Tim Ve Coi Nguon Kinh Dich

http://tieulun.hopto.
org - Trang 1
Tm V Ci Ngun Kinh Dch

LI GII THIU

Say sa mit mi trn con ng tm hiu v nn vn ha ng, t tc phm Thi Hng Vng qua
truyn thuyt v huyn thoi ri Thi Hng Vng v b n lc thp hoa gip v by gi l cun Tm
v ci ngun kinh Dch, tc gi Nguyn V Tun Anh dng nh khng bit mt mi, c gng tham
kho tm ti, lun c suy kim ri vt c mnh m a ra nhng pht kin mi l trong Dch hc cng
hin cho mi ngi.

Thin ch v cng phu ca tc gi tng ng nn trn trng.

Trong Tm v ci ngun kinh Dch tc gi lp lun rng:

Dch hc m ta nghin cu xa nay c ghi trn cc c th ch Hn c c trm pho ngn quyn, nhng
phn nhiu cc lun thuyt li khc bit nhau. Thm ch nhng lun thuyt li tri ngc, mu thun
nhau. Do vy m: mc du vic ng dng Dch l trong mi lnh vc sinh hot ca x hi ng phng
t bao i nay vn lun lun c gi tr cao, nhng h thng l lun ca n li c ch cha sc thuyt
phc nhiu ngi. S mu nhim c tnh huyn b ca n cha c khai pht, khi minh, nn nhiu
ngi nhn xt mt cch d di v cho rng kh tin Vy ta cn phi tm hiu cho ra mt khim
khuyt ny a Dch hc v ch ng ch thc ca n.

Sch v bng ch Hn vit v Dch hc trong nn vn minh Hoa H cha tin cy tc l c vn . V
vy ta phi tm n ni mt nn vn minh thn cn khc, l nn vn minh Lc Vit. Tc gi a ra
nhng nt vn ha truyn thng trong sinh hot dn gian Vit Nam tm cho ra u l chn l, u l
ngun gc. Sch vit vi nhng pht kin v lp lun khc hn vi cc sch vit v Dch hc xa nay, th
chc chn rng s khng trnh khi s c t nhiu ba ru d lun. Bi v vic nhn nh ng sai, hay d
l quyn ca c gi.

Tng cng nn lu bn c: sch nghin cu tt nhin l phi c pht kin (d cha bit ng sai).
Trong nhng pht kin ca tc gi, c pht kin m c nhn cng c k ng tnh. Nh vic tc gi sa
li v tr v thun t ca Hu thin Bt qui th nh Dch hc Bo Ba vo thi nh Nguyn bn Trung
Quc, cng tng lm ging vy, l lp thm Trung thin Bt qui , nm gia Tin thin Bt
qui v Hu thin Bt qui (!).

Vn mi m c a ra tt nhin s c s nhn xt ca d lun, v bn c chng ta chc khng qun
cu ni ca ngi xa Bt c d nhn ph ngn (khng b qua li ni (du l) b i ca ngi khc).
Bit u sau t nhng pht kin mi l trong Tm v ci ngun kinh Dch s l s tip theo ca nhng
pht kin tn k khc ta c th i su vo con ng Dch hc ngt ngn.

L GIA

http://tieulun.hopto.org - Trang 2
LI NI U

Trong nhng sch c ca nn vn minh ng phng, ngi ta thng ni n nhng phng php ng
dng c thc hin vi mt thi gian tnh bng thin nin k cho hu ht mi lnh vc trong x hi
ng phng c: thin vn, a l, y l, lch s v c trong d on tng lai cho s phn ca mi con
ngi mt cch hiu qu. Nhng phng php ng dng ny u c phng php lun ca n, nhng li
thiu hn mt h thng l thuyt cn bn. Do , ngi ta khng th so snh gia phng php lun c
th hin trn thc t ng dng vi mt h thng l thuyt cn c tm ra tnh hp l, d ch l mt tnh
hp l vi chnh n. Ngi ta ch c th cn c vo hiu qu ca nhng phng php ng dng trn thc
t v lin h v mt hin tng vi khoa hc hin i khm ph. Nhng trong thc t ng dng ca
nn vn minh phng ng c nhng hin tng m khoa hc hin i cha th l gii c. Bi vy,
l nguyn nhn n tn ngy hm nay khi bn ang c cun sch ny, vic tm hiu nhng b n ca
nn vn ha c ng phng vn i vo b tc. Gio s L Vn Su mt hc gi c nhiu cng trnh
nghin cu vn ha c ng phng nhn xt trong tc phm Nguyn l thi sinh hc c phng
ng ca ng nh sau:

Gn y c rt nhiu nh khoa hc mi ngnh v nhiu ni trn th gii, vi cc phng tin hin
i c nhiu c tnh u vit nh: tinh vi, nhanh chng, chnh xc trong tay, h v ang nghin cu
nn tng ca di sn vn minh phng ng ny. Th nhng, s tip cn thc cht ca n cn ang l mt
kh khn to ln.

S huyn o ca nn vn minh ng phng khng phi ch i vi cc hc gi Ty phng, m ngay
vi nhng nh nghin cu ng phng cng cha hiu c n. Bi vy cho n tn ngy hm nay,
nhng cuc tranh lun, phn bc, minh chng vn cha kt thc. Khng t nhng hc gi n gin ha
vn bng cch cho rng s huyn b ca vn minh ng phng mang tnh m tn d oan. ng
nhin vi mt nhn xt nh trn th ch c th kt lun rng nhng thnh tu ca nn vn minh ng
phng lin quan n mt hc thuyt cn b n l m dng Ng hnh nh thin vn, y l, lch s, d
on

tng lai u ch l do kinh nghim tch ly v khng cn g bn. Nhng vi nhn xt nh vy,
khng l gii c s tn ti ca nhng phng php lun cho s ng dng c hiu qu trn thc t ca
nn vn minh ng phng tri hng thin nin k. Bi vy, nhn xt cho rng nn vn minh ng
phng mang tnh m tn d oan l khng thuyt phc.

Cng khng t nhng hc gi hoi nghi nhn xt trn v i tm ci ngun ca nn vn minh ng phng
y b n. Tnh hp l ca nhng hc gi i theo hng ny chnh l s ng dng trn thc t tri hng
ngn nm ca hc thut ng phng, chng t mt s tn ti khch quan m tri thc khoa hc hin
i cha nm bt c. Mt th d cho nhng hin tng b n ca vn minh phng ng l s tn ti
ca nhng ng kinh Lc v nhng huyt v trn c th con ngi. Hoc hin tng cc thut s Yoga
c th t chn sng, vt qu gii hn cho php m nhng tri thc khoa hc hin i pht hin c
trong s vn ng tm sinh l ca con ngi. iu c bit ng lu y l: nng lc ca nhng thut
s Yoga khng phi do bm sinh, m l mt s luyn tp c phng php hn hoi. Nguyn l l thuyt
cn bn no to ra phng php t c hiu qu vt ngoi kh nng ca tri thc hin i?

Nu kinh Lc v Yoga ch l nhng hin tng trong i sng th trong nn vn minh ng phng
tn ti nhng gi tr vn ha ln y b n. Mt trong nhng s b n ln ca nn vn ha ng phng
chnh l Bt qui ca Dch hc. S vn ng ca Bt qui thch tri thc ca nhn loi k t khi n
c pht hin n nay tri hng ngn nm. hng ngn cun sch chng ln nhau (*), thm ch gn
y Unesco t chc bn cuc hi ngh v kinh Dch, tp trung hu ht nhng nh nghin cu Dch hc
trn th gii, cng cha l gii c nhng b n ca n. Hin nay, Unesco v ngay ti nhng nc c
nn khoa hc tin tin nh: Anh, Php, c, M u c nhng hi nghin cu kinh Dch.

* Ch thch: Theo t liu t cun Kinh dch & cu hnh t tng Trung Quc (tc gi L Ngc Dng & L Anh Minh, Nxb
Khoa hc x hi, 1999) th cho n nm 1993 c tt c 1171 b,4397 cun sch vit bng ch Hn v kinh Dch, trong c 9
b c coi l vit trc thi Tn. Ring sch vit v Lc th H - cng tnh n thi gian ni trn - c 153 b, 156 cun.
Cha tnh n sch vit v kinh Dch ngoi ch Hn.

Mc d vi mt qui m ln nh vy, nhng c th ni rng s nghin cu v kinh Dch chnh thc pht
trin t thi Hn cho n tn ngy hm nay tri hn 2000 nm hu nh vn b tc.

Nguyn nhn ca s b tc ny v phm tr ca kinh Dch bao trm t s vn ng ca v tr cho n
nhng hin tng lin quan n con ngi, p ng c nhng nhu cu ca con ngi trong x hi
ng phng c. Nhng kinh Dch li thiu hn mt h thng l lun cn bn. Hay ni ng hn l
tht truyn, nhng ci cn li th rt m h, khng chng t tm c ca mt hc thuyt m Bt qui
ch l hnh k hiu tng hp ca mt h thng l thuyt cn c. Do , nhng bn vn v h thng k
hiu ca kinh Dch lu truyn hin nay ch c th coi l mt phng php ng dng c sn. Ngi ta
khng th so snh tnh hp l gia nhng vn c t ra trong kinh Dch vi h thng l thuyt bn
nguyn l tin cn c ca n. y l nguyn nhn s b n ca kinh Dch. Bi vy, mc d rt nhiu
cng phu tri hng ngn nm, nhng hu ht cc sch nghin cu t thi Hn tr li y gn nh ch cn
c vo nhng vn c t ra trong kinh Dch c gng gii thch nhng ci c sn. C th ng
v cng c th sai, i khi tri ngc nhau khng c cch no kim chng tm hiu v bn cht ca n.
Kinh Dch c coi l mt k th to nn s b n hng thin nin k. Mc cho s thng trm ca lch
s, kinh Dch vn l mt s b n k v, sng sng thch tr tu ca con ngi.

T s b tc trong vic tm hiu kinh Dch tri hn 2000 nm qua, dn n mt gi thuyt v nhng sai
lch c th c trong kinh Dch vi thc t nguyn thy tn ti ca n c trnh by trong sch ny.
Bi v, nu c s sai lch gia thc t tn ti nguyn thy ca kinh Dch vi bn vn kinh Dch c lu
truyn qua c th ch Hn; trong khi thiu hn mt h thng l thuyt bn nguyn cn c so snh, th
ngi ta khng th no khm ph c nhng b n ca n. Khng ai c th t c mt s hon thin
m bt u bng s sai lch bt hp l.

Khi khoa hc hin i bt u nhn li qu kh, nhng nh khoa hc trn th gii xem xt kinh Dch
vi tri thc ca con ngi hin i v lin h vi nhng thnh tu hin nay. Trong cun Kinh Dch vi v
tr quan ng phng (Gio s Nguyn Hu Lng. Nxb TP. H Ch Minh 1992) phn thay li gii
thiu c ta l Tm hiu v kinh Dch do ng Trn Nguyn (vit theo De R. Wilhem. Yi King vi ch
thch: ng trong Ph san Khoa hc ph thng s 190, thng 6 1992) vit :

Kinh Dch c ng dng dn dn vo khoa hc k thut phng Ty.

Ngi thc hin sm nht c l l Leibniz, trit gia v ton hc gia ngi c (1646 1716). ng
quan st Bt qui, ngh ra php nh phn thay cho php thp phn bng cch ch dng hai con s: 1 lm
dng v 0 lm m m vo my tnh in t. Hai con s ny thnh mi nhm 6 s v gm 64 nhm,
khi c in vo n bt l 1 v in tt l 0, c nh th truyn cc tn hiu.

Cn C. G. Jung l mt ngi gc Thu S cng vi Freud to ra khoa phn tm hc (Psychanalyse).
ng cng l bn thn ca R.Wilhem, ngi dch kinh Dch ra ting c. Jung cho l c th s dng
kinh Dch tm hiu tim thc con ngi, trong c vic bi ton.

Lu T Hoa, mt nh bc hc Trung Quc Anh cng ni l vn dng nguyn l Bt qui t nm
1930, tm ra qu o hnh tinh th 10 trong h Mt tri.

Hai nh vt l hc ngi M gc Trung Hoa l L Chnh o (Tsung Tao Lee) gio s i hc Princeton
v Dng Chn Ninh (Tchen Ning Ang), gio s i hc Columbia tuyn b nh nghin cu kinh
Dch m bit rng trong th gii in t, pha tri v pha phi khng nh nhau, dng th 9 m m th 6,
c t s l 3/2. Hai ng chng minh khi ht nguyn t n th bn ra nhng ly t m v ly t dng, tia
dng bn xa hn tia m theo t l 3/2 to ra nh lut c ngu. Hai ng c gii Nobel Vt l nm
1957.

Cc bc s u Ty ngy nay mun hc qua ng y u phi thuc l thuyt sinh khc ca m dng
Ng hnh, c bit l khoa chm cu. H u ngc nhin v kinh huyt c th chm t gii phu mt
cch khng au cho ngi bnh.

Ngy nay ngi ta em i chiu kinh Dch vi nhiu l thuyt trit hc, khoa hc Ty phng nh l
thuyt v nguyn t, thuyt sinh vt tin ha ca Lamark Darwin, bin chng php ca Hegel, Karl Marx,
thuyt tng i ca Einstein vi phng trnh E = mc2, l thuyt quan trng, ngi ta hy vng qua kinh
Dch s c on tm ra nhng ci mi ri s dng khoa hc kim chng li. Nh vy l ng vi
li ca nh ton hc Php H. Poincar ni: Phng on trc ri hy chng minh! Ti c cn nhc li
chng rng chnh

nh vy m c nhng pht minh quan trng.

Hin nay, cha c mt cng trnh khoa hc no chng minh c s tn ti mt h thng l thuyt cn
bn l tin dn n s hnh thnh ca Bt qui v s vn ng ca n. Thm ch cng cha h c mt
cng trnh nghin cu no chng minh c tnh hp l trong s tng quan gia nhng vn c t
ra trong kinh Dch. Vy trn c s l thuyt no c s lin h nh trch dn trn? Phi chng y
l mt s lin h khin cng do nhng hin tng trng lp? Hay l kinh Dch vi nhng k hiu ca n
chnh l mt siu cng thc phn nh mt chn l bao trm ln mi s vn ng trn mi lnh vc t v
tr n nhng hin tng lin quan n con ngi. Do , nhng s pht hin ca khoa hc hin i u
nm trong phm tr ca n. Bi vy, c s lin h v mt hin tng, mc d ngi ta cha khm ph
c b n ca kinh Dch? Nhng nu nh Bt qui v 64 qu l mt siu cng thc th l mt cng
thc khng c nguyn l l thuyt khi nguyn v cng l iu b n ln nht ca Bt qui.

Cc nh khoa hc hin i ang m c:

To ra mt l thuyt thng nht cc nh lut v tr! Mt siu cng thc bao trm mi nh lut ca
thin nhin, hon ton c th gii thch c mi s kin bao quanh con ngi t nhng ht vt cht cc
nh n nhng thin h khng l (*).

* Ch thch: Trch on trong bi Ba thch thc ln ca khoa hc trong th k 21
- Kin thc ngy nay s 314 - 1/5/1999)

Trong lch s vn minh c ng phng tn ti mt cch huyn o thuyt m dng v Ng hnh. V
mt hin tng, phi chng thuyt m dng Ng hnh chnh l mt hc thuyt hon chnh v nht qun
vi chnh n, mt siu l thuyt bao trm m cc nh khoa hc ang m c v kinh Dch ch l mt h
thng k hiu? Hay ng hn l mt cng thc tng hp ca hc thuyt ny? Phi chng chnh nn vn
minh c ng phng t n iu m khoa hc hin i ang m c theo ci nhn ca thi i ?

Cun Tm v ci ngun kinh Dch c bin son xut pht t gi thuyt cho rng: Hc thuyt m dng
Ng hnh l mt hc thuyt v tr quan nht qun v hon chnh ca mt nn vn minh c b hy
dit v kinh Dch chnh l mt siu cng thc ca hc thuyt ny. Gi thuyt ny cho rng: Bn vn kinh
Dch c lu truyn qua c th ch Hn l mt bn vn khng hon chnh v trong sai lch so vi
thc t nguyn thy ca n. Nn vn minh c chnh l nn vn minh Vn Lang di triu i ca cc
vua Hng, t tin ca ngi Vit.

Trn c s ca gi thuyt nu, cun Tm v ci ngun kinh Dch nhm tm v thc t tn ti ca
kinh Dch trn c s s tng quan mt cch hp l vi nhng hin tng thuc phm tr ca n. Mt
trong nhng sai lch ln nht c tnh cht tin quyt cn hiu chnh: chnh l nn vn minh xut x ca
kinh Dch. Tm v ci ngun ch thc ca kinh Dch s l mt iu kin cn thit ti to chic cha
kha m kho tng y b n ca vn minh ng phng.

Vn ha v nhng gi tr nhn bn ca n l ti sn chung ca nhn loi. S phc hi v gn gi nhng
gi tr vn ha tht truyn trong qu kh l mt trong nhng c gng ca con ngi v cng l nhu cu
cho s pht trin x hi. Tm v ci ngun ch thc ca nhng gi tr vn ha ng phng l mt
phng tin quan yu nhm chng minh quan im cho rng: Thi i Hng Vng chnh l ci ngun
lch s nn vn hin gn 5000 nm ca dn tc Vit Nam. chnh l ci ni ca nn vn minh ng
phng c i. Quan im ny c trnh by trong cun Thi Hng Vng qua truyn thuyt v
huyn thoi (Nxb Vn ha thng tin 2002) v cun Thi Hng Vng v b n Lc thp Hoa gip (Nxb
Vn ha thng tin 2002). S chng minh tnh bt hp l trong bn vn kinh Dch v nhng vn lin
quan c lu truyn qua c th ch Hn, dn n s hiu chnh li kinh Dch thng qua ca dao tc ng,
truyn thuyt v nhng tr chi tr em m ng cha cn truyn li trong nn vn ha Vit Nam, s tip ni
ca nn vn minh Lc Vit s minh chng cho quan im trn.

Nhng y l mt cng vic rt kh khn v s b n ca Bt qui thch tr tu nhng ai quan tm
n n t hng ngn nm. Bi vy, vi kh nng c hn, cng vic th qu ln lao, do vn cha th
gii quyt rt ro trong cun sch ny. Rt mong c bn c quan tm ng gp kin. Hy vng cun
Tm v ci ngun kinh Dch s l nhng ng gp nh tip ni vi nhng cng trnh nghin cu s
ca cc hc gi c kim.

Xin chn thnh cm t bn c quan tm.

PHN DN NHP

Cun Tm v ci ngun kinh Dch khng nhm gii thiu ni dung ca kinh Dch theo cch hiu ph bin
t trc n nay qua c th ch Hn, m l mt s c gng lm sng t mt trong nhng hin tng b n
ca nn vn ha ng phng, l cn nguyn ca Bt qui. Bi vy, cun sch ny s khng trnh by
ton b ni dung kinh Dch, m ch gii thiu lch s v tm lc ni dung ca n thng qua cc ti liu
ca cc hc gi nghin cu v kinh Dch chng minh cho gi thuyt nu trn. Cun sch ny cng
khng nhm mc ch chng minh tnh khoa hc hoc phi khoa hc ca thuyt m dng - Ng hnh,
m ch chng minh s tn ti trn thc t ca hc thuyt ny, mt thc t b khut lp hng thin nin
k. Ngi vit hy vng vic tm li cn nguyn ca Bt qui v nhng b n trong lch s kinh Dch s l
phng tin chng minh mt giai on huyn s ca Vit Nam l thi Hng Vng, quc gia u tin
ca ngi Lc Vit.

Ni dung cun sch c chia lm bn phn:

Phn mt: Gii thiu tm lc lch s, ni dung ca kinh Dch vi nhng din bin v kin ca cc nh
nghin cu c kim. Trong phn ny l nhng t liu c tm lc, trch dn trn c s nhng ti liu
su tm c.

Phn hai: Trnh by nhng mu thun trong s din bin v hnh thnh kinh Dch v nhng vn lin
quan, trn c s s tng quan hp l theo cch nhn ca ngi vit, t chng minh cho c s ca gi
thuyt nu trn.

Phn ba: Hiu chnh li nhng sai lm cn bn ca kinh Dch t c th ch Hn trn c s s tng quan
hp l ca nhng vn t ra phn hai, t nhng di sn vn ha cn lu truyn trong dn gian Vit
Nam v Trung Quc.

Phn bn: T nhng nguyn l cn bn ca thuyt m dng - Ng hnh v Bt qui c hiu chnh,
l gii nhng hin tng b n khc lin quan v l s minh chng tip tc cho gi thuyt nu.

Kinh Dch bt u c s ch ca cc nh nghin cu lu truyn t i Hn, c hai b phn chnh l
k hiu ca 64 qu v phn kinh vn . Theo truyn thuyt v c th ch Hn th phn kinh vn ny do
Chu Vn Vng, Chu Cng v Khng t vit (s c trnh by k hn phn I, chng I Lch s kinh
Dch theo c th ch Hn). Do phn kinh vn qu di, nhng bn dch c i ch khc nhau. Thm ch do
nhiu on kinh vn ti ngha, nn cc hc gi nghin cu Dch hc i khi mu thun nhau trong cch
dch v l gii. V vy, ch xin gii thiu ni dung v trch dn nhng on cn thit nhm minh chng
cho gi thuyt t ra. Bi vy, tin tham kho v so snh vi nhng vn c nu ra trong cun
sch ny, bn c c th tham kho cun Kinh Dch vi v tr quan ng phng ca Nguyn Hu
Lng (Nxb Tp. H Ch Minh, 1992) v mt trong ba cun sau y: Kinh Dch ca Ng Tt T (Nxb Tp.
H Ch Minh, 1992); Kinh Dch - o ca ngi qun t, Nguyn Hin L (Nxb Vn hc, 1994); Kinh
Dch v i sng, Hi n (Nxb Vn ha dn tc, H Ni, 1996) - tham kho v i chiu.

Nhng bn vn kinh Dch c dch ra ch quc ng hin lu hnh thng khng thng nht v danh t,
th d nh trong kinh vn: phn c coi l ca Chu Vn Vng son tho c sch vit l Son t, c
sch vit l Thon t, nhng trong sch ny thng nht chung l Son t. Li kinh vn c coi l ca
Khng t, c sch gi l Thon t (thng, h) truyn, c sch gi l Son t (thng, h) truyn; trong
sch ny gi l Thon t (thng, h) truyn.

Bt qui i khi c din t l 8 qu; nhng nhng qu kp cng c gi l qu Trong cun sch
ny c mt s qui c nh sau:

Tm k hiu cn bn ca Dch hc (tc Bt qui) mi k hiu u c gi l qui.

Hai qui chng ln nhau (tc trng qui) c gi l qu.

Trong cc sch, khi trnh by nhng hnh lin quan n kinh Dch th phng Bc thng t pha
di, phng Nam t pha trn. Trong sch ny, tt c nhng hnh trng dn chng minh nhng
vn thuc phm tr kinh Dch lin quan n phng v u c sp xp ph hp vi nhng qui c
v phng v bn hin i bn c d dng phn nh, nh: phng Bc pha trn, phng ng
bn phi, phng Nam pha di v phng Ty bn tri; ngoi tr s trch dn th phng v
nguyn theo t liu trch dn.

Trong sch ny, phn trch dn t liu c th hin bng kiu ch Vni-Helve 10. Trong phn trch
dn, lu bn c, nhng ch in m l do ngi vit thc hin. Phn chnh vn ca ngi vit c
th hin bng kiu ch Vni-Times 12.

Mc d rt c gng, nhng do kh nng c hn, chc chn khng th trnh khi nhng thiu st. Mong
c qu c gi lng th.


PHN I

LCH S KINH DCH

THEO C TH CH HN
V
NHNG VN LIN QUAN
Chng I

TM LC LCH S KINH DCH
THEO C TH CH HN

Tng truyn vo thi ti c, vua Phc Hyv vua huyn thoi ca Trung Quc, nin i khong 3500
nm trc CN (c sch chp 4477 4363 trc CN) l ngi u tin pht minh ra nhng k hiu
nguyn thy ca kinh Dch.

H t h chng II tit 1 trong kinh Dch chp:

C gi Bo Hy th chi vng thin h d, ngng tc quan tng thin, ph tc quan php a; quan
iu th chi vn, d a chi nghi; cn th ch thn, vin th ch vt; th thy tc Bt qui d thng thn
minh chi c, d loi vn vt chi tnh.

Vua Phc Hy (*) nga xem tng tri, ci xem php tc di t, xem cc vn v ca chim mung cng
nhng thch nghi ca tri t. Gn th ly thn mnh, xa th ly vt, th ri mi lm ra Bt qui thng
sut ci c ca thn minh v phn loi cc tnh ca vn vt.

* Ch thch: H Bo Hy ni n trong H t h c hiu l vua Phc Hy.

Sau vua Phc Hy kt hp 8 qui thuc Tin thin Bt qui thnh mt h thng 64 qu kp gi l Hy
Dch. H thng Hy Dch ch gm nhng k hiu khng c vn t (tuy nhin, hnh Tin thin Bt qui
v h thng 64 qu ca vua Phc Hy ch c cng b vo i Tng; kinh Dch truyn t i Hn n
trc Tng khng c hnh Tin thin Bt qui v h thng qu Hy Dch, xin trnh by r hn phn
sau).

n i vua i V (2205 nm trc CN), l v vua khai sng nh H ca Trung Quc. Tng truyn
ngi i tr thy n sng Lc bt c con ra thn trn mai c ghi mt hnh k b, ngi chp li gi l
Lc th. Trn c s Cu cung ca Lc th, ngi lp ra Hng phm cu tr. Hin tng u tin ca
thuyt Ng hnh xut hin tr th nht ca Hng phm cu tr.

HNH LC TH
(Do vua V pht hin)

HNG PHM CU TR
(Php ln chn khu)

H t thng, chng XI trong kinh Dch chp:

Th c thin sinh thn vt, thnh nhn tc chi, thin a bin ha, thnh nhn hiu chi; thin thy tng,
hin ct hung, thnh nhn tng chi. H xut , Lc xut th, thnh nhn tc chi.

Vi on vn trn hu ht cc sch nghin cu v kinh Dch t thi Hn n nay u hiu nh sau:

Tri sinh ra thn vt, thnh nhn p dng theo; tri t bin ho thnh nhn bt chc; tri by ra hnh
tng hin ra s tt xu, thnh nhn phng theo tng; ring cu H xut , Lc xut th, thnh
nhn tc chi c hiu rng H l sng Hong H; Lc l sng Lc Thy; bi vy nn c hiu l:
Bc hin ra sng Hong H, hnh ch hin ra sng Lc, thnh nhn p dng theo (*).

* Ch thch: Cn mt cch hiu th hai cho cu ny, lin quan n mt cun kinh in khc ca Nho gio. Xin c trnh by
r hn phn sau .

Theo Khng An Quc mt danh nho thi Ty Hn, chu 12 i ca Khng t ngi pht hin ra
nhng sch c c coi l kinh in ca Nho gio trong vch nh Khng t v l ngi u tin ch gii
kinh Dch, vit v s lin h gia Bt qui vi H nh sau:

i vua Phc Hy c con Long M xut hin trn sng H. Nh vua bn bt chc theo nhng vn ca
n vch Bt qui; gi l H .

HNH H
(Do vua Phc Hy pht hin)

CU CUNG H

Ngi u tin vit v vua i V tm c Lc th v nhng vn lin quan, cng l Khng An Quc.
ng ta vit:

i vua V c con thn quy xut hin trn sng Lc. Nh vua bn nhn m xp t lm thnh 9
loi, gi l Lc th.

Qua gn 3000 nm, k t thi vua Phc Hy n cui i nh n Thng, vua Chu Vn Vng (c nin
i khong 1200 nm trc CN) l mt ch hu ca n Thng; khi b cm t ngc Du L, nghin
cu Tin thin Bt qui. Vua Vn Vng da trn hnh Lc th ca vua i V sp xp li v tr 8
qui trong Tin thin Bt qui ca vua Phc Hy thnh Hu thin Bt qui. Sau d, ng kt hp 8 qui ca
Hu thin thnh mt h thng 64 qu kp Hu thin v vit r ngha li tng qu gi l Son t. Tip
theo, i con ca ng l Chu Cng n vit r ngha tng ho trong qu kp gi l Ho t (mi qui c 3
vch, mi vch gi l mt ho, mi qu c 6 ho gm 2 qui). n y, b Chu dch (hiu theo ngha l
Dch ca nh Chu) c cn bn hon thnh. Tng truyn khi nim m dng xut hin vo thi nh
Chu. Nhng trong Son t v Ho t c coi l ca Chu Vn Vng v Chu Cng lm ra, khng ni
n m dng.

Sau gn 700 nm, vo cui thi Xun Thu u i Chin quc cng theo Khng An Quc Khng
t (551 479 trc CN) tip tc din gii Chu Dch gm Thon truyn (thng, h), Tng truyn
(thng, h), H t truyn (Thng, h), Vn ngn, Thuyt qui, T qui, Tp qui; gi chung l thp
Dc.

Khi nim m dng v Thi cc xut hin trong thp Dc ny.

H t thng, chng V c on vit:

Nht m, nht Dng v chi o;

Chng XI vit:

Th c dch hu Thi cc, th sinh Lng nghi, Lng nghi sinh T tng, T tng sinh Bt qui

B kinh Dch c hon chnh v lu truyn n nay l b Chu dch c coi l ca Chu Vn Vng
gm: h thng 64 qu thuc Hu thin Bt qui v li kinh vn ca Chu Vn Vng, Chu Cng v Khng
t vit. Tuy nhin, ngi ta vn ghi nhn cng lao ca vua Phc Hy l ngi u tin vch qui. Nhng
tc gi lm ra kinh Dch theo c th ch Hn ni trn c gi l t Thnh. Cc thy bi ngy xa khi
gieo qu v lun on thng ni: Theo qu ny th thnh ni rng, tc l mun ni n cc v c
coi l tc gi Dch hc ni trn.

Vic lu truyn bn Chu Dch t sau Khng t n thi Hn cn c c th ghi r nh sau:

C th chp rng: Khng t truyn Dch cho Thng C, T Mc. T Mc truyn cho Kiu T, T
Dung nc L. T Dung truyn cho Hn T, T Cung min Giang ng. T Cung truyn cho Chu X,
T Gia nc Yn. T Gia truyn cho Tn Ngu, T Tha t ng V. T Tha truyn cho in H, T
Trang nc T. in H u i Hn li truyn cho Vng ng, T Trung t ng V v Chu
Vng Tn t Lc Dng, inh Khoan, Trai Phc Sinh ngi nc Lng. Vng ng truyn cho
Vng H t Thc Nguyn t Tri Xuyn. Thc Nguyn truyn cho Kinh Phng. Kinh Phng truyn cho
Lu Khu H. Khu H truyn cho T Lm. T Lm truyn cho Ng s i phu Vng Tun. inh
Khoan li truyn ring cho in Vng Tn. Vng Tn truyn cho Thi Xu, Mnh H. Thi Xu truyn
cho Trng V. Trng V truyn cho Bnh Tuyn. Mnh H truyn cho Tiu Din Th. Kinh Phng li
hc Dch Tiu Din Th. (*)

* Ch thch: Nguyn Hu Lng, Kinh Dch vi V tr quan ng phng, Nxb Thnh ph H Ch Minh, 1992 .

Trong sch dn, khng chp c th c t bao gi, nhng cn c vo tn tui ca nhng ngi hc
Dch nh: Kinh Phng, Mnh H, Tiu Din Th l nhng nhn vt thi Ty Hn, nh vy c th ny
phi c t sau thi Ty Hn.

Vo cui thi nh Chu, cc nc ch hu nh nhau lin min. Nm 221 trc CN, t nc Trung Hoa
thng nht bi nh Tn. Nm nm sau, Tn Thy Hong ra lnh trit h Nho gio, hu ht sch v u b
t v cm lu truyn, 463 (c sch chp 464) nho sinh b chn sng v tri lnh. Bi vy, hu ht nhng
trc tc lin quan n Nho gio b tht lc. Ring kinh Dch v c coi l sch bi v nhng sch thuc
cn c lu truyn.

on trch dn trong S k ca T M Thin, phn Tn Thy Hong bn k, miu t cuc i thoi gia
Tn Thy Hong vi tha tng L T di y, chng t iu ny:

Nhng nay Hong thu tm c thin h, phn bit trng en m nh ra iu duy nht c tn
trng. Nhng k hc Nho theo ci hc ring ca mnh li cng nhau ch ci php lut ri em dy cho
ngi ta. Khi nghe lnh ban xung th h u ly ci hc ring ca mnh bn tn. Khi vo triu, trong
bng ch bai. Ra ng, th bn bc ch vua ca mnh ly danh, lm cho khc ngi t l cao, by
cho k di ph bng. Nu nh th m khng cm th trn uy th ca nh vua s b gim st; di
cc b ng s ni ln. Nn cm l hn. Thn xin t tt c cc sch s, tr nhng sch s nh Tn
(2).Tr nhng ngi lm chc bc s, ai ct giu kinh Th, kinh Thi, sch v ca trm nh th u em
n cc quan th, quan u m t i, hai ngi dm bn nhau v vic kinh Th, kinh Thi chm gia ch,
ly i xa m ch i nay th git c h. Quan li bit m khng t co, th cng b ti. Lnh ban ra
trong ba mi ngy khng t sch th khc vo mt cho i th xy v canh gi Trng thnh. Nhng
sch khng b l sch thuc, sch bi, sch trng cy. Ai mun hc php lut th th quan li lm thy.

Ch ca vua ni: c

n nm 207 trc CN, nh Hn thay th nh Tn. Vo cui i Ty Hn Hn V Lu Trit (156
87 tr.CN) phc hi li Nho gio. T kinh Dch c xin dng v c coi l mt trong 5 b kinh
quan trng ca Nho gio. Bn kinh Dch lu truyn t i Hn ch c h thng 64 que thuc Hu thin
Bt qui v li kinh vn tc bn Chu Dch c coi l ca Chu Vn Vng, Chu Cng, Khng t
trnh by trn. n y vic nghin cu kinh Dch bt u. Cc hc gi thi Hn chia ra nhiu phi
khc nhau khi tm hiu v lch s

v c s l lun ca Dch. Vic nghin cu Dch hc pht trin n i Tng chia lm hai phi l L hc
ca Trnh Di, Chu Hy v phi tng s hc ca Trn on (cn gi l th). Phi tng s hc c hai
i biu ni ting l Trn on Lo T v Thiu Ung tc l Thiu Khang Tit.

Thi Tng l mt thi k rt ng ch trong lch s kinh Dch. thi i ny cc nh L hc ni ting
nh Trn on Lo T, Thiu Khang Tit cng b hnh H Lc th v hnh Tin thin Bt
qui cng h thng 64 qu Hy Dch; ng thi cng lin h gia hnh H vi hnh Tin thin Bt
qui, hnh Lc th vi Hu thin Bt qui. Nhng nh L hc i Tng cng cho rng nhng pht
minh ny thuc v c nhn, nh cc nh L hc thi Hn ni ti. Bn c tham kho cc on sau y
c trch trong cun Chu Dch v D on hc (Thiu V Hoa, Nxb Vn ha Thng tin 1995):

Trang 14: Thuyt Tin thin Bt qui l t triu Tng to ra. Trc triu Tng ch c Bt qui v 64 qu.
Cc hc gi i Tng cn c vo thin a nh v, sn trch thng kh, li phong tng bc, thy ha
bt tng x (Tri t phn r, ni sng thng sut, sm gi yu i, nc la t va chm) trong Thuyt
qui m to ra hnh Tin thin Bt qui.

Trang 16:Thuyt Tin thin Bt qui v Hu thin Bt qui t sau i Tng tranh lun mi khng thi,
tc l trc Tng cn bn khng tn ti thuyt Tin thin. Trc Tng, i Hn v ng, khng th ch
ra c ai l ngi ra phng v Tin thin, n i Tng cc o gia mi a ra Hnh Tin thin.
Hnh phng v Bt qui ca Phc Hy l da theo hnh Tin thin ca Thiu Ung, gi l Phng v
Tin thin Bt qui. Hnh phng v Bt qui ca Vn Vng cn gi l Phng v Hu thin Bt qui
nh s thy Thuyt qui phn sau. Ci gi Hu thin Bt qui thc t l da theo phng v ca cc
qu trong cu xut h Chn (1), t h Tn (2), tng kin h Ly (3), ch dch h Khn (4), thuyt
ngn h oi (5), chin h Cn (6), lao h Khm (7), thnh ngn h Cn (8).

Trang 17: Hnh Tin thin Bt qui m ngay nay ta nhn thy l t hnh Tin thin ca Thiu Ung i
Tng m ra. Cn hnh Hu thin Bt qui l t Thuyt qui, ngi i Tng cho l do Vn Vng to
ra. Ngy nay, rt nhiu hc gi a ra nhiu cch phng on, v sao Vn Vng sa Tin thin Bt
qui thnh Hu thin Bt qui. H cho rng: thi nh H bng tuyt tan, nc bin dng ln, ngp chm
nhng khong t ln, khp ni b ngp nc. n i nh Chu, hon cnh t nhin thay i, vn kh tri
t khng cn thng nht vi Tin thin Bt qui na, cho nn Chu Vn Vng sa Tin thin Bt
qui thnh Hu thin Bt qui.

Trang 20: 2. Khi d on, Thiu Khang Tit dng hnh Hu thin Bt qui, cn s l ca Tin thin Bt
qui, rt k diu. Nhng v sao Thiu Khang Tit li dng hnh ca Hu thin Bt qui v s ca Tin
thin ngy nay vn cha r nguyn do. Ngy nay khi gieo qu theo thi gian v d on theo su ho
th u phi hp hnh ny vi s ca Tin thin.

V vic Tin thin Bt qui do ng Thiu Khang Tit cng b vo i Tng, cng c ghi nhn trong
sch Kinh Dch vi V tr quan ng phng ca gio s Nguyn Huy Lng cng vit nh sau:

V Dch hc ca i Tng, ta thy c Thiu Ung. H Thiu ly Chu Dch lm Hu thin Dch, ly Bao
Hy Dch lm Tin thin Dch. H Thiu cng lm Tin thin qui v pht huy thuyt trn.

Trn y l tm lc nhng nt cn bn ca lch s kinh Dch theo c th ch Hn c lu truyn n
nay v c coi nh gi tr lch s chnh thng ca kinh Dch. Mc d cn c nhiu kin khc nhau v
tc gi v thi im xut hin ca kinh Dch, nhng hu ht cc hc gi khi gii thiu v kinh Dch u
ni n lch s ca kinh Dch nh trn. Nhng kin phn bc ca cc nh nghin cu kinh Dch v
nhng vn lin quan xin c tip tc trnh by phn tip theo.

Chng II
TM TT NI DUNG
&
NHNG K HIU CN BN
CA KINH DCH TRONG C TH CH HN

Kinh Dch c truyn li t i Hn l bn Chu dch, gm c hai phn l phn kinh vn v h thng k
hiu 64 qu Hu thin. Phn kinh vn c coi l do Chu Vn Vng, Chu Cng n, Khng t trc tc
nh trnh by phn trn. Nhng theo lch s chnh thng m c th ch Hn ni ti th k hiu ca
qu Dch c bt u t vua Phc Hy. V vy trong chng ny xin c trnh by theo trnh t thi
gian ca lch s kinh Dch theo c th ch Hn ni ti.

H THNG K HIU CA KINH DCH

H thng k hiu ca kinh Dch c truyn cho ti nay gm hai h thng chnh l:

1) H thng Hy Dch tc kinh Dch ca Phc Hy c ngun gc t hnh Tin thin Bt qui.

2) H thng Chu Dch, c ngun gc t hnh Hu thin Bt qui.

hnh k hiu ca hai h thng k hiu ny nh sau: Tin thin Bt qui v k hiu 64 qu Hy Dch

hnh Tin thin Bt qui v h thng Hy Dch c coi ca do vua Phc Hy (nhng ch pht hin v
lu truyn t i Tng), bt u bng hai k hiu cn bn sau y:

vch lin
thuc Dng

vch t
thuc m

T hai k hiu ny, cng theo c th ch Hn th vua Phc Hy vch ra 8 qui gi l Tin thin Bt
qui, mi qui gm 3 vch (lin hoc t ) c mt trnh t pht trin t di ln, c trnh by theo
hnh sau y trong Chu Dch v d on hc (sch dn, trang 15).

TH T BT QUI PHC HY

T TNG

LNG NGHI

hnh kt cu trnh t Bt qui trn y c ph bin trong cc sch kinh Dch ni chung.

HNH TIN THIN BT QUI
ca vua Phc Hy

Tm qui ny ln lt c tn gi l: 1-Cn, 2-oi, 3-Ly, 4- Chn, 5-Tn, 6-Khm, 7-Cn, 8-Khn, c
sp xp theo hnh c th t nh trn.

C th ch Hn cho rng: vua Phc Hy da theo H pht hin trn sng Hong H sp xp Tin
thin Bt qui, nh trnh by trn. S lin quan gia Bt qui Tin thin v H c cc c th
ch Hn t i Tng minh ha nh sau:

HNH TNG QUAN H & TIN THIN BT QUI
(V theo Kinh Dch vi V tr quan ng phng)

Trn c s v tr ca Bt qui Tin thin hnh thnh mt h thng 64 qu gi l Hy Dch. Nhng qu ny
do 8 qui ln lt kt hp vi nhau theo mt nguyn tc nht nh v hnh thnh 64 qu kp theo th t
c k hiu v tn gi nh sau:


H thng 64 qu Hy Dch trnh by trn c trch dn trong sch Kinh Dch Phc Hy (Nxb Khoa hc
X hi 1997 Gio s Bi Vn Nguyn). Th t trong sch dn, theo s k hiu ca nh Ton hc
ngi c Leibniz, nh s t 0 n 63. Ngi vit sa li t 1 n 64.

Nguyn tc kt hp 64 qu ca Hy Dch

Nguyn tc kt hp 64 qu ca Hy Dch l ln lt tng qui kt hp vi 8 qui khc theo s th t
hnh thnh 64 qu. S kt hp ny c trnh by nh sau:

S th t ca
TIN THIN BT QUI

@ Qu th nht: qui th 1 Cn lm H qui ln lt kt hp vi 8 qui kia lm thng qui theo th t
t 1 n 8.

@ Tip tc n qu th hai: qui th 2 oi lm H qui, cng ln lt kt hp vi 8 qui kia lm thng
qui theo s th t t 1 n 8... trnh t n ht 64 qu.

ngha ca h thng 64 qu kp ca Hy Dch c ng Thiu Khang Tit s dng vo vic d on
tng lai th hin qua phng php d on ca ng (s trnh by r hn phn sau).

Hu thin Bt qui v h thng 64 qu Chu Dch

Theo truyn thuyt Trung Hoa: vua i V i tr thy sng Lc bt c mt con ra thn trn mai c
ghi hnh Lc th, nh trnh by phn trn. Sau vua Phc Hy khong gn 3000 nm, n i Chu
Vn Vng theo c th ch Hn th vua Chu Vn Vng b giam ngc Du L 7 nm (c sch chp 3
nm). Trong thi gian b giam, ng sa li v tr cc qu trong Bt qui ca Phc Hy thnh mt hnh
Bt qui mi gi l Hu thin Bt qui, cn c theo hnh Lc th. V tr phng v ca Hu thin Bt
qui phi hp vi hnh Lc th theo c th ch Hn c cng b vo i Tng nh sau:

HNH TNG QUAN LC TH & HU THIN BT QUI
(V theo Kinh Dch vi V tr quan ng phng)

bn c tin theo di, xin c trnh by s kt hp Tin thin Bt qui vi H v Hu thin Bt
vi Lc th theo c th ch Hn qua hnh cu cung nh sau:

CU CUNG H & TIN THIN BT QUI
( xoay 180o cho ph hp vi phng v bn hin i)

CU CUNG LC TH & HU THIN BT QUI
( xoay 180o cho ph hp vi phng v bn hin i)

Trn c s hnh Hu thin Bt qui, vua Chu Vn Vng sp xp mt h thng mi 64 qu gi l
Chu Dch. Bng kinh Dch ni ting hin cn lu hnh, chnh l bn Chu Dch c coi l ca Chu Vn
Vng. Di y l hnh th t 64 qu ca Chu Vn Vng.
TM LC NI DUNG PHN KINH VN CHU DCH

Trn thc t bn Chu dch truyn li t thi Hn ch c h thng 64 qu c coi l ca Chu Vn Vng
v h thng kinh vn gm: Son t; Ho t v Thp dc. hnh Tin thin, Hu thin Bt qui cng
nh hnh H Lc th l do cc nh l hc i Tng cng b (tc l hn 1000 nm sau k t khi
cc hc gi thi Hn ni ti nhng hnh ny) nh trnh by trn.

V phn kinh vn thuc h thng Chu dch ln lt c ni dung nh sau:

I Son t c coi l ca Chu Vn Vng son nhm gii thch ngha ca tng qu trong h thng 64
qu Hu thin.

II Ho t c coi l ca Chu Cng n son nhm gii thch ngha tng ho trong qu gi l Ho
t. Do cu trc qu gm 6 vch (lin hoc t) mi vch gi l ho. Th t 6 ho c tnh t di
ln. Ho u tin gi l ho s, ho th hai gi l ho nh Ho trn cng thay v ho lc th gi l ho
thng. Nu ho l vch lin th bn cnh t ch s m gi l cu; th d: S cu c ngha l ho
u tin l Dng (*). Nu ho l vch t th bn cnh t ch s m gi l lc, th d: S lc, c
ngha l ho u tin l m(*). Tip theo l cu nh (hoc lc nh) c ngha l ho 2 l Dng (cu)
hoc m (lc). Ty theo v tr ca ho trong ton ngha ca qu, c li din gii ngha ca tng ho
gi l Ho t.

HNH THUYT MINH TN GI CC HO TRONG QU

* Ch thch: phn ny vn tm dng khi nim ho m v ho dng v cc sch quen dng, ng
ra phi gi l: ho thuc dng hoc ho thuc m. Trong kinh vn ch dng t cu v lc, khi
nim ho m v ho dng l do cc nh nghin cu i sau t ra.

III Thp dc c coi l ca Khng t son gm cc phn sau y:

1) Thon truyn c ni dung gii thch r ngha tng qu, b sung ngha ca Son t. Thon truyn
chia lm hai phn thng v h.

2) Tng truyn c chia lm hai phn l i tng truyn gii thch hnh nh (tng) ca mi qu;
Tiu tng truyn c ni dung gii thch tng ca mi ho (cu, lc) v v tr ca mi qu trong h
thng 64 qu Hu thin.

3) H t truyn cn gi l H t i truyn, cng chia lm hai thin thng v h nhm gii thch nhng
vn v nhng hin tng lin quan n kinh Dch.

4) Vn ngn cng chia lm hai phn thng v h. Thin thng bn v qu thun Cn, phn h bn v
qu thun Khn v cc ho ca hai qu ny.

5) Thuyt qui ni dung ging v 8 qui n v ngha cng nh hnh tng ca mi qui.

6) T qui truyn ni dung gii thch v th t ca 64 qu trong h thng Chu dch cng chia lm hai
phn thng v h.

7) Tp qui truyn ni dung l gii thch thm v mt s qu.

Trn y, ch xin c tm tt ni dung ca nhng li kinh vn trong kinh Dch. Do phn kinh vn qu
nhiu, nn trong cun sch ny ch trng dn nhng li kinh vn c lin quan nhm chng minh cho gi
thuyt nu; mong c bn c thng cm, lng th. Bn c nu mun tm hiu su v kinh Dch
hoc kim chng nhng vn nu ra trong sch ny, c th tham kho v i chng qua nhng sch
dch v kinh Dch gii thiu vi bn c trn, hoc qua cc sch tham kho c trnh by cui
cun sch ny.

