GRAEVINAR 57 (2005) 9 733

RAVNI KROVOVI
Ravni su krovovi jedinstvene cjelo-
vite konstrukcije sastavljene od niza
slojeva razliitih materijala i funkci-
ja koje uz ulogu stropne konstrukci-
je posljednjeg kata moraju zatititi
graevine od vanjskih utjecaja: pa-
dalina, topline, hladnoe, vjetra ...
Ovisno o odabranom rjeenju i pred-
vienim materijalima, za izolaciju
ravnog krova nagib krovnih ploha
jest 1.5-5%.
Uz ispravnu izvedbu i upotrebom
kvalitetnih materijala ravni je krov
ekonomina konstrukcija koja prua
znatno vee slobode u komponiranju
volumena i prostora.
Prema predvienoj namjeni ravne
krovove dijelimo na prohodne i ne-
prohodne.
S obzirom na raspored slojeva ravni
krovovi mogu biti:
1. Jednostruki nezraeni (topli)
krovovi
Ovi se krovovi sastoje od mnogo
slojeva koji su ispravno poloeni
jedan na drugi i u meusobnoj su
vezi. Po poloaju slojeva u konstruk-
ciji ravni krovovi mogu biti:
a) klasini - pri kojima su svi sloje-
vi krova zatieni zavrnim hid-
roizolacijskim slojem.
b) obrnuti - pri kojima se sloj top-
linske izolacije (ekstrudirani po-
listiren) nalazi iznad hidroizolacije.
Slika 1. Ravni topli klasini krov
Slika 2. Ravni topli obrnuti krov
Slika 3. Ravni hladni (ventilirani) krov
2. Dvostruki zraeni (hladni) krovovi
Ovi su krovovi takoer slojevite kon-
strukcije s pokrovnim slojem odvo-
jenim zraenim prostorom od ostalih
slojeva. Zraeni prostor mora biti
popreno ventiliran dovodnim i od-
vodnim otvorima, pri emu su dovod-
ni otvori 1/1000 tlocrtne plotine, a
odvodni otvori 1/800. Ako je irina
krova vea od 12 metara veliina
otvora mora se poveati oko 50%.
Zbog neekonominosti ovi se krovo-
vi izvode rijetko i to uglavnom u slu-
ajevima poveane insolacije i pri ve-
oj vlanosti zraka unutarnjih prostora
(>80%).
Utjecajni faktori
1. Insolacija i temperaturne
oscilacije
Godinje su razlike u temperaturi
povrine zavrnog sloja i do 100C
(-20 C - zimi do +80C - ljeti). Dnev-
ne razlike u temperaturi takoer su
velike (>60C). Ovaj utjecaj izaziva
vrlo velika dodatna naprezanja u
konstrukciji. Kako su slojevi krova
u neposrednom kontaktu, oni su iz-
loeni razliitim temperaturama a
time i razliitim naprezanjima koja
ovise o svojstvu i karakteristikama
svakoga pojedinoga sloja. Osim top-
linskih zraka povrinski sloj ravnog
krova izloen je i ultraljubiastim
zrakama koje s vremenom oteuju
veinu materijala.
2. Oborinska voda
Kia, snijeg i led mogu prouzroiti
vlaenje slojeva ravnog krova na
nepravilno izvedenim ili oteenim
podrujima ravnog krova. Najkriti-
nija podruja za pojavu ovog otee-
nja su mjesta neminovnih prodora
kroz slojeve ravnog krova (dimnja-
ci, vodolovna grla, odzranici ...) i
mjesta spojeva konstrukcija (zidovi,
ograde, nadsvjetla ...).
3. Difuzija vodene pare
Najei poloaj hidroizolacijskog
sloja jest na zavretku svih ostalih
Graevne konstrukcije
Slika 4. Shema temperaturnih promjena ravnog krova (za ljeto i zimu)
Graevne konstrukcije
734 GRAEVINAR 57 (2005) 9
Slika 5 a Difuzija vodene pare - klasian
ravni krov
Slika 5 b Difuzija vodene pare - obrnuti
ravni krov
Slika 5 c Difuzija vodene pare - ventilirani
ravni krov
slojeva. Hidroizolacijski je sloj naj-
ee materijal koji ima velik otpor
difuziji vodene pare a nalazi se, sa
stajalita fizike zgrade, na najnepo-
voljnijem mjestu. Potreban je pravi-
lan odabir i dimenzioniranje ostalih
slojeva konstrukcije, kako se ispod
hidroizolacijskog sloja ne bi konden-
zirala vodena para i time prouzroila
neeljena oteenja.
Slojevi ravnog krova
S obzirom na nabrojene utjecaje,
ravni krov u svom sastavu zahtijeva
odreene slojeve. Osim nosive kon-
strukcije, koja je ujedno i podloga,
na ravnome krovu postoje i ostali
slojevi s odreenom ulogom i odre-
eim zahtjevima.
1. Beton za nagib
Ovaj sloj osigurava najmanje nagibe
krovnih ploha prema mjestima za
odvod oborinskih voda (vodolovna
grla). Mogua je i izvedba stropne
ploe u nagibu te se u tom sluaju
ovaj sloj ne izvodi. Ako se za nagib
rabi lagani beton koji se nalazi ispod
parne brane, toplinsko difuznim pro-
raunom potrebno je provjeriti dola-
zi li do pojave neeljene kondenza-
cije. U pojedinim se rjeenjima ovaj
sloj moe nalaziti i iznad toplinsko-
izolacijskog sloja, ali tada treba biti
pravilno dilatiran zbog toplinskog
rada.
