Gii quyt tranh chp thng mi trong khun kh

WTO : Lun vn ThS. Lut : 60 38 60 / L Th Hng

Hi ; Nghd. : PGS.TS. Hong Phc Hip

MC LC CA LUN VN


Trang
Trang ph ba
Li cam oan
Mc lc
Danh mc t vit tt
Danh mc cc bng
Danh mc cc biu
M U 1
Chng 1: NHNG VN C BN V GII QUYT
TRANH CHP THNG MI TRONG
KHUN KH WTO
4
1.1. Tng quan qu trnh hnh thnh v pht trin ch nh gii
quyt tranh chp thng mi ca WTO
4
1.1.1. Khi nim tranh chp thng mi trong khun kh WTO 4
1.1.2. Qu trnh hnh thnh v pht trin ch nh gii quyt tranh
chp thng mi ca WTO
7
1.1.2.1. Giai on t 1948 - 1995 7
1.1.2.2. Giai on t 1995 n nay 9
1.2. H thng gii quyt tranh chp ca WTO 10
1.2.1. Mc tiu ca hot ng gii quyt tranh chp ca WTO 10
1.2.2. Cc nguyn tc c bn ca hot ng gii quyt tranh chp
ca WTO
15
1.2.3. Quyn ti phn ca WTO 17
1.2.3.1. Phm vi quyn ti phn chung 17
1.2.2.2. Quyn ti phn bt buc 18
1.2.4. Cc bn nguyn n, b n v bn th ba DSMWTO 18
1.2.5. Cc loi n kin v nhng lp lun cn c trong qu trnh
gii quyt tranh chp ti WTO
19
1.2.6. Cc thit ch tham gia h thng gii quyt tranh chp ca
WTO v Quy tc o c ngh nghip
21
1.2.7. Cc phng php gii quyt tranh chp v trnh t, th tc t 23
3

tng ti WTO
1.2.7.1. Cc phng php gii quyt tranh chp 23
1.2.7.2. Trnh t, th tc t tng ti WTO 27
1.2.8. Cc thnh vin l nc ang pht trin trong DSM/WTO 30
1.2.9. Vng m phn ha v tin trnh pht trin h thng gii
quyt tranh chp ca WTO
33
Chng 2: THC TIN GII QUYT TRANH CHP
CA WTO
36
2.1. Tng quan v thc tin gii quyt tranh chp ca WTO 36
2.1.1. Thc tin gii quyt tranh chp theo lnh vc 37
2.1.1.1. Tranh chp trong lnh vc thng mi hng ha 38
2.1.1.2. Tranh chp trong lnh vc thng mi dch v 42
2.1.1.3. Tranh chp trong lnh vc thng mi lin quan n quyn s
hu tr tu
45
2.1.2. Thc tin cc nc ang pht trin tham gia vo DSM/WTO 46
2.1.3. Khng co v thc hin phn quyt ca DSB 49
2.2. nh gi thc tin gii quyt tranh chp ca WTO 51
2.2.1. u im 51
2.2.2. Hn ch 55
2.3. Bi hc kinh nghim cho Vit Nam t thc tin gii quyt
tranh chp ca WTO
60
Chng 3: H THNG GII QUYT TRANH CHP
CA WTO V NHNG C HI, THCH THC
I VI VIT NAM TRONG QU TRNH
THC THI QUY CH THNH VIN WTO
62
3.1. C hi v thch thc i vi Vit Nam khi gia nhp WTO v
tham gia gii quyt tranh chp ca WTO
62
3.1.1. C hi 62
3.1.2. Thch thc 67
3.2. Phng hng v gii php hon thin chnh sch v php
lut Vit Nam nng cao hiu qu s dng DSM/WTO
72
3.2.1. Phng hng hon thin chnh sch v php lut Vit Nam
nng cao hiu qu s dng DSM/WTO
72
3.2.2. Mt s gii php hon thin chnh sch v php lut Vit Nam
nhm nng cao hiu qu s dng DSM/WTO
74
3.2.2.1. Gii php v xy dng php lut 74
3.2.2.2. Gii php v t chc b my 77
3.2.2.3. Gii php tng cng ngun nhn lc 78
5

3.2.2.4. Tuyn truyn v ph bin kin thc v WTO 80
3.2.2.5. Nghin cu, vn dng thnh cng nhng u i v bi hc
kinh nghim ca WTO dnh cho cc nc ang pht trin
81
3.2.2.6. Tch cc theo kin v chun b tt ti liu t tng 81
3.2.2.7. Chun b tt v ti chnh khi theo kin 82
KT LUN 84
TI LIU THAM KHO 86
7

M U
1. L do chn ti
Tranh chp thng mi quc t l vn kh trnh khi i vi Vit Nam trong qu
trnh hi nhp. So vi nhiu nc, k c cc nc trong khu vc th Vit Nam tham gia
vo thng mi ton cu khi cc quy tc v chun mc thng mi quc t v c bn
c hnh thnh v pht trin. V vy, i vi Vit Nam, mt vn rt quan trng l
ngay t khi bt u tham gia hi nhp kinh t th gii cn phi nghin cu, tm hiu
nhng lut l thng mi quc t tn dng tt c hi ng thi trnh nhng ri ro
php l khng ng c.
Ngy 11/01/2007, Vit Nam chnh thc tr thnh thnh vin th 150 ca T chc
Thng mi Th gii (WTO). Bc vo "sn chi chung" WTO, tt yu chng ta phi
nghin cu, tm hiu cc lut l, quy tc ca WTO, trong c cc quy nh v gii quyt
tranh chp thng mi nhm ch ng tham gia thng mi quc t, hn ch ri ro v
bo v tt hn quyn li ca Vit Nam.
V nhng l do trn, vn : "Gii quyt tranh chp thng mi trong khun kh
WTO" l mt hng nghin cu c ngha v l lun v thc tin trong bi cnh hin
nay ti Vit Nam. Do vy, em chn vn ny lm ti cho lun vn tt nghip
ca mnh.
2. Tnh hnh nghin cu ti
Trong nhng nm gn y, vn gii quyt tranh chp trong WTO c mt s
cng trnh nghin cu:
trong nc c D n H tr thng mi a bin (MUTRAP) do Lin minh Chu
u ti tr, B Cng thng phi hp thc hin; D n h tr ci cch php lut Vit
Nam (LERAP) ca C quan hp tc pht trin quc t Canada (CIDA), B T php
phi hp thc hin; D n H tr Thc y Thng mi (STAR) l d n h tr k
thut do C quan H tr Pht trin Quc t Hoa K (USAID) ti tr. Cc d n ny
u c nhiu hot ng, nghin cu, o to lin quan n cc quy nh ca WTO,
trong c ch nh gii quyt tranh chp thng mi ca WTO.
Ngoi ra c mt s cng trnh trong nc nghin cu, nh: "Cc nc ang pht
trin vi c ch gii quyt tranh chp ca T chc Thng mi Th gii", ca TS
Nguyn Vnh Thanh, ThS. L Th H, Nxb Lao ng x hi, 2006; "Vi nt v cc quy
tc v th tc gii quyt tranh chp theo WTO", ca Trn Mai Hng, Tp ch Dn ch
v php lut, (s chuyn ), 2004;
Cc cng trnh v nhng bi vit nu trn c cp n nhng kha cnh khc nhau
v c ch gii quyt tranh chp thng mi quc t ca WTO. Tuy nhin, cha c mt
cng trnh no nghin cu su v thc tin gii quyt tranh chp thng mi trong khun
kh WTO v rt ra bi hc kinh nghim cho Vit Nam. nc ngoi, cc ti liu v
gii quyt tranh chp ca WTO c tng i nhiu v ph bin nhng hu ht u
c vit bng ting nc ngoi. V vy, trong xu th hi nhp hin nay, vic nghin
cu mt cch c h thng v vn ny mang ngha l lun v thc tin su sc.
3. Phm vi nghin cu ca ti
Lun vn tp trung nghin cu thc tin gii quyt tranh chp thng mi trong
khun kh php lut WTO v rt ra bi hc kinh nghim cho Vit Nam. Lun vn
khng tp trung nghin cu vn tc nghip trong gii quyt tranh chp, quy tc o
c ngh nghip v thc tin thi hnh quyt nh gii quyt tranh chp ca Ban hi
thm, C quan phc thm.
4. Phng php nghin cu
9