Chng III
MT S QUAN IM KHC NHAU V
THI IM XUT X
V TC GI CA KINH DCH

Nh phn trn trnh by, mc d hu ht cc hc gi khi
gii thiu v kinh Dch u nhc n lch s v thi im
xut x nh trnh by trn. Tuy nhin cng c mt s nh nghin
cu c nhng quan im khc nh sau:

V THI IM XUT X

Theo sch Chu Dch v d on hc (Nxb Vn ha H Ni 1995 Thiu V Hoa trang 27) vit:

Thi gian hnh thnh Bt qui v 64 qu khong i nh H. iu c Ngc Hi dn chng t Sn
hi kinh nh sau: Phc Hi c H , do ngi H ni Lin sn; Hong c H , do
ngi Thng ni Quy Tng. Lit Sn th c H , do m ngi Chu ni Chu dch. Dch
tn, Dch lun ca Trnh Huyn ni : H vit Lin Sn, n vit Quy Tng, Chu vit Chu dch.

Trong Chu l c ghi: Cung Xun i bc nm c php ca ba b dch l Lin sn, Quy tng, Chu
dch. Qui ca cc kinh u l 8, qu u l 64. Cn ni: cui thi k ng An Dng xut
hin nhng du hiu Bt qui (trang 77 sch Lch s ch vit trn xng ca Trung Quc). Do c
th thy thi k hnh thnh Bt qui v 64 qu nn vo i nh H. Cn nhng ngi i sau ni Vn
Vng lm li 64 qu, iu chc khng ng, tuy nhin Vn Vng sp xp li cho n chnh
hn th rt c th.

Hai quyn sch Lin sn, Quy tng mt t lu, quyn sch ngi i sau nhn thy ch l Kinh
Dch. Nhng thi k ra i ca kinh Dch t xa ti nay vn cn bn ci mi. Cn c kt qu kho cu
ca hn ba mi nm nay th c ba loi kin.

1. Kinh Dch ra i thi Xun Thu. Quch Mc Nhc ni: Quan nim tri t i lp xut hin rt mun
trong lch s t tng Trung Quc. Nhng vn t i nh Chu khng c vt tch ca Bt qui, thm ch
khng c ch a; nhng ch nh Cn, Khn trong sch c mi v sau mi xut hin thy
Kinh Dch khng th ra i trc thi Xun Thu.

2. Kinh Dch ra i u thi Ty Chu. Trng i Nin, cn c cu chuyn trong ho t qu nh tng
ngu dch, tng dng dch, Cao tn phit qu phng, t quy mui, k t chi minh di
v.v u l cc cu chuyn ca nh Thng v Ty Chu. Nhng sch v sau ca Chu Thnh Vng,
khng vin dn n, nn suy ra kinh Dch thnh sch khng th sau i Thnh Vng.

3. Kinh Dch thnh sch vo thi k giao thi nh n v nh Chu. Kim Cnh Phng v.v cho rng:
Kinh Dch l tc phm giao thi gia nh n v nh Chu. H khng nh qui xut thi. Thi s i
xa dn dn c tng kt li qua nhiu bi ghi chp hot ng ca chim thi, qua sng lc, chnh li m
thnh Kinh Dch. C hc gi cn t tin trnh lgc pht trin t tng ca Trung Quc v t trong mu
thun x hi cc i nh n, nh Chu m nghin cu cc nin i thnh sch ca kinh Dch, h cho rng
l thi k giao tip gia nh n v nh Chu.

TC GI CA KINH DCH

Ngoi nhng kin khc nhau v thi im ra i ca kinh Dch, ngay c vn tc gi ca kinh Dch,
nhng nh nghin cu cng c nhng kin khng thng nht:

Tc gi Tin thin Bt qui

V hnh Tin thin Bt qui mc d xut hin vo i Tng nhng c coi l do vua Phc Hy
lm ra hu nh khng c ai phn bc. Bi v, ngi cng b hnh ny l ng Thiu Khang Tit cng
tha nhn tc gi ca n l ngi Phc Hy v c bo chng on sau y trong H t h chng II ca
Chu Dch:

Ngy xa h Bo Hy cai tr thin h, ngng ln th xem tng trn tri, ci xung th nhn hnh di
t, xem ci v sc ca chim mung, cng nhng tin nghi ca mt t, gn th ly thn mnh, xa th ly
mi vt; do mi lm ra Bt qui cm thng ci c ca thn linh v phn loi ci tnh tnh ca
mun vt.

Tuy nhin s vic cng khng n gin nh vy, cng c hc gi t vn ngha ca hai hnh ny
qua tn gi ca n. on trch dn sau y trong sch Kinh Dch o ca ngi qun t (Nguyn Hin
L sch dn, trang 28) chng t iu ny:

Hnh I gi l Tin thin Bt qui, hnh II l Hu thin Bt qui. Hai tn khng c trong Kinh Dch,
hin nhin l do ngi i sau, hoc mt i Hn, hoc Thiu Khang Tit t ra.

Tin thin Bt qui c ngha l Bt qui tng trng v tr (thin) hi u, Hu thin Bt qui tng
trng v tr hi sau. Hi u l hi no? Hi sau l hi no? Khng ai bit chc. C ngi ging hi u
l hi v tr cn v hnh, hi sau l hi v tr hnh thnh. V l: khi v tr cn v hnh th sao c
ni, c chm?

C ngi li ging Tin thin Bt qui l nhng hin tng xy ra trn cc thin th (ngha l khi v tr
thnh hnh), cn Hu thin l nhng hin tng trn mt t (Bu Cm Tm hiu kinh Dch
Saigon 1957). Vy l trn cc thin th cng c tri, c t, c ni, chm... nh trn tri t?

C ngi em thin vn hc ca phng Ty m ging Tin thin Bt qui, chng hn bo Cn gm ba
ho dng, ton l dng kh, sng rc r chnh l mt bin la, mt nh tinh, Khn c ba ho m, ton
kh m, en lnh, c th v cc sao en ti ca nh thin vn hc Emile Belot... (Bi Th Bch Trm,
Thin Vn, Hu 1942. Nguyn Duy Cn dn trong Dch hc Tinh hoa Saigon 1973).

T mt s hc gi i Hn dng kinh Dch ging v thin vn, v ngun gc v tr, nht l t khi c
hai hnh Tin thin v Hu thin Bt qui, chc c nhiu ngi cn c vo hai hnh y, ri vo hai hnh
H , Lc th m lp ra nhng thuyt mi sau ny khoa thin vn ca phng Ty c mt pht kin no
mi th tt s c nhng ngi ging li, Tin thin v Hu thin Bt qui cho hp vi nhng pht kin
mi. Ch c tm hnh hai mi bn vch lin v t, cho nn rt d gi s tng tng ca con ngi.

Tc gi Hu thin Bt qui

hnh Hu thin Bt qui, cn nguyn ca 64 qu thuc h thng Hu thin cng c Thiu Khang
Tit cng b vo i Tng, nhng ng cng tha nhn tc gi ca n l Chu Vn Vng lm ra. y
cng l mt nhn thc ph bin ca hu ht cc nh nghin cu dch hc t trc n nay. Nhng n i
nh Mn Thanh cc nh nghin cu cn c theo phng php kho chng hc cho rng: Dch kinh khng
phi ca Chu Vn Vng, Chu Cng. n thi Dn Quc, Thi ng Bch v nhiu ngi khc cng
ng nhn xt nh trn. Gn y, Quch Mc Nhc trong tc phm Chu Dch ch tc chi thi i cng
cho rng: kinh Dch khng th xut hin sm hn thi Xun thu v Dch truyn cn xut hin sau (*).

* Ch thch: Theo ti liu chp tay ca lng y L Hng Sn ti th vin Vin nghin cu ng y H Ni, Nhng nt c bn
v kinh Dch, do gio s Cao Xun Huy trnh by.

Tc gi trng qui

Vic trng qui to ra 64 qu th nhng nh nghin cu t i Hn tr li y cng c nhng kin
khc nhau:

1 Theo T M Thin i Tin Hn th cho rng do vua Chu Vn Vng trng qui. T M Thin cn c
vo vic vua Vn Vng b giam ngc Du L v trng qui trong thi gian ny.

2 Theo Trnh Huyn i Hu Hn cho rng do vua Thn Nng trng qui. Trnh Huyn cn c vo on
vn trong H t h vit: H Bo Hy mt h Thn Nng ln thay, ly tng qu ch lm cy ba v ly
tng qu Ph Hp nh th ch hp ch. Qu ch v qu Ph Hp l hai qu trng qui.

3 Theo Tn Thnh i Tn cho rng do vua i V trng qui. Tn Thnh cn c vo cu trong sch
Chu L Tam Dch Ch ca Trnh Huyn ni: Nh H l Lin Sn, ni h Lin Sn ly vic trng Cn
lm u nn nhn vic trng Cn l vic ca vua i V.

4 Theo Ngu Phin, Vng Bt i Hn th do vua Phc Hy trng qui.

Vng Bt, Ngu Phin th cn c vo chng I H t h c cu: Khi Bt qui thnh hng, tng ngay
trong ; nhn y m trng ln, th ho cng c trong . Do cho rng vua Phc Hy to ra
hnh Bt qui th trng qui ngay.

Vi nhng kin trn y, nh nghin cu Dch hc Vit Nam l Thu Giang Nguyn Duy Cn cho rng:

Theo 4 gi thuyt trn y ta khng thy gi thuyt no ng vng, v khng c chng c xc thc. Ch
c gi thuyt th nht v th t l c truyn tng. Vy, ta hy tm nhn nh th: c th do vua Phc Hy
hoc Vn Vng sng ch, khng sao.

(Dch hc tinh hoa Nxb T/p HCM 1992 Thu Giang Nguyn Duy Cn)

Nhn xt ca hc gi Nguyn Duy Cn cng l nhn xt ca hu ht cc nh nghin cu v Dch hc t
trc n nay.

Tc gi ca Son t v Ho t

C hai gi thuyt:

1) Gi thuyt ny do M Dung v Lc Tch thi Hn t ra. Thuyt ny ph hp vi s tm lc v s
pht trin ca kinh Dch trnh by trn, c lu truyn n ngy nay v cho rng Son t l ca Chu
Vn Vng, cn Ho t l ca Chu Cng lm ra.

2) Thuyt ny do Trnh Huyn (cui thi ng Hn, u thi Tam Quc) cho rng Son t v Ho t
u do Chu Cng lm ra.

Tc gi ca thp Dc

C 3 thuyt sau y:

1 Thuyt ca Hn th: Hn th li chia lm hai phi C vn v Kim vn. Phi C vn cho rng thp Dc
l do Khng t lm ra. Phi Kim vn phn bc cho rng Khng t khng quan h g n thp Dc m do
ngi i sau Khng t vit.

2 Thuyt ca nhng ngi theo S k: thp Dc l do nhng ngi i sau Khng t vit.

3 Thuyt ca hc gi Nht Bn ng in Nht ng: Dch truyn vit vo khong i nh Tn.

i Kiu Chnh Thun mt hc gi ngi Nht ni:thp Dc do Khng t vit, ch thy c T M
Thin trong S k ni n m thi. Cc sch Kinh truyn (ca Nho gio c trc Hn), khng thy trng
dn. V th u Dng Tu (mt hc gi thi hu Hn) mi sinh nghi, cc hc gi sau ny ua nhau bin
bc Sot li li vn ca thp Dc, quyt khng phi ca mt ngi lm ra. nh th nhng Thn
Vng t c ni: Li vn H T, tin Nho nhiu ngi cng nghi ng khng phi do Khng t lm
ra, nhng trong tc gi Dch Truyn pht minh c mi l cng yu ca Dch, ch v cho ngi
ta ng dng cc php tc ca Dch mt cch gy gn, v vc, r rng c iu, c l, vy nu khng
phi mt u c c y hon ton c ci hc Dch , quyt khng th no ni r ra c nh
th.

Tnh Mc Chnh Thiu (ngi Nht) ni:

Thp Dc truyn l ca Khng t, cc hu Nho thng c li bn ra ni vo. Ti c H T, thng
thy hai ch t vit th cng nghi khng chc Khng t thn hnh vit ra. Nhng ri ngh k li, xt
r li, thy H t, tc gi xin pht c nhiu l tinh vi r rng ht sc, ghi li c y du
vt ca m dng To Ho, cng nhng mu nhim ca Qu Thn, ca Tri t, ca Nhn Loi, khng
c mt ci no l chng khi pht mt cch r rng ch v cho ngi i sau. Nu chng phi vic lm
ca mt bc i thnh nhn th ai ti sc lm ni ? Nu li em so snh li ni ca cc bc thy nh
T T, Mnh t thc c th lm biu l cho nhau c(*).

V ngha ch Chu trong Chu Dch

Xin bn c tham kho on sau y trong Kinh Dch o ngi qun t (Nguyn Hin L sch
dn):

C hai thuyt:

a) Mt thuyt, i biu l Trnh Huyn (i Hn), bo Chu khng c ngha l nh Chu, m c ngha l
ht mt vng ri tr v (Chu nhi phc thu), l chu lu trong v tr, l ph cp. Chu Dch c ngha l:
o dch, ph bin khp v tr; l ht mt vng ri tr v. Trnh Huyn ly l rng ba sch Dch i Chu:
Lin Sn, Qui Tng, Chu Dch, trn hai sch trn khng ch thi i, th tn cun cui cng khng ch
thi i ( khi rm, chng ti ch tm tt nh vy thi).

b) Mt thuyt na, i biu l Khng Dnh t (i ng) bc l , bo ngi ta gi hai sch trn l
Lin Sn, Qui Tng, khng thm ch dch sau, m Chu dch l c ch dch tc l ch dch ny khng
th tch khi ch Chu c m nh vy Chu dch phi c ngha l dch ca i nh Chu.

* Ch thch: Dch hc tinh hoa Thu Giang Nguyn Duy Cn Nxb TP H Ch Minh 1992.

L lun ca Trnh v Khng u khng vng, v chng ta ch cn bit rng ngy nay mi ngi u hiu
Chu l i Chu, m tn Chu dch xut hin sau Khng t, Mnh t v trong Lun ng, Mnh t, ch thy
dng tn Dch thi, khng dng tn Chu dch.

Mt cun sch rt quan trng m t ngun gc n chng ti, thi i xut hin, ngha ca tn sch u
gy nhiu thc mc, my nghn nm sau cha gii quyt c; cng l mt l khin cho Chu dch
thnh mt k th.

Trn y l tm lc v trch dn nhng kin khc nhau tiu biu v qu trnh hnh thnh v pht trin
ca kinh Dch m hu ht cc sch nghin cu hin i v Kinh Dch u ghi nhn. Nhng kin phn
bc, k c nhng kin tha nhn din bin lch s Dch hc theo c th ch Hn u thiu nhng lun
c cht ch, nh phn trch dn gii thiu vi bn c trn. Nhng nhng kin ny d mu thun vi
nhau v ht sc m h, vn mc nhin tha nhn kinh Dch l sn phm ca nn vn minh Hoa H.
Chng IV
MT S KIN CA CC HC GI C KIM
V NHNG VN
CN NGUYN TRONG KINH DCH

HU THIN BT QUI
V H THNG 64 QU CHU DCH

Cn nguyn trc tip ca bn kinh Dch lu hnh t thi Hn chnh l Hu thin Bt qui. C th ni rng
k t khi hnh Hu thin Bt qui c cc nh l hc i Tng cng b v gn cho Chu Vn Vng
l tc gi ca n cho n gn y, hu nh t c ai nghi ng v tnh hp l ca n.Trong kinh vn phn
Thuyt qui ca Chu Dch c on lin quan n hnh ny nh sau:

xut h Chn; T h Tn; tng kin h Ly; ch dch h Khn; thuyt ngn h oi; chin h Cn;
lao h Khm; thnh ngn h Cn.

Qua on kinh vn trn, bn c cng nhn thy s trng hp hon ton vi th t ca cc qui trong
hnh Hu thin Bt qui, nu bt u tnh t qui Chn thun theo chiu kim ng h nh hnh v di
y.

on kinh vn trn cn c din gii c th nh sau:

Vn vt xut t Chn, Chn thuc phng ng. Ho ng Tn, Tn thuc ng nam. Ho ng l ni
vn vt tu sa c bng nhau. Ly l sng, l qu ca phng Nam, l ni vn vt gp nhau. ng
thnh nhn quay mt v nam, lng tai nghe thin h, theo li hay p m cai tr, l ngha y.
Khn l t; vn vt u c Khn nui dng, cho nn ni: lm vic Khn. oi thuc chnh thu,
l lc vn vt vui mng: mng vui oi. Chin u Kin, Kin l qu ca ty bc, ni ni m
dng chng i. Khm l nc, l qu ca chnh bc, l qu ca cng cuc u lo, l ni quay v ca
vn vt, cho nn ni: u lo Khm. Cn l qu ca ng bc, ni vn vt hon thnh chung cng nh
thy, cho nn ni: hon thnh Cn. (*)
* Ch thch: Kinh Dch vi v tr quan ng phng sch dn.

HNH THUYT MINH
S TNG QUAN GIA THUYT QUI
V CU TRC PHNG V HU THIN BT QUI

Tuy nhin, qua ni dung ca on kinh vn ni trn, bn c cng nhn thy n khng trc tip din t
cu hnh phng v Hu thin Bt qui, m ch l mt s lin h trng hp theo th t din t. on
kinh vn trong Thuyt qui ni trn c ng l cn nguyn ca hnh hu thin Bt qui hay khng th
cho n nay vn cn l iu b n. Trong kinh Dch truyn li t i Hn, khng c hnh Tin thin v
Hu thin Bt qui. Nhng khng th v th m cho rng hnh Bt qui ni chung gm c Tin thin
ln Hu thin khng phi l mt thc t tn ti nh l mt hnh cn nguyn ca kinh Dch. Nh vy,
on kinh vn trn vn c th khng phi l cn nguyn ca hnh Hu thin Bt qui. c rt nhiu
nh l hc c kim cn c vo on kinh vn trn l gii cu trc hp l mang tnh quy lut bao trm
ca hnh Hu thin Bt qui.

on di y trnh by s l gii ca ng Thiu V Hoa bn c nghim l. S l gii ca ng Thiu
V Hoa cha th c coi l ng n, nhng l s l gii ca mt nh l hc ni ting nht hin nay
v l hu du ca nh l hc Thiu Khang Tit thi Tng. Tt nhin ng Thiu V Hoa c iu kin
nghin cu tng hp rt nhiu nhng s l gii ca cc nh l hc c kim trc ng. Do , t nht n
cng tiu biu cho s tng hp nhng l gii cho on kinh vn ni trn. ng Thiu V Hoa cho rng:

1) xut h Chn: v tr vn ng bt u t qu Chn. (Qu Chn l phng ng, lnh ca thng 2
ma xun, mt tri pha ng mc ln, l thi k ta chiu cho vn vt sinh trng).

2) T h Tn: Vn hnh n qu Tn, vn vt y , hng vng (Qu Tn l ng nam, lnh ca
thng 3 thng 4, mt tri ln cao, chiu ri vn vt r rng).

3) Tng kin h Ly: Qu Ly l tng trong ngy, nh sng rc r, mi vt u thy r (Qu Ly l
phng nam, lnh ca thng 5, chnh l lc mt tri trn cao, nhn r mi vt ang sinh trng).

4) Ch dch h Khn: Thin (ch v tr) giao cho t (Khn) trng trch (dch) nui dng vn vt.
(Qu Khn l phng ty nam, lnh ca thng 6 thng 7; Khn l t, nui dng vn vt, thi k vn vt
pht trin y ).

5) Thuyt ngn h oi: l lc vn vt ti vui (thuyt tc ti vui) bn ng qu oi. (Qu oi l
phng ty, lnh ca thng 8, chnh l lc hoa qu tru y, lc mng c ma).

6) Chin h Cn: Thi khc tng ng vi Cn mi vt mu thun, i lp, u tranh. (Qu Cn l
phng ty bc, lnh ca thng 9 thng 10, mt tri xung chn pha ty, l lc ti sng, m dng
u tranh ln nhau).

7) Lao h Khm: khi v tr vn hnh n Khm, mt tri ln vn vt mt mi. (Qu Khm l phng
bc lnh ca thng 11. Khm l nc, khng ngng chy, ngha l lao kh. Mt tri phng ny hon
ton khng c, vn vt mt mi, l lc yn ngh).

8) Thnh ngn h Cn: v tr vn hnh n Cn l hon thnh mt chu k v sp bc sang mt chu
k mi. (Qu Cn l phng ng bc, lnh ca thng 12 v thng ging, tc giao thi ca ng v xun,
en ti sp qua, nh sng sp ti, vn vt n y kt thc mt ngy, cng l lc ngy mi sp bt u)
(*).

* Ch thch: Chu Dch vi d on hc, sch dn, trang 20

Nhng nh nghin cu l hc t thi Tng tr v sau cho rng: Hu thin Bt qui c sp xp theo
hnh Lc th. Hay ni mt cch khc hnh Lc th c coi l cn nguyn ca Hu thin Bt qui.

C th ni rng: Cho n tn ngy hm nay, hu nh rt t ngi cn my may nghi ng cu trc hnh
Hu thin Bt qui. Theo nh s tm hiu ca ngi vit th Vit Nam c ba hc gi l gio s Bi Vn
Nguyn, gio s L Vn Su v hc gi Nguyn Hin L t vn nghi ng tnh hp l ca hnh
ny.
Hc gi Nguyn Hin L t vn :

Nu qu do Vn Vng sp li Bt qui th ti sao ng li thay i nh vy. ng Ly phng Nam,
c l, m Khm phng Bc, k nh cng c l. V Khm tri vi Ly, nc tri vi ha, bc i vi
nam. Nhng ti sao ng li khng cho Kin i vi Khn, nh hnh Tin thin, m li cho n i vi
Tn, v cho Khn i vi Cn? Chng ti th thc khng hiu ni! (*).

* Ch thch: Kinh Dch - o ca ngi qun t. Sch dn, trang 29.

Lp lun ca gio s Bi Vn Nguyn trong cun Kinh Dch Phc Hy (Nxb Khoa hc x hi 1997) xin
c tm lc v trch dn nh sau:

Cn c theo s ho Dng l 3; ho m l 2, ng dng vo tng qu trong Bt qui Hu thin chng
ta c s nh sau:

Ly ( ) 2 ho Dng, 1 ho m: 2 x 3 + 2 x 1 = 8
Khn ( ) 3 ho m: 2 x3 = 6
oi ( ) 2 ho Dng, 1 ho m: 2 x 3 + 2 x 1 = 8

Trn c s ca s tng qu c tnh ton nh trn, gio s xp vo m hnh Cu cung v lp lun
nh sau:

Nhn qua m hnh hng s 15 trn, chng ta c:
1 Kin Tn, tc ty bc ng nam,
tc 9 + 8 = 17

2 Khm Ly, tc bc nam,
tc 7 + 8 = 15

3 Cn Khn, tc ng bc ty nam,
tc 7 + 6 = 13

4 Chn oi, tc ng ty,
tc 7 = 8 = 15

Nh vy, Kin v Khn hai qu m dng, hai qu mc chun, theo cch quay mt vng theo chiu kim
ng h, nn nm phng cho v i xng cho, cui cng theo hng s 15, th cp Kin Tn tha 2,
v cp Cn Khn li thiu 2, ch c hai cp Khm Ly v Chn oi, t phng cho nhy vo phng
chnh v ng vi hng s 15.

Qua m hnh hng s 15 ni trn, chng ta thy r: Bn Chu Dch da vo c s xo trn phng v khoa
hc Bt qui Phc Hy, li dng kinh Dch lm chnh tr cp ngi cng ch cc cng ng Bch
Vit t nh n Thng khin bn Chu Dch mt i tnh khch quan theo hnh phng v ca Phc Hy.
S thc mc v l lun khoa hc ca hc gi Nguyn Hin L l chnh ng. Ch rt tic l Nguyn Hin
L khng kin tr tm cch tho g vng mc cho mnh, m li c gio iu rp khun v ni:
Chng ta nh phi chp nhn thi! (Ch thch trong sch ca gio s Bi Vn Nguyn, xem: Kinh
Dch, o ca ngi qun t, trang 29)

Qua on tm tt v trch dn trn, bn c cng nhn thy bng cch tnh theo s, gio s Bi Vn
Nguyn chng minh tnh mt cn i v phng v ca Hu thin Bt qui (*).

* Ch thch: Vn ny hn hnh trnh by vi bn c trong cun Thi Hng Vng qua truyn thuyt v huyn thoi,
trong cp n tnh bt hp l ca v tr qui Tn v qui Khn trong Hu thin Bt qui, ng thi cng t vn thay
i v tr ca 2 qui ny cho nhau. Trn c s s ca cc qui theo gio s Bi Vn Nguyn cng vi s hoi nghi ca gio
s, chng ta thy rng: nu v tr ca 2 qui Khn v Tn c thay i th mi con s theo cch lp lun ca gio s s trng
khp v cn i v tng s u bng 15 khi cng cho cc qui v tr i xng trong Hu thin Bt qui. Vn ny s
xin c phn tch v l gii c th phn III: Vn Minh Vn Lang v b n ca Bt qui.

Cng vi mt ci nhn cho rng: hnh Hu thin Bt qui thiu tnh hp l v bng mt phng php
vi mt cch l gii khc, gio s L vn Su trong cun Nguyn l thi sinh hc c phng ng (Nxb
Vn Ho Thng Tin 1996, trang 224) vit - xin c tm lc v trch dn nh sau:

Hnh 33 hnh Hu thin
Qua hnh Hu thin Bt qui trn y, chng ta thy n khng i biu cho t l m dng trong kh
theo phng v a bn, bi v n khng c i i m dng theo cc trc pht trin ca t l kh
c tm hng m ch mi c s i i bn hng chnh.

...Nay nu ta em hon i hai qui hai v tr ng bc v ty nam cho nhau, Cn t ng bc chuyn
sang ty nam, em Khn ty nam v ng bc, chng ta s thy c tnh cht hp l gia hai cung u
l hnh th c ng v tr ca mnh. Cn l th c thm Dng trong m v pha nam l gc ca
Dng, Khn l th thun m nm pha bc l gc ca m. V li, nu Cu cung l ci dng ca Bt
qui thi gian, Hu thin Bt qui l ci dng ca Bt qui trong khng gian th, sau khi ta hon v hai
cung Cn v Khn xong, chng ta s thy chu k Cu cung chn nm chnh l s vn ng v tr em li
nh hng m dng cho mi trng trng lp vi hai na ca Hu thin Bt qui tnh theo hai h quy
chiu khc nhau, gia hai na y thm mt cung trung m thnh. L do Chu Vn Vng xp cung
Khn ty nam, Cn ng bc ch c th l ng ly kh th ca ma tit trng h cui h u thu
tc l trng phng hng vi phng ty nam, bi ch ma tit ny trong nm l ma ma, th kh
c biu hin mnh m bng m thp v cc bnh bin theo thp kh xut hin nhiu nht. Nu l do
ny l ch yu v ng nh thc ca Chu Vn Vng chng ta li c c mt nhn xt rng Chu Vn
Vng v nhng cng s ca ng khng nhn thc c gi tr ca Bt qui trong thi gian theo nhiu
nm tc l cu cung tng ng vi gi tr ca Bt qui trong khng gian a bn, nn cc v nhm m
ly gi tr ca bt qui trong thi gian theo ma tit ng vi gi tr ca Bt qui trong khng gian a
bn.

b. Mt l do na ni ln rng vic xp hnh Hu thin Bt qui v Chu Vn Vng lm l khng
c c s ng, l lun thuyt cho rng Chu Vn Vng cn c vo hnh Lc th lp nn hnh
Hu thin Bt qui. S tht th ni dung ca Lc th v ni dung ca Hu thin Bt qui hon ton khng
c mt kha cnh lin quan no ni rng l c s ca nhau.

Hy ni ring v Lc th mt cht, trong cc ti liu c ghi v nhng li bn ti ni dung ca Lc th t
trc ti nay, tt c cc hc gi u xoay quanh gi tr con s theo s phn chia chn l v mc ln
nh ca n. Ngi ta cn bn n nhiu hng vn hnh ca s theo mc ln dn, c bit l tnh cht
ma phng theo s sp xp v tr cc s to ra. Mi ngi, ty theo nhn thc ca mnh m khai thc cc
kha cnh khc nhau v pht trin suy l khc nhau, nhng nhn chung li, cha c mt ti liu no ni
ng v bn cht ca cc con s v mc ch lp ra hnh. Cho nn, tri my ngn nm v khng bit
bao nhiu ngn ch c dng bn v n, th m Lc th cng vi H vn nm trong y b
huyn hoc mung lung. Cha hiu r v n m li khng nh n l c s ca Hu thin Bt qui, tht
qu l mt vic lm khng th chp nhn c.

Gio s cho rng: Lc th l mt hnh din t m v s tng tc gia nhit v m mi
trng.

...iu m trong lch s cha c ai ngh v Lc th nh va nu trn li chnh l ni dung ca n. Ti xin
trnh by ni dung ny nh sau:

Hy ly nhng s l vn c coi l s dng ch nhit = 1, 3, 5, 7, 9 trong s ti a l 9, ti
thiu l 1, trung bnh l 5, di trung bnh l 3 trn trung bnh l 7.

Hy ly nhng s chn vn c coi l s m ch m = 2, 4, 6, 8, trong s ti a l 8, ti thiu l
2, trung bnh l 5, di trung bnh l 4, trn trung bnh l 6.

Theo a d kh hu vng phng ng: s pht trin ca nhit t ti a n ti thiu l t pha nam
ln pha bc, do s 9 pha nam, s 1 pha bc, s 5 trung ng. Pha ty v pha ng ca trung
ng ng l nhit u l trung bnh, nhng v pha ng l bin, nhit gp m nhiu cho nn nhit gp b
gim t trung bnh xung thnh di trung bnh, tc l bng 3, cn nh pha ty l trung tm i lc a,
c nhiu cao nguyn nh nc nh ca th gii, kh hu kh ro, nhit gp kh ro th nhit c tng t
trung bnh ln trn trung

bnh, tc l bng 7. l s hnh thnh v tr cc s dng trong hnh Lc th; hnh 36.

S pht trin ca m t ti a n ti thiu l t pha ng sang pha ty, do , s 8 pha ng, s 2
pha ty. Pha nam v pha bc ca trung ng ng l m u l trung bnh, nhng v pha nam nng
nhiu nn m b gim t trung bnh xung thnh di trung bnh, tc l bng 4, cn nh pha bc l hn
i, v bc cc c nhiu ni bng v kh lnh, m gp lnh th m c tng t trung bnh ln trn trung
bnh, tc l bng 6. l s hnh thnh bc u v tr cc s m trong hnh Lc th. Chng ta tht
khng th ng c rng tc gi Lc th khng ch dng . Do tnh n s tng tc gia nhit v
m l m vn a lnh, ght nng, cho nn tc gi em con s ch m ti a l 8 phng ng
chuyn ln v tr ng Bc v s pht trin ca m ti a n ti thiu s t ng bc xung ty nam,
nh vy, m ti thiu l 2 v tr ty nam, m trung bnh gim s ng nam, l s 4, m trung bnh tng
l s 6 v tr ty bc. n y, s hnh thnh v tr cc s m trong hnh Lc th mi n nh; hnh
37, 38.

em ghp hai bng ghi v tr cc s dng biu th s pht trin ca nhit v v tr cc s m biu th
s pht trin ca m vo nhau, tc gi hnh Lc th c mt trnh rt cao trong php lp
hnh, vi nhng con s rt hn ch, bng mt cch sp t kho lo, cung cp cho loi ngi nhng
nhn thc v quy lut pht trin ca hai loi vt cht i biu cho khi nim m dng v quy lut tng
tc gia hai loi vt cht trong hon cnh c th ca a d,

kh hu phng ng. Chng ta cng khm phc tc gi Lc th bao
nhiu, chng ta cng i n mt khng nh: Chu Vn Vng khng
th l tc gi ca hnh Lc th v hnh Lc th khng h l c
s lp thnh hnh Hu thin Bt qui.

Hnh 37 V tr s m bc u

Hnh 38 V tr s m n nh

Nh vy, gio s L Vn Su cng cho rng cn phi i v tr ca mt s qui trong Hu thin. Nhng
theo ng, s sai lch ny nm v tr ca qui Khn v Cn trong Hu thin Bt qui. Do , cn phi i
li v tr ca chng cho nhau (khc vi nhn xt ca gio s Bi Vn Nguyn: cn phi i v tr ca qui
Khn v Tn) gio s L Vn Su vit:

Cu cung l mt chu k thi gian 9 nm, mi nm ng vi mt cung qui. Tn v hnh thc k hiu
cung qui cu cung vi k hiu cung qui Bt qui l ging nhau.

Th t ca cu cung nh sau: 1 = Khm, 2 = Khn, 3 = Chn, 4 = Tn, 5 = Cn, 6 = Cn, 7 = oi, 8 =
Cn, 9 = Ly.(*)

Nu ta em thay i v tr ca hai cung Cn v Khn trong Hu thin Bt qui, Cn t ng bc xung
ty nam,Khn t ty nam sang ng bc, chng ta s c c mt gi thit nh sau: Cu cung chnh l
hai na ca Hu thin Bt qui vn ng theo hai h quy chiu ngc chiu nhau, gia hai na c
chen thm mt cung hnh Th trung tm chu k l cung Cn.

Hy so snh hai hnh Hu thin Bt qui v Hu thin Bt qui thay i v tr Cn, Khn; hnh 27,
28.

* Ch thch: S th t ca Bt qui m gio s L Vn Su nu trn l cn c theo s th t ca Trn
on lo t vo i Tng sp t Bt qui Hu thin vo cu cung Lc th. Nhng b sung thm qui
Cn vo trung cung vn c ng dng trong khoa thut phong thy. iu ny xin lu bn c v s
c trnh by r hn phn sau.

Hnh 27 - Hu Thin Bt Qui

Hnh 28 - Hu Thin Bt Qui thay i

Nay em Hu thin Bt qui thay i, thm trung cung v v chiu vn ng ca hai na ngc nhau,
chng ta s c: hnh ca chu k cu cung; hnh 29.

Hnh 29 - Chu k cu cung

Nh vy, qua nhng phn trch dn nhn nh ca gio s L Vn Su, Bi Vn Nguyn v hc gi
Nguyn Hin L trn, chng ta nhn thy rng c ba v u nht tr cho rng hnh Hu thin Bt qui
sai lch. iu rt ng lu trong on trch dn ca gio s L Vn Su l: Gio s cho rng Lc th
khng phi l c s ca Hu thin Bt qui. Nhng gii php hiu chnh ca hai hc gi ny khc nhau v
s minh chng u cha sc thuyt phc. Tuy nhin, s l mt thiu st v l mt s dn chng khng
hon chnh nu khng trch dn nhn nh ca gio s tin s Nguyn Hong Phng. Gio s Hong
Phng cho rng kt cu hnh Hu thin Bt qui c c s khoa hc. Gio s vit trong tc phm
Tch hp a vn ha ng Ty cho mt chin lc gio dc tng lai (Nxb Gio dc H Ni 1996, trang
334) nh sau:

V TR CC QU TRONG BT QUI

Thng thng mt cu hi c t ra: Ti sao Vn Vng li s dng mt Bt qui gi l Hu
thin Bt qui khng c hon ton i xng nh Tin thin Bt qui ca Phc Hy?

Chng ta cn nh rng nhn th chng ta khng i xng, chng hn l qu tim khng nm ngay chnh
gia c th! Thc tin sinh hc v x hi khng bao gi i xng hon ton c! Theo chng ti, Vn
Vng c l khi gt b tnh i xng hon ton ca Bt qui Phc Hy.

n trang 371 (sch dn), gio s Hong Phng tip tc gii thch v chng minh v tr cc qu trong
Bt qui nh sau:

V TR CC QU TRONG BT QUI

V tr cc qu trong Bt qui Phc Hy l kh n gin, do s ny mang tnh i xng rt cao.
Nhng tnh hnh li khc khi ni n Bt qui Vn Vng, do tnh i xng thp hn. Nhng mun
chng minh tnh hp l ca Bt qui ny, ngay khi tnh i xng khng cn cao na, cn da vo cc
nh ngha sau:

A HO S V QU S

Nh chng ta bit, mi qu trong Bt qui Vn Vng c 3 ho, cc ho c th tnh theo th t di
ln trn, ho di cng gi l ho 1, ho trn cng gi l ho 3.

1. Ho s
Ci gi l ho s nh ngha nh sau:
Ho m th nht (nu c) c ho s bng 1,
Ho m th hai (nu c) c ho s bng 2,
Ho m th ba (nu c) c ho s bng 4,
Tt c cc ho Dng u khng c ho s.

C th vn nh ngha nh trn, nhng hon v ho m v ho Dng vi nhau. V sau ny, ta theo nh
ngha th nht, nhng kt qu thu c vi nh ngha th hai c ghi trong du ngoc.

2. Qu s
Tng tt c cc ho s cng vi 1 (do trong Trit c ng phng khng c s 0) trong mt Qu gi l
Qu s ca Qu . Vi cc nh ngha trn ta thu c bng sau:

Bng 51a. BNG CC QU S V H NI,
H NGOI TRONG N GIP

By gi ta ch rng:

Cc qu oi, Kin v Khm l tng ng vi Kim v Thy, tc l c m tnh theo cu trc T Tng.

Cc qu Chn, Tn v Ly l tng ng vi Mc v Ha, tc l s Dng tnh theo cu trc T Tng,

Cc qu Khn v Cn l tng ng vi Th, Trung tnh.
Nu ta cng qu s tt c cc qu cng tnh (m, Dng v Trung) th s thy rng tng cc qu s trong
mi loi u bng nhau v bng 12 (Hnh 114).

Nh vy, c mt l do v trnh t cc qu ca Bt qui Vn Vng khi kt hp vi tnh m, Dng
v Trung. (Trong hnh 114, cc s trong du ngoc l tng ng vi cch tnh qu s da vo ho
Dng).

By gi chng ta chuyn sang mt l do khc.

Trong kinh Dch, c s phn loi nam, n nh sau (Bng 47):
TN: THIU N, LY: TRUNG N, OI: TRNG N (H NGOI),
CN: THIU NAM, KHM: TRUNG NAM, CHN: TRNG
NAM (H NI).

Ta thm vo s phn loi trn:
KIN XEM L CHA (CHA TRI), (CH H NI),
KHN XEM L M (M T), (CH H NGOI).

Hnh 114. HNH TR S PHN PHI CC QU TRONG BT QUI VN VNG THEO M,
DNG TRUNG V CC H NI, NGOI.

Nh th ta c hai cp con Ni, Ngoi (s c gp li trong hc thuyt Thi t v trong kinh Dch). Nu
cng cc qu s thuc hai h Ni, Ngoi th chng ta c hai s bng nhau, bng 18.

l thm mt s l do hiu ti sao Vn Vng li chn mt cch b tr cc qu mt cch thiu i
xng nh th!

Cn nh li l qu Khm c m s bng 1, hnh dung cho y l do tn ti ca Bt qui Vn
Vng.

Qua nhng kin c trch dn v trnh by trn, chng t rng: Mc d s ng dng ca kinh Dch
tn ti theo nh c th ch Hn trn 5000 nm. Nhng v thiu mt h thng l thuyt cn bn,
nn ngay c nhng vn cn nguyn ca kinh Dch vn ht sc m h. Qua dn chng trn, cc nh
nghin cu Dch hc, c th l gio s Bi Vn Nguyn v gio s L Vn Su u pht hin ra s bt
hp l ca cu trc hnh Hu thin Bt qui, nhng li hiu chnh n theo ci nhn ring rt khc nhau.
iu ny chng t mt cch r nt: Do kinh Dch thiu hn mt h thng l thuyt cn bn; bi vy
nhng nh nghin cu kinh Dch ch c th tm hiu trn c s s tng quan hp l t nhng vn cn
li ca n. V cho n tn ngy hm nay, nhng nh L hc c kim cng cha tha mn trong vic tm
hiu ni dung ca kinh Dch.

S LIN QUAN GIA LC TH H
VI TIN THIN V HU THIN BT QUI

hnh Lc th H c cng b cng vi hnh Tin thin v Hu thin Bt qui vo i Tng.
Nhng nhng nim v s lin quan gia H v Lc th vi Bt qui c nhc n t thi Hn
trc Tng c ngn nm. Hn na, nhng nh L hc i Tng khi cng b nhng hnh ny cng tha
nhn tc gi ca n thuc v c nhn nh nhng nh l hc thi Hn ni ti. Do , hu nh khng c
ai t vn Lc th H l mt sn phm sng to hay l mt s pht hin vo i Tng. Nhng c
th ni rng: Cho n tn ngy hm nay, hu ht nhng nh nghin cu v kinh Dch vn cha khm ph
c ni dung b n ca Lc th H vi ngun gc thn b v s lin quan ca n vi Bt qui.
Nhng lp lun phn bc cng nh tha nhn u ht sc m h. Bi vy, khi ni n lch s v cn
nguyn ca Bt qui, nhng nh nghin cu vn phi lp li nhng iu m cc nh L hc thi Hn
ni ti, d tin hay khng tin. Tc l h vn phi ni n: H l cn nguyn ca s hnh thnh hnh
Tin thin Bt qui, Lc th l cn nguyn ca s hnh thnh hnh ca Hu thin Bt qui nu nh
khng phi l mt s tha nhn tnh hp l, th cng l s tha nhn mt hin tng tn ti trong lch
s ca kinh Dch t c th ch Hn. Vic tm hiu vn ny s l mt yu t quan trng trong vic
chng minh cho gi thuyt c t ra.

Nh phn trn trnh by: n i nh Tng, hnh Tin thin Bt qui v Hu thin Bt qui cng
Lc th H mi xut hin, chng minh cho phn kinh vn c coi l lin quan n nhng hnh
ny trong kinh Dch truyn t i Hn. Nhng hnh xut hin sau li c coi l cn nguyn ca ci
c trc c 1000 nm. Tuy nhin, s v l li c bo chng bng nhng on kinh vn ca chnh
kinh Dch. Cn c vo y nhng hc gi thi Hn ni n H Lc th.

Nhng on kinh vn trong kinh Dch truyn t i Hn lin quan n hai hnh trn, xin c trch
dn t sch Kinh Dch o ca ngi qun t (sch dn) bn c tham kho :

H t thng chng IX tit 1: Thin nht, a nh, Thin tam, a t, Thin ng, a lc, Thin tht,
a bt, Thin cu, a thp.

S ca tri l mt, ca t l hai, ca tri l ba, ca t l bn, ca tri l nm, ca t l su, ca tri l
by, ca t l tm, ca tri l chn, ca t l mi.

Lin h ni dung on kinh vn trn vi hnh H :

H
Do vua Phc Hy pht hin trn Long M

H CU CUNG

So snh cc s trong H t thng chng IX tit 1 ni trn hon ton trng khp vi s ca H .
Nhng s tri c th coi l s thuc Dng (vng trn trng); s ca t c th coi l s thuc m (vng
trn en). Bn c c th lin h vi hnh H trn. Nhng mi s trong on trch dn trn cng
trng khp vi thp Thin can, xin bn c xem bng di y.

C l y l c s ng Thiu V Hoa cho rng on vn trn ni n thp Thin can, ch khng phi
ni n H v nhng nh l hc i Tng phng tc ra hnh H ; H l khng c tht.

H t thng chng IX tit 2:Thin s ng, a s ng. Ng v tng c, nhi ct hu hp. Thin s
nh thp hu ng, a s tam thp. Phm thin a chi s ng thp hu ng. Th s d thnh bin ho nhi
hnh qu thn d.

C nm s v tri (tc nhng s l: 1, 3, 5, 7, 9), nm s v t (tc nhng s chn: 2, 4, 6, 8, 10). C
nm s v tri tng c vi nm s v t (theo Chu Hi th 1 tng c vi 2; 3 vi 4; 5 vi 6; 7 vi 8; 9
vi 10), v c nm s v tri hp vi nm s v t (cng theo Chu Hi, 1 hp vi 6, 2 hp 7, 3 hp vi 8,
4 hp vi 9, 5 hp vi 10). Tng s ca tri l 25 (1 + 3 + 5 + 7 + 9); cng c s ca tri v ca t l 55
(25 + 30). Do m thnh ra bin ho v hnh ng nh qu thn.

Cc s trong H t thng chng IX tit 2 hon ton trng khp vi s ca H . Bn c lin h vi
hnh H trn s nhn thy rng: tt c nhng s l trng khp vi s vng trn trng (Dng), tt c
nhng s chn trng khp vi s vng trn en (m). Tng s vng trn trng ng bng 25, tng s
vng trn en ng bng 30. Tng s vng trn en trng trn H ng bng 55. Nhng nu ta cng
cc s trong thp Thin can th cng c ng vi cc s ni trn.

Tng s Thp Thin Can = 55

H t thng chng IX tit 3: i din chi s ng thp. K dng t thp hu cu, phn nhi v nh d
tng lng. Qui nht d tng tam. Thit chi d t d tng t thi. Qui c lc d tng nhun. Ng
tu ti nhun, c ti lc nhi hu qui.

S i din l 50 *. Nhng trong vic bi ch dng 49 cng c thi, chia lm hai tng trng lng nghi
(hay tri t). Ri ly 1 ci vo khe ngn t tay tri tng trng tam ti (tri, t, ngi). Tch ra m
m c 4 mt tng trng bn ma. Dnh ch l cn li m kp khe ngn gia tay tri tng
trng thng nhun. Nm nm th c hai nm nhun cho nn dnh ra hai ln l, ri sau lm li t u.

(*) Ch thch (trong sch dn): tit ny kh hiu v ni v cch thc bi. Chu Hi bo: S i din l
50 v trong cung H , s tri 5 ci trn s t 10 m thnh ra. Chng ti chng hiu g c.

Trong ch thch trn, hc gi Nguyn Hin L cn ch thch thm bn dch ca mt s hc gi khc lin
quan n phn cui ca on trn. Ni dung ca n ni v phng php bi c thi. Ngi vit xin lu
bn c v s i din l 50 v vic b i 1 cn 49. Vn ny s lin quan n Lc th H trong
s minh chng phn III.

H t thng chng XI Tit 8: Th c thin sinh thn vt thnh nhn tc chi; thin a bin ho, thnh
nhn hiu chi; thin thu tng, hin ct hung, thnh nhn tng chi; H xut , Lc xut th, thnh
nhn tc chi.

Cho nn tri sinh ra thn vt (H d, Lc th) th thnh nhn p dng theo; tri t bin ho th thnh
nhn bt chc; tri by ra hnh tng hin ra tt xu th thnh nhn phng theo m ny ra tng;
sng Hong h hin ra bc , sng Lc hin ra hnh ch (Lc th) th thnh nhn p dng theo.

Nh vy, c theo tinh thn ca cch hiu nh trn th Lc th H l hin tng c tht nhng tht
truyn, n i Tng mi pht hin v b sung. Hin tng Lc th H l cn nguyn ca kinh Dch
cn c nhc n trong sch Lun ng (thin T Hn, bi 8) c coi l nhng li ca ngi Khng t
m cc hc tr ghi chp li nh sau: Phng iu bt tr, H bt xut , Ng d h ph! (Chim phng
chng n, bc khng hin trn sng Hong h, ta ht hy vng chng!). Chim phng ngm sch; k
ln, ra vng i sch v rng ngm ngc l nhng hnh nh biu tng cho thi bnh thnh tr, vn ho
phc hng theo nim tin ca th gii ng phng c i. Ngi Khng t khng thy hai vt , v vy
ng cho rng o ca ng khng thi hnh c.

