Proses perkahwinan masyarakat Iranun

PROSES PERKAHWINAN MASYARAKAT IRANUN

Oleh ABD.NADDIN HJ SHAIDDIN
Masyarakat Iranun yan !eneta" #$ Daerah K%ta Belu# !as$h &er"ean kuat
#enan &u#aya tra#$s$ yan #$'ar$s$ #ar$"a#a nenek !%yannya.Antara yan !as$h
#$a!alkan %leh eneras$ !u#a har$ $n$ $alah &u#aya tra#$s$ ket$ka !elansunkan
!a(l$s "erkah'$nan.Ren)ana r$nkas !e!&$)arakan "r%ses "erkah'$nan
!asyarakat Iranun se)ara r$nkas.
*a+$!nya, !a(l$s "ertunanan #$ kalanan !asyarakat Melayu !en(a#$ satu
tuntutan se&elu! !elansunkan "erkah'$nan sa!a#a #$&uat se)ara &esar-
&esaran atau"un se&al$knya.Masyarakat Iranun (ua turut !elakukan !a(l$s $n$
teta"$ "r%ses yan #$lalu$ &er&e+a #enan &u#aya Melayu.Dala! &u#aya tra#$s$
Iranun, se&elu! !elansunkan !a(l$s "ertunanan, ter#a"at #ua "r%ses
!e!$nan telah #$teta"kan.
Perta!a. sandig sa pagalungan atau panunuriman sa tig yan &er!aksu#
"erte!uan #an "er&$n)anan se)ara tertutu" "$hak lelak$ #enan "$hak "ere!"uan
untuk !enyaa!"a$kan ha(at untuk !e!$nan.Perte!uan $tu hanya #$ha#$r$ %leh
'ak$l "$hak lelak$ #an 'ar$s ter#ekat "ere!"uan tan"a "enetahuan %ran
luar.Ja'a"an akan #$&er$kan ke!u#$an setelah ha(at $tu #a"at #$ru(uk ke"a#a
se!ua ahl$ keluara atau sau#ara ter#ekat /keluara "ere!"uan0 untuk !en#a"at
kata se"akat.
Ke#ua. Pagidsa-idsa yan &er!aksu# !a(l$s "erte!uan ras!$ #$ antara ke#ua &elah
"$hak lelak$ #enan "$hak "ere!"uan yan #$'ak$l$ %leh (uru)aka" !as$n-
!as$n.Wak$l $n$ akan !e!&$n)ankan syarat-syarat &ar$an /&er$an0 yan akan
#$kenakan %leh "$hak keluara "ere!"uan ke"a#a lelak$ yan hen#ak
!e!$na.Ju!lah &ar$an atau 'an hantaran $tu &erantun ke"a#a ke#u#ukan
"$hak "ere!"uan #ala! !asyarakat Iranun.Keluara !asyarakat $ranun ter#$r$
#ar$"a#a keturunan Datu, Syar$1 #an %ran &$asa serta ha!&a a&#$.J$ka ke#u#ukan
keluara "$hak "ere!"uan $tu t$n$ !aka t$n$lah "ula 'an hantarannya.
Ma(l$s $n$ akan #$ser$kan #enan !a(l$s kera!a$an kul$ntanan.D$ se&al$k tu(uan
!a(l$s kera!a$an $n$ untuk !enu!u!kan !a(l$s "ertunanan #$ sa!"$n
&ersukar$a.Sele"as &ertunan #ala! te!"%h 'aktu tertentu !aka "$hak
"ere!"uan akan !eneta"kan tar$kh "erkah'$nan yan telah #$"ersetu(u$ ke#ua-
#ua &elah "$hak.In$ &er!akna a#a e!"at a)ara !a(l$s yan akan #$a#akan se&elu!
#an sele"as &erkah'$n ter!asuk !a(l$s "erkah'$nan.Antara a)ara terse&ut $alah.
Palad/ batun sa tamuk. &er!aksu# u"a)ara "enhantaran2"enyerahan &ar$an yan
#$teta"kan.Penyerahan $n$ #$lakukan %leh "$hakn lelak$ ke"a#a "$hak "ere!"uan
se&elu! har$ "erkah'$nan.Te!"%h "enhantaran &erantun ke"a#a "ersetu(uan
#an kea#aan yan sesua$.