2. Parna brana
Ovaj sloj u konstrukciji ravnog kro-
va osigurava da vodena para ne ue
u sloj toplinske izolacije i da ne do-
e do sloja hidroizolacije. Ispravan
je poloaj parne brane dakle na top-
lijoj strani toplinske izolacije. Veli-
ina potrebnog otpora difuziji vode-
ne pare (*d) odreuje se prema oe-
kivanom optereenju pritiskom vo-
dene pare. Veliina difuznog otpora
parne brane mora biti znatno vea
od otpora hidroizolacijskog sloja.
Kao materijal za parnu branu najee
se rabe bitumenske trake s ulokom
metalne folije ili folije od plastinih
masa. Ispod sloja parne brane najee
se ugrauje parorasteretni sloj koji
slui za izjednaavanje pritiska na
cijeloj povrini krova. Pri oekiva-
noj veoj vlanosti zraka unutarnjeg
prostora ovaj se sloj povezuje s vanj-
skim zrakom i to odzranim elemen-
tima na povrini krova ili otvorima
po obodu graevine. Kod stambenih
graevina prostori poveane vla-
nosti (>75%) nalaze se u tlocrtnom
rasporedu mjestimino (kupaonice
...) te se para unutar parorasterenog
sloja rasporeuje na veu povrinu i
bez dodatnog prozraivanja.
3. Toplinska izolacija
Uloga je ovog sloja da smanji toplin-
ske gubitke kroz krov graevine zi-
mi, da osigura toplinsku stabilnost
krova ljeti, da osigura stacionarnost
difuzijskog toka vodene pare te da
smanji toplinski rad nosive krovne
konstrukcije.
Ispravan poloaj toplinske izolacije
je na vanjskoj strani krova iznad no-
sivih dijelova krovne konstrukcije.
Idealan poloaj bio bi iznad svih slo-
jeva ravnog krova, ali zbog karakte-
ristika veine toplinskoizolacijskih
materijala takav poloaj nije mogu
pa se kao optimalan uzima poloaj
ispod hidroizolacije. Iznimno se dio
toplinske izolacije (najvie 25%) mo-
e postaviti kao unutarnja dodatna
toplinska izolacija kod prostora koji
se zagrijavaju povremeno (kinodvo-
rane, kazalita, crkve ...). Takva pos-
tava zahtijeva detaljan toplinskodi-
fuzni proraun konstrukcije za eks-
tremne uvjete, kako bi se izbjegle
mogue tete. Za toplinsku izolaciju
ravnog krova koristimo se tvrdim
sintetskim pjenama (polistirenom,
poliuretanom), ploama od kamene
vune i ploama od staklene pjene
(foamglass). Izolacijski materijali
biljnog podrijetla kao npr. pluto ili
drvena vuna, u sluaju vlaenja i
isuivanja podvrgnuti su truljenju te
se ne preporuuju kod ravnih krovo-
va. Izuzetak su ekspandirane i bitu-
menom vezane ploe od pluta. Ovi
materijali ugrauju se uglavnom u
obliku ploa. Preporuuje se izved-
ba toplinske izolacije u dva sloja sa
Graevne konstrukcije
GRAEVINAR 57 (2005) 9 735
meusobnim preklapanjem sudara
ploa da bi se izbjegla pojava toplin-
skih mostova. Na tritu postoje i
ploe s profiliranim rubom koje omo-
guavaju izvedbu u jednom sloju s
preklapanjem spojeva. Pojedini pro-
izvoai na tritu nude i ploe koje
osiguravaju nagib krova pa beton za
nagib u tom sluaju nije potreban, a
proraunska debljina toplinske izola-
cije iz projekta mora biti osigurana
na najtanjem mjestu presjeka kroz
krovnu konstrukciju. U sluaju veeg
optereenja ravnog krova mogua je
izvedba betona za nagib iznad sloja
toplinske izolacije. Tada se izvodi
dilatiranje betona za nagib u manja
polja, a hidroizolacijski sloj ne smije
biti vrsto vezan za podlogu. Prim-
jenom staklene pjene (foamglass) ili
ekstrudiranog polistirena moemo
izvoditi obrnute (inverzne) krovove
kod kojih sloj toplinske izolacije
dolazi iznad hidroizolacije. Ekstrudi-
rani polistiren je materijal potpuno
zatvorenih strukturnih elija te ne
upija vodu i ne mijenja svojstva pod
njezinim utjecajem. Ovaj materijal
potrebno je dodatno opteretiti nasi-
pom oblutaka ( 16-32 mm) ili beton-
skim ploama. Debljina tog sloja je
5-9 cm (obluci), odnosno 4-6 cm
(betonske ploe), a odreuje se pre-
ma debljini ploa izolacije.
4. Hidroizolacija
Hidroizolacije mora sprijeiti prodi-
ranje vode na ostale slojeve krova i
prostore ispod. Za hidroizoaciju ra-
be se bitumenske hidroizolacijske
trake s ulocima od staklenog voala
(radi poveanja vrstoe), trake od
plastinih masa, itd. Postoje i hidro-
izolacijski slojevi kao premazi na
bazi prirodnih ili umjetnih smola.
Hidroizolacija u obliku traka izvodi
se kao vieslojna opna, djelomino
lijepljena ili slobodno poloena na
podlogu. Meusobni je spoj traka
varenjem ili lijepljenjem (toplo ili
hladno spajanje). Djelomino lijep-
ljene i slobodno poloene trake rabe
se na podlogama kod kojih se oekuje
rad (toplinski i dr.) koji bi mogao
prouzroiti pukotine. Takve trake
treba dodatno opteretiti. Teim za-
titnim slojem sprijeilo bi se mogu-
e podizanje zbog djelovanja vjetra.
