Radomir R. Podunavski - Tradicionalno Balkansko Vesticarstvo

Tradicionalno Balkansko vetiarstvo
Radomir R. Podunavski
SADRAAJ
1
1. PREDGOVOR 3
2. VETIARENJE 6
3. DREVNO VETIARENJE NA A!"AN# 11
$. INI%IJA%IJA 2&
'. RIT#A!NI TRAN( $)
6. VETI%IJI A!ATI I ATRI#TI '2
*. (TR#"T#RA I VR(TE RIT#A!A 6$
+. DIVINA%IJA +&
&. NATPRIRODNA I,A I (VETE -IVOTINJE &+
1). (VETE. /AGIJ("E I !E"OVITE I!J"E 121
11. ROJEVI. OJE. (I/O!I 1$*
12. VETIIJI "A!ENDAR 16&
13. #/E(TO 0A"!J#"A 1*+
1$. !ITERAT#RA 1+1
2
PREDGOVOR
Pra123i sv21ska kr21an4a u o56as1ima 7a8anski9 r26i8i4a. v2:1i;ar2n4a i n2s1o sv2<i428
da1uma =i>>a?2. ni42 12:ko uo;i1i 7oku:a42 mno8i9 au1ora. da u svo4im d26ima doka<u
7os1o4an42 is1ori;nos1i ra@ni9 sis12ma u okviru ko4i9 s2 oni u v23o4 i6i man4o4 m2ri
7rona6a@2. "o6iko su us72:ni u ovom2. na45o642 32 7oka@a1i vr2m2.
/no8i od dana:n4i9 sis12ma. s1o42 na sasvim ;vrs1im no8ama i 1o sa do5rim ra@6o8om.
Ta4 ra@6o8. mo8u 5i1i 7o42din>i. u12m264iva;i odr2A2ni9 s1ru4a. a6i i n2@avisni nau;ni>i
ko4i su svo4im radovima do5ro u1a5a6i s1a@u. nado6a@23im 82n2ra>i4ama.
Takav 42 s6u;a4 sa (1r282ri4om. I1a6i4anskim 1radi>iona6nim v2:1i;ar2n42m. ;i42
7os1o4an42 i 1radi>i4u danas r21ko ko o7ovr8ava. a sv2 1o @as6u8om Bo6k6oris12 %9ar62s
GodBr2C !26and?a D1+2$.?1&)3.E. ko4i 42 na s2v2ru I1a6i42 us72o da nakon n2ko6iko 8odina
dru<2n4a. @ado5i42 7ov2r2n42 42dn2 I1a6i4ansk2 v2:1i>2 12 do5i42 @5ir ruko7isa. ko42 >2
kasni42 7r2v2s1i i o54avi1i 7od danas svima @nanom im2nu FAradia. or 192 Gos726 oB 192
=i1>92sG. Na s6i;no s1an42 s1vari. mo<2mo nai3i u danas 7o@na1im 1radi>iona6nim
sis12mima kao s1o su ko1sko. V26:ko. Irsko i Hran>usko v2:1i;ar2n42. na 7rim2r. Por2d
v26iko8 5ro4a nau;no 7o1vrA2no8 i o54av642no8 ma12ri4a6a. ov2 1radi>i42 s2 mo8u 7onosi1i
i svo4im is1ori4skim kon1inui121om ko4i na n2kom m2s1ima ni42 7r2kidan sv2 do dana:n4i9
dana. ma9om u s2oskim i man42 ur5anim sr2dinama.
Da n2 5i 5i6o @a5un2. moramo na 1r2nu1ak @as1a1i i o5i4asni1i. da s2 dana:n42
v2:1i;ar2n42 u sv21u. 7rimarno d26i na dv2 8ru72 iako 42 si1ua>i4a mno8o s6o<2ni4a. Prvu
8ru7u ;ini =i>>a. v2:1i;ar2n42 ko42 42 novi428 da1uma. radi s2 o 72d2s21im 8odinama
7ro:6o8 v2ka. a @a ;i428 s2 u12m264iva;a u@ima G2ra6d Gardn2r. To 42 r2vidirani o56ik
1radi>iona6no8 v2:1i;ar2n4a. ko42 un1ar s252 ima doda1k2 7o7u1 >2r2moni4a6n2 ma8i42.
ka5a62. masonski9 sim5o6a. 7a8anski9 mis12ri4a. is1o;n4a;k2 Bi6o@oBi42 i s6i;no. Ni42 sva
Ii>>a Gardn2rovska. a6i kako 42 on 1o 7rvi 7okr2nuo. svi novi4i 7rav>i na@iva4u s2 1im
im2nom. (vaka s1ru4a 1radi>iona6no8 v2:1i;ar2n4a. s7ada u 8ru7u 7r2?Gardn2rovsko8. 42r
42 @adr@a6a svo4u F;is1o1uG. ori8ina6nos1 i is1oriski kon1inui121. 0na;i ni42 r2vidirana do
sada. n2ma doda1k2 i@ dru8i9 sis12ma. i 1o 42 ono :1o 7r2ds1av64a osnovnu ra@6iku. "o6iko
nam 42 7o@na1o. ni ovo n2 mora da 5ud2 7o17uno 1a;no. 42r s2 u mno8im 7rav>ima. ko4i
7r212ndu4u da 5udu 1rdi>iona6ni. 7o4av64u4u u5a>2ni 262m2n1i n2ki9 dru8i9 s1ru4a i r26i8i4a.
TakoA2 1r25a na86asi1i da 1o :1o su 1i sis12mi 1radi>iona6is1i>ki i va@2 @a 7r2?Gardn2rovsk2.
n2 @na;i da su oBorm642ni. i6i 5o642 r23i Fo526odan42niG. kao 7rav>i 7r2 Gardn2ra. Por2d
1o8a ni42 6o:2 s7om2nu1i da sv2 ovo sku7a n2 @na;i da 42 42dno v2:1i;ar2n42 5o642 od
dru8o8 i6i da 42 n2ko man42 vr2dno. To 42 samo 7ros1a 7od26a ko4a nam 7oma<2 da
ra@6iku42mo 7rav>2. #ko6ko vas ova 12ma vi:2 @anima. 1o76o vam 7r27oru;u42m na
;i1an42 kn4i8u FVika?dr2vna r26i8i4a v2:1i>aG od GICdiona. ko4a 42 i@a:6a u i@dan4u
FEso192ri2G a 5avi s2 i@m2A4u os1a6o8 i ovom 7ro562ma1ikom.
3
Osnovni ra@6o8. @5o8 ko8a smo s7om2nu6i ovu 7od26u 42s12 5o642 s9va1an42 samo8
7o4ma F1radi>iona6no v2:1i;ar2n42G 42r 5a: ono ;ini 8ru7u u ko4u svrs1avamo a6kansko
i6i mo<da 7r2>i@ni42 r2;2no s1aro5a6kansko v2:1i;ar2n42. /o<da na 7rvi 7o862d. mo<2
i@862da1i da 42 12rmin Fa6kansko v2:1i;ar2n42G 7r2:irok. m2Au1im on 42 42dini mo8u3 u
ovom 1r2nu1ku. Ra@6o8 ovom2 42 ;in42ni>a da su sada:n42 8rani>2 a6kana 7ro@ivod
7o6i1ik2 i da @a v2:1i;ar2n42 on2 n2 7r2ds1av64a4u 8o1ovo ni:1a. V2:1i;ar2n42 na a6kanu 42
7roi@vod ku61urno8 nas62Aa mno8i9 naroda. "ada 8ovorimo o n42mu. mi moramo s9va1i1i
da ono ima svo42 kor2n2 du5oko u 7ro:6os1i ;i4u osnovu ;in2 s1aros2d2o>i m2Au ko42
u5ra4amo. I6ir2. Tra;an2. Da;an2. P2on>2 i dru82 man42 8ru7a>i42. Nakon 1o8a mo<2mo
7ra1i1i do6a@ak Romana. (6ov2na. "261a i Turaka. Ra1ovi. mi8ra>i42 i 1r8ovina. r2@u61ira6i
su m2:an42m 82na i ku61ura. TakoA2 n2 mo<2mo @an2mari1i u1i>a42 sus2dni9 naroda. (v2
u sv2mu. danas imamo 42dnu o7:1u m2:avinu. ra@ni9 262m2na1a ko4i @a42dni;kim
sna8ama 1vor2 a6kanski sis12m. V2oma 42 12:ko na7ravi1i o@5i64nu 7od26u na s1u42.
unu1ar samo8 a6kansko8 v2:1i;ar2n4a. Ono :1o 42 si8urno. 42s12 da 7os1o4i V6a:ka s1ru4a
ko4a s2 na Ban1as1i;an na;in odr<a6a v2kovima a kako i@862da i dan danas nas1av64a svo4u
28@is12n>i4u svom <2s1inom. Pos62 n42 imamo (6ov2nsku s1ru4u. @a ko4u 42 v2oma 12:ko
odr2di1i u ko6iko4 m2ri 42 F;is1aG. R2>imo da s2 u n4o4 7r27o@na4u u76ivi s1aros2d26a;k2
ku61ur2 i "261sk2. 0a1im s62di Viso;kaDosanskaE s1ru4a. ko4a u s25i ima 262m2n12 i
V6a:k2 i (6ov2nsk2. Os1a62 s1ru42. svakako 7os1o42 a6i im 42 7ros1o n2 mo8u32 u3i u n2ki
o@5i64ni4i 1ra8. 42r su i on2 7o7rimi62 karak12ris1ik2 v23i9 s1ru4a. /o<da 5i na47o:12ni4a
7od26a 86asi6a. da 7os1o42 dv2 1radi>i42. ko4u ;in2 V6a:ka i (6ov2nska. "ada v23
s7omin42mo V6a:ku s1ru4u. 7o1r25no 42 r2>i da dana:n4i V6asi 7o 21no6o8u P21ru
V6a9ovi3u. 7r2ds1av64a4u Fna4v2rova1ni42G (6ov2n2 ko4i su Romani@ovani. Ovom2 5i9
7ridodao da 42 kod n4i9 o;2vidan u1i>a4 s1aros2d26a>a sa 1o8 7odru;4a. kako Tra;ana.
Da;ana 1ako i "261a. ko4i su v2rova1no u;2s1vova6i u n4i9ovo4 21no82n2@i. "o su oni
1a;no. 12:ko 42 od8ovori1i i dan danas 42r s6a8an4a m2Au nau;ni>ima n2ma. Ova
7ro562ma1ika s2 dos1a 7o6i1i@u42 :1o doda1no o12<ava id2n1iBikovan42 ov2 21ni;k2
8ru7a>i42.
V23 na samom 7o;21ku. sma1ram da 42 7o1r25no r23i. kako ova kn4i8a ni u ko4u ruku n2
7r212ndu42 da 5ud2 nau;na Iako s2 dos1a os6an4a na nau;nu 8raAu. naro;i1o 8raAu
21no6o8a. Ona 42 na7isana onako kako sam sma1rao da 42 7o1r25no. n2 5i 6i 5i6a
ra@um64iva svima.
"ao :1o 32 12 vid21i. kn4i8a 7r2ds1av64a @5ir dv2i4u s1vari. Prva 42 8raA4a 12r2nski
saku7642na I 1o u sada:n42m vr2m2nu a dru8a 7r2ds1av64a nau;n2 ;in42ni>2 i saku7642na
8raA4a od s1ran2 21no6o8a. 21no8raBa i is1ori;ara. Naravno n2@ao5i6a@ni 7oda>i su svakako
sv2do;2n4a n2kada:n4i9 7u1o7isa>a. 7o7u1 /./i6i32vi3a I naravno "a@imirovi3a 12 n2ki9
dru8i9 au1ora. novinara. 7o7u1 Jasn2 Jo4i3?Pav6ovski .
i1no 42 na86asi1i da su n2ki ri1ua6i i 5a4a6i>2. 7r2raA2ni i 7ri6a8oA2ni dana:n42m
vr2m2nu. u@ 7oku:a42 da s2 7ri 1om u;ini :1o mana F:121aG. V26iki d2o ovo8a s2 odnosi
na 5a4a6i>2. ko42 5i mno8im oso5ama 5i62 7o17uno n2 ra@um64iv2 52@ ovi9 7r27ravki.
TakoA2 sam s2 7o1rudio da dam n4i9ovu su:1inu i s1ruk1uru. 42dnom r2;4u sv2 ono :1o 42
5i1no. kako 5i s2 sasvim 4asno vid26o kako on2 nas1a4u I kako s2 Bormira4u.
%26oku7ni sis12m 42 ra@6o<2n na d26ov2. ko4i s2 1uma;2 7os25no kako 5i na kra4u svi
oni sku7a da6i 42dnu @aokru<2nu >26inu. 0na;i kr232mo od 7o;21ka. :1o 32 r23i od samo8
7o4ma i is1ori42 da 5i 7r2ko ini>i4a>i4a. ri1ua6no8 1ransa. v2:1i;i4i9 a6a1a i s1ruk1ur2 ri1ua6a.
s1i86i do 7ra@nika i 5i1ni9 da1uma. Pos25an d2o ;in2 na17rirodna 5i3a i <ivo1in42 ko42 su
$
oduv2k 5i62 v2oma 5i1n2 @a a6kansk2 v2:1i>2. Tu 42 naravno i 86ava o 5i64u. ko42 42 u
ovako 5o8a1o v2821a>i4om 7odru;4u. 7ros1o n2 @ao5i6a@no a ;i42 7o@navan42 i u7o1r25a.
7r2ds1av64a4u samu osnovu ma8i4sk2 7raks2 a6kanski9 v2:1i>a. (kr2nimo 7a<n4u na 4o:
42dnu s1var.
"ada 8od s2 7o;n2 sa 7rou;avan42m n2k2 7o4av2. uv2k s2 kr232 od d2Binisan4a I
7o4a:n4avan4a samo8 12rmina ko4i 1u 7o4avu o@na>ava. I@ 1o8a s62di da mi ovd2 8ovorimo
o v2:1i;ar2n4u I 1o 42dnom s72>iBi;nom o56iku is1o8 ko4i 42 7risu1an na 7odru;4u a6kana.
/2Au1im sam 7o4am Fv2:1i>ar2n42G u dana:n42 vr2m2 o@na;ava dos1a 1o8a I 7o7ri6i;no
42 n27r2>i@an :1o dovodi do @a5un2 kod mno8i9.
Naim2 u dana:n42 vr2m2. ;ak I u nau>i. 7od ovim 7o4mom s2 7odra@um2va4u 5ar2m
dv2 s1vari. Prva. ;ini dos1a us1a642nu 7raksu. da s2 7od v2:1i;ar2n42m 7odvodi sv2 :1o ima
n2k2 v2@2 sa ma8i4om. :1o 32 r23i. 5i6o ko4i sku7 n2kakvi9 radn4i ko4i ima @a >i64 da na
vo6:25an dov2d2 do <2642no8 r2@u61a1a. (62ds1v2no 1om2 svi o56i>i vra;an4a. 5a4an4a.
ri1ua6na 7raksa :amana. is>26i1264a I s6i;no 7odvod2 s2 7od 12rmin v2:1i;ar2n42. To 42
naravno 7o8r2:no. "od nas 5i sv2 ovo mo86i da 7odv2d2mo 7od 12rmin Fvra;an42G.
Dru8a s1var 42 da s2 7od ovim 7o4mom odr2Au4u 1o 42s1 o@na;ava4u sr2dn42v2kovn2
v2:1i>2. v2:1i>2 ko42 su 5i62 8on42n2 od s1ran2 inkvi@i>i42 I sa ko4ima smo u7o@na1i
7osr2ds1vom 5i6o kn4i8a 5i6o Bi6mova. N2k2 od 1i9 n2sr23ni9 <2na su @ais1a 5i62 v2:1i>2 I
1o on2 7rav2. Ono :1o n4i9 ra@6iku42 od 7rv2 nav2d2n2 8ru72 42s12 ;in42ni>a da su on2 5i62.
n2 samo oso52 ko42 su s2 5avi62 ma8i4om v23 I oso52 ko42 su 7ri7ada62 42dnom
@aokru<2nom ma8i4skom sis12mu. :1o 32 r23i. 7ro6a@i62 su kro@ ini>i4a>i4u. ima62 s25i
svo4s1v2nu m21odo6o8i4u rada kao I kra4n4i >i64. ko4i ni42 5io samo 7ra8ma1i;n2 7rirod2
v23 42 imao I n2k2 r26i8i4sk2 kono1a>i42. Ovakav 7o862d na v2:1i>2 42 is7ravan :1o I ni42
12:ko @ak64u;i1i ako s2 u ruk2 u@m2 io62 o@5i64na @a7adna 6i12ra1ura ko4a s2 5avi ovom
12ma1ikom.
(62ds1v2no ovom2 8or2 na7isanom. ova kn4i8a @a7ravo ima @a >i64 da doka<2 da 42 I
kod nas 7os1o4a6o a I 4o: uv2k 7os1o4i. 7ravo v2:1i;ars1vo. Da 5i smo 1o doka@a6i mi
moramo 7r2ds1avi1i n2ko6iko 5i1ni9 s1vari. Prva 42 7os1o4an42 ini>i4a>i42. smis62ni sis12m
rada. s1ruk1uru ri1ua6a. 7o:1ovan42 vi:i9 si6a ko42 su 7r2dm21 ku61a I na kra4u 7os1o4an42
n2ki9 5i1ni9 da1uma I 7ra@nika. Pa kr2nimo r2dom.
vetiarenje
(asvim s6u;a4no i6i n2. u 7os62dn42 vr2m2. u mo42 ruk2. dos726o 42 vi:2 kn4i8a i@ o56as1i
v2:1i;ar2n4a. "ako sam na 42dan 7oma6o ;udan na;in. i sam 5io sv2dok 7o42dini9
d2:avan4a u na:o4 1radi>i4i. nisam mo8ao da os1an2m ravnodu:an. /o8u s6o5odno r23i da
m2 42 ono :1o sam vid2o 7o17uno @5uni6o.
V2:1i;ar2n42 u sv21u do<iv26o 42 7o17unu sim5io@u sa >2r2moni4a6nom ma8i4om i
ka5a6om. dok s2 u7o1r25a as1ro6o8i42. sv23a u 5o4i. 1a56i>a kor2s7od2n>i4a. 7os25ni9
'
odora i s6i>ni9 s1vari. sma1ra4u 1radi>iona6nim nas62A2m v2:1i>a. "ako i@862da ovo ni42
5i6o dovo64no. v2:1i;ar2n4u su 7ridoda6i ;i1av2 7a8ansk2 7an12on2 i od kra4n42 7riva1no8
F7orodi;no8 ku61aG. na;ini6i n2o?7a8anski 9i7i 7okr21. (v28a 1o8a n2kada ni42 5i6o.
Ri1ua6na ma8i4a sa 42dn2. as1ro6o8i4a i a692mi4a sa dru82 s1ran2. 5i62 su s1var 5o8a1i9
1r8ova>a i dokon2 v6as12. 0a ra@6iku od n4i9. n2k2 7orodi>2. ma9om 7o s26ima. nas1avi62
su da u7ra<n4ava4u ono :1o su u7ra<n4ava62 u kon1inui121u 4os od davnina. dodu:2 u n2:1o
na7r2dni42m o56iku. To n2s1o. 6i;i6o 42 na dr2vnu r26i8i4u 7a8ana ko4u danas
7r27o@na42mo 7od Gardn2rovskim na@ivom Ii>>a. a6i ono 1o ni42 5i6o.
(asvim 42 ra@um64ivo da su n2kada:n42m s264aku 5i62 n2dos1u7n2 1a56i>2
kor2s7od2n>i42. as1ro6o:ki 7o6o@a4 76an21a u da1om ;asu. odor2. ma;2vi i sv232 u 5o4i.
TakoA2 42 o7:12 7o@na1a s1var da su 1i 64udi ma9om 5i6i n2 7ism2ni. 1ako da o
ma12ma1i;kim 7rora;unima. ko4i su 7o1r25ni u as1ro6o8i4i. sa 42dn2 s1ran2 i Bamo@nim
Fkn4i8ama s2nkiG. sa dru82 da i n2 8ovorimo. N2mo412 da mis6i12 da oni nisu ima6i n2k2
vrs12 ri1ua6a i6i da nisu koris1i6i 1a56i>2. 42su?a6i na 42dan 7osv2 dru8a;i4i na;in. O
sv2muovom2 8ovori32mo n2:1o kasni42.

Di4ana %2rnunnos
0a m2:an42 v2:1i;ar2n4a sa k6asi;nim 7a8anskim r26i8i4ama. v2rova1no 42
na4@as6u<2ni4a /ar8ar21 /urraC. 7o s1ru>i E8i71o6o8. ko4a 42 na osnovu 7rou;avan4a
dokum2na1a sa suA2n4a sr2dn42v2kovnim v2:1i>ama. i@v26a dos1a 7roi@vo64an @ak64u;ak
da 42 v2:1i;ar2n42 os1a1ak dr2vni9 7a8anski9 r26i8i4a u ko4ima su 7o:1ovani. 7r2vas9odno
ro8a1i o8Du ovom s6u>a4u %2rnunnosE i 5o8in4a na6ik na Rimsku Da4anu. To 42 7o n4o4
5i6a r26i8i4a ko4a 42 u svom >2n1ru ima6a ku61 76odnos1i. s2@onsk2 B2s1iva62?sa5a12 i
6unarna oku764an4a?2:5a12. (v2 ovo. o54av642no 42 u kn4i@i F=i1>9 %u61 in =2s12rn
Euro72G. Nakon ov2. us62di62 su 4os n2k2 kn4i82. od ko4i9 42 na47o@na1i4a FT92 God oB
=i1>92sG. Doda1no u642 na va1ru. do6i6i su Ro52r1 Grav2s sa F=9i12 Godd2ssG i Er1ruda
Ra>926 !2vi sa FT92 Ga12 oB JornG. O5a ova au1ora su na s25i svo4s1v2n na>in do:6i do
@ak64u;ka da su v2:1i>2 <2n2 ko42 su nas1avi62 da 7o:1u4u r26i8i4u svo4i9 7r2daka kao i da
s2 ona 7r2vas9odno odnosi6a na o5o<avan42 5o8in42 /2s2>a. Ovakav @ak64u;ak 42 u
na4man4u ruku ;udan uko6iko s2 @na da s2 r2; o8in4a n2 7o4av64u42 ni na 42dnom
suA2n4u.
Da 5ismo ra@um26i @a:1o 42 ovo 7o8r2:no. iako ima n2k2 is1in2 u sv2mu ovom2.
7o1r25no 42 na samom 7o;21ku s9va1i1i da 42 dr2vno v2:1i;ar2n42 7r2 sv28a 42dan
kom762ksan ma8i4ski sis12m a n2 r26i8i4ski kako mno8i mis62. N428ov2 7o;21k2 mi
mo<2mo 7rona>i u 8orn42m 7a62o6i1u kako mno8i 1vrd2. iako s2 7o m2ni ono 4asno
Bormira dos1a kasni42. u sr2dn42m v2ku. Ra@6o8 ovom2 42 ;in42ni>a da v2:1i;i4i kor2ni
vod2 7or2k6o i@ :amani@ma :1o s2 6ako da uo;i1i ako s2 @na da 86avnu okosni>u v2:1i;i4i9
6
radova ;in2 ri1ua6ni 1rans i kon1ro6a du9ova. 5i6o da su u7i1an4u du9ovi 7rirod2 5i6o
ra@nora@n2 k6as2 2n1i121a. Prvo5i1ni :amani@am ni42 7o@navao 5o<ans1va. Ona do6a@2
@na1no kasni42. i 1o na47r2 u o56iku ro8a1o8 o8aDko4i n2 mora 5i1i u svim s6u;a42vima
ro8a1E i V26ik2 /a4k2. "ada s2 ovo4 7rimarno4 di4adi 7o;nu 7ridru<iva1i i dru8a
5o<ans1va mi i@6a@imo i@ :amani@ma i s1u7amo na 162 7a8ani@ma. Naravno ovo 42 kra4n42
u7ro:32n 7o862d no mi n2mamo vr2m2na da s2 ovom 12ma1ikom vi:2 5avimo na ovom
m2s1u.
Tokom ovo8 72rioda. s1vara4u s2 7an12oni. 9ramovi. sv2:12ns1vo. 9irar9i4a r26i8i4ski9
Bunk>ion2ra i s6i;no. V2:1i;ar2n42. sada n2:1o na7r2dni42. nas1av64a da 28@is1ira na samim
8rani>ama 7o6i12is1i>ki9 sis12ma. Ono inkor7orira u s252 n2ka 5o<ans1va i 129nik2. ko4i
s2 7odudara4u sa n428ovom osnovom a6i nikako n2 7ri9va1a >26oku7n2 7a8ansk2
7an12on2 i 7a8ani@am kao r26i8i4ski si12m. # nar2dnim v2kovima. 1okom svo8 ra@vo4a.
v2:1i;ar2n42 32 do5i1i Fdoda1k2G i@ dua6is1i;ki9 42r2si 8nos1i;k2 7rovini42n>i42 i
mono12is1i;ki9 r26i8i4a. Prom2ni32 s2 im2na n2ki9 5o<ans1ava i 2n1i121a a6i 32 sama
osnova i s1ruk1ura os1a1i is1a. Tako 32 s2 v2:1i;ar2n42 Bormira1i u 7o17unos1i 12k u
sr2dn42m v2ku I 1o ma9om na 4u8u Hran>usk2 I s2v2ru 7ani42.Pravo v2:1i;ar2n42 32 vi:2
6i;i1i na 9ri:3ansku 42r2s n28o na 7a8anski ku61. Do dana:n4i9 dana ono 32 s2 odr<a1i na
nivou 7orodi;ni9 ku61ova i F6i;n2 s1variG odr2A2ni9 7o42dina>a. Ono samo 7o s25i nikada
ni42 7r2d2ndova6o da 7os1an2 o7:12 narodna r26i8i4a i6i ku61 1ako da dana:n42 :ir2n42
Ii>>a?2 nikako n2 mo<2mo 7osma1ra1i kao :ir2n42 v2:1i;ars1va v23 n2kakvo8 n2I a82?
n2o 7a8ansko8 7okr21a ko4i kao da 42 nas1avak 9i7i r2vo6u>i42 i@ s2damd2s21i9.

"64u;2vi mis12ri4a

Posma1ra4u3i @a7adnu s>2nu. 7rim21i32mo da 42 v2oma 12:ko u1vrdi1i da 6i iko 7os2du42
kom7621n2 k64u;2v2 mis12ri4a dr2vno8 v2:1i;ars1va 12 da 6i @na :1a 42 ono @a7ravoK Ono
:1o s2 da vid21i u 7o42dinim kn4i8ama. i@862da n2 7o17uno sa mno8o 7r2d7os1avki. n2
dor2;2nos1i. 52@ @aokru<ivan4a sis12ma i 7os1av64an4a kra4n4i9 8rani>a is1o8. /o4a nam2ra
ovd2 ni42 da kri1iku42m v23 da 7omo8n2m da s2 v2:1i;ar2n42 s9va1i u :1o 5o642m sv216u.
To :1o su n2k2 novonas1a62 s1ru42 uk64u>i62 u s252 >2r2moni4a6nu ma8i4u n2 os7orava
n4i9ov 628i1imi121 42r Fsu:1inaG 42 ono :1o 42 @a7ravo 5i1no. Ovo s2 odnosi i na 2k62k1i;no
v2:1i;ars1vo kao i na n2k2 dru82 s1ru42.
#ko6iko 7odro5ni42 7o862damo dana:n42 s1an42 12:ko da 42 n2ka s1ru4a s1ari4a od
s1o1inak 8odina. iako s2 mno82 1rud2 da dokai4a6ni mom2na1 ako s2 ;i1ava s1var
sa862da i@ 42dno8 :ir28 u86a. "ako s1vari s1o42. 7o n2kim oku61is1ima. dovo64no vam 42 da
7os2du4212 sv28a n2ko6iko k64u;2va. ma6o u7ornos1i i ako vam s2 sud5ina nasm2:i. 12
o1vori12 7rava vra1a. 21o vama @nan4a ko42 42 saku764ano 9i64adama 8odina. 0a1o u
v2:1i;ar2n4u ni42 5i1na di4a9rona dim2n@i4a. v23 7os2dovan42 k64u;2va. u ovom s6u;a4u.
k64u;2va v2:1i;i4i9 mis12ri4a. "4u;2vi omo8u3u4u dir2k1an 7rodor inBorma>i4a i@ odrA2no8
7odru;4a ko62k1ivno8 n2sv2sno8DE8r28ora ako 1ako @26i12E u um individu2 ko4a i9 koris1i.
*
"o62k1ivno n2sv2sno s2 mo<2 s9va1i1i kao sk6adi:12 svi9 mis6i ;ov2;ans1va od n428ovo8
nas1anka. uk64u;u4u3i 1im2 u s252 i v2:1i;i42 mis12ri42. i@m2Au os1a6o8. Pomo3u n4i9 mi
u6a@imo 7r2>i@no u onu sB2ru ko4a @a nas 7r2ds1av64a <2642no odr2di:12.
"ako su ovi k64u;2vi 5i1ni i u na:2m doma32m v2:1i;ar2n4u 12 s9va1an4u do5ro8 d26a
ov2 kn4i82. @as1animo @a 1r2nu1ak i o5i4asnimo kako s2 do n4i9 do6a@i.

Oso5a ov2 k64u;2v2. mo<2 do5i1i. na vi:2 ra@6i;i1i9 na;ina. Na442dnos1avni4i 42
7ris1u7an42 n2kom kov2nu. udru<2n4u v2:1i>a i v2:1a>a. kakvi9 ima na @a7adu. N2:1o 12i4a. Nakon 7rona6a<2n4a ovi9 inBorma>i4a. da1a oso5a 5i 7rionu6a na 7rak1i;an
rad ko4i 5i 42 dov2o do <2642no8 >i64a. k64u;2va mis12ri4a. Tr23i na;in. mo<da na4;udni4i.
5ira oso5u. a n2 ona n428a. I@vor 7oda1aka. u ovom s6u;a4u. 7r2ds1av64a4u ra@na
nad7rirodna 5i3a. 7o7u1 vi6a. du9ova davno 7r2minu6i9 v2:1i>a. 7a ;ak I 5o<ans1ava. Ova
5i3a. na4;2s32. s1u7a4u u kon1ak1 sa oso5om. 7r2ko snova i6i na odr2A2nim 2n2r821ski
F4akimGm2s1ima kao s1o su odr2A2ni d26ovi n2k2 :um2. 76anin2. 723in2. vodo7adi i
s6i;no.
Na 8o1ovo ;i1avo4 12ri1ori4i a6kana. ovakav na;in do5i4an4a k64u;2va. ini>i4a>i4a i
uo7s12 7oda1aka 42 svakako na47o:1ovani4i. a ;2s1o i 42dini mo8u3i. Ra@6o8 ovom2 42
n27os1o4an42 kov2na. a6i i 7r2kinu1a 1radi>i4a 1okom 7okr:1avan4a u sr2dn42m v2ku. "ako
42 1ada:n4i narod ma9om 5io n27ism2n 12:ko 42 5i6o o;uva1i mis12ri42 usm2nim 7u12m.
7o8o1ovo ako on2 nisu 5i62 @a Fsva;i42 u:iG. I7ak dos1a 1o8a. kako ;is1o 7a8ansko8 1ako i
v2:1i>i428 12 :amansko8. s2 @adr<a6o u narodnim o5i;a4ima i mi1ovima. kao :1o 32mo
vid21i u nar2dnim 86avama.
1o s2 1i;2 na17rirodni9 5i3a. 1r25a r23i da s2 mno8i 7i1a4u da 6i ona s1varno 7os1o42 i6i
su 42dnos1avno 76od n2;i42 5u4n2 ma:12K Od8ovor 42 kra4n42 42dnos1avan. "ako 1vrd2
2min2n1ni sv21ski s1ru;n4a>i ko4i s2 5av2 kako oku61i@mom 1ako I 7rou;avan42m ovakvi9
7o4ava. 7o sr2di mo8u 5i1i samo 1ri s1vari. uko6iko vam s2 do8odi da vas ona na 5i6o ko4i
na;in kon1ak1ira4u.
Prva. u42dno i na4;2:3a. @na;i da s12 s2. i@ ko @na ko8 ra@6o8a. 7ov2@a6i sa svo4im
dru8im F4aG. odnosno n2sv2snim u n2kom vama 7r27o@na164ivom o56iku 7o7u1 svo8
6i>no8 F82ni4aG. Fdu9a @a:1i1nikaG. FanA26a ;uvaraG. 12 na 1a4 na;in >r7i12 inBorma>i42 i@
ko62k1ivno8 n2sv2sno8. Ovakva v2@a. mo<2 s2 us7os1avi1i i 7r2ko ra@ni9 ar921i7ova kao
:1o su 6ikovi i@ mi1ova. 6282ndi. 5a4ki i s6i;no. "od :amana. na7rim2r. 1o su na4;2:32
du9ovi <ivo1in4a. odnosno sv212 <ivo1in42?;uvari :amana.
Dru8a s1var. ko4a mo<2 da vam s2 do8odi 42s12 da vas s1varno kon1ak1ira4u
na17rirodna 5i>a 42r ona. kako s2 1vrdi. d2 Ba>1o 7os1o42. na n2kom nivou u n2ko4
dim2n@i4i. 1a su ona @a7ravo. 2n2r821sk2 Br2kB2n>i42. ar921i7ovi. van@2ma64>i i6i :1a 8od
dru8o 12:ko 42 r23i. Ono :1o si8urno @namo 42s12 da s2 r21ko 7o4av64u4u a6i @a1o kada
doAu 7ru<a4u dois1a vr2dn2 inBorma>i42. Pos1av64a s2 7i1an42 kako ra@6ikova1i dru8u
7o4avu od 7rv2. Ovd2 42 od8ovor n2s1o kom76ikovani4i. Naim2 va: 6i;ni os23a4
7r2ds1av64a 42dini mo8u3i na;in. Ako mis6i12 da 42 1o kra4n42 su542k1ivno. 8rdno s2 vara12.
Da3u vam 7rim2r.
#ko6iko vam u san doA2 ar921i7 n2ko8 5o<ans1va vi 3212 os23a1i 7o:1ovan42. 5i32 vam
7ri4a1no. a komunika>i4a 32 123i 7osv2 6a8ano u o5a sm2ra. /2Au1im. ako s2 radi o
7ravom 5o<ans1vu. os23a4 32 5i1i kra4n42 5uran. #ko6iko u@m2mo da 7os1o4i n2kakva
ska6a 2mo>i4a. ko4a 5262u42mo
+
ska@a64ku na 1)). O5i;no s2 radi o m2:avini vi:2 2mo>i4a. # svakom s6u>a4u 1o 5i 5i6a
5ura odu:2v642n4a. 64u5avi i o8romno8 s1ra9o7o:1ovan4a. Ima6i 5is12 os23a4 da 8u5i12
da9. 12:ko 5is12 7odnosi6i n428ovo 7risus1vo dok 5i komunika>i4a 7o o5i;a4u 12k6a
42dnosm2rno a vi 5i s12 samo 7rima6i odr2A2n2 ins1ruk>i42. @a86u:u4u32. 7o7u1 1u1n4av2
9i64ad2 8romova. Ovo mo<2 6i;i1i na Jun8ov susr21 sa 4as1vom. mada. 7o mom 6i;nom
mi:642n4u. ra@6ika 7os1o4i. a os23a4 42 kud i kamo in12@ivni4i. (amo 4as1vo. u snovima s2
7rika@u42 na4;2:32 kao 8raA2vina. 5i64ka i6i 7r2dm21. v2oma r21ko kao 5o<ans1vo. Ina;2
o5a ova na;ina. 5i6o da su 7o sr2di r2a6na 5i3a i6i ar921i7ovi. su 7od42dnako vr2dna i nud2
7rav2 inBorma>i42.
Tr23a s1var. ko4a 42 na svu sr23u r21ka 7o4ava. no i7ak mo<2 da s2 do8odi. o@na;ava
da 42 vr2m2 da s2 7os21i 7si9i4a1ar. 42r 42 7o sr2di 7si9i;ko o5o642n42. "ako ra@6ikova1i
ovu 7o4avu od 7r2d9odn2 dv2K Prv2ns1v2no 7o 1om2 :1o oso5a u sv2snom s1an4u
do<iv64ava 9a6u>ina>i42. ima 7or2m23a4 mi:642n4a. n2 s7oso5nos1 da sv2sno sa862da svo4
7ro562m. r21ko i6i sv2 r2A2 i@6a@i i@ da1o8 s1an4a i s6i;no. 05o8 sv28a ovo8a a7so6u1no 42
7o1r25no ima1i 7o17unu kon1ro6u nad so5om. 05o8 1o8a s2 1vrdi da svaki 7o;21ak n2ko8
FradaG 1r25a 4asno na@na;i1i. a 4o: 4asni42 n428ov @vr:21ak. J2dino sv2sno i sa nam2rom.
sm2mo u3i u s1an42 i@m2n42n2 sv2s1i n2 5i6i s2 7o1om 6a8ano i 7osv2 si8urno i@ n42 vra1i6i.
05o8 ovo8a s2 nikako n2 7r27oru;u42 u@iman42 narko1ika i6i 5av64n42 ovakvim s1varima.
oso5ama @a ko42 s2 v2ru42 da ima4u 7si9i;k2 7ro562m2. Tokom svako8 ri1ua6a. do6a@i do
7rivr2m2no8 uk6an4an4a 5ari42r2. sv2sno?n2sv2sno. :1o mo<2 nan21i :121u onima ko4ima 42
ova 5ari42ra v23 naru:2na. 12 42 nakon @avr:21ka rada n2 mo8u 7onovo vra1i1i u
7r2d9odno s1an42. No kr2nimo da642.
(v2 ovo. o ;2mu smo 8ovori6i do sada. i@n21o 42 sa nam2rom. da s2 una7r2d 7o4asn2
s72>iBi;nos1i i i@862d kom7621no8 sis12ma dr2vno8 v2:1i;ars1va. 7or2k6om sa a6kana.
"ako da s2 on u 7o17unos1i s9va1i. kako 42 do5i4an. kako s2 :irio I kako i@862da danas.
Nam2rno s2 o8raA4u42mo na ovo 7odru;42 42r n42mu 7ri7adamo I ono 7r2ds1av64a
82o8raBski okvir u okviru ko8a 7rou;avamo na:2 doma32 v2:1i;ars1vo. TakoA2 n2 <26imo
da sudimo ko4a od dana:n4i9 Brak>i4a @a7adno8 v2:1i;ar2n4a 7os2du42 7rav2 k6u;2v2.
@na;i r27r2@2n1u42 r2a6no v2:1i;ars1vo. a ko4a n2. 42r 1o ni42 7r2dm21 7rou;avan4a ov2
kn4i82. Ako 42 n2:1o dru8a;i42 n2 @na;i da 42 i@mi:642no i6i 7o8r2:no.
# svo4o4 osnovi sis12m o kom2 32mo ovd2 8ovori1i. n2 7o@na42 ri1ua6nu ma8i4u D;ak
ni 72n1a8ram2E. odor2. ma;2v2 i s6i;no. To i7ak. n2 @na;i. da 42 sv2 1o na:im v2:1i>ama
n2 mo8u32 i6i @a5ran42no u5a>iva1i u sis12m i koris1i1i. To 42dnos1avno n4ima ni:1a ni42
@na;i6o I 8ovori6o 1ako da su u svo4 sis12m u5a>iva62 samo on2 s1vari ko42 su @a n4i9
ima62 n2ku vr2dnos1. @na;2n42 I smisao. (v2 42 1o ku61urno d212rminisano I @5o8
7os1o4an4a ra@6i;i1i9 ku61ura 7os1o42 ra@6i>i12 7o4avn2 oso5in2 n2ko8 sis12ma. /2Au1im u
osnovi. n4i9ova s1ruk1ura 42 is1a I @5o8 1o8a 32mo mi u ovo4 kn4i@i ak>2na1 s1avi1i 5a: na
samu s1ruk1uru sis12ma 42r 42 1o u42dno I na45i1ni42 12 ono :1o sam sis12m 7r2ds1av64a.
odnosno ;ini 8a sis12mom.
(vaki sis12m 42 <iv. on ras12 . ra@vi4a s2. a 8rad2 8a svi oni ko4i su us726i da os1var2
kon1ak1 sa Fvi:im si6amaG. Fi@voromG 12 s2 naka;2 na od8ovara4u3u Fs1ru4uG i do5i4u
7rav2 inBorma>i42. J2dna od karak12ris1ika a6kansko8 sis12ma 42 1a da 42 on dos1a
individua6an 42r s2 ini>i4a>i42 do8aAa4u s7oradi;no. s7on1ano. 1ako da 8a mno8i 8rad2 na
ra@6i;i12 na;in2. N2mo412 da vas ovo @avara. Osnovna s1ruk1ura savakako 7os1o4i i
7r2>i@no 42 d2Binisana. a ono :1o s2 ra@6iku42 42su v2:1i;i4i a1ri5u1i. B21i:i. 5a4a6i>2. na;in
&
rada i s6i;no. No 12 ra@6ik2 su ;is1o s7o64a:n42 7rirod2. #ko6iko ovom2 dodamo da s2
v2:1i;ar2n42 kod n2ki9 nas62Au42 7o 7orodi;no4 6ini4i 7os1a42 4asno da 42 s6ika o n42mu 4o:
i@2Binisani4a.
Nam2ra ov2 kn4i82 42s12 da s2 Fa6kanskiG 7rava> 7rika<2 u :1o i@vorni42m sv216u.
na7rim2r. onako kako 42 7riman 7r2 1ris1a 8odina. a6i u is1i ma9 7ru<i :1o savr2m2ni4a
1uma;2n4a is1o8. "u61ura odr2A2no8 7odru;4a skoro uv2k d212rminis2 i@862d 5o<ans1ava.
o56ik ri1ua6ni9 radn4i. 7r2dm21a I od232. "oris1i i 7o:1u42 s2 ono 5i642 ko42 42 dos1u7no.
Is1o s2 odnosi i na <ivo1in42. /i8ra>i42. ra1ovi i 1r8ovina. dov26i su do m2:an4a ku61ura
ra@ni9 naroda. "ako 42 m2:an42 dvosm2ran 7ro>2s. nas1a62 su novin2 u svim as72k1ima
64udsko8a <ivo1a. a samim 1im i u r26i8iskim odnosno ma8i4skim sis12mima. 05o8 ovo8a
42. ;2s1o. 12:ko u1vrdi1i 8rani>2 odr2A2no8 sis12ma. da1i 7r2>i@an i@862d i im2 5o<ans1vu.
naro;i1o u man4im i @a5orav642nim sis12mima. 7o7u1 v2:1i;i428.
Ovo nam2rno s7omin42mo. 42r i@vorno v2:1i;ars1vo n2 kri42 svo42 kor2n2 u
7o6i12is1i>kim 7an12onima. 7o7u1 Gr;ko8. Rimsko8 i6i (kandinavsko8. I@vorno
v2:1i;ars1vo 42 u osnovi :amanis1i>ko8 7or2k6a kao s1o smo ma6o 7r2 @ak64u;i6i. Ono n2
7o@na42 mnos1vo 5o<ans1ava. v26ik2 9ramov2. ri1ua62 i mo6i1v2. Osnovu ;in2 V26ika
/a4ka kao 5o<ans1vo 76odnos1i i 7rirod2 12 n42ni as72k1i 7o7u1 umsk2 /a4k2 i6i Gorsk2
/a4k2. n2s1o r2A2 n42n odra@ 72rsoniBikovan u /2s2>u. @a1im <2nsko 1ro4s1vo 7o7u1
suA2ni>a 12 o8. karak12ris1i;an @a 4u8 (r5i42. @a:1i1nik div64a;i i s1ok2 no 7r2 sv28a
8os7odar 7od@2mno8 sv21a I mr1vi9. ko4i 42 sa nama 4o: od davnina. 0a1im do6a@2 na r2d
du:2 7r2daka. mno:1vo du9ova 7rirod2 i na17rirodni9 5i3a ko4a nas264ava4u odr2A2n2
6oka>i42. #m2s1o s6o<2ni9 ri1ua6a i mo6i1va koris12 s2 5a4a6i>2 i ri1ua6ni 1rans. do ko8a s2
na4;2:32 do6a@i6o 762som. 5a4an42m i6i 56a8im n4i9an42m u@ 5asmu. R21ko su kori:32n2
7si9oak1ivn2 su7s1an>2 osim v2:1i;i4i9 mas1i @a 6212n42. "o6iko 42 7o@na1o. na4v23i 5ro4
oso5a u6a@i6o 42 u s1an42 1ransa svo42vo64no. i@ 5udno8 s1an4a. 52@ ikakvi9 F7oma8a6aG.
Na a6kanu. na 7rim2r. nikada nisu kori:32ni o61ari i6i dru8i ku61ni o542k1i 64udskom
rukom sa;in42ni u okviru v2:1i;ar2n4a. dok su i9 dru82 7o6i12is1i>k2 r26i8i42 ima62. Pod
ovim 7odra@um2vamo 7o:1ovao>2 (6ov2nsko8 7an12ona. Rimsko8. I6irsko8.
Tra;ansko8. Da;ansko8. "261sko8 i na kra4u 42dno8 od na4s1ari4i9 P2onsko8. V2:1i;i4i
o61ar 5i6o 42 o8n4i:12 i ka@an. R2kvi@i1i ko4i su 4o4 7oma8a6i u radu svodi6i su s2 na sv28a
n2ko6iko 7r2dm21a. To su n2@ao5i6a@na m216a. 7o ko4i :1a7. no< sa kori>ama od ro8ova
>rno8 ovna i na kra4u n2ko6iko 7osuda.
DREVNO VET!"ARENJE NA BA#$AN%
1)
Poku:a412 da @amis6i12 42dno ma6o s26o u s1aro4 (r5i4i. Dok 6a8ano kora;a12 ko@4im
s1a@ama vidi12 1rosn2 ku32. o@idan2 56a1om. sa drv2nim krovovima. kako 62<2 ra@5a>an2
7o 76aninskim 7adinama. Pun /2s2> u 7o17unos1i osv2164ava ;i1av 7r2d2o i vi ima12
u1isak da sv2 oko vas si4a sr25rnom sv216o:3u. (asvim 4asno vidi12 7a:n4ak2 i :um2. ;u4212
9uk 7o1oka. 1r272r2n42 6i:>a. 7o n2ku sovu. a u da64ini @avi4an42 vukova. (26om s2 ra@62<2
6av2< 7asa i vi do5i4a12 <264u da s2 n28d2 sk6oni12. Va:u 7a<n4u 7riv6a;i 42dna ku3a. na
ko4o4 su o1vor2na vra1a i vidi s2 1r72rava sv216os1 sa o8n4i:1a. Pr2ska;212 nisku o8radu.
ko4a 42 1u samo da 5i s7r2;i6a ov>2 da i@aAu. 7ri6a@i12 u6a@u i 7osma1ra12 unu1ra:n4os1. Na
sr2dini 7ros1ori42 na6a@i s2 ma6a ru7a o@idana kru8om od kam2n4a unu1ar ko42 8ori va1ra.
7ros1or oko kru8a 42 7o76o>an i na n42mu s2 na6a@i n2ko6iko ma6i9 s1o6i>a sa 1ri no82 52@
nas6ona. I@nad va1r2 visi ka@an o v26ikom 6an>u ko4i s2 s7u:1a sa 76aBona.Ta4 6ana> s2
na@iva Fv2ri82G a vi 862da12 u Fo8n4i:12G. na4sv21i4i ri1ua6ni 7ros1or kod s1ar9 (r5a. Po
@idovima vis2 oka;2ni 5uk21i ra@no8 62kovi1o8 i sv21o8 5i64a. (vuda oko6o 62<2 n2marno
7o6o<2n2 @2m64an2 i drv2n2 7osud2. # 42dnom 3osku. na 1kanini. na6a@i s2 kor2n42
n2kakvo8 5i64a ko42 n2odo64ivo 7ods23a na 64udsko 126o. I@6a@i12 na7o642 i osvr3212 s2 7o
dvori:1u. O7a<a12 7o oko6nom drv23u 1rak2 ra@no5o4n2 1kanin2. 7riv2@an2 @a 8ran2. Ima12
u1isak da vas n2ko 862da. Okr23212 s2. i 12k sada vidi12. i@nad u6a@ni9 vra1a 86avu >rno8
ovna. sa d2sn2 s1ran2 7ra8a s1o4i us7rav642na m216a od 5r2@ovo8 7ru3a. I@ 7rav>a 7o1oka.
7ri56i<ava vam s2 na8a s1ari4a @2na sa 62skovim :1a7om u ru>i. T2k 1ada s9va1a12 da s12
u7ravo 5i6i u v2:1i;i4o4 ku3i.
Pos1av64a s2 7i1an42. :1a 42 1o v2:1i>a i kako su 64udi 862da6i na n4u u s1aro4 (r5i4i i
a6kanu uo7:12. Prv2 d2Bini>i42 Fv2:1i>2G. u (r5i4i. 7o;in4u da s2 4av64a4u 7o;21kom
d2v21na2s1o8 v2ka. Na4@na;a4ni42 su on2 i@ Vukovo8 Fr2;nikaG i n2:1o kasni42 21no6osk2
6i12ra1ur2. "ao :1o s2 @na. Vuk (12Banovi3 "arad<i3 42 5io r2Borma1or (r7sko8 42@ika.
(aku7io 42 dos1a narodni9 7ri;a. 72sama. 7os6ovi>a. 5a4ki. mi1ova i na kra4u. masu
narodni9 v2rovan4a. O5radio 42. i@m2nio i 4asno d2Binisao 8rama1iku (r7sko8 42@ika.
Por2d 1o8a o54avio 42 7rvi (r7ski r2;nik u kom2 na6a@imo 12rmin Fv2:1>aG. Ovd2 32mo
da1i 7ri56i<nu d2Bini>i4u 7o4ma Fv2:1i>aG. i@ Vukovo8 r2;nika u@ 56a82 i@m2n2 ko42 32
7omo3i da ova4 12ks1 5ud2 ra@um64iv svima.
FV2:1i>a s2 @ov2 <2na ko4a D7o narodnim 7ri;amaE ima u s25i n2kakav Aavo6ski du9.
ko4i u snu i@ n42 i@aA2 i s1vori s2 u 6271ira. u koko: i6i u 3urku. 7a 621i 7o ku3ama i 42d2
64ud2. a oso5i1o ma6u d2>uL kad naA2 ;ov2ka 8d2 s7ava. a ona 8a udari n2kakvom :i7kom
7r2ko 642v2 sis2 12 mu s2 o1vor2 7rsa dok i@vadi sr>2 i i@42d2. 7a s2 onda 7rsa o721 sras1u.
N2ki 1ako i@42d2ni 64udi odma9 umiru. a n2ki <iv2 vi:2 vr2m2naL ko6iko 42 ona dosudi6a
kad 42 sr>2 426aL i onakvom smr1i umru kakvu 42 ona nam2ni6a. V2:1i>2 n2 42du 526i 6uka i
@a1o s2 mno8i o 526im i 5o<i3nim 7ok6adama namai n2 kaa. n28o sv2 5a5ama. "ada s2 v2:1i>a 42dnom is7ov2di i
oda. onda vi:2 n2 mo<2 42s1i 64ud2 n28o 7os1a42 62karka i 62;i 5i642m on2 ko4i su i@42d2ni.
"ad v2:1i>a 621i no3u. ona si4a kao va1ra i na4vi:2 s2 sku764a na 8umnu L @a1o ka o 7om21no 8umnoG.Govori s2 da 42 n2kakva <2na. ko4a ni42 5i6a v2:1i>a.
nama@av:i s2 ovom ma:3u. um2s1o ni o 1rn ni o 8rm. n29o1i>2 r2k6a i o 1rn i o 8rm. i
7o6212v:i sva s2 is7r25i4a6a ko42 o :1a.
# (r2mu s2 7ri7ov2da da s2 1amo v2:1i>2 na4vi:2 sku764a4u i@nad s26a /o6ovina na
n2kakvom ora9u. a u Jrva1sko4 s2 o721 7ri;a da s2 1amo sku764a4u na k62ku vis2 O8u6ina.
11
Pri>a s2 u (r2mu kako 42 n2kakav ;ov2k vid2v:i i@ kr2v21a da mu 42 i@ ku>2 v2:1i>a
od62126a. na:ao n42n 6ona> sa ma:3u. 7ak s2 n4om2 nama@ao i r2kav:i onako kao i ona .
7r21vorio s2 i on u n2:1o i od6212o @a n4om do6212v:i na ora9 i@nad /o6ovina na:ao ond42
mno8o v2:1i>a 8d2 s2 ;as12 @a @6a1nim s1o6om i 7i4u i@ @6a1ni9 ;a:a. "ada i9 42 sv2
7o862dao i m2Au n4ima mno82 7o@nao. onda s2 kao od ;uda. 7r2krs1i. 8ovor23iL Fana12
vas ma12 5i6oG.# is1i ;as sv2 on2 7rsnu kud ko4a. a on s7ad2 7od ora9 ;ov2k kao s1o 42 i
7r2 5io. 06a1no8 s1o6a n2s1an2 kao v2:1i>a. a n4i9ov2 @6a1n2 ;a:2 7r21vor2 s2 sv2 u 7a7k2
n2kakvi9 <ivo1in4a.
-2na ko4a 42 v2:1i>a. kada i@ n42 i@aA2 ona4 du9. 62@i kao mr1va. i da 4o4 ;ov2k okr2n2
86avu 8d2 su 4o4 5i62 no82 n2 5i s2 vis2 7ro5udi6a. "ada vid2 uv2;2 n2ko8 6271ira kako 621i
7o ku3i. 7ona4vi:2 mis62 da 42 v2:1i>a. 7a ako mo8u u9va12 8a. 12 8a ma6o na7a62 na sv23i
i6i va1ri. 7a 8a 7us12 8ovor23iL FdoAi su1ra da 1i dam so6iG. Ako 5i s2 do8odi6o da su1radan
doA2. n2ka <2na da 1ra2 i6i 64udi. i
kad svi 7ovi;u na n2ku <2nu da 42 v2:1i>a i da i9 42 ona 7o426aL onda v22 42 u vodu
da vid2 mo<2 6i 7o1onu1i D 42r kaa n2 mo@2 7o1onu1iEL ako <2na 7o1on2. oni 42
i@vuku na7o642 i 7us12. ako n2 mo<2 7o1onu1i. oni 42 u5i4u 42r 42 v2:1i>a. Ovako su
is1ra<iva6i v2:1i>2 i @a vr2m2na "araAorAa u (r5i4i. Pon28d2 na 5262 7ok6ad2 i@vr3u s2
v2ri82 nao7ako 7ro1iv v2:1i>a. N28d2 @a7a62 n2ki ro8. 42r ka@u da v2:1i>a oso5i1o 522 u n4ima n2 5i vo@i62 7r2ko vod2?
"ud 32 v2:1i>a do u svo4 rod.G
Vuk nas1av64a sa 42dnim ma6im doda1kom u kom2 ka@2 da su u -a5arima <2nu Pav6a
(1ano42vi3a Paunu. kao v2:1i>u 7o @a7ov2s1i "araAorA2vo4 7riv2@a6i u@ ra<an4. 7a 42 72k6i
i@m2Au dv24u va1ri. da 5i 42 na kra4u. kada ni42 9126a 7ri@na1i da 42 v2:1i>a. s7a6i6i @8rnuv:i
o52 va1r2 na n4u. TakoA2 s7omin42 i ma329u P21ra Joki3a. ko4u su 7od o71u<5om da 42
v2:1i>a. 7rvo u5i6i i@ 7i:1o64a da 5i 42 7o1om is2k6i no<2vima.
(6i;na o7isivan4a v2:1i>a na6a@imo i u 1adasno4 21no6osko4 6i12ra1uri. Niko6a 28ovi3.
kra42m d2v21na2s1o8 v2ka. u svo4o4 kn4i@i F-ivo1 (r5a 8rani;araG. o7isu42 1ada:n42
v2rovan42 u v2:1i>2 kod (r7sko8 s1anovni:1va u sada:n4o4 Vo4vodini. I@m2Au os1a6o8 on
navodi. 7o7u1 Vuka. da su v2:1i>2 uv2k s1ar2 i ru<n2 <2n2. Da ima4u svo4u mas1 ko4u uv2k
dr<2 kra4 va1r2. mau. F Ni o k6adu ni o 7an4. ni o drvo ni o kam2n. ni o kru:ku TodorovuG da 5i 7o1om
i@621262 kro@ o1vor od dimn4aka na svo4o4 m216i. TakoA2 navodi n2:1o druka;i4u. du9ovi1u
7ri;u o muu. @avr:ava sav is7r25i4an.
E1no6o8. dr.V2s26in a4kanovi3. unosi ma6o sv216a u ;i1avu s1var. 7rvom 7o6ovinom
dvad2s21o8 v2ka. o54av64u4u>i ni@ kn4i8a i s7isa i@ o56as1i s1ar2 sr7sk2 r26i8i42 i mi1o6o8i42.
# @5orniku radova. ko4i su danas o542din42ni i o54av642ni u kn4i@i G (1ara sr7ska r26i8i4a i
mi1o6o8i4aG. na m2s1u 8d2 8ovori o v2:1i>ama. on 1vrdi da 42 1ada:n42 s9va1an42 v2:1i>a
nas1a6o m2:an42m 1ri4u vrs1a ra@6i;i1i9 F5i3aG. ko42 mo<2mo 4asno ra@d26i1i 7r2ma n4i9ovo4
7rirodi i Bunk>i4i. # 7rvu 8ru7u s7ada4u <2nski d2moni ko4i dan4u 5orav2 u 8ro5u. a no3u
i@6a@2 i 9ran2 s2 64udima. Dru8u 8ru7u ;in2 Fd2monsk2G <2n2 ko42 su roA2n42m do5i62
na17rirodn2 s7oso5nos1i i6i i9 42 7odu>i6a n2ka s1ari4a v2:1i>a svom @ana1u. dok 1r23u vrs1u
;in2 <2n2 ko42 s2 5av2 vra;an42m i ;inima. a u su:1ini nisu v2:1i>2 u 7ravom smis6u 12 r2;i
v23 vra;ar2.
12
1o s2 1i>2 ov2 dru82 8ru72. 7o narodnom v2rovan4u. sv2 oso52 ko42 s2 rod2 u
7os1264i>i ima32 na17rirodn2 s7oso5nos1i. a4kanovi> 1akoA2 s7omin42. da uko6iko
7o862damo r2> v2:1i>a. vid232mo da 42 ona nas1a6a od r2;i F@na1iG 12 samim 1im o@na;ava
<2nu ko4a 7os2du42 dos1a @nan4a. # 5ukva6nom 7r2vodu ona o@na>ava v2:1u <2nu?v2:1i>u
i6i v2:1o8 ;ov2ka?v2:>a. Prim21i3212 da s2 ovd2 r21ko s7omin4u mu:k2 v2:1i>2. To 42 @a1o
:1o su v2:>i mno8o 7o@na1i4i 7od dru8im na@ivima. Ina;2 na >26oku7no4 12ri1ori4i (r5i42. a
i a6kana. 7os1o4i v26ika @a5una. ko 42 ko. @5o8 mno:1va ra@6i;i1i9 12rmina @a is12 oso52
sa is1im na17rirodnim s7oso5nos1ima i 7o642m d26ovan4a. Na 7rim2r svako ko i@6a@i i@ 126a
m2:an 42 sa 52s1262snim d2monima ko4i9 u sr7skim narodnim v2rovan4ima ima ko6iko
vam vo64a. 05o8 1o8a s2 du8o sma1ra6o da 42 v2:1i>a <2nski 7andan vam7iru.Vam7ir kod
(r5a 42 od 7am1iv2ka 52s1262san. a6i dovo64no F8us1G. da @ada u8ri@ i 9rani s2 krv64u i6i
7r2>i@ni42 r2;2no 2n2r8i4om. dok mu 42 Bi@i;ko 126o u 8ro5u. Ovakv2 12ori42 5i32 kasni42
od5a;2n2 od s1ran2 nauk2. "ako s2 ma6i 5ro4 21no6o8a 5avio o@5i64ni4im sa862davan42m
7ro562ma1ik2 v2:1i>a. 1ako su i@os1a6i i o@564ni r2@u61a1i.
Ti9omir MorA2vi3 42 saku7io n2s1o o5imni4u 8raAu n2 1rud23i s2 da 42 7odro5ni42
1uma>i :1o 42 5io s6u;a4 i sa dru8ima 21no6o@ima 2vo6u>ionis1i>k2 or42n1a>i42. Pri6ikom
saku764an4a 8raA2 7ridoda1a su 4os n2ka narodna v2rovan4a ko4a s2 1i>u v2:1i>a. kao ona
na 7rim2r ko4a 8ovor2 da 42 v2:1i>a u s1an4u da svo4im 7o862dom o5ori ;ov2ka i6i ;ak
u5i42. TakoA2 42 nav2o i Jrva1sko v2rovan42 da v2:1i>om mo<2 7os1a1i d212 ko42 roA2no
1okom 7os62dn42 ;21vr1i /2s2>a.
Vid Vu621i3 Vukasavi3 u svo4o4 o7:irno4 s1udi4i o v2:1i>ama. FV42:1i>2 u 4u<ni429
(6ov2naG. :1am7ano4 u "aradu @a m2s2> ok1o5ar u A62ksin>u 1&)1. navodi v2rovan42
da su v2:1i>2 od6a@i62 na sku7ov2D 5i6o su5o1om 5i6o 42dnom 8odisn42E 8d2 i9 42 n4i9ova
7r2dvodni>a u>i6a i dava6a im @ada1k2. In12r2san1no 42 da 42 svaka od 7risu1ni9 5i6a.
1akor23i 7rivi628ovana da svo4o4 7orodi>i n2 mora ;ini1i @6o. Novo7rim642na v2:1i>a 5i
do5i4a6a kri6o s627o8 mi:a ko8a 42 nosi6a sa so5om a u@ 1o 5i 4os s2 ras7u:1a6a kosa i
do5i4a6a 5i >rnu odoru ko4u 42 o56a;i6a. TakoA2 s2 v2rova6o da su v2:1i>2 nakon 7ri42ma u
Fdru:1voG i8ra62 vr@ino ko6o i u7isiva62 s2 u n4i9ovu ma1i;nu kn4i8u.
/2Au1im ono :1o 42 i@os1a6o kod n2kada:n4i9 21no6o8a. 12r2nski rad. uradio 42 n2ko
dru8i. Ta oso5a. 5io 42 7roB2sor 7rava i kako 4a vo6im da 8a @ov2m. 7rvi sr7ki
7ara7si9o6o8. dr. Radovan N. "a@imirovi3. On 42 sa 42dn2 s1ran2. saku7io o5imnu 7isanu
8raAu i@ o56as1 7aranorma6no8. uk64u>u4u>i i 8raAu o v2:1i>ama. dok 42 sa dru82
42dnos1avno i@a:ao na 12r2n i 7rona:ao <iv2 v2:1i>2. (aku764an42 7oda1aka 1ra4a6o 42
dvad2s21721 8odina. da 5i ;i1av 7oduva1 5i6i krunisan o54av64ivan42m ma6o8 r2m2k d26a.
kn4i82 FTa4ans1v2n2 7o4av2 u na:2m naroduG. 1&$1. u 2o8radu. V23 na samom 7o;21ku
kn4i82 on i@nosi 7r2d7os1avku. da 42 sr2dn42v2kovno v2rovan42 da su v2:1i>2 u s7r2@i sa
Aavo6om 12 da s2 sas1a4u sa n4im no3u i 56udni;2. do5i4a4u3i @a u@vra1 mo3 da dru8ima
;in2 @6o. 7rois12k6o i@ 9ri:3ansko ask21sko?s9o6as1i;ko8 7o862da na <2nu. kao na ni<2 i
n2;is1o 5i32. Pr2ma "a@imirovi32vim i@vorima. kod Jrva1a. 7od v2:1i>om su
7odra@um2va6i <2n2 ko42 su 7o6no o7:1i62 sa Aavo6om. k6a62 svo4u roA2nu d2>u. da 5i
kasni42 n4i9ova 126a koris1i62 @a s7rav64an42 ra@ni9 ma8i4a. Por2d 1o8a. v2rova6o s2 da su
vr:i62 7omor2 s1ok2 i nav6a;i62 8radonosn2 o56ak2 nad s26ima ko4ima su uni:1ava62 621inu.
Govori6o s2 da s2 ma. "ako s2 u 72riodu od 136). do 1*'+.. s7rov26o vi:2 suA2na v2:1i>ama u
Jrva1sko4. sa;uvana su 7ri@nan4a n2ki9. i@ ko4i9 s2 i@vodi s62d23i @ak64u;ak. >i1iramL
13
FV2:>i i v2:1i>2 s2 sas1a4u u ko6uN do623u sa svi9 s1rana oko Aavo6a. na raskrsni>u. is7od
v2:a6a. Tu 42 uv2k v26iko v2s2642. Tu ska;u i i8ra4u. 7i4u i 8os12 s2. J2dna v26i da 4u 42 u 1o
ko6o uv2o 7oko4ni mu<. 42r 42 on 5io v2:1a>. Dru82 s2 i@8ovara4u da su i9 na8ovori62
dru82 v2:1i>2 da 7oAu u naru;42 Aavo6a. "ad n2ka 7rvi 7u1 s1u7i m2Au v2:1i>2 . dru82 42
1uku <ivim @mi4amaOG
Na44a;i 7ro8on v2:1i>a u Jrva1sko4 5io 42 u osamna2s1om v2ku. N2rodn2 8odin2. 8rad i
mra@ uni:1ava62 su sav na7or s264aka 12 su oni s9odno 1om2 1ra@i6i kriv>a. # 0a8orsko4
<u7i u 72riodu od 1*$2. do 1*$3.. s7a642no 42 42dana2s1 <2na. Ova suA2n4a. su @a5ran42na
>arskom nar2d5om 1*'+.
N2 v2@ano @a "a@imirovi3a mi danas imamo n2s1o sv2<i42 7oda1k2 i@ Jrva1sk2
7riku7642n2 i@ o56as1i 8rada Ivan2>a i 76anin2 /2dv2dni>2. Po sv2mu sud23i ov2 dv2 @on2
s6ov2. ako n2 @a v2:1i;i42 >2n1r2 oku764an4a onda 5ar2m @a >2n1r2 4ako8 narodno8
v2rovan4a u n4i9. Poda1k2 i@ Ivan2>a saku7i6i su Ivan "u:126428 i %v421ko o:1ari3. Po
1amo:n4im v2rovan4ima v2:1i>2 i6i >o7rni>2 su <2n2 ko42 7os2du4u na17rirodn2 mo3i i ko42
u@ 7omo3 svo4i9 ma8i4a. na7i1aka. uroka i s6i;ni9 s1vari mo8u naudi1i 64udima i s1o>i.
7odi3i o6u42 12 7rou@rokova1i su:2 i 7o6av2. Tamo:n4i narod i9 o7isu42 kao <2n2 sa du8im
i savi42nim kand@ama ko42 nos2 rukavi>2 kako 5i ovo 7rikri62. Pri7ov2da s2 da su 326av2
12 nos2 72rik2. ima4u v26ik2 nos2v2 a @2ni>2 im s1a6no m2n4a4u 5o4u dok na s1o7a6ima
n2ma4u 7rs12. /2s1o sas1anka im 42 vr9 76anin2 Ivan:;i>2.
# 42dno4 7ri;i i@ 1o8 kra4a. navodi s2 kako su 1ri <2n2 o5u;2n2 u svi62nkas1u od23u
7r2sr262 rudara J2ndra:a ko4i s2 vra3ao sa 7os6a. u9va1i62 8a ruku @avr1262 1ri 7u1a i odv262
sa so5om. (koro >262 no3i su 8a voda62 7o is1ri>i da 5i na kra4u do:62 do m2s1a ko42 s2
na@iva 2rni9 m6aka. Tamo 42 u862dao vi:2 <2na v2:1i>a ko42 su um2s1o m216i nosi62
5ukov2 8ran2 sa ko4ima su ;is1i62 7od. #4u1ru su 8a vra1i62 @ivo8 i @dravo8 na m2s1o 8d2
su 8a i 7oku7i62.
# dru8o4 7ri;i i@ 1o8 kra4a 8ovori s2 o susr21u 42dn2 7orodi>2 @a v2:1i>om. Naim2
42dno8 dana 1a s2 7orodi>a @a7u1i6a u svo42 rodno m2s1o i kako nisu ima6i 7r2vo@ od
Ivan2>a do Pri8or>a i:6i su 72:i>2. /a6o 7r2 Pri8or>a s26i su 7okra4 s1aro8 m6ina na 1ravu
da s2 odmor2. # 1om 1r2nu1ku n4i9ov na4m6aAi sin 42 7rim21io kako u 7o1oku n2ka <2na u
526om 72r2 v2: u kori1u. (vi su s2 okr2nu6i da 42 7o862da4u a6i 42 ona 1o8 ;asa n2s1a6a.
Is1o8 1r2nuka >26a 7orodi>a 42 i@8u5i6a mo3 8ovora :1o 42 1ra4a6o n2ko6iko minu1a. Nakon
1o8a 1a is1a <2na s2 7o4avi6a u 7o1oku a6i ova4 7u1 o5u;2na u >rno. Po n4i9ovom ka@ivan4u
1o 42 5i6a v2:1i>a ko4a 42 7ra6a svo42 8r292 u r2>i . 1a s2 4os do8aAa6o nisu s2 mo86i s21i1i
kao i dru8i sv2do>i ko4i su viAa6i v2:1i>2. Ina;2 kod nas s2 ova s7oso5nos1 v2:1i>a na 4u8u
(r5i42 na@iva Foma4aG :1o 32 r23i Foma4a62 su 8aG 1o 42s1 @a6ud262. 9i7no1isa62 i sada s2
ni;28a n2 s23a.
Nav2dimo 4o: 42dnu 7ri;u i@ ovo8 kra4a. Pri7ov2da s2 da su n2kada Pri8or:;ani
odvodi6i s1oku na Ivan:;i>u i 1amo 42 os1av64a6i na is7a:u 7o n2ko6iko dana. Du8o 42 1o
1ako 1ra4a6o dok 42dno8 dana krav2 nisu 7o;262 da n2s1a4u. %ov2k 7o im2nu 1i2B 42
42dno8 dana s6u;a4no 7ro:ao 7or2d 2rni9 m6aka i 1amo 7rona:ao 8omi6u kos1i4u. Pri>a s2
da su 1u v2:1i>2 7rinosi62 @r1v2 i i@vodi62 ri1ua62. TakoA2 s2 ka@u42 da s2 42dna od krava
vra1i6a a6i da 42 5i6a 7o6u >rna 7o6u 526a a 8ovori6o s2 da 42 u n4u u:ao du9 v2:1i>2. "a4a /2dv2dni>2 imamo vi:2 @anim64ivi9 7oda1aka. Prvi 8ovori o suA2n4u
16&&. i@v2sno4 <2ni 7o im2nu "a1a Tinodi. ko4a 42 na mukama 7ri@na6a kako su 42 v2:1i>2
1$
Du o56iku vi9oraE na raskrsni>i kra4 8radsk2 5o6ni>2. odn262 na 8oru 7odno /2dv2dni>2 i
7rimi62 u dru<inu. Nakon dv2 8odin2 @av21ova6a s2 Aavo6u na v2rnos1.
# FPovi42s1i @a8r25a;ko8 ko628i4a 42@ui1sko8 r2daG. 7isano8 16'2. au1or navodi
7oda1ak da 42 i@v2sna <2na o71u<2na i s7a642na 7od o71u<5om da 42 v2:1i>a u Raki14u 12 da
42 1om 7ri6ikom oda6a mno82 svo42 dru<52ni>2 sa ko4ima s2 na6a@i6a na 8o@5i 7odno
/2dv2dni>2 i 1o u vr2m2 ;uv2no8 n2vr2m2na i@ 16'2 8odin2. Po sv2mu sud23i o>i862dno
s2 v2rova6o da su 5a: v2:1i>2 od8ovorn2 @a 1o n2vr2m2.
Ja8a 2s1arka i /ar8ar21a "r@nar 1*)$. su sv2do;i62 da im 42 n4i9ova ka721ani>a
"ava62rka. dava6a v2:1i;i4u mas1 @a 6212n42 12 da su s2 nakon ma@an4a n4om2 na6a@i6i na
8ori /2dv2dni>i 8d2 su 7ravi62 8rad.

1o s2 1i;2 s1an4a u dru8im n2kada:n4im r27u56ikama 7o "a@imirovi3u si1ua>i4a u
(6ov2ni4i 42 5i6a s6i;na ono4 u Jrva1sko4. # (6ov2ni4i s2 v2rova6o da s2 v2:1i>2 saku764a4u
no3u na 76aninskim vr9ovima ma9om. do ko4i9 do6a@2 62123i na svo4im m216ama. V2ru42
s2 da v2:1i>2 na 5r2@ovim m216ama od6a@2 na 76anin2 D"62rk. (6ivni>a. Grin1av2>.
Ro8a:kaE 8d2 s2 oku764a64u na 62skovim s1a56ima. /a8i42 i@vod2 nakon 7ono3i. na
raskrsni>ama i6i unu1ar ma8i4sko8 kru8a. TakoA2 s2 7ri7ov2da da i8ra4u u Fvr@inomG
ko6u. Po@na12 7o 1om2 da kradu m62ko na ma8iski na;in I s6i;no i@ ;28a vidimo da su
sasvim id2n1i;n2 sa dru8im 7r2ds1avama v2:1i>a na a6kanu. 0a so5om os1av64a4u sv21623i
1ra8 ai kada s2 oku72 1a m2s1a s2 mo8u vid21i i@ da64in2 7o @6a1no4 i6i 76avi;as1o4 sv216os1i.
Ov2 v2:1i>2 s2 i Bi@i;ki s6i;no o7oisu4u kao I na >26om 7ros1oru a6kana.
Ina;2 u osni v2:1i>2 su od va4kada 7ois1ov23ivan2 sa /2s2>om I n428ovim m2nama.
Tako s2 1amo 4o: uv2k @adr<ao ri1ua6 ko4i <2n2 i@vod2 kada s2 na n25u 7o4avi m6ad
/2s2>. Naim2 kada 5i s2 na n25u m6aAak <2n2 5i u n428a u7ra62 7rs1om I i@8ovara62L
F"ao :1o 1i ras12: I o5nav64a: s2 na n25u /2s2;2 1ako 7ods1akni I o5novi mo42 o56i;42.G
Ovo mo<2 5i1i v2oma in12r2san1no ako @namo da Rusk2 v2:1i>2?v2dm2. 1akoA2 v2oma
v2@u4u @a /2s2>. Naim2 on2 s2 1amo o7isu4u kao <2n2 ko42 s1ar2 I 7odm64aAu4u su
@a42dno sa /2s2>om. N4i9 uv2k 7ra1i <u1a ma;ka ko4a 42 1akoA2 sim5o6 /2s2>a. No
vra1imo s2 "a@imirovi3u.
Ruska v2dma
# (r5i4i s2 sa v2:1i>ama i v2:>ima dru8a>i42 7os1u7a6o. odnosno n2s1o 56a<2. ka<2
"a@imirovi3. On navodi sv2do;ans1vo Joakima Vu4i3a. ko4i 1vrdi da 42 7risus1vovao
o1ko7avan4u 126a 42dn2 <2n2 @a ko4u s2 1vrdi6o da 42 v2:1i>a. u oko6ini Novo8 Pa@ara. a da
42 7ro5adan42 62:a vr:io sam sv2:12nik. (6i;nu s1var 42 navodio i Vuk "arad<i3. 7o;21kom
d2v21na2s1o8 v2ka. 1vrd23i da 42 i@v2sni 9a4duk (1o4an. u5io 42dnu s1ari4u <2nu.
o71u<u4u3i 42 da 42 v2:1i>a i da mu 42 7o426a d212. 0a vr2m2 v6adavin2 "araAorAa D 7rva
7o6ovina d2v21na2s1o8 v2kaE vr:2no 42 1ako@vano Fis1ra<ivan42 v2:1i>aG. odnosno
7o1a7an42 sumn4ivi9 oso5a u vodu. 42r s2 v2rova6o da v2:1i>a n2 mo@2 da 7o1on2. Po@na1
42 s6u;a4. da 42 i@v2sni vo4voda An1oni42 P64aki3 D"araAorA2v @21E. u s26u N2vadima u5io
1'
42dnu <2nu @a ko4u s2 8ovori6o da 42 v2:1i>a . TakoA2 42 usr2d "n4a<2v>a s7a6io. <ivu
5a5u. 72ku3i 42 i@m2d4u dv2 va1r2. ko42 su @8rnu6i na n4u. nakon s1o 42 ona od5i6a da
7ri@na da 42 v2:1i>a. Ovo smo v23 nav26i kada smo 8ovori6i o Vukovo4 d2Bini>i4i v2:1i>2.
I@ vr2m2 v6adavin2 O5r2novi3a D sr2dinom i dru8om 7o6ovinom d2v21na2s1o8 v2kaE.
7o@na1o 42 n2ko6iko s6u>a42va 7ro8ona v2:1i>a. Na47o@na1i4i 42 ona4 i@ 1+$1. 8odin2 kada
42 %rnu aru @a9va1io 7omor d2>2. Na na8ovor sv2:12nika (7aso4a. narod 42 s7a6io 5a5u
(1am2nu. 42r 42 viA2na kako 5a42. "ako ka<2 sam "a@imirovi3 ovakvi9 7rim2ra ima 4os
dos1a.
/is6im da v23 sada mo<2mo da @ak6u;imo. da 42 ovakvo o7isivan42 v2:1i>a kod (r5a.
7rou@rokovano m2:an42m vi:2 s1vari. (a 42dn2 s1ran2 1o 42 7o8r2:no 7ov2@ivan42 <2na i
mu:kara>a. ko4i ima4u s7oso5nos1 i@6aska i@ 126a?odnosno u6aska u s1an42 1ransa. sa
52s1262snim d2monima. dok sa dru82 nai6a@imo na 9ri:3ansko ask21sko?s9o6as1i>ko
862dan42 na <2nu kao ni<2 i n2;is1o 5i32. ma da ni42 6o:2 ni 7ris21i1i s2 kakav 42 7o6o<a4
<2n2 u rodovsko?7a1ri4ar9a6no4 @a42ni>i. a6i i v2rovan42 da 42 svaki dru8i vid du9ovnos1 i6i
5av642na ma8i4om. o5o<avan42 Aavo6a. 0na;i sv2 s1o ni42 >rkv2no u;2n42. a 7riori. 42
Aavo6sko. Ovakva ra@mi:64an4a ni42 5i6o 12:ko nam21nu1i n2ukom narodu u s1ro8im
7a1ri4ar9a6nim @a42dni>ama u ko4ima 42 <2na v23 ima6a kra4n2 7odr2A2nu u6o8u.
# svom da642m i@6a8an4u. "a@imirovi3 nas1av64a da s2 5avi ra@nim na@ivima @a v2:1i>u.
kako u na:o4 1ako i sada oko6nim @2m64ama. Na@iva ima mno8o. a n2ki od n4i9 su mora.
moria. 5rkna. :1ri8a. ma62sni>a. samodiva. >o7rni>a i s6i;no. 05o8 s6o<2nos1i ovi9 na@iva.
ko4i ma9om 7r2ds1av64a4u kovani>2. 12 s9odno 1om2 1ra@2 doda1na o54asn42n4a. @ao5i3i
32mo ova4 d2o i 42dnos1avno r23i da osnovni 12rmin u nas. v2:1i>a. 7o "a@imirovi3u vodi
7or2k6o od s6ov2nsk2 r2;i Fvd21iG ko4a o@na;ava @nan42?v2:1inu. (a ovim s2 s6a<2 i
dr.a4kanovi3. ko8a smo v23 s7omin4a6i. 0na;i. ako su 1o oso52 ko42 7os2du4u naro;i12
v2:1in2? s7oso5nosi. 12 mo8u da i@a@ovu kod 64udi do5ro i @6o. norma6no 42 da i9 s2 svi
76a:2. i1a4u>i radov2 Ruski9 21no8raBa. ko4i su 7rou;ava6i !a7on>2 na kra4n42m s2v2ru
2vro72. on uo;ava ni@ 7odudarnos1i sa nasim v2:1i>ama i i@ 1o8a i@v6a;i @ak6u;ak da 42
v2:1i;ar2n42 v2rova1no os1a1ak n2k2 s1ar2 F 7rvo5i1n2 v2r2G kako on ka<2. (a ovim s2
7o17uno s6a@2m i v2ru42m da 42 :amani@am. kao 7o@na1i o56ik r26i8io@nos1i kod
!a7ona>a nav2o "a@imirovi3a na ovakav @ak64u;ak. i@ ra@6o8a :1o nas2 doma32
v2:1i;ar2n42 u su:1ini ima vi:2 :amanski9 262m2na1a n28o 7a8anski9.
Da n2 du<imo da642. i@n2simo n2k2 od 7rim2ra. ko42 42 on nav2o a 1i;u s2 s1varni9
v2:1i>a. 7ronaA2ni9 7o (r5i4i 1o8a do5a. # 7rvom d26u on 7r2ds1av64a on2 ;i4a 42
Fs72>i4a6nos1G 5i6a 7rona6a<2n42 krimina6a>a D u5i>a. 6o7ovaOE u@ 7omo3 52s1262sni9
d2mona. odnosno Fn2;is1i9 si6a u s6u<5i do5raG kako i9 on na@iva u kn4i@i. Ovd2 32mo
7rika@a1i 42dan 1akav ri1ua6 u 7o17unos1i. onako kako 8a 42 @a5262@io dr."a@imirovi3. No
kr2nimo r2dom.
"ao 7rvi 7rim2r. on navodi i@v2snu 5a5u !a6on4u. i@ s26a #rovi>2. ;i4a 42 na4v2>a
v2:1ina 5i6a u7ravo o1krivan42 krimina6a>a. Ona 5i 42dnos1avno u;ini6a n2:1o?ma8i4ski i
krimina6>i su s2 sami 7r2dava6i i6i umira6i uko6iko 1o n2 urad2. (1a 42 @a7ravo ona 1o
radi6a sv2do;i sam "a@imirovi3 ;i42 su ma4ka i 121ka 5i62 u76212n2 u do8aAa4 ko4i s62di.
Naim2. 1'. d2>m5ra. 1+&1 8odin2. Niko6u /ariki3a. s1aro8 dvana2s1 8odina. 5a>io 42 u
4amu Fv26ika ;2smaG. roA2ni s1i> u nam2ri da s2 doko7a nas62ds1va. 42r 42 Niko6a 5io
42dina>. Po:1o s2 1o 1ada ni42 @na6o. "a@imirovi32va ma4ka i 121ka Dko4o4 42 Niko6a /. 5io
rodE. @amo6i62 su 5a5a !a6on4u. da n2s1o u;ini. Ona 42 7ris1a6a i 7ri@va6a Fn2;is12 si62G
ko42 su @a us6u8u 1ra<i62 n2ku <r1vu. "ada su da62 svo4 7ris1anak. ma4ka i 121ka. 5a5a 42
16
@avr:i6a ri1ua6 i svi su s2 vra1i6i ku>i. Pr217os1av64am da su 5i6i kra4 n2k2 v232 vod2. 42r s2
u 1om kra4u is1o;n2 (r5i42 uv2k o5ra3a4u @a 7omo3 v26ikom vod2n4aku. kra64u vod2ni9
du9ova. Tar1oru. s1o "a@imirovi3 1ada ni42 @nao. 7a i9 42 i sam na@ivao FAavo6ima u
s6u<5i do5raG. "ako su s1i86i ku>i. na svo42 @a7r27a:32n42. @a12k6i su svo8 vo6a mr1vo8.
ko4i 42 7r2 1o8a 5io 7o17uno @drav. a sam 7o;ini6a> @6o;ina s2 u5r@o 7r2dao. nud2>i svo4u
7omo3 u i@v6a;2n4u ma6o8 Niko62 i@ 4am2.
# ova4 s6u;a4. 5i6a 42 um2:ana 4os 42dna v2:1i>a. kako ka@2 "a@imirovi3. ko4a 42 1akoA2
um26a da i@vodi 7ri@ivan42 Fn2;is1i9 si6aG Dri1ua6 s2 na@iva Fskoa32 dra;iGE. a6i 42 n42na
s72>i4a6nos1 5i6a 862dan42 u 5o5. odnosno vidovi1os1. 0va6a s2 Joana a 5i6a 42 1akoA2 i@
s26a #rovi>2. "ako ka<2 "a@omirovi3. ko4i 4u 42 7o@navao ;21rd2s21721 8odina. odnosno
do 1&3'. 8odin2. kada 42 7r2minu6a. 1o 42 5i6a 42dna i@u@21no do5ra i 7o:12na <2na.
N428ov2 ma4ka i 121ka. o1i:62 su do n42. ona 42 5a>i6a 5o5 i r2k6a da d212 ni42 <ivo. a6i ni42
ni sa9ran42no 12 da mo8u da idu ku3i 42r 42 u5i>a 7ronaA2n.
a5a Joana /i6i4ina. Bo1o8raBi4a "a@imirovi3
In12r2san1no 42 da 42 5i6a ;2s1 8os1 u n4i9ovo4 ku3i. i 1o na 7o@iv2 "a@imirovi32vo8
o>a. ako s2 @na da 42 on 5io 7avos6avni sv2:12nik visoko8 ran8a. i6a 42 v2oma 7o7u6arna
i omi642na kod naroda. a u s1aros1i 42 7r2s1a6a da vr:i 7ri@iv2 du9ova 42r kako 42 sama
1vrdi6a. 7on2s1a6o 4o4 42 n2kada:n42 sm26os1i. Govori6a 42 da su mno82 @2n2 ko42 su s2
ovim 5avi62. davno 7omr62 i da 32 vr2m2nom 7o17uno n2s1a1i.
"a@imirovi3 da642 navodi 7rim2r 4os 42dn2 <2n2 ko4a 42 i@vodi6a ri1ua6 Fskoa32 dra;iG.
a ko4u 42 1akoA2 6i;no 7o@navao 42r 42 5i6a 5a5a n428ovo8 7ri4a1264a Radomira Radu6ovi3a.
ar9i12k12 i@ 0a42;ara. R2; 42 (1anki Radu6ovi3. 1+3'?1&21. ko4a 42 1vrdi6a da 42 ovu
v2s1inu nau;i6a od svo42 121k2 i@ s26a Va6akon42 kod o642v>a. (1anka 42 7oku:a6a svo42
@nan42 da 7r2n2s2 svo4o4 32rki /ari4i Dinu6ovi3. a6i 52@us72:no. 42r 42 ova s1a6no 5i6a
7r2@au@21a @2m64oradni>kim 7os6ovima. "a@imirovi3 s2 s23a da 4o4 42 42dnom 7ri6ikom
r2k6a. da ako ni42 do5ro nau;i6a ;ini. 5o642 42 da 7r2s1an2 sa u;2n42m. n28o n28d2 da
7o8r2:i. Au1or 42 i@ 1o8a @ak64u;io da 42 7o1r25no mno8o n2rava i 9ra5ros1i @a i@voA2n42
ovakvi9 ri1ua6a. 42r ako s2 7o8r2:i v26ka n2sr23a mo@2 da @ad2si i samu v2:1i>u. naro;i1o
ako s1vari i@maknu kon1ro6i. Tako s2 42dnom d2si6o da samo4 (1anki od42nom 7o>rka4u
svi vo6ovi 42r 42 @a5oravi6a da s7om2n2 ;i4i s2 vo 7rinosi na <r1vu.
a5a (1anka. Bo1o8raBi4a "a@imirovi3

(ada 32mo 7rika@a1i u >26ini ri1ua6 Fskoa32 dra;iG. onako kako i@862da i kako s2
7rim2n4u42. v2rova1no s1o1inama 8odina u na@ad ako n2 i vi:2. Na;in i@vod42n4a ovo8
1*
ri1ua6a 7r2no:2n 42 isk64u;ivo usm2nim 7u12m. Prvi 7u1 42 @a7isan 5a: od s1ran2
"a@imirovi3a ko4i 8a 42 @a5262<io u svom rodnom kra4u Dis1o;na (r5i4aE. onako kako 8a 42
i@vodi6a 5a5a (1anka. /is6im da n2 1r25a da na86asavam da 42 ova4 @a7is danas od
n27ro>2n4iv2 vr2dnos1i. Ova4 12ks1 32mo >i1ira1i dos6ov>2 a6i u@ or2A2na 7o4a:n4avan4a
n2ki9 d26ova. radi 6aks28 ra@um2van4a is1o8 . %i1iramL
Fa5a (1anka 5i u 86uvo do5a no3i Dkod (r5a a6i i dru8i9 a6kanski9 naroda 1o 42
vr2m2 od ))?)2 sa1a no3u. ma da s2 mo<2 7rodu<i1i i do )' ;asova u4u1ru. vr2m2na kada
s2 o86a:ava4u 1r23i 7216ovi. :1o >2 r23i 7os62dn4i 7u1 7r2 svi1an4a. (ma1ra s2 sv21im
vr2m2nom 42r s2 1ada s2ku dva sv21a?dv2 dim2n@i42. sv21 64udi i sv21 na17rirodni9 5i>aE.
od6a@i6a na Timok Dr2ka u is1o>no4 (r5i4iE i 1amo 5i ma8i4u. 7omo3u n2>is1i9 du9ova
i@vodi6a 8o6a?8o6>a1aOOna 5i sa so5om 7on26a @o5ni>u G1or5i>u is76212nu od ko@42
d6ak2G. du8u d2v21 san1im21ara. # 1or5i>u 42 @a1im s1av64a6a d2v21 @rna od 42;ma. d2v21
@rna <i1a. d2v21 svi62ni9 kon;i3a od d2v21 vrs1a Dmis6i k6u521aE i 42dnu sr25rnu 7aru.
Do:av:i na Timok Di6i n2k2 dru82 12ku32 vod2E. ona na6a@i n2kakav 7ru1. ko4i 42 u
vodi D@a1o s1o 42 sam u7ao i 76u1a 7o 7ovr:iniE. 12 @a n428a 7riv2@u42 8or2 nav2d2n2 s1vari
Dono :1o s2 na6a@i u 1or5i>iE. Idu3i 7u12m 1amo i na@ad. ona ni:1a n2 8ovori Ds2m ri1ua6ni9
r2;i. ko42 n2ra@8ov21no mrm64aE. Po17uno na8a. ona u@m2 7ru1 od 62:n4ika D@a5oravio 42
da s7om2n2 da 8a 42 7on26a od ku32E i sa n4im ra@8r32 vodu u@vodno?ni@vodno. 0a1im na
v6a:kom di4a62k1u ka<2L FDo6a@im sa 7ru1om od 62:n4ika i do5rim kon42m. Do6a@im sa
1or5i>om od ko@42 d6ak2 u v26i;ini od d2v21 san1im21araN u 1or5i>i d2v21 @rna 42;ma.d2v21
@rna <i1a.d2v21 svi62ni9 kona>a od d2v21 vrs1a i 42dna sr25rna 7ara. Pru1 42 od 62:n4ika. a
kon4 do5ar. @au@dan u@dom sr25rnom. "o6iko ka7i Dvod2E 7rsnu6o 1o6iko Aavo6a kr2nu6o.
Aavo6a i Aavo6i>a Dovd2 "a@imirovi3 8r2si u 7r2vodu sa v6asko8 di4a62k1a. 42r u ori8ina6u
1o @vu>i 1ar1ara i 1ar1ari>a. a 1o su vod2ni d2moni. s6u82 v26iko8 Tar1ora vod2n4aka.
"r2ni12 k onom2 ko 42 7okrao Dna7rim2r vo6ov2 i6i dru82 s1variE i na12ra412 8a da ka<2 kod
vod2ni>2 i6i u kr;mi i6i 8d2 5ud2 na4vi:2 64udi. J2r 4a vam da42m 7ru1 od 62:n4ika. do5ro8
kon4a @au@dano8 u@dom sr25rnim i d2v21 ko:2va 42;ma da do5ro8 kon4a @o5i12. a vama
da42m d2v21 Buruna 9625aN @a v2;2ru 42dnu koko:. @a ru;ak <dr252. @a u<inu 42dno8 ovna
Dmis6i na <ivo1n42 ko42 7os1o42 a ko42 nudi kao <r1vuE. Da id212 7r2ko d2v21 m2Aa. Do5ro
vas 9ranimN do5ro da <uri12 i da m2 i@v2s1i12.
Pos62 ovo8a ;ina v2:1i>a s2 vra3a ku3i n2 8ovor23i vi:2 ni:1a i n2 osvr3u3i s2OAko
7os62 ovo8a n2 us72 da 7okr2n2 n2 ;is12 si62. onda ona 1o radi 4os dva 7u1a.
Tr23iD7os62dn4iE 7u1 ona uv2k us72va.G
"ako sv2do;i "a@imirovi3 i n4o4 samo4 su ukra6i vo6ov2. 42dnom 7ri6ikom. a ona 42 is12
no3i uradi6a ova4 7ri@iv. i 1o samo 42dnom. da 5i s2 u5r@o 7o4avio i@v2sni Andr24a
%okovi3 i 7ri@nao kraAu. 05o8 ovo8 d26a @avr:io 42 u @a1voru. Dru8om 7ri6ikom. kada 42
ovo i@vodi6a @a dru8u oso5u. u san su 4o4 dos6a dva 7a1u64ka sa @o5ni>om ko4u 42 ona
koris1i6a u 7ri@ivu i odv26a 42 u ku3u n2ko8 Niko62 i@ 0a42;ara.Vid26a 42 kako su mu. ova
dva 7a1u64ka. da6a da 42d2 n2o;i:32n2 svin4sk2 no82. nakon ;28a mu 42 i@ nosa i us1a i@5i6a
krv. #4u1ru kada s2 7ro5udi6a. sa@na6a 42 da 42 1om Niko6i. s1varno kr2nu6a krv i@ nosa i
us1a 12 da 42 7r2minuo dva dana kasni42.
Da ova4 ri1ua6 n2 mora uv2k da i@862da is1o i kr232 s2 is1im 1okom. mo<2mo vid21i i@
4os 42dno8 s6u;a4a ko4i v2@an @a ;uv2nu (1anku. To s2 do8odi6o u s26u Vra<o8rn>u. kada
su 42dnom doma3inu ukrad2n2 7ar2 i@ ku32. Po@vana 42 5a5a (1anka. Ona 42 sa os1232nim
1+
o1is6a no3u is7od vod2ni;no8 1o>ka. 7on2v:i drv2nu ;u1uru i vod2ni;ki 1u;ak. Po17uno
na8a u:6a 42 u vodu i 7o;26a 1u;kom da 6u7a u ;u1uru. Doma3in 42 ;uo kako n2:1o 7ri;a i
vi;2. #5r@o 42 7o;26a da s2 s2 ;u42 v26ika 5uka. a @a1im i 762skan42 7o vodi. Pri:av:i
u862dao 42 masu >rni9 7ri6ka kako 7ri6a@2 v2:1i>i i 7rim21io kako 42dna ko4a 42 v23a od
du8i9. ra@8ovara sa n4om. Ona i@aA2 i@ vod2 na 1r2nu1ak i u7i1a 8a da 6i 42 s7r2man da da
@r1vu. 42r oni n2>2 dru8a;i42 da o5av2 7osao. Pos1o 42 7ris1ao ona s2 vra1i kod n4i9 i
@ak64u>i do8ovor. #5r@o @a1im onom2 na ko8a s2 sumn4a6o da 42 i@vr:io kraAu >rkn2 vo i@
>is1a mira i 1im2 mu na;ini v26ki ma12ri4a6ni 8u5i1ak.
Ri1ua6 F(koa32 dra;iG. >r12< (1a:a

(vo42 @nan42 5a5a (1anka 7r2n26a 42 (1ani4i i@ s26a Gr64ana. Po@na1 42 i s6u;a4 i@v2sn2
(1o4n2 i@ 0a42;ara ko4a 42 u 1oku 7ri@iva n2s1o 7o8r2:no uradi6a i nakon 1o8a m2n1a6no
o5o626a.
Ovd2 5i9 samo na 1r2nu1ak @as1ao i ukra1ko o5i4asnio ko4a s2 1o 5i3a 7o4av64u4u kod
ovo8 7ri@iva. N2:1o vi:2 o ovom2 7ri;a32mo u 86avi o na17rirodnim 5i3ima. 0a ra@6iku od
dr."a@imirovi3a. ov2 v2:1i>2 su 1a;no @na62 ko8a 7ri@iva4u. Radi s2 o vod2nom du9u
Tar1oru ko8a 4o: na@iva4u i s1ara>. Po ka@ivan4u naroda sa is1oka (r5i42. on 42 8os7odar
svi9 voda i <ivi u s1ak62nom dvoru na n4i9ovom dnu. Po i@862du 7ods23a na 7a1u64ka. sa
1om ra@6ikom :1o 7or2d v26ik2 5rad2 ima :7i>as12 u:i i no82 na6ik na ko@42. dok mu s2 na
sr2dini ;26a na6a@i 42dan i6i dva ro8a. Ovakav i@862d ni42 ;udan uko6iko s2 @na da
F7a1u64>iG 7ri7ada4u don42m sv21u. a voda. 1akoA2 sim5o6i@u42 7od@2mni sv21. Govori s2
da ima && s6u8u. a da su mu 86avni a1ri5u1 5i; i do5o:. (ma1ra s2 v2oma mo3nim. a6i i
komunika1ivnim. 6ako s2 oda@iva na 7ri@iv2. a ako s2 na64u1i 42dino 8a mo<2 umi6os1ivi1i
Gorska ma4ka. 0a sada. r2>imo 4o:. da 42 na4vi:2 7oda1aka na 42dnom m2s1u o n42mu
sku7io 21no6o8 dr.(. 02;2vi3 i o54avio u kn4i@i F/i1ska 5i3a (r7ski9 7r2dan4aG.
Vra1imo s2 sada 4o: ma6o "a@imirovi32vom d26u. On. u svom da642m i@6a8an4u. 8ovori
o 7o@na1im v2:1i>ama i v2:>ima ko4i su ima6i n2k2 dru82 s72>i4a6nos1. od ko4i9 42
na4va<ni4a 62;2n42 64udi od 27i627si42 i du:2vni9 7or2m23a4a. "ako 42 sam "a@imirovi32v
o1a> 7a1io od 27i627si42. @a 7omo3 s2 o5ra1io (1anki /i64kovi3. ko4a 42 7ri@ivom vod2ni9
du9ova u;ini6a da on do kra4a svo8 <ivo1a n2 do<ivi vi:2 ni 42dan na7ad. To s2 do8odi6o
1++6 8odin2. /o<da 42 @5o8 1o8a n428ov o1a>. iako visok 7ravos6avni sv2:12nik sa
56a8onak6ono:3u 862dao na v2:1i>2. 12 u 1om du9u i vas7i1ao svo8 sina kom2 mo<2mo
danas da @a9va6imo na ovakvo4 kn4i@i. N42mu 42 o1a> 7ri;ao da mu s2 u 1oku F62;2n4aG
u;ini6o da vidi kako s2 i@ n428ovi9 8rudi di<2 v26iki >rni orao i od6232. To8 1r2nu1ka 42
s9va1io da 42 i@62;2n. Takod42 mu 42 8ovorio da 42 5a5a (1anka 7ravi6a i ama46i42 od >rva
i@ u8inu62 @mi42 ko42 42 dava6a 5o62snima da nos2. (6i;n2 m21od2 62;2n4a u7o1r2564avan2
su i kod 7si9i;ki9 o5o642n4a. Osnova ovakvi9 m21oda. 42s12 v2rovan42 da su u@ro>i ovi9
5o62s1i d2moni ko4i su @a7os26i o5o626o8. 12 i9 1r25a 7ro12r1a1i. /i danas @namo da ovo
ni42 1a;no. a6i 42 m21oda svakako us72:na. 0a1o i n2 ;udi 1o :1o @a7adni 7si9i4a1ri 7o;in4u
sv2 vi:2 da s2 osvr3u na ;uv2na :amanska 62;2n4a m2n1a6no o5o626i9. Tokom ovakvi9
1r21iran4a o1kriv2no 42 da 42 6ak:2 62;i1i oso5u ako n42no4 5o62s1i damo n2ki i@862d 42r su
7si9i;ka o5o642n4a i dan danas isuvi:2 a7s1rak1na u o;ima o5i;no8 ;ov2ka. (u:1ina
ovakvi9 m21oda 42 da s2 oso5a dov2d2 u s1an42 9i7no1i;ko8 sna. @a1im 4o4 s2 7r2do;i da 42
1&
n42na 5o62s1 na6ik na >rno8 dvo4nika u n42nom 126u. da ima 12<inu i 8us1inu. "ada
1r21irana oso5a 7o;n2 da os23a Bi@i;ko 7risus1vo 1o8 dvo4nika. ona s2 7u:1a da s2 76a:i do
i@v2sn2 8rani>2 i onda. u 42dnom 12nu1ku. dvo4nik s2 i@v6a;i. @a42dni;kim sna8ama
na7o642 i 7osma1ra kako umir2 42r 42 os1ao 52@ 2n2r8i42 ko4om 8a 42 9rani6a do1i;na oso5a.
#ko6iko 1r21irana oso5a .do<ivi ovo iskus1vo. 2mo>i4ona6no i Bi@i;ki. o@drav642n42 42 7r2d
vra1ima.
(v2 ov2 s7oso5nos1i ko42 su krasi62 v2:1i>2 i@ is1o;n2 (r5i42 nisu 7rivuk62 1o6iku
7a<n4u ko6iko n4i9ova mo8u3nos1 7adan4a u ko62k1ivni 1rans @a vr2m2 42dn2 sv21kovin2 u
ko4o4 su u;2s1vova62. E7i>2n1ar ovi9 d2:avan4a 5i6o 42 s26o Du5oka. a6i s2 ova 7o4ava.
v2rova1no 5rakovima. 7r2n26a I u oko6na s26a. -2n2 ko42 su u;2s1vova62 u ovim ri1ua6ima
na@van2 su Frusa642G i6i 7ada6i>2. 05o8 svo42 a1rak1ivnos1i. v26i;in2 i 4avno8 i@voA2n4a.
ova4 ri1ua6 5io 42 7r2dm21 7rou;avan4a i 7isan4a kako doma3i9 1ako i s1rani9 au1ora. I@
do5a kada s2 ri1ua6 vr:io u svom i@vornom o56iku. o n42mu su 7isa6i dr."a@imirovi3.
21no6o@i /./i6i32vi3. D.G6i8ori3. T.D4ord42vi3 i dru8i. 0na;i. 7rva 7o6ovina dvad2s21o8
v2ka. Evo o ;2mu s2 radi. 0a vr2m2. sada 9ri:3ansko8 7ra@nika Fdu9oviG. ko4i s2
7ok6a7ao i sa 7ra@nikom s26a. narod s2 oku764ao is7r2d du5o;k2 723in2 8d2 i@vir2
du5o;ka r2ka. Pr2 oku764an4a. vr:2ni su ko62k1ivni o5r2di 7osv2>2ni mr1vima. a i:6o s2 do
F@a7isaG sv21o8 drv21a Dna4;2:>2 9ras1aE 8d2 su 7rino:2n2 <r1v2 u 9rani i 7i3u. Ina;2. ovo8
sv21o8 drv23a ima u (r5i4i na svakom koraku. a 7o 7r2d7os1av>i 7r2ds1av64a6o 42
n2kada:n428 7a8ansko8 vr9ovno8 5o8a i6i du9a v2821a>i42. Nakon :1o s2 oku7io oko
723in2 narod 42 7o;in4ao da i8ra u Fko6uG. u@ @vuk2 @a86u:u4u>2 mu@ik2. To 42 1ra4a6o
n2ko vr2m2 dok 7o42dini i8ra;i . na4;2:32 <2n2. nisu 7o;in4a62 da 562d2. dr912 i u@
7rodoran krik. s1o7o:1ava4u na @2m64u. To s1an42 42 7r2ds1av64a6o u6a@ak u 1rans. Na
@2m64i. ov2 oso52 su s2 8r;i62. vri:1a62. 72va62 i6i n2:1o 7ri;a62. "ako su sam2 ka@iva62. u
n4i9 5i u6a@i6i du9ovi 7oko4nika i on2 su komuni>ira62 sa n4ima i6i su i9 i@ 126a vadi62 vi62 i
odnosi62 n2kud. I@ 1ransa. vra3a6i su i9 ri1ua6no na vi:2 na;ina. N2kada su i9 7rska6i
i<vakanom ar12mi@i4om?726inom . 526im 6ukom i sir321om. a kad kad su i9 7o6iva6i vodom
i@ r2k2 ko4a s2 7r26iva6a 7r2ko sa5642. Vari4a>i42 su 5i62 mno8o5ro4n2. (vo vr2m2 dok 42
n2ka oso5a u 1ransu oko n42 i8ra4u 1ri sv2;ano o5u;2n2 d2vo4k2 Fkra64i>2G. 1ri momka sa
sa564ama Fkra642viG i 8a4da:. Ova4 7ra@nik 42 s6av642n na ;i1avo4 12ri1ori4i a6kana. a6i s2
ri1ua6ni 1rans @adr<ao samo na ovom 7odru;4u.
Rusa64a u 1ransu. s1ara Bo1o8raBi4a
"ako s2 @na6o da u ova4 1rans mo8u da uAu samo on2 d2vo4k2 i <2n2. ko42 su ova4 dar
nas62di62 od svo42 7orodi>2 i6i Bami6i42. 21no6o8 dr.Du:an andi3 u svo4o4 kn4i@i F%ars1vo
@2ma64sko i >ars1vo n252skoG. @ak64u;u42 da s2 ovd2 mo8u uo;i1i 7r2ds1av2 o nas62dnos1i
7rava na v2:1i;i4i @ana1 ;im2 i9 dovodi u dir2k1nu v2@u sa v2:1i>ama. :1o on2 i 42su 5i62.
/./i6i32vi3 7r2>i@no navodi da 42 v6ada6o v2rovan42 kako 42 ova s7oso5nos1. 7adan4a u
1rans. 7r2dus6ov ako n2ko <26i da s2 5avi ma8i4om. On u svo4o4 kn4i@i F"n2<2vina sr5i4aG
i@ 1+*6. navodi 7rim2r 5a52 Doki42. 5iv:2 ru:a642. ko4a 42 7ada4u3i u 1rans kon1ak1ira6a
na17rirodna 5i3a i u@ n4i9ovu 7omo3 vr:i6a ma8i4sko 62;2n42 i dru82 ma8i4sk2 radn42.
Por2d ovo8a. 1okom 1ra4an4a ovi9 7ra@nika. u Du5oko4 i oko6nim s26ima. s2 or8i4a6o 1ako
2)
da su nau>ni>i na:6i v2@u sa srodnim o5i;a4ima u u8arsko4. Rumuni4i i o56as1ima Gr;k2.
T2sa6i4i. E7iru i Traki4i. Pos1av642n2 su ra@n2 12ori42 o 7or2k6u o5i;a4a. N2ki 8a dovod2 u
v2@u sa Dioni@i42vim sv21kovinama. a n2ki sa ku61om /a4k2 o8ova. /2Au1im. 7o mom
mi:642n4u. oni 8r2:2. Osnovni ra@6o@i @a mo42 ovakvo mi:642n42 42 sa@nan42 da r26i8iski
sis12m v2rovan4a u is1o;no4 (r5i4i. kod V6a:ko8 a6i i (r7sko8 s1anovni:1va. odr<ao u 42dva
i@m2n42nom o56iku 4o: od davnina. # 7ri6o8 ovom2. 8ovori n4i9ovo v2rovan42 u 7rimarna
5o<ans1va. a naro;i1o u Gorsku /a4ku. (asvim 42 norma6no da ova4 sis12m 7ods2>a na
n2ki dru8i. naro;i1o i@ sus2ds1va. a6i 1o a 7riori n2 @na;i da 42 oda162 i 7o12kao. Ako
7o862damo si1ua>i4u u Evro7i 4o: od do5a 7a62o6i1a. vid232mo da s2 8o1ovo svuda 7o:1u4u
o8in4a 76odnos1i i 7rirod2. kao i ro8a1i o8 @a:1i1nik div64a;i i s1ok2. m2Au1im 1o o721 n2
@na;i da 42 1ada:n42 s1anovni:1vo 5i6o sk6ono v26ikim s2o5ama. 1a r23i @a dru82
kon1in2n12 8d2 s2 ra@vi4a6a s6i;na r26i8i4ska 7r2ds1ava o 5o<ans1vima. #@rok2 ovo8a 7r2
1r25a 1ra<i1i u ko62k1ivnom n2sv2snom. n28o n28d2 dru8d2.
V2rova1no s12 7rim21i6i da sam s2. u i@6a8an4u. na4vi:2 @adr<ao na 12ri1ori4i is1o;n2
(r5i42. Ra@6o8 ovom2 42 nivo o;uvanos1i 7rvo5i1no8 v2:1i;i428 ku61a. /o8u s6o5odno r23i
da s2 na ovo4 12ri1ori4i na4man42 os21io u1i>a4 9ri:3ans1va. :1o ni42 s6u>a4 sa os1a6im
d26ovima (r5i42. naro;i1o onim 8d2 <iv2 isk64u;ivo (r5i. %rkvi 42 7os6o @a rukom da v2<2
na>iona6ni id2n1i121 (r5a @a 9ri:3ans1vo 1o 42s1 7ravos6av642. Od 7r2sudno8 @na;a4a 42 5i6a
i sr2dn42v2kovna r2Borma 9ri:3ans1va. u;in42na od s1ran2 Ras1ka N2man4i3aDsada:n428
sv.(av2E. 1okom ko42 42 ;i1av (r7ski 7an12on s42dinio sa 9ri:3ans1vom. odnosno sa
sv2>ima i@ 9ri:3ansk2 is1ori42. Danas. ;i1a4u3i mi1ov2 ko4i s2 odnos2 na 7o42din2 sv2>2.
mi savim 4asno uviAamo da s2 radi o 7a8anskim 5o<ans1vima a6i su n4i9ova im2na davno
@a5orav642na. Nakon smr1i sv.(av2. 7a8anski mi1ovi ko4i su s2 odnosi6i na vr9ovno
5o<ans1vo (r5aDv2rova1no Da5o8a?V262saE. 7r2n2s2ni su na n428a. Tako da danas imamo
7ri;2 kako 42 sv.(ava nau>io (r52 da oru. kova;2 da ku4u. <2n2 da m2s2 a ;ak im 42
darivao i va1ru ko4u 42 ukrao od ana12ma. TakoA2 42 7rok6in4ao svako8a ko mu s2
us7ro1ivio. sa so5om 42 vodio vukov2. 7okr21ao 76anin2. 8radov2 7r21varao u 42@2ra.
vodio o56ak2. (v2 ovo svakako odudara od r2a6no8 <ivo1a 42dno8 sv2>a 7a ;ak i mi1ova
ko4i mo8u 5i1i v2@ani @a n428a.
/2Au1im. v2:1i;i4a r26i8i4a 42 i u ovim d26ovima (r5i42 7r2<iv26a a6i u n2s1o
i@m2n42ni42m o56iku. Na 7rim2r. ako 7o862damo 4u8 (r5i42. vid232mo da s2 kod <2na
na4vis2 7o:1u42 sv.P21ka. sv.Evdoki4a i6i 7ak o8orodi>a. do du:2 u n2s1o man42m o5imu
a6i 42 @a1o v2oma v2@ana @a ka1o6i;ko s1anovni:1vo u dru8im d26ovima a6kana. (v21a
P21ka 42 na s252 7r2u@26a u6o8u V26ik2 /a4k2. To s2 4asno vidi i@ ni@a ri1ua6a ko4i s2
i@vod2 u n42nu ;as1 a 8o1ovo da ni ma6o n2 6i;2 na 9ri:3ansk2. R2>imo samo da s2 na4vi:2
7ri@iva u 7omo3 kod n2ro1kin4a. odnosno 62;2n4a s12ri6i121a a6i i kod dru8i9 vrs1a
o5o642n4a. V2:1i>2 i@ dru8i9 d26ova (r5i42. %rn2 Gor2 I J2r>28ovin2 mo<da i nisu 1o6iko
7o@na12 7o kon1ro6i du9ova a6i s2 svakako s7omin4u kao s4a4n2 is>26i1264k2. 1ravark2.
7roro;i>2 i oso52 ko42 :1i12 s26o od o6u4a i 8rada. # (r5i4i a6i i na ;i1avom a6kanu.
7os1o4i v2rovan42 da o6u4n2 o56ak2 donos2 d2monska 5i>a. 12 da n2 5i uni:1i6i us2v2 u
7omo> na4>2s>2 7riska>u v2:>i. a6i i v2:1i>2 i@6a@23i i@ 126a. m21oda 1ransa. i 5or23i s2
7ro1iv n4i9.
Ovd2 moramo @as1a1i na 1r2nu1ak i o54asni1i ma6o 7r2>i@ni42 ko 42 1o v2:1i>a i 7o ;2mu
s2 ona @a7ravo ra@6iku42 od vra;ar2 i6i 5a4a6i>2 na7rim2r. "ao :1o smo rani42 na7om2nu6i
na 12ri1ori4i a6kana 7os1o4i vi:2 ra@6i;i1i9 na@iva @a oso52. 5i6o <2nsko8 5i6o mu:ko8
7o6a. ko42 s2 5av2 ma8i4om. "ada 8ovorimo o <2nama. mo<2mo r23i da m2Au n4ima
21
7os1o42 oso52 ko42 42dnos1avno 7rak1iku4u (r7sku i6i :ir2 a6kansku 1radi>iona6nu ma8i4u
a6i s2 on2 na@iva4u im2nima 7o7u1. vra;ar2 .5a4a6i>2. ;ini6i>2 i s6i;no . 0a ra@6iku od n4i9
v2:1i>2 koris12 ri1ua6na oruAa 7o7u1 :1a7a. m2162. ka@ana. i@6a@2 i@ 126a m21odom 1ransa i6i
kako 42 rani42 @a5262<2no v2:1i;i4i9 mas1i @a 6212n42. koris12 du9ov2 7rirod2 i dru82
na17rirodn2 2n1i1212. komuni>ira4u sa 5o<ans1vima. na4;2:32 n2kim as72k1om o8in42 i
:1o 42 na45i1ni42 7ro6a@2 ini>i4a>i4u. Ovi9 n2ko6iko 7aram21ara su nam 7o1r25ni da 5i
odvo4i6i od v2:1i>a kako vra;ar2 1ako i dru82 oso52 ko42 s2 5av2 7rori>an42m.
a612rna1ivnim m21odama 62>2n4a. ma8i4om i s6i>nim im s1varima. Da @ak64u;imo 42dnom
@a sva8da ko 42 1o v2:1i>a sa a6kana i damo d2Bini>i4u is12.
Vetico& se na'iva (ena koja je )*te& ro+enja, )orodino- nasle+a ili
intervencijo& .vii/ sila0, &a da esto i sa nekoliko od navedeni/ )ara&etara
'ajedno, )rola inicijacij* * vetiarenje, sti*1i )rito& nat)rirodne s)oso2nosti,
)o)*t svojevoljno- *laska * stanje transa, &o-*1nosti ko&*niciranja sa onostrani&
2i1i&a, vidovitosti, isceljivanja i slino3 Sve vetice koriste slin* &etodolo-ij* rada,
rit*ali i&aj* skoro identin* str*kt*r*, koriste se slini rekvi'iti a ra'like koje
)ostoje &e+* nji&a s* isto k*lt*roloke, to 1e re1i )ovrinske )rirode ! *oljive s*
isklj*ivo na e&)irijsko& )lan*3 Gr*)ni rad nije o2ave'an &a da se * neki&
krajevi&a vetice sastaj* )o do-ovor* radi 'ajedniko- vrenja rit*ala3
Da s6ika 5ud2 4o: 4asni4a r2>imo da 42 vra;ara <2na ko4a 42 svo42 ma8i4sko @nan42 s12k6a
u;2n42m od s1ran2 n2k2 dru82 vra;ar2 i da 1o @nan42 koris1i u sk6adu sa svo4im 7o1r25ama
12 7o1r25ama oko6in2. uko6iko 42 aBirmisana kao vra;ara. 7rim2n4u4u3i n4o4 @nanu
m21odo6o8i4u rada ko4a u s25i n2 sadr2 ko7ira1i v2:1i>u
kori:32n42m v2:1i;i4i9 r2kvi@i1a 7o7u1 :1a7a i6i ma8i4sko8 no<a 12 7oku:a1i da kon1ak1ira
na17rirodna 5i3a a6i uko6iko ni42 7ro:6a ini>i4a>i4u 12 n2 7os2du42 od8ovra4u32 s7oso5nos1i
@a 1o. ona s2 nikako n2 mo<2 na@va1i v2:1i>om.
1o s2 1i;2 v2rovan4a u o8in4u. u os1a6im d26ovima (r5i42. %rn2 Gor2. J2r>28ovin2
ona su sa;uvana. dodu:2 u n2:1o man42m o5imu. 52@ s7a4an4a sa sv.P21kom i6i sv.
Evdoki4om. odnosno 9ri:3anskom r26i8i4om. Tako mo<2mo susr2s1i o8in4u u svom
7rvo5i1nom o56iku. kao o8in4u 7o6odnos1i i @a:1i1ni>u 7rirod2. 7r2>i@ni42 r2;2no u svom
sv216om as72k1u kao Gorsku /a4ku i6i mra;nom 1o 42s1 91onskom kao a5u i6i a5a J28u.
# Rusi4i. a5a Ja8a. s2 sma1ra kra64i>om svi9 v2:1i>a. a 7r2ds1av642na 42 kako 4a:2 na
v27ru i6i ku86i. dok oko n42. os1a62 v2:1i>2 6212 na m216ama. /2Au1im. ona s2 u mno8o
;2mu ra@6iku42 od nas2 a52. :1o 32mo vid21i kasni42 ma da 1o u osnovi n2 mora da @na;i
ni:1a 42r 7o sr2di mo<2 5i1i da 42 samo vi:2 d2moni@ovana. Ori8ina6no im2. V26ik2 /a4k2.
Gorsk2 /a4k2 i6i 7ak a52. u (r5i4i i os1a6im kra42vima kako s2 mis6i. nisu sa;uvana.
kako nau;ni>i 7r217os1av64a4u. i@ s1ra9a i 7o:1ovan4a 7r2ma 1ako sna<nim nad7rirodnim
5i3ima. /2Au1im n2ka od 1i9 im2na mi 32mo o54avi1i u ovo4 kn4i@i . Ro8a1i o8 42 mno8o
8or2 7ro:ao 42r 42 u 7o17unos1i 7ois1ov232n sa 9ri:3anskim Aavo6om. Da 42 si1ua>i4a
n2kada 5i6a dru8a;i4a. @ak64u;u42mo i@ narodno8 odnosa 7r2ma n42mu. Naim2 n28d2 s2
7ri;a kako Aavo ni42 1ako >rn kao :1o i@862da. da dos1a 7oma<2 64udima. da i n42mu 1r25a
@a7a6i1i sv23u. 42r kada o8 n2 7oma<2Dmis6i s2 9ri:3anskiE. 1ada s2 1r25a o5ra1i1i n42mu.
I@ na;ina kako 8a narod @ov2. odnosno mu 127a DDa5a. 9romi Da5a ma da danas @namo.
@a9va64u4u3i A62ksandru !omi da 42 Da5a v2rova1no im2 v26iko8 vod2n4akaE.
@ak64u;u42mo da 42 r2; o Da5o8u. kod (r5a. 7o@na1om 8os7odaru 7od@2mno8 sv21a. O
22
sv2mu ovom2 32mo vis2 8ovori1i u 7o86av64u o na17rirodnim 5i3ima i i@n21i n2k2 mo<da
dru8a;i42 @ak64u;k2.
V2rova1no s12 7rim21i6i da sam do sada v2oma r21ko s7omin4ao mu:k2 7andan2
v2:1i>a. odnosno v2:>2. Po 21no6o@ima. 7oda>i o n4ima nisu sa;uvani iako sam 12rmin
42s12. 1o s2 nas 1i;2. si1ua>i4a i7ak ni42 1o6iko 52@nad2<na. v23 42 kra4n42 4asna.V2:1a>a 42
uv2k 5i6o man42 n28o v2:1i>a. a oni ko4i su 1o 5i6i. v2oma su s2 1rudi6i da 1o os1an2 1a4na.
/is6im da s12. i@ mo8 rani428 i@6a8an4a. mo86i @ak64u;i1i. da 42 na 12ri1ori4i is1o>n2 (r5i42
5i6o v2:1a>a. dodu:2 u man42m 5ro4u. a 7oda>i o n4ima svakako 7os1o42. /2Au1im. u
os1a6im d26ovima (r5i42. %rn2 Gor2 i J2r>28ovin2. ova4 na@iv 7ros1o n2s1a42 i6i 5ar2m
1uma;n42. ko 42 @a7ravo v2:1a>. #ko6iko u@m2mo is12 7aram21r2. ko42 smo 7rim2ni6i.
kako 5i 4asno odr2di6i ko4a 42 <2na v2:1i>a a ko4a n2s1o dru8o. vid232mo da s2 si1ua>i4a
7o17uno okr232 u na:u koris1.
Tada sasvim 4asno mo<2mo vid21i da su n2kada. ma da skori4a is1ra<ivan4a 7oka@u4u da
4os uv2k 7os1o42. 7os1o4a6i i@v2sni 64udi ko4i su s2 od6ikova6i nad64udskim s7oso5nos1ima i
ko4i su 7os2dova6i odr2A2n2 v2:1in2 i @nan4a. Ovd2 8ovorimo o @ma42vi1im 64udima i6i
v21ovi1im 64udima. kako su v23 na@ivani u @avisnos1i i@ ko8 kra4a 7o1i;u. Ono s1o 42 o
n4ima u rani42m 72riodu o1kriv2no. sku7io 42. sin121i@ovo i o54avio. 7o@na1i sr7ski 21no6o8
(6o5odan 02;2vi3. u kn4i@i G/i1ska 5i3a sr7ski9 7r2dan4aG1&+1. u 2oradu. Evo s1a on
ka@2. %i1iramL
.# sr7skom 7r2dan4u 5i6o 42 v2oma ra:ir2no v2rovan42 da 7os1o42 64udi ko4i su u
s1an4u da svo4 kra4 @a:1i12 od n27o8od2 i da oda8na4u @62 si62 ko42 42 donos2. (u:1ina
v2rovan4a sas1o4a6a s2 u ovom2L kada 5i s2 os21i6o da s2 7ri56i<ava n27o8oda. 1akav 5i s2
;ov2k 7ovukao n28d2 u s1ranu i6i 5i @as7ao 8d2 8a 42 1a n27o8oda @a12k6a. N428ova du:a
5i na7us1i6a 126o i @a vr2m2 52sv2sno8 s1an4a od6a@i6a da s2 5ori sa a6om i6i sa dru8im
7r2dvodni>ima n27o8od2. Po:1o 5i oda8nao n27o8odu. ;ov2k 5i s2 5udio i vra3ao sv2s1i
sav @no4av i umoran od 12 5or52. 0a vr2m2 sna D1ransaE dru8ovi su usnu6o8a :1i1i6i na 1a4
na;in s1o 5i kakvom o:1ri>om ma9a6i i@nad usnu6o8 126a da s2 u n428a n2 5i uvukao kakav
@ao du9. Po:1o s2 v2rova6o da v21rovn4ak mo<2 o52@52di1i @a:1i1u od n27o8od2. 64udi su
vo626i da 8a ima4u u svo4o4 sr2dini.
!4udi ovi9 oso5ina su s2 u @a7adno4 (r5i4i na@iva6i v21rovn4a>ima. a u is1o>no4
@ma42vi1im.# dinarskim kra42vima osn2 i J2r>28ovin2. %rn2 Gor2 i (and<aka na@iva6i
su s2 @du9a>ima i6i s1u9ama.G
# svom da642m i@6a8an4u 02;2vi3 navodi 7rim2r2 64udi @a ko42 s2 7ri;a6o da su
@ma42vi1i. Tako 42 i@v2sni -ivko. ;o5anin i@ s26a 64ivovi>2. ko4i 42 <iv2o 7r2ko s1o
8odina. 7r2d o6u4u 7adao u 1rans i od6a@io da s2 5ori sa >rnom 71i>om ko4a 42 7r2dvodi6a
o56ak2. Nakon 5or52 on 5i s2 du8o odmarao. a :1a s2 d2:ava6o u 1oku n42 ni42 nikom2
7ri;ao. 0a 42dno8 ;ov2ka i@ s26a Ra<ana s2 8ovori6o da mo<2 da odv2d2 o56ak2 1a;no
i@nad n4iv2 ;ov2ka sa ko4im ni42 u do5rim odnosima. In12r2san1an 42 7rim2r. 42dno8
;ov2ka i@ s26a o8u42v>a @a ko8a s2 7ri;a6o da 42 uv2k sa so5om nosio no< ko4i 42
@a5adao i@nad 86av2 kad 8od 5i i@6a@io i@ 126a. J2dnom 7ri6ikom. dok 42 5io u vo4s>i. ni42
kod s252 imao no<. a o6u4a 42 v2> 7o;in4a6a. On 42 628ao i@asao i@ 126a i ni42 s2 vra1io. I@
ovo8 7rim2ra i@n21 42 @ak64u;ak. da s2;ivo s6u<i. n2 samo kao od5rana da n2ki du9 n25i
@a7os2o 126o. v23 i u 5or5i. da v21rovn4ak n2 5i 5io 7ovr2A2n. Id2n1i;no v2:1i>ama i @a
7o42din2 @ma42vi12 64ud2. s2 v2rova6o da n4i9ova du:a 7o i@6asku u@ima Bormu <ivo1in42.
naro;i1o 5ika.
23
In12r2san1ni su 7oda>i i@ J2r>28ovin2. ko42 navodi !uka GrAi3?426okosi3. On navodi
v2rovan42 da uko6ko s2 @du9a3 @a vr2m2 1ransa okr2n2 onda du:a n2 mo<2 da naA2 126o.
42r du:a i@6a@i kro@ us1a. 12 1a4 ;ov2k umir2. Id2n1i>no v2rovan42 v2@ano 42 i @a v2:1i>2.
TakoA2 navodi da im 42 na4va<ni42 oru<42 m216a sa 8umna. ko4u uko6iko i@8u52 u 5or5i i6i
im 42 n2ko o1m2. 8u52 621inu svo8a kra4a i6i 42dnos1avno 8inu. Od a1ri5u1a su 4os ima6i
:1a7 od 5ora?6u; D7inus si6v2s1risE ko4i 42 na8or2o na o52 s1ran2 i6i 42 7ak 5io @a:i642n.
@a1im vr212no. drv232 i s6i;no.
Na 12ri1ori4i Jrva1sk2. (6avoni42. Is1r2 I (6ov2ni42. naro;i1o u 7rimorskim d26ovima.
1akoA2 7os1o4i v2rovan42 u ov2 64udi s 1im :1o s2 oni 1amo na@iva4u "r2sni>ima i6i
"rsni>ima. 0a n4i9 s2 v2ru42 da su svo42 s7oso5nos1i do5i6i roA2n42mDoda5irom od s1ran2
vi:i9 si6aE I da ima4u mo3 da u6a@2 u 1ransna s1an4a. 5i6o 1okom sna 5i6o svo42vo64no. #
1im 1r2nu>ima n4i9ova du:a i@6a@i na us1a u o56iku >rn2 muv2 i6i ;28a s6i>no8. (ma1ra s2
da su im osnovni n27ri4a1264i vukod6a>i a da 5or52 vod2 u va@du9u I na raskrsni>ama.
TakoA2 s2 sma1ra6o da 7r2623u mor2 I 5or2 s2 u V2n2>i4i i@nad 1r8a sv./arka. Tokom
ovi9 5or5i oni su mo86i da 7rom2n2 svo4 s7o64ni i@862d u n2ku od <ivo1in4a. To su na
7rvom m2s1u 5ik. 4ara> I kon4. # 5or5ama s2 na4;2:32 koris12 :1a7ovi a6i I ro8ovi
<ivo1in4a I dru82 s1vari. (v2 ovo va<i I @a A65ansk2 s1uv2 kao I @a I1a6i4ansk2 kako
2nadan12 1ako I /a6andan12. @62 v2r@i42 2nadan1a.

