PANIMULA

Sa nobelang Noli Me Tangere na isinulat ng ating pambansang

bayaning si Dr. Jose Rizal, naipakita doon ang mga kanser sa ating lipunan
noong panahon ng mga kastila. Sa panahong iyon, may mga ilipinong
tumalikod na sa ating bayan para lamang sa sariling kapakanan. Sa nobelang
ito ay naipakita ang mga problema ng ating lipunan noon na hanggang
ngayon ay atin pa rin napapansin.
Tayo ay isang lipunang may karamdaman. Maraming tao ngayon ang
naghahangad na ma!ala na ang nabubulok na moralidad ng ating bansa.
Nabubulok man ang ating moralidad sa bansa dahil sa mga sakit ng lipunan,
marami pa rin tayong mabubuting katangian. "pang maging maayos an
gating lipunan nararapat na tayo ay magbago na. Mali!anag na an gating
mga katangian ang pinagmumulan ng ating kahinaan. #ng nobelang Mag$
anak na %ruz, isang katipunan ng mga kathang sinulat ni &i!ay!ay #r'eo,
ay nagpapakita ng mga pagpapahalagang ilipino.
#ng Mag$anak na %ruz ay kasaysayan ng isang mag$anak na ilipino
na kabilang sa panggitnang antas ng makabagong panahon, at namumuhay
sa kalunsaran. #ng Mag$anak na %ruz ay isang nobela tungkol sa isang
ilipinong pamilya. #ng nobela ay binubuo ng mga maiikling k!ento ng mga
pangyayari si ara!$ara! ng pamumuhay ng pamilya %ruz, ngunit ang mga
ito ay magkakaungay. Sinusundan ng mga k!ento ang mag$asa!ang Remy
at Tinoy, mula sa unang mga taon ng kanilang pagsasama, hanggang sa
lumaki(t nag$asa!a na ang kanilang mga anak. #ng nobelang ito ay batay sa
mga tunay na tao at totoong mga pangyayari. #ng k!ento sa katipunang ito
na naging nobela ay mga ku!ento ng ating sarili, at kasasalaminan ng
katauhan ng isang ilipino.
TALAMBUHAY NG MAY-AKDA
LIWAYWAY A. ARCEO
Si &i!ay!ay #. #r'eo ay ipinanganak sa
Tondo, Manila noong January )*, +,-.. #ng
kanyang mga magulang ay sina /regorio #r'eo
at #mada #blaza.
Sa tunay na buhay, siya ay ginang ni Manuel rinsepe 0autista, isa sa
ating mga pangunahing makata. Ngunit minabuti niyang ipagpatuloy ang
paggamit ng kanyang pangalan noong dalaga pa, sa panini!alang silang
mag$asa!a(y may kanya$kanyang landas sa pagsusulat.
1indi naging magaan ang pagpasok niya sa larangan ng panitikan.
Tumutol ang kanyang kapatid na manunulat, si Jesus #. #r'eo, at ang
kanyang ina. 0agay lang da! sa lalaki ang pagiging manunulat, sabi ni Jesus.
#t naging mahigpit naman sa pag$aya! ng kanyang ina pagkaraang atakihin
sa puso si Jesus at mamatay ito habang kinokopya ang naisulat nang usa
sa #king 1apag.
#ng tanging nagbigay kay &i!ay!ay ng pahintulot sa pagsusulat ay
ang kanyang ama, na siya ring unang nagturo sa kanya ng pagbasa. 0ahala
ka kung ano ang propesyong gusto mo, sabi nito. 2aya lamang, pagbutihin
mo, at maging isa ka sa pinakamahusay kundi man pinakamahusay na nga.
#t tulad ng hiniling ng kanyang ama, ibinuhos ni &i!ay!ay #. #r'eo
ang kanyang kakayahan sa pagsusulat. Siya ang naging unang babaing
peryodista sa Tagalog noong +,.3. Nakalikha siya ng mga akdang nagkamit
ng mga gantimpala sa %arlos alan'a Memorial #!ards 4or &iterature.
Nakapag!agi sa %atholi' Mass Media #!ards ang kanyang akdang 5ran'is'o
ng #ssisi sa unang pagkakataon, bilang dula sa sa radyo.
#t patuloy pa rin siya sa pagtulong sa pagpapala!ak at pagpapaunlad
ng ating sariling !ika.
Si &i!ay!ay #. #r'eo 6mangangatha, nobelista, mananaysay,
tagasalin$!ika, editor7, ayon sa isang kritikong guma!a ng pag$aaral noong
+,8, sa kanyang mga katha ng dekada .*, ay 4eminista na bago pa nauso
ang katagang iyon.
Sa mga aklat ni &i!ay!ay #. #r'eo na nasa ika$) limbag na,
namumukod ang sosyo$ekonomikong nobela, ang %anal de la Reina 6+,937
na isinalin sa Japanese 6+,,*7 at dinaluhan ng a!tor ang paglulunsad sa
Tokyo. Samantala, patuloy na muli(t muling inilalathala ang kanyang
premyadong maikling katha, ang klasiko nang :"ha! ang Tigang na &upa:
6+,.)7, na itinuturing na panulukang$bato ng makabagong maikling
ku!entong Tagalog.
#ng dedikasyon ni &i!ay!ay #. #r'eo sa anulatan ay nagsanga sa
anitikang relihiyoso at espirit!al nitong huling +) taon, na nagbunga sa
kanyang %atholi' #uthor(s #!ard 6+,,*7 mula sa #sian %atholi' ublishers.
2abilang pa rin sa kanyang mga ga!ad ang &i4e #'hie;ement #!ard sa
anitikan 6+,,.7 mula sa 2omisyon ng <ika, ang /a!ad %% sa &iteratura
6+,,)7, at ang Doktorado sa 1umane &etters, honoris 'ausa 6+,,+7 mula sa
"nibersidad ng ilipinas, Diliman.
BUOD
Si Remy ay isang mananahi at si Tinoy naman ay isang namang
ka!ani. Nag$aarala ang kanilang dala!ang anak na sina 0aby, panganay at
si June, bunso. Nagsimula ang k!ento sa isang sit!asyon na si Remy, sa
sobrang katarantahan, ay na!an ang sinaing niya at nasunog. Sa sit!asyong
iyon, !alang bagay na matino ang pumapasok sa isip niya dahil siya ay hirap
na hirap na at may nag$aalala siyang !ala na silang pambili ng bagong
bigas. 0igla naman dumating si Tinoy at pinalakas ang kaniyang loob a
sinabing ang sinaing na nasunog ay maaring dalhin kay #ling Tomasa.
=kinatu!a naman iyon ni Remy.
Masayang masaya ang mag$asa!ang Remy at Tinoy nang mabanggit
ni Tinoy ang tungkol sa promosyon sa trabaho ni Tinoy. Matapos ng nangyari,
naisipan ni Tinoy na bumalik muli sa pag$aaral at dito nakaroon ng
pangyayaring tila sisira sa kanilang pagsasama. Nagkaroon ng kaklasi si
Tinoy na inakala ni Remy na kalaguyo ni Tinoy. Nang makita ni Remy si Tinoy
at may kasamang ibang babae, natu!a siya, dahil ito palang babae ay si
Mrs. >steban. inakilala ito ni Tinoy si Remy sa kanya at napata!a naman si
Tinoy dahil nag$seselos si Remy sa isang babae na kasal at napakataba pa.