Hidroizolacijska opna ne smije osta-
ti nezatiena osim hidroizolacijskih
materijala koji imaju izveden zavr-
ni zatitni sloj.
5. Zatitni sloj
Zbog zatite hidroizolacijskog sloja
od mehanikog djelovanja, ali i od
utjecaja insolacije i toplinskih osci-
lacija izvodimo zatitni sloj. Ravni
se krovovi dijele na neprohodne i
prohodne, a o tome ovisi i izbor za-
vrnoga zatitnoga sloja.
Prijanjih su godina izvedeni ravni
neprohodni krovovi imali zatitu
izvedenu uvaljanim ljunkom u vru-
i bitumen. S vremenom bitumen
izmeu zrna ljunka nestane pod
djelovanjem ultraljubiastih zraka,
vode i zraka te se zrnca ljunka obo-
rinskom vodom i vjetrom speru s
povrine krova. Danas se zatita
izolacije izvodi nasipom oblutaka (
16-32 mm) debljine sloja najmanje
5 cm. Zatita oblucima osigurava
mehaniku zatitu ali i zatitu od
insolacije. Na tritu postoje i zatit-
ni premazi koji se nanose na posljed-
nju izolacijsku traku i slue kao ref-
lektirajui sloj za zatitu od insola-
cije, ali ne pruaju potrebnu meha-
niku zatitu.
Prohodni ravni krovovi moraju imati
ravnu hodnu plohu koja omoguava
sigurno kretanje i titi slojeve ravnog
krova. Zatita moe biti izvedena li-
jevanim asfaltom, prirodnim ili umjet-
nim kamenim ploama te keramikim
ploicama. Lijevani asfalt moe se
postaviti na bilo koju vrstu bitumen-
ske hidroizolacije, ali treba obvezat-
no biti odvojen slobodno poloenom
bitumenskom ljepenkom ili sintets-
kom PE folijom. Ploe od prirodnog
ili umjetnog kamena mogu biti polo-
ene na sloj pijeska ili na podloke.
Podloci se izrauju od gume, plas-
tike ili betona. Podloci pojedinih
proizvoaa omoguavaju promjenu
visine kako bi se obloga mogla izrav-
nati. Keramike ploice namijenjene
vanjskom oblaganju polau se u ce-
mentni mort na betonskoj podlozi.
Zbog toplinskog je rada ovaj sloj
obvezatno odvojen od hidroizolacije
dvostrukom PE folijom i dilatiran u
polja dimenzija oko 2 x 2 metra.
Ravni zeleni krov, neprohodni ravni
krov, izvodi se sa slojevima koji omo-
guavaju rast biljaka i zatitu ostalih
slojeva krova. Debljina sloja za rast
biljaka ovisi o vrsti biljaka. Kod ovog
krova valja naroitu panju posvetiti
odabiru sloja za zatitu hidroizolaci-
je od korijenja biljaka. U slojevima
zelenog krova treba predvidjeti dre-
nani sloj koji e odvoditi prekomjer-
nu koliinu vode, ali i sloj koji e
zadravati vlagu za sunih dana. Pra-
vilno projektirani zeleni krovovi op-
remljeni su i sustavom za dovod vo-
de, kako bi se navodnjavanjem osi-
gurala dovoljna vlaga za rast biljaka.
esti su sluajevi da projektirani i
izvedeni zeleni krovovi zbog nebri-
ge i neodravanja djeluju vrlo otu-
no i naruavaju ukupnu sliku grae-
vine.
Detalji prodora i veza krova
Vrlo su esto detalji oko prodora kroz
slojeve krova (dimnjaci, slivnici,
odzranici ...) i veza krova s ostalim
elementima (ograda, nadozid i sl.)
mjesta gdje poinju oteenja. Uzrok
tome su neprimjereno projektirani
detalji i/ili nepravilno izvedeni spojevi.
Slika 6. Stvaranje "klobuka" od utjecaja
pritiska vodene pare
Rubovi krova
Rubovi krova su mjesta koja moraju
zatvarati krov na graninim linijama.
Ovisno o tome radi li se o prohod-
nom ili neprohodnom krovu te o
Graevne konstrukcije
736 GRAEVINAR 57 (2005) 9
krovu s rubnim nadozidom ili bez
njega, u praksi postoje detalji koji se
preporuuju.
Pri projektiranju i izvedbi ovih deta-
lja treba postignuti:
- da se hidroizolacijski sloj podig-
ne na odreenu visinu ili da se
zavri prepustom, kako bi se spri-
jeilo podlijevanje kie, ali i vla-
enje od topljenja snijega, te da
se ovaj sloj zatiti od insolacije
- izvedbu ruba krova kako bi se
kod krova s nasipom oblutaka
kao zavrnim slojem sprijeilo
njihovo ispiranje i otpuhivanje
- izvedbu toplinske izolacije na
nain da se prekinu toplinski mos-
tovi odnosno da se oni svedu na
najmanju mjeru
- da se otvori za rubno prozraiva-
nje parorasteretnog sloja ili ven-
tiliranog sloja hladnog krova osi-
guraju od utjecaja oborinske vo-
de te da se osigura pravilno pro-
zraivanje ovih slojeva.
Vertikalni zidovi
Osim ve opisanih rubnih detalja,
treba paziti na prijelaz hidroizolacij-
skog sloja iz horizontalne u vertikal-
nu ravninu. Prijelaz mora biti rijeen
kao blagi kut (45), to se najee
postie rubnim trakama izolacijskog
materijala (trapezni rubni umetak).