Ngi u tin cho rng H l cn nguyn ca Tin thin Bt qui, Lc th l cn nguyn ca Hu
thin Bt qui l Khng An Quc vo thi Ty Hn nh trnh by trn. Khng An Quc l dng di
i th 12 ca Khng t, ng l mt danh nho v l quan i thn di triu vua Hn Cnh , u i
Hn V v thuc lp th h trc ca nh s hc ni ting Trung Quc T M Thin. Cn nguyn ca
Tin thin Bt qui l H c hnh thnh l cn c vo kinh vn trong vn H t thng nh sau:

H xut , Lc xut th. Thnh nhn tc chi

Cu ny t trc n nay c hiu theo hai cch:

Cch hiu th nht: Khi Ban C thi Hu Hn son sch Hn th ngh vn ch cho rng: H xut ,
Lc xut th. Thnh nhn tc chi; ngha l: Lp nghip sng Hong H, vit sch sng Lc,
chnh l thnh nhn Khng t on trch dn sau y trong sch Thng Th sch ghi chp thi
thng c (Nxb ng Nai 1996, V ngc Lin bin son, Trn Kit Hng hiu nh, trang 41) bn c
tham kho:

II.Tiu t: v tc gi v thi i ca tiu t

1 Cho rng sch do Khng t vit ra: Ngi u tin cho rng sch do Khng t vit ra l Ban C. ng
vit trong Hn th ngh vn ch rng: D vit: H xut , Lc xut th, thnh nhn tc chi. C thi chi s
khi vin h, ch Khng t son yn; Thng on d Nhiu h bt d Tn, phm bch thin, nhi v chi
t, ngn k tc .

Trong kinh Dch c vit rng: Lp nghip sng H, vit sch sng Lc, chnh l thnh nhn Khng
t. Sch ca Khng t vn c t thi xa xa, n Khng t mi bin son li; bt u t thi vua
Nghiu, kt thc vo i Tn, c 100 thin gi l t, da vo sch xa sp xp li t mch lc.)

Nh vy, chng minh rng kinh Th l do Khng t vit th Ban C gii thch cu H xut , Lc
xut th. Thnh nhn tc chi theo mt ngha khc. Vi ngha ny, khng th tm thy trong phn kinh
vn ca kinh Dch mt nim gn gi hn cho s lin quan gia hnh Lc th H vi Bt qui.
Cch hiu ny lin quan n xut x ca kinh Th v cng c nhiu hc gi phn bc. Nu so snh cch
hiu ny vi cch hiu th hai trnh by sau y lin quan n kinh Dch th hon ton mu thun
nhau. Nh vy, ch c mt cch hiu ng hoc c hai u sai (V ngun gc kinh Th, hy vng s c dp
trnh by vi c gi trong mt cun sch khc).

Cch hiu th hai: l cch hiu chnh thng lin quan n kinh Dch, vn l trn sng Hong H xut hin
H (C sch chp: H xut hin sng Mnh H cn gi l Mnh c huyn V Tin, tnh
Giang T Trung Quc); trn sng Lc xut hin Lc th, cc bc thnh nhn l Phc Hy v Chu Vn
Vng cn c vo sp xp hnh Tin thin v Hu thin. Nhng kin t thi Hn n nay ng
h quan im ny c th tng hp qua mt s dn chng tiu biu bn c tham kho. on trch di
y trong sch Kinh Dch vi v tr quan ng phng (sch dn).

V vy ngay u sch Chu Dch Bn Ngha, Chu Hy gii thiu H , Lc th bng hai hnh v
vi nhng ch thch sau y:

H t truyn ni: xut hin sng H, Th xut hin sng Lc, ng thnh nhn bt chc theo.
Li ni: Tri mt, t hai, tri ba, t bn, tri nm, t su, tri by, t tm, tri chn t mi. Tri
c nm s, t c nm s. Nm ngi tng c u hp nhau. S tri c 25 (1 + 3 + 5 + 7 + 9 = 25); s
t c 30 (2 + 4 + 6 + 8 + 10 = 30). Tng s tri t c 55 (25 + 30), con s ny hnh thnh s bin ho
v iu hnh vic qu thn. l s H . Lc th ly tng ra, cho nn s ca n th u i 9 chn
p 1, sn tri 3, hng phi 7, vai mang 2, 4; chn i 6, 8. Thi Nguyn nh ni: V ci tng ca
, Th th t Khng An Quc, Lu Hm i Hn, Quan Lng t T Minh i Ngu, n Khang Tit
tin sinh l Thiu Ung, Nghiu Phu i Tng, ai cng u bo nh vy. n Lu Mc, ng i tn c hai
s v c cc hc gi dng theo. Cho nn i nay i li, ht thy u theo c.

Nh vy, bt u t ngi nghin cu Dch hc xa nht l Khng An Quc cho rng H l c s ca
Bt qui Tin thin, nhng khng c mt t liu no trc Tng chng t s cng b hnh lin quan
gia Bt qui Tin thin v H . Nu coi Nho hc ni chung thuc v vn ha Trung Hoa nh hng
n Vit Nam, th Tng nho chnh l s nh hng ln hn c. S kin H l c s ca Bt qui Tin
thin, Lc th l c s ca Bt qui Hu thin do nhng nh l hc thi Tng minh chng tip ni Hn
Nho c nhiu nh L hc coi nh mt gi tr chnh thng. Cho n tn ngy nay, vn c mt s nh
nghin cu Dch hc hin i tha nhn v tip tc chng minh cho vn ny. on sau y c trch
trong Dch hc tinh hoa (Nxb T/p H Ch Minh 1992, tc gi Thu Giang Nguyn Duy Cn, trang 83)
bn c tham kho.

2. H , ta thy na bn tri s Dng (phn Dng) u bn trong; Tin thin Bt qui, ta cng
thy cc ho Dng u bn trong ( s ho, gn nht vi trung cung). Bn mt ca H , s Dng
(phn Dng) bn ngoi, m s m (phn m) bn trong; Tin thin Bt qui, bn mt cc qui
cng u Dng bn ngoi, m bn trong. Nh vy gia H v Tin thin Bt qui qu c s lin lc
mt thit vi nhau, cng nh sau y ta s thy Lc th lin lc mt thit vi Hu thin Bt qui vy.

Tm li, na phn tri (Tin thin) th m hm Dng (m ngm Dng); na phn mt (Hu thin)
th Dng hm m. Dng trong l Dng t: dng ra ngoi l dng Tn. Pha tri, v vy, thuc
v ni hng, pha mt thuc v ngoi hng (trung vi ch, ngoi vi khch) nh ni trc y.

Nhn xt ny rt quan trng. C l nhn s nhn xt ny ca Dch (H ) m nh tm l hc v b su
J.C. JUNG mi c phn ng Ty, v cho ng thuc ni hng, Ty thuc ngoi hng. C l cng
nhn nhn xt ny m Jung mi a ra lp thuyt : Extraversion et introversion sont galement en
rapport de compensation mutuelle. Si le conscient est extraverti, linconscient est introverti, et viceversa.
Ceci est dune importance capitale pour toute connaissance psychologique. (Ni hng v ngoi hng
lun b p ln nhau. Hu thc m ngoi hng th v thc ni hng, v tri ngc li. y l mt iu
quan trng cn bn cho bt c s hiu bit no v tm l).

H V TIN THIN BT QUI

V s lin quan gia Lc th v Hu thin Bt qui, hc gi Nguyn Duy Cn cng nhn xt nh sau:

Cng nh H lin quan rt mt thit vi Tin thin Bt qui; Lc th cng lin quan rt mt thit vi
Hu thin Bt qui.

Nhn v tr cc con s ca Lc th v Hu thin Bt qui (s th t ca Hu thin Bt qui l: nht Khm,
nh Khn, tam Chn, t Tn, ng Trung, lc Kin, tht oi, bt Cn, cu Ly (*) ta thy ging ht nhau.

V cng dng ca Lc th v Hu thin Bt qui tht l nhiu v k, nht l p dng vo nhng khoa thc
dng nh Y hc, Ton hc, Ha hc v.v

* Ch thch: S th t ca cc qu trong Hu thin Bt qui cng b vo thi Tng thy c ng dng
trong rt nhiu sch L hc ng phng cc bn dch ch quc ng ca Vit Nam nh: H Lc l s,
K mn n gip. Trong cun Khng gian kinh Dch vi d bo qua Bt T H Lc (Nxb VHTT 1997
- tc gi Bi Bin Ha) cng coi y nh l mt tr s ca dng thc khng gian.

Trong cun Kinh Dch (Nxb T/p H Ch Minh 1992, dch gi Ng Tt T, trang 26) vit:

Cho H Lc th l khng tin, t ng u Dng (tc u Dng Tu, hc gi i Tng) tr li
c thuyt y. Nhng m thin C mnh, thin H t v sch Lun ng u c ni th c, v ci s trong
hai ca ch Nho truyn li, tuy c na n ging nhau nhng khng sai tri vi nhau, tnh xui, suy
ngc, ngang dc, cong thng, u c php tc r rng, khng th ph b i c. Cng nh H t s
1 ca tri n s 10 ca t hp li thnh s nm nhm ca tri t, th kinh Dch chnh do m ra;
Lc th t th 1 n th 9 hp li m s ca chn tr, th thin Hng phm vn do m ra. Thin
H t tuy khng ni r vua Phc Hy nhn H lm kinh Dch, nhng m trong c ni nhng
vic Nga xem, ci xt, nghim gn, nghim xa, th bit u rng H khng phi mt vic trong cc
vic ? i nguyn do ch tc ca thnh nhn, khng phi ch c mt iu, xong ci khun kh ca
php tng, chc phi c ch rt quan h. Nh i Hng Mng, khong gia tri t, kh ca m dng
du u c tng, nhng m cha tng c s. n khi H hin ra, ri sau ci s nm nhm, hoc l,
hoc chn, hoc sinh, hoc thnh, r rng c th trng thy, ci l m mang tr ring ca thnh
nhn, khng th em v vi nhng kh tng mnh mang. V vy, thnh nhn nga ln m xem, ci
xung m xt, gn nghim mnh, xa nghim vt ti m sau nhng s m dng chn l ca hai
Nghi, bn Tng, tm Qu c th ni r ra c, thin H t ni v nguyn do thnh nhn lm ra kinh
Dch, tuy l khng phi mt iu, nhng bo nh c H ri sau vic lm kinh Dch mi quyt cng
khng hi g.

Ni tm li, k t thi Hn cho n i Tng, quan im cho rng H cn nguyn ca Tin thin Bt
qui, Lc th l cn nguyn ca Hu thin Bt qui c nhng nh l hc ni ting nh: Trn on Lo
t (c coi l tc gi ca T Vi u s), Thiu Khang Tit (c coi l tc gi ca Mai Hoa Dch s)
cng b v gn cho nhng bc thnh hin nh: Phc Hy, Chu Cng v c nhng danh Nho tn tui
tha nhn nh: Chu Hy, Trnh Di,... Bi vy, quan im trn gn nh c coi l chnh thng v ghi nhn
trong lch s pht trin kinh Dch, nh hng n tn by gi.

Tuy nhin, nh phn trn trnh by, cho n tn ngy hm nay H Lc th vn l mt hnh y
b n v c xut x ln ni dung ca n. Do , cng khng t ngi hoi nghi cn nguyn ca hnh
Bt qui c xut x t H Lc th. on trch dn di y trong cun Kinh Dch vi v tr quan
ng phng (sch dn, trang 85) c th tiu biu cho nhng kin phn bc ca mt s nh l hc
c Trung Hoa:

Tuy nhin, khng phi ai cng d tnh nh ai! Ngay trong lng Nho, thiu g ngi ln ting kch Hn
nho, nht l kch Khng An Quc. Du Dim i Tng cn c vo cu ni ca Khng t trong Dch H
thng: xut hin sng H, Th xut hin sng Lc, ng thnh nhn bt chc theo m cho
rng Th u xut hin thi Phc Hy, ch khng phi hai thi khc nhau nh h Khng chia ra.
ng ni: Phc Hy bt chc theo H , Lc th m vch qui. Th m Khng An Quc li bo Phc
Hy hoch qui phi bt chc theo H , cn i V by Cu Tr phi bt chc theo Lc th. V sao
h Khng li chia lm hai nh vy? Sch Cu Cung bin nghi ca h Trn xt theo Ngc xuyn vn tp
c ni: Nu bo Phc Hy vch qui, gc H th Khng t ch cn ni xut hin sng H, ng
thnh nhn bt chc theo l r, h tt phi ni gm c Lc th vo na lm g? ni: bt chc
theo , Th lm Dch th nh th Th u phi c t i Phc Hy, ch sao li phi i mi ti
vua V tr thy sau ny mi c Lc th? H Du tip thm: S ca Dch bt qu t Tri 1 n t 10,
ch c 55 s m thi, ch cha tng c mnh danh l H , cng nh cha tng c mnh danh l
Lc th. Th m Khng An Quc dm bo: Thi Phc Hy c con long m mang xut hin sng H,
nh vua thy vy bn bt chc theo vch Bt qui, gi l H , v thi i V c con thn qui mang
Th xut hin sng Lc, nh vua thy vy bn nhn xp t im s lp thnh Cu tr, gi l Lc
th. H Khng cn c vo u vy?

Cha ht, Du cn ph bc, ch trch nhiu im khc: Thi vua Phc Hy cha c vn t. Nh vua nhn
nhng nt chm ca H , Lc th m hoch qui, ch chng phi Th c nhng s tri sinh sn
cho ngi ly dng! Nu Dch H t ni: nga trng tng trn tri, ci xem php di t, quan st
hnh nt ca chim mung cng vi s thch nghi ca t, gn th ly mnh, xa th ly vt, do mi
vch Bt qui; vy th Phc Hy hoch qui h ch ring H v Lc th thi sao?

Tin Ngha Phng i Nguyn cng ln ting kch Hn Nho. ng ch c Chu t, v h Chu
nghe theo bn Khng An Quc v Lu Hm i Hn. Quc v Hm u bo Phc Hy bt chc H
vch Bt qui, hu th tin theo ht i n sang i kia m chng bit tnh ng. Hin ti nh Chu t m
cng khng thot khi khc thuyt (li ni quanh co khng chnh xc), cui cng cng chng thng hiu
vn !

n c Chu t vn mt tay kit hit trong lng Nho m cn chng hiu vn , th hi nhng k dung ti,
lc lc th bi, xa ti u lng (lc nhc nh l chut, ng n ni ly xe ch, ly u ong cng
khng ht) th cn hiu c g na?

H Tin cn trch Khng An Quc lm ln khng phi c mt i vi Dch. ng nu ra vic lun v ch
kh thng tng trong H t ca h Khng. ng ni: Vic ch kh thng tng gm c 13 qu th li
v mt vic l do Phc Hy, giao dch 2 vic l do Thn Nng, v th kh 9 vic l do Hong , Nghiu,
Thun. Nhng s kin ny ghi chp ht sc phn minh, th m An Quc khi vit ta cho sch mnh, li
a th kh ca Hong , Nghiu, Thun qua cho Bo Hy. c Khng t cn ni: Bo Hy nga trng
ci xt, vch Bt qui, th m An Quc dm bo Bo Hy bt chc H vch Bt qui! Lu Hm
tin thuyt ca An Quc nn ni gt l lun. Thc ra, An Quc lm trc, Lu Hm lm sau; hu th
tin theo, ngn thu nht lut! An Quc chnh l ngi c ti i vi Dch!

Cn Tin Ngha Phng kin tng bc nh chng i Hn Nho ch trng ca ng ra sao? Trong
mt cuc phng vn v l do ti sao ngi xa ni ti H lin nhc lun n Lc th m ring ng li
loi b Lc th ra ngoi, th ng tr li: H c Phc Hy ly em dng c hn ngn nm, ri Lc
th mi xut hin. c thnh ta (Khng t) ly c hai, chng qua v hai vic Long Quy ph vn xut hin
hai sng H, Lc cng ging nhau. n khi ng thnh nhn bt chc v em dng khai sng mi
vt, hon thnh mi vic, th cng dng ca chng cng ging nhau. tc l ly l m suy s. Hai vic
y li c th tng thng nhau, cho nn Ngi u ni ti c hai ch khng phi bo c lm Dch l phi
ly c Lc th. V pht minh Dch l nn ti cn c vo H ch khng cn c vo Lc th: l iu
nn lm.

Cho n tn by gi, vn tip tc c kin phn bc ca cc hc gi hin i. on trch dn sau y
trong sch Chu Dch v d on hc (sch dn, trang 21) ca tc gi Thiu V Hoa. ng cng cho rng
hnh Tin thin v Hu thin Bt qui khng c cn nguyn t H Lc th:

T sau i Tng, phm l sch v ch dch, lun dch tr dch u ly cc hnh H Lc
lm mt b phn quan trng ca Chu dch. Thm ch c ngi ni, Bt qui l cn c H , lc
m v ra, ban u Chu dch da theo Th m lm ra. V ngi ta cho rng Phc Hy da theo
H m lm ra Bt qui, cho nn trong Kinh sn hi ni: Phc Hy c H , ngi H do
m ni rng Lin sn. Nhng ti (tc ng Thiu V Hoa) cho rng Bt qui trong sch Lin sn tuy
c th ra i t Nh H, nhng Bt qui khng nht thit theo H m lm ra. V trong nguyn vn
ca Kinh Dch khng cp n H , lc .
V H Lc c cc loi truyn thuyt thn k. Tng truyn x hi nguyn thy Trung
Quc, cc lnh t b lc thi Phc Hy c long m ni ln sng Hong H, lng mang H , c ra
thn xut hin Lc Thy, lng mang Lc th. Phc Hy sau khi c cn c vo cc im m
dng trn H , Lc m v ra Bt qui. V sau Chu Hy thn ha, ni H , Lc l
Dch ca tri t.

Thuyt H Lc trong cun Thng th ca Tin Tn, Lun ng ca Mnh t v trong H
t u c ghi li. Nhng v Th thc cht l ci g, cha c ai nhn thy, cng cha thy ai ni
n. Trc i Tng, khng t Dch gia khi vit v Dch, rt t ni n H , Lc , mt vi
ngi c ni n th cng ch lt qua. Phong tro ni n H , Lc th vo nhng nm Thi bnh
hng quc (nin hiu Tng Thi Tn). Do , t i Tng v sau, i vi thuyt H Lc th lun
c hai dng kin khc nhau. Cc hc gi dch hc i nh Thanh nh H V, Hong Tn Ngha u
phn i cch ni ca cc nh nho i Tng.

Ngy nay, qua nhiu kho chng, ngi ta ni: Trong H ca ngi Tng c 55 vng trn en
trng phn b, e rng n c bt ngun t H t. H t ni : tri 1; t 2; tri 3; t 4; tri 5; t 6;
tri 7; t 8; tri 9; t 10. Tri c 5 s, t c 5 s. 5 s ca tri cng li c 25, nm s ca t cng
li c 30. Tng s ca tri v t c 55, cho nn n bin ha nh qu thn vy. Cch ni ny xem
ra c l.

Th cc s ca tri t trong H t l t u m ra? Cuc tranh lun lch s ny khng i n kt qu.
Ti (Tc ng Thiu V Hoa) cho rng s ca tri t c th l ly t thin can: Gip t bnh inh mu k
canh tn nhp qu m ra. Gip bnh mu canh nhm l 5 s dng, tng l 25 s tri; t inh k tn qu
l 5 s m, tng l 30 s t. C hai tng s hp li l 55. S thin a ca Ng hnh, tuy hp vi Ng
hnh v phng v, cn vi thin can ha (tc 60) c chnh lch, nhng phng php ha hp vi thin
can l ging nhau. V d: s ca thin a 1 v 6 hp vi Thy chnh l Gip, K hp th; 2 v 7 hp vi
Ha, l At Canh hp Kim; 3 v 8 hp vi Mc, l Bnh Tn hp Thy; 4 v 9 hp vi Kim, l inh
Nhm hp Mc; 5 v 10 hp vi Th, l Mu Qu hp Ha. S thin a thy trong H t, cn s ra
i ca thp thin can th sm hn H t, l iu khng c g nghi ng. Cho nn s thin a trong
H t rt c kh nng c rt ra t thp thin can.

Kinh Dch ra i sm hn truyn Dch by, tm trm nm nn Bt qui khng phi da trn H .
Lc th v. l iu khng ai ph nhn c.

Cng trong cun sch ni trn (trang 25), ng Thiu V Hoa a ra nhng kin khc nhau ca nhng
nh nghin cu c kim v cn nguyn ca Bt qui; xin c trch dn bn c tham kho on sau
y:

T xa ti nay,Bt qui c gi l sch tri khng c ch, l v n l l lun ca mt khoa hc
thn k nhng b o, cha h c mt tin l no trong lch s vn ha th gii. V ngun gc ca n, t
c ch kim, tuy s nghin cu v kho st cha bao gi t on, nhng cho n nay vn l b o, mi
ngi bn mt cch.

Th nht c ngi ni ngun gc ca n l t c thin vn. L do l ch Qui ca Bt qui l t ch
khu, ch bc. Th khu tc l em t cht ng ln m thnh, dng o bng mt tri. V sau khng
dng t cht ng na m dng mt ci gy cm ng, bo m gy ng thng, trn u gy buc
mt ci dy, pha di dy treo vt nng, cho nn hnh ca n l ch. l l do ni ngun gc ca Bt
qui t c thin vn.

Th hai c ngi ni ngun gc ca Bt qui l vn t. Ch xa : khn, khm, chn, oi, lm thnh Bt
qui.

Th ba c ngi ni Bt qui l ph hiu tm chc quan ca thi Phc Hi. Quan qun tri gi l cn,
quan qun t gi l khn, quan qun sm gi l chn, quan qun nc gi l khm, quan qun ni gi l
cn, quan qun gi gi l tn, quan qun la gi l ly, quan qun trch gi l oi, cho nn c thuyt
ngun gc ca Bt qui l tn quan.

Th t c ngi ni ngun gc ca Bt qui l chim bc, l m phng nhng du hiu ca mai ra m
ra. Bt qui v 64 qu u l nhng du hiu tiu chun. Cho nn c thuyt ngun gc dch qui l quy
bc. T xa xa sm c: chim vt tng, chim thin tng, chin tinh tng, v.v Nn ni ngun
gc ca Bt qui l chim bc.

Th nm c ngi ni ngun gc ca Bt qui l H , Lc th. Tng truyn ngy xa c long m
xut hin sng Hong H, lng mang H ; c ra thn ni Lc Thy lng mang Lc th. Phc
Hi sau khi c cn c vo cc im m dng trn H v Lc th m v ra Bt qui.

Th su c ngi ni ngun gc ca Bt qui l ch s. Cch ghi s thi c l vch cc gch, s mt v
mt gch, s hai v 2 gch, s 3 v 3 gch.

Cn ngun gc k hiu m dng ca Bt qui th cn nhiu cch gii thch hn na. Cch th nht ni
l ly theo b phn sinh dc ca nam n; cch th hai ni l ngy xa dng tng mt tre tnh chim
bc, mt mt l dng, hai mt l m, hoc khng c mt l dng c mt l m; cch th ba ni: tri
mt sc l dng, t chia lm t v nc l m; cch th t ni trong H t c ni nt thng m tr
l ly t phng php ghi s nt thng ngy xa. Mt nt l dng, hai nt l m. V sau chim v dng
biu th s ca chim bc nn lm thnh Bt qui. Thi gian xut hin ca ph hiu Bt qui l vn
rt phc tp, c nhng kho chng cho rng c th n xut hin cch y 5000 nm, nhng ngy nay
li c pht hin mi Trn nhng mnh gm cch y 1 vn nm c nhng vch v ging Bt qui.
(Kt cu ch s ca hnh dch).

Qua phn trch dn v trnh by trn v cn nguyn ca Bt qui t H Lc th theo quan nim
chnh thng c xut x t thi Hn v nhng kin phn bc, bn c cng nhn thy rng: k c quan
nim chnh thng ln kin phn bc u ht sc m h. Tt nhin, nhng kin i lp nhau ny phi
c mt ci ng v mt ci sai, hoc theo tnh hp l ca n th khng th c hai u ng m ch c th
c hai u sai. Mc d th no i chng na, Bt qui cng phi c cn nguyn ca n. Ngi vit xin tr
li vn ny trong phn III: Vn minh Vn Lang v b n ca Bt qui. tm hiu r hn v cn
nguyn ca Bt qui, phn tip theo y s trnh by nhng vn lin quan n Lc th H trong
c th ch Hn.

NGUN GC H LC TH
TRONG C TH CH HN

Lc th H l hai hnh b n nht trong lch s kinh Dch cng nh ca vn ho ng phng ni
chung. C th ni: vi hu ht nhng sch nghin cu v kinh Dch ca cc hc gi Vit Nam v nhng
sch ca Trung Hoa c dch ra ting Vit u ni ti Lc th H v s b n ca n, ngoi tr
cun Kinh Dch cu hnh t tng Trung Quc (Nxb Khoa Hc X Hi 1999, Dng Ngc Dng & L
Anh Minh) khng cp n hin tng Lc th H trong kinh Dch.

Ngi vit xin c trch dn ra y bn c tham kho nhng vn lin quan n Lc th H .
Sch B n ca Bt qui (Nxb Vn ha Thng tin 1993 Vng Ngc c, Diu V Qun, Trnh

Vnh Tng ngi dch Trn nh Hin dch t nguyn bn ting Trung Quc Nhn dn Qung Ty
xut bn x) vit:

H , Lc th l g? T xa n nay c rt nhiu ngi th tm hiu mong tm ra cu gii p, hnh
thnh mn H hc, nhng cha c ai gii p c cu hi ny.

Trong th tch c, Thng th, C mnh l sch ghi chp sm nht v H , chp rng sau khi Vn
Vng cht, ti chi nh pha ng c trng by H , C mnh truyn gn H vi Bt qui; H
Bt qui; Phc Hi cm u thin h, c con long m nh ln mt nc, do phng theo vn ca n m
v Bt qui, gi l H . Xun thu v th tn thng: H thng vi Cn (tri), nh ln hoa thn; Lc
chy vo Khn (t), nh a ph. Ngay c Chu Dch. H t cng chp: H xut , Lc xut th,
thnh nhn ly lm chun tc.

T thi Hn n thi Tng, lun lun c nhng cuc tranh lun v H Lc th. n khi Chu Hi bin
son Dch hc khi mng, th mi c kt lun s b, cn nh thi Tin Tn c H , Lc th hay
khng, th vn l mt cu hi.

C l c th ch Hn vit v Lc th H rt nhiu, v Lc th H c coi l cn nguyn ca
kinh Dch. Ngoi on trch dn trn, xin c trch dn on sau y trong Kinh Dch vi v tr quan
ng phng (sch dn, trang 80) bn c nim v s bi n ca hai hnh ny.

Long m l mt con nga ging nh rng. Ni m tc l ni chuyn con long m mang tm xut
hin trn sng H thi Phc Hi. V sau, khi Nghiu ln ngi, long m li xut hin, mnh xanh m vn
, c mang sc mnh ca tri ban cho nh vua tr thin h, trong ghi r vic hng vong (T
Nguyn theo sch Thng th trung hu). Linh qui l con ra thing; thing v ngi xa thng dng
n vo vic bi ton c tnh cch thing ling huyn nhim. V qui th tc l Lc th. Theo sch K mn
ng tng qui th con long m cao tm thc nm tc (thc Tu), xng c di, cnh bn phi nhng
xung nc m khng t, trn thnh nhn bc c (tm xa). Long m xut hin trn sng
Mnh H cn gi l Mnh c thuc huyn V Tin, tnh Giang T, Trung Hoa.

Nhng ti liu ca T Nguyn trn y t ra kh t m, kh y v r rng. Nhng, thc ra xut x ca
Th vn bao trm b mt v hoi nghi. Bi vy nhiu cuc bn ci si ng ca tin nho cng ngy
cng gy thm ho hng. Nhiu b sch c t i xa i xa c li ra chng minh nhng xut x
l k qui n. Mu thun cng tng, d bit cng lm, th b mt cng thm b mt.

Sch Tng th Ph Thu Ch k rng: Khi vua V quan st sng H tr thu, thy mt ngi mnh c
rt di xut hin. Ngi ny ni; ta l H tinh y! Ni xong, trao H cho vua V, bn vic tr thu
xong, bn lui xung vc su.

Sch V th phn Xun Thu, thin Nguyn Mnh Bo li k khc: Vua Nghiu ra chi hai sng H, Lc
thy mt con rng mang tm xut hin. Sch Thng th Trung hu khng bo vua Nghiu, vua
V, m li bo: vua Thun n H Tc th thy con rng vng mang xut hin. Sch Lun ng sm
ngn tri li bo: khi c vua Nghiu v Thun cng i chi ti sng H v ni Th th thy nm ng lo
bo co ci ngy con long m ngm tm xut hin. n sch H , Thin nh t ph th Nghiu,
Thun, V u khng phi c m li l Hong . Sch ny ni Thin Lo (tn mt v quan) tu vi
Hong : sng H c long , sng Lc c qui th. Nh vua nghe li, ra chi sng Thu Qu thy mt
con c ln xut hin. Khi c ln th tm hin ra.

Sch Trc Th k nin cn ghi trng hp Thin Lo cn tu vi Hong nh sau: Nm th 50, i
vua Hong sng m dy c. Nh vua hi th Thin Lo tha: tri mun cho Ngi nhng iu hun
gio quan trng, Ngi ch nn phm. Tri bng ma ln Hong c th. V tch ny nn L bch
mi vit cu: Thin Lo trng trong bi i Lp ph.

Nhng phi n Sn Hi kinh ca Quch Phc th s ngc nhin ca chng ta mi ln ti cng . Sch
ny ghi rng c 3 i Phc Hy, Hong , v Lit Sn th (tc Thn Nng) u c H xut hin c.
V vy, L Qu trong Ty Kh dch thuyt mi cho bit mi khi thnh nhn ra i th H xut hin,
ch chng ring g i Phc Hy. ng ni: Cn c theo Sn Hi kinh, ta thy Phc Hy c H th H
Hu nhn ni Lin Sn; Hong c H th ngi Chu nhn ni Chu dch. Nh vy, H
khng phi c xut i Phc Hy. c Khng t ni: Chng thy tm xut hin trn sng H th
i ta ht ri. Cu ni c ngha l c h thnh nhn ra i th H xut hin. Bi th nn Phc Hy,
Hong v Lit Sn th u c H m lm Dch.

Tht l lon! Hu th chng bit s c vo u! Phc Hy, Thn Nng, Hong , Nghiu Thun u l
nhng v vua thi thi c. Ch ngha lc cha c, bit ly g ghi chp thnh sch tin dng? Do ,
hu th vit sch bt qu ch nghe truyn thuyt. M truyn thuyt th mi ni mt khc, chng ai ging
ai, nht l thi xa xa , cn thi man r, loi ngi sng thnh b lc, tri thc nng cn, ch ham m
vu nghin ma thut, th lm sao m , Th c mt xut x r rng ch xc c, l l tt nhin!

Duy c mt iu gy thc mc cho chng ta ngy nay l ng trc s hn lon ca nhng truyn thuyt
, ti sao Hn nho nh Khng An Quc, Lu Hm, v.v li dm qu quyt xut hin sng H i
Phc Hy; Th xut hin sng Lc, i i V. Chnh s v on nho gia u tin pht huy Dch thuyt
ny gy nn nhng cuc bn ci si ni, nhng li ph bnh ch trch kch lit v sau, nht l khi hu
th khng th tin truyn thuyt m ch bit cn c vo li ca Khng t trong Dch H thng:
xut hin sng H, Th xut hin sng Lc, ng thnh nhn bc chc theo v em ng dng.

Hn nho c phi l ngi u tin qu quyt nh trn khin hu th c ngi Tin Ngha Phng i
Nguyn ln n h l ti nhn ca Dch m ngi u tin chnh l Khng An Quc (Khng An Quc
thnh Dch chi ti nhn).

Phi hay khng, ta ch cn xem ch gii ca T Nguyn qua hai ch H v Lc th th r ngay.

y ch gii ch H : Khi Phc Hy lm vua thin h, thy con long m mang tm xut hin trn
sng H bn bt chc nhng vn nt ca n vch ra Bt qui. Vn nt ca n th 1 v 6 di, 2 v 7
trn, 3 v 8 bn t, 4 v 9 bn hu, cn 5 v 10 gia. H cn l tn ca mt b sch ghi nhng
li sm truyn i xa, do ngi i Minh bin tp trong sch c v th. Sch ny cn c nhiu thin:
Qut a tng, Thy Khai quan, Ging tng, K H cu, Lm hi, nh T ph, H ngc bn,
Long Ng H v.v Li cn c Lc th sm gm nhng thin: Linh Hoi thnh, Trch Lc tch, Lc
Vn php, v.v Sch ny cng vi sch H ph t ln nhau, cho nn i mi gi l sch H Lc
sm. Sch ny mt t lu. C ngi c su tm li, nhng cn thiu st rt nhiu. Ty th Kinh tch
ch chp H 20 quyn, H long vn mt quyn. i Lng, H , Lc th c 24 quyn, mc lc 1
quyn. C hai u ni: nhng sch xut hin t i Tin Hn, c H 9 thin, Lc th 6 thin; ri t
Hong n Chu Vn Vng li c thm 30 thin khc na. Hai sch trn cn ni: t lc s khi n
Khng t, nhng li thm pha vo li 9 bc thnh c bn tc nho ly lm chung em ra hc hi kho
st cho nn thin, mc cng ngy cng nhiu mi. i Tng, i Lng mi bt u cm. Ty Dng
cn cho tm sch t i; nu ai phm php s b x t. T nhng sch ny mi khng ai hc na.

iu c bit ng lu y l: trong kinh Dch lu truyn t i Hn khng h c mt ch ni n
Ng hnh, tuy c ni n Lc th H . Nhng khi cc nh l hc thi Tng cng b hnh Lc th
H th li cho rng Lc th H c lin quan n Ng hnh. on sau y c trch trong phn
Li bn ca Tin Nho trong cun Kinh Dch (Nxb T/p H Ch Minh 1992, bn dch ca Ng Tt T)
chng t iu ny:

Thiu Ung ni rng: Trn l hnh sao, s ca lch k c l gy t chng? Vung l hnh t, nhng
cch chia chu, t tnh c l phng theo chng?

Bi v trn l s ca H , vung l nt ca Lc th, cho nn vua Hy, vua Vn, nhn m lm kinh
Dch, vua V, ng C, theo m lm ra thin Hng phm.

Chu Hy ni rng: Trong khong tri t, ch c mt vt l kh: chia ra lm hai, th l m, Dng; nm
hnh gy dng, mun vt trc sau, u b cai qun . Cho nn ngi ca H , mt v su cng tng
m v Bc, hai v by lm bn m v Nam, ba v tm ng o m v ng, bn vi chn thnh la
m v Ty, nm v mi gi ln cho nhau m chnh gia. Nghi l ci s ca n, chng qua ch c
mt m, mt Dng, mt l, mt chn, lm gp i nm hnh m thi.

Gi l tri, tc l kh dng nh trong, ngi bn trn; gi l t, tc l kh m nng c, ngi pha
di. S dng l, cho nn mt, ba, nm, by, chn, u thuc tri, l s ca tri c nm. S m chn,
cho nn hai, bn, su, tm, mi, u thuc v t, l s ca t c nm. S ca tri v s ca t,
ng no theo loi ng y, m cng tm nhau. Ngi Nm tng c vi nhau l th.

Tri ly s mt m sinh hnh Thy, t ly s su m lm cho thnh; t ly s hai m sinh hnh Ha,
tri ly s by m lm cho thnh; tri ly s ba m sinh hnh mc, t ly s tm m lm cho thnh; t
ly s bn m sinh hnh Kim, tri ly s chn m lm cho thnh, tri ly s nm m sinh hnh Th, t
ly s mi m lm cho thnh. l cc s u c hp nhau.

Trong cun Mai Hoa Dch (Thiu Khang Tit Nxb Vn ha Thng tin 1995, ngi dch ng Vn Tng,
dch t nguyn bn do Nxb i pht thanh Quc t Trung Quc xut bn) phn ch thch phn ny do
cc nh nghin cu hin i ca Trung Quc ph trch cng vit:

Do Dch H t thng ni: s tri c 5 s. S t c 5 s. 5 ngi cng tng c m hp vi nhau, s
tri l 25, s t l 30, tng s tri t l 55. Cc s y to nn s bin ho v iu hnh qu thn. Theo
Chu Hy 5 ngi tng c m u hp vi nhau trong Dch H t thng trn l ch s xp t 5 cp s
ca H , c mt s tri hp vi mt s t, 1 vi 6 di 2 v 7 trn, 3 vi 8 bn tri, 4 vi 9 bn
phi, 5 vi 10 trung ng (xem hnh v).

H l bc u tin ca kinh Dch, s vn hnh ca n theo chiu Ng hnh tng sinh m Ng
hnh (3 ch in m c l sch in tha - ngi vit) v Ng hnh c tng sinh th mun vt mi lun lun
tin ho biu hin s sinh sinh ni tip nhau khng ngng ca o Dch.

Qua phn trch dn trn, bn c cng nhn thy H lin quan n thuyt Ng hnh. Nh vy, nu
coi H l cn nguyn ca Bt qui th thuyt Ng hnh li chnh l cn nguyn ca H . V thuyt
m dng Ng hnh lin quan n Lc th H v kinh Dch, xin c trnh by r hn phn III:
Vn minh Vn Lang v b n ca Bt qui. Nhng bt u t s lin quan b n ny, bn c tip tc
tm hiu lch s thuyt m dng Ng hnh trong c th ch Hn qua nhng on trch dn trong cc
sch nghin cu ca cc hc gi chng tip theo y.

HNH MINH HA H CU CUNG
TNG QUAN NG HNH

Ghi Ch: Du (+) biu th s Dng, tng quan vi s vng trn trng trn H . Du (-) biu th
s m, tng quan vi vng trn en trn H .
Chng V
LCH S THUYT M DNG
V THUYT NG HNH
THEO C TH CH HN

Nh phn trn trnh by, c th ch Hn cho rng cn nguyn ca Bt qui do vua Phc Hy tm ra
khong 3500 trc CN l H . H c nhc ti t rt sm trong nhng c th v c coi l vo
thi Xun thu Chin quc. Trong kinh Dch s tn ti ca H c cn c vo cu H xut Lc
xut th, thnh nhn tc chi, nhng hnh H ch c cng b chnh thc vo i Tng. iu k l
l H li gn lin vi s vn ng ca Ng hnh nh trnh by trn, m trong kinh vn ca kinh
Dch li khng h c on no nhc ti Ng hnh. Lch s thuyt m dng Ng hnh trong c th ch
Hn l mt vn quan trng lin quan n gi thuyt c trnh by trong sch ny. Bi vy, khng th
khng gii thiu vi bn c lch s ca thuyt m dng Ng hnh theo c th ch Hn v ci nhn ca
cc nh nghin cu hin i v hc thuyt ny.

NHNG VN LCH S
CA THUYT M DNG NG HNH

Khi nghin cu v thuyt m dng Ng hnh, hu ht cc nh l hc hin i u cho rng: m dng
v Ng hnh l hai hc thuyt ring bit khng lin quan vi nhau c pht hin hai thi k khc
nhau. S d c hin tng ny bi nhng c th ch Hn cha h c mt bn vn no c coi l xut
hin trc thi Tn Hn, th hin mt cch hon chnh phng php ng dng ca thuyt m dng
Ng hnh, m ch l s pht hin ri rc tng mng ca hc thuyt , ngoi tr cun Hong ni kinh
t vn m ni dung ca n ghi nhn c xut x t thi Hong (khong 3000 nm trc CN).

Quan nim v lch s hnh thnh thuyt m dng & Ng hnh trong c th ch Hn cng c cc hc
gi nhn di nhiu gc khc nhau. Trong , quan nim ph bin cho rng: thuyt m dng v
thuyt Ng hnh l hai hc thuyt ring bit, c chng t trong on trch dn sau y trong sch Chu
Dch V tr quan (Gio s L Vn Qun, Nxb Gio dc H Ni 1995):

Ng hnh l ch nm loi vt cht: mc, ho, th, kim, thu. Theo h thng phn loi sp xp ca v tr
quan truyn thng, th y l nm nguyn t c bn cu to thnh mun vt. Nhng vn dng quan nim
v Ng hnh li t chng mi quan h gia nm nguyn t. l mi quan h tng sinh tng thng
(khc). V vy, ngi xa ly mi quan h ny lm c s gii thch nhng hin tng bin i trong v
tr: t nhin, nhn sinh, x hi, chnh tr v.v

Qua cc ti liu T truyn, Quc ng, thi i Xun Thu, Ng hnh ch nm loi vt cht khng th
thiu trong sinh hot. T tng Ng hnh u tin lu hnh hai ni Yn, T min bin pha ng Trung
Quc, thi i ny sinh sm nht khng trc Tru Din mt th k, vo th k th V trc CN. Thi i
sinh thi ca Tru Din khong 350 n 270 trc CN. Nu ng ta khng phi l ngi duy nht khai
sng ra thuyt Ng hnh, th t nht cng l ngi h thng ho v c nh thm nhng t tng c lin
quan n loi ny.

Trong sch Thng Th, thin Hng Phm cng cp n Ng hnh, nhng khng th ra i sm hn
thi i Tru Din. Sch Thng Th, thin Hng Phm vit:

Ng hnh: nht vit ho, nh vit thu, tam vit mc, t vit kim, ng vit th. Thu vit nhun h, ho
vit vim thng, mc vit khc trc, kim vit tng cch, th vin gi sc. Nhun h tc hm, vim
thng tc kh, khc trc tc toan, tng cch tc tn, gi sc tc cam.

(Ng hnh: mt l nc, hai l la, ba l g, bn l kim loi, nm l t. (Ni v tnh) nc thm xung
di, la bc ln trn, g c cong c thng, kim kh tu tay ngi th m i hnh, t cy la v
gt la. Nc thm xung di lm v mn; la bc ln trn l v ng; g cong hay thng l v chua;
kim kh tu tay ngi th i hnh, v cay; la cy gt v ngt.

Quan nim v Ng hnh m sch Hng Phm cp khng thun tu dng li nm loi vt cht c bn.
N c bit ch n mi quan h v cc thuc tnh ca Ng hnh. Xut pht t quan im , ngi
xa phn chia Ng hnh thnh nm loi, l l lun nguyn thy v Ng hnh. Ngay thin Hng
Phm cng phn nh thuc tnh c lin quan vi Ng hnh: thu, nhun h tc hm; ho, vim
thng tc kh; mc, khc trc tc ton; kim, tng cch tn; th, gi sc tc cam.

(Nc thm xung di, v mn; la bc ln trn, v ng; g cong hay thng, v chua; kim kh tu tay
ngi th i hnh, v cay; t, la cy gt, v ngt)

THUYT M DNG NG HNH DUNG HA

Thuyt m dng v thuyt Ng hnh pht trin n thi Tn Hn c s phn bit kh r rt: Thuyt
m dng thin v nguyn l sinh thnh v tr. Thuyt Ng hnh thin v phn loi hin tng s vt
trong v tr v h thng quan h gia nhng thuc tnh. Hai ci ho vo nhau v tr thnh h thng
gii thch hin tng sinh thnh v tr, cui cng hon thnh tng bc i Hn.

Thuyt m dng Ng hnh thi lng Hn k tha t tng thi Tin Tn, dung ho v pht trin
rng to thnh h thng gii thch v tr hon chnh. Cc trc tc vit v t tng ny c rt nhiu, lu
li n ngy nay tng i y v c gi tr, nh: L K, Hoi Nam T, Xun Thu phn lv..v

Qua on trch dn trn, xin bn c lu : thin Hng phm trong sch Thng th c gio s L Vn
Qun nhc ti trn chnh l ni n Hng phm cu tr m Khng An Quc ni ti. Xin c gi tip tc
xem on trch dn di y t trong sch i cng trit hc s Trung Quc (Phng Hu Lan, Nxb
Thanh Nin 1999, ngi dch Nguyn Vn Dng):

Ti Trung quc xa c hai lung t tng c gii thch cu to v ngun gc v tr. Mt lung t
tng da trn nhng tr tc ca m dng gia, v lung t tng kia da trn vi phn trong Dch
truyn do cc nh nho khuyt danh a ph vo bn kinh Dch nguyn thy. Hnh nh hai lung t
tng y tin trin c lp, khng lin quan vi nhau. Trong thin Hng phm v thin Nguyt
lnh m ta s xt, Ng hnh c cp m thy khng ni ti m dng; trong Dch truyn,tri
li,ch thy ni ti m dng m khng ni ti Ng hnh. Nhng v sau, hai lung t tng y hp lm
mt. S hp nht y thy vo thi T M m (cht nm 110 tr.C.N.), khin cho ng gom li trong
b S k, di tn m dng gia.

M DNG GIA V V TR LUN
NGUYN THY TI TRUNG QUC

Trong chng III sch ny, ti c ni rng m dng gia vn gc nhng nh thut s. Nhng thut s
gia ny ngy xa c bit n di tn phng s. Trong phn Ngh vn ch (quyn 30) ca sch
Tin Hn th, c lp theo b Tht lc ca Lu Hm, nhng ngnh thut s y c gom vo 6 loi.

SU NGNH THUT S

Ngnh th nht l thin vn. Thin vn, theo Hn th ngh vn ch, l sp th t hai mi tm sao, ghi
chp s vn chuyn ca nm hnh tinh, ca mt tri mt trng ghi nhng bin tng lnh d.

Ngnh th hai l lch ph. Lch ph, theo thin y, l xp t v tr bn ma, chia ng cc tit, hiu gi
ca mt tri mt trng ca nm hnh tinh, kho st lnh nng, sng cht... Nh lut ny. iu lo v tai
ch, iu vui v tt lnh u bit c r rang.
Ngnh th ba l v Ng hnh. Php , theo Ngh vn ch, cng bt u t s vn chuyn ca ng c
(nm nguyn t), suy cho cng cc th khng c g l khng thu.

Ngnh th t l bi bng c thi, v bng mai ra, xng b. l nhng php bi chnh Trung Quc
xa. V cch bi sau, th nhng thy bi c l trong v ra hay trong ming xng phng, ri em h
vo la nng, trn chic a bng kim loi, lm thnh nhng ng nt pht ra chung quanh l. Thy
bi gii thch nhng ng nt y theo hnh trng chng, tr li cu hi nu ra. Theo php th nht, th
thy bi trn cc nhnh c thi lm thnh nhng t hp v s c th gii thch theo Kinh Dch. Mc
ch chnh ca phn kinh nguyn thy ca sch ny l gii thch nh va ni.

Ngnh th nm l ngnh tp chim v ngnh th su l hnh php. Ngnh sau ny gm ngnh xem tng
v ngnh m v sau ngi ta gi l phong thu. Phong thu c cn c vo khi nim con ngi l
sn vt ca v tr. Do , nh ca hay m m phi c bi tr theo cch no cho hp vi nhng lc
thin nhin, ngha l vi gi nc.

NG HNH THEO THIN HNG PHM

T ng Ng hnh thng c dch l: nm yu t. Nhng ta khng nn coi chng l nhng yu t
tnh, m nn coi l nm th lc ng c nh hng trn nhau. T hnh, hot ng; cho nn t ng Ng
hnh theo ngha en, c ngha l nm hot ng hay nm tc nhn. Ngi ta cng gi l ng c, c
ngha l nm th lc.

T ng Ng hnh c trong mt bn vn theo truyn thuyt c vit vo th k th XX tr.C.N (xem
kinh Th phn III, quyn II, thin I, 3.) Ta khng th chng minh s chn thc ca bn vn y, nhng du
c tht, ta cng khng th chc chn rng t ng Ng hnh trong y c cng ngha vi trong cc bn vn
khc, m thi i c nh r hn. S cp u tin tht chnh xc v Ng hnh c thy trong on
khc ca kinh Th (phn V, quyn IV), di tn Hng phm, ngha l khun ln. Truyn thuyt cho
bit rng thin Hng phm thut li li C t co vi vua V nh Chu; C t l mt vng hu nh
Thng b vua V lt vo cui th k th XII tr. C.N. Trong bi co, C t cho nhng ca mnh l
ca vua V, ngi sng lp nh H, theo truyn thuyt sng vo th k th XXII tr.C.N. Chng ti nu
truyn thuyt ny l coi nh v d v th thc theo tc gi Kinh Th th mang li s trng yu ca
thuyt Ng hnh. V thi i tht ca thin Hng phm, th khoa hc hin i c t vo th k th
IV hay III. Trong thin Hng phm, ta thy bn Cu tr, Th nht trong Cu tr l Ng hnh. Th
nht trong Ng hnh l thu, nh l ha; ba l mc; t l kim; nm l th. (Tnh) thu l t v xung;
ha l chy v ln; mc l cong v thng; kim l theo v i; th l gieo m lm ma.

