A. A.

Divay daha nce bozkrda bulduu ALPAMI 1901 ylnda basm

yolu ile dnyaya balam idi. Aada ayrntlar verilen kitapta [ A L
P A M Y S H Central Asian I dentity under Russian Rule (1989) ] bu D
ivay yaynnn tpkbasm ve ilk Ingilizce evirisi yaynlanmtr. Bu
kitaba 1989 ylnda yksek retim gideri nedeni ile al namayan Latin
harfli ALPAMI, imdi okuyuculara sunulmaktadr. Konu ve destan
zerine deiik yorumlar ve kaynaklar , baslm kitap iinde yer
alyor.
A L P A M Y S H Central Asian I dentity under Russian Rule (1989 )
http://vlib.iue.it/carrie/texts/carrie_books/paksoy-7/
bulunumundan bilgisayar yolu ile de okunabilir.
H. B. PAKSOY
A L P A M Y S H Central Asian I dentity under Russian Rule
Associaton for the Advancement of Central Asian Research
Monograph Series
Hartford, Connecticut
First AACAR Edition, 1989
ALPAMYSH: Central Asian Identity under Russian Rule
COPYRIGHT 1979, 1989 by H. B. PAKSOY All Rights Reserved
Library of Congress Cataloging-in-Publication Data
Paksoy, H. B., 1948- ALPAMYSH: central Asian identity under
Russian rule. (Associaton for the Advancement of Central Asian
Research monograph series) Includes bibliographical references
(p. ) Includes index. 1. Soviet Central Asia--History--Sources. 2.
Alpamh. 3. Epic Literature, Turkic. 4. Soviet Central Asia--
Politics and Government. I. Title. II. Series. DK847.P35 1989
958.4 89-81416 ISBN: 0-9621379-9-5 ISBN: 0-9621379-0-1
(pbk.)
ALPAMI
1. Burungu tken zamanda, Cidal Baysun deygan yerda,
2. tken Alpam Batrnn tarifi hikayat abyatdr.
3. Burungu tken zamanda, Cidal Baysun elinde Baybr, Baysar
4. iki tenkalmen Bay idi. Drt tulgu may idi. Bayln mun yok
5. bir ferzandnng derdinan. (Baybr:) Eiktan tzg karar gn yok, Baysar
Bay.
6. Bay birbiriga aytad: Ey Baybr, bol dnyadan bi ferzend ter bolduk.
7. Hakdan bolsa inayet, peygamberden afaat, pirlardan bolsa keramet. Yalgz
8. zrriyet deyib hakdan tilek edelik. Bol sz bir birina makul geldi. Evliya
9. koymay tnadi , Hakdan tilek etti. Ylab yrgenide, iki Bay vade
10. etdi. Alla Taala bizlarga ferzand verse, birimize oul birimize kz verse,
11. san mening kzmg alarmdng, ar al dedim dedi. Mening olum bolsa,
12. sening kzng bolsa men sana kzmd verr idim deyib aklad, vade
13. kld. Kz bolmay turgannda iki Bay kuda boldu.
14. Alla Taala rahim edib, tilein kabul etdi. ol vakitlar bolgannda,
15. aradan kp gn td. Ellerine kaytu talabn etdi. Selamet
16. ellerine geldi. Baybr Baynng alganna Can Talas Baybiedir
17. idi. Baysar Baydng alganna Altun sa Baybie idi.
18. alganlarna yaknlk etdi. Gz ya kabul boldu. Boyna hamile btd.
19. Tokuz ay on bir gn kterdi. Kabir tapsa kan Bayda, boyurgansa
20. tn fayda. Kende ki tuman orlasa gz yeride grmede. Eid gn
21. manng boldu Baybr Baydng algan bir oul bir kz dourdu. Baysar
22. Baynng algani bir kz tourdu. Katta Bayram toy birdi. Toksannan be
23. soydurub, drt koldan ocak kazdrd. Altin kabak attrd. Dan
24. birv caylab aptrd, pehlivan ceket tutturdu. Otuz gn oyun
25. krk gn toyun etdi. Uyun iinde altun beik salub, iki Bay
26. ferzandlarn alub geldi. Hoca mollanng aldlarna alub gelib koydu.
27. Allahn yah bendesi sizlar ferzandlarmng adn koyung, fatha bering.
28. Kp Baylar inam birdi. Sarfaylar ol vakitlarnda birov o bolsun,
29. bir o bol bolsun dedi. Baylarnng gnlne makul gelmedi.
30. Kbla tarafina karasa, ba nda kulahnng neyinde cede stnde
31. melle hoca mollalar grd. zlar bir yah bende, yedi kalender peyda
32. boldu. Hoca mollalar aytad: Ey Baybr Bay, gz yan kabul
33. bolgan iken, gaibden bahtl kalender geldi. ular ferzandleringing
34. adn koysun. ular ne dese, hem bizlar amin deyib kul kter eli dedi.
35. Toy hanadan, toy ulusun birdi. Yedi kalenderler ortaa arb,
36. alub gaibden gelgen bende, sizler ol ferzandlerning adn koyung dedi.
37. Kalendarlar yah dedi. Baybr Baydng yalgaz olunun adna
38. merd Alpams bolsun dedi. Kznng adna Karlga (Krlang) bolsun,
Baysar
39. Baynng kznng adna Glbarn bolsun dedi. Glbarn Alpamga
40. ift bolsun dedi. Alpamn yeti kalender aldga alb znn
41. arkasna pene urub, yalnz olum sen dedi. Yedi piring men dedi.
42. Tar yolda taykak kiide, banyga i tgan yerde, yedi kamil pirim
43. deyib yad etseng, Alla Taala yardm birsa, kollamak bizga art diygan.
44. Gaib eren krk ilten iken gzden gaib boldu. Katta Bayram toy
45. tarkab gitti. Aradan yedi yl td. Birgn oturub iki Bay kenge
46. etdi. Oul der ki oul birdi, kz der ki kz birdi, ikimiz kuda
47. bolduk. Karlk kar gelgannda, yiitlik yelip tganda, elde katta
48. Bayram toylar bar. Karakasga at binseng, at kuyruun sart tysan,
49. kartayganda kk br olaka dsen kalay bolar iken dt.
50. Bedevining saylab binib kk br olakga tsd. Baysar Bay
51. oglakk aldi da kad. Baybr Bay izinan kovub yetdi. Olaknng
52. sranan stab cbrd. Baysar Bay cibermedi. Yekevu u yerde
53. ztlap, itiib birbirine kami salub, kuralaman icinde Baybr
54. Bay uruundan kp idi. Baysar Bayn uruu az idi.
55. Kkbr olakna talab eytan iyesi boldu. Baysar Bay
56. togan kudas Baybridan kp krlk, kp zorluk grd *
57. Kalsa ksa can * diygan kudasynan gngl kald. Mening bi
58. ferzand ayganlm bama geltrd. Kim koyunluk sebebinan Baysar
59. ap merekeden uyuna kaytd. Barnn suyuga erke berib yeti
60. gn yeti tn dalaa kmay hafa bulub yatd. Yatb oyalanb
61. mening kyamatlg kudam idi, Baybr mening korluun, zorluun
62. grb yrgenca yana bir yurtlarga bamn alub keteyim. Er
63. yiit kudasnng korluuna cdamay bir yurtlarga gitayn. Baybr Bayga
64. kzmd birmayn. Bir salum tuzumdu hem birmayn. Bol yalganc dnyada
65. Baybr Baydnn serem yzn grmeyim deyib, altayclk krk gnilik
66. yolga, Taya Hanng iline, toksan narga can artub, Taya Kalmakdng
67. iline gd. Ak Bulak deygan bolakdng bana kd. Tuni manan
68. yolda sehering fayz vaktinda toksan narga kaytadan can artd.