1indi natuloy ang promosyon sa dibisyon nila dahil nag$hire ang kumpanya
ng bagong #hente na ikinalungkot ng buong pamilya at ng mga umaasa sa
promosyon.
Minsan nabigla si Remy nang may isang babaeng kalahok sa ea'h
4a'e po!der na nanghihingi ng singk!enta sentimos at sulat upang manalo
sa nasabing progarama. 1indi ito pinaunlakan ni Remy. Nang ikinu!ento ni
Remy kay Tinoy ang nangyari, nata!a na lamang si Tinoy dahil papara
singk!enta sentimos na lamang ay hindi pa nito naibigay.
=sang ara! matapos umu!i ni 0aby galling sa kanyang isku!elahan
nagtanung ito sa kanyang nanay kung mayaman ba sila Sioning. Sumingit
naman si etra at sinabing hindi ito mayaman at nagalit si Remy at
pinatahimik ito. inagusapan nila kung paano nagpapataasan ang pamilya
nila Sioning at nina Misis Rubio.
Naiyamot si Remy nang makita niya namay isang lasenggero sa tapat
ng kaniyang patahian at ito ay nanghaharang ng mga dyip upang manghingi
ng abuloy da! para sa namatay nilang kapitbahay. #lam ni Remy na ang
mga nakokolektang pera ng lasenggero ay hindi mapupunta mismo sa patay
kundi sa kaniyang mga alak. =bibili na lamang niya iyon ng alak kaya aya!
niyang magpabiktima sa lasenggerong ito.
Magpipista na kina Remy at napakadami nitong dapat tapusin na mga
tahiin mula sa kaniyang mga suki. /abi na at nagising si Tinoy nang makita
niya si Remy at inaakalang nananahi pa ito. Sabi ni Remy, titingnan na
lamang niya ang mga order sa kaniya kung maayos na at naghahanda na rin
siya ng ilang tela para maipagtahi naman niya ng damit ang kaniyang mga
anak na sina 0aby at June.
=nintay nina 0aby at June ang kanilang ina para makapagpaalam dito
dahil naimbitahan sila sa kaara!an ng kanilang kaibigan. Noong una ay nag$
aalala si Remy kaya hindi sila pinayagan. Nang dumating si Tinoy, pinayagan
na ang dala!a. Nagtagal sila bago nakabalik na pinag$alala naman ni Remy
ngunit natu!a din ito nang ihatid sina 0aby at June ng kanilang mga
kaibigan.
2inabukasan, bumisita sa bahay nina Remy si Mr. 0ernal kasama ang
anak niyang si >ddie at ipinakilala kay 0aby. Sumunod na Sabado, mag$isang
pumunta sa bahay nina Remy si >ddie para bisitahin si 0aby. #t tila
nagkakaroon na ng relasyon sa pagitan nilang dala!a.
Nagplano sina Tinoy at Remy na magpaga!a ng bahay sa naibili nilang
bakanteng lote. #ng napili nilang gaga!a ng kanilang bahay ay sina Tata
onso. Sa pagga!a ng kanilang bahay nakita ang bayanihan ng mga kasama
ni Tata onso at nila sa paggaga!a ng bahay. Nakatipid man sila ng gastos
sa pagpapaga!a, hindi naman nila mababayaran ang utang na loob nila sa
matanda.
Dumating ang ara! na ang si June ay magpapaksala na kay 5red. #ya!
man makialam ni Remy sa kasal ng dala!a, napilit pa rin siya ng kaniyang
anak na tumahi ng trahe de boda nito. Matapos ang kasal kahit na may
konting kalungkutan siyang nararamdaman, masaya pa rin siya para kay
June.
#balang abala si Remy sa pag aayos sa kanyang bakuran. Nagulat na
lamang siya ng makaita ang kaniyang apong si ?i' sa tabi niya. May nakita
silang uod at papatayin na sana ito ni Remy dahil makasasama ito sa
halaman. 1indi naman pumayag si ?i' dahil alam niyang ang uod na iyon ay
magiging isa pang magandang paru$paro. Natutu!a si Remy sa apo niyang si
?i' dahil alam niyang napalaki siya ng maayos ng kaniyang mga magulang.
Naalala niya tuloy ang kaniyang mga anak noong ito ay mga maliliit pa.
Ngiti$ngiti si Remy habang nakatingin sa mga lara!an sa ha!ak niyang
magasin. ahapya! niyang binabasa ang mga nakasulat na kasama ng mga
lara!an. Nag$aa!ay sila ni Tinoy kung bakit hindi totoo ang mga nasa
magasin. S=nabi ni Tinoy na hindi naman ito katulad ng diyaryo na pa!ang
katotohanan lamang ang nilalaman. Sabi ni Tinoy na kung maglalagay ang
magasin ng masasamang artikulo ay magiging bad publi'ity ito.
Noong una hindi pinansin ni Remy ang kaibigan ni June galing amerika
na si Joan. =sa itong amerikana na nais tumulong sa 'ommunity nila Remy.
Naging masaya ang mga tao sa pagtulong ni Joan lalo na nang tumulong ito
sa housing pro@e't para sa mga nakatira sa bukid. Sa isang programa,
akangiti si Joan ng humarap sa mikropono at sinabing Meynga 2eybigeyn
Meyreming Seleymet po! sa leyhat at masigla itong yumukod. Si Remy ang
unang pumalakpak bago ito nagpatuloy sa mga sasabihin nito.
Sinabi ni Remy kay Tinoy na malapit nang ilibing ang Tata Mante nito.
#t sa lamayan na kanilag pinuntahan, samu(t saring tradisyon ang kanilang
naga!a. 2atulad na lamang ng paglalakad ng lahat nang ihatid ang namatay
sa huli nitong hantungan.
Sina Remy at Tinoy lamang ang hindi sumama sa paglili!ali! ng mga
magkakapitbahay papuntang Tagaytay. #ya! ni Remy sumama sa ara! na
iyon dahil noon ay 0iernes Santo. Mariing idinidiin ni Remy kay Tinoy na ang
mga tradisyon tu!ing Mahal na #ra! hindi nararapat baguhin. 0igla na
lamang pumasok si etra at binalita nito na naaksidente ang kanilang mga
kapitbahay na napunta sa Tagaytay.
#ng buong mag$anak na %ruz ay masayang pinagdiri!ang ang
kanilang 0agong Taon. Sa pagdiri!ang nilang iyon, naalala ni Remy na ang
mga panahon noong bata pa sina 0aby at June. Noon ay kumpleto silang
nagdiri!ang at ngayon naman ay may kani$kaniya na silang mga pamilya na
nagdiri!ang ng 0agong Taon sa kani$kanilang bahay. Masaya si Remy dahil
alam niyang kayang palakihin ng kaniyang mga anak nang maayos ang
kaniyang mga apo.
