19

AD Tp Fakltesi Dergisi 2010; 11(1) : 19 - 25 Klinik Aratrma

ONSEKZ MART NVERSTES TIP FAKLTES, LAHYAT FAKLTES ve GZEL
SANATLAR FAKLTES RETM ELEMANLARININ ORGAN BAIINABAKI
AILARININ NCELENMES
Sevin IPKIN , Berna EN , Sermin AKAN , Arzu TUNAMALAK
1 1 1 1
ZET
AMA:
GERE ve YNTEM:
BULGULAR:
SONU:
Anahtarszckler:
Organ Donation and Transplantation in Onsekiz Mart Faculty of Medicine, Fine Arts and Theology :
Academic Staff's Awareness and Opinions
SUMMARY
OBJECTIVE:
MATERIALS and METHODS:
RESULTS: Of participants,
CONCLUSION:
Keywords:
Bu alma Onsekiz Mart niversitesi Tp Fakltesi, lahiyat Fakltesi ve Gzel Sanatlar Fakltesi
retimelemanlarnnorganbana bak alarnn belirlenmesi amacyla yaplmtr.
lgili literatr incelenerek sosyo-demografik ve organ nakline ynelik inan ve
dnceler veri formu oluturulmutur. Aratrmay kabul eden 82 retim elemann organ nakline ynelik
dnceleri belirlenmitir. Elde edilenveriler say yzde ve kikare testi ile deerlendirilmitir.
Aratrmaya fakltelerden katlm eit olarak salanamamtr. (Tp %43,9, Gzel sanatlar
%40,2, lahiyat % 15,9). Katlmclarn %62,2'si erkek, %46,3' yardmc doent, %68,3' evli, %95,1'i uzun
yllardr ilde yaam, annelerinin %42,7'si ilkokul, babalarnn %42,7'si niversite mezunudur. Organ ba
hakknda bilgisi olan %93, 9 kiidir. lahiyat ve gzel sanatlar fakltesi katlmclarnn %32.9'i gazete ve
dergilerden bu bilgiyi renmitir. %72 kii kadavra ve canldan organ ba alnabileceini, %87,8'i
kadavradan organ alnmasn olumlu ve yararl bulduunu belirtmitir. %86,6 kii organ banda
bulunmamtr. %53.7 kii organ ba yapmak istemektedir. Ba yapmak istemeyenlerin %23.2'si salk
personeline gvenmemektedir. Ailesinden bu konu hakknda destek alanlar %50'dir.Yaknlarna organ ba
yapmak isteyen %89'dur. Organ ba hakknda eitimalmak isteyen %45,1 kii bulunmaktadr. %97,6'sna gre
lkemizde yeterli organ ba yaplmamaktadr. Dini ynden organ ban olumlu bulan %85,4'tr, ancak
grup arasnda anlaml bir fark vardr, fark ilahiyat fakltesinde grevli akademisyenlerden kaynaklanmaktadr
(p<0,05). %70,7'si dini inanlarn yeterli organ ban engellediini dnmektedir ve grup arasnda anlaml
bir fark vardr, fark ilahiyat fakltesinde grevli akademisyenlerden kaynaklanmaktadr (p<0,05).Yaarken ba
yapmakisteyen%24,4kiidir ve gruparasnda da bir farkyoktur (p>0,05).
lkemizde organ ba akademisyen grubuna gre de yeterli dzeyde yaplmamaktadr. Dini
ynden organ naklinin sakncalarnn olduunu dnen, yaarken organ nakli yapmak istemeyen
akademisyenler de bulunmaktadr.
Organnakli, akademikpersonel farkndal ve dnceleri
To detect awareness and opinions of the personnel at university about organ donation and to
collect data about this subject.
This study included a total of 82 staff in Faculty of Medicine, Fine Arts and
Theology. Data were analyzed using number and percentage calculation, and Chi-square test.
