoa hc v hp l cng tc k ton, t chc b my k ton ph hp vi iu
kin c th ca n v, thc hin k hoch ho cng tc k ton, m bo cng tc k ton c
thc hin vi cht lng tt, hiu sut cao.
- T chc p dng nhng thnh tu khoa hc k thut, khoa hc qun l tin tin vo cng
tc k ton, trang b v ng dng phng tin k thut ghi chp, tnh ton, thng tin hin i vo
cng tc k ton, o to, bi dng i ng cn b nhn vin k ton, m bo cho cng tc k
ton c tin hnh vi nhng phng php k thut hch ton tin tin nht, p ng kp thi,
y nhu cu thng tin cho cc i tng s dng thng tin, phc v cho cng tc qun l, nng
cao hiu qu hot ng ca n v.
- Hng dn, kim tra cn b cng nhn vin chp hnh ng cc chnh sch, ch , th
l v kinh t ti chnh, k ton, thc hin kim tra k ton.

7.2. B MY K TON
7.2.1. n v k ton
nh ngha n v k ton c tnh cht gii hn v mt n v hch ton k ton c s l cn
c xem xt v hnh thnh b my k ton, t thc hin c mt khi lng cng tc k
ton cho yu cu qun l hot ng ca n v.
n v hch ton trc ht phi l mt t chc hot ng v qun l hot ng. C th l
mt doanh nghip, mt n v hnh chnh s nghip hoc mt n v qun l ngn sch. Ni c
th hn: u c s hot ng kinh doanh, qun l, s nghip cng cng u cn s qun l,
iu hnh bng mt h thng cc cng c cn thit trong c hch ton k ton. Nh vy, u
c s qun l th cn phi thc hin cng tc hch ton cung cp thng tin cho qun l.
Trn gc thc hin chc nng hch ton, th n v hch ton phi l n v thc hin
y cc giai on ca qu trnh hch ton: t lp chng t hch ton, ghi s k ton, n lp h
thng bo co k ton (cn gi l mt chu trnh k ton); n v hch ton c th thc hin chu
trnh hch ton cho tt c cc i tng cn phn nh hoc ch c giao thc hin cng tc k
ton cho mt, mt s phn hnh chnh, tu thuc vo yu cu ca ngi qun l v mc phn
cp hay tp trung ca s qun l cng nh b my qun l n v hot ng.
Mt n v hch ton vi chc nng hot ng nh vy cn phi t chc b s k ton
ring, ng vi n l mt b my k ton ring vi chc nng, nhim v v quyn hn nht nh.
C th khi nim tng qut: n v hch ton l mt n v kinh t, qun l c s, c chc
nng thc hnh cng tc k ton phn hnh theo mt chu trnh (giai on) khp kn trn b s k
ton ring, t hnh thnh mt b my k ton tng ng vi quyn v nhim v qun l hot
ng ca n v. n v kinh t - qun l c php hnh thnh n v k ton phi l n v c
lp c t cch php nhn y . Nh vy, u c s qun l c lp hoc c s phn cp qun
l v quyn hnh qun l, th phi hnh thnh mt n v k ton c s k ton ring v b
150
my nhn s k ton ring vi mc ch qun l tt vt t, ti sn, tin vn, cng sn v ngn qu
ca nh nc trong qu trnh hnh thnh cng nh s dng cho mc tiu hot ng ca n v.
7.2.2. Khi lng cng tc k ton v cc phn hnh k ton
Khi lng cng tc k ton v phn hnh k ton l cn c xy dng b my k ton
thch hp. Bi vy, hiu b my k ton phi xc nh r khi lng cng tc k ton cng nh
cc phn hnh cng vic k ton c th ng vi quy m hot ng, tnh cht hot ng cng nh
mc phn cp, trao quyn qun l ca mt n v hot ng.
Khi lng cng tc k ton trc ht c nhn nhn theo tng giai on ca qu trnh
hch ton: giai on hch ton ban u trn h thng chng t, giai on h thng ho theo thi
gian v phn loi theo i tng cho cc chng t lp trn b s k ton; giai on x l, chn
s liu v tin hnh lp cc bo co k ton cho qun l trong ni b v cho qun l cc ch th bn
ngoi (Ngn hng, Nh nc, Ngn sch, kho bc, tri ch, cc bn lin doanh gp vn ). Trn
gc ny, khi lng cng tc k ton tu thuc vo khi lng cng vic phi thc hin mi
giai on nu trn, iu ny li lun ph thuc vo quy m nghip v pht sinh mi loi hnh hot
ng.
Trn gc mc phn nh, khi lng cng tc k ton khng ch l khi lng cn bt
buc phi thc hin theo ba giai on nu trn, m cn gm khi lng hch ton tng hp cho
i tng v hch ton chi tit cho mt s i tng (chi tit ti sn, vt t, sn phm, hng ho,
i tng vay n, thu n, chi tit chi ph, doanh thu, kt qu li l theo tnh cht kinh doanh, chi
tit khc). Kh nng thc hin k ton tng hp hay chi tit mc no cn tu thuc vo
yu cu qun l v cch thc t chc cng tc k ton ca mt n v hch ton. Ci gc ca vn
chnh l: cn cn c vo c trng chi tit hay tng hp ca i tng k ton v yu cu c
th ca ngi qun l trong cng nh ngoi n v.
Nu xt hch ton v mc ch no ca qun l, th khi lng cng tc k ton cn bao
hm c hai h thng:
K ton ti chnh: k ton cc s kin xy ra, trn c s chng t php l; h thng ho
x l thng tin cho c ni b v cho ngi qun l bn ngoi
K ton qun tr - k ton phn tch : ch yu da vo ngun s liu phn nh trn chng
t, kt hp phng php phn tch x l d bo cho vic ra cc quyt nh ngn - di hn ; ch
hng ti tng lai xy ra cc s kin; phc v cho qun tr ni b m khng phc v cho bn
ngoi.
Nh vy, khi lng cng tc k ton cn ph thuc vo mc ch cung cp thng tin v
tnh cht ni hay ngoi ca ngi c cung cp s liu.
Do vy khi lng cng tc k ton bao hm cc giai on, cc cng vic nghip v m cn
b nghip v k ton phi thc hin theo quy nh v mc ch truyn tin v cung cp tin cho cc
loi ch th ca qun l nhm t ti hiu sut cng tc k ton v hiu qu cao nht ca hot
ng kinh doanh cng nh cc hot ng khc trong mt n v c s - n v hch ton.
Phn hnh k ton l thut ng dng ch ra cc khi lng cng tc k ton bt buc cho
mt i tng hch ton. Mi phn hnh k ton l s c th ho ni dung hch ton gn vi c
trng ca i tng hch ton. Khi lng cc phn hnh s khc nhau mi n v hch ton c
151
cng tnh cht hot ng cng nh khng ging nhau v tnh cht hot ng (n v kinh doanh
cng ngnh, khch ngnh, n v hot ng qun l nh nc, qun l ngn sch, qun l kinh t
cng, n v th hng ngn sch nh nc).
Trong mt doanh nghip, khi lng cc phn hnh k ton thng bao gm:
- K ton ti sn c nh
- K ton vt t - sn phm, hng ho
- K ton tin lng, bo him x hi, y t v kinh ph.
- K ton bn hng
- K ton qu tin mt
- K ton tin gi ngn hng v thanh ton
- K ton chi ph, gi thnh
- K ton xy dng c bn
- K ton vn, qu
- K ton tng hp
Mi loi hnh doanh nghip (sn xut, lu thng phn phi, dch v) s c cc phn hnh
k ton ch yu khc nhau trong cc phn c th nu trn. Phn hnh ch yu thng c trng
cho loi hnh hot ng ca doanh nghip, n th hin qua nhiu du hiu m du hiu trc ht
l mt pht sinh nghip v, hot ng hoc theo i tng c phn nh phn hnh ch yu
do tnh quyt nh ti hiu qu ca kinh doanh.
Phn hnh k ton trong cc n v qun l ngn sch v n v hnh chnh s nghip khc
vi n v kinh doanh khng ch s lng cc phn hnh m cn cc phn hnh ch yu c
trng. S khc nhau xut pht t chc nng hot ng ca cc n v k ton.
Nh vy, vic xc nh v khi nim r phn hnh k ton trong khi lng cng tc k
ton ca mt n v hch ton l cn c hnh thnh b my nhn s ca k ton. C s ca
khi nim xy dng phn hnh k ton l i tng hch ton vi nhng c trng c bn ca n.
7.2.3. B my k ton
Vic t chc thc hin cc chc nng nghip v hch ton k ton trong mt n v hch
ton c s do b my k ton m nhim. Do vy, cn thit phi t chc hp l b my k ton
cho n v- trn c s hnh thnh c khi lng cng tc k ton cng nh cht lng cn phi
t v h thng thng tin k ton.
B my k ton trn gc t chc lao ng k ton l tp hp ng b cc cn b nhn
vin k ton m bo thc hin khi lng cng tc k ton phn hnh vi y cc chc
nng thng tin v kim tra hot ng ca n v c s. Cc nhn vin k ton trong b my k
ton c mi lin h cht ch qua li xut pht t s phn cng lao ng phn hnh trong b my.
Mi cn b, nhn vin u c quy nh r chc nng, nhim v, quyn hn, t to thnh
mi lin h c tnh v tr, l thuc, ch c ln nhau. Gung my k ton hot ng c c hiu
