SVEUILITE/UNIVERZITET VITEZ TRAVNIK

FAKULTET POSLOVNE INFORMATIKE

STUDIJ I CIKLUSA; GODINA STUDIJA: I CIKLUS; III. godina.
SMJER: POSLOVNA INFORMATIKA





ELVIR ZUKI
OPERATIVNI SISTEM WINDOWS HRONOLOGIJA
RAZVOJA, MOGUNOSTI I PERSPEKTIVE
DIPLOMSKI RAD









Travnik, 10.06.2013
SVEUILITE/UNIVERZITET VITEZ TRAVNIK
FAKULTET POSLOVNE INFORMATIKE

STUDIJ I CIKLUSA; GODINA STUDIJA: I CIKLUS; III. godina.
SMJER: POSLOVNA INFORMATIKA




OPERATIVNI SISTEM WINDOWS HRONOLOGIJA
RAZVOJA, MOGUNOSTI I PERSPEKTIVE
D I P L O M S K I R A D



IZJAVA: Ja, Elvir Zuki student Sveuilita/Univerziteta Vitez Travnik, Indeks
broj: 0077-09/RPI odgovorno i uz moralnu i akademsku odgovornost izjavljujem da
sam ovaj rad izradio potpuno samostalno uz koritenje citirane literature i pomo
mentora.


Potpis Studenta:_______________
STUDENT: Elvir Zuki
PREDMET: POSLOVNE APLIKACIJE
MENTOR: doc.dr Nedim Smailovi
Predgovor

Ovaj rad realiziran je s ciljem prikazivanja razvoja Windowsa kroz historiju.
Windowsi nas prate kroz itav rad na raunarima, barem za nas ovdje koji smo sa
ovih krajeva. Od kako smo dobili prvi raunar, na njemu je se nalazila neka od
verzija Windowsa. Iz tog razloga to mi je dalo moral da vam to bolje istraim i
prikaem razvoj Windowsa.


Kroz ovaj rad provest u vas kroz sve verzije koje je ikad imao Windows.
Pogledamo li malo detaljnije ta se sve dogaalo na polju informacijski tehnologija u
posljednji pet godina, vidjet emo da su drutvene mree postale najkoriteniji
Internet servisi, na polju multimedije dolo je do velikog razvoja i popularnosti
sadraja u visokoj kvaliteti i rezoluciji, dolazi do irenja i koritenja raunarstva u
oblaku, sve popularniji i koriteniji postaju raunarski tableti, pametni telefoni i
raunari, a beine mree su postale toliko popularne da su dostupne na svim
moguim mjestima kao to su hoteli, restorani, kafii, aerodromi ili bilo koje drugo
javno mjesto. Pored toga, nastaju i novi ili se pouspjeuju postojei standardi kao
npr. USB, Bluetooth, HTML 5 i mnogi drugi programi ili aplikacije koje su vezane
za Windows operativne sisteme.



Na kraju elim posebno da se zahvalim svom profesoru Doc.dr. Nedimu Smailoviu
na pomoi tokom izrade diplomskog rada.





1

Saetak

Ako pogledamo ta se deava sa druge strane na polju klijentskih verzija
Windowsa, vidjeti emo da je nakon est dugih godina vladanja Windows xpa svijetu
predstavljena troma Windows Vista koja je umjesto jednostavnosti u koritenju
mnogim korisnicima zadavala srane probleme. Ovaj ve danas zaboravljeni OS
razvijao se dugo vremena te je zbog veeg nezadovoljstva korisnika, Microsoft je bio
primoran da napravi neki novi sistem koji bi bio olakica u radu, koji ne bih zadavao
probleme krajnjim korisnicima.


Taj novi sistem se zvao Windows 7 koji je zahtjevao mnogo manje resursa od
prijanji verzija a samim tim problemi su bili eleminisani. Uvedene su mnoge broje
mogunosti. Windows 7 je sistem koji se najvie i najbre prodao u historiji
Windowsa. Ali kako je vrijeme ilo, kako je tehnologija se razvijala, samim time ova
verzija Windowsa 7 je starila. Raunari i laptopi nestaju iz upotrebe, a na scenu sve
vie nastupaju tableti i pametni telefoni. Samim tim Microsoft je osmislio novi
Windows kako bi skratio muke korisnicima i izdao je za sada posljednju verziju
Windows 8.


Windows 8 predstavlja znaajne promjene na polju OS primarno se
fokusirajui na poboljanju mogunosti na prenosnim ureajima, raunarskim
tabletima i pametnim telefonima. Nakon 17 godina, Start ekran se izgubio. Windows
8 se moe koristi i na ekranima koji su touch screen.


Krajni cilj ovog rada je podsticanje itaoca da obogate svoje znanje u ovoj
oblasti te da vide kako se Windows razvijao i koje to sad mogunosti imamo kod
ovih sistema.


2


Sadraj:
1. UVOD ............................................................................................... 4
1.1. PROBLEM, PREDMET I OBJEKT ISTRAIVANJA ...... 4
1.2. RADNA HIPOTEZA I POMONE HIPOTEZE ................ 4
1.3. SVRHA I CILJ ISTRAIVANJA ......................................... 5
1.4. ZNANSTVENE METODE ..................................................... 5
1.5. STRUKTURA RADA ............................................................. 5
2. HISTORISKI RAZVOJ OPERATIVNOG SISTEMA
WINDOWS .............................................................................................. 7
2.1. STRUKTURA DOS-a ............................................................. 7
2.1.1. BIOS ................................................................................... 8
2.1.2. DOS jezgra ( Kernel ) ....................................................... 9
2.1.3. Komandni procesor ( COMMAND.COM ) .................. 10
2.1.4. DOS usluni programi .................................................... 10
2.1.5. DOS naredbe ................................................................... 10
2.2. DOS JEZGRA ............................................................................ 11
2.2.1. Windows 1.0 ..................................................................... 11
2.2.2. Windows 2.0 ..................................................................... 12
2.2.3. Windows 3.0 i Windows 3.1 ........................................... 12
2.2.4. Windows 95 ...................................................................... 13
2.2.5. Windows 98 ...................................................................... 14
2.2.6. Windows ME ................................................................... 15
2.3. NT JEZGRA .......................................................................... 16
2.3.1. Windows NT 3.1 .............................................................. 17
2.3.2. Windows NT 4.0 .............................................................. 18
2.3.4. Windows XP .................................................................... 20
2.3.5. Windows Vista ................................................................ 21
2.4. VERZIJE WINDOWSA ....................................................... 22
3

2.5. PREGLED SIGURNOSNI NEDOSTATAKA
PRIJANJIH VERZIJA................................................................... 25
3. WINDOWS 7 ................................................................................. 26
3.1. INSTALACIJA ...................................................................... 27
3.2. POBOLJANE PERFORMANSE ...................................... 28
3.3. PROMJENE U IZGLEDU INTERFEJSA ......................... 29
3.4. POBOLJANO UPRAVLJANJE NAPAJANJA .................. 29
3.5. WINDOWS DODIRNA TEHONOLGIJA ......................... 30
3.6. WINDOWS MEDIA CENTAR ........................................... 30
3.7. VIRTUALNI XP .................................................................... 30
4. SIGURNOSTI OS WINDOWS 7 ................................................ 31
4.1. SIGURNOSNI ELEMENTI ................................................. 31
4.1.1. Action center .................................................................... 31
4.1.2. Firewall ( vatrozid ) ........................................................ 33
4.2. PRONAENE RANJIVOSTI .............................................. 34
4.2.2. Propust u protokolu ........................................................ 34
4.2.2. Propust u User Account ...................................................... 34
5. WINDOWS 8 ................................................................................ 35
5.1. NOVOSTI I ZATO EMO GA KORISTIT? ....................... 41
5.2. WINDOWS 8 IZDANJA ...................................................... 44
7. LITERATURA .............................................................................. 47
8. POPIS SLIKA, GRAFIKONA I TABELA ................................ 49

4

1. UVOD

1.1. PROBLEM, PREDMET I OBJEKT ISTRAIVANJA

Predmet istraivanja u ovom radu jeste Windows. Tu su mnogi problemi sa kojima se
korisnici mogu susresti u samom koritenju ovih softwera, ali naravno tu je dakako vie
prednosti koje vam mogu koristit u ivotu. Npr. ovi sistemi dre firme, njegove podatke,
podatke o njihovim radnicima, o uvozu i izvozu robe, a sve to zavisi od firme, ime se bavi i
sa im radi. Jedan od problema je kada sistem padne, podatci se izgube, ali sa novom
tehnologijom i svime, sve je mogue vratit, tako da su veinom svi problemi rijeeni. Sistemi
puno vie pamte nego ljudi, sa vie informacija rade, hardveri imaju velike koliine brzine,
prostora, i sa samim tim, sav rad je nezamisliv bez raunara. Samim tim je mene natjeralo da
istraim to vie o ovoj temi, jer sam i sam korisnik ovih sistema, i drago mi je da ivim u
takvom vremenu gdje imam mogunost da ovo sve koristim.
1.2. RADNA HIPOTEZA I POMONE HIPOTEZE

Osiguravanje kvalitete ovog rada pomoglo je istraivanje koje je utemeljeno na
slijedeim hipotezama koje e biti argumentovane.

H0= Upoznavanje sa Windowsima kroz historiju, njihovo razvijanje, te koliko su oni
bitni za na raunar.