lm r vn trn, chng ti s dng phng php phn tch, tng hp, i chiu
so snh. Cc phng php c th ny c thc hin trn nn tng ca phng php bin
chng, trn c s cc quan im, ng li kinh t ca ng v chnh sch i ngoi v
quan im hp tc, hi nhp kinh t quc t, gn vi mc tiu xy dng nn kinh t th
trng theo nh hng x hi ch ngha.
5. Nhng ng gp ca lun vn
L mt ti v gii quyt tranh chp thng mi quc t, qua nghin cu, phn tch
h thng gii quyt tranh chp thng mi ca WTO lun vn gp phn khi qut ha v
gii thiu h thng gii quyt tranh chp thng mi ca WTO hin nay; nhn nh, nh
gi, phn tch, so snh, t a ra nhng kin ngh nhm nng cao hiu qu s dng h
thng gii quyt tranh chp ny i vi Vit Nam.
6. Kt cu ca lun vn
Ngoi phn m u, kt lun v danh mc ti liu tham kho, ni dung ca lun vn
gm 3 chng:
Chng 1: Nhng vn c bn v gii quyt tranh chp thng mi trong khun
kh WTO.
Chng 2: Thc tin gii quyt tranh chp thng mi ca WTO.
Chng 3: H thng gii quyt tranh chp thng mi ca WTO v nhng c hi,
thch thc i vi Vit Nam trong qu trnh thc thi quy ch thnh vin WTO.

Chng 1
NHNG VN C BN V GII QUYT
TRANH CHP THNG MI TRONG KHUN KH WTO
1.1. Tng quan qu trnh hnh thnh v pht trin ch nh gii quyt tranh
chp thng mi ca WTO
1.1.1. Khi nim tranh chp thng mi trong khun kh WTO
T chc Thng mi th gii (WTO) quan nim tranh chp thng mi l tranh
chp phm vi quc t, c dng ch cc bt ng gia cc nc thnh vin
WTO khi mt nc cho rng quyn li ca mnh theo mt hip nh no ca WTO
b trit tiu i hay b xm hi do vic mt nc thnh vin khc p dng mt bin
php thng mi hoc khng thc hin mt ngha v (khiu kin vi phm); hoc khi
vic t c mc tiu ca hip nh b cn tr, trit tiu hoc suy gim quyn li
thng mi do bin php thng mi ca mt thnh vin bt k l bin php ny c
tri vi ngha v thnh vin hay khng (khiu kin khng c vi phm); hoc khi c bt
k tnh tit no em li thit hi v quyn li hay cn tr t mc tiu hip nh (khiu
kin tnh hung). Hn na, mt bt ng ch tr thnh mt tranh chp ca WTO khi n
c chnh thc thng bo cho Ban th k WTO.
Nh vy, trong khun kh WTO, tranh chp thng mi c hiu l bt ng
gia cc thnh vin WTO lin quan n vic thc hin cc quyn v ngha v theo cc
Hip nh v tha thun ca WTO v bt ng ny c thng bo chnh thc cho
Ban th k WTO.
T nh ngha trn, c th rt ra mt s c im ca tranh chp thng mi trong
khun kh WTO nh sau:
Th nht, tranh chp thng mi trong khun kh WTO l tranh chp thng mi
quc t lin quc gia, lin chnh ph;
Th hai, cc bn tranh chp l thnh vin WTO. Cc t chc quc t, cc c nhn,
php nhn khng th l mt bn ca tranh chp;
11

Th ba, khch th ca tranh chp lun lin quan n vic thc hin cc quyn v
ngha v theo cc hip nh v tha thun ca WTO;
Th t, tranh chp phi c gii quyt theo c ch gii quyt tranh chp ca WTO
(DSM).
Tranh chp thng mi l mt trong nhng h qu ca hot ng thng mi, c bit
l trong thng mi quc t (do xung t php lut, bt ng ngn ng...). V vy, gii
quyt tranh chp pht sinh l mt nhu cu tt yu khch quan.
Gii quyt tranh chp thng mi trong khun kh WTO theo ngha chung nht c
th hiu l cch thc, phng php hoc cc hot ng ca WTO iu chnh cc
bt ng, cc xung t gia cc thnh vin WTO lin quan n vic thc hin cc
quyn v ngha v theo cc hip nh v tha thun ca WTO nhm khc phc v loi
tr cc tranh chp pht sinh, bo v quyn v li ch hp php ca cc thnh vin.
1.1.2. Qu trnh hnh thnh v pht trin ch nh gii quyt tranh chp thng
mi ca WTO
H thng gii quyt tranh chp ca WTO l s i mi v k tha cc quy nh v
gii quyt tranh chp ca h thng thng mi a phng trc trn c s ca
GATT 1947. Qu trnh hnh thnh v pht trin ch nh gii quyt tranh chp thng
mi ca WTO c th chia lm hai giai on l giai on t 1948-1995 v t 1995 n
nay.
1.2. H thng gii quyt tranh chp ca WTO
1.2.1. Mc tiu ca ch nh gii quyt tranh chp ca WTO
Mt hip nh quc t s khng c nhiu gi tr nu cc bn k kt khng tun th cc
ngha v ca hip nh ny. Do , tng gi tr thc tin ca cc cam kt m cc bn
k kt chp thun trong hip nh quc t, ch nh gii quyt tranh chp ca WTO
c xy dng hng ti cc mc tiu sau:
Bo ton cc quyn v ngha v ca cc thnh vin WTO (iu 3.2 DSU).
Lm r quyn li v ngha v thng qua gii thch (iu 17.6 DSU v IX: 2 Hip
nh WTO)
Gii php u tin l thng lng trc tip (iu 11 DSU)
Gii quyt tranh chp nhanh chng (iu 4.3 v iu 6.1 DSU)
Cm quyt nh n phng (iu 23 DSU)
Tnh cht bt buc (iu 23.1 DSU)
1.2.2. Cc nguyn tc c bn ca hot ng gii quyt tranh chp ca WTO
L mt c quan gii quyt tranh chp ca WTO, DSB hot ng trc ht phi
theo cc nguyn tc xuyn sut v ch o mi hot ng ca WTO. l cc nguyn
tc khng phn bit i x, nguyn tc thng mi ngy cng phi t do thng qua
m phn, nguyn tc to ra mi trng cnh tranh bnh ng v tnh d d on.
Ngoi cc nguyn tc chung ni trn, khi gii quyt tranh chp, DSB cn da trn
nhng nguyn tc sau:
Nguyn tc bnh ng gia cc nc thnh vin tranh chp;
Nguyn tc ng thun nghch;
Nguyn tc i x u i i vi cc nc ang pht trin v chm pht trin;
1.2.3. Quyn ti phn ca WTO
1.2.3.1. Phm vi quyn ti phn chung
iu 1.1 DSU quy nh DSM ca WTO c quyn ti phn i vi mi tranh chp
gia cc thnh vin WTO pht sinh t cc hip nh ca WTO (ghi Ph lc 1 DSU).
1.2.2.2. Quyn ti phn bt buc
13