=papadala sa #merika si Tinoy dahil sa kaniyang trabaho. Noong una ay
aya! pang sumama ni Remy dahil napamahal na siya sa kanilang bahay.
Nakumbinsi naman siya ni Tinoy nang sabihin nitong !ala na siyang dapat
alalahanin dahil ang kaniyang mga anak ay maayos na ang kalagayan sa
piling ng kani$kanilang mga pamilya. #ng kaniyang mga apong sina ?i', &ina
at Asi. Sa huli naiyak si Remy at hindi na naga!ang kuma!ay pa sa kanyang
mag$anak dahil sa lungkot na nararamdaman.
PAGSUSURI
TAUHAN
REMEDIOS REMY CRUZ
Si Remedios %ruz o mas kilala sa palaya! na Remy ay ang ila! ng
tahanan ng mag$anak na %ruz. Siya ay isang modista na nagmamay$ari ng
kanyang sariling patahian. "na siyang ipinakilala bilang isang maybahay na
lumalagi lamang sa bahay, ngunit nalaman natin na siya ay dating
nagtuturo. Dito ay sinasabi na may karera siya dati, ngunit ipinagpalit niya
ito para maalagaan ang asa!a at sa sanggol na anak na si 0aby.
Sa mga susunod na k!ento ay ipapakita ang pagbabago o
pagma$mature ni Remy bilang isang asa!a, ina, lola, entrepreneur, at
kaibigan. 1indi lang sa kanyang mga relasyon sa ibang tao, kundi ang paraan
ng pagtana! niya sa mga kaugalian, gaya ng handa tu!ing 0agong Taon at
mga kaugalian tu!ing nagdadalamhati sa namatay na kamag$anak o
kaibigan. Ngunit may mga bagay na mahirap baguhin para kay Remy, tulad
ng mga kaugalian tu!ing Mahal na #ra! at ang kanyang pagiging
prote'ti;e sa kanyang mga anak at mga mahal sa buhay.
Si Remy ang pangunahing tauhan sa mga maiikling k!entong
bumubuo sa nobela. Sa mga paunang k!ento, siya ay isa lamang tipikal na
maybahayB laging nasa bahay at inaalagaan ang anak at asa!a. Nang
makita niya ang kaniyang kaibigang si /loria na may$ari ng isang paaralan,
inanyayahan nito na maging guro si Remy sa nasabign paaralan. #ng
pangyayaring iyon ay naging mitsa ng pag$unlad ni Remy. Dahil muling
nagbuntis si Remy, na!ala siya sa paaralan. Ngunit hindi iyon naging dahilan
na siya ay manatili muli sa bahay kundi magsimula ng bagong buhayB
bagong anak at bagong trabaho.
Mabait at mapagmahal na asa!a si Remy. Siya ang pumilit kay Tinoy
na ipagpatuloy ang pag$aaral nito. Dumating din yung oras na nagselos si
Remy sa isang kaklase ni Tinoy. Ngunit hindi naman ito naging problema sa
mag$asa!a dahil hindi naman totoo na may ibang kalaguyo si Tinoy.
Si Remy ay taong punung$puno ng pagtataka, mapagmasid at kung
minsan ay palaisip. &agi siyang nagtataka sa mga bagay bagay na nasa
kaniyang paligid. &agi niyang pinupuna ang mga bagay na hindi niya
nakasanayang ga!in o makita tulad na lang ng mga paiba$ibang tradisyon
nating mga ilipino. Mapagmasid din siya sa iba(t ibang ugali at katauhan ng
mga taong nkakasalamuha niya tulad na lang nina #ling 0arang na mahilig
magpautang at magpatong ng malaking interesB Donya %lara na tumutulong
sa mga magsasaka sa kanialng housing projectB Mimosa na sobra kung mag$
ayos ng sariliB 5idel Moreno na isang sikat na mang$aa!it na puro
kasinungalingan ang pagkatao sa magasinB Joan na isang amerikanong
tumutulong sa mga magsasakaB Nonoy na isang tagalinis ng sapatos pero isa
pa lang anak ng negosyanteB urita na isang kandidata para kumata!an sa
isang peryodikong Tagalog at kun sinu$sino pa.
Si Remy ay isang mapagmahal na ina. Mahal na mahal niya ang
kanyang mga anak na sina 0aby at June. &ubus$lubos ang kaniyang pag$alala
sa dala!a niyang anak. Noong mga pauna, hindi niya npapansin na siya ay
nagiging prote'ti;e na sa kaniyang mga anak. Noong una, inaakala niya na
ang kaniyang anak tulad pa rin noong dati, maliit pa, pero ngayon ay
malalaki na at may kani$kaniya ng pamilya. &agi niyang iniisip ang
kapakanan ng kaniyang mga anak.
Mabait na lola din si Remy. Natutu!a siya sa kaniyang mga apo. Sa
kaiyang mga apo, nakikita niya ang mga anak niyang sina 0aby at June. #lm
niya na ang kaniyang mga anak ay napalaki niya ng maayos gayun na din
ang kaniyang mga anak na maganda ang pagpapalaki sa kaniyang mga apo.
Madami nang okasyon ang napuntahan ni Remy. Sa ba!at okasyon na
kaniyang pupuntahan ay may iba(t iba din tradisyon na sinusunod. Si Remy
ay magada ang panana! sa mga tradisyong nakagisnan na at medyo
prote'ti;e naman sa mga tradisyong nabago na. =to ang mga bagay na
madalas isipin ni Remy.
FAUSTINO TINOY CRUZ
Si 5austino %ruz o Tinoy ay isang ka!ani, ngunit sa pagtutulak ni Remy
ay muli siyang nag$aral at nakapagtapos bilang isang %# o %ertiCed ubli'
#''ountant. =sa siyang mabuting ama, asa!a, at kaibigan ngunit minsan ay
sinusumpong ng mga mood s!ings. 1anda siyang tumulong at hindi
makahindi sa mga malapit sa kanya, kahit ng sa huli ay napapasama pa siya,
gaya ng pagiging guarantor niya sa utang sa bangko ng kasamahang si
epe, at sa pagiging kontraktor ng kanyang Tata onso sa pinapatayo niyang
bahay$bakasyunan.
Si Tinoy ay magaan ang loob, at siya ang taga$pa!i ng kaba at mga
agam$agam ni Remy sa mga bagay$bagay, gaya ng paglisan ng anak nila
patungong >stados "nidos. May ambisyon siya, at gaga!in niya ang lahat ng
kanyang makakaya upang matupad ang mga ambisyong iyon, kaya(t siya ay
naging opisyal ng isang bangko.
Si Tinoy ay hindi katulad ng ibang haligi ng tahanan na talagang
namumuno sa buong bahay kumbaga, mahigpit. Si Tinoy ay isang
masayahing tao, hindi mainitin ang ulo. Siya ang laging tagapakinig ng mga
k!ento ni Remy. Sa pagkakarinig naman niya sa mga k!ento ng asa!a, lagi
din siyang tumata!a. 2ung minsan kinokontra niya si Remy dahil masyadong
nagiging palaisip si Remy at aya! niya mag$isip masyado si Remy sa mga
kung anu$anong bagay. Siya ang taga$salo ng ba!at agam$agam ni Remy.