Jo: 7o n2:1o o ovim 64udima nav2o 42 "a@imirovi3 u v23 nav2d2no4 kn4i@i. I@m2Au
os1a6o8 on navodi 7oda1ak da su svi @ma42vi1i 64udi 5i6i vidovi1i i s62ds1v2no 1om2 do5ri
7roro>i. # (r7sko4 is1ori4i na47o@na1i4i su /a1o G6u:a> i /i6o: Tara5i3.
/a1o G6u:a>D1**$?1+*)E. 42 roA2n u J2r>28ovini u "ori1ima. "ako s2 7ri;a. 5io 42
visok. mr:av. sa ras;u7anom >rnom kosom i v26ikim 5rkovima. 0na s2 da 42 sa so5om
uv2k nosio ma6u 5ri1vu sa ko4om 42 ur2@ivao sim5o62 i n27o@na1a s6ova na svakom 4avoru
DA>2r 76a1anoid2sE na ko8a 42 nai:ao a da 42 u ru>i uv2k dr<ao 1isov DTaPsus 5a>>a1aE :1a7.
;i4i 42 8orn4i d2o 7ods23ao na krs1. Imao 42 ma6u 1or5i>u u ko4o4 su s2 na6a@i62 s7ravi>2 @a
7a642n42 va1r2. vosak . 1amn4an. 7amuk. ikona. 62kovi12 1rav2 i dru82 vra;ari42 kako au1or
ka<2. O56a;io s2 7o7u1 7ros4aka. <iv2o 42 sam i uv2k 42 6u1ao. (vi su 8a vo626i i 7o:1ova6i
7a ;ak i 1ur>i. 7od ;i4om 42 oku7a>i4om 1ada 5io ova4 kra4. N428ova 7rori>an4a i 62;2n4a
5i6a su 7o@na1a u ;i1avom r28ionu. Govori6o s2 da 42 imao s7oso5nos1 da Bi@i;ki n2s1an2
kada 1o 7o<26i. Pri;a6o s2 da 42 62;io du:2vno 7or2m232n2 1ako :1o 42 komuni>irao sa
v6adarima du9ova. da 42 dva dana 5io u 1ransu n2 5i 6i sa dna %rno8 /ora u5rao n2ku
1ravu @a i@62;2n42 n2ko8 ;ov2ka i s6i;no. O n428ovom <ivo1u i d26u. saku7642n2 su mno82
7ri>2 a6i i9 ovd2 n232mo navodi1i 42r 5i 1o 7r2ma:i6o 8rani>2 ovo8 d26a.
/i6o: Tara5i3 D1+)&?1+'$E i n428ov sinova> /i1ar Tara5i3 D1+2&?1+&&E i dan danas u
(r5i4i va@2 kako @a na4v232 7rorok2 1ako na47o@na1i42 @ma42vi12 64ud2. /is6im da n2
7r212ru42m ako ka<2m da 8o1ovo svaka ku3a u (r5i4i ima 5ar 42dan 7rim2rak kn4i82
F"r2mansko 7ro;ans1voG. ko4a 42 nas1a6a 1ako :1o 42 ka@ivan4a /i6o:a i /i1ra. 5262<io
n4i9ov ku3ni 7ri4a1264 i sv2:12nik 0ari42. In12r2san1no 42 r23i da /i6o:2v sin ni42 imao
nikakv2 na17rirodn2 s7oso5nos1. 0a /i6o:a s2 7ri>a6o da 42 86avni 7rorok iako su 8o1ovo
is1ovr2m2no dava6i skoro id2n1i;n2 7oda1k2. Nakon /i6o:2v2 smr1i. /i1ar 42 nas1avio da
7roroku42. a6i 42 na4v23i 5ro4 inBorma>i4a. 7o n428ovo4 6i;no4 1vrdn4i. do5i4ao od 7oko4no8
s1ri>a ko4i mu s2 s1a6no uka@ivao i 1o u 5udnom s1an4u. Nisu 5i6i u do5rim odnosima sa
kra642vskom 7orodi>om. 42r su 4o4 7r2dviAa6i 6o: kra4. R2>imo samo da 42 /i6o:
7r2dvid2o kako 32 sv21 koris1i1i 7a7irni nova>. da 32 s2 7o4avi1i nova> ko4i 32 s2
2$
7r2si4ava1i kao ri564a kr64u:1. @a1im 7o4av64ivan42 ok6o7no8 oru<4a?12nkova i ni@ dru8i9
s1vari. "ak2 svr92 42r s2 @na ko6iko su
7risu1na u narodnom du9u 12 kakav u1i>a4 mo8u da ima4u na :ir2 narodn2 mas2. V2ru42m
da su i sama ka@ivan4a 7r27rav64ana vi:2 7u1a u @avisnos1i od 7o6i1i;k2 si1ua>i42. 1ako da
42 7ros1o n2 mo8u32 u1vrdi1i :1a 42 is1ina i kako su ona u ori8ina6u i@862da6a.
"asni42 s7rov2d2na is1ra<ivan4a 21no6o8a o ovo4 vrs1i 64udi. 7oka@a6a su da n4i9ov2
86avn2 oso5in2 nisu samo i@6a@ak i@ 126a i 7rori>an42. v23 i 62;2n42. 5i6o 1ravama 5i6o
ma8i4om. @a1im 42 u1vrA2no da su s2 5avi6i narodnom or1o72di4om. da su skida6i
n28a1ivnu ma8i4u sa oso5a ko42 su 5i62 7od n4om. 12 da su 5rani6i svo4u @a42dni>u od
ra@ni9 vrs1a d2mona i dru8i9 na17rirodni9 5i3a. I@ 7ri;a o n2kima od n4i9. mo<2mo da
@ak64u;imo da su sa 7o42dinim na17rirodnim 5i3ima 5i6i u 56iskom kon1ak1u i saraAiva6i.
Por2d 1o8a 8ovori s2 da su 4a;i od o5i;ni9 64udi a 5o8ami i 7am21ni4i.
1o s2 1i;2 n4i9ov2 v2@2 sa dr2vnim 5o<ans1vima. n4u 42 v2oma 12:ko 7o1vrdi1i. V2ru42
s2 da su oni oda5rani od s1ran2 vi:i9 si6a. n2 8ovori s2 ko4i9. i da s2 v23 na roA2n4u mo<2
u1vrdi1i ko 32 5i1i @ma42vi1. To s2 na4;2:32 vidi 7o 1om2 :1o 42 d212 roA2no u ko:u64i>i a6i
mo@2 ima1i i n2ki 52628 7o7u1 7ram2na d6aka na ram2nima i6i rukama. a na kra4u mo<2
5i1i roA2no sa r27om. (v2 ovo s2 v2@u42 i @a v2:1i>2. i@u@2v 7ram2nova d6aka. /2Au1im.
!uka GrAi3?426okosi3 1vrdi da 42 u m2s1u Po7ovo 7o642. sr2o ;ov2ka ko4i mu 42 is7ri;ao
da s1u9a mo<2 7os1a1i ko 8od 9o32 uko6iko i@v2d2 od8ovara4u3i ri1ua6. %i1iramL
F"ada n2ko 9o32 da 7os1an2 s1u9a. n2 sm2 ;21rd2s21 dana da s2 umiva i mo6i o8u.
Nakon ;21rd2s21 dana 1r25a da od2 do n2k2 ravni>2. na7ravi oko s252 kru8 i u n428a
s2dn2. Nakon i@v2sno8 vr2m2na. 7o4avi32 s2 Aavo da 8a 7i1a 9o32 6i u n428ovu vo4sku i u
kakav o56ik da 8a 7r21vori. On mu ka<2. a Aavo mu u;ini 7o vo64i 1ako on 7os1an2 s1u9a.G
N2 @nam da 6i ova4. kra4n42 u7ro:32n ri1ua6. 1r25a u@21i @a o@5i64no. a6i 42 sasvim
mo8u32 da 42 on os1a1ak n2ko8 o@5i64ni428 ri1ua6a i@ rani4i9 vr2m2na. #ko6iko 8a 7a<64ivo
ra@mo1imo i 7ov2<2mo sa onim s1o v23 @namo. 6ako s2 mo<2 d2si1i da Aavo 7os1an2 ro8a1i
o8?5o8 7od@2mno8 sv21a. ko4i 42 7od v23 s7om2nu1im 9ri:3anskim u1i>a42m
7ois1ov232n sa Aavo6om. Onda nai6a@imo na v2:>a. u ma8i4skom kru8u. ko8a ini>ira
ro8a1o 5o<ans1vo. da4u3i mu <ivo1in4ski as1ra6ni o56ik. ko4i on <26i. Po@na1o 42 da n2ki
:amani. 1okom 1ransa. u@ima4u <ivo1in4ski o56ik svo8 du9a @a:1i1nika. ko8a ima4u od
roA2n4a i6i su 8a do5i6i od n2ki9 vi:i9 si6a. Tr25a r23i da narod @ma42vi12 64ud2 nikada ni42
dovodio u v2@u sa Aavo6om a >rkva 42 na n4i9 7r23u1no 862da6a. /o<da 42 u@rok ovom
B2nom2nu sna<na 7a1ri4r9a6na @a42dni>a ko4a 42 56a@2 862da6a na mu:kar>2 n28o na <2n2.
(7omin4a6o s2. n2kada. da @du9a3 7os62 smr1i mo<2 da 7os1an2 vukod6ak i6i vam7ir. a ako
<26i 1o da s7r2;i. sv2 :1o 1r25a da uradi 42s12 da s2 is7ov2da sv2:12niku 7r2d smr1. V23ina
naroda ovo sma1ra ;is1om 86u7o:3u.
!' sve-a ovo-a se jasno vidi da *lo-* veca * sr)sko& narod* i-raj* '&ajeviti
lj*di3 Oni )o*t vetica 'a)adaj* * stanje transa i i'la'e i' tela, o2avljaj*1i ra'ne
'adatke 3Od atri2*ta i&aj* &a-ijski no(, &etl* sa -*&na, ta) i slino3 ! jedni i
dr*-i lee )o&o1* 2ilja ili &a-ijski/ radnji, ko&*niciraj* sa nat)rirodni& 2i1i&a i
)rori*3 Naravno da )ostoje i'vesne ra'like ali one vie )odse1aj* na )odel* )oslova
)o )ol*, * &a-ijsko& s&isl*, ne-o na neto dr*-o3

2'
0avr:i32mo ovu 86avu. da4u3i kra1ak osvr1 na sadasn42 s1an42 v2:1i;ars1va u (r5i4i. V23
na samom 7o;21ku mo<2mo vid21i da s2 u (r5i4i. 1r2nu1no. na6a@2 dva v23a 7rav>a ako s2
uo7:12 1ako mo8u na@va1i @5o8 5ro4a 7ri7adnika. Prvi 42. 7o sv2mu sud23i. nas1ao
os6an4a4u3i s2 na @a7adno v2:1i;ars1vo. >r723i svo42 @nan42. 7rv2ns1v2no i@ s1ran2
6i12ra1ur2 I kurs2va r21ki9 7o42dina>a. ko6iko sam u7o@na1. (am 7rava> 42 v2oma Fm6adG i
o5u9va1a ma9om m6ad2 i@ ur5ani9 sr2dina. To 5i 7r2 sv28a 5io ona4 Ii>>a?ski 1a6as sa
@a7ada ko4i kako o1varan42m na:2 @2m642 7r2ma @a7adu 1ako I o6ak:anom komuni>iran4u
7r2ko in12rn21a 7o;in42 da 7rona6a@i svo42 7ris1a6i>2 I ovd2 na a6kanu.
Pr2862da4u3i in12rn21. na6212o sam na n2k2 sa41ov2. ko4i s2 5av2 o5nav64an42m s1ar2
s6ov2nsk2 r26i8i42 I v2:1i;ars1va.noa o 1om2 sam ;uo n2:1o 4o: 7r2 n2ko6iko 8odina. Por2d
1o8a 7rim21io sam 7ov23i 5ro4 Boruma na ko4ima s2 disku1u42 o 8o1ovo svim ma8iskim i
r26i8iskim 7rav>ima. /2Au1im sv2 ovo s2 radi 7o6u 1a4no. n2 @a1o :1o 42 @akonom
@a5ran42no. v23 @a1o s1o 42 k6ima u dru:1vu n27ovo64na. 12 s2 na ov2 oso52 862da kao na
6udak2 i6i Fsa1anis12G. ko4i r2;2no 42@ikom so>io6o8a. mo8u 5i1i ako ni:1a dru8o onda
5ar2m dru:1v2no sank>ionisani.
Dru8i 7rava>. o5u9va1a dr2vno v2:1i;ars1vo o kom2 smo 7isa6i u 7rvom d26u ov2
86av2. /is6im da 42 sr23a da s2 5a5a Joanina 7ro8no@a ni42 o5is1ini6a. da 32 v2:1i>2 u5r@o
n2s1a1i sa 16a (r5i42. 12 i9 u@ ma6o sr232 mo<2mo na3i i dan danas. 7o 8o1ovo ;i1avo4
12ri1ori4i. Ovo 7od42dnako va@i i @a v2:>2. dodu:2 u man42m 5ro4u. Ono :1o 64udi 1r25a da
s9va12 42s12 da od n4i9 r26no n2 7os1o4i nikakva dru:1v2na o7asnos1 I da su on2 samo
od42k na:2 da62k2 7ro:6os1i ko4u makar u s7isima 1r25a sa;uva1i.
N4ima 7r2dviAam 7o17uno n2s1a4an42 kro@ n2ko6iko 82n2ra>i4a 42r kako 42 v23 sada
2vid2n1no 1a4 F@ana1G vi:2 n2ma ko da nas1avi. Nov2 82n2ra>i42 su sv2 vi:2 ur5an2 I i@
unu1ra:n4os1i mi8rira4u ka v23im >2n1rima kao :1o 42 2o8rad i6i Novi (ad.
Da ov2 v2:1i>2 s1varno 7os1o42. s9va1i6i su mno8i. kada 42 s6u;a4 42dn2 s1ari42 8os7oA2
dos72o u <i2. ko4a 42 s6u;a4no u9va32na okom kom:ini>2 dok 42 i@vodi6a ri1ua6. Od svo42
@a42dni>2 5i6a 42 1o1a6no i@o7:12na i okriv642na 42r 42 8o6a 7ri@iva6a FAavo62G na o56i<n4o4
r2>i. a sa nam2rom da dru8ima u;ini @6o. "ako 42 4adno4 <2ni dosadi6o da 42 ma61r21ira4u
1u<i6a 42 sudu. sv2 on2 ko42 42 sma1ra6a od8ovornima @a novonas1a6u si1ua>i4u. Na sudu 42
i@4avi6a da 42 samo vr:i6a ri1ua6. ko4i 4u 42 n42na ma4ka nau;i6a. ko4i s2 i@vodi @a 7ra@nik
F7ok6ad2G 12. Av8us1a. i ko4i ima @a >i64 12ran42 @6a. Parni>u 42 do5i6a na osnovu uvr2d2
7rava svako8 7o42din>a da s7rovodi svo42 r26i8io@n2 o5i;a42 i ;uva 1radi>i4u svo4i9
7r2daka. Is>r7no o ovom s6u>a4u 7is2 Jasna Jo4i3 Pav6ovski u svo4o4. moram r23i.
i@u@21no kva6i121no4 kn4i@i Fuda v6ask2 ma8i42G. mo<da 7rvo4 1akvo8 1i7a na ovim
7ros1orima. # is1o4 kn4i@i ona navodi 7rim2r2 Frusa64aG. <2na ko42 7ada4u u 1rans. a o
ko4ima smo v2> 8ovori6i u ovo4 86avi u d26u o v2:1i>ama. /2Au1im ona navodi sv2<2
7rim2r2 u 7o12@u od 1&&*. do 1&&&. 8odin2. Ina;2 8ru7no vr:2n42 ov2 Fsv2;anos1iG
7r2kinu1o 42 7r2 n2ko6iko d2>2ni4a. (ada s2 7o4av64u4u inBorma>i42 u 4avnos1i kako >2 5i1i
o5nov642n2 42r ovi9 <2na 4os uv2k ima. P6asim s2 da 42 >i64 o5nov2 ov2 sv21kovin2 nam2ra
da s2 od n42 na7ravi 1uris1i;ka a1rak>i4a.
R2>imo 4o:. da 42 na4v23i 5ro4. ovi9 i@vorni9 v2:1i>a. os1ao na is1oku (r5i42. 8d2 <ivi
v6a:ko i sr7sko s1anovni:1vo. i na 4u8u (r5i42 8d2 <ivi isk64u;ivo sr7sko s1anovnis1vo.Ovi
d26ovi 7r2ds1av64a4u 2konomski na4n2ra@vi42ni42 o7:1in2 u (r5i4i. a6i 1o n2 @na;i da su ovi
64udi man42 o5ra@ovani i6i 7am21ni. J2dnos1avno r2;no. 1amo n2ma v26iki9 8radova.
26
Ba5rika. @a8aA2n4aONa 1om s2 7ros1oru i da642 7ros2<u @262n2 7ovr:in2. ima v26iki9
:uma. ;is1i9 76aninski9 i@vora. 42@2raOTamo:n4i 64udi <iv2 u sk6adu sa 7rirodom
os23a4u3i du5oko 7o:1ovan42 7r2ma n4o4. 7o:1ovan42 ko42 42 7r2n21o ku61urnim nas62A2m
n4i9ovi9 7r2daka. (avr2m2na nauka danas 7o 7rvi 7u1 7ri@na42 da n2 @na 1a;nu s1aros1.
ovakvi9 r26i8i4ski9 v2rovan4a. Ona svakako nisu samo (6ov2nsko8 7or2k6a. (v2 ;2s>2 s2
8ovori o au1o91onim s1aro5a6kanskim narodima D I6irima. Tra;anima. P2on>ima.
RomanimaOE. ko4i su udari6i 12m2642 s1aro4 (r7sko4 i :ir2 862dano a6kansko4 r26i8i4i. (vi
1i narodi nisu 42dnos1avno n2s1a6i v23 su s2 asimi6ova6i sa novo7rido:6im (6ov2nima
Pr2d7os1av64a s2 da s2 ona da642 nado8raAiva6a 7od u1i>a42m r26i8i42 sus2dni9 naroda.
"u61ova na ovim 7ros1orima 5i6o 42 mno8o a 1o 7o1vrAu4u i ar92o6o:k2 isko7in2.
(7om2nimo. ku61 /a4k2 5o8ova?"i5262 . ku61 Dionisa na is1oku i 4u8u (r5i42. @a1im /i1r2
7o >26o4 7ovr:ini a6kana. Pri4a7a i A4an2 na kra4n42m 4u8u a6kana i 4os mno8i9 dru8i9.
Tradi>iono (r7sko v2:1i>ars1vo. v2rova1no vu;2 kor2n2 4o; od s1aros2d26a>a sa ovi9
12ri1ori4a. Ono 42 manis1i;ko?animis1i>ko8 karak12ra. 7o:1u42 du9ov2 7rirod2 a6i @na @a
o8in4u i o8a. Ovo 42 na46aks2 uo;i1i kada s2 7osma1ra4u (r7sk2 6282nd2 i mi1ovi a6i i
mi1ska 5i3a i@ (r7ski9 7r2dan4a. Na kra4u s2 7os1avi6o 7i1an42. 42su 6i (r5i u 7o17unos1i
(6ov2ni i6i samo 42dnim d26om. Po mom skromnom mi:62n4u. ovo dru8a 12ori4a 42 mno8o
56i<a is1ini. /no8o 42 ovd2 naroda <iv26o. dos264ava6o s2. asimi6ova6o i n2s1a4a6o. T2:ko
32 s2 1om2 u3i u 1ra8. No 1o 42 42dna sasvim dru8a 12ma. ko4u os1av64amo na ra@ma1ran42
s1ru;n4a>ima.
!N!4!JA4!JA

Ini>i4a>i4u kao 7o4avu. 7rvi 42 o<na;io an1ro7o6o8 Van G2nn27. 1&)& 8odin2. (ama
r2; ini>i4a>i4a vodi 7or2k6o od 6a1insk2 r2;i Fini1ia1ioG. :1o @na;i uv2s1i. u7u1i1i i6i
7osv21i1i. Do dana:n4i9 dana. ova 7o4ava 42 do5ro 7rou;2na. a n42n mod26 7rim2n42n u
1uma;2n4u mno8i9 dru:1v2ni9 ak1ivnos1i 7o7u1 sk6a7an4a 5raka. ma1ur2. roA2n4a. smr1iO
Dru8a;i4i na@iv @a ini>i4a>i4u 42s12 ri1ua6 7r26a@a. "od 7rimi1ivni9 naroda. ini>i4a>i42 su
o@na>ava62 konkr21n2 Ba@2 ra@vo4a u <ivo1u 7o42din>a. u 7o12@u od roA2n4a 7a do smr1i.
O@na;avan42 5i1ni9 <ivo1ni9 21a7a 7os1o4i i kod savr2m2no8 ;ov2ka. /2Au1im. kod
7rimi1ivni9 64udi. svaka ini>i4a>i4a ima6a 42 4o: 42dan. 7ara626ni s28m2n1. ko4i 42 42 ini>i4an1
do5i4ao u 1oku ini>i4a>i4a. To 42 u v23ini s6u;a42va 5i6o sa@nan42 o n428ovo4 u6o@i u
@a42dni>i. n428ovom m2s1u u univ2r@umu. o1krivani su mu mi1ovi n428ovo8 762m2na i
uvoA2n 42 u mis12ri42. J2dnom r2;4u. o1krivan2 su mu 1a4n2 kako 762m2na 1ako i <ivo1a
ko42 do 1o8 1r2nu1ka ni42 @nao.
(vaka ini>i4a>i4a. kod 7rimi1ivni9 naroda. sas1o4a6a s2 i@ 1ri Ba@2. Tokom 7rv2 Ba@2.
ini>i4an1 s2 7ov6a;io i@ @a42dni>2 na odr2A2no vr2m2. ko42 42 7rovodio onako kako 42
2*
@a42dni>a 1o od n428a o;2kiva6a. Nakon 1o8a. us62di6a 5i dru8a Ba@a. odnosno 52@vr2m2ni
72riod nakon ;28a 5i us62di6a sam ri1ua6. 1okom ko428 5i ini>i4an1 7ro:ao. u v23ini
s6u;a42va. ri1ua6nu smr1. 7ro;i:32n42 i 7onovno roA2n42. ova4 7u1 42dn2 7osv2 nov2 oso52.
Ta nova oso5a mo<2 5i1i n2ko ko 42 42dnos1avno u:ao u sv21 odras6i9D 7u52r121sk2
ini>i4a>i42E i6i odras6a oso5a ko4a 42 7os1a6a :aman. vra; i6i 42dnos1avno u7u32na individua
u 762m2nsk2 mis12ri42Dmis12ri4sk2 ini>i4a>i42E. Tr23a Ba@a 42 o@na;ava6a 7ovra1ak u
@a42dni>u i 7ri9va1an42 FnovoroA2no8G od s1ran2 is12. odnosno 7ri9va1an42 n428ovo8
novo8 s1a1usa.
N2 mora uv2k ini>i4a>i4a u s25i da sadri4an1 7r26a@i i@ 42dn2
Ba@2 u dru8u. vr:23i svo42vrsnu du9ovnu nad8rad4u. On s2 ovd2 n2 raAa kao 7o17uno
nova 6i;nos1. v23 oso5a ko4a 42 7ro:iri6a svo4u sv2s1. @nan42 i um232. No. 1a oso5a
svakako ni42 vi:2 ona s1ara i 7or2d 1o8a :1o ni42 7ro:6a ri1ua6nu smr1. Ona o721 ima novi
s1a1us ko4i 42 7ri9va32n od s1ran2 dru:1v2n2 @a42dni>2 i6i makar man42 8ru7a>i42 64udi ko4i
su v23 7ro:6i 1a4 7u1.
(koro sv2 sv21sk2 r26i8i42. s2k12. ku61ovi. oku61na dru:1va. D4avn2. 1a4n2 i 7o6u1a4n2E
6o<2. ima4u 5ar2m n2ku vrs1u ini>i4a>i42. "od n2ki9. kro@ n4u s2 7ro6a@i samo 42dnom u
<ivo1u. dok s2 kod dru8i9 ona vr:i vi:2 7u1a i samim 1im o@na;ava s1272novan42
ini>i4an1a. Da ra@4asnimo.
Na 7rim2r kod :amana. 7os1o4i samo 42dna ini>i4a>i4a ko4u ini>i4an1 7ro6a@i u nam2ri
da 7os1an2 :aman. Nakon n42 on 7os1a42 i os1a42 :aman do kra4a svo8 <ivo1a. Is1a 42
si1ua>i4a u 9ri:3ans1vu 8d2 oso5a samo 42dnom 7ro6a@i kro@ Fkr:12n42G. 7os1a42 9ri:3anin.
52@ 7o1r252 da 7ro6a@i ova4 ri1ua6 7onovo.
0a ra@6iku od ovi9. nav2d2ni9 7rim2ra. n2k2 r26i8isk2 i6i ma8isko8 karak12ra
For8ani@a>i42G koris12 u svo4o4 7raksi vi:2 ini>i4a>i4a a u @avisnos1 ko6iko s1272nova
n4i9ov sis12m u s25i sadr<i. Tako da uko6iko 7os1o4i d2s21 s1272na. oso5a 32 7ro3i d2s21
s1272nova ini>i4a>i42. Ovo n2 @na;i da s2 42dna 12 is1a ini>i4a>i4a vr:i d2s21 7u1a. v23 s2 u
@avisnos1i od nivoa @nan4a. s7r2mnos1i i6i 72rioda ;2kan4a. ini>irana oso5a uvodi u vi:i
FnivoG 12 mu s2 o1kriva4u nov2 1a4n2 i um23a. ko4a 42 sada s7oso5na da 7rimi. 7rim2ni i6i
42 42dnos1avno dos6o vr2m2 @a 1o. Takav sis12m 7r2ds1av64a s1272nas1u du9ovnu
nad8radn4u o ko4o4 smo ma6o;as 8ovori6i.
(6i;na si1ua>i4a 42. kako u dana:n42m 1ako i dr2vnom v2:1i;ars1vu. Na4v23i 5ro4 kov2na
7o@na42 1ros1272ni i 42dnos1272ni sis12m ini>i4a>i4a>i4a. I@u@21ak 5i 5i6o Hran>usko
v2:1i;ar2n42 ko42 7rak1iku42 ;21voros1272ni sis12m ini>iran4a. O5i;no. ako n2ko <26i da s2
7osv21i v2:1i;ar2n4u 12 7os1an2 ;6an n2ko8 kov2na. mora da sa;2ka oko 8odinu dana 7r2
n28o :1o 5ud2 ini>iran u 7rvi s1272n. 0a 1o vr2m2. ;6anovi kov2na 8a 7osma1ra4u i
od6u;u4u da 6i 42 oso5a ad2kva1na da 5ud2 ini>irana u n4i9ov kov2n. odnosno da 6i
@adovo64ava 7o1r25n2 kri12ri4um2. Da n2 mis1iBiku42mo doda1no r2>imo da s2 1okom 1o8
72rioda s2 ma9om 7osma1ra4u n2ko6iko s1vari. Prva 42 da 6i 42 1a oso5a 7si9i;ki @drava.
dru8i da 6i 42 7ro562ma1i;na i da 6i ima krimina6nu 7ro:6os1 a 1r23i da 6i s2 ona samo
1r2nu1no F@a8r24a6aG @a 1akvo :1o i6i mis6i o@5i64no da s2 7osv21i v2:1i;ar2n4u. T2k onda na
r2d do6a@2 7o@na12 radn42 ko42 s2 v2@u4u @a ova4 72riod a odnos2 s2 na u7u3ivan42 12
oso52 u n2k2 12ori4sk2 osnov2 ko42 32 4o4 5i1i 7o1r25n2 kako 5i 7ro:6a 7rvi s1272n
ini>i4a>i42. Pos62dn4i s1adi4um ovo8 72rioda oso5a u;i sam ri1ua6 ini>i4a>i42 kao i :1a on
1r25a da 7r2ds1av64a. Pr2d7os1av64am da 42 dana:n42 v2:1i;ar2n42 ova4 sis12m uvoA2n4a
2+
n2k2 oso52 u mis12ri42 7r2u@26o od dru8i9 @a7ado ma8i4ski9 6o<a u ko4ima s2 ova4 72riod
na@iva 72riodom Fisku:2n4aG a oso5a ko4a 8a 7ro6a@i Fn2oBi1G. :1o 32 r23i isku:2nik. Prvi
s1272n ini>i4a>i42. kod na4v2328 5ro4a kov2na 7osv232n 42 o8in4i. 12 s2 ini>i4an1 uvodi u
mis12ri42 o8in42. Ova4 s1272n o5i;no sim5o6is2 <ivo1. 1o 42s1 7riman42 5o8in4in2 sv212
1a4n2. 1a4n2 s1varan4a <ivo1a a6i i s1varan4a uo7:12. Do dru8o8 s1272na. u @avisnos1i od
kov2na do kov2na. 1r25a da 7roA2 72riod od oko 8odinu 7a do 1ri 8odin2 dana. Dru8i
s1272n o5i>no sim5o6i@u42 smr1. odnosno uvoA2n42 u mis12ri42 o8a. i 1ada ini>i4an1
na4;2:32 7ro6a@i ri1ua6nu smr1. ko4u smo s7omin4a6i. On 1u 7rima mis12ri4u smr1i i
uskrsnu3a. (un>a ko42 @a6a@i i 7onovo s2 raAa. Nakon od8ovara4u328 72rioda. uko6iko 42
oso5a s7r2mna. vr:i s2 1r23i s1272n ini>i4a>i42. 1ako@vani Fv26iki ri1ua6G. ko4i 7r2ds1av64a
samu sr@ v2:1i;i4i9 mis12ri4a. Ova4 s1272n 42 s2kso?ma8i4ski i 7r2ds1av64a s42din42n42
ro8a1o8 o8a i o8in42. No 1o 42 danas u v23ini s6u:a42va vikanski mod26 ini>iran4a
7ro1iv ko8a su u sv21u us1a62 1radi>iona6n2 v2:1i>2. # V26iko4 ri1ani4i. na 7rim2r. 7o
r2;ima /i>9a26 JoIardaDur2dniku F192 %au6dronG ma8a@ina I 7is>u 2@o12ri;n2
6i12ra1ur2E. 1amo:n42 1radi>iona6n2 v2:1i>2 ima4u samo 42dan s1272n ini>iran4a a n4i9ov
;i1av sis12m s2 umno8om2 ra@6iku42 od vikansko8. N2:1o o7:irni42 o sv21skom
1radi>iona6nom v2:1i;ars1vu 8ovori32mo u nar2dno4 kn4i@i.
o8in4a /2s2>a. s6ika

1o s2 1i;2 (r5i42 i a6kana uo7:12. v2rova1no nikada ni42 5i6o ovakvi9 or8ani@ovani9
8ru7a u okviru ko4i9 su s7rovoA2n2 ini>i4a>i42. V2:1i>2 s2 42su oku764a62. kako Bi@i;ki
1ako i as1ra6no. @a vr2m2 odr2A2ni9 7ra@nika. a6i su 1o 7os1a4a62 n2 svo4om vo64om v23
7u12m oda5ira od s1ran2 Fvi:i9 si6aG. Ovo is1o va2. 1radi>iona6no8 v2:1i;ar2n4a.
Da s2 ra@um2mo. svako ko 42 912o. mo8ao 42 da nau>i ma8i4sk2 radn42 i da i9 s7rovodi.
a6i 1a oso5a nikada ni42 sma1rana 7ravom v2:1i>om. v23 oso5om ko4a s2 5avi ma8i4om?
vra;arom. 5a4a6i>om i6i n2;im s6i>nim. 1o 32 r23i. ni42 7os2dova6a sv2 7aram21r2 ko4i 5i
42 ;ini6i v2:1i>om.
Po narodnom 7r2dan4u. v2:1i>om i v2:>om. oso5a 7os1a42 roA2n42m u ko:u64i>i i6i ako
na svom 126u ima odr2d42n2 anoma6i42. 7o7u1 r27a i 7ram2na d6aka. Da ovo i7ak ni42
is1ina 7oka@a6a su kako rani4a 1ako i sada:n4a 12r2nska is1ra<ivan4a. V2:1i>2 i v2:>i
7ro6a@i6i su ra@n2 vrs12 ini>i4a>i4a. a6i ma9om mimo svo42 nam2r2. 42r su n4om2
rukovodi62 1ako@van2 Fvi:2 si62G i6i u okviru svo4i9 7orodi>a kada 42 7ro>2s u;2n4a i
ini>iran4a vr:2n od s1ran2 n2k2 s1ari42 oso52 ko4a v23 7ri7ada 1om sis12mu. /2Au1im ;ak i
1ada. ;2kao s2 si8na6 Fvi:i9 si6aG 52@ ko4i9 5i 7uka o5uka dava6a s6a52 r2@u61a12. kako s2
v2rova6o.
(a dru82 s1ran2. da 42 n2kada mo<da 7os1o4ao ri1ua6 ini>i4a>i42 na Bi@i;kom 76anu.
8ovori nam 7ri;a i@ J2r>28ovin2 ko4u navodi !uka GrAi>?426okosi3. a ko4u smo u
7o17unos1i da6i u 7r2d9odno4 86avi. 12 n2ma 7o1r252 da s2 vra3amo na n4u. In12r2san1na 42
i 7ri;a. o54av642na u 86asniku @2ma64sko8 mu@24a. 1+&). 8odin2. na $16. s1rani. Ovu 7ri;u
s7omin42 P."2m7 u kn4i@i Fa6kanski ku61oviG. i@da1o4 2))) 8odin2 u 2o8radu. Ona
8ovori o 42dnom ;ov2ku ko8a su vi62 odv262 u 76aninu. i@62;i62 mu 8ro@ni>u i ini>ira62 u
2&
svo4 kov2n. Pri;a 7o;in42 i@n2nada. 52@ ikakvo8 uvoda i 8ovori o oso5i ko4u su 42dn2
no3i. dvana2s1 v2:1i>a i 1rina2s1i mu:kara> <u12 5rad2. odv26i u n2ku 76aninu ko4a 42
Fvisoka do o56akaG. 8d2 su v2:1i>2 i du9ovi dr<a6i svo4a oku764an4a. Oku7642ni su 8a
7o@dravi6i kao vi6insko8 kra64a. r2;ima N FNama dra8. a koris1an 64udima. Ti 32s 5i1i 62kar
i 7oma8a; 64udimaG. Nau;i6i su 8a kako da koris1i 62kovi12 1rav2 i s7rav64a 62kov2.
/2Au1im. @a912va6i su od n428a da svo42 us6u82 narodu nikada n2 na76a3u42 vis2 od
42dno8 nov;i3a. (62d232 no3i 7r2ds1av642n 42 dru8o4 8ru7i du9ova. ko4a mu 42 7odari6a
vr5ov :1a7. u;23i 8a da 8a koris1i ako mu n2kada 7on2s1an2 62kovi1o8 5i64a. (v2 s1o 42
1r25ao da uradi 42s12 da u@m2 ma6o 72726a sa ma4;ino8 o8n4is1a. s1an2 i@nad n428a i
do1akn2 8a 1ri 7u1a. (v2 vi62 5i 1ada do621262 i don262 mu ono :1o mu 42 7o1r25no. #@ 7u1
su 8a nau;i6i mo6i1vi sv.An1onu. ko4a 86asiL
FAn1o san1o v2627an1o. An1o si8o 7r27ori8o. An12 man82 >2r27an82. An1o si6o
so7ari6o. An1o 1a62 divida62. An1o 62mi na1i62mi. An1o 7ana di6ovana. An1o saki karasaki.
An1o van2m us1iam2m.G
Naravno. nau;2n 42 4o: mno8im s1varima. Tr232 no3i. du9ovi su s2 7od26i6i u dv2
8ru72. skinu6i d212 ko42 su dov26i. do 8o62 ko<2. 12ra4u3i 8a da 7roA2 1ri 7u1a i@m2d4u ovi9
r2dova. dok su 8a oni :i5a6i vr5ovim 7ru32m u nam2ri da i@ n428a is12ra4u 8ro@ni>u. "ada
42 62;2n42 @avr:2no. ini>i4an1u su da6i ma6i :1a7 ko4im 42 1r25a6o da ras7us1i sku7. On 42
@ama9nuo na sv2 ;21ri s1ran2 sv21a. a v2:>i i vi62 su s2 ras7r:i6i na sv2 s1ran2 da 5i
nanosi6i :121u 64udima. ko4u 42 ini>irani 7o7rav64ao. Nakon ovo8a on 42 u 7os1264i 7rov2o
nar2dn2 1ri 8odin2. iako 42 5io 7o17uno @drav i ni42 42o ni 7io ni:1a od norma6n2 9ran2 i
7i3a. v23 42 kon@umirao samo ono s1o su mu no3u donosi6i du9ovi.
Ova 7ri;a 42 v2rova1no v2oma s1ara i u n4o4 42 1okom v2kova dos6o do m2:an4a mno8i9
d21a64a. #@rok ovom2 42 usm2na 1radi>i4a. ko4om s2 ovo ka@ivan42 7r2nosi6o. (vaki
7ri7ov2da; 42 @a5oravio n2:1o da ka@2 i6i 42 7ak 7o n2:1o dodao. Jasno s2 vidi da s2
v2:1i>2 m2:a4u sa vi6ama. :1o 42 ;2s1a 7o4ava na a6kanu. kako smo u vi:2 navra1a r2k6i
v2:1i>2 su m2:an2 sa ra@nim vrs1ama 52s1262sni9 d2mona.. 0a1im imamo u;2n42 ini>i4an1a
mo6i1vi sv.An1onu. 9ri:3anskom sv2>u :1o 5as i n2ma n2k2 6o8ik2. a6i 42 v2rova1no 1a4 d2o
7ridoda1 kasni42. 7od u1i>a42m 9ri:3ans1va. Ovakv2 F9ri:3ansk2G mo6i1v2 s2 mo8u 7rona3i
i danas u (r5i4i kod 1radi>iona6no8 v2:1i;ars1va. /2Au1im. ako 7a<64ivo 7o862damo 7ri;u
od 7o;21ka. i@vr:imo du564u ana6i@u 12 42 u7or2dimo sa onim :1o v23 @namo. vid232mo da
ona u s25i mo<da kri42 os1a1k2 n2kadasn428 ri1ua6a ini>i4a>i42. 1radi>iona6no8
v2:1i;ars1va.
"ao 7rvo. ini>i4an1. od6a@i u 76aninu u 7ra1n4i dvana2s1 v2:1i>a i 42dno8 muskar>a <u12
5rad2. Pr2d7os1av64am da s2 u 76anini na6a@i6o n2ko sv21o m2s1o 8d2 su vr:2n2 ini>i4a>i42.
Na7rim2r. kod (r5a a6i i dru8i9 a6kanski9 naroda 42 7os1o4ao o5i;a4 da s2 ido6i
5o<ans1ava 7os1av64a4u na vr9ovima 76anina i6i 5rda. TakoA2 su u 7rirodi 7os1o4a6a
odr2A2na Fsv21a m2s1aG 7a ;ak i sv212 76anin2 D/iro;. Romani4a. /osor. P2run.
RadanOE .1o s2 1i;2 5ro4a v2:1i>a i mu:k2 oso52. mo<2mo sa v26ikom s6o5odom
7r2d7os1avi1i da s2 radi6o o n2ko4 vrs1i kov2na. Ako u@m2mo da 42 <u1o5radi v2:1a>. n4i9
42 onda 1rina2s1. a 1o 42 u42dno i na4;2:3i 5ro4 oso5a u kov2nu. Na @a7adu 7os1o4i 1radi>i4a
da svaki kov2n sadra. ;i4i 5i @ada1ak 5io da
na s252 7r2u@m2 u6o8u Ro8a1o8 5o8a. Ovo ni42 o5av2@no. a6i s2 n2 7r27oru;u42 da svi
7ri7adni>i kov2na 5udu is1o8 7o6a. J2dnos1avno r2;2no. 2n2r8i4u o8in42 r272@2n1u42
<2na a 2n2r8i4u o8a mu:kara>. /2d4u1im u v23ini 7os1o423i9 @a7adni9 kov2na. si1ua>i4a
3)
42 dos1a dru8a;i4a od ov2 id2a6n2. Naim2 o samom 5ro4u ;6anova s2 v2oma ma6o vodi
ra;una. n2ki su samo mu:ki a dru8i isk64u;ivo <2nski.
# da642m 1oku 7ri;2. vidimo da i@a5rani 7rima ini>i4a>i4u 1ri dana. na ra@6i;i12 na;in2.
12 5iva o5u;avan da vr:i ra@6i;i12 radn42. J2dna od n4i9 42 kako da 7ri@ov2 du9ov2 7rirod2
ko4i 32 8a o7skr564iva1i 7o1r25nim s1varima. I@ ovo8a mo<2mo @ak64u;i1i da 42 ini>i4a>i4a
1ra4a6a 1ri dana i da 42 nakon 1r2328 on sam imao ;as1 da ras7us1i sku7 ma9nuvsi :1a7om
na sv2 ;21ri s1ran2 sv21a. Po@na1o 42 da 7os1o4i ni@ 1radi>i4a ko42 ovako @avr:ava4u
oku764an4a i6i ras7u:1a4u du9ov2 262m2n1a62. ko4i su 7ri@vani 1okom ri1ua6a. (62di 4os
42dna in12r2san1na s1var. Nakon 1r232 v2;2ri. ini>i4an1 7o17uno @drav. 62<2 u 7os1264u i
os1a42 u n4o4 1ri 8odin2. N2 42d2 i n2 7i42 ni:1a dru8o osim ono8a :1o mu du9ovi 6i;no
don2su. Ovo os1a4an42 u 7os1264i mo<2mo s9va1i1i u 7r2n2s2nom @na;2n4u i6i kao n2kakvu
:iBrovanu 7oruku. ako @namo da s2 u n2kim 1radi>i4ama na s62d2>i s1272n ini>i4a>i42 ;2ka
1ri 8odin2. 1o s2 1i;2 ovo8 d26a sa 9ranom on 42dnos1avno mo<2 o@na;ava1i 7o;21ak
novo8 na;ina 9ran42n4a ko4i 42 ini>iranom 7ro7isan nakon ini>i4a>i42. N2ki na7rim2r
7r26aC2 na v28212ri4anski na;in 9ran42n4a. D2o ko4i 42 8ovori o na76a3ivan4u us6u8a n2ma
7o1r252 kom2n1arisa1i. 42r 42 1ako na >26om a6kanu. "a<2 s2 da @a @drav642 1r25a 76a1i1i.
a6i ono6iko ko6iko s2 mo<2. 0a1o s2 7os1av64a 1ariBa ko4u mo<2 svako da 76a1i i6i s2 n2
na76a3u42. us6ovno r2;2no. 42r svako ko doA2 os1av64a 7o n2s1o. ono6iko ko6ko mo<2. Ovo
naravno va2n1ra6n2 i @a7adn2 (r5i42. osn2. J2r>28ovin2 i %rn2
Gor2. 8ovor2 o 8o1ovo id2n1i;nom na;inu 7riman4a ini>i4a>i4a. Naim2. sma1ra s2 da
nakon :1o Fvi:2 si62G oda52ru n2ko8 ;ov2ka da 7rimi ini>i4a>i4u. on 7o;in42 da s2 7onasa
dru8a;i42 od os1a6i9 ;6anova @a42dni>2. Na 7rvom m2s1u s2 osam64u42. i@528ava dru:1vo
dru8i9 64udi. ;2s1o i@6a@i 7o no3i i 6u1a :umama. mrm64a n2ra@8ov21no i na kra4u do5i4a
9is12ri;n2 na7ad2 u 4avnos1i. (vima 7os1a42 4asno da su 8a vi62 u@262 7od svo42. Na kra4u.
on 42dn2 no3i 7rima ini>i4a>i4u od kra64i>2 vi6a. ko4a s2 dru8a;i42 @ov2 Gorska /a4ka
D42dan as72k1 o8in42E. i 5iva nau;2n ra@nim s1varima. V2ru42 s2 da svaka vi6a v6ada
odr2d42nom v2:1inom. 1ako da 8a n2ka u;i 5a4a6i>ama. n2ka ma8i4skim i 62kovi1im
1ravama. 7a ;ak i n2mu:1im 42@ikom. 42@ikom 5i64aka i <ivo1in4a. Na kra4u sv28a ovo8a.
oni s2 9va1a4u u ko6o. na8i. i i8ra4u ma9ni1o. 72va4u3i. Ovo ko6o s2 na@iva Fvr@ino ko6oG.
Pos62 ovo8a s2. u n428ovu ;as1. 7rir2Au4u s2 or8i42. (koro id2n1i;an 7rim2r navodi i
P."2m7 u svo4o4 kn4i@i Fa6kanski ku61oviG. Ina;2 ori8ina6an na@iv 12 kn4i82 42 FJ2a6in8
ri1ua6sG i :1o 42 doda1no in1r2san1no sama kn4i8a 42 nas1a6a oko 1&3' 8odin2. i@ ;28a
mo<2mo @ak64u;i1i da 42 vr2m2nski 862dano 5i6a 56i<a n2kada:n4im narodnim
v2rovan4ima.
(vako ko 42 ma6o 5o642 u7o@na1 sa :amanskim ini>i4a>i4ama. @ak64u;i32 da 42 7rvi d2o
ov2 7ri;2 skoro id2n1i>an sa oso5ama ko42 s2 7ri7r2ma4u @a :amanski 7o@iv. od (i5ira 7a
do s2v2rn2 Am2rik2. /2Au1im dru8i d2o 7ods23a na k6asi;>na v2:1i;i4a oku764an4a.To
uo7:12 n2 1r25a da @5un4u42. 7o:1o 42 dr2vno v2:1i;ar2n42 na ovim 7ros1orima 7rois12k6o i@
:amani@ma. 7a samim 1im sadr@i u s25i n2ka od 86avni9 o5262@4a is1o8. Dovo64no 42
s7om2nu1i Fins1i1u>i4uG @vanu ri1ua6ni 1rans. ko48a svaka 7rava v2:1i>a i6i v2:1a> mora4u
da 7os1i8nu u 5i6o ko42 do5a dana i6i no3i.
0a ra@6iku od ovi9 s1ari9 7ri;a. sa 12ri1ori42 is1o;n2 (r5i42 imamo sv2<a sv2do;2n4a ko4a
42 @a5262<io 21no6o8 Paun Es Dur6i3. a o54avi6a Jasna Jo4i3 Pav6ovski u v2> s7om2nu1o4
kn4i@i Fuda v6a:k2 ma8i42G.
31
Gos7oAa Ru<a i@ s26a %rn4aka. roA2na 1&)*.. is7ri;a6a 42 21no6o8u Paunu kako 42
7os1a6a 1o :1o 42s12. Naim2. 42dno8 dana. kada 4u 42 u9va1i6o 4ako n2vr2m2. ona 42
7o1ra<i6a @ak6on. is7od kro:n42 v26ik2 oskoru:2. Tada 42 vid26a sv2;ano o5u;2no8 ;ov2ka.
ko4i 42 is7od oskoru:2. 7os1avio novi s1o i k6u72. Od42dnom. 8o1ovo niodkuda. s1vori6a s2
masa d2vo4aka. <2na i 5a5a. "ada su sv2 7os2da62. 7o4avi6a s2 <2na ko4a 42 na 86avi ima6a
n2kakvu 3u5u. Ona 42 7oka@iva6a ra@na 5a4an4a i 8a1an4a. dok su sv2 on2 7onav64a62 @a
n4om.
aka Ru@a 1vrdi da su 42 on2 od 7rvo8 dana na12ra62 da u;i @a42dno sa n4ima. Pris23a
s2 da 4u 42 ma4ka s1a6no @a1i>a6a is7od nav2d2n2 oskoru:2 u n2ko4 vrs1i 1ransa. 0a ra@6iku
od Ru<2 ona ni:1a ni42 ni vid26a ni os21i6a. v23 42 samo 7rim21i6a da 42 1rava oko s1a56a
i@8a<2na. kao da 42 1u 5i6a masa 64udi. Ovo 42 1ra4a6o oko 1ri n2d2642. dok ni42 u 7o17unos1i
nau;i6a sv2 :1o 42 1r25a6o. 0a ovakvu vrs1u 1ransa. na is1oku (r5i42. kod v6a:ko8
s1anovnis1va. ka@u da su 1u i 1u oso5u u@26i F:o4man2G. :1o 32 r23i da su 42 du9ovi u@26i
7od svo42. dok s2 u dru8im d26ovima @2m642 8d2 @ivi ma9om sr7sko s1anovni:1vo. ka<2
da su 42 vi62 u@262 7od svo42. odnosno da 42 7ovi62ni6a. kao :1o smo ma6o 7r2 vid26i.
"ako 1vrdi Ru<a. u ovakvu n42nu 7ri;u. ma6o 42 v2rova6a n42na 7orodi>a. dok s2
n42nom o;u9u ni42 do8odi6o n2:1o s6i;no. J2dno8 dana dok 42 sku764ao s2no. i n428a su
u@26i F:o4man2G. "ako 42 5io 7ro1ivnik 1o8a. o7irao im s2 7un2 1ri 8odin2. 0a 1o vr2m2.
7o17uno 42 on2mo3ao i 7adao u 1rans n27r2kidno. "ada 42 na kra4u 7o7us1io i 7ris1ao da
s2 5avi ma8i4om. sv2 42 7r2s1a6o.
Na ovakva s6i;na sv2do;2n4a. nai6a@io sam na 4u8u (r5i42. u !2skova;ko4 ko16ini.
R2>imo da mi 42 42dna 5a5a 7ri;a6a. kako 42 kada 42 5i6a ma6a. ima6a ;as1 da u7o@na
;ov2ka o5u;2no8 u Fsv2;anoG. N428ova 86avna s72>iBi;nos1 42s12 da nosi v26iki >rni :2:ir
i da 42 o8rnu1 76a:1om. I@ ra@8ovora sa n2kim oso5ama sam sa@nao da u narodu 7os1o4i
v2oma in12r2san1no v2rovan42 da o8 nosi v26iki :2sir kako 5i sakrio ro8ov2.
-2na sa 3u5om. o ko4o4 8ovori 5aka Ru<a. 42 svakako Gorska /a4ka. :1o 42 v2rova1no
svima 4asno. 1ako da 1o n2 moramo 7onovo da o54asn4avamo. Dru82 oso52 na ovom
sku7u is7od oskoru:2. 7r2d7os1av64am da su ini>i4an1i. 7rido:6i sa ra@ni9 s1rana kako 5i
5i6i o5u;2ni.
o8in4a 7rirod2. s6ika Andr2asa %9ara6am5id2sa
Jasna Jo4i3 u v23 s7om2nu1o4 kn4i@i navodi 4o: n2ko6iko 7rim2ra. ovakvi9 ini>i4a>i4a.
ko42 su u sus1ini is12. iako s2 na 7rvi 7o862d ra@6iku4u. Tako mo<2mo nai3i na 7rim2r
Janka Dur64a. ko8a 42 ini>ira6a <2na u sr7sko4 narodno4 no:n4i. a @a ko4u on 1vrdi da 42
sv.P21ka. 0a1im imamo 7rim2r D2sank2 P2ri3. ko4o4 su s2 u i@u@21no r2a6is1i>no4 vrs1i
snova. kako ona ka<2. 7o4av64iva62 1ri d2vo4k2. 7od is1im im2nom /ari4a. 12 su 42 u;i62 i
vodi62 na ra@n2 as1a6n2 76anov2. n2 5i 6i i@u;i6a @ana1 sa ko4im 5i 5i6a u s1an4u da 7oma<2
64udima. Ina;2. v2oma 42 in12r2san1no. da s2 F7ok6oniG. ko4i s2 7rima4u nakon 7rvo8
s1272na ini>i4a>i42. ma9om odnos2 na @nan42. a oso5a s1i;2 i6i mo8u3nos1 62;2n4a 64udi i
s1ok2 i6i 42dnos1avno 7os1a42 vidovi1a 12 s7oso5na da 7rori;2. Dru8i s1272n v23 @a6a@i u
sB2ru 2@o12ri;no8 v2:1i;ar2n4a i o n42mu n2:1o 7os25no n232mo 8ovori1i u ovo4 kn4i@i.
32
/oram 7ri@na1i. da sam du8o mis6io. kako kod nas 7os1o4i samo 42dnos1272ni sis12m
ini>i4a>i4a. da 5i na kra4u. s7621om oko6nos1i u7o@nao vi:2 oso5a ko42 su 7ros62 vi:2
ra@6i;i1i9 ini>i4a>i4a. I@ ra@8ovora sa n4ima. v2oma sam 6ako do:ao do 7ravi9 inBorma>i4a i
v2rova1no o1krio ra@6o82. 7o8r2:no8 v2rovan4a da kod nas 7os1o4i samo 42dnos1272ni
sis12m ini>iran4a. Iskr2no r2;2no. na ovim 7ros1orima mo<2 7os1o4a1i vi:2 ra@6i;i1i9
sis12ma ko4i s2 u v23o4 i6i man4o4 m2ri 7odudara4u sa sv21skim sis12mima ini>iran4a a6i
kako oni do sada nisu ind2n1iBikovani @adr<a32mo s2 na onom2 :1o imamo 1r2nu1no.
Osnovno 7or2k6o ovo8 7o8r2:no8 s9va1an4a 7roi@i6a@i i@ dv2 s1vari. Prva. ko4a 42 u@rok
sv28a. 42s12 ;in42ni>a da su v2:1i>2 ma9om 5i62 <2n2 sa s26a ko42 u svom <ivo1u nisu ni
;u62 @a r2; Fini>i4a>i4aG. a kamo6i s9va1a62 da su n2ku od n4i9 7ro:62. On2 su oduv2k 5i62
sv2sn2 kako 42 sv2 7o;26o. odnosno. kako su 7os1a62 1o :1o 42su. a6i su @a1o sva naknadna
d2:avan4a 1uma;i62 kao sas1avni d2o 12 s1ran2 n4i9ovo8 <ivo1a 12 nisu 7ravi62 4asnu ra@6iku
i@m2Au ono8a :1o 42 na 7o;21ku i ono8a :1o 42 kasni42 us62di6o. Dru8u s1var ;in2 7o8r2:na
7i1an4a. ko4a su 7os1av64ana od s1ran2 21no6o8a. m21odom in12rvi4ua. a ko4a su s2 ma9om
odnosi6a na 1o kako 42 sv2 7o;26o. :1o 32 r23i. kako 42 1a oso5a 7os1a6a 1o :1o 42 7os1a6a. da
5i s2 @a1im n4i9ova 7a<n4a Bokusira6a na sam2 m21od2 5a4an4a. 8a1an4a. 7riku764an4a 5asmi
i s6i;no. Pro562m ko4i s2 ovd2 uo;ava. 42s12 7ro7u:12na 7ri6ika da s2 inBorman1 animira u
<2642nom 7rav>u 12 da da 7o17un2 7oda1k2 @a ko42 ni42 ni sv2s1an da 7os2du42. Da 5i s2
ova 8r2:ka is7ravi6a. 7o1r25no 42 :ir2 o5ra@ovan42 21no6o8a. u ovom s6u;a4u. i@ o56as1i
v2:1i;ar2n4a i s6i;ni9 sis12ma. kako s1ari9 1ako i novi9. sa 7odru;4a ;i1avo8 sv21a. a
naro;i1o i@ oni9 @ona. ko42 su na is1om s1adi4umu ra@vi1ka kao i na:2 s2osk2 @a42dni>2 u
okviru ko4i9 s2 saku764a nau;na 8raAa. T2k 1ada. s1vori6a 5i s2 mo8u3nos1. da 21no6o8
7ravovr2m2no 7ri7r2mi 7rava 7i1an4a. ko4a >2 7os1avi1i inBorman1u. a samim 1im i do5i42
7o17un2 od8ovor2.
Da 42 ovakav s1av o7ravdan. vidi s2 na 7rim2ru 7r27isk2 ko4u sam vodio sa 42dnom
m6adom d2vo4kom i@ 2o8rada. ko4a 42 7o 7or2k6u v6a4na i ko4a is7un4ava sv2 7aram21r2
ko4i su 7o1r25ni da 5i s2 n2ka oso5a na@va6a v2:1i>om. Po onom2 :1o sam sa@nao. ona 42
svo42 ini>i4a>i42 7rimi6a od svo42 7oko4n2 5a52. ko4a 42 @a <ivo1a va<i6a @a 42dnu od
na4v23i9 v2:1i>a sa is1oka (r5i42. Omi642n2 dis>i76in2 ko4ima s2 5avi6a n42na 5a5a. 5i62 su
7rorokovan42 i 7rona6a<2n42 6o7ova. N42na 7os62dn4a 7r2dviAan4a. odnosi6a su s2 na n42nu
32rku ko4a 42 ima6a 7ro562ma sa odr<avan42m 1rudno32. Naim2. kada 42 @a1rudn26a. 5a5a
42 r2k6a da 32 ovo8 7u1a sv2 da 5ud2 u r2du i da 32 rodi1i 32rku. "ako 42 7rimi6a v2s1. o
roA2n4u svo42 unuk2. 1ako 42 umr6a. Ako mis6i12 da unuka ni42 ima6a 7ri6ik2 da u7o@na
svo4u 5aku. vara12 s2. Prv2 Fno3n2G 7os212. us62di62 su nakon :1o 42 /. na7uni6a s2dam
8odina. In12@i121 ovi9 7os21a s2 uv23avao. a unuka 42 7ro6a@i6a ini>i4a>i42 i 5i6a u;2na
mno8im s1varima.
Ono :1o 42 m2n2 na samom 7o;21ku na:28 do7isivan4a i@n2nadi6o. 42s12 sa@nan42 da
sama /. A. ni42 ni 5i6a sv2sna da 42 7ro:6a ini>i4a>i42. Na mo42 o54a:n42n42 :1a s2 sv2
mo<2 7odv2s1i 7od ini>i4a>i4u i kako ona u ovom s6u;a4u. kada s2 radi o a6kanskom
v2:1i;ar2n4u. mo<2 da i@862da s1i8ao mi 42 s62d23i od8ovor. ;i4i 42dan d2o u
n2i@m2n42nom o56iku i@nosim ovd2L
FOIna;2 1a4 sam ;in nikada nisam do<iv64ava6a kao in>i4a>i4u. mada sada kad ma6o
ra@mis6im o 1om2. mo86o 5i da s2 sma1ra n2kom vrs1om ini>i4a>i42Di 1o. u s1vari. u n42nom
na4dos6ovni42m smis6uE. Ini>i4a>i42 ko42 sam 7ro6a@i6a sas1o4a62 su s2 od n2k2 vrs12 12s1a.
Nikada 1o ni42 5i6o 1ako dos6ovno. a6i uv2k 42 7r2damnom 5io @ada1ak ko4i 42 1r25a6o
r2:i1i. Takvi9 si1ua>i4a 42 5i6o 1ri. i sv2 su 5i62 7ro7ra>2n2 vrs1om na8rada i 7r26aska da642
33
u@ 5a5ino 7o4an42 n24asn2 sadr<in2. Po sis12mu. u;vrs1i: 42dnu o56as1. 7a 12 u;2 s62d23u.
(vaki novi s1272n donosio 42 7o17uno nov2 s1vari u u>2n4uO(vaki 7u1 kad 7roA2m s1272n
osim ono8a :1o mi ina;2 s62di 5a5a mi do@vo6i da 7os1avim 7o 42dno 7i1an42OG.
/is6im da 42 ovd2 s1var 7osv2 4asna i da n2 @a912va n2k2 7os25n2 kom2n1ar2 i
1uma;2n4a. Jasno 42 da s2 radi o vi:2s1272nom sis12mu ini>i4a. ;i4i 42 s72>iBi;an i
ori8ina6an o56ik sasvim u du9u a6kansko8 v2:1i;ar2n4a.
"ako s2 i@ 7ri6o<2no8 da vid21i sv2 ov2 ini>i4a>i42 ima4u n2k2 @a42dni;k2 oso5in2. Prva
42 da su sv2 oso52. n2 svo4om vo64om. i@a5ran2 od s1ran2 Fvi:i9 si6aG. ko42 i9 ini>ira4u.
Dru8a. @a42dni;ka oso5ina. 7r2ds1av64a sam na;in ini>i4a>i42. (v2 oso52 su 7rimi62
ini>i4a>i4u 7u12m snova i6i 7u12m 1ransa. 1o s2 1i;2 1ransa. sam2 oso52 su r21ko sv2sn2 da
su u 1ransu. 12 ;2s1o 1vrd2 da su Bi@i;ki 5i62 7risu1n2 na odr2A2nim m2s1ima sa odr2A2nim
Foso5amaG. a6i sv2do;2n4a dru8i9 64udi ko4i su i9 na6a@i6i u 1im 1r2nu>ima. 8ovor2 da su 12
oso52 5i62 u s1an4ima na6ik na 27i6271i;ni na7ad. :1o nam 8ovori da s2 radi o vrs1i
F:amansko8G 1ransa. odnosno i@6asku i@ 126a. Nakon is1ra<ivan4a. v2@ani9 @a 7rvi na;in
ini>iran4a. odnosno ini>iran42 u snovima. s9ava1io sam da 1o na4v2rova1ni42 i nisu 5i6i
snovi. v23 7onovo as1ra6ni i@6as>i. samo :1o 42 1o mno8o 12<2 @ak64u;i1i. kada s2 i@6a@ak i@
126a do8odi i@ s1an4a sna. 2s1o s2 d2:ava. da oso5a nakon 7ovra1ka u 126o. nas1av64a san.
7a kad s2 7ro5udi ima u1isak da 42 ima6a i@u@21no ;udn2. in12@ivn2 snov2 u 1oku no3i.
Ovo 42 6ako s9va1i1i ako s2 @na da s2 ma9om radi o 64udima sa s26a ko4i n2 @na4u ni:1a o
van1262snim iskus1vima. 05o8 1o8a sam sk6on da 7omis6im kako u s1vari 7os1o4i samo
42dan vid ini>iran4a. ini>iran42 7u12m 1ransa. m2Au1im i7ak 32mo os1avi1i 7ros1ora i @a ovu
mo8u3nos1.
Tr23a 5i1na s1var v2@ana @a ini>i4a>i42 sa 7odru;4a a6kana 42s12 da n2 7os1o4i 1radi>i4a
da 42dna oso5a ini>ira dru8u. 7r2>i@ni42 r2;2no. <iva 64udska oso5a. (v2 ini>i4a>i42
7riman2 su od s1ran2 nad7rirodni9 5i3a i6i u na4man4u ruku 52s1262sni9. 64usko8 7or2k6a.
# na4v232m 5ro4u. 8ovori s2 o du9ovima i6i vi6ama. Ako 7a<64ivo 7ra1imo ka@ivan4a.
7rim21i32mo da ini>i4a>i4u i7ak vodi nad7rirodno 5i32?7r2dvodnik. To 42 ro8a1i o8
"ra64i>a vi6a. Gorska /a4ka. (amovi6a. /uma Padura. umska /a4ka. sv.P21ka i6i
sv.Evdoki4a. (v2 su ovo o56i>i V26ik2 /a4k2. TakoA2 s2 7on28d2 7rim23u42 i 7risus1vo
ro8a1o8 o8a. dodu:2 u man4o4 m2ri I 1o ma9om u Ju3no4 (r5i4i. %rno4 Gori I
J2r>28ovini. Por2d ovo8a. Fdu9ovni vodi;iG mo8u 5i1i i 7r2minu62 oso52. ko42 su @a
<ivo1a 5i62 v2:1i>2 i6i v2:>i. N2ka mo4a 6i;na is1ra<ivan4a ma da su 1o nas6u1i6i i 21no6o@i
7o7u1 andi3a na 7rim2r. 7oka@a6a su da ini>i4a>i42 i 7or2d ;in42ni>2 da su 7rim642n2 od
s1ran2 Fvi:i9 si6aG i7ak ima4u 7orodi;nu 7o@adinu. To @na;i da su novoini>iran2 oso52 u
svo4o4 Bami6i4i ima62 5ar2m 4o: 42dno8 ;6ana. ko4i 42 7ro:ao 1o is1o. Na4;2:32 42 1o 5i6a
5a5a. 121ka. 5a5ina roA2na s2s1ra i s6i;no. Pos25no 42 in12r2san1no 1o s1o @nam vi:2 64udi
ko4i su 7ro:6i ov2 s1vari i nakon 1o8a sa@na6i da nisu 42dini 12 da s2 1o s6i;no i@d2:ava6o
n4i9ovo4 5a5i. roA2no4 s2s1ri od n4i9ov2 5a52. d2di 7a ;ak i 121ki. ma4>i a6i i n2kim
mu:kim ;6anovima 7orodi>2. In12r2san1no. @ar n2K Po ovom2 na:2 1radi>iona6no
v2:1i;ars1vo mo<2 da s2 u5ro4i u sv21sku 8ru7u 7orodi;no8 v2:1i;ar2n4a 7o@na1o8 7od
na@ivom FJ2r2di1arC =i1>92sG. Tr25a r23i. da s2 ova s1ru4a kod nas v2rova1no 7r2nosi 7o
<2nsko4 6ini4i i da s2 7rva do8aAan4a d2:ava4u u do5a 7u52r121a. :1o 42 6o8i>no ako s2 @na
da 42 dana:n4a 7ara7si9o6o8i4a usvo4i6a s1anovi:12 da 5a: u 1o s1arosno do5a do6a@i do
7rvi9 s7on1ani9 as1ra6ni9 7ro42k>i4a i6i kako oni 1o kaiona6n2 ini>i4a>i42. mo<2 5i1i i@vu;2na
kao n4i9ova s72>iBi;nos1. To 42 ;in42ni>a da n2 7os1o42 dv2 is12. Osnovna s1ruk1ura 42
3$
@adovo642na i 52@ v23i9 ods1u7an4a. a6i ono :1o s2 ra@6iku42 42s12 n4i9ov i@862d. Ovo nam
8ovori da 42 n4i9ov i@862d 7roduk1 n2sv2sno8 individu2 i ko62k1ivno8 n2sv2sno8. ko4i
o56iku4u n4i9ovu vi@u26nu Bormu. naravno 7od u1i>a42m ku61urno8 okru<2n4a u ko4ima
<iv2 12 oso52. O5i4asnimo 1o ovako. /i na: sv21 ko4i nas okru<u42. do<iv64avamo 7u12m
na:i9 721 ;u6a. "ada 1r25a da o7a@imo n2k2 su71i6ni42 s1vari. u 7omo3 nam do6a@i na:2
n2sv2sno. ko42 42 7ov2@ano sa ko62k1ivnim n2sv2snim. 12 7r2ko na:28 28a. o56iku42
FinBorma>i4uG u nama sa@na4no4 Bormi. Na 7rim2r. ako naiA2mo na 262m2n1a6noDn2
262m2n1arnoE 5i32. u@mimo 262m2n1a @2m642. mi n428a n2 vidimo 42r 42 ono 7r2 sv28a
sku7 2n2r821ski9 Br2kB2n>i4a. 2n1i121 ko4i o5i1ava u 7ara626no4 dim2n@i4i sa nama. i
s62ds1v2no 1om2 n2ma Bi@i;k2 karak12ris1ik2. Tada na: um na osnovu dos1u7ni9
inBorma>i4a sk6a7a od8ovara4u3u F9o6o8ramskuG s6iku i 7oma<2 nam da 8a vidimo kao
7a1u64ka?8noma. 0a1o 32 dvo42 64udi ko4i 7osma1ra4u is1o8 262m2n1a6a. da1i dru8a;i4i o7is
ka72. ;i@ma i6i 5rad2. a6i 32 u osnovi o52 vid21i 7a1u64ka. Takva 42 si1ua>i4a i kod ovi9
vrs1a ini>i4a>i4a. Ini>i4a>i42 u svo4o4 osnovi o@na;ava4u o1varan42 novi9 2n2r821ski9 kana6a
kod ini>i4an1a. 7odi26oku7no 5i>2 na nar2dni s1u7an4 i 7ru<a4u mu
mo8u3nos1 da 7r2A2 na vi:i nivo 7riman4a i 1uma>2n4a 2nr821ski9 Br2kB2n>i4a ko42
a7sor5u42 7o7u1 an12n2. # :a6i mo<2mo r23i da on m2n4a radio s1ani>u. ko4u 42 do sada
s6usao. a6i da 5i 1o 7os1i8ao 5io mu 42 7o1r25an. 4a;i s6usni a7ara1. 7od na@ivom. 4a;2
2n2r821sko 126o. novi radio a7ara1?ini>i4a>i4a. dok 42 i@862d radio a7ara1a da6a di@a4n2rska
Birma 7od na@ivom n2sv2sno? ko62k1ivno n2sv2sno.
05o8 sv28a ovo8a. sma1ram da su ov2 ini>i4a>i42 dr2vno8 v2:1i;ars1va i@u@21no
au12n1i;n2. Da 6i s2 ovd2 radi o ko62k1ivnom n2sv2snom. as1ra6nim F@a7isimaG i6i 7ak
r2a6nim na17rirodnim si6ama ko42 ini>ira4u 12:ko 42 od8ovori1i. Ono :1o 42 5i1no 42s12
sa@nan42 da ni42dno @nan42 ni42 @a5orav642no ni1i i@8u5642no. I@vor ovi9 iBorma>i4a 32
uv2k 7rona3i 7u1 da 8a nanovo vra1i u na:u r2a6nos1. Dana:n42 o5ra@ovan42. 7ru<i32 nam
nova 1uma;2n4a 1akvi9 sadr<a4a i omu8u3i1i. ako n2 ;i1avom ;ov2;ans1vu. onda 5ar2m
individuama. da 8a@2 mno8o si8urni42 s1a@ama du9ovn2 2vo6u>i42.

(A/OINI%IJA%IJA I!I INI%IJA%IJA

"ada u@m2mo da 7osma1ramo. ovakav n2s72>iBi;an. o56ik 7riman4a ini>i4a>i4a. sa
ra@6o8om nam s2 mo<2 nam21nu1i 7i1an42. kako n2ka oso5a mo<2 da s2 ini>ira u ova4
sis12m i na ko4i na;in. uko6iko 1o <26i da u;ini. a sama ni42 i@a5rana od s1ran2 1ako@vani9
Fvi:i9 si6aG. Na osnovu ono8a :1o 1vrd2 ra@6i;i1i au1ori mi mo<2mo @ak64u;i1i s62d232.
Do ini>i4a>i42 mo<2 do3i na dva na>ina. i o n4ima 32mo 8ovori1i n2s1o kasni42. a6i 7r2
n28o s1o doA2mo do 1o8a moramo s7om2nu1i n2k2 osnovn2 us6ov2 ko42 1a oso5a mora da
is7uni. uko6iko <26i da s2 ini>ira.
"ako u ovom sis12mu 7os1o4i samo as1ra6ni vid ini>iran4a. 7rvi i osnovni us6ov ko4i
n2ka oso5a mora da @adovo64i 42s12 da mo<2 da na7u:1a 126o 7o svo4o4 vo64i. 2@ 1o8a ni42
3'
mo8u32 s7rov2s1i u d26o ri1ua6 7r26a@a. "ako ov6ada1i ovom v2:1inom 8ovori32mo
o7:irni42 u nar2dno4 86avi.
Dru8a. 5i1na s1var. ko4u oso5a mora da 7roA2 42s12 da 7ri7r2mi svo42 126o @a 7riman42
ini>i4a>i42. Pod ovim s2 7odra@um2va 7si9i;ka i 2n2r821ska 7ri7r2ma.
Psi9i;ka s2 s7rovodi u vidu ;i:32n4a oso52 od kom762ksa. Brus1ra>i4a. n2si8unos1iO
Ovo s2 s7ovodi u ri1ua6no4 Bormi i6i u@ 7omo3 9i7no@2. u @avisnos1i od <2642 sam2 oso52.
%2o 7ro>2s 7ods23a na :amanis1i;ko 1r21iran42 o5o626i9 ko42 su 7o;26i da koris12 kako
7si9oana6i1i;ari 1ako i 7si9i4a1ri. Ri1ua6na Borma u s25i 7odra@um2va vaA2n42 na 7ovr:inu.
i@ n2sv2sno8 u sv2sni d2o 6i;nos1i. Fd2monaG?kom762ksa. Brus1ra>i4a i s6i;no 12 n4i9ovo
7ro12rivan42 i@ 1r21iran2 oso52 u@ 7omo3 ra@ni9 vrs1a 5i64a. 2n2r821ski o5raA2n2 vod2 i
dru8i9 s1vari u @avisnos1i od 7o1r252. Narodni mod26 42 n2kada 7odra@um2vao n2:1o
7o7u1 7ov6a;2n4a i@ dru:1va. 7r2is7i1ivan42 svo4i9 rani4i9 d26a 12 od5a>ivan42 na;ina
<vivo1a ko4i 42 voA2n do 1ada.
Pod 7o4mom 2n2r821ska 7ri7r2ma. 7odra@um2vamo 4a;an42 2n2r821sko8 126a individu2.
:ir2n42 akum7uk1urni9 kana6a. 7ro5i4an42 5ari42ra i us7os1av64an42 u42dna>2no8 rada
2n2r821ski9 >2n1ara.
N2kada davno u 1radi>iona6nom v2:1i;ar2n4u. ni42 s2 @na6o @a ov2 12rmin2 a6i 42 i7ak
7os1o4a6a n2ka vrs1a 2n2r821sk2 7ri7r2m2. Ona u s25i ni42 nosi6a ko76ikovan2 is1o;n4a;k2
v2<52. v23 s2 sas1o4a6a u 7ov6a;2n4u da12 oso52 i@ 4avno8 <ivo1a i 7odra@um2va6a od6a@ak
u 7rirodu. na m2s1ima 8d2 su i@u@21no 4aka 7od@2mna i6i nad@2mna @ra;2n4a. Du2n1rima. N2:1o
na6ik na 2n2r821sko 1u:iran42. Ova4 7os1u7ak 42 svakako 7r2ds1av64ao i n2ku vrs1u
2n2r821sko8 7un42n4a. /o<da 7os1av64a12 7i1an42 @a:1o 42 sv2 ovo 7o1r25noK 0amis6i12 da
svo4im ko6ima <26i12 da kr2n212 na 7u1 od n2ko6iko 9i64ada ki6om21ara. (asvim 42
norma6no da 1a ko6a mora4u 5i1i u s1an4u da 7odn2su 1o6iki 7u1. Vi i9 odvo@i12 kod
ma4s1ora da 7o862da da 6i su 7o17uno is7ravna. da @am2ni u642 i6i n2ki d2o i na kra4u vi
mora12 da i9 na7uni12 8orivom. Is1o 42 i sa 126om. Ni42 6o:2 s7om2nu1i da ini>i4a>i4u mo<2
7ro3i samo 7o17uno Bi@i;ki i 7si9i;ki @drava oso5a.
Por2d sv28a ovo8a 7o1r25no 42 7ov23a1i Bond @nan4a 12 oso52. 42dnos1avno r2;2no
u7u1i1i 42 u ono s1o 42 o;2ku42 i o5i4asni1i sa ;im2 i kim2 ima 7os6a. TakoA2 42 do5ro da s2
u7o@na sa oku61i@mom i mi1o6o8i4ama uo7:12.
0a1im 42 7o1r25no da 1a oso5a ov6ada so5om. :1o 32 r23i da 5ud2 u s1an4u da 7odi8n2
nivo svo42 kon>2n1ra>i42 i vi@u26i@a>i42. 52@ ko4i9 nikada n232 mo3i uradi1i masu s1vari.
Po1r25no 42 :1o vis2 da 5oravi u 7rirodi i da 7oku:a da os21i sv2 12 vi5ra>i42 ko42 s2 na6a@2
u n4o4. Ovo mo<2 6i;i1i na kr4n42 n2 7o1r25nu s1var a6i 42 i7ak 5i1no. Pi1a412 n2ku oso5u
ko4a s2 n2kim s6u;a42m o5r26a no3u u :umi. kakva su 4o4 iskus1va i kako s2 os23a6a.
Takod42 mo<212 7i1a1i 76aninara kako s2 os23a kada s2 7o7n2 na vr9 76anin2. T2:ko da 32
1o mo3i o7isa1i r2;ima.
Na kra4u. oso5a mora da od6u;i da 6i 1o s1varno <26i da uradi @5o8 svo4i9 6i;ni9
uv2r2n4a i s1i6a <ivo1a i6i 42dnos1avno <26i da @a kra1ko vr2m2 s12kn2 mo3. :1a 8od 1a mo3
7odra@um2va6a. #ko6iko 42 ovo dru8o u 7i1an4u. 4a vam 8aran1u42m da Fvi:2 si62 F n232
do@vo6i1i ini>i4a>i4u. 42r on2 sv2 1o @na4u. a u@ 7u1 i isku:ava4u. To s2 da vid21i i@ mno8i9
in12rvi4ua ko42 sam vodio sa oso5ama ko42 su 7ro:62 ovu FnarodnuG ini>i4a>i4u.
%2o ova4 7ro>2s o5i;no 1ra42 od n2ko6iko m2s2>i do 8odinu dana u @avisnos1i od sam2
oso52 ko4a s2 s72ma da s2 ini>ira. Na4;2:32 42 na412@2 nau;i1i svo42vo64no 7adan42 u
36
s1an42 1ransa i 1o odu@ima na4vi:2 vr2m2na. To 42 samo s6u;a4 kod oso5a ko42 su sam2
7o<26262 da s2 ini>ira4u. "od oni9 ko42 su oda5ra62 Fvi:2 si62G samoini>i4a1ivno. ri1ua6ni
1rans 42 u dir2k1no4 @avisnos1i od vo642 s7om2nu1i9 si6a i samim 1im 7r2ds1av64a na4man4i
7ro562m.
"ako smo sv2 ovo o5i4asni6i. mis6im da 42 vr2m2 da ka<2mo kako i@vr:i1i samu
ini>i4a>i4u. Ona s2 mo<2 s7rov2s1i u d26o na dva na;ina. Prvi 42 da vas v23 ini>rana oso5a
7ov2d2 na ini>4a>i4u a dru8a da sami 7okr2n212 ova4 7ro>2s i is7rovo>ira12 Fvi:2 si62G. da
vas ini>ira4u. To 5i 5i6a n2ka vrs1a samoini>i4a>i42. # 7rvom s6u;a4u ini>irana oso5a
nikako n2 vr:i samu ini>i4a>i4u v2> ima F@a:1i1ni>kuG u6o8u. odnosno u6iva 7ov2r2n42 i
mir dok n2 7roA2 7ro>2s. !i;no sam u7o@na1 sa 42dnim s6u;a42m da 42 42dan 5a5a 7ov26a
na ini>i4a>i4u svo4u unuku.
Pos1av64a s2 7i1an42 :1a u;ini1i ako 7or2d s252 n2ma12 oso5u ko4a mo<2 da vas 7ov2d2
na 7u1 ini>iran4aK # 1om s6u;a4u. 7ri528ava s2 42dnom o56iku samoini>i4a>i42. Oso5a ko4a
<26i da doA2 do 1o8a mora 7r2d9odno da @avr:i 7ri7r2m2 o ko4ima smo ma6o7r2 8ovori6i.
5ar2m ono :1o 42 mo8u32 da uradi sama. 42r 52@ suo;avan4a sa samom so5om. s7r2man4a
2n2r821sko8 126a i s1i>an4a s7oso5nos1i na7u:1an4a Bi@i;ko8Dma da s2 mo<2 i3i i 7r2ko
snova. naro;i1o 6u>idni9E. ova o72ra>i4a 42 u na7r2d osuA2na na 7ro7as1.
Nakon 7ri7r2mno8 72rioda. s62di mno8o 12iran42 is1i9 da vas ini>ira4u. Ovo mo<2
@vu;a1i n2os1varivo a6i 7oda>i i@ <ivo1a 8ovor2 sasvim dru8a;i42. Na a6kanu su n2ki
64udi 7rimi6i ini>i4a>i4u. samo @a1o :1o su 7r2s7ava6i 42dnu no3 na odr2A2nom m2s1u. Da
o5i4asnimo ovo ma6o 5o642.
Ni42 5i1no u kom d26u sv21a s2 na6a@i12. va:i 7r2>i i6i s1aros2d2o>i. si8urno su 7o@nava6i
odr2A2na Fsv21a m2s1aG. 0a n4i9 su v2@an2 mno82 7ri;2 i 6282nd2. (va 1a m2s1a su
7osv232na na17rirodnim 5i3ima i6i 5o<ans1vima. Na vama 42 da o1kri4212 o ko4ima s2 1u
@a7ravo radi i da 7oku:a12 da s1u7i12 u kon1ak1 sa n4ma. 0na;i mora12 da na7us1i12
udo5nos1 s1ana i6i ku32 i od212 ma6o u 7rirodu. Naravno. idi12 na ona m2s1a ko4a mo8u
5i1i u v2@i sa o8in4om. ro8a1im o8om. :umskim i 76aninskim 5i3ima. vod2nim
v6adarima. Ras7i1a412 s2 @a 5i1n2 da1um2 5udi12 1ada 1amo. u;2s1vu412 u sv21kovinama.
Na kra4u s2 vra1i12 sami na 1o m2s1o i 7oku:a412 da 8a os21i12. 0a1vori12 o;i. i@7ra@ni12 um
i 7oku:a412 da us7os1avi12 komunika>i4u :a64u>i svo42 mis6i i 2mo>i42 svuda oko s252.
(mis6i 12 od8ovara4u3u r2;2ni>u ko4a s2 rimu42 i 7onav64a412 42 n2 7r2kidno. Na7rim2r F
V26ikaQ v26ikiOO..7o4avi s2 7r2damnom. kao :1o s2 4a 7o4av64u42m 7r2d 1o5omG.
Naravno. ovo 7onav64amo u s25i. @a1vor2ni9 o;i4u. 1rud23i s2 da nam ni 42dna dru8a
misao n2 uA2 u 86avu. Ako @26i12 mo<212 I da uradi12 n2ki ri1ua6 ko4i 32 7o vama da1i 4o:
v23u :ansu @a us729om. Na kra4u 7oku:a412 da 7r2s7ava12 na 1om m2s1u. O5ra1i12 7a<n4u
na snov2 i ko vam do6a@i u n4i9. #ko6iko vam n2 us72 i@ 7rvo8 7u1a. 1o n2 @na;i ni:1a.
7onovi12 o721. V2ru412 mi da svakom us72. samo 42 7i1an42 ko6iko vam 42 vr2m2na
7o1r25no. da do 1o8a doA212. Na kra4u. kada us7os1avi12 kon1ak1. 1r25a samo da s2
o7us1i12 i 7r27us1i12. 5i3212 voA2ni u 7o17unos1i i smir2ni sa@nan42m da 7os2du4212
m2n1or2 kakv2 r21ko ko ima.
Pos1o smo ovim @aokru<i6i 12mu ini>i4a>i4a. 7oku:a32mo da u s62d23o4 86avi na
na442dnos1avni4i mo8u3i na;in o5i4asnimo ri1ua6ni 1rans i damo 7r2>i@n2 sav212 kako da
na46ak:2 uA212 i i@aA212 i@ n428a. 52@ o7asnos1 7o vas2 7si9i>ko i Bi@i>ko @drav642.
3*

R!T%A#N! TRANS
Vr2m2 42 da ka<2mo n2:1o vi:2 o ri1ua6nom 1ransu. osnovno4 s7oso5nos1i dr2vni9
v2:1i>a. Po d2Bini>i4i 2min2n1no8 sv21sko8 anro7o6o8a E6i4ad2a. 1rans 7r2ds1av64a ar9ai;nu
129niku 2ks1a@2. (koro 42 n2sumn4ivo da 42 ri1ua6ni 1rans dr2vni9 v2:1i>a id2n1i;an 1ransu
:amana sa >26o8 7odru;4a 76an212. 7a s2 o7ravdano 7os1av64a 7i1an42. o1kud on 1uK
Od8ovor 42 kra4n42 42dnos1avan ako @namo da 42 42dan od 7rvo5i1ni9 o56ika r26i8io@nos1i
:amani@am i da 42 n2kada 4o: od na4rani4i9 vr2m2na 7os1o4ao 8o1ovo na svim 7ros1orima
8d2 42 o5i1ava6a 64udska rasa.
I@ 1o8a @ak64u;u42mo da 42 id2n1i>na si1ua>i4a 5i6a i na 12ri1ori4i Evro72 u s1aro do5a. #
svom ranom do5u :amani@am 7o@na42 samo du9ov2 7rirod2 a6i n2 i 5o8ov2. Ono8a
1r2nu1ka. kada na s>2nu s1u7a4u V26ika /a4ka i ro8a1i o8?6ova>. i@6a@i s2 i@ :amani@ma i
s1u7a na 162 osnovni9 12m264a dr2vno8 v2:1i;ar2n4a. 05o8 1o8a 4a @as1u7am 12@u da 42
v2:1i;ar2n42 nad8radn4a :amani@ma. a n2 n428ov suro8a1. kako 1vrd2 n2ki.
# nar2dnim v2kovima. kako 42 na7r2dova6a 64udska r26i8i@nos1. na7r2dova62 su i
129nik2 na7u:1an4a Bi@i;ko8 126a. Prv2 129nik2 dos1a su na6ikova62 onim i@ :amani@ma a6i
su s2 kasni42 ra@vi62 i u svo4u u7o1r25u uk64u;i62 ra@na 7oma8a6a 7o7u1 v2:1i;i4i9 mas1i @a
6212n42. 5a4a6i>a?man1ri. du9ova 7rirod2. ri1ua6ni9 7r2dm21a i s6i;no.
No12 m26odi42 u5262<2n2 od s1ran2 An2 /a1ovi3 u@ ko42 su rusa642 7ada62 u 1rans.
Padan42 u 1rans u@ 7omo3 i8r2?ko6a. 7r2ds1av64a6o 42 nad8ran4u 7rvo5i1no8 :amansko8
u6aska u s1an42 1ransa u@ 6u7n4avu 5u5n42va?k6am7an42 i ma9ni12 i8r2 ko4a 42 1ra4a6a
sa1ima. amani su 7or2d 762sa u 1akvo s1an42 @a7ada6i i u@ 7omo3 ra@ni9 vrs1a 5i64aka.
m2d4u1im sa v26ikom si8urno:3u mo<2mo r23i da su v2:1i>2 ovakva @nan4a usavr:i62.
Tr25a 7odvu3i 42dnu 5i1nu ra@6iku kada 8ovorimo o u7o1r25i 5i64a. i@m2d4u :amana i
v2:1i>a. amani su ;2s1o. n2 u svim s6u;a42vima naravno. koris1i6i 5i642 ;i42 su7s1an>2
i@a@iva4u 9a6u>ina>i42 ko42 su 12:k2 @a sv2snu kon1ro6u i :1o 42 4os 5i1ni42. na 1a4 na;in
nisu i:6i ni8d2. v23 su 42dnos1avno 9a6u>inira6i. "od :amana 5i642 s2 ma9om kon@umira6o
ora6no. usmrkavan42m i6i s2 7usi6o. N2k2 od na4kori:32ni4i9 5i64aka u ov2 svr92 suL
? A4a9uska Danis12rio7sisOE. "o6orini DErC19rCna am2ri>anaE. /u9ara DAmani1a
mus>ariaE. P24o12 D!o79o79ora Ii66iamsiiE. Gva1i64o DIo>9roma Bu>9siod2sEO
0a ra@6iku od :amana. v2:1i>2 su mno8o man42 koris1i62 5i642 ko42 7roi@vodi
9a6u>ina>i42. 7a ;ak i onda kada 42 kori:32no nikada ni42 u@imano 7o42dina;no. v23 u
m2:avini sa dru8im 5i64kama. od ko4i9 42 5ar2m 42dna s6u<i6a da s7r2;i n2<2642n2 2B2k12.
3+
7o7u1 9a6u>ina>i4a i6i r2s7ira1orn2 7ara6i@2. TakoA2 mo<2mo r23i da su v2:1i>2 v2oma
r21ko u@ima62 5i642 ora6nim 7u12m. a ko6ko 4a @nam na 12ri1ori4i (r5i42 i oko6ni9 @2ma64a
nikada. Go1ovo su u 6282ndu us62 v2:1i;i42 mas1i @a 6212n42 ko42 su 7o@na12 n2 samo na
12ri1ori4i Evro72 v23 i u (AD?u. /is6im da 42 Bunk>i4a ovi9 mas1i 7o@na1a svima ko4i su
5ar2m ma6o inBormisani o v2:1i;ar2n4u. On2 su ima62 @a >i64 da v2:1i>i 7omo8nu da
na7us1i svo42 126o a n2 da Bi@i>ki 621i. kako s2 rani42 sma1ra6o. Dos1a 42 86u7os1i i@r2;2no
na kon1u n4i9ovo8 sas1ava. od 1o8a da su s7rav64an2 od sa6a n2kr:12no8 d2121a. 126a 76oda
ko4i 42 v2:1i>a do5i6a sa Aavo6om. ko2 ko4a 42 os1a6a nakon o5r2@ivan4a 7a sv2 do
7oda1aka da u s25i sadr<2 n2k2 64udsk2 ora8an2 i6i krv. Is1ina 42 7o17uno dru8a;i4a.
Na 12ri1ori4i a6kana. mas1 s2 u@ima6a ma9om od >rn2 svin42. i u 1om2 42 skriv2na
sim5o6ika. 0na s2 da 5a5a Ja8a 4a:2 >rnu svin4u. da 42 svin4a sim5o6 7od@2mno8 sv21a. a
7os1o42 i na@nak2. kod n2ki9 21no6o8a. da 42 svin4a 5i6a (r7ska 1o12mska <ivo1in4a.
Po1om su u 1u mas1 s1av64an2 odr2A2n2 5i64k2 ko42 su ima62 @a >i64 da v2:1i>u dov2du u
s1an42 1ransa. # skoro svim ana6i@iranim mas1ima Dana6i@2 su vr:2n2 u Evro7i a sa;uvani
su i n2ki r2>271iE na6a@i6a s2 kono764a D>anna5is sa1ivaE. kao na4va<ni4i sas1o4ak. #
@na1no man4im ko6i;inama. s1av64a6a s2 5unika DJCos>Camus ni82rE. 42di>
DA>oni1umOE. kuku1a D%onium ma>u6a1umE. ;aur2 maka DPa7av2r somniB2rumE. ru1a
DRu1a 8rav2o62nsE. 1a1u6a DDa1uraOE. v2625i642 DA1ro7a 526adonaEO
0a1im s2 dodava6o 5i642 ko42 42 ima6o sim5o6i;nu Bunk>i4u. 7o7u1 5osi64ka DO>imum
5asi6i>umE. ru@marina DRosmarinus oBBi>ina6isE. i6i 7ak s2m2nki kukuru@a. 42;ma. <i1a.
sun>okr21aO
Por2d ovo8a mas1 42 u s25i mo86a da sadra 42 dodava6a 4o: 7o n2:1o svo42. na 7rim2r v6as kos2. noka1.
svo4u krvDm2ns1rua6nu i6i i@ 7os2ko1in2. n2 1uAuE i s6i;no.
Ovako s7r2m642na mas1. koris1i6a s2 v2oma r21ko i samo u 7os25nim 7ri6ikama.
V2:1i>a 4u 42 nanosi6a na svo42 na8o 126o u1r64avan42m. naro;i1o is7od 7a@u9a i
unu1ra:n42 s1ran2 5u1ina. a 7o1om 5i 628a6a 7or2d o8n4i:1a. 8d2 42 12m72ra1ura 5i6a
na4v23a. :1o 42 u5ra@ava6o 7ro>2s a5sor7>i42 i u6aska u krvo1ok 12 samu >irku6a>i4u. da 5i
na kra4u as1ra6no i@62126a kro@ dimn4ak. Ovo i@621an42 kro@ dimn4ak ni42 mi1 v23 r2a6an
7rava> kr21an4a. V2:1i>2 sa a6kana. nam2rno su koris1i62 ova4 7rava> kr21an4a 42r s2
v2rova6o da 42 dimn4ak s2di:12 i6i 7ro6a@ ka du9ovima 7r2daka i dru8im na17rirodnim
5i3ima. 0a1o su mno82 ku32 ko42 nisu <26262 da ima4u ovakv2 F8os12G. s1av64a62 86o8ovo
1rn42 u dimn4ak 42r s2 v2rova6o da s2 sva na17rirodna 5i3a. 7a i v2:1i>2. 76a:2 86o8a.
Tr25a 4os s7om2nu1i. da 42 v2s1i>a nakon s1o s2 nama@a6a mas3u i 6286a kra4 o8n4i:1a.
nakon n2ko8 vr2m2na 7o;in4a6a da @ami:64a <2642no m2s1o i n27r2kidno i@8ovara
odr2A2nu man1ru. 1i7a Fni o 1rn ni o 8rm v23 o 7om21no 8umnoG. 7oma<u3i s25i da
@a7adn2 u s1an42 1ransa. Ova m21oda 42 v2oma do5ra 42r 7ov23ava kon>2n1ra>i4u. 56okira
n27o1r25n2 mis6i i o6ak:ava d27riva>i4u ;u6a ko4a 42 7r2ko7o1r25na da 5i s2 @a7a6o u
1ransno s1an42.
V2:1i>a na m216i. s6ika
3&
(vo ovo 5i642 ko42 s2 na6a@i6o u mas1i. ima6o 42 @a >i64 da dov2d2 v2:1i>u u s1an42
9i7no1i>ko8 sna. uko;i 126o i mi:i32. dov2d2 do 56a82 o7i42nos1i i o7u:12nos1i.
7rou@roku42 n2s1a5i6nos1 as1ra6no8 126a i do@vo6i is1o4. da svo4om vo64om. vi@u26i@a>i4om
i kon>2n1ra>i4om 7roi@v2d2 <2642ni u;inak. # s1aro do5a kada nisu 7os1o4a6i 1262vi@ori i
s6i;ni ur2Aa4i. kada 42 v6ada6a n2 7ism2nos1 a 42dina @a5ava 5i6a s6u:an42 7ri;a s1ari9 kra4
o8n4i:1a. ma:1an42. @ami:64an42 i6i dru8a;i42 r2;2no vi@u26i@a>i4a nisu 7r2ds1av64a62
nikakav 7ro562m. Ja6u>ina>i42 su 5i62 kra4n42 n27o<264n2. kao i 5i6o ko4i dru8i 2B2k1i
ko4i su om21a6i v2:1i;ino rasuAivan42 i kon>2n1ra>i4u. 0a1o su s2 ov2 mas1i 7ravi62
i@u@21no 7a<64ivo i sa o8romnim 7o@navan42m 7rirod2 5i64a. 05o8 1o8a sav21u42m. da
niko na svo4u ruku n2 7oku:ava da i@aA2 i@ 126a 7osr2ds1vom mas1i ko4u 42 sam na;inio.
(koro sam na 42dnom sa41u 7rona:ao r2>271 @a s7rav64an42 v2:1i;i42 mas1i @a 6212n42 i
moram 7ri@na1i. 5io sam @8ranu1. Na n42mu s2 na6a@i6o 1rina2s1 5i64aka od ko4i9 42 svaka
5i6a o1rovni4a od 7r2d9odn2. Da s2 i@ra@im s6ikovi1o. 1a mas1 5i u5i6a i kon4a a o ;ov2ku
i da n2 8ovorimo. (9va1i12. u6o8a mas1i 42 samo da 7omo8n2 o7u:1an4u. a n2 da i@a@ov2
as1ra6nu 7ro42k>i4u. #ko6iko n2 7os2du4212 do5ru kon>2n1ra>i4u i vi@u26i@a>i4u. ni:1a vam
n232 7omo3i. N2k2 od ovi9 mas1i sa na:i9 7ros1ora su svo42vr2m2no 5i62 7odvr8nu12
92mi4sko4 ana6i@i u 0a8r25u ko4a 42 7oka@a6a da su s2 on2 na4;2:32 sas1o4a62 i@ svin4sk2
mas1i. kono7642 i 72726a od i@8or26o8 drv21a. v2rova1no 72726a sa o8n4is1a. "o6iko sam
u7o@na1 12 ana6i@2 su vr:2n2 7r2 dru8o8 sv21sko8 ra1a kada 92mi4a ni42 5i6a 5a: na7r2dna
i sasvim 42 mo8u32 da 5i sa dan:n4om 129no6o8i4om 7rona:6i 4o: :1o :1a. Ov2 7oda1k2
navodi i P."2m7. ko4a s2 svo42vr2m2no 5avi6a 7odru;42m a6kana.
"o6iko 8od 7ri;a6i o ovom2. mo4a sa@nan4a 8ovor2 da su i@6as>i i@ 126a na 12ri1ori4i
a6kana u 7ro:6im vr2m2nima. 7omo3u v2:1i;i4i9 mas1i @a 6212n42. 5i6i v2oma r21ki.
"ako s2 sma1ra6o da su v2:1i>2 i v2:>i. 5i6i i@a5rani od s1ran2 Fvi:i9 si6aG a svo42
s7oso5nos1i i @nan42 7rimi6i ini>i4a>i4om i6i roA2n42m. 5i6o 42 sasvim norma6no i
o;2kivano da oni ovu s7oso5nos1 s1i;u u 1im 1r2nu>ima.V2oma r21ko. 7omo3u ko6a s2
7ada6o u 1rans. i 1o ma9om na 12ri1ori4i is1o>n2 (r5i42. kada su ko62k1ivn2 sv21kovin2 5i62
u 7i1an4u.
Tokom is1ra@ivan4a 21no6o8a. 7oka@a6o s2 da sv2 ov2 oso52 ko42 koris12 129nik2
i@6aska i@ 126a u svo4o4 7raksi. 52@ ra@6ik2. ras7o@na4u dv2 vrs12 ri1ua6no8 1ransa. Prva
vrs1a 7odra@um2va. s1an42 1okom ko8a 42 oso5a sv2sna s1vari ko42 s2 d2:ava4u oko n42.
dok dru8a uk64u;u42 7o17uni 1ransa. u kom2 oso5a n2 os23a nikakav kon1ak1 sa svo4im
126om i oko6inom. O5a ova s1an4a sma1ra4u s2 7od42dnako vr2dnim. 12 s2 @ak64u;u42 da i
42dno i dru8o s1an42 mo8u 5i1i iskori:32ni @a o5av64an42 is1i9 F7os6ovaG. 52@ ra@6ik2.
/no8ima 32 ova4 7rvi na;in 1ransa i@862da1i kao o5i;no ma:1ar2n42. a6i u osnovi 1o n2
mora da 5ud2 1ako. /o<da nam na45o642 o54a:n42n42 ovakvo8 s9va1an4a. 7ru<a
savr2m2na 9i7no@a. (vi 9i7no1i@2ri sma1ra4u da 7os1o42 n2ko6iko nivoa 9i7no1i;ko8
1ransa. 42dino s2 n2 s6a@u oko 5ro4a nivoa is1i9. N2ki 1vrd2 da i9 ima 1ri. n2ki 721 a dru8i
7ak do6a@2 do >iBr2 od d2v21 nivoa. R2a6no 862dano. 1o ni42 ni 5i1no. naro;i1o kod 1ako
os2164iv9 s1vari 8d2 42 12:ko 7os1avi1i 4asn2 8rani>2. (u:1ina 86asi. nivoi 9i7no1i>ko8
1ransa 7os1o42. Na 7rim2r. u@mimo da i9 ima 1ri. i da su oni 2kviva62n1ni mo<danim
1a6asima. Po 1o4 6o8i>i 521a 1a6asi 5i o@na;ava6i sv2sno s1an42. a6Ba 1a6asi 7o17unu
o7u:12nos1 i u6a@ak u 7rvi nivo 1ransa. na6ik na mas1an42. 121a 1a6asi n2ki du564i nivo
ovo8 Fmas1an4aG. mada 7o m2ni 5a: oni 7r2ds1av64a4u 7rvu vrs1u 1ransa 42r 42 1o vr2m2
kada oso5a ni:1a n2 @ami:64a a s6ik2 idu sam2 7o7u1 sna. dok s2 sv2snos1 @adr<ava. i na
kra4u d261a 1a6asi. na4du5642 s1an42 9i7no1i;ko8 1ransa. 2kviva62n1no du5okom snu. kada
$)
oso5a ni42 sv2sna nikakvi9 d2:avan4a oko s252. :1o nas dovodi do @ak64u;ka da ova4
nivo mo<2 da 7r2ds1av64a dru8u vrs1u 1ransa dr2vni9 v2:1i>a.
Da 5i nam s1vari 7os1a62 4o: 4asni42. da32mo s62d23i 7rim2r. 0amis6imo da s12
7o<2626i da i@A212 i@ 126a. (m2s1i6i s12 s2 udo5no i o7us1i6i. Ako <26i12 da Fi@ad4212G.
mora12 da @a7o;n212 7ro>2s vi@u26i@a>i42. ko4i 32 vas na kra4u i@v2s1i i@ 126a. N2ka
7r2d7os1avimo da @ami:64a12 kako 621i12 kro@ o56ak2. #ko6iko us7212 da odr@i12
kon>2n1ra>i4u. kro@ n2ko6iko minu1a u3i3212 u a6Ba s1an42. i32 vam 7ri4a1no. a6i s12 i
da642 sv2sni svo42 oko6in2 i svo8 126a. Ako nas1avi12 sa ovom vi@u26i@a>i4om. n2
om21ano. kro@ d2s21?721na2s1 minu1a u6a@i12 u 121a @onu i 7rim23u4212 da man42
Fos23a12G svo4u oko6inu. Do ovo8 nivoa do6a@2 8o1ovo svi. /2d4u1im. ako i da642
us72va12 da odr<i12 kon>2n1ra>i4u. kro@ 1rid2s21?;21rd2s21 minu1a mo<dani 1a6asi s2
m2n4a4u i vi @a7ada12 u d261a s1an42. (ada 5ukva6no 621i12 kro@ o56ak2. sv2sni da vam 42
126o da62ko. 0na;i do 1ransa 42 do:6o v23 na 7o;21ku a 42dino :1o s2 m2n4a6o 42s12 va:2
os23an42 7ros1ora i Bi@i;ko8 126a. 0na;i 7ro562m su 5i6a ;u6a ko42 42 1r25a6o Fi@k64u;i1iG.
0a1o n2 1r25a 7ravi1i kva6i1a1ivn2 ra@6ik2 i@m2d4u 7rv2 i dru82 vrs12 1ransa. kod dr2vni9
v2:1i>a 42r on2 sam2 1o n2 ;in2.
Pos1i3i sv2 ovo. ni42 nara;i1o 12:ko. a6i vid21i 7ravu Fs6ikuG 42s12. Na: um. kod 5i6o
ko8 nivoa 1ransa. mo<2 da s2 7oi8ra s nama i do@vo6i na:2m 28u da s2 um2:a. Po:1o mi
42smo u s1an4u na6ik na san. imamo is12 mo8u>nos1i kao i u snu. 1o 42s1 mo@2mo m2n4a1i
da1u Fr2a6nos1G i sami 7ro42k1ova1i s6ik2. ko42 n2sv2sno 7r2d7os1av64amo da 32mo vid21i.
Da 5i smo i@5286i ovo 7o1r25no 42 da 5ud2mo 7o17uno n27ris1rasni i da nam um 5ud2
skon>2n1risan u 7o17unos1i. n2 do@vo64ava4u3i dru8im mis6ima da 7rodru u 1r2nu1ku kada
s2 kr232mo ka na:2m odr2di:1u. To um2 da 5ud2 v2oma 12:ko. a6i s9va1i12 1o kao n2ku
s7or1sku dis>i76inu. ko4u 1r2nira12 svakodn2vno n2 5i 6i 7os1i86i svo4 maksimum.
/no8i od vas. ko4i <262 da s2 vi:2 inBormi:u o ovo4 12mi. mo8u 7rona3i masu kn4i8a
od ra@6i;i1i9 au1ora. i s9va1i1i da s2 oni u svo4im i@6a8an4ima ra@i6a@2 oko mno8i9
7i1an4a. To n2 1r25a da vas @5uni. (1varno 42 12:ko u1vrdi1i a7so6u1nu is1inu oko ovo8
B2nom2na. Prva s1var oko ko42 7os1o42 7od262 mi:62n4a. 42s12 kako uo7s12 na@va1i ova4
B2nom2n. N2ki 8a na@iva4u s1arim oku61nim im2nom Fas1ra6na 7ro42k>i4aG. dru8i 7ak
koris12 an1ro7o6oski 12rmin F1ransG. a mod2rna 7ara7si9o6o8i4a OOEDou1 oB 5odC
2P72ri2n>2E. TakoA2 7os1o42 mno8o5ro4n2 ras7rav2 o ra@6i;i1im vrs1ama 7ro42k1ovan4a.
nivoima 1ransa i i@862du as1ra6no8 126a. Da 6i s2 vid2 ;akr2D7o Indi4skom v2rovan4u
2n2r821ski >2n1ri 7r2ko ko4i9 126o a7sor5u42 i o17u:1a 2n2r8i4uE i6i n2. da 6i 7os1o4i
F7u7;ana vr7>aG Dsr25rna ni1 ko4a 7ov2@u42 Bi@i>ko i as1ra6no 126oE i6i n2. i 1ako da642.
(v2 42 ovo u su:1ini n25i1no. 42r ako 7o862damo ono oko ;28a s2 svi s6a@u. do6a@imo do
@ak64u;ka da 7ro42k>i4a 7os1o4i i da 42 r2a6na. a 1o 42 ono :1o 42 nama va<no. Nakon
du<28 7rak1ikovan4a. v2rova1no 32 12 i vi sami i@n21i n2k2 @ak64u;k2 12 i@kris1a6isa1i svo4
7o862d na ovu 7o4avu.
#ko6iko sin121i@u42mo mi:642n4a mno8i9 au1ora i 7a<64ivo 7ro;i1amo ka@ivan4a
7rak1ikana1a. mo<2mo na7ravi1i 7od26u ko4a s2 odnosi na n2k2 od vrs1a 7ro42k>i4a ko42
oso52 mo8u do<iv21i. 05o8 n2dos1a1ka 5o64i9 12rmina ko4i 5i o7isa6i da1o s1an42
koris1imo v23 7os1o4232 a oni su s62d23i L
1./2n1a6na 7ro42k>i4a
2.As1ra6na 7ro42k>i4a
3.E12ri>na 7ro42k>i4a
$1
Pod m2n1a6nom. 7odra@um2vamo onu vrs1u 7ro42k1ovan4a. ko4a s2 vr:i i@ s1an4a
F6u>idno8 snaG i6i 7ak 5udno8 s1an4a. 12 kada oso5a 7o17uno sv2sno krs1ari 7o svo4im
unu1rasn4im 76anovima n2 i@6a@23i van 126a. To 42 n2:1o na6ik na u6a@ak u n2ki sim5o6 i6i
1aro1 kar1u.
As1ra6na 7ro42k>i4a 5i 7o 1o4 6o8i>i 7r2ds1av64a6a s1varni i@6a@ak i@ 126a. 12 5oravak u
7ara626no4 dim2n@i4i i6i n2kom od dru8i9 sv21ova. sr2dn42m. 8orn42m i6i don42m. Tokom
ov2 7ro42k>i42 oso5a mo<2 da 621i. 7ro6a@i kro@ @idov2 a6i i 7rov2rava n42nu
v2rodos1o4nos1. 7osma1ra4u3i ko 42 u sus2dno4 7ros1ori4i. ko6iko ima sa1i. i s6i;no.
E12ri;na 7ro42k>i4a. 7r2ds1av64a i@m2:1an42 ;i1avo8 2n2r821sko8 126a ;ov2ka. Ona ima
12<inu i 8us1inu. # 1r2nu>ima 1akvo8 7ro42k1ovan4a oso5a n2 mo<2 da 621i i 7ro6a@i kro@
@idov2. mada 4o4 42 omo8u32no 7om2ran42 6ak:i9 7r2dm21a. 7osma1ran42 svo4i9
2n2r821ski9 kana6a i ;akri. 7a ;ak mo<2 7os1a1i vid64iva @a dru82 7osma1ra>2.
In12r2san1no 42 da 1okom n42 mo<212 svo4om vo64om. 7rom2ni1i svo4 i@862d. kako
129nikom 5uA2n4a 2n2r821ski9 >2n1ara 1ako I mani7u6a>i4om sadr<a4a n2sv2sno8. s2nk2 I
s6i:no. (ama 212ri;na 7ro42k>i4a 42 v2oma @a912vna i o7asna 7o va:2 Bi@i;ko 126o. (vaka
7ovr2da i6i 2n2r821ski dis5a6ans nas1ao i@ ra@nora@ni9 ra@6o8a. 7r2nosi s2 na vas2 Bi@i;ko
126o i mo<2 7roi@v2s1i ra@n2 vrs12 o5o642n4a. R2a6no 862dano. 212ri;na 7ro42k>i4a. n2ma
n2ku v26iku vr2dnos1. 42r vam 42 kr21an42 o8rani;2no a sv2 s1o mo<212 da uradi12
7omo3u n42 mo<212 i 7u12m as1ra6n2 ko4a 42 mno8o 52@52dni4a.
Ovim i@6a8an42m. na;26i smo 4o: 42dnu 12mu. oko ko42 s2 n2 5i9 @adr<avao mno8o. a
ko4a 86asi. ko6iko F126aG ima 42dna oso5a. Ovd2 1akoA2 7os1o42 mno82 7o62mik2. 12
32mo 7oku:a1i da kra4n42 u7ros1imo s1vari i damo n2k2 od8ovor2 u kra1kim >r1ama ko4i
5i 1r25a6o da 7r2ds1av64a4u ono oko ;28a s2 v23ina 6au1ora ov2 12ma1ik2 s6a<2.