H1= Instaliranje neki od verzija softwera kao npr Windows 7 i Windows 8 iz razloga zato to
su to zadnje dvije verzije, i zato to smatram da se one najvie koriste trenutno u svijetu.

H2= Dolazak novi tehnologija, samim tim i Windowsi napreduju, kako na raunarima i
laptopima, tako i na pametnim telefonima te raunarnim tabletima.


5

1.3. SVRHA I CILJ ISTRAIVANJA

Raunari u dananje vrijeme se koriste u mnoge svrhu poput kontroliranja
meunarodne telefonske komunikacije, protoka informacija na Internetu, distribuciji
elektrine energije, brigu o korisnicima, brigu o poslovnim ljudima kao to su npr bankari,
neke kreditne organizacije, opine, kako god sve je to nezamislivo bez raunara. Tako da
svrha i cilj ovog istraivanje jeste da prikaem koliko je bitan raunar u dananje vrijeme,
koliko nam koristi donosi, da vam pokaem zato ljudi toliko vremena provode na njemu.
Znai da rezimiramo, kazano u jednoj reenici osnovna svrha i cilj ovog diplomskog
rada bila bi da prvi korak prema koritenju raunara i Interneta je prevencija i razumijevanje
rada na raunaru a potom instalacija alata koji ovam pomau pri radu na raunaru.

1.4. ZNANSTVENE METODE

Kod izrade rada primijenjene su slijedee metode: metoda analize, metoda
generalizacije i metoda dokazivanja, metoda klasifikacije, eksperimentalna metoda
(prikazivanjem i pisanjem primjera u praksi), te metoda posmatranja.

1.5. STRUKTURA RADA

Moj rad je baziran na razvijanju windowsa kroz historiju, i kada doete na kraj rada,
vidite da se sve svodi na novu tehnologiju. U ovom radu prikazao sam vam hronologiju i
razvoj windowsa kroz historiju, i na samom kraju sam doao do zadnje verzije tj. windows 8.
Meni nema smisla da vam puno priam o historiji windowsa, jer smatram da je bolje da vam
kaem to vie stvari o windows 7 i 8 iz razloga zato to se oni sada najvie koriste u svijetu, i
svaka nova informacija u vezi nji bi vam mogla pomoi u vaem buduem radu.


6

Kroz ovaj rad upoznat u vas za poetak o historiji, a to je struktura dosa, bios, dos
jezgra, komandni procesor, dos usluni program te dos naredbe. Tu u vam opsivati dva
jezgra dos jezgro i NT jezgro. to se tie dos jezgra upoznat emo prve verzije windowsa tj.
Windows 1.0, Windows 2.0, Windows 3.0, Windows 3.1, Windows 95, Windows 98 i
Windows ME. A u NT jezgru upoznat u vas sa Windows NT 3.1, Windows NT 4.0,
Windows 2000, Windows XP i Windows Vistom. Zatim u vas uvesti u verzije Windowsa te
pregled sigurnosni nedostataka prijanjih verzija. To bi bilo sve vezano za stare Windowse,
tj.starije verzije.


Nakon toga prei u na verzije Windows 7 i Windows 8. Kod Windows 7 prikazat u
vam sigurnosne elemente, a to su Action Center i Firewall, i pronaene ranjivosti kao to su
propust u protokolu i propust u user Accountu. Najvie vremena posvetio sam Windows 8 iz
razloga jer je to zadnja verzija, a kod njega sam jedino prikazao kako se vri instalacija, te
neke novosti vezane za taj sistem i razloge zato bi trebali koristiti ovaj sistem. Na kraju u
vam navesti verzije Windows 8 i hardwerske zahtjeve za koritenje ovog sistema.
7

2. HISTORISKI RAZVOJ OPERATIVNOG SISTEMA WINDOWS

Da raunar nebi bio tek hrpa vie ili manje uredno posloenog metala i plastike u vidu
matine ploe, razliiti kartica i perfernih ureaja ( hardvera ), potrebi su razliiti programi (
Softver ) kako bi ono postalo orue za na rad, sredstvo uz pomo kojeg se informiramo ili
pak igraka uz koju troimo ( slobodno ) vrijeme.
1

Windows je familija operativnih sistema, koja je nastala sa Windows 1.0 sistemom,
objavljenim 20. novembra 1985. godine, kao dodatnom komponentom MS-DOS operativnog
sistema. Familija ukljuuje i operativne sisteme namenjene prenosnim ureajima (Windows
Embedded) i mobilnim telefonima (Windows CE, Windows Mobile i Windows Phone).
Najnovije verzije su Windows 8 i Windows Phone 7.5.
2

Kada je kompanije "Microsoft" objavila prvu verziju Windowsa OS, 20. novembra 1985.
godine, on je bio zasnovan na koritenju grafikog interfejsa.
3
Davne 1963. godine Microsoft
je najavio razvoj windowsa kao grafiko suelje ( eng. Graphical User Interface GUI ), za
svoj operativni sistem MS-DOS ( eng. Microsoft Disk Operating System) kojeg je
isporuivao IBM PC raunarima. S vremenom windows zbog svoje velike popularnosti,
prerasta u operativni sistem. Parelelno od navedenog razvijaju se dvije osnovne grane koje
koriste razliite tehnologije, a to su:
DOS jezgra,
NT jezgra.
2.1. STRUKTURA DOS-a

DOS jezgra predstavljaju komericijalni program, ali se znatno razlikuju od tih
programa. Jedan dio DOS jezgra se nalazi na matinoj ploi PC raunara zapisan u memoriji
ROM, dok drugi dio programa se instalira na hard disk.
Operativni sistem DOS ine pet meusobno povezanih cjelina, a to su:

1
Lj. Milija, R. Peri, "Windows 7" Pro-Mil, Varadin, 2010., str 12
2
D. Stojanovi, M. uker, "Uvod u razvoj Windows 8 aplikacija" Taschen, Zagreb, 2013., str 22
3
D. Stojanovi, M. uker, "Uvod u razvoj Windows 8 aplikacija" Taschen, Zagreb, 2013., str 4

8

1. BIOS ( Basin Input Output System )
2. DOS jezgra ( Kernel )
3. Komandni procesor ( COMMAND.COM )
4. DOS usluni programi
5. DOS naredbe

2.1.1. BIOS

BIOS predstavlja osnovni skup instrukcija i upravljakih programa ( drajvera ) za
monitor, testaturu, printer, portove, sistemski sat i ureaj s kojeg se podie operativni sistem-
hard disk. Osnovni zadatak BIOS-a je posredovanje izmeu zahtjeva preostali dijelova DOS-a
i svih perifernih ureaja, i to sve radi tako to alje pojedinani zahtjev OS-u u nizu
instrukcija koje upravljaju nekim od sklopova.
Izvor: http://gamers.ba/forum/7/54688/sve-o-bios-u/

Slika 1. Prikaz biosa na raunaru
BIOS sa sastoji od velikog broja programskih funkcija koje izravno komuniciraju sa
hardverom, a te funkcije se nazivaju elementarne BIOS funkcije.
Veina programskih jezika doputa korisnicima izravnu komunikaciju sa BIOS-om, tako to
korisnici zaobiu funkcije DOS-a. Samim tim se postie vea brzina izvravanja programa, ali
9

to programiranje zahtjeva veliki oprez jer moe doi do nekontroliranog rada programa i
operativnog sistema.
BIOS se neprestano usavrava, razvija i proiruje svoje mogunosti. Tako npr. prvi BIOS je
bio veliine 8kb.
U BIOS-u se nalazi skup programa koji pruaju osnovnu podrku za rad raunara. Svi BIOS
programi nalaze se u podruju veliine 128kb, E i F blokova memorije ( od E000 do FFFF ).
4

BIOS je dizajniran tako da izravno nadzire hardver i da odgovara na sve zahtjeve hardvera.
On je namijenjen da radi tako da prua maksimalnu fleksibilnost, najmanje optereuje
programe koji ga koriste i da radi uz maksimalnu moguu sigurnost od poremeaja rada
raunara.

2.1.2. DOS jezgra ( Kernel )

Dos jezgra predstavljaju osnovni dio DOS-a. To je operativni sistem u uem smislu.
Svi programi koji se obraaju operativnom sistemu, komuniciraju sa jezgrom DOS-om. Jezgra
DOS-a se sastoje od velikog broja pojedinanih funkcija koje nisu vidljive krajnjem
korisniku, a te funkcije nose naziv elementarne funkcije DOS jezgra.
Samim tim moemo da navedemo neke od najznaajnijih DOS funkcija jezgra, a to su:
upravljanje memoriskim resursima,
upravljanje datotekama ( kreiranje, brisanje, modifiranje ),
upravljanje direktorijima ( kreiranje, brisanje, modifiranje, upis ),
iniciranje poetka i zavretka programa,
upravljanje znakovno orjentiranim U/I te
kontrola ulazno-izlaznim portovima.
Kada instaliramo operativni sistem DOS jezgra moemo pronai u datotekama MSDOS.SYS i
IO.SYS. Karnel se uitava u radnu memorju ( RAM ) za vrijeme poetnog punjenja DOS-a i

4
http://www.croportal.net/forum/racunala/struktura-dos-3279/

10

to upravo iz tih datoteka. Korisnik ne moe izravno komunicirati s jezgrom DOS-a neko s
komandnim procesorom.