qu l do s phn cng, to lp mi lin h cht ch gia cc loi lao ng k ton theo tnh cht
khc nhau ca khi lng cng tc k ton.
152
Khi lng cng tc k ton c phn chia thnh ba giai on v gn lin vi tng phn
hnh k ton, thc hin thng qua yu t con ngi c t chc thnh mt b my. Bi vy, c
s to thnh b my k ton l khi lng cng tc k ton cn thit phi thc hin v c cu
lao ng k ton hin c n v. Thng thng cn b nhn vin k ton u c v tr cng tc
theo s phn cng trong b my da trn nguyn tc chung, ring ca phn cng lao ng khoa
hc. Cng vic vi yu cu cht lng cng nh tnh cht thi hnh cng vic v t cht nghip v
ca ngi lao ng l hai yu t c bn hp thnh hiu sut ca cng tc v l hai iu kin c
bn thc hin s phn cng lao ng k ton. Ngoi ra khi phn cng lao ng k ton trong
b my cn cn phi tn trng cc iu kin c tnh nguyn tc khc nh: nguyn tc bt v thn,
bt kim nhim; hiu qu v tit kim; chuyn mn ho v hp tc ho lao ng
Trong b my k ton, mi k ton vin phn hnh v k ton tng hp u c chc nng,
nhim v, quyn hn ring v khi lng cng tc k ton c giao.
Cc k ton phn hnh c th chuyn mn ho su theo tng phn hnh hoc c th kim
nhim mt s phn hnh theo nguyn tc chung ca t chc khoa hc lao ng k ton. K ton
phn hnh phi c trch nhim qun l trc tip, phn nh thng tin k ton, thc hin s kim tra
qua ghi chp phn nh tng hp i tng k ton phn hnh c m nhim t giai on hch
ton ban u (trc tip ghi chng t hoc tip nhn v kim tra) ti cc giai on k ton tip theo
nh: ghi s k ton phn hnh, i chiu kim tra s liu trn s vi thc t ti sn, tin vn hot
ng, lp bo co phn hnh c giao. Cc k ton phn hnh u c trch nhim lin h vi
k ton tng hp hon thnh ghi s tng hp hoc lp bo co nh k chung ngoi bo co
phn hnh. Quan h gia cc lao ng k ton phn hnh l quan h ngang, c tnh cht tc
nghip. Khng phi quan h trn di c tnh cht ch o.
K ton tng hp l mt loi k ton m chc nng nhim v c bn ca n l: thc hin
cng tc k ton cui k, c th gi s ci tng hp cho tt c cc phn hnh v ghi s ci tng
hp, lp bo co ni b v cho bn ngoi n v theo nh k bo co hoc theo yu cu t xut.
Quan h gia cc loi lao ng trong b my k ton c th c biu hin theo mt trong
ba cch t chc sau:
Mt l, B my k ton t chc theo kiu trc tuyn
Theo kiu quan h trc tuyn, b my k ton hot ng theo phng thc trc tip, ngha
l k ton trng trc tip iu hnh cc nhn vin k ton phn hnh khng thng qua khu trung
gian nhn lnh. Vi cch t chc b my k ton trc tuyn, mi quan h ph thuc trong b my
k ton tr nn n gin, thc hin trong mt cp k ton tp trung, sn xut kinh doanh v hot
ng quy m nh.
Hai l, B my k ton t chc theo kiu trc tuyn tham mu
Theo kiu t chc ny, b my k ton c hnh thnh bi mi lin h trc tuyn nh
phng thc trc tip trn v mi lin h c tnh cht tham mu gia k ton trng vi cc k
ton phn hnh (quan h ch o nghip v trc tip) v gia k ton trng vi cc b phn tham
mu. Trong iu kin b my k ton phi m nhn thm cc chc nng trong mng cng vic
chuyn su phc tp v k thut (thanh tra, k thut my tnh ng dng trong k ton) th cn
phi s dng mi lin h tham mu trong s ch o trc tuyn ca k ton trng.
Ba l, B my t chc theo kiu chc nng
153
B my k ton theo phng thc t chc ny c chia thnh nhng b phn c lp m
nhn nhng hot ng ring r, thng gi l ban, phng k ton. K ton trng ca n v ch
o k ton nghip v thng qua cc trng ban (phng) k ton. u mi lin h ch o t k
ton trng trong phng thc t chc b my ny gim nhiu v tp trung hn so vi cc
phng thc 1 v 2.
7.2.4. Cc qui nh v ngi lm k ton v k ton trng theo lut k ton Vit nam
a. Ngi lm k ton
- Ngi lm k ton phi c cc tiu chun sau y: c phm cht o c ngh nghip,
trung thc, lim khit, c thc chp hnh php lut; c trnh chuyn mn, nghip v v k
ton.
- Ngi lm k ton c quyn c lp v chuyn mn, nghip v k ton.
- Ngi lm k ton c trch nhim tun th cc quy nh ca php lut v k ton, thc
hin cc cng vic c phn cng v chu trch nhim v chuyn mn, nghip v ca mnh. Khi
thay i ngi lm k ton, ngi lm k ton c phi c trch nhim bn giao cng vic k ton
v ti liu k ton cho ngi lm k ton mi. Ngi lm k ton c phi chu trch nhim v
cng vic k ton trong thi gian mnh lm k ton.
- Nhng ngi sau y khng c lm k ton:
+ Ngi cha thnh nin; ngi b hn ch hoc mt nng lc hnh vi dn s; ngi ang
phi a vo c s gio dc, c s cha bnh hoc b qun ch hnh chnh.
+ Ngi ang b cm hnh ngh, cm lm k ton theo bn n hoc quyt nh ca to n;
ngi ang b truy cu trch nhim hnh s; ngi ang phi chp hnh hnh pht t hoc b
kt n v mt trong cc ti v kinh t, v chc v lin quan n ti chnh, k ton m cha c
xo n tch.
+ B, m, v, chng, con, anh, ch, em rut ca ngi c trch nhim qun l iu hnh n
v k ton, k c k ton trng trong cng mt n v k ton l doanh nghip nh nc, cng ty
c phn, hp tc x, c quan nh nc, n v s nghip, t chc c s dng kinh ph ngn sch
nh nc, n v s nghip, t chc khng s dng kinh ph ngn sch nh nc.
+ Th kho, th qu, ngi mua, bn ti sn trong cng mt n v k ton l doanh nghip
nh nc, cng ty c phn, hp tc x, c quan nh nc, n v s nghip, t chc c s dng
kinh ph ngn sch nh nc, n v s nghip, t chc khng s dng kinh ph ngn sch nh
nc.
b. K ton trng
K ton trng l mt chc danh ngh nghip dnh cho cc chuyn gia k ton c trnh
chuyn mn cao, c phm cht o c tt v c nng lc iu hnh, t chc c cng tc k
ton trong n v k ton c lp. Lut k ton Vit nam quy nh r tiu chun, quyn hn v
trch nhim ca k ton trng nh sau:
* Tiu chun:
- C phm cht o c ngh nghip, trung thc, lim khit, c thc chp hnh php
lut;
- C trnh chuyn mn, nghip v v k ton.
154
+ C chuyn mn, nghip v v k ton t bc trung cp tr ln;
+ Thi gian cng tc thc t v k ton t nht l hai nm i vi ngi c chuyn mn,
nghip v v k ton t trnh i hc tr ln v thi gian cng tc thc t v k ton t nht l
ba nm i vi ngi c chuyn mn, nghip v v k ton bc trung cp.
- Ngi lm k ton trng phi c chng ch qua lp bi dng k ton trng.
* Trch nhim
- Thc hin cc quy nh ca php lut v k ton, ti chnh trong n v k ton;
- T chc iu hnh b my k ton
- Lp bo co ti chnh.
- K ton trng ca c quan nh nc, n v s nghip, t chc c s dng kinh ph
ngn sch nh nc, n v s nghip, t chc khng s dng kinh ph ngn sch nh nc v
doanh nghip nh nc ngoi cc nhim v trn cn c nhim v gip ngi i din theo
php lut ca n v k ton gim st ti chnh ti n v k ton.
* Quyn hn
- K ton trng c quyn c lp v chuyn mn, nghip v k ton.
- K ton trng ca c quan nh nc, n v s nghip, t chc c s dng kinh ph ngn
sch nh nc, n v s nghip, t chc khng s dng kinh ph ngn sch nh nc v doanh
nghip nh nc, ngoi quyn hn trn cn c quyn:
+ C kin bng vn bn vi ngi i din theo php lut ca n v k ton v vic
tuyn dng, thuyn chuyn, tng lng, khen thng, k lut ngi lm k ton, th kho, th qu;
+ Yu cu cc b phn lin quan trong n v k ton cung cp y , kp thi ti liu lin
quan n cng vic k ton v gim st ti chnh ca k ton trng;
+ Bo lu kin chuyn mn bng vn bn khi c kin khc vi kin ca ngi ra
quyt nh;
+ Bo co bng vn bn cho ngi i din theo php lut ca n v k ton khi pht hin
cc vi phm php lut v ti chnh, k ton trong n v; trng hp vn phi chp hnh quyt
nh th bo co ln cp trn trc tip ca ngi ra quyt nh hoc c quan nh nc c thm
quyn v khng phi chu trch nhim v hu qu ca vic thi hnh quyt nh .