R2>imo 7rvo da svaki ;ov2k 7os2du42 Bi@i;ko 126o. ko42 42 ma12ri4a6no. 0a1im n2:1o
man42 8us1in2 s62di 212ri;no. ko42 s2 sas1o4i od akum7uk1urni9 kana6a. 2n2r821ski9
>2n1ara i.1.d. Pos62 n428a id2 as1ra6no 126o ko42 42 4os r2A2. 1akoA2 2n2r821sk2 7rirod2. s
1im :1o ono u sus1ini 7r2ds1av64a Fs4a4G 212ri;no8 126a. n2s1o 7o7u1 aur2. Na kra4u
7r27o@na42mo m2n1a6no 126o i6i um. N2ko 1vrdi da 42 ono u su:1ini du:a i da ni42
ma12ri4a6no. Da @ak64u;imo. kada 7ro42k1u4212 m2n1a6no 126o vi 7ro42k1u4212 samo um.
kada s2 7ro42k1u4212 as1ra6no. i@6a@2 i um i d2o 2n2r821sko8 126a?as1ra6no 126o. na kra4u
7ri 7ro42k>i4i 212ri;no8 126a i@nosi12 sa so5om um. as1ra6no i kom7621no 2n2r821sko 126o .
"od ov2 7os62dn42 7ro42k>i42. vas2 Bi@i;ko 126o 7ada u komu. 12 42 @a1o 42 ova vrs1a
7ro42k1ovan4a doda1no o7asna. Po42dini au1ori 1vrd2 da s2 64udsko 2n2r821sko 126o sas1o4i
i@ ni@a ra@6i>i1i9 omo1a>a. ;i4i 5ro4 varira. od au1ora do au1ora. a6i 1o ni42 12ma ovo8 d26a
7a 32mo 42 7r2sko;i1i.
Iskus1va mno8i9. 8ovor2 da s1vari uv2k 1r25a 7o42dnos1avni1i i koris1i1i i9 onako. kako
42 nama na46aks2 i na47ri4a1ni42. 05o8 ovo8a 4a 1o76o 7r27oru;u42m ova4 s1ari mod26. sa
dva nivoa 1ransa. ko4a sam. nadam s2. dovo64no do5ro o5i4asnio. 0na;i su:1ina 42 da s2
radi o is1o4 F7o4aviG. a 42dina ra@6ika s2 sas1o4i u 72r>27>i4i s7o64no8 okru@2n4a.
V2rova1no 32 oni. ko4i su man42 u7o@na1i sa 12ma1ikom v2:1i;ar2n4a. 7os1avi1i 7i1an42
@as1o v2:1i>2 i@6a@2 i@ 126a i kuda on2 1o idu. Prvo :1o s2 mora ra@4asni1i 42s12 7oiman42
as1ra6n2 ravni u dr2vnom v2:1i;ar2n4u. As1ra6ni sv21. na 8o1ovo ;i1avo4 12ri1ori4i
>2n1ra6no8 a6kana s2 d26i na 8orn4i. sr2dn4i i don4i sv21. "ako n2 5i doda1no
kom76ikova6i s1vari i i@nosi6i mi:642n4a dru8i9 au1ora. 12 1uma;i6i as1ra6ni sv21 7r2ko
$2
Bormu62 121ra8rama1ona i6i 21ira. @adr<a32mo s2 na ovo4 Fnarodno4G 1a;ki 862dis1a. ko4a
i7ak @adovo64ava i dana:n42 kri12ri4um2. As1ra6 32mo s9va1i1i kao ok2an 2nr8i42. ko4i
7ro<ima sv2. Pr2d7os1avi32mo da 42 on ra@6i;i12 8us1in2. da su mu 8orn4i d26ovi r2Ai a
don4i 8u:3i 12 samim 1im 56ii4ama ko4ima na: 28o da42
vi@u26nu Bormu. "ako su nas1a62 12 Br2kB2n>i42. 1o n2 @namo. N2ko 1vrdi da su i9 s1vori6i
64udi. a n2ko 5o8ovi. i6o kako 5i6o. on2 7os1o42 a n2k2 od n4i9 ima4u svo4u v6as1i1u
sv2s1 :1o i9 ;ini 5i3ima. dodu:2 n2 ma12ri4a6nim i6i ma12ri4a6nim a6i mno8o r2A28
sas1ava. (avr2m2na 7ra7si9o6o8i4a 42 us726a svo4im os2164ivim ins1rum2n1ima da
d212k1u42 n2ka od 1i9 5i3a 7a ;ak i da i9 snimi. N2ka od 1i9 5i3a su s1anovni>i ovi9
sv21ova ko42 smo ma6o 7r2 7om2nu6i. 7a 7o862da4mo onda ma6o 5o642 kako 1o oni
i@862da4u.
Gorn4i sv21. mo<2 s2 s6o5odno r23i. nikada ni42 7r212rano @animao a6kansk2 v2:1i>2.
1ako da su 562di 7oda>i o n428ovim s1anovni>ima @a ko42 s2 suman4a da uo7:12 7os1o42
i6i 7r2>i@ni42 r2;2no da su r2a6ni 2n1i121i u 7i1anu. N2ki oku61is1i ova4 sv21 7osma1ra4u
kao dom ar921i7ski9 Bormi i 64udski9 misaoni9 1vor2vina.
(r2dn4i sv21. 7r2ds1av64a du76ika1 na:28 sv21a. sa 1om ra@6ikom :1o kada s2 na6a@i12 u
n42mu vi mo<212 vid21i i dru82 s1anovnik2 na:2 ravni u ko42 s7ada4u. du9ovi 7oko4nika.
du9ovi 7rirod2. d2moni. 5o<ans1va i dru8i 2n1i121i s6i;n2 7rirod2. ko4i s2 na6a@2 na
ra@nim nivoima 2vo6u>ion2 62s1vi>2. 0na;i i@621i u Fova4 sv21G. ma9om su s6u<i6i
v2:1i>ama da s1u72 u kon1ak1 sa ovim 5i3ima. a6i i da s2 sam2 sas1anu. van o;i4u
4avnos1i. u una7r2d do8ovor2no vr2m2 i na v23 do8ovor2nom m2s1u. Ovo 42 u42dno 5io i
na47os232ni4i sv21. N2ki au1ori 1vrd2 da su s1anovni>i ovo8 sv21a u1isnu12 mi1sk2
kr2a1ur2. nas1a62 7osr2ds1vom narodni9 v2rovan4a. ko42 as1ra6 7am1i i r27roduku42 7o7u1
Bi6msk2 1rak2. Ovo nas vra3a na s1aru di62mu 1i7a. da 6i su 5o8ovi s1vori6i 64ud2 i6i 64udi
5o8ov2K # su:1ini 1o 42 n25i1no. a ono :1o 42 va<no 42s12 da s2 svi s6ai da nisu samo 7uki 9o6o8rami.
Dok n2 sa@namo kako 42 sv2 7o;26o. 7oro3i32 4o: mno8o vr2m2na.

Don4i sv21. 7o v2:1i>ama 7r2ds1av64a 4o: 42dno 7r25iva6is12 V26ik2 /a4k2 i ro8a1o8
o8a. odnosno n4i9ovi9 as72ka1a. V26ik2 ma4k2 kao ma4k2 @2m642. usnu62 v2821a>i42?
o8in42 smr1i i ro8a1o8 o8a kao 5o8a mr1vi9. @a ra@6iku od n4i9ovi9 as72ka1a i@ sr2d428
sv21a. a6i i dom 7a1u64aka. mudri9 @mi4a. d2mona. du9ova ;uvara 56a8a i rudni9
5o8a1s1ava I naravno 7oko4nika. Naim2 7od@2mni sv21 s2 kod 8o1ovo svi9 naroda sma1rao
7r25iva6i:12m umr6i9. On 42 42dnom r2;4u 7r2nas1an42n svakakvim 5i3ima i 5o<ans1vima a
u n42mu sv2 vrvi od <ivo1a. On s2 ni u kom s6u;a4u n2 mo<2 dov2s1i u v2@u sa
9ri:3anskim 7ak6om. Narod 1a4 sv21 nikada ni42 @ami:64ao kao n2ko mra;no i o7asno
m2s1o v23 kao n2ku vrs1u 627o8 kra4o6ika ko8a o5as4ava n2ko dru8o (un>2. (un>2 i@
7od@2mno8 sv21a. O svim ovim 5i3ima 8ovori32mo n2s1o kasni42 u 86avi 7osv232no4
n4ima. Tr25a 4o: r23i da s2 7od 7o4mom 7od@2mno8 sv21a. 7odra@um2va4u 723in2. 4am2.
12 na7us12na rudarska okna a6i i sv2 vrs12 voda. r2ka. 42@2ra. 5ara. mo;vara i s6i;no.
(va 1ri sv21a. 7r2ds1av64a4u 7r2 sv28a. 1ri 7rav>a kr21an4a. (vaki od n4i9 nudi nam n2k2
nov2 sadr<a42. a @a ko4i od n4i9 32mo s2 od6u;i1i @avisi. kako od na:i9 6i;ni9 aBini121a
1ako i od konkr21ni9 s1vari ko42 <26imo da uradimo. Ja 7o n2kom n2 7isanom 7ravi6u.
svakom 7r27oru;u42m da svo4a iskus1va @a7o;n2 is7i1ivan42m 8orn428 sv21a. 12 da s2 u
$3
n42mu @adr<i n2ko vr2m2. dok n2 sav6ada osnovn2 129nik2 @a:1i12. kr21an4a 52@ u7o1252
mi:i3a i 7ro42k1ovan4a svo42 vo642 na oko6inu. N2ka on 5ud2 n2ka vrs1a 7o6i8ona @a
v2<5u. T2k nakon :1o 42 sv2 ovo sav6adano. mo<2 s2 7r23i na i@6ask2 u Fsr2dn4i sv21G.
8d2 su susr21i sa r2a6nim 5i3ima. mno8o v2rova1ni4i. N2ka od n4i9 mo8u 5i1i
n27ri4a1264ski ras7o6o<2na. :1o n2 1r25a da vas u samom s1ar1u od5i42. a n2ka kra4n42
do5ronam2rna. Nakon :1o s12kn212 vi:2 iskus1ava. naro;i1o u in12rak>i4i sa 2n1i121ima.
mo<212 kr2nu1i u F7od@2mni sv21G. ko4i >2 svakako 5u4a1i od @ivo1a a samim 1im i
7onudi1i na4vis2 kva6i121ni9 sadr<a4a.
Pr2 n28o :1o 7r2d42mo na 7rak1i;an d2o. o5i4asni32mo ma6o vi:2 7o4mov2 ko42 smo
ma6o7r2 7om2nu6i. Prvi 42 @a:1i1a. O n4o4 1r25a ra@mi:64a1i i 7r2 n28o :1o s2 i@aA2 i@ 126a.
Go1ovo na ;i1avo4 76an21i. unu1ar ra@ni9 vrs1a ma8i4ski9 sis12ma. kro@ v2kov2. osnovno
sr2ds1vo @a:1i12 7r2ds1av64a ma8i4ski kru8. Pos1o42 ra@ni na;ini kr2iran4a ma8i4sko8
kru8a a6i su svakako na47o@na1i42 m21od2 u>r1avan4a i Fo1varan4aG is1o8 na ri1ua6ni
na;in. /i ovd2 n232mo 8ovori1i o n4ima. 42r s2 oni n2 1i;u a6kansko8 1radi>iona6no8
v2:1i;ar2n4a. a6kansko v2:1i;ar2n42 7o@na42. mno82 vrs12 @a:1i1ni9 kru8ova. kao :1o
32mo vid21i n2:1o kasni42. a6i s2 o52@52Aivan42 126a 7ri6ikom i@6aska i@ n428a. vr:i u
su:1ini na sv28a dva na;ina.
Na4osnovni4i na;in 42 7os1av64an4a s2;iva i@nad 86av2. uko6iko i@6a@ak vr:i12 sami i
52@ 7risus1va n2k2 dru82 oso52. Ako 42 n2ko 7risu1an. onda 42 on o5i;no @adu<2n da
m6a1ara 5i6o no<2m. 5i6o kosom. 1ik i@nad va:28 126a. /2Au1im. kako 42 a6kansko
v2:1i;ar2n42. 7o svo4 7ri6i>i vi:2 individua6na s1var. 1ako s2 s1vara 7o1r25a da v2:1i>a i6i
v2:1a> sami s25i o52@52d2 @a:1i1no sr2ds1vo. To sr2ds1vo mo<2 5i1i 5i6o ko4i no< i6i
5ri1va. ko4i 7o n2kom 7ravi6u 1r25a da ima4u >rn2 kori>2. Na45o642 42 ako s2 radi o
Fkus1uriG. 7os25no 7ri7r2m642nom i 7osv232nom ma8i4skom no2o o7is ovo8
7ro>2sa da32mo kasni42E. N2k2 v2:1i>2. 7r2 n28o 6i i@aAu i@ 126a. ur2om no<@a. na7rav2 kru8 u va@du9u. oko kr2v21a i 7o1om
8a 7o6o@2 7okra4 s252 sa o:1ri>om 7r2ma 8or2. /oram da 7ri@nam. da sam imao 7ri6ik2
da 862dam 42dno8 v2:>a. kako ma8i4ski kru8 oko s252 is7isu42 s2kirom. da 5i 7o1om
na7us1io 126o s1o423i u n428ovom >2n1ru. (>2na 42 5i6a Bas>inan1na. T26o mu s2 1r2s6o a
o;i su s2 42dnos1avno u8asi62. Tako 42 5i6o sv2 do n428ovo8 7ovra1ka nakon d2s21ak
minu1a. Osnovna id24a ovakv2 @a:1i12 42s12 da vas2 126o 5ud2 52@52dno dok vi nis12 u
n42mu. od s1ran2 ra@ni9 vrs1a rado@na6i9. @a1im n27ri4a1264ski ras7o6o<2ni9 2n1i121a i na
kra4u oni9 ko4i 5i ova4 1r2nu1ak n2 mo3i Bi@i;ko8 126a iskoris1i6i da uAu u n428a i6i 8a ;ak
7ovr2d2. Po n2kim mo4im 6i>nim sa@nan4ima 7os1o42 v2:1i>2 ko42 u svr9u @as1i12 koris12
n2s1o na6ik na Bami6i4ar2 i@ @a7adno8 v2:1i;ars1va. To su 2n1i121i na6ik na <ivo1in42 ko42
on2 os1av64a4u kra4 s252. kako 5i im :1i1i6i 126o dok su on2 van n428a. Por2d ovi9 m21oda
@a:1i12. koris12 s2 i ra@n2 vrs12 ama46i4a. ko42 s2 nos2 u 1r2nu1ku na7u:1an4a 126a.
Nakon :1o s12 s2 o52@52di6i i na7us1i6i 126o. 7rva s1var sa ko4om 3212 s2 susr2s1i 42s12
o12<ano kr21an42. Ra@6o8 ovom2 42 ;in42ni>a da vi vi:2 nis12 u svom Bi@i;kom 126u i da
s62ds1v2no 1om2 n2 mo<212 koris1i1i mi:i32 kako 5i os1vari6i 7okr212. Ova4 7ro562m s2
o1k6an4a v2oma 5r@o 42r 42dino :1o 1r25a uradi1i 42s12 navi3i s2 da svo4im 7okr21ima
u7rav64a12 7osr2ds1vom svo4i9 mis6i. odnosno vo64om. 0na;i dovo64no 42 7o<2621i. na
7rim2r. da s2 i@di8n212 u vis. i vi 32 12 s2 7odi3i. Ako <26i12 da 7om2ri12 ruku. mora3212
1o da @a<26i12 i ona 32 s2 7om2ri1i u <2642nom 7rav>u. (9va1i12 vi s12 kao d212 ko42 u;i da
9oda. Nakon n2ko8 vr2m2na. 7okr212 32 12 ;ini1i 7o17uno n2sv2sno. kao :1o 1o radi12
$$
dok s12 u Bi@i;kom 126u. s21i12 s2 da s12 i 9odan42 n2kada u;i6i. V23 ovim 7os1u7>ima. mi
uv2<5avamo. 42dnu v2oma o@5i64nu v2:1inu. ko4u smo ma6o 7r2 s7om2nu6i 7od na@ivom
F7ro42k>i4a vo642 na oko6inuG.
"ako 42 as1ra6na ravan 42dna. 7o sv2mu sud23i. 7ra@na Bi6mska 1raka. unu1ar ko42 su
u1isnu12 64udsk2 mis6i. 7r2 sv28a. sasvim 42 4asno da i mi ovo sa@nan42 mo<2mo
iskoris1i1i u na:u koris1. 0na;i. kada s2 naA2mo u ovom sv27ro<ima4u32m moru 2n2r8i42.
sna8om na:2 vo642. a6i i v6as1i1om 2n2r8i4om mi mo<2mo m2n4a1i 1r2nu1nu Fr2a6nos1G
na:28 okru<2n4a. Ovo 32 5i1i 7r2sudno. uko6iko 7o<26imo da i@v2d2mo n2ki ri1ua6 i6i s2
7ak od5ranimo od na7ada n27ri4a1264ski ras7o6o<2no8 2n1i121a.
To 42 dru8i nivo @a:1i12 i6i 7r2>i@ni42 r2;2no samood5rana. Evo kako s2 1o radi. Prvo
na :1a 1r25a da o5ra1imo 7a<n4u kada susr21n2mo n2ki 2n1i121. 42s12 da 6i 42 on 7ri4a1264ski
ras7o6o<2n. Ako mis6i12 da 32 12 1o @ak64u;i1i samo i@ 7osma1ran4a is1o8. vara12 s2. Po
n2kom n2 7isanom 7ravi6u oni ko4i 9o32 da naud2 o5i;no i@862da4u n4627:2 i6i
na4n2vini42. Ono :1o 1r25a12 da uradi12 42s12 da i9 12s1ira12 7omo>u n2ko8. vama dra8o8.
sim5o6a @a:1i12. 0na;i n2ko mo<2 u va@du9u da is>r1a krs1. n2ko 72n1a8ram. 6a5ris.
1risk26on. svas1iku i6i :1a 8od on sma1ra dovo64no do5rim. "ako 1o ;ini12 svo4om vo64om.
on 32 s2 u1isnu1i u as1ra6 i ono :1o s12 na>r1a6i 7okr21ima rukom. 7o4avi32 s2 u va@du9u
625d2>i 7o7u1 n2onsk2 r2k6am2. #ko6iko 2n1i121 n2 7o528n2 i6i n2 n2s1an2. mo<212 s1u7i1i
u in12rak>i4u sa n4im2. /2Au1im. ako doA2 do 5or52. na4v2rova1ni42 3212 s2 kao 7o;21nik
u76a:i1i i u d26i3u s2kund2 vra1i1i u 126o. 7o17uno n2sv2sno. "asni42 vi mo@212 od8ovori1i
kon1rana7adom 1ako :1o 3212 na7ada;a 8aAa1i va1r2nim i6i 262k1ri;nim ku86ama. 8oru3im
72n1a8ramima i6i 42dnos1avno sno7ovima 2n2r8i42. Ovo 3212 ;ini1i svo4om vo64om. 1a
8od 7o<26i12. dovo64no 4ako i ;is1o. s1vori32 s2. N2 @a5oravi12 da vi i u as1ra6u. mo<212
na7ravi1i kru8 oko s252. sB2ru i6i 7ak ko>ku od o862da6a unu1ar ko42 32 12 5i1i 52@52dni.
#@ ma6o v2<52 i vo642. sv2 32 vam ovo 5i1i v2oma 6ako. R2a6no 862dano. na7adi u
as1ra6u su v2oma r21ki i kao 7o n2kom 7ravi6u 42dino ;28a s2 1r25a 7ri5o4ava1i 42su dru8i
64udi ko42 mo<212 sr2s1i. Ako n2 <26i12 da u6a@i12 u 5i6o kakv2 konB6ik12 42dnos1avno
7omis6i12 na svo42 126o i 5i3212 u n42mu.
0a kra4. r2>imo 4o: da s2 n2 125a 7r2vi:2 o7u:1a1i i os1a4a1i 7r2du8o u as1ra6no4 ravni.
0a 7o;21ak n2ka 1o 5ud2 7o sv28a n2ko6iko minu1a. Vr2m2nom 7ov23ava412 72riod a6i s2
1rudi12 da n2 7r2ma:i12 dvad2s21ak minu1a. #ko6iko s2 @a5oravi12 os23a3212 s2
is>r7642no. 52@vo64no i ima3212 sasvim vid64iv man4ak 2n2r8i42.

/ETODE #!A("A # TRAN(NO (TANJE
Da 5i s12 i@a:6i i@ 126a. mora 12 da 7os1i8n212 n2ko6iko s1vari. Prva s1var. ko4u ;2s1o
navod2 svi au1ori. 42s12 makar d26imi;na d27riva>i4a ;u6a. 0na;i 7o1r25no 42 da s2
@vu;no i@o6u4212. @a1vori12 o;i. o5u;212 udo5nu od23u. n2 @va3212 ni:1a. n2 dodiru4212
ni:1a. naA212 na4udo5ni4i 7o6o<a4 na n2kom 62<a4u i6i Bo1264i 6a8ano 7odi8n212
$'
kon>2n1ra>i4u. 7o17uno s2 umiri12 i na kra4u 7o;n212 da s2 o7u:1a12. Ni42 6o:2 s7om2nu1i
da s2 n2 1r25a 7r242s1i i6i na7i1i. n27osr2dno 7r2 7oku:a4a u6aska u as1ra6. N2ki 64udi
o6ak:ava4u s25i ov2 7ri7r2m2. 1ako :1o 7o7i4u 1a5621u @a smir2n42 i6i ;a:u 56a<28
a6ko9o6no8 7i3a. (v2 7r2ko ovo8a 42 7r212rano.
"ada s12 ovo 7os1i86i. kr23212 da o7u:1a12 svaki d2o va:28 126a. os6o5aAa12 s2 mi:i3n2
na721os1i i6i 7r2>i@ni42 r2;2no. os23a4a da 7os2du4212 Bi@i;ko 126o. Pr27oru;u42m vam da
o7u:1an42 kr2n212 od 86av2 7a 6a8ano 7r2ma s1o7a6ima. /o<212 s2 7o17omo3i ri1mi;nim
disan42m i6i 42dnos1avno du8im udisa42m i du8im i@disa42m. TakoA2 mo<212 na 7o;21ku
n2ko6iko 7u1a s128nu1i sv2 mi:i32 na svom 126u is1ovr2m2no. a 7o1om 7o;21i da i9
o7u:1a12. Ni42 6o:2 da ova4 7ro>2s 7ro7ra1i12 vi@u26i@a>i4om. 0amis6i 12 kako 42 va:2 126o
:u7642 i@nu1ra i kako 8a is7un4ava n2ki 12;an m21a6. 0a1im os21i12 i @amis6i 12 kako on
>uri i@ va:2 86av2. vra1a. 8rudi 62Aa. no8u i na kra4u s1o7a6a. Os21i12 kako va:2 126o
7os1a42 sv2 6ak:2 i 6ak:2.
Nakon ovo8a 7r26a@imo na dru8u s1var a 1o 42 vi@u26i@a>i4a ko4a dir2k1no u1i;2 da
i@A212 i@ 126a. Pr2 n28o :1o 1o uradi12. vi mora12 da umiri12 va: mo@ak i s7r2;i12 u7adan42
suvi:ni9 mis6i. Ovo mo<2 da 5ud2 v2oma 12:ko. a6i vr2m2nom i is1ra4nim 1r2nin8om.
n4i9ov 5ro4 s2 vid64ivo sman4u42. "ada s12 1o r2:i6i 7r26a@i12 na vi@u26i@a>i4u va:28 7u1a
Fna7o642G. /no8i koris12. @amis64an42 1un26a kro@ ko4i 7ro6a@2. >2vi ko4a i9 usisava.
vra1a ko4a o1vara4u i iska;u kro@ n49. a6i vam 4a 7r27oru;u42m 129niku 7omu3u ko42
mo<212 u3i u na4du5642 s1an42 1ransa. Da 5i s12 u o7s12 us6i u s1an42 1ransa 7o1r25no 42 da
vas mo@ak s1u7i u 1ako@vano a6Ba s1an42 12 da s2 va:i sr;ani o1ku>a4i s7us12 na minimum
:2@d2s21 o1ku>a4a u minu1i.

I@6a@ak i@ 126a. s6ika
#ko6iko s12 uradi6i sv2 7o125n2 7ri7r2m2. 7o;ni12 da @ami:64a12 kako 625di12 i@m2Au
o56aka. (252 n2 sm212 da 7osma1ra12 sa s1ran2. v23 mora12 da @amis6a12 kako dir2k1no
862da12 kro@ svo42 o;i. "ako i ovo um2 da 5ud2 12:ko u 7o;21ku. uv2:32mo
F7oma8a;aG. Dovo64no 42 da is7r2d s252 @amis6i12 n2ku n2o5i;nu i v26iku 71i>u.
Posma1a412 42 od 7o@adi i 7ra1i12 n42n 621. To 32 vam. dovo64no skr2nu1i mis6i sa s252. a
doda1na kon>2n1ra>i4a ko4u ova 71i>a @a912va. s7r2;i32 n27r2kidno u7adan42 n2
7o1r25ni9 mis6i. Do@vo6i12 71i>i da 621i. 8or2 do62. 62vo d2sno. a vi 42 7ra1i12 i n2
is7u:1a412 42 i@ vida. Ako vam ovo 7oA2 @a rukom. kro@ n2ki9 d2s21ak minu1a. mo<212
u3i u 7rvi nivo 1ransa. nas1avi12 6i. s62di dru8i 7a 1r23i i na kra4u ;21vr1i nivo. Po mom
iskus1vu. kod v23in2 64udi on nas1u7a nakon ;21rd2s21ak minu1a. Ova 129nika s7ada u
ka128ori4u F dir2k1no8 u6a@a u as1ra6G. @na;i i@ 5udno8 s1an4a. Ako od5a>imo dir2k1n2
129nik2 ko42 u s252 uk64u>u4u kori:32n42 5i64a. a u dana:n42 vr2m2 i ra@ni9
m2dikam2na1a. os1a42 nam 4o: 42dna vrs1a dir2k1no8 u6aska u as1ra6. u@ 7omo3
au1o9i7no1i;ko8 sna. /o<da ona na 7rvi 7o862d 6i;i da1u 129niku a6i 4a sma1ram da su
ra@6ik2 v2oma 2vid2n1n2. Evo 42dn2 1akv2 129nik2.
Na46aksi na;in da ov6ada12 au1o9i7no@om 42s12 da od212 kod 9i7no1i@2ra na n2ko6iko
s2ansi i do@vo6i12 mu da vas F7ro8ramiraG. N42mu 1r25a 627o o5i4asni1i :1a od n428a
o;2ku4212 i na6o<i1i mu da u 1u svr9u sas1avi 7ri8odan 12ks1 sa ko4im 32 vas uv2s1i u s1an42
$6
9i7no@2 i i@7ro8ramira1i. (av21u42m vam da u 12ks1u s1o4i r2;ini>aL F dok va:2 126o s7ava.
va: um 42 7o17uno 5udanG. #vodi u 9i7no@u 1r25a da 12;2 na s62d23i na;in L #v2k kada
ka<212. 42danO va:2 126o 32 7o;21i da s2 o7u:1aN uv2k kada ka<212 dvaO odu@232 vam s2
ruk2. no82. 1ru7Osr>2 7o;in42 da us7orava svo4 rad i vi 1on212 u san Oa6i vas um os1a42
5udan. I sv2 1ako. na7rim2r. do 5ro4a 721. Na kra4u. 7o1r25no 42 da vam da su82s1i4u da
@a5oravi12 ova4 12ks1 a u7am1i12 samo 5ro42v2 ko42 s12 ;u6i. a6i i da vam da :1a da ka<212 u
s25i da 5i s12 i@a:6i i@ s1an4a au1o9i7no@2. Ovo 42 7o1r25no 7onovi1i n2ko6iko 7u1a da 5i
da6o do5r2 r2@u61a12. Nakon ovo8a vi 42dnos1avno od212 ku3i. 628n212. o7us1i12 s2
n2ko6iko minu1a i u s25i 7o;n212 is1ovr2m2no da i@8ovara12 i vi@u26i@ira12 5ro42v2 od
42dan do 721. "ada s1i8n212 do 7os62dn428 5ro4a. s9va1i3212 da n2ma12 kon1ro6u nad 126om.
a6i s12 @a1o 7o17uno sv2sni sv28a oko s252. Por2d ovo8a mo8u32 42 da dir2k1no uA212 u
s1an42 sna. a6i ova4 7u1 7o17uno sv2sno i naA212 s2 u si1ua>i4i id2n1i>no4 6u>idnim snovima.
I@ 1akvo8 s1an4a 42 i@u@21no 6ako 7r23i u as1ra6. Dovo64no 42 da svo4om vo64om 1o 7o<26i12.
@amis6i12 n2:1o @8odno i 42dnos1avno i@621i12. To mo8u 5i1i vra1a kro@ ko4a 32 12 s2
@a62121i. 76anina sa ko42 32 12 sko;i1i i6i n2:1o dru8o @a:1a s2 od6u;i12 . Pos1o42 kn4i82 o
au1o9i7no@i ko42 vas vod2 kako da sami s252. korak 7o korak. uv2d212 u ovo s1an42. Ja
vam 12 7rim2r2 n23u navodi1i. 42r 7o m2ni n2 da4u @adovo64ava4u32 r2@u61a12. m2Au1im
ako vas in12r2su42 si8urno 32 12 v2oma 6ako 7rona>i n2ku kn4i8u ov2 12ma1ik2 u kn4i@ari.
Por2d dir2k1ni9 m21oda. i@6aska u as1ra6. 7os1o42 i indir2k1n2 m21od2 ko42 su dos1a
7o7u6arn2 42r @a912va4u man42 1ruda a6i ima4u 1u manu :1o n2 mo<2mo da i9 koris1imo
ono8 1r2nu1ka kada 1o 7o<26imo. J2dna od 1akvi9 42 m21oda kon1ro6isano8 sna. (va
mudros1 kod n42 42 da s2 osv2s1imo u 1oku sna i 7os1an2mo sv2sni da san4amo. #ko6iko
n2 7os2du42mo ovakvu oso5inu. odnosno uko6iko nam ni42 uroA2na. 7o1r25no 42 n2ko6iko
dana 12s1ira1i r2a6nos1. Na 7rim2r. :1o vis2 7u1a dn2vno. osvrn2mo s2 oko s252.
dodir2n2mo s1vari i ka<2mo s25i. F4a sam sada 5udan. ovo 42 r2a6nos1G. Nakon i@v2sno8
vr2m2na. na4;2:32 n2ko6iko dana. mi 7r2nosimo ovu. novos12;2nu naviku u san i u 1om
1r2nu1ku. kada uradimo 12s1iran42 12 i@8ovorimo 12ks1. 7os1a42mo sv2sni da F724@a<G oko
nas ni42 r2a6an i da mi u s1vari san4amo. Po:1o s2 na:2 126o u 1om 1r2nu1ku na6a@i u s1an4u
sna Dsman42ni sr;ani o1ku>a4i. ;u6a ods2;2na od ma12ri4a6no8 sv21aE. si1ua>i4a 42 id2a6na @a
7os1u7ak i@6aska i@ 126a. Dovo64no 42 da sko;i12 kro@ @id. @a621i12 s2 u drvo i6i 42dnos1avno
7o@26i12 4ako da i@aA212 i vi s12 van. Ova m21oda us72va 8o1ovo svima. (k6on sam da
v2ru42m. da 42dino 2n2r821ski s6a52 oso52 n2 mo8u ovom i6i 8or2 nav2d2nim m21odama
da i@aAu i@ 126a. #@rok ovom2 mo8u 5i1i 5o62s1. s1r2s i6i n2ki dru8i Bak1ori. ko42 i7ak
mo<2mo o1k6oni1i ra@nim m21odama. 5i6o od6askom kod 62kara 5i6o n2kim v2<5ama
2n2r821sko8 7un42n4a.

Nav2:32mo ovd2 4o: 42dnu m21odu. dir2k1no8 u6aska u as1ra6. ko4a s2 1i;2 5as v2:1i>a.
To 42 m21oda 621a u@ 7omo3 du9a 7oma8a;a i6i ma8i4sko8 7r2dm21a. Ovako 7os1u7a4u
iskusni42 v2:1i>2. 42r 42 ovakvim ;inom mno8o o6ak:an sam u6a@ak u as1ra6. Osnovan
ra@6o8. o6ak:avan4a u6aska. sas1o4i s2 u 1om2. :1o su 1i du9ovi r2a6na as1ra6na 5i3a ko4a su
v23 u as1ra6u i6i r2a6ni ma8i4ski 7r2dm21i ko4i su 1akoA2 as1ra6ni sa 42dn2 s1ran2. dok su sa
dru82 na7un42ni s72>iBi>nim 2n2r8i4ama. Du9ov2 7oma8a>2 v2:1i>a na4;2:32 do5i4a na
7ok6on od s1ran2 vi:i9 as1ra6ni9 5i3a i6i i9 sama oda5ira?o@na;ava. uko6iko i9 42 sr26a
rani42 na n2kom od svo4i9 7u1ovan4a. TakoA2 mo<2 sama da i9 7ri@ov2 7o <264i i s1avi u
$*
s6u<5u. V2rova1no s12 v23 vid26i n28d2 i6i 7ro;i1a6i da su dr2vn2 v2:1i>2 viAan2 kako 6212
4a:u3i svin4u. 4ar>a. ma;ku. 7sa i6i n2ko8 d2mona. Pod 7o4mom Fd2monG
7odra@um2vamo an1ro7o6osku ka128ori4u ni@i9 na17rirodni9 5i3a 52@ 7rim2sa 9ri:3ansko8
1uma;2n4a is1i9.
!21 na sa5a1. s6ika

(6i;na 42 si1ua>i4a i kada 8ovorimo o ma8iskim 7r2dm21ima. Oni su 1akoA2 as1ra6ni i
;2s1o do5i42ni na 7ok6on nakon ini>i4a>i4a i6i komunika>i4a sa vi:im 5i3ima. (amim 1im
oni ima4u v23u vr2dnos1 i o5i;no 7os2du4u 4o: n2ku ma8i4sku oso5inu ko4a s2 koris1i u
as1ra6u. To su ma9om m216a. ra;vas1i :1a7. komad drv21a. ka@an i s6i;no. Ruska a5a
Ja8a. 7rika@ivana 42 kako 4a:i svin4u. a6i i 621i u ka@anu i6i 7ak na ku86i. "ada ima12 n2:1o
7o7u1 ovo8a. sv2 :1o vam 42 7o1r25no 42s12 da uradi12 7ri7r2m2. onako kako smo i9 da6i
na 7o;21ku. a @a1im u 1akvom s1an4u 7ri@ov212 svo8 du9a 7oma8a;a. u@4a:i12 8a i on 32
vas 5ukva6no Fi@;u7a1i i@ 126aG. Is1i 7os1u7ak s2 7rim2n4u42 kada s2 7oma<2mo
ma8i4skim 7r2dm21ima. T29nik2 ko42 smo nav26i ovd2. ima4u 42dnu @a42dni;ku oso5inu. a
1o 42 da vr2m2nom da4u sv2 5o642 r2@u61a12. 0na;i sv2 @avisi od vas sami9. 1o vi:2 radi12.
vi:23212 ima1i r2@u61a1a. P2riod ko4i vam 42 7o1r25an @a 7ri7r2m2 32 s2 sman4iva1i a 5r@ina
ko4om 32 12 i@6a@i1i i@ 126a 32 ras1i.
Na kra4u. o7i:imo 4o: 42dnu m21odu. dodu:2 u ori8ina6u m21odu m2n1a6n2 7ro42k>i42.
ko4a s2 danas v2oma ;2s1o koris1i u svr9u as1ra6no8 7ro42k1ovan4a. R2; 42 o 1ako@vanom
Fradu na s1a@iG ko8a ma9om koris12 ka5a6is1i 1okom svo4i9 F7u1ovan4aG 7o s1a@ama
drv21a <ivo1a. # n2:1o i@m2n42ni4o4 Bormi 1a m21oda 5i mo86a i@862da1i ovakoO
Pr2 n28o :1o s2 o7us1i12 i 7ri7r2mi12 @a i@6a@ak i@ 126a. u@m212 i na dik1aBonu i6i 5i6o
kom m2di4u @a sniman42 @vuka. i@dik1ira412 v23 una7r2d 7ri7r2m642ni 12ks1 ko4i 32 vam
8ovori1i kuda da id212 i :1a da ;ini12. T2ks1 ko4i 5ud212 s6i:a6i 1r25a da 7ro7ra1i12
vi@u26i@a>i4om. (252 n2 sm212 da 7osma1ra12 sa s1ran2 a svaki dodir. miris i ukus 1r25a da
os21i12 :1o r2a6is1i;ni42.
Na 7rim2rN 9oda: ko@4om s1a@om dok 1i v21ar 5i42 u 6i>2. Vidi: drv232 svuda oko s252 i
o56ak2 na n25u. u42: svo42 korak2. disan42O7o862da4 u s1o7a6aO7o862da4 u :ak2O
o7i7a4 koru drv21a i os21i 42Onas1avi da 9oda:OVidi: ku3u u da64iniOidi do n42O
7o862da4 u o56ak2O7o862da4 u :ak2Oos21i miris 1rav2Oos21i v21ar na 6i>u. Do:ao si do
ku32Oo1vori vra1a i 7o862da4 s6iku na @iduO7o1r;i i sko;i u n4uO
(am 12ks1 1r25a da 1ra42 od dvad2s21 do ;21rd2s21 minu1a. G62dan42 u :ak2 i6i s1o7a6a
ima @a Bunk>i4u da vas odr<ava u 7o1r25no4 kon>2n1ra>i4i kako s2 n2 5is12 i@8u5i6i i 7o;26i
s252 da @ami:64a12 sa s1ran2. V26iko Bina62 42 skok u s6iku i6i n2:1o s6i;no. To 42 1r2nu1ak
kada 1r25a da doA2 do odva4an4a od 126a. Ova 129nika mo<2 da s2 radi I u 7aru sa n2kim. s
1im :1o 32 42dna oso5a ;i1a1i 12ks1 a dru8a F9oda1i 7o s1a@iG.

$+
VET!"!J! A#AT!5ATR!B%T!

Ovd2 32mo s7om2nu1i n2k2 od na45i1ni4i9 a6a1a dr2vni9 v2:1i>a sa 7ros1ora >2n1ra6no8
a6kana. Nam2rno koris1im 12rmin F>2n1ra6ni a6kanG @a1o :1o na4v2>i 5ro4 7oda1aka
ko42 navodimo ovd2. vod2 7or2k6o. 7r2vas9odno od s1ran2 7isani9 i usm2ni9 i@vora.
v2@ani9 @a v2:1i>2 i v2:>2 sa 7ros1ora (r5i42. %rn2 Gor2. 42dno8 d26a osn2. J2r>28ovin2
i Jrva1sk2. Po1r25no 42 r23i da na ovim 7ros1orima. v2:1i;i4i a6a1i nisu svuda 5i6i is1i. v23
su s2 ra@6ikova6i od 42dno8 kra4a @2m642 do dru8o8. TakoA2 42 i svaka v2:1i>a 7os2dova6a
svo42 6i;n2 a6a12 ko42 42 sama 7ravi6a u @avisnos1i od 7o1r252 i6i 7o na6o8u vi:i9 si6a.
Ovakvi su s2 a6a1i ra@6ikova6i od v2:1i>2 do v:s1i>2. (vaka v2:1i>a 42. 7or2d Bi@i;ki9.
7os2dova6a i as1ra6n2 a6a12 ko42 42 s1i>a6a na n2kima od svo4i9 7u1ovan4a.
Da n2 5i mno8o du<i6i 7ri;u. mi 32mo s2 ovd2 osvrnu1i samo na Funiv2r@a6n2G a6a12.
@na;i on2 ko42 su 7os2dova62 skoro sv2 v2:1i>2 sa ovi9 7ros1ora. Po1r25no 42 na86asi1i
42dnu ra@6iku ko4a s2 odnosi na 1r21iran42 i 7ri7r2man42 ovi9 a6a1a. a uo;ava s2 i@m2Au
@a7adno2vro7sko8 v2:1i;ar2n4a. naro;i1o novi428 da1uma. i s1aro5a6kansko8
1radi>iona6no8 v2:1i;ar2n4a.
Osnovna ra@6ika s2 o862da u 1om2. :1o u v23ini s6u>a42va. kod a6kansk2 F:ko62G. n2
7os1o4i ri1ua6no 7osv23ivan42 7r2dm21a. To su v23inom 7r2dm21i ko4i su rani42 o5av64a6i
n2ku @na;a4nu Bunk>i4u. 12 su @5o8 1o8a u@21i i s1av642ni u s6u<5u v2:1i>2?v2:>a. i6i su 1o
1ako@vani Fn2viniG 7r2dm21i. ko4i su novi i nikada rani42 nisu kori:32ni. 12 s2 nakon svo42
7rv2 ma8i4sk2 u7o1r252 s1av64a4u u s1ranu i koris12 samo ri1ua6n2 svr92. Tr23u 8ru7u 5i
;ini6i 7r2dm21i do5i42ni na v2oma s72>iBi>an i n2 svakida:n4i na;in. 7o7u1 5i;a o kom2
32mo 8ovori1i. ko4i su s2 nakon 1akovo8 7os1u7an4a s1av64a6i u Bunk>i4u. Na;ini do5i4an4a
ovi9 7r2dm21a skriva4u u s25i v26iku sim5o6iku i svo42 u7ori:12 7rona6a@2 u narodnim
7ri7ov21kama i mi1ovima. T2k ;21vr1u 8ru7u ;in2 a6a1i ko4i s2 na n2ki na;in 7osv23u4u.
m2Au1im ovakvo 1r21iran42 7r2dm21a 7r2ds1av64a6o 42 7ravu r21kos1 i ma9om s2 odnosi6o
na 7raksu v2:1i>a i@ rura6ni9 d26ova a6kana.

$&
"A0AN I VERIGEL

"ao :1o smo rani42 8ovori6i. samo o8n4i:12 kod (r5a. a6i i dru8i9 naroda >2n1ra6no8
a6kana s7ada u na4sv21i4i ri1ua6ni 7ros1or. (vi s1ari narodni o5i;a4i. v2@ani @a @ivo1
uku3ana. o5av64ani su kra4 o8n4i:1a. Pokra4 n428a su sk6a7ani do8ovori. 7ri;ani mi1ovi i
kra4 n428a s2 @ak6in4a6o. Na4v23i 5ro4 ri1ua6ni9 o5r2da i ma8iski9 radn4i vr:2no 42 5a: 1u.
na o8n4i:1u. "ako su v2:1i>2 sas1avni d2o naroda. 5i6o 42 norma6no da ono i n4ima 1akoA2
7r2ds1av64a Fsv21i 7ros1orG. 0a:1o 42 1o 1akoK Da 5i smo o5i4asni6i sv21os1. ovo8 7ros1ora.
mora32mo 7rvo da o5i4asnimo i@ >28a s2 o8n4i:12 sas1o4i.
O8n4i:12. Bo1o8raBi4a
"ao 7rvo. u o;i nam 7ada. o@idana ru7a unu1ar ko42 s2 na6a@i6a va1ra. Va1ra sama 7o
s25i 7r2ds1av64a i@u@21no s6o<2n sim5o6. 7a 32mo 1uma;2n42 is1o8. da1i samo u kra1kim
>r1ama. Va1ra 42. kako s2 7r2d7os1av64a. kod (r5a rani42 7r2ds1av64a6a <ivo 5i32. Ona 42 7o
7r2dan4ima ukrad2na od ana12ma. mi1ski9 5i3a. d2monski9 karak12ris1ika. "raAu 42 7o
7ri;i i@v2o 6i;no sv.(ava. @a7a6iv:i svo4 :1a7. a vid2v:i da 8a ana12m2 4ur2. va1ru 42 sakrio
u kam2nu. da 5i s2 kasni42 vra1io 7o n4u i 7r2n2o 42 64udima. I@ ovo8a s2 4asno vidi da 42
mi1 mno8o s1ari4i. i da 42 sv.(ava na s252 v2rova1no 7r2u@2o u6o8u n2ko8 s1aro8 (r7sko8
5o<ans1va. Va1ra 42 ima6a i @as1i1nu u6o8u. a naro;i1o s2 >2ni6a F<iva va1raG. ko4a s2
do5i4a6a 1r64an42m drvo o drvo. (ma1ra6o s2 da ona 12ra @6o i 5o62s1i. N42no FvaA2n42G.
kako s2 1o na@iva6o. 7r2ds1av64a6o 42 v26iki i kom76ikovani ri1ua6 u kom2 42 u;2s1vova6a
>26a @a42dni>a. Va1ru su mo86i da vad2 samo 56i@an>i D roA2ni is1o8 danaE i6i 7ak n2vin2
oso52. na4;2:32 d2>a. Ri1ua6 s2 vr:io no3u. 7r2 n28o :1o sun>2 i@aA2. Va1ra s2 do5i4a6a
n2kom ar9ai;nom m21odom na32s:2m 1rn42m drvo o drvo. # ovom s6u;a4u 1o su 5i6i 9ras1
I 62ska. Na 1a4 na;in do5i42na va1ra s2 d26i6a i svako 42 odnosio d2o n42 da 7o17a6i svo42
o8n4i:12. Ono s2 nikada ni42 8asi6o s2m u i@u@21nim 7ri6ikama. Po:1o s2 va1ra sma1ra6a
sv21om. m2s1o na kom2 42 ona 8or26a 1akoA2 42 5i6o sv21o. Por2d 1o8a sma1ra6o s2 da na
o8n4is1u <iv2 du:2 7r2daka :1o 42 doda1no ;ini6o ova4 7ros1or i@u@21nim.
I@nad va1r2 s2 na6a@io ka@an. # n42mu s2 s7r2ma6a 9rana @a ;i1avu o5i1264. 7a 42 on
7r2ds1av64ao sim5o6 76odnos1i. Dr2vn2 v2:1i>2 su u n42mu s7r2ma62 svo42 ma8i42.
u5a>iva62 5i642. 1o7i62 o6ovo. 8asi62 u8642v64a. # na4v2>2m 5ro4u s6u;a42va. 1o ni42 5io ona4
is1i ka@an i@ ko8a su 9rani62 7orodi>u. a6i d2sava6o s2 da on 1o i 5ud2. i@ ra@6o8a :1o 42
1ada 5io v2oma sku7. a visak nov>a ni42 7os1o4ao. Ovo n2 1r25a 5ukva6no s9va1i1i. /no82
su v2:1i>2 u@ima62 7rvu 7osudu ko4a im s2 na6a@i6a 7ri ru>i i koris1i62 42. 1a 32 s2 koris1i1i
odr2d4iva6a 42 2konomska mo3.
V2ri82. 6ana> o ko4i 42 visio ka@an. sma1ran 42 i@u@21no sv21im i@ 42dno8 5i1no8
ra@6o8a. Ova4 ra@6o8 42 o721 sakriv2n u mi1u. Naim2 7o narodnom 7r2dan4u. n2kada su
7os1o4a62 v2ri82 ko42 su visi62 sa n25a i ima62 Bunk>i4u da s2 64udi @ak6in4u na n4ima.
#ko6iko 5i n2ko n2s1o s6a8ao. on2 5i s2 7ov6a;i62 na n25o o1kriva4u3i kriva>a. J2dnom s2
do8odi6o da 42 kum 6a<ov 912o da s2 @akun2 na n4ima. a6i su on2 1ada 7o7u>a62 i od onda
s2 vi:2 niko n2 @ak6in42 na n4ima. Ova 7ri;a nam o1kriva da su v2ri82 rani42 sma1ran2
v2@om i@m2d4u 5o8ova i 64udi. Da on2 7ov2@u4u dva sv21a. 0a1o i n2 ;udi :1o su s2 na
n4ima 7rinosi62 <r1v2 5o8ovima. ak i danas n28d2 7os1o4i o5i;a4 da s2 86ava >rno8 7216a.
')
@ak6ano8 na ku3nom 7ra8u. v2:a o v2ri82. N28d2 s2 s1av646o od sv2 s1ok2 ko4a 42 u 7os2du
7o n2:1o. 7o7u1 d6ak2 i6i 72ra. TakoA2 su s2 v2@uiva62 kon>2m da 5i s2 vukovima v2@a6a
us1a. odnosno da n2 5i k6a6i s1oku. 05o8 ovo8a 21no6o@i @ak64u;u4u da on2 7r2ds1av64a4u
v2@u sa 91onskim 5o<ans1vom. ko42 rukovodi vu>ima. O1uda i >rni 721ao. %rna 5o4a 42 u@
@262nu. 5o4a 7od@2mno8 sv21a. V2ri82 su u s1vari v2@a sa ro8a1im o8om i6i 5ar 42dnim
n428ovim as72k1om. 05o8 1o8a su s2 mno82 ma8i4sk2 radn42 i@vodi62 i 4os uv2k i@vod2 u@
n4i9ovu 7omo3. Na n4i9 s2 7r2nosi 5o62s1 i uni:1ava. 7omo3u n4i9 s2 12ra4u o56a>i. na
n4ima s2 os1av64a4u <r1v2 i mo652 o8u. V2oma s2 7a@i da n2ko kradom n2 os1avi 1rn na
n4ima. 42r s2 v2ru42 5i s2 uku3ani 1ada 7osvaAa6i. 0a1o su a6kanskim v2:1i>ama v2ri82
mno8o 5i1ni42 od samo8 ka@ana. 42r 7r2ds1av64a4u dir2k1nu v2@u sa 5o@ans1vima i dru8im
sv21om.
O8n4i:12 kao sv21i ri1ua6ni 7ros1or sadrama. To 42 dimn4ak. Iako sam rani42 v23 8ovorio o n42mu. ni42 6o:2 da u
kra1kim >r1ama 7onovimo n2k2 s1vari. "ao 7rvo. @a n428a 42 v2@no v2rovan42 kako u
n42mu <iv2 i kro@ n428a 7ro6a@2 ra@n2 vrs12 d2mona. "ro@ n428a v2:1i>a 7rima u 7os21u
on2 ko42 42 7o@va6a a6i i sama 7ro6a@i kro@ n428a. 4a:u3i na svo4o4 m216i. n2ko4 <ivo1in4i i6i
vra1i6u od ra@5o4a. "ao dru8o. sam dimn4ak 42 sma1ran v2@om i@m2d4u dva sv21a. sv21a
64udi i sv21a du9ova. /o<da ovo vodi 7or2k6o od 1o8a :1o n428ov nas1avak u n2ku ruku
7r2ds1av64a4u v2ri82. # svakom s6u;a4u sv2 1ri s1vari. ko42 ;in2 o8n4s12. 7r2ds1av64a4u
ri1ua6ni 7ros1or v2:1i>a. a6i n2 i 42dini. O dru8ima 32mo 8ovori1i kasni42. u nar2dno4 86avi.

/ET!A

/216a 42 svakako 42dan od na47o@na1i4i9 a1ri5u1a v2:1i>a. Tako 42 oduv2k 5i6o na
12ri1ori4i Evro72 a samim 1im i na 12ri1ori4i a6kana. (ma1ra6o s2 da m216a v2:1i>ama
7r2ds1av64a osnovno oruA2 @a 621. dok u n2:1o man4o4 m2ri. um2s1o n42. v2:1i>2 4a:2 na
vra1i6u od ra@5o4a. 7r2dm2u ko4i 7o svom o56iku 7ods23a na kon4a. /2Au1im. as1ra6ni 621
ni42 5io 42dina Bunk>i4a m2162. Da 5i smo ovo 5o642 ra@um26i moramo 7rvo vid21i od kuda
v2:1i>ama m216a.
V2:1i>2 i u n2:1o v23o4 m2ri v2:>i. koris1i6i su vi:2 vrs1a m216i. # 7rvu vrs1u s7ada4u
as1ra6n2 m2162 ko42 su do5i42n2 na 7ok6on od s1ran2 vi:i9 si6a. N4i9ova 7os25nos1 s2
sas1o4i u ;in42n>i da on2 nisu Bi@i;k2 i da su kori:32n2 u @na1no man4o4 m2ri.
r2@ov2 m2162. Bo1o8raBi42
Dru8u vrs1u ;in2 m2162 ko42 su s7rav64an2 od 5i64k2 ko4a s2 na ovim 7ros1orima na@iva
F7o64ska m216aG DP2ran192mum annuumE. a ko4a 42 5rana na ri1ua6an na;in. *. 4u6a. #
dana:n42 vr2m2. 7osr2ds1vom 9ri::3anas1va. ova4 n2kada 7a8anski 7ra@nik. 7r2n2s2n 42
na sv. Jovana?Ivana. ko8a n28d2 narod i dan danas na@iva Fm216arG. 05o8 ovo8 7oda1ka.
mo<2 s2 7r27os1avi1i da 42 m216a. n2kada kao ma8i4ski a1ri5u1 5i6a 7osv232na n2kom
'1
mu:kom 5o<ans1vu. ;i42 su oso5in2 7r2n212 na sv.Jovana 1okom 9ris1i4ani@a>i42. (am
ri1ua6 i@voA2n 42 u 1r2nu1ku i@6aska (un>a. # 7o64a su i@6a@i62 s1ari42 <2n2. 7o17uno na82.
o5av2@no ras7u:12ni9 kosa i 5ra62 7o64sk2 m2162. Ov2 m2162 su v2@ivan2 kon>2m a 7o1om
su:2n2 na (un>u dok n2 7o<u12. Nakon :1o su 7ro7isno osu:2n2 5i62 su s7r2mn2 @a
u7o1r25u. Ovako u5ran2 m2162 s2 nisu koris1i62 u doma3ins1vu. v23 ma9om @a @a:1i1u i
12ran42 @6i9 si6a. Pos1o4i o5i;a4 da s2 u us7ravnom 7o6o<a4u os1av64a4u kra4 vra1a i6i s2
oka;2 i@nad n4i9. n2 5i 6i na 1a4 na;in s7r2;i6i svako @6o da uA2 u ku3u. /216a sama 7o
s25i ima ma8i4sk2 mo3i i n2 7osv23u42 s2 doda1no. Pa@i s2 da s2 n4om2 n2 udari ma6o
d212. 42r 7o narodnom v2rovan4u ono 32 7r2s1a1i da ras12. @a1im d2vo4ka i6i m6adi3. 42r s2
n232 v2n;a1i i 1ako da642. /2Au1im. n4om2 s2 ma:2 i@nad 7orodi642 da 5i s2 ova 6ak:2
7orodi6a. @a1im s2 is12ru42 5o62s1 i 7ri@iva4u vi62. (1ara m216a s2 nikada n2 unosi u novu
ku3u. ni1i s2 5a>a u va1ru. Is7od 5o62sno8 s2 7o6a<2 m216a. kako 5i o@dravio. a ma4ka
ma6o d212 7okriva is1om da 8a n2 5i na7a6i d2moni dok 42 samo i 4o: mno8o. mno8o 1o8a.
Tr23a vrs1a m216i. kori:32na na4vi:2 od s1ran2 v2:1a>a 42s12 m216a sa 8umna. V23 rani42
smo s7omin4a6i 12ks1 !uk2 G. 426okosi3a. u kom2 on navodi da 42 osnovno oru<42
v2:1a>a?@du9a3a. m216a sa 8umna. Oni 42 koris12 u m2Auso5no4 5or5i i ni na ko4i na;in 42
n2 sm24u i@8u5i1i. 42r 5i 1im ;inom i@8u5i6i 5or5u. v2rova1no i <ivo1. dok 5i n4i9ov
n27ri4a1264. 7o o5i;a4u v2:1a> i@ sus2dno8 kra4a odnos23i m216u 7or<2ni9. odn2o i
F76odnos1G >26oku7no8 kra4a. 0a:1o ova m216a 7r2ds1av64a sim5o6 76odnos1i. ni42 12sko
@ak64u;i1i. To 42 m216a sa 8umna. m2s1a na kom2 s2 vr:i <i1o. a 7o1om m212 1om is1om
m216om. Takva m216a kori:32na 42 samo @a 1u svr9u i @5o8 1o8a ona 7os2du42 ma8i4sk2
mo>i. >26oku7nu F76odnos1G @a42dni>2. ko4u u svo4im rukama sm2 da dr@i i koris1i samo
ona4 ko4i 42 i@a5ran od s1ran2 Fvi:i9 si6aG.
Por2d ovi9 m216i. m2d4u (r7skim v2:1i>ama. na 7os25n2 na;in2. kori:32n2 su 4os dv2
vrs12. To su k6asi;n2 m2162 od 5r2@ovo8 8ran4a ko4ima m6ad2 d2vo4k2 m6a1ara4u 7o
va@du9u 7ri@iva4u>i vi62 kako 5i s2 7os2s1rimi62 sa n4ima i m2162 od 9ras1a. odnosno
9ras1ovo8 8ran4a. ko42 su koris1i62 s1ar2 v2:1i>2 u 1r2nu>ima 7osv23ivan4a m6adi9 v2:1i>a.
O ovim F9ras1ovimG m216ama. na mo4u v26iku @a6os1. 8o1ovo i da n2ma 7oda1aka. J2dini
i@vor inBorma>i4a. 7r2ds1av64a4u @a7isi Vuka "arad<i3a.
Na kra4u. os1a42 da n2:1o ka<2mo i o o5i;no4 m216i. ku7642no4 na 7i4a>i i6i u5rano4 u
7o64u 52@ n2ko8 7os25no8 ri1ua6a. ko4a s2 ma9om koris1i6a u doma3ins1vu. # @na1no
man4o4 m2ri. ;ak 42 i ona u s25i nosi6a odr2A2nu sim5o6iku 12 42 rado kori:32na od s1ran2
naroda kao @a:1i1a od @6a. /2Au1im. @a v2:1i>2 i v2:>2 ovakva m216a 42 5i6a 52@vr2dna i
oni do svo4i9 do6a@i6i na v23 7om2nu12 na;in2.
/216a m2Au v2:1i>ama sa 7ros1ora a6kana. 8o1ovo od uv2k 7r2ds1av64a i @nak s1a1usa.
Nisu sv2 m2162. 7od42dnako mo3n2 i n2 7os2du4u sv2 is12 oso5in2. (vaka v2:1i>a. 42
mo86a da koris1i samo svo4u m216u. a ako 5i ona 5i6a ukrad2na i6i 42 7oku:a6a da 42 koris1i
dru8a oso5a. 8o1ovo 1r2nu1no 5i i@8u5i6a svo4a ma8i;na svo4s1va. kako s2 v2rova6o.
Ovakvo 7ravi6o va<i6o 42 @a sv2 ma8i4sk2 a6a12. "ao :1o smo vid26i. m2162 s2 ra@6iku4u 7o
sas1avu i m2s1u odak62 7o1i;u. /no82 v2:1i>2 su ima62 svo4 individua6ni na;in s7rav64an4a
m216i. N2k2 su ins1uk>i42 do5i4a62 od vi:i9 si6a. dok s2 kod dru8i9 Fr2>271G 7r2nosio
7orodi;no. s ko62na na ko62no. /2162 do5i42n2 u as1ra6u nisu ima62 Bi@i>ko 126o. a6i su @a1o
Bi@i;k2 m2162 ima62 svo42 as1ra6no 126o. "od as1ra6no8 621a ono 42 ima6o 7r2sudnu u6o8u.
J2dnos1avnim @ami:64an42m da 4a:i svo4u m216u. v2:1i>a 5i u@ima6a ovo 2n2r821sko?
ma8isko 126o is12 i i@621a6a kro@ dimn4ak. Da s7om2n2mo @a:1o 5a: kro@ dimn4ak. Ovakav
na;in kr21an4a 42 imao sim5o6i>n2. a6i i kra4n42 7ra8ma1i;n2 ra@6o82. Po:1o smo o
'2
sim5o6i;nim 8ovori6i ma6o 7r2. s7om2nu32mo samo 7ra8ma1i;n2. Prvi ra@6o8 s2 sas1o4ao
i@ 1o8a :1o su v2:1i>2 u s1an4u i@6aska i@ 126a. ;2s1o 5i62 u na4du564o4 Ba@i 1ransa. @na;i da 42
n4i9ova 7ro42k>i4a 5i6a na nivou 212ri;n2. :1o 32 r2>i 8us12. ma12ri4a6n2 i vid64iv2. 12 ni42
5i6o @8odno da i@6a@2 kro@ 7ro@or i6i vra1a. 42r su mo862 5i1i viA2n2. Dru8i ra@6o8 s2
sas1o4ao u 1om2 :1o im 42 i@ @5o8 8or2 s7om2nu1o8 5io 7o1r25an makar ma6i o1vor da 5i
i@as62 van. 42r kako sam rani42 o5i4asnio. n2 mo<2 s2 u 1oku F8us12G 7ro42k>i42 7ro6a@i1i
kro@ @idov2. "ako 42 212ri;no 126o 12:ko odvo4i1i od @2m642. 5io im 42 7o1r25an 7r2vo@. a
1o 42 5i6a m216a. 0a1o m2162 1r25a s9va1i1i v2oma o@5i64no.
Por2d svo42 osnovn2 Bunk>i42 m216a 42 mo86a 5i1i kori32na i 7o7u1 ma8i4sko8 :1a7a u
ra@nim vrs1ama ri1ua6a. N4om2 s2 kad kad o7isivao kru8 i6i s2 ;is1i6a n428ova
unu1ra:n4os1. "ao us7ravna 7r2ds1av64a6a 42 sim5o6 mo3i. (a n4om2 su s2 12ra62 sv2
n28a1ivn2 si62 a6i i uni:1ava62. Dovo64no 42 5i6o da 42 @6i d2moni vid2 7a da n2 sm24u da
7rid4u. J2dnom r2;4u. mo3 v2:1i;i42 m2162 42 v26ika 12 ona 7r2ds1av64a 42dan od na4sv21i4u9
ri1ua6ni9 7r2dm21a kako s1aro5a6kansko8 v2:1i;ars1va 1ako i sv21sko8. "ako 42 5i6o
n2kada 1ako 42 i danas.

NO-? "#(T#RA. "O(T#RA
/a8i4ski no< 42 4o: 42dan od do5ro 7o@na1i9 Fri1ua6ni9 7r2dm21aG u s1aro5a6kanskom
v2:1i;ar2n4u. Tokom ra@ni9 vrs1a ri1ua6a kori:32n2 su @a is12 s1vari 1ri vrs12 no<2va. #
7rvu 8ru7u s7ada4u oni no<2vi ko4i s2 svakodn2vno koris12 u doma3ins1vu. Dru8u 8ru7u
;in2 ku7642ni no<2vi. ko4i s2 koris12 samo u ovu svr9u i 1r23u. na45i1ni4u. ;in2 oni 7ravi
v2:1i;i4i no<2vi. Oni 7r2ds1av64a4u 42dan od r21ki9 7rim2ra. da s2 7o42dini ri1ua6ni
7r2dm21i 7osv23u4u.
Prav642n42 ma8i4sko8 no<a @a912va6o 42 @adovo64avan42 odr2A2ni9 @akoni1os1i. ko42 su
s2 7rim2n4iva62 v2kovima. "ao 7rvo dr:ka od no<a 42 o5av2@no mora6a 5i1i >rna i6i 42 ni42
ni 5i6o kao kod v2:1i>a sa 12ri1ori42 %rn2 Gor2. # is1o;no4 (r5i4i ova4 no< s2 na@ivao
kus1ura. a u %rno4 Gori i J2r>28ovini kos1ura. Na47r27oru;64ivi42 42 5i6o da s2 @a dr:ku
iskoris1i d2sni ro8 >rno8 ovna. Ovo n2 ;udi ni ma6o ako s2 @na da 42 86ava >rno8 ovna
sma1rana @a 42dnu od na44a;i9 @a:1i1a od @6i9 si6a. To s2 is1o odnosi6o i na 5i6o ko4u dru8u
vrs1u ro8ova. 7a 5i6i oni i od 5u52 4262nka. (2;ivo ni42 mora6o da 5ud2 odr2A2no8 o56ika.
a6i s2 @a1o 7r27oru;iva6o da 8a isku42 kova; 5a: @a ovu svr9u. "ova;i su ima6i 7os25nu
u6o8u u s1arom v2rovan4u @a1o :1o su 7ov2@ivani sa 91onskim si6ama. Pr2d7os1av64a6o s2
da su oni ;uvari 1a4ni 7od@2mno8 sv21a i kao 1akvi u dir2k1no4 v2@i @a o8om is1o8.
"asni42 42 7ri7isano kova;ima da su ;aro5n4a>i 7od 7okrovi1264s1vom Aavo6a i@ ;28a
mo<2mo @ak64u;i1i da s2 v2rova1no radi6o o ro8a1om o8u 7od@2mno8 sv21a. TakoA2 s2
sma1ra6o da ima4u v6as1 nad mno8im d2monima. 05o8 1o8a s2 i dan danas. 7o42dini
kova;i 7ri9va1a4u i@v2sni9 ma8iski9 radn4i kao :1o 42 ri1ua6no kovan42 ama46i4a. 7o4asa @a
n2ro1kin42 i s6i;no8.
05o8 ovakvo8 s9va1an4a 5i6o 42 do5ro da kova; isku42 s2;ivo ma8i4sko8 no<a. On 1o
ni42 ;inio na o5i;an na;in. Ri1ua6no kovan42 s2 odvi4a6o u no3i 7uno8 /2s2>a. nakon
7ono3i. @na>i u do5a kada s2 7r2k6a7a4u sv21 64udi i sv21 Fna17rirodni9 5i3aG. a kovan42 42
vr:io na8. dok 7ri1om ni42 sm2o da i@8ovori ni 42dnu 42dinu r2;. Pon2kad su ova4 7osao
'3
o5av64a6a d2v21 kova;a kao kod 7rav642n4a dru8i9 ma8i4ski9 7r2dm21a. naravno svi su 5i6i
8o6i. a i@8ovaran42 5i6o ko42 r2;i 5i6o 42 s1ro8o @a5ran42no. Tokom ov2 o72ra>i42 <2nama
42 5io @a5ran42n 7ris1u7. kako kod kova;a 1ako i u 56i<o4 oko6ini. Ovakva i@rada s2;iva u
v23ini s6u;a42va 5i6a 42 r21ka. 7a su v2:1i>2 ma9om 7ri528ava62 ku7ovini no<2vaDn2vini
7r2dm21E. ko4ima su vadi62 s2;iva i s1av64a62 u ro8.
Nakon :1o 5i v2:1i>a s7r2mi6a d2sni ro8 od >rno8 ovna i do5i6a s2;ivo. sk6o7i6a 5i is1i i
;2ka6a 7ravo vr2m2 @a 7osv23ivan42. To 7ravo vr2m2 42 7ra@nik u dana:n42m do5u
7osv232n 9ri:3anskom sv2>u. sv21om Vra1o6omi. Na 1a4 dan ;2ka6o s2 da 7adn2 no3 i da
s2 na n25u 7o4avi /2s2>. ko4i s2 u 1om 1r2nu1ku na6a@io u Ba@i o7adan4a. odnosno
F42d2n4a /2s2>aG kako 1o narod na@iva.
V2:1i>2. a6i i dru82 <2n2 i@ naroda ko42 <262 da ima4u ovakav no<. i@6a@2 na7o642.
7o1a7a4u noE. n2 mo8u nis1a u;ini1i
n252ski Aavo6i i a62. 1ako da n2 mo<2 nikakva 5o62s1ina u;ini1i onom nad ko4im s2 7rin2s2
ova4 no<.
#si6i 42 m2s2;2TDnarodni na@iv @a 2n8i4u 42 si6aE
O4a;a4 42 m2s2;2T
Osv21i 42 m2s2;2TG Dmis6i s2 7osv21iE
Ovo s2 mora i@8ovori1i 1ri 7u1a dok 42 /2s2> na n25u. Nakon ovo8 :;na. <2n2 s2 7r2krs12
1ri 7u1a. @a1im i@vad2 no< i@ 127si42 i nar2dno8 dana 8a nos2 u n2drima. ;i1av dan. T2k
7r2kosu1ra. on s2 vadi i s1av64a @a 7o4as. da 5i s2 7o1om koris1io ;i1av <ivo1. Ovako
7osv232n no< n2 sm2 da 7rom2ni v6asnika. ni1i n2ko dru8i mo<2 da 8a dodirn2. 42r 1o8
1r2nu1ka on 8u5i svo42 ma8i4sk2 mo3i. 0na;i on 42 1a5uisan @a dru82. 7o12n>iona6n2
korisnik2.
Ovd2 s2 vidi da 42 ova4 7ras1ari ri1ua6 7r21r72o n2k2 i@m2n2 7od u1i>a42m 9ri:3ans1va. a6i
42 n428ova osnovna s1ruk1ura os1a6a is1a. TakoA2 mo<212 da 7rim21i12 da 42 ova4 12ks1
ma9om kon>2n1risan u 7rav>u 12ran4a 5o62s1i a6i on mo@2 ima1i vi:2 vari4a>i4a i mo8u s2
un21i i@m2n2 7o 7o1r25i.
Osnovna s1var kod ovo8 ri1ua6a 42s12 9va1an42 m2s2>2vo8 odra@a 1okom 7omra;2n4a.
Ra@6o8 42 :1o s2 1ada vidi n428ova 5or5a nad si6ama ko42 <262 da 8a F7o42duG i n428ova
7o52da nad n4ima. # 1r2nu>ima 12 5or52 /2s2> 42 na44a;i i doka@u42 kako n42mu niko
ni:1a n2 mo<2 . To 42 7ravo vr2m2 @a 9va1an42 n428ov2 si6in2. (am2 r2>i sa kra4a 12ks1a
8ovor2 mno8o. /2s2;2 na7uni no< 2n2r8i4om. o4a;a4 8a i 7osv21i. I@ ovo8a s2 4asno vidi
da no< 7ri7ada m2s2>u?5o8in4i. 12 s2 kro@ n428a os6o5ad4a4u akumu6iran2 si62 1okom ovo8
ri1ua6a.
(am 82s1. da s2 <2n2 7r2krs12 1ri 7u1a nakon ovo8 ri1ua6a. 7ridoda1 42 v2rova1no kasni42
7od u1i>a42m 9ri:3ans1va 12 @a nas ovd2 ni42 naro>i1o @anim64iv a6i dr<an42 no<a u n2drima
;i1av dan. 42s12. On @a7ravo 7r2ds1av64a 7ov2@ivan42 5o8in4ini9 2n2r8i4a sa 2n2r8i4ama
v6asni>2 no<a. Go62 8rudi su svakako sim5o6 76odnos1i. a6i i r2a6no m2s1o i@viran4a
na4762m2ni1i9 <2nski9 2n2r8i4a. Tim ;inom us7os1av64a s2 do<ivo1na v2@a ovi9 dva4u
2n2r8i4a. ko42 32 s2 kasni42 is7o64ava1i kro@ u7o1r25u no<a.
Ovako do5i42ni no<2vi nikada s2 nisu koris1i6i u ku3no4 u7o1r25i i6i @a s2;2n42 n2ki9
s1vari. Por2d svo42 osnovn2 svr92 u ri1ua6ima. kori:32ni su i kao sr2ds1vo @a @as1i1u 1okom
as1ra6no8 621a. kako od s1ran2 <2nsk2 1ako i od mu:k2 7o7u6a>i42Dma da su kod n4i9 1o
'$
ma9om 5i6i n2 7osv232ni no<2vi ko4i su ma8iska svo4s1va do5i4a6i @5o8 >rni9 kori>a i6i
kori>a od ro8ova n2k2 sv212 <ivo1in42E. a sa nam2rom da n2ki d2mon n2 mo<2 da @au@m2
126o oso52 dok ova ni42 u n42mu. Takod42 su 7os1av64ani. sa s2;ivom na 8or2. na
7ra8ovima. 7ro@orima i6i kra4 kr2v21a. sa nam2rom da s7r2>2 @62 d2mon2 da uAu u ku>u
i6i na7adnu n2ko8 uku3ana dok ova4 s7ava. No:2ni su i 7o7u1 ama46i4a @a @a:1i1u od
svako8 @6a. "ako 32 on 5i1i kori:32n. od6u;iva6a 42 svaka v2:1i>a @as25no. Is1ina 42 da su
kori:32ni na ra@6i;i12 na;in2 u @avisnos1i od 7odru;4a sa ko8a v2:1i>2 7o1i;u i ko4o4
1radi>i4i 7ri7ada4u.

TEP(IJA

T27si4a 42 :iroka i 76i1ka 7osuda ko4u su koris1i62 8o1ovo sv2 a6kansk2 v2:1i>2. Ova
7osuda ni42 5i6a ri1ua6no 7osv23ivana. ko6iko 4a @nam. a kori:32na 42 ma9om @a
7osv23ivan42 i divina>i4u. dok u n2:1o man4o4 m2ri. kao 7omo3no sr2ds1vo 1okom
i@voA2n4a ma8i4ski9 ri1ua6a. Po:1o smo 7rim2r 7osv23ivan4a da6i ma6o7r2 7r23i32mo
odma9 na divina>i4u.
Osnovna Bunk>i4a 127si42 u divina>i4i. 5i6a 42 n2s1o na6ik na Fma8i4sko o862da6oG i6i
kris1a6nu ku86u u @a7adnom v2:1i;ar2n4u. Pos1u7ak kori:32n4a is12 5io 42 kra4n42
42dnos1avan. Na4;2:32 s2 i@nosi6a 7o no3i. na7o642. da 5i s2 7o1om u n42nom u86u 9va1ao
odra@ /2s2>a. Naravno u 127si4u 42 7r2d9odno si7ana F n2na;21a vodaG. voda ko4a ni42
kori:32na ni @a :1a dru8o 1okom dana. Nakon 1o8a. v2:1i>a ko4a 42 koris1i6a 127si4u.
@au@ima6a 5i od8ovara4u>i u8ao 862dan4a. 1rud23i s2 7ri 1om2 da u862da 7o17uno 86a1ku
7ovrsinu ko4a 42 s4a4i6a a6i da n2 vidi /2s2> u n4o4. Nakon kra328 72rioda 862dan4a i6i
5o642 r2;2no @ur2n4a. 7o;in4a62 su da s2 uka@u4u <2642n2 s6ik2. "asni42. kada su s2 7o4avi62
Bo1o8raBi42. on2 su s1av64an2 u 127si4u 1okom ovakvo8 862dan4a. kako 5i s2 ono :1o s2
7o4av64iva6o odnosi6o na 1u oso5u. Naravno. ni42 1o nu<no mora6a 5i1i Bo1o8raBi4a.
(1av64an2 su i dru82 6i;n2 s1vari 12 oso52 i6i 7ak d6aka. noka1. 76uva>ka. s72rma i s6i;no.
Ov2 s1vari ko42 r27r2@2n1u4u da1u oso5u. u narodu s2 na@iva4u 5262@i.
T27si4a 42 mo86a 5i1i kori:32na i svr9u 62;2n4a n2k2 oso52. 1ako :1o 5i s2 nakon
9va1an4a m2s2;2vo8 odra@a i s1av64an4a n2;28 6i;no8 u vodu. oso52 ko4a s2 <26i i@62;i1i.
dodava6o 62kovi1o 5i642 ko4im s2 1r21ira 1a 5o62s1 u@ 7ri8odnu 5a4a6i>u. To naravno ni42
uv2k mora6o 5i1i 5i642. Por2d n428a koris1i6o s2 kam2n42. d26ovi @ivo1in4a. @u5. kand<a.
72ro i6i 7ak n2ki dru8i sim5o6i>ni 7r2dm21i. Por2d m2s2;2v2 2n2r8i42. u 127si4u 42 9va1ana
i @v2@dana 2n2r8i4a. ko4a s2 n2kada u narodu na@iva6a Fv2drinaG. 2s1o su s2 os1av64a62
5i64k2 7o1o7642n2 u vodi. na7o64u. 7r2ko no3i. kako 5i s2 na7ini62 ovom as1ra6nom
2n2r8i4om. T27si4a s2 koris1i6a i @a dru82 o56ik2 ma8i4ski9 radn4i. a6i v2oma r21ko. I7ak 42
n42na osnovna Bunk>i4a 5i6o 7rori>an42.
Tr25a doda1i 4os 42dnu s1var. T27si4a s2 uv2k is7un4ava6a vodom. a6i 1o u v23ini
s6u>a42va ni42 5i6a o5i;na voda. 0a 1u svr9u s2 ma9om koris1i6a Fn2na;21aG i6i F<iva
vodaG. kako s2 ona v23 na@iva u (r5i4i. To 42 voda ko4a s2 na6a@i u 5unaru I ko4u niko ni42
koris1io 7r2 1o8a. u 7rvom s6u>a4u i6i u 7rirodi i i@vir2 i@ @2m642 i6i s12n2. u dru8om
s6u;a4u. To 42 voda ko4a n2 miru42. kr232 s2 a na svom 7u1u ni42 7ros6a kro@ vodovodn2
>2vi?naro;i1o m21a6. /no8a m2s1a na ko4ima i@vir2 voda sma1rana su sv21im. a 1akod42 s2
''
7ri7ov2da da s2 oko mno8i9 7rirodni9 i@vora oku764a4u vi62 i6i dru8i Fdu9ovi 7rirod2G.
Po42dini i@vori su ;ak 7osv232ni o8in4i D danas n4u ma9om 7r2ds1av64a sv.P21kaE. 12
voda sa ovakvi9 m2s1a ima doda1nu vr2dnos1.
TAP
/a8i4ski :1a7ovi 7ri7ada4u 8ru7i v2:1i;i4i9 a6a1a ko4i s2 n2 7osv23u4u na ri1ua6an na;in.
a6i s2 @5o8 1o8a v2oma vodi ra;una odak62 7o1i;u kao i na ko4 na;in s2 do:6o do n4i9. "od
v23in2 >2n1ra6no5a6kanski9 naroda 7od26a ma8i4ski9 :1a7ova 7o vrs1i i na;inu u7o1r252 42
is1a.
1a7ovi od 1isovin2 i >rno8 86o8a. ma9om su s2 koris1i6i @a @a:1i1u i 7ro12rivan42 @6i9
d2mona.
1a7 od dr2na 42 kori:32n u ri1ua6ima 62;2n4a. Po@na1o 42 da su s2 rani42 d2>a :i5a6a
ovim :1a7ovima kako 5i i@ n4i9 7ro12ra6i 5o62s1 42r s2 sma1ra6o da 5o62s1 7r2ds1av64a4u @62
si62 ko42 su u:62 u oso5u. #ko6iko ni42 5i6o dr2na. kao @am2na @a n428a s6u<i6i su :1a7ovi
od vr5ovo8 8ran4a. ma da su s2 oni ma9om koris1i6i u vidu 1anki9 7ru1i3a ko4ima 42 12rana
8ro@ni>a.
i6o ko4i :1a7 ako s2 u n428a i6i na n428a s1avi. ko<a ko4u 42 @mi4a od5a>i6a D@mi4ski
sv6akE. 7os1a42 ma8i4ski i donosi v26iku ma12ri4a6nu koris1. 0mi4a 42 sim5o6 @2m642?
ma12ri42. a u narodu s2 v2rova6o da su on2 ;uvari @ako7ano8 56a8a.
1a7 ko4im 42 ras1av642na <a5a od @mi42 u 1r2nu1ku kada 42 @mi4a 7oku:a6a da 42 7ro8u1a.
koris1i s2 kao 7omo3 kod ra@ni9 vrs1a <ivo1ni9 si1ua>i4a ko42 s2 12:ko i6i s7oro odvi4a4u.
Na 7rim2r u narodu 42 kori:32n. kada s2 krava 12:ko 126i6a. #dara6o s2 n4im2 7o va@du9u i
8ovori6o. Fkao s1o s2 <a5a odvo4i od @mi42. odvo4 s2 i 1i 1262 od krav2G.
0a 42dan od na44a;i9 ma8iski9 :1a7ova. sma1rao s2 :1a7 ko4im 42 7r2 6. ma4a. v2rova1no
42 ori8ina6ni da1um 1. ma4. a6i 42 on 7om2r2n kako 5i s2 7ov2@ao sa sv.Mord42m. u5i42na
@mi4a. ;im2 42 sna8a ov2 <ivo1in42 u 1r2nu1ku kada 42 ona usmr32na u us7onu. 7r2n21a na
:1a7. Ra@6o8 ovom2 42 s1aro v2rovan42 da 42 @mi4a. i@m2d4u os1a6o8. 7r2ds1avnik du9ova
v2821a>i42. ;i4a sna8a 7o;in42 da naras1a sa 7ro623a.
Narod 42 v2rovao da na45o64i :1a7. v26iki i >rn2 5o42. ima sam Aavo i da ona4 ko mu
ukrad2 is1i. 7os1a42 v26iki ;aro5n4ak. TakoA2 s2 sma1ra6o da v2:1i>2 uv2k ima4u i6i >rni i6i
>rv2ni s1a7. To. naravno. ni42 1a>no.
V2rova1no 42dan od na4univ2r@a6ni4i9 :1a7ova. a u42dno i na4vr2dni4i9. 5ar2m @a v2:1i>2.
sma1ran 42 s1a7 na;in42n od drv21a 62sk2. "od a6kanski9 naroda 62ska s2 sma1ra sv21im
drv21om. I@ n42 s2 vadi6a <iva va1ra. 7omo3u n42 su 62;i62 mno82 5o62s1i I n4om2 s2
5rani6o od @6i9 si6a. (r7ski 21no6o@i dov26i su 42 u v2@u sa s1arim 7a8anskim 5o@ans1vom
s6ov2na P2runom. odnosno n428ovom s2s1rom. 42r 42 5a: 7od 1im na@ivom 7o@na1a u
narodu.
0a ma8i4ski :1a7 s2 uv2k oda5ira 42dno8odisn4a 62ska ko4a 4o: ni42 raAa6a. V2:1i>a i6i
v2:1a> 5ra6i su 42 na8i. no3u 7os62 2$9. 52@ i@8ovor2n2 i42dn2 r2;i. (2;2n42 42 mora6o da
s2 o5avi u 42dnom 7o12@u. kako s2 5i64ka n2 5i mu;i6a i 7ri 1om i@8u5i6a svo4a ma8i4ska
svo4s1va. Na 12ri1ori4i is1o>n2 (r5i42. v2:1i>2 su na4;2:32 koris1i62 5a: :1a7 od 62sk2 da
n4im2 7ri@ovu Tar1ora i6i n42mu s6i;n2 vod2n2 du9ov2. 12 u7rav64a4u a1mosB2rskim
7o4avama.
'6
V2:>i su dru82 s1ran2. naro>i1o oni sa 4u8a i 4u8o@a7ada a6kana. 5i6i 7o@na1i 7o svo4im
:1a7ovima od 5ora. komadima 6u>i. ko4i su o5av2@no mora6i 5i1i na8or26i sa o52 s1ran2.
Po 7r2dan4ima oni su ov2 :1a7ov2 ma9om koris1i6i @a m2Auso5n2 5or52. or s7ada u
v2oma 7o@na1o Fs2novi1o drvoGDs2n na (6ov2nskom @na;i du:aE. kako s2 u a6kanskim
narodima ka@2 @a drvo ko42 ima oso5i12 mo3i.
(7om2nimo @a kra4 4os :1a7 od 9ras1a. Jras1 7r2ds1av64a v2rova1no na4sv21i42 drvo u
sr7skom narodu. On sam 7r2ds1av64a kako o8a 1ako i n428ov 9ram. 1a7 od ovo8 drv21a
42 v2oma r21ka 7o4ava. mo<da 5a: i@ 7o:1ovan4a 7r2ma ovom drv21u i6i 7ak ;in42ni>i da su
8o1ovo svi s1ari 9ras1ovi 1a5uisani. /2Au1im. @a o<i3 ods2>a s2 8rana 9ras1a i ona s2
uv2;2 s7a64u42. Ovim ;inom s2 s7a64u42 126o umr6o8 o8a da 5i on 7onovo uskrso kao
m6ad.
1a7 42 1akoA2 mo8ao 5i1i i Fas1ra6anG. 52@ Bi@i;ko8 126a i kao 1akav 7orinu1 u Bi@i;ki
:1a7 od od8ovara4u328 drv21a. 0du9a3i si8urno nisu nosi6i sa so5om Bi@i;k2 :1a7ov2 od
5ora. komad2 na8or262 6u;i. kada su kr21a6i u as1ra6n2 5or52. (i1ua>i4a sa ovim :1a7ovima
42 v2oma s6i;na sa onom ko4u v2@u42mo @a as1ra6n2 m2162. Oni su na4;2:32 5i6i 7ok6oni
ko42 42 v2:1i>a do5i4a6a u 1oku 1ransa.
I
i; s2 1akoA2 7o n2kom n2 7isanom 7ravi6u n2 7osv23u42. a6i da 5i va<io @a ma8i4sku
a6a1ku. 7o1r25no 42 do n428a do3i na 7os25an ri1ua6an na;in. ko4i u v23ini s6u;a42va mo<2
5i1i i@u@21no kom76ikovan.
"ao 7rvo. 7o1r25no 42 na3i s2m2 kono7642 D>anna5is sa1ivaE. 42r s2 ma8i4ski 5i; 7ravi
samo od n42no8 s1a56a. Po1om s2 u 7rirodi. ako 42 mo8u32 u 7ro6232. 7ronaA2 @mi4a. ko4a
s2 u5i42 a 86ava 4o4 s2 ods2;2 sr25rnom 7arom. Nakon 1o8a. s2m2 kono7642 s2 s1av64a u
ods2;2nu @mi4sku 86avu i @a1r7ava u @2m64u. Pos62 n2ko8 vr2m2na i@ 12 86av2 ni;2 s1a56o
kono7642. Ono s2 52r2. 7r2raAu42 i na kra4u od n428a s2 76212?u7r2da 5i;. ko4i 32 s2 kasni42
koris1i1i samo u ma8i4sk2 svr92.
Ovako s7rav642n 5i; kori:32n 42 @a @ado5i4an42 ma12ri4a6n2 koris1i. 42r ko8a o:inu
n4im2. 6ako >2 do3i do nov>a. Ovim 5i;om s2 is12ru4u i 7ro12ru4u n28a1ivn2 si62. a6i i 8on2
o56a>i. 7o8o1ovo ako su 8radonosni.
/o<da 32 n2kom2 ova4 na;in do6aska do ma8i4sko8 5i;a i@862da1i surovo a6i 1ako s2 1o
radi6o v2kovima na7ros1oru a6kana. "ono764a 42 oduv2k sma1rana i@u@21no sv21om
5i64kom. a 1o mo<2mo @ak64u;i1i i@ 1a5ua ko4i su v2@ani @a n4u. O @mi4i 8o1ovo n2 1r25a ni
8ovori1i. 42r 42 n42n ku61 u ovim kra42vima 7o@na1 i o n42mu s2 n2 mo<2 7isa1i ma6o. 1ako
da 8a ovd2 4o: uv2k n232mo do1i>a1i. (r25rna 7ara 42 sim5o6 ma12ri4a6no8 5o8a1s1va i
7osv232na 42 m2s2>u. 0mi4a 42 1akoA2 i 6unarni sim5o6. Osnovna id24a 42 5i6a da 5i64ka
ras12 9ran23i s2 @mi4skim sokovima. i; na7rav642n od 12 5i64k2 vi:2 ni42 5i;. v23 sama
@mi4a 12 kao 1akav 7r2u@ima sv2 mo3i ko42 ar921i7 @mi42 ima u narodu. (v21a s1a564ika
kono764a s6ui42 @mi4sko8 du9a i n428ov2 mo3i.
"ANAP?"ONA%
'*
"od 5a6kanski9 v2:s1i>a v2oma r21ko s2 koris1io kana7. a6i 42 @a ra@6iku od n428a kona>
5io u o5av2@no4 u7o1r25i kod svi9 v2:1i>a.
Po 7ravi6u koris1i62 su s2 sv2 vrs12 kon>a. 42dino s2 vodi6o ra;una ko42 su 5o42. Od 5o4a
koris1i62 su s2 526a. >rv2na. >rna i dos1a r2d42 @u1a.
26i kona> s2 koris1io isk64u>ivo u ri1ua6ima 62;2n4a. Pos1o 5i s2 s7r2mio @av2<64a4 sa
7o1r25nim s1varima @a o5o626o8. v2:1i>a 5i is1i o5mo1ava6a 526im kon>2m. na7rim2r 1ri
7u1a i v2@a6a 5i 1ri ;vora. 8ovor23i 7ri1om 7ri8odnu 5a4a6i>u. (a svakim ;vor2m. ona 5i
v2@iva6a svo4u 5asmu i os1av64a6a 42 da n2 om21ano d26u42. 0av2<64a4 s2 o5i;no sas1o4ao i@
komada 526o8 76a1na. n2k2 6i;n2 s1vari 12 oso52 i6i n2ko6iko d6aka. 5i64k2 ko4om s2 1r21ira
da1a 5o62s1 i s6i;no. Pon2kad s2 samo 7ram2n d6aka sa 86av2 v2@ivao 526im kon>2m i dok
su v2@ivani ;vorovi. 7onav64ana 42 5a4a6i>a.
%rv2ni kona> 42 u n2ku ruku kori:32n @a 8o1ovo sv2 <ivo1n2 si1ua>i42. Na4vi:2 s2
koris1io u 64u5avno4 ma8i4i. @a Fv2@ivan42G 7arova. @a1im @a ma12ri4a6n2 do5i1k2 a6i i
@a:1i1u od svako8 @6a. Na;in i@voA2n4a ri1ua6a 42 8o1ovo id2n1i>an sa 7r2d9odnim. @na;i
dok su s2 v2@iva6i ;vorovi i@8ovarana 42 5a4a6i>a. ko4a 42 7onav64ana @a svaki ;vor
7onaoso5.
%rni kona> 42 kori:32n isk64u;ivo @a 5a>an42 >rn2 ma8i42. a sama m21odo6o8i4a rada 5i6a
42 is1a sa 7r2d9odnim. Po@na1o 42 da s2 >rni kona> koris1i kod V6a:ko8 Fv2@ivan4aG. ;im2
s2 4asno s1av64a do @nan4a da s2 ova4 o56ik 64u5avn2 ma8i42 sma1ra >rnim.
(E"IRA
/is6im da 42 8o1ovo n2mo8u32 na 12ri1ori4i (umadi42. 7rona>i v2:1i>u. vra;aru i6i
5a4a6i>u ko4a m2Au svo4im a6a1ima n2ma s2kiru. 0a ra@6iku od dru8i9 ri1ua6ni9 7r2dm21a.
ma8i4ska s2kira ima siroku u6o8u i m2Au o5i;nim narodom. odnosno oso5ama ko42 s2
dir2k1no n2 5av2 ma8i4om. (2kira @asi8urno ima sva o5262<4a 42dno8 B21i:a. a u 7ri6o8
ovo4 1vrdn4i id2 i ;in42ni>a da s2 sa ovom kons1a1a>i4om s6a@u i mno8i 21no6o@i.
"ao i sva dru8a s2;iva. 1ako 42 i s2kira i8ra6a 7r2 sv28a od5ram52nu u6o8u. N4om2 su s2
12ra6i @6i d2moni. 5rani6o s2 od >rn2 ma8i42. 7r2s2>ao 7u1 @6im si6ama. ras1ura6i
8radonosni o56a>i i na kra4u 7omo3u n42 s2 8a1a6o.
Osnovni o56ik s2;iva narodn2 s2kir2. >r12<
Pos25an kurio@i121. ;in6a 42 ama46i4a na7rav642na u o56iku s2kir2. ko4u su rodi1264i dava6i
novoroA2n;adi kako 5i i9 @a:1i1i6i od @6i9 si6a i 5o62s1i. Ova ma6a s2kira s2 kova6a na
ri1ua6an na;in. a u n42no4 i@radi su u;2s1vova6i i o1a> i ma4ka. (2kira 42 kovana no3 uo;i
721ka. od 7o1kovi>2 u8inu6o8 kon4a. Ovo 42 42dino ri1ua6no kovan42 u kom2 su
u>2s1vova6i mu:ka i <2nska oso5a @a42dno. (am 7os1u7ak i@vodi6i su 8o6i. 7a@23i 7ri 1om
da n2 i@8ovor2 ni 42dnu r2;. kako 1o 1radi>i4a na6a<2.
'+
0a kra4 ni42 6o:2 s7om2nu1i mi:642n42 21no6o8a dr.V2s26ina a4kanovi3a. ko4i 1vrdi da 42
s2kira n2kada 5i6a 42dan od osnovni9 a1ri5u1a s1aro8 7a8ansko8 5o<ans1va 7od@2mno8
sv21a Da5o8a i da o1uda ona ima u6o8 B21i:a u (r7skom narodu. "ao doka@ ovo4 1vrdn4i
on navodi narodni o5i>a4 v2@an @a o<i3. da s2 s2kira os1av64a is7od s6am2 ko4a 42 rasu1a
7o 7odu. N2:1o vi:2 o ovom2 7ra@niku 8ovori 32mo kasni42 u kn4i@i.
OG!EDA!O
V2rova1no na45o64u s1udi4u o ma8i4skom o862da6u u nas uradio 42 7roB2sor Du:an
andi3 i o54avio u kn4i@i F%ars1vo @2ma64sko i >ars1vo n252skoG. To 42 42dan kra1ak
7rika@ ko4i su56imira sv2 do 1ada na7isano na ovu 12mu. 7ri ;2mu s2 ni42 6i5io da i@v2d2
odr2A2n2 @ak64u;k2.
Da 42 o862da6o od va4kada u na:2m narodu ima6o ma8i4sku u6o8u. mo<2mo @ak64u;i1i
ako samo 621imi>no 7o862damo narodnu 6irsku i 27sku 7o2@i4u. I@ n42 s2 sasvim 4asno vidi
da 42 ono 7r2 sv28a s6u<i6o @a 7rori>an42 sud5in2 i 1o o5i>no ono8a ko u n428a 862da.
# 7ri6o8 ovom2 8ovori i ri1ua6 i@ osn2 ko4i su vr:i62 n2uda12 d2vo4k2. Ri1ua6 s2
i@vodio u 86uvo do5a no3i. 1ako :1o 5i d2vo4ka 7r2d9odno o;is1i6a 7od 7ros1ori42 unakrsno
a saku7642no sm232 7os1avi6a na sr2dinu so52. Na ovu 8omi6u. ona 5i 7o6o<i6a o862da6o i
u7a6i6a ;21ri vo:1ani>2. Nakon 1o8a 5i s2 7rimiri6a i n21r2mi>2 @uri6a u o862da6o dok s2 n2
7o4avi 6ik mu:kar>a @a ko8a 32 s2 uda1i.
(6i;no ovom2. n28d2 na Murd42vdan. n28d2 na Vidovdan. vr:2n 42 ri1ua6 u@ 7omo3
o862da6a. sa 1om ra@6ikom :1o s2 ono os1av64a6o is7od 4as1uka kako 5i 7omo86o d2vo4>i da
u 1oku no3i usni svo8 suA2nika.
"a@imirovi3 u svom d26u. o kom2 smo v23 8ovori6i. navodi v2oma in12r2san1an 7rim2r
u7o1r252 ma8isko8 o862da6a sa 7odru;4a is1o;n2 (r5i42. Naim2 on 7ri7ov2da o d2vo4kama
ko42 su 7r2du@ima62 o7s2<n2 7ri7r2m2 v2@an2 @a ri1ua6 ko4i 32 i@v2s1i. I@m2Au os1a6o8
navodi da su 7os1i62 721kom i v2@62 1kaninu ko4u su kasni42 koris1i62 kao ri1ua6ni r2kvi@i1.
(am 7os1u7ak s2 vr:io no3u. u vr2m2 m6ado8 m2s2>a. u 7rirodi na 1a4 na;in. :1o 5i
udava;a sa so5om 7ov26a mu:ko d212 m6aA2 od dvana2s1 8odina i6i <2nsko. ko42 4o: ni42
do5i6o 7rvu m2ns1rua>i4u. Nakon :1o 5i mu @av2@a6a una7r2d 7ri7r2m642nu 1kaninu oko
vra1a. dava6a mu 42 o862da6o u ruk2. D212 5i n21rmi>2 @uri6o u o862da6o i 7ri;a6o udava;i
:1a vidi.
I@ sv28a ovo8a i@n21o8. ni42 12sko @ak64u>i1i. da 42 o862da6o ima6o :iroku 7rim2nu kako
u narodu 1ako i kod v2:1i>a. J2dan ri1ua6 v2@an 5a: @a n4i9. da32mo n2:1o kasni42 u 86avi o
divina>i4i. (va ova o862da6a nikada nisu 5i6a ri1ua6no 7osv23ivana. :1o 32 r23i da su s2
koris1i6a na4o5i;ni4a o862da6a u@21a i@ ku32. N2 1r25a @a5oravi1i da i 127si4a sa vodom
7r2ds1av64a 42dan vid o862da6a. ak s1a vi:2. u vr2m2 kada 42 o862da6o 5i6o r21kos1
kori:32n2 su dru82 86a1k2 7ovr:in2. ko42 su 5i62 u s1an4u da r2B62k1u4u odra@. N28d2 42 i
do dana:n4i9 dana os1a6o u u7o1r25i 7rori>an42 u@ 7omo> ras1o7642no8 mas6a i6i m2da u
127si4i.
/ANJE PO0NATI A!ATI VETI%A
'&
0vono? "ako s2 m21a6no @vono 7o4avi6o @a42dno sa 9ri:3anskim >rkvama. n232mo s2
o5a@ira1i na n428a. v23 32mo samo s7om2nu1i Fk62721u:uG. drv2nu na7ravu ko4a 42 ima6a
s6i;nu u6o8u kakvu su i8ra6a @vona u @a7adno4 ma8i4i. "62721u:ina u6o8a. 5i6a 42 dvo4aka.
N4om2 su 7ri@ivana 5o@ans1va i n4om2 s2 ;is1io F7ros1orG od @6i9 si6a i d2mona. Naravno
u narodu 42 ima6a n2s1o :iru u6o8u. ko4a s2 ma9om svodi6a na F7o@ivan42G s1anovni:1va.
da s2 oku7i na @5orna m2s1a i6i 7ak di8n2 na u@5unu @5o8 do6aska n27ri4a1264a.
Tor5a?(v2 v2:1i>2 su od va4kada ima62 1or5u u ko4o4 su nosi62 sa so5om svo42 ma8i4sko
oruA2. n25i6i 8a u7o1r564ava62 van svo42 ku32 kada @a1o 7os1o4i ra@6o8. Po@na1o 42 da su
v2:1i>2 i@ is1o>n2 (r5i42 koris1i62 1or5u od ko@42 d6ak2 i 1o du8u d2v21 42dini>a n2k2 m2r2.
# dru8im kra42vima 42 ma9om kori:32na 1or5a 76212na od ov;2 vun2 a6i n2ko8 7os25no8
v2@ano8 @a n4u ni42 5i6o. N2 7r212ru42m ako ka<2m da dana:n42 v2:1i>2 ma9om koris12
1or52 ku7642n2 u 7rodavni>ama ko42 koris12 i onda kada idu u ku7ovinu. Is1o;na (r5i4a 42
i@u@21ak 42r n4u ma9om nas1an4u42 V6a:ko s1anovni:1vo. ma da s2 i 1amo si1ua>i4a sa
8odinama m2n4a.
(r7? Ova4 a6a1 s2 ma9om u@imao sa <i1ni9 7o64a i 1o nakon <21v2. Tada s2 sma1ra6o da 42
na7un42n 2n2r8i4om <i1a. ko42 42 5i6o 7os2;2no n4im2. "ori:32n 42 @a 7rori>an42. na 1a4
na;in :1o 42 5a>an 7r2ma (un>u a 7o1om s2 7osma1rao 7o6o@a4 u kom2 42 7ao. TakoA2 42
kori:32n @a od5ranu od @6i9 si6a i d2mona. na na;in na ko4i su kori:32na i dru8a s2;iva.

u5an4? Po "a@imirovi3u. 9rva1sk2 v2:1i>2 su koris1i62 5u5an4 da 5i u:62 u s1an42 1ransa.
/2Au1im o rani42m kori:32n4u ovo8 7r2dm21a ma6o s2 @na a 4a 8a nisam 7ronasao 8o1ovo
ni8d2 12 n232mo da642 du<i1i 7ri;u o n42mu kako n25i u:6i na 7odru;42 :72ku6a>i4a.

STR%$T%RA ! VRSTE R!T%A#A
"ada 8ovorimo o ma8i4skim ri1ua6ima sa 7ros1ora a6kana. uo;i32mo da i9 v2oma
12:ko mo<2mo na@va1i 1im im2nom. 7o8o1ovo ako i9 u7or2Au42mo sa onima i@ @a7adn2
6)
>2r2moni4a6n2 ma8i42. /2Au1im. kada 7o862damo i@ 56i@a. samu s1ruk1uru. uvid232mo da
42 7osv2 mo8u32 i@vu3i n2k2 7ara6262.
V2rova1no osnovnu ra@6iku. ;in2 n2ko6iko s1vari. To su 7r2 sv28a ri1ua6ni 1rans. ma da
ni42 o5av2@an u svim s6u;a42vima. man4a @a912vnos1. kra4n4a 42dnos1avnos1 i na kra4u
62<2rnos1 1okom i@voA2n4a is1i9.
Ako kr2n2mo od 7o;21ka. vid232mo da n2 7os1o42 n2k2 o7s2<n2 7ri7r2m2. kako
ma12ri4a6n2 1ako i 7si9i;k2. s2m u vanr2dnim si1ua>i4ama. kada 42 7o1r25no 7ri5avi1i n2ki
7r2dm21. 5i64ku i6i 7ak sv232.
O1varan42 kru8a. @a@ivan42 5o<ans1ava i6i 262m2n1a6a. u ri1ua6no4 Bormi. 12 @a912van42
ni9ov2 7risu1nos1i 1okom i@voA2n4a ri1ua6a. 1akoA2 42 n27o@na1o. i@u@2v u n2ko6iko r21ki9
s6u;a42va. o<ans1va i du9ovi 7rirod2 7ri@ivani su samo onda kada s2 od n4i9 n2:1o
dir2k1no @a912va6o. /a8i4ski kru8 42 do5ro 7o@na1 na a6kanu i o5i6no kori:32n mada s2
1okom v26iko8 5ro4a ri1ua6a ni42 koris1io. a v2:1i>a s2 @adovo64ava6a isk64u;ivo 6i;nom
@a:1i1om?ama46i4om. ko4u 42 7os2dova6a i nosi6a sa so5om. T2k kada 5i s2 os21i6a
u8ro<2nom 7ris1u7a6a 5i s1varan4u kru8a i 7ro12rivan4u.
Ri1ua6i su uv2k i@862da6i kra4n42 42dnos1avno. Is7r2d v2:1i>2 s2 na6a@i6o n2ko6iko
7o1r25ni9 s1vari. o61ar 42 5i6o o8n4is12 i6i u kasni4im vr2m2nima o5i;an ku9in4ski s1o na
kom2 ni42 5i6o 72n1ak6a. 729ara. ma;a i s6i;ni9 ma8i4ski9 a6a1ki.
Dok 42 vr:i6a ri1ua6 v2s1i>a 5i 7onav64a6a 7ri8odnu 5a4a6i>u. kon>2n1risa6a s2. @amis64a6a
i 6a8ano u7ada6a u s1an42 1ransa ko4i 4o4 42 omu8u3avao da os6o5odi svo42 7si9i>k2 mo3i.
"od iskusni9 oso5a. @a u6a@ak i i@6a@ak i@ 1ransno8 s1an4a. 5i6o 42 7o125no sv28a n2ko6iko
minu1a. !2<2rnos1 ko4u sam s7om2nuo. odnosi s2 7r2 sv28a na 1o da 1okom rada ni42
7os1o4a6a n2ka v26ika o@5i64nos1 i mis1i;nos1. Ona 42 1o :1o 42. 1o svi @na4u i@ n42no8
okru<2n4a. 7osma1ra4u 42 vi:2 kao oso5u ko4a ima n2k2 mo83nos1i da u;ni n2:1o. 1ako da
4o4 nikada ni42 5io 7o1r25an F>irkusG ko4i su sa so5om don26i si6ni m2di4ski F526i
ma8oviG. #ko6iko 5i vr:i6a ri1ua6 @a n2ku oso5u. dr2vna v2:1i>a 5i n27r2kidno 7r2kida6a
is1i i ra@8ovara6a sa n4om o svakodn2vnim 12mama. (amo u onom 1r2nu1ku kada s2
F5a>aG ;in. odnosno u6a@i u 1rans. ona 5i @a3u1a6a. Ako mis6i12 da 42 1o uman4iva6o
n4i9ovu d26o1vornos1. vara12 s2. H2nom2n ov2 2Bikasnos1i. is7i1iva62 su 8ru72 nau>nika.
sa1av642n2 ma9om od 21no6o8a i 7si9i4a1ara. naro;i1o u o56as1ima is1o;n2 (r5i42.
Por2d ov2. da ka@2mo 62<2rn2. v2r@i42 ri1ua6a 7os1o4i i dru8a. ko4a s2 i@vodi sa v26ikom
o@5i64no:3u. u@ ri1ua6nu na8os1. na odr2A2nom m2s1u i u odr2A2no do5a dana. To su
ma9om ri1ua6i u ko4im s2 7ri@iva4u 5o<ans1va i6i 7ak v26iki i ma6i du9ovi 7rirod2. No
kr2nimo r2dom.