93,9 % were aware of the organ donation. Some of the participants from The
Faculty of Theology andThe Faculty of FineArts obtained this information fromthe newspaper and magazines or
journals (% 32.9). Of participants, 72 % pointed out that organ donation could be taken from the corpse or alive,
87.8 % of them indicated that it is beneficial and positive. Among participants, 86, 6% haven't donated organs,
while 53.7% of the people were willing to donate organs. People who did not want to donate organs (23.2 %)
informed that they did not rely on the Health (Medical) Staff. Fifty percent of the people has received support for
this issue. Eighty-nine percent of the people were willing to donate organs to their relatives. There were 45,1%
people who wanted to get training about organ donation. According to 97.6%, the organ donation was not
sufficient in our country. Some people (85,4%) found organ donation useful but there was a big difference among
these three groups and this difference was caused by the academics who work at The Faculty of Theology (p< 0,
05). Those who thought that the religious beliefs prevent the necessary organ donation were 70, 7 %and there was
a great difference among these three groups and this difference was caused by the academicians who work at The
Facultyof Theology( p<0,05).
Academic people donot donate organs sufficientlyenough.
Organdonation, academic staff awareness andopinions
1
anakkale Onsekiz Mart niversitesi Salk Yksekokulu, Hemirelik, ANAKKALE, TRKYE
Dnyann her yerinde insanlar yaamlarnn
belli dnemlerinde salk problemi yaamlar ve en
iyi tedavi yntemlerini kullanarak tedavi olmak
istemilerdir. Organ yetmezlii insanln yaad
salk sorunlarndan bir tanesidir. Organ nakli, geri
dn olmayan yaansal organ yetmezliklerine
kar baarl bir tedavi yntemi olmasnn yan sra,
hasta bireylere ikinci bir yaam ans da tanmaktadr
. En basit tanmyla organ nakli vcutta grevini
yapamayan bir organn yerine canl bir vericiden veya
1,2
Organ Bana Bak
lden (kadavradan) alnan salam ve ayn grevi
slenecekbir organnnakledilmesi ilemidir .
Organ ba; kii hayatta iken, serbest iradesi ile
tbben yaam sona erdikten sonra doku ve
organlarnn baka hastalarn tedavisi iin
k u l l a n l ma s n a i z i n v e r me s i v e b u n u
belgelendirmesidir .
Organ nakilleri iin organlar; canl akraba verici,
akraba olmayan verici veya l (kadavra) vericiden
olabilmektedir . Dnya leinde aktarmlarn byk
ksm l vericilerden salanan organlarla
yaplmaktadr. lkemizde ise organ nakillerinin ou
akraba olan canldan elde edilen organlarla
gerekletirilmekte olup bu durum toplum genelinde
ldkten sonra organlarnn alnmasn kabul etmeme
yaklamnn yaygn oluundan kaynaklanmaktadr .
Bu sorunun zlebilmesi iin bata salk grevlileri
olmak zere toplumun her bireyinin yeterli bilgi ve
bilince sahip olmas gerekmektedir . Gnmzde
kalp, akcier, karacier, bbrek, pankreas, ince
barsak, kemik ilii, kan, deri, kornea gibi yaamsal
n e m i o l a n p e k o k o r g a n n n a k l i
gerekletirilebilmektedir .
Trkiye de yeterli sayda organ nakli merkezi ve
deneyimli bilim adam olmasna ramen, nakil
saylarnn henz istenen dzeye ulamamasnn
nedeni toplumun organ ba konusuna duyarsz
kalmasdr. Yaplan eitli almalar insanlarn organ
nakli konusundaki grlerini olutururken eitim,
sosyo-ekonomik dzey, kltr ve dinin nemli
faktrler olduunu gstermitir . Organ ba
konusundaki engeller aratrlrken zerinde en fazla
durulan konulardan birisi de dini inanlardr. slam
dini asndan organ bann herhangi bir sakncas
bulunmad Diyanet leri Bakanl Din leri
Yksek Kurulunun 3.3.1980 tarihli 396 sayl
kararnda belirtilmitir . Diyanet leri Bakanl Din
leri Yksek Kurulu, organ ban insann insana
yapabilecei enbykyardmolaraktanmlamtr.
lkemizde organ bayla ilgili almalar ve
uygulamalar 1979 ylnda karlan, Organ ve Doku
Alnmas, Saklanmas, Alanmas ve Nakli yasasna
gre yaplmaktadr. Yasaya gre yeni domuta 60
yaa kadar olan llerden organ alnabildii gibi, 18
veya stnde bir yata olup akl dengesi yerinde olan
herkes organbanda bulunabilir .