7.3. M HNH T CHC B MY K TON
7.3.1. M hnh t chc b my k ton tp trung
T chc k ton tp trung cn gi l t chc k ton mt cp. n v k ton c lp ch m
mt b s k ton, t chc mt b my k ton thc hin tt c cc giai on hch ton mi
phn hnh k ton. Phng k ton trung tm ca n v phi thc hin ton b cng tc k ton t
thu nhn, ghi s, x l thng tin trn h thng bo co phn tch v tng hp ca n v. Trng
hp n v k ton c cc n v trc thuc, th ch hiu n v trc thuc trong m hnh k ton
tp trung khng c m s sch v hnh thnh b my nhn s k ton ring; ton b cng vic
ghi s (thm ch c vic hch ton ban u cho mt s hot ng) lp bo co k ton u c
155
thc hin phng k ton trung tm; cc n v trc thuc c th tr thnh n v thc hin hch
ton ban u theo ch bo s. M hnh k ton tp trung c th hin qua s 7.1:

K ton trng (trng
phng k ton) n v
B phn ti
chnh
B phn kim
tra k ton
B phn k
ton tng hp
B phn k
ton vt t,
TSC
B phn k
ton tin lng
B phn k
ton thanh ton
B phn k
ton chi ph
B phn k
ton.
Cc nhn vin kinh t cc
b phn ph thuc

S 7.1: M hnh t chc b my k ton tp trung

M hnh k ton tp trung thng tn ti trong cc n v thng nht c lp, c t cch
php nhn y , hoc trong cc doanh nghip ln c t chc cc doanh nghip thnh vin trc
thuc hon ton, khng c s phn tn quyn lc qun l hot ng kinh doanh cng nh hot
ng ti chnh. C th khi qut m hnh k ton tp trung c t trong cc n v hot ng
qun l theo c ch mt cp qun l, phn ln cc n v ny c quy nh nh, hot ng kinh
doanh tp trung v mt khng gian v mt bng kinh doanh, c k thut x l thng tin hin i
nhanh chng.
7.3.2. M hnh t chc b my k ton phn tn
Theo hnh thc t chc k ton phn tn, b my t chc c phn thnh cp: k ton
trung tm v k ton trc thuc. K ton trung tm v k ton n v trc thuc u c s sch k
ton v b my nhn s tng ng thc hin chc nng, nhim v ca k ton phn cp.
K ton c s trc thuc phi m s k ton, thc hin ton b khi lng cng tc k ton
phn hnh t giai on hch ton ban u ti giai on lp bo co k ton ln k ton trung tm
theo s phn cp quy nh. n v trc thuc c giao quyn qun l vn kinh doanh, c hnh
thnh b phn qun l iu hnh ton b hot ng kinh doanh ti c s.
K ton trung tm trong m hnh k ton phn tn l ni thc hin khu tng hp s liu
bo co ca c s, lp cc bo co ti chnh cho cc c quan t chc qun l; chu trch nhim
cui cng v ton b hot ng ca n v c s trc thuc trc Nh nc, cc bn hng, nh
cung cp, cc bn u t, cho vay Ch c n v cp trn mi c t cch php nhn c lp, y
, cc c s trc thuc khng c t cch php nhn y , khng c t cch php l thnh
lp, hay tuyn b gii th, ph sn n v.
156
Gia cc n v trc thuc quan h vi nhau theo nguyn tc hch ton kinh t ni b; quan
h gia cc n v trc thuc vi cp trn kinh doanh l quan h hch ton kinh t y . Nh
vy, mt t chc kinh doanh, qun l, k ton phn tn bao gi cng tn ti cc mi quan h ni
b: quan h theo chiu dc ( n v chnh vi n v ph thuc) v quan h theo chiu ngang
ngang (cc n v ph thuc vi nhau). M hnh k ton phn tn c biu din theo s 7.2:

n v cp trn
K ton trng n v cp trn
B phn
ti chnh
K ton hot
ng thc hin
cp trn
B phn k ton
tng hp cho n
v ph thuc
B phn
kim tra
k ton
Cc n v trc thuc
Trng phng (ban) k ton
K ton
chi ph
K ton
doanh
thu
K ton
phn
hnh
K ton
vt t,
TSC
K ton
tin
lng
K ton
chi ph,

S 7.2: M hnh t chc b my k ton kiu phn tn
iu kin c bn la chn m hnh k ton phn tn l: quy m kinh doanh ln, c cu
kinh doanh phc tp (nhiu loi hnh kinh doanh, nhiu ngnh ngh kinh doanh, nhiu t chc v
tinh cu thnh cng ph thuc v php nhn kinh t) v a bn kinh doanh rng, phn tn.
Trong nhng iu kin kinh doanh nh vy, cc doanh nghip thng phi phn cp kinh doanh,
phn cp trong quyn hnh qun l v do vy buc phi phn cp t chc k ton (phn tn khi
lng cng tc v nhn s k ton). M hnh k ton nu thc s c hnh thnh trong nhng
tin khch quan nh vy, th bc l nhiu u im: k ton s gn c vi s ch o ti ch
cc hot ng kinh doanh ca n v trc thuc, gim bt s cng knh v b my nhn s cp
trn; m bo tc truyn tin nhanh. S iu hnh ca n v cp trn s thng qua s iu tit
bng s kim sot, thanh tra ni b hoc c lp, khi phn cp k ton tng ng vi s phn cp
v qun l, n v cp trn thc hin c ch t ch cho n v ph thuc ca mnh v hiu qu
ti a ca hot ng chung. Thiu nhng iu kin tin m doanh nghip vn vn dng m
hnh k ton phn tn s dn n lm yu i b my qun l doanh nghip, lm tr tr thm cho
qu trnh hch ton, thng tin v kim tra.