2.1.3. Komandni procesor ( COMMAND.COM )

Predstavlja dio operativnog sistema s kojim se korisnik nalazi u stalnoj komunikaciji.
Ovaj dio DOS-a je program koji prihvata, interpretira i prevodi izvoenje naredbi koje izdaje
korisnik. Svaka korisnikova naredba koja se uputi OS-u izdaje se ukucavanjem niza znakova
na tastaturi. Te znakove treba prevesti u pozive odgovarajuih funkcija jezgra DOS-a. Taj
zadatak obavlja komandni procesor. Uz DOS se standardno isporuuje komandni procesor
koji se nalazi u datoteci COMMAND.COM.

2.1.4. DOS usluni programi

Uslune programe ne moemo smatrati sastavnim dijelom operativnog sistema u uem
smislu. Uz DOS se isporuuje i itav niz korisnih pomonih programa koji bitno unapreuju
sigurnost podataka, iskoritavanje memorije i jednostavnost u radu s DOS-om. Ti programi
su: DOSKEY, DOSSHELL, EDIT, DBLSPACE, DEFRAG, FDISK, HELP, INTERLINK,
MSBACKUP, MSD, UNDELETE, MSAV, QBASIC.
2.1.5. DOS naredbe

Imamo dvije vrste DOS naredba a to su; prema nainu pozivanja na izvoenje i
prema funkciji koje izvode.
Podjela naredbi prema nainu povezivanja:
interne naredbe
eksterne naredbe
Podjela prema funkcijama koje izvode:
11

naredbe za upravljanje direktorijima
naredbe za rad i upravljanje datotekama
naredbe za rad s diskom i disketama
Batch naredbe
naredbe za konfiguriranje sustava
2.2. DOS JEZGRA
2.2.1. Windows 1.0

Prva samostalna verzija operativnog sistema Windows, verzija 1.0, objavljena je
1985. godine. Verzijom Windows 1.0 predstavljeno je novo programsko okruenje za razvoj i
pokretanje aplikacija koritenjem ikona i pokazivaa. Prije pojave Windowsa, korisnici
personalnih raunara radili su iskljuivo u linijskom naredbenom nainu rada ( eng. command
line ). Ovaj proizvod u sebe je ukljuivao kalendar, ureiva teksta ( Notepad ), kalkulator,
sat, upravljaku plou ( Control Panel ) te alate za crtanje ( Paint ) i pisanje ( Write ) iji je
zadatak bio pomagati korisniku u izvoenju dnevnih zadataka. Jedan od zanimljivijih detalja
ovog operativnog sistema bili su prozori koji se nisu mogli preklapati, jedino su mogli biti
posloeni jedan do drugog. Samo prozor koji prikazuje sistemske informacije ( eng. dialog
box ) se mogao pojaviti "preko" ostalih prozora. Slika 1. prikazuje grafiki interfejs
Windowsa 1.0. i ovaj windows nikada nije postigao veliku popularnost.
Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_1.0

Slika 2. Prikaz interfejsa Windows 1.0
12

2.2.2. Windows 2.0

Windows operativni sistem 2.0 predstavljen je 1987. godine i njega je pokretao
procesor Intel 286 s proirenom memorijom i boljom podrkom za grafiku. U ovoj verziji prvi
put se javlja napredni mehanizam kartica pomou tipki tastature, terminologija "Minimize" i
"Maximize" ( do tada su se koristili termini "Iconsize" i "Zoom" ) te je omogueno
preklapanje prozora. Prve verzije Microsoft Word-a i Microsoft Excela poele su se
upotrebljavati na Windows 2.0. Windows 2.0 je bio popularniji od 1.0 ali ni on nije masovno
koriten, stoga je veina proizvoaa i dalje izraivala DOS verzije svojih aplikacija.
Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_2.0

Slika 3.Prikaz interfejsa Windows 2.0

2.2.3. Windows 3.0 i Windows 3.1

Verzijama Windows 3.0 koja je izila 1990. godine i windows 3.1 koja je izila 1992.
godine znatno se unaprijedio korisniki interfejs, te su se uvela brojna tehnika poboljanja
kako bi se to bolje iskoristile memorijske mogunosti procesora Intel 286 i 386. Korisnicima
je omogueno koritenje mia kojim se moglo upravljati podatcima jednom rukom bez
pamenja naredbi MS-DOS-a te pokretanje vie aplikacija u isto vrijeme ( eng. multitasking ).
Slika 3. prikazuje korisniki interfejs verzije 3.0.
13

1991. godine objavljene su ekstenzije za multimediju koje su omoguavale podrku CD-ROM
i zvunu karticu.
1993. godine predstavljena je verzija Windows for Workgroups 3-11 koja je donijela podrku
za umreavanje i kuno povezivanje raunara u mree. Ovom verzijom personalni raunari
postaju dio klijent - posluitelj raunarske evolucije u nastajanju. Instalacija za Windows 3.1
nalazila se na devet disketa, a ukupna veliina instalacije iznosila je manje od 13MB.
Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_3.0

Slika 4.Prikaz interfejsa Windows 3.1


2.2.4. Windows 95


1995. godine na trite je stigao Windows 95 koji je postigao veliku
popularnost i donio neke nove velike stvari iz Microsofta. Verzija 95 u sebi je sadrila
TCP/IP protokol ( eng. Transmission Control Protocol/Internet Protocol ), PnP
podrku ( Plug and Play ), kojom se omoguavalo koritenje ureaja odmah nakon
14

ukljuivanja i bez puno podeavanja, a omoguavala je i mnoge multimedijalne
funkcije, te dial-up ( nain na koji se pristupa internetu pomou modema i telefonske
linije ). Verzija Windows 95 objavljena je na disketama i CD mediju.
Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_95

Slika 5.Prikaz interfejsa Windows 95


2.2.5. Windows 98

Windows 98 se prvi put pojavio na tritu 1998. godine nakon njegovog
izlaska. On samim svojim izdanjem predstavljao je nadogradnju na Windows 95. Sa
Windows 98 dobili smo neke dodatke kao to su dodatna zatita za vane datoteke na
raunaru, ugraen je alat za automatsku izradu sigurnosne kopije registra ( eng. back
up ), poboljana je podrka AGP ( Advanced Graphics Port ), te DirectX, DVD, USB
te MMX standardi. Windows 98 je bio puno veih dimenzija od Windows 95, bio je
15

puno sporiji, a Windows 95 je imao problema sa svojom stabilnostu. Novi pomak
donosi Windows 98 Second Edition ( SE ) kojim su ispravljeni neki nedostaci te je
dodana nova aplikacija Microsoft Windows NetMeeting koja je omoguavala
povezivanje ljudi preko interneta.
Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_98

Slika 6. Prikaz interfejsa Windows 98

2.2.6. Windows ME


Windows Millennium Edition ( Windows ME ) predstavljen je 2000. godine
kao nadogradnja na Windows 95 i Windows 98. U verziji WIndows ME dobijamo
novi dodatak koji se naziva System Restore, a System Restore nam daje mogunost
povratka sistema u prijanje stanje bez da izgubimo bilo koji dokument ili zapis koji
smo imali ranije. Sistemske datoteke su bile zatiene i nisu dozvoljavale da se vidi
16

njihova modifikacija, pa ak ni administratoru. Windows ME je u sebi ukljuivao
podrku za UPnP ( eng. Universal Plug and Play ) te je uvedeno API ( eng.
Application Programming Interface ), interfejs koji je korisnikim aplikacijama
omoguavao pristup skupu funkcija ili programa drugih aplikacija i operativnog
sistema. I ako je Windows stalno izdavao nove verzije, posebno ovu Windows ME,
samim tim to su uveli mnogobrojne promjene, nova poboljanja, Microsoft je stalno
bio na udaru kritike koja se alila na nestabilnost izdane verzije.
Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_ME

Slika 7. Prikaz interfejsa Windows ME

2.3. NT JEZGRA


Microsoft .NET Framework je okruenje za izvravanje, koje se nalazi izmeu
operativnog sistema i aplikacija. Njegov primarni zadatak je obezbjeivanje pristupa
17

svim servisima operativnog sistema na kontrolisani nain, koji omoguava
programerima da budu mnogo produktivniji. C# i Visual Basic .NET su dva najee
koriena jezika za kreiranje aplikacija za .NET Framework.
5

Windows NT ( eng. New Technology ) predstavlja gradnju operativnih sistema koji su
se temeljili na korisnik - posluitelj ( eng. Client - Server ) tj. arhitekturi koja povezuje
vie manjih raunara sa posluiteljem. Windows NT su inili dva proizvoda:
Microsoft NT radna stanica ( eng. Microsoft NT Workstation )
Microsoft NT posluitelj ( eng. Microsoft NT Server ).
Osnova ideja Windows NT je bila da se razdvoji radna stanica od posluitelja tako da
je za vrijeme korisnikova rada na raunaru, vei dio vremena na raunaru ( radna
stanica ) je odvojena od posluitelja. Radna postaja s vlastitom programskom
potporom iz posluiteljstva poziva podatke ( datoteke ) u svoju radnu memoriju,
samostalno obrauje podatke i po obradi vraa ih na posluitelj gdje se uvaju i na
raspolaganju su svim korisnicima mree. Windows NT dizajniran je kao
viekorisniki, vieprocesorski sistem koji upravo zbog koritene arhitekture, NTFS
datotenog sistema, koritenja naredbi, injenice da se radi o 32 bitnom
viekorisnikom i vieprocesorsorskom sistemu jako podsjea na Unix.
2.3.1. Windows NT 3.1
Windows NT 3.1. doao je na stanje 1993. godine kao prvi 32- bitni operativni
sistem koji je uz NT tehnologiju donio i novi datoteni sistem, strukturu pomou koje
raunari organizuju podatke na tvrdom disku. Datoteni sistem NTFS ( eng. New
Technology File System ) nam omoguuje bolje performanse i veu sigurnost
podataka na hard disku, odnosno particijama ili jedinicama diska nego do tad sistemi
FAT/FAT32, koji su bili koriteni u verzijama Windows sistema temeljenim na DOS
jezgrima. Korisniki interfejs vrlo je slian verziji Windows 3.1, ali je nain rada je
drukiji.