Organ nakliyle ilgili almalar dnyada ilk
olarak Macar cerrah Dr. Ulman tarafndan 1902
ylnda hayvanlar zerinde gerekletirildii
bilinmektedir . lkemizde ise ilk baarl organ nakli
3 Kasm1975 ylnda Dr. Mehmet Haberal ve ekibince
Hacettepe niversitesi Hastanesinde bir anneden
oluna yaplan canldan canlya bbrek nakli
olmutur.
Organ ba yetersizlii tm dnya iin ortak
bir sorundur . Doku ve organ nakli almalar
asndan ileri dzeyde olan Amerika Birleik
Devletleri'nde bile temin edilen ve kullanlmak zere
karlan organ transplantasyon iin gerekli olan talep
saysn karlamamaktadr. Trkiye'de de birok
kronik yetmezlii olan hastaya doku ve organ eksiklii
nedeniyle doku ve organ nakli yaplamamaktadr .
Organ balarn arttrabilmek iin, halkn bu
konudaki yetersiz bilgisine ve olumsuz tutumunu
gidermek, toplumda bu alanda olumu engelleri
amak gerekmektedir . Bunun iin ncelikle salk
alanlar olmak zere toplumun her bireyinin
zelliklede eitimli kiilerin yeterli bilgi ve bilince
sahipolmas gerekir.
almamzn amac; Onsekiz Mart niversitesi
Tp Fakltesi, lahiyat Fakltesi ve Gzel Sanatlar
Fakltesi retim elemanlarnn organ bana bak
alarn ncelemekamacyla yaplmtr.
Bu alma tanmlayc niteliktedir. Bu alma
2008 ylnda; Onsekiz Mart niversitesi Tp
Fakltesi, lahiyat Fakltesi ve Gzel Sanatlar
Fakltesinde yaplmtr. almann evrenini ve
rneklemini; Onsekiz Mart niversitesi Tp Fakltesi,
lahiyat Fakltesi ve Gzel Sanatlar Fakltesinin 96
retim elemanndan olumutur. almann
gerekletirilebilmesi iin faklte dekanlklarndan
yazl izin alnmtr. almaya alnan retim
elemanlarnn organ bana bak alar
aratrmaclar tarafndan literatr taranarak
oluturulmu anket formuyla saptanmtr.
Aratrmamzn anket sorular 30 kapal ulu sorudan
meydana gelmi olup aratrmac tarafndan
almann amac ve soru kadnn ierii hakknda
retim elemanlarna bilgi verilmitir. almaya
katlmak iin retim elemanlarnn szl onaylar
alnmtr. Akademisyenlerden 5 kii almay
reddetmi, 9 kiiye de ulalamamtr. Bu aratrma
sonucu toplam bilgilerin veri girii ve istatistiksel
analizi SPSS 11.00 paket programndan yararlanlarak
yaplmtr. statistiksel deerlendirme ki-kare testi
yntemi ve say yzdelikleri kullanlarakyaplmtr.
Aratrmada retim elemanlarnn % 53.7'si
36-45 ya grubunda, % 62.2'si erkek, %95.1'i ilde
yaamakta, %68.3' evli, %42.7'sinin annesinin
eitim durumu ilkokul, %42.7'sinin babasnn eitim
durumu niversitedir. retim elemanlarnn %46.3'
yardmc doent, % 43.9'nn akademik blm tp,
%40.2'sinin gzel sanatlar, %15.9' da ilahiyat
fakltesindendir (Tablo1).
retim elemanlarnn organ ba ile ilgili
dnceleri yer almaktadr. % 93.9'unun organ ba
hakknda bilgisinin bulunduu, % 32.9' unun da bu
bilgiyi gazete ve dergiden edindiklerini ifade
etmilerdir. Organ banda bulunanlarn oran %
13.4 iken bata bulunmayanlarn oran % 86.6'dr.
Organ ba yapmak isteyenlerin oran %53.7'dir.
3
4
5
6
7
8
9
8
10
9
2
11
7
GEREVEYNTEMLER
BULGULAR
20
pkn ve Ark.