69. Gl Barn cann altun kebecee salub kara nardng stnde,
70. Altun Sa adl algan bir sz dedi: * Hava cavsun, aydn
71. gnlar sel bolsun * yldan ylga bol devletinin mal bolsun *
72. seher vaktinde toksan narga yk artb * Gl Barnng atas,
73. sizga yol bolsun * ayl tartdk dan bedeving beline * kulak
74. saldk men Moolunung tiline * seher vaktda toksan narga yk salub *
75. men baraman kanday ahnng iline. Cuvab Baysar Bay: mang ylayngda
76. klgand kalem ka * korluk menan tmey diygen igen a *
77. korgan korlugumnu beyan eyleyim * (Baysar:) Kemlik tartb yla birma
78. Altun Sa * on trtnde blend toan ay idin * bu dnyada
79. drt tulukga say idin * azdan devran srgan baytak elimde *
80. bol yurtlarda iki tengles Bay idik * ontrtnde blend togan
81. ay boldu * bol dnyada drt tulugum say boldu * azdan daveran
82. srgan baytak ilimde * at abdrgan gnda bayram toy boldu *
83. deli gnlm tagan men * bedevge kam baskan men * esirde algn
84. dalada * ulani alb kagan men * maksadga kimler yetgendi * bir
85. zrriyet kadiri bizga tgandi * kyametlik kudam idi Baybor *
86. kiynimden kovub tiykandi * kyamatlk kudeman * bama kam
87. tiggendi * aldmda aam yo ikan, kynmda inim yoku ikan * bir
88. ferzanding kemiynan * kiyamatlik kudamdan basima kamsi tiggendi *
89. tartdm ayl nardnng beline * alti aylk krk gnlk yol
90. yurub * men barurman Taya Kalmak iline * at kuyruun tyerim *
91. armansz davran srerim * yalguz kzm Barnn * din bilmagan Kalmakka
*
92. saylab yrub beririm. * Cevab Altun Sa: Men ylaymn gzde yam *
93. gl bolub * artm yabkan kara sam gl bolub * olday grkan
94. yalgz kzm Glbarn * azdm devran sralmad kz bolub * doksan
95. kirme bann gl olmayma * arl yiit namus belan lmeyme *
96. aayn men kim urumas talamas * abiruy varda elge kaytsak bolmayma *
97. salmas kadir mevlam baka yarlkn * kalar din bilmesler fiili tarlkn *
98. aayn min kim urumas talamas * kayt kl rahmat imdi abruy
99. barlkda * naz bedavnng minnatdendur tirlii * zayi bolur mrmn
100. irlii * kel kaytalk emdi ebruy barlkda * yaman bolur din
101. bilmesinin korlugu * Imdi ol kitgannan gb gitdi. Alt
102. ayclk krk gnlk yol yryp, sa selamet Taya Hanng
103. iline barb td. (Taya) Kenkine konu birdi. arvaa ay birdi. Taya
104. Kalmakdn ilinde fkara bolub, zekatn berib, yre birdi. Kimas
105. ul boldu. Kurumsak atand. Alkssa aradan yedi yl td. Munda
106. ketkanda Glbarn yedi yanda idi. Yedi yl td, ya ondrde
107. yetdi * Ol ayndak haberdi kimnen iitdin * Taya Kalmakdan
108. iitting * Yurt eesi Taya Hannng kulana yetdi. Altm iki
109. alemdarlar, otuz iki mhurdarlar hemesi iitdi. Barinin tarifini
110. Taya Hanga aytd. Aynalayn kaynaym. Baya kelgen Baysar diygan
111. fkaraning diygen bir kz bar iken, sizga layk ikan didi. Padiah (Taya)
makul
112. grd. ol Bay bizga kzn birmas migan, bizdi kuyov dimas mikan?
113. Onda aytad: Sizden artuk kimga biredi? Taksir dedi. Bar onday
114. bolsa aytrb geling dedi. ol vakitlerinde Karacan deygan Kalmak,
115. z bahadur, z pehlivan bol hem bir kalanng hakimi idi. *
116. (Karacan:) Hannng ii el menan * Padiah zorluk klman, ne ii bar kz
menan *
117. Nasib bolsa Barn Can * devran srer biz manan * Karacan aytad:
118. Men alamn; Taya Han aytd: Men alamn.
119. ol vakitlarda vazir-i azamlar menan kengede kpde Hzr, mingde veli
bar.
120. (kengeteki vezirler:) Padiaga aytad: Ey Taksir, aytb iriip turganca, siz
Padiasiz. Ybering tokuz
121. yavu, Karacan ybersn tokuz yavu, kaysnzga birse ikbaliniz dedi. Bol
122. sz Padiaga makul geldi. Aman szdng kzg yakn geldi. Padiah saylad
123. tokuz yavunu, Karacan saylad tokuz yavunu. Padiam teklif etdi on
124. sekiz yavuga: Baysar Bayding kzng Padiam dise manga bersin; Batr
dise
125. Karacanga bersin. Ihtiyar Baysarda. Padiamda zorluk bolmayd,
126. ne etse z bilsin. Onsekiz Kalmak bedevge bindi. Baysar Baydn
127. ordasna yr kld. Padianng yahi veziri tokuz yavnn
128. ba idi. Kkaman Kaska dr idi. Baysar Bay tikkan ak
129. ordaga geldi * Bedevning tavdan ekali * turmagn bizden yakanb *
130. Bol uyda bende barmygan * biz manan haberlakal * Bedev srigan
131. kyata * Akdi gzden kanl ya * ak uyda bende bar bolsang *
132. k ta uydan habarla * Baysar maydanga kd. Padiahdan gelgan
133. adam ekenliini bilib, Baysar Baydng renggi udu. Yol bolsun
134. didi. ol vakitleride Kkaman Kaska aytd: * Lal-i mercanl sedefli *
135. dmanga birdik edebi * Arada yavu yrmeklik, kethdalardan
136. sebebdi * dnya fani yalgand * kimlarga vefa kalgand * arada yav
137. yrumeklik * bizlerden emes Baysar * kethdalardan
138. kalgand * karagan nayza tu baylab * kyp Bayga gelganman *
139. ak krvge gz oynab * selamlga gelgenman * yeki mslman
140. balasn evlenmekke geleman * evletirmek eliden * cavladrmak
141. cavdan * Kularn salgan avc men * sizde kz bar bizda oul *
142. kznga gelgan cav men * yaln bedevning resin * Konguratdan
143. kkan tresin * Tayadan gelgan tokuzmuz * Karacanman tokuzmuz *
144. Padiah desang Tayaga * Batr desang Karacanga * ihtiyarnda
145. Baysar * Barnngd beresin * szn kanday korasn *
146. Baysarnng gitdi medeti * belinden tayd davlat *
147. kaytb ordaa girdi Barn yalguz olday grgan kzna karab:
148. Gevherim sensin mening karam sen bolmasang kim bolar? Haldan
149. soran Taya Handan sizga yav gelibdi. Karacannan ikevu
150. tala bolubdu kayssna kalab gngl birasn? Aynalay korgan ram.
151. ol vakitlarda Barn can turub syleydi * aklm boldu bol
152. meydanda imdi lal * Kalmakdn ikiside televi dnya mal * Ylay
153. birma ata gnlm bzldu * hak yaynda karar bter atacan * ibu
154. demnen z demangn dem deme * adam grsang sen znden kem deme
*
155. ylay buyurman ata gnlm bzldu * Barn cann bar da ata gam yeme
*
156. ayna manan ak yzmn greyim * hakdng salgan sresine greyin *
157. ylay birma ata, kr klayn * ol Kalmakka barb cevab bereyim *
158. yldan ylga talday boyum uzad * yarnng derti vay bahtm kesedi *
159. binip bedev her meydandan ylmayma * sava gn at kuyruun
160. rmayma * kabul klb berding Kungrat sultanna * aman bolsa
161. on drt yada kelmeyme * bolmay sava at kuyruun resin *
162. men bilemen ata, kaygr tresin * erten menin mal eesi kelgende *
163. canm ata senib cevab beresin. * Habar Altun Sa taki: * Seher
164. vakti sar atan yk artdrdng * din bilmagan Kalmaklarga
165. atdurdun * gbte deyb zar yladm elimde * munda kelib kanca
166. dnya arttrdng. * Cevab Barnng, sarab orundan turdu
167. knay belini burdu, kyktey boynun burdu, Barn dilber iki
168. kulun alga koorub, Taya Handan gelgen yavga karab, sz
169. syleb turgan ekli: * Men yladm sizni grb zar zar *
170. kp ylayman am nekir kemlik bar * erem deyip kelgen Barn cann
men idim *
171. kulak salsan men gnlmden arzi bar * Padiahdan kelgen cavlar *
172. mening aytkan bol szm * Taya Hanga aytub bar * aln bedevning
173. redi * yiitten pohta tradi * Taya Han diygan ol bolsa *
174. Barn diygan men idm * bizler bir isiz gelgan misafir * bizga alt
175. ay mhlet birad * aradan alt ay tkence * ar *
176. semiz bolsa tabdasn * ak sngsn sablasn * zerli tonum giyemin *
177. muhta men iim ciyamn * krk gnlk Bayrakka * munglu bolgan
178. Barn men * Bayrakka bam koyamn * binip bedev elgenga * armansz
179. davran srganga * krk gnilik Bayrakdan * at zp gelgenda *
180. kay Kzlba demeymin * kay bir Kalmak deymayman * baht kara
181. Barn men * Han hanunnga aytub bar * zm sovgan tiyemin. Bol
182. szn aytd. Cavylar kaytd Taya Hanng nazarna bard. Hanga
183. tiyaman deyib aytd. Karacanng yabargan cavs hem bol
184. hem sagan tiyemin deyib aytd deyib bard. Han aytd men alam deyib,
185. Karacan aytd men alamn. * Yekevleri iriti * irikileri
186. kiriti * Barn canga talasb ikisi zd boldu * sen niytasn
187. sen niytasn deyib * laf leger kp menan * dbrlegen top menan *
188. yekev yau bolub tokuz yoldng terebigetine karasa ondokuzbin gela Batr
*
189. kzl ekmen tolu Batr * ak atr kk atr * derebge barub
190. kurulub yatr * meydanda sava boldu * at barnan kanboldu *
191. zengindan sel boldu * yolgann kara saylar * takpr
192. yeni yol boldu * z znn krgn boldu * ol Barn
193. sebeb boldu * ham inan, ham inanmang. *
194. Aradan drt ay tganca Kalmaklar z znan krgn boldu.
195. Indi szn Alpamdan iiting. Bayobar atga binip Kalmakka
196. gitgan yarnn izinden.