5
D. Stojanovi, M. uker, "Uvod u razvoj Windows 8 aplikacija" Taschen, Zagreb, 2013., str 22

18

Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_NT_3.1

Slika 8. Prikaz interfejsa Windows NT 3.1
2.3.2. Windows NT 4.0

Windows NT 4.0 predstavljen i izdan je 1996. godine. Korisniki interfejs je identian
Windowsu 95, ma da su to dva potpuno razliita operativna sistema i imaju razliite namjene.
Windows NT 4.0. u sebi sadri naprednu zatitu, naprednu mrenu podrku, cjelokupni 32-
bitni Windows sistem koji je raspoloiv kao radna stanica i posluitelj te napredne korisnike
administracije.
Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_NT_4.0

Slika 9. Prikaz interfejsa Windows NT 4.0
19

2.3.3. Windows 2000

Windows NT je objavljen 2000.godine, a ponekad ga i zovu Windows 5.0. Ovaj
Windows u sebi sadri preko 29 milijuna linija koda pisanih veinom u programskomg jeziku
C ++. Od toga 8 milijuna je pisano za upravljake programe ( eng. driver ). Windows 2000 je
jedan od najveih komericijalni projekata ikada. Windows 2000 uz NTFS datoteni sistem
koristi i EFS ( eng. Encrypted File System ) ifrirani datoteni sistem kojim se tite vani
podatci. Aplikacija "Windows Installer" prati aplikacije te prepoznaje i zamjenjuje
komponente koje nedostaju.
Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_2000

Slika 10. Prikaz interfejsa Windows 2000



20

2.3.4. Windows XP

Windows XP je postao najpopularnija verzija Windows OS-a, a njegovo ime je nosilo
skraenicu XP iz razloga to XP predstavlja skraenicu od eXPerience.
6
Kao nadogradnja na
Windowse 2000, samo godinu dana kasnije predstavljeni su Windowsi Xp ( eng. Experienced
). Kada je ovaj operativni sistem iziao na trite imao je malih problema u radu, ali
izdavanjem skupnih packova ( eng. service pack ) postao je standard za operativne sisteme.
Evo sada nakon punih 13 godina, Windows XP koristi pa skoro najvei broj korisnika. Od
novina kod ove verzije bitno je spomenuti to da je podeeno bolje kuno povezivanja
raunara, podrku za beinu vezu, mulitimedijalne mogunosti, bolji sistem pomoi ( eng.
help center ), te podrku za nove vanjske ureaje. Takoer korisniki interfejs je znatno
izmjenje i unaprijeen. Osim svih tih noviteta Xp e sigurno pamtiti i po svojoj brzini i
stabilnosti. Windows XP imao je svoje dvije verzije a to su:
Home Edition - za kunu upotrebu
Professional Edition - za poslovne korisnike
Do sada windowsi bili su 32 bitni sistemi, ali pri izlasku Windows XP-a dobijamo i 64 bitni
operativni sistem.
Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_XP

Slika 11. Prikaz interfejsa Windows XP

6
D. Stojanovi, M. uker, "Uvod u razvoj Windows 8 aplikacija" Taschen, Zagreb, 2013., str 18

21

2.3.5. Windows Vista

Windows Vista je zavrena 2006. godine, ali na trite se pojavila 2007 godine. Drugo
ime za Windows Vistu je bio "Longhorn". Izrada Windows Viste se oduila nakon izlaska
Windows XP-a, i to je trajalo nekih 5-6 godina, i samim tim ovo predstavlja najdue ekanje
na izlaenje nove verzije Windowsa. Orginalna Vista koja je bila zasnovana na XP-ovom
izvornom kodu je odbaen te se krenulo sasvim ispoetka u izgradnju novog operativnog
sistema. Windows Vista je sadrala stotine novih znaajki, npr. unaprijeeno je grafiko
korisniki interfejs poznat pod nazivom Windows Aero, unaprijeena je trailica, pojavljuju
se novi multimedijalni alati kao Windows DVD Maker i potpuno redizajnirani mreni, audio
te grafiki podsustavi. Windows Vista je pokuavala poveati razinu komunikacije izmeu
ureaja na kunoj mrei koristei peer-to-peer tehnologiju, te omoguavala je laku razmjenu
datoteka izmeu raunara i ureaja poput USB ureaja, printera, skenera te kamera. Vista
ukljuuje verziju 3.0. NET Framework, koja programerima omoguuje laku izradu
visokokvalitetnih aplikacija.
7
Prilikom izrade Windows Viste, Microsoft je puno pane
posvetio sigurnosti. Windows Vista je bila ba kritikovana radi previe sigurnosti, jer npr nije
se moglo vriti neko kopiranje zbog previe zatieni digitalnih sadraja.
Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_Vista

Slika 12. Prikaz interfejsa Windows Vista

7
D. Stojanovi, M. uker, Nacionalni CERT+ "Sigurnost operativnog sustava Windows 7", Taschen, Zagreb,
2012., str 8
22

2.4. VERZIJE WINDOWSA

Kako bi se opisane i navedene verzije to bolje shvatile, to u vamo prikazati kroz
vremenski Graf 1, koji nam prikazuje pregled godina i izdavanja svih verzija Windows.
Izvor: Vlastita kreacija autora

Graf 1. Pregled godina izdavanja svih verzija Windowsa

Izvor: Vlastita kreacija autora
Verzija Novosti
Windows 1.0 Ovaj proizvod je ukljuivao kalendar,
ureiva teksta ( Notepad ), kalkuator, sat,
upravljaku plou ( Contol Panel ) te alate za
crtanje ( Paint ) i pisanje ( Write ).
Windows 2.0 Dodali su se napredni mehanizam kartica
pomou tipki tastature, terminologija
"Minimize" i "Maximize" ( do tada "Iconize"
i "Zoom" ).
Prve verzije Microsoft Word-a i Microsoft
Excel-a
Windows 3.0 i Windows 3.1 Korisnicima je omogueno koritenje mia sa
23

kojim se moglo upravljati podatcima jednom
rukom bez pamenja naredbi MS-DOS-a.
Pokretanje vie aplikacija u isto vrijeme (
eng. multitasking ).
Windows 95 Ugraen TCP/IP protokol ( eng.
Transmission Control Protocol/Internet
Protocol )
PnP podrka ( eng. Plug and Play ) kojom se
omoguava koritenje ureaja odmah nakon
ukljuivanja, bez podeavanja multimedijalne
funkcije.
Dial-up ( nain pristupanja internetu pomou
modema i telefonske linije ) spajanje na
udaljeni raunar.
Windows 98 Dodatna zatita za vane datoteke na
raunaru.
Ugraen je alat za automatsku izradu
sigurnosne kopije registra ( eng. back up )
Poboljana podrka za AGP ( eng. Advanced
Graphics Port ), DirectX, DVD, USB te
MMX.
Windows ME System Restore funkcija koja korisniku daje
mogunost povratka sistema u prijanje stanje
bez gubitka dokumenata ili zapisa.
Sistemske datoteke su zatiene i ne
dozvoljava se njihova modifikacija nikome,
ak ni administratoru.
Podrka za UPnP ( eng. Universal Plug and
Play )
API ( eng. Application Programming
Interface ) interfejs koji korisnikim
aplikacijama omoguava pristup skupu
funkcija ili programa drugih aplikacija i/ili
24

operativini sistema.
Windows NT 3.1 Prvi 32-bitni operativni sistem
Novi datoteeni sustav NTFS ( eng. New
Technology File System )
Windows NT 4.0 Napredna zatita
Napredna mrena podrka
Cjelokupni 32- bitni Windows sistem
raspoloiv kao radna stanica i posluitelj
Napredne korisnike administracije
Windows 2000 Uz NTFS datoteni sistem koristi i EFS ( eng.
Encrypted File Systems ) ifrirani datoteni
sistem kojim se tite vani podatci
Aplikacija "Windows Installer" prati
aplikacije te prepoznaje i zamjenjuje
komponente koje nedostaju.
Windows Xp Bolje kuno povezivanje raunara
Podrka za bezinu mreu
Multimedijalne mogunosti
Bolji sistem pomoi ( eng,. help center )
Podrka za nove vanjske ureaje
Primjenjen i unaprijeen korisniki interfejs
Prvi 64-bitni operativni sistem
Windows Vista Unaprijeen grafiki interfejs Windows Aero
Unaprijeena trailica
Novi multimedijalni alati kao Windows DVD
Maker
Potpuno dizajnirani mreni, audio te grafiki
podsistemi
Peer-to-peer tehonologija
Verzija 3.0 .NET Frameworka, koja
programerima omoguuju laku izradu
visokokvalitetnih aplikacija.