Siya ang nag$iisang balikat na p!edeng sandalan ni Remy. Si Tinoy ang
palaging nakakapansin kung mayroon bang mali sa asa!a. &agi din nitong
napapansin o nalalaman agad ang saloobin ng kaniyang asa!a pagdatng sa
kanialang mga anak.
2ung minsan, padalos$dalos si Tinoy pagdating sa pagdedesisyon.
1indi naman nag$aa!ay ang mag$asa!a dahil mabilis na humihingi ng ta!ad
si Tinoy kay Remy kung may problema sila. =sang mabuting asa!a at ama si
Tinoy.
BABY CRUZ
Si 0aby ang panganay na anak ng mag$asa!ang Remy at Tinoy. Sa
simula ng nobela ay isa pa lamang siyang sanggol, ngunit nagtatapos ang
k!ento na mayroon na siyang sariling pamilya.
Si 0aby ay isang masunuring anak na babae, ngunit mayroon din
siyang sariling pag$iisip at hindi siya natatakot na kumilos upang sundin ang
kanyang damdamin. 0ilang isang bata, si 0aby ay kuntento sa kanilang
paraan ng pamumuhay. 1indi siya ang tipo ng bata na mapaghangad. Nasa
nobela din ang pagdadalaga ni 0aby D ang una niyang parti at unang
manliliga!. Ngunit sa huli ay ibang binata ang nakatuluyan ni 0aby.
=pinapakita nito na hindi nakukuha ang isang matatag na pagsasama sa
isang tignin lamang. Siya ay nagtapos sa kolehiyo, at lakas$loob na nagtungo
sa >stados "nidos. Doon ay nag$asa!a siya, lingid sa kaalaman ng kanyang
mga magulang. 0umalik din siya sa ilipinas at dito na itinaguyod ang
kanyang pamilya.
JUNE CRUZ
Si June ay ang pangala!a at panghuling anak nina Remy at Tinoy.
Malapit sila ng kanyang ate. Si June ang mas maambisyon sa dala!a, ngunit
sa aking palagay ay ang mas mahina ang loob. Noong una, ang gusto niyang
kunin ay ang kursong katulad ng sa kaniyang ate, pero sa bandang huli,
napali!anagan ang kaniyang isip ng kausapin siya ng kaniyang ina.
inagsumikapan niyang makatapos ng kolehiyo at naging isa siyang
nars. Doon niya nakilala ang kanyang unang pag$ibig. &abis na nasaktan si
June nang ang kaniyang unang pag$ibig ay nagpakasal na sa ibang babae.
#kala niya(y hindi na siya muling iibig pa, ngunit nagkamali siya. Nakilala
niya sa 5red na isang doktor mula sa mayamang pamilya at sila ay lumalim
ang pagsasama at naging mag$asa!a na sila. Nagkaroon na rin siya ng
sariling pamilya sa bandang huli ng nobela.
TAGPUAN
Tahanan ng mag-anak na Cruz
1alos kalahati ng mga pangyayari sa nobela ay naganap sa tahanan ng
mag$anak na 'ruz. 1indi naging iisa ang kanilang tahanan. Noong mga
paunang parte ng nobela at bagong mag$asa!a pa lamang sina Remy at
Tinoy, ang kanilang tahanan ay isa lang maliit na bahay na para bang isang
bahay na saka pa lalaki sa pagtagal ng pagsasama nilang mag$asa!a. Sa
pagtakbo ng mga pangyayari nagkaroon na sila ng isang bagong bahay na
maayos at pinaga!a pa nila sa kanilang kakilalang si Tata Mante. #ng
tahanan nila ang saksi sa ba!at pag$uusap at pagkakaroon ng koneksyon ng
mag$anak na %ruz. #ng ba!at nangyayari kay Remy ay kinuk!ento niya iyon
kay Tinoy pagdating ng hapon o kinagabihan. Sa tahanan nila pumupunta
ang iba nilang kapitbahay, mga kamag$anak at mga kaibigan nila.
Paaraan n! T!n"#
Sa paaralan ni Tinoy nakikilala ni Remy si /ng. >steban na kakalase ni
Tinoy na inakalang kabet ni Tinoy dahil sa paniyo ni /ng. >steban na nakita
sa libro ni Tinoy. Sa paaralan niya nakilala na si /ng. >steban nga ay kaklase
lamang ni Tinoy. Sa paaralang iyon nakita ni Remy na talagang pursigido si
Tinoy na makapagtapos ng pag$aaral para sa ikabubuti nila.
Pa$ah!an n! R%m#
Nang sila ay medyo nakaangat na sa buhay, nagpatayo si Remy ng
isang patahian na malapit sa kanilang bahay. #ng kaniyang patahian ay hindi
ganoon kalaki pero madami siyang suki. 0inabalik$balikan ng mga
nagpapatahi ang patahian ni Remy dahil sa pagtatapos nila ng mga patahi sa
tamang oras. Dito niya sinasalubong ang kaniyang mga suki at kung minsan
dito din siya nakalagi at dito din niya nararanasan ang iba(t ibang panyayari
sa buhay niya. Sa patahian niya ginaga!a ang mga patahi sa kaniya kasama
ang iba niyang manlililip at pati na rin ang kaniyang kasambahay na si etra.
Baha# n! A!ng Ta%
#ng bahay ni #ling Tale ay hindi gaanong inilara!an sa nobela. Si #ling
Tale ay ang ina ni Remy. Sa bahay ni #ling Tale nagpunta si Remy upang
makipag$usap dito. Sa bahay na iyon nakatira ang isa pang kapatid ni Remy
na si %elso. Si %elso ang pinoporoblema ni #ling Tale. Sa bahay na iyon
nakatira sina %elso at ang asa!a nitong si >ly. Sa bahay na iyon nagsimula
sina %elso at >ly bilang mag$asa!a pero ng magtagal ay nagsarili na din ang
dala!a.
&a#%
#ng kalyeng tinutukoy sa nobela ay ang kalsada sa harapan ng
patahian nina Remy. Napapansin ni Remy sa kalye ang samu(t saring mga
bagay, mga bagay na sobra niyang iniisip. Sa kalye niya nakita ang isang
lasenggero na nanghihingi ng abuloy para da! sa patay pero ginaga!a
naman nito ay pinangbibili lang niya ng alak. Sa kalye din niya narinig ang
makabagong paraan ng pagbabasa ng pasyon. 1indi na iyon tulad ng dati na
mabagal. uro na kabataan ang mga nagbabasa. Sa kalye din niya nakita
ang mga taong !ala ng gina!a kundi ang maglasing pagkatapos ay
haharasin ang mga kaibigang matitino upang huthutan ng pera pang$inom.