157
7.3.3. M hnh k ton hn hp
Khi mt t chc kinh doanh tn ti c nhng iu kin ca m hnh phn tn v m hnh k
ton tp trung th t chc k ton thng theo kiu hn hp. M hnh k ton ca tp trung, na
phn tn l s kt hp c trng ca c m hnh k ton tp trung v c m hnh k ton phn tn.
M hnh k ton kiu hn hp m t qua s 7.3:

n v Cp trn

K ton trng n v cp trn

B phn
ti chnh
K ton hot
ng thc hin
cp trn
B phn tng hp
k ton cho n v
trc thuc
B phn
kim tra
k ton

Nhn vin kinh t
cc b phn trc
thuc hch ton
tp trung
Cc n v trc thuc
hch ton phn tn

S 7.3: M hnh T chc b my k ton hn hp
i vi nhng n v trc thuc kinh doanh quy m nh, gn trung tm iu hnh; mt
bng kinh doanh tp trung, cha c iu kin nhn vn, kinh doanh v t ch trong qun l, th
n v khng c phn cp qun l, do vy khng cn t chc s sch v b my k ton;
ton b khi lng k ton thc hin ti trung tm k ton t ti n v cp trn.
i vi nhng n v c iu kin v t chc, qun l v kinh doanh mt cch t ch,
hn na kinh doanh quy m ln, trn din khng gian rng, phn tn mt bng, th cn c
giao vn, nhim v kinh doanh cng nh quyn qun l iu hnh. Khi cn thit phi t chc
b my k ton ti n v trc thuc. Ton b khi lng k ton c thc hin di n v
trc thuc, quan h gia cc n v hch ton phn tn l quan h kinh t ni b; quan h vi cp
trn qua h thng ch o dc v theo ch bo co k ton quy nh trong ni b. Cp trn ch
lm nhim v tng hp theo bo co ca nhng n v .

K ton
chi ph,
K ton
cng n

K ton
Ti sn
c nh
K ton
chi ph,
K ton
chi ph,
K ton
vt t
Trng phng k ton
K ton
phn
hnh
158
TM TT NI DUNG CHNG VII
1. K ton l mt b phn cu thnh quan trng ca h thng cng c qun l kinh t, ti
chnh. Do , t chc tt cng tc k ton c ngha , vai tr c bit cn thit v quan
trng trong cng tc cung cp thng tin thc hin cc mc tiu qun tr ca n v
nhm t c hiu qu cao nht.
2. T chc cng tc k ton bao gm: t chc b my k ton; t chc h thng chng t v
lun chuyn chng t; t chc vn dng h thng ti khon k ton; t chc h thng s
k ton v ghi s k ton; t chc lp bo co k ton; t chc bi dng nng cao trnh
cn b k ton.
3. Phn hnh k ton l thut ng dng ch ra cc khi lng cng tc k ton bt buc
cho mt i tng hch ton. Mi phn hnh k ton l s c th ho ni dung hch ton
gn vi c trng ca i tng hch ton. Khi lng cc phn hnh s khc nhau mi
n v hch ton c cng tnh cht hot ng cng nh khng ging nhau v tnh cht
hot ng.
4. B my k ton l tp hp ng b cc cn b nhn vin k ton cng vi cc phng tin
k thut ghi chp, tnh ton cung cp thng tin nhm m bo thc hin khi lng
cng tc k ton phn hnh vi y cc chc nng thng tin v kim tra hot ng ca
n v c s.
5. C ba hnh thc t chc b my k ton: B my k ton kiu tp trung; b my k ton
kiu phn tn v b my k ton hn hp. c im sn xut kinh doanh ca doanh
nghip, khi lng cng tc k ton, trnh cng ngh v trnh cn b k ton l cc
nhn t quyt nh n vic la chon m hnh t chc b my k ton.

CU HI N TP
1. ngha ca t chc cng tc k ton?
2. Nhng ni dung ch yu ca t chc cng tc k ton?
3. Nhim v ca t chc cng tc k ton?
4. Khi nim v phn hng k ton? C s xy dng cc phn hnh k ton trong doanh
nghip ?
5. Tiu chun, nhim v v quyn hn ca k ton trng ?
6. M hnh t chc b my k ton v cc iu kin p dng?
7. T chc cng tc k ton KHNG bao gm
a. T chc vn dng h thng ti khon k ton
b. T chc h thng chng t k ton
c. T chc ca sn xut
d. T chc xp sp nhn s lm k ton
8. Yu t no sau y nh hng n t chc cng tc k ton
159
a. c im sn xut kinh doanh ca doanh nghip
b. Trnh ng dng cng ngh
c. Trnh cn b qun l v lm k ton
d. Tt c cc cu trn
9. Theo lut k ton Vit nam trng hp no sau y th B, M , v, chng, con ca ngi
ng u doanh nghip c php lm k ton trng trong doanh nghip .
a. Doanh nghip Nh nc
b. Doanh nghip t nhn
c. Cng ty c phn
d. Khng c trng hp no trn
10. Mt cng ty c nhiu chi nhnh a bn khc nhau, mi chi nhnh khng thnh lp b
my k ton m ch b tr mt nhn vin lm cng tc hch ton bn u. M hnh t
chc b my k ton cng ty l:
a. Tp trung
b. Phn tn
c. Va tp trung va phn tn
d. Khng cu no ng
11. Mt cng ty c nhiu chi nhnh cc a bn khc nhau, trong c chi nhnh c hnh
thnh b my k ton thc hin ton b cng vic k ton chi nhnh , c chi nhnh
ch b tr mt nhn vin lm cng tc hch ton bn u. M hnh t chc b my k ton
cng ty l:
a. Tp trung
b. Phn tn
c. Va tp trung va phn tn
d. Khng cu no ng
12. Yu t no sau y KHNG c gi l phn hnh k ton
a. K ton tin lng
b. K ton Ti sn c nh
c. B my k ton
d. K ton vt t hng ho
160
Hng dn tr li cu hi v bi tp
HNG DN TR LI CU HI V BI TP

CHNG 1:
L thuyt: 6. d; 7.d; 8.d; 9.a; 10.d; 11.b; 12.b
Bi tp
Bi 1
Cc trng hp thuc i tng hch ton k ton l : 2;4;5;7;9;13;15
Bi 2
Cn c vo phng trnh c bn ca k ton:
Ti sn = N phi tr + Vn ch s hu
u nm ta c: Ti sn = 800 triu, N phi tr 500 triu
Vn ch s hu l: 800 triu 500 triu = 300 triu
1. Vn ch s hu l 600 triu
2. Tng n phi tr l 200 triu
3. Tng n phi tr l 200 triu
4. Tng ti sn l 1.000 triu ng
5. Tng ti sn l 500 triu ng
Bi 3
Li gii ngh:
TI SN S TIN N PHI TR V VN CH S
HU
S TIN
TSL v u t ngn hn
N phi tr
Tin mt 125.000 Vay ngn hn ngn hng 200.000
Tin gi ngn hng 115.000 N ngi bn 160.000
Ngi mua n 140.000 N ngn sch 5.000
Tm ng 12.000 Phi tr cng nhn vin 30.000
Chi ph tr trc 5.000 Ti sn tha ch x l 2.000
Tr trc cho ngi bn. 5.000 Khon phi tr khc 8.000
Ti sn thiu ch x l 1.000 Ngi mua tr tin trc 7.000
Khon phi thu khc 15.000 Nhn th chp k qu di hn 3.000
Hng ang i ng 13.000 N di hn 200.000
Nguyn vt liu 258.000 Vay di hn 300.000
Cng c-dng c 4.000
Chi ph sut kinh doanh d dang 14.000
Thnh phm 13000
TSC v u t di hn Vn ch s hu
My mc thit b 860.000 Ngun vn kinh doanh 840.000
Quyn s dng t 420.000 Qu u t pht trin 25.000
Hao mn Ti sn c nh (10.000) Li cha phn phi 10.000
Th chp, k qu di hn 10.000 Qu khen thng phc li. 10.000
Ngun vn u t XDCB 200.000
TNG TI SN 2.000.000
TNG NGUN VN 2.000.000
161
CHNG 2
6.d; 7.b; 8.d; 9.d; 10.c; 11.a; 12;d

CHNG 3:
L thuyt: 6. b; 7.a; 8. b; 9.d; 10.a; 11.c; 12.b
Bi tp
Bi 1
Nghip
v
Quan h i ng Ti khon ghi n Ti khon ghi c S tin
1 Ti sn tng
Ngun vn tng
Tin mt
Vn gp
200.000
200.000
2 Ti sn tng
Ngun vn tng
Ti sn c nh
Vn gp
300.000
300.000
3 Ti sn tng
Ti sn tng
Ti sn gim
Ngun vn tng
Nguyn vt liu
Thu GTGT u vo