21
Bata bulunmak istemeyen ve kararsz olan 36
kiinin % 23.2'si salk personeline gvenmediini
ifade etmitir, %17.1'i neden belirtmediini, %2.4'
cesede eziyet olarak grdn % 1.2'sinin de dini ve
geleneksel nedenleri olduunu sylemitir. almaya
katlanlarn %72.0' balanacak organlarn hem
canldan hem de kadavradan alnabileceini
sylemilerdir. % 87.8' i de kadavradan organ
alnmn yararl ve olumlu bulduunu ifade etmitir.
retim elemanlarnn %41.5' inin ban nereden
yapldn bildiklerini, ba yapmaya karar
verdiklerinde de % 50.0'nin ailelerinin kendilerini
destekleyeceklerini sylemilerdir. % 69.5'i ldkten
sonra organlarnn yaknlar tarafndan balanmasn
istemilerdir. retim elemanlarndan % 85.4' dini
ynden organ ban uygun bulmakta ve %4.9' dini
ynden uygun bulmamaktadr. % 97.6'si lkemizde
yeterince organ ba yaplmamakta olduunu ve %
70.7'si de yeterince organ ba yaplmamasnda dini
inanlarn etkisi olduunu ifade etmilerdir. Organ
ba ile ilgili eitim alma durumunda % 54.9'u
eitim almak istemezken %45.1'i bu konuda eitim
almakistemektedir (Tablo2).
Dini ynden organ ban olumlu bulan
%85,4'tr, ancak grup arasnda anlaml bir fark
vard r, fark i l ahi yat fakl t esi nde grevl i
akademisyenlerden kaynaklanmaktadr (p<0,05).
%70,7'si dini inanlarn yeterli organ ban
engellediini dnmektedir ve grup arasnda
anlaml bir fark vardr, fark ilahiyat fakltesinde
grevli akademisyenlerden kaynaklanmaktadr
(p<0,05).Yaarken ba yapmak isteyen %24,4
kiidir ve grup arasnda da bir farkyoktur (p>0,05).
Organ ba gnmzde nemli bir tedavi
yntemidir. Bununla birlikte organ bana halkn
yeterli ilgiyi gstermemesi, her geen gn doku ve
organ bekleyen kii saysn arttrmaktadr. Organ
ban arttrabilmek iin halkn bu konudaki yetersiz
bilgisini ve olumsuz tutumunu gidermek, halk bu
konuda eitmekgerekmektedir.
Onsekiz Mart niversitesi Tp Fakltesi,
lahiyat Fakltesi ve Gzel Sanatlar Fakltesi retim
Elemanlarnn Organ Nakline Bak Asna bakmak
TARTIMA
Tablo 1. almaya katlan retim elemanlarnn demografik zellikleri
zellikler ( n=82) Say %
Ya gruplar
26-35
36-45
46-55
56-65
23
44
13
2
27.9
53.7
15.8
2.4
Cinsiyet
Kadn
Erkek
31
51
37.8
62.2
Yaad Yer
l
le
Ky
78
3
1
95.1
3.7
1.2
Medeni Durum
Evli
Bekar
56
26
68.3
31.7
Anne Eitimi
Okur-Yazar Deil
lkokul
Lise
niversite
9
35
26
12
11.0
42.7
31.7
14.6
Baba Eitimi
Okur-Yazar Deil
lkokul
Lise
niversite
2
27
18
35
2.4
32.9
22.0
42.7
Akademik nvan
Profesr
Doent
Yardmc Doent
Uzman
retim Grevlisi
Asistan
7
13
38
2
20
2
8.5
15.9
46.3
2.4
24.4
2.4
Akademik Blm
Tp
Gzel Sanatlar
lahiyat
36
33
13
43.9
40.2
15.9
iin yapm olduumuz alma sonucu; retim
elemanlarnn %93.9'unun organ nakli konusunda
bilgisinin bulunduunu gstermitir. Ak ve ark.'nn
yapm olduu almada da almaya katlanlarn
%72'si doku ve organ nakli konusunda bilgi sahibidir.
Organ nakli konusunda bilgi dzeyi arttka organ
balama oran da artaca iin bu konudaki bilgi
seviyesinin yksek olmas organ naklinin gelecei
konusunda umut vericidir.
almaya katlan retim elemanlarnn %
32.9'u organ ba konusundaki bilgi kaynann
gazete ve dergi olduunu sylemitir. zer Gk ve
ark.'nn yaptklar aratrmada da aratrmaya
katlanlar organ ba hakkndaki bilgilerin ounu
(%43.4) televizyon, gazete, radyo gibi basn
organlarndanedindiklerini sylemilerdir.
retim elemanlarnn ba yaplacak organ
bilmesi konusunda %72' si hem canldan hem de
kadavradan alnabileceini sylemilerdir. zmen ve
ark.'nn yapt almada ise katlanlarn %70.3'
ba yaplabilecek organn en ok kadavradan
alnabileceini sylemilerdir. Kadavradan organ
almna ynelik retim elemanlarnn %87.8'i bu
durumu olumlu ve yararl bulduunu belirtmilerdir.