Baha# n! P%'%
#ng bahay ni epe ay isang bahay na talgang pinuntahan pa ni Remy
mag$isa. 1inanap iyon ni Remy upang kausapin si epe dahil sa utang nitong
dala!ang libong piso kay Tinoy. Nang makita niya ang bahay ni epe iba na
ang nakatira doon dahil naipagbili na ito ni epe. Nakausap ni Remy ang
caretaker ng bahay at nalaman niya na !alang taong hindi pa nauutangan ni
epe. Si epe at ang asa!a nito ay !alang pakundangan sa pag!aldas ng
pera. Sinabihan ng caretaker na hu!ag ng hanapin sina epe dahil ito ay
nagpakalayu$layo na para makai!as sa mga utang nito.
Pa%ngk%
#ng pagkakalara!an ng palengke sa nobela ay isang napakabalang
palengke kung saan ang ba!at nagtitinda ay mga hindi na halos
magkaintindihan sa sobrang dami ng mga mamimili. Namalengke si Remy ng
ilang pagkain para magluto ng iilang putahe para sa ara! ng pista. Doon
niya nakita si &uming at si #ling Mudring. Nakita niya dito ang madaming
mamimili na halos hindi na magkaintindihana ng mga nagtitinda. Nakita niya
ang palengke bilang isa talagang palengkeng ilipino na kahit na anong gulo
at ingay ay nagkakaintindihan pa rin ang mga tao at nakaku!i ng maayos.
1indi man ito kasing perpekto ng palengke sa iabang bansa masasabi pa rin
itong isang tatak pinoyE
Baha# n! I(ma%
#ng bahay noon nina =smael ay maliit lang pero dahil nagsumikap si
=smael at ang asa!a nitong si Senyang. Sa bahay nina =smael naranasan
nina Remy at Tinoy ang maging isang seFora at seFor. #ng bahay ni =smael
ay hindi naman kalakihan, hindi naman ganoon kaliit. #ng bahay nina =smael
ay pinaglilingkuran ng madaming kasambahay. #ng bahay nina =smael ang
pinagdausan ng Despedida Party ni =smael. Si =smael ay tutungo ng abroad
dahil pinadala ito ng kanilang opisina doon. Madaming tao ang mga
nagsipunta sa okasyong iyon. Sa bahay ni =smael nakita ang pagkakaibigan
ng iab(t ibang uri ng tao.
Erm!$a
Sa >rmita nagpunta sina 0aby at June nang sila ay anyayahan sa
kaara!an ng kaibigan nila. Noong una ay nag$aalala si Remy sa kaniyang
mga anak dahil unang beses pa lamang na aalis sa kaniyang puder ang
kaniyang mga anak. Sa >rmita nila nakita ang sang masayang lugar na
punung$puno ng kasiyahan kasama ang kanilang mgakaibigan. #ng >rmita
man ay isang magandang lugar, !ala pa ring tatalo sa kanilang tahanan.
E($a)"( Un!)"(
Nang makapagtapos si 0aby sa pag$aaral tumungo na itong >stados
"nidos upang doon na magtrabaho. Sa >stados "nidos nagkakilala sina 0aby
at &eonardo. #t doon na din sila nagpakasal. Sa bandang huli ng nobela, sa
>stados "nidos din tumungo sina Remy at Tinoy dahil doon na magtatrabaho
si Tinoy.
*"$% (a *a+a( ng *ung(")
Sa loteng ito sila nagpatayo ng isang simpleng bahay na gina!a nilang
isang bakasyunan. Sa loteng ito nakita ang bayanihan ay normal pa talaga
sa mga ilipino. Noong mga panahong ginaga!a pa lamang ang bahay doon
nakita ni Remy at Tinoy ang bayanihan ng kaniyang mga Tata onso sa
pagga!a ng bahay nila. Dito sila nagpupunta ng ilang linggo para matapos
ng maaga ang pinagaga!a nilang bahay.
B%au$# Par"r N! ,%-#
#ng parlor ni gle'y ay isang ordinaryong parlor na may lima hanggang
pitong empleyado. Natanggap sila ng serbisyo kahit kanino. Dito binantayan
ni Remy ang kaniyang kaibigang balikbayan habang ito ay nagpapaayos ng
mukha at sarili dahil may pupuntahan da! itong isang party. Si /le'y ay
pamangkin ni Remy kaya ayos lamang na nandoon siya. Si Mimosa ang
nagpapaayos kay /le'y. Napakakulit niya at napakapihikan. Napakaarte din
niya, halos lahat na ata ng gamit sa parlor ni /le'y ay nagamit na niya. Nang
umalis si Mimosa sa parlor ni /le'y, animo(y dinaanan ito ng isang ipu$ipo.
Sa !(ang Bu.agan
Sa isang bul!agan na kung saaniba(t ibang tao ang nagmimiting
nagpunta si Remy. Sa nobela, dala!ang bul!agan ang napuntahan ni Remy.
#ng unang bul!agan na kaniyang pinuntahan ay yaong bul!agan ng
samahan ng kaniyang kumadreng &uz. Sa bul!agang iyon nakakilala siya ng
iba(t ibang klase ng tao D halos lahat ay mayayaman. Sa bul!agang iyon
niya ipinakita ang kaniyang mga tahi na maaring imoda mga limang taon
mula ngayon. #ng grupong iyon ay mga taong tumutulong sa mga batang
ina o mga nag$iisang babaeng bumubuhay sa pamilya.
#ng pangala!ang bul!agang kaniyang pinuntahan ay ang election hall
ng mga peryodiko. Sa bul!agang iyong niya nakilala si urita na kandidato
ng grupo ng kaniyang kaibigang si &ody. Sa bul!agang iyon na punung puno
ng iba(t ibang kandidato, nakita ang isang karani!ang eleksyon ng mga
pulitiko. Sa bul!agang iyon nagbotohan ang mga kasapi ng iba(t ibang
peryodiko.
Sa /ar)!n
Sa hardin naglalaro ang kaniyang mga apo. Sa hardin nakakita ng
isang uod si ?i'. Sa hardin din madaming natutunan si ?i', apo ni Remy.
Doon nakita ni ?i' ang isang uod na kaniyang inalagaan at binantayan
hanggang sa ito ay maging isang ganap na paru$paro. Sa hardin na iyon
nakita ni Remy ang tunay na kasiyahan ni ?i'.
Na#"n ng mga Mag(a(aka
Sa isang nayon na binubuo ng mga magsasaka nagpunta sina Remy at
ang kaibigan nitong si Joan na isang amerikana. Sa nayong iyon makikita ang
likas na katangian ng mga ilipino na pinakikita sa mga bahay ng mga
magsasaka, kanilang kinakain at ang kanilang mga kaugalian. Sa nayong
iyon nakita ni Remy ang Tunay na pagkakaisa ng ba!at isa.
Nayon nina Tata Mente
#ng nayon nina Tata Mente ay katulad ng ibang nayon na ang mga
mamamayan ay hindi mayayaman, hindi mahihirap pero mga may$kaya. Sa
nayon nina Tata Mente nakita ang iba(t ibang kaugalian ng mga ilipino
pagdating sa paglalamay ng isang kamag$anak na namatay. Sa burol na iyon
nasaksihan ni Remy ang tunay na pagkakabuklud$buklod ng pamilyang
ilipino. Nakita din niya doon na sinusunod talaga ng mga tao ang iba(t ibang
pamahiin habang nagbuburol tulad ng pagtataklob ng mga salamin, hindi
pagligo sa bahay ng namatay at kung anu$ano pa.