Tin mt
Phi tr ngi bn
120.000
12.000
66.000
66.000
4 Ti sn tng
Ti sn gim
Tin gi ngn hng
Tin mt
150.000
150.000
5 Ti sn tng
Ngun vn tng
Tin gi ngn hng
Ngi mua t trc
10.000
10.000
6 Ngun vn tng
Ti sn gim
Phi tr CNV
Tin mt
45.000
45.000
7 Ti sn tng
Ti sn gim
Hng gi bn
Thnh phm
20.000
20.000
8 Ti sn tng
Ti sn gim
Tm ng cho CNV
Tin mt
2.000
2.000
9 Ngun vn gim
Ngun vn tng
Li cha phn phi
Thu thu nhp doanh
nghip phi np
25.000
25.000
10 Ngun vn gim
Ti sn gim
Thu thu nhp doanh
nghip phi np

Tin gi ngn hng
25.000
25.000
11 Ti sn tng
Ti sn gim
Thnh phm
Sn phm d dang
30.000
30.000
12 Ti sn tng
Ti sn gim
t trc cho ngi bn
Tin mt
50.000
50.000

Bi 2
1) nh khon cc nghip v kinh t pht sinh v ghi vo cc ti khon tng ng
1. Khch hng tr n cho doanh nghip bng tin mt: 20.000.000
N TK 111: Tin mt 20.000.000
C TK131: Phi thu ca khch hng 20.000.000
162
2.Doanh nghip nhn vn gp ca cc c ng bng dy truyn sn xut tr gi
200.000.000.
N TK 211: Ti sn c nh 200.000.000
C TK 411: ngun vn kinh doanh 200.000.000
4. Xut kho hng bn gi bn tr gi 100.000.000
N TK 157:Hng gi bn 100.000.000
C TK 156: Hng ho 100.000.000
5. Nhp kho mt s cng c dng c tr gi 10.000.000 thanh ton bng tin mt
N TK 153: Cng c dng c 10.000.000
C TK 111: Tin mt 10.000.000
6. Chi tin mt 20.000.000 thanh ton khon n cho ngi bn v 10.000.000 thanh
ton n khc.
N TK 331: Phi tr ngi bn 20.000.000
N TK 338: Phi tr khc 10.000.000
C TK: 111: Tin mt 30.000.000
7. Chi 20.000.000 tin mt thanh ton khon vay ngn hn.
N TK 311: Vay ngn hn 20.000.000
C TK 111: Tin mt 20.000.000

Phn nh vo s ti khon (n v: ng)

TK 111 Tin mt TK131:Phi thu ca khch hng
Dk 80.000.000
(1) 20.000.000

10.000.000 (4)
30.000.000 (5)
20.000.000 (6)
Dk 120.000.000

20.000.000 (1)

PS 20.000.000 60.000.000 PS 0 20.000.000
DCk 40.000.000 DCk 100.000.000

TK 156: Hng ho TK211:Ti sn c nh
Dk 60.000.000

100.000.000 (3)
Dk 1.200.000.000
(2) 200.000.000

PS 0 100.000.000 PS 200.000.000
DCk 500.000.000 DCk 1.400.000.000

TK 157: Hng gi bn TK153:Cng c, dng c
Dk 0.0
(3) 100.000.000

Dk 0.0
(3) 10.000.000

PS 100.000.000 0 PS 10.000.000 0
DCk 100.000.000 DCk 10.000.000

TK 311: Vay ngn hn TK331:Phi tr ngi bn

(6) 20.000.000
Dk 120.000.000

(6) 20.000.000
Dk 60.000.000

PS 20.000.000 0 PS 20.000.000 0
DCk 100.000.000 DCk 40.000.000
163
TK 338: Phi tr khc TK441: Ngun vn kinh doanh

(5) 10.000.000
Dk 20.000.000

Dk 1.800.000.000
200.000.000 (2)
PS 10.000.000 0 PS 0 200.000.000
DCk 10.000.000 DCk 2.000.000.000

2. Lp bng cn i ti khon (bng cn i s pht sinh) cui k (n v: ngn ng)
S d u k S pht sinh trong k S d cui k Ti khon
N C N C N C
111
131
153
156
157
211
311
331
338
411
80.000
120.000
0
600.000
0
1.200.000
120.000
60.000
20.000
1.800.000
20.000
0
10.000
0
100.000
200.000
20.000
20.000
10.000
0
60.000
20.000
0
100.000
0
0
0
0
0
200.000
40.000
100.000
10.000
500.000
100.000
1.400.000
100.000
40.000
10.000
2.000.000
Tng 2.000.000 2.000.000 380.000 380.000 2.150.000 2.150.000

3. Lp bng cn i k ton cui k.

TI SN N PHI TR & VN CH S HU
Tin mt 40.000
Cng c, dng c 10.000
Hng ho 500.000
Hng gi bn 100.000
My mc, nh xng 1.400.000
Vay ngn hn 100.000
Phi tr ngi bn 40.000
Phi tr khc 10.000
Ngun vn kinh doanh 2.000.000
Tn ti sn 2.150.000 Tng ngun vn 2.150.000

CHNG 4
L thuyt: 6. d; 7. a; 8.b; 9.a; 10.c; 11.a; 12.b.

Bi tp

Bi 1:

Tng gi tr NVL thu mua = 300.000 +7.000 = 307.000 ngn ng
Gi n v: 307.000 ngn / 39.850 kg= 7.703,89 ngn ng/ kg

Bi 2: nh khon cc nghip v kinh t pht sinh v xc nh kt qu kinh doanh trong k
(n v: ngn ng)

164
1. N TK Tin gi ngn hng
C TK Phi thu ca KH
125.000
125.000
2. N TK Hng gi bn
C TK Thnh phm
150.000
150.000
3. N TK Nguyn vt liu
N TK Thu GTGT c khu tr
C TK Phi tr ngi bn
200.000
10.000

210.000
4. N TK Chi ph bn hng
C TK Phi tr CNV
15.000
20.000

35.000
C TK Phi thu khc
2.850
3.800

6.650
6. N TK Phi tr ngi bn
C TK Vay ngn hn
95.000
95.000
7 a. N TK Gi vn hng bn
C TK Hng gi bn
7 b. N TK Tin mt
C TK Doanh thu bn hng
C TK Thu GTGT phi np
120.000

176.000

120.000

160.000
16.000
C TK Hao mn TSC
12.000
13.000

25.000
9 a. N TK Gi vn hng bn
C TK Hng gi bn
9 b. N TK Phi thu ca khch hng
C TK Doanh thu bn hng
C TK Thu GTGT phi np
90.000

132.000

90.000

120.000
12.000
10. N TK Vay ngn hn
C TK Tin gi ngn hng
105.000
105.000
11. N TK Phi tr cng nhn vin
C TK Tin mt
29.500
29.500
12. N TK Ti sn c nh hu hnh
C TK Ngun vn kinh doanh
260.000
260.000
Kt chuyn xc nh kt qu
a. N TK Doanh thu bn hng
C TK Xc nh kt qu
b. N TK Xc nh kt qu
C TK Gi vn hng bn
C TK Chi ph bn hng
C TK Chi ph qun l doanh nghip

280.000

276.300

280.000

210.000
29.850
36.800
Kt qu tiu th = 280.000- 276.300 = 3.700
c. N TK Xc nh kt qu
C TK Li cha phn phi
3.700
3.700

165
Bi 3: nh khon cc nghip v kinh t pht sinh v xc nh kt qu kinh doanh trong k
(n v: ngn ng)
1. Rt tin gi ngn hng v qu tin mt
N TK Tin mt 200.000.000
C TK Tin gi ngn hng 200.000.000
2. Tin lng phi tr cho cn b CNV:
N TK Chi ph nhn cng trc tip 40.000.000
N TK Chi ph sn xut chung 10.000.000
N TK Chi ph bn hng 30.000.000
N TK Chi ph qun l doanh nghip 20.000.000
C TK Phi tr CNV 100.000.000
3.Cc khon trch theo lng
N TK Chi ph nhn cng trc tip 7.600.000
N TK Chi ph sn xut chung 1.900.000
N TK Phi tr CNV 6.000.000
C TK Phi tr khc 25.000.000
4. Nhp kho thnh phm A
N TK Thnh phm 100.000.000
C TK Phi tr CNV 100.000.000
5 Nhp kho hng ho B
N TK Hng ho 60.000.000
N TK Thu GTGT c khu tr 6.000.000
C TK Phi tr ngi bn 66.000.000
6. Tr lng cho cn b CNV
N TK Phi tr CNV 94.000.000
C TK Tin mt 94.000.000
7. Bo hng cng c dng c b phn bn hng
C TK Chi ph tr trc 2.000.000
8. Mua v lp t thit b lm lnh
8.a phn nh gi mua
N TK Chi ph xy dng c bn d dang 580.000.000
8.b Chi ph lp t chy th
N TK Chi ph xy dng c bn d dang 20.000.000
8.c. Ghi nhn nguyn gi
Tng nguyn gi = Gi mua + chi ph lp t chy th
= 580.000.000+20.000.000= 600.000.000