4
9
2
22
Tablo 2. almaya katlan retim elemanlarnn organ ba ile ilgili tutumlar
Dnceler n %
Organ ba hakknda bilgisi
bulunma
Evet
Hayr
77
5
93.9
6.1
Organ ba konusundaki bilgi
kaynaklar
Gazete- Dergi
Okul
evre
Salk Kuruluu
Dier
Hepsi
27
13
5
11
15
6
32.9
15.9
6.1
13.4
18.3
7.3
Ba yaplacak organlarn
bulunma ekli
Kadavra
Canl
Her ikisi
Bilmiyorum
11
9
59
3
13.4
11.0
72.0
3.7
Kadavradan organ almna
ynelik dnce
Karaszm
Olumlu
Olumsuz
7
72
3
8.5
87.8
3.7
Organ banda bulunma
durumu
Evet
Hayr
11
71
13.4
86.6
Organ banda isteme
durumu
( n:80)
Evet
Hayr
Kararszm
44
7
29
53.7
8.5
35.4
Organ balamay dnmeme
nedenleri
( n:36)
Dini ve geleneksel
Cesede eziyet
Salk personeline gvenmiyorum
Neden belirtmiyorum
1
2
19
14
1.2
2.4
23.2
17.1
Ban nereden yaplacan
bilme durumu ( n: 54)
Evet
Hayr
34
20
41.5
24.4
Ba yapmaya karar
verdiinde ailenin destekleme
durumu
Evet
Hayr
Bilmiyorum
41
6
35
50.0
7.3
42.7
Kendisi ldkten sonra
yaknlarnn, organlarn
balamalarn isteme durumu
Evet
Hayr
Kararszm
57
3
22
69.5
3.7
26.8
Ailede birine organ gerekli olsa
bata bulunma durumu
Evet
Hayr
Bilmiyorum
73
1
8
89.0
1.2
9.8
Dini ynden organ ban
uygun bulma durumu
Evet
Hayr
Kararszm
70
4
8
85.4
4.9
9.8
lkemizde yeterince organ
ba yaplma durumu
Evet
Hayr
Bilmiyorum
1
80
1
1.2
97.6
1.2
Organ bann yeterince
yaplmamasnda dini
inanlarn etki durumu
Evet
Hayr
Bilmiyorum
58
19
5
70.7
23.2
6.1
Organ bayla ilgili eiti
almak isteme durumu
Evet
Hayr
37
45
45.1
54.9
Organ Bana Bak
zer Gk ve ark.'nn yaptklar almada, almaya
katlanlarn kadavradan organ almna ynelik
dncelerine bakldnda %62.3' olumlu bulurken,
%26.4' bu konuda kararsz kalmlardr.
almaya katlan retim elemanlarnn
%86.6'si organ banda bulunmazken %13.4'
organ banda bulunmutur. Bununla birlikte %
54.7'si organ banda bulunmak istememekte, %
35.4' de kararsz kalmaktadr. Naar ve ark.'nn
yapm olduklar almada da katlmclarn %72.3'
organ balamay dnmekte, %26.2'si ise
organl ar n ba l amay dnmemekt edi r.
almamza katlan retim elemanlarnn organ
banda bulunmama nedenlerini belirtecek olursak
%23.2'si salk personeline gvenmemekte, %17.1'i
neden belirtmemekte, %1.2' si de bu durumu dini ve
geleneksel nedenlere balamaktadr. Naar ve ark.'nn
yapm olduklar almada organ banda
bulunmayanlarn %27.8'i kiisel tercihi olduunu
%13' dini ve geleneksel nedenlerden dolay
olduunu % 7.4' hekimlere gvenmediini, %5'i ise
cesede eziyet olarakgrdnbelirtmitir.
almamza katlan retim elemanlar ba
yapmak istediklerinde % 41.5'i nereden ba
yapacaklarn bildiklerini sylemilerdir. Hai ve ark.