Baha# n!na Ba+#
Nang mga ilang taon na ang nakalipas, sina 0aby at &eonardo ay
umu!i na ng bansa at nagpatayo na ng kanilang sariling bahay. Si &ita na
naging kaibigan ni 0aby sa #merika, ay umu!i ng ilipinas. Sa bahay nina
0aby sila nagk!entuhan tulad ng dati. Nagkamustahan ng todo$tdo at
!alang humpay.
Baha# n!na Nana Onang
Sa bahay nina Nana Anang muling nagkita ang mga magkakamag$
anak. Nagpunta doon sina Remy at Tinoy dahil may kamag$anak silang
namatay. Doon nila nakita ang pagbabago ng mga kabataan sa paligid nila.
Sa lugar na iyon kakaunti na lamang ang mga kabataang nag$aaypos ng
pag$aaral at nagtitino sa buhay. Sa lugar na iyon nakita ni Remy ang isang
kapitbahay nina Nana Anang na talagang sunud$sunod ang edad ng mga
anak. Sa lugar na iyon nakita ni Remy na talaga ngang nag$iba na ang
panahon.
Kasaan nina Ben
=nanyayahan sina Remy at Tinoy na dumalo sa isang kasalan ng
malayong kamag$anak ni Tinoy. Sa kasalang iyon nakita ni Remy ang
magandang mga kaugalian ng mga ilipino tu!ing nagdaraos ng isang kasal
tulad ng pagsasaboy ng bigas sa bagong kasal, paghahain ng mga
malalagkit na pagkain, at pagbibigay ng regalo ng pamilya ng lalaki sa
pamilya ng babae.
Ai!"o!t
Dahil paalis na patungong #merika sina Remy at Tinoy, hinatid sila ng
kanilang mga anak at apo at pati na rin ang kanilang mga kapitbahay. Sa
airport nadama ni Remy ang tunay na kalungkutan na may halong
kasiyahan. Dito siya naghagulgol sa kakaiyak kasi tuluyan na siyang
ma!a!alay sa kaniyang mga anak. Sa airport na punung$puno ng tao ay
nahiya na siyang umimik pa kya tuloy$tuloy na lamng siyang sumakay sa
eroplano.
PAGPAPAHALAGANG PANGKATAUHAN
Sa pamamagitan ng tauhang si Remy ay nakita natin ang
pagpapahalaga niya sa kulturang ilipino. Si Remy ang tauhang sumisimbolo
sa mga ilipinong aya! mapa!i o mabura ng makabagong panahon ang
mga kaugaliang likas na sa mga ilipino. Sa katauhan ni Remy nakita ang
pagpapahalagang tao sa pagtitipid ng ba!at bagay. Sa isang parte ng nobela
kung saan ay hindi niya pinalampas ang utang ni epe ay makikita ang
pagiging matipid niya dahil aya! niyang magbayad ng isang utang na hindi
naman siya ang umutang.
Nakita natin ang kahalagahan ng pagbubudget sa buhay ng tao noong
mga panahong babagong nagsisimula sina Remy at Tinoy. Nagbudget sila ng
kanilang mga sahod upang magkasya sa kanilang pang$ara!$ara! na
pangangailangan. #t nakita din natin kay Remy ang kahalagahan ng
pagkakaroon ng isang hanapbuhay. #ng paghahanapbuhay ay nakatutulong
sa ba!at isa sa atin na magkaroon ng mga panustos sa ating pang$ara!$
ara! na pangangailangan.
Sa pamamagitan ng tauhang si Tinoy, nakita natin ang pagpapahalaga
niya sa edukasyon. Nagpatuloy siya ng kaniyang pag$aaral kahit na siya ay
agy asa!a(t anak na. inakita ni Tinoy na !alang makakahadlang sa isang
tao na magkaroon ng edukasyon kahit ano pang katayuan mo sa buhay. ara
sa kaniya ang edukasyon ang pinakmahalagang yaman ng tao. #ng
edukasyon ang nakatulong sa kanilang pamilya upang makaahon sa
kahirapan na kanilang dinanas noong sila ay babago pang mag$asa!a.
#ng kahalagahan ng respeto ay atin ding nakit sa katuhan ng mag$
asa!ang Remy at Tinoy. Nakita natin ang respeto nila sa isa(t isa pagdating
sa pagga!a ng desisyon nila. #ng pagkakaroon ng respeto sa ibang tao ay
napakahalaga dahil doon makikita kung ano ang iyong katayuan sa buhay.
1indi yaong kung sin$sino na lamang ang iyong binabangga. 2ung sinu$sino
na lamang ang iyong nilalampasan.
Sa katauhan ni %elso at >ly, nakita nakita natin ang kahalagahan ng
pagtayo sa sariling mga paa. Sa pagtindig sa sariling mga paa ay
nakatutulong sa atin na mamuhay ng matatag at kayang lampasan ang
ba!at problema sa sariling pamamaraan. #ng pagiging independent ay
nakatutulong sa atin na makilala ng husto ang ating mga sarili at maging
malayo sa puder ng iba. Sa mag$anak na %ruz nakita natin ang pagiging
kuntento sa kung anong ipagkaloob ng anginoong Maykapal sa kanila. 1indi
sila tulad ng mag$anak na erez na !ala nang hinangad kundi ang
magkaroon ng isang pabolosong tahanan, magagarang sasakyan,
mamahaling luho sa kata!an at pagpasok sa mga primyadong paaralan.
Sa pagiging masipag at responsable ni Remy nakita natin ang
kahalagahan ng mga ito. sa pagkakaroon ng sipag at tiyaga maaga naing
natatapos ang ating mga ga!ain sa takadang oras. Nakakaba!as ito sa mga
abala na atin pang iintindihin. Sa pagiging masipag ni Remy ay nakapagtayo
siya ng siang patahian na knakatulong sa kanilang pang$ara!$ara! na
gastusin.
Sa katauhan ni Tinoy at Remy nakita natin ang pagtana! ng utan na
loob nila kay Tata onso matapos ang pagga!a sa kanilang bahay sa labas
ng lungsod. Tumana! sila ng utang naloob sa matanda dahil alam nilang
buong duso(t pa!is ang pinuhunan ng matanda sa pagga!a ng bahay nila.
Sa katauhan ni Remy nakita ang isang mabuting pagdedesisyon. Nag$
iisaip muna siya ng mabuti kung sasali ba siya o hindi sa samahan nina &uz.
#ng pagtupad sa pangako ay nakita sa katauhan ni Remy. #ng
pagtupad sa pangako ay dapat nasa ba!at isa upang hindi natin paasahin
ang ibang tao sa kung anong pinangako natin sa kanila.
Si Mimosa na labis kong mag$ayos gustong iparating sa atin na tayo ay
dapat makuntento sa mga simpleng bagay lamang. 1u!ag nang
maghahangad sa mga glamorosong bagay kung p!ede naman ang simple.
Masama ang lahat ng labis.
#ng pagiging mababang loob ay nakita natin sa karakter ni Noynoy.