Vertikalni dio hidroizolacije takoer
treba biti zatien od ultraljubiastih
zraka i insolacije. Ultraljubiaste zra-
ke unitavaju materijal a pretjerana
ga insolacija zagrijava pa on moe
spuznuti i naborati se. Vertikalna
hidroizolacija na podlogu moe biti
lijepljena ili pridrana mehaniki na
gornjem rubu.
Dilatacije
Vrlo esto na veim graevinama ili
na spoju dviju graevina nailazimo
na dilatacijske spojnice. Detalj rje-
enja dilatacijske spojnice treba omo-
guiti pomake i u slojevima konstruk-
cije ravnog krova bez njihova ote-
enja. Najkritiniji sloj je svakako
hidroizolacijski sloj. Najsigurnije je
rjeenje s nadvienjem jer se hidro-
izolacijski sloj iz ravnine ocjedne
vode podie navie. Iznad nadvie-
nja limom se rjeava detalj koji osi-
gurava zatitu od oborinske vode te
od mehanikog oteenja i insolaci-
je. Na prohodnim krovovima gdje
nam takva nadvienja smetaju, dila-
tacija se rjeava s plastinim odnos-
no neoprenskim cijevima namijenje-
nim za tu priliku. Blago nadvienje
sloja hidroizolacije dogaa se unutar
zavrnih slojeva i ne vidi se na povr-
ini krova.
Prodori
Kroz krovnu su ravninu neminovni i
prodori koji predstavljaju kritina
mjesta. Prodori za vodolovna grla
(slivnike), prodori odzranika paro-
rasteretnog sloja, prodori ventilacij-
skih kanala, dimnjaci i ostalo nalaze
se gotovo na svakome ravnom kro-
vu. Razlog proputanju spoja uz ove
elemente temelji se u najveem bro-
ju sluajeva na nepravilnoj izvedbi.
Na tritu se danas nudi cijeli niz
proizvoda koji nam osiguravaju kva-
litetno izvoenje ovih detalja. Prob-
lemi se pojavljuju pri nepravilnoj
ugradnji elemenata i nepridravanju
propisanih uputa. Osim pravilne
izvedbe spoja hidroizolacije s ovim
elementima panju treba posvetiti i
prekidu eventualnih toplinskih mos-
tova. Ovi elementi rijeeni su za slu-
ajeve prohodnih i neprohodnih kro-
vova te prema naoj potrebi treba
odabrati i adekvatne elemente.
Svjetlosne i odzrane kupole
Krovno nadsvjetlo danas se uglav-
nom rjeava svjetlosnim kupolama
izraenim od poliesterskih materijala
s toplinski izoliranim bonim stranica-
ma i dvostrukom kupolom, kako bi
osigurali to bolju toplinsku zatitu.
Slika 7. Vodolovno grlo
Graevne konstrukcije
GRAEVINAR 57 (2005) 9 737
Na tritu postoje gotove kupole raz-
nih dimenzija i oblika koje odabire-
mo prema naim zahtjevima. Sve
elemente za spoj s ostalim slojevima
ravnog krova rijeio je proizvoa
pa se treba u potpunosti pridravati
uputa, odnosno u specijalnim slua-
jevima kontaktirati s proizvoaima
o dodatnim savjetima i detaljima.
Svi ovdje navedeni elementi ravnog
krova tema su istraivanja i razvoja
proizvodnih programa poznatih i
priznatih proizvoaa. Pri odabiru
sustava zatite ravnog krova najbo-
lja je odluka odabir sustava jednog
proizvoaa koji e nam uz osnovne
elemente za hidroizolacijsku zatitu
krova ponuditi i sav ostali pribor i
elemente za izvedbu krova. Proizvo-
ai, odnosno njihovi predstavnici,
ponudit e i listu ovlatenih izvoa-
a nakon ije ugradnje investitor do-
biva jamstvo za izvedeni rad i ugra-
eni materijal. Dogaa se, naalost
nerijetko, da se kvalitetni materijali
nepravilno ugrauju i time osim pro-
blema investitoru stvaraju negativni
publicitet kvalitetnim materijalima i
njihovim proizvoaima.
Sanacije oteenja
Posljedice neispravne konstrukcije
proizile iz projekta ili zbog loe iz-
vedbe teko se mogu ispraviti bez
veih zahvata.
Slojevi za izolaciju ravnog krova
zbijeni su i nepristupani, osim za-
vrnoga zatitnoga sloja, pa je kon-
trola pojedinog sloja i utvrivanje
oteenja vrlo teko, gotovo nemo-
gue. Kada se otkriju nedostaci tre
ba obaviti detaljan pregled i ustano-
viti uzrok te nakon toga izraditi pro-
jekt sanacije.
Pojave unutarnjih gljivica i plijesni
na unutarnjim povrinama rubnih
dijelova krova rezultat su nedovolj-
ne toplinske izoliranosti krova na
tim mjestima (toplinski mostovi).
Problem se moe rijeiti dodatnom
toplinskom izolacijom tih rubnih
podruja jer ovaj zahvat ne zahtijeva
prevelika ulaganja. Najea je pojava
proputanje vode. Ovo oteenje,
naalost, uoavamo tek u trenutku
kada je voda prodrla kroz sve sloje-
ve ravnog krova i poela vlaiti unu-
tarnju plohu stropa. Mjesto prodora
vode kroz hidroizolacijski sloj goto-
vo je nemogue ustanoviti. Voda
ulaskom ispod zavrnog hidroizola-
cijskog sloja trai i pronae put i
kroz ostale slojeve. Na svom putu
ovlai i toplinskoizolacijski sloj ko-
jemu se u tom sluaju umanjuje pred-
viena uloga (osim ekstrudiranog
polistirena i staklene pjene), a veliki
su problemi i s isuivanjem ovog sloja
nakon izvedene sanacije hidroizola-
cijskog sloja.