197. Baybornng bir kulu bar idi. Adn sorsang Kultaydr idi.
198. Toksan kuldng ba iydi. Ylknng banda atr idi. (Alpami'n) Atas
199. menin anasi yalgz lmle ayrolub kalur men deyib, gelinining (ardndan)
200. gitgening aytgan yok idi. (Alpam) Tilladan eerdi inina salub kp
201. ylknng banda yatgan Kultay babasnn kana geldi. Alpam
202. yedi yaga kelgen song bir nice nasi kolunda ol bir ferzandna niyet
203. koylub aytb idi. Dldl kulun yedi cana kb idi. Bir imal
204. binse, bende bingan iymas idi. Ol Bayobar aytar idi:
205. ya meni bir er biner ya imal yel biner. Kays bahadur beni binse
kuyruunan
206. tartb turguzgan kii biner deyib dedi. unday Bayobar at ol
207. szn knglnng makul klb yrr idi. (Alpam:) Sonday Kalmakka
gitgan
208. gelininin izinen ketaman bana bir at ver dedi. Yahnng fiili benim
209. iniyiga aytb aydum balam, kp ylkn stnden tokurtub aydayn
210. sen bir tadng kanda yat. Sen nazarnda eryiit iykeninde
211. bileyim. zinga mnasb aytgan kulundu stab al. Balam sening yah
212. ikenliini bileyim. Balam iindi tanb uslasang kulundan ayrlab
213. vereyim. Kp ylknng stnen tokutub aydad. Ylk man baba canna feda
214. aylad. Hama ylklar Alpamdn stden td. znng Baybr
215. bay atasnynng kp ylksnng iinden hi bir bedevni gnl
216. kabul tutmad. Ylknn bir kara grnm songnda bir Bayobar at
217. grnd. Yelesi kulann akan, drt ayan ting baskan, kuyruunda
218. bir koltuk seksevuldung ak buzigi alga gelina kahramanng bir arka
219. kannng baknng burii Alpam yatkan, at tatung ostnan yrtb
220. te birdi. Alpam bileina koeyin yayd, sarab orunudan turdu.
221. Alpam sultan ayn on drt yanda atdn kuyruunan yolbars yaday
222. pence sald. Alpam diygan elif idi. Canvar Bayobar nardayn tizin
223. bkd. Kancalab kulan tikdi. mertebe zor sald. Alpam yubarmad.
224. Alpam alp zorluun bildirdi. unday g i nan bildurdu. Bayobar
225. atn znng vadesi var idi. Meni kuyruumnan tartb turguzgan
226. er binar deyib idi. Meer bolsa egam ol deyib tura birdi. Kultay adl
227. babas yanna geldi. Kutlu bolsun mingan atynng * sen, sen manng
228. medetin * kutlu bolsun obar atng * boynna takgan tumaryng *
229. abkanda tarkar tumarydn * her yerlerde gnlnga yarar ram, mingen
230. obarng * (Alpam) Tilleden eer sald, ift ayaln sald. Polatdan davul
231. tngrp * artna kalkan bktrp * karagay neyza bktrp *
232. astndaki obarn * z ba men ting grb * Kultay atl
233. babadan. Bindi bedevning beline * sefer kld meydanga. Taya Kalmak
iline *
234. onda munda yol binen * bol zamanda til binan * aka yzn oldurub *
235. gamka gnln toldurub * Barn canng yolunda * bingan obar
236. boldurub * Habard kimnan iitdiin. Baya Taya Han ilen Karacannyng
237. legeri Barnga talaib derbende yatar iken, seherding feyiz vaktinda
yatkan
238. iken, Karacan bir atdyng debrv kulana geldi. Gnglleri eranb
239. yerlar sza birub Karacan serab orundan turdu. Tayanng ysnnda
240. kayt * bizning yiit kayt, yakarda bin kul keleyatur * yakrda
241. bin kolga tat turgan er keleyatur * ak savutum kiyeyin * at kuyruun
242. tyeyin * kim hem bolsa Karacan adm kurumasa * bir etinan tiyglaab
a
243. boriday tiyayn * it z ala bolsada, br grsa biriger diygan Karacan,
244. her kim el ellerine kaytd. Karacan seherden tang atkanca yol yrd. Gn
245. kzarb kt. Karacan bol dbrovu grebilmad. Ald tuman art,
246. karang at kulan grmaytuun. Zemstan batur Alpamdng arva
247. gedi. Piri zor Karacan Alpamd grebilmedi. Astndaki kara
248. tulpar grd. Bayobar atn terazisi blend iken, Bayobar
249. atdan korkannan, Batrdyng susynan korkannan, yolnung gah buyanna
250. gah oyanna can tangdap kp turgan ekilde cahanda takrn grdyng.
251. Kara atn grdng * gzler kamar yzingnan * aaynn aynalsun
252. zngnan * murding hdaga gzngnan * ne grdng kara at ne
253. grdng * yurtayn dedim tepindin * kaan yemekte kem ettin *
254. Kam urmam kyn ekindin. Ne grdng * on drtde tarlan
255. asbaysn * mrdan gzm casbaysn * kamlasam kadam basmaysn * ne
256. grdng kara at ne grdng * beklar kurgan adrma * altnda
257. yolbars yatarma * kelgenler bizdan Batrm * ne grdng kara
258. at ne grdng * at omulgan termeken * kelgenler bizdan ermeken *
259. namerding kayg yermeken * ne grdng kara at ne grdng. *
260. ol vakitlarda Karacan karasa tuman ald. imal turdu. Karasa yz
261. kubaca, gz alaca, z bir on drt yaar tamaa, bir kahkl altundan
262. bir kahkl gmden, ayni on drt yada Alpam grd. Oy bayzen
263. Baysunlu zbeg * yadugar ya dua koy * alayn cann, dkeyim
264. kann. Huda yasn. * Aydn gnler sel bolsun * yldan ylga
265. bol devletim mal bolsun * mrm bolub sendey bola grmedim *
266. uru sunlu kayser unlu yol bolsun * blend derler bol Kalmakdn
267. dan * seisen bilerden bedevning tavn * kays elden kanday
268. elga barasn * kim bolarsn, sen kiyalli kut, ya beyli. * Cevab
269. Alpamdn: Ayl tarkanm bedevning beli * igenim ssenim Baysunun
270. gl * zm adm sorsang manga derler Alpam * atam adn
271. sorsan derler Baybr * kp gn boldu ben kanm ilimden *
272. Kongur kaz ukand Baysun glnden * on drt yada bedev saylab
273. ben binip * ben gelemen Barn cannng gininden * dedigenda
274. tavdan bedav otgand * sabr eylagan maksuduna yetgand * yedi
275. yada molla okub yurganda * Barn canm ol illarge gelgand *
276. ba iinde elma iken nar iken * Hak yaratkan dergahnda yar m iken *
277. iftimdan ayrlgan ben bir munglu ben * ol yarmn grgan
278. bilgen var mi ki? * Karacan kark kark gladi: Sendan baska yekev
279. idi hariydar * aulmakka bol meydanda gl gerek * kydrmekke
280. bizga unday dil kerak * gelgan yard bizdan ayrp almakka *
281. bizlardan ziyadarak belki er gerek * acuvlansam men alarman canngd *
282. teringding tgyn kzl kanngd * kayta birgil kelgan sonlu gelgen
283. yoluna * ala almas kelgen Barn yarngd * kasang at
284. salur men sonlu sngge * tursang tutulursun canm kuluma * ala
285. almas sen gelgen Barn yarngd * kayta bir ay sonlu gelgen
286. yolunga * Batr Alpamdn dima toldu, kp acuvu geldi:
287. Ibu demnan z demini dem deme * adam grsang senin zngdan
288. kem deme * bol meydanda tekebbirlig syleme * uygabn inand Kalmak,
289. gam yeme * gznde alartb cayamsn * zyngd merd, beni
290. namerd demeen sen * bol meydanda tekebbirler syleme * ol sz
menan
291. bizni korkar deysinbe * perverdigar baga sald tarlkd * Kalmak
292. klma fiili tarlkn * acuvlansam men keser men bangd * abay
293. siyasat men korkar dedingmi * balagn Barnga abiruy varlkda. *
294. ol vakitler Alpam aytad: sen tekbirlig lken syleme almak
295. gerekme, atmak gerekme. Karacan Kalmak turub ne dedi: Atsam
296. mltk atar ya kl keser. Atgand savagand koyayn ol sunlu
297. menan alsam ne eder. Karacan aytad: atmak alt atang bana
298. almak gerek dedi. ol vakitlerinde Batr Alpam tilladn kemerin
299. sedi. Bayobar atndan dt. Karacan hem tilladan kemerin sedi.