Tabela 1. Popis novih stvari koje su dolazile uz verzije Windowsa
25

2.5. PREGLED SIGURNOSNI NEDOSTATAKA PRIJANJIH VERZIJA

U dananje vrijeme, zbog veeg broja sigurnosnih prijetnji koje okruuju korisnika i
konstatne povezanosti na internet kod operativnih sistema se rjeavanje sigurnosni problema
smatra se jednim od vanijih prioriteta. Napadi koje vre zlonamjerni korisnici mogu imati
veoma teke i razliite posljedice, od krae povjerljivih podataka do umetanja zlonamjernih
programa koji mogu potpuno da vam srue operativini sistem. Windows, kao najzastupljeniji
operativni sistem, kao sistem koji se najvie koristi u svijetu, najvie je na udaru zlonamjerni
korisnika. Sada u vam navesti Windows sisteme koji su se pokazali kao najranjiviji prema
istraivanjima SANS-a institua:
Internet Information Services ( IIS )
Microsoft SQL Server ( MSSQL )
Windows Authentication
Internet Explorer ( IE )
Windows Remote Access Services
Microsoft Data Access Components ( MDAC )
Windows Scripting Host ( WSH )
Microsoft Outlook Express
Windows Peer to Peer File Sharing ( P2P )
Simple Network Management Protocol ( SNMP )
Microsoft je svjestan koliko je bitno stalno poboljavati sigurnost operativnih sistema. Oni
stalno rade kako bi smanjili broj virusa tako to izdaju nove apdejte ili sigurnosne zakrpe kao
to su Service Packovi ( SP ). Npr. vezano za Service Pack, na Windows XP izdana su 3
Packa:
SP1 - poboljana USB 2.0 podrka, to znai jednostavnija upotreba printera ili nekog
drugog USB ureaja,
SP2 - ima ugraen vartrozid ( eng. firewall ), koji nam daje podrku za beinu
komunikaciju te automatskoj nadogradnji ( eng. Update ),
SP3 - najvie je doprinio stabilnosti i sigurnosti Windows XP sistema.
26

Osim sigurnosni zatita, Microsoft poveava sigurnost operativni sistema i razvojem
tehnologija za zatitu jezgre operativni sistema. U verzijama Windows Vista i Windows 7
koristi se novi nain zatite od iskoritavanja sigurnosnih propusta prekoraenjem kapaciteta
meuspremnika. ASLR ( eng. Adress Space Layout Randomization ) tehnologija omoguava
uitavanje kljunih sistematski datoteka u razliite memorijske lokacije svaki put kada se
raunar pokrene, to oteava pokretanje automitiziranih napada te izvravanje malicioznog
koda. Samim tim se oteava posao napadau to je i glavni cilj ove tehnologije.
3. WINDOWS 7

Windows 7 je radni naziv najnovijeg operativnog sistema, nasljednika Viste. Na
tritu je dostupan od 22 listopada 2009 godine u 32 i 64 bitnoj verziji.
8
Kako nam kae
Microsoft Windows 7 je doraena i poboljana verzja postojee Viste. Ispitivanje Windows 7
trajalo je vie od godinu dana. Kada je prvi put izvreno ispitivanje uestvovali su i milijuni
zainteresovanih korisnika koji su mogli besplatno da skinu probnu ( eng. beta ) verziju na
odreeno vrijeme. Na takav nain otklonjeni su mnogi problemi te nekompatibilnosti koje su
muile sve Windowse prije njihovog izlaska a posebno Vistu.
Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_7

Slika 13. Prikaz interfejsa Windows 7

8
D. Stojanovi, M. uker, Nacionalni CERT+ "Sigurnost operativnog sustava Windows 7", Taschen, Zagreb,
2012., str 15
27

Windows 7 operativni sistem ima esti verzija poredani tako da na najbolji nain ispunjavaju
zahtjeve okruenja u kojem e biti koritene. Windows 7 operativni sistem izlazi u est verzija
koje generalno moemo klasifikovati u tri grupe:
Verzija za kune korisnike.
Verzija za poslovno okruenje
Profesionalna verzija

Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_7

Slika 14. Prikaz verzija Windows 7
3.1. INSTALACIJA

Instalacija Windowsa je veoma kratak i jednostavan proces. Proces je puno krai i
jednostavniji od proli verzija. Verzija Windows 7 intiligentno prepoznaje stari operativni
sistem te zna automatski napraviti "dual-boot" instalaciju koja omoguava pokretanje
operativni sistema na jednom raunaru, ali ne i u isto vrijeme. Prilikom podizanja raunara
korisnik sam odluuje koji operativni sistem eli koristit. Microsoft je s Vistom uveo neto
drukiji proces podizanja OS-a, koritenjem BDC ( eng. Boot Configuration Data )
tehonologije.


28

3.2. POBOLJANE PERFORMANSE

Microsoft je veliku panju posvetio poboljanju performansi, a kao kljuna
poboljanja su:
Windows 7 je oblikovan za bri ulazak u stanje mirovanja, bri izlazak iz njega i bre
ponovo povezivanje s beinom mreom.
Sortiranje i grupiranje podataka znatno je ubrzano stoga korisnici puno bre dolaze do
rezultata pretraivanja.
Kada se prvi put prikljui prijenosni izmjenjljivi memorijski pogon ili neki drugi USB
ureaj, Windows 7 osposobljava ga za rad u samo nekoliko sekundi. Ako je taj ureaj
ve koriten onda se ekanje jo smanjiva.
Za razliku od prethodni verzija, operativni sistem Windows 7 napravljen je tako da
sporedne servise koji smanjuju brzinu, pokree ih samo kada ih treba. Npr. ukoliko se
BlueTooth ureaj ne koristi, Windows 7 Bluetoth servis ga nee ni ukljuiti.
Kako bi dokazali da je Microsoft zaista poboljao performanse Windows 7 u odnosu na
Vistu, slijedi usporedba navedenih operativnih sistema, koji su prikazani na slici, koju je radio
The PC World Test Center:
I zvor: Vlastita kreacija autora

Graf 2. Poreenje Windows 7 i Windows Vista
Testiranje su provoena koritenjem stolnih raunara HP Pavilion a6710t s instaliranom 64-
bitnom inicom Windows Vista Ultimate odnosno Windows 7 Ultimate. Kao to je vidiljivo
sa ove slike, napredak u verzije Windows 7 u odnosu na Windows Vistu postoji, ali on nije
29

dramatian kao to se najavljivalo. Windows 7 podrava aero suelje ija je karekteristika
prozirnost prozora, pa te se stee dojam gledanja kroz staklo.
9

3.3. PROMJENE U IZGLEDU INTERFEJSA

Verzija Windows 7 donijela je mnoge promjene u izgledu interfejsa. Prva promjena se
vidi u alatnoj traci koja se u potpunosti razlikuje od one u Visti. Na alatnu traku moe se
privrstit bilo koji program za kojeg elite da Vam je uvijek dostupan sa jednim klikom. Svi
programi prikazani su samo sa ikonom, bez teksta.
Izvor: Vlastita kreacija autora

Slika 15. I zgled promjene interfejsa kod Windows 7
Rad sa prozorima na radnoj povrini je puno pojednostavljen, u odnosnu na prijanju verziju
Windows Vista.
3.4. POBOLJANO UPRAVLJANJE NAPAJANJA

Windows 7 donosi poboljanja koja nam donose utedu energije sa ciljem produljenja
vijeka trajanja baterije. Npr. svjetlina zaslona e se automatski zatamiti ako se raunar ne
koristi neko vrijeme. Ostala poboljanja obuhvataju koritenje manje energije za reprodukciju
DVD medija i bolju iskoritenost procesorske snage.

9
Lj. Milija, R. Peri, "Windows 7" Pro-Mil, Varadin, 2010., str 38
30

3.5. WINDOWS DODIRNA TEHONOLGIJA

I ako je Windows odlian za obavljanje mnogih zadataka, tastatura i mi nisu uvijek
najelegantiniji alati. Windows 7 nam omoguuje koritenje zaslona osjetljivog na dodir.
Dodirujui prstima zaslon mogue je kretati se, mijenjati veliinu prozora, reproducirati
medijski sadraj te pregledavati fotografije. Windows 7 uvodi i podrku za novu tehonologiju
viestrukog dodira koji omoguuje upravljanje dogaajima na zaslonu s veim brojem prstiju.
Npr. sliku je mogue poveati primicanjem dva prsta te vratiti ih u prvobitno stanje
razmicanjem dva prsta. Sliku na zaslonu mogue je zaokrenuti rotiranjem jednog prsta oko
drugog.