, toplumun %77' inin organ ba konusunda
bilgilerinin olduunu belirtirken zmen ve ark.'nn
yapt almada ise katlanlarn % 55.7'si organ
balamak istediklerinde yaplmas gerekenleri
bilmediklerini ifade etmilerdir. Naar ve ark. yapm
olduklar almada da katlanlarn % 86's organ
balamak isterse ne yapacaklarn bilmedii
saptanmtr. Bu almalar organ bann nasl ve ne
ekilde yaplaca konusunda yetersiz bilgi dzeyini
gstermektedir. Bu konuda eitimler verilerek bilgi
dzeyi ykseltilmelidir.
retim elemanlarna organlarn balamaya
karar verse ailenin destekleme durumu sorulduunda
%50'si evet %42.7'si bilmiyorum %7.3' ise hayr
demilerdir. Gz ve ark.'nn yapm olduu
almada %21.9'u ailelerinin zleceklerini ifade
etmi ve bunun etkisi ile bata bulunmadklarn
belirtmilerdir.
almaya katlan retim elemanlarnn
%69.5'i kendisi ldkten sonra yaknlarnn
organlarn balamalarn istemilerdir. %26.8'i bu
konuda kararsz kalrken %3.7'si ise bata
bulunmalarn istemektedir. Dossetor ve Manickavel
, or gan ba na hal k n bak a s n
deerlendirdikleri almada; iyilik etme dncesi ile
lenlerinin organn balayan ailelerin olduunu
ifade etmektedirler. Ancak zmen ve ark.'nn yapm
olduu almaya katlanlarn kendisi ldkten sonra
yaknlarnn organlarn balamaya tepkisi %47'si
olabilir %42.6's kararszm derken %8.8'i ise
kesinlikle olmaz demilerdir.
retim elemanlarna ailede birine organ
gerekli olsa bata bulunur musunuz? diye
sorulduunda %89'u evet demiken %9.8'i bu konuda
kararsz kalmtr. zer Gk ve ark.'nn yapm
olduu almada aileden birine organ gerekli olsa
bata bulunmak isteyenlerin oran %96.2'dir %1.9'u
ise bu konuda kararszdr. Ayn ekilde Gden' in din
grevlileri zerinde yapm olduu almada din
grevlilerinin %54' ailede birine organ gerekli olsa
bata bulunurum demilerdir. Bu oranlar ailenin
yaammzdaki nemini gstermektedir. Bakalar
iin bata bulunmakta tereddt ederken kendi
ailemizden birine gerekli olduunda bata bulunma
orannn ykseldiini grmekteyiz. Ek olarak; Hai ve
ark. toplumun %64'nn yaknlarnn organlarnn
alnmasna izin vereceklerini; ancak organ nakli
ticaretinden endie duyduklarn, organ ticaretine
ynelik nlemlerin artrlmas ve donr ailesine dl
olarak maddi imkanlar salamas gerektiini
belirlemilerdir.
almaya katlan retim elemanlarnn
%85.4' organ naklini dini ynden uygun
bulmaktadr.%9.8'i bu konuda kararszken %4.9'u ise
organ naklini dini ynden uygun bulmadn
belirtmitir. zmen ve ark.'nn yapm olduklar
almada organ naklini dini ynden uygun bulanlarn
oran %51.7'dir. Naar ve ark.'nn yaptklar
almada da uygun bulanlarn oran %66.6
bulunmutur. Dini adan organ ban uygun
olduunu dnenlerde organ balama oran daha
yksektir. Gden' in yapm olduu almada din
grevlilerinin %61.3' dini ynden organ naklini
olumlu bulurken %35.4' bu konuda kararsz
kalmaktadr .
Yeterli dzeyde organ ba yaplmakta
mdr? sorusuna retim elemanlarnn %97.6's
hayr cevabn vermitir. Yaplan literatr
almalarnda bu dnceyi desteklemektedir.
Gelimi lkelerde dahi ihtiya duyulan doku ve organ
saysna karlk bata bulunulan organ says daha
azdr . Trkiye'de de her geen gn doku ve organ
ihtiyac artmaktadr. Bunun iin halkn daha ok
bilinlenip organ banda bulunmas gerekmektedir.
Ruygrok ve ark organ naklinin kabuln etkileyen
faktrleri tanmlamak amacyla yaptklar almada,
toplumun organ bana olumlu baktn, bu konuda
dinin snrlayc bir etkisinin olmadn, ancak
toplumun konunun nemi hakknda bililendirilmesi,
katlmnnartrlmas gerektiini belirtmektedirler.