Trong thin Hng phm, ta thy nim Ng hnh cn trong giai on cha hon thnh. Tc gi ang
cn t tng bng t ng vt th c tht nh nc, la...v.v, thay v t tng bng t ng nhng lc
tru tng mang cc tn y nh Ng hnh c quan nim v sau. Tc gi cng cho ta bit rng nhn
gian v to vt c lin h vi nhau; cch cai tr sai lm ca ng vua s to ra nhng hin tng bt thng
trong tri t. L thuyt ny c trin khai y v sau bi m dng gia: ngi ta gi l thuyt
thin nhn tng d.

Hai l thuyt c a ra gii thch l do ca s h tng nh hng ni trn. Thuyt th nht thuc
v mc ch lun. Theo thuyt ny, th cch c x sai lm ca ng vua lm cho Tri ni gin. S gin ca
Tri gy ra nhng hin tng bt thng trong t nhin, tc l Tri bo trc cho vua bit. Thuyt th
hai thuc v thuyt c gii. Theo thuyt ny, th cch c x sai lm ca vua s t nhin gy ri lon trong
tri t v do nhng hin tng bt thng cng xy ra mt cch my mc. Ton th v tr l mt c
gii. Khi mt phn c gii ra khi trt t, th nhng phn khc cng b tn thng. Thuyt ny biu th
cho tinh thn khoa hc ca m dng gia, cn thuyt th nht phn nh nhng ngun gc huyn b.

NGUYT LNH

Sau thin Hng phm, ti liu trng yu nht ca m dng gia l thin nguyt lnh. Thin ny
trc ht c thy chp trong sch L th xun thu, tc phm vo cui th k th III tr.C.N. V sau,
thin y c a vo sch L k. Nguyt lnh c tn y, v vn l quyn sch lch nh trnh by cho
vua v mi ngi ni chung, nhng bn phn phi lm hng thng, hp vi thi tri. Cch cu to v
tr trong thin ny c din t bng t ng ca m dng gia. Cch cu to ny c tnh cht v tr,
ngha l lin quan ti thi gian v khng gian. Ngi Trung quc xa v bc bn cu, tt phi coi
phng nam l phng ca sc nng v phng Bc l phng ca kh lnh. V l do y, m dng gia
a ra s tng quan gia bn ma v bn phng. Ma h c tng quan vi phng nam; ma ng,
phng bc; ma xun, phng ng; ma thu phng Ty, v mt tri phng Ty. Phi ny cng coi
s thay i ca ngy m nh biu th s thay i ca bn ma trong nm, vo mt t l nh. Cho nn
bui sng l tng trng cho ma xun; bui tra ma h; bui chiu ma thu; bui ti ma ng.

Phng Nam v ma h th nng, v phng Nam l phng v ma h l lc m hnh ho mnh hn c.
Phng Bc v ma ng th lnh, v phng Bc l phng v ma ng l lc m hnh thu mnh hn
c; nc li lin quan ti nc v tuyt l vt lnh. Cng vy, mc l hnh mnh phng ng v
ma xun, bi v ma xun l ma m c bt u mc, v v phng ng c lin quan ti ma xun.
Hnh kim mnh phng Ty v ma thu, bi v kim kh c coi l cng v th, v ma thu l gi, cy
c ht ma, v v phng Ty c lin quan ti ma thu. Nh vy, bn trong nm hnh c ct ngha.
Ch cn hnh th l cha c v tr ma. Nhng theo thin Nguyt lnh, th l hnh chnh ca Ng hnh,
v vy n c v tr trung ng ca bn ma. Lc m th mnh l vo mt khong ngn gia ma h v
ma thu.

Do l thuyt v tr y, m dng gia c gii thch nhng hin tng t nhin bng nhng t ng va
thi gian va khng gian, v cn ch trng rng nhng hin tng y cn lin quan ti tm tnh con
ngi. V vy, nh ni trn, thin nguyt lnh a ra nhng iu qui nh m ng vua phi theo
tng thng, do m c tn Nguyt lnh.

V vy, ngi ta ni: Thng ging ma xun, gi xun thi tan hi lnh. Sinh vt nm im trong ma
ng bt u vng dy... l ma kh tri to xung, kh t dng ln. Tri t ho hp nhau, cy c
m chi ny lc. (L k, thin 4)

Bi v cch c x ca ngi phi ho hp vi o tri trong thng , cho nn (vua) sai cng khanh i
phu ban b o c, iu ho mnh lnh lm iu vui, thi n cho triu dn... Cm cht cy, khng
c lt t... Trong thng , khng th dy binh; dy binh t b ho Tri. Khng dy binh ngha l ta
khng khi s trc.

Nu, trong mt thng, ng vua khng lm theo khun php thng , m li theo quy tc c x hp cho
thng khc, th nhng hin tng bt thng ngoi t nhin s xy ra. Thng mnh xun m thi hnh
mnh lnh ma h, th ma khng hp thi, cy c kh ho, quc gia lun c iu s. Nu thi hnh lnh
ma thu, th dn c bnh dch ln. Gi d ma mnh s ti... Nu thi hnh lnh ma ng, th nc lt s
lm hi, tuyt sng ri nhiu.

TRU DIN

Tru Din l mt nhn vt trng yu ca m dng gia vo th k th III tr.C.N. Theo b S k ca T
M Thin, th Tru Din l ngi nc T, vng gia tnh Sn ng by gi. Vit sch trn mi vn
li. Thy u tht tn. Nhng trong b S k, T M Thin thut li kh k l thuyt ca Tru Din.

Theo sch y (quyn 74), th phng php ca Tru Din l trc ht th nghim cc vt nh m suy
rng ra cho ti v hn. Hnh nh ch im ca ng l a l v s k.

V a l, T m Thin vit: Trc ht sp t danh sn ca Trung quc, sng ln, thung lng lin nhau;
cm th, sn vt ca sng bi, mn qu ca vt loi; t m suy ra cho n hi ngoi, t ngi thy
c... Bo rng nho gi gi l Trung quc th chim mt phn trong tm mi mt phn ca thin h.
Gi Trung quc l Xch huyn Thn chu... Ngoi Trung quc, nh Xch huyn Thn chu th c chn
chu... Mi chu c bin hp bao bc bn ngoi, nhn dn cm th khng th qua li vi nhau. Nhng
chu y hp li thnh khu. Quanh chn chu, c bin ln bc ngoi, tc l ni tri t gip nhau.

V quan nim ca Tru Din i vi s k, T m Thin vit: Trc ht k vic nay tr ln ti Hong
, hc gi ai cng thut. Cng theo thnh suy ca i, m chp im tt xu, ch , suy xa hn, cho ti
khi tri t cha sinh, ti ch ti tm m mt cha c th kho ti gc c... Cho n khi tri t phn,
th ni s vn chuyn bin ho ca Ng hnh, (nhng l li khc nhau ca) chnh tr, mi im ng vi
mi hnh.

on trch dn tip theo y, bn c tham kho v ngun gc ca thuyt m dng v thuyt Ng hnh
qua ti liu v nhn xt ca ng Thiu V Hoa trong cun D on theo T tr (*):

* Ch thch: D on theo t tr, Thiu V Hoa, Nxb Vn Ha Thng Tin 1996, trang 38.

1) Khi ngun ca hc thuyt m dng:

S ra i ca hc thuyt m dng, t i H xa xa hnh thnh. iu c th c chng thc
bng s xut hin ho Dng, ho m trong Bt qui ca Kinh Dch. Ho m v ho Dng trong
Bt qui xut hin trong sch c Lin sn ca i nh H Trung Quc, cho nn trong Sn hi kinh c
cu: Phc Hy c H , ngi H nhn ni l Lin sn; Hong c H nn ngi Chu
gi l Chu dch. Tc l ni i H c quyn sch v Bt qui lin sn ny, cn Bt qui li do hai
ho c bn nht: m v dng cu thnh. Cho nn hc thuyt m dng bt ngun t nh H l iu tin
c.

Nhn y mun ni thm rng: gii hc thut ngy nay i vi mi quan h ca hc thuyt m dng,
Ng hnh v Bt qui, cng nh s khi ngun v qu trnh s din bin ca n, vn c nhng kin gii
khc nhau. Nh s hc Bng Phc trong bi Nghin cu v ngun gc m dng Ng hnh (ng
mc bn v lch s vn ho c i Trung Quc, do tp ch i hc Bc kinh xut bn nm 1986) c
nu: Ngun gc ca quan nim Ng hnh l quy bc ca dn tc Khng, ngun gc quan nim m
dng l mai bc l ca dn tc Ng Vit phng nam (tc trong S t gi l Din bc). Bt qui
th bt ngun Ph chim ca dn tc Chu, tc l trong sch c c ghi l lc nhm m v sau pht trin
thnh su ho). Do ngi Bng Phc cn c vo tch Th Ty M trong sch c m suy on, cho
rng cc dn tc phng Bc v phng Nam thi k c i ca Trung Quc (ch yu l nh Thng,
nh Chu v Vit S) do s thm nhp vn ho m thnh, n thi Chin quc do cc nh nho nh Khng
t, Tru Din ho trn ba nn vn ho ln li vi nhau. n i ng Trng Th nh Hn mi tp hp
thnh hc thuyt m dng Ng hnh v cng vi thut s Bt qui ca Chu dch kt hp thnh hc
thuyt m dng Ng hnh v thnh mt cng trnh v i. Cc bi vit ca ngi Bng Phc cch chng
minh cht ch, c gi tr l tc phm din gii c o. Nhng gii kho c ngy nay v gii s hc i
vi vn ho c i ca i nh H, vi Lin sn, Quy tng vn cha c kin nht tr trong kt qu
nghin cu ca mnh. Cc ti liu v chng vt cng khng y , do quyn sch ny cng ch c
th da theo cch ni truyn thng xc nh khi ngun ca thuyt m dng vo thi k nh H.
Nu sau ny pht hin c nhng chng c mi bc b cch ni truyn thng ny, cho rng khi
ngun ca hc thuyt m dng thi i v sau hn th chng ti cng s tun theo chn l m khng
sa i nhng lun im trong sch ny

on trch dn di y trong sch Chu Dch vi d on hc (sch dn, trang 94). Bn c tham
kho nhng kin khc nhau v xut x ca thuyt m dng v thuyt Ng hnh.

KHI NGUN CA HC THUYT NG HNH

S ra i ca hc thuyt Ng hnh, trong gii hc thut vn cn l mt vn cha c lm sng t. Ba
loi kin rt i lp nhau nh sau:

Gii Dch hc cho rng s ra i ca hc thuyt Ng hnh rt c kh nng ng thi vi hc thuyt m
dng. Nhng gii s hc li cho rng ngi u tin sng lp ra hc thuyt Ng hnh l Mnh t. Trong
cun Trung Quc thng s gin bin ca Phm Vn Lan ni: Mnh t l ngi u tin sng lp ra
hc thuyt Ng hnh, Mnh t ni nm trm nm tt c vng gi hng, t Nghiu Thun n Vu Thang
l hn nm trm nm... T Vn Vng n Khng t li hn nm trm nm... Hu nh c cch ni
tnh ton v Ng hnh. Sau Mnh t mt t, Tru Din m rng thuyt Ng hnh tr thnh nh m
dng Ng hnh. Ni hc thuyt Ng hnh do Mnh t pht minh l khng c chng c xc thc. iu
ny chnh Phm Vn Lan t ph nh mnh. Trong cng mt chng ca cun sch trn ng ni:
Mc (*) t khng tin Ng hnh, bc b thut chim bc dng ng sc thanh long nh ct hung, iu
thy thi ng Chu thuyt Ng hnh thng dng ri, n Tru Din c bit pht huy. Mnh t
l ngi nuc L thi Chin Quc m thi ng Chu c Ng hnh ri, r rng khng phi l Mnh t
pht minh ra Ng hnh. C nhng sch s ni, hc thuyt m dng Ng hnh l ng Trng Th i
Hn sng lp ra, iu cng khng ng.

* Ch thch: c l sch in sai, c th l ch Mnh.

Gii trit hc nh Vu Bch Hu, Vng Dung th cho rng: Bn vn cng khai ca Ng hnh c th
thy trong sch Thng th ca Hng Phm (tng truyn vn t nhng nm u thi Ty Chu, theo
nhng kho chng ca ngi cn i c th l thi chin quc). Ng hnh, mt thu, hai ho, ba mc,
bn kim, nm th; thu nhun di, ho nng trn, mc cong thng, kim l ct t, th l nng gia trng
trt (xem nh hng ca hc thuyt m dng Ng hnh vi khoa hc truyn thng Trung Quc).
Qua c thy vn ngun gc hc thuyt Ng hnh vn l iu cha sng t.

Qua nhng on trch dn trn, chc bn c cng nhn thy: gia thi im xut x c ghi nhn
trong c th vi nhn xt ca cc nh nghin cu c khong chnh lch ng k. Khong chnh lch ny
khng phi vi chc, vi trm nm, m l vi thin nin k? Mt hin tng cn ghi nhn lin quan n
hc thuyt m dng & Ng hnh, nhng t dc cc nh nghin cu nhc ti trong cc sch lin quan
n kinh Dch. l cun Hong ni kinh t vn. S tng quan v ni dung bn vn, khng thi
gian lch s ca cun Hong ni kinh t vn vi gi thuyt c trnh by trong sch ny c mt v tr
quan trng. Bi vy, phn tip theo y xin c trnh by vi bn c ni dung cun Hong ni kinh
t vn v nhng vn lin quan.

HONG NI KINH T VN
V LCH S THUYT M DNG NG HNH

V c th lin quan n thuyt m dng v Ng hnh cn c ni ti trong mt cun sch ng y ni
ting, l cun Hong ni kinh t vn. Ni dung cun sch ny din t nhng cuc i thoi gia
Hong (*) vi K B l i thn ca ngi cho thy mt s ng dng thuyt m dng v thuyt
Ng hnh vo vic phng bnh, cha bnh thi thng c. V gi tr ca cun Hong ni kinh t
vn c nhng nh nghin cu Trung Hoa ca ngi nh sau:

Trn thc t, Hong Ni Kinh trong lch s Trung Quc i vi vn ha Hn Hc c nh hng su
sc khng th mt i, n cu thnh mt truyn thng vn ha Trung Hoa. Nu nh truyn thng vn ha
thiu khuyt phn ny, chng ta khng th tng tng tnh cnh ca n v l n mc no.

Thm ch Trung Quc c i, ngi ta cn em Hong Ni Kinh vi o c kinh ca Lo t,
Nam Hoa kinh ca Trang t, Chu Dch ra so snh vi nhau, mi ngi khng ch xem n l mt cun
sch y hc bnh thng.

Ngi xa xem Hong Ni Kinh l: Thng cng Tri, h cc t, xa xt vn vt, gn nm bn
thn, bin i kh lng. C h nh mi vic tri t khng g l khng bao ly. (**)

* Ch thch: Hong - v vua truyn thuyt vo thi ti c ca Trung Quc, c nin i c tnh
khong 3000 trc CN sau Phc Hy, Thn Nng, trc vua i V khong I000 nm.
** Ch thch: Hong Ni Kinh vi suy on vn kh, m Hin Mu bin son, Nxb Vn ha Thng
tin 1998.

Trong cun Hong ni kinh t vn hon ton s dng phng php lun ca thuyt m dng Ng
hnh. chng t iu ny, xin bn c xem on sau y trong phn Lc Nguyn chnh k i lun:
Trc lp nm y, ly t kh y,s ca vn hnh ca Kim, Mc, Thy, Ha, Th ha ca lnh, nng,
kh, m, gi, ha n ng, th o tri c th thy, dn kh c th iu, m dng co dui, gn m khng
cm, c th m s y.

Bn c c th tm thy du n ca thuyt m dng v Ng hnh trong khp cun sch, t thn ni
dung ca n chng t thuyt m dng Ng hnh c ng dng t thi Hong (khong 3000
nm trc CN). Nhng nhng nh nghin cu hin i li cho rng cun Hong ni kinh t vn ra i
vo thi Xun thu Chin quc (?). on sau y c trch trong cun Hong Ni Kinh vi suy on
vn kh (sch dn).

Hong Ni Kinh c vit thnh sch vo khong thi k Xun thu Chin quc, nn trong sch t
tng ch l ch ngha duy vt c i, xut pht t quan nim chnh th v tng kt ca ngi xa qua
kinh nghim phong ph u tranh vi bnh tt, xy dng nn c s l lun ca y hc Trung Quc.

Nh vy, qua cc on trch dn trn bn c cng nhn thy rng: ni dung ca cun Hong ni kinh
t vn l s ng dng ca thuyt m dng - Ng hnh c t thi Hong ; tc l trc thi vua i
V pht hin ra Lc th trn lng ra ghi du n ca Ng hnh hn 1000 nm. Cc nh nghin cu t
thi im xut hin ca cun sch ny vo thi Xun thu Chin quc, tc l sau hn 2000 nm so vi
thi im ni dung ca n.

y l mt hin tng mong c bn c lu v nhng vn lin quan phn sau.

Ph chng
BNG TM LC LCH S KINH DCH
V NHNG VN LIN QUAN

bn c d dng theo di nhng vn trnh by Phn I, xin c tm lc trong bng sau v
lch s kinh Dch v nhng vn lin quan. Qua phn tm lc ny, bn c s nhn thy gia thi gian
v khng gian trong ni dung c th ch Hn vi thc t, hoc theo ci nhn ca nh nghin cu th s
chnh lch phi tnh n n v bng thin nin k. Ch c giai on t Chu Vn Vng n ng Trng
Th tng i n nh. Nhng v mt ni dung, vn c t ra trong giai on ny th li cha ng
nhng mu thun khng th l gii. Nhng mu thun v mt ni dung trong s pht trin ca kinh Dch
t Chu Vn Vng n Tru Din hoc ng Trng Th xin c trnh by r hn phn II tip theo
y.


PHN II
NHNG MU THUN TRONG
KINH DCH
THEO C TH CH HN
V
NHNG VN LIN QUAN

N C
Khen ai kho xp nn ci n c
n c, n c l n c.
Khen ai
Voi giy, i a nga giy.
Tt m n li vng quanh
Vng quanh n li tt m.
Khen ai
Bao gi, i a, bao gi,
Em bn ci duyn anh?
Dn ca Vit Nam

Qua phn I v lch s kinh Dch v nhng vn lin quan, bn c cng nhn thy rng lch s ca kinh
Dch theo c th ch Hn c nhiu mu thun kh l gii.

Mu thun gia nhng th t b o ngc trong trnh t hnh thnh l thuyt, mu thun gia hin tng
c ghi nhn vi s xut hin thc t c khong cch khng ch vi chc, vi trm nm m l hng
thin nin k, mu thun trong s tng quan gia cc vn thuc ni dung, mu thun gia ni dung
vi thc t ng dng v.v...

hn 2000 nm tri qua, k t i Hn l mt thi gian qu di. Trong khong thi gian , hng ngn,
hng vn cun sch chng ln nhau, vit v kinh Dch. Chng c trc tc bi nhng hc gi ni ting.
Mc d c rt nhiu c gng tm chn l, nhng tri qua hn hai thin nin k vn cha c nhng
thnh cng ng k trong vic phc hi nhng gi tr ch thc ca mt hc thuyt v tr quan lin quan
n kinh Dch. S chng cho, chng cht v cng y mu thun ca nhng bn vn c, khin cho nhng
ngi tm hiu v n ch c th dng li s hoi nghi v nh chp nhn mt cch khin cng s ng
dng nhng phng php lun ca mt hc thuyt khng u khng ui, khng d dng g l gii. Cng
chnh s ng dng s trong mi lnh vc cng vi s huyn o ca kinh Dch chim ht thi gian
ca mt i ngi khi hc hi cng l mt nguyn nhn na cn tr s tm hiu ci ngun ca n. Hn
na, s vn ng ca lp khng thi gian dy c c tnh bng thin nin k, xa nhiu du n
sc phn bc nhng iu rt phi l, nhng vn nghim nhin tn ti trn thc t. Bi vy, s minh chng
cho mt gi thuyt mi tht s khng d dng.

to s thun li trong vic trnh by vi bn c, trong phn ny xin c chia lm nhiu chng theo
th t m lch s kinh Dch ghi nhn trong c th ch Hn. cui mi chng hoc cui mi mc
- ty theo tnh phc tp - c th c tm lc ni dung ca vn trnh by. Trn c s nhng mu
thun c chng t phn II s l iu kin tng quan hu c cho vic tm v ngun gc ch thc ca
nn vn minh ng phng.

Chng I
MU THUN TRONG S TNG QUAN
NHNG TIN CA KINH DCH

Trong H t thng, tit th 5 vit H xut , Lc xut
th, thnh nhn tc chi. Nhng nh nghin cu t thi Hn
coi H Lc th l cn bn ca kinh Dch.

BT QUI V THUC TNH NG HNH

Nh phn trn trnh by: cc nh nghin cu hin i vn cha c mt lun c thuyt phc trong vic
tm hiu ngun gc ca thuyt m dng v thuyt Ng hnh. Nhng kin tri ngc nhau v nhiu
vn lin quan n hc thuyt ny chng t iu . ng thi, y cng l c s t t li vn
ngun gc ca kinh Dch, cng nh s phc hi nhng gi tr ch thc ca n. Theo ng Thiu V
Hoa, quan im d dt ca gii Dch hc cho rng Thuyt Ng hnh rt c th ng thi vi thuyt m
dng ch l s cm nhn trn c s thc t ng dng. Nhng trong c th ch Hn c coi l xut
hin vo thi tin Tn, nu ni dung c du n ca m dng, th khng c Ng hnh hoc ngc li,
ngoi tr cun Hong ni kinh t vn. Trong kinh vn ca kinh Dch ch ni ti m dng, khng ni
ti Ng hnh. Nhng trong s ng dng th Bt qui li c thuc tnh l Ng hnh. iu rc ri cho
nhng nh nghin cu trn khp th gii v kinh Dch l Lc th & H c ni dung Ng hnh, li l
tin cn bn ca Bt qui?

Trong s ng dng trn thc t ca kinh Dch, th s hin din ca Ng hnh nh l mt thuc tnh cn
bn ca Bt qui li l s ng dng su sc vi diu v ph bin nht. Thm ch thuc tnh Ng hnh c
trong tng ho ca mi qu khi vn dng. Bn c s nhn thy ngay iu ny trong cc cun sch ni v
s ng dng ca kinh Dch c xut bn trong khong vi nm gn y lin quan n d on,

phong thy, thin vn, lch s v.v... on trch dn sau y trong Chu
Dch vi d on hc (sch dn, trang 264) s chng t vi bn c
thc t ni trn (K hiu qu km theo do ngi vit thc hin):

V d: Ngy inh su, thng Tut, on v bnh ca b c
qu Mng ca qu Khu

HO TRCH KHU
Ph mu T Ha
Huynh Mi Th
T tn Du Kim O Th
Huynh Su Th
Quan qy Mo Mc
Ph mu T Ha O ng

SN THY MNG
Quan qu Dn Mc
Th ti T Thy
Huynh tut Th O th
Ph mu Ng Ha
Huynh Thn Th
Quan qu Dn Mc O ng.

Qu ny ph mu ng ra Dn Mc, vn l tng hnh, nay T Ha tham sinh m vong hnh.

Qua on trch dn trn, d bn c cha c dp tm hiu v kinh Dch cng nhn ra ngay l: Ng hnh
c ng dng cho tng ho trong qu nh l mt thuc tnh ca n. Nu khng ng dng thuc tnh
Ng hnh cc ho (Dn tng hnh T; Mc sinh Ha) th hiu qu ca s lun on km i rt nhiu.

Th nhng trong c th ch Hn t khong 2000 nm tr li y cho n ngy hm nay, khi bn ang
xem cun sch ny khng h c mt lun thuyt no chng minh s lin h gia Bt qui vi thuc tnh
Ng hnh ca n; mc d c s ng dng rng ri trn thc t. Do , mun chng t c s lin h
gia Bt qui v Ng hnh th phi hiu chnh li s tng quan nhng vn c tnh cn trong ni
dung v lch s kinh Dch vi thuyt m dng - Ng hnh. Trn thc t, hin tng ny xy ra bi
cc nh nghin cu; khi nhng nhn nh ca h v thi im ra i ca cc c th, sai lch hng 1000
nm so vi ni dung ca n. Bi vy, s lin h gia Ng hnh v Bt qui l mt mu thun v b n ln
nht, khi hiu qu ca s lin h ny c chng t trn thc t ng dng.

S ng dng sinh ng ca mi lin quan hu c gia Bt qui v Ng hnh trn thc t t n chng
t rng: S lin quan gia m dng (trong kinh Dch) v Ng hnh (trong nhng c th khc trc Tn)
l s lin h cn bn ca nhng thc t ng dng thuc phm tr ca n. Hay ni mt cch khc: m
dng - Ng hnh l mt hc thuyt hon chnh. V vy, trc khi trnh by mu thun trong s tng
quan nhng tin ca kinh Dch, xin c trnh by nhng du n trong ni dung kinh Dch dn n s
lin h gia cc qui vi Ng hnh.

Thuyt qui trong kinh Dch vit:

Thin a nh v, sn trch thng kh, chn phong tng bc, thy ha bt tng x, Bt qui tng th.
S vng gi thun, tri lai gi nghch, th c Dch nghch s d. Tri t nh ngi, ni m thng kh, sm
gi kch ng nhau, nc la chng dit nhau, tm qu giao nhau. m ci i vo qu kh ty theo chiu
thun, bit ci s n ty theo chiu nghch, cho nn kinh Dch m ngc vy.

Trn c s on kinh vn dn (xut hin vo i Hn, hoc trc ), mt s nh nghin cu cho rng:
Nhng nh L hc i Tng (ngt 1000 nm sau thi Hn), cn c vo vch ra Tin thin Bt
qui v kt hp s nh sau:

Thuc tnh ca nhng qui hoch ny trong Thuyt qui ca kinh Dch trnh by nh sau :

Kin vi thin, vi hon, vi ph, vi ngc, vi kim, vi hn, vi bng, vi i xch, vi lng m, vi lo m, vi tch
m, vi bc m, vi mc qu.

Kin l tri, l trn, l vua, l cha, l ngc, l vng, l lnh, l bng, l mu sm, l nga tt, l nga
gi, l nga gy, l nga hoang, l tri cy.

Khn vi a, vi mu, vi ph, vi ln tng, vi qun, vi t mu ngu, vi i d, vi vn, vi chng, vi np. K
d a d vi hc.

Khn l t, l m, l vi, l ci m, l m bc, l thng bng. L b ci c con, l xe ln, l s ng, l
ci cn. Trong cc loi t, l mu en.

Chn vi li, vi long, vi huyn hong, vi ph, vi i , vi trng t, vi quyt to, vi thng lng trc, vi
chuy vi, k m d vi thin minh, vi m tc, vi tc tc, vi ch tang, k gi d vi phn sinh, k cu vi
kin, vi phin tin.

Chn l sm, l rng, mu vng sm, l trng ra, l ng ln, l con trai c, l qu quyt v hng hi, l
tre non, l lau sy; l loi nga h to, c chn sau trng phi nhanh, c ngi sao trn trn; l loi cy hu
ch c v, mnh m, rm rp, ti tt.

Tn vi mc, vi phong, vi trng n, vi thng trc, vi cng, vi bch, vi trng, vi cao, vi tin thoi, vi bt
qu, vi x. K nhn d qu pht, vi qung tang, vi a bch nhn, vi cn li th tam bi, k cu vi tao
qui.

Tn l cy, l gi, l con gi c, l ch o, l cng vic, l mu trng, l di, l cao, l tin thoi, l khng
gii quyt, l mi. L ngi c t tc, c trn rng, mt c nhiu trng trng, ngi thu li gp ba ln th
trng; sau cng, l du hiu hng hi.

Cn vi sn, vi kinh l, vi tiu thch, vi mn quan, vi qu qua, vi hn t, vi ch, vi cu, vi th, vi kim u
chi thuc. K mc d vi kin a tit.

Cn l ni, l ng tt, l hn nh, l ca khuyt, l tri cy v ht, l hon quan v ngi gc ca, l
ngn tay. L con ch, con chut v loi chim m en. L loi cy cng c u bu.

oi vi trch, vi thiu n, vi vu, vi khu thit, vi hy chit, vi ph quyt. K a d vi cng l, vi
thip, vi dng.

oi l ci m, con gi t, ng bng, ming, li. C ngha p, b ra tng mnh; ri xung v b ra.
L loi t cng v mnh. L v b, l con d.

Khm vi Thy, vi cu c, vi n phc, vi kiu nhu, vi cung lun. K nhn d vi gia u, vi tm bnh, vi
nh thng, vi huyt qui, vi xch. K vi m d vi m tch, vi chng tm, vi h th, vi bc , vi du. K
d d vi a snh, vi thng, vi nguyt, vi o. K mc d vi kin a tm.

Khm l nc, l ho rnh, l mai phc, l bnh xe. ngi l bun ru, au tim , au tai, l mu, l mu
. nga l nga c lng p, nga can trng, nga u th xung, c mng chn mng, nga ht
chn. xe l xe c nhiu phn thiu, l thm qua, l mt trng, l k trm. cy l loi c li cng v to.

Ly vi Ha, vi nht, vi in, vi trung n, vi gip v, vi pht binh. K nhn gi vi i phc, vi cn qui, vi
mit, vi gii, vi phong, vi doanh, vi qui. K mc d vi liu thng co.

Ly l la, l mt tri, l chp, l con gi gia, l o gip m st, l gio, l binh kh. L ngi c bng to,
c du hiu kh khan, l con cua, l con ba ba, l con c, l con s, l con ra. cy l cy kh phn trn,
rng rut.

Ngi vit trnh by vi bn c nhng thuc tnh ca Bt qui nm trong phn Thuyt qui ca kinh
Dch bn c so snh vi vic ghp 8 qu vo Ng hnh trong Mai Hoa Dch ca Thiu Khang

Tit (*) nh sau:

TM CUNG THUC NG HNH

(Bt cung s thuc Ng hnh)
Nguyn vn:
Cn oi kim, Khn Cn th
Chn Tn mc, Khm thy
Ly ha
Theo cc nh nghin cu th:

Hc thuyt Qui kh do Mnh H, Kinh Phng i Hn xng. Dng qui kh ca Chu Dch phi
ghp i vi kh hu ca bn ma th gi l Qui kh.

Qui kh bao hm ba nhn t.
1 Qui
2 Kh hu
3 Ng hnh
Ng hnh phi hp vi bn ma l
Xun: Thuc Mc
H: Thuc Ha
Thu: Thuc Kim
ng: Thuc Thy

Cc thng: Thn, Tut, Su, Mi thuc th sau khi kt hp ba nhn t (Bt qui bn ma Ng hnh)
li th trng thi thnh vng nh sau:

Qu: Chn qu Tn kt hp vi ma xun hnh thnh th mc vng thnh.
Qu Ly kt hp vi ma h to nn th ha vng thnh.
Qu Cn, qu oi kt hp vi ma thu to nn kim vng thnh.
Qu Khm kt hp vi ma ng to nn thy vng thnh.
Qu Khn, qu Cn cng vi cc thng Thn, Tut, Su, Mi (tc thng 3, thng 9, thng 12, thng
6). T hp li to nn th Th vng thnh.

* Ch thch: Nxb Vn ha Thng tin 1995, trang 42.

Nh vy qua nhng phn trch dn trn, chng ta nhn thy rng: Trong kinh Dch khng h c s lin
h gia Bt qui v Ng hnh mt cch r rng. Nhng iu khng c ngha l trc Bt qui v
Ng hnh khng c s lin h vi nhau. Du n ca s lin h ny cng c ghi nhn bt u t thi
Hn. Theo c th ch Hn, chng ta tm cho rng Mnh H, Kinh Phng l ngi xng (hay ch l
cng b mt ti liu c trc ?) v s lin h gia Bt qui v Ng hnh nh trn. y l mt hin
tng chng minh cho lun im Thuyt m dng Ng hnh kt hp v hon chnh tng bc vo
i Hn.

C iu chc chn y l: qua hn 2000 nm cho n tn ngy hm nay, khi bn c ang xem cun
sch ny, vn khng c mt lun thuyt no l gii cho s lin h gia Bt qui v Ng hnh nh trong c
th ch Hn nu. Nhng s ng dng ca n th li ph bin trong khp mi lnh vc. Vn ny s
c th hin r hn ngay phn sau trong chng ny.

Tm thi chng ta hy xem Bt qui vi thuc tnh Ng hnh trch dn trn, nh mt phng tin
chng t nhng mu thun khng th l gii trong lch s v ni dung ca kinh Dch qua s tng quan
gia nhng tin ca n.

H V CU HNH TIN THIN BT QUI

Nh Phn I trnh by vi bn c, theo lch s kinh Dch m c th ch Hn ghi li, H l hnh
u tin c coi l cn nguyn ca Tin thin Bt qui v c vua Phc Hy pht hin vo thi im
khong 4000 nm tr.CN. Ni dung chnh ca H th hin l tng sinh ca Ng hnh v mang du n
m dng. H vn c ng dng t i Hong trong Hong ni kinh t vn (*), c th
hin t i Chu (trong Thng Th C mnh), nhc n vo i Hn (trong kinh Dch H xut ,
Lc xut Th theo Khng An Quc), cui cng chnh thc xut hin vo i Tng, nh trnh by
trn. bn c tin theo di, xin c xoay li hnh H 180o cho ph hp vi cch nhn bn
hin i, km hnh truyn thng bn c i chng cng vi l Ng hnh tng sinh theo c

* Ch thch: Du n H trong Hong ni kinh xin c chng minh phn sau.

th ch Hn ni nh sau:
PHNG V H
theo c th ch Hn
PHNG V H
theo bn hin i

Trn c s hnh H cu cung, chng ta t vo cc cung tng ng hnh Tin thin Bt qui ca
vua Phc Hy v s c hnh sau.

H KT HP TIN THIN BT QUI

Qua hnh trn, s lin h gia Bt qui vi thuc tnh Ng hnh m c th ch Hn ghi nhn so snh
v tr ca Bt qui trn H chng ta s thy nhng hin tng sau:

Cn (Tri Kim); oi (Kim) nm hnh Thy ca H . Ly (La); Chn (Mc) nm hnh Kim
ca H . Khn (t); Cn (Ni) nm hnh Ha ca H . Khm (Nc); Tn (Gi Mc) nm
hnh Mc ca H .

@ Qua hin tng trn, mu thun u tin m bn c cng thy c l s ri lon trong s tng quan
gia thuc tnh Ng hnh ca cc qui c ni n vi tnh cht ca Ng hnh trn H . Nu khin
cng m cho rng: S d Khn (t), Cn (ni Th) nm Ha, v Ha sinh Th. Cn oi thuc
Kim nm hnh Thy v Kim sinh Thy. Lp lun nh vy th s khng l gii c Ly (Ha) Chn
(Mc) li nm hnh Kim? Khm (Thy)Tn (gi Mc) li nm hnh Mc H ?

Nh vy, s dn n hai trng hp sau :

1) Nu xt s tng quan gia hnh H vi Tin thin Bt qui, th hon ton khng c c s no
c s tng quan gia Qui v vi thuc tnh Ng hnh m ni dung th hin trong s ng dng: Ly
Ha; Khm Thy; Chn Mc; oi Kim?

2) Nu theo s gii thch ca cc hc gi nghin cu hin i cho rng thuyt m dng trong kinh Dch
c xut x khng ng thi vi thuyt Ng hnh, th xut x ca Bt qui Tin thin khng lin quan g
n H ; nh vy th Lc th cng khng lin quan n Hu thin Bt qui. Do , cng s khng c
c s no c s lin h gia Ng hnh v Qui v. Vy cn c vo u Qui v c thuc tnh ca n
l Ng hnh? Trong trng hp ny th cu: H xut , Lc xut Th, thnh nhn tc chi trong Thp
dc c coi l ca ngi Khng t phi xem li ni dung ca n!

So snh ni dung cu trn vi cu trong sch Lun Ng, thin T Hn, ngi Khng t ni: Phng iu
bt ch, H bt xut . Ng d h ph. th chnh ngi Khng t cng tha nhn: H l bc hnh trn
lng Long m, hin ra sng Hong H v ngi bit n n. Nh vy, cu ni ca ngi m sch Lun
Ng ghi nhn chnh l s b sung cho nhn nh ca Hn nho: Khng t trc tc Thp dc. y l
mt s phi l! Thc t chng minh trn cho thy: Khng h c s lin quan gia H v Tin thin
Bt qui! S chng minh ny chng t nhng vn sau y:

@ Cc nh nghin cu thi Hn, hoc sau ngi Khng t thm cu Phng iu bt ch, H bt xut
. Ng d h ph. vo sch Lun Ng. T , hon ton c c s cho rng: Cn t li vn v tnh
chn xc trong ni dung sch Lun Ng, mt cun sch m tc gi ca n vn c coi l chc chn ca
Khng t .

Mt hin tng rt ng lu , b sung cho vn c t ra l: cng cu H xut , Lc xut th,
nhng trong Hn th Ngh vn ch li c hiu nh sau: S nghip ca ngi Khng t lp nn sng
Hong H, vit sch sng Lc Thy (?). on trch dn sau y chng t iu ny:

Ngi u tin cho rng sch Tiu t do Khng t vit ra l Ban C. ng vit trong Hn th ngh vn ch
rng: D vit: H xut , Lc xut th, thnh nhn tc chi, c thi chi s khi vin h, ch Khng t son
yn, Thng on d Nghiu h bt d Tn, phm bch thin,, nhi v chi t, ngn k tc (Trong kinh
Dch c vit rng: Lp nghip sng H, vit sch sng Lc, chnh l thnh nhn Khng t mi bin
son li, bt u t vua Nghiu, kt thc vo i Tn, c 100 thin gi l t, da vo sch xa sp xp
li t mch lc).(*)

* Ch thch: Thng Th sch ghi chp thi Thng c, V Ngc Lin bin son, Trn Kit Hng hiu nh, Nxb ng Nai
1996, tr.41)

Nh vy, phi chng ty theo nhu cu m nhng nh trc tc Hn Nho sa phc v cho mc ch
ca mnh, gp phn ng k vo s huyn o ca nn vn minh phng ng. Trng hp ca Hn th
Ngh vn ch trn y l nhm minh chng cho vic Khng t trc tc kinh Th.

So snh cch hiu ca ng Ban C vi cu trong Lun Ng Phng iu bt chi, H bt xut . Ng d
h ph th ch c th hiu rng: Khng t tha nhn H xut khng phi l lp s nghip sng
Hong H, m l hnh H trn lng Long m mt biu tng ca im lnh. Nh vy th ng li
khng phi l ngi trc tc kinh Th (Kinh Th l mt tc phm c, trong ghi nhn vic vua V t
ra Hng phm cu tr. Vn ny s uc bn r hn phn sau). Nh vy th cu H xut , Lc
xut th, thnh nhn tc chi vi hai cch hiu nh trn, s c mt ci ng hoc c hai u sai. T hin
tng ny s l c s t vn cho s sai lch ca Hn nho v ngun gc ca nn vn ha ng
Phng.

Quay tr li vi ngha truyn thng c hiu trong kinh Dch, nhng mu thun khng th l gii
trong s tng quan gia H v Tin thin Bt qui t n t ra nhng vn sau y:

1) Cu ni ca Khng t trong Lun Ng do i sau gn ghp. Nh vy, s dn n vic phi xem xt
li tnh chn xc v ni dung cng nh tc gi ca hu ht nhng sch lin quan c phc hi sau thi
Tn

2) Nu tnh chn xc ca sch Lun Ng c khng nh th li khng l gii c s lin quan gia H
v Tin thin Bt qui, v n c s lin h vi H t trong kinh Dch cng c coi l ca ng lm ra?

Trong c hai trng hp trn th s hp l vi mt kt cu cht ch nht trong nhng vn lin quan
n kinh Dch l ni dung ca cu H xut , Lc xut th, thnh nhn tc chi s c din t nh
sau: S vn ng ca Thin H to hnh. Cn c vo nhng hnh tng trong thin h, nhng bc
thnh nhn ca ngi Lc Vit (*) vit thnh sch, gi l Lc th. Nh vy Lc th l sch nhm din
gii mt hc thuyt c ni dung lin quan n s vn ng v tr (Ch th theo m Vit Hn t n
c ngha l sch). Cn H l mt danh t chung ch tt c nhng hnh lin quan n s vn ng
ca Thin h.

* Ch thich : Ngi vit cho rng Lc Vit l mt danh t chung ch ton b cng ng Bch Vit Nam sng Dng T,
phn bit vi cc chng tc khc trong quc gia Vn Lang; ch khng phi ch l tn ring ch mt b.V vy, cu Lc xut
th, thnh nhn tc chi c hiu l thnh nhn Lc Vit. Trong kinh Dch nhiu nh nghin cu hoi nghi ch T
vit khng hn l ch Khng t. Ngi vit xin c b sung cho gi thuyt ny l: trong Hong Ni kinh t vn cng
dng ch T vit v Phu T rt nhiu ln, nhng chc chn khng phi ni ti Khng t.

Vn c t ra s c minh chng r hn phn III.

@Yu t mu thun na trong s tng quan gia hnh Tin thin Bt qui v H l Ng hnh li
c trc Tin thin Bt qui (v H mang ni dung Ng hnh tng sinh). Nh vy, phi chng vua
Phc Hy chnh l ngi pht hin ra thuyt m dng Ng hnh? Trong khi , theo cc nh nghin
cu hin i, lch s thuyt Ng hnh c ghi nhn xut x t nc Yn, T v ch c hon chnh vo
thi Hn, tc l sau thi Phc Hy tc H hoch qui khong hn 3000 nm? Cn theo ni dung c
th ch Hn th cng c sau vua Phc Hy 1000 nm nu tnh n thi Hong vi cun Hong ni
kinh, hoc 2000 nm nu tnh n thi vua i V vi Lc th v Hng phm cu tr?

@Nu khin cng m cho rng: Ng hnh qu tht ra i trc Tin thin Bt qui tc l trc vua
Phc Hy bo m tnh hp l ca s tng quan gia hai hnh H v Tin thin. Lp lun ny
s chng minh c mt cch hp l hin tng lin quan n H trong kinh Dch v trong Hong
ni kinh t vn. Nhng nu nh vy th khng l gii c hin tng Ng hnh xut hin mt cch th
s trong Hng phm c coi l ca vua i V lm ra v ng cng khng phi l ngi pht hin ra
Ng hnh. Bi v, thuyt m dng Ng hnh c ng dng mt cch vi diu trong Hong ni
kinh t vn.

Vi lp lun ny s khng th gii thch c ton b kinh in s ca Nho gio c coi l s sng
tc v su tp ca Khng t sau gn 3000 nm li khng h c mt ch no ni n Ng hnh? Lp
lun ny cng khng l gii c ti sao nh s hc v i Trung Hoa l T M Thin li cho rng: Tru
Din l ngi sng to ra thuyt m dng Ng hnh? Khng l ng ta khng bit n d tn ti hng
ngn nm trc ? c bit l cun Hong ni kinh t vn l mt cun l lun y hc ng phng,
tc l n phi ht sc ph bin v y hc l mt nhu cu thit yu ca con ngi!

Ch vi mt vn tng quan ngay trong cn nguyn ca kinh Dch l H v Tin thin Bt qui
to ra nhng mu thun khng th l gii. C l y l mt trong nhng nguyn nhn d cc nh nghin
cu hin i cho rng thuyt m dng v Ng hnh l hai hc thuyt xut hin c lp v ha nhp vo
i Hn. Vi nhn nh ny, trn thc t t n ph nh ton b gi tr thi gian lch s trong ni dung
c th ch Hn. Nh vy, nn vn minh ng phng c coi l c ngun gc t vn minh Hoa H,
phi chng ch v ngi ta khng tm thy mt bn vn no khc ni v nhng gi tr ca nn vn minh
ng phng ngoi c th ch Hn?

LC TH V HU THIN BT QUI

Lch s chnh thng ca kinh Dch theo c th ch Hn cho rng: Lc th l cn nguyn ca Hu thin
Bt qui. hnh h thng 64 qu Hu thin l ni dung chnh ca kinh Dch hin lu truyn, cng chnh
l phn ng dng vi diu ca kinh Dch. Do , vic tm hiu v Hu thin Bt qui tc l s tm hiu cn
nguyn ca kinh Dch. S ng dng ca Hu thin Bt qui tri rng trn nhiu lnh vc: thin vn, a
l, y l, lch s, d on tng lai V vy, s pht hin nhng mu thun gia Hu thin Bt qui vi
nhng vn lin quan cng l s pht hin nhng sai lch ca n. T s dn n vic hiu chnh cho
ng gi tr nguyn thy ca kinh Dch v nhng vn lin quan. y l mt trong nhng phn phc tp
trong ni dung cun sch ny. Bi vy, xin c trnh by bt u t cn nguyn ca Lc th v s tng
quan gia Lc th v Hu thin Bt qui.

Theo c th ch Hn ghi li: Khi vua i V i tr thy sng Lc, c ra thn cho Lc th. Cn c
vo nhng vng trn en trng trn lng ra, ngi lm ra Hng phm cu tr. Tr th I trong Hng
phm cu tr cp ti Ng hnh c trnh by nh sau:

Nht Ng hnh: nht vit Thy, nh vit Ha, tam vit Mc, t vit Kim, ng vit Th. Thy vit nhun
h, Ha vit vim thng, Mc vit khc trc, Kim vit tng cch, Th vit gi sc. Nhun h tc hm,
vim thng tc h, khc trc tc toan, tng cch tc tn, gi sc tc cam.

Tr th nht l Ng hnh: mt l nc, hai l la, ba l g, bn l vng, nm l t. Nc ngm xung
di, la bc ln trn, g cong hoc thng, vng i theo hnh, t cy gt. Nc thm xung, v mn;
la bc ln, v ng; g cong hoc thng, v chua; vng i theo hnh, v cay; t cy gt, v ngt. (*)

* Ch thch: Kinh Dch vi v tr quan ng phng sch dn.

Bn c c th coi ton b ni dung ca Hng phm cu tr trong nhng sch nghin cu v trit hc c
ng phng, nh cun i cng trit hc s Trung Quc ca Phng Hu Lan hnh minh ha
Lc th v Hng phm cu tr nh sau:

HNH MINH HA
CU CUNG LC TH & HNG PHM CU TR

HNH LC TH V HU THIN BT QUI
xoay 180o theo bn hin i

Trn c s ni dung ca Lc th trnh by, chng ta th xp hnh Lc th vi Hu thin Bt qui
nghim l nh sau:

HNH MINH HA
CU CUNG LC TH & HU THIN BT QUI

Qua hnh v trn bn c cng nhn thy rng: Nu ly 4 qu chnh c hnh kh v phng v r rng l
Ly (Ha Nam), Khm (Thy Bc ), oi (Kim Ty), Chn (Mc ng) lm chun, th r rng
chng c s sai lch vi v tr v phng v Ng hnh trn Lc th nh sau:

Phng Bc: Hu thin Khm Thy; Lc th Thy; hp.
Phng Nam: Hu thin Ly Ha; Lc th Kim; khc.
Phng ng: Hu thin Chn Mc; Lc th Mc; hp.
Phng Ty: Hu thin oi Kim; Lc th Ha; khc.

Nh vy gia hnh Hu thin Bt qui v Lc th c s sai lch ca hai hnh l Kim v Ha. iu ny
cho thy gia hai hnh ny cng khng c s tng quan v Ng hnh.