RIT#A!NI PRO(TOR

Pod 7o4mom ri1ua6ni 7ros1or. 7odra@um2vamo sva ona m2s1a na ko4ima s2 u na4v23o4
m2ri vr:i6a ri1ua6na 7raksa. I@u@21aka 42 svakako 5i6o. a6i u su:1ini ova m2s1a. ko4a 32mo
nav2s1i ovd2. 7r2ds1av64a6a su osnovnu vrs1u 7ros1ora. unu1ar ko4i9 s2 d26ova6o u 8o1ovo
svim sis12mima s1aro5a6kansko8 v2:1i;ar2n4a.
O8n4i:12 42 na4@as1u7642ni42 m2s1o 8d2 s2 s7rovodi6a ri1ua6na 7raksa. 0a:1o 42 1o 1ako.
7ru@i6i smo od8ovor u 7r2d9odno4 86avi. "ako su savr2m2n2 ku32 i s1anovi. i@5a>i6i i@
61
u7o1r52 o8n4i:12. kao @am2na @a n428a koris1i s2 7ros1or oko 723i. odnosno ku9in4a i6i
1r72@ari4a.
(v21a m2s1a. kao ri1ua6an 7ros1or. do6a@2 odma9 i@a o8n4i:1a i6i u dana:n42 vr2m2 i@a
ku9in42. Ona su u n2s1o man4o4 m2ri u7o1r2564avana i@ ra@6o8a :1o su ri1ua6i ko4i su vr:2ni
u n4ima i@voA2ni r2d42. 42r s2 na4;2:32 radi6o o sv21kovinama i6i 7ri@ivima 5o<ans1ava.
du9ova 7rirod2 i s6i;ni9 im 5i3a. ko4a su u@n2miravana samo onda kada su o@5i64ni
7ro562mi 5i6i u 7i1an4u.
Ova sv21a m2s1a na6a@i6a su s2 u 7rirodi i 1o su na4;2:32 5i6i 8a42vi D:umar>iE. 42@2ra.
odr2A2ni d26ovi r2ka. i@vori i6i konkr21ni d26ovi n2k2 76anin2. Da 5i smo ovo 5o642
s9va1i6i. moramo 7r2d9odno da o5i4asnimo 42dnu s1var. Naim2. u s1aro5a6kanskom
v2:1i;ar2n4u. ni42 7os1o4a6o uo7:12no s9va1an42 o 5o<ans1vima. vi6ama. 7a1u64>ima i
dru8im s6i;nim 5i3ima. kao o du9ovnim i 262m2n1arnim 7o4avama. ko4a su 7risu1na svuda
i uv2k. Ona su 7osma1rana kao r2a6na 5i3a. o<ans1vo 42s12 sv27risu1no. a6i ako 9o32s da
8a kon1ak1iras. 1i mora: da od2: na sv21o m2s1o 8d2 ono <ivi. Is1o 42 i sa vi6ama. Ako
9o32: da 7ri@ov2:. na 7rim2r. vod2n2 vi62. 1i 1o n2 mo<2: da uradi: u svo4o4 ku3i v23
mora: da od2: na odr2A2no m2s1o na r2>i. i@voru i6i 42@2ru 8d2 s2 on2 oku764a4u i 1ada
7oku:a: da i9 kon1ak1iras. Pa1u64>i su s2 na6a@i6i 7o 723inama i6i na7u:12nim rudni>ima.
/2s1a na ko4ima 42 narod vid2o ova 5i3a vi:2 7u1a. 7ro86a:avana su sv21im i ona su
7os1a4a6a ku61na. Di4a7a@on 2n1i121a ko4i su o5i1ava6i na sv21im m2s1ima 5io 42 o8roman.
To su s2m 5o<ans1ava. vi6a i 7a1u64aka 5i6i @ma42vi. a62. ;uvari n2k2 r26ikvi42. du9ovi
<ivo1in4a. 1a4ans1v2n2 si62 ko4ima s2 ni42 @na6o im2 i s6i;no.
0a sv21a m2s1a su s2 u@ima6i 4o: i @a7is Dv26iki 9ras1 ko4i ima ur2@an krs1 na s25i?
n2kada:n4a @am2na @a 9ramE. 7iramida6no nar2Aano kam2n42 D7o1i>2 i@ kra42va 8d2 n2ma
v26iko8 drv23aE i raskrsni>a. Raskrsni>a 42 m2s1o 8d2 s2 ukr:1a4u 7u12vi. Pr2d7os1av64a s2
da s2 na 1im m2s1ima ukr:1a4u i sv21ovi. V2rova1no 42 da su n2kada raskrsni>2 s6u<i62 kao
8ro564a @a sa9ran4ivan42 64udi a6i i <ivo1in4a. V26iki 5ro4 ri1ua6a s2 vr:i na n4ima i dan
danas. O5i;a4 42 da s2 od23a o5o626o8 i6i umr6o8 5a>i na raskrsni>u. kao i kam2n i6i 7ara
na ko4ima 42 7r2n21a 5o62s1 n2k2 oso52. TakoA2 s2 v2ru42 da na n4ima 5orav2 d2moni u
na4:ir2m smis6u 12 r2;i. naro;i1o i@a 7ono3i.
Por2d ovi9 ri1ua6ni9 7ros1ora 7os1o4ao 42 4os 42dan o ko42m s2 ma6o 7ri;a6o. mo<da i@
s1ra9a od osud2. a 1o 42 8ro5642. I@voA2n42 ri1ua6a na 8ro564ima i@u@21no 42 ;2s1o iako 42 1a
7raksa okarak12risana kao na4>rn4a mo8u3a. Ovakvom s1avu naroda kumova6a 42 >rkva.
;i4i su i@n2naA2ni 7o7ovi. @a1i>a6i na82 <2n2 u sr2d no3i. na 8ro564ima. kako n2:1o 5a4u.
/o<212 @amis6i1i kakv2 su s2 7ri;2 7os62 1o8a 7ri;a62. /2Au1im. si1ua>i4a 42 7osv2
dru8a;4a. Vr:2n42 ri1ua6a na 8ro564u. na4;2:32 n2ma nikakv2 v2@2 sa >rnom ma8i4om v23
su u 7i1an4u du:2 umr6i9 7r2daka ko42 s2 mo62 @a konkr21nu 7omo3. No3 42 7o 6o8i>i
s1vari i@a5rana @a na45o64i 72riod vr:2n4a 1i9 ri1ua6a 42r s2 1ada 7r2k6a7a4u sv21 mr1vi9 i
sv21 <ivi9. Pomo3 s2 na4;2:32 1ra<i6a od na56i<i9 roAaka i 1o oni9 ko4i su skoro 7r2minu6i.
Tada su s2 odnosi6i i darovi n4ima ko4i su s2 sas1o4a6i i@ n2k2 9ran2 i6i 7i3a ko4u 42
7oko4nik naro;i1o vo62o. Ova4 o56ik ma8i42 42 v2oma 7ov2@an sa ku61om mr1vi9 ko4i 42
kod (r5a i V6a9a naro;i1o ra@vi42n.
Por2d sv21i9 m2s1a. @a vr:2n42 odr2A2ni9 ri1ua6a kori:32na su i 1ako@vana Fn2;is1a
m2s1aG. To su m2s1a @a ko4a s2 u narodu sma1ra6o da su s12>i:1a ra@ni9 vrs1a d2mona.
N2ka od n4i9 su 7r2sa96i 5unari. na7u:12n2 vod2ni>2. 3u7ri42. mos1ovi. Au5ri:1a. s1ara
8ro564i:1a i s6i;no. !i;no sam imao 7ri6ik2 da o5iA2m dva ovakva m2s1a. /o8u s6o5odno
r23i da sam 5io Bas>iniran. J2dno s2 na6a@i6o u 7rirodi i 5i6o 42 7o17uno n27ro9odno i
62
mr1vo. "ao da 42 1o m2s1o @ad2si6a n2ka 7rirodna ka1as1roBa. Po mo4o4 7ro>2ni. 1o m2s1o.
od n2ki9 dvad2s21ak ari. 42 i@vor i@u@21no 4ako8 82o7a1o82no8 @ra;2n4a. :1o 42 dov26o do
1o8a da sva B6ora na 1om 7odru;4u i@umr2. /o8u @amis6i1i :1a s2 d2sava6o 64udima ko4i su
s2 du<2 @adr<a6i na ovom m2s1u i kako su s2 nakon 1o8a os23a6i. 0a1o ni42 nikakvo ;udo
:1o 42 ovo m2s1o dos726o na 1akav 86as i 7os1a6o 1a5uisano od s1ran2 @a42dni>2.
As1ra6nu ravan n2 5i9 i@dva4ao kao @as25an ri1ua6ni 7ros1or. iako 42 dos1a kori:32na. i@
ra@6o8a. :1o 42 5oravak u n4o4 7rv2ns1v2no 5io ini>iran <264om da s2 :1o 42dnos1avni42 i
52@52dni42 s1i8n2 do sv21o8 m2s1a. kao i da s2 :1o 6aks2 u862da4u n428ovi Fs1anovni>iG. To
:1o su oni mo86i 5i1i viA2ni i van as1ra6n2 ravni. ni42 nis1a ;udno. 42r n2ki 64udi
42dnos1avno ima4u Fos2164ivi4iG vid D7o7u1 oni9 ko4i vid2 aur2E i6i 42 42dnos1avno 2n2r8i4a
1o8 m2s1a u odr2d42nim 1r2nu>ima 1ako 8us1a da n428ovi s1anovni>i 7os1a4u vid64ivi @a
sva;i42 oko. Tako as1ra6na ravan 7r2ds1av64a samo ravan kro@ ko4u s2 7ro6a@i na odr2A2ni
na;in da 5i s2 s1i86o do nama sada 7o@na1o8 ri1ua6no8 7ros1ora? sv21o8 m2s1a.
DOA DANA
Pos1av64a s2 7i1an42 ko42 na45o642 vr2m2. odnosno do5a dana. @a vr:2n42 odr2A2ni9
ri1ua6ni9 radn4i. 5a>an4a ;ini i6i 7ri@ivan4a ra@ni9 ka128ori4a 2n1i1i121a. "ada ma6o :ir2
5a>imo 7o862d na ovu 7ro562ma1iku. vid232mo da 42 1o 42 7r2 sv28a @avisi6o od si1ua>i42
do si1ua>i42. odnosno od ono8a :1a s2 radi 12 :1a s2 <26i 7os1i3i.
V2rova1no 42 na4v23i 5ro4 ri1ua6a vr:2n u Fni42dno do5aG i6i F86uvo do5a no3iG kako
narod na@iva ovo vr2m2. To 42 Bak1i;ki 72riod od 7os62 7ono3i 7a do o86asavan4a F1r328
7216aG. Da ra@4asnimo.
# mno8im narodnim 7ri;ama. 8ovori s2 kako s2 d2moni. du9ovi. vam7iri i s6i;na im
5i3a. or42n1i:u kada da i@aAu i kada da s2 sakri4u 12 vra12 u svo4a s1ani:1a. 7o 72smi
7216ova. Ovo 7ravi6o mo<2 da vaa. odnosno <2nski9
d2mona ko4i su m2:ani sa v2:1i>ama 64udsko8 roda. a6i n2 nu<no. Prvi 7u1 7216ovi su oni
ko4i s2 o86a:ava4u i@m2Au dvana2s1 i 42dan no3u. ;im2 da4u do @nan4a da 42 7o;26o F86uvo
do5a no3iG. dru8i 7u1 oko 1ri. a 1r23i 7u1 7r2 n28o :1o 32 (un>2 da i@aA2. 0na;i kada s2
o86as2 1r23i 7u1. sva na17rirodna 5i3a s2 vra3a4u u svo4a 7rirodna s1anis1a kako i9 sun>2 n2
5i u5i6o.
G6uvo do5a no3i sma1rano 42 72riodom kada s2 7r2k6a7a4u sv21 64udi i sv21 na17rirodni9
5i3a. (62ds1v2no 1om2 mno8i ri1ua6i vr:2ni su 5a: u ovo vr2m2 42r 42 v2:1i>ama 1ada 5i6o
na46ak:2 da s1u72 u kon1ak1 sa n4ima. kako s2 sma1ra6o. 0na;i 1o 42 5i6o vr2m2 @a
@a@ivan42 Tar1ora. kao :1o smo vid26i u dru8o4 86avi. @a1im Gorsk2 /a4k2. vi6a. du9ova
7rirod2 i s6i;ni9 2n1i121a.
Dru8i. svakodn2vni ri1ua6i. vr:2ni su u 5i6o ko42 do5a dana. To su ma9om 5i6i ri1ua6i @a
o@drav642n42. 76odnos1. nova> i s6i;no.
Pos1o4a6i su i odr2A2ni ri1ua6i ko4i su 7os25no @a912va6i. odr2A2no do5a dana. 7os25an
dan u n2d264i i6i n2ku m212oro6o:ku. as1ronomsku 7o4avu. To su o721 5i6i 86uvo do5a no3i.
vr2m2 kada (un>2 i@6a@i D5ran42 m216iE. kada 7ada ki:a D76odnos1E. 42d2n42 /2s2>a
D 7osv2>ivan42 ma8i4sko8 no<aE i s6i;no. No ovo 42 5i6o dos1a r21ko. 0na;i na4v23i 5ro4
ri1ua6a vr:2n 42 7o danu i6i n2ko6iko 1r2nu1aka i@a 7ono3i.
63
,#TANJE
(v2 vrs12 ma8i4ski9 12ks1ova i@8ovara4u s2 na dva na;ina. a4a6i>a s2 i@8ovara u s25i.
odnosno 3u12>i. dok s2 5asma mrm64a. 7o6u1i9o i n2ra@8ov21no do 12 8rani>2 da ni ona
oso5a ko4a s2 u 1om 1r2nu1ku na6a@i u 56i@ini v2:1i>2. n2 mo<2 da ra@um2 :1a ona 7ri;a.
Na4va<ni4i i na45i1ni4i ri1ua6i s2 s2 oduv2k radi6i 3u1k2. Ovo 42 va<i6o i @a narodn2 ri1ua62.
,u12>i s2 i8ra Fvr@ino ko6oG. i@raAu4u ama46i42 ko42 s2 koris12 1okom ;i1avo8 <ivo1a.
7ri@iva4u du9ovi 7rirod2. :1rika ;umina ko:u64a i 4o: mno8o 1o8a.
0as1o 5as 3u1k2K Pa @5o8 1o8a :1o 42 u 1im 1r2nu>ima 64udski 8ovor n27o1r25an i
52smis62n. 0a1o :1o su 1o ma9om ri1ua6i u ko4ima s2 komuni>ira sa Fdru8om s1ranomG i
na17rirodnim 5i3ima. ko4i ni4su u sv21u 64udi 1ako da ona 7ravi6a komunika>i42 ko4a va<2
@a ova4 sv21 vi:2 nisu 7o8odna. (a vi:im si6ama s2 komuni>ira 7u12m ri1ua6ni9 radn4i.
82s1ova i6i kada su u 7i1an4u konkr21ni 2n1i121i 12627a1ski. 42r oni n2 8ovor2 i 42dnos1avno
nisu Bi@i;ko8 sas1ava. 12 n2ma4u 86asn2 2. ,u1an42 42 4o: i @nak 7o:1ovan4a ko42 v2:1i>a
os23a 7r2ma ovim si6ama.
/2Au 64udima ko4i s2 5av2 oku61i@mom 7os1o4i 12ori4a da s2 sv2 vrs12 ri1ua6a mo8u vr:i1i
na ;21ri na;ina. Prvi na;in. u42dno i na42dnos1avni4i. 42 ona4 kad oso5a ko4a 8a vr:i Bi@i;ki
radi odr2A2n2 kr21n42. 7okr212. a 12ks1 8ovori na 86as. Dru8i na;in. 7odra@um2va da oso5a
vr:i kr21an42. a6i 12ks1 i@8ovara u s25i. Tr23i na;in o5u9va1a Bi@i;ko mirovan42 i 3u1an42.
odnosno i@8ovaran42 12ks1a u s25i. dok s2 ;i1av ri1ua6 vr:i u@ 7omo3 vi@u26i@a>i42 na
m2n1a6nom 76anu. Pos62dn4i. ;21vr1i nivo 7r2ds1av64a vr:2n42 ri1ua6a u as1ra6u. @na;i van
126a. na sv21im m2s1ima i6i u as1ra6nim 9ramovima. ko42 da1a oso5a sama 7odi@2. Ova4
;21vr1i nivo s2 sma1ra na4vi:im ko42 42dna oso5a mo<2 da 7os1i8n2 i on s2 mo<2 sma1ra1i
ravno7ravnim sa ma8i4skim 82s1ovima. odnosno 42dnos1avnim i kra1kim 7okr21ima.
7omo3u ko4i9 s2 7ri@iva n2ko 5i32. "r2nuv:i od 7rvo8 nivoa 7r2ma nar2dnim. mi svaki
7u1 skra3u42mo 6ini4u komunika>i42 sa nasim individua6nim n2sv2snim i na kra4u
ko62k1ivnim n2sv2snim 12 42 samim 1im 2Bikasnos1 v23a. a 7os1i@an42 >i64a 5r<2.
R2>imo 4o: da kada 12ks1 i@8ovaramo u s25i. on do5i4a n2ko dru8o @na;2n42 @a nas
sam2 dok s2 nivo kon>2n1ra>i42 7odi<2. n2 5i 6i od8ovorio ovim n2svakidasn4im
@a912vima. 42r su 8ovor i 86asn2 2. kao sr2ds1vo komunika>i42. ono na:1a 42 na: um
nau>io i nas1a smo mi navik6i.
NAGO(T

# s1aro5a6kanskom v2:1i;ar2n4u nikada nisu 7os1o4a62 n2k2 7os25n2 odor2 u ko4ima su
vr:2ni ri1ua6i.(a v26ikom si8urno:3u mo<2mo 1vrdi1i da 42 ri1ua6nu od23u 7r2ds1av64a6o i6i
na8o 126o i6i svakodn2vna od23a.
"od k6asi;ni9 i svakodn2vni9. mo<2mo s6o5odno r23i man42 va<ni9. ri1ua6a v2:1i>a ni42
vodi6a ra;una o 1om2 s1a ima na s25i. "ako i@a n42 ni42 s1a4a6a n2ka r26i8i4ska ins1i1u>i4a.
sa u1vrA2nom 9i4arar9i4om. ni42 mora6a. ni1i 42 ima6a. in12r2sovan4a da s2 o56a;i dru8a;i42
od dru8i9 64udi. Dru8im r2;ima. i@nad n42 su 5i62 samo vi:2 si62. ko42 nisu 5i62
@ai12r2sovan2 @a ov2 1rivi4a6nos1i.
6$
/2Au1im kada su s2 radi6i va<ni4i ri1ua6i. odnosno s1u7a6o u kon1ak1 sa vi:im si6ama.
5i6o da su 1o 5i6a 5o<ans1va. vi62 i6i n2ka dru8a 5i3a. 5i6o 42 7o<264no 5i1i na8. i6i 5o642
r2;2no. o5av2@no. -as1oK
Od5a>ivan42m od232 sa s252. ;ov2k s2 vra3a u svo42 7rvo5i1no s1an42. Ono mo<2 5i1i
1r2nu1ak roA2n4a. a6i i na8os1 7rvo5i1no8 ;ov2ka. ko4i 42 6u1ao @2m64om 52@ od232. <iv2o
7rirodno i n2s7u1ano. 52@ 1a4ni i skrivan4a. naro;i1o 7r2d vi:im si6ama. Ovim ;inom.
oso5a s2 7ro;i:3u42. @a1im o8raAu42 od svakodn2vno8 <ivo1a. 7oka@u42 vi:im si6ama da
nis1a n2 kri42 i 7os1a42 7ri42m;ivi4a @a s7o64n2 u1i>a42.
0na;i kao :1o smo v23 o1kri6i. ri1ua6na 8o6o1in4a s2 koris1i6a ma9om kada 42
us7os1av64ana v2@a sa na17rirodnim 5i>ima. Na7rim2r. 7ri@ivan42 Tar1ora 42 o5av2@no
vr:2no 52@ od232. ;ak i kada su 1om ;inu 7risus1vova6i dru8i 64udi. Na4sv21i42 ama46i42 su
7rav642n2 u@ o5av2@nu 8o6o1inu od 7o n2ko6iko 64udi. Na 7rim2r. ko:u64u ko4a 62;i sv2
5o62s1i :i4u 3u123i d2v21 8o6i9 5a5a. d2v21 8o6i9 kova;a ku4u ama46i4u @a @a:1i1u. 42dan 8o
muskara> ;2ka is7od 62sk2 da 4o4 o7adn2 >v21 n2 5i 6i s25i sa;inio ama46i4u i s6i;no. Por2d
ovi9 7rim2ra. 1r25a nav2s1i i i8ran42 Fvr@ino8 ko6aG. u kom2 42 u;2s1vova6a ;i1ava
@a42dni>a i naravno svaki i8ra; 42 morao 5u1u 8o.
"od svi9 ovi9 ri1ua6a. 7or2d 8o6o1in42. 5i6a 42 o5av2@na i 3u1n4a kao :1o 32mo kasni42
vid21i. kada 5ud2mo navodi6i 7rim2r2 ovi9 ri1ua6a.
/AGIJ("I "R#G

#6o8a ma8i4sko8 kru8a u a6kanskom v2:1i;ar2n4u. n2 ra@6iku42 s2 mno8o od on2 ko4u
on ima u @a7adnom. Osnovna Bunk>i4a ma8i4sko8 kru8a 5i6a 42 da @a:1i1i. on2 i6i ono8a.
ko4i s2 na6a@2 unu1ar n428a od @6i9 si6a. d2mona. du9ova i dru8i9 na17rirodni9 5i3a. Ova
5i3a mo8u 7oku:a1i da naud2 oso5i i@ ;is1a mira. kada s2 ona n2 nada i6i u 1r2nu>ima kada
i9 oso5a sv2sno 7ri@iva. # o5a ova s6u;a4a 5i6o 42 7o1r25no na7ravi1i ma8i4ski kru8.
"od a6kanski9 naroda. kru8 s2 nikada ni42 o1varao ri1ua6no. (am 7os1u7ak ni42 5io
5i1an ko6iko sim5o6ika kru8a. On 42 mo8ao nas1a1i na vi:2 na;ina.
a. "aA2n42m Dkono764om. <a6Bi4om. 1amn4anomOE
5. O8raAivan42m Dkam2n42m. 72skom. drvimaOE
>. Prav642n42m v2n>a od savi164ivo8 5i64a D vr52. 5r2@2OE
d. o4om DBar5an42m 7ovr:in2 @2m642 kr2;om. Bar5om. ka1ranomOE
2. V2<2n42mD 7o 12ks1i6u. ko<iOE
B. "ana7omD o5i;no s2 u@m2 526i i6i >rv2ni kana7 ko4i s2 sv2<2 i ras7ros12 7o @2m64i
u o56iku kru8aE
8. Rovan42mD @a5i42 s2 ma8i4ski no< i6i n2ki dru8i ri1ua6ni 7r2dm21 u @2m64u i n4im2 s2
o7is2 kru8E
9. (7a4an42m 7o>21ka i kra4a v2ri8a i6i n2ko8 dru8o8 6an>aD1ada s2 mo@2 u7o1r25i1i
ka1ana> i @ak64u;avan42 kao doda1na ma8i4ska radn4a ko4a sim5o6i:2 52@52dnos1E
i. "r21an42m D9odan42m u kru8 oko m2s1a na kom2 32 5i1i i@vrs2n ri1ua6EO
6'
Ovo su i7ak samo n2ki od na;ina. 12:ko i9 42 7r25ro4a1i sv2. 42r su 7rim2n4ivan2
ra@6i;i12 m21od2 u @avisnos1i od si1ua>i42 do si1ua>i42 i naravno od 1radi>i42 i@ 1o8
7odru;4a. N2kada 42 kom5inovano vi:2 m21oda.
Po:1o s2 ni42 vodi6o ra;una kako s2 o1vara. ak>2na1 s2 s1av64ao na sas1av. odnosno
7r2dm212. odak62 7o1i;u. od ko4i9 42 kru8 sas1av642n. Tako 42 kam2n42 1r25a6o da 5ud2
5262 5o42 i 7or2k6om sa 7o1oka. 5ra:no ko42 s2 koris1i 1r25a da 5ud2 7rvo m62v2no
nakon <21v2. a ko42 42 sam62v2no u vod2ni>i. na vod2ni;nom kam2nu. @a1im od
n2do8or26i9 sv23a sa 8ro564a. dok s2 5ra@da 7ravi i6i sr7om sa ko4im s2 <2n426o.
ma8i4skim no<2m i6i 7ak d26om 76u8a @a oran42.
"ru8 s2 v2oma r21ko 7ravio od so6i i@ ra@6o8a :1o 42 ona n2kada 5i6a v2oma sku7a.
Nakon s7rav64an4a kru8a. nisu 7ri@ivani nikakvi ;uvari. v23 s2 odma9 7ris1u7a6o
<2642no4 radn4i. 42r s2 sma1ra6o da vi:a 5i3a ko4a s2 do@iva4u n2ma4u n2k2 skriv2n2
nam2r2. 12 nisu @ain12r2sovana da 7ovr2d2 ono8a sa ko4ima s1u7a4u u ko1ak1. "ru8 42 1u
5io @a svaki s6u;a4. a kao :1o sam rani42 s7om2nuo. ;ak s2 i v2oma r21ko u7o1r2564avao
u svakodn2vnim 7ri6ikama. i@u@2v kada s2 v2:1i>a os23a6a u8ro@2nom. i@ n2ko8
ra@6o8a :1o ni42 5iva6o ;2s1o.
"O!O
"o6o 42 narodna i8ra. u ko4o4 svi u;2sni>i s1o42 42dan do dru8o8a. dr<23i s2 @a ruk2 i6i
u r21kim 7ri6ikama @a 7o4as. ram2na i6i s1a @8odno. ;in2>i 1ako @a1vor2n i6i 7o6uo1vor2n
kru8. Ono 42 7r2 sv28a ima6o @a5avan karak12r i narod 8a 42 u7ra<n4avao na ra@nim
vrs1ama 7ros6ava. sku7ovima. 1okom 7ra@nika i s6i;ni9 d2:avan4aO
/2u1im. 7os1o4a6o 42 vi:2 vrs1a. kako na;ina i8ran4a 1ako i Bunk>i4a ko42 42 42dno ko6o
mo86o da ima. # samo4 osnovi r2; Fko6oG 42 7or2k6om s6ov2nska i u 5ukva6nom
7r2vodu @na;i kru8?o5ru;. I8ran42 u kru8u 42 od na4s1ari4i9 vr2m2na o@na;ava6o
7os25nu vrs1u ri1ua6a. ko4om su s2 o5262@ava62 sv2 vrs12 5i1ni9 da1uma. a u nam2ri da
@a42dni>i o52@52di na7r2dak. do5ar rod us2va. @drav642 i s6i;no.
"o6o s2 skoro uv2k i8ra6o u 7rav>u sm2ra kr21an4a ska@a64k2 na sa1u. s2m kada 42
i8rano u ;as1 7oko4ni>ima. Tada 42 sm2r 5io su7ro1an ska@a64ki na sa1u. @na;i s d2sna u
62vo. ;im2 s2 7oku:ava6o s1u7i1i u kon1ak1 sa mr1vima i o52@52di1i n4i9ovu nak6onos1.
Pos25nu vrs1u ko6a. ;ini6o 42 ma8i4sko Fvr@ino ko6oG. Ova4 12rmin s2 danas u (r5i4i
u7o1r2564ava kao Bra@a kada s2 <26i r23i da 42 n2:1o isuvi:2 @a72164ano. @amr:2no 12 mu
s2 n2 nad@ir2 kra4. Vr@ino ko6o 42 ono ko6o ko42 i8ra4u. v2:1i>2. vi62 i dru8a na17rirodna
5i3a. (ma1ra6o s2 da o5i;ni 64udi mo8u da 8a i8ra4u samo u i@u@21nim si1ua>i4ama. kada
s2 v26iko @6o nadvi42 nad >26oku7nu @a42dni>u.
J2dan ovakav s6i;a4 42 @a5262@io (v21is6av Prvanovi3 i o54avio u d26u FNa:2 s1ar2
7ra@nov2ri>2 i o5i>a4iG. 1&61. u 0a42;aru. m2Au1im kako nisam us72o da dod42m do 12
kn4i82. da3u ovd2 kra3u v2r@i4u do8aAa na ko4u sam nai:ao u F(r7skom mi1o6o:kom
r2;nikuG.
(am do8aAa4 s2 odi8rao u s26u V26iki I@vor. 1&)+. 8odin2. dok 42 dir2k1ni 7ovod 5i6a
s1ra:na su:a ko4a 42 @ad2si6a ova4 kra4. a ko4u 42 o721. 7o v2rovan4u m2:1ana. i@a@vao
66
5oravak @ma4a u n4i9ovom kra4u. Naim2. sma1ra6o s2 da n4i9ovo s26o no3u 7o9odi @ma4
ko4i odr<ava 64u5avn2 sa1ank2 sa n2kima od <2na 12 da @5o8 n428ovo8 621a o56a>i n2
mo8u da s2 sas1av2 i@nad s26a. @5o8 ;28a n2 mo<2 da doA2 do 7adavina. "ako 42
ovakvo s1an42 7o1ra4a6o. n2ki od m2:1ana su 7r2d6o@i6i da s2 odi8ra vr@ino ko6o ko4im
32 s2 7ro12ra1i @ma4. 42r 42 @a 1ako mo3no 5i32 7o125no uradi1i 42dan od na4mo3ni4i9
ri1ua6a. (vi su s2 s6o<i6i.
Ri1ua6 s2 odi8rao no3u i@m2Au 21. i 22. 4u6a. @na;i u F86uvo do5a no3iG. N28d2 oko
72d2s21ak m2:1ana s2 oku7i6o na 8ro564u i @a7a6i6o v26iku va1ru. I@a5ran 42 voAa
7ro>2si42 . 1ako@vani F>arG. i on 42 7rvi skinuo svu od23u sa s252 dok su 8a dru8i
s62di6i. 0a1im su s2 u9va1i6i @a ruk2 i @ai8ra6i oko va1r2. Ova ma9ni1a i8ra 42 1ra4a6a dok
64udi nisu 7o17uno i@n2mo86i. a n2ki od ni49 7o;26i da u7ada4u u s1an42 1ransaDmo4
@k64u;akE. 42r 42 1o u7ravo su:1ina vr@ino8 ko6a. Dok su i8ra6i niko ni42 sm2o da 7ri;a. a
ako 42 imao n2:1o da sao7:1i 7oka@ivao 5i mimikom i6i mum6an42m. "ada 42 u1vrA2no
da 42 dovo64no. 64udi su 7o1r;a6i kro@ s26o 6u7a4u3i u @von>a. k62721u:2. 7osuA2OPo:1o
su 1ako o5i:6i >26o s26o. kr2nu6i su da 8on2 @ma4a 7r2ma 8ro564u odnosno v26iko4 va1ri.
"ada su do12ra6i @ma4a. Bik1ivno. do va1r2. u9va1i6i su s2 7onovo @a ruk2 i @ai8ra6i 4o:
42dnom oko is12. To 42 1ra4a6o dok F>arG ni42 sao7:1io da 42 dovo64no.
I@ ovo8a s2 vidi da 42 u 7o17unos1i @adovo642na s1ruk1ura na4sv21i4i9 v2:1i;i4i9 ri1ua6a.
0na;i sam ri1ua6 s2 odi8ravao u 86uvo do5a no3i. 8ovor 42 5io @a5ran42n. ak12ri su 5i6i
8o6i. i8ra6i su kru<no oko va1r2. sim5o6a 7ro;i:32n4a i 7ro12rivan4a D mo<da s2 radi6o i o
<ivo4 va1ri do5i42no4 i@ 62skovo8 i6i 9ras1ovo8 drv21a. a6i ni42 @a7isanoE. 7or2d 1o8a sv2
s2 odi8rava6o na 8ro564u?sv21om m2s1u. :1o @na;i da su 1ra<i6i 7omo3 7oko4nika i
dru8i9 na17rirodni9 5i3a a u komunika>i4u sa n4ima mo86i su s1u7i1i i@ s1an4a 1ransa. do
ko8a su dos6i du8om i is>r764u4u3om i8rom.
Jo: n2ki ovakvi s6u;a42vi @a5262<2ni su od s1ran2 Prvanovi3a. 1&3'. i 1&$6.. a kako
42 sam na7om2nuo na@iv ovo8 ri1ua6a 5io 42 Fmu8a4a62G.
"ao :1o vidimo i o5i;an narod 42 7o 7o1r25i i8rao vr@ino ko6o. /2Au1im ono v2:1i;i42
ima6o 42 odr2A2n ni@ 7ravi6a ko4a su mora6a da s2 7o:1u4u. V23inu 1i9 7ravi6a smo v23
vid26i u 7r2d9odnom 7rim2ru. a ko4a s2 1i;u do5a dana . 8o6o1in42. 3u1an4a i s6i;no.
Tr25a doda1i da su v2:1i>2 ma9om koris1i62 svo4 6i;ni 7ros1or @a oku764an42. a 1o su 7o
7r2dan4u 5i6a na7u:12na 8umna. 8d2 su i8ra62 vr@ino ko6o dok 42 5ro4 u;2snika morao
5i1i s1ro8o o8rani;2n na dvana2s1. 0as1o 5a: dvana2s1. 7i1a6i su s2 mno8i K Osnovna
8r2:ka i@ ko42 su 7rois12k6i 6o:i @ak64u;>i 42 1a :1o s2 ovd2 radi6o o 5ro4u 1rina2s1. a n2
5ro4u dvana2s1. Dvana2s1 42 v2:1i>a. a 1rin2s1i 42 ro8a1i o8 ko4i do6a@i. ko4i s2 7ri@iva.
(21i12 s2 on2 7ri>2 o dvana2s1 v2:1i>a i 1rina2s1om 5rada1om mu:kar>u. #v2k 42 1u
7risu1an 4o: n2ko. ona4 ko8a v2:1i>2 ;2ka4u. 7ri@iva4u i6i ona4 ko8a o5u;ava4u.
Jo: 42dnu i@u@21no in12r2san1nu 7ri;u na ovu 12mu. dao nam 42 Vuk.(."arad<i3. a 4a
sam 42 7rvi 7u1 vid2o u F(r7skom mi1o6oskom r2>nikuG. odak62 i >i1iram ova4 od6omakL
FVuk "arad<i3 ka<2 da dvana2s1 u;2nika. kada i@u;2 dvana2s1:ko6a. odu na vr@ino
ko6o da sasvim dov:s2 u;2n42 i 7o6o<2 @ak621vu.
0a vr2m2 ;i1an4a n2k2 7os25n2 kn4i82 na vr@inom ko6u. 42dan od dvana2s1 Aaka
n2s1an2. F odn2su 8a d2moni I6i vi62G. Oni ko4i os1anu. n2 mo8u sa@na1i ko4i 42 od n4i9
n2s1ao. Pos62 ovo8a. 1i u;2ni>i s2 na@iva4u 8ra5an>i4a:i. F i idu sa d2monima i sa
vi6ama. i vod2 o56ak2 u vr2m2 8rm64avin2iI 8rada.G
Ovo 42 vi:2s1ruko in12r2san1na 7ri;a iako ima n28a1ivni9 7ri@vuka. #ko6iko
od5a>imo n28a1ivni d2o. os1a42 nam 7ri;a ko4a nas vodi do in12r2san1ni9 sa@nan4a. "ao
6*
7rvo. ona 42 mo<da 4o: 42dan od r21ki9 7oda1aka ko4i 8ovor2 da 42 n2kada i7ak
7os1o4a6a 1ako@vana Fkn4i8a s2nkiG na ovim 7ros1orima. 42r 42 7o s6o5odno4
7r2d7os1av>i. ona mo86a 5i1i ;i1ana na 8umnu. Ovd2 s2 7odra@um2va da 42 vr@ino ko6o
8umno. odnosno m2s1o oku764an4a. 0a1im vidimo da i 7or2d 1o8a :1o 42 n4i9
dvan2s1ori>a. vi:a si6a ko4a do6a@i 7r2ds1av64a 5ro4 1rina2s1. To :1o s2 ovd2 8ovori u
mno<ini n2 mora 5i1i 1a;no 42r s2 i7ak radi o 7r27ri;avan4u 7ri;2 ko4u 42 n2ko ;uo. Na
kra4u vidimo da oni kasni42 nas1av64a4u da s2 Fdru<2G sa d2monima i vi6ama i@ ;28a
mo<2mo @ak64u;i1i da s2 radi6o o v2:>ima. a sam ;in 7ri@iva i 7o6a8an4a @ak621v2 mo86o
42 da 7r2ds1av64a n2ku vrs1u ini>i4a>i42.
Doda4mo 4o: da 42 vr@ino ko6o osnovno ko6o 8o1ovo svi9 na17rirodni9 5i3a i6i 5i3a sa
na17rirodnim s7oso5nos1ima. Ono 42 osnovni Fri1ua6G vi6a. d2mona. du9ova. dok 64udi
kada <262 da urad2 n2:1o :1o da62ko 7r2va@i6a@i n4i9ov2 mo8u3nos1i. @a42dni;kim
sna8ama Bormira4u :1o v232 vr@ino ko6o n2 5i 6i dos6i u dodir sa si6ama od ko4i9 su 8a
nau;i6i.
Vr@ino ko6o s2 dru8a;i42 na@iva vi6ino ko6o. O ovom2 sv2do;2 mno8i 1o7onimi.
:irom n2kada:n42 Ju8os6avi42. ko4i o5262<ava4u m2s1a na ko4ima su 7o 7r2dan4ima
n2kada vi62 i8ra62 svo42 ko6o. Ta im2na su ma9om do5i4a6a m2s1a na ko4ima su s2
na6a@i6i kru8ovi i6i 7o6ukru8ovi u8a<2n2 1rav2. naro;i1o na 76aninama. u :umama i6i
kra4 i@vora. N2kada su ova im2na dava6i i sv2do>i ko4i su 7o no3ima 7uno8 /2s2>a
kri:om 7osma1ra6i ovo ma9ni1o ko6o na8i9 vi6a.
O(VRTANJE
R2>imo @a kra4. da su svi v23i i 5i1ni4i ri1ua6i. kao :1o 3212 vid21i. 5i6i @avr:avani
od6askom sa m2s1a. na kom2 42 vr:2n ri1ua6. 52@ osvr1an4a. a>an42 7o862da 7r2ko
ram2na i6i 7ak okr21an42 u 7rav>u m2s1a. na kom2 s2 do ma6o 7r2 odvi4a6a n2ka ri1ua6na
radn4a. na 7ros1oru a6kana od va4kada 42 s1ro8o @a5ran42no. Ra@6o8 ovom2 42 1ro4ak.
"ao 7rvo. i@a sv28a s1o4i v2rovan42 da s2 osvr1an42m n2 7r2kida ni1 i@m2Au
onos1rano8 i ovos1rano8. :1o 32 r23i da nakon @avr:21ka radn4i. ri1ua6 i da642 1ra42. Ovim
;inom. u8ro@ava s2 52@52dnos1 individu2. 42r sva na17rirodna 5i3a ko4a su F7ri@vanaG u
ovu ravan. os1a4u u n4o4 i 7ra12 ono8a ko 42 ri1ua6 vr:io. Na86o okr21an42. 7o @avr:21ku
ri1ua6ni9 radn4i. 12 5r@o na7u:1an42 1o8 m2s1a. 7r2ds1av64a4u svo42vrsnu F7o@ori:nu
@av2suG. ko4a s2 s7us1a i o@na;ava kra4 7r2ds1av2. "o6iko 42 ovo 5i1no. mis6im da n2
moram da 7onav64am. Ov2 12m2 smo s2 do1ak6i u 7rvo4 86avi. kada smo 8ovori6i o
nu@nos1i 4asno8 o@na;avan4a 7o;21ka i kra4a n2k2 ri1ua6n2 radn42. kako 5i s2 5ari42ra
i@m2d4u sv2sno8 i n2sv2sno8 d26a 6i;nos1i 7onovo vra1i6a u norma6u 42r 42 na 7o;21ku
5i6a 7rivr2m2no ako n2 uk6on42na onda 5ar2m os6a5642na.
Dru8a s1var. 7od42dnako 5i1na. 62<i u v2rovan4u da s2 1im na;inom. osvr1an42m.
s1vari ko42 su 7os1i8nu12 ri1ua6om mo8u vra1i1i u 7r2d9odno s1an42. odnosno u vr2m2
7r2 n28o :1o 42 ri1ua6 i@vr:2n. Ovo s2 7r2vas9odno odnosi na ri1ua62. 1okom ko4i9 s2
skida 5o62s1 i6i 5a;2na ma8i4a. 0na;i ako s2 oso5a. sa ko42 42 skinu1a 5o62s1 osvrn2.
5o62s1 32 s2 7onovo Fu9va1i1iG @a n4u. kako s2 ka<2 u narodu.
Na kra4u. 1r23u s1var 7r2ds1av64a v2rovan42 ko42 s2 ma9om odnosi na oso52 ko42 s2 u
su:1ini n2 5av2 ma8i4om. @na;i nisu v2:1i>2 i6i v2:>i. 12 im 42 s1ro8o @a5ran42no da
6+
u862da4u 5i3a i@ Fdru8o8 sv21aG. ko4a 7ri@vana od s1ran2 n4i9 do6a@2 na 1o m2s1o. Tako
na7rim2r. d2vo4;i>a ko4a odnosi Fvuku v2;2ruG @a o<i3. 522. kako n2 5i u862da6a 5i3a i@ 7od@2mno8 sv21a ko4a su do:6a da 7ri9va12 ovu
<r1vu. Is1o 42 i sa mu:kom oso5om ko4a 7ravi ama46i4u od 62sk2 nakon ;28a 52<i sa
m2s1a radn42 52@ osvr1an4a. kako n25i u862da6a 5i3a ko4a su 1okom 1o8 ri1ua6a oku7i6a.
O ovim 7rim2rima. 8ovori32mo kasni42. (v2 ovo u mno8om2 mo<2 7ods21i1i na mi1 o
OrB24u i Euridiki. ko4i s2 o86u:io o @a5ranu okr21an4a. i 1im2 @auv2k i@8u5io Euridiku.

/AGIJA I RIT#A!I

# s1aro5a6kanskom v2:1i;ar2n4u n2 7os1o4i 7od26a na >rnu i 526u ma8i4u. Ovi
12rmini su kasni42 7ridoda1i sa 7o4avom oso5a ko42 su @a s252 1vrdi62 da su 526i ma8ovi
a n4i9ovi konkur2n1i u 7os6u >rni. 12 42 1o ma9om 5i6a 5or5a @a 1r<is12. Jri:3anska
>rkva. 7osma1ra4u>i ;i1avu s1var i@ svo8a u86a. 1vrdi6a 42 da 42 svaka ma8i4a >rna i da 42
sv2 1o d26o Aavo6a. On2 7rav2 v2:1i>2 i v2:>i. nisu s2 mno8o o5a@ira6i na ov2 1vrdn42 i
nas1av64a6i su da 7rak1iku4u svo4u v2:1inu ko4u su do5i6i 7osr2ds1vom vi:i9 si6a I
7orodi;nim nas62A2m.
/a8i4a nikada ni42 5i6a >rna ni 526a. v23 su 64udi ko4i su 42 koris1i6i 5i6i 42dnos1avno
r2;2no 64udi. ni do5ri ni @6i. 1a 32 ko da radi. od6u;u42 sam i sam snosi 7os62di>2.
/2Au1im. 7os1o4i v26iki 5ro4 samouki9 ko4i s2 ovom v2:1inom koris12 @arad svo4i9
s25i;ni9 in12r2sa i 1o 42 r2a6nos1. "ako sa 42dn2 s1ran2 7os1o4i ma8i4a @a i@62;2n42
5o62sno8. 1ako sa dru82 imamo ma8i4u ko4a ima @a >i64 da s2 oso5a ra@5o6i. 0na;i
n28a1ivni ri1ua6i 7os1o42. a6i oni nisu 42dan smis62n sis12m ko4i s2 mo<2 na@va1i >rnom
ma8i4om. v23 od6uka r21ki9 7o42dina>a. da 7os28nu @a ovim sr2ds1vima i ri1ua6ima.
ko4i s2 s7oradi>no mo8u na3i u 8o1ovo svim sis12mima. Od6u;i1i s1a 42 >rno. a :1a 526o.
v2oma 42 12:ko. ako s2 ima u vidu da s2 u ra@6i;i1im dru:1v2nim @a42dni>ama ra@6i;i12
s1vari do<iv64ava4u mora6nim odnosno n2mora6nim. Pi1an42 mora6a 42 42dna 52skona;na
12ma ko4a kao 1akva 7r2va@i6a@i 8rani>2 ovo8a d26a. Do @ak64u;ka 1r25a do3i sama
oso5a ko4a od6u;i da kr2n2 ovom s1a@om. V2:1i;ar2n42 ni42 r26i8i4ski sis12m 12 @5o8
1o8a ono n2 7ro7isu42 mora6n2 norm2 7onasan4a kao :1o 42 s6u;a4 sa r26i8i4ama.
0a7adni sis12mi su sas1avi6i n2k2 kod2ks2 7ona:an4a a6i oni i7ak nisu 7or2k6om i@
rani4ii9 vr2m2na. Pos1o4i s1ara 6a1inska 7os6ovi>a ko4a u 8ru5om 7r2vodu 86asi. F1a 42
do@vo642no Ju7i12ru. ni42 do@vo642no vo6uG. Ona na 42dan 8ru5 na;in 7oka@u42 da i7ak
nisu svi 42dnaki.
N2ki sma1ra4u da 42 u1i>an42 na 5i6o ko8 ;ov2ka mimo n428ov2 vo642 >rnoma8i4a:1vo.
A :1a ako o1a> d26u42 na sina da os1avi dro8uK J2 6i 42 on >rni ma8K 1a ako 42dna 8ru7a
64udi 7oku:ava da 6ikvidira n2ko8 v6adara ko4i s2 s7r2ma da 7o5i42 7o6a ;ov2;ans1vaK
in2 6i oni do5ro i6i @6oK (v2 42 ovo disku1a5i6no i ras7rava mo<2 123i u n2do862d.
mno8o 64udi 32 ima1i sasvim ra@6i>i12 s1avov2 7o ovom 7i1an4u 12 5a: @5o8 1o8a 1r25a
os1avi1i ovo 7i1an42 samim individuama da 8a r2:ava4u u sk6adu sa svo4im mora6om I
21ikom. Oni ko4i su du9ovno u@na7r2dova6i @na32 od8ovor2 ko4i s2 1i;u n4i9 sami9. a6i
n2 i dru8i9. (vako od8ovara @a ono :1o radi na47r2 samom s25i. a v2rova6i i6i n2 1o
6&
mo<2 5i1i na4s1ro26o8 @ivo1a 12 da mu @5o8 1o8a @a1vor i ni42 7o1r25an. Na4v23u ka@nu @ada42
on sam s25i. Oku61no 862dano sv2 :1o uradimo. u8raAu42 s2 u na:2 4as1vo a mi i6i
na7r2du42mo i6i na@adu42mo na du9ovno4 62s1vi>i. J2dan d2o dana:n428 @a7adno8
v2:1i;ar2n4a 42 u s252 inkor7orira6o indi4sku Bi6o@oBi4u karm2 dok su n2ki dru8i d26ovi
sami sas1avi6i svo42 21i;k2 norm2 7a i ;i1av2 sis12m2 v2rovan4a ko4i 8ovor2 o 64udko4
du:i i n42nom 7u1u nakon smr1i u n2k2 od do5ri9 i6i 7ak 6o:i9 sv21ova. Ovo mo<2 na
7rvi 7o862d 7ods21i1i na 9ri:3ansku 7ri;u o ra4u i 7ak6u a6i u osnovi ona s2 dos1a
ra@6iku42 i mi 42 ovd2 n232mo in12r7r21ira1i kako nam n25i odu@26a dos1a vr2m2na.
No da @avr:imo sa ovim i kr2n2mo da642. Po:1o smo u1vrdi6i da u s1aro5a6kanskom
v2:1i;ar2n4u n2 7os1o4i 7od26a na 526u i >rnu ma8i4u. odnosno na ma8i4u 7o
o7r2d2642n4u. vid232mo da u n2ku ruku. narod koris1i dru8u vrs1u 7od262. 7od26u 7o
Bunk>i4i. odnosno onom2 ;2mu s6uku ma8i4u i 4o: mno8o 1o8a.
(ada 32mo da1i n2k2 od ovi9 ri1ua6a u svom 7ravom o56iku. Tr25a 4os r23i da v23inu
ovi9 ri1ua6a koris12 i o5i;ni 64udi i@ s2oski9 @a42dni>a. s2m v2:1i>a. a6i 7o:1o im 42
us72:nos1 is1i9 man4a. o5i;no s2 o5ra12 n2ko4 v2:1i>i @a 7omo3 i6i <2ni?mu:kar>u. ko4i
s2 5av2 ovim @ana1om a6i nisu v2:1i>2. 42r n2 is7un4ava4u da12 7aram21r2. ko42 smo
rani42 7omin4a6i. 0na;i n2ki od ovi9 ri1ua6a su o7:1i I 7ri7ada4u kor7usu narodn2
ma8i42.
Por2k6o ovi9 ri1ua6a 42 dvo4ako. J2dan 5ro4 n4i9 7r2no:2n 42 na;2:32 usm2nim 7u12m.
n2:1o r2A2 7isanim. sa ko62na na ko62no v2kovima. Dru8u 8ru7u ;in2 ri1ua6i ko42 42
sas1avi6a sama v2:1i>a. a6i 7od u1i>a42m snova i6i as1ra6ni9 7ro42k>i4a 1okom ko4i9 42
do5i6a u7u1s1va od s1ran2 vi:i9 si6a i6i du9ova 7oko4nika. 2s1o s2 4av64a da n2ka davno
7r2minu6a v2:1i>a kon1ak1ira v2:1i>2 i@ odr2d42no8 kra4a @2m642 i 7r2nosi im ri1ua62
7u12m snova i6i u ono vr2m2 kada su 12 oso52 u s1an4u 1ransa.
Ri1ua6i @a o@drav642n42
Ri1ua6i @a o@drav642n42. sadr<2 u s25i ni@ ri1ua6ni9 radn4i. 5a4a6i>a i6i 5asmi 12
u7o1r25u 5i64a i dru8i9 7r2dm21a i o542ka1a i@ 7rirod2 7omo3u ko4i9 32 s2. kako s2
v2ru42. 7omo3i o5o626o4 oso5i da o@dravi. (v21o 5i642Dono ko42 62;i i ima ma8i4ska
svo4s1vaE ovd2 s7omin42mo samo s7oradi;no kao sas1avni d2o ri1ua6a dok 32mo n2:1o
vi:2 o n42mu 8ovori1i u 86avi 7osv232no4 5i64u. Ovi ri1ua6i su s2 na4;2:32 radi6i kada
o7ada /2s2>. da 5i o7ada6a i 5o62s1. uv2;2 kada @a6a@i (un>2. da 5i i 5o62s1i @a:62.
odnosno n2s1a62 @a42dno sa (un>2m. @a1im 7or2d vod2 da 5i i9 voda odn26a i s6i;no.
Ina;2. osnovni dan @a vr:2n42 8o1ovo svi9 vrs1a ri1ua6a. od va4kada 5io 42 u1orak. a 12k
7os62 n428a u o5@ir su do6a@i6i n2ki dru8i dani.
#ko6iko 42 n2ka o@5i64na 5o62s1 Fu9va1i6aG ;ov2ka. sa mo8u3im smr1onosnim
is9odom. koris12 s2 na4radika6ni42 m21od2 @a ko42 s2 sma1ra da 7r2ds1av64a4u nu@no @6o.
To su 129nik2 7r2nosa 5o62s1i na dru8i <ivi 2n1i121 42r s2 sma1ra da 42 5o62s1 isuvi:2 4aka
*)
da 5i s2 uni:1i1i6a 1ako 6ako s1andardnim m21odama. o62s1 s2 na4;2:32 7r2nosi na drvo
i6i u kra4n42m s6u;a4u na <ivo1in4u. Pos1o42 i 2ks12mi ko4i 7okusava4u da 5o62s1 7r2n2su
na dru8u oso5u. a6i s2 ovo sma1ra i@u@21no n2mora6nim i n2 7o1r25nim ;inom. 12 su
r21ki su s6u;a42vi da s2 1o 7oku:ava. No narod s2 i7ak 7a@i od ovakvi9 s1vari. naro;i1o
u rura6nim sr2dinama i@528ava4u3i da u@m2 n2:1o :1o 42 7rona:ao na raskrsni>i a 1o
n2:1o 42 na;2:32 n2ka nov;ani>a v232 vr2dnos1i @a ko4u s2 sumn4a da 42 na n4u
7r2n2:2na n2;i4a 5o62s1
Evo kako s2 1o radi. J2dan od na;ina 42 da s2 u@m2 6i;na 8ard2ro5a o5o626o8 i da
s2 n4om2 o5u;2 m6ado s1a56o n2ko8 drv21a. ;im2 ono 7os1a42 du76ika1 ov2 oso52. 0a1im
s2 vi@u26i@a>i4om 1okom 7ri8odn2 5asm2 i@vr:i 7r2nos 5o62s1i sa ;ov2ka na drvo. T2ks1 s2
o5i>no sas1o4i i@ rim2. ma da ni42 o5av2@no. ko4u svako mo<2 sam da sas1avi u @avisnos1i
od si1ua>i42. Na7rim2rL
F "o :1o m2s2> 7r2ko n25a 7r2A2 n2ka 5o62s1 N.N. na drvo 7r2A2G i6i F"o :1o v21ar
nosi o56ak2 5262 n2ka mo4a 5asma 7r2n2s2 5o62s1 N.N. na drvo kra4 4262G.
Dok ovo radi v2:1i>a vi@u26i@ira. kako 5o62s1 u vidu >rno8 o56aka i@6a@i i@ 5o62snika i
u6a@i u drvo. asma s2 o5i;no i@8ovara 1ri 7u1a. a6i u 2ks1r2mnim si1ua>i4am 7o@264an 42
5ro4 d2v21. 0na;i i6i 1ri i6i d2v21. ni vi:2 ni man42. 1o 42 s1ro8o 7ravi6o. Nar2dni9 dana
uko6iko drvo 7o;n2 da s2 su:i i 7ro7ada imamo ra@6o8a @a rados1 42r 1o @na;i da 42
Fo72ra>i4aG us726a.
(6i;an 42 7os1u7ak i sa <ivo1in4om. O5i;no s2 u@m2 d2o sa F126aG o5o626o8 u vidu
n428ovo8 nok1a. d6ak2. krvi i6i n2;28 s6i>no8. da 5i s2 1o 7o1om 7om2sa6o sa <ivo1inskom
9ranom i da6o <ivo1in4i da 7o42d2. Dok 1o 1ra42. vi@u26i@ira s2 7r26a@ak 5o62s1i na <ivo1in4u
i i@8ovara od8ovara4u>a 5asma. #ko6iko <ivo1in4a u8in2 i6i s2 ra@5o6i imamo @nak da 32
o5o626i o@dravi1i. /o<da ovo i@862da i@u@21no surovo. a6i @amis6i12 da vam 42 1o 42dini
na;in da s7as212 vo642nu oso5u. :1a 5is12 uradi6iK N2ko4 <2ni sa s26a nikada ni42 5io
7ro562m da F<r1vu42G n2ku koko:ku i6i svin4u ko4a 5i i ovako @avr:i6a na s1o6u.
"ada s2 radi o 5o62s1ima ko42 nisu smr1onosn2 o5i;no s2 7ri528ava dru8a;i4im
m21odama. Na 7rim2r. u v23ini s6u;a42va mo<212 iskoris1i1i o7ada4u>i m2s2> na 1a4 na;in
:1o s7r2mi12 127si4u. u6i4212 u n4u <iv2 vod2. s1avi12 Bo1o8raBi4u o5o626o8 i6i n2:1o dru8o a6i
6i;no 12 oso52 D52628E. a @a1im i@ad4212 na7o642 I u9va1i12 m2s2>2v odra@. n2 5i 6i 7ov2@a6i
m2s2>2vu 2n2r8i4u sa 2n2r8i4om o5o626o8. Nakon 1o8a. 7o>in4212 da s1av64a12
od8ovara4u>u 5i64ku u vodu. 8ovor2>i 1ri i6i d2v21 7u1a 5asmu ko4u s12 sas1avi6i @a ovu
7ri6iku. Na7rim2rL FO m2s2;2 :1o na n25u si4a:. 7omo@i m2ni i ovo4 1ravi. da i@62;imo
N.N. od 5o62s1i ko4a 8a 42 @ad2si6a. "ako o7ada: 1ako 5o62s1 n2k n2s1a42. kako 1rava u
vodu 7ada 1ako @drav642 n2ka ras12. I@62;i 8a /2s2;2. i@62;i 8a 1ravo. i@62;i 8a vodo.
o12ra4 42 no<2G. Na kra4u v2:1i>a 1r25a da 1ri i6i d2v21 7u1a. F7r2s2;2 voduG svo4im
ma8i4skim no<2m i 7ros72 42 na @2m64u. raskrsni>u i6i u vodu. ko4a nas1av64a da radi ono
:1o 42 do sada radio /2s2>. Ina;2. u vodu 7o1a7amo od8ovara4u3u 5i64ku ko4a 62;i da1u
5o62s1 i6i s2 koris1i kao ama46i4a 7ro1iv svi9 5o62s1i. To mo<212 na3i u 5i6o ko4o4 kn4i@i o
62kovi1om 5i64u 7a i ovd2 u 86avi o ma8i4skim 5i64kama.

3. J2dan od na;ina ma8i4sko8 62;2n4a mo<2 5i1i i 7r2no:2n42 5o62s1i na kam2n42. # ovu
svr9u. koris1i s2 526o kam2n42 ko42 s2 na6a@i u ;is1im 7o1o>ima i r2kama. #@m2 s2 1ri i6i
d2v21 526u1aka i don2s2 ku3i. (a;2ka s2 no3. odnosno 86uvo do5a no3i a sam ri1ua6 s2
*1
vr:i u onim danima kada m2s2> kr2n2 da s2 osi7a. O5o626a oso5a s2 7os1av64a u 62<23i
7o6o<a4. da 5i s2 7o1om na o5o626a m2s1a 7o6o<i6o kam2n42. 0a svaki kam2n 7onaoso5.
i@8ovara s2 5asma. 0na;i ako imamo 1ri kam2na. i@8ovaramo 5asmu 1ri 7u1a. a ako
d2v21. is1u 7onav64amo d2v21 7u1a. Dok i@8ovaramo 5asmu. kam2n ko4i 7os1av64amo na
o5o626o m2s1o vr1imo s7ira6no u sm2ru su7ro1nom od kr21an4a ska@a64k2 na sa1u. @na;i s
d2sna u 62vo. @avr:ava4u3i u >2n1ru s7ira62. Pos1av64an42 kam2na 1r25a da s2 7ok6o7i sa
@avr;avan42m 5asm2. asma 1r25a da @vu;i 1ako da s2 o5ra3amo kam2nu kao <ivom
5i3u i6i si6i ko4a mo<2 da usisa 5o62s1 na s252. Na 7rim2r L F O4 kam2n2 si6ni. u@mi ovu
5o62s1 na s252 42r 125i ona ni:1a n2 mo<2. 7r2u@mi 42 usisa4 42. okam2ni 42TG O5ra1i12
7a<n4u na 7os62dn4u r2; u 5asmi. Ona o@na;ava da 42 5o62s1 7r2n2:2na. a6i i
okam2n42na. @na;i @a1vor2na i @aro5642na. 12 kao 1akva n2 mo<2 da 7r2A2 na v2:1i>u
ko4a vr:i ova4 ri1ua6 i ko4a dr2s
7r2nosa @avr:2n. kam2n42 s2 nosi na r2ku. odak62 42 u@21o. da 5i s2 7o1om 42dan 7o
42dan 5a>ao u vodu u@ 7ri8odnu 5asmu. 0na;i o721 @a svaki kam2n 7onaoso5
i@8ovaramo 5asmu. Ona 1r25a da i@862da na s62d23i na;inL FO4 vodo :1o nosi: kam2n42.
odn2si 1ako i 5o62s1 ovu. da62ko da62koOda 42 niko n2 vidi. niko n2 na8a@i. niko od n42
o5o6iOdok m2s2> o7ada n2k ona s6a5i. a kada 8a n2s1an2 n2ka 42 n2maOnosi 42
vodoOnosi nosiOG. "am2n vi:2 ni42 kam2n v23 sama 5o62s1. a voda 42 m2di4um ko4i
42 nosi dok ona sa o7adan42m m2s2>a n2 i@8u5i svu sna8u.
$. /o<2mo r23i da s2 @a k6asi;nu vrs1u ri1ua6a i@62;2n4a. u@ima4u ri1ua6i ko4i s2 vr:2 u@
7omo3 1kanin2 i kon>a. J2dan od 1akvi9 42 s62d23i. #@m2 s2 7ar;2 5262 1kanin2 od
7rirodni9 ma12ri4a6a D7amuk. 6an i6i :1a s6i;noE. v26i;in2 42dno8 kvadra1no8 d2>im21ra i
ras7ros12 is7r2d nas. Po1om s2 na n4u s1av2 s1vari @a ko42 sma1ramo da su n2o79odn2.
a6i i na47od2sni42 @a ova4 ri1ua6. (v2 on2 s2 7r2d9odno o72ru <ivom vodom kako 5i s2
o;is1i62 i 7ri7r2mi62 da 7rim2 nov2 u1i>a42. Pod ovim s1varima 7odra@um2vam.
Bo1o8raBi4u o5o626o8. 7ram2n kos2. noka1 i s6i;no. @a1im 5i64ku ko4a 62;i da1u 5o62s1 i6i
s2 sma1ra ama46i4om 7ro1iv svi9 vrs1a 5o62s1i. 8orski kris1a6 ko4i ima u6o8u da 7o4a;a
2B2ka1. i6i n2ki kam2n. kod 5a6kanski9 naroda o5i;no s2 u@ima 526u1ak i@ 7o1oka i
s6i;no. Nakon 1o8a od ovo8a na7ravimo vr23i>u ko4u uv2@u42mo 526im kon>2m. Po:1o
smo o5avi6i 8orn4i d2o n2ko6iko 7u1a 7o;in42mo da @av2@u42mo ;vorov2. #v2k
v2@u42mo 1ri i6i d2v21 ;vora. @a svaki i@8ovaramo 7onaoso5 5asmu. a dok 1o radimo
vi@ua6i@u42mo o5o626o8 kako s2 o7orav64a.
asma 1r25a da @v;i o17ri6ik2 ovakoL
F N2 v2@u42m kona> v23 v2@u42m 1252 N.N. V2@u42m 12 da s2 os23as 5o642.
v2@u42m 12 da us1an2: i@ kr2v21a. v2@u42m 12 da 1i s2 vra1i sna8a. v2@u42m 12 da 7o1r;i:. da
radi: . da s2 radu42:Ov2@u42m 12 da o@dravi:TTTG Dok ovo radi. v2:1i>a @ami:64a o5o626o8
kako us1a42 i@ 5o62sni;k2 7os12642. kako 42 v2s2o i sr23an. odnosno @drav.
Nakon ovo8a. vr23i>a @a o@drav642n42 s2 i6i 7r2da42 o5o626om i6i s2 odnosi na n2ko
sv21o m2s1o 8d2 s2 os1av64a. Na4;2:32 s2 vr23i>a odnosi do n2ko8 v26iko8 s1a56a 8d2 s2 i6i
7riv2@u42 @a n428ov2 8ran2 i6i @ako7ava u n428ovom kor2n4u.
Ri1ua6i v2@ani @a 64u5av
*2

(1ruk1ura ovi9 ri1ua6a u mno8om2 42 s6i;na sa os1a6im vrs1ama ri1ua6a. /2Au1im kod
64u5avn2 ma8i42. kao i kod svak2 dru82 7os1av64a s2 7i1an42 mora6nos1i i o7ravdanos1i.
/oram ovd2 na samom 7o;21ku da u7o@orim da s2 ovi ri1ua6i na 12ri1ori4i kako (r5i42
1ako i :ir2 na a6kanu. sma1ra4u >rnom ma8i4om. 12 42 s62ds1v2no 1om2 i@u@21no 12:ko
7rona3i 7ravu v2:1i>u ko4a 32 @a vas o5avi1i ovakv2 ri1ua62. /a9om na 1o 7ris1a4u oso52
ko42 nisu 7rav2 v2:1i>2. a ;inima. odnosno ma8i4om s2 5av2 i@ Binansi4ski9 ra@6o8a i6i
9o5i4a. Naravno da nisu svi ri1ua6i ko4i s2 5av2 64u5avnom 7ro562ma1ikom >rni. a6i oni u
ko4ima s2 dir2k1no u1i;2 na n2ku oso5u. n42nu vo64u . sma1ra4u s2 u kra4n4u ruku
n2mora6nim. V2rova1no na47o@na1i4i ri1ua6 64u5avn2 ma8i42 42 ri1ua6 Fv2@ivan4aG.
7or2k6om i@ is1o;n2 (r5i42. ;i4i 42 u;inak Bas>inan1an. a: @5o8 1o8a. 5io 42 7r2dm21
is1ra<ivan4a kako 21no6o8a 1ako i 7si9i4a1ara. V23 na samom 7o;21ku ;i1an4a 1oka ovo8
ri1ua6a. 7rim21i3212 da s2 u n42mu koris1i >rni kona>. @a ko4i sam rani42 r2kao da s6urnoma8i4sk2 ri1ua62. /oram da 7ri@nam da sam s2 du8o ra@mi:64ao da 6i da
o54avim ova4 ri1ua6 ovd2. m2Au1im 7o:1o s2 on i7ak na:iroko koris1i. kao i dru8i s6i;ni
n42mu. mo<da 42 5o642 @na1i n28o n2 @na1i da on 7os1o4i. a samim 1im i 7r27o@na1i n428ovo
d26o i u;ini1i ono :1o 42 7o1r25no kako 5i s2 os6o5odi6i n428ovi9 7os62di>a. Po:1o s2 1i
ri1ua6i ra@6iku4u od v2:1i>2 do v2:1i>2 4a 3u ovd2 i@n21i osnovnu s1ruk1uru. ko4a 42 kra4n42
42dnos1avna i sas1o4i s2 i@ sv28a n2ko6iko s1vari.
1. 0a ri1ua6 ma8i4sko8 v2@ivan4a 7o1r25no 42 o52@52di1i Bo1o8raBi4u oso52 ko4a s2 <26i
v2@a1i. @a1im n428ova s72rma i6i n42na m2ns1rua6na krv i 42dna ni1 >rno8 kon>a. (a;2ka s2
da 7adn2 no3 i da oso5a ko4o4 42 nam2n42na ova ma8i4a @as7i. kako 5i ona 5i6a 7od6o<ni4a
s7o64a:n42m u1i>a4u ko4i s2 Bormira 7osr2ds1vom ovo8 ri1ua6a.
Evo kako 1o i@862da. (2dn2 s2 nas7ram Bo1o8raBi42 da12 oso52 i umo;i kona> u
s72rmu i6i m2ns1rua6nu krv. Po1om s2 n21r2mi>2 @a862da12 u Bo1o8raBi4u. n2 skr23u3i
7o862d sa n42 do kra4a ri1ua6a. "ona> ko4i dr<i12 u rukama. nakon n2ko8 vr2m2na. kada
Bo1o8raBi4a 7o;n2 da Fo<iv64avaG. 7o;in4212 da v2@u4212 u d2v21 ;vorova. Dok 1o radi12
i@8ovara12 5asmu samo 42dan7u1 a6i 7ri1om 7a@i12 da s2 @avr:i 1a;no ono8 1r2nu1ka kada
v2<212 d2v21i ;vor. asma 1r25a da i@862da ovakoL
F Ja n2 v2@u42m kona> v23 v2@u42m N.N. v2@u42m mu 86avu. v2@u42m mu ruk2.
v2@u42m mu no82Ov2@u42m mu v2n2. v2@u42m sr>2. v2@u42m mu s1omakOv2@u42m mu
mo3 i sna8u..sv2 sam mu sv2@a6a. svo8 sam 8a sv2@a6aOda samo mo4 5ud2. da samo
m2n2 vo6i. da samo m2n2 s6u:a.G
Ova4 s2 kona> kasni42 ;uva. 42r dok su ;vorovi v2@ani i oso5a s2 sma1ra @av2@anom.
(kidan42 ovakvi9 ;ini v2:1i>a o5av2@no o5av64a na n2kom oda5ranom sv21om m2s1u.
8d2 u 7risus1vu vi:i9 si6a i u@ n4i9ovu 7omo3 o5av64a ri1ua6 odv2@ivan4a. To radi 1ako :1o
nakon 7ono3i 7ov2d2 oso5u na sv21o m2s1o. skin2 s2 8o6a i 52@ 42dn2 r23i i@8ovor2n2 na
86as 7ri@ov2 5o8in4u?umsku /a4ku. 42r s2 ona sma1ra Fnad62<nomG @a 64u5avnu ma8i4u.
da 5i 7o1om sim5o6i;ki @av2@a6a oso5u i i@8ovara4u3i 5asmu s6i;nu 7r2d9odno4 a6i sa
su7ro1nim @na;2n42m. ra@v2@a6a is1u. T2ks1 o5i;no 86asiL
*3
F N2 ra@v2@u42m kona> v23. ra@v2@u42m N.N. ra@v2@u42m mu 86avu. ra@v2@u42m mu
ruk2. ra@v2@u42m mu no82Oda mu s2 vra1i mo3. da mu s2 vra1i sna8aOra@v2@u42m 8a
sada.G (a 7os62dn4im 7ov6a;2n42m kon>a. 1r25a @avr:i1i i@8ovaran42 5asm2. #ko6iko s2
oso5a os23a 5o642. 7ro562m 42 r2:2n. m2Au1im uko6iko n2ma na7r21ka mora s2 7rona3i
ona4 kona> na kom2 su ;vorovi. ko4i s2 7rvo ra@v2<2 a 7o1om s7a6i. 05o8 sna82 5a;2n2
ma8i42 5i6o 42 7o1r25no 7ri@va1i 5o8in4u. 42r samo ona mo<2 7omo3i. ;ak i onda kada da1i
;vorovi sa >rno8 kon>a nisu ra@v2@ani.
1. N2 mora4u nu<no svi 64u5avni ri1ua6i 5i1i F>rniG. Pos1o4i v26iki 5ro4 oni9 ko4i su
i@u@21no 627i i roman1i>ni. # 1akvu vrs1u ri1ua6a s7ada4u oni kada v2:1i>a na 42dan
n2u1ra6an na;in 7oku:ava da @ado5i42 mu:ku 7a<n4u. n2 >i64a4u3i 7ri1om na n2ku
odr2A2nu mu:ku oso5u i6i kada 1raa s7r2mi komad >rv2no8 76a1na. 7o mo8u3s1vu
od svi62. ni1 >rv2no8 kon>a. v6as1 svo42 kos2 i n2ko6iko 5i64aka ko42 ko42 ima4u @a >i64
da 7omo8nu u os1varivan4u ovo8 ri1ua6a. Na4;2:32 s2 od 5i64a koris12 7a7ra1 Nava6a
Das7idium Bi6iP masE. mi6o862d Dsani>u6a 2uro7a2aE. sun>okr21 D926ian19us annuusE i
smi642 D926i>9rCsum ar2nariumE. a6i i@5or mo<2 5i1i i dru8a;i4i 7o <264i v2:1i>2 ko4a radi
ri1ua6. I@5or 5i64a u mno8om2 @avisi i od kra4a @2m642 i@ ko8a 7o1i;2 v2:1i>a 42r n2 ras1u
is12 5i64k2 na ra@6i;i1im 7ros1orima.
"ada 42 s7r2mi6a. sv2 :1o 4o4 42 7o1r25no. v2:1i>a ras7ros1r2 >rv2no 76a1no i7r2d
s252. u@m2 u ruku v6as1 svo42 kos2 i 6a8ano 7o;in42 da mu 7ridoda42 5i642 8ovor23iL F
Dsvo42 im2E doda42m s25i nava6u da mom>i na m2n2 nava64u4u. mi6o862d da m2 mom>i
mi6o 862da4u. doda42m sun>okr21 da s2 okr23u @a mnom kao :1o s2 on okr232 @a
sun>2m i doda42m smi642 da mi vi62 mo42 s2s1r2 u ovom2 7omo8nu.G Ina;2 smi642 s2
sma1ra vi6inskim >v232m i ima4u 7ravo da 8a nos2 samo n2uda12 d2vo4k2. 42r ono samo
7o s25i 7riv6a;i momk2 a 1o n2 do6iku42 uda1im <2nama. kako ka<2 narod.
Nakon :1o 42 na7avi6a 5uk21 od 5i64aka i kos2. v2:1i>a u@ima >rv2ni kona>. o5mo1ava
8a 1ri 7u1a oko 5uk21a i v2@u42 1ri ;vora 8ovor23iL FN2 v2@u42m kona> v23 s252 i 5i642G.
Na kra4u. s7u:1a 5uk21 na 1kaninu i od n42 7ravi vr23i>u. Ova vr23i>a s2 odnosi na
m2s1o 8d2 s2 oku764a4u vi62 i os1av64a i6i s2 nosi sa so5om 7o7u1 ama46i42.
Tr25a na kra4u doda1i da su ov2 5asm2 kra4n42 7roi@vo64n2. 12 s2 ra@6iku4u od v2:1i>2
do v2:1i>2. a6i im 42 @a1o su:1ina is1a. N2k2 od n4i9 s2 7r2nos2 sa ko62na na ko62no. a6i
s2 i7ak na4v23i 5ro4 smi:64a na 6i>u m2s1a u @avisnos1i od 7o1r252 do 7o1r252. Ja nisam
us72o da 7ronaA2m dv2 v2:1i>2 sa is1im 5asmama. i1ao sam ra@mi:64an4a n2ki9 ko4i
1vrd2 da on2 s1ra:no vod2 ra;una da n2 7o8r2:2 n2ku r2;. a6i s2 4a n2 s6a<2m sa n4ima
42r s2 u 7raksi 1o 7oka@a6o savim su7ro1no. Ja sam imam svo42 5asm2 i n2 koris1im
1uA2. Ov2 :1o navodim ovd2 su i6i mo42 i6i 7r2ds1av64a4u osnovn2 s1ruk1ur2 kako 1r25a4u
5asm2 da i@862da4u kod odr2A2ni9 ri1ua6a. 0a1o vi sami 1r25a da sas1avi12 svo42. 7ri1om
vod23i ra;una. da s2 :1o vi:2 rimu4u. da 5udu kra1k2 i 7r2>i@n2 12 da ima4u dir2k1n2
v2@2 sa onim :1o 1o8 1r2nu1ka radi12. To 42 v2oma 42dnos1avno a mo<2 da 5ud2 i
@a5avno. Ako radi12 8ru7no. i@n2nadi3212 s2 :1a sv2 va:im ko628ama mo<2 da 7adn2 na
7am21. Nisu svi vi;ni u sas1av64an4u rima. a ma6o sm29a nikada ni42 na odm21. #
v2:1i;ar2n4u sm29 7r2s1av64a na4sv21i4u s1var. @a1o s2 o7us1i12 i sm2412 s2 :1o vi:2. 42r 32
us729 5i1i v23i. a 7o@i1ivna 2n2r8i4a 32 is7uni1i 7ros1or.
*$
2. Evo 42dno8 1i7i;no8 v2:1i;428 ri1ua6a ko4i s2 radi sa m216om i du9ovima 7rirod2.
(v2 :1o 42 7o1r25no s7r2mi1i 42s12 m216a. Au5ravnik i n2:1o :1o s2 nosi kao
F7onudaG. a ima @a >i64 da 7rivu;2 du9ov2 7rirod2 i6i 262m2n1a62. ako vi:2 vo6i12
1ako da i9 na@iva12. Tr25a odma9 r23i da ovakv2 vrs12 ri1ua6a rad2 samo iskusn2
v2:1i>2 ko42 su si8urn2 da ima4u 7o17unu kon1ro6u nad onim :1o rad2.
Pravo vr2m2 @a i@voA2n42 ovakvi9 ri1ua6a 42 no3 7uno8 m2s2>a 42r s2 1ada
na4vi:2 oku764a4u ra@n2 vrs12 vi6a. 7a1u64aka i dru8i9 s6i;ni9 5i3a ko4a u 1o vr2m2 7os1a4u
vid64iva @a oko v2:1i>a. naro;i1o nakon 7ono3i. V2:1i>a od6a@i na sv21o m2s1o. @na;i
m2s1o 8d2 o;2ku42 da 32 i9 vid21i. skida od23u sa s252 i 7os1av64a 7onudu ko4u 42 don26a.
Ova 7onuda s2 o5i;no sas1o4i od d2v21 @rna kukuru@a. d2v21 @rna <i1a. :ak2 so6i i s6i;no.
#ko6iko 42 @rn2v642 u 7i1an4u 5i1no 42 da 5ud2 d2v21 @rna. Nakon :1o 42 7os1avi6a 7onudu
7o;in42 da 7ri@iva da1a 5i3a. naravno u s25i. r2;imaL F doAi12 da vidi12 :1a sam vam
don26aOdon26a sam vam d2v21 @rna kukuru@a. d2v21 @rna <i1a. :aku so6iOdo5ro vas
9ranimOdo5ro m2 s6u:a412OG. nakon :1o 42 7onovi6a ovu 5asmu 1ri i6i d2v21 7u1a. u@ima
m216u i Au5ravnik 12 7o;in42 da ;is1i ova4 7ros1or a 5i3a ko4a su s2 oku7i6a saku764a u
Au5ravnik. "ada os21i da 42 dovo64no. okr232 s2 u 7rav>u m2s1a na kom2 o5i1ava oso5a
ko4o4 42 nam2n42n ri1ua6. is1r2sa sadr<a4 Au5ravnika u va@du9 i nas1av64a @a7o;21u 5asmu
r2;ima L F Oidi12 do N.N. n2 da412 mu da 42d2. da s7ava. da radiOdok n2 doA2 do Dim2
<2nsk2 oso52E. n2ka samo na n4u mis6i. n2k samo n4u san4aOdo5ro vas 9ranim. do5ro m2
s6u:a412G. Ova4 nas1avak 5asm2 s2 i@8ovara samo 42dnom i 1o u 1r2nu1ku kada s2 i@5a>u42
sadr<a4 Au5ravnika. Naravno da 7os1o42 ra@n2 vari4a>i42 ovo8 ri1ua6a. a 42dan n428ov o56ik
42 i 7ri@ivan42 Tar1ora. ko4i sam dao u dru8o4 86avi. ra@6ika 5i 5i6a samo u 12ks1u.
"o6ika mo<2 da 5ud2 ra@no6ikos1 ovi9 ri1ua6a 8ovori i 7oda1ak da 42 42dna v2:1i>a sa
is1oka (r5i42. s7r2m642nu 64u5avnu ma8i4u. u vidu vr23i>2 s1av64a6a u 6ova;ku 7u:ku i
is7a64iva6a u 7rav>u oso52 ko4o4 42 nam2n42na.
$. J2dan od 1i7i;ni9 sada v23 7o7u6arni9 ri1ua6a i u narodu 42 64u5avni ri1ua6 ko4i s2 i@vodi
@a MurA2vdan. Ina;2 u 1o do5a 7ro623ni9 7ra@nika i@vodi s2 na4v23i 5ro4 64u5avni9 ri1ua6a
:1o 42 u 7o17unos1i u sk6adu sa 7rirodom ko4a 5u4a i o5nav64a s2.
(am ri1ua6 s2 7o;in42 da s2 vr:i '.ma4a u 7ono3. #@mu s2 1ri 7u1a 7o d2v21 @rna 7asu64a.
s1av2 u 127si4u nakon ;28a s2 u n4u na6i42 vru3a voda. Nakon :1o 42 ods1o4ao n2ko vr2m2.
7asu64 s2 vadi i@ vod2 i 7o6a@2 na 1ri >rv2n2 kr7i>2. Na svaku id2 7o d2v21 @rna. Dok 4o:
ni42 umo1ano. @rn2v642 s2 7oso6i 1ako :1o s2 sa 1ri 7rs1a u@m2 1ri 7u1a so i s1avi na svaku
8omi6u 7o 42dnom.
Nakon 1o8a s62di umo1avan42 kr7a. Dok s2 umo1ava. @a svaki @av2<64a4 7onaoso5 s2
i@8ovaraDu s25i i6i mrm64an42mE s62d23a 5asmaL
FN2 @amo1avam 7asu64. v23 @amo1avam N.N.?aG.
0av2<64a4i s2 7o1om v2@u4u >rv2nim kon>2m is7od 7o4asa u@ s62d23u 5asmu. ko4a s2 o721
7onav64a 1ri 7u1a @a svaki @av2<64a4 7o 42dnomL
F N2 @av2@u42m ova4 7asu64a @a m2n2 v23 @av2@u42m N.N.?a. da n428ova 64u5av 5u5ri
@a mnom kao :1o ova4 7asu64 5u5ri @a mo4im 7o4asomG.
Pos62 ovo8a. oso5a 7ri6a@i o8n4i:1u i6i kakvo4 dru8o4 va1ri. odv2@u42 42dan 7o 42dan
@av2<64a4 i 5a>a u va1ru. Pr2 n28o :1o 8a 5a>i. @av2<64a4 u@ima u :ak2. 9ukn2 u n428a i dok
8a 5a>a ka<2G
*'
FI@ m2n2 9uk. i@ N.N?a muk. "ako ova4 7asu64 7u>a 1ako da sr>2 N.N.?a @a mnom
ku>aG.
Ovo s2 7onav64a 1ri 7u1a nakon ;28a 42 ri1ua6 @avr:2n.
Ri1ua6i @a od5ranu
Pod ovom vrs1om ri1ua6a. 7odra@um2vamo sv2 on2 ko4i ima4u @a Bunki4u @a:1i1u v2:1i>a
i6i oso5a u ;i42 im2 i9 ona vr:i. Oni u s25i sadr<2 ra@n2 vrs12 od5rana. a6i na;in2 vra;an4a
5a;2n2 ma8i42. n4i9ovom 7o:i64ao>u. Por2d 1o8a ovakva vrs1a ri1ua6a sadr<i i od5ram52ni
karak12r od dru8i9 na17rirodni9 5i3a 7o7u1 @6i9 d2mona. vam7ira. du9ova. 2n1i121a i
s6i;no.
V26iki 5ro4 ovakvi9 ri1ua6a 12:ko da mo<2mo na@va1i ri1ua6ima 42r u s25i mo8u da
sadr<2 sv28a 42dnu i6i dv2 radn42. a6i 32mo i9 i7ak ovd2 s7om2nu1i.

1. "ada n2ka v2:1i>a 7osumn4a da 42 u8ro<2na. odnosno da 4o4 n2ka dru8a v2:1i>a
radi o 86avi. s1avi u 6on;2 i6i ka@an vod2. 7os1avi 42 na va1ru sa;2ka da 7rovri.
N2ko6iko 1r2nu1aka 7r2 n28o :1o 32 voda da 7rovri u n4u s2 u5a>i 5i64ka Vra1i3.
D1ana>21um vu68ar2E. kako samo im2 ka<2 ona 42 1u da vra1i. 12 s2 sa;2ka 1r2nu1ak
k64u;an4a. To8 1r2nu1ka. 6on;2 s2 u@ima u ruk2. odnosi do u6a@ni9 vra1a ko4a s2
o1vara4u. i 7rosi7a n428ova sadr<ina 7r2ko 7ra8a u@ r2;iL F n2 7ra3am n28o vra3amG i6i
ako 9o3212 ori8ina6ni 12ks1. Fn2 7ra3am n28 vra3amG. Ovo s2 i@8ovara na 86as samo
42dnom. #ko6iko 42 u 1r2nu1ku dodira sa 16om. ova sm2sa is7us1i6a n2ki ;udan @vuk.
na 7rim2r 7o7u1 721ard2. 1o @na;i da 42 v2:1i>a 5i6a u 7ravu i da 42 ma8i4a vra32na.
2. #ko6iko s2 sma1ra da 42 7ro1ivnik 4ak. 12 da 42 n428ova >rna ma8i4a i@u@21no mo3na.
@a 7omo3 s2 o5ra3a 5o8in4i. Naim2 v2:1i>a u 86uvo do5a no3i. od6a@i na sv21o m2s1o.
8d2 o5i1ava 5o8in4a. skida sa s252 od23u i u s25i i@8ovara 7ri@iv u o56iku 5asm2.
7o7u1 ovo8aL F Do:6a sam da s2 7o<a6im na ono :1o mi 42 u;in42noO125i ko4a mo<2:
sv2 da sas1avi:. sv2 da ras1avi:Oko4a mo<2: sv2 da 7o:a642: i sv2 da skin2:Oskini sa
m2n2 ono :1o 42 m2ni 7os6a1o i vra1i onom2 ko mi 42 7os6ao. Gd2 8od 5i6a n2ka 42
naAu. 8d2 8od 7o:6a n2ka 42 7ra12. :1a 8od m2ni nam2ni6a n2ka n4u snaA2G. Ovo s2
i@8ovara 1ri 7u1a. a @a1im o56a;i i 3u1k2 od6a@i sa 1o8 m2s1a 52@ osvr1an4a i@a s252.
3. Pos1o4i 4o: 42dan v2oma in12r2san1an ri1ua6. ko4i ima 52@5ro4 vari4a>i4a. a6i s2 u
svo4o4 osnovi sas1o4i i@ s62d2328. Po1r25no 42 na;ini1i 6u1ku od 7;26in428 voska. kr7a
i6i sa:un28 6i:3a kukuru@a. Nakon :1o 42 sa;in42na 6u1ka s2 nam2n4u42 oso5i @a ko4u
s2 sma1ra da vam radi o 86avi 1ako :1o s2 42dnos1avno im2nu42 i6i s2 u n4u s1av64a
n2ka 6i;na s1var 12 oso52 @a ko4u s2 sumn4a da 1o ;ini. Nakon 1o8a s2 u@ima
5und2va. ods2>a n42n 8orn4i d2o i vadi s2m2n42. "ada s2 5und2va o;is1i u n4u s2
u6i42 voda i 7o1o7i 6u1ka. 0a1im u n4u 7o;in4u da s2 doda4u 7r2dm21i i 5i64k2 ko42
ima4u @a:1i1ni u6o8u. 7o7u1 so6i. 7a7rik2. 526o8 6uka. odo642na Dva62riana oBBi>ina6isE
*6
i s6i;no. Po:1o 42 1o u5a;2no. v2:1i>a u@ima svo4 ma8i4ski no<. uran4a s2;ivo u
vodu. 7r2s2>a4u3i 42 u ra@nim 7rav>ima i@8ovara 5asmuL F sv2 :1o si mi 7os6a6a 4a
sam 7oso6i6a. sv2 :1o si 5a>i6a 4a sam @a64u1i6a. od sv28a :1o si mi nam2ni6a. 4a sam
s2 od5rani6aOni:1a mi nisi mo86a. ni:1a mi n2 mo<2: i nikada mi ni:1a n232:
mo3iTG Nakon ovo8a 1ikva s2 @a1vara i odnosi na n2ko 96adni42 m2s1o kako 5i :1o
du<2 1ra4a6a. Ovim ;inom. 7os1a4212 @a:1i32ni od @62 nam2r2 12 oso52 ko4a <26i da
vam naudi. a u is1i ma9 vi n4u n2 7ovr2Au4212. Naravno. ovo 1ra42 dok 5und2va n2
7ro7adn2.
$. Ona dru8a vrs1a ri1ua6a @a:1i12 ko4a s2 svodi na sv28a n2ko6iko 7os1u7aka i@862da
ovako. Ako s2 sumn4a da 7o no3i u ku3u do6a@i vam7ir i 9rani s2 2n2r8i4om
uku3ana i6i i9 u@n2mirava na n2ki dru8i na;in. 7o1r25no 42 ku3u okadi1i m2:avinom
v6akana od kono7642D>anna5is sa1ivaE i s1a564ika sau:2n2 <a6Bi42Dsa6via oBBi>ina6isE.
0a:1i1a s2 mo<2 vr:i1i i 7os1av64an42m 86av2 >rno8 ovna i@nad u6a@ni9 vra1a.
os1av64an42 us7ravn2 m216a. 7o6a8an42m ma8i4sko8 no<a 7or2d kr2v21a i6i is7od
4as1uka. TakoA2 s2 koris12 i mno82 vrs12 5i64a o ko4ima 32mo 12k 8ovori1i. N2:1o
dras1i;ni42 m2r2 7odra@um2va4u 7os1av64an42 @a:1i1no8 kru8a oko >262 ku32 od
86o8ovi9D>ra1a28us oPCa>an19aE 8ran;i>a. Tr25a 4o: s7om2nu1i da s2 kod
a6kanski9 naroda vam7ir n2 sma1ra Bi@i;kim 5i32m v23 42 on n2:1o 7o7u1 du9a
ko4i s2 9rani 2n2r8i4om. Da 42 n2ko vam7ir. na46ak:2 s2 vidi ako s2 i@vr:i
o1ko7avan42 n428ovo8 8ro5a. a u sanduku s2 7ronaA2 sv2<2 126o ko42 ni42 7o;26o da
s2 ras7ada ;ak i ako 42 7ro:6o dos1a vr2m2na od 1r2nu1ka smr1i. 0na;i Bi@i;ko 126o
n2 us1a42 i@ 8ro5a a6i n428ovo 212ri;no 126o 4o: uv2k :21a i od<ava s2 u <ivo1u.
9ran23i s2 2n2r8i4om 64udi na4;2:32 dok s7ava4u.
# ovakv2. man42 s6o<2n2. ri1ua62 od5ran2 i @a:1i12. s7ada i no:2n42 7os25ni9
vrs1a ama46i4a do ko4i9 s2 do6a@i na ra@n2 na;in2.
6. 0a kra4 ovo8 d26a o od5ram52nim ri1ua6ima. 7os1avi32mo od5ranu od na4;uv2ni428
ri1ua6a sa 4a421om ko42 @62 v2:1i>2 i vra;ar2 koris12 @a usmr3ivan42 7ro1ivnika. "ako
i@862da sam ri1ua6 nikada nisam sa@nao i ni42dna <2na ko4a mi 42 s6u<i6a kao inBorman1
ni42 <2626a da ka<2 i@ kra4n42 ra@um64ivi9 ra@6o8a. /2Au1im kako s2 od5rani1i od n428a
ni42 12:ko sa@na1i. Ova4 ri1ua6 7o svo4 7ri6i>i 7os1o4i u vi:2 ra@6i;i1i9 vari4a>i4a a6i 42 @a1o
7o sv2mu sud23i s1ruk1ura is1a. Ono :1o 1r25a @na1i 42s12 da s2 ovd2 4a42 koris1i u @62
svr92 7o7u1 vudu 6u1ki>2. Ono 42 sim5o6 <ivo1a. uis1inu 42 <ivo a oso5in2 oso52 ko4o4 s2
<26i naudi1i 7r2nos2 s2 na n428a ;im2 ono 7os1a42 do1i;na oso5a. Ovako FomaAi4anoG
4a42 s2 7o o5i;a4u sakriva i6i @ako7ava u dvori:1u <r1v2 12 uko6iko 8a n2ko s6u;a4no
7ronaA2 2vo :1a 1r25a da uradiL
#v2;2 7r2 n28o :1o kr2n2 na s7avan42. oso5aD mada 42 5o642 da 1o radi Fkva6iBikovanaG
v2:1i>a i6i vra;araE ko4a 42 7rona:6a 4a42. 1r25a is1o da s1avi u 7osudu sa vodom a 1a4 sud
na va1ru i sa;2ka da voda 7rovri. Dok voda vri. 1ri 7u1a kus1urom 1r25a 7r2s23i vodu i
mrm64an42m i@8ovori1i s62d23u 5asmuL

**
FN2 kuvam vodu. n2 kuvam 4a42. v23 @62 du:2. @62 v2:1i>2. @62 vra;ar2. @62 d2mon2.
sv2 n27ri4a12642 mo42O:1o na mo4 7ra8 do6a@2. ku3u mi 7os23u4u. @6o nam ;in2O
du:man2 mo42. n27ri4a12642 mo42.G
Nakon i@8ovor2n2 5asm2 u vodu s2 sa 1ri 7rs1a 1ri 7u1a u5a>i ku9in4ska so. Tada s2
voda i@ 7osud2 7ros72 7r2ko 7ra8a u@ s62d23u 5asmuL
Fskuva6a sam sv2 svo42 du:man2. sv2 on2 :1o mi o 86avi rad2. :1o mi >rno mis62 i @6o
mi :a64u. :1o mi 9o32 ono :1o mi od o8a ni42 suA2no. Vodu sam dvori:12 5a>i6a da nas
;uva od svako8 @6a. (v2 sam o;is1i6a. 7o;is1i6a u@ s6avnu mo3 sv21i9 suA2ni>a. @a
do5ro5i1 svi4u9 nas. N2ka 1ako 5ud2G
Tada s2 v2:1i>a 7r2krs1i 1ri 7u1a i 1ri 7u1a ka<2 amin. amin. amin
Nakon 1o8a 4a42 s2 uvi4a u 1kaninu od 7rirodno8 76a1naDna4;2:32 7amuk i6i vunaE i
@ako7ava u n2ki sud sa @2m64om. To mo<2 5i1i :2r7a. saksi4a i6i :1o 8od s6i;no. (ud s2
os1av64a is7r2d ku32 a u4u1ru kada (un>2 o8r242. 4a42 s2 isko7ava i 862da. Tra<2 s2 n2ki
oso5i1i @na>i n42mu ko4i 5i o1kri6i ko4a 42 oso5a 5a>i6a @6u ma8i4u na da1u ku3u. Po
o5i;a4u s2 o;2ku4u s6ova. in>i4a6i i6i n2ki dru8i sim5o6.
Na 7os621ku 4a42 s2 odnosi na r2kuDnikako na n2ku s1a4a3u voduE i 5a>a ni@vodno u@
r2;iL
F# s12n2 u kam2n42 da id2: u moru da @avr:i: u 72sku da s2 ras1o7is. da v2;no 5ro4i: a
nikad i@5ro4i:.GOva4 12ks1 42 ina;2 univ2r@a6an i koris1i s2 u 8o1ovo svim ri1ua6ima
skidan4a. 5i6o 5o62s1i. 5i6o @62 ma8i42. naro;i1o na is1oku i 4u8u (r5i42.
Pos62 sv28a ovo8a. m2s1o 8d2 42 4a42 5a;2no s2 na7u:1a 5r@o 52@ osvr1an4a a ku3a s2
osv2:1ava. 1o 42s1 ;is1i 5i6o 1amn4anomD novi4i na;inE 5i6o <a6Bi4omDs1ari ori8ina6ni
na;inE. Pa6i s2 sv23a. 72;2 ko6a; na6ik na s6avski i or8ani@u42 <r1v2na 8o@5a. N2ko
7os1av64a sv2<a 4a4a u u86ov2 >2n1ra6n2 7ros1ori42 ku32.
I@ sv28a ovo8a da s2 4asno vid21i da ovo ni42 o5i;an ri1ua6 skidan4a @62 ma8i42 v23
n2:1o @a912vni4i ko4i u 7omo3 @ov2 d2mon2 sud5in2 FsuA2ni>2G. Ova na17rirodna 5i3a
7ri7ada4u kor7usu na17rirodni9 5i3a i@ s1ar2 narodn2 r26i8i42 12 7or2d ;in42ni>2 da on2
n2 7ri7ad4u 9ri:3ans1vu is12 na@iva Fsv212 suA2ni>2G. (uA2ni>2 i6i suAa42 7o narodnim
v2rovan4ima su na17rirodna 5i3a ko4a u7rav64a4u sud5inom ;ov2ka. Naro;i1o su
7o:1ovan2 na 12ri1ori4i is1o;n2 i 4u<n2 (r5i42. 0ami:64a4u s2 kao 1ri d2vo4k2 ko42 12k
roA2nom d2121u odr2Au4u ;i1av <ivo1. (2v2rni42 s2 n4ima 7ridru<u42 i #sud. ko4i i8ra
u6o8u n4i9ovo8 8os7odara. (vako m2:an42 u 64uski <ivo1. sma1ra6o s2 m2:an42m u
7osao suA2ni>a. 0a1o i n2 ;udi da s2 u ovom ri1ua6u 7o@iva na n4i9. N4ima u ;as1 s2 7a6i
sv23a. m2si ko6a; i na kra4u or8ani@u42 8o@5a ko4a 42 u osnovi <r1v2no8 karak12ra.
05o8 1o8a @ak64u;u42mo da su 9ri:3anski 262m2n1i u ova4 s1ari ri1ua6 v2rova1no u:6i
n2:1o kasni42.

*+
Ri1ua6no 7rav642n42 ama46i4a
Ovd2 32mo s7om2nu1i samo n2k2 od mno8o5ro4ni9 na;ina 7rav642n4a ama46i4a. 42r 42
12:ko 7roniknu1i u samu s1ruk1uru ovi9 ri1ua6a. 7o:1o s2 svi v2oma ra@6iku4u 42dan od
dru8o8. a ima i9 8o1ovo 52@5ro4. N2ki od n4i9 su v2oma surovi. :1o I n2 ;udi ako s2
7r2d7os1avi da su n2ki od n4i9 v2oma s1ari I na6iku4u na Fr2>2712G i@ sr2dn42v2kovni9
8rimoara. m2Au1im kako oni i7ak 7os1o42 a n2ko i9 v2rova1no i i@vodi. n2mamo
nam2ru da i9 kri42mo od o;i4u 4avnos1i 12 32mo i9 ovd2 7rika@a1i onako kako oni 1a;no
i@862da4u. Pr2>i@ni42 r2;2no. da32mo 42dan 1akav ri1ua6 42r s2 ra@6ik2 svod2 samo na
vrs12 <ivo1in4a ko42 s2 u n42mu koris12.
1. No3u. n28d2 oko 42dana2s1 sa1i. v2:1i>a od6a@i na raskrsni>u. ko4a ni42 mno8o
7rom21na. 12 u 1o vr2m2 n2ma 7ro6a@nika. nos23i sa so5om svo4 ka@an. oko d2v21
6i1ara vod2. o862da6o i na kra4u 7o17uno >rnu ma;ku i6i 7216a.
Nakon :1o 42 @a6o<i6a dovo64no 4aku va1ru. na n4u s1av64a ka@an. a u n428a u6iva
vodu i ;2ka da ona 7rok64u;a. (kida sa s252 od23u i ras7u:1a kosu n2 8ovor23i ni:1a.
kako 42dna i@8ovor2na r2; n2 5i 7okvari6a >2o ri1ua6. Ta;no u dvana2s1 sa1i i 42dan
minu1D12U1V13E ona u5a>u42 u ka@an 7o17uno <ivu >rnu ma;ku i6i >rno8 7216a. Pos62
1o8a ;2ka da s2 m2so <ivo1in42 7o17uno odvo4i od kos1i4u. kuvan42m. Nakon sv28a.
7rosi7a vodu. ;2ka da s2 kos1i o96ad2. s1av64a i9 na 42dnu 8omi6u. u@ima o862da6o u
ruk2 i 7o;in42 da 7rinosi kos1 7o kos1 us1ima. (vo vr2m2 ona 7osma1ra svo4 6ik u
o862da6u a koskom dodiru42 don4u usnu. Po1r25no 42 da 1o uradi sa svakom koskom
7onaoso5. # 42dnom 1r2nu1ku. kada 7rin2s2 5a: 1u kosku ko4u F1ra<iG. n42n odra@ u
o862da6u s2 i@8u5i. Tu kosku @adr<ava i ;uva do kra4a svo8 <ivo1a. 42r ona 7r2ds1av64a
42dnu od n44a;i9 ama46i4a ko42 7os1o42. Ovako do5i42na ama46i4a s6uO42dnom r2;4u sv2. Nakon sv28a. v2:1i>a 3u1k2 od6a@i. 7a@23i da s2 n2 osvr32 @a
so5om.
2. Pos25nu vrs1u ama46i4a ;in2 1ako@van2 F<ivo1in4sk2G i F5i64n2G ama46i42. Od
<ivo1in4ski9 u n4i9 s2 u5ra4a. or6ova kand<a. vu;4i @u5. @u5 div6428 v27ra. 7ar;2
ro8a ovna. ko@2. 5ika. 4262na. m2dv2Aa i vu;4a d6aka. ko<a ko4u 42 od5a>i6a
@mi4a i s6i;no. Ov2 ama46i42 s2 n2 7osv23u4u. ni1i s2 radi 5i6o kakav ri1ua6 42r s2
sma1ra da su on2 sam2 7o s25i dovo64no mo3n2.
i64n2 ama46i42 s2 sas1o42 od d26ova 5i64a. s1a56a. 6i:3a i6i kor2na. To mo8u 5i1i 5i64k2
ko42 koris1imo u svakodn2vno4 u7o1r25i. 7o7u1 526o8 6uka i 7a7rik2. a6i i on2 do ko4i9
s2 12:ko do6a@i 42r ras1u u ma6om 5ro4u i na n27ris1u7a;nim 12r2nima. 0a am46i4u s2
na4;2:32 u@ima kor2n 5i64k2 ko4i 7o svom o56iku 7ods23a na 64udsku Bi8uru. :aku. 7o6ni
or8an i dru8o.
*&
3. Por2d ovi9. 8or2 nav2d2ni9. 7os1o42 i na:iroko s2 koris12 m21a6n2 ama46i42. N4i9
7ravi isk64u;ivo 42dan i6i d2v21 kova;a. Ri1ua6 s2 odvi4a no3u. kada 42 7un m2s2>.
nakon 7ono3i. "ova; 42 ku42 8o. u 1i:ini 52@ 7ri;an4a 5i6o kakv2 5asm2. Ako s2
7ravi vi:2 ama46i4a 1o onda rad2 d2v21 8o6i9 kova;a 7o is1im 7ravi6ima. Po:1o s2
v2ru42 da on i6i oni 1ada do6a@2 u kon1ak1 sa ro8a1im 5o8om. sada 8os7odarom
7od@2mno8 sv21a i @a:1i1nikom n4u9ovo8 @ana1a. @a5ran42no 42 7risus1vo <2na. Ov2
ama46i42 o5i;no ima4u o56ik. sun>a. @mi42. ro8ova. no<a. s2kir2O
0na;i ako 9o3212. na 7rim2r. m21a6ni 72n1a8ram. ko4i 5i s12 nosi6i oko vra1a a da
n2 5ud2 samo ukras. mo<212 8a iskova1i sami 7o ovim 7ravi6ima.
Po is1im 7ravi6ima. d2v21 8o6i9 5a5a. :i4u ;aro5nu ko:u64u. od 42dn2 ni1i kon>a.
7o;2v:i i@a 7ono3i. 52@ i42dn2 i@8ovor2n2 r2;i. a mora4u 42 @avr:i1i 7r2 n28o :1o sun>2
7o;n2 da i@6a@i. Ovd2 42 @a5ran42no 7risus1vo mu:kara>a. 42r on2 1ada do6a@2 u dodir sa
5o8in4om. n4i9ovom @a:1i1ni>om. Ovako na;in42na ko:u64a :1i1i od svi9 5o62s1i i
n2sr23a. Ovo n2 @na;i da mu:kar>i n2 do6a@2 u dodir sa 5o8in4om i6i <2n2 sa ro8a1im
5o8om. 1o 7ravi6o va2 i6i ko:u64i>2?
76a>2n12. On2 s2 sma1ra4u i@u@21no mo3nim i sv21im a6i samo @a ono8a ;i4a 42 7u7;ana
vr7>a i6i 76a>2n1a. "ao :1o sam rani42 s7omin4ao. kod a6kanski9 naroda. 7os1o4i
v2rovan42 da s2 v2:1i>2 i v2:>i raAa4u u modro4 i6i krvavo4 ko:u64i>i. sr23ni u 526o4.
u5i>2 u >rv2no4 i s6i;no. Pos1o4i 7ravi6o da s2 ko:u64i>a sasu:i i @a6i42 7;26in4im
voskom. "asni42 s2 ona da42 d2121u i6i mu s2 u:iva u od23u. da 5i 8a :1i1i6a od svi9
n2da3a.
Pu7;ana vr7>a s2 1akod42 su:i. @a6iva voskom a6i s2 mo8u 7ridoda1i. >rv2ni kona> i
5i64k2 ko42 sim5o6i:u @drav642. 7ros72ri121 i @a:1i1u. Na kra4u. n2k2 <2n2 doda4u 4o: i
7ram2n kos2 d2121a. nakon 7rvo8 sisan4a. ko42 42 7o (r7sko4 1radi>i4i 1a;no 8odinu dana
od roA2n4a. Ovako sa;in42nu ama46i4u . ;uva ma4ka. a n2 n42n 7o1omak. 42r s2 sma1ra da
ma4ka mo<2 na45o642 da @a:1i1i svo42 d212.
'. J2dna od na47o@na1i4i9 5i64ni9 ama46i4a sa a6kanski9 7ros1ora. vodi 7or2k6o sa is1oka
(r5i42 i na@iva s2 F4ar5a B42ru6u4G i6i u 7r2vodu F8vo@d2na 1ravaG. "om7621an na;in
7ri7r2man4a ov2 am46i42 saku7io 42 1okom 12r2nski9 is1ra<ivan4a u o56as1i s26a Por23ka
r2ka. 21no6o8 Paun Es Dur6i3 i o5i4avio na sa41u mu@24a u /a4dam72ku.
"ako on ka<2. ovo 42 42dna od r21ki9 ama46i4a ko4u su 7ravi6i i koris1i6i isk64u;ivo
mu:kar>i. ko4i su mora6i 5i1i ;asni i 7o:12ni. (am ri1ua6 7rav642n4a ama46i42 vr:2n 42 na
MurA2vdan. dok su 7ri7r2m2 @a is1i kr21a62 n2ko6iko dana rani42. Evo kako 42 1o
i@862da6o.
N2ko6iko dana 7r2 7ra@nika. oso5a ko4a 42 <2626a da na7ravi ama46i4u @a s252. od6a@i6a
5i u :umu da 7ronaA2 ad2kva1no s1a56o 62sk2. is7od ;i42 >2 8ran2 u9va1i1i n42n >v21.
Nakon :1o 42 1o u;inio on 7o1a7a komad 526o8 76a1na u 7;26in4i vosak a od komada
drv21a 5r2kin42. sa;in4ava ma6u ;auru sa 7ok6o7>2m i6i 7am7urom. Nakon 1o8a. 1u is1u
;auru 7o1a7a u vodu. don21u i@ 1ri manas1ira i os1av64a da ods1o4i 1ri dana i 1ri no3i.
Po:1o 7roA2 ova4 72riod. ;aura s2 vadi. su:i i na kra4u 7o1a7a u vosak. Ovim ;inom
+)
@avr:ava s2 7ri7r2mni 72riod. 1okom ko8a s2 ova oso5a u@dr<ava6a od s2ksua6ni9
odnosa.
No3 uo;i MurA2vdana. o5ri4an. oku7an i o5u;2n u ;is1u od23u. on od6a@i do s1a56a
62sk2. Tamo skida od23u sa s252. s1a42 okr2nu1 ka is1oku. is7od oda5ran2 8rn2. :ir23i
uvo:12no 76a1no u rukama.
"ako s2 u 1om kra4u v2ru42 da 62ska ima mu:ki. >rv2ni i <2nski. ro@2 >v21. on os1a42 u
1om 7o6o<a4u ;2ka4u3i da nakon 7ono3i 42dan od ov2 dv2 vrs12 >v21ova 7adn2 u 76a1no.
Nakon :1o s2 1o do8odi. 76a1no s2 5r@o sk6a7a i oso5a s2 o56;i. dr<23i ova4 @av2<64a4 u
ru>i. kako n2 5i dodirnuo @2m64u D1ada mo<2 do3i do u@2m64avan4a 2n2r8i42 kako s2 u
narodu v2ru42 :1o 5i do7rin26o da >v21 7os1an2 52@vr2danE. Nakon 1o8a s2 7r2krs1i 1ri
7u1a i kr232 ku3i. Dok s2 vra3a ku3i. >v21 5i 1r25a6o da s2 7r21vori u Bi8uru d2121a.
mu:ko8 ako 42 >rv2n2 5o42 i6i <2nsko8 ako 42 ro@2 5o42. (a @av2<64a42m u ru>i.
mu:kara> n2 u6a@i u dom. v23 od6a@i is7od n2ko8 drv21a. 8d2 u@ osv21642n42 m2s2;in2
i6i n2ko8 dru8o8 sr2ds1va. 7rov2rava F7o6G o17a6o8 >v21a. #ko6iko 42 u @av2<64a4u
F<2nsko d212G. Bi8ura s2 da42 n2ko4 n2ro1kin4i i@ 56i<2 i6i da642 Bami6i42. a uko6iko 42
mu:ka. s1av64a s2 u ;auru. ko4u 32 ova4 ;ov2k nosi1i sa so5om ;i1avo8 <ivo1a. (ma1ra s2
da ;aura sama 7o s25i ima ma8i;n2 mo3i. a6i s2 i7ak u 2ks1r2mnim si1ua>i4ama o1vara i
7ru<a u 7rav>u i@ ko8a do6a@i n2vo64a. TakoA2 s2 v2ru42 da ova ama46i4a 8u5i mo3.
uko6iko s2 n2 skida u 1oku s2ksua6no8 odnosa i6i s2 nosi sa so5om u 1oku n2k2 kraA2 i6i
s6i;no8 7r2s1u7a. #krad2na i6i 7o@a4m642na. ova am46i4a n2ma nikakvu mo3.
Pr2d kra4 <ivo1a. nosi6a> ov2 ama46i42. 7r2da42 is1u. n2kom m6aA2m ;6anu o5i1264i.
mu:ko8a 7o6a. na ri1ua6an na;in. O5i;a4 42 da oso5a i@4avi kako 32 7r2da1i ama46i4u i
kom2 u 1oku n2ko8 7ra@ni;ko8 ru;ka. Tada s2 odr2Au42. na ko4i 7ra@nik 32 5i1i i@vr:2na
7rimo7r2da4a. "ada doA2 1a4 dan. o5o4i>a mu:kara>a s2 sr2Au4u. o56a;2 ;is1u od23u i
ranu u4u1ru. od6a@2 do una7r2d oda5rano8 m2s1a. ko42 42 u v23ini s6u;a42va. s1a56o
62sk2 i6i i@vor.
Pr2krs1iv:i s2. s1ari4i mu:kara> 7ru<a m6aA2m komad voska da n4im2 is1r64a svo4u
d2snu ruku u ko4u >2 7rimi1i ama46i4u. Nakon 1o8a on 7ru<a komad uvo:12no8 76a1na na
ko8a 7o6a<2 ama46i4u u@ 7ri8odan 12ks1. ko4i o5i;no 8ovori o 1om2 kako 32 8a ova
ama46i4a ;uva1i od no<a. 7u:k2 i svak2 dru82 n2sr232. a6i da 5i s2 1o is7uni6o on mora
da 5ud2 7o:12n i ;2s1i1. /6aAi s2 na 1o @ak6in42 da >2 5i1i 1akav i 7o17isu42 s2 7rs1om 7o
76a1nu. Nakon ovo8a m6aAi u@ima am46i4u i oni od6a@2 ku3i na sv2;ani ru;ak. # 7u1u
s1ari4i mu 7ri;a :1a sm2. a :1a n2 sm2 da radi. kako 42 sv2 n42mu ama46i4a 7omo86a i na
kra4u. kako 42 5i1no 3u1a1i o n4o4 i @a:1o. V2ru42 s2 da da 32 ono8a ko 7ri;a o n4o4
@ad2si1i n2vo64a. a da 32 sama ama46i4a i@8u5i1i svo42 mo3i. a: @5o8 ovo8 7oda1ka.
ko4i mi 42 7o@na1 od rani42. sma1ram da 42 21no6o8 Paun Es Dur6i3. u;inio 7ravi 7odvi8.
saku7iv:i ov2 7oda1k2.
6. 0a ovo 7odru;42. is1o;n2 (r5i42. v2@u42 s2 4os 42dna. 5i1na ama46i4a. ko4a s2 1akoA2
7ravi od 62sk2. (v2 v2@ano @a ovu ama46i4u. 1akoA2 42 saku7io i o54avio. 21no6o8 Paun
Es Dur6i3 na v2> 7om2nu1om sa41u.
Ova ama46i4a 7o@na1a 42 7od n2:1o dru8a;i4im na@ivom. FA6una vo4n4i;ask2G i6i
Fvo4ni;ki 62:nikG iako 4o4 42 Bunk>i4a 8o1ovo id2n1i;na. 0a ra@6iku od F8vo@d2n2 1rav2G
ko4a s2 7ri7r2ma na MurA2vdan. Fvo4ni;ka 1ravaG s2 7ri7r2ma na Pr2o5ra<2n42. Po
Dur6i32vim ka@ivan4ima. 7os1o42 1ri na;ina 7rav642n4a ov2 ama46i42 a osnovna ra@6ika u
+1
n4ima s2 sa1o4i i@ 1o8a ko i9 7ri7r2ma. # osnovi. mo<2 42 7ri7r2ma1i sama mu:ka oso5a
ko4a nam2rava da 42 nosi Dovo 42 1akoA2 samo mu:ka ama46i4aE. mo8u mu 42 7ri7r2mi1i
ma4ka i6i su7ru8a i na kra4u mo<2 s2 o5ra1i1i @a s1u;nu 7omo3 kod n2k2 v2:1i>2 da mu
42 ona na;ini. Prvi. od ova 1ri na;ina. sma1ra s2 na4s1ari4im. na45o64im i
na4ori8ina6ni4im. 0na;i mu:kara> 1r25a da 42 na7ravi sam u onom 1r2nu1ku kada s2 @a
n4om uka<2 7o1r25a. To 42 vr2m2 kada id2 u vo4sku ra1 i6i na n2ki 7u1 8d2 mu 7r21i
dir2k1na o7asnos1. Evo kako 1o i@862da.
No3 uo;i Pr2o5ra<2n4a. i@m2Au 7ono3i i 7rvi9 7216ova. oku7an i o5u;2n u ;is1o. on
od6a@i do v23 una7r2d 7ri7r2m642n2 62sk2. skida od23u sa s252. okr232 s2 6i>2m ka
is1oku a 62ski. odnosno oda5rano4 8rani. 62Aima. 0a5a>u4u3i ruk2 una@ad. on rukama
9va1a 8ranu i savi4a 42. 7oku:ava4u3i da 42dan i6i 4o: 5o642 5okor od 1ro62:nika. u9va1i
8u@ovima i u52r2. "ada 42 1o uradio. onako 8o. on nas1av64a do 7rv2 7a7ra1i.
7oku:ava4u>3i 8u@ovima da u52r2 42dan n42n >v21. Nakon 1o8a on s2 o56a;i i od6a@i
ku3i.
(u1radan. i@4u1ra. s2da na svo4 7ra8 oda5ira na45o64i 62:nik i si6om. 5u:i ru7u u n42mu
12 vadi 42@8ro na7o642. Po:1o 42 1o @avr:io u n428a s1av64a ma6o <iv2. 1amn4ana.
m2rm2ra. d2o 76ovkino8 72ra. 7ar;2 6ivadsk2 1rav2 ko4a 42 os1a6a n27oko:2na nakon
kosid52. ma6o @6a1a. d26i3 nok1a van5ra;no8 d2121a. ko:;i>u 71i>2 >ari>2 i na kra4u ona4
>v21 7a7ra1i ko4i 42 u5rao 8u@ovima.
Nakon 1o8a. 1u na 7ra8u. on @a6i42 62:nik voskom i nad n4im i@8ovori 1ri 7u1a s62d23u
5asmuL
F"ako niko n2 u9va1i <ivu. kako kosa n2 7os2;2 1ravku. kako 72ro n2 ukvasi voda.
kako rAa n2 u9va1i @6a1o. 1ako m2n2 m21ak da n2 9va1aOn2ka od2 u ras>v21a6u
7a7ra1O
kao :1o 42 m2rm2r 4ak. kako 8a n2 7ro5i4a m21ak i no<. 1ako da 5ud2m 4ak i 4a.
"ako 1amn4an 8oni svako @6o. 1ako n2k s2 @6o i m2n2 k6oni.
"ako 42 ko7i62 u sr23i roA2no. 1ako i m2n2 sr23a n2k 7ra1i. Da os1an2m <iv. ;is1
i sv21. kao @v2@da na n25u. kao rosa na @2m64i.G
Nakon ovo8a. ama46i4a s2 o5i;no u:iva6a u od23u. ka7u i6i 7ak nosi6a. uvi42na u
n2:1o. u d<27u i6i nov;aniku.