Quyn ti phn ca WTO l bt buc i vi cc thnh vin WTO. Cc bn tranh
chp phi tun th DSU (iu 23.1 DSU). Khc vi cc h thng gii quyt tranh
chp quc t khc l cn phi c s ng ca cc bn, gia nhp WTO l s tha
nhn quyn ti phn bt buc ca WTO ri.
1.2.4. Cc bn nguyn n, b n v bn th ba trong DSM/WTO
Ai c th tr thnh mt Bn (nguyn n, b n) trong v tranh chp v Bn th
ba (c quyn v li ch lin quan)? Cu tr li l ch c thnh vin WTO mi c
quyn tip cn, s dng DSM ca WTO. Cc nc quan st vin, cc t chc quc t
khc, cc chnh quyn a phng v khu vc khng c php khi kin theo DSM
trong WTO.
1.2.5. Cc loi n kin v nhng lp lun cn c trong qu trnh gii quyt
tranh chp ti WTO
n kin vi phm (iu XXIII: 1 a GATT 1994)
y l dng n kin u tin v cng l loi n kin ph bin nht. Loi n
kin ny yu cu phi c s trit tiu hoc lm suy gim li ch do mt thnh vin
khc khng thc hin ngha v ca mnh theo GATT 1994.
n kin khng vi phm (iu XXIII: 1 b)
n kin khng vi phm c th c s dng phn i bt k bin php no m
mt thnh vin WTO p dng ngay c khi n khng mu thun vi GATT 1994 min l
n dn ti trit tiu hoc suy gim li ch ca nguyn n.
n kin tnh hung (iu XXIII: 1c)
Kin bt c tnh hung no min l tnh hung lm trit tiu, suy gim li ch
(iu 3.8 DSU). Tuy mt s khiu kin tnh hung c a ra trong GATT trc
y nhng cha c khiu kin no dn ti bo co ca Ban hi thm. Trong WTO,
iu XXIII: 1c ca GATT 1994 vn cha c bn khiu kin no vin dn ti.
1.2.6. Cc thit ch tham gia h thng gii quyt tranh chp ca WTO v Quy
tc o c ngh nghip
a) Cc thit ch tham gia h thng gii quyt tranh chp ca WTO
C quan gii quyt tranh chp DSB
i hi ng l c quan ng thi thc hin trch nhim ca DSB (iu IV:3
trong Hip nh ca WTO).
Ban hi thm (Panels)
Ban Hi thm l c quan bn t php vi t cch l thit ch chu trch nhim xt
x cc tranh chp gia cc thnh vin. Ban Hi thm khng phi l c quan thng trc
m c thnh lp cho mt tranh chp c th xem xt cc kha cnh v tnh tit v
php l ca v kin v np bo co ln DSB, trong nu r kt lun ca mnh l liu
vic khiu kin ca bn khiu kin c c s khng v cc bin php hoc hnh vi b phn
i c ph hp vi WTO hay khng.
C quan phc thm (AB)
Khng ging cc Ban Hi thm, C quan Phc thm l c quan thng trc gm
by thnh vin do DSB ch nh, c giao trch nhim xem xt li cc kha cnh
php l trong cc bo co ca Ban Hi thm.
Cc thit ch khc
Ngoi nhng thit ch k trn, cc thit ch sau y cng c th b li cun vo
qu trnh gii quyt tranh chp ca WTO, gm: Tng Gim c; Ban Th k ca WTO;
Trng ti vin; cc chuyn gia (cung cp thng tin, t vn cho Panels) v cc nhm
cng tc chuyn bit (nhm gim st hng dt may theo Hip nh ATC, nhm chuyn
15

gia thng trc theo Hip nh SCM, nhm chuyn gia r sot theo iu 13 DSU v
iu 11.2 Hip nh SPS...).
b) Quy tc o c ngh nghip
Theo DSU, nhng ngi c yu cu tham gia qu trnh gii quyt tranh chp vi t
cch l hi thm vin, thnh vin C quan Phc thm hoc cc trng ti vin phi thc
hin nhim v mt cch v t v c lp.
1.2.7. Cc phng php gii quyt tranh chp v trnh t, th tc t tng ti
WTO
1.2.7.1. Cc phng php gii quyt tranh chp
DSU cho php gii quyt tranh chp thng qua: tham vn (iu 4); mi gii, trung
gian, ha gii (iu 5); Panels; Phc thm (AB) (iu 6-20) v Trng ti (iu 25).
a) Cc phng php ngoi ti phn
Tham vn (iu 4 DSU)
Khi c mt tranh chp pht sinh, nu thnh vin WTO c quyn li b vi phm la
chn vic gii quyt bng c ch ca WTO th th tc u tin c tin hnh l tham
vn (iu 4 ca DSU). Cc cuc tham vn song phng to cho cc bn mt c hi
tho lun vn v tm ra mt gii php tha ng cho cc bn m khng phi tranh
tng (iu 4.5 ca DSU). Khi cc cuc tham vn bt buc khng em li c mt
gii php tha ng cho cc bn trong vng 60 ngy th bn khiu kin c th ngh
c xt x thng qua Ban Hi thm (iu 4.7 ca DSU).
Hai c s php l dn ti ngh tham vn cho mt tranh chp l iu 22.1,
iu 23.1 ca GATT 1994.
ngh tham vn phi c trnh bng vn bn, trong , bn khiu kin phi xc
nh cc vn gy tranh ci v cc c s php l (iu 4.4 ca DSU).
Bn b khiu kin (l bn c ngh tham vn) c ngha v chp thun xem xt
mt cch thin ch ngh tham vn cng nh c gng to c hi tham vn (iu
4.2 ca DSU). Cc cuc tham vn thng din ra ti Geneva v b mt (iu 4.6 ca
DSU).
Trng hp khn cp bao gm cc vn lin quan ti hng ha d h hng, cc
thnh vin phi bc vo tham vn trong khong thi gian khng qu 10 ngy sau ngy
nhn c ngh tham vn. Nu cc cuc tham vn khng gii quyt c tranh chp
trong khong thi gian 20 ngy k t ngy nhn c ngh th bn khiu kin c th
ngh thnh lp mt Ban Hi thm (iu 4.8 ca DSU).
Mi gii, ha gii v trung gian (iu 5 DSU)
Mi gii, ha gii v trung gian l nhng th tc c tin hnh t nguyn, b mt v
khng lm phng hi n quyn ca bt c bn no trong nhng bc t tng tip
theo. Th tc ny c th tin hnh bt c lc no, k c khi Ban Hi thm tin hnh t
tng nu cc bn tranh chp ng .
Trung gian, ha gii v mi gii c th c thc hin vo bt k thi im no (iu
5.3 ca DSU), nhng khng trc yu cu tham vn v c gi b mt.
Khi th tc mi gii, ha gii hoc trung gian c tin hnh trong thi hn 60
ngy k t ngy nhn c yu cu tham vn, bn nguyn n phi cho php mt thi
hn l 60 ngy k t ngy nhn c yu cu tham vn trc khi yu cu thnh lp
Ban Hi thm. Tuy nhin bn nguyn n cng c th yu cu thnh lp Ban Hi
thm nu cc bn tranh chp cng cho rng mi gii, ha gii hoc trung gian khng
th gii quyt c tranh chp.
b) Phng php ti phn
Ti phn ti Ban Hi thm (Panels)
17