Nu lp lun cho rng: Ng hnh ca cc qui trong Hu thin khng lin quan g dn Ng hnh ca Lc
th. Bi v, theo cc nh nghin cu hin i th thuyt m dng xut pht t dn tc Khng, thuyt
Ng hnh xut pht t dn tc Vit. Hai hc thuyt ny c Khng t hoc Tru Din tng hp vo thi
Chin quc, hay tng bc ha nhp vo i Hn th c th ni rng: hn 2000 nm, k t i Hn
cho n ngy hm nay, cn nguyn ca Chu Dch l Lc th v Hu thin Bt qui vn cha ha nhp.
Vy cn c vo u xc nh hnh kh ca cc qui ?

S lin h tng quan gia H v Tin thin Bt qui v s lin h tng quan gia Lc th vi Hu
thin Bt qui c chng minh trn chng t:

S tng quan ca Lc th H vi Bt qui nh c th ch Hn ni n trn 2000 nm qua, khng
th no c c s qui v th hin Ng hnh nh s ng dng vi diu ca n trn thc t tri hng thin
nin k v bao trm ln nhiu lnh vc. n y, bo m tnh khch quan, vn c tip tc
minh chng vi ba gi thuyt sau:

Gi thuyt th nht: thuyt m dng Ng hnh hon chnh vo i Hn. Do , Ng hnh trong Lc
th v H khng c s lin h trc tip vi Bt qui nh c th ch Hn ni ti. Gi thuyt ny gii
thch c s ha nhp tng bc vo i Hn ca thuyt m dng c trong kinh Dch v thuyt Ng
hnh nh nhn nh ca cc nh nghin cu hin i. Gi thuyt ny cng gii thch c s sai lch v
tnh cht ca Ng hnh trong Qui v vi Lc th H chng minh trn. Nhng vi gi thuyt
ny li t ra nhng mu thun c lin h cht ch sau y:
@ Khi khng c s lin h gia Lc th H vi Bt qui, th s c mt khong trng ln v l thuyt
minh chng tnh cht Ng hnh ca Qui v nh thc t ng dng trn 2000 nm qua t sau thi Hn.
Nu coi t thi Hn cho n tn ngy hm nay l thi gian ha nhp v hon chnh ca thuyt m
dng Ng hnh th khng th c khong trng l thuyt ni trn.

@ Quay tr li vn ni dung ca cu H xut , Lc xut th, thnh nhn tc chi trong kinh Dch;
bi v nu thuyt m dng Ng hnh hon chnh vo thi Hn, tc l Lc th H mang ni dung
Ng hnh, khng lin quan n Bt qui mang ni dung m dng c trc Hn, th Khng t khng c
l do g vit cu trn trong H t. T tt c nhng vn xut x lin quan n Lc th H trong
c th ch Hn phi xem li tnh chn xc ca n, hay ni mt cch khc gi thuyt ny t n ph
nhn ton b lch s kinh Dch theo c th ch Hn.

Gi thuyt th hai: thuyt m dng Ng hnh c hon chnh vo thi Xun thu Chin quc v sau
khi Khng t san nh kinh Dch, vit Thp dc; nn Ng hnh ca Lc th H cng khng lin
quan n Bt qui; ng thi gi nh rng: c mt h lun l gii s lin h gia Qui v vi Ng
hnh nhng tht truyn (gi nh rng tht truyn vo khong thi Tn), cho n thi Tng mi pht hin.
Gi thuyt ny s gii thch c khong trng l thuyt ni trn, ng thi n cng l gii c s xut
hin cun Hong ni kinh t vn c cho l xut hin vo thi Xun thu Chin quc hoc sau .
Vi gi thuyt ny s chng minh c S K ca T M Thin cho rng Tru Din (350 270 tr.CN) l
ngi tng hp thuyt m dng Ng hnh. Nhng vi gi thuyt ny th li c mu thun ny sinh nh
sau:

@ V thuyt m dng Ng hnh hon chnh v xut hin sau ngi Khng t, nn vn phi t li vn
ni dung cu H xut , Lc xut th. Thnh nhn tc chi vn c coi l tin cn bn ca kinh
Dch b ph nhn. Do , s dn ti s hoi nghi tnh chn xc ca ton b ni dung phn kinh vn ca
kinh Dch. T hn na cho cc nh trc tc Hn nho l trong cun Thng Th (thin C mnh) ghi
r: Trn vch tri cung in ca Chu Vn Vng c khc hnh H . Ni dung cu ny trc y vn
l mt bng chng gin tip cho s lin h gia H vi Tin thin Bt qui, hoc trong trong sch
Lun Ng (thin T Hn) vi cu Phng iu bt tri, H bt xut , Ng d h ph s phi t li vn
v tnh chn xc ca n v tnh trng vn khng sng sa nh trnh by trn.

Gi thuyt th ba: Thuyt m dng Ng hnh ra i trc khi ngi Khng t sng tc Thp dc. Gi
thuyt ny cng s c tt c mi thun li nh: gi nh mt h lun tht truyn; gii thch c cu H
xut , Lc xut th. Thnh nhn tc chi v.v... Nhng n li xut hin nhng mu thun sau y:

@ Khng gii thch c kinh Dch ch ni n m dng khng ni n Ng hnh khi m dng
Ng hnh l mt hc thuyt hon chnh trc sinh thi ngi Khng t.

@ Ph nh nhiu vn lin quan nh: Tru Din khng phi l ngi sng tc hoc tng hp thuyt
m dng Ng hnh nh S K ca T M Thin ni ti.

@ t vn H Lc th l g khi c coi l cn nguyn ca Bt qui v nhng hin tng lin
quan n hai hnh ny trong cc c th ch Hn, th d nh trong Lun ng (thin T Hn) cu:
Phng iu bt chi, H bt xut . Ng d h ph!

Nh vy, qua phn chng minh trn chng t: Khng th tm c mt s tng quan hp l no, ngay
c trong nhng tin cn bn ca kinh Dch theo c th ch Hn lu truyn. Khi nhng tin cn bn
ca kinh Dch theo c th ch Hn cha ng nhng mu thun th h qu ca n chc chn khng th
no c mt s kt cu hp l:

Mu thun trong s lin h gia H v Tin thin Bt qui, Lc th v Hu thin Bt qui qua nhng
vn nu trn, c tm lc nh sau:

H cn nguyn ca Tin thin Bt qui = 3500 nm tr.CN. Thi hong Phc Hy.
Lc th cn nguyn ca Hu thin Bt qui = 2000 nm tr.CN; thi vua i V.

Hu thin Bt qui xut hin vo thi Chu Vn Vng = 1200 nm tr.CN.

m dng 1200 tr.CN vo thi Chu v trong kinh Dch.

m dng + Ng hnh = thi Hn

Ring du n ca H vi l tng sinh ca Ng hnh (Du n H c trong Hong ni kinh;
nhng s xut hin thc t ca H c xc nh vo thi Tng) v t thn cun Hong ni kinh
kh c th t vo thi im no trong lch s vn ha Trung Hoa?

HNH MINH HA
THI GIAN XUT HIN M DNG & NG HNH
THEO C TH CH HN

MU THUN GIA NHNG NHN NH LIN QUAN VI CU
TRC PHNG V HU THIN BT QUI

Nh trnh by vi bn c phn trn theo lch s chnh thng ca kinh Dch trong c th ch Hn
th hnh Hu thin Bt qui do Chu Vn Vng sng tc vo khong 1200 nm tr.CN. Mc d, trn
thc t hnh Hu thin Bt qui xut hin vo i Tng sau hn hai thin nin k; nhng n c
nhc ti t i Hn v c bo chng bng bn vn c trong Thuyt qui Tit 5, phn kinh vn ca
Chu Dch . Nu cu trc hnh Hu thin Bt qui hp l, on kinh vn trn r rng th khng c g
bn. Nhng mi s phn tch, tm hiu v ni dung on kinh vn trn u khin cng vi ngha en ca
n. bn c khi lt li trang sch, xin trch li on kinh vn trong Thuyt qui.
Thuyt qui truyn Tit 5:

xut h Chn; T h Tn; Tng kin h Ly; Tr dch h Khn; Duyt ngn h oi; Chin h Cn;
Lao h Khm; Thnh ngn h Cn.

Qua on kinh vn trong Thuyt qui trnh by vi bn c trn, th chnh l trnh t ca qui v Hu
thin c lu truyn, bt u t qui Chn, th t theo chiu thun kim ng h. bn c khi lt li
trang sch xin xem hnh minh ha di y:

Nhng ni dung trc tip ca n th li hon ton khng phi hng dn s sp xp qui v Hu thin
(xin c trnh by r hn phn III, trong sch ny). Trong hnh Bt qui Hu thin khng c s i
xng m dng qua tm so vi Bt qui Tin thin. Bt qui Tin thin tin ca Bt qui Hu thin
chng t tnh cn i l nguyn l cn bn ca kinh Dch. V vy, c nhng nh nghin cu hoi
nghi tnh chn xc trong cu trc phng v ca hnh Hu thin v tm cch sp xp li qui v.
Nhng gio s tin s Hong Phng chng minh tnh hp l ca hnh Hu thin Bt qui c coi
l ca Chu Vn Vng, nh trnh by trong phn trch dn trn. S chng minh ca gio s cha
tnh hp l bi nhng im sau y:

@ Gio s cho rng: c s vt, s vic vn thiu tnh cn i trong hnh thc tn ti. y l mt lun
im rt chn xc (v cng rt n gin) trong vic phn nh hin tng t nhin. Nhng vn y li
l mt hc thuyt c hnh thnh trn c s ca tnh cn i ngay t nguyn l cn bn ca n. iu ny
c chng t trong cu trc Tin thin Bt qui l tin ca Hu thin Bt qui.

Kinh Dch l hc thuyt v tr quan l gii s hnh thnh, bin ho ca s vt, s vic trn c s tnh cn
i lm cn bn so snh tnh cn i hay khng cn i ca s vt hoc s vic theo quan im ca n.
iu ny d c chng t bng thuc tnh ca tng qu, tng ho do s vn ng ca qui hoch trong
64 qu tng ng trong Hu thin Bt qui. Nhng iu khng c ngha qui v trong Hu thin Bt
qui phi sai lch.

Th d: trong Ho t qu Tiu Sc vit :
Cu tam: D thot bc, phu th phn mc.
Xe ri trc, v chng lm ngut nhau

R rng thuc tnh ca ho cu tam l Xe ri trc, v chng lm ngut nhau phn nh tnh mt cn
i ca s vt, s vic.
@ im th hai l: vi cng thc tnh ton ca gio s tuy l gii c tnh cn i gia hai phn m
dng ca qui v (tc l gin tip tha nhn tnh cn i l nguyn l cn bn), ph nhn mt cch hp
l s thay i phng v ca qu Cn v Khn theo lp lun ca gio s L Vn Su. Bi v, vi cng
thc ny th vic i phng v ca qu Cn v Khn nh gi thuyt ca gio s L Vn Su s to nn
s mt cn bng m dng. Nhng cng thc ca gio s Hong Phng vn cha ph nhn c s
cn thit phi thay i phng v ca qu Tn v Khn. Bi v, nu i phng v ca hai qu ny vn
khng lm thay i tnh cn i gia hai phn m dng m gio s chng minh. Hay ni cch khc, vi
cng thc ca gio s Hong Phng, vn cha gii quyt c vn s sai lch v tr ca qu Tn v
Khn. V s thay i hai qu Tn & Khn vn bo m tnh cn i theo cng thc m gio s a ra.
Xin bn c xem hnh minh ha di y chng t iu ny:

HNH CA GIO S HONG PHNG

Vi cng thc ca gio s Hong Phng a ra th
Qu Ngoi c tng s l:
2 (Tn) + 3 (Ly) + 8 (Khn) + 5 (oi) = 18

Qu Ni c tng s l:
1 (Kin) + 6 (Khm) + 4 (Cn) + 7 (Chn) = 18

Nh vy, trong cng thc ca gio s a ra th qu Tn & Khn nm trong tp hp qu Ngoi. Do ,
nu i ch hai qu Tn &Khn cng khng nh hng g n tng s 18. Xin bn c xem hnh minh
ha di y i v tr Tn & Khn chng t iu ny:

HNH HU THIN BT QUI
i v tr hai qu Tn & Khn

@ Trong hnh dn chng ca gio s chng t rng: ng vn lin h gia hnh Hu thin Bt qui
vi Lc th (qua s ca Lc th trn hnh). Nhng s lin h gia Hu thin Bt qui vi Lc th l
khng th l gii c, nh chng minh trn.

iu quan trng hn c l: Nu khng c mt nim cn bn v tnh cn i, th khng c c s no
ni n s mt cn i.

Nh vy, so snh cu trc hnh Hu thin Bt qui vi nguyn l cn bn ca hc thuyt m dng l
tnh cn i cn bng m dng th hin tin ca n l cu trc hnh Tin thin Bt qui c
s mu thun. Vn c t ra s v ngha, nu nh ch dng li tnh cn i hoc mt cn i ni
chung. Nhng s vic li khng n gin nh vy: kinh Dch (tc Chu Dch ) m phn cn bn ca n l
kt cu 64 qu Hu thin Bt qui li c mt cu trc chng t rng phng v ca Hu thin Bt qui
c coi l ca Chu Vn Vng lm ra l mt sai lm. Sai lm ny s chng t: Chu Vn Vng khng
phi l tc gi ca Hu thin Bt qui, ng khng th pht minh mt s hp l t mt ci v l. Vn
ny s c chng minh r hn phn III.

n y, qua hin tng c n ba nhn nh gn nh i lp nhau cng tn ti trong mt vn (v
nhiu vn rt cn bn khc cng trong tnh trng tng t) chng t mt cch sc so rng: kinh
Dch trong c th ch Hn thiu hn mt h thng l thuyt cn bn, c th l gii mt cch hp l
vi chnh n trong nhng hin tng lin quan. Hin tng ny s khng th gii thch c bng mt lp
lun n gin l tnh tht truyn, v s mu thun chnh ngay trong s tng quan trong ni dung ca
vn . i vi mt b xng con khng long c cch y khong 100 triu nm (tnh tht truyn cn
cao hn nhiu), ngi ta vn c th phc hi c hnh dng ban u, bi v s tng quan hp l trong
cu trc thn th tn ti trn thc t. Chng ta hy tng tng rng: Nu trong cng mt a im
kho c, ngi ta tm thy xng u ca con khng long Bo Cha, xng sn ca con Li long,
xng chn ca con n Gic long, xng ui ca con Dc long, m ngi ta li cha bit g v hnh
dng ban u ca n th tnh cnh s bi t nh th no.

MU THUN TRONG S L GII
CN NGUYN CA HU THIN BT QUI

Cho n ngy hm nay, mt s b mt vn bao trm ln cn nguyn ca Hu thin Bt qui. Da trn c
s no Chu Vn Vng thay i qui v Tin thin thnh Hu thin?

C nhiu cch gii thch v vn ny. on trch dn sau y trong sch Chu Dch v d on hc (sch
dn trang 17) bn c tham kho :

Hnh Tin thin Bt qui m ngy nay ta nhn thy l t hnh Tin thin ca Thiu Ung i Tng m ra.
Cn hnh Hu thin Bt qui l t thuyt Qui, ngi i Tng cho l do Vn Vng to ra. Ngy nay
rt nhiu hc gi a ra nhiu cch phng on, v sao Vn Vng sa Tin thin Bt qui thnh Hu
thin Bt qui. H cho rng: Thi nh H bng tuyt tan, nc bin dng ln, ngp chm nhng khong
t ln, khp ni b ngp nc. n i nh Chu, hon cnh t nhin thay i, vn kh tri t khng cn
thng nht vi Tin thin Bt qui na. Cho nn Chu Vn Vng sa Tin thin Bt qui thnh Hu
thin Bt qui.

Mt cch gii thch na cng kh ph bin cho rng: S d Chu Vn Vng i qui v a qu Cn
(Tri) v pha Ty Bc v l ni pht tch ca nh Chu nhm li ko qun chng ng h ng trong
vic khi ngha chng li nh n Thng. on sau y trch dn trong sch Kinh Dich Phc Hy (sch
dn trang 14) bn c tham kho:

Trong Bt qui Phc Hy, qu Kin phng chnh nam, nhng trong Bt qui ca nh Chu, qu
Kin li thay qu Cn Ty bc, ni pht tch nh Chu, ng vi t K Sn (Thim ty, Trung Quc),
mc d Ty bc khng phi l phng chnh, m li l phng cho.

Qu nhin, danh t ring K Sn c ghi vo ho Lc t ca qu Thng (trn Khn, di Tn):

Vng dng hanh vu K Sn, ct v cu (Ngha: Vua c dng thng sut K Sn. Tt, khng c
li)

Trang18 sch dn

Vic cha con Chu Vn Vng m mu sa cha t BT QUI truyn thng n BT QUI tn
nh chc hn mun to ra mt tm l li ko, thuyt phc lng ngi cm th vua Tr hoang dm,
hng lc v khin dn kh, hy ng h nh Chu sm n nh ngi vng cuc sng c yn lnh.
Nh Chu ln cm chnh quyn, thay i mt s ch , l nghi theo k hiu nh Chu, nh Chu l, Chu
nhc, Chu quan, Chu th, Chu Dch . Ly Chu Dch thay cho Hy dch m v sau, c th t i Tng, cc
nh l hc gi BT QUI PHC HY l TIN THIN, phn bit vi BT QUI ca nh
Chu l HU THIN.

Cch gii thch v cn nguyn ca Hu thin Bt qui ni trn sai lm nhng im rt cn bn nh sau:

@Trong cch gii thch th nht chng t rng: cn bn ca qui v ni chung chnh l iu kin thin
nhin ca vng a l sinh sng ca ngi Hoa H. n i Chu, iu kin thin nhin, a l khc thi
H th qui v phi thay i. Nu vy, th t i Chu n Hn iu kin thin nhin, a l thay i rt
nhiu. Nhng cho n tn by gi, sau Hn hn 2000 nm, qui v vn khng thay i. Ngc li Chu
Dch khi c ph bin khp th gii, nhng vng a l khc nhau, vn chng t tnh bao qut ca n.
on trch dn di y trong sch Kinh Dch o ca ngi qun t (sch dn, trang 81) chng t
tnh bao qut trong s ng dng ca Chu Dch :

Raymond de Becker trong li gii thiu bn dch kinh Dch ca Charles de Harley (ln ti bn nm 1970)
cng ngh nh Jung. Nu ngi xin qu tht tnh tm, tp trung t tng vo iu mnh mun hi, th qu
cho bit c s din bin ca tnh th t trc ti sau c th s ra sao, v t mnh la ly mt thi
trong mi tnh th, tu thi m c th thay i mt phn no s din bin ca tnh th c. l
ci ch li ca bi Dch v s tm hiu tm l b su (psychologie des profondeurs), tc l tm hiu ci
tim thc.

Nh vy l tn bn Ty, hon cnh a l khc hn, Chu Dch vn chng nghim tnh bao trm trong s
ng dng ca n. iu ny chng minh rng cn bn ca Chu Dch khng l thuc vo vng a l sinh
sng ca ngi Hoa H.

@ Trong cch gii thch th hai chng t rng: cn nguyn ca qui v l thuc vo ni pht tch ca bc
vng Hoa H (?). Nu c theo c th ch Hn th nh H c Lin Sn Dch, nh n c Qui Tng
Dch, nh Chu c Chu Dch . Nhng t Hn, ng, Tng, Nguyn, Minh, Thanh sao li khng c cc
hnh Dch ca ring cc triu i ?

Vi nhng cch gii thch trn t thn ph nhn kinh Dch l mt h thng v tr quan, m phi gi
chnh xc l: Hoa H a l quan, nu theo cch gii thch th nht; hoc Chu quan, nu theo cch gii
thch th hai. Cn nu vn c gi l v tr quan th mc nhin tha nhn a bn c tr ca ngi Hoa
H (hoc ni pht tch ca nh Chu) l trung tm ca s vn ng v tr? S lng tng trong cch gii
thch cn nguyn ca Bt qui Hu thin ca cc nh L hc, mt ln na li chng t rng: kinh Dch
thiu hn mt h thng l thuyt bn cn. S gii thch m h cho hu ht mi vn c tnh tin ca
kinh Dch trong hn 2000 nm qua, l c s t li vn v ci ngun v ni dung ca kinh Dch.
Ngi vit cho rng:

K hiu trong kinh Dch thc cht ch l h qu ca mt hc thuyt v tr quan c. kinh Dch ra i nhm
l gii nh hng s vn ng ca v tr n cuc sng, x hi v con ngi; t s nhn thc qui lut
vn ng qua kinh Dch, con ngi tm cch ng s ph hp vi qui lut ca v tr, ho nhp vi
thin nhin.

Chng II:
HONG NI KINH T VN
H & NHNG VN LIN QUAN

TNH BT HP L V THI IM XUT HIN
CUN HONG NI KINH T VN

Nh trong phn trn trnh by: Thi im xut hin ca cun Hong ni kinh t vn kh c th t
vo mt giai on no trong lch s vn minh Hoa H, c s tng quan hp l vi nhng vn ca
thuyt m dng Ng hnh. Ni dung ca cun sch ny th hin phng php lun ca thuyt m
dng Ng hnh trong ng y, trong c du n ca H . ngha trc tip trong ni dung ca n
xc nh thi im xut hin thuc v thi Hong . Nhng nhng nh nghin cu t vo giai on
lch s thi Xun thu Chin quc ( trch dn phn trn).

Qua nhng on trch dn trong mc Hong ni kinh t vn v lch s thuyt m dng Ng
hnh Phn I. Bn c c th tm thy s ng dng phng php lun ca thuyt m dng Ng
hnh trong ton b cun sch ni trn (k c s ng dng m dng lch, m c s phi hp Can
Chi). Nh vy, thuyt m dng Ng hnh hon chnh, nht qun v c ng dng trong Hong
ni kinh t vn trc c Lc th do vua i V pht hin c ngn nm (Nin i ca Hong c
tnh khong 3000 nm tr.CN Vua i V khong 2205 nm tr.CN). R rng y l mt iu cc v l.

Nu nh chng ta tin vo tnh chnh xc ca cun Hong ni kinh t vn th s ph nhn ton b
nhng tc gi Trung Hoa c coi l sng lp ra thuyt m dng v Ng hnh sau . Vy th trc
Hong ai l ngi sng to thuyt m dng Ng hnh, khi chnh cun Hong Ni kinh t vn
ch th hin s ng dng phng php lun ca thuyt m dng Ng hnh, ch khng phi th hin
ni dung ca hc thuyt ?

C l nhn thy c iu phi l ny trn quan nim thuyt m dng Ng hnh thuc v vn minh
Hoa H nn cc nh nghin cu hin i c s c gng tm mt thi im lch s hp l cho s ra
i ca cun sch Hong ni kinh t vn.

@ Nhn nh u tin cho rng: Cun Hong ni kinh t vn c vit vo thi Xun thu Chin
quc?! ( trch dn).

Nu nhn nh ca cc nh l hc hin i ng, th y l s ph nhn tc gi ca cun sch l Hong
v K B. Nh vy ti sao li c s gn ghp ny v ai l tc gi ch thc ca n? Trong khi sch
ng y cng nh sch bi khng phi i tng ph hy vo thi Tn Thy Hong. Hn na y hc l
mt nhu cu cn thit v ph bin trong i sng x hi; trn t vua cha, di n th dn. Ti sao mt
cun y l cn bn s dng phng php lun ca thuyt m dng Ng hnh, li khng h c nhc
n trong bt c mt cun c th no ca cc hc gi ni ting trc thi Hn?

Thi Xun thu Chin quc l mt thi i xut hin rt nhiu nh t tng ln nh Khng t, Mnh t,
Tun t, Hn Phi t h li rt nhiu trc tc. Nu h thng v tr quan m dng Ng hnh vi
gi tr tuyt vi ca n, c th hin trong s ng dng ngay trong mt nhu cu khng th thiu v
ph bin l y hc, m sao li khng c cc hc gi lu danh hng thin nin k quan tm n nh:
Khng t thi Xun Thu; Mnh t, Trang t thi Chin quc? Mt iu ng lu na l: Sau cc hc
gi ni ting thi Xun thu Chin quc hng na thin nin k trong S k ca T M Thin cng
khng h mt ln nhc n cun Hong Ni kinh t vn; mc d ng li ni n Tru Din (350 270
tr.CN), nh l mt ngi nu khng phi l sng lp th cng l ngi u tin tng hp thuyt m
dng Ng hnh tr thnh mt hc thuyt thng nht. y tht s l mt iu v l. Vn ny
c t ra trong cun Thi Hng Vng v b n Lc thp hoa gip (Nxb VHTT 2002).

@ Gi thuyt th hai cho rng: Hong ni kinh t vn l do cc phng s kit tp, tng hp vo i
Hn. Gi thuyt ny gii thch c s v l phn tch trn. Nhng ngay c trong trng hp nh
vy cng khng th thc hin c. Bi v: vit cun sch ny th cn phi c mt kin thc hon
chnh v thuyt m dng Ng hnh. Nhng hc thuyt ny theo cc nh nghin cu hin i vo
thi Hn mi ang tng bc hon chnh. Do , khng c c s no c mt s ng dng mt hc
thuyt cho n ngy hm nay, khi bn ang c cun sch ny vn cha hon chnh, c mt s
ng dng hon chnh cho n. Hung chi, trong Hong ni kinh t vn cn c rt nhiu vn b n v
phc tp hn c kinh Dch, vn cha c s l gii; ngi ta khng th kit tp nhng ci m ngi ta
khng hiu g c. Cho rng y l s kit tp, th mc nhin tha nhn: nhng ni dung ca cun Hong
ni kinh t vn d c trc Hn; tc l thuyt m dng Ng hnh hon chnh trc v vn
tip tc lp li nh gi thuyt trn.

@ Gi thuyt th ba cho rng: Cun Hong ni kinh t vn c kit tp vo i Minh (?!).

Gi thuyt ny ch c s hp l hnh thc, mc d n l gii c du n ca H (ch thc s xut hin
vo i Tng trc Minh). Nhng vi gi thuyt ny th ngoi nhng mu thun chung vi cc gi
thuyt trn n li gp nhng mu thun khng l gii c sau y:

* S lin h gia lch s thi Minh (th k XIV) vi thi Hong gn 3000 nm tr.CN, th hin trong
ni dung cun sch.

* Vo th k 14 sau CN, l lc s ng dng ca thuyt m dng Ng hnh rt ph bin. Do , cng
khng th c s kit tp nhng ci m cho n tn by gi ngi ta vn khng th l gii.

* Vo thi Minh, lch s cng r rng. Khng th c mt cun sch vo hng k th v c ng dng
trong mt nhu cu ph bin, m ngi ta khng th ch ra chnh xc thi im ra i hoc tc gi ca n.
Mt vn c t ra l cu trc ngn ng trong Hong ni kinh t vn hon ton khng phi l cu
trc ngn ng ca thi nh Minh. Ch cn mt cch duy nht l vit li cun sch ny. iu ny r rng
khng th thc hin c, khi cho n tn by gi, thuyt m dng Ng hnh v nhng vn lin
quan n n vn cn l s b n.

Trong ba gi thuyt trn, th gi thuyt th hai v th ba l do tham kho kin bn c gn gi, khng
c ti liu cng b chnh thc.

@ Mu thun ln nht cn phi l gii l: Hong ni kinh t vn l cun sch l lun cn bn ca
ng y, c pht trin t mt h thng l lun cn bn l hc thuyt m dng Ng hnh. Do , n
ch c th c thc hin khi ngi ta c mt kin thc hon chnh v hc thuyt ny. Nhng cho n
ngy hm nay, thuyt m dng Ng hnh vn ch li nhng du n m h. Tht l phi l, khi ngi
ta li c th sng tc ra mt cun sch l lun, da trn mt l thuyt cn bn m ngi ta hon ton m
h v n. Hin tng ny c th v nh mt hc sinh khng cn hc thuc bi, nhng vn gii c ton.
Cho d c c khin cng ng dng phng php lun siu hnh phn bc, cho l hc sinh kip
trc vn l nh thng thi; th t nht kip trc n hc bi.

Bi vy, ngoi nhng mu thun vi nhng hin tng lin quan n n, th y chnh l iu cn bn
cun Hong ni kinh t vn kh c th t vo mt thi im lch s no ca nn vn minh Hoa
H.

Hn na, cun Hong ni kinh t vn vi ni dung ng dng thuyt m dng Ng hnh trong ng
y, cng ch l mt hin tng trong s ng dng ph bin ca hc thuyt ny. Do , khi ngun ci ca
hc thuyt m dng Ng hnh c minh chng, th cun Hong ni kinh cng xc nh c
ngun gc ca n.

DU N H TRONG C TH CH HN TRC TN

Sch Chu Dch d on hc - Thiu V Hoa vit:

Thuyt H Lc trong cun Thng th ca Tin Tn, Lun ng ca Mnh t v trong H
t u c ghi li. Nhng v Th thc cht l ci g, cha c ai nhn thy, cng cha thy ai ni
n. Trc i Tng, khng t Dch gia khi vit v Dch, rt t ni n H , Lc , mt vi
ngi c ni n th cng ch lt qua. Phong tro ni n H , Lc th vo nhng nm Thi bnh
hng quc (nin hiu Tng Thi Tn).

Sch B n ca Bt qui - Vng Ngc c, Diu V Qun, Trnh Vnh Tng - vit:

... Thi Tin Tn c H , Lc th hay khng vn l mt cu hi.

Du n H trong Hong ni kinh t vn

Trong cun Hong ni kinh t vn ng dng phng php lun ca thuyt m dng Ng hnh
l gii cc hin tng ca s vn ng v tr v nh hng ca n n tri t vi i sng con ngi.
Nhng ni dung ca n li gp phn to nn s b n ca lch s thuyt m dng Ng hnh v cng l
ti tranh lun qua nhiu th h. Trong Hong ni kinh t vn cng li rt nhiu nhng khi nim
b n khc, m cho n tn ngy nay khng bit bao nhiu hc gi tn rt nhiu cng sc vn cha l
gii c. Th d nh nhng khi nim v lc kh, ng vn ng dng trong y l Nhng mt hin tng
c bit rt ng lu l: trong Hong ni kinh t vn, mt cun sch c cc nh nghin cu cho l
xut hin vo thi Xun thu Chin quc - tc l tin Tn - li ghi nhn du n ca H , khi l gii
nhng vn c s l lun ng dng trong ng y. on sau y c trch trong Hong ni kinh t
vn ton tp (Nh thuc Hng Kh xut bn 1954 Dch gi Nguyn T Siu) c trch dn trong phn
Kim qu chn ngn lun:

Hong hi:

Nm tng ng vi bn ma, vy c s thu thu g khng? K B tha:

ng phng sc xanh, thng vo Can, khai khiu ln mt, tng Tinh Can. Pht ra bnh thnh chng
kinh s. V v l chua, thuc v loi tho mc, thuc v lc sc l g, thuc v ng cc l la mch, thuc
v bn ma trn ng vi tu tinh; xun kh thuc v b phn u; thuc v m l ting Gic; thuc v s
l s 8; thuc v mi l mi hi. Do , bit l thng pht sinh bnh gn.

Nam phng sc , thng vo vi Tm khai khiu ln tai, tng Tinh Tm. Bnh pht sinh c nm
tng, v v l ng v thuc v Ha; thuc v lc sc l d; thuc v ng cc l th; thuc v bn ma,
trn ng vi sao Hunh hoc; thuc v m l ting Chy; thuc v s l s 7; thuc v mi l mi hc;
do bit l thng sinh bnh mch.

Trung ng sc vng, thng vo vi T, khai khiu ln ming. Tng Tinh T. Bnh pht sinh cung
li, v v l ngt, v thuc v Th; thuc v lc sc l b; thuc v ng cc l tc; thuc v bn ma trn
ng vi sao Chn; thuc v m l Cung, thuc v s l s 5; thuc v mi l mi thm; do , bit l
thng sinh bnh ti tht.

Ty phng sc trng, thng vo vi Ph, khai khiu mi, tng Tinh Ph; bnh pht sinh vai; v v
l cay v thuc v Kim; thuc v lc sc l nga; thuc v ng cc l o; thuc v bn ma, trn ng
vi sao Thi bch; thuc v m l Thng; thuc v s l s 9; do bit l thng sinh bnh ti b mao.

Bc phng sc en, thng vo vi Thn, thng khiu nh m; tng Tinh Thn; bnh pht sinh
Kh; v v l mn v thuc v Thy; thuc v lc sc l ln; thuc v ng cc l u, thuc v bn ma
trn ng vi sao Thn, thuc v m l V, thuc v s l s 6, thuc v mi l mi hc mc, do bit l
thng sinh bnh xng.

Qua phn trch dn trn, chng ta cht lc s ca Kim - Mc - Thy - Ha - Th (phn in m) vi
phng v c ghi nhn ca Ng hnh v so snh vi hnh H , chng hon ton c s trng khp.
H vn c coi l cn nguyn ca nn L hc ng phng. Do , s trng khp ni trn khng th
coi l hin tng ngu nhin. iu ny chng t rng: khi hnh thnh cun sch ny, tc gi ca n
bit n H . Xin xem hnh v sau:

HNH MINH HA S NG DNG
PHNG V NG HNH CA H
TRONG HONG NI KINH

Qua hnh trn, bn c cng nhn thy s lin h trng khp s v phng v Ng hnh trong
Hong ni kinh vi H . S lin h ny cho thy: H l mt thc t tn ti (v c ng
dng) trc thi im hnh thnh cun Hong ni kinh t vn.

L th Xun thu v du n ca H

Trong cc c th ch Hn c coi l trc Tn, ngoi Hong ni kinh t vn, du n ca H cn
c ghi nhn L th Xun thu, mt tc phm c coi l ca L Bt Vi vit vo thi k u ca ch
Tn. Li gii thiu trong sch L th Xun thu do Phan Vn Cc dch - Nxb Vn hc & Trung tm vn
ha ngn ng ng Ty xut bn 1999, vit:

L Bt Vi bn sai cc thc khch ca mnh vit ra nhng iu nghe bit, tp hp li lm thnh Bt lm
v Lc lun, Thp nh k cng hn hai mi vn ch, coi l c thin a vn vt c kim chi s,
t tn l L th Xun thu, v t cng ch Hm Dng, treo ngn lng vng trn , mi du s tn
khch ch hu ai thm bt c mt ch th thng ngn lng vng

Hn th Ngh vn ch coi l tc phm tiu biu ca tp gia, nh gi rng v hc thut, sch y
kim Nho Mc, hp Danh Php (gm c Nho gia ln Mc gia, ghp c Danh gia vi Php gia)

thi hin i, Hu Ngoi L cho l khi ngun ca Tp gia, l s nho trn kim thnh tp hc
khng c tinh thn tinh thn sng to. Nhiu hc gi ch tha nhn gi tr s liu ca n m thi.

Nhng nh s hc Phng Hu Lan cho rng: Sch ny khng t tn L T, m t tn L th Xun thu,
hn l Vn Tn Hu vn coi sch ca mnh l s, S k ni rng L Bt Vi coi sch ca mnh cha
mun vt trong tri t cng mi vic xa nay, t tn l L th Xun thu cng coi l s. Ta Nin
biu mi hai ch hu trong S k t ngang hng L th Xun thu vi T th Xun thu v Ngu th Xun
thu, chng t S cng cng coi sch l s ri

Trong ni dung ca sch L th Xun thu c ni n s vn hnh c tnh qui lut ca thi tit tng thng
trong nm v s ng s ca cc bc vng thun theo t nhin iu hnh t nc. Phn ny c
chia lm 12 K.

Mi hai k sp xp theo trnh t bn ma, mi ma c ba k: mnh, trng, qu. K th l nguyt lnh
ca thng. Xun ch sinh, h ch trng, thu ch thu, ng ch tng (*).

* Ch thch trong sch dn: Thp nh k chnh l thin Nguyt lnh trong sch L k, mi hai thng
sp xp lm mi hai thin, sau mi thin u chen thm bn thin khc. Bn k xun h thu ng, xun
ni v sinh, h ni v trng, thu ni v thu (hoch), ng ni v ct giu. Bn thin ph vo mi k
cng u phi hp theo trnh t xun sinh, h trng, thu thu, ng tng m trnh by cc quan im v
php tn sinh, th thch m tng trng, vn vt thu gom, cht ch ng; cht c gi tr. Bn mu ca
thin u mi k trong thp nh k v H tiu chinh u l sch nng lu hnh trong dn gian. Mnh xun
l thng u trong lch nh H, tc thng Ging. y l thin Mnh xun, khng phi k, cc k sau
u nh vy.

Trong ni dung cun sch, du n mang ni dung ca H th hin trong cc on tiu biu c trch
dn sau y:

MNH XUN K

Thin th nht ni rng:

Thng u xun: Mt tri v tr sao Doanh tht. Bui chiu hm, sao Sm phng chnh Nam, sng
sm sao V phng chnh Nam. Mt tri thng ny phng Gip t (phng ng). V vng
tng ng vi thng ny l Thi Cao th (da vo Mc c m xng vng), v thn i ng thng ny l
Mc thn Cu mang, ng vt tiu biu ca thng ny l loi c vy; thanh m thng ny ly m gic
(mt trong ng m) lm tiu biu, m lut thng ny ph hp vi Thi Thc (mt trong lc lut). Con s
i ng vi thng ny l 8 (s ca Thiu dng), v i ng ca thng ny l v chua; mi i ng vi
thng ny l mi tanh.

MNH H K

Thin th nht ni rng:

Thng u ma h: Mt tri v tr ca sao Tt. Bui chiu hm sao Dc phng chnh Nam, sng sm
sao V N phng Bnh inh (phng Nam). V vng tng ng thng ny l Vim (da vo
Ha c m xng vng). V thn i ng thng ny l Ha thn Chc Dung. ng vt tiu biu thng
ny l loi chim c lng v. Thanh m thng ny ly m Chy (mt trong ng m) lm tiu biu. m lut
thng ny hp vi Trng L. Con s i ng thng ny l 7. c im ca thng ny l l tit. S vic
thng ny l xem.

MNH THU K

Thin th nht ni rng:

Thng u ma thu: Mt Tri v tr ca sao Dc. Bui chiu hm sao u phng chnh Nam. Mt
Tri thng ny phng Canh Tn ( phng ty). V vng ng vi thng ny l h Thiu Ho (ly
c Kim m xng vng thin h). V thn ng vi thng ny l Kim thn Nhc Thu (tn l Cai). ng
vt tiu biu thng ny l loi th c lng mao. Thanh m thng ny ly Thng lm tiu biu. m lut
thng ny hp vi Di Tc (mt trong lc lut). Con s i ng thng ny l 9 (s ca Thiu m). V tng
ng thng ny l v cay. Mi tng ng thng ny l mi tanh. T t thng ny ca.

MNH NG K

Thin th nht ni rng:

Thng u ma ng: Mt tri v tr ca sao V. Bui chiu hm sao Nguy phng chnh nam, bui
sng sm Tht tinh phng chnh nam. Mt Tri thng ny phng Nhm Qu (phng bc). V
vng ng vi thng ny l Chuyn Hc (ly c Thy m xng vng thin h). V thn ng vi thng
ny l Huyn Minh (Thy thn). ng vt tiu biu thng ny l loi gip gii (i biu l Ra). Thanh
m thng ny l V (mt trong ng m). m lut thng ny hp vi thng ny hp vi ng Chung (mt
trong lc l). Con s ca thng ny l 6. V tng ng thng ny l v mn. Mi tng ng thng ny l
mi mc. Thng ny t t t trong ca. Lc t t, trc phi dng thn. Thng ny, nc bt u ng
bng, t bt u ng gi. G rng xung nc bin thnh con s. Cu vng n nu khng xut hin.
Thng ny Thin t trong phng u ty ca nh hng bc, ngi xe en, thng xe bng nga en, trn
xe c c en, mc o en, eo ngc en lm trang sc. An k np v tht ln. t kh to m chm
ming..

Nu nh trong sch Thng th - thin C mnh ch nhc n H c v vch cung in nh Chu
mt cch m h, th Hong ni kinh v L th Xun thu ghi li nhng du n lin quan n ni dung
ca n. Bn c c th lin h cc con s, phng v ca Ng hnh (phn in nghing ch m) vi hnh
H c trnh by sau y:

HNH MINH HA
DU N H TRONG L TH XUN THU

Phn chng minh trn y chng t vi bn c rng: Hc thuyt Qui kh ng vi 4 ma c coi l
ca Kinh Phng, Mnh H pht minh vo i Hn, thc cht ch l s lp li v din t di mt hnh
thc khc nhng pht kin c t trc . Nh vy, cng chng t H c pht hin t rt lu
trong nn vn minh c ng phng v c ng dng trn thc t. Nu cun Hong ni kinh vn
c mt xut x m h, ngi ta c th da vo c tht truyn gii thch s vng mt ca H tri
hng ngn nm, k t i Hn n Tng. Nhng vi L th Xun thu l mt tc phm c coi l ca
chnh v t tng i Tn- m khong cch thi gian khng qu 14 nm cho s bt u ca i Hn - th
tht l mt s v l khng th l gii ni bng tnh tht truyn. Hn na, trn thc t 12 k trong L th
Xun thu cng chnh l thin Nguyt Lnh trong sch L k; tc l du n ca H cng nm b sch
ny.

Nh vy, c ba cun sch Hong ni kinh, L th Xun thu v L k u mang du n ca H lu
truyn t thi Hn cho n Tng - l thi im H c cng b. Nhng trong c ba cun sch ni
trn khng h c s lin h l gii tnh ng dng ca n v cho n nay H vn cn l iu b n. Du
n ca H trong nhng chng minh trn chng t s ng dng ca n nhng c th trc Tn.
Nhng k t thi Hn cho n ngy hm nay, ngi ta vn cho rng: ...thi tin Tn c H , Lc th
hay khng vn l mt cu hi. iu ny chng t rng: khng h c tnh k tha l mt iu kin cn
thit chng t tnh pht trin lin tc ca mt nn vn minh. N cng chng t tnh cng b v pht
hin ca cc hc gi thi Tng v hnh H , khi du n s ng dng ca H c nhng c th
trc Tn.

n y, xin lu bn c v hin tng ng dng ca H s lin quan n mt s vn c chng
minh phn sau trong sch ny l:

@ V nhng s c ng dng: hai hnh Kim v Ha ly s Dng- s l (Ha 7, Kim 9, th
hin bng mu ); hai hnh Thy v Mc ly s m - s chn (Thy 6, Mc 8, th hin bng mu
en).

@ H chnh l cn nguyn ca s ng dng lin quan n a cu th hin thi tit v s lin quan
n con ngi.

Chng III:
KHONG TRNG L THUYT
V S NG DNG CA KINH DCH

K t thi Hn, bt u t Hn V (156 87 tr.CN) lm theo i sch ca ng Trng Th (179
104 tr.CN) (*) Bi trut bch gia, c tn Nho gio th c th ni kinh Dch c chnh thc lu truyn.
n nay tri hn 2000 nm, kinh Dch chng t s ng dng rng ri ca n trong mi lnh vc: trn
t thin vn, di n a l, y l, lch s, d on tng lai iu ny cho thy phm tr ca kinh Dch
bao trm khp s vn ng ca v tr v nhng vn lin quan n con ngi. Nhng kinh Dch ch c
th coi l h qu ca mt h thng l thuyt v tr quan m nhng nim cn bn ca n ch c th
hin bng nhng khi nim rt m h. Trong kinh vn ca kinh Dch c nhng du n chng t iu
ny:

H T thng truyn, vit :

Chng I

Tit 1: Thin tn a ty, Kin Khn nh h; ty cao d trn, qu tin v h; ng tnh hu thng,cng
nhu on h; phng d loi t,vt d qun phn,ct hung sinh h; ti thin thnh tng,ti a thnh hnh,
bin ho hin h. Tri cao t thp th Kin Khn nh. Thp cao by ra th sang hn chia thnh ngi.
ng tnh c thng th cng mm phn bit. Cc loi t tng phng, cc vt chia thnh by th tt xu
sinh ra.Trn tri bin thnh tng; di t ho thnh hnh th bin ho hin ra vy.

Tit 2: Th c, cng nhu tng ma, Bt qui tng ng.
Cho nn cng mm di i nhau,tm qu lun phin ni tip nhau.

Tit 3: C chi d li nh, nhun chi d phong v, nht nguyt
Kch ng bng sm st, thm nhun bng gi ma, mt tri v mt trng vn hnh lc nng lc lnh.

* Ch thch: Bn dc lu nm sinh ca ng Trng Th trng khp vi nm u Lc mt nc theo ci nhn mi ca mt
s cc nh nghin cu lch s hin i vn hnh, nht hn nht th.

Tit 4: Kin o thnh nam, Khn o thnh n.
o Kin lm nn con trai. o Khn lm nn con gi.

Tit 5: Kin tri thi thu, Khn tc thnh vt.
Kin to ra ci bt u ln lao, Khn lm thnh cc vt.

Tit 6: Kin d d tri, Khn d gin nng.
Kin bit qua ci d di, Khn lm qua ci gin d.

Tit 7: D, tc d tri; gin, tc d tng; d tri, tc hu thn, d tng tc hu cng; hu thn tc kh cu, hu
cng tc kh i; kh cu tc hin nhn chi c, kh i tc hin nhn chi nghip.
D di th d bit, n gin th d theo. D bit tt c thn thit, d theo tt c cng. Thn thit th lu
bn, c cng th tr nn ln lao. Lu bn l c ca ngi hin, ln lao l nghip ca ngi hin.

Tit 8: D gin nhi thin h chi l c h, thin h chi l c, nhi thnh v h k trung h.
Nh gin d m bit c ci l ca thin h. Bit dc ci l ca thin h m trn vn ci ngi ca ngi
trong tri t vy.

Chng II:
Tit 2: Cng nhu tng thi, nhi sinh bin ho.
Cng mm di y nhau, m sinh ra bin ho.
Tit 4: Bin ho gi, tn thoi chi tng d, cng nhu gi, ch d chi tng d, lc ho chi ng, tam
cc chi o d.

Bin ho l ho m bin thnh ho dng, c ngha l tin; ho dng bin thnh ho m c ngha l
thoi. ho dng tng nh sng, ho m tng ti tm, su ho trong qu c chia ra tam ti: tri, t
v ngi. Hai ho thp nht l ho a, hai ho gia l ho nhn, hai ho trn cng l ho thin. on ny
ch r phm vi ni dung kinh Dch m phng tnh trng th gian. (on ny tc gi khng dch m ch
ch thch nh trn. Ngi vit xin mn php din t nh sau: S bin ha tm thy hnh tng tin lui;
cng mm tm thy hnh tng sng ti. Su ho vn ng trong ba cc ca o).

Chng IV:
Tit 1: Dch, d thin a chun, c nng di lun thin a chi o.
kinh Dch cha ng mc thc ca tri t, nn cho ta hiu o v trt t ca tri t.

Tit 2: Ngng d quan thin vn, ph d st a l, th c chi u minh chi c; nguyn thu phn chung,
c chi t sanh chi thuyt; tinh kh vi vt, du hn vi bin, th c chi qu thn chi tnh trng.
Ngng ln xem thin vn, ci xung xt a l, cho nn bit ci c ca sng ti; quay v nguyn thu
ca vn vt, theo di n cui cng, nn bit c bi hc v sng cht. Tinh kh hp li sinh ra vn vt,
hn thot ra to nn bin ho, nn bit c tnh trng ca qu thn.

Tit 4: Phm vi thin a chi ho, nhi bt qu; khc thnh vn vt, nhi bt di; thng h ch d chi o, nhi
tri; c thn v phng, nhi Dch v th.
Gm c khun kh bin ho ca tri t, nn khng c g thot khi. Hon thnh mi vt m khng b
st vt g. Thm nhp vo o ngy m m bit ht, ci thn khng b hn ch ni no c, kinh Dch
cng khng b gii hn trong bt c hnh th no.

Chng V:
Tit 1: Nht m nht Dng v chi o
Mt m mt Dng gi l o

Chng V:
Tit 6: Sinh sinh chi v Dch
Sinh ra, sinh ra mi gi l Dch.