/a8i4ski ri1ua6i @a s1i>an42 nov>a
"ako sam nas6ov ka<2. ovi kra1ki ri1ua6i. ko42 32mo s7om2nu1i ovd2 ima4u @a
Bunk>i4u da oso5a ko4a i9 radi. doA2 :1o 6ak:2 do nov>a. Odma9 moram da skr2n2m
7a<n4u ;i1ao>ima. da niko nikada ni42 o;2kivao da mu nova> 7adn2 s n25a i6i s2 nosio
mi:64u da samo 1r25a da uradi od8ovara4u3i ri1ua6 i da 32 mu nova> sam do3i. 0a1o su
svi ovi ri1ua6i ma9om ima6i @a Bunk>i4u da 7omo8nu da1o4 oso5i da :1o 5o642 i sa :1o
vi:2 sr232. sk6o7i 7osao. 7roda i6i ku7i n2:1o. 5ud2 u 7ravo vr2m2 na 7ravom m2s1u i
s6i;no.
Por2d 1o8a :1o su 8o1ovo svi 64udi vr:i6i ovakv2 ri1ua62. i7ak su sumn4a6i u svo4 us729
i mo8u3nos1 da i9 s7rov2du u d26o 12 su s2 @a s1u;nu 7omo3 o5ra3a6i v2:1i>ama.
+2
1. Na42dnos1avni4i ri1ua6. ako s2 1ako mo<2 na@va1i. 42 :i5an42 ma8i4skim 5i;2m.
"o6iko 42 sam ri1ua6 42dnos1avan. sv2 :1o 1r25a 42s12 o:inu1i ;ov2ka i6i <ivo1in4u.
1o6iko 42 12:ko na;ini1i sam 5i;. "ao :1o sam rani42 8ovorio. a n2 5i9 <262o da s2
7onav64am. 1o 42 5i; od kono7642 ko4a 42 i@ras6a i@ ods;2n2 sr25rnom 7arom @mi4sk2
86av2. 0na;i ako n2ko kr2n2 da @ak64u;i n2ki 7osao 1r25a 8a o:inu1i ovim 5i;om.
ako n2:1o <26imo da 7rodamo. 1r25a da o:in2mo 1a4 7r2dm21 i6i <ivo1in4u. ovim
5i;2m i 1ako da642.
2. # ovu ka128ori4u. 42dnos1avni9 ri1ua6a. s7ada4u i ri1ua6i ko4i s2 rad2 kada 42 m6ad
m2s2>. Na42dnos1avni4i 42 ona4 u kom2 1r25a s7r2mi1i :aku. na45o642 sr25rno8. a
uko6iko 42 1o n2mo8u32. 5i6o ko8 m21a6no8 nov>a. @v2>nu1i n4im2 n2ko6iko 7u1a i
na kra4u 7oka@a1i m6adom m2s2>u. (ma1ra s2 da dok 8od m2s2> ras12. ra:32 i
ko6i;ina nov>a kod oso52 ko4a 42 i@v26a ov4 ri1ua6. # rani4im vr2m2nima. mon21a su
5i6i sr25rn4a>i. kovani>2 od sr25ra. :1o 42 5i6o id2a6no 42r 42 sr25ro m2s2;2v m21a6.
m2Au1im kasni42 su @am2n42n2 @a m21a6ni nova> 7a 42 on 7o;2o da s2 koris1i u
ri1ua6ima. J2dino va<no 7ravi6o 86asi da s2 ni 7o ko4u >2nu n2 koris1i 7a7irni nova>.
42r 42 on u ma8i4skim ri1ua6ima 52@vr2dan. /is6im da 42 ovakva si1ua>i4a i u
@a7adnom v2:1i;ar2n4u.
3. # 42dnu od na47o@na1i4i9 v2:1i;49 dis>i76ina u5ra4a s2 kon1ro6a du9ova 7oma8a;a.
5i6o da s2 radi o 1ako@vanim 262m2n1a6ima. Bami6i4arima i6i n2kim dru8im
2n1i121ima. Takva 42 si1ua>ia i u a6kanskom v2:1i;aran4u 12 s62ds1v2no 1om2 ni42 ni
;udo uko6iko s2 5a: oni koris12 u ri1ua6ima @a s1i>an42 nov>a.
Ova4 7u1 42 7o1r25no o1i3i na m2s1o 8d2 <iv2 ona 5i3a ko4a <26imo da
kon1ak1iramo. # ovom s6u;a4u 1o su 7a1u64>i ko4i nas1an4u4u 723in2. na7u:12n2 rudnik2.
v26ik2 4am2 i s6i;no.
V2:1i>a sa so5om nosi 7onud2 u o56iku so6i. kvar>a i6i n2ko8 dru8o8 kam2na. @a1im
<i1a i vod2 sa i@vora. Por2d 1o8a nosi i 42dnu m21a6nu 7aru ko4u 32 kasni42 u@21i na@ad.
Po no3i od6a@i na una7r2d oda5rano m2s1o. skida od23u. 7os1av64a 7onudu na @8odno
m2s1o i n2:1o i@a 7ono3i 7o;in42 7ri@iv 5asmom ko4u n2 i@8ovara na 86as. Ona o5i;no
86asiL
FDoAi12 ma6i mo4i. 7riAi12 ma6i mo4iOda vidi12 :1a sam vam don26aOso sam vam
da6a. <i1om na9rani6a. vodom na7o4i6aO627o vas ;uvamO627o m2 ;u412O7omo@i12 mi
da imam ono8a :1o vi na4vi:2 ima12O@a1o vam os1av64am ovu sr25rnu 7aru da 42
osi6i12. da s2 mno<iOda s2 uv2k oko n42 sr25ro s6iva. da nikada n2 5ud2 sama. da d2>2
7uno ima. 5ra32 i s2s1araOu;ini12 1o a 4a 3u do3i 7o n4u i o721 vas dariva1iOma6i
mo4i ..mi6i mo4i..G
Ova s2 5asma i@8ovara 1ri 7u1a. v2:1i>a s2 o56a;i i od6a@i n2 osvr3u3i s2. Nakon 1ri
dana ona s2 vra3a na is1o m2s1o. i@a 7ono3i i 7onovo 7os1av64a is12 7onud2. /o<2 a6i n2
mora. da i@8ovori 7ri8odnu 5asmu u s25i. #ko6iko s2 od6u;i da i@8ovori 5asmu. ona
1r25a da i@62da ovakoL
+3
FEvo m2 o721 ma6i mo4i. mi6i mo4iOdo:6a sam da vas daru42m i 7aru u@m2mO9va6a
vamO:1o s12 m2 7os6u:a6i i o721 m2 s6u:a412 a 4a 3u vas o721 dariva1iO9va6a vam ma6i
mo4i. mi6i mo4iOvi 5rini12 o m2ni a 4a 3u o vama .G
Nakon ovo8a. v2:1i>a u@ima 7aru o56a;i s2 i od6a@i. n2 osvr3u3i s2. Ova 7ara s2
kasni42 s1av64a u nov;anik i n2 vadi i@ n428a. Ona 1r25a da 7rivu;2 nova> da s2 s6iva u
va: nov;anik 7r2ko n2ki9 r2a6ni9 i@vora. u8ovora i6i 7os6ova. 0na;i koris1i s2 kao n2ka
vrs1a ama46i42.
Pri@ivan42 7a1u64aka n2 mora da 5ud2 7ravi6o. V2:1i>2 n2r21ko kon1ak1ira4u 8orsku
ma4ku u ovu svr9u dok s2 v2:>i 7r2 od6u;u4u @a dru8a mo3na 5i3a 7o7u1 (r25rno8
%ara. Tro86ava i6i Tar1ora. (vi su oni. s1anovni>i 7od@2mno8 sv21a. ;uvari 56a8a i rud2
12 s9odno 1om2 nas1an4u4u na7u:12n2 rudnik2 i 723in2.
(vi ovi ri1ua6i 7ods23a4u 42dan na dru8i. s1ruk1ura im 42 is1a 12 i9 42 6ako sas1avi1i 7o
7o1r25i. N2ki9 7os25ni9 7ravi6a. osim 6o8ik2 i osnovn2 s1ruk1ur2. n2ma i kao :1o sam
rani42 na7om2nuo @5o8 1o8a s2 ra@6iku4u od v2:1i>2 do v2:1i>2 u si1nim d21a64ima.
aro5ni na7i>i
R2>imo @a kra4 4o: n2:1o o ;aro5nim na7i>ima. ko4i su svakako s7rav64ani od s1ran2
v2:1i>a na 7odru;4u a6kana. Ono 7o ;2mu s2 oni ra@6iku4u od s6i;ni9 vrs1a na7i1aka.
7o7u1 sokova od vo3a i 7ovr3a. 12 ;a42va. 42s12 n4i9ov sas1av i na;in 7ri7r2m2. 1o s2
1i;2 sas1ava. unu1ar s252. oni na4;2:32 sadr<2 ra@n2 vrs12 5i64a ko4a ima4u 7os25na
ma8i4ska. a n2 62kovi1a svo4s1va. mada ni ovo ni42 isk64u;2no. @a1im d26ov2 <ivo1in4a.
<ivo1in4sku krv. 5i64na u64a. mas1i. m21a62. kris1a62 a n2 r21ko i samu <ivu.
Pri7r2ma ovi9 na7i1aka 42 uv2k 7ro7ra32na i@v2snim ri1ua6nim radn4ama 7a makar
on2 5i62 sv2d2n2 na 7uko 7r25a4avan42 na7i1ka. No na4;2:32. vodi s2 ra;una o vi:2
s1vari. ko42 ma9om 7odra@um2va4u voA2n42 ra;una o na;inu do6a<2n4a do sas1avni9
d26ova na7i1ka. n4i9ovo8 7or2k6a i na kra4u oda5iru 5asm2. ko4a 32 5i1i i@8ovor2na u
1oku 7ri7r2man4a is1o8 i6i 7ak na samom kra4u. n27osr2dno 7o:1o 42 na;in42n.
I@ ovo8a mo<2mo @ak64u;i1i. da s2 ;aro5ni i6i ma8i4ski na7i>i ako 1ako <26i12. 7o
svom na;inu 7ri7r2m2 i sas1avu. n2 ra@6iku4u mno8o od oni9 sr2dn42v2kovni9.
7or2k6om i@ @a7adn2 Evro72.
N2ki od ovi9 r2>27a1a su kra4n42 surovi i 7odra@um2va4u <r1vovan42 <ivo1in4a. Tako
s2 na 7rim2r u @241in 7o1a7a4u 12k oko32ni mi:2vi. da 5i s2 1akav na7i1ak. nakon :1o 42
ods1o4ao ;21rd2s21 dana. iskoris1io u 62;2n4u a6ko9o6i@ma. na 1a4 na;in :1o 5i s2 oso5i
ko4a 7a1i od ov2 5o62s1i. s1avi6o u 7i32 n2ko6iko ka7i ovo8 u64a.
TakoA2 42 7o@na1a i voda. ko4om su umiv2ni s627i ma;i>i D12k oko32niE. a ko4a s2
koris1i na 1a4 na;in. :1o s2 n2kom 6i>u. kradom si7a u 7i32. nakon ;28a on n2 vidi
sasvim o;i862dn2 s1vari i@ n428ov2 oko6in2. J2dan on na4>rn4i9 42 na7i1ak ko4i s2
s7rav64a od 1ako@van2 Fmr1va;k2 vod2G. odnosno vod2 u ko4o4 42 oku7ana umr6a oso5a.
+$
"ao :1o 7r2d7os1av64a12. Bunk>i4a ovkvo8 na7i1ka 42 da s2 n2ko usmr1i. odnosno da
oso5ina umr62 oso52 Dovo8 7u1a smr1E. 7r2n2s2 na <ivu.
Por2d ovi9 na7i1aka. 7o@na1i su i oni ko4i s2 s7rav64a4u da 7omo86i kod 62;2n4a. Tako
42 o7:12 7o@na1o da s2 62k 7ro1iv 27i627si42 s7rav64a od 8avranov2 krvi i6i 7ak sasu:2ni9
svra;i4i9 42@ika ko4i s2 doda4u u n2ku 12;nos1 i kon@umira4u u vr2m2 ras1u328 m2s2>a.
Por2d ovo8a 7o@na1o 42 da s2 od 8o6u5i428 sr>a s7rav64a 62k @a sr>2 a da s2 na7i1ak od
<iv2 koris1i u 1r21iran4u na412<i9 5o62s1i.
D!V!NA4!JA
T29nik2 7rori>an4a. na 12ri1ori4i a6kana. s2 n2 ra@6iku4u mno8o od 129nika ko42
7os1o42 na ;i1avo4 12ri1ori4i sv21a. N4i9 skoro svakodn2vno koris12 oso52 ko42 n2 mora4u
ima1i v2@2 sa n2kim r26i8i4skim sis12mima. 5i6o o@5i64no. 5i6o i@ ;is12 @a5av2. "ako 32
i@862da1i ov2 129nik2 odr2Au42 7r2 sv28a samo ku61urno okru<2n42. Na 7rim2r. ako s2 u
va:o4 @2m64i 7i42 ;a4. 7rori>a32 s2 7o 1a6o8u od 6is1i3a ;a4a. a ako s2 7i42 kaBa. 862da32 s2 u
1a6o8 od kaB2. Narodi ko4i <iv2 na o5a6ama mora i ok2ana. rado 32 koris1i1i :ko64k2 i6i
n2:1o s6i;no :1o 7roi@i6a@i i@ n4i9ovi9 r26i8i4ski9 i6i 1radi>iona6ni9 uv2r2n4a.
Ra@6ika ko4a s2 mo<2 @a7a@i1i kod a6kanski9 naroda. 7roi@i6a@i i@ ;in42ni>2. da svi
koris12 skoro is12 129nik2. a6i n2 7os1ia i6i 42dnos1avno r2;2no vidovi1a oso5a.
0a 7ravu v2:1i>u s2 sma1ra da 42 sama 7o s25i vidovi1a 42r 42 svo4 1a62na1 nas62di6a.
@ado5i6a roA2n42m i6i nakon 7riman4a ini>i4a>i42. Ovo ni42 7ravi6o. Nisu sv2 v2:1i>2
7od42dnako vidovi12. a n2k2 1o uo7:12 nisu. Pos1o4i 1radi>i4a da svaka od n49 ima svo4u
s72>i4a6nos1. 12 42 norma6no da s2 na4vi:2 o;2ku42 od on2 ko4o4 42 5a: 1o 86avni F1a62na1G.
T29nik2 7rori>an4a. kod v2:1i>a ko42 s2 5av2 ovom dis>i76inom. mo8u 5i1i v2oma
ra@6i;i12. 42r sama v2:1i>a odr2Au42 129niku ko4a 4o4 na4vi:2 od8ovara. To mo<2 5i1i n2ka
ko4a s2 7o 1radi>i4i koris1i u n42nom narodu. a6i i 7o17uno novos1vor2na. ko4u 42 sama
na;ini6a 7o svo4im 6i;nim aBini121ima i6i ins1ruk>i4ama ko4a 42 do5i6a od s1ran2 vi:i9 si6a
1okom ri1ua6no8 1ransa.
0na;i. v2:1i>a 42 u samom s1ar1u vidovi1a. a 129nik2 ko42 koris1i s6u<2 4o4 samo da s2
doda1no skon>2n1ri:2 i 5o642 7ov2<2 ono s1o vidi. Na 7rim2r. kada o5i;na oso5a 862da u
1a6o8 od kaB2. ona 7osma1ra Bi8uri>2 ko42 su o56ikova62 s6ivan42m 1a6o8a ni@ @idov2
okr2nu12 :o64i>2 12 i9 1uma;i 42dan 7o 42dan. onako kao 42 1o nau;i6a od n2k2 oso52 i6i
7o8odn2 kn4i82. 0a ra@6iku od o5i;n2 oso52. v2:1i>a 7osma1ra ov2 is12 Bi8ur2. a6i dok i9
862da ona is1ovr2m2no do5i4a s6ik2 u 86avi 12 s2 ;2s1o d2:ava da m2n4a n4i9ova 1uma;2n4a
+'
u @avisnos1i od 7o1r252. O7:1i sim5o6i kod n42 do5i4a4u individua6ni karak12r uko6iko 1o
nam21n2 si1ua>i4a.
Tr25a r23i da a6kansk2 v2:1i>2. ko6iko 8od koris1i62 ra@6i;i12 129nik2. nikada s2 u
svo4o4 7raksi nisu susr262 sa kris1a6nam ku86om. 1aro1 kar1ama i6i as1ro6o8i4om. #ko6iko
7oku:amo da na7ravimo 7od26u m2Au 129nikama. ko42 su kori:32n2 i ko42 s2 4o: uv2k
koris12. 12:ko 32mo @a9va1i1i 5a: sv2. @5o8 n4i9ov2 ra@novrsnos1i i individua6nos1i. a6i
mo<2mo 5ar u 8ru5im >r1ama da damo o7:1u s6iku.
Ako na ova4 na;in sa862damo s1vari. do5i4amo 1ri osnovna na;ina 7rori>an4a. a 1o suL
1. Dir2k1ni? 862dan42m u Bo1o8raBi4u oso52 ko4o4 s2 7rori;2 i6i dr<an42m u ru>i n2;28
F6i;no8G 12 is12 oso52.
2. Indir2k1ni? 862dan42m u kaB2ni 1a6o8. @rn2v642. ko:;i>2 i6i drv>a. na 7rim2r.
3. Ri1ua6ni? u@ 7omo3 ri1ua6a. kao :1o su 862dan42 u 127si4u. 8a:2n42m u8642va.
ras1akan42m o6ova I s6i;no.

Dir2k1no 7rori>an42
V2rova1no 42dan od na4ras7ros1ran42ni4i9 o56ika 7rori>an4a. Ova4 7os1u7ak 42. u
su:1ini. i@u@21no 42dnos1avan. a6i do5i4an42 r2@u61a1a 7r2ds1av64a 7on2kad n27r2mos1ivu
7r27r2ku @a 7o;21nika.
(ama m21oda s2 sas1o4i i@ 7os1u7ka da oso5a ko4a <26i n2:1o vi:2 da sa@na o svo4o4
5udu3nos1i. a6i i 7ro:6os1i. donosi v2:1i>i svo4u Bo1o8raBi4u i6i ako ona ni42 7ri ru>i da42
n2:1o svo42 6i;no. 7o7u1 7rs12na sa ruk2. sa1a. 7ram2na kos2 i s6i;no. Ovo ni42 7ravi6o kod
svi9 v2:1i>a. 42r 42 n2kima dovo64no da samo 7osma1ra4u oso5u i6i ra@8ovara4u sa n4om.
s1r764ivo ;2ka4u>i da s6ik2 7o;nu da s2 7o4av64u4u. /2Au1im. ako oso5a ko4a 42 do:6a kod
v2:1i>2 <26i n2:1o vi:2 da sa@na o n2ko4 dru8o4 oso5i. ona mora sa so5om da 7on2s2 n2:1o
6i;no od 12 oso52 i6i 5ar2m n42nu Bo1o8raBi4u.
Ako s2 radi o Bo1o8raBi4i. na n4u s2 7o6a<2 ruka i6i s2 u@ima i Biksira 7o862dom. n2ki
naro;i1 d2o. a na4;2:32 o;i oso52 ko4a s2 na6a@i na n4o4. V2:1i>a. 5ar2m na 7o;21ku svo42
Fkari42r2G. 1o8 1r2nu1ka. 7r2s1a42 da 7ri;a. i@5a>u42 sv2 mis6i i@ 86av2 i 1rudi s2 da n2
ra@mi:64a ni o ;2mu. 1akor23i?7ra@ni mo@ak. #ko6iko us72 da @adr2 s2 1i>a1i
do1i;n2 oso52. Ova4 7os1u7ak mo<2 da s2 i@v2d2 o1vor2ni9 o;i4u i6i nakon n2ko6iko
minu1a 7osma1ran4a Bo1o8raBi42. @a1vor2ni9. "ada @a1vorimo o;i. 7o1r25no 42 is7ra@ni1i
mo@ak i 7o1udi1i s2 da ni:1a n2 vi@ua6i@u42mo. a s6ik2 32 7o;21i da s2 7o4av64u4u s7on1ano.
(a 6i;nim 7r2dm21ima ko4i 7ri7ada4u oso5i ko4o4 i6i @a ko4u 862damo. 7os1u7ak 42 is1i.
J2dina ra@6ika s2 sas1o4i u 1om2 :1o sada 1a4 7r2dm21 o5av2@no dr<imo u ru>i. a da 6i 32mo
1o radi1i @a1vor2ni9 i6i o1vor2ni9 o;i4u @avisi od na:i9 6i;ni9 aBini121a. (u:1ina s2 sas1o4i u
1om2 da moramo na n2ko vr2m2 is7ra@ni1i 86avu. s1o7ira1i sv2 suvi:n2 mis6i i s6ik2 ko42 s2
9ao1i;no 7o4av64u4u i 6a8ano do@vo6i1i <2642nim s6ikama da uAu u na: um. Ovo ni42 1ako
12:ko kao :1o mo<2 na samom 7o;21ku i@862da1i. Po1r25no 42 samo ma6o vo642 i 1r2nin8a.
a r2@u61a1i n232 i@os1a1i. Ja 6i;no v2ru42m da svako mo<2 ov6ada1i ovom m21odom
7rori>an4a. u v23o4 i6i man4o4 m2ri. uko6iko 5ud2 5ar ma6o u7oran.
Por2d ov2 dv2 na47o@na1i42 m21od2 dir2k1no8 862dan4a. u ovu 8ru7u mo@2mo u5ro4a1i i
s62d23u. man42 7o@na1u. a6i 7od42dnako 2Bikasnu. N42na osnovna s72>iBi;nos1 s2 sas1o4i u
+6
1om2. :1o v2:1i>a u 1r2nu1ku 7rori>an4a. os1varu42 kon1ak1 sa samo n4o4 7o@na1im i
vr2dnim B21i:om. Ta4 B21i: mo<2 5i1i 7rs12n. :1a7. Bi8uri>a. s6ika. kris1a6 i6i n2:1o s6i;no.
"od ov2 m21od2. v2:1i>a do5i4a vi@i42 samo onda kada Fkon1ak1iraG ova4 o542ka1.
"on1ak1iran42 mo<2 5i1i ra@6i;i1o i u na4v23o4 m2ri @avisi dir2k1no od 7rirod2 o542k1a.
0na;i. ako 42 u 7i1an4u komad kris1a6a. v2:1i>a 7o;in42 da do5i4a vi@i42 ono8 1r2nu1ka kada
s7us1i ruku na n428a. (a Bi8uri>om. na 7rim2r 5o8in42. mo<2 ra@8ovara1i. 7rs12n dodiriva1i
i6i 8a okr21a1i oko 7rs1a. 12 s1av64a1i na n2ki @a n4u @na;a4an 7rs1. Na 7rim2r. na 12ri1ori4i
is1o;n2 (r5i42 s2 sma1ra da 42 ma6i 7rs1 7osv232n ma8i4i. 12 da ima ma8i4sk2 mo3i. (6iku
mo<2 7osma1ra1i i 862da1i kako s2 m2n4a i 7oka@u42 ono :1o <26i da vidi. T2:ko 42
7o5ro4a1i sv2 vari4a>i42 ov2 m21od2 42r su on2 7o17uno ra@6i;i12 od v2:1i>2 do v2:1i>2.
Oda5ir ovakv2 m21od2 mo<2 5i1i i@u@21no do5ar 7o samu v2:1i>u 42r ona 1ada u
7o17unos1i kon1ro6i:2 svo4u s7oso5nos1 12 n2 mo<2 do3i do n2<2642ni9 7os62di>a. 7o7u1
9ao1i;ni9 i i@n2nadni9 vi@i4a u 1oku dana ko42 mo8u da naru:2 7si9i;ku s1a5i6nos1 is12.
Indir2k1no 7rori>an42
"ao :1o smo r2k6i. 7od ovom vrs1om 7rori>an4a. 7odra@um2vamo 8ru7u m21oda u
ko4ima v2:1i>a. 7osma1ran42m o56ika. Bi8ura. sku7ina i s6i;no. do6a@i do 7roro;ki9 vi@i4a i
i@nosi @ak64u;k2 o n4ima. Ona mo<2 samos1a6no 1uma;i1i sim5o62 i 5ro4. na 7rim2r.
@rn2v64a. 12 i@nosi1i @ak64u;k2 o n4ima na osnovu svo8 7r2d9odno8 F:ko6ovan4aG ko42 42
ima6a u okviru svo42 1radi>i42. 7orodi>2 i6i o5uk2 od s1ran2 n2k2 s1ari42 v2:1i>2. 52@
do5i4an4a vi@i4a. uko6iko 1o <26i. O52 ov2 mo8u3nos1i su >2n42n2 7od42dnako. 7a
v2rova1no @5o8 1o8a v2:1i>2 kom5inu4u o52 m21od2. i@vod23i i@ n4i9 42dnu >26inu. Evo
kako 1o i@862da.
Tradi>iona6ni na;in 7i42n4a kaB2. na 7ros1oru a6kana. n2 uvr:3u42 u s252 kori:32n42
a7ara1a @a Bi612r i 2ss7r2so kaBu. Pos1u7ak kuvan4a kaB2 42 kra4n42 42dnos1avan. "u7i s2
7r<2na i m62v2na kaBa. na6ik na Bi612r kaBu samo :1o 42 4o: si1ni42 m62v2na. s1avi s2 6on;2
sa vodom na :7or21 i sa;2ka s2 da voda 7rovri. "o6i;ina vod2 u 6on;21u @avisi od 1o8a
ko6iko :o64i>a kaB2 <26imo da skuvamo. J2dna :o64i>a kaB2 42 o17ri6ik2 42dan d2>i6i1ar
vod2. "ada voda 7rovri. sk6onimo 6on;2 sa :7or21a i si7amo kaBu u n428a. /2ra 42 42dna
ma6a ka:i;i>a. 7una i@ vr9a. na 42dan d2>i6i1ar vod2. odnosno :o64i>u kaB2. N2ko s1av64a
vi:2. a n2ko man42 u @avisnos1i od 6i;8 ukusa. 0a1im 1o do5ro 7rom2:amo i vra1imo na
:7or21 da 7onovo 7rovri. Nakon :1o 42 7rovri6a. kaBa s2 skida sa :7or21a i si7a u :o642 u@
m2:an42. da 5i s2 svuda 7od42dnako i@6io 1a6o8 od m62v2n2 kaB2. Ovako skuvana kaBa s2.
7o o5i;a4u. 7i42 vru3a. a ako s2 ima nam2ra da s2 kasni42 7rori;2 7o n42nom 1a6o8u. u n4u
s2 n2 sm2 dodava1i :232r. :6a8 i6i m62ko. "ada 42 kaBa 7o7i42na. na dnu :o642 os1a42 1a6o8.
a :o64a s2 1ada ma6o okr232 u 62vo i d2sno kako 5i is1i 7os1ao 7okr21an i man42
kom7ak1an. o64a s2 7o1om na86o okr232 i s1av64a na 1a>nu i6i 7a7ir. da s2 o>2di i 7rosu:i.
Tr25a sa;2ka1i n28d2 oko d2s21ak minu1a. 42r s2 @a 1o vr2m2 1a6o8 s6iva ni@ @idov2 :o64i>2.
7rav23i ra@n2 5ra@d2. o56ik2 i Bi8ur2. "ada 7roA2 od8ovra4u3i vr2m2nski 72riod. :o64a s2
okr232 i 862dan42 mo<2 da 7o;n2. Pon28d2 7os1o4i v2rovan42 da kaBa nam2n42na @a
862dan42 1r25a da 7r2no3i is7od 4as1uka oso52 ko4o4 s2 862da. naravno mis6im na k2si>u
ku7642n2 kaB2.
+*
G62da4u s2 o56i>i >rn2 5o42. nas1a6i od 1a6o8a kaB2. a6i i 526i ko4i s2 norma6no na6a@2
i@m2Au n4i9. /o8i 5i1i 4o: 7risu1ni i 5raonkas1i o56i>i nas1a6i od su:2n4a sam2 kaB2n2
12;nos1i.
Pr2 n28o :1o 7o;n2 7r2dska@ivan42. u1vrAu42 s2 ko4om 42 rukom oso5a dr<a6a :o64i>u
kaB2. Ako 42 d2snom. onda 42 d2o :o642 7o;2v od dr:k2. 7a u62vo sv2 do sr2din2.
sada:n4os1 i6i 56iska 5udu3nos1. a od sr2din2 da62ka 5udu3nos1. #ko6iko 42 oso5a 7i6a kaBu
62vom rukom. sm2r 862dan4a 42 dru8a;i4i. @na;i kr232 s2 ud2sno.
#ko6iko s2 oso5a na4vi:2 in12r2s42 @a svo8 7ar1n2ra 1ada 7o6ovina :o642 na ;i4o4 42 s1rani
dr:ka 7ri7ada oso5i ko4a 42 7i6a kaBu. a dru8a 7o6ovina n42nom 7ar1n2ru.
(amo dno :o64i>2. o@na;ava ku3u. dom i 7orodi>u oso52 ko4o4 s2 862da. dok @idovi
7r2ds1av64a4u n42n Fs7o64niG dru:1v2ni <ivo1.
#ko6iko s2 na4vi:2 1a6o8a @adr<a6o na dnu. 1o s2 1uma;i da u 7orodi>i 7os1o42 i@v2sni
7ro562mi. a kakvi su oni. @ak64u;u42 s2 i@ sus2dni9 Bi8uri>a.
Ako 42 na4vi:2 1a6o8a kr2nu6o 7r2ma 8or2. vr9u :o642. ka<2 s2 da 7ro562mi na7u:1a4u
ku3u i 7os1a4u d2o 7ro:6os1i.
Ako s2 na dnu Bormira6o ma6o is7u7;2n42. 7o7u1 ka764i>2. sma1ra s2 da 32 i@n2nada
7orodi>a i6i oso5a ko4o4 s2 862da os1vari1i @na;a4an ma12ri4a6ni do5i1ak.
!4udska Bi8ura. Bormirana do 1a6o8a. 1uma;i s2 na ra@6i;i12 na;in2 u @avisnos1i od 1o8a
na ko8a 6i;i. Ona mo<2 7r2s1av64a1i oso5u ko4o4 862damo u :o64u. n2ko8 roAaka. 7ri4a1264a
i6i n27o@na1u oso5u. 0a1o s2 ovakva Bi8ura o5av2@no o7isu42 oso5i ko4o4 862damo. da 5i
s2 vid26o da 6i 7os1o4i oso5a 1akvo8 i@862da u n42nom <ivo1u.
Nakon :1o 42 1o u1vrA2no. 7osma1ra s2 da 6i oso5a do6a@i i6i od6a@i. Ako 42 okr2nu1a ka
dr:>i od :o64i>2. @na;i 7rav>u odak62 smo 7o;26i 862dan42. 1a4 n2ko do6a@i. a uko6iko 42
okr2nu1 62Aima onda od6a@i. Gd2 1a;no. ka@a32 nam oko6n2 Bi8ur2.
#ko6iko u@ 1u oso5u s1o4i du8a sv216a 6ini4a oivi;2na >rnim. 1o @na>i da 32 1a oso5a
kr2nu1i na 7u1. a ko6iki 42 1a4 7u1 ka@u42 nam du<ina 12 6ini42. Ako s2 7ros2<2 od dna do
vr9a @ida :o64i>2. 7u1 42 v2oma du8 i v2rova1no vodi u inos1rans1vo.
Vidimo 6i i@nad Bi8ur2 n2:1o v26iko 7o7u1 kam2na. @na32mo da 1u oso5u n2:1o 5rin2 i6i
42 8ri@2 sav2s1 @5o8 n2;28 :1o 42 uradi6a.
Ako 42 64udska Bi8ura okr2nu1a ka 5rdu. 1uma;imo da s2 kr232 ka us729u. a6i ako 42
okr2nu1a 62Aima. 1uma;imo da 4o4 us729 i@os1a42. Is1o 42 i ako s2 Bi8ura 72n42 u@5rdo i6i
si6a@i ni@5rdo.
Hi8ur2 64udi mo<2mo 1uma;i1i i 7o 7o6o<a4u 126a na s62d23i na;inL
ra:ir2n2 ruk2? sr23a
7o8nu1a 86ava? s1idi s2
savi42na? mo8u3a 5o62s1
k62;i? mo6i32 n2ko8a @a n2:1o
ska;2?radosna v2s1 i6i 7o52da
rukama 7okriv2n2 o;i? n2:1o n2 <26i da vidi
rukama 7okriv2n2 u:i? n2:1o n2 <26i da ;u42
rukama 7okriv2na us1a? n2:1o n2 <26i da ka<2 n2kom2
na8a s2 kr232 ka n2kom2? s2ksua6n2 7r2n12n@i42 ka 1o4 oso5i
na8a 52<i od n2ko8a? 52<an42 od n2<2642no8 s2ksua6no8 kon1ak1aO
#@ 64udsk2 Bi8ur2. ;2s1o uo;avamo i <ivo1insk2. ko42 mo<2mo 1uma;i1i sku7a sa
64udskim Bi8urama i6i 7os25no. -ivo1in42 1uma;imo na s62d23i na;inL
++
/2dv2d? 5ri8a. 7ro562m
!isi>a? 6ukavs1vo
/a8ara>?n2ko <26i da nas na;ini i6i 7r2ds1avi 86u7im
02>? ;u32mo n2ku novos1 man428 o5ima
"on4?v2oma 5r@o do5i4amo do5ru v2s1
Pas? v2rnos1
/a;ka? 6ukavos1. mani7u6isan42
J262n? do5ra mu:ka oso5a
0mi4a? >rna?@drav642. mudros1. 526a?o7asnos1. 5o62s1. sk6u7>ana?s1r76ivos1O
P1i>a? 5r@a v2s1 i6i 7oruka. >rna 71i>a?do5ra 7oruka. 526a 71i>a?6o:a 7orukaO

#ko6iko ov2 <ivo1in42 s1o42 u@ 64udsku Bi8uru. o5i;no o@na;ava4u 6i;n2 oso5in2 12
oso52 i6i ono :1o ona FdonosiG sa so5om.
Por2d ovo8a 1uma;2 s2 Bi8uri>2 u o56iku 5i64aka. 7r2dm21i. s6ova I 5ro42vi. Evo n2ki9
od 1uma;2n4aL
Pu7o64ak?n2:1o novo 32 s2 d2si1i
%v21? n2:1o 627o vas o;2ku42
Drvo? nai3i3212 na n2:1o sna<no
Oru<42? a8r2sivnos1. 7o1r25a @a @a:1i1om. 7r21723212 5o6O
(6ova? o@na;ava4u 7o;21no s6ovo im2na n2k2 oso52. naro;i1o ako s1o42 u@ 64udsku
Bi8uru
ro42vi? @a ko6iko dana 3212 ;u1i n2ku v2s1. i6i @a ko6iko dana. n2d264a. m2s2>i i s6i;no
32 s2 n2:1o odi8ra1i.
Nakon :1o 42 862dan42 @avr:2no. :o64i>a s2 n2 sm2 okr21a1i 7onovo. v23 s2 os1av64a u
norma6an 7o6o<a4 i kasni42 72r2. # novi42 vr2m2. ovo4 dis>i76ini su 7ridoda12 4o: n2k2
s1vari. 7o7u1 862dan4a da 6i 32 s2 <264a os1vari1iK To s2 radi 1ako :1o oso5a ko4o4 s2 862da u
:o64u. na kra4u 7rori>an4a. @ami:64a <264u u s25i i is1ovr2m2no 42dnim od 7rs1i4u ruk2
ko4om 42 7i6a kaBu. i@vr:i 7ri1isak na dno :o642. ;im2 os1av64a kru<ni o1isak. 7o7u1 o1iska
7rs1i4u. ko4i s2 1uma;i 7o is1im 7ravi6ima ko4a sam 8or2 nav2o. 42r s2 i u n42mu o>r1a4u
n2k2 od ovi9 Bi8ura. /o<2mo doda1i samo 1uma;2n42 kru8a ko4i 8o1ovo o5av2@no nas1a42
ovim 7os1u7kom i ;ini sv28a dv2 s1vari. Prva 42 7un kru8. :1o @na;i is7un42n42 @ami:642n2
<2642. dok dru8a. 7r2kinu1i kru8. o@na;ava da s2 <264a n232 is7uni1i.
G62dan42 u @rn2v642.Bo1o8raBi4a
Dru8a. v2rova1no mno8o s1ari4a m21oda. indir2k1no8 7rori>an4a. a 7od42dnako
omi642na. naro;i1o m2d4u 7ravim v2:1i>ama. 42 862dan42 u @rn2v642. "o42 >2 s2 @rn2v642
koris1i1i. @avisi6o 42 od d26a @2m642 i 5i64aka ko42 s2 na n4o4 8a42. Tako su s2 u ovu svr9u.
na4;2:32 koris1i6a @rna kukuru@a. 7asu64a. 8ra:ka i6i n2k2 s6i;n2 ma9unark2.
Na 8o1ovo ;i1avom 7ros1oru n2kada:n42 Ju8os6avi42. kod 7rori>an4a 7omo3u @rn2v64a.
va<i6o 42 42dno 7ravi6o. a 1o 42 da 5ro4 @rn2v64a ko4i s2 koris1i u 7rori>an4u mora da 5ud2
;21rd2s2142dan. O1kuda 5a: ova4 5ro4 12:ko 42 u1vrdi1i 42r 42 ovo 42dan od na4s1ari4i9 o56ika
7rori>an4a na a6kanu.
"ada 8ovorimo o samo4 m21odi. mo<2mo r23i da 7os1o42 dv2 osnovn2 129nik2. ko42 s2
na4;2:32 7rim2n4u4u.
+&
Prva 42 i@u@21no kom76ikovana sa mno8o 7ravi6a 12 5i n42no 7r2ds1av64an42 @a912va6o
7os25nu kn4i8u i @a1o o n4o4 n232mo 8ovori1i.
Dru8a. na 7rvi 7o862d 42dnos1avni4a. kori:32na 42 vi:2 kod 7ravi9 v2:1i>a. 42r n2ma
o:1ra F7ravi6a i8r2G a6i 5a: @a1o @a912va makar minima6nu vidovi1os1.
(am 7os1u7ak 42 kra4n42 42dnos1avan. 21rd2s2142dno @rno s2 u@m2 u :ak2 ko42 s2
7rin2su us1ima. da 5i s2 7o1om i@8ovori6o n2:1o na6ik na 5asmu. ;i4i @avr:21ak 1r25a da
5ud2 Bormu6isan u o56iku 7i1an4a. Ona i@862da ovakoL
F21rd2s21 i 42dno @rno. ;21rd2s21 i 42dno 5ra32 i s2s1ara. kao :1o @na12 da k6i4a12. kao :1o
@na12 da ras1212. da raAa12 i 64ud2 9rani12. 1ako @na12 kada >2 s2 N.N. o<2ni1iDna 7rim2rE.G
0a1im s2 ova @rna 5a>2 na n2ku ravnu 7ovr:inu. 7o7u1 s1o6a. 7os6u<avnika i6i n2;28
s6i;no8 i 7osma1ra4u s2. # su:1ini. na4vi:2 s2 862da kako su s2 8ru7isa6a. 1o vi:2 8omi6a
od 7o 1ri i6i ;21ri @rna. uv2k @na;2 do5ar is9od. /no8o samos1a6ni9 @rna. ko4a n2 dodiru4u
sus2dna. o@na;ava4u n28a1ivnos1. n2is7un4avan42 <2642. Is1o va2 od 7o dva
@rna. Tr25a 862da1i ko42 8omi6i>2 5ro4;ano nadv6adava4u. Ovo 42 na4uo7:12ni42
7osma1ran42. a6i v2:1i>a 7ridoda42 i svo4u 6i;nu do@u vidovi1os1i. kako 5i 7ov2@a6a u
7ri8odan kon12ks1 ono :1o vidi. Jo: 42dnom. @rna kod ovakvo8 na;ina 7rori>an4a.
7r2ds1av64a4u samo kana6. ko4i 7oma<2 v2:1i>ama da do7ru do svo4i9 vi@i4a.
Na kra4u da dodamo. da 7o mom 6i;nom mi:642n4u. @rna sama 7o s25i. v2rova1no
7r2ds1av64a4u du9ov2 v2821a>i42. :1o s2 vidi i@ 12ks1a ko4i 7ra1i 7ro>2s 7rori>an4a. Ovo ni
ma6o n2 ;udi uko6iko s2 @na da 42 dr2vni ;ov2k. 7r26askom sa 6ova na u@8a4an42 5i64a. 5io
o7;in42n ;in42ni>om da n2:1o 1ako ma6o. 7o7u1 @rna. u s25i nosi mo3 k6i4an4a. raAan4a i
s1varan4a 76odova ko4i 7r29ran4u4u @a42dni>u. Da su du9ovi v2821a>i42 5i6i v2oma
7o:1ovani n2kada. 8ovori nam i masa narodni9 o5i;a4a v2@ani9 @a s21vu i <21vu.
/2Au1im. ;i1ava s1var s2 mo<2 sa862da1i i dru8a;i42 ako @namo dv2 s1vari. Prva s2
odnosi na ;in42ni>u da 42 5ro4 @rna u ko4a s2 862da. u s1vari ;21rd2s21. a da ;21rd2s217rvo
7r2ds1av64a oso5u ko4o4 s2 862da. Dru8a s1var 42s12 12ori4a da su v2:1i>2 n2kada 5i62 na
vi:2 na;ina 7ov2@an2 sa 5o8umi6ima na ovim 7ros1orima. 12 da su i sami 5o8umi6i 5i6i
o71u<ivani @a v2:1i;ar2n42. Ono :1o 42 nama ovd2 7os25no in12r2san1no 42s12 5o8umi6ski
mi1 o 7os1anku ;ov2ka i 62kovi1om 5i64u. # svo4o4 u7ro:32no4 v2r@i4i on 86asi o17ri6ik2
ovako.
Po:1o 42 o8 na;ino ;ov2ka od @2m642. os1avio 8a 42 da s2 su:i na (un>u i o1i:ao 7o
<ivo1ni du9. 7omo3u ko8a >2 8a o<iv21i. Vid2v:i ovo. Aavo 42 i@ @avis1i na @2m64ano4
Bi8uri. i@5u:io ;21rd2s21 i 42dnu ru7u. "ada s2 o8 vra1io i dunuo u Adamov2 no@drv2.
du9 42 i@a:ao na7o642. Vid2v:i ovo o8 42 1ada don2o ;21rd2s21 1rava i @a7u:io ;21rd2s21
ru7a dok 42 ;21rd2s21 i 7rvu os1avio o1vor2nom kako 5i du:a 6a8ano i@6a@i6a kro@ n4u a
;ov2k na kra4u umro. Tada s2 o8 o5ra1io ;ov2ku i r2kao mu. kako su ov2 1rav2 do5r2 @a
62;2n42 i kako svaka 62;i n2ki d2o 126a.
N2:1o s6i;no ovom2. ;uo sam od 42dn2 v2:1i>2 sa 4u8a (r5i42. dok mi 42 dava6a n2k2
r2>2712. Naim2. ona 42 insis1ira6a da 5ro4 n2k2 5i64k2 uv2k 5ud2 ;21rd2s21. ina;2 s2 ;ov2k
n232 i@62;i1i. 0na;i. ako s2 radi6o o 42dno4 5i64>i. onda 42 5i6o 7o1r25no koris1i1i ;21rd2s21
6is1ova 12 5i64k2 i6i ;21rd2s21 ko:;i>a. na 7rim2r. Na mo4u :a6u i 7i1an42L F1a >2 5i1i ako
sas1avim 1rid2s21 i d2v21KG. od8ovori6a 42 kra1ko LFNi:1a. 5a: ni:1aG. Is1a 42 si1ua>i4a i sa
862dan42m u @rn2v642.
&)
Ri1ua6no 7rori>an42
Ova4 na;in 7rori>an4a. kao :1o samo im2 ka<2. sadr<i u s25i. i@v2snu ri1ua6nu Bormu.
ko4a s2 u v23o4 i6i man4o4 m2ri. 7rim2n4u42 kod ovi9 m21oda. "ako 7os1o4i v26iki 5ro4
ovakvi9 129nika. ovd2 32mo 7r2ds1avi1i samo n2k2 od n4i9 i 1o on2 ko42 s2 dir2k1no
v2@u4u @a v2:1i>2. 0na;i. 8ovori32mo o v2:1i;i4im omi642nim ri1ua6nim 129nikama
7rori>an4a.
Na 7rvom m2s1u 42 svakako 8a:2n42 u862v64a. #8642v642 su u<ar2ni komadi drv21a. ko4i
s2 ma:i>ama. u@ima4u i@ va1r2 i s1av64a4u u ;ini4u sa vodom. nakon ;28a s2 7omno 7ra1i
n4i9ovo 7ona:an42. No. kr2nimo do 7o;21ka.
0a ovu svr9u. oso5a ko4a 7rori;2 o52@52d4u42 sud. na4;2:32 od 72;2n2 86in2 o5o42n u
@262no. Danas s2 m2Au1im ma9om koris12 m21a6ni sudovi. n2vini. ko4i nikada rani42 ni42
kori:32ni. :1o @na;i da su ku7642ni i6i na7rav642ni samo @a ovu nam2nu. 12 da s2 u5ud32
n232 koris1i1i ni @a :1a dru8o.
Nakon 1o8a. u ova4 sud s2 si7a. na45o642 i@vorska i6i 5unarska voda. ko4u niko ni42 7io
i6i koris1io u n2ku dru8u svr9u. 1ako@vana Fn2na;21a vodaG.
Na kra4u. u vodu s2 7o1a7a n2ki sv21i 7r2dm21. ko4i @a v2:1i>u ima 7os25no @na;2n42.
To 42 na4;2:32 komad kvar>a. a6i mo<2 5i1i i n2ki dru8i s72>iBi;an kam2n i6i kris1a6. ko4i
7o1i;2 sa n2ko8 n2o5i;no8 m2s1a i@ 7rirod2. ViAao sam da s2 s1av64a4u komadi kam2n4a
>rv2n2 5o42. 7a >ak i 8rum2n42 m21a6a. v2rova1no 7or2k6om i@ n2ko8 na7u:12no8 rudnika.
Por2d ovo8a. n2kada s2 u5a>u42 i F52628G. odnosno 6i;na s1var oso52 ko4o4 s2 862da.
Pos62 ovo8a. v2:1i>a 7o;in42 da m2:a vodu u ;ini4i s1rukom 5osi64ka Do>imum
5asi6i>umE i 7r2s2>a 42 1ri 7u1a kus1urom. ma8i4skim no<2m o kom2 smo rani42 8ovori6i.
Dok ovo radi. ona u s25i i6i n2ra@8ov21nim mrm64an42m i@8ovara 5asmu ko4u 42 rani42
7ri7r2mi6a. @a1o :1o s2 7i1an4a ko4a 7os1av64a4u oso52 ko4ima s2 7rori;2 ra@6iku4u. To su
ma9om 7i1an4a 1i7a. 9o2 6i s2 n2ko uda1i. o<2ni1i. da 6i 32 5o62s1an o@dravi1i. 9o32 6i do5ro
7ro3i n2ki 7osao i s6i;no.
asm2 u su:1ini na6iku4u 42dna na dru8u. 5ar2m n4i9ov 7rvi d2o. ko4i s2 svodi u
7o@ivan4u sun>a. m2s2>a. @v2@da. da 7omo8nu kako 5i s2 5udu3nos1 oso5i ko4o4 s2 862da
:1o 4asni42 7rika@a6a v2:1i>i. On2 @vu;2 o17ri6ik2 ovakoL
F O sun>2 :1o na n25u si4a: i sv2 @na:. o m2s2>2 :1o visko s1o4i: i sv2 vidi:O7omo@i12 i
m2ni da vidim. da @nam. da ka<2m. N.N.?u :1a 8a ;2ka.G
Pri7r2m642na 5asma s2 i@8ovara 1ri 7u1a. nakon ;28a 7o;in42 da s2 5a>a u vodu u<ar2no
u8642v642. ko42 n2k2 v2:1i>2. na mo42 v26iko ;uA2n42. vad2 i@ va1r2 8o6im rukama. dok
dru82 koris12 ma:i>2. V2:1i>a uv2k u5a>u42 1ri. s2dam i6i d2v21 komada u8642v64a u ;ini4u i
1o ma9om na;in42ni9 od 8rana 9ras1ovo8 drv21a ko42 42 rani42 u5a>i6a u va1ru.
#8642v642 s2 u5a>u42 u vodu. u >2n1ar 7osud2. 42dan 7o 42dan. 1ako da svaki od n4i9
o@na;ava 7os25no 7i1an42.
"ada u<ar2ni komad drv21a dos72 u vodu. is1ovr2m2no s2 7ra12 n2ko6iko s1vari. Prva
42 @vuk ko4i is7u:1a 7ri dodiru sa vodom. dru8a 42 da 6i 76u1a i6i 1on2 i 1r23a ako 76u1a. da
6i s2 kr232 is1o;no i6i @a7adno. odnosno 4u<no i6i s2v2rno.
#ko6iko u8642n du8o >i;i 1o 42 @nak da 42 1o :1o s2 7i1a 1a;no. a6i da 5i s2 os1vari6o
7o1r25no 42 dos1a na7ora. i6i ako s2 7i1an42 odnosi na n2ku oso5u. na 7rim2rL da 6i m2
mr@i. 1o @na;iL da. v2oma mno8o. Is1o 42 i uko6iko 42 7i1an42 da 6i m2 1a oso5a vo6i. 1o
@na;i da 7uno. o62snik >32 o@dravi1i. a6i nakon du8o8 5o6ovan4a I 1ako da642.
&1
Po17uno su7ro1no od ovo8a. 7r2ds1av64a kra1ak @vuk i6i s6a5o >vr;an42. kao :1o 42 i
6o8i;no.
0a1im. na48or2 :1o mo<2 da s2 do8odi 42s12 da u8642n 7o1on2. (a dru82 s1ran2. v2oma 42
7o@i1ivno uko6iko on 76u1a. Tada s2 7osma1ra n428ov 7rava> kr21an4a i mo<2 s2 @ak64u;i1i
da 42 do5ro uko6iko s2 kr232 ka is1oku i6i 4u8u. dok n2 va64a uko6iko 76u1a ka @a7adu i6i
s2v2ru.
Nakon 7rori>an4a. ovo u8642v642 kao i voda ko4a 42 kori:32na. sma1ra4u s2 sv21im.
odnosno da ima4u ma8i4sku mo3 @a ono8a u ;i42 im2 42 vr:2na ova radn4a. 05o8 1o8a. 7o
@avr:21ku 7rori>an4a. 5o62sna oso5a s2 umiva 1om vodom. 12 4o4 s2 da42 da 7i42. a oni @a
ko42 s2 u1vrdi da 42 na n4i9 5a;2na ma8i4a. umiva4u s2 ovom vodom. 7i4u 42 i 8arav2 s2
u642v642m ko42 42 8a:2no i@ ;ini42. 7a ;ak i @adr@ava4u 7o n2ki da 5i koris1io kasni42 kao
n2ka vrs1a ama46i42.
Dru8a. skoro is1o 1o6iko 7o7u6arna 129nika. 42 si7an42 ras1o7642no8 m21a6a u vodu. #
dana:n42 vr2m2. naradi42 s2 koris1i o6ovo. mada s2 n2kada koris1i6o sr25ro. 5akar. 7a ;ak i
@6a1o. Pri7r2m2 su skoro is1ov21n2 kao kod 7r2d9odn2 m21od2 8a:2n4a u8642v64a. Po1r25no
42 s7r2mi1i Fn2vinuG ;ini4u. n2kori:32nu vodu. 7o mo8u3s1vu sa i@vora i6i i@ 5unara ko4u
niko ni42 u7o1r2564avao. n2ku va1ros1a6nu 7osudu. 4aku va1ru i m21a6 ko4i s2 1o7i na :1o
ni<o4 12m72ra1uri.
Po:1o 42 ;ini4a s7r2mna. u n4u s2 doda42 voda. 8orski kris1a6 i6i n2:1o s6i;no. @a1im s2
m2:a s1rukom 5osi64ka. 7r2s2>a kus1urom 1ri 7u1a. odo@8or2 7r2ma do62 i s62va na d2sno.
da 5i s2 na kra4u 1ri 7u1a 7onovi6a 5asma una7r2d 7ri7r2m642na @a ovu 7ri6iku. naravno u
s25i. Po:1o 42 i ona. na6ik na 5asmu i@ 7r2d9odn2 m21od2. n232mo 42 7onav64a1i.
0a svo ovo vr2m2. va1ros1a6na ;ini4a s1o4i na va1ri i ;2ka s2 da s2 m21a6 u n4o4 ras1o7i.
odnosno 7os1an2 12;an. "ada s2 ovo do8odi. v2:1i>a u@ima ;ini4u i 7oma6o u vi:2 navra1a.
si7a ras1o7642ni m21a6 u ;ini4u sa vodom. Ona 1o radi s7oro. 7osma1ra4u3i 42dan 7o 42dan.
o56ik ko4i s2 s1vara 7onovnim vra3an42m m21a6a u ;vrs1o a8r28a1no s1an42. Ovi
novos1vor2ni o56i>i. ;2s1o 7ods23a4u na o56a;i>2 na n25u. Ono :1o s2 1uma;i 42s12 n4i9ov
o56ik. @na;2n42 1o8 o56ika i n4i9ova v2@a sa 7os1av642nim 7i1an42m ko42 s2 1i;2
5udu3nos1i. O56i>i s2 1uma;2 na is1i na;in kao kod 7rori>an4a 7omo3u kaB2no8 1a6o8a.
1ako da mis6im da n2ma 7o1r252 da 7onav64amo 1o 4o: 42dnom.
Nakon @avr:21ka 7rori>an4a. o5i;no s2 i@dva4a 42dan 7os25an komad m21a6a.
s72>iBi;no8 o56ika. ko4i s2 da42 oso5i. ko4o4 42 7rori>ano. da 8a nosi sa so5om 7o7u1
ama46i42 i6i da 8a dr<i n28d2 u svom domu na n2kom skriv2nom m2s1u.V2oma 42 va<no
da niko dru8i s2m v6asnika n2 dodiru42 ova4 komad m21a6a. a 7on2kad 42 7o<264no sakri1i
8a i od 1uAi9 7o862da.
/2Au1im. kako kod 7r2d9odn2. 1ako i kod ov2 129nik2 7rori>an4a. 7os1o42 mno82
vari4a>i42. # nam2ri da :1o 5o642 o54asnimo kako 1o i@862da. 7ri6o<i32mo 4o: 42dan ovakav
ri1ua6. onako kako on s1varno i@862da kod 42dn2. 4o: uv2k <iv2 v2:1i>2 ko4a 42 na <a6os1. u
v23 7o@nim 8odinama.
Prvo :1o 7ada vam 7ada u o;i. kada od212 kod n42. 42s12 da i@528ava 5i6o kakav Bi@i;ki
kon1ak1. odnosno n2 @dravi s2. "ako ona ka<2. ra@6o8 ovom2 42 n42na 6i;na os2164ivos1 na
2n2r8i42 dru8i9 64udi. do ;i42 ra@m2n2 do6a@i naro;i1o 1okom Bi@i;ko8 kon1ak1a. "ada s12
u:6i. ona vas 7os1av64a na s1o6i>u ko4a s2 na6a@i u >2n1ru so52 i 7r2ko vas 7r25a>u42 526u
maramu. (1a42 i@a vas. dr<2>i i@nad va:2 86av2 ;ini4u sa s7r2m642nom vodom i 7o;in42 da
i@8ovara 5asmu. Nakon n2ko8 vr2m2na. n42na asis12nkin4a 4o4 doda42 ma6i ka@an sa
&2
ras1o7642nim o6ovom i ona 7o;in42 da u6iva o6ovo i da642 5a4u3i. I@6iva 1ri Bi8uri>2 i nakon
1o8a i9 7oka@u42 i 1uma;i. On2 ko42 su n28a1ivn2 5a>a. a on2 ko42 su do5r2 7r21a7a kako
5i i9 koris1i6a @a s62d2328 k6i42n1a.
Ako oso5a @a ko4u s2 862da ni42 Bi@i;ki 7risu1na. 7o125no 42 o52@52di1i novi4u
Bo1o8raBi4u na ko4o4 s2 Bron1a6no vidi >26a Bi8ura. Pr2ko 12 Bo1o8raBi42. ona 7r25a>u42
>rv2nu. n2o7:iv2nu kr7i>u. ko4a 42 man4a od sam2 s6ik2 i ono :1o 42 uis1inu Bas>inan1no
42s12 da s2 1a4. kr7om 7r2kriv2ni d2o. 7o4av64u42 u 7osudi sa vodom. od @8usnu1o8 o6ova.
naravno.
Por2d ov2 dv2. 7oma6o s6i;n2 129nik2. m2Au v2:1i>ama. naro;i1o sa 7ros1ora is1o;n2
(r5i42. v2oma rado i ;2s1o kori:32na 42 m21oda ri1ua6no8 7rori>an4a u@ 7omo3 ma8i4sko8
o862da6a.
Ri1ua6 s2 vr:i n2:1o i@a 7ono3i. dok 42 na n25u vid64iv m6ad m2s2>. V2:1i>a i@6a@i i@
ku32 i od6a@i 5i6o u dvori:12. 5i6o na n2ko sv21o m2s1o. (kida od23u sa s252. n2ko vr2m2
862da u m6ad m2s2>. da 5i 7o1om 7o;26a n21r2mi>2 da @uri u svo4 odra@ u o862da6u. ko42
dri. a ko42 42 7on26a sa so5om od ku32.
Dok 1o radi. 7o;in42 6a8ano da s2 n4i:2. 62vo d2sno. i@8ovara4u3i u s25i 5asmu @a
7ri@ivan42 o8in42. asma s2 i@8ovara 1ri 7u1a. 52@ n2ki9 7os25ni9 7ravi6a oko sadr<in2
12ks1a. @5o8 1o8a :1o s2 on m2n4a u @avisnos1i od si1ua>i42 do si1ua>i42.
Nako n2ko6iko minu1a i i@8ovor2n2 5asm2. v2:1i;4i 6ik u o862da6u 1r25ao 5i da n2s1an2
da 5i s2 nakon n2ko6iko 1r2nu1aka. >rn2 7o@adin2. 7o4avio 6ik sam2 o8in42.
V2:i>a 4o4 s2 1ada o5ra3 imo6i da 4o4 7o:642 vi@i4u. odnosno 7rika<2 u o862da6u n2ki
do8aAa4 i@ 5udu3nos1i. ko4i 42 7os25no in12r2su42. Tada. 1r25a da n2s1an2 o8in4in 6ik i
7o4avi s2 s6ika do8aAan4a. 7o7u1 7ro8rama na 1262vi@i4i.
Pravi6o 42 da v2:1i>a n2 @6ou7o1r2564ava ovu mo8u3nos1. n2 7os1av64a n2va<na 7i1an4a. a
sam ri1ua6 koris1i v2oma r21ko i @a 7os25n2 7ri6ik2. kako n2 5i na64u1i6a o8in4u.

Por2d ovi9 m21oda. ko42 sam nav2o u ovo4 86avi. 7os1o4i 4o: v26iki 5ro4 dru8a;i4i9
na;ina 7rori>an4a. 5i6o da s2 radi o dir2k1nim. indir2k1nim i6i ri1ua6nim m21odama. I@
ovo8 i@6a8an4a. 4asno s2 vidi da 42 12:ko 7os1avi1i 8rani>2 i@m2Au ra@6i;i1i9 m21oda 42r s2
on2 7r276i3u. u @avisnos1i od 6i;n2 vo642 oso52 ko4a i9 koris1i. Tako n2ka v2:1i>a. mo<2
u7o1r25i1i 5asmu i odr2A2n2 sim5o6i;n2 radn42 7r2 7rori>an4a u@ 7omo> @rn2v64a. dok 32
dru8a 42dnos1avno u@21i 1o is1o @rn2v642 u :ak2 i 7rosu1i 8a 7o s1o6u. 05o8 1o8a. 42dna is1a
129nika mo<2 s7ada1i ;as u ri1ua6n2. ;as u indir2k1n2 m21od2.
No. kako mi nismo nau;ni>i. a ova kn4i8a n2 7r212ndu42 da 7os1an2 nau;no d26o. 1r25a
s9va1i1i da sam ov2 7od262 uv2o samo i@ 1o8 ra@6i8a da 5i i@528ao konBu@i4u i
is1ovr2m2no 7ru<io :1o 7r2862dni4u s6iku o 129nikama 7rori>an4a sa a6kana.

&3
NATPR!RODNA B!6A ! SVETE !VOT!NJE
"ao s1o s12 v23 7rim21i6i u rani42m i@6a8an4u. nikako nismo mo86i da i@528n2mo
7omin4an42 na17rirodni9 5i3a. 7o8o1ovo u d26ovima 12ks1a kada smo 8ovori6i o ini>i4a>i4i i
ri1ua6ima. Puko 7omin4an42 i o54a:n4avan42 n4i9ov2 u6o82. v2rova1no n2 @adovo64ava
@na1i<264u mno8i9. 1ako da 32mo s2 1om 12mom ma6o vi:2 7o@a5avi1i u ovo4 86avi.
"ako na ovim 7ros1orima 7os1o4i v26ik 5ro4 na17rirodni9 5i3a u mi1o6o8i4ama
a6kanski9 naroda. 7o1rudi32mo s2 da damo :1o 7r2>i@ni4i o7is samo oni9 ko4i ima4u
kakv2 1akv2 v2@2 sa s1aro5a6kanskim v2:1i;ar2n42m. odnosno 8ovori32mo o onima sa
ko4ima v2:1i>2 s1u7a4u u dodir.
Ova4 is1i mod26. 7rim2ni32mo i kada 5ud2mo 8ovori6i o sv21im <ivo1in4ama. kako n2 5i
7r2vi:2 skr2nu6i sa osnovn2 12m2. Ra@6o8 ovom2 42 v26iki 5ro4 naroda i 21ni;ki9 @a42dni>a
ko42 <iv2 na 7ros1oru a6kana. a6i i o8romno ku61urno nas62A2 ko42 su @a so5om os1avi6i
s1aros2d2o>i i osva4a;i.

o8in4a
"od a6kanaski9 v2:1i>a. u6o8u o8in42. u na4v232m 5ro4u s6u;a42va. na s252
7r2u@ima umska /a4ka. Ona 42 n2 samo na47o:1ovani42 na17rirodno 5i32. v23 svakako i
na4s1ari42 na ovim 7ros1orima. In12r2san1no 42 da n4u 7od42dnako 7o:1u4u svi narodi a
v2rovan42 u n4u s2 naro>i1o @ad2<a6o kod (r5a i V6a9a. V23 i@ ovo8 7oda1ka da s2
@ak64u;i1i da ona 7ri7ada 8ru7i na4s1ari4i9 5o<ans1ava 12 da 42 @5o8 1o8a. 1akor23i
Fs1aros2d26a>G a6kana. "ada s2 ma6o 5o642 i 7r2>i@ni42. 7o862da4u v2rovan4a v2@ana @a
n4u. 6ako s2 uo;ava da ona ma612n2 i ni42 5o<ans1vo v23 42dnos1avno r2;2no. v26iki i
mo3an du9 7rirod2. ko4i 8os7odari mno:1vom dru8i9. 12 Fman4i9G od n42 sam2. Ova4
7oda1ak. samo id2 u 7ri6o8 ;in42ni>i da 42 n42no 7or2k6o v2oma s1aro i da s2<2 v2rova1no
i@ 72rioda kada 64udska sv2s1 4os ni42 7o@nava6a 5o<ans1va u 7ravom smis6u 12 r2;i.
# ra@6i;i1im d26ovima @2m642. ona s2 na@iva ra@6i;i1im. a6i i7ak s6i;nim im2nima. Tako
su na47o@na1i4a. umska /a4ka. Gorska /a4ka. P6aninska /a4ka. /uma PaduriDs1o u
7r2vodu sa V6a:ko8 is1o @na;i umska /a4kaE i s6i;no. I@ 7o42dini9 5asmi. 7rv2ns1v2no
u7u32ni9 n4o4. vidimo da s2 1akoA2 na@iva :umska V2:1i>a i6i V26ika V2:1i>a. Por2d
ovo8a. 64udi 42 ;2s1o dovod2 u v2@u sa vi6ama. odnoso 1vrd2 da 42 ona 86avna vi6a. n4i9ova
kra64i>a i6i >ari>a.
&$
"ako sami na@ivi 8ovor2. n42no 7r25iva6i:12 42 7o 7ravi6u n2ko m2s1o u 7rirodi. (ma1ra
s2 da ona n2 @a6a@i u s26a i 8radov2. da n2 vo6i 8u<vu i 5uku 12 s2 i@ 1o8 ra@6i8a n4o4 id2.
uko6iko s2 <26i os1vari1i kon1ak1 sa n4om. Ona ni42 svuda 7risu1na @a ra@6iku od k6asi;ni9
5o<ans1ava. a6i s2 i7ak u 7rirodi 6ako nai6a@i na n4u. Da 5i s2 i@5286o 6u1an42 i du8o
1ra<2n42. v2:1i>2 a6i i o5i;ni 64udi. od6a@2 na 1ako@vana Fsv21a m2s1aG 42r s2 @na da s2 ona
1amo ;2s1o 7o4av64u42. Ova m2s1a 5a: @5o8 ov2 ;in42ni>2. do5i4a4u 27i121 Fsv21oG i
sma1ra4u s2 n2kom vrs1om n42no8 doma.
umska /a4ka s2 uv2k 7o4av64u42 no3u. na4;2:32 i@a 7ono3i. Prika@u42 s2 kao na8a
<2na. sr2dn4i9 8odina. v26iki9 8rudi. >rn2. du82 ras7u:12n2 kos2. sa du8im nok1ima.
Pon2kad 42 o5u;2na u 7ro@irnu 526u 9a64inu. Ima 4ak i 7rodoran vrisak ko4im s2 s6u2
7o7u1 sir2na i@ 5a4ki. (ma1ra s2 da 42 7ra1i 1o7ao v21ri3 7ri4a1no8 mirisa a da s2 drv232
savi4a do @2m642. k6an4a4u3i 4o4 s2 kada 7ro6a@i.
"ada n2 <26i da 42 vid2. u@ima i6i o56ik 76as1a s2na i6i s2 7o4av64u42 kao <ivo1in4a. ro4
<ivo1in4a. ;i4i o56ik 7r2u@ima s1ro8o 42 o8rani;2n. Tako s2 mo<2 7rika@a1i kao 3urka.
krava. k2ru:a. ko5i6a. ko@a i6i svin4a. Ona 42 7r2 sv28a @a:1i1ni>a :uma i 7o64a. div64i9
<ivo1in4a. 42dnom r2;4u 7rirod2. a6i i @a:1i1ni>a 1rudni9 <2na. <2na uo7:12. kao i sam2
76odnos1i. E1no6o@i 7o ovom2 42 @ak64u;u4u da 42 v2oma s6i;na Ar12midi i Di4ani ma da
32mo mi sasvim 4asno vid21i u nar2dno4 kn4i@i da 42 ona na4v2rova1ni42 ona 7rvo5i1na.
a6kanska J2ka1a 7r2ko ko42 42 7r2:6a (6ov2nska o8in4a na4s6i;ni4i9 karak12ris1ika
/or2na?/ara.
In12r2san1no 42. da s2 kod V6a:ko8 naroda. @adr<a6o v2rovan42 u Di4anu. kod ko4i9 42
7o@na1a 7o n2:1o i@m2n42nom im2nu Mina i6i D<ina. Ovo su n2:1o m6aAa v2rovan4a. ko4a
su dos6a u ov2 kra42v2 @a42dno sa Rim64anima. 1ako da sasvim 6ako mo<2mo da 7ra1imo
n2ko6iko r26i8i4ski9 s6o42va v2@ani9 @a V6a92. Prvi. s1aro5a6kanski s6o4. ;ini6i 5i /uma
Paduri i Tar1or. dru8i Mina i !us9aBur?!u>iB2r dok 5i 1r23i 5io m2:avina (6ov2nsko8
7an2ona i Vi@an1isko8 9ri:3ans1va. In12r2san1no 42 da s2 V6a:ka ma8i4a u 7o17unos1i
7odudara sa (6ov2nskom dok su n4i9ovi r26i8i4ski ri1ua6i v2@ani @a Minu I !us9aBura. No
vra1imo s2 umsko4 /a4>i.

To s1o 42 ona @a:1i1ni>a <2na. kao :1o smo na7om2nu6i ma6o 7r2. svakako n2 @na3i da
ona ima n2:1o 7ro1iv mu:ko8 roda. (vo8 Fu;2nikaG 1akoA2 u@ima u @a:1i1u. a 8ovori s2 da
42 s2ksua6no v2oma 7o9o164iva. 12 ;2s1o ima odnos2 sa 7ri7adni>ima mu:ko8 7o6a ko42
no3u @a12kn2 u :umi. vod2ni>i. ko6i5i i6i na n2kom s6i;nom 7us1om m2s1u. To s1o 42 ona
@a:1i1ni>a <2na. kao :1o smo na7om2nu6i ma6o 7r2. svakako n2 @na3i da ona ima n2:1o
7ro1iv mu:ko8 roda. (vo8 Fu;2nikaG 1akoA2 u@ima u @a:1i1u. a 8ovori s2 da 42 s2ksua6no
v2oma 7o9o164iva. 12 ;2s1o ima odnos2 sa 7ri7adni>ima mu:ko8 7o6a ko42 no3u @a12kn2 u
:umi. vod2ni>i. ko6i5i i6i na n2kom s6i;nom 7us1om m2s1u.
Pon28d2 s2 v2ru42. da s2 ona mo<2 7o4avi1i i u o56iku ru<n2 <2n2 ko4a sa so5om nosi
v26iki ma8iski :1a7. Tada 42 1r25a i@528ava1i 42r 42 6o:28 ras7o6o<2n4a i ;ini svakakva @6a
d26a.
In12r2san1no 42 da 7r2ko Dunava u Rumuni4i. TakoA2 7os1o42 v2rovan4a v2@ana @a
/uma PaduriiD7i:2 s2 sa dva FIGE. Po 1amo:n4im i@vorima on 42 ori8na6no Da;ansko
5o<ans1vo o kom2 8ovor2 n2ko6iko mi1ova od ko4i9 42 ona4 ko4i o7isu42 n42nu sm2nu sa
Buk>i42 na45i1ni4i.
&'
Naim2. Rumunska /uma Padurii. 42 u s1aro do5a 5i6a @a42dno sa @v2rima @a:1i1ni>a
:um2 od s1ran2 n42ni9 n27ri4a1264a ko42 su ma9om 7r2ds1av64a6i 64udi. "a<2 s2 da 42 :1i1i6a I
64ud2 od div64i9 @v2ri a6i 42 u5r@o 1o6iko @amr@26a 64udski rod da 42 7o;26a da u5i4a svako8
7u1nika nam2rnika ko4i 5i s2 7o4avio u n42no4 56i@ini. 0a ovo 42 ;u6a 5o8in4a 2ndis i
nardi6a da s2 s62d23i mu:kara> ko8a ona u5i42 vra1i u <ivo1 12 da s2 v2n;a sa n4om ;ak I
ako ona 1o od5i4a da u;ini. Tako 42 i 5i6o. Prvi s62d23i mu:kara> ko8a 42 u5i6a 42 o<iv642n I
v2n;an sa n4om. Vr2m2nom on 7os1a42 7o@na1 7od im2nom Paduroiu6. :1o o721 @na;i
FumnikG. 1o 42s1 Fona4 i@ :um2G. Po:1o su 8a 5o8ovi @avo626i kao 7rav2dno8 i mudro8
@a:1i1nika :umski9 7ros1rans1ava i div64i9 @v2ri. masom na4ra@6i;i1i4i9 ma8i4ski9 7ok6ona
di2 7rirod2. 5i6o da s2
radi6o o 64udima. 5i6o o <ivo1in4ama i6i d2monima. Na kra4u. 7ro86a:2n 42 8os7odarom
svi9 ma8i;ni9 s1vor2n4a i do5io s1a1us 86asa 5o8ova. Ovo 42 7r2vas9odno @na;i6o da
svako ko <26i da ra@8ovara sa n2kim 5o<ans1vom mora 7rvo da 7ri@ov2 n428a. 1ako da 42
7os1ao osnovno 5o<ans1vo svi9 oni9 ko4i s2 5av2 ma8i4om. N428ov2 sav212. 7o mi1u.
s6u:a6i su i na4v23i 5o8ovi Da;ansko8 7an12ona. (a /uma Paduri 42 do5io 32rku Ha1a
Padurii. Ova4 mi1 i@u@21no 627o i6is1u42 mo8u3u ini>i4a>i4sku mis12ri4u u ko4o4 s2 627o vidi
ri1ua6na smr1 64udsko8 5i3a ko4i s2 vo64om vi:i9 si6a 7onovo o<iv64ava i i@di<2 u ran8
5o<ans1va.
Ono :1o 42 sasvim o;i862ddno 42s12 da s2 Rumunska /uma Padurii v2oma ra@6iku42 od
V6a:k2 iako s2 is1o na@iva4u. To n2 mora da 7r2ds1av64a n2ki 7ro562m. Po@na1o 42 da su
V6a:ki i Rumunski 42@ik v2oma s6i;ni a u o5a s6u;a4a n42no im2 u 7r2vodu @na;i umska
/a4ka. umska /a4ka s2 kao 1akva 7rona6a@i na 8o1ovo ;i1avo4 12ri1ori4i a6kana i 1r25a
r23i da 42 V6a:ka i7ak 7o Bunk>i4i na4s6i;ni4a (r7sko4 1o 42s1 (6ov2nsko4. 0na;i ni42 nu<no
da 42 1o ona is1a i@ Da;ansko8 7an12ona. ma da 4a 7r27os1av64am da 42 ona i od n428a
s1ari4a 42r vi:2 6i;i na :amani1i;k2 v26ik2 du9ov2 7rirod2. Doda1no 42 in12r2san1no 1o :1o
kod V6a9a n2 7os1o4i Paduroiu6 kao n42n 7ar1n2r v23 42 1o Tar1or. v26iki vod2n4ak. (a
dru82 s1ran2 na 12ri1ori4i (r5i42 7os1o4i umnik Dna Rumunskom Paduroiu6E o kom2 32mo
n2:1o vi:2 r23i kasni42.

Tako smo do:6i do dru8o8 na45i1ni428 5o<ans1va v2:1i>a sa 7ros1ora a6kana. 1o s2
m2n2 6i;no 1i;2. u 7i1an4u 42 v2rova1no is1o 5o<ans1vo. samo u svom dru8om as72k1u. Da
umska /a4ka ima 5ar2m dva as72k1a 8ovori nam ova4 7r2d9odni d2o 12ks1a 8d2 s2
s7omin42 da s2 ona mo<2 7o4avi1i kao s1ara i ru<na <2na. odnosno 5a5a.
a: 1ako s2 na@iva ovo dru8o 5o<ans1vo. Ono 7o sv2mu sud23i n2ma im2 i@ 42dno8
5i1no8 ra@6o8a. a 1o 42 da s2 i@ du5oko8 7o:1ovan4a a6i s1ra9a. nikada nisu i@8ovara6a ni1i
@a7isiva6a im2na 5o<ans1ava . Vr2m2nom. ova im2na su 7o17uno 7a6a u @a5orav 1ako da u
dana:n42 vr2m2 imamo samo n4i9ovu @am2nu. odnosno n4i9ov2 na@iv2?nadimk2.
a5a. kao 5i1no 5o<ans1vo. os1a6a 42 @a7am32na m2Au a6kanskim narodima 7o
mno8o5ro4nim na@ivima @a m2s1a. ko4a 42 12:ko i na5ro4a1i. N2ka od n4i9 su. a5ino (26o.
a521ino. a5a4i3. a5i>aO TakoA2 su i mno8a m2s1a u 7rirodi na@vana 7o 5a5i. kao
na7rim2r a5in 0u5. a5ino J2@2ro. a5ina Gora. a5ino Po642. a5ina G6ava i s6i;no.
Ova m2s1a. na4;2:32 s7ada4u u ka128ori4u Fsv21i9 m2s1aG. ko4a smo rani42 s7omin4a6i.
a5a usu:1ini 7r2ds1av64a. ko62k1ivni du9 <2nski9 7r2daka. "ako s2 1o s6ikovi1o ka@2
ona 42 7rva umr6a <2na ko4a 42 o1i:6a u 7o@2mni sv21. 0a1o s2 sma1ra da ona 5oravi 7o
&6
svim v23im 723inama i 4amama. Ona 42 o7asna. a6i i mudra s1ari>a. 12 ;uvar dr2vno8
@nan4a. (r23an 42 ona4 ko8a ona i@a52r2 da 7odu;ava.
# mno8im 5a4kama. 86avni 4unak od6a@i kod n42 kako 5i do5io n2ki ma8i4ski 7r2dm21
i6i <ivo1in4u. ko4a 32 mu 7omo3i da os1vari svo4u misi4u. Ona mu 1ada 7os1av64a @a8on21ku
i uko6iko od8ovori 1a;no. do5i4a4a 1o :1o <26i. a uko6iko n2. ona 8a u5i4a i6i 7r21vara u
n2:1o. 7a ;ak i @aro564ava os1av64a4u3i 8a da rad2 kod n42 kao n42n2 s6uiu82.
0na;i do3i do ono8a :1o ona 7os2du42. a 1o 42 ma9om @nan42. nosi sa so5om v26iku
do@u ri@ika. kao :1o s2 i o;2ku42. /o<2mo r23i da 42 ona u n2ku ruku s6i;na J2ka1i.
N42na 86avna <ivo1ina 42 <a5a. u (r7skom narodu 7o@na1a 7od im2nom a5ura;a. ko4a
<ivi 7o 4amama. (1ro8o 42 @a5ran42no u5i1i ovu <a5u. 42r s2 sma1ra da 32 onda oso5i ko4a
4u 42 u5i6a umr21i ma4ka. 0na;i ako u5i42s <a5u. u5io si ma4ku. Ovim 1a5uom 4asno s2
s1av64a do @nan4a. da 42 <a5a 7r2ds1avnik <2nsko8 ko62k1ivno8 du9a 7r2daka. odnosno
a52. /is6im da n2 1r25a da na86asavam da s2 <a5a sma1ra 42dnim od na45i1ni4i9 a1ri5u1a
v2:1i>a na 8o1ovo ;i1avo4 12ri1ori4i Evro72. 0ami:64a6a s2 kao s1ari>a u >rnom. o7asana
k2>264om sa 5ra:n4avim rukama.
"ao :1o s2 vidi. a6kanska a5a s2 dos1a ra@6iku42 od Rusk2 a5a Ja82. 42r 42 mno8o
man42 n28a1ivna i @6a. a 42dino :1o 42 7ov2@u42 sa 7om2nu1om a5a Ja8om 42s12 ;in42ni>a
da su o52 5a52./2Au1im ako @namo da narod I v2:1i>2 du8a;i42 862da4u na umsku
/a4ku. mo<2mo 7r27os1avi1i da im s2 7o862di na a5u 1akoA2 ra@6iku4u. Ona 42 i7ak
F7r2dakG ko4i 7oma<2 svo4im 7oko642n4ima i uko6iko ona i@a52r2 n2ko8a da 7odu;ava.
n2ma nikakv2 o7asnos1i 42r 42 1a oso5a 7ro:6a sv2 12s1ov2. a da ni42 ni @na6a. Ona samo
ka<n4ava s25i>n2 i o9o62. ko4i <262 ma8i4sko @nan42 @arad os1varivan4a n2ki9 svo4i9 6i;ni9
<264a i >i642va. Ona4 ko8a ona 7odu;i. na4;2:32 42 o5av2@an da s2 odu<i. 7oma<u3i svo4o4
@a42dni>i i6i >in23i n2ko do5ro d26o. ko42 42 ona nam2ni6a da 1a oso5a u;ini. Ra@6o8
davan4a @nan4a. svakako. uv2k 7os1o4i. Oso5a ko4a 7rimi ovo @nan42. do5i4a n42nu @as1i1u
a6i i kon1ro6u. odnosno. :1a ;ini sa 1im :1o @na. "o 42 @a7ravo a5a i ko8a. odnosno ko42
5o<ans1vo ona 7r2ds1av64a 12:ko 42 r23i. # nas 7os1o4i mno8o <2nski9 d2mona I
7r2soniBika>i4a 7rirodni9 7o4ava ko42 s2 na@iva4u ovim im2nom. Tako imamo a5a J28u.
a5a Ro8u. a5a Ru8u. a5a /ar1u . a5a "ori@mu a u osni Divi4a a5u # (6ov2ni4i
a5a P219ru. N2ki sma1ra4u da 42 ona v2oma s1aro 5o<ans1vo 76odnos1i 7o7u1 ma4k2
5o8ova. ko42 mo<2 72rsoniBikova1i i samu @2m64u.
a5a Ja8a. Vasn2>ov ?s6ika
Da @ak64u;imo. Po svim sv2do;2n4ima i in12rvi4uima ko4i su nam na ras7o6a8an4u. sv2
v2:1i>2 su ini>iran2 i vod42n2 od s1ran2 o8in42 u o56iku m6ad2 <2n2 @a ko4u ka<u da 42
umska /a4ka. s1ari42 <2n2. 5a52 @a ko4u 42dn2 1vrd2 da 42 sv21a P21ka. ko4u 21no6o@i
7ov2@u4u sa (6ov2nskom /oko:om. a dru82 da 42 1o 42 1o samo 6o:2 ras7o6o<2na umska
/a4ka i6i a5a Ja8a.
/aska a5a P219r2. 1&3+. Bo1o8raBi4a
&*
Dr. Jo<ko av6i. 1vrdi da 42 a5a P219ra 42dno od osnovni9. s1ari9 5o<ans1va smr1i
r282n2ra>i42. On 42 dovodi u v2@u sa ruskom a5a Ja8om a6i I /or2nom?/arom.
dr2vnom s6ov2nskom 5o8in4om smr1i.

J2dna od osnovni9 v2:1i;i4i9 s6ava 42 sv.Evdoki4a. Ona 42 is1o 7rika@ivana kao s1ara
<2na. # nas 42 12:ko 7rona3i n2ki 7ravi 7oda1ak ko8a ona @ais1a 7r2ds1av64a a6i u sus2dno4
Rumuni4i 7os1o42 dva mi1a u ko4ima s2 8ovori o n4o4. Ona 42 1amo 7o@na1a 7od im2nom
Doki4a.
N2:1o vi:2 o Evdoki4i mo<2 s2 na3i na 16u Rumuni42. Naim2 1amo su @a n4u v2@ana dva
mi1a u ko4ima s2 ona na@iva Doki4a. 5a5a Doki4a i6i s1ara Doki4a ko4a 7r2 sv28a
72rsoniBiku42 m2s2> mar1. Ona 5i svo4 7ri6i>i 1r25a6a da 7r2ds1av64a 64udsko n2s1r7642n42 u
i:;2kivan4u 7ro623a.
Po 7rvom mi1u 5a5a Doki4a ima sina Dra8omira i6i Dra8o521a I sna4u ko4u n2 7odnosi.
Ona :a642 sna4u. kra42m B25ruara da 4o4 i@ :um2 don2s2 5o5i>2. Tada s2 o8 uka@u42
d2vo4>i u vidu s1ar>a I 7oma<2 4o4 da is7uni @ada1ak. "ada Doki4a vidi 5o5i>2. 7omis6i da
42 7ro6232 do:no I sa sinom I ko@ama od6a@i u 76aninu. Na s25i nosi dvana2s1 4ar23i9 ko<a
a6i kako 7o;in42 ki:a ona i9 skida 12 do6askom mra@a n2s1a42 sa ko@ama. N42n sin s2
smr@ava sa 62dom u us1ima 42r 42 svo vr2m2 svirao Bru6u.
V2oma in12r2san1an mi1 sa ;udnom sim5o6ikom. naro;i1om onom ko4a s7omin42
dvana2s1 ko<a a6i I ona ko4a 8ovori da 42 ona n2s1a6a sa ko@ama I v2rova1no 7os1a6a n2:1o
dru8oD5a5ini 4ar>iKE.
# dru8om mi1u. ona 42 32rka D2>25a6a kra64a Da;ana. Nakon osva4an4a od s1ran2
rimsko8 Tra4ana. Doki4a 52@i na "ar7a12 kako 5i i@5286a 7risi6nu uda4u. /askira s2 u
;o5anina a6i o721 skida ko<2 I smr@ava s2 sa svo4m s1adom. Ona s2 7r21vara u 7o1ok a
n42n2 @ivo1in42 u >v232.
G62da4u3i ovo ni42 12:ko uo;i1i da I kod nas 7os1o4i s6i;an mi1 o 5a5inim ko@6i3ima i6i
4ar>ima. 5a5ini ukovi I s6i;no. Po mi1u n2ka 5a5a 42 is12ra6a 4ari32 u 76aninu oko
56a8ov2s1i a6i 42 dunuo 96adan v21ar sa s2v2ra I 7ao sn28. a5a s2 smr@6a u sr2dini a 4ari3i
u kru8u oko n42. Po 7iri "u6i:i3u. na osnovu ana6o8no8 7rou;avan4a s6i;ni9 mi1ova kod
dru8i9 naroda. 5a5a mo<2 5i1i n2ko 6unarno 5i32 a 4ari3i mo8u 7r2ds1av64a1i /2s2;2v2
sr7ov2. odnosno sv216i I 1amni /2s2>. "od mno8i9 naroda s2 7r21varan4a sv216o8 /2s2>a
u 1amni 7r2ds1av64a skam2n4ivan42m. Nama 42 ovo v2oma 5i1no. !unarna 5o8in4a @im2 I
smr1i kod (6ov2na 5i6a 42 5o8in4a /ara?/or2na a 5a: 1o 42 im2 42 1a4no im2 /uma
Padurii. umsk2 /a4k2. Onda vi:2 I ni42 ;udno @a:1o n42n 7ra@nik D1.mar1 7o s1arom
ka62ndaruE s6av2 5a: on2 oso52 ko42 s2 5av2 ma8i4om. In12r2san1no 42 da s2 5o8in4a
7uno8 /2s2>a kod Pik1aDs1aros2d2o>a En862sk2E @ov2 /arian. /iriam. /ari I ona s2
7o:1u42 u dana:n4o4 1ako@vano4 vi6insko4 1radi>i4i ko4u 7r2ds1av64a (1ar9aIk.
Na kra4u 7os1o42 on2 ko42 su ini>ira62 i u;i62 1ri is1ov21n2 5o8in42 is1ovr2m2no. 42dan
1akav 7rim2r navodi i Jasna Jo4i3 Pav6ovski u kn4i@i Fuda V6a:k2 ma8i42G ko42 do1i;na
<2na na@iva 1ri /ari42. Ovo 1ro4s1vo 42 o7:12 7o@na1o na ovim 7ros1orima. Tako su ovd2
svo42vr2m2no 7o:1ovan2 "261sk2 /a12r2. (6ov2nski2 (uA2ni>2 a s6i;na 5o<ans1va
mo<2mo na3i i kod Grka 7od na@ivom /o4r2. Rim64ana Park2. G2rmana Norn2 i 1ako
da642. Ono :1o 42 in12r2san1no 42s12 oda5ir na@iva FTri /ari42G. J2dna od v26iki9 1a4ni
v2:1i>a 42s12 im2 umsk2 /a4ka. Ona s2 @ov2 7arija ma da 4o4 ;2s1o 127a4u 7ara.
/is6im da 42 ovo 7rvo o54av64ivan42 n42no8 im2na. Tr25a r23i da 7o4av64ivan42 1ro4s1va?
&+
1ros1rukos1i naro;i1o kod 91onski9 5o<ans1ava ni42 ni:1a novo na :1a 42 uka@ivao I
a4kanovi3. V23 i@ 1o8a da s2 sv2 1ri d2vo4k2 @ovu is1im im2nom mi mo<2mo @ak64u;i1i
da 42 7o sr2di <2nsko 1ro4s1vo. Takva 42 u osnovi I J2ka1a. o ko4o4 o7:irno 8ovorimo u
dru8o4 kn4i@i.

o8 v2:1i>a?Ro8a1i o8
"ao kod v23in2 Evro7ski9 @2ma64a. 1ako i na 12ri1ori4i a6kanski9 naroda. 86avno
mu:ko 5o<ans1vo kod v2:1i>a. 5io 42 Ro8a1i o8. I @a n428a kao i @a umsku /a4ku. vai4a. da on 7r2 7r2ds1av64a v26iko8 du9a 7rirod2. n28o samo 5o<ans1vo. :1o
1akoA2 7o1vrAu42 n428ovu s1aros1 i ar9ai;nos1.
Na 7rvi 7o862d mo<2 s2 u;ini1i da 42 n428ovo im2 sa;uvano. 42r 8a narod na@iva
!2snik. na 4u8u (r5i42. m2Au1im ako s2 kr2n2 s2v2rno. vidi s2 da 8a na@iva4u umnik. I
42dno i dru8o im2 vod2 7or2k6o od r2;i F:umaG s 1om ra@6ikom :1o 42 F62sG davno
@a5orav642na r2;. ina>2 (6ov2nsko8 7or2k6a. 0na;i im2 !2snik o@na;ava n2:1o 7o7u1
F5i32 i@ :um2G i6i F ona4 u :umiG.
N428ov o7is do u 1an;ina 7ods23a na Gr>ko8 Pana i6i Rimsko8 (i6vana. 0na;i i on s2
7r2ds1av64a kao 5i32 sa 64udskom 8orn4om 7o6ovinom 126a. dok su mu no82 i u:i ko@42.
O5i>no ima 5radu. na 86avi ro8ov2. a v2oma 42 ma64av 7o >26om 126u.
"a@2 s2 da vo6i 5uku i 8a6amu. da divno 72va. svira i i8ra. On 42 @a:1i1nik s1ok2 a6i i
div64i9 <ivo1in4a. 2s1o 8a 7ra12 4262ni. vukovi. div642 svin42. m2dv2di i dru82 <ivo1in42.
No i7ak n428ovo s1ado. 7r2vas9odno ;in2 vukovi. ;i4im s2 on sma1ra 8os7odar2m.
0a n428a s2 1vrdi da s2 druu. TakoA2 vo6i i
7as1iri>2. ko42 7on2kad odvodi u svo4u ko6i5u ;i4a 42 unu1ra:n4os1 7r2kriv2na kr@nima
div64i9 <ivo1in4a. "a<2 s2 da ima n2@a4a<64iv s2ksua6ni a721i1 7o ;2mu 42 v2oma 7o@na1.
5i6o da su u 7i1an4u vi62 5i6o d2vo4k2.
(ma1ra s2 da o5i1ava u svim v23im :umama 12 8a 1amo i 1r25a 7o1ra<i1i uko6iko s2 <26i
os1vari1i kon1ak1 sa n4im. 0a ra@6iku od umsk2 /a4k2 on ima o5i;a4 da s2 7o4av64u42 i
dan4u. mada da n2 vo6i da 5ud2 o7a<2n. /o<2mo s6o5odno r23i da 42 on i 5o8 6ova. 42r
kon1ro6i:2 odnos2 i@m2Au div64i9 i doma3i9 <ivo1in4a. mo<2 da o12ra 6ov>a. a6i i da mu
7odari 6ovinu. (vo42 7risus1vo. o54av64u42 4akom rikom. 42r i7ak 42 on na4v23a F@v2rG u
:umi.
"o62darsk2 mask2 i@ (r5i42. skro@ d2sno 7ok6adn2 mask2 i@ Jrva1sk2 ?Bo1o8raBi42
&&
Na 4u8u (r5i42. u oko6ini 8rada !2skov>a. @a vr2m2 @imsko8 so6s1i>i4a do :2@d2s21i9
8odina 7ro:6o8a v2ka or<avan2 su sv21kovin2. na@van2 ko62darsk2. ko42 su 7r2dvodi6i
1ro4i>a mu:kara>a. Dvo4i>a su 5i6a o8rnu1a u ov;2 ko<2 sa @vonima oko s1ruka dok su u
rukama dr@a6i drv2nu sa564u i dr2nov :1a7. Na 86avama su nosi6i drv2n2 mask2 sa
ro8ovima 12 5radom i kosom od vun2. Oni su s2 na@iva6i F!2sni>iG. Pr2os1a6i m6adi3 s2
7r2o56a;io u <2nsko i i:ao sa n4ima dok su 8a ova dvo4i>a 1o5o<2 s2ksua6no na7ada6i.
Ovako F7ri7r2m642niG o5i6a@i6i su sva doma3ins1va u s26u. %i64 im 42 5io da don2su
76odnos1 ovim 7orodi>ama kao i n4i9ovo4 s1o>i.i6i su du<ni da u svako4 ku3i ko4u 7os212
urad2 n2:1o korisno. Na 7rim2r ako @a12knu doma3i>u kako kuva ru;ak. oni 32 8a makar
7rom2:a1i vari4a;om. uko6iko @a12knu doma3ina kako n2:1o radi. oni 32 mu 7omo3i. Na
kra4u su i@6a@i6i i@ ku32. dok i9 7orodi>a ko4u su 7os21i6i dariva6a ra@nim vrs1ama 7ok6ona
7a ;ak i nov>2m. (vo ovo vr2m2 oni su 72va6i ko62darsk2 72sm2 ko42 su s2 7o 7ravi6u
@avr:ava62 r2;ima F /i i@ ku32. o8 u ku3uG. I@ ovo8 12ks1a s2 4asno vidi da oni
7r2ds1av64a4u n2kada:n428 o8a 76odnos1i 6i 5ar2m n428ovo8 7r2d1avnika. Po:1o s2 oni
na@iva4u 62sni>ima. @k64u;u42mo da 42 1a4 5o8 !2snik. :1o s2 1akoA2 vidi i@ n4i9ovi9
7ona:an4a. s2ksua6ni9 7r212n@i4a. ko42 7r2 sv28a 7r2ds1av64a4u n4i9ovu nam2ru da don2su
76odnos1 u dom. a6i i Bi@i;ko8 i@862da. odnosno maski ko42 nos2. #ko6iko na7ravimo
kom7ara>i4u sa Rusi4om vid232mo da 42 1a4 o8 @a7ravo V262s.
(6ov2na;ki "oran1?Bo1o8raBi42
"od (6ov2na>a su u;2sni>i maskirani9 7ovorki na@ivani "oran1i. Naro;i1o nam 42
in12r2san1na maska d2sno ko4a 7r2ds1av64a 5ika. 0a "oran1a s2 7r2d7os1av64a da 42 n2kada
7r2ds1av64ao o8a @im2 I div64i9 <ivo1in4a.
P1u4. 1+&)?>r12<

# (6ov2ni4i 42 7os1o4ao o5i;a4. da 1ako@vani Fora;G. na s6i>i sa ro8ovima. id2 od
doma3ins1va do doma3ins1va I da @aor2 7o 42dnu 5ra@du kako 5i don2o 76odnos1 na
n4ivama. Ovo 42 v2rova1no 7ras1ari ri1ua6 u kom2 ro8a1i o8. ra6omDBa6usomE o76oAu42
o8in4uD@2m64uE. ;im2 4o4 donosi 76odnos1. ko4u sim5o6o:2 do6a@ak 7ro623a u kom2 sv2
7o;in42 nanovo da 5u4a.
Na 12ri1ori4i is1o;n2 (r5i42. naro;i1o m2Au V6a:kom s1anovnis1vu. sa;uvano 42
v2rovan42 u ro8a1o8 o8a 7o im2nu Tar1or. 0a ra@6iku od !2snika ko4i o5i1ava u :umi.
Tar1or nas1an4u42. sv2 v232 r2k2. 42@2ra i 5ar2. :1o 42 i norma6no 42r ovo s1anovnis1vo
ma9om <ivi na n4i9ovim o5a6ama i dir2k1no @avisi od u6ova ko42 im 7odari 8os7odar
voda. Pos1ovan42. Fvod2no8G ro8a1o8 o8a. @adr<ano 42 na 12ri1ori4i ;i1av2 n2kada:n42
1))
Ju8os6avi42. naro;i1o u (r5i4i. Vo4vodini. Jrva1sko4 i /ak2doni4i. 42dnom r2;4u svuda 8d2
42 ri5o6ov ;inio osnovnu 7rivr2dnu d26a1nos1.
Po svom i@862du. n2 ra@6iku42 s2 mno8o od !2snika. s2m kada 42 visina u 7i1an4u. 42r s2
sma1ra da 42 visok oko 42dno8 m21ra. Gorn4i d2o 126a 42 64udski. ima 5radu do ko62na.
v26iki nos. ko@42 u:i. 42dan i6i dva ro8a na 86avi i nosi :7i>as1u >rv2nu ka7u. Don4i d2o
126a 42 <ivo1in4ski. odnosno ima ko@42 no82. # n2kim d26ovima @2m642. 1vrdi s2 da s2
7o4av64u42 8o i da 42 i@u@21no ma64av dok u dru8im. kako na s25i ima @262no od26o i
>rv2nu ka7u.
Na 12ri1ori4i s2v2rois1o;n2 (r5i42. ka<2 s2 da ima d2v2d2s21d2v21 s6u8u. a da 42 on s1o1i.
na4s1ari4i i na4mo3ni4i. -ivi na dnu voda u v26ikom s1ak62nom i6i kris1a6nom @amku. (a
so5om uv2k nosi 5i; i @6a1n2 6an>2 sa ko4ima v2@u42 i davi n27os6u:n2 64ud2. ;i42 du:2
odvodi u svo4 dvor kako 5i mu s6u<i62. On kao i !2snik ima v26iki s2ksua6ni a721i1. @5o8
ko8a v2:1i>2. kada u6a@2 na82 u vodu. 7r2kriva4u svo42 82ni1a6i42 da 8a n2 5i n27o1r25no
u@5udi62. No. on s2 i7ak dovi4a na ra@6i;i12 na;in2. 7r2u@ima4u3i o56ik2 627i9 mu:kara>a.
do6a@i do <2642no8 s2ksua6no8 odnosa. Ima mo3 da s2 7r21vori u kon4a. kada <26i da 7os21i
ko7no. "ad kad 7r2u@ima o56ik ma6o8 d2121a ko42 76a;2 i 1ada 8a 1r25a i@528ava1i. 42r mu
nam2r2 nisu do5r2. (vo42 7risus1vo o86a:ava do5o:2m ko4i 1akoA2 nosi sa so5om i6i
7rskan42m i udaran42m 7o vodi.
Po v2:1>ama. n428a 42 i@u@21no 6ako kon1ak1ira1i. naro;1o ako mu s2 7rin2s2 n2ka <r1va.
5i6o u 9rani 5i6o u <ivini. /2Au1im ako s2 na64u1i mo<2 da 5ud2 v2oma n2@8odan. Tada
v2:1i>2 7ri@iva4u umsku /a4ku u 7omo3. 42r 8a samo ona mo<2 umi6os1ivi1i. Ra@6o8
ovom2 42 ;in42ni>a da 42 ona n428ova 64u5avni>a. 7r2 sv28a. a onda i 7ri4a1264i>a. N4i9
dvo42 sa;in4ava4u dr2vni 5o<anski 7ar i6i ako 1ako <26i12. 7ar v26iki9 du9ova 7rirod2.
Tar1orovo im2. i@ 7os1ovan4a i s1ra9a. nikada s2 n2 i@8ovara. v23 s2 42dnos1avno na@iva
Fma1oriG i6i Fs1ara>G. Takav na@iv 42 sa;uvan i dru8im d26ovima n2kada:n42 Ju8os6avi42.
"o6iko 42 4ako 5i6o 7o:1ovan42 7r2ma Fs1ar>uG. 8ovori i 7oda1ak da su <i1264i 8rada
(m2d2r2va. @a vr2m2 7ri;2s>a u >rkvi. @adr<ava6i 7ar;2 9os1i42 u us1ima. ko42 su kasni42
odnosi6i na r2ku Dunav i dariva6i n42mu.
"ao i !2snik. i ova4 ro8a1i o8. 12:ko mo<2 5i1i na@van 5o<ans1vom 42r 42 i on 7r2
sv28a v26iki du9 7rirod2 i6i v26iki vod2ni du9. 7r2>i@ni42 r2;2no. ko4i 7o1i;2 i@ davni9
vr2m2na kada 4os uv2k na 12ri1ori4u a6kana nisu s1u7i6a na s>2nu 5o<ans1va i@ ra@ni9
7an12ona. "ako do6askom (6ov2na na ov2 7ros1or2. (6ov2nska 5o<ans1va 7o;in4u da u6a@2
u sv2s1 naroda. nas1a42 42dna 7o17uno nova r26i8i4ska 7r2ds1ava. Por2d ;in42ni>2 da su
v2:1i>2 7os1ova62 ova 5o@ans1va i s6avi62 7ra@nik2 ko42 s2 odnos2 na n2k2 od n4i9. on2
i7ak nisu u6a@i62 u in12rak>i4u sa svima n4ima. To 42 radio 7a8anski sv2:12nik?<r2> ako 8a
42 ovd2 uo7:12 i 5i6o. "ako s2 7o m2ni 1a4 o56ik r26i8io@nos1i dos1a ra@6iku42 od dr2vno8
v2:1i;ar2n4a. ko42 42 u osnovi 56i@2 :amani@mu. 1ako n232mo 7omin4a1i ova 5o@ans1va. 42r
5i 1o 7r2ma:i6o o5im ovo8 d26a sa 42dn2 s1ran2. dok 5i nas sa dru82. odv26o sa 86avno8
1oka 7ri;2. N2s1o vi:2 o (6ov2nskim 5o<ans1vima. 8ovori32mo u 86avi 7osv232no4
v2:1i;i4im 7ra@ni>ima.
Tr25a s7om2nu1i 42dnu in12r2san1nu 7o4avu. a 1o 42 da kod (r5a 7os1o4i o5i;a4 da s2
7odn2 na@iva Fro8a1o 7odn2G. Ra@6o8 ovom2 42 v2rovan42 da 42 1o vr2m2 1akoA2 72riod
1okom ko8a s2 7o4av64u4u na17rirodna 5i>a. dodu:2 n2:1o dru8a;i4a od oni9 ko4a s2
4av64a4u no3u. a da 42 n4i9ov 7r2dvodnik n2ko ro8a1o 5i32 ko42 7o o7isu u 7o17unos1i
od8ovara !2sniku. Tvrdi s2 da 8a 42 v2oma 6ako uo;i1i. 1a;no u dvana2s1 sa1i. is7od 5i6o
ko8 v2328 ora9a. Ovo 42 7os25no in12r2san1no ako @namo da s2 ora9 kao drvo v2@u42
1)1
naro;i1o @a v2:1i>2. dok 42 (un>2 u svo4o4 7uno4 sna@i u 7odn2. v2@ivano @a n2kadasn428
ro8a1o8 o8a. odnosno n428ov sv216i?sun>ani as72k1. Da ovo 5o<ans1vo mo<2 da 5ud2 i
so6arno vidimo i@ 5o<i3ni9 o5i;a4a. ;i4a sus1ina 7r2ds1av64a raAan42 m6ado8 sun>a
odnosno o8a. ko4i i@6a@i i@ 7od@2mno8 sv21a i o5@n4an4u42 nado6a@ak sv2 du<i9 i du<i9
sun;ani9 in12rva6a.
R2>imo 4o: 42dnom. da 42 kod V6a9a @a5262<2no v2rovan42 u !u>iB2ra. sv216ono:u. ko4i
42 7ois1ov23ivan sa @v2@dom Dani>om. odnosno 76an21om V2n2rom. N428ov sim5o6 42
kam2n 526u1ak. ko4i s2 u:iva u od23u umr6om2 kako 5i mu ova4. osv216io 7u1 u >ars1vo
mr1vi9. To 42 7o v6asima 42dna od osnovni9 u6o8a ko4u i8ra !u>iB2. u6o8a 7si9o7om7a.
N25i 5i6o 6o:2 r23i n2:1o o Tro86avu i (r25rnom %aru 42r 32 nam 1a sa@nan4a 7omo3i da
s9va1imo @avr:ni d2o ov8a 12ks1a.
Tro86av. kako samo im2 ka<2. 7r2ds1av64a 5o<ans1vo 7od@2mno8 sv21a sa 1ri 86av2.
"ako 42 on 8os7odar. 7od@2mno8 sv21a. 1ako 7od n428ovu 4urisdik>i4u. 7o17ada4u svi
rudni>i. a samim 1im sr25ro i @6a1o. 05o8 ov2 ;in42ni>2. n2ki 8a kon1ak1ira4u. dodu:2 n2
1ako ;2s1o kao (r25rno8 %ara. mada ima na@naka da s2 radi o is1om 5o<ans1vu. O samom
Tro86avu ni42 sa;uvano dos1a 7oda1aka. a6i o (r25rnom >aru 42s12. 7a da vidimo ko 42 on.
(r25no8 %ara. dru8a;i42 na@iva4u F7od@2mni du9G. :1o nam odma9 8ovori da 8a
mo<2mo svrs1a1i u ka128ori4u v26iki9 du9ova 7rirod2 i dr2vni9 5o<ans1ava. Na4vi:2 su 8a
s2 7ri5o4ava6i rudari ko4i su 8a na@iva6i Frudarski >arG. Tvrdi6i su da on 8os7odari rudom
12 da n2 do@vo64ava da s2 n2ko na6a@i:12 2s7o6oa1i:2 u 7o17unos1i. :1o 32 r2>i. n2 sm2 s2
sv2 u@21i v23 s2 n2:1o mora i os1avi1i.
N428ov i@862d 42 vi:2s1ruk. On ori8ina6no mo<2 5i1i 7r2ds1av642n kao 64udska Bi8ura sa
sr25rnim 126om i6i kao s1ara> sa sr25rnom 5radom. /2d4u1im kada s2 7o4av64u42 u nam2ri
da 5ud2 vid64iv @a 64udsko oko. on u@ima dru82 o56ik2. To su 7r2vas9odno o56i>i d2;aka.
7a1u64ka. rudara i6i rudarsko8 nad@ornik. Pri7ov2da s2 da ima ma8i4ski :1a7 sa;in42n od
sr25ra i6i 62sk2. (ma1ra s2 da 8a samo do5ri 64udi i6i rudari mo8u vid21i dok 8a o721 svi
mo8u ;u1i. "ada 8ovori 1o 42 do5ro a kada 6u7a o @idov2 okna. 1r25a 52<a1i 42r 1o @na;i da
32 s2 rudarska 4ama o5ru:i1i.
On 42 8os7odar 7a1u64aka. ko4i nas1an4u4u 7od@2mni sv21 i ko7a4u rudu @a n428a. 0a1o
ni42 ni ;udo. :1o 8a n2ki kon1ak1ira4u kada <262 da i@v2du ri1ua6 @a s1i>an42 nov>a. Tvrdi s2
da 7on2kad i@6a@i na 7ovr:inu a6i samo 7o no3i 42r mu (un>2 sm21a. J2nom r2;4u on 42
n2:1o 7o7u1 v26iko8 Go5a. v6adara 8noma. u @a7adnom v2:1i;ar2n4u.
0a kra4 ovo8 d26a o v2:1i>i42m o8u. r2>imo n2:1o o mo<da na4va<ni4o4 Bi8uri u
a6kanskom v2:1i;ar2n4u. O n42mu n2 7os1o42 7oda>i u 21no6osko4 6i12ra1uri i@u@2v mo<da
kod a4kanovi3a a6i na osnovu 7oda1aka sa 12r2na i iskus1ava n2ko6i>in2 v2:1i>a 12
sv2do;2n4a 42dn2 mu:k2 oso52 ko4a n2ma dodira sa oku61nim. do:ao sam do @ak64u>ka da
42 7r2ko 7o1r25no r23i n2s1o o Fn42muG. To 42 mis12rio@ni no3ni 7os21i6a>. ko8a 7r2 sv28a
karak12ris2 n428ov s7o64a:n4i i@862d. Po4av64u42 s2 o8rnu1 >rnim 76as1om. ko4i s2<2 do
@2m642 dok mu s2 na 86avi na6a@i >rni :2sir i@u@21no v26iko8 o5oda. ko4i mu sakriva 6i>2.
In12r2san1no 42 da su s2 skoro svi s6o<i6i oko n428ov2 visin2. ko4a 7o s6o5odnom
7rora;unu i@nosi oko dva?i7o m21ra. Ima o5i>a4 da s2 7o4av64u42 no3u. nakon :1o i@5i42
dvana2s1 sa1i. #ko6iko su u 56i@ini 5i6o kakvi 262k1ri>ni ur2d4a4i oni s2 kvar2. 1o 42s1
7r28or2va4u. dok s2 au1omo5i6i i dru8i mo1ori 8as2. N428ovo 7risus1vo. i@u@21no 42 12:ko
7odn21i a sam os23a4 Fu va@du9uG n2mo8u32 o7isa1i. On s2 da susr2s1i i na Bi@i;ko4 i na
as1ra6no4 ravni.
1)2
"o 42 on @a7ravo ni42 12:ko 42 r23i. Na osnovu danas 7risu1n2 6i12ra1ur2 mo<2mo
@ak64u;i1i da on na4vis2 7ods23a na Da5o8a. 8os7odara 7od@2mno8 sv21a. ko8a 42 21no6o8
4akanovi3. id2n1iBikovao kao osnovno 5o<ans1vo na:28 naroda u s1arim vr2minima.
a4kanovi32v. odnosno narodni Da5o8 umno8om2 s2 ra@6iku42 od Rusko8 Da<5o8a ko4i
7r2 sv28a 72rsoniBiku42 (un>2. Prv2ns1v2no 7o 1om2 :1o @au@ima 7o;asno m2s1o 7rvo8
umr6o8 7r21ka. ko4i 42 o1i:ao u 7od@2mni sv21 i @a8os7odario n4im2. "ao 91onsko
5o@ans1vo. on ima 76as1. ka7u. ;aro5ni :1a7. s2kiru. 7ra12 8a vukovi ko4i 7r2ds1av64a4u
inkarniran2 du:2. u7o@orava4u 7216ovi i 4o: mno8o 1o8a. "ako s2 5rdo u kom2 42 <iv2o
sr25rni >ar. na@iva Da45o8. @ak64u;u42 s2 da 42 sam sr25rni >ar u7ravo on. Va<io 42 @a
@a:1i1nika kova;a. dava6a>a sr25ra i @6a1a. N28d2 su 8a @va6i i F%ar na @2m64iG ko4i
7ro<dir2 du:2. (ma1ra s2 da 42 u danasn42 vr2m2 na4vis2 n428ovi9 oso5ina 7o7rimio kako
sv.Ar9anA26 /i9ai6oDdu:2vodnikE 1ako i sv.(ava ko4i 42 7rika@ivan kako vodi vukov2 sa
so5om.
a4kanovi3 42 ovo svo42 s1anovi:12 i@n2o u 42dnom svo8 radu ko4i 42 1&&$ 8odin2 u@ 4o:
n2k2 n428ov2 s7is2 o54av642n u Bormi kn4i82 kao @a42dni;ki 7odu9va1 F(r7sk2 kn4i<2vn2
@adru82G. Fi8@aG. FProsv212G i FPar12nonaG. 7od na@ivom FO vr9ovnom o8u u s1aro4
sr7sko4 r26i8i4iG. To 42 samo 42dna od 721 kn4i8a ko42 5av2 narodnom r26i8i4om.
mi1o6o8i4om i Bo6k6orom a ko42 su sas1av642n2 na osnovu a4kanovi32vi9 s7isa. Tr25a
@na1i da 42 72riod kada 42 on saku764ao i o5raAivao 7oda1k2 sm2:12n u vr2m2 7r2 dru8o8
sv21sko8 ra1a.
Na osnovu ana6i@2 1ada dos1u7ni9 mi1ova o sv.(avi. dru8i9 sv21a>a. v2rovan4a o Aavo6u.
B21i:ima. 27i121ima. a1ri5u1ima i saskama o Da5o8u. Tra>kom kon4aniku. Tro4anu i %rnom
o8u on 42 @ak64u;io da 42 n2kada:n42 vr9ovno 5o<ans1vo (r5a 5io Da5o8.
(v2 :1o 7i:2 a4kanovi3 s1o4i a6i na osnovu danas ras7o6o<ivi9 7oda1aka mi mo<2mo
r23i da 42 samo 7o8r2:io u im2nu 42r 42 i@ 27i121a kao :1o su Fo8 ko4i da42G. Da4 o8Dda4
o<2E?Da5o8. @ak64u;io da 42 1o n428ovo im2. odnosno na@iv. (v2 o ;2mu on 8ovori.
naro;i1o navod23i 5o<ans1vo ;i4u 42 Buk>i4u i6i 7r2>i@ni42 r2;2no mi1ov2 na s252 7r2u@2o
sv.(ava. odnosi s2 na V262sa. Ta4 na@iv 42 42dnos1avno n428ov nadimak ko4i s2 u 1o4 Bormi
o;uvao kod nas. a4kanovi32va 8r2:ka mo<2 5i1i I 1o :1o 8a 42 dov2o u v2@u sa Da5om.
ko4i 42 us1vari vod2n4ak. mo<da I n2kada:n4i Da8on ;i4i 42 ku61 7os1o4ao u s6ivu Dunava.
TakoA2 8a 42 m2:ao I sa Vi4om. A62ksandar !oma 42 u svom 12ks1u F# 7o1ra@i @a 9romim
Da5omG 4asno 7oka@ao da 42 Da5a vod2n4ak a6i 42 7o8r2:io u @ak64u;ku kada 8a 42
ind21iBikovao sa Vi4om. Da5a 42 is1o :1o I V6a:ki Tar1or a Da5o8 42 is1o :1o I V262s.
V262s. >r12<
V262s 42 v2oma s1aro i kom762ksno (6ov2nsko 5o<ans1vo @a ko42 n2ki s1ru;n4a>i 1vrd2
da sa7ada u r2d 5o<ans1ava 7ro1o?indo?2vro7sko8 7an12ona. Ori8ina6ni V262s 42 sa
(6ov2nima 4o: i@ do5a kada s2 nisu ras26i6i i 7od26i6i u 1ri 8ru72. Po v2rovan4ima on 42
8os7odar @2m642. vod2 i 7od@2mno8 sv21a. Pr2ds1av64an 42 kao s1ara> du82 5rad2. sna<n2
8raA2. na4;2:32 sa ro8ovima 5ika. n2:1o r2A2 ovna i6i n2k2 dru82 <ivo1in42. Na n2kim
7r2ds1avama 42 7rika@an kako 4a:2 m2dv2da i6i div64u svin4u. # 7od@2mnom sv21u 42
mo8ao 5i1i u o56iku v26ik2 @mi42 i6i @ma4a. No n428ov osnovni o56ik i <ivo1in4a 42su 5ik.
On 42 5io narodno 5o<ans1vo. :amanis1i;ko8 karak12ra i kako s1ru;n4a>i ka<u 86avni
1)3
o7on2n1 P2runu sa ko4im 42 5io u s1a6nom suko5u. O n4i9ovo4 5or5i 8ovori 42dan od
na4va<ni4i9 mi1ova s6ov2nsk2 mi1o6o8i42.
Nakon :1o 42 u Rusi4i u do5a v6adavin2. V6adimira 7rvo8 u "i42vu su 7os1av642n2 s1a1u2
na45i1ni4i9 5o<ans1ava. In12r2san1no 42 da 42 n428ova s1aua 5i6a van 9rama na 5rdu i
7os1av642na kod 7i4a>2 :1o 8ovori da 42 dr<an 7oda642 od os1a6i9 5o8ova i da 42
7rv2ns1v2no 5io narodno 5o<ans1vo. I@862da da s2 1ada:n42 s1anovni:1vo d26i6o na
72runov>2 i v262sov>2. kako n2ki 1vrd2. Da 6i 42 on >2n1ra6no 5o<ans1vo kod nas i6i ni42.
nama ovd2 n42 5i1no a6i 42 v2oma va<no r23i da 42 on svakako k64u;no mu:ko 5o<ans1vo
s6ov2nsk2 s1ru42 v2:1i;ar2n4a. (1ru;n4a>i sma1ra4u da 42 on ona4 ;i4i su svi ri1ua6i
:amanis1i;k2 7rirod2 u ko42 s2 u5ra4a4u i ko62d2.
Na osnonovu ono8a :1o danas @namo mi sa v26ikom s6o5odom mo<2mo r23i da 42 on
umnik odnosno !2snik 42r 1o 42 n428ov @2ma64ski as72k1. # vodi a6i i na ko7nu on mo<2
5i1i 5ik i6i ;ov2k sa ro8ovima 5ika. Po 7oda>ima i@ Rusi42 vidimo da su s2 ko62darsk2
sv2;anos1i vr:i62 u ;as1 V262su. Da su sva 5a4an4a ko4a su vr:2na 1o8a dana u7u3ivana
n42mu 12 da 42 on @a:1i1nik ma8i42 I dava6a> ma8i4sko8 @nan4a. TakoA2 @namo da kod
Rusa !2snik. 1ako@vani !2si. !2:i n2 7r2ds1av64a nikakvo 5o<ans1vo na6ik Panu. v23 da 42
on o5i;an du9 i@ :um2 ko4i9 mo<2 5i1i i vi:2. TakoA2 @namo da s2 u n4i9ovu ;as1 nisu
7ros6av64a62 ko62darsk2 sv2;anos1i. Na: !2snik vo6i da svira i i8ra a V262s 42 5io i
@a:1i1nik mu@ik2 i svira;a.
V262s 42 42 @a:1i1nik s1ok2. div64a;i. mu@ik2. ma8i42. @drav64a i 6ukavs1va. Po@na1 42 7o
dar2<64ivos1i i ma8iskim mo3ima. On 42 5io 1a4 ko4i da42 5i6o ma8i4sko @nan42 5i6o nova>.
76odnos1 s1ok2 i6i n2:1o dru8o. # 5or5u 42 i:ao u Bormi @ma4a. @mi42 i6i 5ika. Ovo 8a
v2oma 7ov2@u42 sa na:im kako @ma42vi1im 64udima 1ako i @du9a3ima ko4i su svo42
as1ra6n2 5or52 vodi6i na4;2:32 u Bormi 5ika. On 42 i v26iki vod2ni 5ik i@ mno8i9 7ri;a sa
ovi9 7ros1ora. "ako 42 on na4v23a @mi4a u 7od@2mnom sv21u. 1ako su os1a62 @mi42
sma1ran2 du:ama 7oko4nika i @a1o kod nas 7os1o4i v2oma sna<an kako ku61 @mi42 1ako i
ku61 mr1vi9. "ako 42 on i v26iki @ma4 1ako s2 u nas na @ma4a 862da kao na 7o@i1ivnu @v2r
ko4a mo<2 5i1i od v26ik2 7omo3i.
V262s?s6ika H.
No na n428a nikako n2 mo<2mo 862da1i kao na Pana i6i (i6vana 42r 42 mno8o
kom762ksni4i. Da 5i s2 o5u9va1i62 sv2 n428ov2 Bunk>i42 i@ 8r;ko8 7an12ona 5i mora6i da
u@m2mo Pana. J2rm2sa. Jada i TiBona. J2dino 5o<ans1vo sa ko4im s2 on mo<2 u7or2di1i
42s12 "261ski %2rnunnons ko4i 7o7u1 n428a ima kako :amanis1i;ko 7or2k6o 1ako i vi:2
Buk>i4a 12 samim 1im i 7rav>a d26ovan4a. No ovo n2 mora 5i1i 1a;no u 7o17unos1i. Po
svo4o4 7o4avno4 6ini4i I Bun>i4ama on s2 v2oma 6ako mo<2 7ov2@a1i J2rm2som I
Vodanom. Ako s2 s21imo sv2do;ans1ava v2:1i>a da s2 o8 7o4av64u42 u >rnom sa :2:irom
na 86avi. vid232mo da s2 1ako 7o4av64u4u I J2rm2s I Vodan a6i I da su im Bunk>i42 v2oma
s6i;n2 12 da im osnovna karak12ris1ika 1a da svi oni u osnovi :amanis1i;ka 5o<ans1va..
N428ova 5or5a sa P2runom ni42 samo mi1ska 7r2ds1ava 5or52 7rirodni9 si6a v23 i 5o4
i@m2Au s1aro8 i novo8 5o8a. i@m2d4u 6unarno8 i so6arno8. i@m2Au 8os7odara 7od@2mno8
sv21a i 8os7odara n25a. Na kra4u r2>imo da 42 1o 5or5a i@m2Au dr2vno8. narodno8.
:amanis1i;ko8 5o<ans1va i novo8 7a8ansko8 5o8a. 7r2ds1av642no8 sv2:12ns1vom. To 42
5or5a i@m2Au ma8i4sko8 i r26i8i4sko8 7o862da na sv21. 0ma42vi1i 64udi svo42 5or52
na4;2:32 vod2 u Bormi 5ika ;im2 s1av64a4u do @nan4a da su V262sov>i 42r oni u6askom u 1u
1)$
Bormu s1av64a4u na s252 ar921i7 svo8a o8a i@ ko8a >r72 svo4u sna8u. TakoA2 su oso52
ko42 su vr:i62 7ro5adan42 vam7ira 5i62 o8rnu12 ko<om 5ika.
Do6askom 9ri:3ans1va. kao ro8a1o 5o<ans1vo. 8os7odar 7od@2mno8 sv21a. v26ika @mi4a i
@ma4. ova4 8os7odar ma8i42 i d2mona. @a:1i1nik s1ok2. div64a;i. v2s264a i narodn2 m2di>in2
7ro86a:2n 42 @a Aavo6a.
Da @ak64u;imo. Veles 42 osnovno mu:ko 5o<ans1vo s6ov2nsko8 v2:1i;ar2n4a a Tartor
v6a:ko8. Po17unu ana6i@u ovi9 5o<ans1ava da32mo u kn4i@i FE@o12ri;no v2:1i;ars1voG.
Vi62
Vi62 u@ umsku /a4ku i ro8a1o8 o8a. s7ada4u u na4s1ari42 du9ov2 7rirod2 sa 7ros1ora
a6kana. On2 s2 n2 i@dva4a4u kao @as25na 8ru7a na17rirodni9 5i3a u odnosu na 5o<ans1va
i6i v26ik2 du9ov2 7rirod2. v23 7r2ds1av64a4u Fni<2G du9ov2 ko4i su 7od dir2k1nom v6a:3u
Fvi:i9G. odnosno umsk2 /a4k2. 7r2 sv28a. a 7o1om i Ro8a1o8 o8a.
Vi62 su 7o 7ravi6u uv2k <2nsko8 7o6a. dok s2 vi62n4a>ima na@iva4u mu:kar>i. 7ri7adni>i
64udsko8 roda. ko4i su od n4i9 do5i6i na17rirodn2 mo3i. @5o8 n2ko8 do5ro8 d26a i6i
n2s25i;n2 7omo3i ko42 su im 7ru<i6i u odr2A2nim 1r2nu>ima. Vi62 7o i@862du. 7ods23a4u
na 6272 m6ad2 d2vo4k2. i@u@21no sv2162 7u1i. du82 76av2 i6i riA2 kos2. Po4av64u4u s2
o5u;2n2 u 7ro@irno 5262 9a64in2 i6i su 7ak na82. Ima4u kri6a i v26ik2 maram2 u ko4ima s2
na6a@i n4i9ova mo3. Ako im n2ko odu@m2 i6i ukrad2 ovu maramu. on2 7os1a4u o5i;na
<2nska 5i3a. N4i9ova mo3 s2 na6a@i i u n4i9ovo4 du8o4 kosi. 1ako da uko6iko im n2ko
ods2;2 kosu 1akoA2 8u52 mo3.
i1na s1var. ko4a kvari n4i9ov nadasv2 627 i@862d. 42su ko@42. ma8ar232 i6i kon4sk2 no82.
ko42 on2 v2:1o sakriva4u. N2ki s7omin4u da n2ma4u 5a: 7ri4a1an miris. a6i im s2 1o nikako
n2 sm2 7r25a>i1i 42r su v2oma su421n2 i um24u 12:ko da ka@n2 ono8a ko i9 7ovr2di.
# su:1ini vi62 su i@u@21no dra8a i 7o@i1ivna 5i3a. vo62 da 72va4u i i8ra4u. /o8u mno8o
da 7omo8nu. a6i ako s2 na64u12 i da odmo8nu. (u421a 42 n4i9ova osnovna mana. "a<2 s2
da s2 64u12 kada i9 n2ko om212 u n2kom 7os6u i6i ako i9 vidi dok i8ra4u u ko6u i6i s2
ku7a4u 8o62 na m2s2;ini. Po 7ravi6u. on2 su na4ak1ivni42 no3u u do5a 7uno8 i m6ado8
m2s2>a.
N2kada s2 7o4av64u4u 7o danu. a6i 1ada 7r2u@ima4u <ivo1in4sk2 o56ik2 6a5uda. @mi42.
soko6a i dru8i9 <ivo1in4a. TakoA2 ima4u o5i;a4 da 4a:u 4262n2. @2;2v2. 71i>2 i dru82 div642
<ivo1in42.
-iv2 u 7rirodi na m2s1ima 7os25n2 627o12. 2s1o i9 ima kra4 i@vora. vodo7ada.
76aninski9 42@2ra. 05o8 12 ;in42ni>2. on2 do5i4a4u im2na 7o m2s1ima na ko4ima s2
7o4av64u4u. Tako imamo 42@2rsk2 vi62. r2;n2 vi62. i@vorsk2 vi62. 8orsk2 vi62. 76aninsk2 vi62
i s6i;no.
Po (r7sko4 1radi>i4i. mno8i 92ro4i. nas1a6i su i@ 5raka smr1nika i vi62. :1o im 42
omo8u3i6o da ima4u na17rirodn2 mo3i. 12 da s2 is1aknu u mno8im 5o42vima. Vi62 ima4u
v26iki s2ksua6ni a721i1 7a ;2s1o na7ada4u 6272 mu:kar>2 ko42 sr23u 7o :umama i
76aninama. Oni mora4u da ;uva4u 1a4nu o ovom odnosu i6i 32 s2 vi62 s1ra:no na64u1i1i i
ka@ni1i i9. O;i862dno 42 da vi6ama n2ko 5rani u7u:1an42 u ovakv2 odnos2 i 7r2d7os1av64a
s2 da 42 1o Vi6inska "ra64i>a i6i dru8a;i42 r2;2no umska /a4ka.
1)'
Po na4s1ari4im v2rovan4ima vi62 s2 raAa4u i@ ros2 i6i n2k2 7os25n2 5i64k2. (9odno 1om2
on2 sam2 7os2du4u na4v232 @nan42 kako 62;i1i ra@n2 5o62s1i 5i642m. TakoA2 su 7o@na12 i
7o svo4im 7rori>an4ima :1o 42 @a5262<i6a s1ara narodna 7o2@i4a.
a: u ovo4 s1aro4 narodno4 7o2@i4i sa;uvana su im2na 7o@na1i9 vi6a. /is6im da n2
7os1o4i (r5in ko4i ni42 ;uo @a vi6u Ravio46u. Dru82 su n2:1o man42 7o@na12 a n49ova im2na
suL An826ina. Andr2si6a. AnA26i4a. Mud4a. Jan4a. Jan4o4ka. Jovanka. J26ka. J2rina.
J2risav64a. Nadano46a i dru8a. Da na7om2n2mo da s2 u narodim 72smama. J2risav64a
7omin42 kao 7r2dvodni>a vi6a. odnosno n4i9ova kra64i>a.
Tr25a s7om2nu1i 4o: 42dan in12r2san1an 7oda1ak. a 1o 42 da su vi62 uv2ka Fm62;n2G.
odnosno da mo8u da 7odo42 d212 kada 8od 1o 7o<262. /62ko i@ n4i9ovi9 8rudi 42
;udo1vorno i 62kovi1o. #ko6iko 7odo42 64udsko d212 n4im2. ono o5av2@no 7os1a42 v26iki
4unak i6i 7o@na1a 6i;nos1. a u@ 1o i s1i;2 7os25n2 ma8i4sk2 s7oso5nos1i. "o42 su ovo
s7oso5nos1i. @avisi od s6u;a4a do s6u;a4a. Voda u ko4o4 su s2 vi62 ku7a62 ima s6i;n2
oso5in2. @a1o s2 mno8i 1rud2 da doAu do n42.
0a kra4. da na86asim 4o: 42dnu s1var. a 1o 42 ;in42ni>a da vi62 s7ada4u u 8ru7u vi:i9 si6a
ko42 od6u;u4u ko4a 32 oso5a 5i1i ini>irana. "ako su on2 usko 7ov2@an2 sa umskom
/a4kom. a i sam2 7os2du4u ma8i4sk2 mo3i. ni42 ni ;udo da dovod2 na svo4a sas1a4a6is1a
svo42 i@a5ranik2 12 i9 7odvr8ava4u 12s1ovima i ra@nim o56i>ima ini>i4a>i4a. ak i kada
umska ma4ka oda52r2 oso5u i 7r2u@m2 7ro>2s ini>i4a>i42 na s252. on2 su u v23ini
s6u;a42va 7risu1n2. TakoA2. 7o7u1 o8in42. nas1av64a4u da odr<ava4u kon1ak12 sa svo4im
:1i32nikom 12 i9 on 7o 7o1r25i mo<2 7o@va1i.
Na 12ri1ori4i a6kana 7os1o4i 4o: 42dna 7os25na 7od8ru7a vod2ni9 vi6a. a 1o su Rusa6k2.
Ja i9 6i;no n2 svrs1avam u vi62. 42r on2 n2 7r2ds1av64a4u du9ov2 7rirod2. v23 du9ov2
m6adi9. ;2s1o n2vini9 d2vo4aka ko42 su s2 nasi6no udavi62. (amim 1im on2 su 7o svo4o4
7rirodi @62. @a ra@6iku od 7ravi9 vi6a. 12 ko6iko mi 42 7o@na1o. niko ni n2 7oku:ava da
kon1ak1ira ova 5i3a. 0a1o o n4ima n232mo 7os25no 8ovori1i.
Pa1u64>i