3.6. WINDOWS MEDIA CENTAR

S pojednostavljenim korisnikim interfejsom i podrkom za nove vrste sadraja i
digitalnu televiziju Windows Media Centar ini gledanje televizije, filmova i ostalih video
sadraja na raunaru lakim no ikada prije. Emisije iz rasporeda moe se snimati i gledati
putem kablovske veze ili jednostavne USB TV kartice.
3.7. VIRTUALNI XP

Windows Xp Mode ili XPM ( eng. Windows XP mode ) nova je mogunost
Windowsa 7 dostupna vlasnicima verzija Professional, Enterprise i Ultimate. Namjenjen je
poslovnim korisnicima koji posjeduju programe pisane za Windowse Xp, a imaju elje i
mogunosti za prelazak na Windows 7. XP Mode unutar virtualnog raunara pokree
Windows Xp. Treba imati na umu da je XP Mode koncept, a virtualizacijski softver je Virtual
PC, unutar kojeg se izvodi Mode XP. Stoga raunar ili tanije njegov procesor, mora
sklopovski podravati virtualizaciju. Virtual PC podrava samo 32- bitni virtualni raunar te
se pritom zahtjeva jo dodatnih 2gb ram memorije.

31

4. SIGURNOSTI OS WINDOWS 7

Sigurnost opertivnog sistema Windows 7 u odnosnu na Windows Vistu nije znatno
promijenjena, ve je samo unaprijeena.
10
Sada u vam prikazati par sigurnosni elemenata u
Windows 7 i par otkrivenih propusta u novom operativnom sistemu.

4.1. SIGURNOSNI ELEMENTI

Operativni sistem Windows 7 dolazi s nekoliko razliitih aplikacija namijenjenih da
odravaju sigurnost sistema. U nastavku su navedene znaanije aplikacije zajedno sa kratkim
opisom rada.
4.1.1. Action center
Windows Security Center preimenovan je u akcijski centar koji omoguava
korisnicima osim pregleda i mijenjanja postavki kod raunara slui i za redovito odravanje
sistema. U sklopu akciskog centra mogu se pronai moduli za nadzor vatrozida, antivirusnog
programa, ali i upozoravanja o novim nadogradnjama s Windows Update-a, poruke Windows
Backupa ili popis problema s Windows Troubleshooting-a.
Sigurnosni elemnti koji provjeravaju akcijski centar su:
Vatrozid - da li je instaliran i ukljuen,
Antivirusni program - da li je instaliran, ima li najsvjeije definicije zloudni
programa, te je li omoguen sigurnosni pregled koritenja aplikacija,
Anti-spyware - je li instaliran, ima li najnovije definicije spyware programa te je li
omoguen sigurnosni pregled koritenja aplikacija.
Alati za odravanje su:
Windows Troubleshooting - alat koji je zaduen da zabiljei sve probleme sa
sistemom te se povremeno spaja na Microsoftu stranicu kako bi pronaao i predloio

10
D. Stojanovi, M. uker, Nacionalni CERT+ "Sigurnost operativnog sustava Windows 7", Taschen, Zagreb,
2012., str 18
32

neka rjeenja za probleme koji se nanesu od virusa. Osim toga, iz njega je mogue
pokrenuti i niz radnji za konfiguriranje sistema ( poput konfiguarcije mree,
podeavanja nekog ureaja i sl. ),
System Restore - alat koji osim vraanja operativnog sistema u nekog prethodno
snimljeno stanje u novoj verziji OS-a omoguuje i reinstalaciju samog operativnog
sistema,
Windows Update - obavjetava o moguim nadogradnjama sistema.
Kada se status nadzirane stavke promjeni ( npr. antivirus ostari ), akcijski centar vas o tome
obavjetava porukom u podruju obavijesti na traci sa zadatcima. Status stavke u akcijskom
centru mijenja boju da bi uputio na ozbiljnost poruke te preporuio daljne postupke. Na
sljedeoj slici su prikazane postavke akcijskog centra.
Izvor: Vlastita kreacija autora

Slika 16. Akcijski centar - podeavanje postavki, sigurnosti i odravanja


33

4.1.2. Firewall ( vatrozid )

Vatrozid je programska ili sklopovska podrka koja provjerava informacije koje
dolaze s interneta, ili neke druge mree, te ih zaustavlja ili im doputa prolaz do operativnog
sistema korisnika ovoisno o postavljenim sigurnosnim pravilima. U operativnom sistemu
Windows 7 vatrozid je proiren s jo boljim sastavom podeavanja.

Izvor: Vlastita kreacija autora


Slika 17. I zgled interfejsa Firewall-a ( vatrozida )
Pored vatrozida imamo jo vrsta zatita kao to su AppLocker, Microsoft Security Essentials,
te biometrija.



34

4.2. PRONAENE RANJIVOSTI

Iako je Microsoft stalno napominje kako je Windows 7 njihov najsigurniji operativni
sistem, nekoliko mjeseci nakon izdavanja slubene verzije ve su se pojavili propusti,
nedostatci i zakrpe. Slijedi pregled neki od nji.
4.2.2. Propust u protokolu

Ovaj propust se odnosi za dijeljenje datoteka Server Message Block. Sigurnosni
analitiari su iznijeli podatke o propustu u sistemu Windows 7, te tvrde da ranjivost moe
uzrokovati ulazak raunara u beskonanu petlju te time uskratiti pristup uslugama. Propust se
nalazi na SMB ( eng. Server Message Block ) komponenti Windows 7. SMB je mreni
protokol u aplikacijskom sloju koji se koristi za raspodjelu mreni resursa na operativnom
sistemu Windows. Zli ljudi koji napadaju, svoje napade vre preko Intertnet Explorera te
napadau omoguava zaobilaenje zatite vatrozidom. Jedini nain da se smanji ovaj propust
jeste da se blokiraju TCP portovi 139 i 445.
4.2.2. Propust u User Account

Propust koji se nalazi na sigurnosnom mehanizmu za kontrolu korisnikih rauna (
eng. User Account Control UAC ) otkriven je jo u beta verziji Windows 7. UAC se moe
podesiti na nain da ne trai od korisnika odobrenje za pokretanje prethodno odobrenih
aplikacija. Upravu je tu injenicu mogue iskoristit tako da se kombinacijom nekoliko
unaprijed odobrenih aplikacija sistema navede da pokrene zlonamjerni kod s punim
administratorskim pravima.




35

5. WINDOWS 8
5.1. INSTALACIJA WINDOWS 8

Windows 8 predstavlja najveu promjenu u cjelokupnom razvoju ovih operativnih
sistema. To nije samo nova verzija, kojom se proiruju stare funkcije i dodaju odreene
zahtijevane i popularne funkcije.
11
Prije nego se odluite za prelazak na Windows 8 trebali bi
da pokrenete program WIndows 8 Upgrade Assistant. Ovaj program ima zadatak da vam
skenira raunar, programe i sve prikljune ureaje s ciljem provjere da li je raunar spreman
za prelazak na Windows 8. Nakon zavrenog skeniranja, program ima zadatak da vam prikae
da li je va raunar u mogunosti i da li ima te performanse koje zahtijeva Windows 8.
Koritenje programa je potpuno besplatno. Postoje dva naina instalacije Windows 8, kao
nadogradnja na postojei Windows ili da idete putem iste instalacije. Ja u vam ovdje
prikazati istu instalaciju. Kada idete putem nadogradnje svi vai dokumenti e biti sauvani a
sve programe e te morati ponovo da instalirate. Meutim nadogradnja zna da izazove neke
probleme, pa zato vam savjetujem da koristite istu instalaciju. Instalacija Windows 8 se
sastoji iz nekoliko koraka, i najjednostavnija je instalacija od svih verzija do sada. Kada
zavrite instalaciju dobijete odreene programe podrke, tako da samim tim i ne trebate da
traite neke dodatne programe.
Izvor: http://www.ic.ims.hr/win8/how-to-install-windows-8_4.html

Slika 18. Prikaz instalacije Windows 8, 1
Nakon to pokrenemo instalaciju Windows 8, vidimo Language to install ( jezik za instalaciju
), Time and currency format ( vrijeme i format tastature ), Keyboard or input method (

11
D. Stojanovi, M. uker, "Uvod u razvoj Windows 8 aplikacija" Taschen, Zagreb, 2013., str 3
36

tastatura i sve to se ukljuuje ), i kada sve to podesimo idemo na Next koji se nalazi u
donjem desnom uglu.

Izvor: http://www.ic.ims.hr/win8/how-to-install-windows-8_4.html

Slika 19. Prikaz instalacije Windowsa 8, 2
Na ovom prozoru imamo tipku "Install now" to nam pokree instalaciju, i u lijevom donjem
uglu vidimo "Repair your computer" - pomou tog popravljamo ako vidimo neke greke do
tad.
Izvor: http://www.ic.ims.hr/win8/how-to-install-windows-8_4.html

Slika 20. Prikaz instalcije Windows 8, 3
Na ovom koraku, Windows 8 nam trai product key kako bi koristili licencirani Windows.
Kada ukucamo key koji smo kupili, idemo na "Next".
37



Izvor: http://www.ic.ims.hr/win8/how-to-install-windows-8_5.html

Slika 21. Prikaz instalacije WI ndows 8, 4
Na ovoj slici vidimo pravila ili Lecences terms ( uvjeti i mogunosti licence ). Da bismo
potvrdili te uslove markiramo kvadrati " I accet the license terms", zatim idemo na "Next".
Izvor: http://www.ic.ims.hr/win8/how-to-install-windows-8_5.html

Slika 22. Prikaz instalcije Windows 8, 5
38

Na sljedeem prozoru pri instalaciji Windows 8 dolazimo do djela kada biramo HDD i
particiju instalacije. "Load driver" nam pomae da unaprijed apdejtujemo drajvere za svoj
raunar. Zatim kliknemo "Next".
Izvor: http://www.ic.ims.hr/win8/how-to-install-windows-8_5.html

Slika 23. Prikaz instalcije Windows 8, 6
Sljedei prozor nam prikazuje prozor prilikom instalacije te kopiranje datoteka za setup.
Izvor: http://www.ic.ims.hr/win8/how-to-install-windows-8_6.html

Slika 24. Prikaz instalcije Windows 8, 7
39

Nakon ovog potvrujemo restart instalacije, tako to kliknemo na "Restart now" ili saekamo
10 sekundi.