Pogreke pri sanaciji krova su tako-
er este. Sanaciji se esto pristupa
bez projekta sanacije krova, bez ot-
varanja i pregleda postojeih slojeva
i bez pravilne analize uzroka koji su
doveli do problema.
Najea pogreka pri sanaciji ote-
enog ravnog krova jest zamjena hi-
droizolacijskog sloja samo na dijelu
izmjenu slojeva na cijeloj dilataciji.
Druga esta pogreka je zamjena
samo hidroizolacijskog sloja. Voda
koja se prije sanacije nalazila u kon-
strukciji bit e nakon sanacije zatvo-
rena i trait e put da izae, a poslje-
dice e se vidjeti kao vlane mrlje
na podgledu stropa koje se mogu
pojavljivati i nekoliko godina nakon
sanacije, ili kao napuhnuti klobuci
na hidroizolacijskom sloju. Voda se
isuuje iz slojeva kao para te pritie
na hidroizolacijski sloj koji je ujed-
no i parna brana. Kako ne uspijeva
izai podie izolaciju. Ovo podiza-
nje moe pridonijeti i novom otei-
vanju hidroizolacijskog sloja. "Zaro-
bljena" voda moe pronai put i pre-
ma unutarnjim prostorima i stvoriti
nova dodatna oteenja. Problem se
moe rijeiti izvedbom odzranika
koji e omoguavati isuivanje kon-
strukcije i nakon sanacije, odnosno
pravilnije izmjenom svih oteenih
slojeva krova pa tako i navlaene
toplinske izolacije u kojoj se zadra-
va najvei dio vode.
Nakon izvedene sanacije krova esto
se zavrni sloj hidroizolacije ostavlja
nezatien. Djelovanje ultraljubias-
tih zraka i insolacije uvjetovat e po-
novno oteivanje ovog sloja u slje-
deih nekoliko godina.
Pri pravilnoj sanaciji oteenoga rav-
noga krova treba izmijeniti sve ote-
ene slojeve na cijeloj dilataciji gra-
evine. To zasigurno nije jeftino rje-
enje ali je jedino ispravno. Pravilno
izvedeni ili pravilno sanirani ravni
krov moe izdrati i vie desetaka
godina, uz pravilno odravanje i mi-
nimalnu sanaciju oteenja u najra-
nijoj fazi.
Mr. sc. Zoran Veri, dipl. ing. arh.
GRAEVINAR 57 (2005) 9 738
Graditeljstvo kontinentalne Hrvatske
obiljeavaju kue s blagim i strmim
kosim krovovima. esto graditelji
potkrovlja prostor ispod strmih kro-
vova namjenjuju stanovanju, iako su
nerijetko izvedeni toplinski neodgo-
varajuim izoliranim stijenama i s
laganim stropovima, u posljednje
vrijeme i bez zranog sloja za proz-
raivanje ispod pokrova.
Grijanje tako izvedenih potkrovnih
prostora je skupo, a ljeti je u njima
neprimjereno visoka temperatura. U
zimama s vie snijega na strehama
takvih potkrovlja pojavljuju se vea
smrzavanja i zaleivanja sa svim po-
sljedicama.
Posljednjih je godina projektiranje
stambenih prostora u potkrovljima
novih i starih zgrada u velikom po-
rastu. Nedostatak stanova rjeava se
adaptacijama starih potkrovlja. Pro-
daja tako dobivenih stanova esto
financira sanaciju krovita, krova ili
proelja. Ugodno stanovanje pod kro-
vom omoguuju suvremeni graevni
materijali i nova tehnika rjeenja
krovnih konstrukcija.
Projektom i izvedbom krovne kon-
strukcije iznad stambenih potkrovnih
prostora potrebno je stoga postignuti:
- osiguranu i trajnu zatitu krovne
konstrukcije i unutarnjih prosto-
ra od vlage
- optimalnu toplinsku zatitu pros-
tora u svim godinjim razdobljima
- potrebnu zvunu zatitu
- zahtjevanu zatitu od poara
- statiku sigurnost.
U suvremenoj konstrukciji strmog
krova, sa svim usporednim slojevi-
ma od pokrova do stropne obloge,
vrlo je vana i praktiki nuna tzv.
dodatna hidroizolacija (esto se na-
ziva sekundarnim pokrovom). To je
vodonepropustan odnosno vodood-
bojan sloj ispod crjepova kojim se
zajameno tite donji slojevi od nav-
laivanja kinicom, snijegom ili kon-
denziranom vodom.
Krov s dodatnom hidroizolacijom
projektira se zapravo na dva naina:
- s dva sloja zraka za prozraiva-
nje, iznad i ispod sekundarnog
pokrova (slike 1. i 2.)
- s jednim slojem zraka za prozra-
ivanje, samo iznad dodatne hid-
roizolacije (slike 3. i 4.).
Slika 1. Krov s dodatnom hidroizolacijom
i dva sloja zraka za prozraivanje
Na slici 1. prikazana je krovna kon-
strukcija sa dva sloja zraka za proz-
raivanje, s dodatnom sintetikom
hidroizolacijom, djelomino paropro-
pusnom i najee armiranom folijom.
esto se za podlogu za dodatnu hid-
roizolaciju izvodi drvena oplata iznad
rogova (slika 2.). I u tom se sluaju
za dodatnu hidroizolaciju upotrebljava
djelomino paropropusna i vodone-
propusna sintetika folija ili odgova-
rajui sloj od drugog materijala. Po-
nekad krovopokrivai za tu svrhu
upotrebljavaju bitumensku ljepenku,
to je uobiajeno u krajevima s veom
koliinom snijega odnosno kod kro-
vova pokrivenih manje sigurnim pok-
rovom s gledita zatite od oborinske
vode (drvena indra).