0a ra@6iku od vi6a. o 7a1u64>ima 7os1o42 samo ma6o5ro4n2 inBorma>i42. ko42 su ma9om
sa;uvan2 u narodnim 72smama. 7ri;ama i mi1ovima. /2Au1im. iako s2 o n4ima ni8d2
2ks76i>i1no n2 8ovori sasvim 42 4asno da su oni 7risu1ni u kor7usu na17rirodni9 5i3a sa
7ros1ora a6kana. V26iki i@vor inBorma>i4a mo8u nam 7ru<i1i narodn2 7ri7ov21k2 u
ko4ima s2 oni ;2s1o 7omin4u.
Pa1u64>i su 1akoA2 du9ovi 7rirod2 ko4i s2 v2@u4u @a 7od@2mni sv21. "ako 7od@2mni sv21
7r2ds1av64a4u 723in2. rudni>i. 4am2 a6i i sv2 vrs12 voda. 1r25a i9 7o1ra<i1i 1amo. "ao :1o
smo ma6o 7r2 vid26i 7a1u64>i su svakako s6u82 (r25rno8 %ara. ko4i s2 i sam 7on2kad
7o4av64u42 kao 7a1u64ak s 1om ra@6ikom :1o 42 s1ari4i i mo3ni4i od dru8i9. odnosno svo4i9
7odanika. Tar1orov2 s6u82 s2 o7isu4u kao 7a1u64>i i 1o u 7o17unos1i na6ik na on2 i@ 5a4k2 o
(n2<ani i s2dam 7a1u64aka s 1om ra@6ikom :1o ima4u ko@42 no82. :1o 42 sasvim norma6na
7o4ava. v2@ana @a sv2 du9ov2 7rirod2. 7a ;ak i vi62 kao :1o smo vid26i.
Po narodnom 7ri7ov2dan4u. 7a1u64>i ko4i nas1an4u4u vod2. ima4u o5i;a4 da 7os23u4u
ko7no. 7r21vara4u3i s2 u <a52. Oni su i@u@21no mo3ni i 7os2du4u ra@novrsn2 ma8i4sk2
v2:1in2.
1)6
Por2d 1o8a :1o su do5ronam2rni i nisu a8r2sivni. r21ko ko s1u7a u kon1ak1 sa n4ima. 42r
su oni i7ak samo s6u82 n2ko8 5o<ans1va. (amo u r21kim si1ua>i4ama 7ri@iva4u s2 7a1u64>i.
7od@2mno8 sv21a. s6u82 (r25rno8 %ara. kada s2 <26i os1vari1i ma12ri4a6na do5i1. Oni mo8u
5i1i ;uvari @ako7ano8 56a8a i6i n2k2 mudros1i. TakoA2 s2 v2ru42 @a n4i9 da su i@vrsni
kova;i 42r 7o@na4u 1a4n2 s7rav64an4a 7os25ni9 vrs1a m21a6a. 0a ovakva v2rovan4a. 21no6o@i
sma1ra4u. da su @as6u<ni (aski rudari. ko4i su i9 don26i sa so5om. do6a@23i na 12ri1ori4u
a6kana. Ova 1vrdn4a 42 svakako disku1a5i6na. 42r ako 7o862damo narodna v2rovan4a u
onim d26ovima 8d2 (aski9 rudara ni42 5i6o. vid232mo da ona n2 ods1u7a4u mno8o od oni9
sa 7odru;4a 8d2 (asa 42s12 5i6o.
Por2d ov2 dv2 8ru72 7a1u64aka. mo<2mo r23i da 7os1o42 4o: dv2. ko42 su 7os25no
7ov2@an2 sa a6kanskim v2:1i>ama.
Prvu 8ru7u ;in2 5i64ni 7a1u64>i. ko4i s2 4o: na@iva4u i du9ovima 7rirod2. :1o dovo64no
8ovori samo 7o s25i. R2; 42 ;ud2sno4 5i64>i @vano4 Raskovnik. ;i4i kor2n sam 7o s25i ima
;udo1vorn2 mo3i. a uko6iko s2 naA2 7rim2rak an1ro7omorBno8 o56ika. on 7r2s1a42 da 5ud2
5i64ka i 7os1a42 7a1u64ak. odnosno 5i32 7rirod2 ko42 ima sv2s1. Po n2kim 1vrdn4ama. on s2
mo<2 na3i no3u 42r s2 1ada du9 7a1u64ka. n428ov as1ra6ni dvo4nik. ;i42 42 126o kor2n. :21a
oko 5i64k2. sv21623i. #ko6iko s2 ovo 5i32 o7a@i. na 1om m2s1u s2 ko7a. 7rona6a@i s2
an1ro7omorBni kor2n i odnosi sa so5om. Ova4 kor2n 7r2ds1av64a 126o 7a1u64ka 52@ ko8a on
n2 mo<2. 12 s2 @a1o s1av64a u s6u<5u onom2 ko 8a ima. %i64 ov2 radn42 42 7r2 sv28a.
@ado5i1i @a s252 ovo8 7a1u64ka. ko4i o5i;no @na 8d2 42 skriv2no 56a8o. ko42 su 5i64k2
62kovi12. a 7or2d 1o8a mo<2 5o642 da vidi da 6i n2ka o7asnos1 7r21i v2:1i>i. kao i da 42
7os6u:a u v2@i n2ki9 konkr21ni9 s1vari kada @a1r25a. Vi:2 o ovo4 5i64>i 8ovori32mo u
nar2dno4 86avi.
Pos62dn4u 8ru7u ;in2 1ako@vani ku3ni 7a1u64>i i6i kako i9 n2ki na@iva4u ku3ni du9ovi.
Ovo ;2s1o 7omin4an42 12rmina Fdu9?du9oviG. id2 u 7ri6o8 ;in42ni>i da s2 ovd2 7r2 sv28a
radi o 5i3ima ko4a nas1an4u4u as1ra6nu ravan. odnosno as1ra6ni sv21 ko4i 42 du76ika1 ovo8
na:28 u kom2 5oravimo. Tr2nu1ak 7r2k6a7an4a 42 vr2m2 i@a 7ono3i kada ova 5i3a 7os1a4u
vid64iva @a oko n2ki9 7osma1ra;a. No. vra1imo s2 ku3nim 7a1u64>ima. V2rova1no s12 svi
ima6i do<iv64a4 da vam n2ka s1var n2s1an2 i@ ku32 i da ma ko6iko 42 1ra<i6i n2 mo<212 da 42
naA212. Nakon odr2A2no8 vr2m2nsko8 72rioda. ova s1var s2 7o4avi 1a;no na m2s1u 8d2 42
rani42 5i6a. (ma1ra s2 da su kriv>i @a ovu 7o4avu ku3ni 7a1u64>i. No. n4ima niko ovo n2
u@ima @a @6o 42r s2 u n2ku ruku sma1ra4u @a:1i1ni>ima ku32 i uku3ana. 0nam n2k2 oso52
ko42 su doka@iva62 n4i9ovo 7risus1vo. 7osi7an42m 5ra:na 7o 7odu i 7ri@van42m is1i9 u
>i64u da 7rim2 7ok6on2. Ovi 7ok6oni 5i s2 os1av64a6i i u4u1ru 5i s2 862da6o da 6i 7o 5ra:nu
ima ma6i9 1ra8ova s1o7a. "ao i raskovnik i ova4 ku3ni 7a1u64ak s2 sma1ra do5rim
7oma8a;2m kod mno8i9 ma8i4ski9 radn4i kao i svo42vrs1an Fa6armG da n2:1o ni42 u r2du.
Pos1o42 i dru82 vrs12 ku3ni9 du9ova. @a:1i1nika. a6i s2 oni n2 v2@u4u dir2k1no @a v2:1i>2.
v2:1i>2 n2 u6a@2 u in12rak>i4u sa n4ima. 7a 32mo n4i9 7r2sko;i1i.
0ma42vi
0ma42vi s7ada4u u i@u@21no in12r2san1nu ka128ori4u 5i3a na 7ros1oru a6kana. naro;i1o
kod s7sko8 i v6a:ko8 s1anovni:1va. Ra@6o8 ovom2 42 n4i9ov n2 svakida:n4i i@862d i
1)*
;in42ni>a da su oni u na4v232m 5ro4u s6u;a42va do5ri 12 7omau.
Na 12ri1ori4i a6kana 7os1o42 1ri osnovn2 8ru72 @ma42va. Prvu ;in2 @ma42vi?m212ori.
ko4i s2 7o4av64u4u na n25u 7o7u1 621232 va1r2 i mo8u 7a6i1i sv2 oko s252. Oni nisu @6i. a6i
ako s2 @adr<2 7r2du8o na 42dnom m2s1u 7rou@roku4u su:u. Tada i9 1r25a o12ra1i.
Dru8u 8ru7u ;in2 @ma42vi u o56iku @mi42. ko4i na6iku4u @a7adno2vro7skim @ma42vima i
7o svom i@862du 6i;2 na v26ik2 @mi42 sa kri6ima i no8ama.
Tr23u. na4in12r2san1ni4u 8ru7u. ;in2 64udi?@ma42vi. To su o5i;no oni 64udi ;i42 as1ra6no
126o u su:1ini i ni42 64udsko. 12 kada 8a na7us12 i kr2nu u as1ra6ni 621 vidi s2 kako oni
s1varno i@862da4u. O7isi ovi9 @ma42va s2 dos1a ra@6iku4u. Oni mo8u 5i1i v26ik2 kri6a12
@mi42. v26iki or6ovi i6i 7ak 64udi divovski9 dim2n@i4a sa v26ikom ma64avo:3u 126a. du8om
kosom i 5radom. Da 6i n2ko 7ri7ada ovo4 vrs1i @ma42va mo<2 o1kri1i uko6iko s2 12s1ira
n428ova sna8a. Oni 7o 7ravi6u ima4u nad64dusku sna8u i mo3i. 0a mno82 narodn2 92ro42
s2 1vrdi6o da su @ma42vi. To s2 4asno vidi i@ narodni9 7ri;a i 72sama.
Dru82 vrs12 @ma42va. 1akoA2 mo8u u@ima1i 64udski o56ik i u 1om o56iku 7o no3i
7os23iva1i <2n2. 0a n4i9 42 1akoA2 v2@an mi1 da su v26iki 64u5avni>i i da i9 <2n2 12:ko
od5i4a4u. D2>a i@ ovakvi9 v2@a 7o 7ravi6u uv2k 7os1a4u 64udi?@ma42vi. a samim 1im i
v26iki 4una>i. Tvrdi s2 da ovakv2 odnos2 na4;2:32 odr<ava4u v2:1i>2 sa @ma42vima. mada
oni ;2s1o oda5ira4u i 6272 m6ad2 d2vo4k2.Tr25a r23i da 7os1o42 i <2nski @ma42vi ko4i @a
kon1ak12 oda5ira4u mu:kar>2. "ako kod <2na 1ako i kod mu:kara>a. 7o is>r7642nos1i i
562dom 6i>u. mo<2 s2 @ak64u;i1i da odr<ava4u s2ksua6n2 kon1ak12 sa @ma42m. 42r 42 12:ko
F7ra1i1iG ri1am <ivo1a 5i3a sa na17rirodnim karak12ris1ikama. Tako da uko6iko na n2ko4
12ri1ori4i nas1an2 su:a o5i;no s2 8ovori da s2 n2ki @ma4 odoma3io kod v2:1i>2 12 s2 @5o8
n428ovo8 @adr<avan4a do8aAa su:a. Tada s2 7o o5i;a4u 1ra2. ko4a s2 u
su:1ini n2 dira. i vr:i s2 7ro12rivan42 @ma4a ko42 sam o7isao kada sam 8ovorio o vr@inom
ko6u.
Da dodamo @a kra4 da 7os1o4i v2rovan42 da mno82 <ivo1in42 u 7rirodi. uko6iko dos1i8nu
odr2A2nu s1aros1 mo8u 7os1a1i @ma42vi. To s2 ma9om 8ovori @a ri5u :arana. @mi4u. 3urku.
8usku i s6i;n2 im <ivo1in42.
(v212 <ivo1in42

J262n

J262n 42 v2rova1no u s1arim vr2m2nima 5io 42dna od na4va<ni4i9 sv21i9 <ivo1in4a. kako
na 12ri1ori4u a6kana. 1ako i na 12ri1ori4i ;i1av2 Evro72. Na na:u v26iku <a6os1. ma6o 42
7oda1aka sa;uvano o n42mu. Ono i@ ;28a mo<2mo da i@n2s2mo @ak64u>k2 42 ;2s1a u7o125a
4262na kao mo1iva u narodno4 radinos1i i um21nos1i sa 42dn2 s1ran2 dok sa dru82 imamo
sa;uvan2 narodn2 mi1ov2. 7ri;2 I 5a4k2.
Na 12ri1ori4i (r5i42 u Ja56ani>i na P21rovo4 Gori. svak2 8odin2 12.4u6a odr<ava s2 sa5or
ko4i 7r2ds1av64a os1a1ak n2kada:n428 7ra@nik o8a J262na. Na samo4 P21rovo4 8ori 4o:
1)+
uv2k 7os1o4i <r1v2nik na kom2 su s2 ovom 5o<ans1vu 7rinosi62 krvn2 <r1v2 u s1o>i. "ako
sam mi1 ka<2 12 <r1v2 42 do6a@io da 7rimi 4262n sa @6a1nim ro8ovima. "ako su 64udi 42dn2
8odin2 @a5oravi6i da mu 7rin2su <r1vu on 42 nar2dio da <r1vu4u n428a samo8a na o61aru.
"ao us7m2na na ova4 sv21i do8aAa4. m2:1ani su 1r25a6i svak2 8odin2 da na 1om m2s1u.
12.4u6a. o61ar 7o7rska4u krv64u 5ika. ko4i 42 dovoA2n do ovo8 m2s1a oki32n >v232m. Ova4
divni mi1 nam 8ovori da 42 4262n. n2kada davno v2rova1no 7r2ds1av64ao. 5o<ans1vo
v2821a>i42 i div64a;i. a: na 12ri1ori4i (r5i42. 7ronaA2n 42 s7om2nik na kom2 s2 na6a@i
5o8in4a Di4ana. kako k62;i na 62Aima 4262na ko8a o52ma rukama drima. :1o id2 u 7ri6o8 ;in42ni>i
da 42 on sv21a <ivo1in4a. TakoA2 u ko62darskim sv2;anos1ima. o ko4ima smo n2:1o rani42
8ovori6i. 7risu1na su 6i>a ko4a nos2 mask2 sa 4262nskim ro8ovima. Ov2 sv2;anos1i s2
odi8rava4u o ou i ovo4 8odini.
J262n 42 42dna od k64u;ni9 Bi8ura u 7ri;i o nas1anku s1a56a 5r2kin42 Dsor5us 1ormina6isE.
Naim2. kako 7ri;a ka<2. 42dna d2vo4ka 42 na7asa6a s1ado 4262na i kada 42 do:6a do r2k2.
s9va1i6a 42 da 42 n2 mo<2 7r23i i 1ada 4o4 42 42dan 4262n 7ri12kao u 7omo3. u9va1io 42
ro8ovima i 7r25a>io 7r2ko. Na m2s1u 8d2 42 d2vo4ka 7a6a i@ras6a 42 5r2kin4a.
0a1im imamo 7ri;u. ko4a 42 7or2k6om i@ Jrva1sk2 o d2vo4>i ko4a os6o5aAa 4262na i@
k6o7k2 na ma8i4ski na;in. udara4u3i 42 1ri 7u1a :1a7om od 4a5ukov2 8ran2. i 1ako da642.
Na 12ri1ori4i is1o;n2 (r5i42. mno82 v2:1i>2 1vrd2 da im s2 na 4avi uka@ivao 4262n ko4i
9oda us7rav642no i6i da su vid4a62 m6adi3a o8rnu1o8 u 4262nsku koinan1no kako ov2 7ri;2 nisu @a5262<2n2 od s1ran2
21no6o8a. Ovo samo 8ovori u 7ri6o8 ;in42ni>i. da 4o: mno82 s1vari nisu is7i1an2 do kra4a.
J262n na 12ri1ori4i a6kana i8ra vi:2s1ruku u6o8u. On 42 5o<ans1vo i@ :um2. du9 i@
7od@2mno8 sv21a. du9 v2821a>i42. a6i i @a:1i1nik div64a;i i s1ok2. I@ ovo8a @ak64u;u42mo da
42 on n2kada mo8ao 5i1i ro8a1i o8. ko4i s2 u v23o4 i6i man4o4 m2ri 7o:1ovao u odr2A2nim
d26ovima @2m642. (6i;na 42 si1ua>i4a i sa 4ar>2m kao :1o 32mo vid21i.
Jara>
V23 du8o u narodu 7os1o4i mi:642n42 da 4ara> 86avna Aavo6ova <ivo1in4a 7a ;ak u n2kim
s6u;a42vima i sam Aavo. 42r kako s2 v2ru42 1o 42dan od omi642ni9 7o4avni9 o56ika v23
s7om2nu1o8 Aavo6a. (vakako da 42 ovo v2rovan42 nas1a6o sa 7riman42m 9ri:3ans1va i 7od
u1i>a42m 7ravos6avn2 >rkv2.
/2Au1im da ni42 1ako uv2k 5i6o. 8ovori nam ;i1av ni@ narodni9 o5i;a4a. %rni 4ara> s2
k6ao kao <r1va 7ri6ikom @idan4a n2ko8 o542k1a. Pos62dn4i 7o<n42v2ni sno7 <i1a s2 davao
4ar>u da 7o;n2 da 8a <va32 a 7o1om mu s2 vadio i@ us1a i ;uvao kao univ2r@a6ni 62k.
Tor5a od 4ar;2v2 i6i ko@42 d6ak2 5i6a 42 42dan od osnovni9 r2kvi@i1a u u7o125i v2:1i>a. a6i i
dru8i9 64udi ko4i su <2626i da s2 o7ro5a4u u ma8i4i.
Jar>a su 4a:i62 m6ad2 d2vo4k2. kako 5i s1o>i o52@52di62 76odnos1. TakoA2 s2 i 42dan od
mu:kara>a 7r2o56a;io u 4ar>a 4ur23i <2n2. (v2 ov2 ri1ua6n2 radn42 vod2 7or2k6o i@ ku61a
76odnos1i.
(21imo s2 da kod ko62darski9 sv21kovina 42dan od m6adi3a nosi masku 62:nika. ko4a 42
na7rav642na od 4ar;2v2 ko@2 i ro8ova.
1)&
Jara> 42 <ivo1in4a ko4a is1ovr2m2no 7r2ds1av64a d2mona 7od@2mno8 sv21a. a6i i
76odnos1i.
TakoA2. ako s2 ma6o vra1imo u na@ad i o5ra1imo 7a<n4u na ;in42ni>u da 42 5a: Ro8a1i o8
7ro86a:2n @a Aavo6a od s1ran2 9ri:3ans1va. onda mo<2mo u@21i u o5@ir. da 42 42dna od
n428ovi9 <ivo1in4a 4ara> i6i sama s6ika ro8a1o8 o8a 6i;no. Tom2 id2 u 7ri6o8 i@862d
!2snika i Tar1ora ko4i 7o 7ravi6u ima4u ko@42 ro8ov2. ko@42 u:i i ko@4i don4i d2o 126a.
Na 4u8o@a7adnom a6kanu. na 12ri1ori4i %rn2 Gor2 i J2r>28ovin2. sa;uvano 42 n2ko6iko
mi1ova u ko4ima s2 s7omin42 v26iki 4ara> ko4i <ivi u 723ini. Po 7r2dan4u kada 42 u5i42n. na
1om m2s1u 8d2 s2 1o do8odi6o 7o12k6a 42 r2ka %rno42vi3. Dru8a 7ri;a 8ovori kako 42 1a
is1a r2ka nas1a6a kada su 4ar>u ods2k6i uvo. E1no6o@i su 7ov2@6i ova 7r2dan4a sa I6irskim
5o<ans1vom i@vora indu. ;i4i 42 o61ar o1kriv2n n2da62ko od i9a3a. Na samom o61aru
na6a@i s2 4ar;2va 86ava.
Pos1o4i v2rovan42 da v2:1i>2. vi62 i vidovi12 5a52 4a:2 na ko@ama. Da s2 sv2 on2 7o
7o1r25i 7r21vara4u u ko@2. s2m vidovi1i9 5a5a naravno. V2:1i>2 su ;2s1o viAan2 kako s2
kr23u u 7ra1n4i ko@a a ni42 ni ;udno uko6iko im s2 n2ka o5ra1i 64udskim 86asom. Ovakv2
7ri;2 sam i sam s6u:ao dos1a 7u1a. /o<2mo r23i da 42 ko@a kod a6kanski9 v2:1i>a n2:1o
7o7u1 Bami6i4ara kod @a7adni9.
0mi4a
0mi4a 42 v2rova1no 42dna od na47o:1ovan4i9 <ivo1in4a kod naroda sa 7ros1ora 5iv:2
Ju8os6avi42. T2:ko 42 r23i n2:1o o n4o4. a n2 @a5oravi1i n2:1o 7om2nu1i. "u61 @mi42 42
1akoA2. 42dan od na4ras7ros1ran42ni4i9 ku61ova na 7ros1oru a6kana. "ako 42 @a n2ku
du564u ana6i@u ov2 sv212 <ivo1in42 7or25na 5ar2m 42dna kn4i8a. 4a 3u 7oku:a1i da
7r2do;im samo na445i1ni42 s1vari v2@an2 @a n4u.
"ao i svuda u sv21u. 1ako i narodi sa ovi9 7ros1ora ima4u am5iva62n1an s1av 7r2ma @mi4i.
Oni 42 7o:1u4u. a6i 42 s2 i 76a:2. 0mi4a 42 donosi6a> do5ra a6i i @6a. I@ 7o:1ovan4a o5i;no 4o4
s2 im2 i n2 7omin42. (ma1ra s2 da 4u 42 s1vorio sam Mavo i6i da 42 nas1a6a od d6ak2 ko4a 42
o17a6a sa kon4sko8 r27a i 7a6a u vodu. Tvrdi s2 da svaka @mi4a ima no82 a6i i9 kri42.
I@v6a;i i9 samo no3u i ako 5i n2ko 12 no82 vid2o odma9 5i umro. TakoA2 s2 sma1ra da
@mi42 n2 i@862da4u onako kako i9 mi vidimo v23 da su mno8o v232 i da 42dino kon4 i vo
mo8u da i9 vid2 u n4i9ovo4 7ravo4 v26i;ini.
Pos1o42 do5r2 i 6o:2 @mi42. Pro1iv 6o:i9 ;ov2k s2 5ori 7rvo ma8i4skim 7a 12k onda
Bi@i;kim sr2ds1vima. dok do5r2 7o:1u42. N2k2 od 6o:i9 su o17or2n2 na m21k2. mo8u da
9i7no1i:u <r1vu. udav2 42. o1ru4u. On2 ;2s1o 7r2ds1av64a4u. ni:1a dru8o do @62 d2mon2
7od@2mno8 sv21a. ko4i u@ima4u na s252 i@862d @mi42 kada <262 da 7os212 na: sv21.
Od do5ri9 @mi4a na 7rvom m2s1u 42 @mi4a ;uvarku3a ko4a 42 sm2:12na is7od ku3no8
7ra8a i6i u 56i@ini ku32. Ona 7r2ds1av64a du9 7r2daka i ;uva uku3an2 kako od Bi@i;k2 1ako
i od ma8i4sk2 7r21n42. Po@na1o 42 da su 64udi rani42 kada su i:6i na n4ivu sa so5om nosi6i i
11)
ma6u d2>u ko4u su os1av64a6i u 96adovini is7od kro:n42 drv23a. Govori s2 da su n2k2 @mi42
do6a@i62 i os1a4a62 kra4 ov2 d2>2 i6i 5i s2 7ak sk6u7;a62 na n4i9ovim 8rudima. n2
do@vo64ava4u3i nikom2 da im 7riA2 dok s2 n2 7o4avi n4i9ova ma4ka. da 5i 1ada mirno
o1i:62.
TakoA2 s2 sma1ra do5rim kada s2 u862da smuk u vino8radu i6i na n4ivi. 42r 1o @na;i da
5i6o kakva 262m2n1arna n27o8oda n232 @a9va1i1i 1u 7ovr:inu. Ra@6o8 ovom2 42 v2rovan42
da s2 smuk 5ori sa d2monima 262m2n1arni9 n27o8oda i na 1a4 na;in ;uva 12ri1ori4u na
ko4o4 42.
/no82 @mi42 su ;uvari ra@6i;i1i9 do5ara. 7o7u1 9ran2. 56a8a. 62kovi1i9 1rava i s6i;no.
"a<2 s2 da @mi4a ;uvar 56a8a u5i42 d2v21 1ra8a>a dok d2s21om do@vo64ava da u@m2 56a8o.
Por2d ovo8a v2ru42 s2 da 7os1o4i @mi4ski >ar ko4i na 86avi ima @6a1nu krunu a u us1ima
@262nu 8ran;i>u. "o s2 doko7a krun2 s1i;2 uvid u mno8a ma8i4ska @nan4a. 42@ik <ivo1in4a
i 5i64a. nau;i da ras7o@na42 62kovi12 1rav2 i 4o: mno8o 1o8a. O ovom2 8ovor2 i mno82
narodn2 7ri;2. V2ru42 s2 da samo @mi42 @na4u 42dnu 7os25nu vrs1u 1rav2 u@ 7omo3 ko42 s2
mo<2 o<iv21i mr1av ;ov2k.
Do5ro 42 7omo3i @mi4i. 42r ona 1ada 7os1a42 v2ran sav2@nik ono8a ko4u 42 s7asao i@
n2k2 n2vo642 i u;i 8a ra@nim s1varima. naro;i1o 62kovi1om 5i64u.
0mi4a 42 sama 7o s25i i@u@21no mo3na sv21a <ivo1in4a 12 s2 @5o8 ov2 ;in42ni>2 mno82
ama46i42 i ;ar7o5ni :1a7ovi. 7rav2 5a: od n42. Rani42 sam 8ovorio kako s2 s7rav64a
ma8i4ski 5i;. /2Au1im ni42 1o 42dini ri1ua6 1akv2 vrs12. Na 8o1ovo id2n1i;an na;in mo<2 s2
do5i1i i mo3na am46i4a od 526o8 6uka. Po1r25no 42 u us1a @mi4sk2 86av2. um2s1o kono7642
s1avi1i n2ko6iko ;2na 526o8 6uka i sa;2ka1i da on 7rok6i4a. "ada s2 1o do8odi u@ima s2
42dno n428ovo s2m2 i nosi u@as2. Tvrdi s2 da 32 v6asnik ovakv2 ama46i42 mo3i u svako
vr2m2 da vidi v2:1i>2 i da 32 7os1a1i vidovi1. V2:1i>2 mo<2 da 7r27o@na i ona4 ko4i nosi sa
so5om 86avu @mi42 ko4u 42 7rvi 7u1 vid2o od Nov2 Godin2.
(ma1ra s2 da 42 dovo64no na>r1a1i @mi4u 7a da 1a4 7r2dm21 na kom2 42 >r12< na;in42n
7os1an2 7un ma8i4sk2 2n2r8i42. Naravno da 1o mo<2 5i1i i@r2@5ar2na. isk62sana i6i
iskovana @mi4a. 1akoA2.
Pos1o4i 7os25na k6asa v2:1a>a. n2:1o r2A2 v2:1i>a. ko4i mo8u da komuni>ira4u sa
@mi4ama. /no8i 64udi su 5i6i sv2do>i ovakvim ;udnim do8aAan4ima. Naim2. v2:1a> 5i
i@a5rao n2ku s12nu na ko4u 5i s2o i umirio s2 na n2ko6iko 1r2nu1aka. #5r@o 5i. 8o1ovo ni
od kuda. kr2nu62 da nado6a@2 @mi42 i o7ko64ava4u 8a. On 5i im 1ada 8ovorio 8d2 da idu i
on2 su 8a s6u:a62. Ovo ni42 mi1 v23 is1ina.
V2:1i>2 u s7rav64an4u 62kova i ma8i4ski9 ;ini. ;2s1o koris12 osu:2n2 d26ov2 @mi42. To su
na4;2:32 86ava. 42@ik. sr>2 i @mi4ski sv6ak. 26a i6i a65ino @mi4a ima v26iku vr2dnos1. 42r s2
sma1ra da ko 8od 7o42d2 n42no m2so 7o;in42 da ra@um2 42@ik <ivo1in4a i 5i64a.
Da dodamo @a kra4 da s2 v2ru42 da @mi4ski >ar <ivi 9i64adu 8odina. da 42@2ra nas1an4u4u
:2s1okri62 @mi42 ko42 7od kri6ima nos2 dra8o kam2n42 ma8i4ski9 mo3i i da s2 dovo64no
s1ara @mi4a mo<2 na kra4u 7r21vori1i u @ma4a.
Vuk
Vuk 42 kod na4v2328 5ro4a a6kanski9 naroda d2monska <ivo1in4a. On mo<2
7r2ds1av64a1i du:2 7r2daka. d2mona 7od@2mno8 sv21a i na kra4u samo 5o<ans1vo
111
7od@2mno8 sv21a. Vuk s2 7o:1u42. a n428ovo im2 s2 n2 sm2 i@8ovori1i na 86as. naro;i1o
no3u. nakon 7ono3i.
"ao i 4ara> i vuk s2 sma1ra Aavo6ovom <ivo1in4om. a sam Aavo n428ovim 1vor>2m.
"o6iko 42 vuk mo3an 8ovori v2rovan42 da 8a s2 i sam Aavo 76a:i. Tvrdi s2 da svaki vuk
ima 1ri Aavo6ov2 d6ak2 i@m2Au o;i4u.
(ma1ra6o s2 da 42 42dini na;in da s2 n2ko o52@52di od vuka 42s12 da s2 okumi sa n4im2.
Dru8i su 7ak 7ri528ava6i 7rino:2n4u <r1ava u 9rani u ri1ua6no4 Bormi i@ ;28a s2 4asno vidi
da 42 vuk n2kada 7r2ds1av64ao 5o<ans1vo 7od@2mno8 sv21a. Ri1ua6 s2 i@vodio @a vr2m2
oa. kada su uku3ani od svi9 426a sa s1o6a s7r2ma6i Fvukovu v2;2ruG. os1av64a4u3i i9 na
42dnu 1a>nu. ko4u 42 7o no3i. na4;2:32 d212. odnosi6o na na456iu i os1av64a6o.
Od6a@i6o 5i sa 1o8 m2s1a n2 osvr3u3i s2 i n2 8ovor23i ni:1a.
D26ovi vu;428 126a. kori:32ni su u s7rav64an4u ama46i4a i 5a>an4u ma8i4a naro;1o od
s1ran2 v2:1i>a. Na4;2:32 su s2 koris1i6i. vu;42 oko. ko@a oko ;264us1i. sr>2. d6aka. @u5i.
kand<2. 7a i >26a 6o5an4a.

Gavran
Ni42 1o6iko 5i1na <ivo1in4a u narodnom 7r2dan4u. a6i 8a v2:1i>2 dos1a koris12 u
s7rav64an4u 62kovi1i9 na7i1aka i m262ma. Na4;2:32 s2 koris1i 8avranova 86ava i krv. Ina;2
on s2 sma1ra 6o:im 86asnikom ko4i donosi v2s1i sa 5o4i:1a. na4av64u42 6o:2 vr2m2 i du8u
@imu.
-a5a
-a5a 42 svakako sv21a <ivo1in4a. ko4a 42 7osv232na 5o<ans1vu ko42 na: narod od mi6o:12
i i@ 7o:1ovan4a @ov2 a5a. -a5a s2 n2 sm2 u5i1i 42r onda umir2 ma4ka oso5i ko4a 4u 42
u5i6a. -a5a 7r2ds1av64a <2nski ko62k1ivni du9. Naro;i1o s2 7o:1u42 <a5a ko4a o5i1ava is7od
ku3no8 7ra8a i ona s2 sma1ra @a:1i1nikom ku32 i uku3ana.
V2:1i>2 42 koris12 kao <ivu ama46i4u. ko4a :1i1i od sv28a :1o 42 @6o. Od n42 1akoA2
s7rav64a4u mno82 62kov2. ko4ima s2 62;2 64udi i s1oka. Na47o:1ovani4a 42 <a5a a5ura;a o
ko4o4 sam v23 8ovorio.
02>
02> 42 1akoA2 sv21a <ivo1in4a ko4a s2 i@42dna;ava sa m2s2>om na n25u. 0a n428a su
v2@ani mno8i 1a5ui a ni@ ri1ua6ni9 radn4i ko42 s2 1i;u n428a i@vod2 s2 5a: @a o@i3. Trudna
<2na n2 sm2 ni da 42d2 ni da vidi u5i42no8 @2>a.
"ako narod 1ako i v2:1i>2. koris12 mno82 d26ov2 @2;428 126a u s7rav642n4u ama46i4a.
62kova i ra@ni9 vrs1a ma8i4a. Na4;2:32 s2 koris12 @2;4a krv. mas1. ko@a. s62@ina. d6aka.
kos1. @u5 i :a7a.
112
"on4
"on4 42 8o1ovo n2@ao5i6a@an. kada 8ovorimo o sv21im <ivo1in4ama. 42r 42 7o svo4 7ri6i>i
usko 7ov2@an sa 7od@2mnim sv21om. V23ina na17rirodni9 5i3a i6i 5i3a sa na17rirodnim
mo3ima 7r21vara s2 u kon4a. To va2. %rni kon4 42 kori:32n u si1ua>i4ama kada
s2 o1kriva 56a8o i6i kada s2 1rarni kon4. sam 7o s25i d2mon
7od@2mno8 sv21a. 7odra@um2va s2 da nikada n232 7r23i 7r2ko 8ro5a u kom2 42 vam7ir.
"orn4a;a
"orn4a;a 42 42dna od <ivo1in4a @a ko4u s2 sma1ra da uv2k @na 8d2 s2 na6a@i Raskovnik.
42r 42 ona n42n ;uvar. (1i6i@ovan2 7r2ds1av2 korn4a;2 u narodno4 um21nos1i ima4u @a:1i1nu
Bunk>i4u. a6kansk2 v2:1i>2. 7ri s7rav64an4u 62kova. ;2s1o koris12 korn4a;inu krv. m2so i
4a4a.
/ravi
Na 12ri1ori4i is1o;n2 (r5i42. v2:1i>2 ima4u o5i;a4 da vr:2 ri1ua62 na mravin4a>ima. (ma1ra
s2 da su mravi u dir2k1no4 v2@i sa don4im sv21om. 12 s2 n4ima 7r2nosi :1a 1r25a da urad2.
/an42 5i1n2 <ivo1in42
"r1i>a?n42na :a7a s2 nosi kao ama46i4a.
!271ir?u vi:2 s6u;a42va s2 sma1ra da s2 v2:1i>a nakon i@6aska i@ 126a 7r21vara u 6271ira.
Ovan? od d2sno8 ro8a >rno8 ovna 7ravi s2 dr:ka @a kus1uru?ma8i4ski no<.
Orao?n428ov2 kand<2 i k64un su ama46i42 ko42 s2 koris12 @a @a:1i1u od @6i9 o;i4u i d2mona.
P21ao? od n428a s2 7rav2 62kovi. on u7o@orava d2mon2 da s2 vra12 u 7od@2mni sv21 42r
sun>2 i@6a@i.
,uran?72ri42 >rno8 3urana v2:1i>2 koris12 7o7u1 m2162. On sam 7r2ds1av64a d2mona
7od@2mno8 sv21a i mo<2 s2 kada na7uni odr2A2n 5ro4 8odina 7r21vori1i u @ma4a.
/2dv2d?n428ova :a7a i kaAa mo<2 5i1i ama46i4a. # n2kim d26ovima a6kana 7os1o42
1ra8ovi ku61a m2dv2da.
Div64i v27ar?n428ovi @u5i s2 koris12 kao ama46i4a @a @a:1i1u od @6i9 d2mona.
i:mis?on sim5o6i@u42 d2mon2 7o@2mno8 sv21a a d26ovi n428ovo8 126a 7ros1o su
n2@ao5i6a@ni u s7rav64an4u ama46i4a i ma8i4a. Go1ovo 42 u mi1 u:6a u7o1r25a kri6a :i:mi:a u
64u5avni4 ma8i4i.
113
SVETE, 7AG!JS$E ! #E$OV!TE B!#J$E
(asvim 42 si8urno da u sv21u n2 7os1o4i v2:1i>a ko4a nikada u svom <ivo1u ni42 koris1i6a
5ar2m n2ko6iko vrs1a sv21i9 5i64aka. 0a sv2 v2:1i>2 s2 od va4kada v2@iva6o v2rovan42 da u
7rs12 7o@na4u ra@n2 vrs12 1rava. ko4ima mo8u da 7omo8nu i6i 7ak naud2 dru8im 64udima.
Takvo v2rovan42. ras7ros1ran42no 42 i na 12ri1ori4i a6kana. N2 mo<2mo 5i1i 6i>2m2ri 7a
da ka<2mo kako 1o ni42 1a;no.
(koro svi sv21ski narodi u svo4o4 du8o4 is1ori4i. ima6i su oso52 ko42 su s2 ra@um262 u
62kovi1o 5i642. To su 5i6i dr2vni Bi1o12ra72u1i. 7r212;2 dana:n4i9 62kara ko4i su os1a6i
@a7am32ni u is1ori4i 7o svo4im m262mima i ;a42vima. No i7ak. oni nisu 5i6i usam642ni u
1o4 svo4o4 Bunk>i4i i ima6i su konkur2n>i4u od s1ran2 64udi ko4i su s2 5avi6i n2kim dru8im
dis>i76inama 62;2n4a. kakv2 8od on2 1ada 5i62. /is6im da n2 o1krivam ni:1a novo. ako
ka<2m da su 5a: ovi narodni Bi1o12ra72u1i. ram2 u@ ram2 sa is>26i1264ima i narodnim
or1o72dima. s7as6i mno82 <ivo12. naro;i1o u ono do5a kada s2 @vani;na Fnau;naG
m2di>ina. @asniva6a na 7u:1an4u krvi i is7i4an4u <iv2.
Na 12ri1ori4i a6kana u s1ara vr2m2na. 5io 42 o5i;a4 da svako s26o ima svo8 1ravara i6i
1ravarku. Oni su ova4 @ana1 u;i6i od svo4i9 rodi1264a. a n428ov2 1a4n2 64u5omorno ;uva6i u
okviru 7orodi>2. /2Au1im. kako n4i9ov2 r2>271ur2 nisu uv2k dava62 7o@i1ivn2 r2@u61a12.
narod s2 okr21ao onima ko4i su s2. s2m u7o1r252 5i64a. 5avi6i i ma8i4om. To su 5i62
v2:1i>2. On2 su koris1i62 62kovi1o i sv21o 5i642 u svo4im ri1ua6ima. koris123i 7ri1om sva
11$
sr2ds1va ko4a im s1o42 na ras7o6a8an4u n2 5i 6i 7ri1om 7omo862 onima ko4i su do:6i da od
n4i9 @a1ra<2 7omo3. Narod i9 s2 76a:io. a6i is1ovr2m2no i 7o:1ovao. V2:1i>a ni42 ima6a
7ravo na 8r2:ku. i6a 42 7ro8on42na i o71u<ivana @a mno8o man42 s1vari ko42 o5i;no nisu
ni ima62 v2@2 sa r2a6no:3u. /o<da i @5o8 ov2 ;in42ni>2. v2:1i>2 su ra@vi62 n27o8r2:iv2
m21od2 62;2n4a ko42 su s2 odr<a62 i do dana:n4i9 dana. naro;i1o na is1oku i 4u8u (r5i42.
Pros1o 42 Bas>inan1no ko6iki 42 nivo 7ov2r2n4a u n4i9 ako s2 @na da mno82 5o62s1i 62;2
i@u@21no o1rovnim 5i64kama. "o6iko @nam do sada ni42 @a5262<2n ni 42dan s6u;a4 da 42
n2ki n4i9ov F7a>i42n1G imao 5i6o kakvi9 7ro562ma. :1o dovo64no 8ovori o n4i9ovom nivou
7o@navan4a 7rirod2 5i64a.
V2oma 42 12:ko na a6kanskim 7ros1orima 7odvu3i 4asnu >r1u i@m2Au sv21o8 i
62kovi1o8 5i64a. 0a svaku 5i64ku 42 v2@ano 5ar2m 42dno v2rovan42 i 42dino 7o ;2mu s2
ra@6iku4u 42dn2 od dru8i9 42 ;in42ni>a da su n2k2 Fsv21i42G od os1a6i9. (vaka 5i64ka ko4a 42
7omo86a n2kom2 i uman4i6a mu 128o52 i6i 8a 7ak i@62;i6a. 7os1a4a6a 42 sv21a 8o1ovo
au1oma1ski. 42r 42 1akvu mo3 mo86o da ima samo n2:1o na17rirodno. 0na;i sv2 62kovi12
5i64k2. odnosno sv2 5i64k2 ko42 su kori:32n2 u 62;2n4u 7ri7ada4u ka128ori4i sv21i9. dok sv2
sv212 5i64k2 n2 s6u<2 @a 62;2n42. Ov2 ko42 n2 s6u<2 @a 62;2n42. kori:32n2 su ma9om kao
ama46i42 i6i ma8i4ski r2kvi@i1i u ra@nim vrs1ama ri1ua6a. Da n2 5i9 na7ravio @5rku u va:im
86avama. moram r23i. 4o: 1o. da su i 62kovi12 5i64k2 mo862 5i1i kori:32n2 kao ama46i42 i6i
ma8i4ski r2kvi@i1i u ri1ua6ima. E1o @a:1o 42 12:ko na7ravi1i 4asnu 7od26u i ra@dvo4i1i ov2
dv2 8ru72 5i64a.
Na4v23i 5ro4 ovi9 5i64ka 5rao s2 na 7ra@nik 7osv232n 5i64u. ko4i s2 na@iva Fi64ni
P21akG. Im2 42 do5io 7o 1om2 :1o 42 u 7i1an4u 721ak ko4i 7ada 7r2 :2s1o8 ma4a. 0na;i sam
da1um s2 m2n4a od 8odin2 do 8odin2. i64k2 su 5ran2 ri1ua6no. rano i@4u1ra dok sun>2 n2
i@aA2. 42r s2 v2rova6o da 7os1a4u 62kovi12 u ;21vr1ak i@a 7ono3i. a 5ra6i su i9 svi m2:1ani
42dno8 kra4a sku7a. D2vo4k2 su s2 ki1i62 v2n>ima od 7o64sko8 >v23a dok su 5ra62 5i642 a
svi @a42dno su 72va6i i i8ra6i. i6a 42 1o 7ros6ava do6aska 7ro623a i s6av642n4a 7ro5uA2ni9
du9ova v2821a>i42. i642 s2 5ra6o u 1o vr2m2 42r s2 sma1ra6o da 1ada ras12 a samim 1im
7os2du42. 1okom 1o8 72rioda. 72rioda ra@vi1ka. na4v2>u mo3. Na is1oku (r5i42. ova4
7ra@nik s2 nas1av64ao is7r2d 723in2 8d2 su s2 6o<i62 v26ik2 va1r2 u ;as1 d2monima
7od@2mno8 sv21a. odnosno du9ovima v2821a>i42. Priku7642no 5i642 s2 su:i6o i koris1i6o
1okom >262 8odin2.
Por2d ovakvo8 5ran4a 5i64a. u a6kansko4 1radi>i4i. 7os1o42 i dru8i da1umi ko4i su va<ni
@a 5ran42 odr2A2n2 5i64k2. 7o7u1 7o64sk2 m2162 na 7rim2r. o ko4o4 sam rani42 8ovorio.
N2k2 su s2 5i64k2 5ra62 ri1ua6no dok s2 kod dru8i9 vodi6o ra;una u ko42 do5a dana i6i no3i
s2 52ru. N2:1o vi:2 o da1umima v2@anim @a 5ran42 5i64a. r23i32mo u 42dana2s1o4 86avi.
Do inBorma>i4a o 5i64kama v2:1i>2 su do6a@i62 na 1ri na;ina. Prvi 42 7odra@um2vao
u;2n42 i m2n1ors1vo n2k2 s1ari42 v2:1i>2. ko4a 42 o721 d2o svo8 @nan4a 7r2u@26a od n2k2
7r2 n42 i 1ako u n2do862d.
Dru8i na;in 42 5i6o 7a<64ivo 7ra32n42 5o62sni9 <ivo1in4a ko42 su od6a@i62 u :umu i6i na
6ivadu kako 5i 7as62 n2ku odr2A2nu 5i64ku ko4a 32 im 7omo3i da o6ak:a4u n4i9ov2 128o52.
Naravno da su 1o 5i62 5i64k2 ko42 nisu koris1i62 u svo4o4 svakodn2vno4 is9rani. /o<da
i@862da ;udno. a6i 42 ovakav na;in @a mno82 64ud2 du8o 7r2ds1av64ao na4si8urni4i m21od
7omo3u ko8a su do6a@i6i do 62kovi1i9 5i64aka.
Tr23i na;in 7r2ds1av64a4u do5i42n2 inBorma>i42 o 5i64u 7u12m snova. vi@i4a i6i i@
komunika>i4a sa na17rirodnim 5i3ima. O5i;no ovo @nan42 daru4u umska /a4ka i vi62.
Ni42 n2o5i;no da v2:1i>a san4a n2ku <ivo1in4u. ko4a 4o4 u snu 7oka<2 n2ku novu 62kovi1u
11'
5i64ku i da 4o4 sav21 kako da 42 koris1i.. 0amis6i12 sada da 42dna v2:1i>a @a svo8a <ivo1a
saku7i inBorma>i42 o 5i64u u@ 7omo3 ova 1ri na;ina 12 da i9 7r2d kra4 is1o8 7r2da n2ko4
m6aAo4 v2:1i>i. ko4a nas1avi 1o is1o da radi. da 5i na kra4u 7r2da6a @nan42 s62d23o4. i 1ako
da642. Nadam s2 da mo<212 da 7r2d7os1avi12 ko6iki 42 Bond ovo8 @nan4a. /2ni 42 5i6o
7o17uno n2v2rova1no ono :1o sam sa@nao i@ ra@8ovora sa 42dnom s1ari4om v2:1i>om. a 1o
42 da n2 7os1o4i 5i64ka @a ko4u ona ni42 @na6a ko4a 42. ;2mu s6u<i. kako s2 korisi i kakv2 su
7ri;2 v2@an2 @a n4u. ukva6no. na ko4u 8od sam u72rio 7rs1. au1oma1ski mi 42 dava6a
od8ovor2.
Da s7om2n2mo 4o: da s2 kako u narodno4 m2di>ini 1ako i u ma8i4i. koris12 svi d26ovi
5i64a. 7o;2v:i od kor2na. s1a56a. 6is1a 7a sv2 do 76oda i s2m2na. 1a i kako 32 s2
u7o1r2564ava1i @avisi od ni@a ;inio>a. kao :1o 32mo vid21i u da642m i@6a8an4u.
Raskovnik
!2vo FAnA2oski kor2n. u sr2dini FGorska ma4kaG. skro@ d2sno FRaskovnikG?Bo1o8raBi42
Raskovnik D6as2r7i1ium si62r. si62r 1ri6o5umE 42 v2rova1no 42dna od na45i1ni4i9 5i64aka u
a6kanskom v2:1i;ar2n4u. "ako samo im2 ka<2 ova 5i64ka 42 7r2dodr2A2na da FraskivaG
s1vari. I@m2Au os1a6o8 @a n428a s2 1vrdi. da mo<2 da o1vori svaku 5ravu. 7okida svaki
6ana>. 7a ;ak i o1kri42 8d2 42 @ako7ano 56a8o u @2m64i.
/2Au1im. ovo su samo n2k2 n428ov2 Bunk>i42. "a<2 s2 da on FraskivaG 5a;2nu ma8i4u
na n2ku oso5u. Fo1varaG n2ro1kin4u. odnosno 62;i s12ri6i121. od5i4a 5o62s1i kod 64udi i
s1ok2. :1i1i od uroka. s1vara @a:1i1u i 4o: mno8o 1o8a.
Na4v23u vr2dnos1 ima an1ro7omorBni Raskovnik . odnosno ona4 ;i4i kor2n 7ods23a na
64udsko 126o. (vaki Raskovnik 42 12:ko 7rona3i. a naro;i1o an1ro7omorBni. Pri;a s2 da 42
n428ov ;uvar korn4a;a 12 da 42 on uv2k u n42no4 56i@ini. N2ki 1vrd2 da ako s2 7ronaAu
korn4a;ina 4a4a i o8rad2 kam2n42m. korn4a;a 32 s2 vra1i1i sa Raskovnikom u us1ima. ko4i
32 ras1uri1i o8radu. Tada 8a 1r25a @8ra5i1i 5r@o i6i 32 8a ona odma9 7o42s1i nakon :1o sa
n4im2 @avr:i 7osao. (6i;na 7ri;a. v2@ana 42 i @a 42<a. kom2 7o svo4 7ri6i>i 1r25a o8rdi1i
m6adun;2 i on 32 s2 7o4avi1i sa Raskovnikom da i9 os6o5odi. N2ki su 7oku:ava6i da
vu;2n42m 6an>a o1kri4u 8d2 s2 Raskovnik na6a@i. Naim2 v2@iva6i su n2ku oso5u i6i
<ivo1in4u 6an>2m i 7u:1a6i da 9oda 6ivadama. Na m2s1u 8d2 5i s2 6an>i 7okida6i.
7r2d7os1av64a6o s2 da s2 na6a@i raskovnik. /is6im da ni42 v26ika 1a4na ako o1kri42m da ovi
7os1u7>i nisu dava6i <2642n2 r2@u61a12.
Raskovnik 42 5i64ka kao i svaka dru8a. samo :1o nas1an4u42 n27ris1u7a;n2 kra42v2 i
12:ko s2 o1kriva. "o6iko sam u7o@na1. na 4u8u (r5i42 su 7o;26i da 8a 8a42 42r 7os1o4i
o8romna 7o1ra<n4a @a n4im.
Pos25na v2rovan4a i na;ini kori:32n4a v2@ani su @a an1ro7omorBni Raskovnik. "ao :1o
sam u 7r2d9odno4 86avi r2kao. kada smo 8ovori6i o 7a1u64>ima. kor2n Raskovnika u
o56iku 64udsko8 126a. 7r2s1a42 da 5ud2 5i64ka i 7os1a42 du9 7rirod2. ma6i ;ov2k. 7a1u64ak i
s6i;no. Na46ak:2 s2 o1kriva no3u i@a 7ono3i. 42r 1ada on na7u:1a svo42 5i64no 126o i u
as1ra6nom o56iku 5oravi na @2m64i. N2ki 1vrd2 da s2 1ada vidi i6i 5i32 visin2 42dn2 s1o72 i6i
1ri 76am2na ko4a 625d2 u va@du9u. Naravno. 1o 42 7ravi 1r2nu1ak. kada 1r25a o1ko7a1i
116
kor2n i 1im ;inom s1avi1i s25i u s6u<5u ovo8 du9a 7rirod2. Raskovnik 42 42dnom r2;4u ono
:1o 42 na @a7adu mandra8ora. a na is1oku <2n?:2n.
In12r2san1an 42 7oda1ak da su 9a4du>i ima6i o5i;a4 da vr:2 42dnu n2o5i;nu vrs1u
7irsin8a. Naim2 oni su d26ov2 kor2na u:iva6i i7od ko<2 na d6anu. Po narodu. oni su 1o
radi6i da 5i im s2 o1vara6a svaka vra1a @a ;i4u s2 kvaku u9va12. mada 4a iskr2no sumn4am
da 42 1o 5io >i64 ov2 o72ra>i42.
# svakom s6u;a4u. raskovnik 42 vr6o 1ra<2na Fro5aG. (a n4im s2 n2 radi ni:1a 7os25no.
v23 42 sasvim dovo64no 7os2dova1i 8a. Oso5a 8a mo<2 nosi1i sa so5om i6i dr<a1i u ku3i.
On 32 u o5a s6u;a4a o5av64a1i svo4u Bunk>i4u ama46i42 ko4a :1i1i svo8 v6asnika od ra@ni9
vrs1a @6a i 5o62s1i. An1ro7omorBno8 ;2s1o koris12 v2:1i>2. 7rav23i od n428a n2ku vrs1u
us6u<no8 du9a.
/andra8ora
/andra8ora. s1ari >r12<
/andra8ora Dmandra8ora oBBi>inarumE v2rova1no 7r2ds1av64a 42dnu od na47o@na1i9
ma8i4ski9 5i64aka na sv21u. N42nu 7o7u6arnos1 u @a7adno4 Evro7i. 7ra1i6a 42 8o1ovo u
s1o7u 7o7u6arnos1 u a6kanskim @2m64ama. N2ki au1ori i@nos2 mi:642n42 da su
/andra8oru u a6kansk2 kra42v2 don26i sa so5om 42vr24ski 1r8ov>i. ko4i su nas1an4iva6i
sva v23a m2s1a. 8o1ovo od 7am1iv2ka. /2Au1im. 4a s2 n2 s6a<2m sa ovom kons1a1a>i4om.
V2ru42m da 42 ona oduv2k ras6a na ovim 7ros1orima. sasvim si8urno na 12ri1ori4i 4u<no8
a6kana i u 7rimorskim kra42vima. TakoA2 n2 vidim n2ki va64ani ra@6o8 @a:1o ona n2 5i
ras6a i u s2v2rnim d26ovima. ako @namo da 42 ima u u8arsko4 i Rumuni4i.
/andra8ora 42 s12k6a svo4u v26iku 7o7u6arnos1 @5o8 mno8o ;28a a6i 42 i7ak na45i1ni4a
;in42ni>a da i ona 7o7u1 raskovnika mo<2 ima1i an1ro7omorBni kor2n. J2vr24i su na
a6kansk2 narod2 7r2n26i aBodi@i4a>ku u7o1r25u mandra8or2 i na;in2 kori:32n4a u
64u5avno4 ma8i4i. dok su a6kanski narodi 7r2n26i svo4a v2rovan4a v2@ana @a raskovnik na
mandra8oru. Pr2d7os1av64am da 42 1ako do:6o do s7o4a v2rovan4a ko4i su danas 7risu1ni na
ovim 7ros1orima. # 7ri6o8 ovom2 8ovori i mo4 ra@8ovor sa 42dnom s1arom i iskusnom
v2:1i>om. ko4a <ivi na 42dno4 76anini u (r5i4i. u kom2 m2 42 ona sav21ova6a da 7o1ra<im
mandra8oru u@ 7omo3 42<a i6i korn4a;2 na id2n1i;an na;in na ko4i s2 1ra2 4o: 42dnu
vrs1u du9a 7rirod2 ko4i s2 mo<2 s1avi1i u s6u<5u. /andra8ora sama 7o s25i mo<2 5i1i i
ama46i4a. ko4a :1i1i od sva8o8 @6a. a6i i @a:1i1a od 7u:;ano8 @rna i6i 5i6o ko428 dru8o8
a1akovan4a na <ivo1 n42no8 nosio>a. Ni42 ni ;udo da su 42 u@as2 uv2k ima6a vo4na i
7o6i>i4ska 6i>a ko4a su ova4 kor2n odva4a6a 7odos1a nov>a.
"ako raskovnik 1ako i mandra8oru. 5i6o 42 12:ko na3i i6i mo3i 76a1i1i. 05o8 1o8a s2
7ri528ava6o 5i64kama ko42 su 42 mo862 @am2ni1i. Na47o@na1i42 @am2n2 @a mandra8oru na
7ros1oru a6kana. 5i62 su kor2n Rus2 D>926idonium ma4usE i V2625i64a Da1ro7a 5266adonaE.
11*
Gorska /a4ka
Gorska /a4ka.>r12<
Gorska /a4kaD!a19ra2a (WuamariaE. 4ar5a /uma Paduri. 42 42dna od v2oma
7o:1ovani9 5i64aka naro;i1o na 12ri1ori4i 4u<n2. 4u8ois1o;n2. is1o;n2 i s2v2rois1o;n2 (r5i42.
"ao :1o s2 vidi i@ n42no8 im2na. ova 5i64ka 42 7osv232na samo4 o8in4i. a kad kad
7r2ds1av64a i o8in4u u ma6om. Pon2kad 42 7ros1o 7o1r25no s123i nak6onos1 5i64k2 da 5i s2
s12k6a nak6onos1 o8in42. Ova 5i64ka s2 7r2 sv28a sma1ra <2nskom 5i64kom i o5i;no 42
samo <2n2 koris12. Ona sama 7o s25i 7r2ds1av64a ama46i4u u@ 7omo3 ko42 oso5a ko4a 42
nosi ima n27r2kidan kon1ak1 sa o8in4om. i64ka 42 du<na da uradi 1ri s1vari. Da @a:1i1i
ono8a ko4i 42 nosi od svi9 vrs1a @6a. @a1im mu o52@52di do5ru ma12ri4a6nu si1ua>i4u i ako
42 nosi6a> <2na. da sa;uva n42n 76od i6i 8a 7ak 7odari n2ro1kin4i.
Gorska ma4ka 42 v2:1i>ama n2 @am2n4iva u ri1ua6ima. naro;i1o kada 1r25a 62;i1i <2nu
ko4a n2 mo<2 da ima 7o1omk2. J2dan od 7o@na1i4i9. ovakvi9. ri1ua6a odvi4a s2 na s62d23i
na;in. -2na ko4a <26i da @a1rudni. mora n2ko vr2m2 da s2 u@dr<ava od 7o6ni9 odnosa. a
7o1om sama 7ronaA2 i u52r2 ovu 5i64ku. i64ka s2 1ra<i 7or2d vod2 42r o5i;no ras12 u
1akvom okru<2n4u. -2na mora sa;2ka1i da 7roA2 7ono3. @a1im skinu1i od23u sa s252 i 52@
i42dn2 i@8ovor2n2 r2;i 7rona3i 5i64ku i u5ra1i 42. Dok od6a@i sa m2s1a na kom2 42 u5ra6a
5i64ku. n2 sm2 s2 osvr1a1i @a so5om ni 8ovori1i. Ovako u5ranu 5i64ku ona odnosi v2:1i>i
ko4a >2 i@vr:i1i ri1ua6 sa n4om. Ri1ua6 s2 sas1o4i i@ 7ri7r2man4a ;a4a od ov2 5i64k2 i kaA2n4a
n4om2 i@nad <2n2 ko4a 42 ovu 5i64ku don26a. 0na;i dok <2na 7i42 ;a4. v2:1i>a kadi i@nad
n42n2 86av2 i@8ovara4u3i 7ri1om 7ri8odnu 5asmu. In12r2san1no 42 da s2 5a: ovom 5i64kom.
na s6i;an na;in. 62;2 i 7si9i;ka o5o642n4a. 5i6o da su u 7i1an4u mu:kar>i 5i6o <2n2. Da
dodamo na kra4u. da s2 koris1i >26a 5i64ka i6i 7ak samo nad@2mni d2o.
Odo642n
Odo642n. Bo1o8raBi4a
Odo642n Dva62riana oBBi>ina6isE. 52@ ima6o 7r212rivan4a. va2 u onom n28a1ivnom smis6u 12 r2;i. 0a
n428a su v2@ana ra@na v2rovan4a. ko4a idu do162 da 1vrd2 kako 42 n428ova sna8a 1o6iko
v26ika. 12 da 8a 42 s1rasno 12:ko kon1ro6isa1i 52@ 5i64k2 ko4a uman4u42 n428ovo d24s1vo. Ta
5i64ka s2 na@iva Odumi642n a6i do sada niko ni42 us72o da u1vrdi da 6i ona s1varno 7os1o4i.
V2ru42 s2 da odo642n :1i1i naro;i1o mu:ku d2>u i da mu:ko novorod42n;2 n2 5i 7r2<iv26o
ni dvad2s21;21ri sa1a da mu ma4ka n2 os1avi kor2n ov2 5i64k2 is7od 4as1uka. kra4 kr2v21a i6i
7ak 8urn2 u 7262n2. "or2n ov2 5i64k2 u:iva4u s1o>i. a6i 8a i odras6i 64udi rado nos2. 42r s2
v2ru42 da :1i1i od @6i9 o;i4u. (ma1ra s2 da n428ov kor2n 1r25a dr<a1i u ku3i. kako 5i s2
@a:1i1i6a ;i1ava 7orodi>a.
11+
Odo642n koris12 i v2:1i>2. 7rav23i od n428a ama46i42 @a @a:1i1u i @drav642. "ada s2 radi o
@a:1i1i. v2:1i>2 o5mo1ava4u >rv2ni kona> oko kor2na i v2@u4u3i 1ri ;vora o5i;no 8ovor2
5asmu ko4a 1r25a da nar2di odo642nu da ;uva oso5u ko4o4 42 nam2n42na ama46i4a. (6i;no 42
i kada s2 radi o @drav64u. samo :1o s2 1ada koris1i 526i kona>.
Od odo642na s2 s7rav64a4u ;a42vi i na7i>i ko4i s2 sma1ra4u univ2r@a6nim 62kom @a sv2
5o62s1i. I7ak. ak>2na1 s2 s1av64a na n2rvna o5642n42. 5o6n2 m2ns1rua>i42 i sr;an2 128o52.
2s1o s2 koris1i u kom5ina>i4i sa omanom Dinu6a 9262niumE i ru1om Dru1a 8rav2o62nsE.
1ako :1o s2 7o1a7a sa n2kom od ovi9 5i64aka u 96adnu vodu i da42 oso5i da 42 7i42. 0na;i
n2 kuva s2 i n2 7ravi s2 ;a4. v23 s2 kon@umira sama voda @a ko4u s2 sma1ra da 42
7o7rimi6a mo3i ovi9 5i64aka. Ni42 r21ko. da s2 ov2 1ri 5i64k2. 7o1o7642n2 sku7a. os1av2
na7o64u da 7r2no32. kako 5i 7rid2 u7i62 u s252 @v2@danu 2n2r8i4u.
Oman
Oman Dinu6a 9262niumE 1akoA2 s7ada u 4ak2 5i64k2. ko42 ima4u v26iku mo3 @a:1i12. Pos62
odo642na. kor2n omana s7ada u na4kori:32ni42 ama46i42 7ro1iv @6i9 o;i4u. On s2 7o7u1
od642na. s7omin42 u mno8im narodnim 72smama. u ko4ima s2 v26i;a n428ova mo3 @a:1i12.
Oman s2 52r2. 7o7u1 v23in2 ovd2 s7om2nu1i9 5i64aka. na F5i64ni 721akG 7r2 :2s1o8 ma4a.
s 1om ra@6ikom. :1o s2 7ri n428ovom 5ran4u mora i@vr:i1i odr2A2ni ri1ua6 kako on n2 5i
i@8u5io d2o svo42 mo3i. Ri1ua6 i@862da ovako. Na 5i64ni 721ak. rano i@4u1ra ako n2 i u 1oku
no3i. 7ronaA2 s2 m2s1o na kom2 ras12 7ov23i oman. Po:1o on ima v26iki i d252o kor2n.
7o1r25no 8a 42 isko7a1i. (1ro8o 42 @5ran42no da s2 u 1u svr9u koris1i 5i6o kakav a6a1. v23 s2
mora 7rona3i komad @a:i642no8 kam2na sa ko4im s2 @a7o;in42 ra@8r1an42 @2m642 oko
kor2na. 7a@23i da s2 sam kor2n dodiru42 :1o man42. "ada s2 ovo @avr:i. kam2n s2 5a>a :1o
vi:2 u vis. a kor2n s2 vadi rukom. 7a@23i s2 7ri 1om da s2 is;u7a u 42dnom 7o12@u i 1o 7r2
n28o :1o kam2n 7adn2 na @2m64u.
Ovako u5ran. kor2n omana s2 su:i i kasni42 u:iva u 8ard2ro5u i6i koris1i kao doda1ak u
s7rav642n4u ra@ni9 vrs1a ama46i4a. Da 5i s2 @a:1i1i6a s1oka da42 4o4 s2 da 42d2 kor2n omana
@a42dno sa so64u. #si1n42n. osu:2n kor2n koris1i s2 @a kaA2n42. u nam2ri da s2 o;is1i
7ros1or od @6i9 si6a i d2mona. N4im2 s2 mo<2 kadi1i ku3a. a6i i oso52 @a ko42 s2 sumn4a im
@6i d2moni na n2ki na;in rad2 o 86avi.
Oman 42 ina;2 v2oma 62kovi1 i ;2s1o s2 koris1i u Bi1o12ra7i4i. I7ak. na4;2:32 s2
u7o1r564ava kod 76u3ni9 5o62s1i na 1a4 na;in :1o s2 od osu:2no8 kor2na kuva ;a4 i6i s2 sv2@
kor2na r2nda u 76aninski m2d. m2d i@ ;21inarski9 :uma. i 1ako 7ri7r2m642n kon@umira dva
7u1a dn2vno. svaki dan. n2ki9 1rid2s21 dana od 7ri6ik2.
osi64ak
osi64ak Do>imum 5asi6i>umE. 42 42dna od 5i64aka sa na4:irom 6272@om Bunk>i4a. m2Au
narodima sa 7ros1ora 5iv:2 Ju8os6avi42. /is6im da s2 samo o n42mu mo<2 na7isa1i >26a
kn4i8a 42r 42 kori:32n u 8o1ovo svim 7ri6ikama. na svim m2s1ima i od svi9 s1rana. makar
11&
on2 5i62 u dir2k1nom suko5u. Da 7o4asnim. osi64ak 42 kori:32n u svim ri1ua6nim
radn4ama a ko42 su s2 1i>a62 s7rovoA2n4a o5i;a4a. v2@ani9 @a roA2n42. 5rak i smr1. osi64ak
rado koris1i 7ravos6avna >rkva. uma;u3i 8a u sv21u vodu i 7rska4u3i n4im2. a6i 8a 1akoA2.
v2oma rado i ;2s1o koris12 v2:1i>2. vra;ar2 i 8a1ar2. ko42 8a sma1ra4u n2@ao5i6a@nom
5i64kom u mno8im ri1ua6ima.
i6o kako 5i6o. 5osi64ak s2 sma1ra i@u@21no 4akom @a:1i1om od @6i9 si6a. ra@ni9 vrs1a
d2mona a6i i :121o>ina ko42 mo8u da nan2su :121u <ivinarni>ima. 1orovima i s1a4ama.
osi64kom s2 kadi kada s2 <26i n2:1o da sa;uva od @6a. N428ovim dimom. o7isu42 s2 u
va@du9u ma8i4ski kru8. /no8i rodi1264i ki12 svo4u d2>u 5osi64kom. a6i 8a i sami nos2 kako
5i s2 sa;uva6i od @6a. On 42 svakako vr6o mo3na ama46i4a. P272o ko4i os1a42 od n428ovo8
kaA2n4a. koris1i s2 @a is>r1avan42 sim5o6a @a:1i12 7o 126u d2>2 i odras6i9. na4;2:32 na ;26u.
"ada kr2nu da vr:2 7ri@van42 du9ova 7rirod2. 5i6o da 42 r2; o umsko4 /a4>i i6i
Tar1oru. v2:1i>2 sa is1oka (r5i42. o5av2@no sa so5om 7on2su s1ruk 5osi64ka i n2ko6iko
;2na 526o8 6uka. 42r s2 nikada n2 @na :1a mo<2 kr2nu1i 7o @6u.
Tokom s7rav64an4a mno8i9 ama46i4a 5osi64ak s2 v2@u42 >rv2nim i6i 526im kon>2m @a
7ram2n kos2 oso52 @a ko4u s2 7ravi ama46i4a. N428ov2 Bunk>i42 u ovim o72ra>i4ama su
mno8o5ro4n2. On 42 1u da 5i @a:1i1io. don2o @drav642. sr23u i 7ros72ri121.
V2:1i>a kada 8asi u8642v642. vodu u ;ini4i 7r2s2>a kus1urom i6i 42 m2:a 5osi64kom a ako
<26i mo<2 i s1avi1i ma6o 5osi64ka u n4u.
osi64ak s2 sma1ra i univ2r@6nim 62kom kod ma8i4sko8 62;2n4a 5o62sni9. To
7odra@um2va kaA2n42 5o62sn2 oso52. davan42 vod2 u ko4o4 42 7r2no3io 5osi64ak i6i 7ak
7rav642n42 ama46i42 @a o@drav642n42. Naro;i1o s2 n4im2 1r21ira4u n2ro1kin42 42r s2 sma1ra da
donosi 76odnos1.
26i 6uk
26i 6uk Da66ium sa1ivumE. 1akoA2 s7ada u r2d 4aki9 @a:1i1ni9 5i64aka. 0a n428a sma1ra da
42 i@u@21no 7ou@dan kada s2 1r25a od5rani1i od v2:1i>a i dru8i9 @6i9 d2mona. Por2d 1o8a.
oso5a ko4a 8a n2 42d2 au1oma1ski 5iva o71u<2na @a 5av642n42 ma8i4om iako 1o. naravno.
ni42 1a;no. V2:1i>2 v2oma rado koris12 526i 6uk kod mno8i9 ma8i4ski9 radn4i. /oram da
7os21im da s2 7od na@ivom v2:1i>a. ovd2 7odra@um2va @6i <2nski d2mon ko4i 42 u rani4im
vr2m2nima 7ov2@an sa v2:1i>ama 7ri7adni>ama 64udsko8 roda. o ;2mu sam 7isao u
dru8o4 86avi.
No kao :1o smo na7om2nu6i v2:1i>2 koris12 526i 6uk na vi:2 na;ina. V23 sam r2kao da s2
on @a42dno sa 5osi64kom nosi sa so5om. kada s2 <262 7ri@va1i na17rirodna 5i3a i du9ovi
7rirod2.
26i 6uk ko4i 7rok6i4a i@ @mi4sk2 86av2. ods2;2n2 sr25rnom 7arom ima 7os25nu mo3 i
omo8u3ava. onom2 ko8a nosi sa so5om. da vidi 5i3a ko4a o5i;ni 64udi n2 mo8u. J2dnom
r2;4u as1ra6na 5i3a.
12)
Na n428a s2 7r2nos2 5o62s1i. ko42 s2 kasni42 7r25a>u4u na n2ko drvo i6i 5a>a4u :1o da642
od s252. na 7rim2r u r2ku i6i na7u:12n 5unar. N2kada s2 samo 7rinosi 5o62snom m2s1u
dok s2 i@8ovara 5asma. TakoA2 42 d2o mno8i9 ama46i4a ko42 s2 1i;u @a:1i12 i F12ran4aG
5o62s1i.
Od n428a s2 7rav2 mno8i m262mi i 7r27ara1i ko4i s2 kon@umira4u ora6no. Odavno 42
narod s9va1io n428ovo sna<no an1i5io1i;no d24s1vo. 12 8a 42 s1av64ao svuda 8d2 42 7os1o4a6a
:ansa od inB2k>i42. a6i 8a 42 i 42o kada 42 5o6ovao od ra@ni9 u7a6ni9 7ro>2sa u or8ani@mu
;i4i su i@a@iva;i 5i62 5ak12ri42.
Os1a62 sv212. ma8i4sk2 i 62kovi12 5i64k2
P2runika Diris 82rmani>aE. dovodi s2 u v2@u sa 5o<ans1vom 8roma. 42r s2 sma1ra da :1i1i
od udara is1o8. N42n kor2n u o56iku 72nisa sa 12s1isima. kor:32n 42 u 64u5avno4 ma8i4i i
kao aBrodi@i4ak. TakoA2 su od n428ovo8 soka. s7rav64ani na7i1>i 7ro1iv n276odnos1i.
"an1arion D9C72ri>um 72rBora1umE. 5i64ka n2kada 7osv232na 5o8in4i. danas 5o8orodi>i.
sma1ra s2 4akom @a:1i1ni>om <2na od @6i9 si6a. Nosi 42 u@a s252 i 7i42 ;a4 od n42. <2na ko4a
sumn4a da 42 n2ko 5a>io ma8i4u na n4u 12 n2 mo<2 da os1an2 u dru8om s1an4u.
ro3 Dru5ia 1in>1orumE. koris1i s2 u ma8i4i kada s2 n2 <26i da n2ko doA2 kod nas.
(ma1ra s2 da 42 ima v26iku mo3 @a:1i12. naro;i1o kada su u 7i1an4u vam7iri i6i @6i du9ovi
7oko4nika. Dovo64no 8a 42 oka;i1i o 7ro@or2 i u6a@na vra1a. 7a da oni n2 mo8u u3i unu1ra.
r:64an D92d2ra 926iPE. koris1i s2 kao @a:1i1a od @6i9 d2mona. a v2ru42 s2 da 7os25no :1i1i
d2>u. "oris1i s2 u 64u5avno4 ma8i4i i 7rori>an4u.
A71a Dsam5u>us 25u6usE. 42 42dna od 5i64aka ko4u koris12 u;2sni>i ri1ua6a @a 7ri@ivan42
ki:2. (ma1ra s2 da :1i1i od @mi4sko8 u42da. 1o 42s1 da n428ov miris 12ra @mi42. Pa6i s2 u ;as1
7oko4ni>ima ko4ima 8odi n42n dim.
Vid Dana8a66is arv2nsisE. 1rava n2kada 7osv232na s6ov2nskom 5o<ans1vu (v21ovidu.
danas s2 koris1i u ri1ua6ima v2@anim @a 7rori>an42. (ma1ra s2 da 42 dovo64no dr<a1i ovu
5i64ku is7od 4as1uka. sao7:1i1i 4o4 :1a s2 <26i sa@na1i i da 32 s2 1o 7rika@a1i u snovima .
Vra1i3 D1ana>21um vu68ar2E. 7r2ds1av64a i@u@21no 5i1nu 5i64ku kod a6kanski9 v21i>a.
On ima mo3 da s1vari vra1i u 7r2Aa:n42 s1an42. a6i i da od5i42 12 vra1i ma8i4ski na7ad.
/o<2 s2 nosi1i sa so5om. kon@umira1i u ma6im ko6i;inama i6i s2 7ak 5a>i1i u 7rok64u;a6u
vodu ko4a s2 7rosi7a 7r2ko 7ra8a u@ r23i Fn2 7ra3am n28 vra3amG. Naravno. mis6i s2 na
5a;2nu ma8i4u.
D2126ina D1riBo6ium 7ra12ns2E. kao i svuda u sv21u sma1ra s2 donosio>2m sr232. naro;i1o
ako ima ;21ri 6is1a. In12r2san1no 42 da i @a n4u va<i masa s1vari ko4a 42 v2@ana @a
raskovnik. Naim2 v2ru42 s2 da n4u ;uva korn4a;a i da s2 do n42 do6a@i na id2n1i;an na;in.
1ako :1o 4o4 s2 o8rad2 4a4a. Po1r25no 42 ima1i dv2 vrs12 d2126in2 da 5i s2 do:6o do
121
skriv2no8 56a8a. To su d2126ina sa ;21iri i dva 6is1a. Ova sa dva 7oma<2 da s2 7odi8n2
56a8o i@ @2m642. ko42 s2 7ronaA2 sa d2126inom od ;21iri 6is1a. Ina;2 d2126ina 7ronaA2na u@
7omo3 korn4a;2. raskiva sv2 5rav2 i donosi sr23u u svim as72k1ima <ivo1a.
Div64a ru<a Drosa >aninaE. 7ru<a @a:1i1u od 5o62s1i. "ro@ ras>27642n 7o sr2dini :1a7 od
div642 ru<2 7rov6a;2 s2 5o62sni. kako 5i o;is1i6i svo4u auru.
-a6Bi4a Dsa6via oBBi>ina6isE. i6i kadu64a kako 42 dru8a;i42 @ovu. 7r2ds1av64a univ2r@6nu
@a:1i1nu 5i64ku. ko4a :1i1i od svi9 vrs1a d2mona. "ao :1o s2 vidi i@ n42no8 dru8o8 na@iva.
n42na 7rv2ns1v2na u6o8a 42 oduv2k. da s2 n4om2 kadi. odnosno ;is1i ri1ua6ni i ku3ni
7ros1or. Ovo 42 @adr<ano i do dana:n4i9 vr2m2na iako s2 narod 7avos6avn2 v2r2.
72or42n1isao na 1amn4an.
V2oma s2 rado koris1i u s7av64an4u ama46i4a. mada s2 1ada ;2s1o s1av64a u kom5ina>i4i
sa dru8im 5i642m. 7o7u1 5osi64ka i 726ina.
0anov21 D>C1isus >a7i1a1usE. s2 sma1ra 4akom @a:1i1om od n27ri4a1264ski ras7o6o<2ni9
2n1i121a i korisi1i s2 ma9om na @a7adu a6kana i 7rimorskim kra42vima.
0drava> D82ranium ma>rorr9i@umE. 42 42dna od na45i1ni4i9 ma8i4ski9 5i64aka. ko4a s2
koris1i u ri1ua6ima @a o@drav642n42 i6i 12ran4a 5o62s1i uo7:12. Od n428a s2 7rav2 ama46i42.
ku7a s2 u vodi u ko4o4 42 7o1o7642n i 7i4u s2 ;a42vi s7arav642ni od n428a. Osu:2ni kor2n
@drav>a. 7r2ds1av64a sam 7o s25i 4aku ama46i4u. ko4a ima @a >i64 s7r2;avan42 5o62s1i da
7riAu oso5i ko4a 42 nosi.
N4im2 s2 ki1i 5o62sno drv232 da 5i o@dravi6o. s1av64a s2 u s2m2 ko42 1r25a da s2 7osadi
kako 5i nik6a @drava i 4aka 5i64ka i na kra4u. on s2 s1av64a u 9ranu da s2 n2 5i 7okvari6a.
Im26a Dvis>um a65umE. 7ara@i1ska 5i64ka ko4a na4;2:32 ras12 na 9ras1u. sma1ra s2 v2oma
sv21om. /2Au1im. ako s2 7ronaA2 na 62ski. :1o 42 v2oma r21ko. ona do5i4a doda1n2 mo3i.
Pos1o42 narodna v2rovan4a da na ovo4 im26i ras12 @6a1na 4a5uka ko4u ;uva 526a @mi4a.
#ko6iko s2 u52r2 ova 4a5uka i skuva u vodi. ko4a s2 7o1om 7o7i42. oso5a ko4a 1o uradi
mo3i32 da 7r27o@na svaku 62kovi1u 5i64ku 52@ 7ro562ma. Pos1o42 4o: mno8a s6i;na
v2rovan4a. ko4a u s252 uk64u;u4u @mi4u. ;uvara n2;28a. ko4a o5i1ava 7od 62skom na ko4o4
42 im26a. 0a42dni;ko svim ovim 7ri;ama 42s12 da s2 1u na6a@2 i6i skriv2no 56a8o i6i
skriv2na @nan4a.
Im26a s2 ina>2 v2@u42 i @a v2:1i>2. "a<2 s2 da n2k2 v2:1i>2. svo42 m2162 7rav2 5a: od
im262. 7a o1uda i dru8i na@iv @a im26u. Fv2:1i;i4a m216aG.

Jas2nak Ddi>1amnus a65usE. i@u@21no sv21a i ;ud2sna 5i64ka. (ma1ra s2 vi6inom 5i64kom
7r2 sv28a. Por2d n428a s2 vr:i ri1ua6 sk6a7an4a sav2@a i6i 5ra1im642n4a sa vi6ama. kada s2
<26i i@62;i1i n2ka oso5a. Ra@6o8 ovom2 42 v2rovan42 da su vi62 na45o64i 7o@navao>i
a612rna1ivni9 m21oda 62;2n4a i svi9 vrs1a 5o62s1i a kako @a svaku 5o62s1 7os1o4i 1rava ko4a
42 62;i. ko 32 5o642 @na1i 12 1rav2 n28o vi62 ko42 i sam2 7rois1i;u i@ 7rirod2.
Na4v23i 5ro4 ovakvi9 ri1ua6a. odi8ravao s2 u (r5i4i. 72d2s21ak ki6om21ara ni@vodno od
2o8rada. u oko6ini s1aro8 8rada (m2d2r2va. (amo m2s1o @5ivan4a. na@iva6o s2 Jas2nak.
122
a im2 42 do5i6o 5a: 7o ovo4 5i64>i. ko4a 42 u ovo4 o56as1i ras6a u o8romnom 5ro4u. V2s1 o
;ud2snim i@62;2n4ima. 5r@o 42 7r276avi6a >26o a6kansko 7o6uos1rvo. 1ako da su 7o;26i da
do6a@2 64udi i@ uda642ni9 7r2d26a i vr:2 ri1ua62 ko4ima su i9 u;i6i m2:1ani.
(v2 s2 ovo odvi4a6o na s62d23i na;in. 7o;21kom ma4a. "ako 42 8u@va 5i6a v26ika. a ri1ua6
s2 vr:io no3u. 64udi su do6a@i6i rano i@4u1ra i os1av64a6i 72:kir. is7od i@a5rano8 4as2nka.
kako 5i r2@2rvisa6i m2s1o @a uv2;2.
Po no3i. oni 5i s2 vra3a6i i dovodi6i 5o62snu oso5u. Ona s2 7o6a8a6a na 72:kir. 1ako da
4o4 42 86ava 5i6a u@ samo s1a56o 5i64k2. 0a1im su oko s1a56a os1av64a6i sud sa m2dom.
7o8a;u. ;asu vod2 i ;asu vina. da 5i 7o1om u7a6i6i 42dnu sv23u od 7;26in428 voska.
vo:1ani>u. o62sniku s2 dava6o da u@m2 od sv28a 7o ma6o dok s2 r2s1o os1av64a6o vi6ama.
Ova <r1va s2 na@iva Fv2;2ra vi6iG. Na kra4u 5i s2 7o5ra1imi6i. 5o62snik i oso5a ko4a 8a 42
dov26a. 12 5i ona4 ko8a 42 1r5a6o 62;i1i. 628ao i @as7ao is7od Fsvo8G 4as2nka.
/o862 su s2 do8odi1i 1ri s1vari. Prva 42 da s2 5o62snom u snu 4avi vi6a i sao7:1i mu :1a
1r25a da radi kako 5i s2 i@62;io. dru8a da s2 u4u1ru u862da o:1232no s1a56o. :1o 42 @nak da
32 5o62snik o@dravi1i sam od s252 i 1r23a. da s2 nakon 5uA2n4a ko7a oko 4as2nka n2 5i 6i
s2 7ronas6o n2:1o n2o5i;no :1o 42 vi6a os1avi6a i :1o 5i s2 da6o 5o62sniku da 7o7i42 i6i
7o42d2.
Nakon ovo8a 64udi su od6a@i6i sa ovo8a m2s1a os1av64a4u3i 72:kir2 i 7osuA2 42r s2
v2rova6o da s2 n2 sm24u dira1i. Ovi9 4as2naka vi:2 n2ma. a na 1om m2s1u s2 danas na6a@i
>rkva.
"aranBi6 Ddian19us >arCo79C66usE. @a42dno sa 5osi64kom ;ini ama46i4u ko4a :1i1i od svi9
vrs1a @6i9 si6a.
"ukur2k D926625orus odorusE. s7ada u r2d mo3ni9 ama46i4a. naro;i1o n428ov kor2n.
(1av64a s2 u ko1ao kako 5i 7o4a;ao d24s1vo ma842 ko4a s2 s7rav64a. 0a n428a vao6>9i>um au1umna62E. na 4u8o@a7adnom a6kanu. vao>962aria armora>iaE. 42 5i64ka ;i4i s2 kor2n sma1ra 7ou@danom @a:1i1om 7ro1iv
@6i9 <2nski9 2n1i121a. ko42 su kod (r5a 7o@na12 7od na@ivom Fmor2G .

Ro8o@ D1C79a 6a1iBo6iaE. 42 5i64ka i@u@21n2 ma8i4sk2 sna82. Od n42 s2 7rav2 kana7i u@
7omo3 ko4i9 s2 9va1a4u @6i 2n1i121i. (ma1ra s2 da ni42dan 6o: 2n1i121. 5io on vam7ir i6i
vukod6ak. n2 mo<2 raskinu1i ova4 kana7. Ina;2 kod (r5a i vukod6ak s2 sma1ra 7r2
212ri;nim n28o Bi@i;kim 2n1i121om.
123
Ru<a Drosa 8a66i>aE. 42 v2oma 5i1na 5i64ka ko4a s2 koris1i u ri1ua6ima v2@anim @a @drav642
i 7r2no:2n42 5o62s1i.
Ako n2ko <26i da ima 627u ko<u. 1r25a svako 4u1ro da s2 umiva vodom u ko4u su
7o1o7642n2 ru<in2 6a1i>2. Na >rv2nu ru@u s2 7r2nosi 5o62s1 <u1i>a 1ako :1o s2 na n42nu
s1a564iku 7riv2@u42 <u1i kona> i 1ri 7u1a 52@ 86asa. 7onovi u s25i. Fm2n4am <u1i6o @a
>rv2ni6oG.
Ru@marin Drosmarinus oBBi>ina6isE. 42 7r2 sv28a @a:1i1na 5i64ka. ;i4i s2 nad@2mni d2o
koris1i kao @a:1i1a od @6i9 o;i4u i @6i9 d2mona.
Ru1a Dru1a 8rav2o62nsE. s7ada 1akoA2 u @a:1i1n2 5i64k2 i n42n nad@2mni d2o kori:32n 42
kao ama46i4a 7ro1iv @6i9 d2mona.
(262n D6i8us1i>um 62vis1i>umE. 42 7r2 sv28a <2nska 5i64ka ko4a s2 ma9om koris1i u
64u5avno4 ma8i4i. D2vo4k2 8a nos2 sa so5om i6i s2 ku7a4u u vodi u ko4o4 42 7o1o7642n
s262n. kako 5i na ma8i4ski na;in 7rivuk62 7a<n4u mu:kara>a.
(mi642 D926i>9rCsum ar2nariumE. 42 1akoA2 <2nsko 5i642. a6i s2 sma1ra i vi6inskim. (6u2raE. s2 sma1ra @a:1i1om od @6i9 si6a.
2s64ika Ddi7sa>us si6v2s12rE. 42 @a:1i1a od vam7ira. O5i;no s2 s1av64a na vra1a i 7ro@or2.
kako ovi n2 5i mo86i u3i unu1ra.

i;ak Dar>a1ium 6a77aE. 42 5i64ka ko4a s2 koris1i u 64u5avno4 ma8i4i u ri1ua6ima ko4i ima4u
@a >i64 s7a4an42 7arova.
u5ar Dsa1ur2ia 9or12nsisE. ima dvos1ruku u6o8u. 0a42dno sa 5osi64kom s6u1orumE. 42 5i64ka ;i4a 42 osnovna u6o8a da sa;uva ku3u i
7orodi>u ko4a <ivi u n4o4 od svak2 n2sr232. 0a1o 42. ona4 ko4i 42 n2ma. sadi na svom
krovu. (ma1ra s2 da ;uva dom i od 6o7ova. Pon2kad 8a da4u d2>i da 8a nos2 sa so5om.
kao ama46i4u. kako s2 n2 5i ra@5o642va6a.
12$
Ta4n2 5i64k2 a6kanski9 v2:1i>a
i64k2 o ko4ima smo do sada 8ovori6i. kori:32n2 su od s1ran2 v2:1i>a. 5i6o da s2 radi o
n4i9ovo4 ri1ua6no4 u7o1r25i. 5i6o u s7rav64an4u ra@ni9 vrs1a ama46i4a. /2Au1im. ov2 is12
5i64k2. koris1io 42 i o5i;an narod. u is1u svr9u. kako 42 na45o642 @nao i um2o.
0a ra@6iku od ovi9. 1akor23i o7s127o@na1i9 5i64aka. v2:1i>2 su u svo4o4 7raksi. koris1i62 i
5i64k2 o ko4ima s2 ni42 7ri;a6o. a ;i4a su ma8i4ska svo4s1va 64u5omorno ;uva62. Ovo n2
@na;i da 5a: niko ni42 @nao @a n4i9 i da i9 n2ko ni42 s7oradi;no koris1io. a6i i7ak 1i
s6u;a42vi su 5i6i usam642ni i 4av64a6i su s2 r21ko.
V2oma 42 12:ko 7rona3i i ind21iBikova1i ovo 5i642. Doda1nu o12<ava4u3u oko6nos1.
7r21s1av64a4u im2na 1o8 5i64a. 42r ona 12:ko da su :ir2 narodna. a sami na@ivi su im
sas1av642ni od vrs12 Bunk>i4a ko42 o5av64a4u. No i7ak. ako 42 @a u129u 1o 42 samo ma6i 5ro4.
7o:1o smo v23i d2o n4i9 us726i da id2n1iBku42mo. Pa da vidimo ko42 su 1o 5i64k2.