Siya bilang tagalinis ng sapatos nina Remy ay isa palan anak ng mayamang
negosyante. Sa kaniyang karakter nakita natin ang pagtayo sa sarili niyang
mga paa at ang pagkakaroon ng low profle. Sa karakter din niya nakita
ang kahalagahan ng oras sa buhay ng tao. #ng pagpapahalaga sa oras ay
napakahalaga dahil kung bsasayangin mo ang iyong mga oras sa kung anu$
anong !alang kabuluhang bagay, !ala tayong magaga!ang maganda.
Tandaan,
Sa katauhan ni urita, nakita natin ang pagpapahalaga sa kakayahan.
2ahit na ang kanilang grupo ay hindi kasing yaman ng ibang grupo, umaasa
pa rin siya na ang sukatan ng pagiging isang tao ay ang kaniyang kakayahan
at hindi sa kaniyang kayamanan. Nakita din sa kaniyang katauhan ang
pagiging matpat dahil hidni siya humingi ng suhol sa kaninumang pulitiko
para lamang magkaroon ng publicity.
PAGPAPAHALAGANG PAMPAMILYA
Sa nobelang ito, madaming mga pagpapahalagang may kaugnayan sa
pamilya ang makikita. Sa pamamagitan ng ba!at miyembro ng mag$anak,
naipakita nila ang pagkakabuklod$buklod ng isang pamilya. #ng pamilya nila
ay maituturing na perpekto dahil ang ba!at isa ay hindi nagkakaroon ng
samaan ng loob. Sila man ay magkaroon ng samaan ng loob, mabilis naman
itong nasosolusyonan. #ng pamilya nila ay palaging magkakasama noon,
pero nang mangibang bansa ang mga anak nilang si June at 0aby,
nakahi!ahi!alay na sila. Sina 0aby at June ay hindi tulad ng ibang tao na
kinalimutan na ang pamilya nila sa ilipinas. Sina 0aby at June ay bumalik rin
sa kanilang bansang sinilangan D ang ilipinas. Dahil mahal nila ang kanilang
mga magulang hindi nila hinahayaang sila ay mapalayo dito. Nagpaga!a sila
ng sari$sariling bahay na madaling mapupuntahan nina Tinoy at Remy. Sa
pamamagitan noon, nakakapunta ang mga apo nina sa Remy at Tinoy sa
bahay ng mga lolo(t lola nito. 1indi na!a!ala sa kanilang mga apo ang mga
kaugaliang ilipino tulad ng pagmamano sa mga nakakatanda at paggamit
ng mga salitang po at opo. #ng pamilya nila ay magkakasama din
nagdidi!ang ng 0agong Taon at pati na rin ng Mahal na #ra!.
Sa pamamagitan nina Remy at Tinoy ay nakita natin ang
pagpapahalaga sa sa relasyn bilang mag$asa!a. /anoon din sina &eonardo
at 0aby, at June at 5red. Sa nobela, naipakita nito ang isang eprpektong
pagsasama na kung saan ang mag$asa!a ay may galang sa isa(t isa, ang
desisyon ng isa ay desisyon na din nilang dala!a. #ng relasyon nila bilang
mag$asa!a ay nagpapakita na sila ay may magandang pagsasama na
nagbunga ng isang magandang pamilya.
Naipakita ng mag$anak na 'ruz ang isa sa mga bagay na
pinakamahalaga pagdating sa isang pamilya D ang pagkain ng sabay$sabay.
Sabay$sabay silang kumakain upang magkasama$sama sila kahit na ilang
minuto lamang sa kabila ng pagkakaroon ng isang abalang pamilya. #ng
ba!at isa sa kanila ay abala sa kani$kanilang ga!ain pero hindi pa rin nila
nakakaligtaan na kumain ng sabay$sabay.
#ng pagkakaroon ng isang bukas na komyunikasyon sa ba!at
miyembro ng pamilya ay nakita sa mag$anak na %ruz. &ahat ng nangyayari
kay Remy ay alam ni Tinoy dahil sila ay bukas sa isa(t isa. komyunikasyon,
ang ba!at problema nila ay nalulutas kaagad dahil madami ang mga
nakasuporta sa isa(t isa.
Naipakita ni Remy ang pagpapahala sa pamilya. 1indi niya
hinahayaang ang isa sa kanila ay ma!alan ng koneksyon sa kanila o
mapalayo ang loob sa isa(t isa. #ng pagpapahalaga sa pamilya ay isa sa mga
bagay na nakakaapekto sa pagdedesisyon nilang mag$asa!a. Noong una ay
ipapadala na din sana si Tinoy sa #merika ng kanilang kumpanya pero hindi
siya pinayagan ni Remy dahil pano na ang kanilang mga anak, e di lalaki
silang minsan lang makikita ang kanilang ama. 1indi na nga tumuloy si Tinoy
patungong #merika.
#ng pagpapahalaga sa pamilya ay napakaimportanteng bagay sa
pagtataguyod ng isang pamilya. Sa pagpapahalaga sa ba!at miyembro nito,
nakakabuo ng isang magandang relasyon ang ba!at isa. 1indi nagkakaroon
ng hindi pagkakaintindihan ang ba!at isa. #ng ba!at isa sa kanila ay
kayaman ng isa(t isa. ang ba!at isa ay tinuturing nilang kaibigan. Minsan
tinuturing ni Remy si Tinoy bilang knaiyang matalik na kaibigan dahil halos
lahat ng tungkol kay Remy ay alam nito. <alang k!ento ni Remy ang hindi
pa niya naririnig.
PAGPAPAHALAGANG PANLIPUNAN
Sa nobelang ito, makikitaan natin ito nang iba(t ibang sit!asyon na
kung saan ang iba(t ibang kaugaliang ilipino ay naipakita. 1indi lamang
mga kaugaliang ilipino ang naipakita kundi pati na rin ang iba(t ibang
kapintasan sa ating lipunan na kontra sa iba(t ibang pagpapahalagang
panlipunan.
#ng pag$iinuman ay isang paraan ng mga ilipino upang magsaya o
magdi!ang sa isang selebrasyon. Si Tinoy ay nakipag$inuman sa kaniyang
mga katrabaho kya siya inabot ng hating gabi sa pag$u!i. =to ay ikinagalit ni
Remy dahil magdamag siyang hinintay ng asa!a. 1indi nakontrol ni Tinoy
ang kaniyang sarili na umu!i ng maaga. ang pag$iinuman ay hindi
masamang paraan ng pagdidi!ang basta alam lang natin kung ano ang ating
mga limitasyon. 1indi nararapat na tayo ay sige lang ng sige sa ba!at bagay
na ating pakakabangga. #ng ba!at gaga!in natin ay dapat pagdesisyonan
ng maayos dahil nakasalalay ang ating kinabukasan sa tamang desisyon. Sa
isang lipunan mahalaga ang pagkakaroon ng tamang desisyon. 1alimba!a,
sa ating pamahalaan. #ng pamahalaan ay dapat magpatupad o guma!a ng
mga tamang desisyon na ikabubuti ng ba!at mamamayan. #ng desiyson ay
nararapat na makatugon sa pangangailangan ng ba!at mamamayan.