Tit 7: Thnh tng chi v Kin, hiu pht chi v Khn.
Hon thnh hnh tng s khi, gi l Kin; trnh by ra khun kh thc t gi l Khn.

Tit 9: m dng bt trc, chi v thn.
Khng lng c m dng gi l thn.

Chng VI
Tit 1: Ph Dch qung h, i h; d ngn h vin tc bt ng; d ngn h nh tc tnh nhi chnh; d ngn
h thin a chi gian tc b h.
Dch ln thay! Rng thay! Ni v xa th khng gii hn; Ni v gn th tnh m chnh; Ni v khong
gia tri t th bao trm tt c.

* Ch thch: Kinh Dch vi i sng, sch dn, trang 94.

Tit 2: Ph Kin, k tnh d chuyn, k ng d trc, th d i sinh yn. Ph Khng, k tnh d hp, k
ng d tch, th d qung sinh yn.
Kin lc tnh th chuyn nht, lc ng th thng, cho nn sinh ra ci to ln. Khn lc tnh th ng li, lc
ng th m ra, cho nn sinh ra ci bao la vy.
Tit 3: Qung i phi thin a. Bin thng phi t thi. m dng chi ngha phi nht nguyt. D gin
chi thin phi ch c.
Nhi rng ln nn phi hp vi tri t. Nh bin thng nn phi hp vi bn ma. Nh ngha m
dng nn phi hp vi mt tri, mt trng. Nh hay v gin d nn phi hp vi c cao tt.

Chng XI
Tit 5: Th c Dch hu Thi cc, th sinh lng nghi, lng nghi sinh T tng ,T tng sinh Bt qui.
Cho nn Dch c Thi cc, th sinh lng nghi, lng nghi sinh T tng , T tng sinh Bt qui.

Tit 8: Th c thin sinh thn vt, thnh nhn tc chi, thin a bin ha, thnh nhn hiu chi, thin thy
tng hin ct hung, thnh nhn tng chi, h xut , lc xut th, thnh nhn tc chi.
Cho nn, tri sinh ra thn vt, th thnh nhn ly lm khun mu. Tri t bin ha th thnh nhn bt
chc. Tri by ra tng, hin ra tt xu, th thnh nhn m phng theo. sng H hin ra H , sng
Lc hin ra th, th thnh nhn ly m p dng.

Tit 9: Dch hu T tng , s d th d, h t yn, s d co d, nh chi d ct hung, s d on d.
Dch c T tng cho thy; c h t gii thch; nh tt xu quyt on.(*)

Qua phn trch dn trn chng t rng: Ngay c khi cho l nhng nim cn bn ca mt hc thuyt
v tr quan cng l rt khin cng v ch cn mt na ci tn ca n: Thuyt m dng. Trong sut
phn kinh vn ca kinh Dch, khng th no cho rng l mt h thng l thuyt V tr quan hon
chnh. Bi vy, tri hng ngn nm, cc nh nghin cu tm mi cch l gii kinh Dch , nhng vn
khng th no tm c mt s l gii tha ng. Qua nhng on trch dn trong sch ny chng t
vi bn c rng: cho n tn ngy hm nay, kinh Dch cng nh thuyt m dng Ng hnh ni
chung, thiu hn mt h thng l thuyt cn bn. Phn tip theo l mt khong trng l thuyt cho s lin
h t mt h thng l thuyt v tr quan hon chnh n nhng phng php lun th hin trong s ng
dng trn thc t.

Tri hn 2000 nm, cc nh l hc c gng lp khong trng ni trn. Nhng s ngay c l gii ca
nhng nh L hc ni ting m s nh hng ca h l rt ln trong nhn thc v lch s kinh Dch, cng
chng t nhng mu thun ngay trong ni dung ca n. Nhng on trch dn sau y c ni dung th
hin s c gng khm ph bc mn huyn o ca kinh Dch v nhng mu thun c trnh by km
theo, chng t iu ny:

L gii v o

@ Chu Hy gii thch cho l S sinh ho ca tri t. Ci g qua, qua i; ci g n, n tip; khng c
ci g ngng ngh mt giy pht; y chnh l tnh cht bn nhin ca o th(Thin a chi ho. Vng
gi qu, lai gi tc, v nht tc chi nh, ni o th chi bn nhin d). Trnh T cng quan im vi Chu
Hy, cng cho rng: l o th. Tri chuyn vn khng ngng: ngy qua th thng li, lnh qua th
nng ti, nc chy mi chng ngng, vt sinh mi chng thi; tt c u ly o lm th, vn hnh sut
ngy m, cha tng ngng ngh... Th o th d. Thin vn nhi bt d, nht vng tc nguyt lai, hn
vng tc th lai, thu lu nhi bt tc, vt sinh nhi bt cng; giai d o vi th, vn h tr d, v thng d
d

Nu nhng hin tng va k trn ch l ci th ca o, vy th o l ci g?

T Anh, tc gi quyn Lun ng hi tin, quyt rng o l o Dch. ng ni:

y l Phu t (c Khng t) th hin bn cht su kn ca o Dch Ka o Dch bin ng chng
ngng, chy khp su ci (tc khp v tr), khi trn lc di v thng, duy ch c bin ng l thch
hp. Pht ni: Nm bin i th thng cng bin i; m thng bin i th ngy h li khng bin
i? Song le, trong ci bin thin (thay i ch) c ci khng bin thin; trong ci bin dch (thay i
hnh sc) c ci khng bin dch. Dch vn l ci c, m bt dch (khng i) ch l ci L. ng thnh
nhn thy y ci o sinh ri li sinh, sinh sinh chng ngng.

Th Phu t th Dch o chi thm d Ph dch bin ng bt c, chu lu lc h, thin h v thng,
duy bin s thch. Pht thuyt:

Nin bin dic kim nguyt ho; h trc nguyt ho, kim dic nht thin? Nhin thin lu chi trung hu
bt thin yn; bin dch chi trung hu bt dch yn. Ph Dch gi, k c d; nhi bt dch gi, l d.
Thnh nhn th kin sinh sinh bt tc chi o yn! (*).

* Ch thch: Kinh Dch vi v tr quan ng Phng, sch dn, trang 31.

@ Nu cch l gii v bn th ca o nh trn l ng, th n mu thun vi cu trong H t trch
dn trn: Sinh sinh chi v Dch. Nh vy o tc l Dch (!?); theo T Anh th l o Dch m
Dch vn l ci c v bt Dch ch l ci L. Tc l ta c th hiu nh sau: o tc Dch; tc o
Dch; tc o c; o c v l l hai trng thi phn bit; o c v l l ni dung ca o; o tc
Dch; tc o Dch; tc o c C nh th mm b chng phi mm b, nhng li l mm b.

L gii v Thi cc m dng Ng hnh

Con ng din tin ca v tr di dng dc y c Chu Lim Kh m t trong Thi cc thuyt ca
ng nh sau :

V cc m l Thi cc. Thi cc ng th sinh Dng; ng cc th tnh; tnh th sinh m; tnh cc li
ng; mt ng mt tnh, cng lm cn bn cho nhau. Ri khi phn chia ra m dng th Lng nghi
thnh lp. V n lc Dng bin, m hp th Thu, Ho, Mc, Kim, Th, sinh ra. Nm kh nu c
xp t thun hp vi nhau th bn ma s vn hnh u n.

Ng hnh nu hp nht th thnh m dng. m v Dng nu hp nht th thnh Thi cc. Thi cc c
gc l v cc. Ng hnh sinh ho u c tnh cht duy nht. Ci Chn khng ca v cc, ci tnh cht ca
m dng v Ng hnh, tt c phi hp mt cch k diu v kt t li vi nhau. Th ri o Kin lm
thnh trai, o Khn lm thnh gi; hai kh giao cm m sinh ra mun vt; mun vt sinh, ri li sinh,
sinh sinh mi v bin ho v cng.

V cc nhi Thi cc. Thi cc ng nhi sinh Dng; ng cc nhi tnh; tnh nhi sinh m; tnh cc phc
ng; nht ng nht tnh, h vi k cn. Phn m phn Dng, Lng nghi lp yn. Dng bin m hp
nhi sinh Thu, Ho, Mc, Kim, Th, Ng kh thun b, t thi hnh yn. Ng hnh, nht, m dng d.
m dng, nht, Thi cc d. Thi cc bn v cc d. Ng hnh chi sinh d, cc nht k tnh. V cc chi
chn, nh ng chi tinh, diu hp nhi ngng. Kin o thnh nam, Khn o thnh n; nh kh giao cm,
ho sinh vn vt; vn vt sinh, sinh nhi bin ho v cng yn). (*)

* Ch thch: Kinh Dch vi V tr quan ng phng, sch dn, trang 32.

@ Trong kinh vn ch thy ni n Thi cc l th bn nguyn ca v tr. T i Hn n i Tng cng
nhiu nh L hc l gii Thi cc. Ngi bo Thi cc l Thi h, ngi bo Thi cc l Thi nht
Nhng cch l gii ny u b phn bc, ch c cch l gii ca ng Chu Hy c coi l ng nht v lu
truyn n nay. Nhng vi cch l gii ca ng Chu Hy, ta c mt hnh nh sau: trc ht ng thm V
cc vo, ng bo V cc l Thi cc ( V cc nhi Thi cc); Thi cc l thuc tnh, l cn bn ca V
cc ( Thi cc bn V cc d); nh vy t n phn m dng nhng ng li cn thn ly Thi cc
thi i lm m dng, ri li trn m vi Dng chia lm nm to Ng hnh (Dng bin m hp
nhi sinh Thy, Ho, Mc, Kim, Th). gn 1000 nm tri qua, c nhiu ngi hiu; nhng cng c
nhiu ngi khng. Th l ng li trn Ng hnh vo vi nhau, thi i ( Ng hnh nht, m dng
d).??? Vo m dng li: Thi cc! ( m dng nht Thi cc d)(??). ng qung cc Thi cc i. (
Thi cc bn v cc d). Cn ci V cc ca ng? N chng l ci g c( V cc chi chn ci chn
khng ca v cc)!

Tnh phi l ca ng Chu Hy c th hin trong biu di y:

m (hoc Dng) Dng (hoc m)
V Cc
Thi Cc
Thi Cc
m Dng

Nh vy, qua bng trn, bn c cng nhn thy rng: Khi a V cc vo (d ch dng li nim,
khng nhm phn nh mt thc t) l sai lm u tin. Thi cc v V cc s tr thnh hai trng thi
phn bit. Nh vy, n s nm trong phm tr ca m dng, y l sai lm ngay t khi t vn . Sai
lm cng ln v r hn khi ng Chu Hy phn bit Thi cc vi m dng, lc ny m dng tr thnh
mt v ca chnh n.

L gii v H Lc th

Li bn ca tin nho v H Lc th :

Khng An Quc ni rng: H l khi h Phc Hy lm vua thin h, c con long m hin sng H, h
y bn bt chc ci vn ca n vch ra tm qu. Lc th l khi vua V cha c nc lt, c con
ra thn i vn, trn lng c s ti chn, vua V nhn m xp th t thnh ra chn loi.

Lu Hm ni rng: h Phc Hy ni tri lm vua, nhn sng H m vch ra nt, l tm qu. Vua V
cha c nc lt, tri ban cho th sng Lc, vua y bt chc th xp thnh tng loi. l chn
tr.

Quan Lng ni rng: nt ca H : by trc, su sau, tm t, chn hu. Nt ca Lc th: chn trc,
mt sau, ba t, by hu, bn pha t ng trc, hai pha hu ng trc, tm pha t ng sau,
su pha hu ng sau.

Thiu Ung ni rng: trn l hnh sao, s ca lch k c l gy t chng? Vung l hnh t, nhng cch
chia chu, t tnh c l phng theo chng?

Bi v trn l s ca H , vung l nt ca Lc th, cho nn vua Hy, vua Vn nhn m lm kinh
Dch, vua V, ng C, theo m lm ra thin Hng phm.

@ Chu Hy ni rng: trong khong tri t, ch c mt vt l kh: chia lm hai, th l m, dng; nm hnh
gy dng, mun vt trc sau, u b cai qun . Cho nn ngi ca H , mt v su cng tng m
v Bc, hai v by lm bn m v Nam, ba v tm ng o m v ng, bn vi chn thnh la m
v Ty, nm v mi gi ln cho nhau m chnh gia. Ngha l ci s ca n, chng qua ch c mt m,
mt dng, mt l, mt chn, lm gp i nm hnh m thi.

Gi l tri, tc l kh dng nh trong, ngi bn trn; gi l t, tc l kh m nng c, ngi pha
di. S dng l, cho nn mt, ba, nm, by, chn, u thuc v tri, l s ca tri c nm. S m
chn, cho nn hai, bn, su, tm, mi, u thuc v t, l s ca t c nm. S ca tri v s ca
t, ng no theo loi ng y, m cng tm nhau. Ngi nm tng c vi nhau l th.

Tri ly s mt m sinh hnh Thu, t ly s su m lm cho thnh; t ly s hai m sinh hnh Ho,
tri ly s by m lm cho thnh; tri ly s ba m sinh hnh Mc, t ly s tm m lm cho thnh; t
ly s bn m sinh hnh Kim, tri ly s chn m lm cho thnh; tri ly s nm m sinh hnh Th, t
ly s mi m lm cho thnh. l cc s u c hp nhau.

Cht nm s l thnh hai nhm, cht nm s chn thnh ra ba mi. Hp c hai s thnh ra nm mi
nhm, tc l ton s ca sng H. l ca Phu t v thuyt ca ch nho.

n nh Lc th, tuy l Phu t cha tng ni ti, nhng tng v thuyt ca n c trn y.

C ngi hi rng: ti sao ngi v s ca H Lc th li khng ging nhau?

p rng: H dng nm s Sinh tm nm s thnh cng mt phng, y l nu ci ton hnh bo
ngi ta m ni v th ca s thng. Lc th dng nm s l tm bn s chn, m s no ring ch
ca s y, l ch v Dng tm m m gy ci dng ca s bin.

Li hi: ti sao H Lc th li c s nm gia?

p rng: cc s lc u ch l mt m mt dng m thi. Tng ca dng trn, trn th ng knh
mt phn, chu vi ba phn; tng ca m vung, vung th ng knh mt phn, chu vi bn phn. Chu vi
ba phn th ly s mt lm mt, cho nn nhn vi mt dng m thnh ra ba. Chu vi bn phn th ly
s hai lm mt cho nn nhn vi mt m m thnh ra hai. l nhn ba vi tri, nhn hai vi t vy.
Hai v ba hp li thnh ra nm, v vy H Lc th u ly s nm gia. Nhng m H th ly s
sinh lm ch, cho nn gia phi nm, cho tng ca nm s sinh; mt chm di l tng s mt
ca tri, mt chm trn l tng s hai ca t, mt chm pha t l tng s ba ca tri, mt chm pha
hu l tng s bn ca t, mt chm chnh gia l tng s nm ca tri. Lc th th ly s l lm ch,
cho nn gia phi nm, cho cc tng ca nm s l: mt chm di, cng tng s mt ca tri,
mt chm pha t cng tng s ba ca tri, mt chm chnh gia cng tng s nm ca tri, mt chm
pha hu l tng s by ca tri, mt chm trn th tng s chn ca tri. S v ngi ca hai th ba
ch ging nhau, hai ch khc nhau, l v dng khng th i m m th c th i, s thnh tuy thuc
v dng nhng cng l m ca s Sinh. (*)

* Ch thch: Kinh Dch, Nxb T/p H Ch Minh 1992, ngi dch Ng Tt T.

@Nh vy, qua nhng on trch dn trn bn c cng thy rng: cch l gii v H Lc th ca
ng Chu Hy th ch l mt vic thy th no ni nh vy, vn khng h sng sa hn cho n tn ngy
hm nay, tc l gn 1000 nm sau . Nhng iu quan trng nht vn l: Khng bit ng cn c vo u
bo rng 1 6 l hnh Thu; 2 7 l hnh Ho; 3 8 l hnh Mc; 4 9 l hnh Kim? T chng ta
c th gi thuyt rng: Phi c mt th tch c cn st li ni iu ny, nhng khng c s l gii. Th
tch ny c pht hin vo khong i Tng, cn c trn th tch cc nh L hc i Tng cng
b. Nhng chnh h cng chng hiu ti sao. Bi vy, nh phi tha nhn n thuc v c nhn l Phc
Hy v i V, tc l c pht hin trn lng Ra v Long m. Tri (ai) bo sao th bo hao lm vy.

Qua vic trnh by trn chng t rng: Mc d d ht sc c gng trn 2000 nm qua, cc nh l hc
Hn Nho cng khng th no phc hi dc ch phn no nhng lun im cn bn ca thuyt m dng
Ng hnh. Nhng nhng phng php lun ca hc thuyt ny li ph bin mt cch rng ri trn khp
mi lnh vc.

@ Nu khin cng m cho rng: Nhng s ng dng lin quan n phng php lun ca hc thuyt V
tr quan m dng Ng hnh ch l nhng kinh nghim c c kt t thc t. Sau , thuyt m
dng Ng hnh mi c s dng l gii. Lp lun nh vy sai lm t cn bn khi t vn . Bi v,
vi lp lun ny, mc nhin tha nhn s hon chnh v tnh chnh thng ca hc thuyt m dng Ng
hnh. iu ny cha bao gi xy ra trong x hi phong kin Trung Hoa cho n khi n kt thc vi v
hong cui cng ca triu i Mn Thanh. Nu cho rng: Nho gio c c tn chng t tnh chnh
thng, th mi ch chng minh c mt na vn : trong ni dung kinh in ca Nho gio c coi l
trc tc ca ngi Khng t ch thy ni n m dng m khng thy ni n Ng hnh. Sai lm cn
bn ca lp lun ny l s mu thun vi thc t, khi ngay by gi ngi ta mi ch t vn cho tnh
nht qun v cha chng minh c s hon chnh ca hc thuyt ny.

Nh vy, khng c c s no gii thch cho lp lun nu trn; khi m nhng sch c li chng t trn
thc t s ng dng nhng phng php lun ca thuyt m dng Ng hnh nh l mt hc thuyt nht
qun v hon chnh. y cng l nguyn nhn gii nghin cu Dch hc cho rng thuyt Ng hnh rt
c kh nng xut hin ng thi vi thuyt m dng. (S minh chng s trnh by r hn phn III:
Vn minh Vn Lang & b n ca Bt qui).

Nhng nim bn nguyn ca thuyt m dng Ng hnh cho n tn ngy hm nay, khng th coi l
mt h thng l thuyt hon chnh. Phn kinh vn ca kinh Dch ch cho bit nhng thuc tnh v s ng
dng ca qu v ho; khng h c mt lun thuyt l gii s lin h gia nhng nim cn bn ca mt
thuyt V tr quan ghi du n trong kinh Dch vi nhng thuc tnh ca cc k hiu trong s ng dng
ca n. Cho n tn i Tng, tc l vo khong hn 1000 nm sau, mi xut hin h thng 64 qu Tin
thin Bt qui v hnh k hiu cn bn ca n. Chnh nhng nh l hc i Tng mt thi k c
coi l s pht trin rc r ca Dch l c gng tip ni nhng nh l hc tin bi lp khong trng
l thuyt ni trn. Cun Chu Dch bn ngha (ng Ng Tt T dch) do Trnh Khang Thnh, Chu Hy
trc tc, c coi nh l mt thnh tu trong vic hon chnh kinh Dch. Nhng cho n tn ngy hm
nay, khi bn c ang xem cun sch ny kinh Dch vn l mt b sch b n. iu ny chng t
rng mi s c gng ca cc nh nghin cu nhm lp khong trng ca l thuyt ni trn khng c
nh . Qua nhng on trch dn phn I v s phn tch nhng mu thun gia cc mi tng quan
trong ni dung kinh Dch ngay trong chng ny chng t iu . Nhng kin gii ca cc nh
nghin cu kinh Dch trong vn rt cn bn ca kinh Dch, i khi tri ngc nhau, cho thy
khong trng rt ln v l thuyt cn c l gii ni dung kinh Dch lin h vi nhng nim cn bn
ca hc thuyt m dng Ng hnh th hin trong H Lc th. y chnh l mt mu thun ln nht
khin cho ngi ta phi hoi nghi v tnh pht trin lin tc ca kinh Dch t thi ti c nh lch s chnh
thng ca kinh Dch c ni n trong c th ch Hn.

Mu thun trong s tng quan khi nim T tng trong kinh Dch & thuyt m dng - Ng hnh

H t h, chng XI, tit 5 vit :

Th c Dch hu Thi cc. Thi cc sinh Lng nghi. Lng nghi sinh T tng. T trc n nay T
tng vn c hiu l Thiu dng (biu th bng mt vch lin), Thiu m (biu tng bng mt vch
t), Thi dng (biu tng bng hai vch lin); Thi m (biu tng bng hai vch t). C theo cch
hiu ny th ng nhin qu Cn trn thc t gi l thun Dng; qu Khn trn thc t gi l thun
m. Nh vy, nu theo kinh vn ca kinh Dch th m dng sinh Bt qui, iu ny s khng l gii
c khi Cn l thun m, Khn l thun Dng v vi khi nim ny th qu Cn v Khn s li tip tc
sinh ra chnh n. Trong kinh vn ca kinh Dch cha bao gi ni qu Cn l thun m, qu Khn l thun
Dng, m ch dng t Tri ch qu Cn, t ch qu Khn. Tri t ch l nhng thuc tnh ca
m dng. Nu coi T tng l nhng trng thi phn bit ca m dng, th t nht v l thuyt s
khng l gii c s tn ti ca Ng hnh trong m dng. Bi v, khi m dng c 4 trng thi phn
bit l T tng theo cch hiu t trc n nay th:

@ Hoc l Ng hnh l s phn bit ca mt trong 4 trng thi.

@ Hoc l Ng hnh l s th hin trng thi T tng.

@ Hoc l Ng hnh v T tng u l nhng trng thi phn bit ng ng ca m dng.

Tt c cc trng hp u khng l gii c, khi m dng Ng hnh chng t s thng nht v hon
chnh trn thc t ng dng. iu ny chng t rng: vic coi T tng l Thi m, Thi dng v Thiu
m, Thiu dng l do ngi i sau t ra, theo cch hiu ch quan v l mt sai lm.

Mu thun trong vic tm hiu
mc ch ra i ca kinh Dch

Chnh v thiu hn mt h thng l thuyt cn bn cho nn ngay c mc ch ra i ca cun k th ny,
ngi ta vn cha gii thch c khi t vn v mc ch ra i ca n.

C ngi cho rng: kinh Dch ra i l dy cc bc qun vng phng php tr nc. Nu nh vy
th gi tr kinh Dch khng hn gi tr mt cun bin nin s.

Cng c ngi cho rng: kinh Dch ra i nhm a con ngi hng ti s thnh thin. Nu vy
nhng sch dy lm ngi, nhng tn gio chn chnh, nhng tng thnh thin ca cc bc trit gia
cn su sc hn nhiu.

Phn ln nhng nh nghin cu hin nay tm cho rng: kinh Dch ra i v mc ch xem bi (?).
Quan nim ny xut pht t thc t ng dng ph bin ca kinh Dch. Nhng vn c t ra y l:
ti sao kinh Dch li c th dng lm sch bi? Tnh cht bi ton ca kinh Dch vi cc phng php
bi khc nh: bi bi Ty, bi ch tay, bi Kiu khc nhau ch no? Nhng cuc tranh lun trin
min vn khng l gii c mc ch ra i ca kinh Dch. on trch dn sau y trong sch kinh Dch
cu hnh t tng Trung Quc (Nxb Khoa hc X hi 1999, Dng Ngc Dng & L Anh Minh, trang
626) chng t s cha thng nht ca cc nh nghin cu trong vic tm hiu mc ch ca kinh Dch:

(6) Vn tnh cht ca Chu Dch

y cng l mt trong nhng vn tranh lun cha quyt, d my ngn nm tri qua. B qua nhng
cuc tranh ci v tnh cht duy tm hay duy vt ca Chu Dch (*), hin nay ni ln hai vn tranh lun
ln: (1) Dch Kinh c phi l mt tr tc trit hc hay khng? D n Khang cho rng Dch Kinh khng
h l sch trit. Phng Hu Lan bo Dch Kinh c bn l sch bi nhng cng hm hu nhn t bin
chng php v ch ngha duy vt trong giai on phi thai. L T Diu (vit quyn Chu Dch B Ngha v
Chu Dch o c) bo Chu Dch l mt sch s (S th), cn T Qui l s cuc khi ngha n l ca -
An Chu. L i Dng (vit Chu Dch Tn Thm) cn c t liu gip ct vn thi Ty Chu, cho rng Qui
t v Ho t tuyt nhin khng phi l nhng in tch m tn ghi khc li nhng li xem bi (Ph t) m
chnh l nhng k lc v nguyn nhn thng bi v tin trnh t Vn Vng n Thnh Vng tiu dit
nh Thng hng thnh nh Chu ng thi n cng l mt tc phm vn hc c h thng, c t chc.
(2) Trong qu kh cc hc gi cho rng Chu Dch l phm vi vn ha ca nc L. Ngy nay, hc gi L
Hc Cn cn c M Vng i Bch Th Chu Dch m on nh rng Dch Truyn thuc phm vi vn
ha nc S (**).

* Ch thch: Ti sao li b qua ?
** Ch thch: Chu Dch chuyn t nh Chu n nc L, hin nay sang ti nc S tc l mt nc st bin gii vi
sng Dng T v ng nh H gii hn pha Bc ca nc Vn Lang c theo truyn thuyt Vit Nam ghi nhn.

Nu kinh Dch l mt h thng v tr quan pht trin lin tc nh lch s ca n c ghi nhn trong c
th ch Hn, th kh c th gii thch ngay c n vn n gin nht l mc ch ca n cng khng l
gii c. Nu khin cng m cho rng: nhng vn cn bn ca kinh Dch b tht truyn, th nn vn
minh Lc Vit vi hn 1000 nm h ca cc triu i phong kin Bc phng c nhiu vn cn
phc hi; trong , c vn ca thuyt m dng Ng hnh v kinh Dch. iu k l l trong mt lch
s x hi y gian kh v thng trm y, nn vn minh Lc Vit cn gi li c chic cha kho m
c ci kho tng y b n ca vn ha ng phng.

Chng IV
MU THUN TRONG TRNH T THI GIAN
HNH THNH NI DUNG KINH DCH

Lch s chnh thng ca kinh Dch theo c th ch Hn chng t rng: kinh Dch c lch s pht trin
lin tc trong sut 3000 nm tnh n i Hn v cho n ngy hm nay l 5000 nm khng b gin on.
T Phc Hy, Thn Nng qua H, n Thng, Chu n Khng t, cho n tn i Tng l mt s pht
trin lin tc. Thm ch chi tit hn, c th ch Hn cn c c mt danh mc nhng ngi k tha Khng
t v kinh Dch.

Nhng chnh s pht trin lin tc khng t on li l s t phn bc, v nhng mu thun trong qu
trnh pht trin v hnh thnh thuyt m dng Ng hnh vi nhng vn lin quan trong cc c th
ch Hn. Ngoi phn chng minh tnh mu thun trong s lin h nhng vn cn bn ca kinh Dch
trnh by trn, th din tin lch s ca kinh Dch cng chng t mt mu thun khng th l gii:

Hin tng kh l gii u tin trong lch s kinh Dch l: Nhng k hiu Bt qui hon chnh c ra
i vo thi vua Phc Hy; trc nhng nim cn bn ca mt hc thuyt v tr quan hn 3000 nm;
thc t xut hin ca n li sau thi im ra i 4000 nm vo i Tng.

Nh vy h qu (Bt qui) li l ci c trc nim v m dng c ra i vo khong t Chu Vn
Vng n Khng t. T Khng t v sau mi xut hin Thi cc l gc ca m dng. S lu truyn
kinh Dch t Khng t tr v sau, n i Hn, c c th Trung Hoa miu t l mt s k tha lin tc
nh trch dn trn. Nhng cho n tn ngy nay s pht trin tip tc li khng h l gii c
nhng vn cn bn trong kinh Dch.

Mt mu thun khng th l gii na l nhng trc tc khc ngoi kinh Dch c coi l ca chnh
Khng t nh: Lun ng, kinh Xun Thu li khng h li du n no chng t s lin quan n kinh
Dch v y l iu v l. Cha ht, thuyt Ng hnh nu theo c th ch Hn th ra i trc m dng
vo thi vua i V. Hoc theo cc nh nghin cu hin i v lch s Trung Hoa qua S k ca T M
Thin: c tng hp bi Tru Din. Nhng khi c coi nh l mt hc thuyt mi ch dng li
nhng nim cn bn rt m h th Ng hnh l h qu ca s vn ng m dng. Nhng Ng hnh
li l ni dung chnh ca H , tin ca Bt qui. Ci vng ln qun ny phi chng c ng cha
ta din t qua bi ng dao c o sau y:

K l cha Cc k,
Cc k l m K nhng,
K nhng l ng K
K li l cha Cc k ...(*)

* Ch thch : Trong vic gii thch v nguyn ngha ch Dch cng c ngi bo Dch l con thn ln tht. on trch dn sau
y trong sch Kinh Dch cu hnh t tng Trung Quc (sch dn - trang 15) bn c tham kho: L Vn Qun, cn
c theo Ha Thn, L Thi Trn, Hong Tn Vim, cho rng ngun gc ngn ng ca ch Dch l mt t ch con thn ln hay
thay i mu sc, nn c nhn dng n tng trng cho khi nim bin dch.(Ch thch trong sch dn :L Vn
Qun. Chu Dch v v tr quan, Nh xut bn Gio Dc, H Ni, 1995, tr.12). Ha Thn trong Thuyt vn gii t l ngi
u tin gii thch dch tc l con thn ln.

y chnh l iu phi l v l s mu thun ln nht gia ni dung kinh Dch v lch s pht trin c
coi l lin tc ca n. Nu khin cng m cho rng: s pht trin ca nhn thc cng nh t nhin
lun bt u t s n gin v iu ny lp li trong kinh Dch: T nhng nt vch tinh gin ca hong
Phc Hy; qua s bin i ca Chu Vn Vng thnh Hu thin Bt qui km nhng li ch gii c ng;
Chu Cng lm r ngha Ho t; ri c Khng t tip ni b sung cho ni dung thm phong ph. Li
vn c thng tinh gin, c ng nn kh hiu Tnh hp l hnh thc ca lp lun ny l so snh s
pht trin ca nhn thc v t nhin vi s pht trin ca kinh Dch; nhng v ni dung th y l hai vn
hon ton khc nhau:

Trong qu trnh pht trin ca nhn thc bt u t s nhn thc nhng hin tng, n mt t duy tng
hp. Sau mi tr thnh mt kinh nghim hoc mt s nhn thc qui lut ph bin cho nhng hin
tng lin quan. Nhng lch s pht trin ca kinh Dch v nhng vn lin quan theo c th ch Hn
li l mt qu trnh ngc, nu tnh t sau hong Phc Hy. Trong kinh vn ca kinh Dch chng t
qu trnh nhn thc t n gin n phc tp v s tng hp ca h Bo Hy. on trch dn sau y
chng t iu ny:

H t thng chng IV, tit 2 vit:

Ngng d quan thin vn, ph d st a l, th c tri u minh tri c; nguyn thu phn chung, c tri
sanh t chi thuyt; tinh kh vi vt, du hn vi bit, th c tri qu thn, chi tnh trng.

Ngng ln xem thin vn, ci xung xt a l, cho nn bit ci c ca sng ti. Quay v nguyn thu ca
vn vt, theo di n cui cng nn bit c bi hc v sng cht. Tinh kh hp li sinh ra vn vt, hn
thot ra to nn bit ha nn bit c tnh trng ca qu thn.

Chng VIII tit 1:

Thnh nhn hu d thin a chi trch, nhi ngh ch k hnh dung. Tng k vt nghi, th c chi tng.
Thnh nhn thy c ci phc tp trong thin h; quan st cc hnh th v hin tng m tng hnh, gi
l tng

Tit 2

Thnh nhn hu d kin thin h chi ng, nhi quan k hi thng, d hnh k in l, h t yn d on k
ct hung,th c v chi ho.

Thnh nhn thy c ci ng trong thin h m xt ci l hi t v tng quan ca chng, tm ra c
qui lut vn chuyn ca chng, ri t ra li ghp vo (mi ho) lun ct hay hung.Do m gi l
ho.

H T H chng II tit 1:

C gi Bo Hy th chi vng thin h d, ngng tc quan thng thin, ph tc quan php a; quan
iu th chi vn, d a chi nghi; cn th ch thn, vin th ch vt; th thu tc Bt qui d thng thn
minh chi c, d loi vn vn chi tnh.

Ngy xa h Bo Hy cai tr thin h, ngng ln xem tng trn tri, ci xung nhn vt di t; xem vn
v ca chim mung cng s thch nghi vi tri t; gn th ly thn mnh, xa th ly vt; th ri lm ra
8 qu thng sut ci c ca thn minh v phn loi ci tnh ca vn vt.

Qua phn trch dn trn th bn c cng thy rng: Chnh nhng on kinh vn ny xc nhn c
c Bt qui, c nhn tng hp cc hin tng t nhin, qun xt n cn nguyn v qui lut vn
ng ca v tr (Nguyn thu phn chung) mi lm ra Bt qui. iu ny chng t Bt qui l h qu s
tng hp ca nhn thc v tr quan v qui lut vn ng t khi nguyn ca v tr, ng nh s pht
trin t nhin ca t duy: t n gin n phc tp. Tt nhin, khng cn phi ch n ngt 3000 nm sau
Chu Vn Vng phi bn tm vit Son t; Chu Cng n vit ho t; ri phi ch n ngt 700 nm
na, Khng t mi b sung thm m dng, Thi cc vo lm g.

Nu cho rng Thp dc l do Khng t vit, th cn c vo u ng bit rng cch hn 3000 nm
hong Phc Hy Ngng xem tng tri, ci xem tng t v nhng vn khc lin quan?
Phi chng c nhn c bn vn truyn li? Nu nh vy th ng chng phi trc tc Thp dc lm g.
Trong Thp dc c nhng du n c coi l lch s ca thi n Thng. Nu Khng t rnh lch s
c i nh th th ti sao trong kinh Xun thu mt tc phm lch s Trung Hoa ng li ch gii hn t
thi L n Cng (khong 800 nm tr.CN). Chnh nhng mu thun trong s tng quan nhng tin
cn bn ca kinh Dch v ni dung ca n l s phn bc lp lun ny.

Lp lun khin cng nu trn, cng tng t nh cho rng: cng thc E=mc2 ra i trc thuyt Tng
i phn nh qui lut t n gin n phc tp.

Hin tng nhng nim cn bn ca kinh Dch ra i sau h qu ca n vi khong cch thi gian k
lc t nht l ngt 700 nm khng khi khin dn n s lin tng t mt cu ca dao c t tin
ngi Vit truyn li:

Sinh con (Bt qui ) ri mi sinh cha (m dng)

Sinh chu gi nh (Ng hnh), ri mi sinh ng (Thi cc).

Nhng mu thun khng th l gii nu trn, thm ch c nhng nh Dch hc phi coi kinh Dch l
sch tri khng c ch.

T xa ti nay, Bt qui c gi l sch tri khng c ch, l v n l l lun ca mt khoa hc thn
k nhng b o, cha h c mt tin l no trong lch s vn ha th gii. V ngun gc ca n, t c ch
kim, tuy s nghin cu v kho st cha bao gi t on, nhng cho n nay vn l b o, mi ngi
bn mt cch. (*)

* Ch thch: Chu Dch vi d on hc, sch dn, trang 25.

Tt c nhng mu thun khng th l gii l c s t li vn ci ngun thuyt m dng - Ng
hnh v kinh Dch. Chc chn Khng t cha bao gi ni cu: Phng iu bt ch, H bt xut . Ng
d h ph, vua Phc Hy cng cha bao gi nhn thy con Long m hin ln sng Hong H, vua i
V cng chng bao gi chp Lc th t lng Ra thn v hng lot nhng hin tng tng t khc.

MU THUN GIA S LIN H TRONG PHNG PHP BI
DCH V KHONG CCH THI GIAN XUT HIN CA HAI
HNH TIN THIN V HU THIN BT QUI.

Theo nh phng php bi Dch hin lu hnh th ngi ta s dng s th t qu ca Tin thin Bt qui.
Nhng h thng Tin thin Bt qui cng vi s th t ca n li ch xut hin t i Tng, nh trnh
by trn. Do , hon ton c c s cho rng: trc thi Tng, ngi ta khng th c phng php
d on vi s nh v ca thi gian, m ch c th d on bng cch s dng 3 ng tin c trn a
hoc mai ra. Cn mt phng php na l bi bng c thi, hoc que bi. Vi nhng phng php ny
th khi c c qu, ngi coi ch cn s dng s l gii trong h thng 64 qu thuc Chu Dch lun
on.

Nh vy, trc thi Chu - khi cha c s ch gii ca Chu Vn Vng (theo lch s kinh Dch t c th
ch Hn) - ngi ta khng th bi Dch v cc qu cha c ngha ca n. y l mt s v l (s trnh
by r hn phn sau).

Phng php d on c s lin h gia Bt qui Tin thin v Hu thin, l vn t ra trong phn ny
nh sau:

PHNG PHP TNH QU THEO NGY GI

I Cch tnh qu theo Mai Hoa Dch S
B qui
Nm :T 1;Su 2; Dn 3; Mo 4; Thn 5; T 6; Ng 7; Mi 8;
Thn 9; Du 10; Tut 11; Hi 12.
Thng: thng ging 1, thng hai 2, thng chp 12.
Ngy: mng mt 1, mng hai 2 ba mi 30.
Gi: gi T 1, gi Su 2 gi Hi 12.

a. Thng qui
S nm + s thng + s ngy = tng s chia cho 8, ly s d l thng qui (nu s d l khng th ly s
8)
Th d: Nm Su, thng 8, ngy 16 th cng 2 + 8 + 16 = 26 : 8 = 3 vi s d l 2; s 2 l qu oi (tnh
theo Tin thin Bt qui: Kin 1, oi 2, Ly 3, Chn 4, Tn 5, Khm 6, Cn 7, Khn 8).

b. H qui:
Ly tng s ca thng qui cng s ca gi, ri chia cho 8, s d lm h qui (nu s d l 0 th ly s
8).
Th d: Ngy thng nh th d trn, gi Thn th cng 26 + 9 = 35 : 8 = 4 vi s d l 3, s 3 l qu Ly.

c. Ho ng
Ly tng s nm + thng + ngy + gi chia cho 6, s d lm ho ng (nu s d l 0 th ly s 6).
Vi th d trn y th ta c tng s 35 : 6 = 5 vi s d l 5, vy ho ng l ho ng.

Tm li ta c qu Trch ha Cch vi ho ng ng; h qui trn l Kin, di l Tn; v bin qui l Li
ha Phong (ho ng dng bin m). (*)

* Ch thch: Kinh Dch v i sng, sch dn, trang 459.

Nh vy, vi phng php n qu nh trn chng ta nhn thy rng:

@ Thng qui: Do s ngy thng nm khng i, nn qui thng trong ngy s khng i.

@ H qui: do mt ngy m lch ch c 12 gi bt u t gi T (1) cho n gi Hi (12); nh vy h
qui trong ngy s ln lt bt u t qui c s k qui thng (do cng 1 bt u t gi T ), sau 8
gi th s lp li 4 qu u (do mt ngy m lch c 12 gi).

@ Qu: T hai tin trn th qu tm c trong mt ngy lun lun c Thng qui c nh; cn H
qui s qua mt chu k ca Bt qui Tin thin v s c bn qu lp li trng vi bn qu u trong ngy
vo gi th 9 n 12.

By gi chng ta xt n th t cc qu lin tip trong ngy so vi h thng 64 qu Hy Dch trnh by
phn trn:

Do nguyn tc kt hp ca 64 qu Hy Dch theo th t t qui th nht (Cn) lm H qui, tun t kt
hp vi 8 qui cng theo th t t 1 n 8. T chng ta nhn thy rng: th t ca H qui trong Hy
Dch chnh l th t ca Thng qui trong cch n qu. V vy 2 qu k tip nhau trong ngy s cch
nhau ng 8 qu trong h thng Hy Dch; cn nu i v tr thng, h ca hai qu k tip trong ngy, th
chnh l th t lin tip ca h thng ny nu bt u t qu thun Cn l qu th nht. (Nh vy
s ca Leibnitz chnh l th t o ngc, nu tnh theo chiu thun bt u t qu thun Cn ca h
thng Hy dch).

iu chng ta cn lu y l: khi bc qu th chng ta phi theo s ca Bt qui Tin thin v s
tm c k hiu ca qu theo phng php trn. Nhng lun on chng ta phi cn c vo phn kinh
vn ca chnh qu trong Chu Dch (tc h thng 64 qu Hu thin) . Nh vy, chng t rng:

Cu trc ca h thng 64 qu Hu thin c li ch gii v h thng 64 qu Tin thin phi c mt
s lin h cht ch vi nhau. Khng c cu trc 64 qu Hu thin v li ch gii th s khng th no c
c s tm ra ni dung ca qu. Tc l li kinh vn trong Chu Dch c din t do tnh cht cu trc ca
h thng ny (th t 64 qu Chu Dch c bo chng bng T Qui truyn).

S mu thun y l: Phng php tnh qu v lun qu theo ngy, gi, thng, nm bng s kt hp
gia h thng Hy dch v h thng Chu Dch c chng nghim trn thc t hng ngn nm, k t
thi Tng n nay. Nhng khong cch s pht hin gia hai h thng ny cng c hng ngn nm (ngt
3000 nm, nu tnh ti thi Chu; hn 4000 nm nu tnh n thi Tng) cho d l mt s pht hin thun
chiu: Tin thin c trc v Hu thin c sau th cng l iu phi l. Hung chi vi khong cch y,
li l mt th t b o ngc: Hu thin c trc, Tin thin c sau. Trong khi s qui v ca Tin
thin li l tin ca s lun on trong Hu thin do ngi Thiu Khang Tit pht hin? y r rng l
iu cc phi l.

Hin tng lin quan cht ch gia h thng Tin thin & Hu thin t ra nhng vn sau y:

@ Khi cha c h thng 64 qu Hu thin ra i, trong khong thi gian ngt 3000 nm tr.CN, ngi ta
khng th xem bi bng k hiu Bt qui. Bi v lc cha c li ch gii ca Chu Vn Vng v Chu
Cng.

@ Nu cho rng: K hiu ca qu t n ni ln ni dung vn , th k hiu ca qu tm c trong
Tin thin, cng chnh l k hiu ca qu trong Hu thin, tc l ngha nh nhau (c chng t trong
phng php on qu ca ng Thiu Khang Tit). Vy phi chng ngi Chu Vn Vng lm mt
vic tha khi sp xp li h thng 64 qu Tin thin thnh h thng Hu thin?

@ Vic ngi ch gii qu s khng phi l mt s sng to m ch l kit tp li gii on c sn. Nu
vy th khng cn n thin ti xut hin mun mn ca ng sau gn 3000 nm phi sp li h thng Tin
thin thnh Hu thin lm g.

Kinh Dch Phc Hy
S ph nhn h thng Hu thin

Chnh t mu thun ny lm ny sinh mt hin tng trong lch s nghin cu kinh Dch, l cun
Kinh Dch Phc Hy ca gio s Bi Vn Nguyn (Nxb Khoa Hc X Hi H Ni 1997). Trong cun
sch ny, gio s Bi vn Nguyn b ton b h thng k hiu theo th t ca Hu thin Bt qui.
Gio s ch s dng h thng k hiu theo th t Tin thin Bt qui v a vo h thng k hiu Tin
thin nhng ni dung gii on ca tng qu tng ng trong Chu Dch . Tht l tin li! Nu theo
phng php gii on ca ng Thiu Khang Tit. Bi v, vi phng php gii on ny, qu tht l
ngi ta khng cn n h thng k hiu theo th t ca Hu thin Bt qui.

Cun Kinh Dch Phc Hy ph nhn tt c cc gi thuyt v mc ch ra i ca h thng Hu thin t
trc n nay:

Nu kinh Dch l sch bi, sch s, sch o l... thun ty nh lch s kinh Dch theo c th ch Hn
chng t tc dng ca n t thi Phc Hy n trc Chu, th r rng khng cn n Chu Dch nh Kinh
Dch Phc Hy chng t. Mc d trn thc t, Chu Dch chnh l s ng dng hu hiu nht tri qua
hng ngn nm nay.

Tht l mt s phi l v i, nhng khng th phn bc nu khng t kinh Dch trong s lin h vi
nhng vn lin quan khi kinh Dch thiu hn mt h thng l lun cn bn ca n.

Mu thun i khng khng th l gii trn qua hin tng Kinh Dch Phc Hy dn n hai kh
nng:

@ Ph nhn hon ton s tn ti ca Chu Dch .

@ Gia hnh Tin thin Bt qui v h thng 64 qu Tin thin vi hnh Hu thin Bt qui v h
thng 64 qu Hu thin phi c mt s lin h hu c rt cht ch v xut hin ng thi, c tc dng
ring r trong s phn nh th gii khch quan. Khng th c khong cch thi gian gn 3000 nm t thi
Phc Hy n thi Chu Vn vng c.

Hin tng Kinh Dch Phc Hy chng t mt cch sc so rng: s xut hin kinh Dch v nhng vn
lin quan trong c th ch Hn. ch l s pht hin ri rc nhng di sn ca mt nn vn minh b tn
ph. (Tnh thng nht v hon chnh ca kinh Dch, cng s xut hin ng thi ca hai h thng Tin
thin v Hu thin, xin c chng t r hn phn III: Vn minh Vn Lang v b n ca Bt qui).

GI THIT V MT LUN IM LOI B PHN THP DC
TRONG KINH VN CHU DCH V MU THUN CA N

Kinh Dch y nhng mu thun trnh by trn thuc v nhng tin cn bn ca n. l nhng
mu thun khng th l gii. Nhng ngay c khi ng dng kinh Dch vi nhng hin tng thuc phm
tr ca n nh thin vn, y l, lch s cng xut hin mu thun gia hiu qu thc t vi khong trng l
thuyt lin h. Nhng mu thun ch yu v cng l nguyn nhn ca s huyn o xut pht t phn Thp
dc trong kinh vn (*) ca kinh Dch.

* Ch thch: Trong mt s sch lin quan n kinh Dch phn bit phn Kinh gm: Son t, Ho t- c
coi l ca Chu Vn Vng, Chu Cng; phn Truyn gm: Thp dc c coi l ca Khng t. Trong
sch ny gi chung l kinh vn gm: Son

Chnh t phn Thp dc c coi l ca Khng t sng tc v nhng nhn dnh bt u t nhng nh
nghin cu Hn Nho to nn lch s kinh Dch v ni dung b o ca n. Trong Thp dc th phn
Thuyt qui l phn b o nht v cng l phn quan trng nht. Ni dung ca Thuyt qui cng c nhiu
kin khc nhau. C ngi coi thuyt qui c yu t sm v, c ngi cho n mang tnh bi ton. c
hc gi coi Thuyt qui l d oan, khng dch ra Vit ng nh trng hp bn Chu Dch ca Phan Bi
Chu. Cng c hc gi b mt phn ca Thuyt qui nh trng hp cun kinh Dch o ca ngi
qun t ca hc gi Nguyn Hin L, ng ch trch dn v dch mt s on ra Vit ng. Hoc cng c
trng hp khng dch ra Vit ng ton b phn Thp dc nh trng hp cun Kinh Dch Cu hnh t
tng Trung Quc ca hai hc gi Dng Ngc Dng & L Anh Minh

Nh phn trn trnh by, tc gi ca Thp dc cho n nay vn cn l s b n, mc d nhng nh
nghin cu thi Hn c s tip ni t Khng t (theo c th truyn li trch dn) khng nh:
thuc v Khng t.