V2625i642. Bo1o8raBi4a
V2625i642 Da1ro7a 5266adonaE. s7ada u r2d 5i64ka ko42 su koris1i62 a6kansk2 v2:1i>2 na
mno8o na;ina. "ako 42 ona. v2oma o1rovna. narod 42 @a@irao od n42. a svaki na;in
7rim2n2 is12. @a912vao 42 v26iki s1272n @nan4a. @nan4a ko42 su 7os2dova62 isk64u;ivo
v2:1i>2.
V2rova1no 42 o7:12 7o@na1o. da 42 ova 5i64ka 5i6a 42dna od mno8i9 ko42 su u6a@i62 u
sas1av v2:1i;i4i9 mas1i @a 6212n42. 0a1im. n42n s2 kor2n. is1u>an 7omo3u 526o8 kam2na.
davao 5o62snima. naravno u i@u@21no ma6im ko6i;inama. kako 5i i@a@vao 7ovra3an42.
7ro6iv. @no42n42 i dru82 r2ak>i42. ko42 su s2 sma1ra62 do5rim @a ;i:32n42 or8ani@ma. Por2d
ovo8a. v2:1i>2 su koris1i62 ovu 5i64ku kako 5i i@a@va62 7o5a;a4 kod <2na ko42 nisu <26262
da rod2. 05o8 ovo8a su doda1no do6a@i62 na 6o: 86as 42r s2 1akvo :1o sma1ra6o smr1nom
8r29om u 1radi>iona6is1i;kim 9ri:3anskim @a42dni>ama.
Por2d sv28a ovo8a. kor2n v2625i64a kori:32n 42 kao @am2na @a kor2n mandra8or2. Tako
42 no:2n kao am46i4a. 5i6o 64u5avna 5i6o @a:1i1na. a sam kor2n. uko6iko 42 7ods23ao 7o
i@862du na 64udsko 126o. mo8ao 42 5i1i u7o1r25642n kao 42dna vrs1a vudu 6u1ki>a. Od ov2
5i64k2 v2:1i>2 su koris1i62 na4vi:2 kor2n a 7o1om >v21ov2 i s2m2.
unika.Bo1o8raBi4a
unika D9Cos>Camus ni82rE 42 4os 42dna 5i64ka @a ko4u s2 @na da 42 u6a@i6a u sas1av
v2:1i;i4i9 mas1i @a 6212n42. "ori:32na 42 @a s7rav64an42 62kovi1i9 m262ma u 62;2n4u kod
5o62s1i @u5a. odnosno @u5o5o642 i o;i4u.
12'
Ta1u6a. Bo1o8raBi4a
Ta1u6a Dda1ura s1ramonimE. 7or2d ovi9 dv24u nav2d2ni9 4o: 42dna o1rovna 5i64ka ko4a 42
u6a@i6a u sas1av v2:1i;i4i9 mas1i i m262ma. /2Au1im n42no s1a56o u 7rirodi 7r2ds1av64a6o 42
42dnu vrs1u sv21o8 drv21a od ko8a s2 o;2kiva6o da ak1ivira ma8i4u ko4a 42 nam2n42na
n2kom2. To s2 radi6o na s62d23i na;in.
Nakon :1o 42 v2:1i>a us726a da doA2 u 7os2d n2ko8 6i;no8 7r2dm21a i6i d26a 8ard2ro52.
oso52 nad ko4om 42 @2626a da i@vr:i ma8i4ski u1i>a4. ona 5i od6a@i6a do s1a56a 1a1u62 i
5a>a6a 1a4 7r2dm21 na n4u 8ovor23i 1ri 7u1a una7r2d 7ri7r2m642nu 5asmu ko4a 42 @vu;a6a
o17ri6ik2 ovakoL F"ada 125i 76od 7ukn2. n2k N.N?u svan2. da do;2ka do5r2 dan2. ko6iko
s2m2na i@621i 1o6iko ka n42mu rados1i da 7o621i.G
0avra1a D6o6ium 12mu62n1E. dru8a;i42 na@vana 6uda 1rava. 42 42dna od v2oma o7asni9 i
o1rovni9 5i64aka. ko42 su v2:1i>2 koris1i62 u n28a1ivnu svr9u. "ada s2 <2626o n2kom2
naudi1i od n42no8 sasu:2no8 s1a56a s7rav64an 42 7ra9. ko4i s2 u5a>ivao u 7i32 i6i 9ranu
oso5i ko4o4 s2 <2626o da 7os1an2 7rivr2m2no n2ura;un64iva. V232 do@2 mo862 su dov2s1i
do smr1i 12 s2 ova 5i64ka i7ak koris1i6a v2oma o7r2@no.
A6sk2 1rav2 D8ramina dra>onisE. koris1i62 su v2:1i>2 u 62;2n4u mno8i9 5o62s1i a6i samo
kao ama46i42 i6i n2o79odan ma12ri4a6 7ri i@voA2n4u ri1ua6a. (ma1ra s2 da on2 ras1u samo na
sv21im m2s1ima i kako samo im2 ka<2 7osv232n2 su na17rirodnom 5i3u A6i. ko4a 7o svom
i@862du 7ods23a na @mi4o6iko8 @ma4a o8romni9 ra@m2ra. V2ru42 s2 da ona4 ko4i n2 @na
;2mu s6uivo @a v2:1i>2.
241uran Dar12misia annuaE. @a v2:1i>2 i@u@21no sv21a 5i64ka. /a62 m216i>2. na7rav642n2
od n42no8 s1a56a. koris12 s2 @a ri1ua6no ;i:32n42 7ros1ora i n2;is1i9 7r2dm21a.
P26in Dar12misia a5sin19iumE. 42 kori:32n @a mno82 s1vari. Ova 5i64ka 42 sma1rana
i@u@21no 4akom ama46i4om i mo<da 42dinim sr21s1vom u od5rani od 6o:2 nas1ro42ni9 vi6a .
Od n428a su s2 7ravi6i na7i>i. ;a42vi. m262mi i u64a. (ma1ra s2 da voda u ko4o4 7r2no3i
726in ima 7ro;i:3u4u3u Bunk>i4u 1ako da s2 ona rado koris1i @a umivan42. N4im2 su s2
rusa642 vra3a62 i@ 1ransa a koris1io s2 i kao @a:1i1a od rusa6ki?vi6a.
"aBa D>oBB2a ara5i>aE. 42 dos6a na a6kan v2oma davno i na 1om 7ros1oru s2 odoma3i6a
v2oma 5r@o. Pr<2na i sam62v2na kori:32na 42 @a 862dan42 i 7rori>an42 5udu3nos1i. kao :1o
sam i o7isao u s2dmo4 86avi.
Por2d ovo8a. kori:32na 42 kod ri1ua6no8 62;2n4a 7si9i;ki9 5o62s1i na 1a4 na;in :1o s2
m62v2na kaBa @a42dno sa :232rom s1av64a6a na 7ar;2 76avo8 7a7ira. ko4i 5i s2 7o1om
@a7a6io a dimom ko4i 42 nas1a4ao kadio 5i s2 5o62snik dok 5i s2 i@8ovara6a 7ri8odna
5asma.
126
Para od skuvan2 kaB2 sma1ra6a s2 do5rom u ri1ua6ima ko4i su ima6i @a >i64 da <2ni
o52@52d2 76odnos1.
Na kra4u >rno @rn2v642 kaB2. v2@u42 s2 @a >rn2 d2mon2 i koris1i u svr9u 7ri@ivan4a is1i9.
J2di3 Da>oni1um na7266usE. kuku1a D>onium ma>u6a1umE. ;2m2rika Dv2ra1rum a65umE u@
;aur2 maka D7a7av2r somniB2rumE i 72;urku mu9aru Damani1a musskariaE 7r2ds1av64a4u
4o: n2k2 5i64k2 ko42 su 8o1ovo o5av2@no u6a@i62 u sas1av v2s:i;i4i9 mas1i @a 6212n42.
"ono764a D>anna5is sa1ivaE 42 5i64ka ko4a 42 i8ra6a v26iku u6o8u u a6kanskom
v2:1i;ar2n4u. N42ni >v21ovi i 6is1ovi. 5i6i su 1akoA2 sas1avni d26ovi v2:1i;i4i9 mas1i @a
6212n42 naro;i1o u 7odru;4ima >2n1ra6no8 a6kana. Od n42no8 s1a56a. ko42 42 i@nik6o i@
ods2;2n2 sr25rnom 7arom @mi4sk2 86av2. 7rav642n 42 ma8i4ski 5i;. ko4i s2 koris1io ;i1avo8
<ivo1a. Na m2s1u na kom2 32 5i1i @asaA2na kono764a. @ako7avana su 4a4a kao <r1va.
O5i;no s2 @ako7ava 1ri 4a4a. a r21ko kada 42dno. N42no s2m2 7o17o642no u vinu kori:32no
42 kao o7i4a1.
(7ori: Dv2r52na oBBi>inarumE. s2 ma9om koris1io u 62;2nu 12:ki9 7si9i;ki9 5o62s1i i6i
27i627si42. Od n428a su s7rav64ani na7i>i a6i s2 koris1i6o i kaA2n42 n428ovim dimom kako
5i s2 7ro12ra6i d2moni 5o62s1i.
(a627 mu:ki Dor9is mas>u6aE i sa627 <2nski Dor9is morioE su dv2 5i64k2 i@ roda or9id24a.
"or2n mu:ko8 sa627a. ko4i 7ods23a na 12s1is2. kori:32n 42 @a s7rav64an42 aBrodi@i4a;ki9
na7i1aka. dok s2 sasu:2n koris1io kao am46i4a @a mu:ku 76odnos1. -2nski sa627. ;i4i 42
kor2n u o56iku :ak2. na@van 42 5o8in4ina ruka i v2oma ;2s1o 7r2ds1av64a omi642nu ama46i4u
v2:1i>a ;i4a 42 Bunk>i4a univ2r@a6na.
In12r2san1no 42 da 42 @a ovu 5i64ku v2@an mi1. mi1 ko4i o54a:n4ava n42nu sv21os1 I @a:1o
42 ona 1o6iko mo3na. Naim2 na is1oku sr5i42 sam nai:ao na i@v2snu 5a5a J. ko4a mi 42
o5i4asni6a da 42 kor2n <2nsko8 sa627a ni:1a dru8o do 5o8orodi:ina ruka. "ako 7ri;a ka<2.
n4u su 42dnom 7ri6ikom u9va1i6i du:mani I mu;i6i da 5i 4o4 na kra4u ods2k6i ruku. Ona 42
o1i:6a u :umu. isko7a6a kor2n sa627a I s1avi6a na m2s1o na kom2 42 n2kada 5i6a n42na :aka.
On s2 F7rimioG I o1ada ona um2s1o 42dn2 :ak2 ima kor2n sa627a. O1uda svaki sa627
7r2ds1av64a n42nu ruku I @ra;i n42nom mo3i.
/is6im da ni42 7o1r25no 8ovori1i da s2 7o 9ri:3ans1vu ovako n2:1o nikada ni42 do8odi6o
5o8orodi>i I da 42 7o sr2di 2k6a1an1an 7rim2r kako 42 7a8anska o8in4a na s252 7r2u@26a
u6o8u 9ri:3ansk2 5o8orodi>2.
Tur;in4ak D7a7av2r r9o2sE. 42 vrs1a div6428 maka. N428ovi >v21ovi mo8u 5i1i kori:32ni u
s7rav64an4u o7i4a1a a n2r21ko su 5i6i u7o1r2564avani kao sas1avni d26ovi v2:1i;i4i9 mas1i @a
6212n42. Da 7o4asnim. (v2 ov2 5i64k2 ko42 sam na5ro4ao da su u6a@i62 u sas1av v2:1i;i4i9
mas1i. nisu u6a@i62 sku7a. v23 su s2 r2>271i ra@6ikova6i i s25i sadr@ava6i sv28a dv2 do 1ri
ov2 5i64k2.
12*
0a 1ur;in4ak 4os va2. koris12 kada <262 da na ma8i4ski na;in
i@a@ovu n2ku 7a642vinu.
Vi6ina kosa. Bo1o8raBi4a
Vi6ina kosa D>us>u1a 2uro7a2aE. kako samo im2 ka<2. sma1ra s2 o7a6om vi6inom kosom.
i64ka 42 i@u@21no va<na kod a6kanski9 v2:1i>a @a1o im 7ru<a n2ku vrs1u o61ara na kom2
mo8u 7ri@va1i vi62.
Ova 5i64ka 42 k4u;na u 62;2n4u 5o62s1i. @a ko42 s2 v2ru42 da su od8ovorn2 5a: vi62.
V2:1i>2 na6a2. ko4a 1r25a da 7r2ds1av64a samu oso5u. #ko6iko 42 u4u1ru 7o8a;a na;21a
i6i m2d 7o42d2n. 1o @na;i da su vi62 7rimi62 <r1vu i da 32 5o62snik o@dravi1i. Ako s2 ni:1a
n2 do8odi onda v2:1i>a na6a@2 5o62snom da i@vodi ova4 ri1ua6 3&. dana @a r2dom. a ako
vi62 n2 7ri9va12 <r1vu ni 1ada. >21rd2s21i dan sama v2:1i>a s1u7a na s>2nu. od6a@23i sa
5o62snom oso5om na 1o m2s1o. Tada s2 i@vr:ava s62d2>i ri1ua6.
V2:1i>a do6a@i sa o5o626om oso5om 7o no3i. i 7r2 n28o :1o (un>2 i@aA2 7o;in42 da vr:i
ri1ua6. na 1a4 na;in. :1o 7rvo svo4im ma8i4skim no<2m o7is2 kru8 oko s252 i svo8
Fk6i42n1aG. Nakon :1o 42 7ri@va6a vi62 ona 7rska o5o626o8 vodom u ko4o4 42 7o1o7642n
726in. Prskan42 mo<2 da vr:i us1ima. rukom. i6i s1rukom 5osi64ka ko4i 42 uv2@an >rv2nim
kon>2m. Ovim ;inom ona skida 5o62s1. ;is1i 126o i du9 oso52 ko4a s1o4i 7or2d n42 dok vi62
1o samo 7osma1ra4u. "ada 42 5o62snik o;i:32n od 5o62s1i. v2:1i>a mu da42 @nak da od2 i on
od6a@i n2 okr23u3i s2 @a so5om. a sama 5o62s1. ko4a 42 Fs7a6aG sa n428a. os1a42 unu1ar
kru8a i n2 mo<2 da kr2n2 @a n4im. V2:1i>a os1a42 4o: n2ko vr2m2. 7osma1ra4u3i vi62 i
dr@23i i9 na oku7u kako i on2 n2 5i mo862 da kr2nu @a ovom oso5om. "ada (un>2 i@aA2.
vi62 od6a@2 i v2:1i>a mo@2 da kr2n2 ku3i.
Vi6ino si1o. Bo1o8raBi4a
Vi6ino si1o D>ar6ina a>au6isE. 42 42dna vrs1a v26iko8 >v21a. ko4i ras12 1ik i@ @2m642 a mo<2
da dos1i8n2 v26i;inu sun>okr21a. ko4i us72va na v23im visinama i vo6i suvo 12 kr2;n4a;ko
@2m64i:12. I ako mu 6i:32. ko42 s2 42dva vidi od samo8 >v21a ima 5od642. ova 5i64ka i@862da
8o1ovo n2s1varno i 7r2627o. 0amis6i12 da od42dnom na o7us1o:2no4 i (un>2m s7r<2no4
@2m64i u862da12 o8romn2 ro@2 >v21ov2. @ar n2 5i 5i6i @adiv642niK
i6o kako 5i6o.v2:1i>2 ova4 >v21 koris12 na n2ko6iko na;ina. Prvi 42 da s2 on nosi sa
so5om kao ama46i4a ko4a ima @ada1ak da s7r2>i du82 oso52 da o vama 8ovor2 ru<n2 s1vari
i ra@nos2 n2is1ini12 86asin2. Dru8i na;in 7odra@um2va dr<an42 ovo8 >v21a u ku3i kako 5i
uku3anima omo8u3io @a:1i1u od svi9 vrs1a n27ri4a1264ski9 na7ada od s1ran2 64udi. I
7os62dn4i 7odra@um2va kori:32n42 ovo8 >v21a kao o61ara da 5i s2 s1u7i6o u kon1ak1 sa
vi6ama. V2rova1no vi62 7os1a4u @a:1i1ni>2 7orodi>2 kod s6u;a4a kada s2 >v21 dr2 s7r2ma4u na7i1ak ko4i da4u <2nama.
uko6iko <262 da rod2 <2nsko d212. (amim 1im ova 5i64ka s2 svrs1ava u r2d <2nski9 5i64aka i
mo<2 s2 koris1i1i kao ama46i4a ;i4i 42 >i64 da don2s2 oso5i ko4a 42 nosi 7ros72ri121 i
76odnos1 u svim as72k1ima <ivo1a.
"os1o6om. Bo1o8raBi4a
"os1o6om Dnar192>ium ossiBra8umE u@ 5i64ku vra1o6om. ko4u nisam us72o da
id2n1iBiku42m. u6a@i u k6asu ma8i4sko8 5i64a ko42 s2 koris1i isk64u;ivo u ri1ua6n2 svr92.
"ako sami na@ivi ka@u ov2 5i64k2 su kori:32n2 ma9om @a 6o:2 s1vari. kada s2 <26i n2kom
naudi1i i6i 8a dov2s1i na od8ovara4u32 m2s1o mimo n428ov2 vo642. # 42dno4 s1aro4
narodno4 72smi. 8ovori s2 o 5a5i ko4a u ka@an s1av64a o52 ov2 5i64k2 i 7ri@iva n2ko8
momka 5asmom. 12 kako voda u ka@anu 7o;in42 da vri. on mora do1r;a1i ma 8d2 5io i
s1vori1i s2 is7r2d n42ni9 vra1a.
/ar8ar21a D5266is 72r2nnisE. 7o@na1a 7od v2:1i;i4im na@ivom o5rnika. 42 5i64ka ;i42 42
s2m2 kori:32no @a s7rav64an42 7os25n2 o8r6i>2. kro@ ko4u s2 7osma1ra6a oso5a @a ko4u s2
<2626o da s2 Fo5rn2G odnosno. okr2n2 i @a64u5i u ono8a ko vr:i ovo 862dan42. J2dnom
r2>4u kori:32na 42 u 64u5avno4 ma8i4i.
/ra;na 1rava. Bo1o8raBi4a
/ra;na 1rava Da5u1i6on avi>2nna2E. u kom5ina>i4i sa ma>inom 1ravom Dmarru5ium
vu68ar2E. ko1ri<nom Dsid2ri1isE i :us1om D82rin192 minorE. kori:32na 42 u svr9u
7ro12rivan4a FmrakaG. d2mona no3i. ko4i 42 7o17uno >rn. 7rovidan i i@862da is1o kao i
1ama i@ ko42 do6a@i. E1no6o@i su 7o8r2sno @ak64u;i6i da s2 radi o samo4 no3i @a ko4u s2
v2ru42 da 42 n2ka vrs1a du9a. To ni42 1a;no ovo 42 sasvim 7os25no 5i32. r2>imo Fdu9
no3iG ko42 i ni42 naro;i1o o7asno a6i i7ak um2 da 7r276asi 64ud2 i d2>u.
V2:1i>a 7ro12ru42 ovo 5i32 5a>a4u>i sasu:2n2 i i@mrv642n2 1rav2 na <ar i6i 7ak vodu u
ko4o4 su kuvan2 ov2 1rav2. 7ro6iva na u@ar2na 1ri kam2na.od ko4i9 42 42dan 5262. 42dan
>rv2n2 a 42dan >rn2 5o42. O5i;no s2 u 1om 1r2nu1ku i@8ovara n2ka 7ri8odna 5asma ko4a
ima @a >i64 da 7ro12ra ovo8 du9a.
Oko6o;27. Bo1o8raBi4a
Oko6o;27 D>2n1aur2a >a6>i1ra7aE. 42 5i64ka ko4a s2 koris1i ma9om u d26ovima >2n1r6no8 i
4u8o@a7adno8 a6kana. 0a 5i64ku su v2@n2 mno82 7ri;2 ko42 v26i;a4u n42nu mo3. V2ru42
s2 da 42 ima sv2s1 7o7u1 raskovnika i da kada 7rim21i da n2ko 9o32 da u@m2 n42n kor2n.
odnosno da 8a u52r2. ona 7o;in42 da 52<i. 05o8 1o8a s2 ova 5i64ka 52r2 ri1ua6no. na 1a4
na;in :1o s2 u5rani kor2n 5r@o 5a>a na m21a6nu 127si4u ko4a ima @a >i64 da on2mo8u3i
n428ov 528. (ama 5i64ka s2 na4vi:2 koris1i u 64u5avno4 ma8i4i. (ok is>2A2n i@ n42no8
kor2na s2 kris1ai@u42 i i@862da 7o7u1 7r2627o8 komada min2ra6a ko4i 7r2si4ava u ra@nim
12&
5o4ama. Tako do5i42n Fkris1a6G. mo<2 5i1i kori:32n kao 64u5avna ama46i4a. TakoA2 s2
kom5inu42 sa dru8im 5i642m u 64u5avno4 ma8i4i.
(mrd64iva> D726ar8onimE. s2 koris1i isk64u;ivo u 6ova>ko4 ma8i4i. Naim2 kada n2ki 6ova>
dua v2:1i>i @a 7omo>. Ona
is1u>a ovu 5i64ku u avanu. 7o1o7i 42 u vodu i os1avi na7o64u da 7r2no>i. Nar2dno8 dana. u
1r2nu1ku i@6aska (un>a. ona 7o;in42 da 72r2 6ov;2vu 7u:ku ovom 12;no:3u i da 42
7ro7u:1a kro@ >2vi 1ri 7u1a. a dok 1o radi svaki 7u1 i@8ovara 5asmu ko4a u s25i 1r25a da
sadr@i 12ks1 u kom2 s2 s2 skida ma86a sa o;i4u 6ov>a. @a1im kako mu ruka 7os1a42 mirna.
kako 8a sr23a 7ra1i i s6i;no.
(1ra:nik. Bo1o8raBi4a
(1rava 1rava D862>9oma 92d2ra>2umE. s1ra:nik D>212ra>9 oBBi>inarumE. i 76aninska
@2va6i>a Dan1irr9inum oron1iumE su samo n2k2 od 5i64aka ko42 koris12 v2:1i>2 kako 5i
i@62;i62 64ud2 od 7ani;ni9 na7ada. 52@ra@6o@no8 s1ra9a i :oka. Na4v23i 5ro4 s1ari9.
1rdi>i4ski9 v2:1i>a ko42 4a 7o@na42m. na4radi42 koris12 samo s1ra:nik. N428a 7o1a7a4u u
vodu. ko4u os1av64a4u da 7r2no3i na7o64u kako 5i i9 u9va1i6a Fv2drinaG. Na mo42 7i1an42
s1a 42 1o v2drina. o5i4asni62 su mi da 42 1o @v2@dano n25o i si6a ko4u ono :a642. 0ak64u;io
sam da 7osudu i@6a@u kosmi;ko4 2n2r8i4i ko4u oda:i64u @v2@d2 a da voda 7oma<2 da s2 1a
2n2r8i4a akumu6ira. Rano u4u1ru. kada (un>2 i@aA2 on2 oso5u ko4a 42 dos6a kod n4i9
7rska4u ovom vodom. umiva4u i da4u 4o4 ma6o da 42 7o7i42.
Na 12ri1ori4i osn2. u o56as1i Visoko8. ko4i 42 7o@na1 7o ma8i4skim ri1ua6ima na6ik na
on2 i@ s2v2rois1o>n2 sr5i42. o5av64a s2 n2s1o dru8a;i4i ri1ua6. na s62d23i na;in. (1avi s2
6ona> sa n2 kori:32nom vodom na va1ru i u n428a s2 7o1o7i s1rava 1rava. !ona> s2 7o1om
@a1vori i sa;2ka s2 da voda 7rok64u;a. "ada s2 1o do8odi. on s2 7rinosi 5o62snom2 7okra4
ko8a s1o4i m21a6ni 6avor. (kida s2 7ok6o7a> i 6ona> s2 okr232 12 s1av64a u 6avor. #ko6iko
6ona> uvu;2 svu 7rosu1u vodu 1o 42 @nak da 32 5o62snik 5r@o o@dravi1i. Ova radn4a s2
7onav64a 1i7u1. da 5i s2 na kra4u. i@nad 6avora 5o62snik o7rao ovom vodom i da6o mu s2
ma6o da 42 7o7i42. T2;nos1. ko4a 42 os1a6a u 6avoru s2 nakon 1o8a. 7o mo8u3s1vu no3u.
odnosi6a na raskrsni>u i 7rosi7a6a 1amo.
Na 12ri1ori4i %rn2 Gor2. vr:io s2 skoro id2n1i>an ri1ua6. s 1om ra@6ikom :1o su 7osud2
ko42 su kor:32n2 5i62 mno8o man42. 12 s2 sam 5o62snik samo umivao ovom 12;no:3u. i
u@imao 7o n2ki 8u164a4. 7r2 n28o :1o 42 5i6a 7rosu1a.
Ras;inik 62vo. Trava od nam2r2 d2sno
Ra:;inikD Lamium Galeobdolon)
s7ada u 5i64k2 ko42 sam i7ak us72o da ind21iBiku42m na @adovo64ava4u>i nau;ni na;in.
svom i@862du on 7ods23a na n2ku vrs1u ma62 ko7riv2. sa 1om ra@6ikom s1o n2 <ari. a 7o
6is1ovima ima 5262 7ru82. "ako samo im2 ka<2 ova 5i64ka s2 koris1i @a skidan42 ;ini?
ma8i42 sa oso52 @a ko4u s2 sumn4a da 42 7od n42nim u1i>a42m. Ra:;inik s2 mo<2 koris1i1i
1ako :1o s2 7o1a7a u n2 kori:32nu. 7o mo8us1vu i@vorsku vodu. i os1av64a da 7r2no3i 7od
13)
@v2@danim n25om. Nakon 1o8a s2 1a voda koris1i @a 7rskan42 oso52 ko4a s2 o5ra1i6a @a
7omo3. TakoA2 s2 od n428a mo<2 na7ravi1i i ma8i4sko u642 na 1a4 na;in :1o s2 v23a
ko6i;ina is1o8 7r26iva sun>okr21ovim u642m i os1av64a da ods1o4i ;21rd2s21 dana. (asu:2n.
mo<2 s2 u7o1r5i1i @a kaA2n42 oko 126a oso52 ko4a 42 <r1va 5a;2n2 ma8i42.
Ra:3inik. Bo1o8raBi4a

Trava od nam2r2. 42 42dna od 1a4ni9 5i64ka v2:1i>a. ko4u na<a6os1. nisam us72o da
id2n1iBiku42m a ko4a 7o svom i@862du 7ods23a na 6o@i>u nisko8 ras1a sa 7o6ukru<nim
6272@as1im 6is1i3ima. "ako mi 42 r2;2no. dovo64no 42 7os2dova1i 1u 5i64ku i6i 42 nosi1i sa
so5om 7a s2 n2 mora4u vrs1i 5i6o kakvi ri1ua6i. i64ka 1o radi um2s1o svo8 v6asnika. Ona
sama 7r27o@na42 sv2 o7asnos1i i 9i1ro 7ru<a 7o1r25an od8ovor. 1ako da ona mo<2
7r2ds1av64a1i i n2ku vrs1u ama46i42. J2dnom r2;4u. sv2 :1o 7o<26imo. naumimo i6i
nam2ravamo da uradimo. ona 1o uradi um2s1o nas. Ako 42 s1varno 1o6iko mo3na ni42 ni
;udo :1o 42 ovako du8o os1a6a 7o17una 1a4na @a 21no5o1ani>ar2.

AnA2oski kor2nD Angelica Silvestris),
42 kor2n 5i64k2 ko4a s2 kod nas 1ako I @ov2 u >26ini. a do5io sam 8a na 7ok6on od 42dn2
v2:1i>2 u <264i da m2 ;uva od svako8 @6a. "or2n 42 narand<as12 5o42. ko4i 7o svom o56iku
7ods23a na osu:2nu 7a7riku du< ko42 s2 na6a@2 v2r1ika6ni na5ori.
AnA2oski kor2n. Bo1o8raBi4a
(v21o drv232
Ovd2 32mo samo ukra1ko da1i 7rika@ na45i1ni428 i na47o:1ovani428 drv23a kod
a6kanski9 v2:1i>a i naroda uo7:12. 42r 42 v2oma 12:ko 7os1avi1i 4asnu 8rani>u i@m2Au ova
dva.
Odr2A2no drv232 s2 7os1ova6o kao 5o<ans1vo. 7r2ds1av64a6o @am2nu @a ido6a i6i ;ak
7a8anski 9ram. N428ova sv21os1 42 od6u;iva6a u ko4u 32 s2 svr9u koris1i1i i :1a 32 s2 od
n428a 7ravi1i. 0a mno8a su v2@ani ra@ni 1a5ui 42r 42 5i6o s1ro8o @a5ran42no s23i i9 i6i
s7ava1i 7od n4i9ovom kro:n4om. Pa da 7o862damo kako 42 1o i@862da6o.

or D7inus si6v2s1risE. 42 u n2kim d26ovima a6kana. i@42dna;avan sa 5o8om. 12 su s2
64udi ;2s1o @ak6in4a6i u n428a. Po sv2mu sud23i u n428ovo4 kro:n4i s2 oku764a4u vi62. Od
n428a s2 7ravi 6u;. ko4u na8or26u sa o52 s1ran2 koris12 v2:>i kao oru<42 u svo4im 5or5ama.
131
r2@a D521u6aE. va2E. m6a1ara4u>i sv2<2 na7rav642nim m216ama 7ri@iva4u vi62 kako 5i s2 ov2
7os21rimi62 sa n4ima i u@262 i9 u svo4u @a:1i1u.
r2kin4a Dsor5us 1ormina6isE. 1akod42 v2oma va<no i 7o:1ovano drvo. naro;i1o od s1ran2
v2:1i>a. N4u 42 @a5ran42no s23i i uo7:12 dira1i. 0a n42n 7os1anak 42 v2@an i@u@21no 627 mi1
ko4i 8ovori o m6ado4 d2vo4>i ko4a 42 na7asa6a krdo 4262na. "ada 42 do:6a do v26ik2 r2k2.
s9va1i6a 42 da 42 n2 mo<2 sama 7r23i i u 7omo3 4o4 42 7ri12kao 4262n ko4i 4u 42 svo4im
ro8ovima 7r25a>io 7r2ko. Na m2s1u 8d2 42 ona 7a6a nik6a 42 5r2kin4a. /is6im da 42 svima
4asno da s2 ovd2 radi o n2ko4 :umsko4 o8in4i 7rirod2 ko4a na7asa 4262n2. V2rova1no i
samo drvo 5r2kin42. 7r2ds1av64a ovo 5o<ans1vo.
r2s1 Du6mus >am72s1risE. 42 7o@na1 kao omi642no vi6insko drvo dok sa dru82 s1ran2
nikakvi @6i d2moni n2 mo8u ni da mu 7riAu. I@ n428ovo8 s1a56a s2 vadi F<ivi o8an4G. a
5o62sni s2 7rov6a;2 is7od n428ovo8 kor2n4a kako 5i s2 Fo;is1i6iG od 5o62s1i. Na kra4u
v2:1i>a na n428a 7r2nosi s1a6nu 7os7anos1 od ko42 7a12 n2ki 64udi.
ukva DBa8us si6va1i>aE. 42dno od drv23a @a ko42 s2 sma1ra da s2 na n428ovim 8ranama
raAa4u vi62.
(mr2ka Diuni72rus >ommunisE. s7ada u r2d @a:1i1no8 drv23a. @a ko42 s2 sma1ra da :1i12
od @6i9 du9ova i vam7ira. Od n42 s2 7ravi i ko6a> @a 7ro5adan42 vam7ira. /216i>om od
n42no8 8ran4a s2 7rska 7r2minu6a oso5a kako s2 n25i 7ovam7iri6a.
Vr5a Dsa6iPE. kao sv21o drvo ima vi:2s1ruku u6o8u. N42nim 8ran42m s2 :i5a4u 64udi i
s1oka kako 5i 7oras6i i os1a6i @dravi. N42nim 8ran42m s2 ki1i ku3a. kako 5i s2 @a:1i1i6a od
udara 8roma. Na82 <2n2 s2 7r2 i@6aska (un>a o7asu4u vr5ovim 8ran42m i ri1ua6no ku7a4u
na r2kama. 7o:21kom ma4a.
o62sni s2 ku7a4u u n42no4 56i@ini. da 5i na kra4u o n42no 8ran42 os1avi6i d2o svo42 od232
i 7o5286i n2osvr3u3i s2 @a so5om. Ona 42 7os25no do5ra u 62;2n4u 86avo5o642 i 8ro@ni>2.
o62snik kod ku32 is72;2 86avi>u 6uka i rano i@4u1ra doA2 kod vr52. Pro1r2s2 42 1ri 7u1a i
ka@2. Fn2 o1r2sam sa 1252 rosi>u. v23 sa s252 8ro@ni>uG. da 5i 7o1om 7od n42nim s1a56om
os1avio onu 86avi>u 6uka :1o 42 rani42 7ri7r2mi4o. okr2nuo s2 i o1i:ao i@8ovara4u3i r2;i. F
kada ova 86avi>a 7rok6i4a6a 1ada m2n2 8ro@ni>a u9va1i6aG.
TakoA2 7os1o4i o5i;a4. da v2:1i>a 7o no3i. dov2d2 5o62snu oso5u is7od s1a56a vr52 i
6i;no 7r2n2s2 5o62s1 na n4u r2;ima Fkako s2 1i krivi6a. 1ako s2 N.N. is7rav64aoG.
G6o8 D>ra1a28usE. 42 nisko drvo ko42 s2 na a6kanu sma1ra i@u@21no sv21im i 4akim da
7ru ko4im s2 u5i4a4u vam7iri i
132
vukod6a>i. n428ov 1rn s2 @a5i4a u mr1va>a kako s2 ova4 n2 5i 7ovam7irio. Od n428a s2
7ravi ma8i4ski :1a7 ko4i s6i@i @a od5ranu i 7ro12rivan42 @6i9 si6a.
D26ov2 86o8a. naro;i1o 8ran42 i 1rn42. koris12 v2:1i>2 u svo4im ri1ua6ima ko4i ima4u @a >i64
da 7ro12ra4u sv2 n28a1ivno. uk64u;u43i i 5o62s1i.
Dr2n D>ornus masE. 42 i danas. naro;i1o u (r5i4i i@u@21no 7o7u6arno drvo. On 42
7r2ds1avnik @drav64a. 12 s2 1ako i 7os1u7a sa n4im2. N428ovo 8ran42. 6i:32. 7u7o64>i i
5o5i>2 s2 u@ima4u ora6no kako 5i oso5a os1a6a @drava. Par;2 dr2na s2 nosi kao ama46i4a
ko4a o52@52Au42 @drav642. Od n428a s2 7ravi ma8i4ski :1a7 ko4i s2 koris1i u ri1ua6ima
62;2n4a. TakoA2 s6u<i i kao @a:1i1a od vukod6aka i dru8i9 d2mona. N428ovim 8ran42m s2
ki1i ku3a kako 5i s2 s7r2;i6o da n27o<264ni d2moni uAu u n4u. N428ovim :1a7om s2 skida
5a;2na ma8i4a sa oso52 ko4a sumn4a da 42 7od n42nim d24s1vom i6i s2 7ravi v2na> od
n428ovo8 8ran4a. kro@ ko4i s2 7rov6a>i 1a oso5a. Prisu1an 42 u ri1ua6ima 76odnos1i i
7ros72ri121a. N428ovim 8ran42m s2 6ous ni8raE. s7ada u k6asu d2monsko8 drv23a. :1o 32 r23i drv23a na kom2
5orav2 na17rirodna 5i3a. a ko42 42 i samo is7un42no ma8i4skom sna8om. N4u 42
@a5ran42no s23i 42r na n42nim 8ranama i >v21ovima 8o1ovo uv2k 5orav2 vi62 ko42 n2 vid2
svi 64udi. N4om2 s2 ki12 dodo62?m6ad2 d2v4k2 ko42 u;2s1vu4u u ri1ua6ima @a 7ri@ivan42
ki:2. Od n42no8 s2 s1a56a 7rav2 ma8i;n2 Bru62.
"62n Da>2r >am72s1r2E. vai64 da s7r2;2 5i6o kakav ma8i4ski u1i>a4 ko4i s2 7oku:ava i@vr:i1i na da1u oso5u.
"od n428ovo8 s1a56a. v2:1i>2 vr:2 ri1ua62 skidan4a 5o62s1i sa n2k2 oso52 ko4a im s2 o5ra1i
@a 7omo3.
Javor Da>2r 7s2udo76a1anusE. 42 drvo ko42 n2kada mo86o 5i1i 7osv232no n2kom
5o<ans1vu. N42mu 64udi 7rinos2 <r1v2 i os1av64a4u d26ovi od232 u nam2ri da im 7omo8n2.
5i6o da s2 radi o 5o62s1i 5i6o o n2kim dru8im 7ro562mima ko4i i9 mu;2.
Jas2n DBraPsinus 2P>26siorE. s2 sma1ra vi6inskim drv21om. na kom2 on2 ;2s1o 5orav2.
dok mu nikakva @6a si6a n2sm2 7ri3i ni i@56i@a. Pomo3u n428a s2 skida ma8i4a ko4a 42
5a;2na na n2ku oso5u.
J26a Da5i2s 72>1ina1aE. 42 drvo unu1ar ko8a <iv2 8orsk2 vi62. In12r2san1na 42 ;in42ni>a
ko4a s2 mo<2 na3i u narodno4 7o2@i4i i 7ro@i. a ko4a 7rika@u42 da su 64udi mo6i6i is7od 4262
i6i 426i. "om2 su 12 mo6i1v2 5i62 u7u32n2 ni42 s2 sa@na6o ni do dana:n428 dana.
133
!2ska D>orC6us av266anaE 42 42dno od na4sv21i4i9 drv23a. 7o8o1ovo @a v2:1i>2. /is6im da
42 svima 7o@na1o da s2 od 62sk2 7ravi ma8i4ski :1a7. ko4i ima 8o1ovo svaka v2:1i>a. "od
a6kanski9 v2:1i>a. u davnim vr2m2nima. @a5262@2n2 su 7ri;2 da s2 62skinim :1a7om
mo@2 u5i1i i sam Aavo. @a1im da s2 1im is1im s1a7om mo8u 7r21vara1i 64udi u dru8a 5i3a.
o<iv64ava1i mr1vi i na kra4u da 42 na45o642 n4im2 u1isnu1i ma8i4ski kru8 u @2m64u oko s252
kada s2 vr:i 7ri@ivan42 na17rirodni9 si6a. Rani42 smo 8ovori6i da v2:1i>a 62skovim :1a7om
6u7a u vodu. kako 5i 7ri@va6a v26iko8 Tar1ora.
!2ska s2 sma1ra drv21om mudros1i. @nan4a i 7am21i. N2kada su 7si9i;ki o5o6262 64ud2.
12ra6i da na7rav2 1ri kru8a oko 62sk2. kako 5i im ova 7omo86a da s2 i@62;2. dok su Aak2 u
:ko6i 5i6i n42nim 7ru1om kako 5i im @nan42 u:6o u 86avu.
In12r2san1no 42 da su s2 64udi n2kada radi42 is7ov2da6i n4o4 n28o sv2:12ni>ima. Ona 42
1akoA2 drvo na kom2 rado 5orav2 vi62. dok 4o4 ni 42dna @6a si6a n2 sm2 7ri3i. (ma1ra s2 da
u n4u 8rom nikada n2 udara 12 42 do5ro sakri1i s2 is7od n42 uko6iko s2 n2ko @a12kn2 u
:umi kada naiA2 o6u4a. O im26i ko4a ras12 na 62ski. kao i @mi4i ko4a s7ava 7od n4om smo
v23 8ovori6i 1ako da s2 n25i9 vra3ao na 1u 12mu.
!i7a D1i6iaE. 42 n2kada 5i6a i@u@21no 7o:1ovana kao sv21o drvo. i6o 4u 42 @a5ran42no
s23i i koris1i1i @a svakodn2vn2 7o1r252 i@u@2v u si1ua>i4i kada s2 i@ n42 vadio F<ivi o8an4G.
Ona 42 7o sv2mu sud23i n2kada @am2n4iva6a 7a8anski 9ram a 7o@na1o 42 da su s2 i
7a8anski ido6i 7ravi6i od n42no8 s1a56a.
Ora9 D4u86ans r28iaE. 42 kao ni 42dno dru8o drvo. drvo v2:1i>a. d2mona i du9ova i@
7od@2mno8 sv21a. On 42 sv21a 5i64ka ko4u narod 7o:1u42. a6i 42 s2 i 76a:i. N428ovo :iroko
8ran42 sma1ra s2 omi642nim s12>i:12m v2:1i>a. Na n42mu s2 on2 sas1a4u i s6av2 svo42
7ra@nik2. kako narod 7ri7ov2da.
Pod n4im 42 s1ro8o @a5ran42no @as7a1i. 42r 42 usnuo ;ov2k ran4iv. a du:a mu 6u1a. Tada 8a
mo8u 7r2u@21i v2:1i>2 i6i dru8a 5i3a 12 odv2s1i n28d2 8d2 on n2 <26i. (6o5odan sam da
7r2d7os1avim da 42 7o sr2di 7od@2mni sv21 a da sam ora9 7o s25i 7r2ds1av64a svo42vrs1an
7or1a6 ko4i vodi do n428a. O1uda I ni42 ;udo da s2 5a: on v2@u42 @a na17rirodna 5i3a. On 42
svakako >2n1ra6no drvo ku61a mr1vi9 i6i 1i ku61a 7r2daka. :1o o721 8ovori u 7ri6o8 ovo4
12ori4i. da 42 5as on 7u1 do 7od@2mno8 sv21a. sv21a @a ko8a @namo da 42 u do5a 7a8ans1va
7r2ds1av64ao 7r25iva6i:12 du:a 7r2daka.
I7ak s2 64udi 7rov6a>2 kro@ n428ovo kor2n42 ko42 :1r;i i@ @2m642 kako 5i skinu6i 5o62s1 sa
s252 i6i kako s2 n2 5i ni ra@5o626i. TakoA2 s2 is7od n428ovo8 kor2na @ako7ava 7os1264i>a
7rvoroA2no8 d2121a. v2rova1no <2nsko8. kako 5i s6232 5i6o mu:ko.
"ao :1o smo v23 r2k6i. on s2 v2rova1no v2@u42 @a ro8a1o8 v26iko8 du9a 7rirod2. 42r s2
7od n428ovim kro:n4ama 7o4av64u42 u 7odn2. Na kra4u. 7o 7oda>ima dr.a4kanovi3a is7od
n428ovi9 kro:n4i su mu:ki ma8ovi I v2:>i o5av2@no Fs7rav64a6iG svo42 ma8i42. N428ovo
6i:32 s2 s1av64a6o 7r2ko 8ro5ova. on sam s2 sadio na 8ro564ima a n428ovi 76odovi?orasi. su
u vr2m2 o<i3a s1av64ani 7o 3o:kovima so5a kao <r1va mr1vima.
Tisa D1aPus 5a>>a1aE. m2Au a6kanskim narodima u<iva v26iko 7o:1ovan42. 0a42dno sa
86o8om va@i @a na44a;2 @a:1i1no drvo. drvo ko42 :1i1i od svi9 vrs1a @6i9 si6a. Od n42 s2
s7rav64a4u ma62 drv2n2 ama46i42 u o56iku krs1i3a i6i o5rnu1o8 1rou86a ko4i s2 da4u d2>i i
13$
64udima da i9 nos2 sa so5om. Od n42 s2 1akoA2 7ravi ma8i4ski :1a7 ko4i s6u2 s1av64a4u s1o>i na ro8ov2.
kako im 5a;2na ma8i4a n2 5i mo86a nis1a.
Jras1 DWu2r>us ro5urE. 42 na4va<ni42 drvo. naro;i1o (6ov2nskim narodima. On @au@ima
7os25no ku61no m2s1o 42r 42 na4v2rova1ni42 7r2ds1av64ao samo8 7a8ansko8 5o8a ;i42 42
im2 na<a6os1 @a5orav642no a6i s2 i7ak 7r2d7os1av64a da 42 1o P2run. Da5o8 i6i V262s. ak i
danas 7o n28d2. sada >rkv2ni sv2:12nik. 7r2dvodi s1ari ri1ua6 7rino:2n4a <r1v2 u 426u i 7i3u
9ras1u u ko8a 42 ur2@an krs1. 1ako@vanom @a7isu.
(v21i 9ras1 s2 nikada ni42 sm2o 7os23i 42r s2 v2rova6o da 32 s2 onom2 ko 1o u;ini d2si1i
v26iko @6o. V2ru42 s2 da s2 7o no3i kra4 ovi9 9ras1ova 7o4av64u4u <ivo1inski du9ovi u
o56iku 5ika. 7sa. 4ar>a. v26iko8 @2>a i s6i;no. 12 da oni v2rova1no ;uva4u ovo sv21o drvo.
Jras1ovo drvo s2 1r64a @a42dno sa 6i7ovim drv21om kako 5i s2 i@vukao F<ivi o8an4G.
/216om od 9ras1ovo8 8ran4a s1ara v2:1i>a 7osv23u42 m6aAu. V2:1i>2 rado koris12 9ras1ovo
drvo u ri1ua6ima 8a:2n4a u8642v64a i 1o 1ri. s2dam i6i d2v21 komada ko42 s1av64a4u u va1ru
dok s2 n2 u<ari.
%2r DWu2r>us >2rrisE. 1akoA2 mo<2 5i1i i@a5ran @a F@a7isG. uko6iko 42 dovo64no v26iki i
s1ar. N428ova 8rana s2 unosi u ku3u @a 5o<i3 i on 1ada sim5o6i@u42 m6ado8 5o8a?sun>2.
ko4i s2 7onovo raAa. In12r2san1no 42 da s2 unosi 12k 7o:1o 7adn2 mrak. :1o 42 sr7sk2
21no6o82 nav26o na @ak64u>ak da 42 s1aro sr7sko 5o<ans1vo. 7r2 sv28a 5i6o 5o<ans1vo
7od@2mno8 sv21a. V26ik 5ro4 ri1ua6a u vr2m2 5o<i3ni9 7ra@nika v2@an 42 @a 5adn4ak. kako
s2 na@iva ova4 ri1ua6no ods2;2ni komad >2ra. a6i i9 mi i7ak ovd2 n2 32mo navodi1i 42r 1o
7r2va@i6a@i 8rani>2 ovo8 d26a.
(v21o vo32 i 7ovr32
/is6im da nikako n2 mo<2mo @ao5i3i vo32 i 7ovr32. @a ko42 su v2@ana mno8a
v2rovan4a. mi1ovi i 7ri;2. Por2d 1o8a oni s2 svakodn2vno koris12 u mno8im ri1ua6ima.
/o8u 5i1i ama46i42. ri1ua6ni 7r2dm21i i6i 7onud42n2 <r1v2. i6o kako 5i6o. 1r25a @na1i da
oni s7ada4u u 7od42dnako vr2dnu ka128ori4u sv21o8 5i64a sku7a sa 1ravama i drv2>2m.
Dun4a D7irus >CdoniaE. s2 koris1i ma9om u 64u5avno4 ma8i4i. N42n 6is1. 7r2ma@an
m2dom rado nos2 d2vo4k2 kao ama46i4u ko4a 1r25a da im o52@52di mu:ku nak6onos1.
13'
Ja5uka D7irus ma6usE. 7r2ds1av64a na45i1ni4u sv21u vo3ku na 7ros1oru a6kana. Ona 42
7r2 sv28a sim5o6 do5ra. @drav64a. na7r21ka. 76odnos1i i sr232. (ma1ra s2 da ima v26ik2
ma8i;n2 mo3i i da :1i1i od svako8 @6a.
# skoro svim ri1ua6ima. v2@anim @a @ivo1 7o42din>a. 7o4av64u42 s2 4a5uka ko4a 1r25a da
don2s2 sr23u. 76odnos1 i na7r2dak. Ona 42 1akoA2 42dna od k64u;ni9 <r1vi. ko4a s2 7rinosi
5i6o 5o8ovima. 5i6o du9ovima 7rirod2.
# 1oku svad52 7os1o4i o5i;a4 da s2 m21a6ni nova> @a5ada u 4a5uku. kako 5i s2
o52@52di6o da 5udu3i su7ru@ni>i ima4u do5ru Binansisku si1ua>i4u. "oris1i s2 u svim
vrs1ama ri1ua6a ko4i 1r25a da don2su 5o64i1ak u 5i6o ko4o4 o56as1i <ivo1a. Naro;i1o s2 >2ni
>rv2na 4a5uka 42r 42 ona sim5o6 @drav64a. (amim 1im i 8ran2 n42no8 s1a56a mo8u 5i1i sv212
i koris1i1i s2 u s6i;nim ri1ua6ima @a o52@52Aivan42 7ros72ri121a.
Ja8oda DBra8aria v2s>aE. 42 sim5o6 7ravd2 i na7r2dnos1i. V2n;i3 s7arav642n od 4a8odino8
6i:3a koris1i s2 u 64u5avno4 ma8i4i. "ro@ n428a 862da12 oso5u @a ko4u <26i12 da s2 @a64u5i u
vas. Ja8oda s2 4o: koris1i kao <r1v2na 7onuda u ri1ua6ima kada s2 s1u7a u kon1ak1 sa
7oko4ni>ima.
"ru:ka D7irus >ommunisE. 42 vo32 ko8a sada:n4a v2rovan4a v2@u4u @a @62 si62. Na
n42nom s1a56u s2 rado oku764a4u v2:1i>2 i d2moni. Is7od n42 42 @a5ran42no s2d21i i s7ava1i.
V2:1i>2 s2 @a svo42 7ra@nik2 oku764a4u na kru:>i. a kako su v2:1i>2 o7asna 5i3a 7o
9ri:3anskom v2rovan4u. o7asno 42 5i1i u n42no4 56i@ini.
/2Au1im ni42 uv2k ovako 5i6o. E1no6o@i sasvim 4asno ra@6iku4u s1ara od novi4i9
v2rovan4a. Vidi s2 da 42 kru:ka n2kada u@iva6a @van42 ku61no8 drv21a. N4o4 su s2 n2kada
7rinosi62 <r1v2 u 426u i 7i3u a 64udi su s2 mo6i6i is7od n42 a n2 u >rkvi. Po@na1a 42
7ri7ov21ka u ko4o4 m6ada d2vo4ka os6o5ad4a 4262na i@ k6o7k2 na ma8i4ski na;in 1ako :1o 8a
:i5a sa 1ri 8ran2 kru:k2 i 1ri 8ran2 4a5uk2. ko42 42 do5i6a od svo42 ma4k2 s1ar2 v2:1i>2. 0a
v2:1i>2 kru:ka i 4a5uka ima4u 7od42dnaku vr2dnos1.
"u7ina Dru5us Bru1i>osusE. 42 i@u@21no 5i1na 5i64ka u a6kanskom v2:1i;ar2n4u. Grm
ku7in2 s2 sma1ra s2di:12m. 7r2 sv28a <2nski9 na17rirodni9 5i3a i 5o<ans1ava. TakoA2 42
42dno od m2s1a na kom2 vi62 vo62 da 5orav2. "ro@ n42no 8ran42 ko42 42 sa o52 s1ran2
uras6o u @2m64u 7rov6a;2 s2 64udi kako s2 n2 5i ra@5o626i. (a n42nim s1a56om raA2na 42
42dna vrs1a >rn2 ma8i42. na 1a4 na;in :1o s2 u9va32na <a5a s2k6a na dva d26a da 5i s2
7o1om v2@a6a na dv2 ra@6i;i12 8ran2 ku7in2. "ada 5i 7ro:ao 7or2d n42 ona4 kom2 s2 9126o
naudi1i. i@8ovara6o s2 Fsku7io s2 kao ku7ina. o52sio kao <a5aG. Ina;2 kor2n od ku7in2 s2
dri donosi 7ros72ri121. "u7ina s2 ina;2 na@iva Aavo64im
8ro<A2m. 42r s2 v2ru42 da 42 n4u s1vorio Aavo. kako 5i 7arirao 5o8u ko4i 42 s1vorio 8ro<A2.
Pa7rika D>a7si>um annumE. ima i@u@21no :iroku 7rim2nu kako u narodno4 1ako i u
v2:1i;i4o4 ma8i4i. Naro;i1o 42 >2n42na 7a7rika >rv2n2 5o42. 0a42dno sa 526im 6ukom.
5osi64kom i n2kim 6i;nim 7r2dm21om 7r2ds1av64a 4aku ama46i4u 7ro1iv svi9 vrs1a @6i9 si6a.
Dimom od m62v2n2 suv2 7a7rik2 s2 7ro12ru4u d2moni. N4om2 s2 na ri1ua6an na;in 62;2
136
mno82 5o62s1i. Tri s2m2na 7a7rik2. @a42dno sa 1ri @rna kukuru@a i 1ri @rna 7asu64a. s1av64a
v2:1i>a oso5i na s1omak ko4u 62;i od 8r;2va.
Pa7rika s2 koris1i i u 64u5avno4 ma8i4i ko4a s2 radi 7o;21kom ma4a. D2vo4ka u@m2 7ar;2
@2m642 na ko42 42 @8a@io momak ko4i 4o4 s2 sviAa. s1avi 8a u maramu 12 doda 4o: n2;28
n428ovo8 6i;no8 i 42dnu 7a7riku. Ta4 @av2<64a4 kasni42 odn2s2 do o8n4i:1a i @a1r7a 8a u
<ar. Dok 7osma1ra kako @av2<64a4 8ori ona 7onav64a. G"ako 1i 8ori: 1ako on da 8ori @a
mnomG.
(7ana3 Ds7ina>ia o62ra>2aE. 42 5i64ka ko4a s2 ma9om koris1i @a ma8i4sko us7av64ivan42.
(v2 :1o 1r25a uradi1i 42s12 sasu:i1i n2ko6iko 6is1ova s7ana3a. i@dro5i1i i9 i n4i9ovim dimom
nakadi1i oso5u ko4a s2 <26i us7ava1i. Ovo s2 mo<2 uradi1i i i@nad n2;i42 s6ik2.
Tikva D>u>ur5i1a 6a82nariaE. ima :iroku 7rim2nu naro;i1o u v2:1i;ar2n4u. V23 smo
o7isa6i rani42 kako s2 u@ 7omo3 1ikv2 rad2 od5ram52ni ri1ua6i. Ina>2 ona 42 i univ2r@a6na
ama46i4a 7ro1iv svi9 vrs1a <2nski9 d2mona. Da 5i 1o 7os1a6a dovo64no 42 u n4u @aku>a1i
8vo@d2ni 2ks2r i o52si1i 42 i@nad 723i da s2 1ako osu:i.
Por2d ovo8a u 1ikvu su s2 9va1a6i i svi @6i d2moni. na 1a4 na;in :1o s2 1ikva ods2>a6a 7ri
vr9u. kako 5i s2 do5io 7ok6o7a> ko4i s2 @a1varao u 1r2nu1ku kada s2 os21i 7risus1vo n2k2
@62 si62. (ma1ra s2 da sama 1ikva uv6a>i d2mona unu1ra i kada s2 @a1vori on 1u mora os1a1i.

64iva D7runus dom2s1i>aE. 42 n2kada v2rova1no s7ada6a u k6asu sv21o8 drv23a 42r s2 od
n42 1akoA2 s232 5adn4ak i 7rinos2 4o4 s2 <r1v2 u 426u i 7i3u. Por2d ovo8a os1ao 42 i o5i>a4
da s2 7r2minu6i sa9ran4u4u m2d4u :64ivinim drv2>2m. O :64ivu s2 ka;2 6i;ni 7r2dm21i u
nam2ri da s2 od n42 do542 7omo3. Voda ko4om 42 525a 7rvi 7u1 oku7ana 7rosi7a s na
:64ivino s1a56o kao 5i ova os1a6a @drava i do5ro na7r2dova6a.
-i1ari>2
N2 5i 5i6o 6o:2 da @a kra4 ka<2mo n2s1o o <i1ari>ama. 42r on2 svakako ima4u svo4u u6o8u
u a6kanskom v2:1i;ar2n4u. 0a ra@6iku od dru8i9 5i64aka n4i9 n2 5i9 7onaoso5 o7isivao
42r @a 1o n2ma 7o1r252. 7o:1o 42 n4i9ova u6o8a u ma8i4i sasvim s6i;na. # :ir2 narodno4
ma8i4i m2Au n4ima svakako ima ra@6ik2 i mo<2mo s6o5odno r23i da kukuru@ i <i1o
7r21s1av64a4u 5i64k2 7r2ma ko4ima s2 7os1u7a sa na4vis2 7o:1ovan4a i ko42 u<iva4u i@v2s1an
ku61. dok su dru82. 7o7u1 ra<a. 42;ma i ovasa man42 @as1u7642n2.
# v2:1i;ar2n4u sv2 ov2 @i1ari>2 koris12 s2 na n2ko6iko na;ina. Prvi i na4ras7ros1ran42ni4i
42 u7o125a ovi9 <i1ari>a kao @r1v2ni9 7onuda na17rirodnim 5i3ima. Dru8i 42 ri1ua6na
u7o1r25a kada s2 odr2d42ni 5ro4 @rna. o5i;no 42 u 7i1an4u n27aran 5ro4 sa ak>2n1om na 1ri i
d2v21. koris1i u ra@nim vrs1ama ri1ua6a. 5i6o da 42 r2; o 62;2n4u 5i6o o 64u5avno4 i6i n2ko4
13*
dru8o4 ma8i4i. Na kra4u odr2A2ni 5ro4 @rna. s2 koris1i u ri1ua6nom 7rori>an4u i o 1om2 smo
8ovori6i u 7o86av64u o divina>i4i. kada smo o7isiva6i m21odu 862dan4a u @rn2v642. TakoA2
smo mo86i vid21i. kako s2 <i1ari>2 nud2 na <r1vu Tar1oru kada smo o7isiva6i ri1ua6 Fskoa32
dra;iG.

BROJEV!, BOJE, S!7BO#!8

"ao :1o sam na samom 7o;21ku ovo8 d26a r2kao. dr2vn2 v2:1i>2 nisu ima62 na
ras7o6a8an4u 1a5262 kor2s7od2n>i42. sv232 u 5o4i. im2na 76an21arni9 in126i82n>i4a i s6i;n2
s1vari. /2Au1im. 1o n2 @na;i da on2 nisu koris1i62 n2k2 svo42. 5i6o 6i;n2 5i6o nau;2n2
:a56on2. ;i42 42 7or2k6o 1o6iko s1aro da im s2 u 7ro:6os1i 8u5i skoro svaki 1ra8. Ov2
narodn2. F1a5262 kor2s7od2n>i4aG. vodi62 su svo42 7or2k6o. na4v2rova1ni42 i@ s1ari9
mi1ova. 6282ndi. 7ri;a i 72sama.
Pr2>i@ni42 r2;2no. F7ravi6a i8r2G. v2:1i>2 su do5i4a62 na 1ri na;ina. Prvi na;in 42
7odra@um2vao 7odu;avan42 od s1ran2 n2k2 s1ari42 v2:1i>2. dru8i uk64u;ivao in1r2v2n>i4u
vi:i9 si6a. 7r2ko snova i as1ra6ni9 7ro42k>i4a. a 1r23i ko62k1ivno nas62A2 naroda. odnosno
1radi>i4u. I@ ovo8a s62di da 42 svaka v2:1i>a ima6a na ras76oa8an4u svo42 6i;n2 F1a56i>2G.
ko42 su s2 u v23o4 i6i man4o4 m2ri mo862 7odudara1i sa 1uAim. a 1o 42 7r2vas9odno @avisi6o
i@ ko8 d26a a6kana 7o1i;u v2:1i>2 ;i42 F1a56i>2G u7or2Au42mo. /oram da na86asim da r2;
F1a56i>2G. nam2rno s1av64am 7od navodnik2. 42r on2 nikada nisu 7os1o4a62 u n2ko4 7isano4
Bormi. a sam2 dr2vn2 v2:1i>2 v2rova1no nisu 5i62 sv2sn2 n4i9ovo8 7os1o4an4a. Ta4 sku7
7ravi6a 7r2no:2n 42 usm2nim 7u12m. a n428ova v2rodos1o4nos1 i nu<nos1 nikada ni42
kri1i;ki sa862davana od s1ran2 v2:1i>a. Na mo4a 7i1an4a 1i7a F0a:1o 5a: 1a 5o4aKG i6i F0a:1o
5a: 1o6iko 7u1aKG. od8ovara62 su kra1ko FTako 1r25aG i FTako s2 va64aG.
Ako do5ro 7o862damo kn4i8u una@ad. vid232mo da s2 i@ sv28a i@n2:2no8. mo8u
na7ravi1i kakv2 1akv2 1a56i>2 ko42 mo8u dos1a 7omo3i 7ri kr2iran4u 1radi>iona6no8
s1aro5a6kansko8 v2:1i>i428 ri1ua6a. (v2 s1o 1r25a da @namo. 42s12 vr2m2 kada s2 vr:i
odr2A2ni ri1ua6. kakva 42 n428ova s1ruk1ura. :1a koris1imo un1ar n428a. ko42 1rav2. ko42
5o42. ko6iko 7u1a 7onav64amo radn42 i 5asm2. kako 1r25a da i@862da sam 12ks1 5asmi i na
kra4u kako 8a @avr:avamo. Iskr2no s2 nadam da 42 sv2 1o do sada ra@4a:n42no. a kao
13+
doda1nu 7omo3 7ri kr2iran4u is1i9 da32mo na s62d23im s1rani>ama sa ma6o vi:2
o54a:n42n4a ko4a s2 1i;u 5ro42va. 5o4a. sim5o6a i sim5o6i;ni9 radn4i i kr21an4a.
ro42vi
"od s1aro5a6kansko8 v2:1i;ar2n4a. 5ro42vi su i8ra6i i 4o: uv2k i8ra4u. v2oma 5i1nu
u6o8u. kako u ri1ua6ima. 1ako i u svakodn2vnom <ivo1u. (vaki 5ro4 ima una7r2d odr2A2no
@na;2n42 i sam 7o s25i on 7r2ds1av64a i@v2snu ma8i4sku si6u. ko4a ima mo3 da u1i>2 na
s1vari oko s252. ro4 s2 mo<2 7osma1ra1i kao @nak na7isan na 7a7iru. 1kanini. drv21u.
kam2nu i6i n2kim dru8im 7r2dm21ima i ma12ri4a6ima. a6i i kao 5ro4 7onav64an4a n2k2
radn42. @a1im 1a;an 5ro4 @rn2v64a. 8ran;i>a. u8642v64a ko4i s2 koris12 u ri1ua6u. i na kra4u
5ro4 dana. m2s2>i. 8odina ko42 su 7o1r25n2 da 7roAu da 5i s2 n2:1o do8odi6o. "od
i@voA2n4a 8ru7ni9 ri1ua6a uv2k s2 s1ro8o vodi ra;una oko 1a;no8 5ro4a u;2snika. dok s2
dru82 s1ran2 s1rik1no 7a@i ko6iko 32 s2 kru8ova i6i koraka na7ravi1i 1okom ri1ua6ni9
kr21n4i.
Pos1o42 do5ri i 6o:i 5ro42vi. 0a do5r2 5ro42v2 s2 ma9om u@ima4u n27arni. i@u@2v 5ro4a
1rina2s1 dok 7arni u v23ini s6u;a42va 6o:i. s2m kada s2 radi o 5ro4u dva. Parni 5ro42vi
o5i;no 7r2dska@u4u n2sr23u i n2:1o 6o:2 1ako da s2 na a6kanu vodi ra;una da u 5uk21u
>v23a ko4i s2 7ok6an4a n2kom2 5ud2 n27aran 5ro4 >v21ova. J2dino 42 na 8ro5642
do@vo642no nosi1i 5uk21 sa 7arnim 5ro42m >v21ova. "o6ika 42 sna8a 5ro42va. 8ovori i
;in42ni>a da vam ni 42dan ;ov2k i@ naroda n232 r23i 1a;an 5ro4 d2>2. ova>a. svin4a i6i
n2;28 s6i;no8. ko4i ima. 42r v2ru42 da mu 1ako mo<212 naudi1i i nan21i n2sr23u. (v2 :1o s2
radi na s26u. vodi s2 ra;una da s2 radi sa n27arnim 5ro42vima. 7a ;ak i si1ni>2 u ko42
u6a@i. ko6iko >2 7od koko:ku s1avi1i 4a4a. ko6iko 32 s1a5a6a @asadi1i. 8os1i4u 7o@va1i i
s6i;no. Po862da4mo ma6o 7odro5ni42 n2k2 od na45i1ni4i9 5ro42va.
J2dan. 42 5ro4 ko4i u samom v2:1i;ar2n4u n2 i8ra n2ku @na;a4nu u6o8u. R21ko s2 ko4a
ri1ua6na radn4a vr:i samo 42dnom. No. sa dru82 s1ran2 on i7ak 7r2ds1av64a 42dins1vo. ko42
ma6o ko 7os2du42. 12 s2 ;2s1o s7omin42 u 5asmama ko42 s2 7o@iva4u na n252ska 126a. 42r
42dan 42 m2s2>. 42dno 42 sun>2. 42dna 42 umska /a4ka i dru8o. /2Au1im. kada 8ovorimo
o ri1ua6nom s2;2n4u i ;u7an4u 5i64a. 12 u5i4an4u sv21i9 <ivo1in4a. na 7rim2r @mi42 i6i >rno8
7216a. ova4 5ro4 do5i4a. n2ki sasvim dru8i smisao. (v2 ov2 radn42 mora4u s2 o5avi1i i@
42dno8 7o12@a. @ama9a i6i 7okr21a. Ra@6o8 ovom2 42 mi:642n42. kako 1o 7rv2ns1v2no ni42
9umano. a @a1im i da s2 7onav64an42m ovi9 radn4i mu;i. 5i6o 5i64ka 5i6o <ivo1in4a. 12 da na
1a4 na;in 8u5i svo4u ma8i4sku sna8u. odnosno 2n2r8i4u. Tr25a 4o: r23i da s2 na4v23i 5ro4
ri1ua6a vr:i samo 42dnom. i@u@2v u 7os25nim 7ri6ikama. kao kod 5o62s1i na 7rim2r. kada
s2 mo8u 7onovi1i do ;21rd2s21 7u1a.
Dva. 7r2ds1av64a 7r2 sv28a 7ar. mu:ko i <2nsko. a 7o1om 56i@nan>2 ko4ima su u 8o1ovo
svim sv21skim ku61urama 7ridodavana na17rirodna svo4s1va. 1o s2 1i;2 u7o1r252 5ro4a dva
u ri1ua6ima. on s2 i7ak r21ko koris1i u ma84i i@u@2v kada 8ovorimo o 64u5avno4. kada s2
7rav2 dv2 Bi8uri>2 i6i s1av64a4u dv2 5i64k2. 42dna da sim5o6i@u42 <2nsko. a dru8a mu:ko.
13&
Pr2d ovo8a. 5ro4 dva 42 7risu1an i kod ri1ua6a ;i:32n4a aur2 u@ 7omo3 va1r2. kada 64udi i6i
s1oka 7ro6a@2 i@m2Au dv2 vo:1an2 sv232 i6i dva @a7a642na s1u5a. od na 7rim2r 62skovo8
drv21a. Por2d ovo8a. d2126ina sa dva 6is1a. mo<2 ima1i v26iku vr2dnos1. uko6iko s2 u @2m64i
7ronaA2 56a8o ko42 s2 42dino mo<2 i@vadi1i u@ 7omo3 ov2 5i64n2 ama46i42.
Tri. 42 @asi8urno na45i1ni4i 5ro4 a6kansko8 v2:1i;ar2n4a. Go1ovo sv2 ri1ua6n2 radn42 s2
vr:2 na4;2:32 1ri. a n2:1o r2A2 d2v21 7u1a. Po v2:1i;i4im 7ri;ama 7os1o42 1ri sv21a. 8orn4i.
sr2dn4i i 7od@2mni. Nakon 1ri dana s2 mr1av ;ov2k mo<2 7ovam7iri1i 12 s2 @a1o u 8ro5
u5a>u4u 1ri 526a kam2na kako 5i s2 1o s7r2;i6o. Tri 7u1a s2 i@8ovara 5asma i 1ri 7u1a s2
o5i6a@i u kru8 oko sv21o8 drv21a. kam2na i6i n2;28 :1o 7r2ds1av64a o61ar. V2:1i>a na4;2:32
8asi 1ri u8642na. a n2:1o r2A2 s2dam i6i d2v21. (a 1ri 8ran;i>2 n2ko8 sv21o8 drv21a vr:i s2
masa ma8i4ski9 radn4i i 82s1ova. Na 7rim2r. sa 1ri kru:kin2 i 1ri 4a5ukov2 8ran2. d2vo4ka
os6o5aAa @aro5642no8 4262na. (a 1ri dr2nov2 i6i 1ri @ovin2 8ran2 is7isu4u s2 sim5o6i 7o
7o8a;i ko4a s2 m2si @a o<i3. 0a1im s2 1ri 7u1a o17i4a na7i1ak ko4i 42 s7r2mi6a v2:1i>a. 5i6o
da s2 radi o vodi nad ko4om 42 5a4a6a. 5i6o o vodi u ko4o4 su 8a:2ni u8642ni i6i 42 7o1a7ana
n2ka 5i64ka. Ovom s7isku n2ma kra4a i mo<2mo na5ra4a1i do u n2do862d. J2dnom r2;4u da
@ak64u;imo da ako n2ku ma8i4sku radn4u 7onovi12 1ri 7u1a. 5udi12 si8urni da nis12
7o8r2:i6i.
21ri. kao 5ro4 7onav64an4a. koris1i s2 samo u 42dnom s6u;a4u i 1o kada s2 s2 @ama9om
ma8i4sko8 :1a7a. odo@do62 7r2ma 8or2. ras7u:1a sku7. TakoA2 s2 d2126ina od ;21iri 6is1a
koris1i kao ama46i4a i6i kao sr2ds1vo da s2 7ronaA2 56a8o.
P21. 42 5ro4 ko4i s2 r21ko koris1i u a6kansko4 ma8i4i. # r21kim s6u;a42vima. v2:1i>a
koris1i 721 @rn2v64a kod ri1ua6no8 62;2n4a 5o62sni9 oso5a. (vako mu:ko d212 42 u rani4im
vr2minima nosi6o sr25rnu minAu:u 721 8odina. kao ama46i4u ko4a 42 1r25a6o da 8a @a:1i1i
od uroka. I@m2Au os1a6o8 7os1o4i i s1ara narodna 7ri;a ko4a 8ovori o >aru svi9 64udi i
<ivo1in4a. ko4i 42 imao 721 du:a i ko4i 42 u5i4an 721 7u1a. 12 42 721 7u1a umirao. Ovo mo<2
da 5ud2 n2ki s1ari mi1 ko4i 42 7o8r2:no 7r27o@na1 kao 7ri7ov21ka.
2s1. s2 nikada n2 koris1i u v2:1i;ar2n4u. On 42 k6asi;an 7arni 5ro4 ko4i n2ma nikakvu
vr2dnos1 @a a6kansk2 v2:1i>2.
(2dam. sa dru82 s1ran2 7r2ds1av64a va<an 5ro4 i mo<2 s2 koris1i1i u 8o1ovo svim
ri1ua6ima. ma da s2 v2:1i>2 ma9om o7r2d264u4u @a 1ri i d2v21. kao :1o sam v23 s7om2nuo.
V2:1i>a mo<2 8asi1i s2dam u8642v64a. koris1i1i s2dam 1rava i6i @rna u ri1ua6ima 62;2n4a.
s7r2mi1i s2dam ama46i4a i6i 7ak u@21i vodu sa s2dam i@vora ko4a kada s2 7om2:a 7os1a42
sna<no @a:1i1no sr2ds1vo. Po s1aro4 mi1o6o8i4i. na ko4u s2 os6an4a4u v2:1i>2. 8orn4i sv21 s2
sas1o4i i@ s2dam s6o42va. J2dan od ma8i4ski9 a6a1a ko4i s2 koris1i u a8rarno4 ma8i4i 42 i
mo1ika ko4a ni42 kori:32na s2dam 8odina.
1$)
Osam. s2 7o7u1 :2s1i>2 n2 koris1i u v2:1i;i4o4 ma8i4i. ni kao @a7isani 5ro4. ni kao 5ro4
7onav64an4a n2k2 radn42. On 42 k6asi;an 7aran 5ro4. 12 s1o8a n2ma n2ku vr2dnos1.
D2v21. 42 4o: 42dan. v2oma 5i1an 5ro4 @a a6kansk2 v2:1i>2. "ada 42 7o1r25no uradi1i
n2ki ri1ua6 ko4i mora da ima 7os25nu sna8u 1ada s2 sv2 ri1ua6n2 radn42 7onav64a4u d2v21. a
n2 1ri 7u1a. Na4;2:32 s2 @av2@u4u 1ri ma8i4ska ;vora. m2Au1im kod @a912vni4i9 ri1ua6a
koris12 s2 d2v21. :1o varno4 ma8i4i s2 koris1i ri1ua6. kod ko8a s2 d2v21 8ran;i>a uv2@u4u sa >rnim kon>2m. na
kom2 s2 @av2<u d2v21 ;vorova. Od d2v21 5i64ka s2 7ravi ma8i4ski 62k 7ro1iv svi9 5o62s1i i
od d2v21 ra@6i;i1i9 1rava s2 s7arav64a 64u5avna ama46i4a. Voda u@21a sa d2v21 ra@6i;i1i9
i@vora ima ma8i4sk2 mo3i 7o7u1 vod2 ko4a 42 u@21a sa s2dam. TakoA2 v2:1i>a mo<2 da
8asi d2v21 u642na i koris1i d2v21 @rna u ri1ua6ima 62;2n4a. Po@na1o 42 da v2:1i>2 koris12
ma8i4sku 1or5u ko4a 42 du8a d2v21 42dini>a. "od 7rino:2n4a <r1v2ni9 7onuda. o5i;no s2
nud2 d2v21 @rna kukuru@a. d2v21 @rna 42;ma. dv21 @rna ra<i i s6i;no. D2v21 42 u@ s2dam i
5ro4 ko4i o@na;ava 52skona;nos1. Tako u mno8im 5asmama. kada s2 n2:1o 7ro12ru42. ka<2
s2 FPr2ko d2v21 5rda i d2v21 8ora. 7r2ko d2v21 moraO F. i6i s2 7ak u is1u svr9u koris1i
5ro4 s2dam i 1ada 7roi@i6a@i 12ks1 na6ik na FPr2ko s2dam mora i s2dam 8oraOG. Da
ka<2mo @a kra4 da 7os1o4i 42dna 7ri;a u ko4o4 s2 4av64a v2:1i>a ko4a ima d2v21 ra@6i;i1i9
m216i kao i da s2 7o 42dno4 narodno4 v2r@i4i 8orn4i sv21 sas1o4i i@ d2v21 s6o42va.
D2s21. 42 5ro4 ko4i 7r2ds1av64a kra4 n2;28a. Na 7rim2r. 7o narodnom v2rovan4u d2v21oro
64udi >2 u5i1i @ma4 ko4i ;uva 56a8o. a6i >2 8a d2s21i do5i1i. ro4 d2s21 mo<2 da 7r2ds1av64a
I 5o<nas1vo odnosno savr:2ns1vo i6i1i savr:2ni 7ar. On 42 42dins1vo ko42 7rois1i;2 i@ dv2
>iBr2L 42dini>2 i nu62. on 42 7rvi dvo>iBr2ni 5ro4 a samim 1im i 7o;21ak n2;28 dru8o8. ;2s1o
5o<ansko8 i n27rirodno8. ro4 d2s21 7r2ds1av64a i @avr:21ak svak2 s6o<2n2 ma8i4sk2
o72ra>i42. on 42 5ro4 os1varivan4a nam2r2. Ovd2 do6a@imo do 42dn2 s1vari ko4u 21no6o@i.
na <a6os1. nisu mo86i da uo;2. a 1o 42 odnos i@m2Au 5ro4a <r1ava ko42 s2 7rinos2 i
os1varivan4a d26a i6i nam2r2 v2:1i>2.
0na;i. ako ka<2mo da s2 7rinosi d2v21 @rna <i1a. 1r25a @na1i da s2 ona 7rinos2 kako 5i s2
7o4avio ona4 ko4i 7r2ds1av64a 5ro4 d2s21. Is1o 1ako u 7ri;i @ma4 mora da u5i42 d2v21oro
64udi kako 5i d2s21i 7oku7io na8radu. ak i kada su ovi 5ro42vi umno<2ni si1ua>i4a 42 is1a.
(21i12 s2 da Tar1or ima d2v2d2s21d2v21 s6u8u. a da 42 on s1o1i. D2v2d2s21d2v21 42 is1o :1o i
d2v21 a s1o is1o :1o i d2s21. D2s21 7r2s1av64a ono8a i6i ono :1o do6a@i 7os62. a s6i;na 42
si1ua>i4a i sa 5ro42m dvana2s1. odnosno 1rina2s1.
Dvana2s1. is7ada v2oma 5i1an 5ro4 u s1aro5a6kanskom v2:1i;ar2n4u. a6i 1o na<a6os1 ni42
1ako. Osnovnu @a5unu ovd2 uvod2 s1ari mi1ovi i 7ri;2 u ko4ima s2 s7omin42 dvana2s1
v2:1i>a. dvana2s1 vi6a. dvana2s1 6a5udi>a i 1ako da642. 0a1im smo mo86i da vidimo 7ri;u o
dvana2s1 u;2nika ko4i s2 oku764a4u na 8umnu kako 5i v2riBikova6i svo4u ini>i4a>i4u. (vi
ovi 7oda>i mo8u da dov2du do 7o8r2:no8 @ak64u;ka da su s1aro5a6kanska oku764an4a
1$1
v2:1i>a uv2k 7odra@um2va6a dvana2s1 u;2snika. dok su @a7adni kov2ni 5i6i v2@ani @a 5ro4
1rina2s1. :1o 42 u osnovi 7o8r2:no. Od8ovor 62<i 5a: u 5ro4u 1rina2s1.
Trina2s1. 42 5ro4 ko4i su a6kanski 21no6o@i u5262<i6i kao n28a1ivan 5ro4 ko8a s2 o5i;ni i
su42v2rni 64udi 76a:2. dok s2 u samim o5i;a4ima i ri1ua6ima 8o1ovo i n2 s7omin42.
/2Au1im. 1o 42 v26ika 8r2:ka. Ako 7o862damo ma6o 5o642 7ri;2 i mi1ov2. vid232mo da s2
uv2k s7omin42 4o: n2ko. Na 7rim2r v23 sam 8ovorio o dvana2s1 v2:1i>a i <u1o5radom. :1o
dovodi do @ak64u;ka da i9 42 5i6o sku7a 1rina2s1. "od svako8 sas1anka v2:1i>a. 5i6a 42
7risu1na 5ar2m 4o: 42dna oso5a 7a makar s2 radi6o i o 5o<ansko4 si6i. "ada sam 8ovorio o
dvana2s1 u;2nika ko4i na 8umnu 7o1vrAu4u svo4u ini>iranos1 7ri@iva4u3i si6u ko4a 32 i9
odv2s1i n2kuda. 4asno s2 mo86o vid21i da 42 1a si6a 7risu1na i6i da do6a@i. Da u7ros1imo
s1var. Na svim sku7ovima 1rina2s1u oso5u na4;2:32 7r2ds1av64a mu:kara>. ro8a1i o8 i6i
7ak o8in4a. (am 7o;21ak ovi9 oku764an4a i ri1ua6a uo7:12. sv2d2n 42 na sim5o6iku 5ro4a
1rina2s1. 42r svi oni 7o;in4u u F86uvo do5a no3iG. odnosno u vr2m2 ko42 @a7o;in42 minu1
i@a 7ono3i. u dvana2s1 sa1i i 42dan minu1. odnosno 12U1V13. I@ ovo8a s62di @ak64u;ak da
42 1rina2s1 5ro4 dru8o8 sv21a. onos1ran2 r2a6nos1i. a6i i 5ro4 kako na17rirodn2 2min2n>i42
na sku7ovima. 1ako i 5ro4 ini>i4an1a.
21rd2s21. 42 1akoA2 v2oma 5i1an 5ro4 kada su u 7i1an4u ri1ua6n2 radn42 i ku61 mrvi9. "ao
:1o smo rani42 8ovori6i ;21rd2s21 dana s2 7onav64a n2ki ri1ua6 kako 5i urodio 76odom.
V2:1i>a da42 ins1ruk>i42 o5o626om :1a da 7onav64a 1rid2s21d2v21 dana i uko6iko on n2 us72
da os1vari >i64. ;21rd2s21o8 dana s2 ona 7o4av64u42 6i;no i @avr:ava @a7o;21i ri1ua6.
Nakon smr1i. ;21rd2s21 dana du:a. odnosno 212ri;no 126o 7oko4nika os1a42 na ovom2
sv21u i 1ada 8a 42 na46ak:2 kon1ak1ira1i. 21rd2s21 dana 42 7o1r25no da 7roA2 kako s2 5i s2
n428ovo 126o os6o5odi6o 7os62dn42 v2@2 sa ma12ri4a6nim sv21om. 212ri;nim 126om. ko42
uko6iko s2 n2 9rani na n2ki a612rna1ivni na;in 7ro7ada i du:a ko4a ni42 ma12ri4a6na na7u:1a
ovu dim2n@i4u. #ko6iko 7oko4nik nas1avi da s2 9rani. ova4 7u1 2n2r8i4om dru8i9 64udi. on
7os1a42 vam7ir i na4v2rova1ni42 >2 v2:1i>a vodi1i o72ra>i4u n428ovo8 uni:12n4a.
21rd2s2142dan. 42 uv2k 5ro4. 5i6o ko42 vrs12 @rn2v64a. ko4i s2 koris12 kod indir2k1n2
m21od2 7rori>an4a. 862dan4a u @rn2v642. Ova4 5ro4 n2 7odra@um2va 5ro4 @rna. v2> 5ro4
du9ova v2821a>i42 ko4i 7oma<u. kako 5i s2 ova4 7ro>2s us72:no Bina6i@ovao. "ao :1o smo
rani42 r2k6i. 5ro4 du9ova v2821a>i42 42 ;21rd2s21. dok ;21rd2s21 i 7rvo @rno 7r2ds1av64a
oso5u ko4o4 s2 862da. "o6iko 42 ovo 1a;no. 8ovori i mo42 6i;no iskus1vo kada mi 42 42dna
s1ara v2:1i>a dava6a r2>271. kako da na7ravim n2ki 62k. R2k6a mi 42 da o5ra1im 7a<n4u na
5ro4 ko:;i>a :64iva ko4i koris1im. odnosno da u B6a:u sa raki4om u5a>im ;21rd2s21
ko:;i>aDraki4a ima vr2dnos1 5ro4a 42dan. 1ako da sku7a sa ko:;i>ama da42 @5ir ;21rd2s21 i
42danE. 7romu3kam i da os1avim da ods1o4i ;21rd2s21 dana. Na mo42 7i1an42 @a:1o 5a:
;21rd2s21. do5io sam s1ari do5ri od8ovor. F Pa 1ako 1r25aG i ako s2 s23a12. na 7i1an42L a :1a
32 5i1i ako s1avim 1rid2s21 i d2v21 ko:;i>a. FNi:1a. 5a: ni:1aG. I7ak. ovi od8ovori n2:1o
@na;2. a 1o 42 da s2 ovakv2 s1vari n2 dovod2 u 7i1an42. /is6im da mo<2mo sa v26ikom
si8urno:3u i@v2s1i @ak64u;ak da 42 5ro4 du9ova v2821a>i42 ;21rd2s21 i6i ;21rd2s21 i 42dan. 0a
kra4 s21imo s2 5o8umi6sko8 mi1a o 7os1anku ;ov2ka. ko4i sam dao u 86avi o divina>i4i.
1$2
21rd2s21;21ri. 42 v2oma va<an 5ro4 @a v6a:ko s1anovni:1vo ko42 <ivi na s2v2rois1oku
(r5i42. a dir2k1no 42 7ov2@an sa 7ri@ivan42m ;21rd2s21>21ri sv21a>a. @a ko42 niko n2 @na ko
su. 12 su 21no6o@i i@vuk6i @a64u;ak da s2 v2rova1no radi o na17rirodnim 5i3ima 7od@2mno8
sv21a.
Ova4 ri1ua6 1akoA2 7r2dvodi v2:1i>a. a u im2 oni9 ko4i su umr6i i6i s1rada6i i@n2nada i
da62ko od svo42 @a42dni>2. Prvo :1o s2 radi 42s12 s7rav64an42 ra4sk2 sv232 od 7;26in428
voska. ko4u oda5rana v2:1i>a 7ravi ru;no. nakon :1o s2 ri1ua6no oku7a6a i o5uk6a sva u
526o. Ri1ua6 7o;in42 n2:1o i@a 7ono3i. ona mora da 5ud2 sama i n2 sm2 da 7ro8ovara ni
42dnu 42dinu r2; na 86as. Od @a8r24ano8 voska. ona i@v6a>i ;21rd2s21;21ri vo:1an2 ni1i. od
ko4i9 >2 na7ravi1i s6o<2nu is7r276212nu sku671uru. ko4u >2 @a627i1i na rani42 na7rav642n
drv2ni krs1. na kom2 32 s2 na6a@i1i i o862da6o. Na kra4u. ova4 ma4s1orski ukra:2ni krs1.
sadr<a32 ;21rd2s21;21ri s1a6ka @a ;21rd2s21;21ri sv2>a i@m2Au ko4i9 32 s2 na6a@i1i o862da6o.
ko42 ima Bunk>i4u vra1a ko4a s7a4a4u dva sv21a. (v23a s2 mora @avr:i1i 7r2 svi1an4a. Imao
sam 7ri6ik2 da ova4 ;i1av 7os1u7ak 862dam na VJ( kas21i.
o42
Pr2>i@an oda5ir od8ovara4u3i9 5o4a 7r2ds1av64a 7os25nu v2:1inu u s1aro5a6kanskom
v2:1i;ar2n4u. 52@ ko42 5i 5i6o n2mo8u32 o5avi1i v26iki 5ro4 ri1ua6a. 52@ o5@ira o ko4o4 s2
vrs1i radi. o42 su od 7am1iv2ka 7r2ds1av64a62 vi@u26nu vrs1u sim5o6a ;i42 s2 @na;2n42
7odudara6o na 8o1ovo ;i1avo4 76an21i da 5i s2 u dana:n42m vr2m2nu okarak12risa62 kao
2mi1ori 2n2r821ski9 vi5ra>i4a ;i4i 42 u;inak na 64udsko 126o 7os1ao doka@iv sa na7r21kom
129ni;ki9 ur2Aa4a i 7ara626nim ra@vo42m a612rna1ivn2 m2di>in2. Danas mo<2mo r23i da
5o4a ima dvos1uko d24s1vo na ;ov2ka. J2dno 42 ono Fm2di>inskoG kada 1a6asi odr2A2n2
5o42 d26u4u na 64udsku auru i 1im2 dovod2 do Bi@io6o:ki9 7rom2na u 64udskom 126u. a dru8i
42 vi@u26ni mom2na1 kada odr2A2na 5o4a u6a@i u 64usko oko i s1imu6i:2 um kako 5i u
n42mu s1vori6a ni@ aso>i4a>i4a i 7roi@v26a <2642ni i6i n2<2642ni r2@u61a1. Nas 1r2nu1no
in12r2su42 ovo dru8o d24s1vo 5o42. d24s1vo na 64udski um. mada s2 ;ak i u 1om s6u;a4u n2
mo8u 7o17uno isk64u;i1i i 7rva d24s1va. 42r 4asn2 8rani>2 nisu ni8d2 @a>r1an2. a 7o8o1ovo
n2 u ma8i4i.
Ra@6o@i @a ovo su s62d23i. o4a 42 uv2k. 7a makar 1o 5i6o i 7ar;2 o5o4n2 1kanin2. ma6i
oda:i64a; odr2A2n2 2n2r821sk2 Br2kB2n>i42 ko4a mo<2 da 7o4a;a 2n2r8i4u ono8a :1o smo
s1avi6i na 1u 1kaninu. Ta is1a 5o4a u umu v2:1i>2. ko4a vr:i odr2A2ni ri1ua6. o1vara
s72>iBi;an kana6 ko4i 32 42 dov2s1i u v2@u sa 7os25nim sB2rama n2sv2sno8 i 7rika;i1i 42 na
odr2A2ni 2n2r821ski kana6 ;i4i 32 ona 5i1i 7rovodnik. 0na;i. svaka 5o4a 32 uv2k d26ova1i
vi:2s1uko i 7omo3i oso5i ko4a vr:i ri1ua6 da on u :1o v23o4 m2ri us72. 05o8 1o8a 42 oda5ir
5o4a i@u@21no va<an kako @a v2:1i>2 i@ >26o8 sv21a 1ako i @a n4i9ov2 a6kansk2 ko628ini>2.
26a 5o4a. kod a6kanski9 naroda. du8o 42 5i6a 5o4a <a6os1i. s1aros1i i 1u82. 262
maram2 su nosi62 s1ari>2 i on2 <2n2 ko4ima 42 n2ko 7r2minuo. /2Au1im. ako u@m2mo
1$3
ma6o 7r2>i@ni42 da 42 ana6i@iramo. do3i32mo do @ak64u;ka da 42 ona 1akoA2 5o4a
7od@2mno8 sv21a i6i 5ar2m 42dna od 5o4a ko4ima s2 ova4 sv21 o@na;ava. Vukod6a>i i
vam7iri ima4u o5i;a4 da s2 7o4av64u4u o8rnu1i u 526iom 7okrovu?76a:1u. "od odr2A2ni9
sv21kovina. naro;i1o oni9 ko42 s2 odnos2 na ku61 mr1vi9. <ivo1in42 ko42 s2 7rinos2 na <r1vu
1r25a da 5udu 5262 5o42.
/2Au1im 526a 5o4a 42 i 5o4a 62;2n4a. ;is1o12 i n2vinos1i. Ona 42 5o4a dn2vn2 sv216os1i.
Na4v23i 5ro4 ri1ua6a. ;i4a 42 svr9a 62;2n42. uk64u;u42 u s252 u7o1r25u 5262 i6i >rv2n2 5o42.
Rani42 42 7os1o4ao o5i;a4 da s2 o5o626i o8rn2 526im o8r1a;2m i od2 na n2ku raskrsni>u u
1r2nu1ku kada sun>2 7o;n2 da @a6a@i. Id24a 42 5i6a da sun>2 sa so5om odn2s2 i 5o62s1 dok
od6a@i.
"od 8o1ovo svi9 ama46i4a ko42 s2 7rav2. a >i64 im 42 da @a:1i12 oso5u od 5o62s1i. koris1io
s2 i6i 526i kona> i6i 526o 76a1no. "on>2m su s2 sv2@iva62 5i64k2. od23a. 6i;ni 7r2dm21i. a u
526o 76a1no su s2 uvi4a62 7ri7r2m642n2 s1vari. TakoA2 su s2 u@ 5asmu. sv2@iva6i ma8i4ski
;vorovi na 526om 76a1nu. i1a4u>i ova4 12ks1. mo86i s12 da vidi12. kako na vi:2 m2s1a
s7omin42m u7o1r25u 526o8 kam2n4a i 526o8 6uka. a naro;i1o u onim si1ua>4ama kada s2
5o62s1 7r2nosi na n4i9 i6i s2 7r2ko 526o8 kam2n4a 7r26iva voda kako 5i s2 7ro;is1i6a. 26a
5o4a 42 i 5o4a 7ro;i:3avan4a i uk6an4an4a svi9 vrs1a n2;is1o1a 7a 5i62 on2 d2moni 5o62s1i i6i
@62 si62 uo7:12 r2;2no. 26a s2 ;2s1o korisi u kom5ina>i4i sa >rv2nom.
-u1a 5o4a kao i 526a. 7osma1rana 42 na dva na;ina i sma1ra s2 da ona unu1ar s252 mo<2
da sadra. sun;2v2 sv216os1i. @6a1a.
@r26o8 kukuru@a. @r26o8 <i1a i s6i;no. "ao 1akva ona sim5o6i:2 na7r2dak i 7ros72ri121.
/o<2mo 42 7osma1ra1i i kao 5ro4 d2s21. odnosno us72:ni @vr:21ak ono8a :1o 42 @a7o;21o.
# ovom s6u;a4u ona 42 @avr:21ak ono8a :1o 42 @a7o;26a @262na 5o4a. 5o4a v2821a>i42. a
r2@u61a1 su @r26i <u1i 76odovi <i1ari>a. (a dru82 s1ran2. 1o 42 5o4a mr1va>a. 5o62sn2 oso52.
<u1i>2 i i6ova;2. @2m642 u ko4u s2 sa9ran4u4u 7oko4ni>i. "ada 42 1o u 7i1an4u. 7ro1iv n42 s2
1r25a 5ori1i 526om i >rv2nom 5o4om sku7a. 26om kao 5o4om 7ro;i:32n4a. sv216os1i i
>rv2nom kao 5o4om @a:1i12 i @drav64a.
P6ava 5o4a 42 5o4a mu:kos1i. 7r2 sv28a. a 7o1om i 5o4a da64in2. 52skona;nos1i. To 42 5o4a
mora. 5o4a n25a. Ona umiru42. a6i i :1i1i od @6i9 nam2ra svako8a ko nosi 5ar2m 42dan d2o
od232 ov2 5o42 na s25i. # samim ri1ua6ima s1aro5a6kansko8 v2:1i;ar2n4a i7ak s2 v2oma
r21ko koris1i 42r 42 1a 5o4a isuvi:2 mirna i 7asivna da 5i @adovo64i6a dinamiku ri1ua6a.
0262na. s7ada u r2d i@u@21no va<ni9 i 7o@i1ivni9 5o4a. Ona 42 7r2 sv28a 5o4a 5u4nos1i.
7rirod2 i du9ova v2821a>i42. Ja 42 1o76o 7r27oru;u42m u ri1ua6ima @a 7ri@ivan42 du9ova
7rirod2. Ona 42 i 5o4a 7od@2mno8 sv21a a sam 1im i n428ovi9 s1anovnika. "ao 5o4a @a:1i12
i s6av64a. koris1i s2 u mno8im rii1ua6ima i sv2;anos1ima. 0262na 8ran;i>a ru@marina i6i
5osi64ka u narodnim sv2;anos1ima ima4u 7r2 sv28a @a:1i1nu Bunk>i4u. Por2d ovo8a n4u
mo<2mo 7osma1ra1i i kao 5o4u 76odnos1i 42r 7r2ds1av64a 7rirodu ko4a raAa i 5u4a. To 42 na
kra4u. 5o4a o8in42 7rirod2. @na;i :umsk2 /a4k2. vi6a I dru8i9. svakako n2 man42 va<ni9.
du9ova 7rirod2. To 42 5o4a V26ik2 /a4k2. dr2vn2 5o8in42. na:2 76an212 @2m642.
1$$
%rv2na 42 42dna od na4va<ni4i9 i svakako na4kori:32ni4i9 5o4a u s1aro5a6kanskom
v2:1i;ar2n4u. Ra@6o8 ovom2 42 vi:2s1ruk. "ao 7rvo ona 42 5o4a @a:1i12. 5o4a ko4a :1i1i i
7ro12ru42 sv2 n28a1ivn2 si62. d2mon2. urok2 i @6u ma8i4u ko4a 42 u7u32na ka n2ko4 oso5i.
P6a1no i6i kona> >rv2n2 5o42 koris12 s2 @a s7rav64an42 od5ram52ni9 ama46i4a i vr:2n42
@a:1i1ni9 ri1ua6a. %rv2no 42 i 5o4a 64u5avi. 1ako da s2 u 64u5avnim vra;an4ima o5av2@no
koris12 >rv2no 76a1no. o5i;no svi6a i6i 7amuk. @a1im >rv2ni kona>. kako 5i s2 n4im2
sv2@a62 5i64k2. 6u1ki>2. 7ram2novi kos2 i6i 7ak uv2@a6i ;vori>i i na kra4u >rv2no kam2n42.
4a5uk2. vino i6i n2s1o s6i;no. :1o mo<2 da 7r2ds1av64a sim5o6 64u5avi i6i <r1v2nu 7onudu.
Por2d ovo8a. >rv2na 5o4a 42 5o4a @drav64a. rum2no8 6i>a i 56a8os1an4a 12 s2 @a1o u
7od42dnako4 m2ri sa 526om 5o4om koris1i u ri1ua6ima @a o@drav642n42 i6i u 7rav642n4u
ama46i4a ko42 ima4u Bunk>i4u da @a:1i12 oso5u od svak2 5o62s1i. I kod ovi9 ri1ua6a na4;2:32
s2 koris12 >rv2no 76a1no i >rv2ni kona>. Na kra4u 1r25a doda1i da ona sim5o6i:2 krv i
5or52nos1. Ona 42 5o4a 92ro4a i 7o<r1vovan4a. N2:1o >rv2n2 5o42 s2 skoro u svim
s6u;a42vima 7rinosi na <r1vu 1okom ri1ua6a. Danas s2 ma9om 1o odnosi na vino. a6i moram
7ri@na1i da s2 v2:1i>2 s1aro8 kova n2 6i52 da @ako64u i 7o n2ku koko:ku u 1u svr9u. /o<da
5i 1o ;i1ao>u i@862da6o v2oma surovo. a6i u su:1ini na a6kanu 1o 42 svakodn2vna 7o4ava.
!4udi sa s26a n2 ku7u4u <ivinu @a7akovanu u samo7os6u8ama. v23 42 sami 8a42 i ko64u 7o
7o1r25i. 1ako da n2ko4 s2osko4 v2:1i>i n2 7r2ds1av64a v26iki 7ro562m da 7o n2ku 7rin2s2 na
<r1vu 7o8o1ovo kada 42 n2:1o v2oma 5i1no u 7i1an4u.
%rna 42 v2oma in12r2san1na 5o4a @a s1aro5a6kansk2 v2:1i>2 42r s2 sma1ra sv21om i
osnovnom ma8i4skom 5o4om. Ovo n2 @na;i da 42 ona n28a1ivna i6i da s2 radi o n2kom
o56iku >rn2 ma8i42 kako s2 o5i;no u;ini 64udima na 7rvi 7o862d. kada u862da4u >rno
o5u;2nu oso5u kako 1okom i@vod42n4a ri1ua6a koris1i >rn2 7r2dm212. Ova 5o4a mno8o
kasni42 7o;in42 da 7rima ovakv2 27i1212 i 1o ma9om 7r2ko @a7ada i >rkv2. "ao :1o sam
r2kao. n2kada 42 526a 5o4a ima6a u6o8u n2;28 mra;no8 i s1rasno8. 42r 42 5i6a 5o4a <a6os1i.
1u82 i smr1i. T2k kasni42 ona 7os1a42 7r2ds1avnik dn2vn2 sv216os1i i is>2642n4a. No. vra1imo
s2 >rno4 5o4i.
Ona 7o svo4 7ri6i>i. r27r2@2n1u42 i sim5o6i:2 ma8i4u kao v2:1inu. To 42 5o4a mudros1i i
1a4ans1v2nos1i. n2;28 skriv2no8 i n2;28 sv21o8. 5o4a onos1rano8. dru8o8a sv21a ko4i s2 7o
no3i nakon dvana2s1 sa1i 7r2s2>a sa na:im. ona 42 ka7i4a. "ako dan i sv216os1 7ri7ada4u
nama. 1ako no3 i 1ama 7ri7ada4u na17rirodnim 5i3ima. Pod@2mni sv21 42 >rn i n428ovi
s1anovni>i su 1akoA2 >rn2 5o42. a 7o 7r2dan4u u n42mu si4a >rno sun>2. (amim 1im. sv2 :1o
42 >rn2 5o42. a7riori nosi u s25i 2n2r8i4u dru8o8a sv21a. sv21a ma8i42 i is7o64ava 42 kro@
s252.
N2ki na4vr2dni4i v2:1i;i4i a6a1i mora4u 5i1i >rn2 5o42. kao na 7rim2r. kus1ura. ma8i4ski
no< .a n2r21ko s2 viAa i :1a7 od >rno8 86o8a kao i m2162. #8642n ko4i s2 7ravi. na 7rim2r.
od 9ras1a i6i 62sk2. do5i4a doda1nu sna8u nakon 7ro>2sa sa8or2van4a. ko42 o@na;ava
7ro;i:32n42 va1rom. i 7os1av:i >rn nakon 8a:2n4a u s72>i4a6no 7ri7r2m642no4 vodi on
7r2ds1av64a ma8i4ski 7r2dm21 i@u@21n2 mo3i. Tu svo4u mo3 on 7r2nosi i na vodu ko4om s2
kasni42 @a7a4a i umiva oso5a @a ;i42 42 7o1r252 vr:2n ri1ua6 8a:2n4a u642v64a. (am 7o s25i
u8642n od 1o8 1r2nu1ka 7os1a42 n2ka vrs1a @a:1i1n2 ama46i42 ko4a ima >i64 da :1i1i svo8
nosio>a od svi9 vrs1a naud5i.
1$'
%rna 5o4a 42 i 5o4a @a:1i12 u na4:ir2m smis6u 1o8 7o4ma. (vaki no<. ko4i ima >rn2 kori>2 a
ni42 ri1ua6no na7rav642n 7o7u1 kus1ur2. 1akoA2 mo<2 5i1i @a:1i1no sr2ds1vo i s1av64a1i s2
is7od 4as1uka. na 7ro@or2. 7or2d kr2v21a i dru8a m2s1a. kako 5i @a:1i1io uku3an2 od svi9
vrs1a 6o:i9 d2mona. G6ava >rno8 ovna i6i kon4a. 7os1av64a4u s2 i@nad u6a@ni9 vra1a i6i 7ak
7o n4ivama i dvori:1ima. kako 5i @a:1i1i62 12 7ros1or2 od @6i9 si6a.
/2Au1im. n2:1o 12 sna82 i mo3i. 12:ko da 42 mo86o 5i1i i@528nu1o da s2 n2 iskoris1i u
n28a1ivn2 ma8i4sk2 svr92. %rno 76a1no ko42 42 7o9a5ano i 5a;2no na Au5ri:12. koris1i s2
@a s7rav64an42 ma8i4ski9 6u1ki>a. ko42 7r2ds1av64a4u oso52 ko4ima s2 <26i naudi1i. Na kra4u.
na 7ar;21u >rno8 kon>a v2@u4u s2 ;vorovi u@ 5asmu sa nam2rom da s2 naudi n2kom2.
Tr25a @na1i da kada s2 radi o <rvovanu <ivo1in4a. <r1va >rno8 7216a i6i koko:k2 o5i;no
@na;i da s2 on2 7rinos2 d2monima 7od@2mno8 sv21a ko4i su 1akoA2 >rni. Ama46i42
na;in42n2 od kos1i4u <r1vovan2 >rn2 ma;k2. 7sa i6i 7216a. s7ada4u u r2d na4na4vr2dni4i9
7r2dm21a. ko42 n2ka v2:1i>a mo<2 da 7os2du42.
(iva 5o4a va<i @a 5o4u mudros1i. s1aros1i i iskus1va. Tuma;2n42 n42ni9 oso5ina. na4;2:32
s2 dovodi u v2@u sa s2dom kosom i 5radom. Ona 42 1akoA2 5o4a 1a4ans1v2nos1i i
u@dr<anos1i.
!4u5i;as1a 42 5o4a sr232. 64u5avi. ra@dra8anos1i i m6ada6a;ko8 7o621a.
RiAa. i@ n2ko8. m2ni n2@nano8 ra@6o8a va2 u onom s1arom. vu68arnom smis6u.
N252ska 126a
Ovd2 32mo 7r2ds1avi1i n252ska 126a. ko4a i8ra4u va<nu u6o8u u s1aro5a6kanskom
v2:1i;ar2n4u. V2rova1no 42 svima 4asno da 32mo ma9om 8ovori1i o onim na45i1ni4im a 1o
su (un>2. /2s2>. @v2@d2. i na kra4u 1ako@vana @v2@da Dani>a. odnosno 76an21a V2n2ra .
"ako su @a sv2 n4i9 v2@ani mno8i o5i;a4i. v2rovan4a i 7ri;2 o n4i9ovom 7os1anku. mi
32mo s2 @adr<a1i samo na n4i9ovom o7isnom d26u i m2s1u ko42 @au@ima4u u i@voA2n4u
ri1ua6a. Jo: n2:1o vi:2. naro;i1o o (un>u. r23i 32mo u nar2dno4 86avi. kada 5ud2mo
8ovori6i o 5i1nim da1umima i 7ra@ni>ima.
Narodna 7r2ds1ava (un>a. >r12<
(un>2. m2Au a6kanskim narodima. uv2k 42 7r2ds1av642no kao 5i32 mu:ko8 7o6a. Ono
s2 na@iva 5ra1om. u4akom. o8om i6i o<4im okom. #<iva v26iko 7o:1ovan42 mada su
1ra8ovi n428ovo8 ku61a sa;uvani samo u n2kim narodnim sv21kovinama. N2kada s2
v2rova6o da ono ima ma4ku a6i n2 i o>a. N428ov2 s2s1r2 su @v2@d2. m2Au ko42 s2 u5ra4a i
1$6
76an21a V2n2ra @a ko4u s2 n2kada v2rova6o da 42 42dna od @v2@di. Ona mu 42 na456i<a i sa
n4om ima na45o64i odnos. a ona s2 7o svo4 7ri6i>i n2kada sma1ra6a i n428ovom <2nom.
"ako 42 m2s2> kod (r5a 1akoA2 mu:ko8 roda. sma1ran 42 sun;2vim 5ra1om i6i s1ri>2m. On
42 svakako 7r2ds1av64ao ono :1o 42 od (un>a su7ro1no.
(un>2 s2 svakako 7osma1ra6o kao 5o<ans1vo. 12 42 5i6o norma6no da ono ima svo42
7o1r252. 7ri4a12642 i n27ri4a12642. (ma1ra6o s2 da ono no3u 7u1u42 kro@ 7od@2mni sv21 od
@a7ada ka is1oku a 7r2ko dana od is1oka 7r2ma @a7adu. N28d2 s2 v2rova6o da ono no3u
umir2. a dan4u s2 raAa 7o7u1 B2niksa kao i da no3 7rov2d2 u ok2anu da 5i u4u1ru i@roni6o.
TakoA2 s2 sma1ra6o da s2 ono 7r2vo@i 7r2ko n25a na n2;2mu 5i6o da su u 7i1an4u ko;i42 i6i
da 4a:i na kon4u. N428ovi na4v23i n27ri4a1264i su a62. o8omna @mi4o6ika s1vor2n4a.
vukod6a>i 7a u 42dno4 7ri;i i 8os7odar 7od@2mno8 sv21a. ko4i 9o32 da 8a 7ro8u1a4u. Ti
7oku:a4i s2 d2:ava4u u 1r2nu>ima kada nas1u7a 7omra;2n42 sun>a. odnosno narod 42
1uma;io da 42 1o u@rok 7omra;2n4a.
# v2:1i>i4im ri1ua6ima (un>2 s2 ;2s1o 7o@drav64a i s7omin42 u 5asmama. Od n428a s2
@a912va da 5ud2 sv2dok odr2A2n2 o72ra>i42. ras12ra i6i odn2s2 sa so5om n2:1o. /no8i
ri1ua6i su s2 o5av64a6i u odr2d42no do5a dana i 1o 5a: @5o8 7o6o<a4a sun>a. #ko6iko 42
1r25a6o da (un>2 n2:1o odn2s2 sa so5om. ri1ua6 s2 vr:io u 1r2nu1ku n428ovo8 @a6aska. ako
7ak 1r25a da 5ud2 sv2dok i u6i42 svo4u 2n2r8i4u. ri1ua6 42 vr:2n u 7odn2 kada 42 sun>2 u
@2ni1u. Oni ri1ua6i ko4i su s2 vrsi6i no3u. @avr:ava6i su s2 u 1r2nu1ku i@6aska sun>a. 42r 42 1o
5io na452@52dni4i na;in da s2 o17o@drav2 o7asna 5i3a sa ko4ima 42 v2:1i>a ;i1av2 no3i 5i6a
u kon1ak1u. 42r s2 ona 7o 7rirodi s1vari 5o42 sun>a i 1ada od6a@2 u svo4 Fsv21G.
J2dan i@u@21no in12r2san1an ri1ua6 vr:2n 42 u 1r2nu>ima kada 42 nas1u7a6o 7omra;2n42
(un>a. On 42 i@862dao ovako. Pr2 n28o :1o 32 nas1u7i1i 7omra;2n42. v2:1i>a 5i i@nosi6a sud
u ko4i 42 u6iva6a n2kori:32nu vodu. # 1a4 sud ona 42 9va1a6a odra@ 7omra;2no8 sun>a. To8
1r2nu1ka ova voda 5i 7os1a4a6a ma8i4ski na262k1risana. 2n2r8i4om >rno8a sun>a. a :1a 42
4a;2 od si62 sun>a i si62 >rn2 5o42 @a42dnoK Ovu vodu 5i kasni42 iskoris1i6a da od n42 i
5ra:na um2si 12s1o. od ko8a 5i is72k6a 7o8a;u na sun>u. 1ako :1o 5i 42 ra@vuk6a 1anko i
7os1avi6a na v23 od (un>2v2 1o76o12. u<ar2nu s12nu. Ovako 7ri7r2m642n 9625 sma1rao s2
62kom 7ro1iv svi9 5o62s1i i 9ranom ko4a da42 o8romnu sna8u.
(un>2 s2 u um21nos1i. narodno4 radinos1i i ma8i4skim ri1ua6ima mo86o 7r2ds1avi1i i
sim5o6ima. Ti sim5o6i su kru8. s7ira6a. mno8okraka @v2@da. kon>2n1ri;ni kru8ovi. 1o;ak.
ro@21a. 7rs12n. v2na>. ko6o. sun>okr21. 4a5uka. orao i6i soko. 721ao. kon4 i6i vo. a u 64uskom
6iku kao m6adi3 od @6a1a sa @6a1nom 4a5ukom i6i 4a5ukama u ru>i. 06a1na i <u1a 5o4a su
1akoA2 sim5o6i sun>a.
/2s2> 42 i@u@21no va<no n252sko 126o u s1aro5a6kanskom v2:1i;ar2n4u. a 7o n2kim
m2ri6ima. n428ova 5i1nos1 7r2va@i6a@i i samo sun>2. "ada 8ovorimo o m2s2>u moramo
na samom 7o;21ku da ra@dvo4imo dv2 s1vari. "od v23in2 a6kanski9 naroda sa 7ros1ora
5iv:2 Ju8os6avi42. m2s2> 42 mu:ko8a roda i 1ako mu s2 i o5ra3a. On 42 7o 7r2dan4u
(un;2v 5ra1. mu< @v2@d2 Dani>2DV2n2r2E i s1ari d2da. N42mu s2 64udi o5ra3a4u sa
7o:1ovan42m i na@iva4u 8a o1a> i6i A2d. (ma1ra s2 i@vorom do5ra. sr232. rados1i i v2s264a.
On sim5o6i:2 i da42 @drav642. # n2kim kra42vima 8a ;ak svrs1ava4u u ka128ori4u mi1sko8
7rao>a. 12 o1uda 7o1i;u na@ivi 1i7a o1a> i d2da. /2Au1im kod V6a9a. naroda ko4i <ivi na
s2v2rois1oku i is1oku (r5i42. m2s2> s2 na@iva !una i on 42 <2nsko8 roda. Po v6a:kom mi1u
n2kada su <iv26i 5ra1 i s2s1ra. ko4u 42 5ra1 <262o da o564u5i i 1im2 7o;ini in>2s1. Ona 42
1$*
i@vr:i6a samou5is1vo 5a>iv:i s2 u vodu. a o8. vid2v:i :1a s2 do8odi6o. 7odi<2 i9 na n25o
i od 5ra1a na;in4ava sun>2. a od s2s1r2 m2s2>. Ova4 mi1 u svo4o4 kom7621no4 v2r@i4i @vu;i
mno8o s6o<2ni42. a6i mi ovd2 n2mamo vr2m2na da s2 5avimo n4im2 7os25no. i6o kako
5i6o. m2s2> s2 kod V6a9a 7osma1ra na id2n1i;an na;in kao i kod dru8i9 5a6kanski9 naroda
i sma1ra s2 i@vorom do5ra. sr232 i @drav64a.
/2s2> 42 7o svo4 7ri6i>i na4kori:32ni42 n252sko 126o u v2:1i;ar2n4u.Od n428a s2 1raa na n25u i n428ovim m2nama. Na4v23i 5ro4 ri1ua6a vr:2n 42 u vr2m2
m6ado8 m2s2>a. kako 5i s2 sna8a 5a;2n2 ma8i42 uv23ava6a @a42dno sa n428ovom dok on
ras12. Vr2m2 7uno8 m2s2>a 5i6o 42 7r2dviA2no @a svr:avan42 n2ko8 7os1u7ka i 1o u
42dnom ma9u. 0na;i. ri1ua6 s2 vi:2 ni42 7onav64ao i n42 7ra1io ri1am o7adan4a m2s2>a. 42r
s2 o7ada4u3i m2s2> i@528avao @a 5i6o kakv2 radn42. 0ak64u;u42mo da su svi ri1ua6i vrs2ni
u vr2m2 m6ado8. 1o 42s1 ras1u328 m2s2>a i u n2:1o man4o4 m2ri 7uno8. Por2d ovo8a
7os1o42 i s72>iBi;ni ri1ua6i ko4i s2 rad2 samo 42dnom i6i n2ko6iko 7u1a u <ivo1u a @a
n4i9ovo i@voA2n42 ;2kao s2 1r2nu1ak 7omra;2n4a m2s2>a. J2dan 1akav ri1ua6 sam v23
7rika@ao kada sam 8ovorio o 7osv23ivan4u ma8i4sko8 no<a kus1ur2.
# 1akvim 1r2nu>ima. mo86i su s2 vr:i1i i o5r2di ma8i4sko8 62;2n4a. skidan4a Fna5a;2n2G
ma8i42 i6i n2;28 s6i;no8. kod ;28a 42 mo86a 5i1i u7o125642na 7ras1ara ma1ri>a @a 5asmu
1i7a. F "ao :1o 1iDm2s2>E 7o52Au42:OI 7onovo s2 7o4av64u42:O1ako i onDmis6i s2 na
oso5uEOn2ka 7o52diOG.
/2s2> s2 u 6ikovno4 Bormi uv2k 7r2ds1av64ao kao m6ad. odnos1o ras1u3i. dok 42 n428ov
sim5o6 u o56iku <ivo1in4sk2 Borm2. kon4 i6i krava. :1o 42 7os25no in12r2san1no. ako s2 @na
da 42 mu:ko8 roda. # narodnim @a8on21kama. /2s2> s2 na@iva kravom. a v2ru42 s2 da 8a
v2:1i>2. 5a: u 1om o56iku sv6a;2 sa n25a na @2m64u. Por2d ovo8a @a sva mi1o6o:ka 5i3a.
uk64u;u4u3i i 5o<ans1va. ko4a su 7rika@ivana sa n2kim Bi@i;kim n2dos1a1kom. 1i7a
9romos1i i6i s627i6a. v2ru42 s2 da su 6unarno8 1i7a. 42r 1i n2dos1a>i 7r2 sv28a 7rika@u4u
m2s2> ko4i o7ada i 7onovo ras12.

# s1arim narodnim v2rovan4ima. ;2s1o s2 mo<2 nai3i na 7oda1k2 i@ ko4i9 s2 @ak64u;u42
da @v2@d2 u mno8om2 u1i;u na <ivo1 7o42din>a. (ma1ra s2 da @a svako8 <ivo8 ;ov2ka.
7os1o4i 42dna @v2@da na n25u. ko4a 8a 7ra1i u s1o7u i 5udno mo1ri na sv2 n428ov2
7os1u7k2. No3u dok ova oso5a s7ava. ona 7a@i da mu s2 n2:1o 6o:2 n2 do8odi. Dir2k1no
od 12 @v2@d2 @avisi kakav 32 <ivo1 1a4 ;ov2k 7rov2s1i i uko6iko 42 ona 4aka?s4a4na. on 32
5i1i @drav. 4ak i sv2 32 mu i3i od ruk2. Ako 42 ona 7ak s6a5a. kra1ko r2;2no. 6o:2 mu s2
7i:2.
0dru<2n2 @v2@d2 na v2drom n25u. mo8u 7r2ds1av64a1i o7asnu si6u. ko4a 7o svo4 7ri6i>i
mo<2 7ovr2di1i 7o42din>a i s1avi1i 8a u s1an42 s6i;no na7adu 8ro@ni>2. Ra@6o8 ovom2 42
si6ina @v2@dan2 2n2r8i42 ko4u n27ri7r2m642n ;ov2k mo<2 12:ko da 7odn2s2. a: ovo 42
ra@6o8 @a:1o mno82 v2:1i>2 os1av64a4u vodu. 5i642. ama46i42 i dru82 7r2dm212. da 7r2no32
na7o64u. kako 5i a7sor5ova6i ovu i@u@21nu kosmi;ku 2n2r8i4u. i6i kako 1o on2 ka<u. da
u9va12 Fv2drinuG.
1$+
J2dna od na47o@na1i4i9 @v2@di 42 @v2da Dani>a. 0a ra@6iku od rani4i9 vr2m2na. mi danas
@namo da u 7i1an4u 76an21a V2n2ra. (ma1rana 42 s2s1rom i6i su7ru8om. m2s2>a i6i sun>a
7a ;ak i n4i9ovom 32rkom. :1o 42 5io o5i;a4 da s2 v2ru42 kada su dru82 @v2@d2 u 7i1an4u.
N42na u6o8a u ri1ua6ima ni42 5i6a v26ika. s2m u si1ua>i4ama kada s2 od n42 @a912va6o da
7osv2do;i. 7o1vrdi i6i 7omo8n2 i@voA2n42 ri1ua6a. odnosno s7rovoA2n42 u d26o n428ov2
nam2r2. /2Au1im na is1oku (r5i42. m2Au V6a:kim s1anovni:1vom. ova @v2@da 42 mu:ko8
roda i na@iva s2 !usaBur od 6a1insko8 !u>iB2r i u 5ukva6nom 7r2vodu @na;i is1o :1o i kod
6a1insko8 7r2voda. a 1o 42 sv216ono:a?ona4 ko4i donosi sv216os1. (amim 1im on s2 sma1ra
i@u@21no 5i1nim. 42r s2 v2ru42 da on 6i;no donosi sun>2 i sv216os1 ko4a 42 n2o79odna @a
<ivo1 sv28a na ovo4 76an21i. "ako um2 da dov2d2 sv216os1. 1ako um2 da odv2d2 n2ko8a i6i
n2:1o. na n2ko m2s1o ko42 on <26i. N428ov sim5o6 42 526i kam2n?526u1ak. a os1a>i
kori:32na !usaBura kod V6a9a 4asno s2 vid2 u 7osmr1nim o5r2dima. kada s2 7r2minu6om
7ri:iva 526i kam2n @a od23u. kako 5i 8a ova4D!usaBurE. odv2o u sv21 mr1vi9. :1o @na;i da
42 on imao i u6o8u 7si9o7om7a?vodi;a du:a u 7od@2mni sv21.