Sele"as acara palad/ batun sa tamuk, !aka har$ "erkah'$nan akan #$a#akan
se"ert$ yan #$teta"kan. *a+$!nya, !asyarakat !elayu akan !enye!"urnakan
u"a)ara aka# n$kah se&elu! !elansunkan !a(l$s "ersan#$nan.Dala! tra#$s$
&u#aya suku &ansa Iranun, u"a)ara aka# n$kah akan #$se!"urnkan se!asa !a(l$s
"ersan#$nan #$(alankan se&a$k sa(a "enant$n lelak$ t$&a #an na$k #$ atas t$la!
khas yan #$se#$akan.
Pela!$n suku &ansa Iranun !e!"unya$ keun$kan tersen#$r$.Teta"$ untuk
"enetahuan &ersa!a, "ela!$n t$#ak #$"a!erkan ke"a#a teta!u se)ara
la+$!nya.Pela!$n #$tutu" #enan ka$n se&anyak t$a h$na tu(uh la"$s #$kenal$
se&aa$ sayat sa ren#$n /!e!&uka t$ra$0 . U"a)ara untuk !e!&atalkan a$r
se!&ahyan $a$tu #enan )ara !enyarunkan )$n)$n #$ (ar$ "ere!"uan.
T$ra$ $n$ akan #$ka'al ra"$ %leh 'ak$l "$hak "enant$n "ere!"uan #an $anya akan
#$&uka setelah syarat atau "er!$ntaan #ar$"a#a "$hak "ere!"uan ke"a#a "$hak
lelak$ #$tuna$kan.B$asanya, set$a" t$ra$ yan #$&uka akan #$kenakan syarat $a$tu
!enyany$kansya$r yan !e!u($ ke#ua !e!"ela$.J$ka "er!$ntaan $n$ aal
#$tuna$kan, 'ak$l "enant$n lelak$ akan !ene&usnya #enan )ara !e!&ayar 'an
se&aa$ ant$, yan #$!asukkan #$ #ala! sa!"ul surat.Sele"as $tu, &arulah
"enant$n lelak$ #$&enarkan !e!&atalkan a$r se!&ahyan #enan )ara !enyarun
)$n)$n #$ (ar$ "enant$n "ere!"uan.Setelah u"a)ara !e!&atalkan a$r se!&ahyan
selesa$, ke#ua !e!"ela$ akan #$san#$nkan untuk !enye!"urnakan !a(l$s
"ersan#$nan.
Ket$ka !a(l$s "ersan#$nan &erlansun ke#ua !e!"ela$ !as$n-!as$n
!e!"unya$ "ena"$t yan #$"an$l pawai.Penant$n lelak$ &er"a'a$kan lelak$ #an
&e$tulah se&al$knya.Se!asa &ersan#$n, se%ran #ar$"a#a teta!u akan #$un#an
untuk !elaukan sya$r !e!u($-!u($ ke#ua !e!"ela$.
Mesk$"un "erkah'$nan telah seselas$ !elalu$ "ersan#$nan teta"$ &a$ !asyarakat
Iranun !a(l$s $tu &elu! la$ se!"urna.Sele"as !a(l$s "erkah'$nan, &$asanya
sesu#ah t$a har$, "$hak keluraa lelak$ akan #atan !en(e!"ut "enant$n
"ere!"uan #an sua!$nya &ertan#an ke ru!ah keluara lelak$ #ala! satu a)ara
yan #$"an$l pangilai.Ma(l$s $n$ &ertu(uan !e!&er$ te!"at #an ke#u#ukan
ke"a#a "enant$n "ere!"uan untuk !en(a#$ keluara yan #$sayan$ #an &erkenan
#$ hat$ !ereka.
Dala! !a(l$s $n$, keluara akan !e!&er$ seala ha#$ah ke"a#a ke#ua !e!"la$
&a$ !e!ulakan h$#u" &aru !ereka.ha#$ah $n$ &eru"a t$kar, "$nan !ankuk #an
a"a saha(a yan &erka$tan #enan ke"erluan se&uah ru!ah tana.
Akh$r sekal$,untuk !enye!"urnakan tra#$s$ &u#aya "erkah'$nan Iranun $a$tu
pendulug &er!aksu# !enhantar se!ula ke#ua !e!"ela$ ke ru!ah "enant$n
"ere!"uan.Sele"as a)ara $n$, ke#ua !e!"ela$ #$&enarkan &e&as !ela'at$
keluara ke#ua-#ua &elah "$hak #enan "enuh a#at $st$a#at ke!asyarakatan.