300. Batr canndan gedi. Arsday ak bilein seib yekevi Barn
301. canng yolunda cann tasaddk kld. Ikavi pelvanlikka turdu.
302. Alpam aytad: Sen al emelinge dedi. Karacan aytad: Sen al,
303. emelindi dedi. (Alpam:) Senin sakalnng ak bar, aalng ta bar. Sen
al
304. emelini dedi. Karacanga nbet birdi. (Karacan) Yolbarysday pena sald.
305. Alpam adl Sultan: Ya er-i huda Hazret Ali er murtaza deyib mahkem
306. snd. ol vakitlarnda baya adn koygan yedi kalender piri tayin
307. boldu. Yedi kamil piri gelib iki ingan esel yapt. Korganday
308. salmakd. Kara taday bardak Alpam Sultan taraf etmedi. Yan
309. basga alb grad. Arma alb geledi. Hic kzgatabilmedi.
310. Arifding zme cevizding tbme Sultan Alpam tarif etmedi.
311. Karacan Alpamga nbet birdi. c kez otgan unung evveli
312. Hudaga ylab kald. (Alpam) Yedi kamil pirine ylab, Karacannng
kemerine kol
313. sald. Tavlab tavlab kotarb inine ald. Mahgemrak ksd. (Karacann)
znan
314. burnuynan kan gitdi. Talar vakitda Karacan Kalmak yalnb yalvarp
315. bir sz sylab turubdu: * Ys bedev z devrinde aplur * Batr
316. bolgan ak kalkan yablur * sindirding belimi alding
317. canmd * izlediin Barn bolsa tabulur * yalguz idim bir
318. birvge e boldum * yalgancda garib gnglm bogrdm *
319. hudan bir bildim resulnu ber hak * be kana gn sizing menan
320. dost boldum * kanlar olsa, ziya kalr altun tak * men sylayn
321. agaynlar tinglab bak * bes gene gn sening manan dost boldum *
322. hudan bir buldum resulnu ber hak * hemeni halk etgen haksn hudaym *
323. asi bendening tokulurmu gnahim * bes gana gn sizning manan
324. dost boldum * dinim Muslumand birdur Hudayim * ol vakitlarynda
325. Alpam gnlne kyal fayda boldu: Bunu ltrgan manan karayer tolar
326. deysembe. Alla dedi, resul Alla dedi din mslman boldu, kolunu ybardi,
yedi
327. katlam bolub varp ykld. Peimiz mezgili bolganda Karacan zne gelip
328. Sultan Alpamga aytad: Ol korkanmdan dost bolub idm
329. kaytadn erasna dost boldum. Bana kelime ehadetini ret. Kelime
330. ehaetini aytb Isfahan kilin ortasna koyub kucaklab dost
331. boldu. Karacan kara atnn beline bindi. Alpam Bayobar atnng
332. beline bindi. Karacanng havlu haremine geldi. (Karacan) Dostuna hizmat
kld
333. be gn tamam aradan td. Altnc gnng yz boldu. Bahar geldi.
334. (Karacan:) Bay alt aylk yoldan benim manan dost bolmakka kelib Barn
adl
335. yarn izleyip gelkendi. Dostum cevab birsang bol gitkenden
336. gitsem, Barn yarnga yetsam, senning kelgenini bildurub bir sevinleb
337. gelsem, kalay gresin? (Alpam:) Acar bolur dostum dedi. Alpam Kara
338. canng gnlne hayal peyda boldu. (Karacan) Gel dostumnng Bayobar
339. atna minib, yaknlab Barncan tiken ak uyga yaknlab, barb: *
340. bedevmin tavdn ekali * turman bizdin yaganb * bol uyda kii bar
341. mkan * biz menan haberlagal * kara tavda bard k * gzmden
342. akd kanl ya * ak uyda benda bar bolsang * kn meydanga
343. haberla. * Sonda Barn syleydi: * garib gnglmn kuu
344. ok * misafir klman dostum yok * kim bolsang kalma yolungdan *
345. habarlarga kiim yok * gitdi medetim belimen * tayd devletim
346. kolumdan * habarlaarga kiim yok * kim bolsang kalma yolungdan. *
347. Cevab Karacan: * Bolmay sava at kuyruun reyin * adn
348. ayal Barn dilber ne dedin * meydanga sabak gz gnengden Barn
349. can * Baysun ildan sizga habar vereyim * binib bedeve her meydandan
350. gelgende * Isfahandan sansz Kalmak olganda * z on drtde
351. at Alpam * sizdi izlep bir ya olan gelganda * boynuna
352. takgan tilla tumarn * savada tarkar bingen kumarn * z on
353. drdnde ad Alpam * inanmazsan binib geldm obarn * Alpam
354. nng Bayobarnng atyn aytgansun. Barn can bakb, aydayn
355. alkayb, maydanga ykrb kd. Astna karasa Bayobar atn
356. grd. stna karasa kaynatgan temir renkli, ekli yok, gurbatl bir din
357. bilmagan kara Kalmakn grd. Barn can grp vaay derib deyib Bay
358. obar atn cramtb gonglu bozuldu. Gzynan ya tizilib: *
359. Boynuma takganm tilladan tumar * men yladm gece gndz zar zar *
360. basganngdan mandayn apan aynalsung * kaplan olub olca bolgan
361. Bayobar * men yladm gzde yam gl bolub * arttm yapkan
362. kulang sam gl bolub * kzgnanman olca bolgan Bayobar *
363. kaplan olub kalgan senmin kul bolub * men karasam besten tugan
364. ay idi * sultan aman deyb gnglm cay idi * grgeninden
365. aylanaym Bayobar * men gitganda kisir engen tay iding. *
366. Cuvab Karacan: * kl yamanlk maksudunga yetme gel * zar ylayb
367. bizni sersen etmegel * gzngden aynalayn Barn can * kub ylayb
368. ayalln etmegil * tartdym ayaldan bedevining beline * kulak sal
369. Karacanning diline * namerd mekan deyub, kaldum men gafil * yolbarsday
370. penca sald belime * Allah dedim at comuldu terlerga * z yalgz kp
371. ylayd pirlarga * namerd mekan deyib kaldum men gafil * burgut deyim
tavlab
372. urdu yerlerge * yalgancda garib gnlm ho grdm * yalgz
373. idim bir ukege e boldum * Hudan bir bildim * resulunu ber hak *
374. korkanmdang Alpam ilen dost boldum. * ol vakitlarda (Barn)
koltuunnan
375. kollab, ordaa Karacan dostun trd. Uyunda bar taamn birdi.
376. (Karacan:) Barn can bizni yahi grsang, Alpamnng dostu deseng, endi
377. dostum yanna kaytar idim. Magan sevin biyrsang dedi.
378. Barn sarab ornydan turdu, tnike kol sald, altun
379. dmeli ekmendi yanna koydu. * unda Karacan sylayd: Sening
380. atang Baysarbay dedi bar idi, anang - atang kayda gitgan dedi.
381. unda Barn zar ylab aytad: Han Hanlgn kld, fkara fikaraln
382. kld. Bizga Taya Han zorluk kld. Ar kzngd magan vermeysin
383. deyib, ar Karacanga birmaysn deyib atam anamd, bu gn gn
384. boldu, Taya Han uyga sald. (Karacan:) Bar kelda Barn Alpam dostuma
yetsam,
385. atam anam samken dese, menen dost bolgan bolmas. Menen ok hem
386. yahrak deyib mindi obarnng beline: * Aklm boldu bol maydanda
387. imdi lal * namus armann kzgalsd Konguratlar * Baysun ildin
388. mal eesi gelganda * men karasam uyun kuydu Taya Han * binib
389. bedev her maydandan gelgende * Isfahandan sansz Kalmak lgende *
390. men karasam uyung kuydu Taya Han * Baysun ilden merd Alpam
391. gelgenda * toksan kirmey bada glm solganda * ecel yetmey
392. sum sumdanm tolganda * bimeze kld azaym ferake * alt gnler
393. bizlar mhman bolganda * Padiahm iitgil mening zarm * alganda
394. ald tende canmd * bimeze klbdur zalim horaki * her mezgilge
395. yedi tokuz narm tokuz tye bir tuul ceyalmayd Kalmakka.