Nu cc bn tham vn hoc ha gii khng thnh th vic thnh lp Nhm chuyn
gia s c tin hnh. Thi hn d kin lp mt nhm chuyn gia l 45 ngy v h
c su thng hon thnh cng vic ca mnh. Nhm chuyn gia c nhim v gip
C quan Gii quyt tranh chp a ra nhng quyt nh hoc khuyn ngh v v tranh
chp c th . c th a ra quyt nh, nhn xt ca mnh v v tranh chp,
Nhm chuyn gia phi da trn cc hip nh c vin dn, cc ti liu, thng tin do
cc bn cung cp v t cc ngun thng tin khc nhau.
Bn bo co cui cng ca nhm chuyn gia v nguyn tc phi c thng bo ti cc
bn tranh chp trong thi gian su thng. Trong trng hp khn cp, nht l khi lin quan
n cc vt phm d hng, thi hn ny gim xung cn ba thng.
Ti phn ti Phc thm (Appeals)
Nguyn n, b n c th yu cu phc thm quyt nh ca Panels. Yu cu
phc thm phi da trn nhng kha cnh php lut quc t nh cch gii thch php
lut; p dng n l thng mi quc t, quyt nh c hiu lc ca WTO v khng
nhm xem xt li cc tnh tit, ni dung vn c xc nh r giai on Nhm
chuyn gia.
Mi yu cu phc thm do ba trong s by thnh vin ca C quan Phc thm
thng trc gii quyt. C quan ny c C quan Gii quyt tranh chp (DSB) lp ra.
Cc thnh vin ca C quan Phc thm l nhng chuyn gia c tha nhn gii v
php lut v thng mi quc t v khng c bt k mi lin h no vi cc thnh vin
WTO.
Kt qu phc thm c th ti khng nh, thay i hoc bc b cc kt lun php l
ca Ban Hi thm. V nguyn tc, thi hn gii quyt phc thm thng thng khng
vt qu 60 ngy v trong mi trng hp khng c vt qu 90 ngy.
C quan gii quyt tranh chp (DSB) xem xt, quyt nh chp nhn hoc bc b
cc quyt nh ca C quan Phc thm trong thi hn 30 ngy; vic bc b ch c th
thc hin nu tt c thnh vin DSB ng thun.
Trng ti trong gii quyt tranh chp ti WTO (iu 25 DSU)
Thay th cho vic phn x ca Ban Hi thm v C quan Phc thm, cc bn tranh
chp c th s dng phn x trng ti (iu 25.1 DSU). Cc bn phi thng nht v trng
ti cng nh cc th tc cn tin hnh. Tuy nhin, trc khi bt u phn x trng ti, cc
bn phi thng bo tha thun s dng trng ti cho tt c thnh vin WTO. Cc thnh
vin khc ch c th tham gia vo qu trnh xem xt ca trng ti nu c s ng
ca cc bn tranh chp.
1.2.7.2. Trnh t, th tc t tng ti WTO
a) Cc bc
C bn bc trong qu trnh gii quyt tranh chp ca WTO, ln lt l (i) Tham
vn, Mi gii, Trung gian, Ha gii; (ii) Qu trnh xt x ca Ban Hi thm hoc C
quan Phc thm; (iii) Thng qua quyt nh ca DSB; v (iv) Thc thi phn quyt
trong c kh nng p dng cc bin php tr a trong trng hp bn thua kin
khng thc thi phn quyt.
b) Khung thi gian
Khung thi gian cho mt quy trnh gii quyt tranh chp ca WTO c th tm tt nh
sau: Vic xem xt v vic ti Ban Hi thm l khng qu 6 thng (iu 12.8 DSU). Trong
trng hp c bit lin quan hng ha d hng th khong 3 thng (iu 12.9, 4.9 DSU).
Trng hp phc tp, khng th a ra kt lun thi nh th panle bo co bng vn bn
cho DSB gia hn hp l nhng khng qu 3 thng na (tng thi gian khng vt qu 9
19

thng). Sau thi hn trong vng 90 ngy Ban Hi thm phi gi Bo co v v tranh
chp cho cc bn v DSB.
Cc bn nguyn n, b n c quyn trnh C quan phc thm xt phc thm trong
vng 60 ngy k t ngy chnh thc nhn quyt nh ca Ban Hi thm. Nu C quan
phc thm khng x phc thm trong vng 60 ngy th phi thng bo cho DSB v c
thi gian ti a khng qu 90 ngy.
Nh vy, tng thi gian i vi vic thng qua quyt nh v mt v kin thng 9
thng (khng phc thm), 12 thng (c phc thm) (iu 20 DSU).
Thi gian hp l thc hin quyt nh do cc bn nht tr a ra v DSB chp
thun nhng khng vt qu 15 thng k t ngy thng qua bo co ca Ban Hi thm
v C quan Phc thm (iu 21.3 DSU). Nu cc bn khng nht tr a ra th do
Trng ti quyt nh.
c) Thc hin quyt nh
Bn thua kin phi sa cha sai phm trong mt thi gian hp l (iu 21.3 DSU).
Thi gian ny thng l khong 15 thng, do cc bn nht tr a ra v DSB chp thun.
Nu cc bn khng nht tr c th a ra Trng ti quyt nh.
Sau 30 ngy khi "thi hn hp l" ht m khng thc hin quyt nh, khng
tha thun c v n b thit hi th bn nguyn n c quyn xin DSB cho php tr
a. C th tr a trc tip hoc tr a cho (tr a khc lnh vc khi vic tr a cng
lnh vc khng thc t hoc khng hiu qu).
d) Tnh bo mt ca quy trnh t tng
Qu trnh tham vn, trng ti, gii quyt ti Ban Hi thm, C quan Phc thm u b
mt. Cc ti liu trnh ca cc bn v bn th ba u bo mt (cc bn c th cng khai
bn trnh ca mnh). i vi thng tin mt ca mi bn th mi bn c th lm bn
tng thut "khng mt" trnh. Cc bo co gia k v cui cng ch gi cc bn theo
c ch mt. Bn kt thc s cng khai sau mt thi gian vi tun. Nhiu kin cho
rng y l mt im hn ch trong c ch gii quyt tranh chp ca WTO. Tuy nhin,
theo chng ti vic gi b mt qu trnh gii quyt tranh chp l cn thit cc quyt
nh c a ra trong qu trnh gii quyt tranh chp l c lp, khng chu tc ng ca
bt k yu t bn ngoi no. Hn na, bn bo co cui cng cng s c cng khai
rng ri, trong th hin rt r qu trnh gii quyt tranh chp cng nh lp lun ca cc
bn. Do , cng khai ch l vn v thi gian, cn vic gii quyt tranh chp ng n,
cng bng cn c coi l u tin s mt.
1.2.8. Cc thnh vin l nc ang pht trin trong DSM/WTO
DSM/WTO dnh cho cc thnh vin l cc nc ang pht trin mt s u i l ch
i x c bit v khc bit. Thc cht ca vn ny l DSM c quy nh nhng
iu kin b sung cho cc nc ang pht trin, v d nh th tc nhanh chng hn,
khung thi gian di hn v cc tr gip php l cn thit cc khu: tham vn; giai on
xt x ca ban hi thm; thc thi; th tc rt gn theo yu cu ca mt nc thnh vin
ang pht trin; h tr php l.
1.2.9. Vng m phn ha v tin trnh pht trin h thng gii quyt tranh
chp ca WTO
Thc tin p dng DSU cho thy DSM bc l nhng im tn ti cn c gii
php khc phc. Vng m phn ha c khi ng t nm 2001, cho n nay, cc
kt qu m phn ca WTO v c ch gii quyt tranh chp vn cha thy c tn hiu
kt thc, ni dung m phn ang tp trung vo cc vn sau: Cc quyn ca bn
th ba; Thm quyn ca C quan phc thm c hon tr h s Ban hi thm gii
quyt li; Trt t u tin p dng gia iu 21.5 (thi im Ban hi thm gii quyt
21