V vy rt c kh nng xut hin lun im cho rng: Thp dc khng thuc v kinh vn ca kinh Dch v
loi b hon ton phn ny, nhm n gin ho ni dung kinh Dch. (Trn thc t xu hng ny ang
hnh thnh khi xut hin nhng nhn nh cho rng: H Lc th khng lin quan n kinh Dch. Vi
nhn nh ny ph nhn mt tin cn bn ca kinh Dch, c nhc ti trong Thp dc).

Gi thuyt v kh nng hnh thnh lun im ny s trnh c nhng mu thun khng th l gii,
ngay t nhng tin cn bn ca kinh Dch trnh by trn nh sau:

* Khng cn vn H Lc th
* Khng cn vn lin quan gia H v Tin thin Bt qui.
* Khng cn vn lin quan gia Lc th v Hu thin Bt qui.
* Khng cn vn qui v trong Hu thin Bt qui. t, Ho t, Thp dc; phn bit vi phn k hiu
trong kinh Dch gm: Bt qui v h thng qu.
* Khng cn vn mu thun trong trnh t pht trin v hnh thnh kinh Dch v .v...

Bi v, lc kinh Dch ch cn k hiu 64 qu ca h thng Hu thin Bt qui v phn kinh vn ch cn
li Son t, Ho t. y cng l phn n nh nht trong lch s hnh thnh v pht trin ca kinh Dch v
cng l phn c coi l xut hin mt cch nht qun v khng thi gian lch s: thuc v thi nh
Chu tc Chu Dch m tc gi l Chu Vn Vng v Chu Cng. Qua phn gii thiu trn, th ni
dung ch yu ca kinh Dch chnh l phn Chu Dch ny.

Gi thuyt nu c mt lun im nh vy chnh thc t ra, th y s l mt lp lun cht ch v hnh
thc theo kiu lc s Asin khng bao gi ui kp con ra . Bi ton c nh sau: Lc s Asin (ni
ting trong cuc chin ca lin qun Hy Lp nh thnh Troa) ng cch con ra 100 mt; gi thit tc
ca con ra bng 1% ca Asin. Khi c hai bt u chy cng chiu, th: Khi Asin chy c 100 mt, con
ra chy c 1 mt; Asin chy 1 mt, con ra chy 1 cm C nh vy, lc s Asin s khng th ui
c con ra.

Lun im ny trn thc t t ring b Chu Dch loi b phn Thp dc tc l loi b Chu
Dch ra khi tt c mi vn lin quan n n v s t ra nhng vn lin h ni tip sau y:

@ Lun im ny s ph nhn ton b qu trnh lch s kinh Dch v nhng vn lin quan (nh thuyt
m dng, thuyt Ng hnh.) ngoi tr Chu Dch ; c bit t thi Hn tr li y. Bi v tt c nhng
vn lin quan n lch s kinh Dch, k t khi vua Phc Hy tc H hoch qui u bt u t
phn Thp dc ny. S ph nhn ny s ko theo hng lot s ph nhn ca cc c th ch Hn c
nhng hin tng v vn lin quan n Chu Dch .

@ Chu Dch s tr thnh mt cun sch v ngha khi b loi khi phn ng dng v nhng vn lin
quan n n. Ngay c phn ng dng ph bin l mt cun sch bi, cng khng c c s nim tin khi c
nhiu h thng qu vi nhng s sp xp khc nhau v iu ny mu thun vi thc t. Bi v, nu khng
c phn Thp dc th Son t v Ho t s rt ti ngha; on trch dn sau y trong kinh Dch o
ca ngi qun t (sch dn, trang 37) chng t iu ny:

Trong khi b giam ngc Du L, c th ng (tc Chu Vn Vng) lm vic trng qui v chc chn
l ng t tn v tm ngha cho 64 qu, ri vit Thon t cng gi l Qui t (trong sch ny gi l
Son t) cho mi qu. Nh ng m ngha mi qu mi tinh diu, li on mi tng i minh bch, m
cng vic on cng nht tr hn trc, khng cn c cnh mi quan Thi bc on theo ring ca mnh
na.

Nhng li on ca ng rt ngn, mi qu ch c mt cu, chng hn:

Qu Cn l Nguyn, hanh, li trinh, ngha l qu c nhng c u tin ln; thun, thng, tin phi
bn cht.

Qu Thi l Tiu vng, i lai, ct, hanh ngha l: m qua dng li tt lnh hanh thng.

Qu K t l Hanh, tiu, li trinh, s ct, chung lon ngha l vic nh th hanh thng, li nhng phi
vng ch. Mi u tt lnh, cui cng lon.

Trang 38:

Vn Vng mi ch t ra Thon t gii ngha ton qu. Chu Cng t thm Ho t cho mi ho ca
mi qu, cng l 384 ho, gii ngha tng ho mt. Chng hn qu Cn, di Ho s (Ho 1), Chu
Cng vit: Tim long vt dng, ngha l: rng cn n nu, khng dng c.

Di ho 2 ng vit: Hin long ti in, li kin i nhn, ngha l: Rng hin ln cnh ng, ra mt
k i nhn th li.

(Lc phn trch dn ho 3)

Ti y Chu Dch mi thnh mt cun sch c vn t, ngha l, i sau gi l Kinh v chia lm hai thin:
thng cho 30 qu u, h cho 34 qu sau. Nhng li thon v li ho vn qu gin o, t ai hiu nn i
sau phi ch thch lm thm bng Thp dc. Thp l 10, Dc l cnh con chim, c bo Thon t ca
Vn Vng, Ho t ca Chu Cng t di mi qu, mi ho, l hnh con chim ri, by gi thm
Thp dc, l thm lng cho con chim.

Qua on trch dn trn, lin h vi cc on trch dn khc trong sch ny, bn c cng nhn thy rng:
theo c th ch Hn th trc Vn Vng v Chu Cng, kinh Dch ch gm k hiu (?), sau mi c
Son t v Ho t; nhng ni dung rt kh hiu. Bi vy, cng theo c th ch Hn Khng t mi thm
phn Thp dc vo ging r ngha v lm phong ph cho ni dung kinh Dch. Chnh phn Thp dc
ny lm nn lch s kinh Dch trnh by trn. Mc d lch s y mu thun, nhng l linh hn
ca kinh Dch v l cng l s ng dng sinh ng ca n. Nay b Thp dc, Chu Dch s khng ni ln
iu g.

@ Mu thun gia thc t 2000 nm ng dng ca Chu Dch lin quan n thuyt m dng Ng hnh
vi ni dung Chu Dch b phn Thp dc li l mt vn khng l gii c. (Khi mi vn lin
quan b ph nhn, k c thuyt m dng v du n ca thuyt m dng ln u tin ghi nhn trong
c th ch Hn nm trong phn Thp dc. Nh vy s khng c c s no cho rng kinh Dch l v
tr quan c ng phng, cho d ch dng li trng thi nim). V y cng l mu thun ln nht
ca lun im ny.

Nh vy, vi gi thuyt v mt lun im c kh nng xy ra cng khng th lm sng t thm v ci
ngun ca kinh Dch. Ngoi tr c th xa nht m nhn loi pht hin c lin quan n kinh Dch vit
bng ch Hn v s khng nh ca cc hc gi (cng l quan chc) thi Hn.

NHNG DU N CA X HI TRUNG HOA C
TRONG KINH VN CHU DCH?

Trong kinh vn kinh Dch c nhng c nhng du n ca x hi Trung Hoa c. y cng l nhng hin
tng trong ni dung cng vi hnh thc din t bng Hn t cho nhng c th lin quan n kinh Dch.
C th coi l s bo chng v ngun gc kinh Dch thuc v vn minh Hoa H. Nhng du n ny
c th hin nh sau:

@ Trong kinh vn thng xut hin ch T vit; c coi l ch ngi Khng t. Thc ra t ny cng c
th hiu nh sau: T vit khng yu t khng nh l ch ngi Khng t, khi trong Hong ni
kinh t vn cng nhiu ln dng t T vit hoc phu t.

@ H t thng chng XI tit 8:
Th c tin sinh thn vt, thnh nhn tc chi, thin a bin ho, thnh nhn hiu chi, thin thu tng
hin ct hung, thnh nhn tng chi, H xut , Lc xut th, thnh nhn tc chi.

H c coi l sng Hong H, Lc c coi l sng Lc Thy, hai a danh min Bc Trung Hoa.

H t h chng II tit 1, tit 3, tit 5 u c nhc n mt s t nhn danh nh Bo Hy, Thn Nng,
Hong , Nghiu, Thun l nhng nhn vt c coi l ngi ng u ca x hi Trung Hoa c.

H t h chng II tit 5 vit:

Thn Nng th mt, Hong , Nghiu, Thun th tc, thng k bin, s dn bt quyn, thn nhi ho chi,
s dn nghi chi. Dch cng tc bin, bin tc thng, thng tc cu; th d t thin hu chi, ct v bt li.
Hong , Nghiu, Thun qui y thng nhi. Thin h tr. Ci th ch kin khn.

Chng V tit 12:

T vit: Nhan th chi t, k i th c h, hu bt thin v thng bt tri; tri chi v thng phc hnh d.
Dch vit: Bt vin phc, v ch hi, v ct.

Nhan th chi t c coi l ch ngi Nhan Hi, mt hc tr gii ca Khng t.

Chng XI tit 1:

Dch chi hng d, k ng n chi mt th, Chu chi thnh c da? ng Vn Vng d Tr chi s da?
Th c k t nguy. Nguy d, s bnh, dch d s khuynh. K o thm i. Bch vt bt ph, c d chung
thu, k yu v cu. Th chi v Dch chi o d.

Nhng t n, Chu ch thi i nh n Thng v nh Chu. Vn Vng l vua u triu Chu v Tr l
vua cui triu n Thng.

Cng c cu tng t nh trn trong chng VI tit 1:
Dch chi hng d, k chung c h? Tc Dch d, k hu u hon h.

QU THI HO T

Lc ng: t qui mui, d ch nguyn ct.
Vua t cho em gi v nh chng, c phc, rt tt lnh.

Vua t ni trn c coi l thi T t nh n Thng.

Thi Hng Vng th X ca Vn Lang, theo t liu su tm ca c Bit Lam Trn Huy B chp: Chi t
Hng Uy Vng, hu Hong Long Lang, sinh nm Gip Ng (1287 tr.CN), ln ngi khi 37 tui, truyn
3 i vua u xng l Hng Uy Vng, ngi tt c 90 nm, t nm Canh Ng (1251 tr.CN) n K Hi
(1162 tr.CN). Ngang vi Trung Quc vo thi T Gip nh n.

QU TU

Thng lc: Cu h chi, ni tng duy chi, vng dng hanh vu Ty sn.

Lng mnh theo mnh cu kt khng ri, khng tri buc cng theo, nh dn p Mn theo vua chy nn
qua Ty sn.

t Mn l a danh vng Phc Kin ngy nay. Vo thi Chu, t Mn khng thuc v Hoa H. Khng
r vua no trong s Trung Hoa chy lon t t Mn, c dn chng chy theo qua Ty Sn. Ch hanh
theo gio s Bi Vn Nguyn th l s chp nhm t ch hng - c ngha l t l - v ch vng
c hiu l vua Chu Vn Vng.

QU THNG

Lc t: Vng dng hng vu k sn, ct, v cu.

Vua dng t ni K, tt lnh, khng li.

K Sn l mt a danh ca Trung Hoa, Ty Bc sng Dng T. Ngi vit cho rng ngha Ho Lc
t, qu Thng c th hiu nh sau: mt hn ni l (k sn c th l hn non b lm tng vua) dng ln
vua dng hng, tt, khng c li.

QU QUY MUI

Lc ng: t quy mui, k qun nhi du, bt nh k chi du lng, nguyt c vnh ct.

Vua t g em gi, o ci khng sc s bng o ca nng hu, trng sp trn, tt lnh.

t: trnh by trn

QU K T

Cu tam: Cao Tn pht Qu phng, tam nin khc chi, tiu nhn vt dng

Vua Cao Tn nh dp Qu phng, ba nm mi thng ch dng tiu nhn.

Vua Cao Tn theo gio s Bi vn Nguyn trong Kinh Dch Phc Hy (sch dn, trang 130) th vua
Cao Tn nh n Thng tc l vua V inh, con tiu t, chu vua Bn Canh. V inh c nh dp
quanh ng nh H n vng Qu Chu (phn t ca Vn Lang, Nam sng Dng T theo truyn
thuyt). So snh vi ti liu ca c Bit Lam Trn Huy B th vua V inh cn gi l vua c inh; tng
ng vi thi Hng Vng th 6 ca Vn Lang. Ti liu su tm ca c Bit Lam Trn Huy B vit:

Chi Ly: Hng Hn Vng, hu Long Tin Lang, sinh nm Tn Du (1740 tr. Ty Lch), ln ngi khi 29
tui, truyn hai i vua, ngi tt c 81 nm u xng Hng hn Vng, t nm K Su (1712 tr. Ty
lch) n nm K Du (1632 tr. Ty lch). Ngang vi Trung Quc vo thi c inh nh Thng.

Ngi vit cho rng Ho Cu Tam, qu K T c th hiu theo ngha sau: Vua Cao Tn nh nhau
vng Qu, sau ba nm b thua (khc chi gy cnh), v dng tiu nhn.

T Qu xut hin rt sm trong truyn thuyt Vit Nam. Trong Lnh Nam Chch Qui truyn Hng
Bng th chp:

Li phong Lc Tc l Kinh Dng Vng cai tr t Nam, ly hiu l Xch Qu.

S tng hp nhng du n lin quan n lch s, a danh Trung Hoa trong Chu Dch c trnh by
trn chng t nhng du n rt m h, khng sc thuyt phc so vi nhng mu thun khng
th l gii trong kinh Dch.

LI KT PHN II

Mt iu k l l trong khi kinh Dch v nhng vn lin quan qua c th ch Hn c cc hc gi
trn th gii quan tm n c mt kt cu ht sc m h vi nhng mu thun khng th l gii th c
mt nn vn minh y huyn o, ch c nhc ti mt cch m h trong truyn thuyt. Nhng chnh h
thng truyn thuyt huyn thoi c t tin truyn cho con chu, cng vi nhng hin tng sinh hot
vn ha lin quan li c mt kt cu ht sc cht ch nhm chng minh cho lch s huy hong tn ti
trn thc t ca nn vn minh ny. chnh l nn vn minh Vn Lang, quc gia u tin ca ngi Lc
Vit. iu k l hn l nhng du chng cn li c lu truyn trong dn gian Vit Nam, li c kh
nng din gii mt cch hon chnh nhng hin tng b n ln nht ca nn vn ha ng phng l
kinh Dch v thuyt m dng Ng hnh cng nhng vn lin quan n n. Phn III ca cun sch
ny s trnh by vi bn c s minh chng cho mt gi thuyt v ci ngun ch thc ca kinh Dch,
chnh l nn vn minh Vn Lang, quc gia u tin ca ngi Lc Vit, t tin ca ngi Vit Nam hin
nay.


PHN III

VN MINH VN LANG
&
B N CA BT QUI

THNG BM

Thng Bm c ci qut mo
Ph ng xin i ba b chn tru
Bm rng: Bm chng ly tru
Ph ng xin i ao su c m
Bm rng: Bm chng ly m
Ph ng xin i mt b g lim
Bm rng: Bm chng ly lim
Ph ng xin i con chim i mi
Bm rng: Bm chng ly mi
Ph ng xin i nm xi. Bm ci.
Ca dao Vit Nam

Nn vn minh Vn Lang tri qua hn 1000 nm Bc thuc, nn nhiu thnh tu vn ha ln v nhng tri
thc ng dng phc v trong i sng x hi v con ngi ph bin trn khp mi lnh vc b tht lc.
Nhng linh diu thay, chic cha kha m nhng kho tng y b n ca nn vn ha ng Phng
vn thuc v ngi Lc Vit.

Vic s dng nhng du n cn lu truyn trong vn ha dn gian gii m nhng b n ca kinh Dch
v nhng vn lin quan, s gp s kh khn l: ni dung ca n khng trc tip ni ln vn , m
thng qua mt s phn tch hon ton ch quan ca ngi vit. Nhng gi tr ca nhng mt ng th hin
bt u t tnh hng dn. Chnh s tng quan hp l ca nhng vn c l gii do s hng dn
ca mt ng s chng t ci ngun ca nn vn minh Lc Vit.

Cun sch ny cha th phc hi li c ton b nhng b n ca kinh Dch v nhng vn lin quan.
Nhng vi hy vng bng nhng c gng c th hin trong cun sch ny, s chng t c rng: thi
i Hng Vng l thi i c nn vn minh rc r snh ngang vi nhng nn vn ha ln thi c i ca
nhn loi. Quc gia Vn Lang l nh nc u tin ca ngi Lc Vit t tin ca ngi Vit Nam hin
nay ci ngun ca mt dn tc c gn 5000 nm vn hin, chnh l ch nhn ch thc ca kho tng vn
ha ng phng y huyn b.

V Lc th H vn c coi l cn nguyn ca Bt qui, nn phn ny c bt u bng s l gii H
Lc th t vn minh Vn Lang.

Chng I
VN MINH VN LANG VI
LC TH H

TRUYN THUYT CON RNG CHU TIN
& LC TH H

S b n ca Lc th H qua hng ngn nm lm hao tn tm lc ca nhiu th h quan tm n
vn minh ng phng, n nay vn cha c s l gii. Nhng trong truyn thuyt v huyn thoi, cng
vi nhng di sn vn ha cn li ca ngi Lc Vit li din t hin tng ny chi tit mt cch k l.
Mt trong nhng di n c sc nht ni n nhng nguyn l ca Lc th H chnh l truyn thuyt
Con Rng Chu Tin ca ngi Lc Vit vn hm cha nhiu ni dung rt su sc chng t mt
trnh thnh nhn v s to dng hnh tng. Ni dung trc tip ca truyn thuyt ny ai cng nhn
thy l huyn thoi v lch s dn tc Vit. y cng l hnh thc chung cho hu ht cc truyn thuyt
ph bin v thi Hng Vng. ng V Qunh mt trong ng tc gi ca cun Lnh Nam Chch Qui
t vn : Nhng truyn chp y l s trong truyn chng?. y chnh l mt nhn xt sng
sut ca bc uyn nho Lc Vit, k t Vit Nam hng quc vo fh k th 10 sau CN. Mt trong nhng
hm ngha ca truyn thuyt Con Rng Chu Tin c lin quan cht ch ti Lc th H , trnh by
vi bn c trong cun Thi Hng Vng qua truyn thuyt v huyn thoi (Nxb VHTT 2002). Trong
cun sch ny, vn trn c tm lc v b sung mt s hin tng lin quan n kinh Dch nh sau:

Hnh nh ca T ph Lc Long Qun tc Vua Rng Lc Vit v Hong u tin trong c s nhn
loi dng hnh tng Rng cho danh v ca mnh. Rng l biu tng ca sc mnh v tr.

Hnh nh ca T mu u C dng di ca Tin biu tng sc mnh tr tu ca con ngi. Cuc hn
nhn ca T ph Lc Long Qun vi T mu u C l mt biu tng ca s kt hp ca sc mnh v
tr vi tr tu siu vit ca con ngi. y cn l s ha hp m dng; m c ngun gc t Thi cc,
khi phn bit to thnh m dng c biu tng bng hai Ngi c chung mt tc h.

S kt hp gia hai Ngi sinh c 100 qu trng; l biu tng ca tng s Lc th H ; 100 trng
n ra 100 ngi con trai m khng c con gi; bi v y l gi tr ca tr tu thuc Dng nn dng
hnh tng con trai. 50 ngi con theo m (m) l biu tng cho 50 vng trn en trong tng s
Lc th H ; trong m c Dng, nn 50 ngi con theo m (m) ln ni Dng. 50 ngi con theo
cha (Dng) l biu tng cho 50 vng trn trng trong tng s Lc th H ; trong Dng c m,
nn 50 ngi con theo cha (Dng) xung bin (m). Xin xem li hnh minh ha sau y.

HNH LC TH
vng trn trng 25 - vng trn en 20

HNH H

Tng s Lc th H :

m dng l mt thut ng trit hc c ng phng, l gii tt c trng thi phn bit t khi nguyn
v tr cho n mi s vn ng ca n. u c phn bit th c m dng, trong m c Dng v
ngc li. nguyn l khi nguyn, phm tr ca m bao trm ton b nhng thuc tnh hu hnh, so
vi Dng bao trm ton b nhng thuc tnh tru tng. Do 50 ngi con theo m (m) lnh o
t nc Vn Lang quc gia u tin ca ngi Lc Vit. y cng chnh l s i din trong kinh
Dch iu ny c lu vi bn c phn trn. Trong phng php bi c thi, ngi ta s dng
100 cng c, ly 50 tc l s i din ng vi con s 100 v 50 ca truyn thuyt, s dng mt na
(tc 50 cng c ng vi 50 ngi con theo m; sau b i 1 cn li 49 cng dng bi). y chnh
l hnh tng ca 49 ngi anh em cn li i cai tr khp ni, biu tng cho tnh mun mt ca s vn
ng ca cuc sng x hi v con ngi.

Trong s phn tch ni dung truyn thuyt Con Rng Chu Tin trn l gii mt hm ngha lin
quan n Lc th H . Vic l gii ny khng ph nhn ni dung trc tip ca truyn thuyt Con
Rng chu Tin v lch s thi Hng Vng. Ph h ca cc vua Hng trong truyn thuyt ny cn lin
quan n mt hin tng v tr c o khc s c trnh by phn sau. V gii hn trong ni dung cha
ng rt nhiu hm ngha ca truyn thuyt ny; cho nn khng trc tip ni n Ng hnh v iu ny
c b sung bng mt di sn c sc, ni ting trong vn ha dn gian Vit Nam. chnh l tranh th
Ng h c ngi Lc Vit trn trng lu truyn vi danh xng tn knh l ng ba mi.

B N CA TRANH TH NG H

Huyn thoi ng H

gc ph Hng Lc vo nhng ngy cui nm, mt ngi n b nh qu ang ngi r trn thm mt
cn nh ng ca ngh Tt. Trc mt b l mt tm ni lon tri rng, mi gc c chn bng na cc
gch. Trn tm ni lon , by kn nhng bc tranh Tt. B bn tranh dn gian lng ng H. Sau lng b,
trn nhng cnh ca g ng kn l my si dy ging ngang treo my bc tranh. Thnh thong, gi
li thi nh lm cho nhng bc tranh y ve vy nh mun mi mc khch hng thay cho b ch dng
nh mt mi. Tranh dn gian by gi chng cn my ai ch n; ngoi tr my bi bo ni v tnh
vn ha truyn thng ca tranh dn gian Vit Nam. vy, hng ca b li b khut lp v nha i trong
s nhn nhp, ng c ca phin ch Tt. i mt b bun ru nhn nhng bc tranh dn gian ang m
v s th ca nhng ngi i ch. Mi bc tranh b bn c 3000 ng, y l gi vn r mt m chng
con b cm ci lm c thng nay, mong kim c cht nh gp vo ni bnh chng n Tt. Hng ca
b c khuyn mi hn hoi cho ph hp vi cnh tranh th trng: ai mua mt bc tranh, s c tng mt
con chut bng ba cng, nhum phm en, nhng chy c nh mt bnh xe t c dy thun bng.
Lu lu, b li u oi ko si dy trn lng con chut khuyn mi, lm cho n chy gy s ch ca
ngi qua ng. Hng ca b vn . Bn tr con by gi cng khn lm, chng tha bit ch b ra thm
chc ngn ng bc l c th c mt mn chi hin i chy bng pin, bn y ph chi Lng
Vn Can gn . Cn ngi ln, c qu nhiu bn rn trong sinh k. Khi thng thc ngh thut th h
c nhng phng tranh lch s treo bin qung co ghi c bng ting Ty; trong ngi ta bn nhng
ti hp dn v cc trng phi hin i v c in trn th gii, hoc nhng ti nng mi xut hin
i li. Chng cn ai nhng bc tranh qu ma dn d ca b...

B c bn tranh th Ng h khng?

Khng! Tranh phi t trc mi c bn. B hng tranh tr li v ngc nhn ng khch.

B cho ti mua my ci tranh ny! Va ni, ng lo va ch ln my bc tranh dn gian ang kp vo
si dy chng ngang bc tng. Cha kp b hng tranh tr li, ng lo tho bc tranh n ln
trn dy xung v ngm ngha.

Ti khng bn cho ng! Va ni, b va a tay ly li bc tranh.

Vi v mt ngc nhin, ng lo hi li:

Ti sao th? Ti tr gi cao m?

B hng tranh khng tr li m lng l thu xp nhng ci tranh ca b, ct vo mt ci thng v gnh i.
Trong ci thng tranh , cht y nhng b n ca s minh trit ng phng. ng lo nhn theo th
di:

Thin nht sinh Thy, a lc thnh chi! Nu ta c bc tranh ny sm hn, th c l khng phi i
n 1000 nm na
Ni xong, ng lo bin mt.

N LN - Tranh dn gian ng H
Thin nht sinh Thy, a lc thnh chi

H Lc th & tranh th Ng H

Trong dn gian Vit Nam lu truyn n hai bc tranh Ng h, mt ca lng tranh ni ting ng H;
mt ca dng tranh dn gian Hng Trng. Tnh c sc y l hai dng tranh ny tng chng nh
khng lin quan ti nhau, c cc nh nghin cu m thut dn gian cho rng c nhng phong cch
khc nhau, trong c ni dung v phng php th hin. Nhng, c hai bc tranh ny u hm cha trong
ni dung ca n, mt hin tng b n nht ca vn ha ng phng l Lc th v H b sung
cho mt trong nhng hm ngha ca truyn thuyt Con Rng Chu Tin, trnh by trn.

Trc khi din gii ni dung hai bc tranh ny, xin bn c xem hnh minh ha di y:

TRANH NG H LNG NG H

TRANH NG H PHNG HNG TRNG

Qua hai tranh trn, bn c s nhn xt thy rng ngoi tr t th khc nhau ca H vng gia hai tranh,
cn v hnh tng cc ng ba mi u ging nhau. Trong tranh Ng h Hng Trng l mt tranh
ph bin nht lu truyn trong dn gian. H vng nhn thng, mt chn trc y oai v t ln ming
ph ghi dng ch: Php i uy n, ngha l Uy lc ca php ln(din t theo ngn ng hin i c th
hiu l qui lut ch yu, bao trm). Bn h con vy quanh c mu sc theo s vn ng tng sinh ca
Ng hnh. Hnh tng ny hon ton trng khp vi chiu Ng hnh tng sinh ca H , xin xem hnh
minh ha di y.

HNH MINH HA NG HNH TNG SINH
TRONG H V TRANH NG H HNG TRNG

Trong tranh Ng h ca lng ng H th H vng c t th quay u nhn sang mt bn v mu sc ca
4 h con theo chiu Ng hnh tng khc. iu ny hon ton trng khp vi l tng khc ca Ng
hnh trong hnh Lc th. Mt iu c o na l H vng trong tranh ng H cng t bn chn
y uy v ln mt hm n, trn c ghi mt hnh ch nht v 6 gch b n. Nu chng ta quay 90 o hnh
ch nht v b hai vch dc, th y chnh l qu Bt thun Cn. Hin tng ny hon ton ph hp vi
ni dung mang thuc tnh Dng ca Lc th ( s Dng ca Lc th l 25, tri hn s m l 20).
Bn c xem hnh minh ho di y:

HNH BA TRN HM N TRANH NG H NG H
V QU BT THUN CN TRONG KINH DCH

S lin kt cht ch v hm ngha ni dung gia hai tranh dn gian thuc hai dng tranh khc nhau
chng t mt ni dung y b n ca Lc th H , s t li ton b nhng vn lin quan trong cuc
sng x hi v sinh hot vn ha ca ngi Lc Vit t c s n nay, nh: ngh khc g, lm giy
n y, bn c c th t vn l: lng tranh ng H theo cc nh nghin cu hnh thnh vi
trm nm nay; tc l sau Thiu Khang Tit, Chu Hy cng b tnh cht Ng hnh ca Lc th H vo
i Tng. V vy, rt c kh nng tranh Ng h ca Vit Nam th hin li ni dung ca vn ha Trung
Hoa. iu ny s rt hp l, nu nhng vn lin quan n thuyt m dng Ng hnh vn khng sng
t. Nhng s vic li khng n gin nh vy v cng khng phi l yu t cn bn. Vn quan yu
t ra y l: S cng b ni dung ca thuyt m dng Ng hnh lin quan n Lc th H ca
ng Chu Hy ch dng li ni dung Ng hnh sinh khc cho tng hnh, khng gii thch c nguyn
nhn cho n tn ngy hm nay, khi bn ang c cun sch ny. Ngc li, tranh Ng h lu truyn
trong dn gian Vit Nam cha ng nhng hm ngha vt xa nhng ni dung lin quan n Lc th H
m c th ch Hn ni ti. y chnh l iu cn bn chng t: tranh Ng h trong dn gian Vit
Nam v tc th ng ba mi c t rt lu trong vn ha Lc Vit; c th c trc i Hn. Mt
yu t minh chng iu ny l chm sao pha trn tranh Ng h. y l mt mt ng hng dn cn
nguyn ca Lc th H . Trong iu kin mt nn vn minh b tht truyn ko di trn 2000 nm, chm
sao pha trn tranh Ng h Hng Trng s l mt iu v ngha; nu nh khng c s trung thnh vi
nguyn tc t t tin, th rt c th chm sao ny khng c th hin trn tranh, v ngi ta s cm thy
tha cho chi tit ny. Nhng, may mn thay! Cho n tn ngy hm nay, chm sao trn tranh Ng h
Hng Trng vn c gi gn v tr ca n v chng t c cn nguyn ca ni dung Lc th H
. Nhng on trch dn di y t trong sch Chu Dch v tr quan (sch dn) chng t iu ny.

Trc khi din t ni dung ca H xin c trnh by phng php tnh gi ca m dng lch.

m lch chia mt ngy thnh 12 gi. Mi gi m lch bng hai gi dng lch:

Gi th nht gi T t 23 gi ngy hm trc n 1 gi ngy hm sau.
Gi th hai gi Su t 1 n 3 gi.
Gi th ba gi Dn t 3 n 5 gi.
Gi th t gi Mo t 5 n 7 gi.
Gi th nm gi Thn t 7 n 9 gi.
Gi th su gi T t 9 n 11 gi.
Gi th by gi Ng t 11 n 13 gi.
Gi th tm gi Mi t 13 n 15 gi.
Gi th chn gi Thn t 15 n 17 gi.
Gi th mi gi Du t 17 n 19 gi.
Gi th mi mt gi Tut t 19 n 21 gi.
Gi th mi hai gi Hi t 21 n 23 gi.
Vi s phn chia thi gian theo m lch ni trn v s nh hng

phng v ca Lc th th s vn ng ca cc v sao quen thuc trong Thin vn hc hin i thuc Thi
dng h gm: sao Kim, sao Thy, sao Ha, sao Mc, sao Th ln lt xut hin trn bu tri s to ra
s ca H nh sau:

1) V tr xut hin ca sao Thy phng Bc trn bu tri

Trong ngy: gi th nht (gi T); gi th su (gi T)
Trong thng: ngy mng 1, 6, 11, 16, 21, 26. Mt tri, mt trng gp sao Thy phng Bc.
Trong nm: Thng 11, 6. Lc hong hn thy phng Bc.
V tr ca sao Thy theo s ca sao Thy trn H (1 6),ng vi phng Bc ca Lc th .

2) V tr xut hin ca sao Ha phng Nam trn bu tri
Trong ngy: gi th hai (gi Su); gi th by (gi Ng)
Trong thng: ngy 2, 7, 12, 17, 22, 27. Mt Tri, mt Trng gp sao Ha phng Nam.
Trong nm: Thng 2, 7. Lc hong hn thy phng Nam.
V tr ca sao Ha theo s ca sao Ha trn H (2 7), ng vi phng Nam ca Lc th .

3) V tr xut hin ca sao Mc phng ng trn bu tri
Trong ngy: gi th ba (gi Dn); gi th tm (gi Mi).
Trong thng: ngy mng 3, 8, 13, 18, 23, 28. Mt Tri, mt Trng gp sao Mc phng ng.
Trong nm: thng 3, 8. Lc hong hn thy phng ng.
V tr ca sao Mc theo s ca sao Mc trn H (3 8), ng vi phng ng ca Lc th .

4) V tr xut hin ca sao Kim phng Ty trn bu tri
Trong ngy: gi th t (gi Mo); gi th chn (gi Thn)
Trong thng: ngy mng 4, 9, 14, 19, 24, 29. Mt Tri, mt Trng gp sao Kim phng Ty.
Trong nm: thng 4, 9. Lc hong hn thy phng Ty.
V tr ca sao Kim theo s ca sao Kim trn H (4 9), ng vi phng Ty ca Lc th .

5) V tr xut hin ca sao Th gia bu tri
Trong ngy: gi th nm (gi Thn); gi th mi (gi Du).
Trong thng: ngy mng 5, 10, 15, 20, 25, 30. Mt Tri, mt Trng gp sao Th gia.
Trong nm: thng 5, 10. Lc hong hn thy gia tri.
V tr ca sao Th theo s ca sao Th trn H (5 10), ng vi Lc th gia. (*)

* Ch thch: Gs L Vn Qun, Chu Dch v tr quan, NXB Gio dc 1995).

Qua on trch dn trn, bn c cng nhn thy rng: nhng ni dung mi m ny hon ton cha h
c ng Chu Hy nhc ti. Trong cun sch Chu Dch v tr quan, gio s L Vn Qun cng ch a ra
ni dung nh trn cho tng hnh Lc th v H mt cch ring r; ng khng c s lin h no gia
hai hnh ny. Vic lin h gia hai hnh Lc th H v cho rng Lc th phi c trc
nh phng v cho H ; H c sau trn c s phng v Lc th, l do ngi vit thc hin. S lin
h gia Lc th v H c th hin trong hnh tng ng H vng trong tranh ng H ngoi u
nhn sang mt bn. Chm sao pha trn trong tranh th Ng H chnh l chm sao Tiu Hng Tinh, tc l
chm sao thin cc Bc, nh v chun cho s vn ng ca hnh tinh trong Thi dng h lm nn
s Ng hnh trong ni dung H . Chm sao ny chng t tranh Ng h khng th xut x t vn
minh Hoa H, m tn ti t rt lu trong nn vn minh Lc Vit. Tt c gi tr nhng mt ng ni trn,
mc d xut pht t nhng suy lun ch quan, nhng li hon ton trng khp vi nhng vn lin quan
c cp ti trong ton b cun sch ny. Tc th ng ba mi m tranh th ph bin l tranh Ng
h Hng Trng li l mt mt ng cao cp cho thy: chnh s vn ng ca H l cn nguyn ch yu
nhng b n ca nn vn ha ng phng m s th hin siu cng thc Hu thin Bt qui. y cng
l mt iu m c th ch Hn trong ngt 5000 ta sch, tri di trn hai thin nin k hon ton
sai lm khi cho rng: H l cn nguyn ca Tin thin Bt qui, Lc th l cn nguyn ca Hu thin
Bt qui. Vn ny s c chng minh trong nhng chng tip theo y.

H L GII NGUYN L TNG HP
CA THP THIN CAN

Trong cc c th ch Hn lin quan n thuyt m dng Ng hnh chng ta thng thy mt tin
sau y:

Gip ( Mc) hp K (Th)
Bnh (Ha) hp Tn (Kim)
Mu (Th) hp Qu (Thy)
Canh (Kim) hp t (Mc)
Nhm (Thy) hp inh (Ha).

y cng l mt tin ca qui tc lp cc trong T vi u s v cng l mt tin quan trng ca l
hc c ng phng c ng dng trong rt nhiu lnh vc: y l, lch s, d on Tin ny cha
c s l gii v cng l s b n tri hng thin nin k trong cc c th ch Hn lu truyn. Chnh v
s b n ny khin cho nhng nh nghin cu v nhng ngi tm hiu v l hc ng phng phi chp
nhn mt cch khin cng tin ni trn : Mc khc Th (l tng khc ca Ng hnh). Nhng trong
tin ni trn th Gip Mc li hp K Th; tht kh hiu! Cha ht, trong cc sch ng dng
phng php lun m dng Ng hnh vo cc lnh vc ng y, l hc hoc d on tng lai, thng
gp nhng nh cng khng c s l gii m bt buc phi hc thuc lng sau y: Gip hp K ph
t xung Canh; hoc Mu hp Qu ph Gip khc K

Tuy nhin vi vn c t ra l: Lc th H l tin ca khoa Thin vn hc ng phng v
l s ng dng nhng h lun ca thuyt m dng Ng hnh th tin trn s c l gii nh sau:

Chng ta sp xp thp Thin can theo l m dng v Ng hnh tng sinh, nh s th t t 1 n 10
t Gip n Qu, ta s c mt bng sau:

Qua bng trn bn c cng nhn thy: tt c cc s ca thp Thin can u l nhng s c trn H . S
trng hp ny chc chn khng phi l mt s ngu nhin khi chng l nhng nn tng cn bn ca mt
hc thuyt nht qun. V vy, khi sp xp thp Thin can, trn c s s theo th t ca bng trn vo
v tr c s tng ng ca Cu cung H ta c bng sau:

Nh vy, trn c s s ca Thin can tng ng vi s ca cu cung H , ta s c s tng hp
bi cng hnh nh sau:

Gip (1) hp K (6) trong hnh Thy;
Bnh (3) hp Tn (8) trong hnh Mc;
Mu (5) hp Qu (10) trong hnh Th;
Canh (7) hp t (2) trong hnh Ha;
Nhm (9) hp inh (4) trong hnh Kim.

Nh vy mi mt hnh trn H i lin vi hai Thin can mt m mt Dng.

iu ny cng l gii mt bi ph truyn b n c ni dung nh sau:

Nht lc cng tng (Mt Su cng h);
Nh tht ng o (Hai By cng i mt ng);
Tam bt vi bng (Ba Tm nh nhau);
T cu vi hu (Bn Chn l bn b);
Ng thp ng (Nm Mi cng mt loi).

Vi hnh trnh by trn. Chng ta c th l gii nhng trng hp b n nh: Gip hp K ph t
xung Canh v nhng trng hp tng t nh sau:

Gip (1) nm v tr Dng Thy, khc t (2) Canh (7) nm v tr m Dng Ha theo l tng
khc ca Ng hnh; hoc Mu (5) nm v tr Dng Th khc Gip (1) K (6) nm v tr m dng
Thy. T suy ra mt s nh b n khc nh: Bnh l qu nhn ca K v s ca Bnh (3) v
s ca K (6) nm trn cung tng sinh ca Ng hnh Thy sinh Mc trn H v.v

S lin h Thin can vi H l b cho s chng minh gi thuyt nu trong sch ny phn sau.

Chng II
TRUYN THUYT B N OA V TRI
& PHNG V HU THIN BT QUI

NI DUNG TRUYN THUYT V NHNG VN
LIN QUAN N PHNG V HU THIN BT QUI

Cn nguyn ca Hu thin Bt qui, l mt trong nhng hin tng b n ln trong vn minh ng
phng cng l mu thun ch yu ca vn c t ra - phi l gii trong sch ny. c bit trong
trng hp ny, s hng dn gii m li bt u bng nhng truyn thuyt c coi l ca chnh nn vn
minh Trung Hoa. l nhng truyn thuyt Thn Bn C v B N Oa v tri.

Truyn thuyt Thn Bn C v B N Oa v tri t trc n nay vn c coi l nhng truyn
thuyt xa nht ca nn vn ha dn gian Trung Hoa. Nhng truyn thuyt ny li n cha nhng gi tr
c tnh hng dn v mt tin cn bn nht ca kinh Dch, l: Tin thin v Hu thin Bt qui.
bn c tin tham kho v nhn xt, ngi vit xin c tm lc v trch dn ni dung ca nhng truyn
thuyt ny cn c theo t liu trong sch Thn thoi Trung Quc ca gio s inh Gia Khnh (Nxb Khoa
hc x hi 1998) v vi d bn khc c su tm.

Trang 11 (trch):
Chng mn tri, Bn C lm tr,
Ha thn thnh sng ni, c cy.

Xa kia, v tr vn l mt khi hn n, en ngm, hnh ging qu trng. Thn Bn C sinh ra t trong
qu trng v tr y.

Thn Bn C ng 18000 nm th tnh dy. ng thy tri ti en rt kh chu.

Thn Bn C rt bc tc. Khng bit thn v u ra mt chic ru ln v thn nhm thng pha trc mt
m b vo ci khong m m en ti y. Thn vung ru ln b v pha trc nh th mt nht. Qu trng
y v toang ra. C cht g trong sut v nh nh bc dn ln cao, tr thnh bu tri, li c cht g ng
c v nng nng lng dn xung thp, tr thnh mt t. Th l nh c nht ru ca thn Bn C m v
tr phn khai thnh tri v t.

Tip theo l tm lc v trch dn truyn thuyt B N Oa v tri:

N Oa kho nn con ngi khn,
Chn qu v mn tri rch.

B N Oa l v thn Phc Hy, c sinh ra ngay sau khi thn Bn C to ra th gii. B ly t st vng
nn ra con ngi. Loi ngi ly nhau v sinh si ny n trn th gian ngy cng ng vui. Mi ngi tn
b lm n thn hn nhn (thn Cao Mi). Nhng, n mt ngy kia tai ha xy ra.

Bng nhin, chng hiu v sao mt ngy kia xy ra mt bin c ln. l vic thn nc Cng Cng v
thn la Chc Dung chong nhau.

Cuc chin tranh rt khc lit, cui cng thn nc Cng Cng b thn la Chc Dung nh thua.

Phn ch, thn Cng Cng bn lao u vo ni Bt Chu phng Ty. Lao u hc ni nh vy, m
Cng Cng vn khng b cht. Nhng mt ci hc u y lm cho tri t bin i hn, lm cho nhn
gian gp tai ha ln.

Ni Bt Chu vn l mt trong nhng cy tr chng tri. Cy gy Bt Chu y b Cng Cng hc bn b
gy. Th l mt na bu tri pha Ty b sp xung, b rch nt v c nhiu l thng. Tri xung li
lm cho mt t nhiu ch st xung thnh hang su. Trong khong tri long t l y, la bc ln rn
rt, thiu t ni rng, nc sng sng snh dng ln cao, hu nh n lng tri, lm cho mt t khp
ni b ngp nc.

B N Oa thy loi ngi, m con chu do b to dng nn, gp cnh khn kh nh vy th v cng au
n. B nh li phi i tu b li tri t. Cng vic ny thc l vt v, nhng b N Oa khng h qun
ngi.

B chn th ng sc ly t cc sng ln, dng la nung nu thnh mt th keo c bit. B em th
keo y dn v li l thng trn bu tri. chng bu tri ln, b chn mt con ra ln, cht bn chn
ca n lm tr. Bn ci chn ca n dng ln bn gc tri, l bn ci tr vng chc chng bu
tri. B xua ui cc loi c th, mnh iu cho loi ngi khi b chng lm hi. B li t c lau
thnh tro, cht tro thnh ng ln lm vt liu xy p p chng nn l lt.

Cui cng tai ha ln ca loi ngi qua khi. u l nh cng lao ca b N Oa.

Tri v t c b N Oa sa cha, v vu v chng dng li. Tuy nhin, tri v t khng gi li
c nguyn vn hnh th trc kia. Bu tri vn c hi nghing v pha Ty. V vy m mt tri, mt
trng v cc tinh t c theo chiu hng nghing y m chy t ng sang ty. Mt t tuy c c tu b,
nhng li vn cn vc su pha ng nam. V vy nc cc sng ngi u chy t ty sang ng v dn
dn cc sng ngi y u chy xung vc su, tch t dn thnh bin ln.

Cng vi ni dung trn, trong cun Kinh Dch v cu hnh t tng Trung Quc (sch dn trang 583)
chp nh sau:

Ngy xa xa, bn tr chng tri b h hoi, Cu Chu [tc l Trung Quc] b l, khng u m khng
b lt p, t khng c che kn, la chy hng hc lin min khng tt, nc ngp lt mnh mng
khng ngng, th d n tht dn lnh, chim ng hung c qup ly ngi gi c m yu. Cho nn b N
Oa mi luyn nm mu v tri xanh, cht chn ra ln lm bn ct chng bu tri, git rng en
cu K Chu, chn tro c l ngn nc lt. Bu tri xanh c v li, bn tr chng ngay ngn,
nc lt rt kh i, K Chu yn bnh, thung lung cht, dn lnh sng, da lng vo t vung m ly
bu tri trn.

Mt d bn khc kh ph bin c ghi nhn nh sau. on sau y c trch trong b Tam quc ch
La Qun Trung (Dch gi Phan K Bnh; Nxb i hc v Trung hc chuyn nghip, H Ni 1988 tp 6,
trang 167):

- Khi y Tn Bt ng i tri chy, ni nng hot bt, c m ngi u kinh. Trng n khng hi vn
c cu g na. Bt mi hi li rng:

Tin sinh l danh s ng Ng, ly vic trn tri m hi, tt l hiu su l tri. Khi xa lc hn n
mi m, m dng chia bit, kh nh m trong th bay ln thnh tri; kh nng m c th ng xung
di thnh t. n i h Cung Cng nh trn thua, hc u vo ni Bt Chu th ct tri gy m
rng t st m, tri nghing v pha Ty Bc, t v pha ng Nam. Tri l kh nh m trong,
lm sao li cn nghing v pha Ty Bc? V li, ngoi ln kh nh m trong cn c vt g na, xin cho
tin sinh dy cho

ti c bit?

Trng n khng bit i p ra sao mi ng dy t rng:

Ti khng ng trong Thc lm ngi tun kit th ny; nghe li ngi ging lun, khin ti m c
ng ngu dt

Nh vy, qua truyn thuyt Thn Bn C, B N Oa v tri v nhng d bn c trch dn trn,
tng hp li, chng ta s thy my vn sau y:

1) y l mt cu chuyn bt u t mt ni dung thn thoi pht trin lin h dn ti mt nim v
tr quan m h; nim v tr quan ny, xut hin sm nht vo ng Hn ( Tam quc ch l truyn lch
s cui thi ng Hn). iu ny th hin s lin h gia ni dung truyn thuyt Thn Bn C , B
N Oa v tri vi on tranh lun ca cc danh s Ng Thc.

2) Mang du n Hn ha trong qu trnh pht trin t ni dung thn thoi ca truyn thuyt nguyn thy
cho n on trch dn trong Kinh Dch & Cu hnh t tng Trung Quc. iu ny th hin nhng a
danh Hn nh K Chu, hoc c coi l thuc v Hn nh Cu Chu. C th ch Hn ghi nhn theo
truyn thuyt th: danh t Cu Chu ch c sm nht bt u t vua V khi tm c Lc th t ra Hng
phm cu tr v nh ra php cng chn Chu. K Chu l mt a danh xut hin rt mun trong lch s
Trung Hoa khng th c t thi b N Oa v tri c (?!)

3) S dng nhng yu t cn bn trong truyn thuyt Thn Bn C, B N Oa v tri v d bn
c dn chng t cun Tam quc ch, so snh vi cu hnh ca Tin thin v Hu thin Bt qui s c
mt s tng hp gn nh hon ton sau y:

@ Chuyn Thn Bn C v phn u ca truyn thuyt B N Oa v tri hon ton trng khp vi
cu hnh ca Tin thin Bt qui c minh ha trong hnh di y:

HNH MINH HA TRUYN THUYT THN BN C
V CU HNH TIN THIN BT QUI

Qua hnh trn bn c cng nhn thy rng na phn trn ca hnh Tin thin Bt qui: s ho Dng
tri hn ho m, m cao nht l qu Cn tng tri, ng vi cu m dng chia bit, kh nh v trong
bay ln thnh tri. Na phn di s ho m nhiu hn s ho Dng, v tr thp nht l qu Khn
tng t, ng vi cu Kh nng v c t xung thnh t.