Slika 2. Krov s dodatnom hidroizolacijom
na drvenoj oplati i dva sloja zraka
za prozraivanje
Na slici 3. prikazana je suvremenija
krovna konstrukcija sa samo jednim
slojem zraka za prozraivanje. Kod
nje je dodatna hidroizolacija nepro-
pusna i paropropusna sintetika foli-
ja s relativnim otporom difuziji vod-
ene pare r = 0,02 m (oznaka r je pre-
ma DIN S
d
). Polae se neposredno
na rogove odnosno na toplinsku izo-
laciju koja se stavlja izmeu rogova.
Slika 3. Krov s dodatnom hidroizolacijom
na toplinskoj izolaciji i jednim
slojem zraka za prozraivanje
Na konstrukciji (slika 4.) dodatna
hidroizolacija lei na drvenoj podlo-
zi od dasaka koje prema propisima
(norma DIN 68800-2 /Holzschutz/ -
1996) ne smiju biti ire od 10 cm, na
meusobnom razmaku irokom naj-
manje 0,5 cm.
Slika 4. Krov s dodatnom hidroizolacijom
na drvenoj oplati i jednim slojem
zraka za prozraivanje
Krovne konstrukcije s dodatnom hi-
droizolacijom preporuljivo je izvesti
i onda kada se kao pokrov rabi bitu-
menska indra ili ravni lim koji lei
na drvenoj oplati (slika 5.).
Slika 5. Krov s pokrovom na drvenoj
oplati i dodatnom hidroizolacijom
na toplinskoj izolaciji
Pri naknadnoj izvedbi izolacijskih
slojeva na postojeim potkrovljima,
koja se hoe prenamijeniti u stam-
bena, potpuna i besprijekorna izved-
ba krova nije mogua ako se s krova
ne odstrane crjepovi i letve. Izmeu
rogova moe se ugraditi dodatna pa-
ropropusna folija s vrijednosti r = 0,02
KOSI KROVOVI STAMBENIH POTKROVLJA
Graevne konstrukcije
GRAEVINAR 57 (2005) 9 739
m i do nje toplinska izolacija, no ta-
da su rogovi nezatieni od vlage
(slika 6.). Prikazano je i rjeenje iz-
vedbe izolacijskih slojeva iz potkrov-
lja. To je mogue uiniti kada se ra-
di o privremenom rjeenju i kada se
moe oekivati trajnija vodonepropus-
nost pokrova. Pri kasnijoj zamjeni
pokrova, krov je potrebno opremiti
novom dodatnom hidroizolacijom
iznad rogova.
Slika 6. Krov s ugraenom dodatnom
hidroizolacijom s donje strane
Kod svih se krovova dodatna hidro-
izolacija mora izvesti do ruba vijen-
ca. Najbolje je ako se mogua zate-
ena voda odvodi na tlo ispred lije-
ba (slika 7.) Time je mogua kontro-
la vodonepropusnosti pokrova. Ako
se utvrdi mogue otjecanje vode s
dodatne hidroizolacije, treba sanirati
krovni pokrov.
Slika 7. Prikaz detalja krova uz vijenac
Dodatna hidroizolacija mora biti vo-
donepropusno prikljuena na sve
krovne elemente, kao to su to krov-
ni prozori ili dimnjaci.
Sloj zraka iznad dodatne hidroizola-
cije u sastavu konstrukcija, prikaza-
nih na slikama 1. - 5. i 7. - 8., dobije
se tzv. kontraletvama koje su visoke
3-5 cm i pribijene na rogove. Zrani
sloj ispod krovnog pokrova mora se
prozraivati vanjskim zrakom, to se
postie otvorima uz vijenac i sljeme.
Prozraivati se mora i donji sloj zra-
ka prikazan na konstrukcijama na
slikama 1. i 2. Pri dimenzioniranju
otvora za zraenje zranih slojeva
ispod pokrova i dodatne hidroizola-
cije treba potivati zahtjeve koji su
navedeni u normama o toplinskoj
zatiti graevina.
Plotina dovodnih otvora kod vije-
naca mora biti 2 tlocrta krova, ali
ne manje od 200 cm
2
na tekui me-
tar vijenca. Ukupna plotina odvod-
nih otvora mora po DIN 4108 (Wrm-
schutz) biti najmanje 0,5 tlocrtne
plotine krova.
Kod krovova u kontinentalnom dije-
lu zemlje pravilno je ako su otvori
za dovod zraka iz potkrovlja po plo-
tini jednaki ili vei od odvodnih ot-
vora. Dobro i potrebno prozraivanje
krova postie se s pomou odvodnih
otvora koji su tako izvedeni da ih
snijeg ne moe zatrpati. Stoga su dob-
ra mjesta za postavljanje odvodnih
ventilacijskih otvora stijene zabata
ispod sljemena.
Za toplinsku izolaciju strmih kosih
krovova najee se upotrebljavaju
negorivi i paropropusni materijali,
poput, na primjer, kamene i staklene
vune. Za krovove prikazane na slika-
ma 3. - 6. i 9. uvjet je velika paropro-
pusnost toplinske izolacije. Preporu-
ena U-vrijednost (U = koeficijent
provoenja topline) jest do 0,25 W/m
2
K
i nikako ne smije biti via od 0,35
W/m
2
K.