/21a6i I kris1a6i
(a v26ikom si8urno:3u mo<2mo r23i da su u s1aro5a6kanskom v2:1i;ar2n4u sa
ma8i4skom nam2rom kori:32na samo dva 762m2ni1a m21a6a. a 1o su sr25ro i @6a1o. Da n2
doA2 do @a5un2. moram skr2nu1i 7a<n4u da v2:1i>2 rado koris12 o6ovo i ka6a4. a6i samo i@
ra@6o8a :1o 42 do n4i9 5i6o 6ak:2 do3i. :1o su 5i6i 42B1ini4i i :1o su s2 1o7i6i na ni<im
12m72ra1urama. a 1o 42 5i6o v2oma va<no naro;i1o u ri1ua6ima ras1akan4a m21a6a u vodu. o
;2mu sam 8ovorio u 7o86av64u o divina>i4i. TakoA2 42 kori:32na i <iva. 12;ni m21a6.
naro;i1o kod s7rav64an4a na7i1aka.
06a1o i sr25ro. 7r2ds1av64a6i su ono :1o 7r2ds1av64a4u u >26oku7nom @a7adnom
oku61i@mu. a 1o 42 (un>2 i /2s2>. Ako 42 5i6a u mo8u3nos1i. v2:1i>a 5i 1okom s7rav64an4a
ra@ni9 vrs1a ama46i4a. ma8i4ski9 @av2<64a4a i s6i;no8. v2oma rado dodava6a ma6i 8rum2n
@6a1a i6i n2ki @6a1ni 7r2dm21. # is1o;no4 (r5i4i u r2kama ima @6a1a. 1ako da s2 na 1o4
12ri1ori4i ono ;2s1o i dodava6o. Ni42 5i6o n2v2rova1no da s2 um2s1o @6a1a s1avi i n2ki
7o@6a32ni i6i @6a1n2 5o42. 7ri8odni 7r2dm21. (u:1ina kori:32n4a @6a1a i s6i;n2 5o42
7r2dm21a. n2 62i :1a 1a 5o4a
sim5o6i:2. "ao :1o smo v23 na7om2nu6i @6a1o 7r2ds1av64a samo (un>2 12 sv2 :1o ono
sadr<i. sadr<i i n428ov m21a6. odnosno m21a6i n428ov2 5o42. (amim 1im. @6a1o 42 i@vor
sv216os1i. va1r2. 7o@i1ivn2 2n2r8i42. @drav64a. 76odnos1i i na7r21ka uo7:12. Ono 42 1u da
7o4a;a da1i ru1ua6 a6i i da un2s2 d2o sun;2v2 2n2r8i42 i os1vari ono :1o sun>2 7r2ds1av64a.
(r25ro 42 @a ra@6iku od sun>a m2s2;2v m21a6 i kako nikada ni42 5i6o n2:1o naro;i1o
sku7o. v2:1i>2 su 8a koris1i62 u v23o4 m2ri. (r25ro 42 m21a6 ma8i42 i v2:1i>a. "ako 42 ono
1$&
sim5o6 m2s2;2v2 2n2r8i42 na @2m64i. sva m2s2;2va svo4s1va 7r2n2s2na su na n428a. kao
:1o 42 s6u;a4 sa (un>2m i @6a1om. "omadi i6i 7r2dm21i od sr25ra s1av64ani su u ma8i4sk2
@av2<64a42. kako 5i u5r@a6i os1varivan42 ma8i4sk2 nam2r2. a6i i kako 5i s2 u 7o17unos1i
7ov2@a6i sa m2s2;2vim 2n2r8i4ama i 7ra1i6i n428ov ras1 na n25u. ova4 7u1 u Bunk>i4i
osna<ivan4a i@v2d2no8 ri1ua6a.
Od sr25ra su s2 kova62 m21a6n2 ama46i42 na ri1ua6an na;in. /ind4u:u od sr25ra nosi6a su
mu:ka d2>a kao 5i s2 @a:1i1i6a od uroka. svaki sr25rni 7rs12n 42 u is1i ma9 i ma8i4ski. 52@
7os25no8 o5raAivan4a i 7osv23ivan4a. Por2d 1o8a :1o 7r2ds1av64a @a:1i1u ova4 7rs12n i
uv23ava ma8i4sk2 mo3i onom2 ko4i 8a nosi.
-iva 42 12;ni m21a6 ko4i ni42 @au@imo n2ko naro;i1o m2s1o u a6kanskom v2:1i;ar2n4u
i@u@2v kada s2 8ovori6o o 42dno4 vrs1i ri1ua6no8 62;2n4a. Naim2 <iva 42 sma1rana
262m2n1om 7ro;i:32n4a ma :1a da 42 u 7i1an4u. N4om2 su s2 1r21ira62 sv2 5o62s1i 7a i on2 @a
ko42 s2 sumn4a6o da su nan2s2n2 ma8i4skim 7u12m. V2:1i>2 i v2:>i. 7ri7r2ma6i su n2ku
vrs1u na7i1ka od <iv2 ko4u 42 oso5a u s252 unosi6a ora6no. Ovakvu 129niku 7rim2n4iva6i su
samo 7roB2siona6>i 42r 42 o7:12 7o@na1o ko6iko 42 ovakav 7os1u7ak ri@i;an. "o6iko sam
u7o@na1 ova s2 m21oda i dan danas koris1i.
Gorski kris1a6 42 na4:ir2 kori:32ni kris1a6 na 7odru;4u a6kanski9 @2ma64a. Ra@6o8
ovom2 42 v2rova1no ;in42ni>a. da s2 do n428a na46ak:2 do6a@i. N428ova osnovna Bunk>i4a.
uv2k 42 5i6a. da 7o4a;a sna8u ono8a :1o s2 radi. "omad ovo8 kris1a6a. s1av64ao s2 u ;ini4u
sa vodom u ko4o4 32 5i1i 8a:2no u8642v642. @a1im u ama46i42 i ma8i4sk2 @av2<64a42. Pon2kad
su s2 um2s1o n428a s1av64a6i i dru8i kris1a6i. 7a ;ak i kam2n42 n2o5i;ni9 5o4a i o56ika a6i
v2:1i>2 nisu @na62 n4i9ova im2na. # svakom s6u;a4u i@m2Au n4i9 ni42 5i6o 7od262. 12 su svi
kori:32ni u is1u svr9u. @a 7o4a;avan42 ma8i4sko8 ri1ua6a ko4i 1r25a 5i1i i@v2d2n.
!2va i d2sna s1rana
Pros1o 42 Bas>inan1no ko6iko su s6i;na 7oiman4a 62v2 i d2sn2 s1ran2. kako od s1ran2
@a7adno8 v2:1i>ar2n4a 1ako i od a6kansko8. Na samom 7o;21ku mo<2mo r23i da s2
sma1ra da 42 d2sna s1rana ak1ivna. a 62va 7asivna. da 42 d2sna mu:ka. a 62va <2nska. da s2
d2sna is7o64ava ka s7o64a a 62va ka unu1a. i s6i;no.
Por2d ovo8a s2 sma1ra da 42 d2sna so6arna. a 62va 6unarna s1rana. da d2sna 7ri7ada
o8u. a 62va d4avo6u i mra;nim si6ama. :1o svakako ni42 s7r2;ava6o kako narod 1ako i
v2:1i>2 da u mno8im s6u;a42vima koris12 5a: 62vu s1ranu. 42r ako ;i1amo Fi@m2Au
r2dovaG. s9va1i32mo da 42 1o s1rana onos1rano8. sv21a na17rirodni9 5i3a a samim 1im i
ma8i42. # 7ri6o8 ovo4 ;in42ni>i id2 i 7oda1ak da 42 62va s1rana. s1rana m2s2>a 12 s1rana
o8in42 i svi9 na17rirodni9 5i3a.
(vi ma8i4ski ri1ua6i ko4i s2 vr:2. a svo4o4 i@v2d5i uk64u;u4u na17rirodna 5i3a. 1r25a da s2
o5av64a4u 62vom rukom. Pos1o4i ;ak i 7ro1oko6 ri1ua6no8 o56a;2n4a od232. 8d2 s2 7rvo
nav6a;i 62vi rukav. 62va no8avi>a. 62va >i726a i 1ako da642.
1')
(v2 ri1ua6n2 radn42 i@ ku61a mr1vi9. 7o;2v:i od kaA2n4a. 7r2ko kr21an4a. 7a sv2 do
i8ran4a Fmr1va;ko8 ko6aG. ko6a ko42 s2 i8ra u ;as1 mr1vi9. vr:2 s2 u 62vu s1ranu. 42r 42 ona
s1rana smr1i. dok 42 d2sna s1rana <ivo1a. 0a ma6i 7rs1 62v2 ruk2. u mno8im d26ovima
@2m642. 7os1o4i v2rovan42 da 7os2du42 ma8i4sk2 mo3i. T2 mo3i 1r25a o5nav64a1i. 42dnom
8odi:n42 s 7ro623a. na s62d23i na;in. Prvo :1o s2 mora uradi1i 42s12 7rona3i 7u<a ko4i s2
kr232. :1o 32 r23i da ima i@vu;2n2 Fro8ov2G. 0a1im 42 7o1r25no do1a3i 42dan od Fro8ovaG
ma6im 7rs1om 62v2 ruk2 i u 1r2nu1ku kada 7o;n2 da i9 uv6a;i i@8ovori1i F#s1u 5i32. mo42
5i32 4a;2G.
# d2snu s1ranu s2 1akoA2 vr:i ni@ ri1ua6ni9 radn4i i 1o o5i;no oni9 ko42 s2 o5av64a4u
dan4u. No. i7ak 42 ova s1rana vi:2 v2@ana @a r26i8i4o@n2 82s1ov2 ;i42 7or2k6o 1r25a 1ra<i1i u
m2:avini (6ov2nsko8 nas62Aa i novo7rido:6o8 9ri:3ans1va. i@ ;i4i9 u;2n4a 7roi@i6a@2
7r2ds1av2 da anA2o s2di na d2snom ram2nu. a Aavo 62vom. Da @5o8 1o8a. sv2 :1o s2
u@ima u ruku. 1r25a u@21i d2snom. naro;i1o kada 42 9rana. nova> i6i @drav642 u 7i1an4u.
kako 5i s2 o52@52dio na7r2dak. 42r 32 u svakom s6u;a4u onda i anA2o 7omo3i. "o6a ko4a
s2 i8ra4u na ra@nim sv21kovinama. o5av2@no s2 kr23u u d2snu s1ranu. sim5o6i:u3i 1im2
samo sun>2. @a ko42 s2 v2ru42 da s2 vr1i ud2sno. TakoA2 s2 uv2k 1r25a @dravi1i d2snom
rukom. krs1i1i. ma9a1i i s6i;no.
(1ran2 sv21a
"ada 8ovorimo o s1ranama sv21a. moramo r23i da s2 kod a6kansko8 v2:1i;ar2n4a. kao i
kod narodni9 v2rovan4a uo7:12. na4vi:2 koris12 is1ok i @a7ad. J2dino u s6u;a4u ras7u:1an4a
odr<ano8 sku7a sa na17rirodnim 5i3ima. od s1ran2 v2:1i>2 i6i v2:>a. vr:i s2 82s1
@ama9ivan4a :1a7om na sv2 ;21ri s1ran2 sv21a. odo@do62 7r2ma 8or2. ;im2 s2 ona
o17o@drav64a4u. Ina;2 1r25a na86asi1i da s2 1a 5i3a n2 7o@iva4u 7os25no. 12 da n2 7os1o4i
n4i9ova k6asiBika>i4a 7r2ma s1ranama sv21a. kao kada su 262m2n1a6i u 7i1an4u kod
@a7adno8 v2:1i;ar2n4a.
Is1ok i @a7ad s2 7osma1ra4u kao "in2ski 4in i 4an8. Is1ok 42 526o. @a7ad 42 >rno. is1ok 42
76us. @a7ad 42 minus.
(koro oduv2k s2 sma1ra6o da na is1oku <ivi o8 do5ra. a na @a7adu o8 @6a. o8
<ivo1a. raAan4a i na7r21ka o5i1ava na ovo4 s1rani. dok 42 o8 mr1vi9 i 7od@2mno8 sv21a
du5oko 7orinu1 u du5in2 u ko42 s2 sun>2 8u5i. 7r2d smira4 dana. (un>2 ko42 s2 nanovo
raAa. 7osma1rano 42 kao 7o52dnik nad 1amom i donosi6a> s7asonosno8 sv216a 52@ ko8a 5i
<ivo1 na @2m64i 5io n2mo8u3.
"ada 8ovorimo o v2:1i;ar2n4u. n2 mo<2mo n2ko4 od ov2 dv2 s1ran2 da damo 7r2dnos1.
O52 su kori:32n2 u is1o4 m2ri. a u dir2k1no4 @avisnos1i od 1o8a kom2 s2 o5ra3a. Ako s2
ri1ua6 vr:i dan4u. sasvim 42 norma6no da s2 o61ar. i6i 5o642 r2;2no m2s1o. na kom2 s2 ova
radn4a o5av64a. okr2nu ka is1oku. /2Au1im. ako s2 sv2 ovo odvi4a no3u. norma6no 42 da s2
s2 sv2 7os1avi 7r2ma @a7adu. 42r 1ada 42 na v6as1i n2ki dru8i o8 i6i 7r2>i@ni42 r2;2no.
n2ka dru8a 5o<ans1va i na17rirodna 5i3a.
V2:1i>2 su od va4kada svo 62kovi1o 5i642 5ra62 u 1r2nu1ku i@6aska sun>a. okr2nu12 ka
is1oku odnosno n42mu. Ova4 o5i;a4 42 @adr<an i kod ri1ua6no8 s2;2n4a 5adn4aka. 42r 42 u
1om 1r2nu1ku oso5a ko4a 8a s2;2 okr2nu1a is1oku. vodi ra;una da on 7adn2 7r2ma is1oku i
na kra4u odnosi. kr23u3i s2 7r2ma is1oku. adn4ak 42 svakako o126o1vor2n42 m6ado8 o8a
1'1
ko4i s2 7onovo raAa nakon @im2 i sim5o6i:2 n428ovo uskrsnu32 na is1o;no4 s1rani sv21a i@
mra;ni9 du5ina 1am2. 05o8 ovo8a ni42 ni ;udo :1o s2 1o6iko vodi ra;una da s2 svi ri1ua6i
sku7a. v2@ani na o. vr:2 5a: 7r2ma is1o;no4 s1rani.
(a dru82 s1ran2 862dano. u 7rav>u @a7ada s2 7ro12ru4u sv2 n28a1ivnos1i. V2:1i>a. 5o62s1i
ko42 42 skinu6a sa n2ko8 ;ov2ka. 5a>a 7r2ma @a7adu. I@vorska voda. ko4u v2:1i>2 koris12
u ra@nim vrs1ama ri1ua6a. o5i;no s2 u@ima sa @a7adn2 s1ran2. 42r ona i@vir2 i@ 7od@2mno8
sv21a ;i4i 42 sim5o6 @a7ad. "ao :1o sam v23 na7om2nuo. 1o 42 i s1rana mr1vi9 12 7rava> u
kom2 du:2 7r2minu6i9 od6a@2. (koro svi ri1ua6i v2@ani @a ku61 mr1vi9. kao i o5i;a4n2
radn42. vr:2 6i>a okr2nu1a ka @a7adu. dok s2 sam 7r2minu6i 7o6a<2 na 1a4 na;in da mu
86ava 5ud2 okr2nu1a 7r2ma ovo4 s1rani sv21a. kako 5i 6ak:2 7rona:ao svo4 7u1 do @2m642
mr1vi9. dok mu 7u1an4u osv2164ava sv23a. 7os1av642na 1ik u@ n428ovu 86avu.
(2v2r s7ada u v26ik2 v2s1i>i42 1a4n2. R2>imo samo da o8 do6a@i sa s2v2ra.

(im5o6i
(im5o6 42 r2; Gr;ko8 7or2k6a i u svom 5ukva6nom 7r2vodu o@na;ava @nak 7o kom2 s2
n2:1o :1o 42 o@na;2no n4im2. mo<2 ras7o@na1i. s9va1i1i 12 s2 samim 1im i@ 1o8a. n2:1o
mo<2 i @ak64u;i1i. (m5o6i su ma9om 6ikovn2 7r2ds1av2 i6i 7r2dm21i. ko4i o@na;ava4u
su:1inu n2;28a i6i n2ko8a.
Posma1rano kro@ 7ri@mu oku61i@ma. oni ;in2 odr2A2n2 k64u;2v2 ko4i su u s1an4u da
ono8a ko4i i9 koris1i dov2du u v2@u sa onos1ranim. N4ima s2 o1vara4u vra1a odr2A2ni9
d26ova 64udsk2 7si92. kro@ ko4a s2 us7os1av64a dvosm2rna komunika>i4a sa sadr<a4ima
ko42 oni 7r2ds1av64a4u. Po@navan42 7rirod2 sim5o6a. n2kada 42 5i6a v26ika 1a4na.
r2@2rvisana @a ma6i 5ro4 Fi@a5rani9G ma8ova. sv2:12nika. v2:1i>a i s6i;ni9 oso5a.
Danas 42 n4i9ova su:1ina u v26iko4 m2ri 7o@na1a :irokom di4a7a@onu 64udi. (koro na
svakom koraku. mo8u s2 7rona3i r2;ni>i sim5o6a. ko4i i9 1uma;2 na vi:2 ra@6i;i1i9 na;ina.
7o;2v:i od r26i8i4ski9. 7r2ko oku61ni9. 7a sv2 do 7si9o6o:ki9. (im5o6i mo8u 5i1i
ko62k1ivni. a6i i individua6ni. /o<2mo ra@6ikova1i i ra@6i;i12 vrs12 sim5o6a u okviru
ra@6i;i1i9 r26i8i4a. r26i8i4ski9 7rava>a. s2k1i. ku61ova. 6o<a i dru8o.To su sim5o6i ko4i
7ri7ada4u 42dno4 odr2A2no4 8ru7i 64udi 12 @a dru82 oso52 n2 mora4u ima1i n2ko 7os25no
@na;2n42.
/2Au1im 12:ko 42 4asno 7ovu3i >r1u i@m2Au ko62k1ivni9. individua6ni9 I F8ru7ni9G
sim5o6a. (vi Fkru7ni4iG sim5o6i. su ma9om univ2r@a6ni. T2:ko 42 7rona3i n2ku r26i8i4u.
ku61 i6i 6o<u. na ovo4 76an21i. a da ona n2 koris1i sim5o6 kru8a. 7iramid2. krs1a.
72n1a8rama i6i 7ak Davidov2 @v2@d2. 0a1o kada 8ovorimo o sim5o6ima. uv2k 42 5o642 r23i
da su 1o sim5o6i ko42 koris1i 1a i 1a 8ru7a>i4a n28o da su 1o sim5o6i ko42 ona 7os2du42 i
ko4i su samo n42ni.
1'2
"ako svi 1ako I a6kansk2 v2:1i>2. u okviru svo8 sis12ma koris12 od8ovara4u32 sim5o62.
@a ko42 n2 mo<2mo r23i da 7ri7ada4u samo n4ima. mada 7os1o42 s1i6i@ovan2 7r2ds1av2
<ivo1in4a. ko42 s2 koris12 kao sim5o6i. a ;i4a u7o1r25a n2 7r26a@i 8rani>2 odr2A2ni9 r28i4a.
Por2k6o ovi9 sim5o6a. u s1aro5a6kanskom v2:1i;ar2n4u 42 vi:2s1ruko. J2dan d2o. naro;i1o
ona4 ko4i u s25i sadri su 1akoA2 v2oma s1ari. a6i 42 n4i9ovo 7or2k6o
ko6iko 1o6iko 7o@na1o i @na s2 da 7o1i;u i@ ra@nora@ni9 r26i8i4ski9 sis12ma i 7rava>a. od
s1ran2 naroda. ko4i su 7o9odi6i a6kan i6i <iv26i na n42mu. (v2 u sv2mu. u 7i1an4u 42 42dna
o7:1a m2:avina. ;i42 u1vrAivan42 7or2k6a i n2 mora da 5ud2 7r2dm21 ras7rav2. dok 42
v2rova1no mno8o 5o642. 7o862da1i 12 sim5o62 i@56i@a i u1vrdi1i :1a oni 7r2ds1av64a4u i kako
s2 koris12.
An1ro7oidni narodni krs1. >r12<
"rs1. 42 svakako 42dan od na4s1ari4i9 i na4ras7ros1ran42ni4i9 sim5o6a. Prv2 7r2ds1av2
krs1a 4av64a4u s2 v2oma rano. 4os 7o;21kom kam2no8 do5a. On s2 u>r1avao i nosio mno8o
7r2 7o4av2 9ri:3ans1va i mono12is1i;ki9 r26i8i4a uo7:12. In12r2san1no 42 da s2 u narodu.
naro;i1o kod (r5a. 7ravi 4asna ra@6ika i@m2Au >rkv2no8 i Fnarodno8 krs1aG. %rkv2ni 42
svakako 9ri:3anski. a n428ovo 7or2k6o i @na;2n42 42 svima 7o@na1o. /2Au1im. :1a 42 sa
1ako@vanim FnarodnimG krs1omK Pa. on 42 svakako 7a8ansko8 7or2k6a. /no8o 7r2
7riman4a 9ri:3ans1va 5i6a 42 o7:12 7o@na1a s1var da su mno8i (6ov2ni. koris1i6i krs1 kao
sim5o6 na vi:2 ra@6i;i1i9 na;ina. On 42 u>r1avan 7ri 7rav642n4u 7osuAa od 86in2. v2@2n na
1kaninu i no:2n oko vra1a 7o7u1 ama46i42. (6i;na si1ua>i4a 5i6a 42 i kod dru8i9 a6kanski9
naroda. "rs1 42 kori:32n na4vi:2 kao ama46i4a. odnosno @a:1i1a a @a1im kao sr2ds1vo ko42
ima @a >i64 da o52@52di 7risus1vo na17rirodn2 si62.
# svo4o4 na4s1ari4o4 v2r@i4i. an1ro7oidni krs1 42 7r2ds1av64ao 7a8ansko8 ido6a. To 42. u
s1vari. 5i6a u7ro:32na 7r2ds1ava n2ko8 5o<ans1va i n2r21ko su mu dodavan2 n2k2 >r12
kako 5i s2 :1o vi:2 do;arao 6ik ono8a ko8a 7r2ds1av64a. #o7:12no. s1ari narodni krs12vi s2
ra@6iku4u od 9ri:3anski9 7o 1om2 :1o o5i;no ima4u n2ki doda1ak 5i6o da s2 radi o 86avi na
8orn42m kraku. 5i6o o doda1im 7r2ds1avama 7o6um2s2>a. sun>a. ka72 i rukava. Por2d
an1ro7oidno8 krs1a. koris1io s2 i 42dnokraki. ko4i 42 7r2 sv28a 7r2ds1av64ao raskrsni>u.
odnosno m2s1o 8d2 s2 sv21ovi 7r2s2>a4u. a samim i >2n1ar n4i9ovo8 7r2s2ka i@ ko428
i@5i4a onos1rana si6a. 05o8 ov2 ;in42ni>2 su raskrsni>2 7osma1ran2 kao 7os25ni ri1ua6ni
7ros1ori na ko4ima su v2:1i>2 rado vr:i62 svo42 ri1ua62. TakoA2 s2 voda. ko4a 42 kori:32na
@a 8a:2n42 u642v64a. 7r2s2>a6a 1ri 7u1a kus1urom. 7r2kr:1ava4u3i s2. Ova4 ma8i4ski 82s1
;in42n4a 1ri 42dnokraka krs1a @ar2dom. 5i6o u va@du9u. 5i6o u vodi. nisu u:6i u v2:1i;4u
r26i8i4u nakon 7riman4a 9ri:3ans1va. v2> su 1u od 7am1iv2ka. %i64 ovo8 82s1a 42 7rav642n42
1a;k2 7r2s2ka dim2n@i4a na samom m2s1u 8d2 s2 ri1ua6 vr:i.
"ao @a:1i1no sr2ds1vo. krs1 42 mo8ao 5i1i 7rav642n od 8rana 6i72. 62sk2. 86o8a. dr2na.
5ora i s6i;no8 sv21o8 drv23a. Garom. od u8642na. sa8or26o8 5osi64ka. <a6Bi42. is>r1an krs1
na ;26u d2121a. :1i1io 8a 42 od svako8 @6a. Is>r1avan 42 na vra1ima ka1ranom. kako 5i od
ku32 o12rao :1o da642 sv2 vrs12 6o:i9 d2mona. Pos1av64an 42 u n4iv2 kako 5i :1i1io us2v2.
Pr2dm21i na ko4ima 42 ur2@an i6i u>r1an. do5i4a6i su 27i121 sv21i9 kao i komadi 1kanin2 sa
i@v2@2nim krs1ovima na s25i. (ma1ra s2 da i@u@21nu mo3. ima krs1 na;in42n od os1a1aka
na8or26o8 5adn4aka. ko4i n2dvosmis62no 7r2ds1av64a s1aro8 7a8ansko8 o8a. N428ova
mo3 42 n27o5i1na i@ vi:2 ra@6o8a. Drvo od ko8a 42 is2;2n 5adn4ak na ri1ua6ni na;in 42
1'3
sv21o. #n2s2n 42 u ku3u na 7os25an na;in da 5i na kra4u 5io 7ro;i:32n va1rom. odnosno
samom sv216o:3u. ;im2 s2 o54av64iva6o 7onovno roA2n42 o8a. 0a1o s2 5a: od 12 8ran2
7ravio krs1. odnosno ma6i ido6. ko4i 42 7r2ds1av64ao novoroA2no8 o8a. Pro:av:i kro@
>26oku7nu ri1ua6nu Bormu. on 42 7osv232n na 7os25an na;in i s12kao 42 sva ma8i4ska
svo4s1va ko4a su mu 5i6a 7o1r25na kako 5i r27r2@2n1ovao samo 5o<ns1vo. (6i;na 42
si1ua>i4a i sa krs1om na;in42nim od 5o<i3n2 s6am2. ko4a s2 u vr2m2 5o<i3ni9 7ra@nika dri64 da 7r2n2s2 svo42 mo3i na nar2dan rod 7:2ni>2. odnosno
da o52@52di da ona do5ro rodi.
0na;i krs1 kao sim5o6 7r2ds1av64a i6i samo 5o<ans1vo i6i m2s1o 7r2s2ka sv21ova i@ ;i428
>2n1ra i@5i4a onos1rana si6a. "ao :1o smo v23 r2k6i on 42 1u da @a:1i1i i o52@52di 7risus1vo
5o<ansk2 si62. ko4a 8od ona 5i6a. (vaka u7o125a krs1a u 5i6o ko4u svr9u 42 u s1vari
7ri@ivan42 5o<ans1va ko42 on 7r2ds1av64a u 7omo3. Ni42 ni ;udo da s2 u 1okom mno8i9
ri1ua6a u v2:1i;ar2n4u koris1i krs1. makar kao 7r2dm21 ko4i 1r25a da 5ud2 7risu1an. Pos1o4i i
7os25na m21oda 7rori>an4a. kada s2 drv2ni krs1 5a>a u vodu 1ri 7u1a @a r2dom i 7ra1i na
ko4u 32 s1ranu da 7adn2. #ko6iko 7adn2 na s1ranu. ko4u smo mi o5262<i6i kao 6i>2. dva i6i
1ri 7u1a @a r2dom 1o 42 do5ar @nak. a ako 7adn2 samo 42dnom i6i ni 42dnom onda 42
n27ovo64an. Ova vrs1a 8a1an4a s2 vr:i sa 7os25nim krs1om ko4i 42 sa;in42n na4;2:32 od
n2ko8 sv21o8 drv21a i n428ova Fod6ukaG i6i 7rori>an42 s2 sma1ra4u a7so6u1no 1a;nim i n2
dovod2 u 7i1an42.
"rs1 u kru8u. >r12<
"ru8. 42 1akoA2 42dan od na4s1ari4i9 sim5o6a i n428ovo 7or2k6o 42 8o1ovo n2mo8u32
u1vrdi1i 42r s2 v2oma ravnom2rno 7o4av64u42 na 8o1ovo ;i1avo4 7ovr:ini @2ma64sk2 ku862.
Jo: od na4rani4i9 v2m2na on s2 u7isivao. u1iskivao. v2@ao i is>r1avao na ra@nim vrs1ama
7r2dm21a. 1kanin2. o542ka1a i ri1ua6nim 7ros1orima.
(im5o6ika kru8a. nikada ni42 5i6a v26ika 2ni8ma. On 42 uv2k. 5i6o da s2 radi6o o 7rs12nu.
minAu:i. ama46i4i. >r12<u. 5i6o v2n>u od 5i64a i6i 7r2dm21u. 7r2ds1av64ao sun>2 i
sim5o6i@ovao n428ovu @a:1i1nu mo3.
/o3 kru8a s2 7o4a;ava6a na vi:2 na;ina. J2dan od n4i9 42 do>r1avan42m man4i9 kru8ova
unu1ar v2328. 7o sis12mu kon>2n1ri;ni9 kru8ova. ;i4i 42 5ro4 o5i;no 5io n27aran. @a1im
u7isivan42m 42dnokrako8 krs1a. s7rav64an42m od voska sv23a ko42 su 5i62 u7a642n2
n2kom2 kao <r1v2na 7onuda i s6i;no. "od >r1an4a i v2<2n4a kru8a. vodi6o s2 ra;una ko42
32 5o42 5i1i. Na4vi:2 su s2 koris1i62 >rv2na i @6a1na. kao 5o42 ko42 sam2 7o s25i ima4u
v2oma 4aku na17rirodnu 2n2r8i4u i mo3.
(u:1ina kori:32n4a ovo8 sim5o6a. u ma kom o56iku on 5io. 42 7r2 sv28a @a:1i1na. (ma1ra
s2 da on na dva na;ina mo<2 da 7ru<i @a:1i1u onom2 ko4i 8a koris1i. J2dan 42 da s2 on
na;in42n u man4o4 v2r@i4i. nosi sa so5om u vidu naki1a i6i is76212no8. i@v2@ano8 sim5o6a
ko4i 32 s2 na6a@i1i na od23i. a dru8i da na n2ki od 7onuA2ni9 na;ina o ko4ima smo 8ovori6i
rani42 u kn4i@i. na;ini oko ri1ua6no8 7ros1ora. ku32. ko62vk2 i s6i;no. Ova4 dru8i kru8 n2
samo da :1i1i n28o i 7os1av64a 8rani>2. 7r2ko ko4i9 ni 42dno na17rirodno 5i32 n2 mo<2
7r23i.
1'$
Tru8ao. >r12<
Trou8ao. na 12ri1ori4i a6kana. 7r2 sv28a sim5o6i:2 1ro4s1vo i sna8u 5ro4a 1ri o kom2
smo v23 8ovori6i. Pod 7o4mom 1ro4s1vo. narod ma9om 7odra@um2va 5ro4 u kom2 s2
7o4av64u42 na4v23i 5ro4 na17rirodni9 5i3a.
N428ovo 7o4av64ivan42 na 7osudama. 1kanini i6i >r12<ima uo7:12. ima6o 42 1akoA2
@a:1i1nu u6o8u. a6i su u ovom s6u;a4u @a:1i1u 7ru<a6a na17rirodna 5i3a. ;i42 s2 7risus1vo
ovim sim5o6om 7ri@iva6o.
Trou8ao s2 7o4av64u42 sa vr9om okr2nu1im na 8or2 i sa vr9om okr2nu1im na do62. n2
m2n4a4u3i 7ri1om svo4 smisao. kao na @a7adu. na 7rim2r. Po@na1o 42 da su s2 rani42
7ravi62 ama46i42 od 1isovin2. u o56iku 42dno8 i6i 1ri o5rnu1a 1rou86a. 2s1a 42 7o4ava da s2
naAu 7o 1ri 1rou86a @a42dno ko4i 1im2 ;in2 1ros1ruko 1ro4s1vo i sna8u 5ro4a d2v21. ko4i 42
kako smo rani42 r2k6i. kori:32n samo u vanr2dnim si1ua>i4ama. TakoA2 s2 na n2kim
s1ari4im nad8ro5nim s7om2ni>ima i ama46i4ama. 4av64a i 1rou8ao sa okom unu1ar s252. a6i
on 1ada o@na;ava samo8a o8a. 1o 42s1 5o@42 oko i 4a v2ru42m da 42 ova4 sim5o6 dos1a
kasni42 u:ao na 7ros1or a6kana. a ko 8a 42 un2o. 12:ko 42 r23i.
Davidova @v2@da. narodna 7r2ds1ava?>r12<
Davidova @v2@da. (o6omonov 72;a1 i6i (o6omonovo s6ovo kako s2 n2kada ova4 sim5o6
na@ivao u v23ini @2ma64a sa 7ros1ora 5iv:2 Ju8os6avi42. 42 sim5o6 ;i4a 42 s1aros1 v2rova1no
mno8o v23a n28o :1o s2 7r2d7os1av64a. V6ada mi:642n42 da 42 ova4 sim5o6 u:ao u narod2 sa
7ros1ora a6kana. 7osr2ds1vom J2vr24a. ko4i su nas264iva6i svaki v23i 8rad. a kao doka@ @a
1u 12ori4u navodi s2 na@iv @a ova4 sim5o6. Ovo mo<2 a6i n2 mora 5i1i 1a;no. (im5o6
92ksa8rama s7ada u r2d univ2r@a6ni9 sim5o6a. sim5o6a ko42 koris12 mno8i narodi. i kao
1akav on 42 7o@na1 odavnina svim indo2vro7skim narodima u ko42 s2 u5ra4a4u i narodi sa
7ros1ora a6kana. V2oma 42 ;2s1 d21a64 na s1arim nad8ro5nim s7om2ni>ima. 7riv2@ak na
6an;i3u i minAu:ama. a u n2kim 7ri;ama s2 s7omin42 da 42 na 7rim2r /a1o G6u:a3. 7o
drv23u ur2@ivao ova4 sim5o6 i6i da su 8a v2:1i>2 koris1i62 @a ukra:avan42 svo4i9 <r1v2ni9
7onuda u vidu 7o8a;a.
I@u@21no 42 12:ko 7rona3i 5i6o kakav 7oda1ak ko4i 8ovori o 1om2 kako s2 u narodu
1uma;io ova4 sim5o6. I@ 7o42dini9 na@naka. mo8u samo da @ak64u;im da 42 i7ak na4;2:32
7r2ds1av64ao @v2@du kao i@vor kosmi;k2 2n2r8i42. 7on2kad samo sun>2. a karak12r mu 42
5io @a:1i1ni 7r2 sv28a. In12r2san1no 42 na7om2nu1i da ko6iko 8od 1ra<io. nisam us72o da
7ronaA2m 5i6o kakvu u7o1r25u 72n1a8rama kao sim5o6a.
Narodna svas1ika. >r12<
(vas1ika i6i kukas1i krs1. 42 42dan od 7ras1ari9 sim5o6a ko4i s2 rado koris1io na 7ros1oru
a6kana. dok 8a Ji162r ni42 7r2u@2o i 7r2ds1avio kao su:1inu svo42 id2o6o8i42. 12 na 1a4
na;in o1uAio n428ovo s1aro 7rvo5i1no @na;2n42. Ar92o6o@i su na 6oka6i121ima i@ do5a
n2o6i1a ;2s1o 7rona6a@i6i 7osuA2 na kom2 su s2 na6a@i62 svas1ik2. :1o 8ovori da su i
au1o91oni narodi a6kana @na6i @a ova4 sim5o6 i 7r2 do6aska indo2vro7ski9 naroda.
1''
Narod 42 ova4 sim5o6 na4;2:32 na@ivao 7ovi42ni krs1 i6i kuka okr21u:a. N428a 42 do
dru8o8 sv21sko8 ra1a 5i6o 8o1ovo svuda. a naro;i1o na od23i i 7r2dm21ima. Pr2ds1av64an 42
kao ak1ivan. sa kukama ko42 s2 okr23u u d2sno i 7asivan sa kukama ko42 okr23u u 62vu
s1ranu.
(vas1ika 42 7o7u1 kru8a i 4o: n2ki9 s6i;ni9 sim5o6a 7r2ds1av64a6a sun>2 i :1o 42 4o:
va<ni42 samu sun;2vu 4aru. Ona 42 i sim5o6 va1r2. a va1ra 42 o721 sim5o6 sun>a. # 1om
dom2nu mo<2mo 6ako 1uma;i1i i samu su:1inu ovo8 sim5o6a. On 42 kori:32n kao @a:1i1a i
kao sr2ds1vo 7ro;i:32n4a. "o 8a nosi. sa 42dn2 42 s1ran2 @a:1i32n od s1ran2 @6i9 si6a a sa
dru82 s2 ;is1i od svi9 n28a1ivnos1i i@nu1ra u ko42 s7ada4u i 5o62s1i. na 7rim2r.
/2s2> i (un>2. >r12< narodni
Po6u m2s2> i6i sr7as1i m2s2>. kao sim5o6 7r2ds1av64an 42 na 1ri na;ina. # 7rva dva on 42
7os1av642n u v2r1ika6nom 7o6o<a4u sa kra>ima okr2nu1im u 62vu i6i d2snu s1ranu. mada s2
62va 4av64a ;2:32. dok 42 u 9ori@on1a6nom 7o6o<a4u uv2k 7r2ds1av642n sa kra>ima 7r2ma
do62. a nikada 7r2ma 8or2. I@ ko4i9 ra@6o8a n2 @nam. V2oma r21ko m2s2> s2 mo8ao
7r2ds1av64a1i i kru8om a6i samo kod s6o<2ni4i9 sim5o6a. u o56iku 1rou86a. kada 42 na vr9u
7rika@ivano sun>2 kao kru8 sa kra>ima. 62vo do62 sr7as1 m2s2> a d2sno o5i;an kru8. ko4i
42 o@na;avao 7un m2s2>.
/2s2> s2 na6a@io na od2vnim 7r2dm21ima. ku9inskim 7osudama i naki1u. ak i 1ada on
ni42 imao samo ukrasnu Bunk>i4u. (im5o6 m2s2>a 1r25a 1uma;i1i na ona4 na;in na ko4i s2
1uma;i 64udski odnos 7r2ma n42mu kao n252skom 126u. /2s2> 42 7r2 sv28a i@vor ma8i42.
onos1rano8 i na17rirodni9 5i3a. (am m2s2> 42 5o<ans1vo. 5i6o mu:ko 5i6o <2nsko. ono 42
i@vor ma8i4sk2 mo3i i @a:1i12. Nos23i n428ov sim5o6 sa so5om oso5a 7ri@iva n428ov2 mo3i
i ma8i;na svo4s1va. a u is1i ma9 os1varu42 kon1ak1 sa da1im 5o<ans1vom ko8a ova4
7r2ds1av64a. /2s2> 42 u42dno i na4osnovni4i sim5o6 a6kansko8 v2:1i;ar2n4a. On 42 sim5o6
v2:1i>a. n4i9ov2 mo3i i 7ri7adni:1va.
(r7as1i m2s2> 42 5io i o5av2@ni d2o svak2 ama46i42 ko4u su kova;i kova6i ri1ua6no. a
ko4a s2 sas1o4a6a i@ ni@a sim5o6a ko4i su 5i6i 5i1ni @a n2ku oso5u i ko4i su @a42dno ;ini6i
ama46i4u. Dv2 1akv2 s1ar2 ama46i42 sam i sam vid2o i na o52 42 m6ad m2s2> 5io 7os1av642n
sa kra>ima 7r2ma do62.
-ivo1in4ski sim5o6i. mo8u 7r2ds1av64a1i 7os25nu vrs1u sim5o6a ;i4i smisao 7roi@i6a@i i@
7r2ds1ava o sv21im <ivo1in4ama. odnosno n4i9ovo4 su:1ini i onom2 :1o on2 @na;2. N4i9
mo<2mo na3i na od23i. r2@5ari4ama. 7osuAu. 3i6imima. 7on4avama. >r12<ima i s6i;no.
TakoA2 su sas1avni d2o svak2 ama46i42 ko4u ku4u kova;i. Ima i9 na 5onim 9627;i>ima.
min4Au:ama. 7riv2s>ima i s6i;nim 7r2dm21ima.
# 6ikovnom smis6u on2 mo8u 5i1i 7r2ds1av642n2 kra4n42 r2a6no a6i i do nivoa
n27r27o@na164ivos1i. 12 s2 samo mo<2 nas6u3iva1i o ko4o4 s2 <ivo1in4i radi. Takav 42 s6u;a4 i
sa ornam2n1om F<264kaG. ko8a mo<2mo na3i na Piro1skim 3i6imima. a ko4i 7r2ds1av64a
korn4a;u. -ivo1in42 s2 mo8u 7r2ds1avi1i >26ovi1o i6i 7ak kao n2ki n4i9ovi d26ovi ko4i
o@na;ava4u ni9ovu su:1inu. 7o7u1 :a72. o;n4aka. kri6a i s6i>no.
1'6
Ovi sim5o6i mo8u ima1i n2ku od 1ri i6i sv2 1ri Bunk>i42 @a42dno. Prva 42 ukrasna. dru8a
42 @a:1i1na. a 1r23a 7odra@um2va 7r2no:2n42 oso5ina da12 <ivo1in42 na nosio>a n42no8
sim5o6a. Evo kako i@862da4u n2ki od 1i9 sim5o6a.
0mi4a s2 na4;2:32 7r2ds1av64a na dva 1ri na;ina. r2a6is1i;ki. kao s7ira6a i kao krivudava
6ini4a. 0mi4a uv2k sma1rana @a 7ou@dano8 ;uvara 1ako da 42 u6o8a ovo8 sim5o6a
7r2vas9odno @a:1i1na.
Ornam2n1 <264ka sa 3i6ima. Bo1o8raBi4a
"orn4a;u 42 12:ko i o7isa1i. 42r s2 7r2ds1av64a kao s1272nas1i rom5oid sa @aravn42nim
vr9ovima. dok sa 8orn42 i don42 s1ran2 s1o42 na;in42n2 o:1rim >r1ama no82. 7ovi42n2
7o7u1 ovnovski9 ro8ova. Nikada ni42 5i6a 7r2ds1av64ana r2a6is1i;ki. a Bunk>i4a ovo8
sim5o6a. s2m ukrasn2. 5i6a 42 @a:1i1na. Por2d ovo8a ona 42 sim5o6i@ova6a na7r2dak i
7ros72ri121 u svakom 7o862du.
a7a 42 1akoA2 5i6a 42dan od sas1avni9 d26ova m21a6ni9 ama46i4a. /o86a 42 5i1i @2;i4a i
7r2ds1av64a1i sr23u. na7r2dak a6i i @a:1i1u 42r 42 @2> i sim5o6 m2s2>a. a7a 42 mo86a 5i1i i
m2dv2Aa i 1ada 5i 7r2ds1av64a6a <ivo1nu sna8u i @a:1i1u.
J262n sa nad8ro5no8 s7om2nika

J262n s2 ma9om uk62sivao na s1ar2 nad8ro5n2 s7om2nik2. a Bunk>i4a ovo8 sim5o6a 42 5i6a
da odvodi du:2 umr6i9 u 7od@2mni sv21. TakoA2 42 sim5o6 76odnos1i i 5o8a1s1va 7a s2
n2r21ko v2@ao 7o od23i i u>r1avao na 7osuA2. (im5o6ika 4262na 42 v2oma kom762ksna 42r
su 7r2ds1av2 o n42mu 76od m2:an4a "261ski9 v2rovan4a. s1aros2d2o>a a6kana i
(6ov2nski9 do:64aka. 1ako da on u ra@6i;i1im si1ua>i4ama mo<2 ima1i ra@6i;i1o @na;2n42.
Go6u5 sa nad8ro5no8 s7om2nika

P1i>a kao sim5o6. na4;2:32 42 7r2ds1av64ana kra4n42 r2a6is1i;ki. a u n2:1o man4o4 m2ri
s1i6i@ovano. Ona sim5o6i:2 n2ko6iko s1vari is1ovr2m2no a 1o su n2vinos1. ;is1o1a i 64udska
du:a. Ovo 7os62dn42 s2 na4vi:2 odnosi na sim5o6 8o6u5a. 05o8 ov2 ;in42ni>2 mo1iv 71i>2
42 v2oma ;2s1 na nad8ro5nim s7om2ni>ima. a u svo4o4 dru8o4 Buk>i4i. kao sim5o6
n2vinos1i i ;is1o12. na6a@io s2 na <2nsko4 od23i i naki1u.
R2>imo @a kra4 4o: n2:1o v2oma in12r2san1no. a :1o s2 1i;2 42dn2 man42 8ru72 sim5o6a.
ko4i u s1vari 7rds1av64a4u oru<42. Ama46i42 sa ovim sim5o6ima su ma9om nosi6i mu:kar>i.
a n4i9ovo s7rav64an42 vr:i6i su kova;i. Nosio>i su ma9om 5i6i vo4ni>i i <andari. 12 i@ 12
inBorma>i42 i ni42 12:ko @ak64u;i1i ko4a im 42 5i6a osnovna Bunk>i4a. Oni su 7r2 sv28a
7r2ds1av64ani kao u7ro:32n2 s1i6i@ovan2 v2r@i42 uman42no8 oru<4a i6i 7ak kra4n42
r2a6is1i;k2. N4i9ova sna8a. sna8a sim5o6a i ama46i42. uv23avana 42 1im2. :1o ako 42 na
1'*
7rim2r sa564a u 7i1an4u. ona 42 7r2ds1av642na kao @mi4a u o56iku sa5642 ;im2 s2 dir2k1no
7o@iva6o na @a:1i1nu mo3 @mi42. Osnovna Bunk>i4a ovo8 sim5o6a 42 5i6a da @a:1i1i n42no8
nosio>a od 12 vrs12 oru<4a. "ako 42 di4a7a@on naoru<an4a ras1ao. 1ako 42 ras1ao 5ro4
sim5o6i;ki 7r2ds1av642no8 oru<4a 12 su ov2 ama46i42 ima62 na s25i 7o n2ko6iko ra@6i;i1i9
vrs1a oru<4a od ko4i9 mo<2 da s1rada n4i9ov nosi6a>. Ov2 ama46i42 su kovan2 ri1ua6no a
m21a6 42 na4;2:32 5i6o sr25ro.
VET!"J! $A#ENDAR
(i8urno s12 7rim21i6i da su s2 kro@ kn4i8u. na ova4 i6i ona4 na;in. n27r2kidno
7o4av64iva6i. 5i6o odr2A2ni 72riodi 8odin2. 5i6o n2ki konkr21ni da1umi. N4i9 svakako
nismo mo86i @ao5i3i 42r oni 7r2ds1av64a4u 42dan od osnovni9 s1u5ova dr2vno8
s1aro5a6kansko8 v2:1i;ar2n4a.
(a v26ikom <a6o:3u mo8u da kons1a1u42m da na 12ri1ori4i a6kana nisu 7os1o4a62. i6i i9
5ar2m 4a nisam 7rona:ao. n2k2 odr2A2n2 sv21kovin2 ko42 su s2 1i>a62 samo v2:1i>a i6i
v2:1i;42 1radi>i42. 7o7u1 sa5a1a. 2s5a1a i s6i>ni9 7ra@nika. /2Au1im. ako s2 osvrn2mo na
>26oku7unu narodnu 7a8ansku 1radi>i4u. vid232mo da 7o42din2 na@nak2 svakako 7os1o42.
Doda1nu o12<ava4u3u oko6nos1 ;ini i 1o :1o su s2 s1ar2 7a8ansk2 r26i8i42. a samim 1im i
v2:1i;42 1radi>i42 sa ovi9 7ros1ora. 42dnim d26om u8asi62. a dru8im inkor7orira62 u
9ri:3ans1vo. Por2d ovo8a. o7:12 42 7o@na1a ;in42ni>a da su mno8i 7a8anski o5i;a4i
uv2d2ni u >rkv2nu dok1rinu. kako 5i s2 ova. 1ada nova r26i8i4a. 7ri5ri<i6a narodu.
Tako da uko6iko 7o862damo i@56i@a u ko4im su 1o sv21kovinama v2:1i>2 na4vi:2
u;2s1vova62 i @a ko42 su da1um2 sma1ra62 da su od 7r2sudno8 @na;a4a @a n4i9 i n4i9ov rad.
mo<2mo s1vori1i kakvu 1akvu s6iku o v2:1i>i42m ka62ndaru.
Po:1o su na 12ri1ori4i a6kana 7os1o4a62 5ar2m 1ri ra@6i;i12 v2:1i;42 1radi>i42. V6a:ka.
Viso;ka i (6ov2nska. a v2rova1no i9 ima 4o: vi:2. no i9 42 12:ko ras7o@na1i 42r su s2 i on2
is7r276i1a62 1okom vr2m2na. 1ako su i sami 5i1ni da1umi mo86i 5i1i ra@6i;i1i u @avisnos1i od
1'+
1radi>i42 ko4o4 sama v2:1i>a 7ri7ada. N2 mo<2mo sm21nu1i sa uma i ;in42ni>u da 42 n2ka
v2:1i>a mo86a ima1i i svo42 6i;n2. va<n2 da1um2. a 7or2d 1o8a i r2a6nos1 da su mno8i 5i1ni
da1umi va<i6i samo @a <i12642 n2k2 82o8raBski ma62 12ri1ori42. No. kao :1o sam r2kao.
n2ki9 na@naka ima i da 5i smo i9 :1o 5o642 s9va1i6i kr2nimo od 7o;21ka.
"ada 7o862damo 21no6o:ku 6i12ra1uru i 7rou;imo 8raAu. ko4a 42 7riku7642na sa 12ri1ori4a
@2ma64a 5iv:2 Ju8os6avi42. nai3i32mo na ni@ 7odudarnos1i i 42dno8 o7:128 s6a8an4a oko
1o8a. kada su v2:1i>2 naro;i1o ak1ivn2. odnosno 1okom ko4i9 da1uma s2 oku764a4u i vr:2
ra@6i;i12 radn42.
Tako s2. na4;2:32 4av64a4u 7ri;2 1o 42s1 1vrdn42. da su v2:1i>2 7os25no ak1ivn2 @a 7rvi
mar1 7o s1arom ka62ndaru. odnosno ;21rna2s1i 7o novom. adn42 V2;2. o uo7:12.
@a1im @a vr2m2 42s2n42 ravnodn2vni>2 i 7ok6ada. (vaki od ovi9 da1uma o5radi32mo
7os25no. TakoA2 s2 1vrdi da su v2:1i;4i dani u1orak. a da 42 n4i9ovo do5a dana no3. :1o 42 i
ra@um64ivo s o5@irom na va<nos1 m2s2>a 1okom i@voA2n4a ri1ua6a. kao i ;in42ni>2 da 42 1o
do5a 7r2s2>an4a sv21ova i na4;2:32 vr2m2 kada su v2:1i>2 na7u:1a62 svo4a 126a. (v2 ovo
nav2d2no 8or2 42 1a;no. a ra@6o8 32mo 7rika@a1i 7o dos1a 7roi@vo64nom r2dos62du.
odnosno 42dini 7aram21ar 5i32 sama va<nos1 7ra@nika @a v2:1i;4u 1radi>i4u.
"r2nimo od ;21rna2s1o8 mar1a. 7ra@nika ko8a s6av2 isk64u;ivo v2:1i>2. vra;ar2 i os1a62
oso52 ko42 s2 5av2 ma8i4skim d26a1nos1ima. Ova4 da1um 42 u dana:n42 vr2m2 7osv232n
sv.Evdoki4i. <2ni ko4a 42 roA2na a u H2ni;anskom 8radu I6ioku. 8d2 42 s12k6a v26iko
5o8a1s1vo i oda6a s2 ras7u:nom <ivo1u. # 9ri:3ans1vo 4u 42 7r2o5ra1io G2rman. a ona
sama s2 @amona:i6a i svu svo4u imovinu 7r2da6a >rkvi. /u;2na 42 i u5i42na 1'2. 8odin2.
"akv2 ona ima v2@2 sa ovim da1umom 12:ko 42 ako n2 i n2mo8u32 u1vrdi1i. E1no6o:ki
7oda>i saku7642ni i@ naroda da4u n2ku 7osv2 dru8u s6iku. Po n4ima. n4u su 7ra@nova62
is64u;ivo <2n2. u@ima62 42 @a @a:1i1ni>u i 7o:1ova62 kao dava6a>a @drav64a. # o56as1i
>2n1ra6n2 (r5i42. n4u su 7ra@nova62 samo <2n2 ko42 s2 5av2 ma8i4om. To8 dana s2 vr:io i
ri1ua6 F7ro;i:32n4aG s1ok2. na 1a4 na;in. :1o s2 ona 7rovodi6a i@m2Au dv2 F<iv2 va1r2G i6i
i@m2Au dv2 sv232. N42no im2 42 5i6o @a5ran42no s7omin4a1i 42r s2 v2rova6o da s2 mo8u
7o4avi1i @v2ri. Ova4 7os62dn4i 7oda1ak nam 7oma<2 da @ak64u;imo da 42 ova4 da1um
n2kada. v2rova1no 5io 7osv232n n2ko4 o8in4i :uma i div64in2. a sama @a5rana
s7omin4an4a n42no8 im2na. karak12ris1i;no 42 7ravi6o ko42 s2 1i>a6o svi9 7a8anski9
5o<ans1ava i na17rirodni9 5i3a.
N2:1o man42 @as1u7642n a6i i7ak 7o:1ovan. naro;i1o od s1ran2 <2na. 42s12 7ra@nik ko4i
7ada 2*.1). a u dana:n42 vr2m2 42 v2@an @a sv.P21ku. Ona 42 5i6a mona9in4a i sv21i>a.
ko4a 42 umr6a u 42dana2s1om v2ku. -iv26a 42 kra4 %ari8rada. a n42n2 mo:1i su 7r2n2s2n2 u
Rumuni4u u 8rad Jasi. J2dno vr2m2 su 5i62 i u 2o8radu. 7o na6o8u >ari>2 /i6i>2.
V23 sam 8ovorio. da s2 n42no im2 ;2s1o s7omin42 u mno8im ri1ua6ima naro;i1o na 4u8u
(r5i42. 0a n4u su v2@an2 mno82 7ri;2 i mi1ovi. ko4i n2ma4u v2@u sa n42nim is1ini1im
9ri:3anskim <ivo1om. Pri7isu4u 4o4 s2 mno82 na17rirodn2 mo3i. a naro;i1o 4o4 s2 o5ra3a4u
n2ro1kin42 kao i <2n2 uo7:12. Vau <2na. 7o7u1 /uma Padur2 na is1oku
(r5i42. Na 1a4 dan <2n2 n2 rad2 ni:1a. a6i s2 7r2du@ima4u mno82 ri1ua6n2 radn42 kako 5i s2
o52@52di6o 7o1oms1vo kod 64udi i ra@mno<avan42 s1ok2.
1'&
N42nu 7o4avu i na;in2 n42no8 7o:1ovan4a. 21no6o@i v2@u4u @a 42dino <2nsko (6ov2nsko
5o<ans1vo 7od na@ivom /okos i moram 7ri@na1i da su u 1om2 dos1a 42dno86asni. Tako
mo<2mo @ak64u;i1i da 42 ova 5o8in4a @au@ima6a @na;a4nu u6o8u u (6ov2nsko4 v2:1i;4o4
1radi>i4i dok 42 sv.Evdoki4a v2rova1no 7ri7ada6a n2ko4 4o: s1ari4o4 s1ru4i.
0a sv2 64ud2. a naro;i1o @a 1ravar2. v2:1i>2 i narodn2 62kar2. 5io 42 v2oma 5i1an 7ra@nik
7od na@ivom F5i64ni 721akG. On 7ada u 7os62dn4i 721ak 7r2 6.ma4a. odnosno dana:n428
MurA2vdana. Na no3. uo;i ovo8 dana. sma1ra6o s2 da svo 5i642 do5i4a naro;i1o mo3. 5i6o
62kovi1u. 5i6o ma8i4sku. Jo: u 1oku no3i. 7o;in4a6a 42 52r5a i saku764an42 5i64a. da 5i s2 na
kra4u sv2 @avr:i6o. or8ani@ovanom 7ros6avom u@ mu@iku i i8ru. "ako sam o 5i64nom
721ku 8ovorio rani42. n232mo du5642 u6a@i1i u o5i;a42 v2@an2 @a n428a. a6i n2 5i 5i6o 6o:2
da s7om2n2mo n2k2 @ak64u;k2 21no6o8a.
E1no6o@i 7r2d7os1av64a4u. da su svi 7ra@ni>i. v2@ani @a 5i642. n2kada u 7r2d 9ri:3anskom
72riodu 5i6i v2@ani @a <2nska 5o<ans1va i <2nsk2 du9ov2 7rirod2. (vi ovi 7ra@ni>i. a
naro;i1o Fm2Audn2vni>2G 7ada4u 5a: u vr2m2 kada su n2kada s6av642na <2nska 5o<ans1va.
# n4i9 s2 u5ra4a4u. 7or2d Fm2Audn2vni>2G. MurA2vdan. Ivandan i i64ni 721ak. Dana:n4a
ra@6ika s2 sas1o4i u 1om2 :1o su Ivandan i MurA2vdan u dana:n42 vr2m2 v2@ani @a
9ri:3ansk2. mu:k2 sv2>2. /o<2 5i1i da 42 @a ovo 7os1o4ao do5ar ra@6o8. 42r kako 42
u1vrA2no. 5ar2m kada 42 MurA2vdan u 7i1an4u. 7os1o4i mo8u3nos1 da 42 1a4 da1um i7ak 5io
7osv232n mu:kom 5o<ans1vu i6i du9u 7rirod2 na6ik na Evro7sko8 @262no8 ;ov2ka.
"ao :1o smo r2k6i sam MurA2vdan. danas 7r2ds1av64a v26iki 7ra@nik. ko8a s6av2 mno8i
9ri:3ani sa ovo8 7ros1ora. /2Au1im. 7o sv2mu sud23i. u 7r2d 9ri:3anska vr2m2na on 42
7r2ds1av64ao 42dan od na4627:i9 i na4v2s26i4i9 7a8anski9 7ra@nika. On 42 7r2ds1av64ao
7r2kr21ni>u i@m2Au nas1u7a4u328 621n428 i od6a@2328 @imsko8 d26a 8odin2.
Pra@nik 42 s6avio o<iv64avan42 7rirod2. 5u4an42 <ivo1a i 7onovno8 s1u7an4a na sna8u
kr2a1ivni9 si6a. si6a s1varan4a i raAan4a. /no82 ri1ua6n2 radn42. ko42 42 narod u 1o do5a
vrio. ima62 su @a >i64. da s2 1a nado6a@2>a sna8a 7rirod2 7r2n2s2 na n4i9. n4i9ovu 7orodi>u.
s1oku i do5ra uo7:12. #miva6o s2 vodom u ko4u 42 7o1o7642n 5osi64ak. ku7a6o u r2kama. a
64udi. naro;i1o m6ad2<. nakon ku7an4a. o7asiva6i su s2 vr5ovim i6i dr2novim 7ru32m.
TakoA2 su s2 :i5a6i is1im i6i ko7rivom. (vako doma3ins1vo 42 k6a6o 7o 42dno 4a8n42. ko42
42 u su:1ini 7r2ds1av64a6o <r1vu. Na n4iv2 i u vino8rad2. odnosi62 su s2 m6adi>2 62sk2 i6i
an1ro7oidni krs1ovi na;in42n2 od n42. kako 5i s2 omo8u3i6o 7risus1vo 5o<ansk2 si62 na
n4ima. Po sv2mu sud23i. i@ ovo8 ;ina. ni42 12:ko @ak64u;i1i da 42 7r2ds1avnik ovo8
5o<ans1va 62ska. 12 da s2 sasvim 4asno vidi da s2 radi o 5o<ans1vu :uma. 5i64a i 7o64a.
@a:1i1niku div64a;i i s1ok2. 42dnom r2;4u 5o<ans1vu 7rirod2. na6ik na @a7adno?2vro7sko8
@262no8 ;ov2ka.
(asvim 42 mo8u32 da su n2kada MurA2vdan i i64ni 721ak. 5i6i 7ov2@ani4i vi:2 n28o :1o
su 1o danas. a kro@ ma86u s2 na@ir2 i v2rova1no3a da 42 s2 i64ni 721ak odnosio na
o8in4u. a MurA2vdan na n42no8 7ri4a1264a i 64u5avnika. 42dnu od v2r@i4a ro8a1o8 o8a.
/o<da 1a4 72riod i@m2Au ova dva 7ra@nika n2kada ni42 ni 7os1o4ao. v23 s2 radi6o o
7o;21ku i kra4u 7ro623ni9 7ros6ava. Vr2m2 7ra@novan4a ovi9 dana. svakako s2 7ok6a7a sa
@a7adno2vro7skim 7ra@nikom 261ain2.
16)
P2riod i@m2Au ma62 i v26ik2 Gos7o4in2. na@iva s2 Fm2Audn2vni>2G. i on 1ra42 od 2+.+
do 21.&. Ovi dani su 7o@na1i 7o 7os62dn42m ri1ua6nom 7riku764an4u 5i64a u 8odini. Tada
sv2 7r2s1a42 i n2 7o;in42 s2 ni:1a novo. # 1o vr2m2 s2 naro;i1o i@528ava sk6a7an42
5rakova. Tvrdi s2 da @mi42 u 1om 72riodu ima4u na4v23u sna8u 12 da im 42 o1rov 1ada
na44a;i. 05o8 1o8a i9 1r25a i@528ava1i na sv2 mo8u32 na;in2. kao i n4i9ovo u5i4an42.
"ao :1o sam v23 na7om2nuo. 7o 21no6o@ima. n2kada 42 ova4 72riod. 5io r2@2rvisan @a
s6av642n42 <2nski9 du9ova 7rirod2 i <2nski9 5o<ans1ava. Ako 1om2 7ridodamo vr2m2 kada
su s2 s6avi6i ovi 7ra@ni>i i @na;a4 @mi42 1okom n4i9. ni42 12:ko @ak64u;i1i o kakvo4 vrs1i
<2nski9 5o<ans1ava s2 radi6o. 0mi4a 42 du9 v2821a>i42. a6i iFd2monG 7od@2mno8 sv21a.
(amo vr2m2 7ra@novan4a 7ada u do5a kada 7riroda. nakon 42s2n42 ravnodn2vni>2. 6a8ano
@amir2. a <ivo1n2 si62 @avr:ava4u svo4 >ik6us na @2m64i i 7onovo s2 vra3a4u u 7od@2mni
sv21. To 42 vr2m2 1r2328 as72k1a o8in42. ko4i s2 7rika@u42 u vidu s1ari>2. i6o 42
7o1r25no i@vr:i1i 7os62dn4u F<21vuG 5i64a. 7r2 ravnodn2vni>2. 42r nakon n42 5i64k2 8u52
svo4 mo3. 7riroda @amir2. a sama 5o8in4a s2 7ov6a;i u 7od@2mni sv21 odnos23i <ivo1nu
si6u sa so5om. To vi:2 ni42 ona is1a 5o8in4a sa 7o;21ka 7ro623a. v23 s1ara i oronu6a 5a5a.
ko4a 8os7odari i@ du5ina @2m642. V23 42 r2;2no da 42 42s2n4a ravnodn2vni>a. u narodu
7o@na1a 7o v2:1i;4im 7ra@ni>ima i n4i9ovom v26ikom ak1ivno:3u. 0a on2 ko4i 7ra12
@a7adno v2:1;ars1vo ni42 n27o@na1a ;in42ni>a da 42 5a: ona. vr2m2 7ros6av2 /odrona.
42dno8 od v2:1i;4i9 sa5a1a. Iako s2 mo<da ovi dani n2 uk6a7a4u do u 1an;ina sa @a7adnim
v2:1i;ar2n42m. 1r25a na86asi1i da 42 kod mno8i9 7a8anski9 7ra@nika do:6o do 7om2ran4a
ori8ina6no8 da1uma 7ra@novan4a. kako 5i s2 oni 7ri7o4i6i n2kom 9ri:3anskom sv2>u i6i
7ra@niku ;i4i 42 5i1an da1um 5io u F56i@iniG.
Ivandanu. 42 7o svo4 7ri6i>i. m2s1o i@m2Au MurA2vdana i 42s2n42 ravnodn2vni>2. a6i kako
s2 n428ovo 7ra@novan42 r2A2 u7ra<n4ava. 4a sam 8a nam2rno s1avio i@a ovi9 7ra@nika. 42r
kako smo r2k6i. 86avni 7aram21ar 32 nam 5i1i nivo va<nos1i samo8 7ra@nika. Ivandan 7o
novom ka62ndaru 7ada *.*. i on 7r2ds1av64a onu sr2di:n4u F<21vuG 62kovi1o8 i ma8i4sko8
5i64a u 8odini. Iako 42 ova4 7ra@nik u narodu 7osv232n sv.Jovanu. on 12:ko da ima 5i6o
kakv2 dodirn2 1a;k2 sa 9ri:3ans1vom. 1okom samo8 7ros6av64an4a is1o8. van >rkv2.
O kom2 42 ovd2 @a7ravo r2; i ko42 s2 5o<ans1vo s6avi 12:ko 42 r23i. N2ki 21no6o@i
sma1ra4u da 42 u 7i1an4u 5o<ans1vo (6ov2nsko8 7an12ona. 7od na@ivom "u7a6o. a dru8i da
42 ova4 7ra@nik n2kada 7ri7adao n2kom <2nskom 5o<ans1vu. 42r 42 n428ova su:1ina
skriv2na u 5i64u ko42 s2 1ada 52r2. a @na s2 da su ovakvi 7ra@ni>i rani42 ma9om 7ri7ada6i
<2nskim 5o<ans1vima i du9ovima 7rirod2. TakoA2 s2 v2ru42 da 42 ova4 7ra@nik u 7ro:6im
vr2m2nima @a7ravo 5io 7osv232n 7ra@novan4u 621n428 so6s1i;4a. a6i 8a 42 9ri:3ans1vo ma6o
7om2ri6o od ori8ina6no8 da1uma kako 5i 8a v2@a6o @a ovo8 sv2>a.
i6o kako 5i6o. narod danas ovo8 sv2>a na@iva /216ar. i64o52r. Narukvi;ar i s6i;no. a u
@avisnos1i od 1o8a @a ko4u vrs1u ri1ua6n2 radn42 8a v2@u4u. "ao :1o smo r2k6i. 1ada s2 vr:i
saku764an42 5i64a 7o dru8i 7u1 u 8odini. a6i dv2 5i64k2 odska;u 7o 5i1nos1i i n4ima s2
7osv23u42 7os25na 7a<n4a. J2dna 42 ivan4sko >v232 DGa6ium v2rumE. od ko8a s2 7621u
v2n>i i ko4ima s2 ki12 m6adi i6i i9 ka;2 o o8rad2 i ku32. a dru8a 42 7o64ska m216a. ;i4i smo
ri1ua6ni na;in 5ran4a v23 7odro5no o7isa6i rani42 u kn4i@i.
0a vr2m2 ovo8 7ra@nika. 7a62 s2 va1r2 7o raskrsni>ama. ku3ama i 5rdima. N4i9ova
Bunk>i4a 42 5i6a da o12ra4u @62 si62. a6i i da 7ro;is12. Da ov2 va1r2 s6u<2 i 7ro;i:3u4u32
161
svr92. 8ovori nam ;in42ni>a da su i9 m6adi 7r2skaka6i. # n2kim d26ovima a6kana. va1r2
su s2 6o<i62 od smr2k2. a 7a6i62 u@ 7omo3 kr2m2na. ;im2 s2 s1av64a do @nan4a da s2 radi6o
o F<ivo4 va1riG. sim5o6u sun;2v2 2n2r8i42. Ov2 va1r2 su 7r2skaka62 i <ivo1in42 kako 5i
@adr<a62 @drav642 i kr27kos1.
V2ru42 s2 da s2 no3 uo;i Ivandana n25o o1vara 1ri 7u1a. da n2k2 5i64k2 do5i4a4u ma8i;nu
mo3 i da m2s1a na ko4ima su @ako7ana skriv2na 56a8a 7o;in4u da s4a4u 76avi;as1om
sv216o:3u. # vr2m2 ovo8 7ra@nika vr:2 s2 mno82 ma8i4sk2 radn42. 42r s2 v2ru42 da su 1ada
:ans2 @a os1varivan42 <2642no8 >i64a mno8o v232.
Pok6ad2 7r2ds1av64a4u v26ik2 8o@52 ko42 s2 odvi4a4u uo;i v23i9 9ri:3anski9 7os1ova.
N4i9 svakako ima vi:2. a svo4a im2na do5i4a4u 7o 7os1ovima @5o8 ko4i9 s2 vr:2. Na4v232
su #skr:n42 i o<i3n2 7ok6ad2. Po narodnim v2rovan4ima. v2:1i>2 su na4ak1ivni42 no3
uo;i 26i9 7ok6ada. ko42 7ada4u u 526u n2d264u. To 42 7os62dn4a s2dmi>a @imsko8 72rioda
7r2d sam #skr:n4i 7os1.
(am na;in 7ra@novan4a 26i9 7ok6ada sadru ;in2
maskiran2 7ovork2 mu:kara>a i <2na ko4i su o8rnu1i u <ivo1in4sk2 ko@2. na8arav642no8
6i>a i6i o5u;2ni u n2kakva @a 1u 7ri6iku na;in42na od26a. Na sv2 s1ran2 s2 @voni6o i
8a6mi6o. Povorka 42 7rima6a darov2 od s1ran2 7osma1ra;a sku7a. a ra@u@dano 7ona:an42 42
5i6o 7o<264no. E1no6o@i 7r2d7os1av64a4u da 42 ova 7ovorka 1r25a6a da 7r2ds1av64a du9ov2
7rirod2 ko4i su 8a6amom na86a:ava6i svo4 7onovni do6a@ak i 7rima6i darov2. kako 5i
64udima @au@vra1 don26i do5r2 7rinos2. Pos62dn428 dana ov2 n2d2642. na n2kom 7ro76anku
or8ani@ovano 42 v2s2642. 8d2 s2 7i6o. 426o i i8ra6o. To8 dana su s2 sasvim s6o5odno
s7rav64a62 6as>ivn2 :a62. 42r 42 1o 5i6o 7o<264no i niko nikom2 na 1om2 ni42 @am2rao.
Po@na1o 42 i v2rovan42 da 4o: 12 n2d2642 02m64a s7ava. 12 da 42 n2 1r25a dira1i. 1o 42s1
o5raAiva1i. do is12ka ovo8 72rioda.
0a:1o su v2:1i>2 7ov2@an2 sa ovim 7ra@nikom. o54a:n42n42 mo<2 5i1i dvo4ako. J2dno s2
os6an4a na 12ori4u da su 12 v2:1i>2 us1vari Fon2G ko42 su 7om2:an2 sa d2monima 12 s2
@a42dno sa n4ima 7o4av64u4u 7os62dn4i 7u1 7r2 is12ka @im2. :1o s2 odnosi na s1aro
v2rovan42 da su sv2 vrs12 d2mona i@u@21no ak1ivn2 o @imskim m2s2>ima. a dru8o du su
on2 svakako 7ra@nova62 @avr:21ak @im2 i da 42 1o os1a1ak n4i9ov2 1radi>i42.
Jo: 42dno od narodni9 v2rovan4a 86asi da su v2:1i>2 v2oma ak1ivn2 @a adn42 v2;2 i
o<i3 uo7:12. E1no6o@i su sk6oni @ak64u;ku da 42 sama su:1ina oa sadr<ana u ad42m
danu i v2;2ri. do5u kada s2 vr:i na4v23i 5ro4 ri1ua6ni9 radn4i.
V23 rani42 smo 8ovori6i da 42 sam o<i3 42dan od na4v23i9 7a8anski9 7ra@nika. ko4i s2
kao 1akav 7ros6av64ao u 7ro:6os1i. # n42mu su sadr<ani os1a>i ri1ua6no8 7o:1ovan4a i
o5o<avan4a 7r2daka. na17rirodni9 5i3a. a6i i n2ko8 vi:28 7a8ansko8 5o<ans1va kako 1vrd2
sami 21no6o@i. (am i@862d 1r72@2. vrs1a 9ran2 ko4a s2 kon@umira. o5i;a4 da s2 42d2 na
7odu. 7a i i@no:2n42 9ran2 na7o642. 12 do@ivan42 7oko4nika na v2;2ru. 4asno 7oka@u4u
1ra8ov2 os1a1ka ku61a 7oko4nika. (a dru82 s1ran2 s2;2n42 5adn4aka. uno:2n42 is1o8 u ku3u
7o @a6asku sun>a. 12 s1av64an42 s6am2 7o 7odu. u7u3u4u na os1a1k2 o5o<avan4a du9ova
v2821a>i42. odnosno 91oni;ni9 d2mona. O721 na86a:avam da r2; Fd2monG u
an1ro7o6o:kom smis6u n2 o@na;ava n2ko8 @6o8 mons1ruma. v23 7r2ds1av64a univ2r@a6ni
na@iv @a sva na17rirodna 5i3a. Na kra4u. @a adn42 V2;2 s2 o;2ku42 i sam o8. On s2
162
;2s1o do@iva r2;ima i 7o@iva da s2 7ridrui4a 7ros6avn4an4a adn42 V2;2ri i
adn428 Dana. sa na:i9 7ros1ora. u1vrA2no 42 da s2 v2rova1no radi6o Da5o8u. s1arom
(6ov2nskom 5o<ans1vu. u nas 7o@na1om. 7rv2ns1v2no kao 5o<ans1vu 7od@2mno8 sv21a.
;i4i 42 7ra@nik u rani4im vr2m2nima. svakako 7adao u vr2m2 dana:n428. 9ri:3ansko8
oa.
Ako sv2 ovo. 7o862damo i@56i@a. 12 s9va1imo :1a 42 sv2 ova4 7ra@nik uk64u;ivao u s252.
a samim 1im i ko6iko 42 5io 5i1an. n232 nas i@n2nadi1i mo8u3nos1 da su 5a: u 1o vr2m2.
7ri7adni>2 s1ari9 v2:1ina 5i62 vi:2 ak1ivn2 i 7ros6av64a62 is1i. na n2ki svo4 i6i 7ak :iroko
narodni na;in. /o4a 42 7r2d7os1avka. da 12 7ros6av2 nisu mno8o odudara62 od narodni9.
;ak :1a vi:2. 5i62 su id2n1i;n2. s2m :1o su ima62 n2k2 doda1k2 ko4i su s2 odnosi6i na
5oravak u as1ra6u 7r2 sv28a.
Jo: 42dan 7ra@nik. ko4i mo<da n2 uka@u42 dir2k1no na v2:1i>2. a6i 42 svakako 5io
nam2n42n i n4ima. 7ros6av64ao s2 +. 4anuara. 7od na@ivom F5a5in danG. To8 dana su <2n2
sa svo4om d2>om. roA2nom 7r2d9odn2 8odin2. 7os23iva62 5a5i>2 ko42 su i9 7oraAa62 i
dariva62 i9 9ranom. >v232m. maramama. 72:kirima i s6i;nim s1varima. Ov2 su 7ak.
dava62 d2>i kono764u. da os1anu @drava i na 86av2 im s7u:1a62 vunuDsim5o6 s2d2 kos2E.
kako 5i do;2ka6a s1aros1. Por2d 1o8a :1o 42 ova4 7ra@nik 7rv2ns1v2no 5io nam2n42n n2kom
na17rirodnom 5i3u i6i 5i3ima. ko8a su 5a5i>2 sim5o6i@ova62. 7os1av64a s2 7i1an42. kakv2
v2@2 ima4u v2:1i>2 sa ovim 7ra@nikomK
Od8ovor 42 kra4n42 42dnos1avan. Na4v23i 5ro4 5a5i>a su 5i62 v2:1i>2. # n4i9ovu o56as1
d26ovan4a. s7ada62 su ra@n2 m21od2 62;2n4a danas :iroko 7o@na12 7od na@ivom
Fa612rna1ivna m2di>inaG. Por2d 1o8a. uko6iko nisu 5i62 na 6o:2m 86asu. narod im 42
uka@ivao v26iku do@u 7ov2r2n4a. 12 su on2 5i62 @am2na kako @a 62kara 1ako i @a aku:2ra.
V26iki 721ak. 42 721ak ko4i 7ada 7r2d sam #skrs. Po 9ri:3ans1vu. 1o 42 dan kada 42 Isus
ra@a721 na krs1. /2Au1im narod s6avi ova4 7ra@nik na v2oma s72>iBi;an na;in. Na sam
721ak 7ridr<ava s2 7os1a. da 5i s2 su1radan 7ri;2s1io 7u764kom 62sk2. 7r2 n28o :1o 32
7o42s1i 4a42. 7o mo8u3s1vu oBar5ano u >rv2nu 5o4u. In12r2san1no 42 da s2 1o8 dana n2 42d2
526i 6uk i da s2 ku3a. 1ako r23i. ri1ua6no. ;is1i m216om ko4a >2 5i1i 5a;2na. 7r2ko n2k2
vod2. 0a ova4 dan s2 ka<2 da v2:1i>2 naro;i1o s7rav64a4u ra@n2 vrs12 ma8i4a 12 s2 v2oma
vodi ra;una kako s2 n2:1o n2 5i F@aka;i6oG i6i Fna8a@i6oG.
Dan sv.Andr24a i6i F/2;kin danG 42 v2oma @anim64iv 7ra@nik ko4i 7ada 13.12. 7o novom
ka62ndaru D7o s1arom 3).11E i ko4i 42 7o svo4 7ri6i>i 7osv232n Isusovom savr2m2niku sv.
Andr24i. ko4i 42 u svo4o4 s2damd2s21o4 8odini. ra@a721 na krs1 sa kosim kra>ima. ko4i s2
danas na@iva 7o n42mu. O n42mu danas n2mamo mno8o 7oda1aka s2m oni9 ko4i 8ovor2
kako 42 5io 5ra1 a7os1o6a P21ra. da 42 7o svo4 7ri6i>i u 7o;21ku 5io u;2nik sv.Jovana da 5i
kasni42 7os1ao 42dan od Isusovi9 s1a6ni9 7ra1i6a>a. Ra@a721 42 u 8radu Pa1rasu u Gr;ko4.
Ono :1o 42 7os25no @anim64ivo kod ovo8 7ra@nika danas. 42s12 ;in42ni>a da 42 on n2kada
v2rova1no 7ri7adao n2kom 7a8anskom 5o<ans1vu. ko42 42 na ova4 i6i ona4 na;in 5i6o
7ov2@ano sa m2dv2dom kao sv21om <ivo1in4om. a: na;ini 7ra@novan4a ovo8 7ra@nika.
163
12 mi1ovi i 7ri;2 v2@ani @a n428a. 4asno 7oka@u4u da 42 n2kada na 12ri1iri4i a6kana
7os1o4ao ku61 m2dv2da. # 7ri6o8 ovom2. id2 i narodni na@iv @a ova4 7ra@nik. a 1o 42
F/2;kin danG. In12r2san1no 42 da 42 i V262s na n2kim 7r2ds1avama 7rika@ivan kako 4a:2
m2dv2da.
V262s. "6im2nko?s6ika
0a sv21o8 Andr24a 42 v2@an mi1. da 42dna d2vo4ka u n2@nan4u 7o426a 64udsko sr>2 i 1ako
@a;26a. 12 rodi6a n428a. On s2 na4;2:32 7rika@u42 kako 4a:i m2;ku ko4u 42 @au@dao @mi4om.
To8 dana s2 kuva kukuru@ kao <r1va m2;ki. On s2 onako skuvan. odnosi na krov. da
7r2no3i. a i@4u1ra 8a skida4u i svi uku3ani 8a kon@umira4u na 7ra@an s1omak vr:23i 1im2
n2ku vrs1u 7ri;2:3a. # n2kim kra42vima s2 um2s1o kukuru@a. m2sio <r1v2ni 9625 Dm2;kina
7ovo4ni>aE. ;i4a 42 Bunk>i4a 5i6a id2n1i;na kuvanom kukuru@u. a 1o 42 da s2 m2dv2di
o5u@da4u i da n2 na7ada4u s1oku. 0a ova4 7ra@nik su v2@an2 mno82 @a5ran2. ;i4i 42 >i64
o721 5io s7r2;avan42 m2dv2da da urad2 6o:2 s1vari. I@ sv28a ovo8a ni42 12:ko @ak64u;i1i da
42 sv.Andr24a 7r2u@2o u6o8u n2ko8 7a8ansko8 5o<ans1va. @a:1i1nika s1ok2 i s1o;ara.
Ono :1o v2@u42 ova4 7ra@nik @a v2:1i>2. 42s12 7oda1ak da 42 on 5io na47ovo64ni4i dan @a
vr:2n42 n2ki9 ri1ua6a. J2dan od n4i9 42 ri1ua6no 62;2n42 s1ra9a. naro;i1o kod d2>2. m21odom
kaA2n4a na8or26om m2dv2Aom d6akom. Dru8i 42 i@6ivan42 o6ova o kom2 sam is>r7no
8ovorio rani42. 0as1o 42 i@6ivan42 o6ova v2@ano 5a: @a ova4 7ra@nik. mno8ima ni42 4asno.
7a ni m2ni. m2Au1im 7o:1o 1ako 8ovori 1radi>i4a. 7r2d7os1avi32mo da su n2kada 1i ra@6o@i
5i6i 7o@na1i. a6i su s2 vr2m2nom @a8u5i6i i @a5oravi6i.
Du9ovi su 7ra@nik ko4i 7ada 72d2s21o8 dana 7o #skrsu. Ova4 7ra@nik s2 danas s6avi kao
9ri:3anski iako 42 sasvim 4asno da 42 n2kada 7ri7adao 7a8ansko4 1radi>i4i. a: @a ova4
7ra@nik u n2ko6iko s26a. u oko6ini 0vi<da. ru:a642 7ada4u u 1rans. "ako smo o ovom2 v23
8ovori6i. s7om2nu32mo samo 4o: n2k2 o5i;a42 v2@an2 @a ova4 7ra@nik ko4i s2
7r2vas9odno odnos2 na 12ri1ori4u (r5i42.
To8 dana s2 52r2 5i642 i odnosi u >rkv2. 8d2 s2 k62;23i 7rav2 v2n>i ko4i s2 odnos2 ku3i i
s1av64a4u na 7ro@or2 i vra1a. kako 5i @a:1i1i6i uku3an2 od @6i9 d2mona. In12r2san1no 42 da
s2 1o8 dana i@528ava s7avan42. 42r s2 v2ru42 da su 64udi 1ada 7os25no ran4ivi a du9ovi im
mo8u u3i u san i 7ovr2di1i i9. /no8o o5i;a4a 42 v2@ano i @a ora9. On 42 n28d2 1a5uiran
1o8 dana. a n28d2 s2 52r2 i s1av64a na nad8ro5n2 s7om2nik2. Ora9 42 drvo 7ov2@ano sa
7od@2mnim sv21om. du9ovima i d2monima. 1o 5i (r5i r2k6i. on 42 Fs2novi1oG drvo.
Tamo 8d2 n2ma 7adan4a u 1rans. 7ros6avu. odnosno narodn2 o5i;a42 i@vod2 7os25no
7ri7r2m642n2 d2vo4k2. 7od na@ivom kra64i>2. To naro;i1o vaa. 42dna dvorkin4a. a ;21ri 7r2os1a62 su 7r2ds1av64a62 72va;i>2. Ovi na@ivi n2 ;ud2 ni
ma6o ako s2 @na da su 8o1ovo 7o ;i1avo4 Evro7i 1ako na@ivan2 oso52 ko42 su 7r2ds1av64a62
du9ov2 v2821a>i42. Nakon :1o su u6o82 7od2642n2. 7ovorka kr232 od kra64i;in2 ku32 i
kr232 s2 7r2ma >2n1ru s26a 8d2 32 s2 odi8ra1i ko6o. Ovo ko6o 42 1akoA2 v2oma
in12r2san1no 42r 42 sr7as1o8 o56ika i na sim5o6i;an na;in 7rika@u42 kr21an42 /2s2>a.
16$
Tokom @imsko8 72rioda. 5i6o 42 7o7u6arno n2ko6iko 72rioda. 1okom ko4i9. kako s2
v2rova6o. v2:1i>2. d2moni. du9ovi i dru8a na17rirodna i6i 5i3a sa na17rirodnim mo3ima.
ima4u mo8u3nos1 da 7rodu<2 svo4 5oravak m2Au o5i;nim 64udima. # ovu 8ru7u 7ra@nika.
s7ada4u 7r2 sv28a Fn2kr:12ni daniG . ko4i 1ra4u od oa do o8o4av64an4a. Dok 1ra42 ova4
72riod. mno8i 64udi n2 na7u:1a4u svo42 domov2. naro;i1o no3u. kako n2 5i do:6i u dodir sa
ovim Fsi6amaG.
Nakon n4i9 na r2d do6a@2 F/2so42A2G. On2 7o;inu i6i od o<i3a i6i od o8o4av64an4a.
@na;i kako 8d2. i 1ra4u od :2s1 do d2s21 n2d264a. Tada su s2 kr21a62 maskiran2 7ovork2.
vr:i62 7ro:2vin2. or8ani@ova62 svad52 i svako4ak2 @a5avn2 maniB2s1a>i42. Naro;i1o 42 5io
in12r2san1an o5i;a4. da s2 na sr2d s26a @a7a6i v26ika va1ra oko ko42 s2 i8ra6o i 72va6o. Ovu
va1ru su 6o<i62 isk64u;ivo d2vo4k2. ko42 su i i8ra62 oko is12. /u:kar>i su 5i6i 7o17uno
isk64u;2ni i@ ovi9 d2:avan4a. Ova4 o5i;a4. 42 do5io im2 FukaraG. 7o va1ri ko4a 5uk1i. a
21no6o@i 7r2d7os1av64a4u da 42 osnovna Bunk>i4a ov2 va1r2 5i6a 7o4a;avan42 sun;2v2 sna82.
1okom 72rioda kada dani . nakon @imsko8 so6s1i>i4a. 6a8ano 7o;in4u da 1ra4u du<2.
Tokom Fn2kr:12ni9 danaG. odnosno 72rioda od o<i3a do o8o4av64an4a. or8ani@ova62
su s2 "o62d2. sv21kovin2 u ko4ima su maskirana 6i>a 7r2ds1av646a du9ov2. ma9om
:umsk2. 7a i samo8 !2snika. n4i9ovo8 7r2dvodnika. N2s1o :ir2 o ovom2. 8ovori6i smo
kada smo s7omin4a6i ro8a1o8 o8a. Ina;2. u n2kim d26ovima @2m642. maskiran2 7ovork2
su 7r2ds1av64a6i m6adi3i o8rnu1i u vu;4u ko<u. ko4i su na@ivani Fvu;ariG. N2kada s2 nosio i
vuk na7un42n s6amom. Na 12ri1ori4i "osova. 7ovork2 su vodi6a dva mu:kar>a. od ko4i9 42
42dan 5io maskiran u F5a5uG a dru8i u Fd2duG. Pr2d7os1av64a s2 da su oni 7r2ds1av64a6i
v2oma s1ara 5o<ans1va. a5u i D2du. na4s1ari42 i 7rv2 umr62 7r2dak2. ko4i 5orav2 u
7od@2mnom sv21u.
J2dan od 1akor23i man4i9 7ra@nika 42 FVod2na n2d264aG ko4a 7ada 13. /a4a. "ako samo
im2 ka<2. ova4 7ra@nik 42 7osv232n vodi. odnosno vod2nim d2monima?du9ovima. ko42
1r25a umi6os1ivi1i u 7ro623nom 72riodu. kada s2 sn28 o1a7a. 7ada4u ki:2. a mo8u3nos1 od
7o76ava ras12. N2kada s2 v2rova6o da 5a: u ovo do5a 8odin2. vod2ni d2moni 7os2du4u
7os25nu sna8u. 12 su ri1ua6i v2@ani @a n4i9. naro;i1o i@voA2ni 1ada. Ova4 7ra@nik 42
svakako do5ro 7o@na1 i a6asima.
Por2d ovi9 7ra@nika. ko42 smo ovd2 nav26i 7os1o4i 4o: v26iki 5ro4 dru8i9. ;i42 42 7or2k6o
u v23o4 i6i man4o4 m2ri ra@4a:n42no. (vi ovi 7ra@ni>i s2 n2 odnos2 u 7od42dnako4 m2ri na
v2:1i>2 iako su 7or2k6om 7a8anski. Ono :1o 42 si8urno. 42s12 ;in42ni>a da v2:1i>2 uo;i
svako8 7ra@nika. rado i@vod2 ri1ua62 42r sma1ra4u da im 42 1ada sna8a v23a. 0a sam
7ra@nik. i@528ava s2 i@vod42n42 ri1ua6a. i@u@2v oni9 @a ko42 42 7ro7isano da s2 5a: 1ada
vr:2. Takav 42 s6u;a4 sa Vidovdanom D2+.JunE. 42r s2 5a: s1rik1no na ova4 dan o5av64a4u
dv2 s1vari. Prva 7odra@um2va 62;2n42 o;i4u. odnosno 7ro562ma sa vidom. 7u12m
ma8i4ski9 radn4i. a dru8a 1ra<2n42 7roro;ki9 vi@i4a. 5i6o na 4avi 5i6o u snu. In12r2san1no 42
da s2 o52 ov2 radn42 vr:2 u@ 7omo3 5i64k2 VidDana8a66is arv2nsisE. ko4a 42 7osv232na
sv.Vidu. odnosno 5o<ans1vu. ;i4u 42 u6o8u 7r2u@2o na s252 ova4 9ri:3anski sv21a>.
(6i;na si1ua>i4a 42 i sa 9ri:3anskim 7ra@nikom Vra;2vi. ko4i 42 7osv232n is>26i1264ima
Dam4anu i "u@manu. Pra@nik 7ada u 621o 1$.* i u 42s2n 1$.1. #o;i o5a ova da1uma
o5av64a4u s2 ri1ua6i v2@ani @a @drav642. dok s2 @a sam dan 7ra@nika. svaka ma8i4ska radn4a
16'
i@528ava. Ra@6o8 ovom2 mo<2 5i1i dvos1ruk. /o8u32 42 da su v2:1i>2 1o i@528ava62 i@
7o:1ovan4a 7r2ma ovim sv2>ima. a mo<2 5i1i da su kao i uv2k ri1ua62 i@vodi62 no3u. 12 42
@a1o sama radn4a 7ada6a 7r2 dana 7ra@nika. Ako vas @5un4u42 ovo 7o:1ovan42 9ri:3anski9
sv21a>a od s1ran2 v2:1i>a. r2>imo samo da su 1radi>i4sk2 v2:1i>2 oduv2k 5i62. ma9om <2n2
sa s26a. ko4ima 42 5i6o sasvim norma6no da 7o no3i na82 vr:2 7ri@iv2 umsk2 /a4k2. da 5i
7o1om u4u1ru o1i:62 u >rkvu na 6i1ur8i4u. # mno8im ori8ina6nim ri1ua6im. ima dos1a
9ri:3anski 7rim2sa ko42 s2 1u na6a@2 kao 7os62di>a r26i8i4sko8 sinkr21i@ma 1okom v2kova.
1a o sv2mu 1om2 mis6i sv2:12ns1vo. mo<212 @amis6i1i.
Pr2o5ra<n42 42 4o: 42dan. danas 9ri:3anski 7ra@nik. ko4i s2 7ros6av64a 1&.+. N2kada 42 1o
5io 72riod kada s2 s6avi6o 7r2o5ra<avan42 7rirod2. odnosno 7r26a@ak i@ 621a u @imu.
/2Au1im ova4 7ra@nik 42 5io Fr2@2rvisanG @a 42dan v2oma in12r2san1an 64u5avni ri1ua6 ko4i
su i@vodi62 d2vo4k2. Naim2. 8ru7a d2vo4aka 5i s2 oku7i6a u n2ko4 na7u:12no4 i6i 1o8a
1r2nu1ka 7ra@no4 8raA2vini i na6o<i6a va1ru u n42nom >2n1u. J2dna od n4i9 5i s2 svuk6a 8o6a
i u@4a:i6a vra1i6o. Os1a62 5i u@262 ok6a8i42 u ruk2 i i:62 u kru8 oko va1r2. n2 5i 6i mom>i i:6i
oko n4i9. # 42dnom 1r2nu1ku. 7o;in4a62 su da 6u7a4u 7o va1ri 8ovor23i. Fko6iko iskri>a.
1o6iko momakaG. Ova4 ri1ua6 s2 vr:io no3u i 1o samo na ova4 dan.
"od mno8i9 naroda sa 7odru;4a a6kana. 7os1o4a6o ri1ua6no :i5an42. 64udi. d2>2. s1ok2.
i 5i64aka. Ono s2 vr:i6o 5a: @a 7ra@nik2 i 1o ma9om u vr2m2 /2so42A2 i 7ro623ni9
7ra@nika. Ra@6o@i @a ma8isko :i5an42. 5i6i su ra@6i;i1i. m2Au1im n4a;2:3a Bunk>i4a is1o8.
5i6a 42 da i@5a>i @6o. a don2s2 do5ro. Tako s2 n2ro1kin4a :i5a6a da 7os1an2 8ravidna. d212
s2 :i5a6o da 5i 7oras6o. 5o62s1an da 5i s2 5o62s1?@ao du9. is12ra6a i@ n428a. vo3ka da 5i
rodi6a i 1ako da642.
Pos1o4i 4o: v26iki 5ro4 ovakvi9 7rim2ra. m2Au1im kako s2 n2 5i mno8o uda64i6i od
>2n1ra6n2 12m2. sma1ram da 42 ovo @a sada sasvim dovo64no.

Po:1o smo i@n26i sv2 :1o mo<2 5i1i va<no. v2@ano @a 7ra@nik2. mis6im da n2 5i 5i6o 6o:2
na kra4u n2:1o r23i i o danima u n2d264i. Prim21i6i s12 u n2ko6iko navra1a da smo
s7omin4a6i n2k2 dan2. 1okom ko4i9 42 naro;i1o do5ro radi1i Fn2:1oG. a6i s2 ni u 42dnom
1r2nu1ku nismo do1ak6i svi9 s2dam dana u n2d264i. Pa 7o862da4mo kakva su v2rovan4a
v2@ana @a n4i9.
Pon2d264ak s2 sma1ra 7rvim radnim danom u n2d264i. 12 42 @5o8 1o8a i@u@21no do5ro sv2
nov2 7os6ov2 @a7o;21i 1o8 dana. V26iki 5ro4 64udi i@528ava 7on2d264kom da 76a3a ra;un2.
da42 7ar2 na @a4am. ro5u na v2r2si4u i s6i;no kako 8a ovakvi i@da>i n2 5i 7ra1i6i >262
n2d2642. (ma1ra s2 da >2 oso52 roA2n2 u 7on2d264ak 5i1i i@u@21no sr23n2 u <ivo1u.
#1orak 7r2ds1av64a sv2 su7ro1no od 7on2d264ka. 0a n428a 42 v2@ano v2rovan42 da n2 1r25a
7o;in4a1i nikakav 7osao 1o8a dana. D2>a roA2na na u1orak 5i32 n2sr23na. #1orkom 1r25a
i@528ava1i mno82 7os6ov2. 7a ;ak i s2;2n42 nok1i4u i6i 7ran42 kos2. /2Au1im. on
7r2s1av64a dan ma8i42 12 s2 @a1o sma1ra @a na47ovo64ni4i dan u n2d264i i 7ravo vr2m2 kada
s2 1r25a kr2nu1i sa vr:2n42m ri1ua6a. Ra@6o8 ovom2 42 v2rovan42 da 42 on vi:2 dan
onos1rani9 si6a. n28o 64udi.
(r2da 42 42dan 7o sv2mu sud23i v2oma in12r2san1an dan. (ma1ra s2 da 42 do5ra @a
7o;21k2 v23in2 7os6ova. a6i su @a1o n2k2 radn42 7o7u1 m2:2n4a 9625a. ku7an4a d2>2 i6i
166
s1ri<2 ova>a 1akor23i @a5ran42n2 i6i 7r2>i@ni42. i@528ava4u s2. (r2dom s2 kao i 721kom
7os1i. -2n2 naro;i1o vod2 ra;una o ovom danu i na@iva4u 8a sv.(r2da. @ami:64a4u3i ova4
dan kao n2ku <2nu sv21i>u. /no8i 5o62sni s2 @av21u4u na ova4 dan kako 5i s2 i@62;i6i.
Pos1o4i u narodu 42dna 7ri;a v2@ana @a d2vo4ku ko4a ni42 7o:1ova6a sv.(r2du 12 42 1o8 dana
7r26a vunu. a sv21i>a kada 42 1o vid26a. 7oku:a6a 42 da 42 skuva u svom ka@anu. 0ak64u;ak
i@v2di12 sami. Po m2ni ovo 42 dan n2k2 od o8in4a sa ovi9 7ros1ora.
21vr1ak 42 7o sv2mu sud23i 42dan od na45o64i9 dana u n2d264i. # narodu s2 ka<2. Fsvi su
dani do5ri dani. a ;21vr1ak 7ona45o64iG. Ovo 42. ko6iko sam mo8ao da @ak64u;im 7r2 sv28a
ra1arski dan. To8 dana 42 do5ro 7o;21i ora1i. s24a1i. <n421i i s6i;no. "ao 1akav on 42 n2kada
mo8ao 5i1i dan n2ko8 5o<ans1va 76odnos1i i 7rirod2.
P21ak 42 dan 7os1a i mno8i9 @a5rana. Dos1a na6iku42 sr2di. mada s2 on n2 v2@u42 @a n2ku
sv21i>u i6i sv2>a. (ma1ra s2 da s2 1o8 dana mr1va>i n2 sa9ran4u4u. 42r 32 s2 7ovam7iri1i.
TakoA2 s2 v2ru42 da su 64udi 1ada 52@52dni 42r 1o8 dana na17rirodn2 si62 miru4u.
(u5o1a 42 7r2 sv28a dan mr1vi9. To8 dana s2 n2 @a7o;in4u nikakvi 7os6ovi 42r s2 v2ru42
da od n4i9 n232 5i1i nikakv2 koris1i. (ma1ra s2 da 32 d212 roA2no u su5o1u ima1i n2k2
na17rirodn2 mo3i u ko42 s7ada i mo3. da mo<2 da vidi du9ov2. vam7ir2. v2:1i>2Dkao
d2monska 5i3aE i s6i;no.
N2d264a s2 1akod42 sma1ra sv21i>om. a 64udi 4o4 s2 @av21u4u i 7ri@iva4u 42 u 7omo3.
N2d264a 42 dan odmora i 1ada 42 s1ro8o @a5ran42no n2:1o radi1i. In12r2san1no 42 v2rovan42.
v2@ano @a Fm6ad2 n2d2642G. odnosno n2d2642 1okom ko4i9 /2s2> 7o;in42 da ras12. Naim2.
1vrdi s2 da 42 1ada na45o642 radi1i ra@n2 vrs12 ri1u6a. 12 da 42 1o 7ravo vr2m2 kada n2ko. ko
<26i. mo<2 da od2 do v2:1i>2. vra;ar2. ;ini6i>2 i s6i;no 12 im s2 o5ra1i @a 7omo3.
Po@na1a 42 7ri;a u narodu. v2@ana @a "ra642vi3a /arka. ko4i 42 7oku:ao u n2d264u da od2
u 6ov. a sv.m6ada n2d264a s2 rasrdi6a i 7r21vori6a u ;21voro86avo8 @ma4a sa :2s1 kri6a
i 7oku:a6a da 8a ka@ni :1o 5a: u n42nu n2d264u D@na;i onda kada m2s2> ras12Eda id2 u 6ov.
Ova 7ri;a ko4a svako ima vas7i1nu Bunk>i4u. da42 nam do @nan4a da i m6adu n2d264u
mo<2mo 7osma1ra1i kao m6adu o8in4u. 42r s2 i@ sv28a ovo8a 4asno vidi kako 42 ona
7ov2@ana sa ras1u3im m2s2>om. ko4i i 42s12 n42n r27r2@2n1. odnosno n42na su:1ina u ovom
s6u;a4u.

16*
%7ESTO 9A$#J%"$A
%26oku7ni sadr<a4 ov2 kn4i82. kon>i7iran 42 1ako. da 5ud2 :1o ra@um64ivi4i svakom2 ko
od6u;i da 42 7ro;i1a. (amim 1im. ona 32 svakako @adovo64i1i on2 ko4i s2 7o 7rvi 7u1
susr23u sa ovakom 12ma1ikom. a6i i dru82 ko4i n2:1o du<2 5orav2 u sB2ri 2@o12ri;no8 i
mis1i;no8. Os1a42 nam 4o: 42dna 8ru7a 64udi. ko4a s2 na6a@i na n2s1o vi:2m nivou
7o@navan4a i 7rak1ikovan4a. ovakvi9 dis>i76ina. ;i4u >2 rado@na6os1 @adovo64i1i 12k n2ki
d26ovi ov2 kn4i82 i 1o ma9om oni ko4i 8ovor2 o ini>i4a>i4ama. s1ruk1uri. @akoni1os1ima
ri1ua6a 12 7o 7o 7rvi 7u1 o54av642nim im2nima o8in42 i ro8a1o8 o8a. /2Au1im mora6o
42 5i1i ovako. a ra@6o@i @a 1o su s62d23i.
"o6iko 42 m2ni 7o@na1o. ovo 42 7rva kn4i8a. na ovim 7ros1orima. ko4a s2 5avi 5a:
v2:1i;ar2n42m u >26ini. a n2 n2kim n428ovim d26ovima. ko4i s2 na ova4 i6i ona4 na;in
7o8r2sno in12r7r21ira4u kao 7raksa 5a5a vra;ara. a: @5o8 1o8a. 5i6o 42 7o1r25no ra@6o@i1i
>26oku7an sis12m i 7rika@a1i n428ovu 5a@i;nu s1ruk1uru. d2o 7o d2o. kako 5i s2 a6kansko
v2:1i;ar2n42 7rika@a6o u 7ravom sv216u. kao smis62ni sis12m. :1o ono svakako i 42s12.
"ako unu1ar a6kansko8 sis12ma. 7os1o42 na4v2rova1ni42 42dnos1272ni a v2rova1no i
vi:2s1272ni sis12mi ini>i4a>i4a. norma6no 42 da s2 7rva kn4i8a 5avi. svim onim :1o 7od7ada
7od 7rvi s1272n ini>i4a>i4a. :1o 32 r23i. 7rak1i>nim v2:1i;ar2n42m. Ova4 o56ik 5av642n4a
ma8i4om. mno8i sma1ra4u ni<im. 42r u s25i n2 sadri4a>i42
od8ovara. 262m2n1u @2m64a. odnosno u ovom s6u;a4u o8in4i?@2m64i.
Prvi s172n ini>i4a>i42 42 ini>i4a6na ka7is6a @a sv2 da642 radov2. Rad23i sv2 ono :1o on
7odra@um2va. mi ra@vi4amo svo4u ma8isku 72rsonu. u;imo osnovn2 s1vari i udaramo 4ak2
12m2642 na:28 F9ramaG. na ko4iima 32mo kasni42 7odi@a1i v262627nu 8raA2vinu na:28
4as1va. Da @ak64u;imo. mi n2 mo<2mo i3i da642 7r2 n28o :1o sav6adamo ono osnovno.
ko6iko 8od 1o nama i@862da6o F7ri@2mnoG i n2 va@no.
O radovima. ko4i s62d2 nakon 7riman4a dru8o8 s1272na ini>i4a>i42. ovd2 ma612n2. nismo
ni 8ovori6i. Oni su n2:1o su71i6ni4i i ma9om s2 odnos2 na u7o125u. 1ransa. as1ra6no8 126a 12
krs1ar2n4a 7o n2kim n428ovim nivoima 12 s1i>an4a n2:1o :ir28 uvida u ;i1avu s1var.
Tr23i nivo 7odra@um2va n2:1o a7s1rak1i42 7o4mov2. on od8ovara m2n1a6nom 76anu. a
radovi ko42 uk64u;u42 u s252. ;in2 su:1inu ;i1avo8 sis12ma ko42 sada ini>i4an1 nanovo
sa862dava. a6i sa @na1no vi:28 7o6o<a4a. /o<2mo r23i da 42 on s2ksoma8i4ski 12 da 42
7or2k6om i@ ku61a 76odnos1i. O ovom2 s2 na nasim 7ros1orima v2oma ma6o @na a mno8i
mis62 da 1akvo :1o i n2 7os1o4i.
21vr1i. 7asivni s1272n ini>i4a>i42. kako s2 on ina;2 na@iva. us1vari ;ini Fu5iran42
76odovaG. n2 samo 1r2328 s1272na v23 sva 1ri 7r2d9odna @a42dno. On 42 svakako
na4kom762ksni4i i na41226ini radovi ko42 donos2 sva 1ri 7r2d9odna s1272na.
7r2ds1av64a6o u@a6udno i@r2;2n2 r2;i @a v23inu ;i1a6a>a. Ovim n2 <26im da @vu;im
7r212n>io@no. v23 samo da na86asim da 42 7r2d9odno 7o1r25no o5i4asni1i odr2A2n2
7o4mov2 i 129nik2. ko4ima s2 ova kn4i8a n2 5avi. a ko4i su k64u;ni @a ra@um2van42 sus1in2
;21vr1o8 s1272na ini>i4a>i42 kao i ono8a :1o on 7r2ds1av64a.
Jo: 42dna s1var. ko4a na 1r2nu1ak mo<2 da @5uni ;i1ao>a. 42s12 s7omin4an42 o8in42 kao
V26ik2 /a4k2. 1o 42s1 76an212 02m642. da 5i s2 na n2kom dru8om m2s1u ona 7o4avi6a kao
5o8in4a /2s2>a. O54a:n42n42 ov2. mo<da 7o n2kima n26o8i;nos1i. u osnovi 42 kra4n42
42dnos1avno. /o<2mo r23i da a6kan ni42 ma6i 7ros1or. da na n42mu v23 v2koma <iv2
mno82 21ni;k2 8ru7a>i42 i narodi 12 da s62ds1v2no 1om2. ni42 ni ;udo da imamo vi:2
o56ika 5o8in42. ko4i s2 7os1u4u i koris12 u radu. N28d2 s2 s1av64a ak>2na1 na V26iku /a4ku.
a n28d2 na 5o8in4u /2s2>a.
/o<da 5i ovo 42dnos1avno o54a:n42n42 @adovo64i6o mno82. a6i ono uo7:12 n2 mora da
5ud2 1a;no. Ra@6o8 @a ovo 42 s62d23i. /no82 5o8in42. ko42 su do1ak62 ov2 7ros1or2.
i@m2d4u os1a6o8 i Di4ana. 7or2d ;in42ni>2 da su s6av642n2 kao 8os7odari>2 :uma. 7o64a i
76odnos1i. :1o 42 1i7i;no @a o8in4u @2m64u?V26iku /a4ku. u mno8im ma8i4skim radovima
7r2ds1av64a62 su nis1a dru8o do /2s2>. a n4i9ovi as72k1i. m2s2;2v2 m2n2. Ovo 42 sasvim
norma6na s1var i 7osv2 6o8i;na. /no82 8ru7a>i42 na @a7adu. 7rav2 8r2sku odva4a4u3i
5o8in4u @2m642 od 5o8in42 m2s2>a. 1vrd23i da su 7o sr2di ra@6i;i1a 5o<ans1va. :1o n2 s1o4i.
a is1ina 42 6ako vid64iva ako s2 ma6o 5o642 7rou;2 mi1ovi.
Evo :1a 42 7o sr2di. /2s2> 42 sas1avni d2o kako 7rirod2 1ako i 76an212 02m642 uo7:12.
On 42 @2m64in sa126i1. as1ronomski 862dano. ko4i 02m64a dri4om u@ s252.
Ako 76an21u 02m64u 7osma1ramo kao 5o8in4u. V26iku /a4ku. /2s2> 5i onda 5io n42n
a612r 28o i6i 7r2>i@ni42 r2;2no. n42na ma8i4ska 72rsona. n42no ma8isko 4as1vo. "ao 1akav.
/2s2> s2 7osma1ra. kro@ ra@6i;i12 Ba@2. kro@ ko42 7ro6a@i. a ko42 r27r2@2n1u4u ra@6i;i1a 6i>a
5o8in42. odnosno n42n2 as72k12. Nam2rno n2 s7omin42m F1ri 6i>a 5o8in42G. Bra@u na ko4u
s12 mo<da na62126i ;i1a4u>i @a7adnu 6i12ra1uru. 42r 42 ona i6i nam2rno i6i us62d n2dovo64no8
@nan4a. 7o8r2:no 76asirana. J2dnos1avno r2;2no. o8in4a ima dva 6i>a I 7ro6a@i ;21ri
>ik6usa. a /2s2> ;21ri Ba@2.
Prva Ba@a. ras1u3i /2s2>. 7r2ds1av64a d2vi>u. dru8a Ba@a. 7un /2s2>. 7r2ds1av64a ma4ku?
76odnos1. 1r23a Ba@a. o7ada4u3i /2s2>. s1ari>u? 5a5u i ;21vr1a Ba@a. >rn /2s2>. n2:1o 7o7u1
4un8ovsko8 7o4ma s2nk2 a6i ova4 7u1 1rans72rsona6n2 o8in4in2 s2nk2. n42no dru8o 6i>2.
Da 5ud2mo 4asni4i. r2>imo ovako. Prva. ras1u3a Ba@a /2s2>a. odovara 5o8in4ama
Di4ani. Ar12midi. (262ni... Ha@a 7uno8 /2s2>a. od8ovara 5o8in4ama. Ar12midi. Ja1or.
ri8i1...O7ada4u3i. a5i. a5a Ja8i. Na kra4u. >rn /2s2>. 7o svo4 7ri6i>i. 7ri7ada !i6i1.
J2ka1i. /ari i6i n2kom s6i;nom na17rirodnom 5i3u. Po17una 1uma;2n4a ov2 Ba@2 m2s2>a
s7ada4u u n4av2>2 v2:1i;i42 mis12ri42.
Na >26u ovu s1var. mo<2mo doda1i 4os sv216a. ako s2 na 1r2nu1ak osvrn2mo na mis12ri4u
s2ksua6n2 ma8i42 i dodirn2mo u6o8u ro8a1o8 o8a u sv2mu ovom2. "ao :1o v23 @na12.
/2s2> na n25u. 7ro6a@i kro@ ra@6i>i12 Ba@2. dir2k1no u @avisnos1i od 1o8a ko6iko 8a (un>2
o5as4ava. (un>2 42 42dan od as72ka1a Ro8a1o8 5o8a. ko8a mo<2mo 7osma1ra1i kao
(o6arno 5o<ans1vo. @a1im 5o<ans1vo v2821a>i42. div64a>i i s1ok2. 12 na kra4u kao 5o8a
7od@2mno8 sv21a. I on ima ;21vr1i as72k1. a6i 42 o n42mu 4os uv2k rano 8ovori1i. R2>imo
samo. da 42 1o >rno (un>2.
2@ (un>a. mu:k2 s2ksua6n2 2n2r8i42. 2n2r8i42 ko4a o76oAu42. /2s2> n2 mo<2 da is7o64i
svo4u. <2nsku s2ksua6nu 2n2r8i4u. "ada (un>2 7o;n2 da o5as4ava /2s2>. mi do5i4ama
16&
d2vi>u. <2nsku s2ksua6nu 2n2r8i4u ko4a 42. da 1ako ka<2mo. 7rim232na od s1ran2 mu:k2.
# 1r2nu1ku 7o17uno8 o5as4avan4a. imamo 7un /2s2>?ma4ku?1rudnu <2nu. a muska i
<2nska. s2ksua6na 2n2r8i4a su u 7o17uno4 ravno12<i. "ada /2s2> kr2n2 da s2 uda64ava od
i@vora sv216os1i. do5i4amo s1ari>u. n276odnu. a6i mudru 5a5u ko4a i8ra v2oma va@nu u6o8u
u mno8im v2:1i;i4im mis12ri4ama. Na kra4u. kada sv216os1i uo7:12 n2ma. imamo >rni
/2s2>. ;is1u <2nsku 2n2r8i4u 52@ ima6o mu:k2. Do5i4amo !i6i1. v2;i1o F86adno8
d2monaG. mu:k2 s2ksua6n2 2n2r8i42. mis1i;nu kra64i>u no3i i 1o1a6no8 mraka. N42na u6o8a
u v2:1i;ars1vu. du5oko 42 skriv2na od s1arn2 mno8i9. i 1o sa do5rim ra@6o8om. 42r radi1i sa
ovim as72k1om 5o8in42. mo<2 5i1i i@u@21no o7asno. 7o8o1ovo @a on2 ko4i n2ma4u visok2
ini>i4an1sk2 s1272nov2. # mno8im sv21skim 1radi>iona6nim kov2nima 7o:1u4u s2
isk64u;ivo i6i o8 i6i o8in4a I 1o samo n4i9ova dva 6i>aDsv216o I 1amnoE i6i ;ak samo 42dno
I 1o ono no3no?91onsko. "od Evro7ski9 1radi>iona6ni9 v2:1i>a o8in42 ima v2oma ma6o I
ma9om 42 7r2dm21 ku61a mu:ko 5o<ans1vo u vidu 8os7odara 7od@2mno8 sv21a I
76odnos1i. Na kra4u 1r25a r23i da 1radi>iona6n2 v2:1i>2 ma9om n2 dovod2 u v2@u sa
m2s2>om I sun>om svo4a 5o<ans1va v23 i9 7osma1ra4u na 42dan 7osv2 dru8i na;in. 0a ovo
7ov2@ivan42 od8ovorni su @a7adni in1262k1ua6ni umovi ko4i 12<2 da sv2 uk6o72 u n2k2
:a56on2 kako 5i da6i smisao ;i1avo4 s1vari I 6ak:2 s9va1i6i o ;2mu 42 1u @a7ravo r2;. Tako
su nas1a62 mno82 8r2:k2 ko42 32 dir2k1no u1i>a1i na Bormiran42 dana:n4i9 n2o7a8anski9
sis12ma. Ovo 4asno mo<2mo vid21i na 7rim2rima 8r2:aka ko42 su na:in42n2 u 1uma;2n4u
mis12ri4a I 5o<ans1ava dr2vno8 E8i71a. 7osma1ran42m o8in42 kao 5o<ans1va ko42 ima 1ri
6i>a. d2vi>2. ma4k2 I s1ari>2. iako s2 4asno vidi na svim s1arim s1a1uama da 42
7r2ds1av64ana kao 1ri d2vo4k2 i6i <2n2 is12 do5i. @na;i radi s2 o 1ro4s1vu?1ros1rukos1i.
karak12ris1i;no4 @a 91onska 5o<ans1va. @a1im o 7od26i 5o<ans1ava na so6arn2 I 6unarn2 u
odnosu na vrs1u I o56ik ro8ova ko42 7os2du4u I s6i;no. O sv2mu ovom2 kao I o o su:1ini
2@o12ri;no8 v2:1i;ars1va 8oviri32mo u nar2dno4 kn4i@i.
1*)
!ITERAT#RAL

?PIRO "#!II,. PETAR 0. PETROVI,. NI"O!A PANTE!I,. SRPSKI
MITOLOSKI RENIK. ETNOGRAH("I IN(TIT#T (AN# INTERPRINT. EOGRAD
1&&+
?DR.RADOVAN N. "A0I/IROVI,. TAJANSTVENE POJAVE U NAEM NARODU.
DEJA "NJIGA. EOGRAD 2)))
?VE(E!IN AJ"ANOVI,. STARA SRPSKA RELIGIJA I MITOLOGIJA. EOGRAD
1&&$
?V#" (TEHANOVI, "ARAD-I,. SRPSKI RJENIK. EOGRAD 1&3'
?NI"O!A EGOVI,. -IVOT SRBA GRANIARA. PRO(VETA. EOGRAD 1&+6
?(!OODAN 0EEVI,. MITSKA BIA SRPSKIH PREDANJA. V#" "ARAD-I,.
EOGRAD 1&+1
?GRMI, !. JE!O"O(I,. NARODNA GATANJA. (ARAJEVO 1+&6
?D#AN ANDI,. CARSTVO ZEMALJSKO I CARSTVO NEBESKO. I!IOTE"A
XX VE". EOGRAD 1&&*
?PEJN( "E/P. BALKANSKI KULTOVI. !#TA. EOGRAD 2)))
?JA(NA JOJI, PAV!OV("I. UDA VLAKE MAGIJE. EOGRAD 2)))
?J.%JEVA!IER. A.GJEERRANT. RIJENIK SIMBOLA. RO/ANOV. ANJA
!#"A 2))3
?G=YDION. VIKA-DREVNA RELIGIJA VETICA. E(OTJERIA. EOGRAD 1&&$
?(I/A TROJANOVI,. VATRA U OBIAJIMA I IVOTU SRPSKOG NARODA,
PRO(VETA. EOGRAD 1&&)
?PEJN( "E/P. SLOVENSKA MAGIJA, !#TA. EOGRAD 1&&3
?JE!/#T JAR". LEKSIKON OSNOVNIH JUNGOVSKIH POJMOVA, DERETA.
EOGRAD 1&&+
?VID V#!ETI, V#"O(AVI,. VJETICE U JUNIJEH SLOVENA. "ARAD-I,
0A O"TOAR. A!E"(INA% 1&)1
?VE(E!IN AJ"ANOVI,. O VRHOVNOM BOGU U STAROJ SRPSKOJ
RELIGIJI. GR#PA I0DAVAA. EOGRAD 1&&$
?VE(E!IN AJ"ANOVI,, RENIK SRPSKIH NARODNIH VEROVANJA O
BILJKAMA. GR#PA I0DAVAA. EOGRAD 1&&$
?ORI( RIA"OV. ANCIENT SLAVIC PAGANISM. /O(%O= 1&+1
1*1

1*2

Radomir R. Podunavski - Tradicionalno Balkansko Vesticarstvo

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Radomir R. Podunavski - Tradicionalno Balkansko Vesticarstvo

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tradicionalno Balkansko vetiarstvo

You might also like