Organ bann yetmezlii konusunda dini
inanlarn etkisinin olma durumuna retim
elemanlarnn %70.7'si Dini inanlarn etkisi vardr.
demitir. slamik kurallar, normlar donrn ba
yapma isteini olumsuz etkilediini, onu isteksiz hale
getirebilmektedir . Ancak Gz ve ark.'nn organ
ba konusu ile ilgili olarak yapm olduklar
aratrmann sonucunda ise dini inanlarn organ
ba zerine olumsuz etkisinin fazla olmadn
ortaya koymaktadr. Ek olarak; Ryckmn ve ark.
deiik dinlerde din adamlarnn lmden sonra organ
bann arttrlmasnn gerektiine inandklarn ve
bu konuya odaklandklarn belirtmektedir. Bu
9
7
7
12
2
7
10
1 3
2
9
11
12
2
7
11
14
15
16 10
17
23
pkn ve Ark.
nedenle toplumun organ ban artrmasnda etkili
olmalar iin din adamlarna oryantasyon
programlarnn yaplmas gerektiini iletmilerdir.
lkemizde Diyanet leri Bakanl Din leri
Yksek Kurulu'nun da organ bann insann insana
yapabilecei en byk yardm olarak tanmlam
olmas nedeniyle olsa gerek lkemizde dini inanlarn
organ ban olumsuz boyutta etkileyecek kadar
etkili olmad dnlmektedir.
almaya katlan retim elemanlarnn organ
nakli konusunda %54.9'u eitim almak istemezlerken
%45.1'i ise bu konuda eitim almak istemektedirler.
Literatr almalarnda da organ ba konusunda
bilgi edinme isteinin fazla olduu grlmektedir.
Gz ve ark.'nn yapm olduu almada da organ
nakli ile ilgili alma yapldnda %50'si katlrm
derken%42'si katlmamdemitir.
almadan elde edilen verilere gre retim
elemanlarnn byk bir ounluunun organ nakli
konusunda bilgisi vardr. Bununla birlikte lkemizde
organ ba akademisyen guruba gre de yeterli
dzeyde yaplmamaktadr. Akademisyenlerin byk
bir blm dini ynden organ naklini uygun
bulmaktadr. Ancak dini ynden organ naklinin
sakncal olduunu dnen akademisyenlerde vardr.
lkemizde yeterince organ naklinin yaplmamasnda
dini inanlarn etkisinin olduunu dnen
akademisyenler vardr. lgin olan organ ba
konusunda ise akademisyenlerin yardan fazlas
( %54. 9' u) ei t i m al mak i s t emedi kl er i ni
belirtmeleridir.
Bu sonular dorultusunda halka organ nakli
konusunda bilgi verilerek halkn eitilmesi
salanmaldr. Dini adan bir sakncann
bulunmadn belirterek halkn bu konudaki
pheleri giderilmelidir. zellikle din adamlarnn
lmden sonra organ bann artmas konusunda
belirli eitim programlarndan geirilmesi ve dini
ynden toplumu bilinlendirmeye almalar
artrlmaldr. Ek olarak; eitim seviyesi yksek
toplumu etkileme gcne sahip akademisyen grubun
organ bana ynelik duyarllklarnn artrlmas
gerekmektedir. Ayrca televizyon, radyo, gazete gibi
basn organlarnda organ nakli ile ilgili halk
bilgilendirici yaynlar yaplarak daha geni alanlara
ulap halkn bilgilendirilmesi ve organ nakli iin
tevik edilmesi salanmaldr. Bu yaynlarda toplum
liderlerinin, sanatlarn, nllerin de olmas
kampanyalarn daha aklda kalmasna, organ ba
duyarlln ve motivasyonun artrmasna neden
olabilir. Organ ban artrmaya ynelik her
eitimlerin planl, srekli ve kesintisiz olmas halinde
bir sonu alnabilecei, aksi takdirde baarya
ulamann mmkn olamayaca gerei de gz ard
edilmemelidir.
10
KAYNAKLAR
1. Barbara JD. End of life decision making. Organ
donationandcritial care nurses 2006;126(2):78-86.