Izvor: http://www.ic.ims.hr/win8/how-to-install-windows-8_6.html

Slika 25. Prikaz Windows 8 nakon restarta

Na ovoj slici nam je prikazano to to nam se prikae nakon restarta sistema.

Izvor: http://www.ic.ims.hr/win8/how-to-install-windows-8_7.html

Slika 26. Prikaz nakon instalcije Windows 8
40

Na ovom prozoru biramo boju svog raunara na "Background color", te ime svog raunara na
"PC name", i zatim opet idemo na "Next".
Izvor: http://www.ic.ims.hr/win8/how-to-install-windows-8_7.html

Slika 27. Logovanje na Windows 8 preko hotmail rauna

Na ovom prozoru kucamo svoj hotmail i ifru kako bi se ulogovali i koristili Windows 8
preko svog accounta. Tu moemo da promjenimo ili da se ulogamo sa drugim accountom
klikom na "Sign up for a Microsoft account", a moemo da promjenim unutranje metode
klikom na "Change Input method", a ako smo ukucali svoju adresu i ifru, onda idemo na
"Next".

41

Izvor: http://www.ucionica.net/wp-content/uploads/2012/11/ms-win8-01.jpg


Slika 28. Prikaz interfejsa Windows 8
5.1. NOVOSTI I ZATO EMO GA KORISTIT?

Windows 8 samim izlaskom predstavlja i najnoviju verziju operativnih sistema
Windows. Samim tim Windows 8 predstavlja potpuno novi koncept i sigurno e izmjeniti
nain na koji smo do sada koristili na raunar.
Pitamo se zato ba koristit Windows 8 ?, odgovor je jasan, Windows 8 je neto
potpuno novo. Zamiljen je kao operativni sistem koji jednako dobro radi na klasinim
raunarima, kao i na pametnim telefonima i tabletima. Windows 8 je drastino promjeno
izgled i dizajn u odnosu na starije verzije Windowsa. Kada pokrenemo Windows 8, i kada
vidimo poetni zaslon, moemo da vidimo da se poetni zaslon sastoji od "ploica" ili
"kvadratia", a svaki kvadrati ili ploica povezana je sa nekom aplikacijom koja sadri u sebi
najnovije informacije u realnom vremenu. Npr. ako vas neko oznai na nekoj fotografiji, ona
e vam se odmah prikazati, te u samom trenu moete pogledati vremensku prognozu za sutra
ili poruke koje vam alju vai prijatelji.
Na prvi pogled vidi se da je osmica posebno prilagoena na ureaje sa dodirnim ekranom, no
Microsoft nas uvjerava da mi i testatura i dalje dobro funkcioniraju.
Osim kvadratia koje vidimo na poetnom zaslonu, Windows 8 iskoritava rubove ekrana
kako bi zaljepio razne izbornike koji se skrivaju i kada nam nisu potrebni. Kada se kreete
kroz Charms traku ( predstavlja navigacisku traku koja se nalazi na desnom rubu ekrana) .
42

Pomou Charms trake moete da pretraivate datoteke, dijelite sadraje i mijenjati postavke
aplikacija.
Sinkronizacija sa ostalim ureajima predstavlja najbitnije stvari Windows 8. Kada se osmica
prvi put pokrene pitat e vas da se ulogate na Microsoft raun kao to je prikazano na Slici.
27. Ovaj raun na koji se ulogujete veoma je koristan, jer nam on omoguava da svaki put
kada se ulogirate na neki drugi raunar koji koristi Windows 8, vae postavke, pozadine
ekrana, address book, rauni poput Facebooka, Twittera, emaila i sve sitnice koje ste podesili
u Windowsima idu s vama na taj ureaj. Naravno ova opcija za ulogiranje se moe ugasiti /
iskljuiti, i tako biste koristili Windows 8 na normalni ili klasini nain.
Na Windows 8 dobijamo i neke nove aplikacije, koje se do sada nisu nalazile na
Windowsima. Npr. aplikacija People predstavlja kombinaciju adresara i drutevni mrea.
Pomou aplikacije people vi se povezujete na razliite raune kao npr. Facebook, Twitter,
Youtube itd, a to znai kada kliknete na neku osobu aplikacija povue sve raspoloive oblike
kontakta, npr, povue sliku sa Facebooka, tekstove sa Twittera, a podatke o njemu sa
Youtube.
Izvor: http://www.ucionica.net/wp-content/uploads/2012/11/ms-win8-04.jpg

Slika 29. Prikaz aplikacije People

Aplikacija People vas obavjetava o tome kada vai prijatelji stave neki status, fotografiju,
pjesmu, video i slino.
Meu novi aplikacijama tu je i novi web preglednik, Internet Explorer 10, i samim tim on
predstavlja veliku ulogu u Windows 8. Poboljane performanse znai da se web stranice
43

uitavaju bre nego na ostalim Windowsima, a i bre ih moete lijepiti na ploice koje se
nalaze na poetnom ekranu. Naravno, Windows 8 je poboljala i sigurnost prilikom surfanja
na internetu, a sada je predstavljena kao najsigurnija verzija operativnog sistema do sada, iako
je nemogue napraviti neprobojan sistem, nove funkcije popravljaju dijelove Windowsa koji
su ranjivi.
Jedna od boljih stvari na Windows 8 jeste da ima opciju Refresh koja ima zadatak da
reinstalira kompletni operativni sistem bez da utie na osobne datoteke i postavke. Takoer je
mogue sve izbrisati i ponovo instalirati ( poznatije kao formatiranje ) bez ijednog cd-a /
diska, usb ili slino. Samim tim Microsoft je rjeio jedan od najvei problema, a to je da nee
vie biti potrebe za stalno reinstaliranje, formatiranje, ienje sistema i slino, a i ako do toga
doe to e biti brzo i efikasno.
Prednosti koje nam donosi Windows 8 su:
Bre vrijeme podizanja sistema i poboljane performanse. Baterije na laptopima i
tabletima traju due.
Novi "Start" ekran sa ploicama koje u realnom vremenu dostavljaju informacije
poput dolaska novog maila, vijesti, vremenske prognoze, stanje na burzama i sl.
Sinkroniziranje sa svim vaim raunarima. Ovo vam omoguuje da sve svoje
postavke kao to su internet favoriti, pozadine ekrana, wireless lozinke, itd.
jednostavno primjenite na bilo koji raunar.
Novi App Store. Ovo je "prodavnica" sa aplikacijama koje mogu raditi na Windows 8
tabletima i klasinim raunarima. Sve aplikacije koje se mogu kupiti moraju proi
stroge standarde i mogu se instalirati na vie raunara koristei va korisniki raun. U
biti ovo je neto kao App Store od Applea.
SkyDrive nam donosi mogunosti pohrane podataka u oblak.
Internet Explorer 10 za bolje i bre surfanje webom, sa puno boljom podrkom za
novi HTML5 standard.
Trusted Boot. Ovo je sigurna funkcija koja sprijeava podizanje virusa i tetnog
softwera zajedno sa operativnim sistemom. Osimica openito donosi mnogo jau
sigurnost nego prethodna verzija.
Ugraene korisnike aplikacije: People, Photos, Mail, Messaging, Calendar i Video.
File History je zamijenio popularni Windows Explorer nakon skoro 20 godina i nudi
vam puno vee mogunosti od prethodnika.
44

Virtualni ureaji. Windows sada mogu pokretati virtualne ureaje s pomou ISO
slika.

5.2. WINDOWS 8 IZDANJA

Windows 8, ( Windows core ), u sebi sadri sve osnonve mogunosti Windows 8 i
namjenjen je za masovnu upotrebu i kune korisnike.

Windows 8 Pro ( Windows 8 Professional ) sadri sve mogunosti Windowsa 8 te je
namijenjen naprednijim i poslovnim korisnicima.

Windows 8 Enterprise pored svih mogunosti Windowsa 8 sadri i dodatne
mogunosti za IT organizacije za ije je trite i namijenjen.

Windows 8 RT dostupan je samo kao pre-instaliran na ARM ureajima kao to su
raunarski tableti posebno napravljeni za ovaj operativni sistem.

Za europsko trite postoje i N verzije sva etri izdanja Windows 8 koji ne sadre Windows
Media Player. Takoer za kinesko trite postojat e specijalno izdanje WIndows 8 China,
koje e biti ponueno Kini radi smanjenja piratstva u Kini.