vic bn thua kin b cho l khng thc hin ng phn quyt) v iu 22.2 (vic cho
tr a); Th tc nc thng kin phi d b bin php tr a khi nc thua kin
chp hnh phn quyt; minh bch ha cho cng chng v cho cc nc thnh vin
khng phi l bn tham gia v tranh chp

Chng 2
THC TIN GII QUYT TRANH CHP CA WTO
2.1. Tng quan v thc tin gii quyt tranh chp ca WTO
Qua hn 12 nm hot ng c th rt ra mt s nh gi v nhn xt v
DSM/WTO t nhiu gc khc nhau. V c bn, DSM/WTO phc v cc thnh
vin tt k t khi c p dng 01/1995.
Cc s liu thng k n ngy 14/9/2009 cho thy s lng cc v tranh chp n
14/9/2009 c 399 v tranh chp c a ra gii quyt theo c ch gii quyt tranh
chp ca WTO. T l cc v kin c ha gii rt cao (hn 50%) m khng cn i
ht t tng.
Tnh trung bnh th hng nm c khong 24 v tranh chp c gii quyt theo c
ch ca WTO, gn gp ba ln s lng nhng v kin hng nm c th l di thi
GATT. Con s ny cho thy tnh hiu qu ca c ch gii quyt tranh chp ca WTO.
2.1.1. Thc tin gii quyt tranh chp theo lnh vc
WTO iu chnh ba lnh vc l thng mi hng ha, thng mi dch v v kha
cnh thng mi trong s hu tr tu. V vy, cc vn tranh chp c WTO cng tp
trung vo ba lnh vc ny. Trong , cho n nay cc tranh chp ch yu tp trung vo
lnh vc thng mi hng ha (93,7%), ri n s hu tr tu 6,05%, cn lnh vc
thng mi dch v th rt t (0,25%).
2.1.1.1. Tranh chp trong lnh vc thng mi hng ha
Tnh n ngy 9/2009, cc tranh chp trong lnh vc ny chim n 93,7% tng s
v tranh chp c gii quyt theo WTO.
Trong , tranh chp thng mi ch yu l vn bo h mu dch ca cc nc.
Loi tranh chp ny lin quan ti vic nc nhp khu p dng cc bin php bo h
(hn ngch, tng thu nhm hn ch thit hi cho ngnh sn xut trong nc). V d:
DS311 do Canada khi kin v vic M tin hnh r sot thu i khng p t ln g
x mm nhp khu t Canada.
Tranh chp v cc bin php chng bn ph gi xut pht ch yu t cc nc xut
khu l cc nc ang pht trin, bn b kin nhiu nht v vn ny l cc nc
pht trin, ch yu l M v EC. Loi tranh chp ny lin quan n vic nc nhp
khu (ch yu l nc pht trin) p dng thu chng bn ph gi i vi hng nhp
khu (ch yu l t cc nc pht trin). V d v v Ecuador kin M v thu chng
bn ph gi i vi tm nhp khu t Ecuador vo M (DS 335).
2.1.1.2. Tranh chp trong lnh vc thng mi dch v
S v tranh chp trong lnh vc ny c WTO gii quyt tnh n nay (thng
9/2009) l rt t, ch c 01 v, chim 0,25%. l tranh chp gia mt bn l M cn
bn kia l Antigua v Barbuda v cung cp dch v c bc v c cc qua bin gii
(US Gambling-DS285). V d DS 258: Antigua v Barbuda kin M v cc bin php
nh hng n ngun cung cp qua bin gii ca c bc v cc dch v c cc.
2.1.1.3. Tranh chp trong lnh vc thng mi lin quan n quyn s hu tr tu
Mt s tranh chp thng mi lin quan n quyn s hu tr tu cng din ra,
24/399 v, chim 6,05%. Cc tranh chp lin quan n vn quyn s hu tr tu ch
23