N TK Ti sn c nh hu hnh 600.000.000
C TK Chi ph xy dng c bn d dang 600.000.000
9. Khu hao my mc thit b
166
C TK Hao mn TSC 19.000.000
10. Chi ph khc pht sinh thanh ton bng tin mt
C TK Tin mt 13.200.000
11. Xut kho sn phm A i tiu th
11.a.xc nh gi vn hng bn
C TK Thnh phm 80.000.000
11.b.Ghi nhn doanh thu
N TK Phi thu ca khch hng 220.000.000
12. Xut kho sn phm B i tiu th
12.a.xc nh gi vn hng bn
C TK Hng ho 30.000.000
12.b.Ghi nhn doanh thu
N TK Phi thu ca khch hng 66.000.000
12c. Khc hng thanh ton tin mua hng
N tk tin gi ngn hng 66.000.000
C TK Phi thu ca khch hng 66.000.000
13. Xc nh kt qu
13. a Kt chuyn chi ph
C tk gi vn hng bn 110.000.000
C TK Chi ph bn hng 59.700.000
C TK Chi ph qun l doanh nghip 32.800.000
13 b. Kt chuyn doanh thu
N TK Doanh thu bn hng 260.000.000
C TK Xc nh kt qu kinh doanh 260.000.000
14. Kt chuyn li
C TK Li cha phn phi 57.500.000

CHNG 5

L thuyt: 7. a; 8. b; 9. d; 10.a; 11.b; 12.b

Bi tp:
Bi 1
167
1. nh khon v phn nh vo ti khon k ton cc nghip v kinh t pht sinh trong
thng(n v tnh Ngn ng):
1. N TK Hng mua ang i ng: 45.000
N TK Thu GTGT u vo: 4.500
C TK Tin mt: 49.500
2. N TK Nguyn vt liu: 65.000
C TI KT gi NH: 35.750
C TK Phi tr ngi bn: 35.750
3a. N TK Nguyn vt liu: 20.000
C TK Hng mua i trn ng: 20.000
3b. N TK Nguyn vt liu: 2.500
N TK Thu GTGT u vo: 250
C TK Tin mt: 2.750
4. N TK Nguyn vt liu: 1.000
C TK Phi tr ngi bn: 4.100
5. N TK Phi tr ngi bn: 52.000
C TK Tin gi ngn hng: 52.000

2. Lp bng cn i k ton thng

BNG CN I K TON
Ngy 31/3 nm N
n v tnh : ngn ng
Ti sn u k Cui k Ngun vn u k Cui k
1. Tin mt
2. TGNH
3. Phi thu KH
4. Thu GTGT
5. Hng i ng
6. Nguyn vt liu
7. Thnh phm
8. TSC Hu hnh
9. Hao mn TSC
100.000
150.000
150.000

20.000
120.000
250.000
1.150.000
(150.000)
47.750
62.250
150.000
14.350
45.000
208.500
250.000
1.150.000
(150.000)
1. Vay ngn hn
2. Phi tr ngi bn
3. Ngun vn KD
4. Li nhun cha
phn phi
115.000
125.000
1.505.000

45.000

115.000
112.850
1.505.000
45.000

Tng ti sn 1.790.000 1.777.850 Tng ngun vn 1.790.000 1.777.850

Bi 2
1. nh khon cc nghip v kinh t pht sinh v phn nh vo s ti khon
N TK Hng ho: 150.000
C TK Tin gi Ngn hng 75.000
C TK Phi tr ngi bn 75.000
7.000.
N TK Chi ph bn hng: 10.000
168
N TK Chi ph Qun l doanh nghip : 7.000
C TK Phi tr cng nhn vin 17.000
3a. N TK Gi vn hng bn: 180.000
C TK Hng ho 180.000
3b. N TK Tin mt 240.000
C TK Doanh thu bn hng 240.000
4. Trch khu hao ti sn c nh s dng b phn qun l doanh nghip: 10.000.
N TK Chi ph qun l doanh nghip: 10.000
C TK Khu hao TSC 10.000
N TK Vay ngn hn: 100.000
C TK Tin mt 100.000
n cho doanh nghip.
N TK Tin gi ngn hng: 80.000
C TK Phi thu ca khch hng 80.000
7. Kt chuyn chi ph sn xut kinh doanh
N TK Xc nh kt qu kinh doanh : 207.000
C TK Gi vn hng bn 180.000
C TK Chi ph bn hng 10.000
C TK Chi ph qun l doanh nghip 17.000
8. Kt chuyn doanh thu.
N TK Doanh thu: 240.000
C TK Xc nh kt qu KD 240.000
9. Kt chuyn li nhun.
N TK Xc nh kt qu KD 33.000
C TK Li cha phn phi 33.000
Phn nh vo ti khon
TK Tin mt TK Tin gi Ngn hng
Dk 100.000
(3b) 240.000

100.000 (5)

Dk 300.000
(6) 80.000

75.000 (1)
PS 240.000 100.000 PS 80.000 75.000
DCk 240.000 DCk 305.000

TK Hng ho TK Phi thu ca khch hng
Dk 50.000
(1) 150.000

180.000 (3a)

Dk 120.000

80.000 (6)
PS 150.000 180.000 PS 0 80.000
DCk 20.000 DCk 40.000

TK : Ti sn c nh TK Hao mn TSC
Dk 1.200.000

Dk 200.000
10.000 (4)
PS 0 0 PS 0 10.000
DCk 1.200.000 DCk 210.000
169

TK Vay ngn hn TK Phi tr ngi bn

(5) 100.000
Dk 120.000

Dk 150.000
75.000 (1)
PS 100.000 0 PS 0 75.000
DCk 20.000 DCk 225.000

TK Phi tr CNV TK Chi ph bn hng

Dk 0
17.000 (2)
Dk 0
(2) 10.000

10.000 (7)
PS 0 17.000 PS 10.000 10.000
DCk 17.000

TK Chi ph QLDN TK Gi vn hng
Dk 0
(2) 7.000
(4) 10.000

17.000 (7)

Dk 0
(3a) 180.000

180.000 (7)
PS 17.000 17.000 PS 180.000 180.000

TK Doanh thu bn hng TK Xc nh kt qu KD

(8) 240.000
Dk 0
240.000 (3b)
Dk 0
(8) 207.000
(9) 33.000

240.000 (3b)
PS 240.000 240.000 PS 240.000 240.000

TK Ngun vn kinh doanh TK Li cha phn phi

Dk 1.300.000

Dk 0
33.000 (9)
PS 0 0 PS 0 33.000
DCk 1.300.000 DCk 33.000

2. Lp Bo cp kt qu sn xut kinh doanh trong k.
BO CO KT QU KINH DOANH
Qu 1 Nm 200N n v: Ngn ng
TT KHON MC S TIN
1 Doanh thu 240.000
2 Gi vn hng bn 180.000
3 Li gp (3)= (1) (2) 60.000
4 Chi ph bn hng 10.000
5 Chi ph Qun l doanh nghip 17.000
6 Li nhun (6)=(3)- (4)-(5) 33.000

170
3. Lp Bng cn i k ton cui k (n v Ngn ng)
BNG CN I K TON
Lp ngy 30/4 nm 200N n v : Ngn ng
S TIN
TI SN
u k Cui k
Tin mt 100.000 240.000
Tin gi ngn hng 300.000 305.000
Hng ho tn kho 50.000 20.000
Phi thu ca khch hng 120.000 40.000
Ti sn c nh (rng)
- Nguyn gi
- Hao mn lu k
1.000.000
1.200.000
(200.000)
990.000
1.200.000
(210.000)
TNG TI SN 1.570.000 1.595.000
NGUN VN
Vay ngn hn 120.000 20.000
Phi tr ngi bn 150.000 225.000
Thanh ton CNV 17.000
Ngun vn kinh doanh 1.300.000 1.300.000
Li cha phn phi 33.000
TNG NGUN VN 1.570.000 1.595.000