396. (Karacan) Dostunung derecesin blend kotarb aytb turgan idi * Ksemen
397. Kaska cellatnng ba iydi * (Karacan:) Ey Taya Han, her menzilde tokuz
nar
398. yeyturgan bolsa ahir zaman boldu. Deseng bolmaym. Tecel geldi diysang
399. bolmaym * erteng menin kulan Alla salganda * gazab klb sening
400. bang alganda * sen bilseng z yolunca olursun * her belay
401. beterni bana klarsn * atam anam di sen uyga salgan iken sen deb. *
402. Ksemen Kaska, Hanng aklnn blngenliini bildi. ukurub
403. uydaki bendelerga geldi. (Alpamn) Kayn atas Baysar Bayd, Kayn
anas
404. Altun Sa uydan karb, Ksemen Kaska Karacanga verdi.
405. Bayobar at Baysar bay tanyb mangylaynan tavab klb sarab
406. Bayobardn beline bindi. Kiynine Karacan bindi. Onung kiynine
407. Altunsa bindi. Atdng bar szld. Peri crisi menan
408. argumak Bayobar Kalmaklarga gz kld * at cumuldu ter boldu *
409. snd kamil pirlerge * kara gnlm cayrad * yetip geldi
410. Baysar * umut tikken uylarga * atdn belinden tb,
411. Barncan verdii sarfayn alb Karacan dostu Alpam dostung
412. kana ketmek boldu. * Cevab Barn: * Aklm boldu bol maydangda imdi
413. lal * men munglu men bendem deysin Hak cebbar * men munglunun sizga
414. aytar arz bar * bir zaman iken gel dostum Karacan * at
415. apkan blend takrlar * Beklerim kurgan atrlar * az menan kelgen
416. bolama * kp menan kelgen bolama * izleb bir yelgen Batrlar *
417. algan bada gl menan * nesebin bolsun hr menan * Baysun
418. atl Kungratdan * bizlerdi izleb kelgende * nice bayrak kul
419. menan * yaratgan Allah taala da * oynasam mhrim kanama * Batr
420. ankov erler kdek * din bilmagan Kalmakka * ya bolmasa sultanm, yalguz
421. gelgen bolama. * Cevab Karacan: Ibu demni z demini dem dime *
422. sultanngd hi Batrdan kem dima * bol maydanda katta sava
423. bolganda * Alpamd krk ming kuldan kem dima. * Cevab Barn: * Kara
424. nergis gzm bar * almaday kizil yzm bar * Batrm gelmesinde
425. burun * din bilmagan Kalmakka * aldab bir aytgan szm
426. bar * imdi key aklar sama * rahiming kelse nitedi *
427. gzdan akgan yama * aradan alt ay tganda *
428. zmd koygum keledi * krk gnlk yanayn * ol bayrakdng
429. bana * minb bedev ylkn * arman devran srgenm * zm
430. ugan tiyemin * krk gnculuk bayrakdan * at zb gelgende *
431. zerli tonum giyemin * muhtacmin isem giyamin * kay Kizilbas
432. demeymen * kay bir Kalmak demayman * krk gnlk bayrakdan *
433. at zb gelgenge * bahti kara Barn men * zm sugan
434. tiyamn * dostu bolgan Karacan * vade klgan munglu men. *
435. Alpamga aytub bardn Barn uyuna kaytd. Karacan Alpam
436. dostuna kaytd. * Dostuna barb gel Barnng szn aytd.
437. (Alpam:) Atam kabem sa miken dedi. (Karacan:) Ar dostum sa iken.
Sonun haberin
438. iitib, Bayobar atdng yeti gn, yedi tn soynatp, Taya Han
439. kalasna Kalmaklar, at abdurdu dalaa * yarn sald kalaga *
440. Barn cand bayrakka tikad dep, kyamat tdi araa. * Hatun
441. menan balaga * rld atdnng kuyruu * lm hakdng buyruu *
442. kalmayn Kalmak yinald * hemas Barndan umid klb yland. *
443. Kalmakdan drtyz tuksan ygrk Taya Han tarafndan karb.
Alpamn
444. hem akrb, Karacan dostu hem geldi. Sultan Alpamdng z
445. minib sgayn dese, oharn tapad. At apmakka bala tapmad. Dostu
446. Karacan turub ne dedi: Balan kaydan tapay. Yok zmz ak bir sefer, at
447. apar bala bolayk. Dostu Karacan obarga mindi. (Alpam) Karacann
Allahga
448. taprb, Bayobard Karacanga taprb, drtyz toksan bedevni
449. divan molla hatga salub. * (Alpam:) Seib edim Baysun kaladan *
muradm
450. kp bir yaratgan Allahdan * dost sebebdan Bayobard mindirdm *
451. dsmanlk klmagil dostum Karacan * apsa bedev canng kmayma *
452. sonundan at caplmaz kara atdng tokuyan * dost sebebden Bay
453. obard mindrdm * haberdan bol, bari menan younan * ac
454. menan tokunan * ylay ylay asdan alaba; urdum * kolumdagi boz
455. tarlanm ka rdm * dost sebebdan men mindrdm obard *
456. bar Karacan yaratkan hakka taprdm * yurtulaa yollab kald. *
457. Karacan sultandan fatiha ald * gln balad * mundayn
458. devran kaydad * Taya Handan alub cevab * Batr doan
459. merd Karacan * drt yz toksan bedavn * yolga bir revan eyledi. *
460. At cumuldu terlerga * snd kamil pirlerge * Karacan yollar
461. yzb barad * krk gnclk yollarga * be gn tamam bolganca *
462. yollar yredi Karacan * her yerlege bard * avlakta demin
463. aladi * al uykusun kandrb * yine mindi obarga * drt
464. yz doksan bedevge * on gnning yz bolganda * gene gelip
465. kalad * avlakda demin alad * al uykusun kandrb *
466. dostunung atn snad * gnler on be bolganda * yana yetdi
467. songnan. Ak Bulak digan bulaknng banda Kalmaklar glling klb,
468. bir sz aytb tugarn: * Men ylad m bol meydanda zar zar * kp
469. yladm bol gnlmde kemlik bar * bir sunni deyib baytak elden
470. ayrlma * suklesing aay inim Karacan * bedev deyb yau
471. yal kuyrugun tarad * nadan doan Karacan * treye yoldu
472. sorayd * tilinde alsang ilinga kayt Karacan * kalikat kazaknng
473. kayda yarayd * ayl tartdmdan bedevning beline * sende girding
474. din Muhamad dinine * bul bayrakka kulu kutdung yaralmas * atn apma
475. Karacan, kaytgil ilinge. *
476. ol vakitlarda kara, kara Bayobar atd * akl adamdan
477. ziyade etti * nazargerde bekning at, canvar Bayobar at Kalmaklar
478. din gz tb canvar mltkdan atlb ykld * Karacan
479. kam sald * Bayobar at ornnan turmad * Karacannng
480. acuv keldi. Bir koluyla kuyrukdan, bir kolunan kuladan Karacan
481. (Bayobar) alp gnlmde yklb kalgan ari savlukday grmedi. A, o deb
barb
482. kotarb drt ayanan basturub, barb koydu. mertebe kotarb
483. koydu onun sonunda, ald koluna seksavulnung karb atna urd.
484. Her yana katd. Urma deyb canvar ngir ingr kinad. Iin
485. urub kinedi * tende canm kynald * Batr toan Karacan *
486. obar aldna salb aydad * gn tn yol yrd * be
487. gn aradan td * gn yiirmi bolganda * Kk Derbend adl derbendga *
488. at kaytarar yerge yetdi * aka yzn soldurdu * gamga gnln
489. toldurdu * yirmi gnlk yolga baramay * Kalmakdng mingan
490. atlar * kaytbay turubdur derbend * kyasn salb boldurdu *
491. derbendga te kald * Kalmaklar kenge klad * Karacannng hem
492. gnlne kyal peyda boldu: * Bir gn Bayobar atka dem birsam *
493. be kuu yem birsam * durbasn alb Bayobar atdng aldna
494. barad. Bayobar atdng aldna barsa durbadan yark birub
495. rkedi * arangnan yrsanan baska nersini grmagan * durban kayda
496. grbd * tofcar manglaynan kasb kulanan basb durban *
497. Bayobarga zordan iydi * birgan yemi yemez idi * hi
498. kadirin bilmeydi * zdan akga sap barad. Onda Kalmaklar
499. glling klb: zadngn sikeyim, sennining at erken barar
500. bayrakdan deyib, Kalmaklar gllng klb syledi. Her kim ko
501. kouna kaytd. Taya Han yiberib aytd. Padiahlkdan bir trenin z,
502. at pein kimning at lr iken, kimining at gelir iken, drt yz toksan
503. Kalmakdng halinan haberdar bol deb.
504. ol At Pein tre aytad: Drt yz doksan bedevni bir derbendden
505. aldumzdan otgarb grdk. Taya Hannng tarlan atnan baka,
506. Karacannng kara atnan baka, hemasn grdk. Hemas kz
507. iken Karacannng mingan dostunun obar atn bir nice bedev
508. dedi. Bir nice yabai dedi. unu barb grsek iken. Tokuz Kalmakn yolda
509. klb yaknlab kana geldi. Karacannng gelib karasa, Alpam menan
510. dost bolgan beri, hudan bir bilgeni, resulunu ber hak bilgeni, Karacan
511. bir rekat namazn kaza taslaan yok iken, At Pein gelgen vakitde pein
512. namazn okub turgan iken, arka tarafnda baylanb turgan Bay
513. obar atdng tura kana bard. mr oyna kol salb grd.