Detalj spoja krovnih slojeva na vanj-
ske zidove potrebno je rijeiti bez
toplinskih mostova jer se inae mo-
e oekivati kondenzacija u kutovi-
ma i uglovima zidnih povrina. To
se najbolje izvodi postavljanjem to-
plinske izolacije na vanjsku stranu
zidova (slika 8.).
Kod svih krovova koji su sastavljeni
od rogova i toplinskoizoalcijskih ma-
terijala vana je parna brana koja
mora biti zrakonepropusno izvedena
izmeu traka na spoju sa zidovima i
Slika 8. Prikaz detalja krova uza zid zabata
krovnim probojima. Za parne se bra-
ne najee upotrebljava PE folija,
rjee aluminijska folija. Strunjaci
graevinske fizike preporuuju par-
ne brane s visokom paropropusno-
u (r = 2 m), s obzirom na to da u
veini sluajeva iznad stambenih
prostora nije potrebna niti zahtijeva-
na vea paronepropusnost slojeva
ispod toplinske izolacije. U poseb-
nim je uvjetima ak doputeno pro-
jektirati takve krovove bez posebne
parne brane. Dovoljna je zrakonepro-
pusno izvedena obloga od gips-kar-
tonskih ploa. U takvim sluajevima
toplinska izolacija mora imati prili-
an toplinski otpor. Pravilnost tih
konstrukcija potrebno je dokazati
proraunom difuzije vodene pare.
Za stropne se obloge esto upotreb-
ljavaju gips-kartonske ploe koje se
ugrauju na drvene letve ili posebne
ZNAENJE BROJANIH
OZNAKA NA SLIKAMA 1. - 9.
1. pokrov (glineni ili betonski crjepovi)
2. letve
3. kontraletve
4. sloj zraka za prozraivanje
5. dodatna hidroizolacija s djelominom
paropropusnou (r = 3 m)
6. dodatna hidroizolacija s velikom
paropropusnou (r = 0,02 m)
7. rogovi
8. toplinska izolacija izmeu rogova
9. toplinska izolacija izmeu letava
potkonstrukcije za stropnu oblogu
10. parna brana
11. stropna obloga (gips - kartonske ploe)
12. drvena oplata
13. prorijeena drvena oplata (daske 10
cm, razmaci 0,5 cm)
14. pokrov (lim u ploama, bitumenska
indra)
15. vidljiva drvena oplata
16. sloj zraka
17. vidljiva drvena oplata
18. sloj zraka
Graevne konstrukcije
740 GRAEVINAR 57 (2005) 9
metalne profile. Izmeu letava se ug-
rauje toplinska izolacija, a na letve
najee i parna brana.
Slika 9. Krov sa stropnom oblogom i slojem
zraka za razvod instalacija a) obloga
od gipsa, b) drvena oplata
Kada se ele zadovoljiti vei zahtje-
vi to se tie zatite od poara, za
stropnu se oblogu upotrebljavaju
protupoarne gips-kartonske ploe u
jednom ili ak dva sloja. I u kupao-
nicama i kuhinjama esto se ugrau-
ju takve ploe, samo to su tada im-
pregnirane.
Stropna se obloga moe izvesti i ta-
ko da je slojem zraka odvojena od
parne brane (slika 9., dio a). U tom
se sloju zraka mogu provoditi i ins-
talacije.
Ako se zahtijeva protupoarna za-
tita krovne konstrukcije, a za strop
se eli upotrijebiti vidljiva drvena
oplata, tada se ona izvodi ispod ob-
loge od protupoarnih gips-karton-
skih ploa (slika 9., dio b).
T. Vrani
IZVOR: Informativni list Za uinkovito
rabo energije, Gradbeni intitut ZRMK
Stropne konstrukcije ispod
ventiliranih potkrovlja
Masivne konstrukcije koje granie
sa zraenim potkrovljima najbolje je
izolirati s gornje strane (slika 1.).
Na stropnoj ploi odnosno ispod to-
plinske izolacije obino nije potreb-
na ugradnja parne brane.
Slika 1. Masivni strop ispod zraenog pot-
krovlja
Kod lakih stropnih konstrukcija s
lakim montanim stropnim obloga-
ma potrebna je parna brana (slika 2.).
Vano je da je taj sloj ugraen pot-
puno zrakonepropusno.
Slika 2. Laki strop ispod zraenog tavana
Stropne bi konstrukcije trebale imati
U-vrijednost (U = koeficijent provo
enja topline) koja ne bi smjela pre-
laziti 0,35 W/m
2
K, za lake se stro-
pove preporuuje U-vrijednost do
0,25 W/m
2
K. Debljina toplinske izo-
lacije od 20 cm u takvim stropovima
nije pretjerana.
Sve stropne konstrukcije, posebno
one lake, moraju biti sasvim zati-
ene od oborinskih ili drugih voda.
Zato se preporuuje ugradnja dodat-
nog pokrova.
Stropne konstrukcije iznad
negrijanih prostora podruma
Stropovi se iznad podruma mogu
toplinski izolirati na nekoliko nai-
na. Na slici 3. prikazan je presjek s
toplinskom izolacijom iznad stropne
konstrukcije. Toplinska izolacija sas-
tavljena je od dva sloja: donjeg tvreg
i gornjeg mekeg, s kojima se sprje-
ava prijenos zvuka po konstrukciji.
Toplinska izolacija moe biti u jed-
nom sloju. Vano je da njezina sti-
ljivost nije vea od 5 mm.
Mogua su takoer i rjeenja podnih
konstrukcija izvedenih "suhim" pos-
tupkom. Tu je potrebno podnu oblo-
gu odvojiti od donjih slojeva s odgo-
varajuim razdjelnim slojem. Rjee-
nja takvih podnih konstrukcija pri-
kazuju proizvoai zvunih i toplin-
skih izolacijskih materijala.