2. zmen D, etinkayaA, Sarzeybek B, ZeybekA. Celal
Bayar niversitesi Manisa Salk Yksek Okulu
rencilerinin organ bana ilikin bilgi ve grleri.
TpBilimleri Dergisi 2008;28:311-8.
3. Gezer N, Kocaolu T, aatay S, Akman Z, Sargn S.
Adnan Menderes niversitesi ebelik ve hemirelik
rencilerinin organ nakli hakkndaki bilgi ve
grlerinin incelenmesi. Trk Cerrahi Ameliyathane
Hemirelii Kongre Kitab 4-8Eyll 2007, zmir.
4. Ak M, Katrc E, Uluda H, Kkkl B, Grbz T,
Trker Y, Kayacan H, ngel K, Gl H. Sleyman
Demirel niversitesi personelinin organ-doku ba
ve nakli hakkndaki bilgi ve tutumlar. SD Tp
Fakltesi Dergisi 2008;15(4):28-33.
5. Vatanolu E. Trkiye'de yasal ve etik boyutuyla organ
nakli hakknda anket aratrmas ve sonular. Doktora
Tezi, stanbul: Deontoloji veTpTarihi AD, 2007.
6. Akn H. ukurova niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi
ve Eitim Fakltesi rencilerinin temel biyoetik
konular hakkndaki grleri. Yksek Lisans Tezi,
Adana: ukurova niversitesi Salk Bilimleri
EnstitsDeontoloji veTpTarihi AD, 2007.
7. Naar M, etinkaya F, Kanylmaz D, Tokgz B, Uta
C. Hekim adaylarnn organ nakline bak alar. Trk
Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi
2001;10(2):123-8.
8. zda N. Organ nakli ve ban toplumun bak as.
Cumhuriyet niversitesi Hemirelik Yksek Okulu
Dergisi 2001;5(2):46-55.
9. zer Gk F, Yavuz A, Beyda KD, Fidancolu H,
Akn E, anl , Tembela H, Bozkurt L, Urak S.
Pamukkale niversitesi Denizli Yksek Okulu'nda
renim gren bir grup rencinin organ nakli ve
bakna ynelik grleri ve bilgi dzeylerine eitimin
etkisi. TSK Koruyucu Hekimlik Blteni 2008;7(1):39-
46.
10. Gz F, Grelli . Youn bakm hemirelerinin organ
ba ile ilgili dnceleri. Frat Salk Hizmetleri
Dergisi 2007;2(5):77-88.
11. Gden EA. Din grevlilerinin organ nakli ve bana
bak alar. Yksek Lisans Tezi, Kayseri: Halk
Sal AD, 2007.
12. Hai T, Eastlund T, Chien LA, Duc PT, Giang TH, Hoa
NT, Viet PH, Trung DQ. Willingness to donate organs
and tissues in Vietnam. J Transpl Coord 1999;9(1):57-
63.
13. Dossetor JB, Manickavel V. Ethics in organ donation:
contrast in two cultures. Transplant Proc 1991;23(5):
2508-11.
14. Hocokun C. Ulusal koordinasyon sistemi ve
getirdikleri. Organ Nakli Kurulular Koordinasyon
Dernei 5. Kongresi, 13-17 Eyll 2006.
15. Ruygrok PN, Maddison R, Langlands JM, Haydock
DA, Agnew TM, Coverdale HA, Whitlock RM. Heart
donation: the New Zealand experience, 1987-1996. N
ZMed J 1998;111(1067): 206-8.
16. Stephenson M T, Morgan S E, Roberts-Perez SD,
Harrison T, Afifi W, Long SD. The role of religiosity,
religious norms, subjective norms, and bodily integrity
in signing an organ donor card. Health Communication
2008;23(5):436-47.
24
Organ Bana Bak
17. Ryckman RM, Thornton B, Van Den Borne B, Gold JA.
Intrinsic-extrinsic religiosity and university students'
willingness to donate organs posthumously. J Appl Soc
Psychol 2004;34(1):196-205.
YAZIMAADRES
E-Posta :
Telefon :
Geli Tarihi :
Kabul Tarihi :
Sevin IPKIN
anakkale Onsekiz Mart niversitesi Salk
Yksekokulu, Hemirelik, ANAKKALE, TRKYE
arzutunamalak@gmail.com
286 2171001
02.07.2009
16.09.2009
25
pkn ve Ark.