5.3. HARDVERSKI ZAHTJEVI

Hardverski zahtjevi za Windows 8 su isti kao i kod 7, a to su:
Procesor jaine 1GHZ;
Radna memorija od 1GB za 32 bitni ili 2gb za 64 bitni Windows;
Grafika karta sa podrkom za DirectX 9;
Prostor na disku od 16 GB za 32 bitni ili 20 gb za 64-bitni Windows.
45

6. ZAKLJUAK

Tema ovog rada je bila operativni sistem windows - hronologija razvoja,
mogunosti i perspektive. Za razliku od dosadanje prakse Microsofta kada su Windows izili
na trite, Windows 8 je namijenjen i za trite prenosnih raunara i tableta. Zbog toga u
odnosu na prethodne verzije Windows 8 je posjedovao ekrane osjetljive na dodir, ali to ne
znai da Windows nije namijenjen za desktop raunare i laptope.

Windows platforma je znaajno evoluirala u prethodnih 27 godina. Transformisana je
iz jednostavnog MS-DOS proirenja su sloeni i sveobuhvatni operativni sistem koji se koristi
na veini raunara irom sveta. Windows je projektovan za one ljude koji se bave obradom
podataka i za iskusne korisnike raunara. Iako se svakom novom verzijom pribliavao manje
naprednim korisnicima, nikada nije postao operativni sistem za jednostavne ureaje
potroake elektronike, kakvi su iPhone i iPad ureaji kompanije Apple.
Windows 8 to mijenja iz korijena. Pored tradicionalnog desktop reima, koji je svima
poznat, ovaj operativni sistem ima novi izgled, sa Windows 8 aplikacijama koje pruaju
korisnicima sasvim novo intuitivno iskustvo aplikacija zauzima itav ekran i zaokuplja
potpunu panju korisnika. Promijenjen je operativni sistem, a razvojni alati i API interfejsi su
znaajno poboljani. U prolosti su samo C i C++ programeri bili privilegovani za kreiranje
Windows aplikacija, a danas C++, Visual Basic, C# i Delphi programeri mogu da razvijaju
aplikacije u svojim omiljenim integrisanim razvojnim okruenjima. Zavisno od izabranog
jezika i alata, programeri moraju da koriste razliite API interfejse i tehnologije. Za razliku od
osnovnih programskih jezika (kao to su C, C++ i Delphi), koji omoguavaju kreiranje koda
specifinog za CPU i bolje performanse, nadzirani kod omoguava mnogo veu produktivnost
pri razvoju poslovnih aplikacija i korienje modernih tehnologija za razvoj korisnikog
interfejsa, kao to su WPF i Silverlight. Windows 8 stil razvoja aplikacija obezbeuje isti API
interfejs za kod iz obe grupe jezika bez kompromisa. tavie, ovaj API interfejs je
raspoloiv i HTML5/CSS3/JavaScript programerima. Windows 8 mjenja ne samo korisniki
interfejs operativnog sistema, ve i nain na koji korisnici interguju sa sistemom. Pored
podrke za tradicionalne ulazne ureaje, kao to su tastatura i mi, obezbjeuje i prvoklasnu
podrku za interakciju sa operativnim sistemom i Windows 8 aplikacijama, podravajui
46

sloene gestove na ekranu osjetljivom na dodir, olovku i senzore, kao to su iroskop i
akcelerometar.

Zbog aplikacija koje troe raspoloive resurse, Windows operativni sistem mora da se
periodino odrava uklanjanjem nepotrebnih programa, defragmentacijom diska, provjerama
postojanja virusa, instaliranjem servisnih dodataka i drugim akcijama. Iako svaka nova verzija
unosi znaajna poboljanja pojednostavljivanjem ili automatizovanjem djelova prethodnih
aktivnosti, odreene aktivnosti korisnici moraju i dalje samostalno da obavljaju.


U prijanjim verzijama nije bilo touch screen, pa e moda korisnicima biti malo tee
da se naviknu na to, ali kao to znate, uvijek je bilo i ostalo da je se lahko priknuti na stvari
koje vam donose puno olakica, koje su lake za koristi i mnotvo drugi aplikacija, programa i
stvari koje vam stvaraju ugodnosti pri koritenju istih sistema. Windows 8 je moderni OS
kojeg moete polahko da prihvatate i istraujete kao sastavni dio OS-a.


Kao to sam i rekao na samom poetku rada da u vam prikazati razvoj Windowsa, te
da u se vie bazirati na zadnje dvije verzije Windowsa, Windows 7 i 8, tako sam i uradio. U
radu ete najvie nai stvari vezano za te dvije verzije. Moj cilj je bio da vas zbliim sa
Windowsima, da proirim vae znanje o njemu, te da vam olakam koritenje istog. Meni
ostaje nada da sam vam barem malo pomogao u tome, i da sam ispunio svoje ciljeve.

47

7. LITERATURA

Knjige:
1. B. orevi, D. Pleskonji, N. Maek: Operativni sistemi Mikro Knjiga ,Beograd,
2005.
2. D. Pleskonji, B. orevi, N. Maek, Marko Cari: Sigurnost raunarskih sistema i
mrea", Mikro Knjiga, Beograd, 2007.
3. D. Stojanovi, M. uker, Nacionalni CERT+ "Sigurnost operativnog sustava Windows
7", Taschen, Zagreb, 2012.
4. Lj. Milija, R. Peri, "Windows 7" Pro-Mil, Varadin, 2010.
5. D. Stojanovi, M. uker, "Uvod u razvoj Windows 8 aplikacija" Taschen, Zagreb,
2013.
Tekstovi s interneta:
http://www.ucionica.net/os/windows-8-otkrivamo-sve-o-najnovijem-operativnom-
sustavu-1633/ ( 23.08. 2012 )
http://www.digital-point.org/software/414-upoznajmo-malo-windows-8 (27.08. 2012 )
http://windows.microsoft.com/hr-HR/windows-vista/Windows-Basics-all-topics (
29.08.2012)
http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_7 ( 30.08. 2012 )
http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_Vista ( 01.09. 2012 )
http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_95 ( 10.09. 2012 )
http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_98 ( 15.09. 2012 )
http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_3.0 ( 01.10. 2012 )
http://en.wikipedia.org/wiki/Windows_ME ( 12.10. 2012 )
http://en.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Windows ( 17.10. 2012 )
http://bs.wikipedia.org/wiki/Operativni_sistemi ( 29.10. 2012 )
http://forum.benchmark.rs/forumdisplay.php?20-Windows-operativni-sistemi ( 13.11.
2012 )
http://www.gigatronshop.com/operativni_sistemi ( 22.11. 2012 )
http://www.krstarica.com/lat/softver/index.php?kategorija=Operating+systems (
01.12. 2012 )
48

http://itc.wikidot.com/istorija-operativnih-sistema ( 02.12. 2012 )
http://windows.microsoft.com/sr-Latn-CS/windows/history ( 03.12. 2012 )

49

8. POPIS SLIKA, GRAFIKONA I TABELA

Popis slika:
Slika 1. Prikaz biosa na raunaru ....................................................................... 8
Slika 2. Prikaz interfejsa Windows 1.0 .............................................................. 11
Slika 3.Prikaz interfejsa Windows 2.0 ............................................................... 12
Slika 4.Prikaz interfejsa Windows 3.1 ............................................................... 13
Slika 5.Prikaz interfejsa Windows 95 ................................................................ 14
Slika 6. Prikaz interfejsa Windows 98 ............................................................... 15
Slika 7. Prikaz interfejsa Windows ME ............................................................. 16
Slika 8. Prikaz interfejsa Windows NT 3.1 ........................................................ 18
Slika 9. Prikaz interfejsa Windows NT 4.0 ........................................................ 18
Slika 10. Prikaz interfejsa Windows 2000 ......................................................... 19
Slika 11. Prikaz interfejsa Windows XP ............................................................ 20
Slika 12. Prikaz interfejsa Windows Vista ......................................................... 21
Slika 13. Prikaz interfejsa Windows 7 ............................................................... 26
Slika 14. Prikaz verzija Windows 7 .................................................................... 27
Slika 15. I zgled promjene interfejsa kod Windows 7 ........................................ 29
Slika 16. Akcijski centar - podeavanje postavki, sigurnosti i odravanja ...... 32
Slika 17. I zgled interfejsa Firewall-a ( vatrozida ) ............................................ 33
Slika 18. Prikaz instalacije Windows 8, 1 .......................................................... 35
Slika 19. Prikaz instalacije Windowsa 8, 2 ........................................................ 36
Slika 20. Prikaz instalcije Windows 8, 3 ............................................................ 36
Slika 21. Prikaz instalacije WI ndows 8, 4 ......................................................... 37
Slika 22. Prikaz instalcije Windows 8, 5 ............................................................ 37
Slika 23. Prikaz instalcije Windows 8, 6 ............................................................ 38
Slika 24. Prikaz instalcije Windows 8, 7 ............................................................ 38
Slika 25. Prikaz Windows 8 nakon restarta ...................................................... 39
Slika 26. Prikaz nakon instalcije Windows 8 .................................................... 39
Slika 27. Logovanje na Windows 8 preko hotmail rauna ............................... 40
Slika 28. Prikaz interfejsa Windows 8 ............................................................... 41
Slika 29. Prikaz aplikacije People ...................................................................... 42


50

Popis tabela:
Tabela 1. Popis novih stvari koje su dolazile uz verzije Windowsa .................. 24

Popis grafikona:

Graf 1. Pregled godina izdavanja svih verzija Windowsa ................................ 22
Graf 2. Poreenje Windows 7 i Windows Vista ................................................ 28