514. Tenisini uuncu grd. Kp pein etgen Bayobar atdng karn
515. suyam kanatn grd. kp kaytb turgann grd. Atpiin Tre
516. Bayobar atdan korktu. Kayta birdi. Alamannng iine bard.
517. Drt yz toksan Kalmakdng hemesini akrub ald. Szdi kimden
518. iiting. At Pein Treden: * Iiting, ayl tartdumdan bedevning beline *
519. sefer kldk Din Muhammed yoluna * oylanaman Barn kayda sizlerge *
atd
520. apbay kaytgn Kalmak ilinga * at apkan men kaya meydan tuzlarga *
521. kiygen savutlarng gelmes tizlarga * abruy barda ilge kaytgan
522. yahrak * keyinin barargila turgan gzlarga * cemalda takir Bay
523. obar at barlkda * oylanaman Barn kayda sizlerge * cemal iken
524. Karacan * Bayobar atd tablabt * onan hem usta Alpam *
525. kan azatd bablatd * krklmasa kanat, sklmese tuya * cemalda
526. takir Bayobar * yirmi gnlk yollard * yedi gnde aklabd. *
527. ol vakitlarda Karacanng yalguz olu Dost Muhammed At Pein Trege
528. aytad: * I;bu demnen z demini dem deme * men barlikda Han atamdan
529. gam yeme * atamning yedi gnl]k alp uykusu bardur. Yedi gn ayru
bolduk
530. deb, boldurgan at demin alsin. Yar ura koyun dedi. Ondan song Karacan
531. atam yedi gnl]k alp uykusuna girer, ondan song Bayobar atni ltrb
532. kiteyik, ya ki atamnng kol ayan balab giteying. Kalmaklar unday
533. deb yarsald * unda Batr ankov er kdek atn tuavlab yiberp
534. kputtu gibi bana koyub, Karacan sapatn kulana tutb yatd.
Yatkannan
535. yasterek aga katd. Bal Dostmuhammed, Karacan olu, atasnng
stne
536. yetdi. Glsa uklab kalganln bildi. Drt yz doksan Kalmakd
537. akrub alp geldi. Karacanday atasnng iki kolun arkasna
538. kavuturub buruturup ohatp baglad. Drt yz doksan Kalmak menan
539. Bayobar atdng kana bard. Kim ald cilavdan kim ald zengindan,
Bayobar
540. atd meydanda kotarb urdu. Koldan alub gelib seksavuldng agayn.
541. Bayobar atdng drt tuyana drt kol mh'i inkay inkay, kurs
542. kurs etkzp gl mhlad. Kadab yberib kakd. Kalmaklar
543. lavlab atn mindi. Ho vakt hrrem boldu. Hemmas katar turub, At
544. Pein Treden cuvab alub, yolga revana boldu. ol gitgatnnan gitdi
545. Aradan gn td. (Karacann) Gnl karar tapmad. Avkda bolub
yatgan
546. Karacan cavlb uyand. Ban kotarb karasa grgening
547. aklin ald. Meydanda yalguz uyuklab kalubdu. Kalmaklardng gitganna
548. gn bolubdu. Atlardng tezei kuyub kalbd. avlikgan
549. albarsa, ornan turay b deyib omtulsa, kokorda yel szb boynu
550. astna tb ylay birdi. Kolunung balagann bildi. Ksmnda kalgann
bildi.
551. Emekleye emekleye Batr yaynan turdu. Karasa Bayobar at yok bir
552. syrenge grnd. Izine tb, barsa bir nice okman bir nice korkordan
553. soan Bayobarn salkasn Kalmaklar talagan idi. Bayobar
554. atdng drt tuya grnr grnbas bolub turgan iken,
555. imdi atn alaym dese, kolu bal u yerde Karacan bir sz dedi: *
556. Sargaib dostumun tanglab bir atd * at zdrb tarkatmadm kayratd *
557. drt ayakka drt kol mh kakdrb * aslm kul bolgan song
558. negizige tartdm * zm olsam ziya kalur narday gos * dostga hizmet
559. etsem tayardur bihet * drt ayakka drt kol mh kakdurub * mslman
560. men bolsam * klaman mundan i * baharda algan badng glleri *
561. vay dostumun Baysun Kungrat illeri * drt ayakka drt kol
562. mhd kakdurub * kayda gitding sultanmnng pirleri * dan bedevnin
563. manatdan saldm terliin * zaye trgenmin mrm erligin * drt
564. ayakka drt kol mh kakdurub * sz yalgan kulnung kalsn
565. syegi * admnng gnlnde kp bolar kata * belki meded bolur bir
566. bugan buta * drt ayakka drt kol mh kakdurub * obardng
567. pirisin Ylkc Ata * ol vakitlarda kulak salb dinlese * aalar bir
568. fesil klayin nal * bilgen kulga kyamatnng yolu al * kulak salb
569. drt tarafga dinlese * Allah diygan gaibdan kt bir davu *
570. anglay anglay karasa * adem diygan gmrah bende * kalenderler kiyer
571. yende * hu diyen Allahga bende * banda bar kulahlar, tayin boldu
572. hzr zinde * Karacannng yanna geldi * Karacan Tangr selamn berdi *
573. selamn aleikum ald * yedi kamil pir Karacan kulun seti *
574. kuyup turgan Karacan * (Pirler) okmanda yatkan obarga yolbarsday
575. pene sald * obard srb alad * drt ayakda drt
576. gl mh * Batr ankov yer gdek * yadnan kb bard *
577. yedi kamil pirlari * evliya enbiyaya taprb aytad: * Aynalayn
578. andazm * manglaymda kunduzum * tepemdeki yldzm * grgence
579. gn yah * Karacan adl can kuzum * yurtkanda yolung bolsun
580. deyib * hzr yoldang bolsung deyib, yurtdng ba yolbars m *
581. karavul ba kaplanm * kaplanm aman bol dedi. * Il aas
582. sultanm, can balam aman bol dedi. * Mingan bedevnin yelsun
583. deyib * armansz devran srsun deyib * ksmette kalgan Bayobar *
584. Bayrakdan zb gelsin deyib * Barn can adl can balam *
585. sultanga ift bolsun deyib * ift yaratgan pir-u bar * Barn can
586. menan sultanga * z abruy versin deyib
587. ihilten pirlari fatha birub bol munda kald. Ol onda
588. gitti * Batr kam sald * gz onangnan aynalayn Bayobar
589. meydanda kuyub yanad * drt ayakda drt kol mh *
590. gzgnangdan Bayobar * canun alub barad * azn araykday
591. aad * mrovdan kpk sad * at deryaday tad * Kara
592. can kam basd * tuya kzd obarng * tkp soktu basad *
593. bir gn tamam yol yurd * al namaz am bolganda * kamga absn
koad *
594. karakuftan bolganda * gzgnangdan hem dam obar * doru yolunu
tutalab, *
595. Karacan adl Batrn * conu kzd obardng * kyamdan dalada *
596. donkub alub kaad * oyuka gelse omkonleb * ylga gelse
597. il manglab * iki gz til manglab * mrran grsang
598. eikdey * boynu idi beikdey * kahkl bolgan ipekdey * kahkl
599. sulubay Bayobar * bazardagi makmalday * ekili sulu canvar *
600. uyga tikken ordaday * savurusu sulu canvar * mollakiygan
601. klmaday * kula sulu canvar * Rustan gelgan leenday *
602. tuya sulug canvar * altragan koyonday * azuvluu yekeli *
603. alt kula saylardan * yldrmdng vaktnday * silik etmesden
604. tade * gnn yz bolganda * baya gitkan Kalmakka *
605. ayn seher bolganda * lala vakan Kalmakka * ilahim verp muradn *
606. Karacan kovub yetedi * apman bilmey ayrad * yarkanatta
607. kayrld * bendi klgan obardan * bamdatvakti bolganda * kovalap
608. Kalmak ayrld * drt gn yz bolganda * ayni aga bolganda *
609. karsaldna karasa * Taya Hannn tarlan at * yaylbd ko
610. kanat * at obar yetgende murat * pein mezgil bolganda *
611. savrudaki amalday * tarlan atng iziynin * kovalayp yetti
612. obar at. Ota birub Bayobar * okluktan aviz salad *
613. enkide bar tarlan at * tarlan at kald kayrlb * munanda
614. otup barad * gn menan yrd, * tn menan yrd * be
615. gnnng yz bolganda * Karadan bayrnda * Dostmuhammed adl
616. yalgz * astnda bardur kara at * Karacan ati Batrdng *
617. taleb algan ferzendi * bulcan bulcan gz usunda grnd: * Gevherim
618. sin sen, sen menning karam * sen bolmasang kim bolur halden soram
*
619. Han atangdan aylansun * yalguzum sultan * bu zaman anlan
620. yalgz ram * ylasam Allahga yetgeymu dadim * senler lseng, kr
621. klmaymu kanatm * kyametlik dostumnung at kalmasun ata desen *
622. atn tartgil ferzendim * abku bedeve z devrinde abulur * Batr
623. yiit ak savutun camulur * atn tartgil, at kald deyib gam yeme *
624. Barndayn elden dilber taplr * bolmay sava at kuyruun reyin *
625. canm olum aklsz siz nideyim * Barndayn ilden dilber tabolur
626. z ilinden sulu savlab birayin * (Dostmuhammed:) Canm ata szna
kulak
627. salmaym * bol yollarda men tilingday almayn * at zgen bek
628. yiitge yol yah * Barnnan bakan almayn. * Karacannng acuvu
629. geldi * Bayobarga kam urdu * olu da kam sald. Bolda
630. kam sald * iki bedev yard * Batrlar kld nald *
631. tuyakdan kgan kara ta * akmakdayn akld * kumlardan
632. kudanlar ald * cemalda takir kara at * sra yoldu birmedi *
633. kp hafad Karacan * kp tkld Karacan * stne giygen
634. ak savut * tenine symay kirmedi * Batr kolun sermedi * Allah
635. ebru birmadi * aradan td uc saat * cemalda takir kara