#ng pagkakaroon ng ospitalidad ng mga ilipino ay likas na sa atin.
Nang pumunta ang kumare ni Remy na si Nenita kasama ang kanyang
inaanak na si Josie ay malugod niyang tinggap ang mga ito. #ng malugod na
pagtanggap sa mga bisita, ay dapat nating panatilihin upang makabuo pa
tayo ng mas maraming magandang relasyon o ugnayan sa ibang tao. #ng
bahay ng ba!at isa ay bahay na din nila. #ng pagtanggap ng mga bisita ay
isang magandang katangian nating mga ilipino. =to din ang dahilan kung
bkait madaming turista ang dumadayo sa atin dahil mababait tayong mga
ilipino pagdating sa mga bisita.
#ng pakikiramay sa mga namatayan ay ugali na nating mga ilipino.
2ahit n anong layo ng koneksyon natin sa taong pumana! na, tayo ay
naglalaan pa rin ng panahon para sila ay ating bisitahin. =pinakita ito sa
nobela sa pamamagitan ng pagbisitab ni Tinoy at Remy sa kanilang Tata
Mente na matagal na nilang hindi nakikita. Sa burol na iyon nakita nila ang
iba(t ibang kaugaliang ilipino. #ng kapintasan lamang nating mga ilipino ay
ang paghahanda ng madami sa ganoong okasyon. Sa sit!asyong iyon nina
Tinoy nalaman nila nang matapos ang libing na mas madami pang nagastos
sa burol kaysa sa ginastos sa taong namatay noong ito ay nasa ospital pa
lamang.
#ra! ng pista noon at likas na sa ating mga ilipino ang maghanda
tu!ing ganitong okasyon. Sa nobela, nalaman ni Remy na ang iba niyang
kapitbahay ay mga nangutang pa sa iba para lamang makapaghanda sa
ara! ng pista. 0akit nga ba may mga ganoong taoG 1indi naman ganoon
kailangan ang paghahanda hangga(t alam mo ang tunay na kahalagahan ng
selebrasyon eh may mga tao pa rin hindi makuntento sa kung anong meron.
1indi masama ang paghahanda sa mga ganoong okasyon pero dapat nating
alalahanin ang mga bagay$bagay. 2ung hindi sapat ang ating perang ha!ak
hu!ag na lamang tayo maghanda dahil mas mabuti pa ang hindi maghanda
kaysa sa magkautang pa sa iba.
Madaming sit!asyon sa nobela ang nagpakita ng bayanihan nating
mga ilipino. #ng unang sit!asyon ay ang pagtulong nina #ling Tale at
&uming kay Remy noong ara! ng pista. #ng isa pa ay ang paggaga!a nina
Tata onso ng kanilang bahay bakasyunan. #t isa na rin ang pagbabayanihan
ng mga magkakamag$anak noong kasal ni June at 5red. #ng bayanihan ay
talagang nakikita pa rin natin sa mga panahon ngayn. Ngayong panahon ng
paghihirap ng ating mga kababayan dahil sa sinapit sa mga 0agyong Andoy
at epeng, nakita pa rin ang pagbabayanihan ng ba!at ilipino upang
matulungan ang mga nasalanta.
Sa katauhan ni Remy nakita din natin ang isang mahalagang katangian
ng isang ilipino, yoon ay ang pagiging praktikal sa mga bagay$bagay lalo na
pagdating sa pera. Sa simula pa lamang ay nakilala na natin si Remy bilang
isang praktikal na asa!a(t ina. 1indi niya pinilit na ipasok ang kaniyang mga
anak sa mga pribadong paaralan. 1indi niya inuunang bilhin ang mga luho
kundi inuuna niya nag mga bagay na kailangang kailangan. 1indi din siya
bumibili ng mga mamahaling gamit na kung saan p!ede na naman bumili ng
mumurahin. #ng pagiging praktikal ay hindi pagiging kuripot.
#ng colonial mentality nating mga ilipino ang nagtutuklak sa atin na
hu!ag tangkilikin ang sariling atin. Dahil dito, mas naiisip nating mas
maganda ang yaring ibang bansa kaysa sa sariling$atin dahil iyon ay
imported.
Dahil madami na ngang mga dayuhan ang nasa ating bansa. 2ailangan
nating irespeto ang kanilan kultura. Sa sit!asyon na kung saan ang kaibigan
ni Remy na si Joan, isang amerikano, ay nakita natin ang pagpapahalagang
ito.
=sa sa mga pagpapahalagang panlipunan ang hindi paglimot sa mga
tradisyon nating mga ilipino tulad ng mga tradisyon tu!ing 0agong Taon,
Mahal na #ra! o asko. #ng mag$anak na %ruz ay hindi nakakalimot sa mga
kaugalian ng atin nang nakagisnan.
KAISIPAN
Dapat hindi tayo ma!alan ng respeto kaninuman dahil ang ka!alang
respeto ay ka!alang moral.
Dapat hindi tayo ma!alan ng respeto kaninuman dahil ang ka!alang
respeto ay ka!alang moral.
Matututo tayong hindi umasa sa ibang tao pagdating sa mga bagay$
bagay.
#ng mangarap lampas langit ay hindi masama hangga(t marunong
makuntento sa kung anong meron ka.
Sa buhay ng tao nararapat lamang na isipin natin ang ba!at desisyon
na ating gaga!in dahil sa desisyon natin nakasalalay ang mga
mangyayari sa atin sa kinabukasan.
#ng pagtupad sa pangako ay nagpapakita na ang isang tao ay may
matatag na pagkatao at may paninindigang !alang makakaumba.
#ng oras na na!aglit di na muling magbabalik.
#ng pamilya ay kayamanan kaya(t atin itong alagaan.
#ng pagbabayanihan ay hindi natin dapat kalimutan dahil ito na ang
sumimbolo sa ating mga ilipino.
URI
#ng nobelang #ng Mag$anak na %ruz ay isang nobelang tauhan. #ng
nobelang tauhan ay nagbibigay$diin katauhan ng pangunahing tauhan, mga
hangarin, kalagayan, sit!asyon, at pangangailangan. Si Remy bilang
pangunahing tauhan ay naipaita na isa siyang tunay na ilipino sa isip, salita
ta sa ga!a. 1indi niya hinahayaang ang mga kaugalian ng mga ilipino ay
ma!ala na lamang parang bula. May sarili siyang persepsyon pagdating sa
mga ganitong bagay. Nakita din natin sa kaniya ang pagiging isang mabuting
ina na talagang kahahangaan ng ba!at inang makakabasa sa nobela. #ng
hangarin ng nobela ay maipamulat sa mga mambabasa ang iba(t ibang
pagpapahlagang ilipino na unti$unti nang na!a!ala sa ating panahon
ngayon. /usto din ng may$akda na ang ba!at ilipino ay maka$realize na
dapat talagang maging taas noo tayo sa ating pagiging ilipino. Sa mga
sit!asyon na ipinakita sa ba!at katha ng nobela, nakita natin ang iba(t ibang
bagay na tumutukoy sa mga uri ng tao sa ating paligid.