4. Lp bo co lu chuyn tin t theo phng php trc tip.
BO C LU CHUYN TIN T
(Theo phng php trc tip) (n v : Ngn ng)
KHON MC S TIN
1. Tin thu t bn hng ho trong k
2. Tin thu t khch hng tr n tin mua hng t k trc
3. Tin chi tr cho nh cung cp hng ho
240.000
80.000
(75.000)
245.000
II. Lu chuyn tin t hot ng u t (khng pht sinh)
3. Tin chi tr n vay ngn hng
(100.000)
(100.000)
LU CHUYN TIN THUN CUI K 145.000
Lu :
1. S tin trong ngoc bng trn ch s tin chi ra
Lu chuyn tin thun = chnh lch gia tin cui k v tin u k trn cc ti khon
145.000 = (240.000 + 305.000)-(100.000+300.000)
Hay: Tn qu u k + Lu chuyn tin thun = Tn qu cui k
171
(100.000+300.000) + 145.000 = (240.000 + 305.000)

CHNG 6

L thuyt: 6.d; 7. d; 8.e; 9.b; 10.a; 11.d; 12. c

Bi tp
1 Hnh thc Nht k chung:
NHT K CHUNG
n v:Triu ng
Chng t S pht sinh Ngy
ghi s SH NT
Din gii S hiu
TK N C
S trang trc chuyn sang xxx
136 5/7 Rt TGNH v b sung tin mt 111
112
15
15
515 10/7 Tr lng k trc cho CBCNV 334
111
15
15
01798 12/7 Ngi mua tr n 112
131
40
40
289 14/7 Thu mua nguyn vt liu 152
331
60

60
6766 15/7 Vay thanh ton 331
311
60
60
536 18/7 t trc tin hng cho ngi
bn
331
112
35
35
92 19/7 Nhn gp vn lin doanh 211
411
120
120
01966 26/7 Tin ng trc ca ngi mua 112
131
50

50
Cng chuyn sang trang xxx xxx

S CI
Thng 7 Nm N
Tn ti khon: Tin Mt
S hiu: 111
Chng t S pht sinh NT
ghi
s
SH NT
Din gii S hiu
TK
i ng
N C
S d u thng 10
136 5/7 Rt TGNH v b sung tin mt 111 15
515 10/7 Tr lng k trc cho CBCNV 334 15

Cng s pht sinh thng 25 15
S d cui thng 35

172
173
S CI
Thng 7 Nm N
Tn ti khon: Tin gi Ngn hng
S hiu: 112 n v : triu ng
ghi
s
SH NT
Din gii S hiu
TK
i ng
N C
S d u thng 30
136 5/7 Rt TGNH v b sung tin mt 111 15
1798 12/7 Thu n ngi mua 131 40
536 18/7 t trc tin hng 331 35
1966 26/7 Tin t trc ca ngi mua 131 50
S d cui thng 70

S CI
Thng 7 Nm N
Tn ti khon: Phi thu ca khch hng
ghi
s
SH NT
Din gii S hiu
TK
i ng
N C
S d u thng 45
01798 12/7 Ngi mua tr n 112 40
01966 26/7 Tin ng trc ca ngi mua 131 50

S d cui thng 45

S CI
Thng 7 Nm N
Tn ti khon: Phi tr ngi bn
Ghi
s
SH NT
Din gii S hiu
TK
i ng
N C
S d u thng 35
289 14/7 Thu mua nguyn vt liu 152 60
6766 15/7 Vay tin thanh ton 311 60
536 18/7 t trc tin hng cho ngi bn 112 35

S d cui thng 35 35

S ci cc ti khon khc c mu tng t

ng dn tr li cu hi v bi tp
174

2. Hnh thc Nht k - S ci:
NHT K S CI
n v: 1.000.000
Chng t TK111 TK112 TK131 TK152 TK311 TK331 TK211 TK334 TK411
Din gii
S
pht
sinh
N C
N C N C N C N N C C N C N C N C N C

NT
ghi
s
SH NT
S d u thng 10 30 45 60 xxx 50 35 xxx 15
6/7 136 5/7 Rt TGNH 15 15 15
10/7 515 10/7 Tr lng k tr c 5 5 5 1 1 1
13/7 01798 12/7 Thu n NM qua NH 40 40 40
15/7 289 14/7 Thu mua vt t 60 60 60
16/7 6766 15/7 Vay thanh ton 60 60 60
20/7 536 18/7 t trc tin hng 35 35 35
20/7 92 19/7 Nhn gp vn LD 120 120 120
28/7 01966 26/7 ng trc ca NM 50 50 50
Cng pht sinh 395 15 15 90 50 90 60 120 60 95 60 120 15 0
D cui thng x 10 70 45 120 xxx 110 35 35 xxx 0

H

3 HNH THC CHNG T GHI S
CHNG T GHI S
S 1120 . Ngy 10 thng 07 nm N
S hiu TK Trch yu
N C
S tin
(triu ng)
Rt TGNH v nhp qu tin
mt
111 112 15

Cng x x 15
Km theo 01 b chng t gc
Ch : Khi lp Chng t ghi s th Chng t ghi s cha c s hiu v ngy thng.
Phi khi no ng k Chng t ghi s vo S ng k Chng t ghi s th Chng t ghi s
mi c s hiu v ngy thng.
CHNG T GHI S
S 1121 . Ngy 10 thng 07 nm N

S hiu TK Trch yu
N C
S tin
(triu ng)
Thanh ton lng k trc 334 111 15

Cng x x 15
Km theo 01 chng t gc
Cc nghip v tip theo cng c lp Chng t ghi s theo mu tng t. Sau khi lp
xong Chng t ghi s, k ton phi ng k vo S ng k chng t ghi s ly s hiu v
ngy thng, s hiu v ngy thng ny mi l s hiu v ngy thng ca Chng t ghi s.
Chng t ghi s ng k l cn c ghi vo s ci cc ti khon.
S NG K CHNG T GHI S
Nm N
Chng t ghi s
S hiu Ngy thng
S tin
(triu ng)
1120 10/7 15
1121 10/7 15
1122 20/7 40
1123 20/7 60
1124 20/7 60
1125 20/7 35
1126 20/7 120
1127 30/7 50
Cng x 395

175
S CI
Thng 7 Nm N
Tn ti khon: Tin gi ngn hng
S hiu: 112 n v: triu ng
CT - GS S tin
SH NT
Din gii S hiu
TK i
ng
N C
Ngy
thng
ghi
s D u thng 30
10/7 1120 10/7 Rt TGNH v qu tin mt 111 15
21/7 1122 20/7 Thu n ngi mua 131 40
21/7 1125 20/7 t trc tin hng cho ngi bn 331 35
31/7 1127 31/7 Tin t trc ca ngi mua 131 50
Cng pht sinh 90 50
S d cui thng x 70

S ci ca cc ti khon khc cng c mu tng t

CHNG 7
7. c; 8.d; 9. b; 10.a; 11.c; 12.c

176

TI LIU THAM KHO

1. Gio trnh L thuyt hch ton k ton, i hc Kinh t Quc dn, Nh xut bn Ti
chnh, nm 2004.
2. Gio trnh L thuyt hch ton k ton, Hc vin Ti chnh, Nh xut bn Ti chnh,
nm 2004.
3. Gio trnh Nguyn l k ton, Trng i hc Kinh t thnh ph H Ch Minh, Nh
xut bn Tng hp thnh ph H Ch Minh, nm 2006.
4. TS. Phan c Dng, Nguyn l k ton- L thuyt v thc hnh, Nh xut bn thng
k, nm 2006.
5. Lut k ton (Lut s 03/5/2003/QH11). Quc hi Nc Cng ho x hi ch ngha
Vit Nam Kho XI, k hp th 3 thng qua.
6. Ngh nh ca chnh ph ( ngh nh s: 129/2004/N-CP) Quy nh chi tit v hng
dn thi hnh mt s iu ca Lut K ton p dng trong hot ng kinh doanh.
7. Quyt nh s 15/2006/ Q-BTC ca B Ti Chnh v vic ban hng ch k ton
doanh nghip.
8. Cc chun mc k ton Vit nam (29 chun mc).