Toplinska provodljivost stropova iz-
nad negrijanih prostora ne smije biti
vea od 0,45 W/m
2
K.
Slika 3. Konstrukcija stropa s toplinskom
izolacijom iznad armiranobetonske
ploe
Zbog potrebe vee debljine toplins-
ke izolacije, visina je svih slojeva
iznad nosive stropne konstrukcije
neto vea (14-16 cm). To se moe
iskoristiti za polaganje raznih insta-
lacijskih cijevi u stropnu konstrukciju.
Stropne konstrukcije u mokrim
prostorima
Projektiranje i izvoenje stropnih
konstrukcija sa svim potrebnim slo-
jevima, s kojima se dostie trajna
funkcionalnost, vrlo je zahtjevno za
mokre prostore. U sastavu su sloje-
va, od podne obloge do nosive stropne
konstrukcije, osim jednoga obvezat-
nog za zatitu konstrukcije i obod-
nih zidova od navlaivanja (to nisu
keramike ploice) te toplinskoizo-
lacijskog, i sloj kojim se sprjeava pri-
jenos udarnog zvuka po konstrukciji.
U praksi se iz vie razloga teko bes-
prijekorno izvode bitumenske hidro-
izolacije ispod plivajuih estriha.
Stoga se takva izolacija zamjenjuje
tzv. "alternativnom" hidroizolacijom
koja se, iz vodotijesnoga tanjeg slo
STROPNE I PODNE KONSTRUKCIJE
Graevne konstrukcije
GRAEVINAR 57 (2005) 9 741
Slika 4. Stropna konstrukcija u mokrim
prostorima
ja, prevlai po plivajuem estrihu
(slika 4.). Navedeni sloj mora biti
vodotijesno spojen na podne proboje
(sifone i izljeve) i zidove s poseb-
nom elastinom brtvenom trakom.
Na takav se sloj lijepe keramike
ploice.
Podne konstrukcije na podu - u
suhim i mokrim prostorima
Podne se konstrukcije na tlu po svom
sastavu od konstrukcija iznad negri
janih podruma razlikuju samo po to
me to imaju nosivu podlogu, obino
od betona, s ugraenom hidroizola-
cijom (slika 5.).
Slika 5. Podna konstrukcija na tlu
Slika 6. Podna konstrukcija s dijelom toplin-
ske izolacije ispod betonske podloge
Posebno se u podrumskim prostori-
jama preporuuje podignuti hidroi-
zolaciju i na zidove, do visine goto-
vog poda. Hidroizolacija se najee
izvodi od bitumenskih traka poloe-
nih na zaglaenu povrinu. U poseb-
nim se primjerima moe izvesti top
linska izolacija (ekstrudirani polisti-
ren) i ispod betonske podloge (slika 6.).
Stropne konstrukcije iznad
otvorenih prolaza
Stropne konstrukcije koje granie s
vanjskim zrakom zahtijevaju poseb-
no dobru toplinsku izolaciju. Njiho-
va U-vrijednost ne bi smjela prela-
ziti vrijednost od 0,35 W/m
2
K.
Najbolje je ugraditi toplinsku izola-
ciju na donjoj strani stropa. Dio top-
linske izolacije moe posluiti i kao
Slika 7. Stropna konstrukcija iznad
otvorenih prolaza
zvuno izolacijski sloj ispod pliva-
jueg estriha (slika 7.).
T. Vrani
Prva plus-energetska zgrada na svi-
jetu ima proelje obloeno valovitim
ploama od Plexiglasa, koje iskori-
tavaju Sunevu energiju i istodobno
slue kao oblikovni element.
Graditelj Erwin Kaltenegger nazvao
je svoj pilot-projekt Gemini prema
svemirskoj kapsuli, koja je lansirana
u orbitu prije otprilike 40 godina. U
Schlossparku opine Weiz u tajerskoj
sagraena je prva plus-energetska
kua na svijetu. To je prva kua koja
pohranjuje vie energije nego to je
troi. Nakon razdoblja istraivanja,
koje je trajalo 7 godina i u kojem su
angairani brojni strunjaci na izradi
projekta, te uz potporu Europske unije i
pokrajine tajerske, u svibnju 2003.
dovrena je gradnja ove futuristike
kue. Za proelje su upotrijebljene
valovite ploe Plexiglas Heatstop.
Dozirano proputanje svjetla kroz
ovaj materijal omoguuje da se akti-
vira solarno sae iza ploa. Materijal
Slika 1. Plus-energetska zgrada u Schlossparku
je funkcionalan i istodobno zadovo-
ljava estetske kriterije.
Na krovu se nalaze krila s fotonapon-
skim modulima za prikupljanje Sun-
eve energije te kolektori tople vode.
Najvei kut okretanja je 200, to
omoguuje optimalno usmjeravanje
modula prema Suncu. Iskoritavanje
Suneve energije vee je za 55 posto
u odnosu na statine solarne ureaje.
Za zagrijavanje stana od otprilike 125
m dovoljno je 19 arulja od 100 W.
Kuno raunalo upravlja, regulira i
nadzire sve sustave. Senzori u pros-
torijama stalno analiziraju rasvjetu,
temperaturu i prisutnost osoba. Kad
se registrira da se nitko ne nalazi u
prostoriji 10 minuta grijanje se sma-
njuje, a svjetlo iskljuuje.
tednja energije
STANOVANJE U PRVOJ PLUS-ENERGETSKOJ ZGRADI NA SVIJETU