636. at * henz yoldu birmadi * oldum oldum diyganda * gz gnengen
637. Bayobar * zinekike ban tikib * canvar emiranib yetib barad *
638. dusmanlk klgan olunun: * drt tur deyganda turmadng * meni ata
639. dimading * Dost Muhammad adl olunun * bir kolun ta (osha) tbedan
640. salad * bir kolun bel balgaydan alad * tileb algan ferzendden *
641. deirmenlik talarga * yalguzng tavlab urad * Dostmuhammet olun
642. ltrb * ak kln alad * kanatl kara tulparnng * kellesin
643. kesip alad * dostu bolsa onday bolsun * ey Beyler, hem olunu
644. hem atn ltrb * Batr doan Karacan * dostluknu becay kltrub *
645. bzlab gidip barad * yeti gnn yz boldu. Imdi haberni
646. kimden iitting. Taya Han Kalmakdan iiting. Drmncilar dr
647. minga karab, kp yollarda keleyatkanlarn grb, Taya Hannan
648. bir drmnci, Karacannan hem bir drmnci drmnge karab, geleyatkan
649. atn anglad. Taya Hanga derek birb drmnc ne dedi: *
650. Aslbdur Hannng devleti * kurudu kurumsak mihneti * Barn can
651. boldu Hann, aha tarlan at grnd dedi. Karacannng
652. yoluna karagan drmnc: * Boynuna takkan tilla tumar, savada
653. tarkayd, atn mingan kumar * bularga, bolmaska sylay birmeyzler *
654. bol keleyatgan senning zbeg obar. * ol gapn iitib, uydey
655. bolgan ak tbaning stne kb, Batr Alpamysh karasa, geleyatgan
656. Bayobar grd: * Moynuna takkanm tilladan tumar * seni
657. abkanlardan tarkald kumar * zn cavub znng abru almasang *
658. gz gnengnen aynalayn Bayobar * kkerub grngan tavda lalem
659. yok * gz krngen yz ming tuman bahan yok * zng aab
660. zng abruy almasang * at kotarb Allah der ki aam yok *
661. baharda agan bada glm yok * zng apkan zng abruy almasang *
662. at kotarb Allah derki inim aynm yok * ilimden ayrlganman bir sayl men
*
663. dovum ilten koltuklasang deyin men * at kter armanda koda
664. bolmad * gz gnengden aynalayn yaylgan * Konguratdng ordasn
665. yaylgan iken * Alpamnn turgan yeri belgi vade etgen Kakbal
666. Karata idi. Taya Han vezirleri ilen kengeib, ol tadan
667. kimning at burun otsa, Barn kz unung bolsun deb idi.
668. Alpam oa turar idi. Alpamdan bir mertebe aynalb, canvar
669. Bayobar mltkday umtulub ykld. Alpam sultan karab tursa, aya
670. keledey bolub iib gidibdi. Alpam klga kol sald. Kl koluna
671. srb alub Karacanga tfleb u yerde Alpam bir sz dedi: * Mslman
672. bendega yoktur ziyanm * atd grb gitdi akl kiyalm * drt ayakda
673. drt gl mhn kakdurub * merd Karacan kana megan dostlugung *
674. kellenigen keseyin, geltr imanin. * At kadirin hi bilmagan yalm *
altun
675. kase koyub igan maslm * kelleni keseyim, geltr imann * din
676. bilmagan, kana magan dostluun * atn salb bir yakka garayn tozungdu
*
677. gazab menan sarartaym yznu * drt ayakka drt gl mh
678. kakdurub * sen men deyb isendirgen zmn. * Cevab Karacan:
679. Bol gitgenden gitgenmen * meydanda tekbir etgenmen * gnler
680. on be bolganda * Ak Bulakka yetgenmen * din bilmeen kp Kalmak *
681. glslk kld bizlerge * gz gnengnen Bayobar * mltkdan atlb
682. ykld * aldna salb aydadm * mende canm kiynadm gn yirmi
683. bolganda * bayrak yayga barganmz * Kalmaklar bizdi aldad *
684. yedi gn er bolduk deyib * Batr enkov, er kdek *
685. inandm szga makul deyib * tekbir etgan Karacan * gz uykuga
686. barganda * iki kolum balapd * uyanbayda Karacan * gz gnangnan
687. obarga * drt gl mhn sablatt * beyde klb talab obard *
688. z hudana ylab * din bilmagan Kalmaklar * yolga revan aylabd *
689. uykum kanb meydanda * serab tursan urnmdan * ksmette kalganm
690. bildim * obarnng yatkanun bildim * zar ylab bardum kana *
691. etek, yenim hol boldu * gzmnan akkan yama * maydanda olub
692. kalganda * hakda yalguz men yalguz * kim keledi kama * biribar rahim
693. etti * gzmdan akgan yama * men yladm Allahga * yedi kamil
694. piriniz * Allah deyib geldi kama * ylay birma balam deyib * tayin
695. bolubdu babang deyib * yedi kamil piriniz * iki kolum boatd *
696. kur eyledim Allahga * okmanda yatgan obarga * yolbarsday
697. pene salgan man * okmandn grb alganman * Bayobarga
698. mindurub * yedi kamil pirlering * karavul ba kaplanm * kaplanm
699. yolung bolsun deyib * yurt, el ba yolbarsm * yolbarsm yolung
700. bolsun deyib * Barn can adl can balam * Alpamn bulsun
701. deyib * astngda mingen Bayobar * bizdan emes Allahdan *
702. bayrakdan zb barsn deyib * yedi piriniz * nefesler
703. klb kalganda * aradan doksan gn tganda * Tayadan gitgen
704. tarlandng * kovub yetdm songnan * ota berb Bayobar *
705. u kulaktan az salganda * tarlan at kald mayrulub * yalgz
706. olum Dost Muhammed kavlab yetdm eningen * tur diyganda turmad *
707. ata deyib tiline almad * kp yalvardm ogluma, aytganmd
708. klmad * len olum ltrdm * songra kara atm ltrdm *
709. zerli ton giydim kyavsz * kavlum yalgz buyumsuz * ak uyumnng
710. arslan * bz koyumnung bostan * yalgz olan ltrdm *
711. yalgancda men bir baht karaman * men ayrldm Dost Muhammed
712. balamdan * kr eyledim din Muhammed dinine * yalgancdan Allah
deyib
713. tb baraman. * Ol szne Alpam dostu ylab, Karacan dostu
714. hem ylab. Cevab gl Barnd: * Sultanmnng Batrmnng at gelgan
715. ohayd barb bir gz aydayn * bir kutlu bolsun aytb kaytaym. *
716. z malin kaya salb * grenlerin kolundan alub * iki beti
717. gnden * kan kakb * labn tileb * bir kolunu
718. kavuturub * yangagna kgan memesinin stne talab Barn can
719. bir sz dedi: * Aka yzng sarartb * atng gelmes deyib
720. mungaydng * z deme bayrakdan obardng * at geldi Batr,
721. gz aydn * moynuna takgan tumarng * abkanda tarkar kumarng *
722. geldi mi bayrakdan obarng * at geldi Batr, gz
723. aydn * at umulgan teringiz * savada kollar veringiz *
724. sendin aynalsn yreiniz * at geldi Batr, gz aydn. * Cevab
725. Alpam: * At omulgan kara terge * nefes vermegen apkan yerge *
726. kutlu bolsa, birga bolsun * kaytaber Barn uyunga * Kalmaklarnng
727. yzu solsun * klcmnan krgn bolsun * kutlu bolsa birga bolsun *
728. kaytaber Barn uyunga * emenden sular imesin * ayrlk
729. cebri yetmesin * namahrem gz dmesin * kayta bir Barn
730. uyunga * ol vakitlarda Barnnng cevab: * Atng geldi deyib
731. kivanb turgansndur * atng lr bolubdu * Kalmakdn elinde
732. syegng * kavab kalar bolubdu * at gelib ciydin eindi *
733. men barayn ordaga * kyn cannmdan yiber sultanm * Karacan diygan
734. dostundu * ol ciberdi keyinnan * Karacan diyen dostunu. *
735. Barn can uyga barad * koluna onlar alad * drt kuzunun
736. kuyruun * Karacan at dostunung * arkasna salad *
737. Gl Barn adl dilberi * n koluga kazan alad * Bayobar
738. yatkan dalaa * Karacan menan koulub * ykrb gidib
739. barad * Bayobar atl bedevnin * drt ayaktaki gl mhlarn *
740. ambur menan tapanlab * tapanlab sgrb alad * drt ayakdaki
741. haram kann * kartik menan sorub alad * ziyan zer zebirlar
742. koymayd * drt kuzunun kuyruklarn * kazanga salub
743. kuydurup * alka orab talad * bayrakdan gelgan obara *
744. on be gn Barn savuttu * on be gn Karacan savuttu *
745. on gn Alpam savuttu * bayrakdan gelgen obard *
746. krk akam krk gn gezdirdi * Barnnan Kalmakd bezdirdi *
747. atnng tuyan tzdrd * minib bedevin yelgende * bayrakdan
748. at gelgenda * krk akam krk gndz gezdirib * gzgngnan
749. Bayobar donen koynu grganda * Barn menan koulup *
750. Karacan menan uy * uyga bir kelgendi * Kalmakdn ilinde
751. Barnng * ak nikahn salamagn kld * kld iretti *
752. kz menan yiit yaknlasa * kim bilmayd bol adetdi * yekevi kld
753. sohbetti * sargayb tanglar atd * taze kld taharatd *
754. okudu namaz bamdatd * imdi Barn menan kengeip * elga kaytnng
755. gamin etdi. * mdi cevab Taya Handa ki, vezir azamlar
756. aytad: Taksir Han'm (Alpam) at zb geldi deyib, Barnn
757. alib giteberirmi. Kyamatmz ahir, can da azdan kad,
758. laf da hem azdan kad. Aytgan szmz klgan vademiz seninge
759. yalgan sylesek, vezir azamlar ol kanday boldu. Olay klmayk.