yu xut pht t cc nc pht trin (trong 11 v Patents th 10 v c nguyn n l
M v EC, cn 01 v nguyn n l Brazil).
2.1.2. Thc tin cc nc ang pht trin tham gia vo DSM/WTO
Cc nc ang pht trin ngy cng tch cc tham gia vo c ch ny, trong ch
yu tp trung vo mt s nc nh Brazil, n , Mxico, Argentina, Chi L, Trung
Quc, Thi Lan
S tham gia ca cc nc ang pht trin vi t cch l bn i kin vn t hn cc
nc pht trin (nhm G7 gm M, Anh, Nht, Php, Canada, c, ). Tuy nhin
ngy cng c nhiu nc thnh vin ang pht trin tham gia vo qu trnh gii quyt
tranh chp vi t cch l bn i kin. Nhng nm gn y, cc nc ang pht trin
tham gia vo DSM/WTO vi t cch l bn i kin lun mc cao (trn 50%).
Cc nc c t trng thng mi ln tham gia rt tch cc vo c ch gii quyt
tranh chp ny nh n , Mexico, Brazil... Cc nc ang pht trin tham gia vi t
cch l nguyn n l 157 v, chim 39% tng s v tranh chp, vi t cch l b n
l 160 v, chim 40%.
Nhng v vic c cc nc ang pht trin khi kin thng lin quan ti khiu
ni v vi phm nguyn tc khng phn bit i x trong thng mi - nguyn tc ti
hu quc (MFN) hoc i ng quc gia (NT) (c hn na trong s cc v tranh chp
thng mi c th l ti DSB lin quan ti mt hoc c hai quy ch nu trn) v ch
yu ri vo cc lnh vc nh nng nghip, thy hi sn, giy dp, dt may, thp, t,
dc phm...
M latinh v Chu l khu vc cc nc ang pht trin tham gia nhiu nht n
qu trnh gii quyt tranh chp.
i vi nhng nc ang pht trin nh Vit Nam, vic ch ng tham gia vo
DSM/WTO cn nhiu hn ch, trong khi nhiu trng hp hng ha t cc nc ang
pht trin xut khu vo th trng ca cc nc pht trin b cc nc ny kt lun bn ph
gi bng mt c ch gii quyt thiu cng bng. Vi t cch l thnh vin WTO, cc nc
ang pht trin nh Vit Nam cn ch ng hn na trong vic s dng DSM/WTO
bo v quyn li chnh ng ca mnh.
2.1.3. Khng co v thc hin phn quyt ca DSB
T l bo co ca Ban hi thm b khng co ln C quan phc thm c s tng
gim khc nhau. Nu nh nm 1995 l nm u tin C quan phc thm hot ng th
khng c mt khng co no. Trong hai nm 1996 v 1997 c 100% bo co cp s
thm b khng co. Sau t l khng co gim r rt (xu th ny din ra trong 5
nm v nm thp nht l nm 2002 ch t t l 50%), nhng tip li tng cho ti
nm 2006 l 86% - tc l t t l hu ht cc bo co ca Ban hi thm u b khng
co.
Hu ht cc phn quyt c cc nc thua kin t nguyn thi hnh. Tuy nhin,
c nhiu tranh chp sau khi gii quyt xong, bn b n khng thc hin ng vi
cc khuyn ngh ca DSB, c khong 10 v trong thi gian 1995 n 2004 l cn n
cc bin php tr a gy sc p cho nc thua kin phi thi hnh phn quyt. Cc
nc pht trin chim a phn trong s nhng nc khng tun th cc phn quyt
ca DSB.
2.2. nh gi thc tin gii quyt tranh chp ca WTO
2.2.1. u im
Mc thnh cng ca h thng gii quyt tranh chp da trn cc tiu ch nh
gi khc nhau. Nu so snh h thng gii quyt tranh chp ca WTO vi h thng gii
quyt tranh chp ca GATT 1947 trc y, th h thng hin hnh hiu qu hn
25

nhiu cc im: tnh h thng cao; nguyn tc "ng thun nghch" trong vic thnh
lp Ban hi thm, thng qua Bo co ca Ban hi thm hoc C quan phc thm; c
quy nh v c quan cp cao gii quyt tranh chp. C quan phc thm thng trc;
thi gian gii quyt tranh chp v thi hnh phn quyt c quy nh r rng; m
rng lnh vc tr a; quy trnh t tng hu nh t ng.
2.2.2. Hn ch
T thc tin gii quyt tranh chp theo c ch gii quyt tranh chp ca WTO, c th
thy vic p dng c ch ny gii quyt tranh chp trong trng hp mt bn tranh chp
l nc ang pht trin bc l nhng hn ch: Phn ln cc iu khon lin quan n
cc nc ang pht trin ca DSU mang tnh hnh thc hn tnh thc tin; thi gian gii
quyt tranh chp v thi hnh phn quyt cn tng i di; Phm vi hot ng ca C quan
phc thm cn hp v cha r rng; cha xc lp c c ch cng ch thi hnh phn
quyt ca DSB mt cch hiu qu. Vn hu tr a cng cha c quy nh. Th tc
no nc thng kin phi d b bin php tr a khi nc thua kin chp hnh phn
quyt?
2.3. Bi hc kinh nghim cho Vit Nam t thc tin gii quyt tranh chp ca
WTO
Vit Nam gia nhp WTO khi ch nh gii quyt tranh chp ca t chc ny
c cc thnh vin s dng rt nhiu nn chng ta c th rt ra nhng bi hc qu
gi t thc tin gii quyt tranh chp y sinh ng .
Mt kinh nghim quan trng t vic khi kin thnh cng ca nhiu nc ang
pht trin nh Ecuador, Thi Lan, Trung Quc thng cc nc pht trin nh Hoa K,
EU cho thy vic thnh cng hay khng khng ph thuc vo nc ln hay nh,
giu hay ngho m quan trng l s chun b chu o v bng chng, lp lun, lut s
v ti chnh khi theo kin.
Trc khi khiu kin chng ta cn chun b chu o, y chng c, lp lun
theo cc Hip nh c lin quan ca WTO trnh ra c quan gii quyt tranh chp.
Cn c c s v chng c chng minh chnh sch hay bin php thng mi no vi
phm iu no ca hip nh trong WTO v nh hng th no n quyn li ca
nc mnh. Nu khng nghin cu k m vi vng kt lun ri tin hnh tham vn v
khiu ni ra DSB th kh thnh cng, nhiu khi cn phn tc dng, khng nhng lm
mt uy tn ca nc mnh m cn tn km v ti chnh.
Nu nhn thy chnh sch hay bin php thng mi ca Vit Nam c vi phm cc
quy tc ca WTO th phi tht mm mng v khn kho tham vn vi nc khiu ni
trnh nhng tn tht ln c th xy ra.
khu chun b c chu o, cc cng vic cn tin hnh k lng, suy xt cn
thn, phn tch thu o bi cc chuyn gia gii trong v ngoi nc. Qu trnh ny c th
ko di nhng cn lm c hiu qu, cht lng. M vic chun b c cht lng hay
khng ph thuc vo yu t con ngi l chnh, cng vi s u t thch ng v ti
chnh. Do , s u t, o to v ch i ng ngun nhn lc cho cng tc ny l
vic lm ht sc cn thit v cp bch.

Chng 3
DSM CA WTO V NHNG C HI, THCH THC
I VI VIT NAM TRONG QU TRNH THC THI
QUY CH THNH VIN WTO
3.1. C hi v thch thc i vi Vit Nam khi gia nhp WTO v tham gia
DSM/WTO
27