177

MC LC

NI DUNG Trang
CHNG I: BN CHT V I TNG CA HCH TON K TON
MC TIU
NI DUNG
1.1 BN CHT CA HCH TON K TON
1..1.1. Lch s pht sinh, pht trin ca hch ton k ton
1.1.2. Cc loi hch ton k ton
1.1.3. Bn cht ca hch ton k ton
1.1.4. Hch ton k ton trong h thng qun l
1.1.5. Yu cu ca thng tin k ton v nhim v ca cng tc k ton
1.2 CC NGUYN TC K TON CHUNG C THA NHN
1.2.1 . Nguyn tc thc th kinh doanh
1.2.2. Nguyn tc hot ng lin tc
1.2.3. Nguyn tc thc o tin t
1.4.4. Nguyn tc k k ton:
1.2.5. Nguyn tc khch quan
1.2.6. Nguyn tc chi ph (gi ph)
1.2.7. Nguyn tc doanh thu thc hin
1.2.8. Nguyn tc ph hp
1.2.9. Nguyn tc nht qun
1.2.10. Nguyn tc cng khai
1.2.11. Nguyn tc thn trng
1.2.12. Nguyn tc trng yu (thc cht)
1.3. I TNG V PHNG PHP CA HCH TON K TON
1.3.1. i tng ca hch ton k ton
1.3.2 Phng php ca hch ton k ton
TM TT NI DUNG CHNG I
CU HI V BI TP N TP CHNG I

CHNG I: PHNG PHP CHNG T K TON
MC TIU
NI DUNG
2.1. NI DUNG, NGHA CA PHNG PHP CHNG T
3.1.1. Ni dung ca phng php chng t
2.1.2. Bn chng t (chng t)
3.1.3. Mt s qui nh v chng t in t
3.1.4. ngha ca phng php chng t
2.2. PHN LOI CHNG T K TON
2.2.1. Phn loi theo cng dng chng t
2.2.2 Phn loi theo a im lp chng t
2.2.3. Phn loi theo trnh khi qut ca ti liu trong bn chng t
2.2.4. Phn loi theo s ln ghi cc nghip v kinh t trn chng t
2.2.5. Phn loi theo ni dung ca nghip v kinh t phn nh trong chng t
1
1
1
1
1
3
6
6
8
9
10
10
10
11
11
11
11
12
12
12
12
13
13
13
20
20
21

24
24
24
24
24
25
30
31
32
32
32
33
33
33
178

2.2.6. Phn loi theo tnh cp bch ca thng tin trong chng t
2.3. LUN CHUYN CHNG T
2.3.1 Lp chng t theo cc yu t ca chng t (hoc tip nhn chng t bn
ngoi).
2.3.2. K hoch lun chuyn chng t
2.3.3. Ni quy v chng t
TM TT NI DUNG CHNG II
CU HI N TP chng II

CHNG III: PHNG PHP I NG TI KHON
MC TIU
NI DUNG
3.1. KHI QUT V PHNG PHP I NG TI KHON
3.1.1. Khi nim v cc yu t cu thnh
3.1.2. V tr, tc dng ca phng php i ng ti khon.
3.2. TI KHON K TON
3.2.1. Khi nim v c trng c bn v ni dung, kt cu ti khon.
3.2.2. Nguyn l kt cu ti khon c bn
3.3. QUAN H I NG V PHNG PHP GHI S KP
3.3.1. Cc quan h i ng ti khon
3.3.2. Phng php ghi s kp.
3.4 TI KHON TNG HP V TI KHON PHN TCH
3.5. PHN LOI TI KHON K TON
3.5.1. Phn loi ti khon theo ni dung kinh t.
3.5.2. Phn loi ti sn theo cng dng v kt cu.
3.5.3. Phn loi ti khon theo quan h vi bo co ti chnh
3.6. H THNG TI KHON K TON VIT NAM
3.6.1. Tng quan v h thng ti khon k ton Vit nam.
3.6.2. nh s hiu v tn gi cc ti khon.
3.6.3. Danh mc H thng ti khon k ton Vit nam.
3.7. CCH KIM TRA TNH CHNH XC CA VIC GHI PHN NH CC
NGHIP V KINH T PHT SINH VO TI KHON K TON
3.7.1. Kim tra tnh chnh xc ca vic ghi chp trn ti khon tng hp
3.7.2. Kim tra tnh chnh xc ca vic ghi chp trn ti khon chi tit
TM TT NI DUNG CHNG III
CU HI V BI TP N TP

CHNG IV: PHNG PHP TNH GI HCH TON CC QU TRNH
KINH DOANH CH YU
MC TIU
NI DUNG
4.1. PHNG PHP TNH GI
4.1.1. Khi nim v s cn thit ca phng php tnh gi
4.1.2. Yu cu v nguyn tc ca phng php tnh gi
4.1.3. Ni dung v trnh t tnh gi ti sn mua vo
33
34

35
37
38
39
39

41
41
41
41
41
42
42
42
43
44
44
45
47
49
49
51
55
55
55
57
59

64
64
66
67
68

71
71
71
71
71
72
74
179

4.2. HCH TON CC QU TRNH KINH DOANH CH YU
4.2.1. Khi qut chung v qu trnh kinh doanh v nhim v ca hch ton.
4.2.2. Hch ton qu trnh cung cp (mua hng)
4.2.3. Hch ton qu trnh sn xut
4.2.4. Hch ton qu trnh tiu th v kt qu kinh doanh
TM TT NI DUNG CHNG IV
CU HI V BI TP N TP

CHNG V: PHNG PHP TNG HP CN I
MC TIU
NI DUNG
5.1. KHI QUT CHUNG V PHNG PHP TNG HP- CN I K TON.
5.1.1. Khi nim v c s hnh thnh phng php.
5.1.2. ngha tc dng ca phng php.
5.2. H THNG BNG TNG HP CN I K TON
5.2.1. Bng cn i k ton.
5.2.2. Bng cn i thu, chi v kt qu. (Bo co kt qu kinh doanh)
5.2.3. Bng cn i thu chi tin t (Bo co lu chuyn tin t)
5.2.4. Thuyt minh bo co ti chnh
5.3. QUAN H GIA PHNG PHP TNG HP CN I - VI CC PHNG
PHP K TON KHC
TM TT NI DUNG CHNG V
CU HI V BI TP N TP

CHNG VI: S K TON V CC HNH THC K TON
MC TIU
NI DUNG
6.1. S K TON
6.1.1. Khi nhim v tc dng ca s k ton
6.1.2. Cc loi s k ton - nguyn l kt cu v ni dung phn nh
6.1.3. Cc qui nh v s k ton
6.2. CC HNH THC S K TON C BN
6.2.1. Khi nim v cc c trng c bn ca hnh thc s k ton
6.2.2. Hnh thc s Nht k chung
6.2.3. Hnh thc Nht k -S ci
6.2.4. Hnh thc s "Chng t - ghi s"
6.2.5. Hnh thc s k ton Nht k - Chng t
6.2.6- Hnh thc k ton trn my vi tnh
CU HI V BI TP N TP

CHNG VI: T CHC CNG TC K TON
MC TIU
NI DUNG
7. 1. NGHA, NI DUNG V NHIM V CA CNG TC K TON
78
78
79
83
90
99
100

103
103
103
103
103
103
104
105
108
110
113

117
119
119

122
122
122
122
122
123
127
132
132
133
136
138
141
143
145
145

147
147
147
147
180

7.1.1. ngha ca t chc cng tc k ton
7.1.2. Ni dung t chc cng tc k ton
7.1.3. Nhim v ca t chc cng tc k ton
7.2. B MY K TON
7.2.1. n v k ton
7.2.2. Khi lng cng tc k ton v cc phn hnh k ton
7.2.3. B my k ton
7.2.4. Cc qui nh v ngi lm k ton v k ton trng theo lut k ton Vit
nam
7.3. M HNH T CHC B MY K TON
7.3.1. M hnh t chc b my k ton tp trung
7.3.2. M hnh t chc b my k ton phn tn
7.3.3. M hnh k ton hn hp
CU HI V BI TP N TP

147
148
150
150
150
151
152

154
155
155
156
158
159
159

181

NGUYN L K TON
M s: 417NKT240

Chu trch nhim bn tho

GT NLKT

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

GT NLKT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HC VIN CNG NGH BU CHNH VIN THNG

y l nhng ti khon b sung nhm lm r mt s ch tiu c phn nh trong bng

3. Mua vt liu chnh nhp kho, gi ho n bao gm c Thu G

You might also like