760. Padiahm kurumsakka Barnd berb birmayin. Nazar nzga artn.
761. Kiyninde dostunuz, toksan pehlivannz bar, at apkanng gresin
762. diygan hem bayra bolad. Pehlivanlar menan gre, pehlivanlar yksan,
763. zorluunu bilsem, unda birrmen Barnd de. Taksir. akrb
764. aytmak sizden, buyan makullatmak bizden. Alkssa, adam ybarb
Alpamn
765. akrub ald. (Alpam) Taya Hannng nazarna geldi. Taya Hannng
grgan u
766. idi. Taya Han yzne karasa, z on drt yaar olan; olan
767. diyganm yalgan, behitdan kgan glman, kahkl turub koyubdu.
Kayzer zinde
768. babas, drr lal mercan, Taya Hannng akl lal boldu. Krdngar akln
769. karasa, Alpamga temaa klb gelerden ve duvarlardan stne kt.
770. Kz tuan ey ferzendim, alt aylk yoldan, Barn yarngding izlep
771. gelding. Kp yollarga at apdng, atng zb bayrakdan geldi.
772. Allah taalang yar birdi. Barn can sizin boldu. Hemma el Barnga
773. taleb klb, yedi yurtdan pehlivan kalmay ve yldam atl kalmay gelgan
iken,
774. ya atm zb geldi deyib, ilinge kayta beresenbe. Ya pehlivanlar menin
775. tutyasnd * Alpam gnlndan aytad: Hak da yalgz, men da yalgz, bol
776. ellerde hudadan baka, Karacandan baka kimim bar. Kl merdligga belim
777. boaym. Kalmaklar namerdlik kld deyib, ey taksir, Han da oturuk
aytama.
778. Han yarl kaytarma. Taksir tutayn dedi. znng pehlivanlardan,
779. padiah bir pehlivann akrb ortaa pehlivanla kard.
780. Ortaa pehlivanla dt. Alpam hazreti Ali ahmerdanga ylab,
781. padiahnng pehlivan bir zor urub, kotarb Taya Hannng
782. aldunda pehlivann ykt. Yalgan pehlivan turmay. Yarm saat tgence,
783. padiahnng dokuz pehlivann ykt. mdi kmakka pehlivan bolmad.
Kiynine
784. karasa, Alpam Bayobar at alamann bir cetinde turur idi. Kalmak
785. larding hiyali bolgan iken, Alpamdng atn ya bayran alayk
786. zn ltreyik diygan iken, Bayobar at aldnan bargann basad.
787. Kaptaldan bargann tepedi. Ggldegen kp Kalmakd yaknlatmay turar
idi.
788. Alpam sultan mun grd. kmakka pehlivan bolmad. Atna yr
789. kld. * Batr mindi obar atka * zeynin koydu Kalmakka * leger
790. yaman kursagan * anglab Batr karasa * din bilmeyen kp Kalmak *
791. ybermesge osagan * Batrdng pes kl tutdu * klnng baldanan
792. tutub oyalanp * gah karp, gah kaytarb * uval bahakun znan
793. bolsun deyib turar idi. Baya padiahnng veziri Ksemen Kaska,
794. padiahdan bi-cevab, Alpam Batrga mltk atd. Dman bolganln
795. bilib, gn bitmagan Batrnng mltk oku demedi * klcn skrb
796. alad * sansz turgan Kalmaklar * obarga kam salad * aralasa
797. kalad * st stne kl salad * kp Kalmaknng ban ald *
798. doru gelgen Kalmakdn * kak manglaydan apad * kaptaldan gelgan
799. Kalmakdn * kellesi alb barad * aradan bir saat tganca *
800. kp savalar bolad * apkanda kl tab ald * ayralg da
801. yamand * Han menen Hanzade * bei menen beyzade * ol vakitda
802. Kalmaklar * olgan kalaga kab barb kamalgan * ol vakitda
803. Alpam sultan kp Kalmakd ldrb * Barncannng uyuna *
804. Karacan manan koulub * ol vakitde kaytb barad.
805. Haberdi kimden iitdin. Taya Handan iit: Bul uru kimnen boldu?
806. Veziri azamlar aytad: Alpamdan. Taya Han aytad: Bol uru
807. senlerden boldu, Ksemenden boldu. Ksemeni akrtb, Taya Han:
808. urunu balagan sen, senden boldu deyib, Ksemen Kaskay ltrtd.
809. Alpam Batr Barn yarna atn bayrakdan zdrb, pehlivanlarn
810. ykp, Taya Kalmakdng iline ecellisini ldrb, ecelsizini bldrb
811. doksan kara nar manan * nar stnde tr manan * ak gem i nin
812. iinde * Barn adl yarnnan * Alpam Batr atas Baysar Bay
813. manan * Ko Allah yar aytuub * anas Altun Sa manan * ylab
814. Karacan dostu manan kola * iline sefer eyledi * aka yzn
815. soldurdu * mingan narlar boldurdu * alt aylk, krk gncelik
816. yol yordu * ylab kalgan ata anas Cildali Baysun Kungrat iline
817. aman esen geldi. Ata anas manan ylab, aayn karndalar hemmas
818. ylab gelib, katta bayram toy klb * alamand giydirip * at
819. apdurdu dalaa * yarn sald kalaa * Barn cann alub gelib
820. deyib * hammas teslim kald * Alpam adl ol vakitda * nazar gerde
821. balaa * altun kabak attrd * yldam atn aptrd * pehlivan
822. yiit tutdurdu * otuz gn oyun * krk gn toyun kld *
823. Hudani bir bildi * resulunu ber hak bildi * bol klgan ilerine kran
824. klb, murad maksuduna yetdi * hama muradna yetdi ve Allah alem biz
sevab
825a. alma bal yeil suna
825b. odoknung klnde yah
826a. denden sabl cevher bak
826b. beklerdin belinde yah
827a. her kim ilinde yah
827b. yegan hem yerinde yah
828a. Alpamd yazdurubdu
828b. Ciyamuradn dilinde yah
829a. yarga bolsang bes gn ak
829b. bi sakal vaktinga yah
830a. uncan yah dedi
830b. sazga geltrd bol bah
831a. padiahnng hizmeti Huda hizmeti
831b. padiaha hizmet etganm yah
832a. bol gaplarn aytb turgan
832b. Bekmuhammed olu Ciyamurad Bah.