Ngh quyt s 08/NQ-TW ngy 05/02/2007 ca Ban Chp hnh Trung ng ng
v mt s ch trng, chnh sch ln nn kinh t pht trin nhanh v bn vng khi
Vit Nam l thnh vin ca T chc Thng mi Th gii ch r nhng c hi v
thch thc khi Vit Nam gia nhp WTO.
3.1.1. C hi
Mt l, chng ta c iu kin m rng th trng xut khu vo cc nc thnh vin
ca T chc Thng mi Th gii vi t cch l mt i tc bnh ng, khng b phn
bit i x v theo mc thu cc thnh vin WTO cam kt.
Hai l, thc hin cc cam kt khi gia nhp T chc Thng mi Th gii, th ch
kinh t th trng nc ta ngy cng hon thin, mi trng u t, kinh doanh
trong nc ngy cng thun li, thc y mnh m u t ca cc thnh phn kinh t,
cc nh u t trong v ngoi nc, u t trc tip v u t gin tip, trong c
cc cng ty xuyn quc gia c tim lc ti chnh ln, cng ngh cao, trnh qun l
tin tin, ng gp ngy cng quan trng vo qu trnh cng nghip ha, hin i ha
ca nc ta.
Ba l, gia nhp T chc Thng mi Th gii s thc y nn kinh t nc ta pht
trin, chnh sch kinh t, c ch qun l ngy cng minh bch hn, mi trng kinh
doanh thun li hn, khi dy mnh m nhng tim nng to ln ca t nc v sc sng
to ca cc tng lp nhn dn; vic phn b v s dng cc ngun lc s hiu qu hn;
tng trng kinh t, do , s nhanh v bn vng hn.
Bn l, l thnh vin T chc Thng mi Th gii, nc ta c a v bnh ng vi
cc thnh vin khc khi tham gia vo vic hoch nh chnh sch thng mi ton cu,
thit lp mt trt t kinh t mi cng bng hn; c iu kin thun li u tranh bo v
quyn li doanh nghip Vit Nam trong cc cuc tranh chp thng mi vi cc thnh
vin khc, hn ch nhng thit hi.
Nm l, chng ta c nhng thun li mi thc hin ng li i ngoi ca
ng: "Vit Nam l bn, i tc tin cy ca cc nc trong cng ng quc t", pht
huy vai tr ca nc ta trong cc t chc khu vc v quc t, xy dng quan h i tc
bnh ng vi cc nc trn th gii.
i vi h thng gii quyt tranh chp ca WTO, Vit Nam c nhng c hi nht
nh nh:
Kh nng t bo v ca doanh nghip c nng cao nh nhng ci cch t php,
php lut, ci cch th ch, ci cch hnh chnh trong nc. ng thi, chng ta c
nhiu iu kin cn thit s dng cc c ch gii quyt tranh chp thng mi quc
t, k c c ch gii quyt tranh chp thng mi quc t ca WTO trong bo v
quyn v li ch hp php ca mnh trong kinh doanh ngoi lnh th Vit Nam.
WTO dnh cho cc thnh vin l cc nc ang pht trin mt s u i l ch i
x c bit v khc bit, v d nh th tc nhanh chng hn, khung thi gian di hn v
cc tr gip php l cn thit (xem mc 1.2.8). V vy, Vit Nam c nhng thun li nht
nh t vn ny khi tham gia DSM/WTO.
Mt thun li na i vi Vit Nam l vic Vit Nam gia nhp Trung tm t vn
lut WTO (ACWL). Trung tm ACWL s gip Vit Nam o to cn b php l cc
b, ngnh dn dn m nhn cng tc tham mu php l v WTO cho Chnh ph.
Vit Nam s nhn c cc t vn php l min ph lin quan ti cc quy nh ca
WTO.


29

3.1.2. Thch thc
Bn cnh cc c hi, Ngh quyt s 08/NQ-TW ngy 05/02/2007 ca Ban Chp
hnh Trung ng ng cng ch ra khng t kh khn, thch thc khi Vit Nam tr
thnh Thnh vin WTO.
Vi h thng gii quyt tranh chp thng mi ca WTO, Vit Nam vi t cch l
mt nc ang pht trin, ang trong giai on chuyn i sang nn kinh t th trng
nh hng x hi ch ngha cng vp phi mt s kh khn khi tham gia vo c ch
ny nh thiu i ng chuyn gia php l c chuyn mn, thng tho ngoi ng v
kinh nghim trong vic tham gia x l cc tranh chp thng mi quc t; cha c
kinh nghim tham gia vo DSM/WTO vi t cch l nguyn n, b n; cc bin
php tr a hp php khng em li hiu qu vi cc nc ang pht trin; tim lc
kinh t ca cc nc ang pht trin cn yu nn kh nng ti chnh i thu cc lut
s gii v chuyn gia nc ngoi hn ch.
3.2. Phng hng v gii php hon thin chnh sch v php lut Vit Nam
nng cao hiu qu s dng DSM/WTO
3.2.1. Phng hng hon thin chnh sch v php lut Vit Nam nng cao
hiu qu s dng DSM/WTO
Vn kin cc i hi ng nh Ngh quyt s 07-NQ/TW ngy 27.11.2001 ca B
Chnh tr v Hi nhp kinh t quc t v Ngh quyt s 48-NQ/TW ngy 24-5-2005 ca
B Chnh tr v Chin lc xy dng v hon thin h thng php lut Vit Nam n nm
2010, nh hng n nm 2020 nhn mnh nhim v ch ng v khn trng hn
trong hi nhp kinh t quc t, thc hin y cc cam kt quc t a phng, song
phng m Vit Nam k kt v chun b tt cc iu kin thc thi c hiu qu
cc cam kt gia nhp WTO, theo , vic xy dng v hon thin chnh sch v php
lut nhm nng cao hiu qu s dng h thng gii quyt tranh chp theo hng:
Hon thin h thng php lut v th ch kinh t ph hp vi cc nguyn tc, quy
nh ca WTO, thng l quc t v cc iu c quc t m Vit Nam l thnh vin.
Khn trng r sot h thng php lut hin hnh, loi b nhng quy nh chng cho,
khng ph hp vi cam kt; ban hnh cc vn bn quy phm php lut r rng, c th,
bo m mi trng kinh doanh thun li, thng thong cho mi ch th tham gia th
trng. Xy dng c ch h tr u t v pht trin sn phm ph hp vi quy nh
ca WTO thay cho cc bin php tr cp xut khu. Hon thin cc tiu chun k
thut v tiu chun v sinh an ton thc phm ph hp vi cc quy nh quc t
bo v th trng ni a v ngi tiu dng...
Pht trin v s dng c hiu qu ngun nhn lc, ch trng o to ngoi ng, tin
hc, lut php quc t, kin thc v k nng hnh chnh.
3.2.2. Mt s gii php hon thin chnh sch v php lut Vit Nam nhm
nng cao hiu qu s dng DSM/WTO
3.2.2.1. Gii php v xy dng php lut
Theo quy nh ti iu XVI khon 4 Hip nh Marrakesh v thnh lp WTO,
"Mi thnh vin phi m bo s thng nht ca cc lut, cc quy nh di lut v
nhng quy tc hnh chnh vi cc ngha v ca mnh c quy nh trong cc Hip
nh ca WTO" nn vic r sot, i chiu cc vn bn quy phm php lut Vit Nam
l yu cu khng th thiu.
Vit Nam cn xc nh cc lnh vc trng im cn u tin u t xy dng v
hon thin php lut. i mi c bn quy trnh, th tc xy dng php lut t sng kin
php lut n thng qua lut nhm y nhanh qu trnh son tho, ban hnh lut. Nng
cao cht lng vn bn quy phm php lut. Xc nh r quy trnh, c ch "ni lut ha"
31

cc iu c quc t m Vit Nam l thnh vin. Nng cao trnh v nng lc lm lut
ca Quc hi.
3.2.2.2. Gii php v t chc b my
y mnh ci cch hnh chnh, nng cao hiu qu, hiu lc ca b my nh nc
song song vi vic kin ton y ban Quc gia v hp tc kinh t quc t v b phn cng
tc WTO trong phi on thng trc ca Vit Nam ti WTO.
Tin hnh nh gi li vai tr v hiu qu ca y ban quc gia v Hp tc kinh t
quc t sau khi gia nhp WTO, xy dng n v c ch v t chc phi hp lin
ngnh trong m phn quc t v hp tc song phng, a phng bo m hiu qu,
ph hp vi tnh hnh v nhim v mi. T chc c quan i din ca Vit Nam ti
WTO cn c p ng v s lng, nng cao cht lng phi hp vi cc c
quan trong nc, hot ng hiu qu v tham gia m phn a phng v song phng
vi cc i tc trong WTO.
Kin quyt loi b nhanh cc th tc hnh chnh khng cn ph hp; y mnh
phn cp gn vi tng cng trch nhim v kim tra, gim st; thc hin cng khai,
minh bch mi chnh sch, c ch qun l, quy trnh tc nghip, chng phin h,
nhng nhiu, to thun li cho doanh nghip v nhn dn gim st vic thc hin.
3.2.2.3. Gii php tng cng ngun nhn lc
ch ng tham gia vo c ch gii quyt tranh chp ca WTO Vit Nam cn
chun b mt i ng lut s, cn b gii, am hiu v tng lnh vc ca WTO, nghin
cu v c ch gii quyt tranh chp ca WTO, nghin cu cc v tranh chp c th, lp
lun ca Ban hi thm v cc phn quyt c DSB thng qua, trn c s t vn
cho cc nh hoch nh chnh sch, cc nh lm lut ca Vit Nam v lm kinh nghim
tham gia cc tranh chp ti WTO. i ng cn b ny s l ngun nhn lc tham gia
qu trnh gii quyt cc tranh chp thng mi quc t ni chung v DSM/WTO ni
ring.
Trc mt Vit Nam cn o to cp tc v lut s, chuyn gia php lut ti c s
nc ngoi. V lu di, cn tip tc tp trung xy dng cc c s o to c nhn lut
v thc hnh ngh lut nh Trng i hc Lut H Ni, Khoa Lut - i hc Quc
gia H Ni, Hc vin T php thnh trung tm o to php lut ln, gn kt gia o
to v thc tin.
3.2.2.4. Tuyn truyn v ph bin kin thc v WTO
S dng a dng cc knh thng tin v cc phng tin truyn thng, cc lp tp hun
tuyn truyn, ph bin cho cn b, cng chc, vin chc v ton dn nhn thc su sc
quan im ca ng v hi nhp kinh t quc t, gia nhp WTO, nhng c hi v thch
thc t ra khi Vit Nam l thnh vin ca WTO, pht huy ch t lc t cng huy ng
ni lc, tn dng c hi, vt qua thch thc.
3.2.2.5. Nghin cu, vn dng thnh cng nhng u i v bi hc kinh nghim
ca WTO dnh cho cc nc ang pht trin
Nghin cu k nhng u i ny s gip cho Vit Nam c nhng thun li nht
nh, gim chi ph (v c WTO tr gip v mt php l) v t tin hn khi tham gia
vo qu trnh gii quyt tranh chp ti WTO.
Vit Nam cn lng trc nhng tnh hung khng thun li, cc bt ng, xung t
v tranh chp c th xy ra. ng thi rt kinh nghim t cc tranh chp thc t xy ra
ri (cc tranh chp thng mi i vi c ba sa, giy dp, bt la) v bi hc kinh
nghim ca WTO dnh cho cc nc ang pht trin c th c nhng bc i v ng x
ph hp vi tng i tc thng mi nc ngoi.
3.2.2.6. Tch cc theo kin v chun b tt ti liu t tng
33

Trong bt k v kin no theo c ch gii quyt tranh chp ca WTO, mt mt chng
ta cn xc nh gii quyt tranh chp bng thng lng, ha gii bi nu ha gii thnh
cng s gim bt thit hi cho c hai bn. y l im mu cht gii quyt xung t
trong quan h thng mi quc t. Mt khc chng ta cn tch cc chun b y ti
liu cn thit, lm vic v hp tc vi lut s trong nc v nc ngoi t sm
chun b tt khi c nguy c b kin v trong qu trnh theo kin l iu kin tin quyt
t c kt qu tt.
3.2.2.7. Chun b tt v ti chnh khi theo kin
Qu trnh gii quyt tranh chp ca WTO gn lin vi vic xem xt cc vn
mang tnh k thut cao, cha ng nhiu vn php l phc tp v thng ko di.
Vic chun b mt v kin ti WTO l mt kh khn ln cho cc nc ang pht trin
nh Vit Nam nn cn s u t "di hi" v kinh ph. Do , chng ta cn phi c
mt ngun kinh ph ring (nn chng l mt mc chi trong ngn sch Nh nc) phc
v cho vic tham gia v cc cng vic c lin quan n vic tham gia h thng gii
quyt tranh chp ca WTO.

KT LUN
Hi nhp kinh t quc t l mt ch trng ln ca ng v Nh nc ta. Trong
cc t chc quc t m Vit Nam tham gia, WTO l mt sn chi kh phc tp vi
nhng lut l rt nghim khc. Tr thnh thnh vin WTO l mt s kin v cng
quan trng trong cng cuc pht trin ca Vit Nam. Gia nhp WTO khng ch to ra
cho Vit Nam nhiu thch thc m cn a n cho Vit Nam nhiu c hi.
Vi mong mun c ng gp nh vo vic nghin cu lut l ca WTO, chng ti
thc hin ti: "Gii quyt tranh chp thng mi trong khun kh WTO".
Thc hin ti ny, trc ht chng ti phn tch nhng khi nim c bn v
tranh chp thng mi trong WTO; tm hiu mc tiu v nguyn tc ca h thng gii
quyt tranh chp ca WTO; quyn ti phn ca WTO. Sau , chng ti i su phn
tch cc ni dung ca h thng gii quyt tranh chp ca WTO, bao gm: Cc bn
nguyn n, b n v bn th ba trong DSM; cc loi n kin v nhng lp lun cn
c; cc thit ch tham gia qu trnh gii quyt tranh chp ti WTO; cc phng php
gii quyt tranh chp v trnh t t tng ti WTO; cc nc ang pht trin vi hot
ng gii quyt tranh chp ca WTO; vng m phn ha v tin trnh pht trin h
thng gii quyt tranh chp ca WTO.
Tip theo, lun vn nghin cu thc tin gii quyt tranh chp ca WTO vi nhng
con s c cp nht n thng 9/2009. T , rt ra nhng u im v nhng hn
ch ca h thng gii quyt tranh chp ca WTO v kinh nghim cho Vit Nam.
Cui cng, lun vn phn tch c hi v thch thc i vi Vit Nam khi gia nhp
WTO v tham gia h thng gii quyt tranh chp ca WTO, phng hng v gii
php hon thin chnh sch v php lut Vit Nam nng cao hiu qu s dng h
thng gii quyt tranh chp ca WTO, t a ra nhng xut, kin ngh nhm
nng cao hiu qu s dng h thng ny ca Vit Nam.
C ch gii quyt tranh chp thng mi l mt phn ca thng mi ton cu. V
vy, trong qu trnh hi nhp vo nn kinh t th gii, Vit Nam cn c nhng chnh
sch ph hp v vn dng linh hot nhng u im ca c ch ny trong hot ng
thc tin ca mnh. Chng ti hi vng, bn lun vn ny s l ti liu tham kho cho
nhng ai quan tm n vic gii quyt tranh chp thng mi trong WTO hin nay.