@ Trong ni dung ca truyn thuyt B N Oa v tri v on sau li i thoi ca Tn Bt, hon ton
trng khp vi cu hnh ca Bt qui Hu thin c minh ha bng hnh v di y:

HNH MINH HA TRUYN THUYT
B N OA V TRI V CU HNH HU THIN BT QUI

Qua hnh trn bn c cng nhn thy rng:

V cu hnh phng v Hu thin Bt qui

* Trc Cn Khn Tin thin l trc thng ng; hnh tng cy ct chng tri Bt Chu (chng trn
t Khn, tri Cn) chnh l trc Cn Khn trong Tin thin Bt qui. Nhng trong Hu thin c
thay th bng trc Khm (Thy) Ly (Ha). Thy Ha xung khc c hnh tng bng cuc chin
gia thn nc Cng Cng v thn la Chc Dung.

* Qu Cn (Tri) trong Hu thin lch v pha Ty Bc, ng vi cu Tri nghing v pha Ty Bc.

* Qu Khm (Thy) Hu thin, c thay th cho v tr qu Cn Tin thin ng vi cu Nc t trn
tri xung gy ngp lt trn gian.

* S khc nhau duy nht gia truyn thuyt v cu hnh ca Hu thin Bt qui l t v pha ng
Nam, nhng Hu thin Bt qui qu Khn tng t li v pha Ty Nam. Nu ta theo truyn
thuyt, a qu Khn tng t v pha ng Nam v qu Tn v pha Ty Nam th hon ton bo m
c tnh cn i ca hnh Bt qui Hu thin nh trong Bt qui Tin thin, c minh ha bng hnh
v trn.

V ni dung lin h Bt qui vi
thuyt m dng Ng hnh

* Ct tri c tn Bt Chu hiu theo mt ngha khc th y l s ph nh: Chu Dch khng phi do
Chu Vn Vng (Nh Chu) lm ra. Lin h vi qu trng v tr trong Truyn thuyt Thn Bn C cho
thy ch Chu phi hiu l mt vng trn (qu trng).

*Hnh nh b N Oa s dng Ng sc lm vt liu v tri cho thy: Thuyt m Dng Ng hnh
chnh l nn tng ca Tin thin v Hu thin Bt qui.

* Hnh nh b N Oa t c ly tro ngn nc (phn trch dn ch m) cn c mt ngha lin h: Ha
(t c) sinh Th (thnh tro, cn c ngha l m Ha) khc Thy (ngn nc). Hin tng ny cn
chng t s lin quan gia Hu thin Bt qui v H , s c minh chng chng sau.

Tnh cn i sau khi i v tr qui Tn Khn s hon ton v ngha, nu ch dng li y. S hng
dn mang tnh mt ng n cha trong cc truyn thuyt dn gian c coi l ca Trung quc nhng
khng loi tr kh nng c ngun gc Lc Vit, cn tn ti Nam sng Dng T s khng hn mt
tng v tnh cn i ca Bt qui Hu thin trong cc cuc tranh lun v vn ny. Nhng tnh cn i
rt quan yu trong vic i ch hai qui Tn Khn ca cu hnh Bt qui Hu thin li th hin s
tng quan hp l trong s lin h vi th t ca 64 qu kp thuc h thng Hu thin v mt s vn
lin quan c trnh by di y.

S TNG QUAN CU HNH HU THIN BT QUI
& TH T 64 QU THUC H THNG HU THIN

Li m u ca phn III chng t vi bn c tnh suy din ch quan trong vic gii m nhng mt
ng n cha trong vn ha dn gian. Tnh hng dn ca mt ng thng qua s suy din ch quan ch
c coi l ng, nu chng t c mt thc t, hoc mt s tng quan hp l cho vn c t ra.
Trong phn ny, tnh hp l trong vic gii m truyn thuyt Thn Bn C, B N Oa v tri c
chng t trong tng quan cu hnh Bt qui Hu thin i phng v qu Tn & Khn vi th t
64 qu thuc Hu thin Bt qui.

Trc ht, bn c lm quen vi mt s phn nh sau: Cc nh nghin cu Dch hc chia Bt qui lm 2
nhm l:

1) Nhm Bt Dch gm cc Qui:
CN KHN LY KHM

Bn qui ny c tnh cht chung l: Nu lt ln hay lt xung 180o th tnh cht ca n khng thay i.

2) Nhm in o Dch gm cc qui i cp vi nhau l:
OI TN; CN CHN

Mi cp trong nhm ny c c tnh l: Nu lt ln hay lt xung th chng i tnh cht cho nhau.
OI TN CN CHN

Mi cp nh vy chng ta tm gi l: cp in o dch cng tnh cht.

Xt hnh Bt qui Hu thin sau khi i ch hai qu Tn Khn (T nay thut ng: Bt qui Hu thin
sau khi i ch hai qu Tn Khn s gi tt l Bt qui Hu thin nguyn thy; cn hnh Hu
thin c vn gi l Hu thin Bt qui), bn c s thy mt s i xng m - Dng c din t nh
sau.

HNH MINH HA TNH I XNG CA
HU THIN BT QUI NGUYN THY

Vi s sp hnh nh trn, bn c nhn xt thy ngay rng:

Cp OI & TN, CN & CHN khi kt hp vi nhau chng s c tnh cht ca mt qui Bt dch;
ngha l lt 180 o khng thay i tnh cht.

OI & TN l cp in o Dch thuc Kim.
CN & CHN l cp in o Dch thuc Mc.

Trn c s ny chng ta xt n th t 64 qu thuc h thng Hu thin Bt qui so snh s tng
quan hp l vi phng v ca Hu thin Bt qui nguyn thy.

Trc ht chng ta xp 64 qu thnh 32 cp, mi cp gm 2 qu l chn k tip, bt u t cp th nht
gm 2 qu l: 1 Thun Cn v 2 thun Khn; cho n ht 64 qu. Chng ta s c bng sau.



Trn c s hnh 32 cp qu trnh by trn, bn c s nhn thy ngay rng: mi mt cp l mt
hnh i xng nhau. Trong c 4 cp i xng m - Dng v 28 cp i xng nghch o, c cu
to bng 56 qu c v tr chn l lin tip. c c tnh i xng , cu to ca 28 cp i xng
nghch o c 3 phng thc to cp i xng sau y:

Phng thc th 1) Mi cp u do 2 Qui bt dch i ch cho nhau. Th d:

Cp KHM & LY

Phng thc th 2) Mi cp u do 2 Qui in o dch thuc hai cp i xng oi Tn & Cn Chn
i ch cho nhau. Th d:

Cp OI TN & CN CHN

Phng thc th 3) iu ng lu v s lin quan n vn t ra l: trong nhng cp i xng
thuc phng thc ny, th mi cp u do mt Qui bt dch kt hp vi mt cp in o dch cng
tnh cht. Th d:

Cp OI TN & CN

Nh vy, to ra cp i xng th:

Mt cp in o dch cng tnh cht s tng ng mt Qui bt dch.

iu ny c m t nh sau:

CN & CHN = OI & TN = CN = KHM = LY = KHN

Nh vy, khi mt cp in o dch cng tnh cht kt hp vi nhau, chng s c tnh cht ca mt Qui
bt dch trong vic to cp i xng. Hay ni mt cch khc: khi kt hp mt cp in o dch s chnh
l mt qui bt dch trong vic to ra i xng. iu ny c chng t trong nhng cp i xng c
to trong phng thc 2 v 3, chng ta c:

# 4 cp i xng c to ra bi 2 cp in o dch Cn Chn & oi Tn (Phng thc 2).

# 4 cp i xng c to ra bi cp in o dch Cn Chn kt hp vi 4 Qui bt dch (Phng thc
3).

# 4 cp i xng c to ra bi cp in o dch oi Tn kt hp vi 4 Qui bt dch (Phng thc
3).

Trong cu trc phng v Bt qui Hu thin, cp Cn Chn c v tr cnh nhau, cng c tnh Mc (m -
Dng Mc) khi kt hp tnh cht tng ng mt Qui bt dch. V vy, cp oi Tn khng th v
tr cch nhau nh hnh Hu thin Bt qui m c th ch Hn truyn li nhng li c th to ra cu
trc trnh by th hin 32 cp i xng.

Do , s tng quan hp l trong vic to ra 32 cp i xng theo ng thun t 64 qu Hu thin bt
qui c bo chng bng T qui truyn. iu ny ch c th thc hin c vi cu trc tin cn
bn ca n l phng v BT QUI HU THIN NGUYN THY; tc l Qui Tn phi nm v tr
m Kim trn H (*) (i ch cho qui Khn), to thnh mt cp tng ng mt qui bt dch cng
tnh cht Kim (m - Dng Kim).

* Ch thch: trong phn chng minh ny c s lin h Hu thin bt qui nguyn thy vi H . iu
ny s c minh chng phn sau. Xin bn c hy tm cng nhn nh vy v khng lm nh hng
n phng php chng minh.

B N CA TIT 5 THUYT QUI TRUYN

Thuyt qui truyn vn c khng t cc hc gi cho rng mang tnh d oan. iu ny c th hin
nhiu cun kinh Dch Vit ng b khng dch Thuyt qui. Tuy nhin, Tit 5 ca Thuyt qui li c
coi l s bo chng cho cu hnh Hu thin Bt qui, v tnh trng khp vi th t thun chiu ca n.
bn c tin theo di, xin c trnh by li nh sau:

Tit 5 Thuyt Qui vit:

xut h Chn. T h Tn. Tng kin h Ly. Ch dch h Khn. Duyt ngn h oi. Chin h Kin.
Lao h Khm. Thnh ngn h Cn.

S trng khp theo th t thun chiu vi hnh Hu thin Bt qui theo c th ch Hn bt u t qui
Chn nh sau:

Nhng vi s din t trn th ni dung Thuyt qui khng trc tip th hin cu trc phng v Hu
thin Bt qui. Ngha en ca tit 5 Thuyt qui ch c th hiu l:

xut h Chn = Vua ra ca Chn
T (*) h Tn = Lm bng ca Tn
Tng kin h Ly = Gp g ca Ly
Tr dch h Khn = Suy ngh chuyn ca Khn
Thuyt ngn h oi = Vui v ca oi
Chin h Cn = Tranh chp ca Cn
Lao h Khm = Mt nhc ca Khm
Thnh ngn h Cn = Ni xong ca Cn.

Nh vy, r rng ngha trc tip ca cu 2 v 4 trong tit 5 l: san bng ca Tn, suy ngh chuyn
ca Khn. Ngi vit theo ng s ch dn trc tip ca Thuyt qui lm vic ny v chng minh
trn.
* Ch thch: T ng t; ting c c ngha l: lm bng, co bng, lm cho cn, t. Hin ng bng
Nam B, ngi ta vn cn dng vi ngha trn.

Qua s chng minh trn, chng t rng: Chu Vn Vng khng h to ra hnh Hu thin Bt qui
m c th ch Hn ni ti. Bi v, ng ta khng th to ra mt h thng 64 qu Hu thin m th t cu
trc ph nhn phng v tin cn bn ca n l hnh Hu thin Bt qui. T dn n s ph nhn
hng lot nhng vn lin quan m c th ch Hn ni ti, ng thi cng chng t nhng vn sau:

@ Chu Vn Vng v Chu Cng khng phi l tc gi Son t v Ho t . iu ny chng t tnh Bt
Chu ca cy ct chng tri trong truyn thuyt B N Oa v tri. S ph nhn xut x Hoa H ca
kinh Dch trong mt truyn thuyt vn c coi l ca chnh nn vn minh Hoa H cng chng t rng:
xut x ca truyn thuyt ny thuc v vn minh Vn Lang b Hn ha; ng thi cng chng t du
n ca vn minh Vn Lang min Nam sng Dng T.

@ Khng t hoc nhng hc gi khc trc Hn khng h vit Thp dc.

CHU DCH TRONG TIN THIN BT QUI

Nh vy, qua s chng minh trn th Chu Dch phi hiu l chu k, s vn ng lp li. iu ny c
trnh by nh sau:

Trong qu trnh su tm t liu thc hin cun sch ny, hc gi L Gia cho bit v mt cu hnh pht
trin ca Qui hoch dn n s hnh thnh Bt qui Tin thin nh sau:

Qua hnh trn, nu chng ta un thnh mt vng trn (Chu) khp kn th s c chnh hnh Tin thin
Bt qui. Xin xem hnh v di y.
HNH MINH HA
TNH CHT CHU DCH TRONG TIN THIN BT QUI

n y, s vic trn cho thy c s ca mt lun im cho rng:

Ton b h thng k hiu ca kinh Dch gm c Tin thin v Hu thin m c th ch Hn cho l
nhng h thng Dch khc nhau v c gi l : Hy Dch (Dch Phc Hy), Lin sn Dch (Dch nh H),
Quy tng Dch (Dch nh Thng), Chu Dch (Dch nh Chu) l nhng s kin khng c tht. H thng
k hiu ca kinh Dch phi c hnh thnh mt cch hon chnh v nht qun, khng c vn Hy Dch
v Chu Dch; khi chnh Tin thin Bt qui vi cu trc ca n chng minh Chu Dch vi ngha l
s tun hon l tn gi chnh xc cho kinh Dch. Lun im ny l mt s tt yu, th hin tnh thng
nht v hon chnh ca gi thuyt cho rng: Thuyt m dng Ng hnh l mt hc thuyt v tr quan
hon chnh, nht qun v xut hin ng thi; kinh Dch chnh l nhng k hiu th hin ni dung ca n.

Lun im ny c chng t trn thc t bi mt s kin sau y. Ban c tham kho on trch dn
trong Kinh Dch vi v tr quan ng phng trang 106.

4- Mt trng hp c bit xy ra khin nhng thuyt trn tr thnh khp khing, tht gi. Mao Tim
phng s i kinh Ty, khi ti ng Chu, tm c trong dn gian ba b sch gi l Tam phn th gm
c Sn phn, Kh phn, Hnh phn. Th ra Sn phn l Lin Sn dch ca Thin Hong, h Phc Hy; Kh
phn l Qui Tng Dch ca Nhn Hong, h Thn Nng; Hnh phn l Kin Khn Dch ca a Hong,
h Hong . Mi b Dch u c 8 qu; di mi qu li u c 7 qu na; tng cng 8 x 8 = 64 qu.
Nh vy, Tam phn chnh l Dch i Tam Hong. Chng c nhng ci tn Lin Sn, Qui Tng, Kin
Khn, v c 64 qu gi l: Qun, Thn, Dn, Vt, m, Dng, Binh, Tng, Qui, Tng, Sinh, ng,
Trng, Dc, Ch, St. Thin, a, Nht, Nguyt Sn, Xuyn, Vn, Kh (tc l Kin, Khn, Chn, Tn,
Khm, Ly, Cn, oi i nhng ci tn khc m thi.

Cc thuyt trn ca Ch nho, hu th phi i n khi Mao Tim bt c b Tam phn mi quyt nh.
Thc ra, Phc Hy, Thn Nng, Hong u c Dch v c 64 trng qui ri. Dch ca cc i H,
Thng, Chu v sau ch l n li nhng b sch c i Tam Hong. Do , mi c ngi ni: Tin nho
cha tng thy Dch i Tam Hong, i H, i Thng, cho nn lun thuyt lung tung, cha nht
nh. Tin nho v tng kin Tam Hong, H, Thng Dch, s d phn phn chi thuyt c v nh.

Ta c th thm kin ca Phng i Tng tng cng cho trn: Thn Nng, Hong u c
Dch qui v ly Lin Sn, Qui Tng lm h; bi th hai b sch ny khng phi khi thy t i H v
i Thng.

Nhng lun im trn s c tip tc minh chng di y.

Chng III
S L GII THUC TNH NG HNH
CA QUI V T VN MINH VN LANG

H V CU HNH HU THIN BT QUI

Trong c th ch Hn ghi nhn vua Phc Hy cn c vo H lm ra Tin thin Bt qui; vua Chu
Vn Vng cn c vo Lc th lm ra Hu thin Bt qui. Nu c theo c th ch Hn ghi nhn th
iu ny xy ra trn 5000 nm (vo thi vua Phc Hy) v trn 3000 nm (vo thi Chu), c nhc i
nhc li cho n tn hm nay.

Nhng, nh phn II chng minh tnh mu thun khng th khc phc ca tin ny. T s mu thun
ca nhng tin cn bn ni trn, dn ti hng lot nhng mu thun khng th l gii trong cc vn
lin quan. Thm ch ngay c nhng nh nghin cu Dch hc ni ting nh Thiu V Hoa cng cho
rng: H Lc th khng lin quan g n Bt qui. y cng l nhn nh ban u ca ngi vit khi
mi tm hiu kinh Dch v th hin trong cun sch xut bn Thi Hng Vng qua truyn thuyt v
huyn thoi (Nxb VHTT 2002). Tuy nhin, vn tr nn khc hn v hon ton sng t khi c hng
dn bi nhng mt ng cn c lu truyn trong vn ha dn gian Vit Nam.

Nhng ngi tng i ln tui, vo hng qu nin trc ngoi t tun sng thi th u min Bc
Vit Nam, chc hn cha qun bi ng dao thng dng thay th cho On t t l:

Chi chi chnh chnh,
Ci anh thi la,
Con nga cht trng, (*)

* Ch thch:Trong chng trnh Vn ngh Thiu nhi ngy 6- 12 1999 ca i VTV 3 th hin bi ng
dao trn; trong cu con nga cht trng c c l con nga bt cng. Ngi vit coi y
l mt trng hp d bn do hiu sai. S hiu sai ny rt khin cng n mc v l. Nhng v tnh ph
cp ca mt phng tin thng tin i chng, xin trnh by bn c tham kho.

Ba Vng, ng .
Bt d i tm,
p.

Mt a tr trong nhm lm ci, xe mt bn tay ra v c bi ng dao ny. Chung quanh thng lm ci,
mt bn tr con xm xt, mi a ngn tay tr vo lng bn tay ca n xe ra. Khi c n cu cui
cng, thng b lm ci ct ting ko di. Ri bt thnh lnh n nm bn tay li, vi mt ting p!
ct ln. Lc a tr no khng nhanh tay rt ra, s phi lm mt vic g trong mt tr chi m
chng tha thun trc: phi bt mt trong tr Trn tm; hoc lm thy thuc trong tr Rng rn ln
my

Bi ng dao tng nh v ngha ca tr em Lc Vit ny, ti sao li mang mt du n lch s : Ba
Vng, ng tc l m ch thi Tam Hong Ng theo c th ch Hn? Ngi vit mn php
gii m nh sau:

Bi ng dao c 6 cu tng ng vi 6 ho ca qu Dch. Mt qu Dch li gm 2 qui, mi qui 3 ho.

V vy, nu gii m t di ln theo th t cc ho khi on qu v chia lm 2 phn, ta s c mt
ngha nh sau:

A- 1) p = ging nh cu: a th hin s b tc khi khng tr li c mt vn g .

2) Bt D (hay D) i tm = Khng th tm thy mt ci g .

3) Ba Vng, ng = 3 x 5= 15 l tng s ca Lc th khi cng theo chiu ngang, dc, cho.

B- 4) Con nga cht trng = Con nga: NG, tng ng vi LY Ha; cht trng: s khng nh cht
trong nc; nc: Khm Thy.

5) Ci anh thi la = Ci : ging ci thuc m; anh trong tin Vit cn c ngha l inh: inh ng
lm bng kim loi, ng m vi inh trong thp Thin can; Ci inh: m Kim v tr ca thin can
inh, s 4 trn H (*). Thi: Gi Qui Tn; Ha: La Ly,

6) Chi chi chnh chnh = Chi: ci g? Chi chi : nhiu vic kh hiu cn hi; Chnh: rnh, chnh chnh:
rnh rnh, s r rng. Nh vy, vi ba cu u (phn A, do tnh t di ln) tng ng vi mt qui
trong qu phi hiu l:

@ Khng th gii quyt s b tc v nhng mu thun khng th l gii trong nhng vn lin quan n
kinh Dch t hnh m c th ch Hn quen gi l Lc th (Lc th l sch ca nn vn minh Lc Vit.
S hiu sai khin cho n thnh mt hnh trn lng ra sng Lc ?!)

Vi ba cu sau (phn B), phi hiu l :

@ Tm mt hnh m phng v Dng Ha (Ng Nga) trng khp vi Dng Thy.
hnh ny c v tr thin can inh nm m Kim, s 4 v l v tr ca qui Tn (Gi theo Thuyt
qui). Mi vn kh hiu (Chi chi) s c gii quyt r rng (chnh chnh = rnh rnh).

hnh tha mn iu kin trn chnh l hnh m c th ch Hn quen gi l H . Nu ta xoay li
hnh H 180 o theo phng v bn hin i v t ln hnh c th Thy Ha s chng ln
nhau: Dng Ha b Thy khc (Con nga cht trng). t Bt qui Hu thin nguyn thy ln hnh
H (thay v t ln Lc th, khng l gii c: Bt d i tm), ta s thy s trng khp ca Ng hnh
trn H v Bt qui Hu thin nguyn thy. Xin xem hnh minh ha sau y.

* Ch thch: Xin xem phn H L GII NGUYN L TNG HP CA THP THIN CAN
chng minh.

HNH MINH HA
H V HU THIN BT QUI NGUYN THY
PHI HP THP THIN CAN

Qua hnh trn, bn c s nhn thy ngay s trng khp hon ton v mi vn khi hnh phng
v Bt qui Hu thin nguyn thy kt hp vi H . S kt hp ny cng hon ton tha mn nhng
yu t hng dn trong bi ng dao ca tr em Lc Vit:

V tr qui Tn (Gi), nm hng Ty Nam, s 4 s ca Thin can inh thuc m Kim ca
H ; La Ly Ha, nm hng Nam, bn cnh v tr ca m Kim v Qui Tn (Gi) trn H ;
tc l: Ci inh thi la.

c bit l qui Khn thuc Th nm v tr m Ha trn H , hin tng ny l gii hnh nh b
N Oa t c thnh tro ngn nc, c gii m nh sau: t c thnh tro ngn nc = m Ha sinh
Th Khn khc Thy.

Nh vy, vi s chng minh trn, qua vic gii m bi ng dao v l gii trng hp b n trong
nhng c th ch Hn lin quan n thuyt m dng Ng hnh cng dn dn mt s thng nht nh
sau:

1) S gii m t bi ng dao thuc v nn vn minh Lc Vit chng t vic qui Tn phi nm v tr
thin can INH thuc m Kim, thng nht vi vic gii m Thuyt qui v truyn thuyt B N Oa v
tri cho thy qui Khn m Ha ng Nam.

2) S gii m hin tng b n trong bi ph do cc nh l hc phong kin Hoa H cng b nhng
khng gii thch c (?!) cng cho thy thin can inh nm cung m Kim ( s 4) ca H (*).

* Ch thch: Xin xem phn H L GII NGUYN L TNG HP CA THP THIN CAN
chng minh.

S kt hp gii m gia nhng hin tng trong vn ha dn gian thuc hai khng gian lch s i
n s phc hi mt siu l thuyt v chng minh ci ngun ca n thuc v vn minh Vn Lang s ch
l mt suy lun ch quan, nu n khng phn nh mt thc t c th hin bi s tng quan hp l cho
tt c nhng vn m n t ra. iu ny c chng t v cng l s minh chng tip tc phn
tip theo y.

H & HU THIN BT QUI NGUYN THY
L GII C TNH NG HNH CA BT QUI

c tnh Ng hnh ca Ly Khm Chn oi

Nh phn II trnh by, cc nh nghin cu l hc khng th tm thy mt lun thuyt l gii c tnh
Ng hnh ca Qui v trong c th ch Hn; mc d l yu t rt cn bn trong thc t ng dng. y
l mt trong nhng mu thun ln nht ca kinh Dch v nhng vn lin quan. Khng ai c th chng
minh c iu ny, nu xut pht t nhn thc cho rng: H l tin cn bn ca Tin thin Bt
qui, Lc th l tin cn bn ca Hu thin Bt qui nh lch s kinh Dch trong c th ch Hn
miu t. Vic gii m ni dung nhng sn phm trong vn ha dn gian chng t tnh tng quan hp
l trong ni dung ca mt h thng v tr quan thuc vn minh ng phng m ci ngun ca n l nn
vn minh Vn Lang. S gii m dn n vic kt hp gia H vi Hu thin Bt qui nguyn thy
l mt thay i c tnh cn ca kinh Dch. iu ny hon ton tri ngc vi nhng vn cn nguyn
ca kinh Dch m c th ch Hn miu t trong hn 4000 ngn cun sch t hn 2000 nm nay. Chnh t
s kt hp ny l gii c thuc tnh Ng hnh ca Qui v trn thc t ng dng, m trc y phi
chp nhn nh l mt tin cn bn khng th l gii. S ph hp ny c m t nh sau:

1) Thuc tnh Ng hnh v phng v ca 4 qui 4 phng chnh hon ton trng khp vi phng v
Ng hnh trn H :

KHM THY phng Bc, nm v tr Dng Thy phng Bc ca H .

LY HA phng Nam, nm v tr Dng Ha phng Nam ca H .

CHN MC phng ng, nm v tr Dng Mc phng ng ca H .

OI KIM phng Ty, nm v tr Dng Kim phng Ty ca H .

Hin tng ny l gii v sao Bt qui c thuc tnh Ng hnh l: Khm Thy; Ly Ha; Chn
Mc; oi Kim trn thc t ng dng m c th ch Hn ni ti, nhng khng l gii c.

iu ny chng t rng: s pht minh ra tnh cht Qui v lin quan n thi tit 4 ma ca Kinh
Phng thi Hn, s cng b thuc tnh Ng hnh ca Thiu Khang Tit thi Tng ch l s pht hin ri
rc, khng hon chnh nhng di sn cn li ca mt nn vn minh mt. iu ny cng chng t rng:
ngThiu Khang Tit khng th l tc gi ca Mai hoa Dch s, m ng ta cng ch cng b s pht hin
mt di sn vn ha ca nn vn minh Vn Lang; cng nh Trn on Lo T khng th l tc gi ca T
vi u s (*).

* Ch thch: T vi u s da trn mt tin cn bn l chu k vn ng ca hnh kh trong Lc thp
Hoa gip trong m lch. Tnh bt hp l ca bng Lc Thp Hoa gip c coi l thuc v nn vn minh
Hoa H c chng minh trong cun Thi Hng Vng v b n lc thp hoa gip (Nxb Thanh
Nin 1999, ti bn ln th 2 Nxb VHTT 2002). Trong phn sau s trnh by tm lc bn c tham
kho v nhng vn lin quan.

H khng th pht minh ra mt ci ng t mt cn bn sai lm, khi cho rng: Hu thin Bt qui c xut
x t Lc th , Tin thin Bt qui c xut x t H . iu ny chng t tnh pht hin v gn ghp
nhng gi tr ca mt nn vn minh b tn ph tht truyn. Chnh s pht hin ri rc, gn ghp khin
cng khi ngi ta khng hiu c bn cht ca n to nn nhng mu thun khng th l gii
trnh by phn trn.

n y, vn tip tc c t ra l: C mu thun g khi c tnh Ng hnh ca 4 qui Cn, Tn, Cn,
Khn ca Hu thin nguyn thy trn H , c v gn nh hon ton tri ngc vi c tnh Ng hnh
ca n m c th ch Hn th hin c hiu qu trn thc t ng dng t 2000 nm nay? Th d nh:
qui Cn, trn thc t ng dng trong mn a l c l tng ca N Mng c coi l thuc hnh Th,
nm trung cung thuc Th trn Cu cung, khc bit vi c tnh Ng hnh ca qui Cn trong Hu
thin nguyn thy trn H c c tnh Ng hnh l m Mc? Hoc qui Cn trn thc t ng dng v
cn c trn Thuyt qui cho rng: thuc hnh Kim?

Vn ny c l gii nh sau: gia nguyn l l thuyt ca bt c mt hc thuyt no n phng
php lun ng dng trn thc t, cn mt khong cch ln. Trong khi , nhng c th ch Hn lin quan
n thuyt m dng Ng hnh t thin vn, a l, n y hc, d on u ch l s ng dng nhng
phng php lun ca n; nhng nim cn bn ca thuyt m dng Ng hnh th rt m h, khng
th coi nh l mt hc thuyt hon chnh, cha ni n nhng h lun pht trin t mt h thng l thuyt
cn bn cho nhng ng dng c th. S phc hi nhng nguyn l cn bn ca thuyt m dng Ng
hnh (vn b tht truyn), tt yu s dn n nhng h lun pht trin tip ni : hoc l s iu chnh
mt s sai lch trn thc t ng dng, hoc l s l gii tha ng trn c s s tng quan hp l
nhng vn lin quan. Nhng v cn bn vn l tnh nht qun v hon chnh ca hc thuyt m dng
Ng hnh v nhng vn lin quan n n. Bi vy, s hon ton khng h c mu thun trong vn
c t ra trn v iu ny s c chng minh sau y.

Thuyt qui v thuc tnh Ng hnh ca qui v Hu thin bt qui nguyn thy

Trong vn ha dn gian Vit nam cn lu truyn mt cu ca dao ni ting m hu ht ngi Vit u bit:

Mt cy lm chng nn non
Ba cy chm li nn hn ni cao.

Cu ca dao ny c lu truyn vi mt cch hiu y tnh nhn bn l tnh on kt to nn sc mnh
ca con ngi. Chc chn ni dung nhn bn y s cn tip tc l mt gi tr o l tn ti vnh hng
trong nn vn minh Lc Vit. Nhng ni dung ca cu ca dao ny khng ch dng li y, m n cn l
mt mt ng hng dn cho vic i tm c tnh cn bn ca Bt qui vn l mt b n ca vn ha
ng phng. Cng tn ti vi ni dung ph bin l biu dng tnh on kt ca cu ca dao trn, trong
vn ha dn gian Vit Nam cn lu truyn mt cu tc ng y n tng l: a b kh b. So vi cu
ca dao th cu tc ng th hin st ngha v c th hn v tnh on kt trong quan h x hi. Hnh tng
Cy v Ni trong cu ca dao khng c s lin h thuc tnh bn cht trn thc t nhn thc t nhin
hin ti. Nhng tnh c o ca hnh tng trong cu ca dao dn d ca ngi Lc Vit, li l s lin h
n mt vn cn bn ca kinh Dch: Trong Thuyt qui, l nhng hin tng thuc phm tr ca
qui Cn: Cn vi sn K mc d vi kin a tit. Trong s kt hp gia H v Hu thin Bt
qui nguyn thy, bn c s nhn thy ngay iu ny: V tr qui Cn nm m Mc, bn cnh qui
Chn Dng Mc, s 3 tc 3 cy; nn tc ln pha trn l qui Cn tc ni (sn).

Nh vy, cu ca dao ny xc nh qui Cn c c tnh Ng hnh l m Mc; Ni ch l mt hin
tng thuc phm tr ca qui Cn. T c tnh Ng hnh ca qui Cn c gii m trng khp vi s
kt hp gia H v Hu thin Bt qui nguyn thy trong vic chng t c tnh Ng hnh s t
ra mt lot nhng vn lin quan phi l gii. l nhng hin tng thuc tnh ca Bt qui c m
t trong Thuyt qui.

HNH THUYT MINH
C TNH CN BN CA QUI CN

Mt cy lm chng nn non
Ba cy chm li nn hn ni cao

Thuyt qui l mt b phn quan trng trong Kinh vn ca kinh Dch thuc phn Thp dc, vn c coi
l ca Khng t hoc cc mn , hoc ngi i sau ng sng tc v.v Trong Thuyt qui c on ni
v nhng hin tng thuc tnh ca Bt qui, (nhng cha h trc tip l gii, hoc trnh by Ng hnh
nh l mt c tnh cn bn ca Bt qui trch dn v trnh by phn trn); trong c mt s hin
tng thuc s ng dng mang tnh ph bin v c coi nh l mt tin khng c s l gii. l:
trong mn a l c ng phng, qui Cn c mt v tr quan trng; v n c trng cho n mng
trung cung (Trung cung thuc Th nam mng dng qui Khn thuc Th) tnh phng v trong
vic lm nh ca, m m v.v bn c tin so snh, i chiu nhng vn lin quan trong s
phn tch di y, xin c trch li hai on trong Thuyt qui Tit 11 nh sau:

Hin tng thuc tnh ca qui Cn:

Cn vi sn, vi kinh l, vi tiu thch, vi mn quan,vi qu qua, vi hn t, vi ch, vi cu, vi th, vi kim u
chi thuc, K mc d vi kin a tit.

Cn l ni, l ng tt, l hn nh, l ca khuyt, l tri cy v ht, l hon quan, l ngi gc ca, l
ngn tay. L con ch, con chut v loi chim m en. L loi cy cng c u bu.

Hin tng thuc tnh ca qui Tn:

Tn vi mc, vi phong, vi trng n, vi thng trc, vi cng,vi bch, vi trng, vi cao, vi tin thoi, vi bt
qu, vi x. K nhn d qu pht, vi qung tang, vi a bch nhn, vi cn li th tam bi, k cu vi tao
qui.

Tn l cy, l gi, l con gi trng, l ch o, l cng vic, l mu trng, l di, l cao, l ti lui, l
khng gii quyt, l mi hi, l ngi c t tc, trn rng, mt c nhiu trng trng, l ngi thu li gp
ba ln th trng; sau cng l du hiu ca hng hi.

Nh vy, bn c cng nhn thy rng: Cn l ni, l kinh l; l loi cy c u bu ch l nhng hin
tng thuc phm tr ca Cn; cng nh Tn l cy, l gi cng ch l nhng hin tng thuc phm
tr ca Tn; tng t nh vy vi Cn l tri, l kim loi... Khng th coi nhng hin tng nh l c
tnh cn bn; cng nh:

t lm tng, lm gch, lm chn, lm bt, lm snh s Tng, gch, chn, bt, snh s
khng phi l c tnh cn bn ca t, m ch l nhng hin tng thuc phm tr ca t.

Nu chng ta tm gi ch mt na ci tn ca hc thuyt v tr quan ng phng nh n th hin
trong kinh Dch l thuyt m dng; th ngay c trng hp n ch cn mt na chng ta vn phi
so snh mt thc t ng dng bao trm ca Bt qui vi tnh n gin ca chui pht trin t tng v tr
quan m dng trong c th ch Hn l:

Thi cc sinh Lng nghi Lng nghi sinh T tng T tng sinh Bt qui Thuc tnh ca Bt
qui: Cn l ni, l ng tt, l cy ln c mu

Nu chng ta chp nhn tnh n gin ny th khng th no l gii c nhng s ng dng bao trm
ca Bt qui trong cc lnh vc khc, nh: ng y, a l v.v ; thm ch n tng hnh vi ca mt con
ngi trong x hi trong d on hc. Trong khi , trn thc t: t s khi nguyn ca v tr (theo bt
c mt quan nim v tr quan no hnh thnh trong lch s vn minh nhn loi) cho n khi hnh thnh
ni, cy c mu trn a cu l mt khong cch vt ngoi tr thc hin i. (Bi vy, Thuyt qui b
nhiu ngi cho l m tn d oan).

Nh vy, gia thc t ng dng v thc t vn ng ca v tr vi mt quan nim qu n gin v mt
hc thuyt v tr quan nh c th ch Hn v nhng nh nghin cu L hc sau ghi nhn
chng t s tn ti ca hc thuyt m dng Ng hnh v tt c nhng vn lin quan n n theo cch
hiu t trc n nay, ch l s pht hin ri rc nhng thnh tu ca mt nn vn minh v i b tn ph.
Qua s chng minh trn, bn c cng thy rng: Vic cc nh L hc cn c vo Thuyt qui ni Cn
l ni v suy lun qui Cn thuc Th (v nm Trung cung thuc Th; cng khng c s l gii, m
c coi nh l mt tin ) ch cn c trn thc t ng dng m c th trong khoa a l c ng
phng (*).

* Ch thch: hnh cu cung trong qui Cn c t trung cung, c gio s L Vn Su
ng dng trong s chng minh vic iu chnh qui v theo lun im ca ng ( trch dn phn I).

Hin tng qui Cn trung cung, ch c kh nng l gii trn c s coi thuyt m dng Ng hnh l
mt hc thuyt v tr quan thng nht v hon chnh, Bt qui l nhng k hiu th hin ni dung ca
hc thuyt (vn ny s c minh chng ngay trong phn sau). Vic coi qui Cn thuc hnh Th
l mt sai lm ngay t nhng vn cn bn ca kinh Dch.

Nhng thuc tnh ca qui v c cp n trong Thuyt qui, ch l h qu ca s hnh thnh sau mt
qu trnh pht trin ca nhng s vn ng, tng tc gia nhng yu t cn bn cu thnh v tr; khng
th coi nhng thuc tnh ca qui v trong Thuyt qui nh nhng c tnh bn cn, khi s tng tc ca
Ng hnh c coi l s vn ng cn nguyn ca v tr theo thuyt m dng Ng hnh.

c tnh cn bn ca qui v chnh l Ng hnh c th hin trong s tng quan hp l gia H
v Hu thin Bt qui nguyn thy. T s kt hp ny cho chng ta nhng c tnh cn bn ca Bt qui
nh sau:

CN m Thy, hng Ty Bc, s 6.
KHM Dng Thy, hng chnh Bc, s 1.
CN m Mc, hng ng Bc, s 8.
CHN Dng Mc, hng chnh ng, s 3.
KHN m Ha, hng ng Nam, s 2.
LY Dng Ha, hng chnh Nam, s 7.
TN m Kim, hng Ty Nam, s 4.
OI Dng Kim, hng chnh Ty, s 9.

Trong qu trnh vn ng ca v tr, khi nguyn t s tng tc ca Ng hnh (theo v tr quan m
dng Ng hnh) dn n mt hnh thc tn ti ca v tr nh hin nay, trong ngay a cu cng ch
l mt hin tng trong s vn ng ca v tr. Ni dung ca qui v m Thuyt qui ni n, ch l
nhng hin tng tn ti trn a cu v quan h x hi ca con ngi; tc l xut hin rt lu sau s hnh
thnh v tr, (nu coi thuyt m dng Ng hnh l mt hc thuyt v tr quan). Do , c tnh cn bn
ca qui v ch c th l Ng hnh trn c s kt hp H vi Hu thin Bt qui nguyn thy chnh
l s l gii hp l gia cc vn lin quan. Trong phn ph chng: Du n H trong c th ch
Hn trc Tn chng t vi bn c: H chnh l s ng dng trn mi lnh vc lin quan n tri
t v cuc sng ca con ngi nh: Thi tit, lch s ( L k, L th Xun thu); y hc (Hong ni
kinh). Bi vy, s kt hp H v Hu thin Bt qui nguyn thy, chnh l s hp l khng phi ch
vi s lin h tng quan v ni dung, m cn l s hp l n tt c nhng vn lin quan n n. S
kt hp ny cng l mt bng chng sc so cho s gii m tranh Ng h thuc dng tranh Hng Trng
gn lin vi Lc th H chnh l cn bn ca s vn ng ca v tr theo thuyt m dng Ng
hnh.

Nh vy, t nhng mt ng tn ti trong vn ha dn gian Vit Nam, v s hng dn cho chng ta
khm ph nhng b n ln nht trong vn minh c ng phng. Nhng mt ng ny s to ra kh nng
phc hi li nhng gi tr cn bn ca mt hc thuyt v tr quan c, th hin s tng quan hp l
trong cu trc ni dung ca n. Trong trng hp c th ny, l s chng minh c tnh Ng hnh ca
Bt qui vn l mt trong nhng b n tn ti hn 2000 nm nay trong lch s vn ha ng phng.
Vn ny cn c lin h tip tc minh chng phn tip theo.

Chng IV
CN NGUYN CA BT QUI

H t vit: Th c Dch hu Thi cc, th sinh
Lng Nghi, Lng nghi sinh T tng.

DCH HU THI CC TH SINH LNG NGHI
& M TRN CON VUNG

Trc khi trnh by vi bn c v cn nguyn ca Bt qui, xin c bt u bng cn nguyn ca v
tr theo thuyt m dng Ng hnh. Kinh Dch l gii s khi nguyn ca v tr l: Thi cc sinh
lng nghi, Lng nghi sinh T tng.

Thi cc s khi nguyn ca v tr cho n nay vn l mt khi nim kh hiu; mi s l gii ca cc
nh L hc sau Hn cho n trc Tng u khng tha ng. Ch n cui Tng mi c s l gii ca
ng Chu Hy c coi l tm n v lu truyn n nay. Nhng ngay c s l gii ca ng Chu Hy cng
cha ng nhng mu thun v sai lm, nh trnh by trn. Nhng mt s l gii hp l nht cho
xut x nguyn thy ca v tr theo thuyt m dng Ng hnh, li thuc v vn minh Lc Vit.

Trong dn gian Vit Nam, hin cn lu truyn mt cu tc ng rt b n: M trn, con vung. Mi khi
cc b m Vit Nam vo thi k sinh n li c chc lnh bng cu tc ng trn. C nh th cu tc
ng i qua bao th h ca ging ni Lc Vit, cho n tn by gi. c nhiu nh nghin cu xc
nh hnh tng vung trn l biu tng ca m - Dng. Nhng vn li ch dng y, nn cha
gii m c ni dung ca n mt cch rt ro. Thc ra y l mt mt ng c ngha c bit quan
trng trong vic gii m s khi nguyn ca V tr theo quan im V tr quan ca thuyt m dng
Ng hnh. So snh ngha m ni dung ca cu tc ng Vit Nam chuyn ti vi mi s l gii ca cc
nh nghin cu l hc c kim trong sut hai thin nin k v ngha ca Thi cc v m - Dng, th
y chnh l ni dung s vn ng khi nguyn ca V tr theo quan nim V tr quan ca thuyt m
dng Ng hnh. Nguyn nhn s b tc ca cc nh nghin cu l hc trong vic l gii s vn ng
khi nguyn v tru, chnh l s phn bit Thi cc v m - Dng. Ngc li, trong ni dung cu tc
ng Vit Nam th t nim Thi cc n m dng c mt s lin h chuyn tip nh sau:

Thi cc l nim din t s khi nguyn ca v tr; khng phi l s tng hp ca nhng ci cc nh,
cng khng phi l s tn ti ca mt ci cc ln. ngha trc tip ca danh t ny l: Cc = s gii
hn; Thi = vt ra ngoi s gii hn. Thi cc l dng tn ti hi nguyn ca v tr, do khng phi gm
nhng ci cc nh v cng khng phi l mt ci cc ln, nn trong khng c ci C phn bit vi
ci KHNG. V khng c s phn bit v gii hn nn Thi cc ch tnh, thun khit, trn y vin mn.
Tng ca Thi cc l hnh trn, biu tng ca s vin mn; tng ng vi hnh tng M trn trong
tc ng ca ngi Lc Vit. V ch tnh nn ng; Tnh v ng trong s khi nguyn ca V tr to
ra tnh phn bit, tc m - Dng. Thi cc ch tnh tr thnh Dng khi phn bit vi s ng m
xut hin. m do phn bit vi Dng nn c tnh t c gii hn. Tng ca m hnh vung. V m
c sinh ra t s ch tnh ca Thi cc, to nn s phn bit m - Dng. Bi vy, cu tc ng Vit
Nam dng hnh tng M trn (sinh) Con vung nhm gii thch s vn ng t khi nguyn ca
v tr. Khc hn vi tt c s gii thch ca cc nh l hc Hn Nho tri qua hn hai thin nin k. ng
thi chnh ngha ca s gii thch trn cho thy quan nim ca cc nh l hc Hn Nho cho rng:
Dng ng m tnh l mt sai lm ngay t cn nguyn, cn tn ti cho n tn by gi. Sai lm ny
l h qu trc tip ca s phn bit Thi cc v m dng. chnh l mt trong nhng nguyn nhn
ch yu, gp phn ng k trong vic to nn nhng mu thun khng th l gii ngay t nhng nguyn
l cn bn ca thuyt m dng Ng hnh. Nu m tnh th khng th c mt ci nhn tng qut trong
thc t vn ng ca mi hin tng lin quan n mi vn thuc phm tr ca thuyt m dng Ng
hnh.
Tnh hp l ca cu tc ng Vit Nam trong vic l gii s khi nguyn v tr c cp n trong
Kinh vn ca kinh Dch l: Thi cc sinh Lng Nghi cho thy ngun gc Lc Vit ca thuyt m
dng Ng hnh ngay t s khi nguyn ca n. Trong trng hp ny, khng th coi cu tc ng Vit
Nam trong s lin h vi vic gii m s khi nguyn v tr trong thuyt m dng Ng hnh l mt s
lin h ngu nhin, thng qua ch quan ca tc gi. Bi v, chnh cu trc trong hnh thc v ni dung ca
cu tc ng ny chng t tnh mt ng ca n.

Mi vn lin quan gia kinh Dch qua phn Kinh vn vi H t l Thi cc sinh Lng nghi,
Lng nghi sinh T tng, T tng sinh Bt qui v thuyt m dng Ng hnh nh mt chnh th
thng nht v hon chnh, ph nhn ton b nhng quan nim cho rng khi nguyn thuyt m dng
Ng hnh l hai hc thuyt phn bit, s c tip tc lin h chng minh phn sau y.

BNH CHNG BNH DY
& THUYT M DNG NG HNH

Theo cc nh nghin cu th thuyt m dng v Ng hnh l hai hc thuyt ring bit, c hon chnh
vo khong thi Hn. Nh vy, v ni dung th thuyt m dng Ng hnh l mt hc thuyt nht qun
v hon chnh (t nht l sau Hn).Vn l lch s khi nguyn ca n. Tt c mi s tranh lun, mu
thun ko di trn 2000 nm, suy cho cng bt u t s khi nguyn ny. Nhng mi truyn s sng t,
trng khp hp l trong s tng quan ca nhng vn lin quan n thuyt m dng Ng hnh, khi
hc thuyt ny tr v vi ci ngun ca n l nn vn minh Vn Lang. chng minh iu ny, chng ta
bt u t mt truyn thuyt ni ting ca nn vn minh Lc Vit, l truyn thuyt Bnh chng, bnh
dy.

Truyn thuyt Bnh chng bnh dy c thut li di y c chp li trong sch Lnh Nam chch
qui (Nxb Vn Hc H Ni 1990 tc gi V Qunh & Kiu Ph. Do Nguyn Ngc San bin kho gii
thiu. Gio s inh Gia Khnh ch bin):

Truyn Bnh chng:

Sau khi vua Hng Vng ph c gic n, nhn quc gia v s, mun truyn ngi cho con, bn triu
hai mi v quan Lang v cng t m phn rng: Ta mun truyn ngi cho k no lm ta va , cui
nm nay mang trn cam m v n tin cng tin vng cho ta c trn o hiu th s c ta truyn
ngi.

Th l cc con ua nhau i tm ca ngon vt l khp trn cn di b, nhiu khng sao k xit. Duy ch c
v cng t (1) th 18 l Tit Liu (2), b m trc kia vn b vua gh lnh, mc bnh m cht, t hu t
ngi gip , kh xoay x, nn m ngy lo lng, mng m bt an. Mt m kia, mng thy c thn
nhn ti ni rng: Cc vt trn tri t v mi ca qu ca ngi, khng g bng go. Go c th nui
ngi kho mnh m n khng bao gi chn, cc vt khc khng th hn c. Nay em go np lm
bnh, ci hnh vung, ci hnh trn tng trng hnh t v tri, ri dng l bc ngoi trong cho m
v ng cng c sinh thnh ln lao ca cha m. Tit Liu tnh dy, mng r m ni rng: Thn
nhn gip ta vy!

Ni ri bn theo li trong mng m lm, chn th go np trng tinh, lt ly nhng ht trn my khng b
v, vo cho tht sch, ly l xanh bc xung quanh thnh hnh vung, cho trn cam m v vo bn trong
tng trng cho vic i a cha cht vn vt ri nu chn gi l bnh chng. Li ly go np nu chn,
gi cho nt, nn thnh hnh trn, tng trng cho tri gi l bnh dy.

n k, vua vui v truyn cc con by vt dng tin. Xem qua khp lt, thy khng thiu thc g. Duy
c Tit Liu ch tin bnh chng v bnh dy. Vua kinh ngc m hi, Tit Liu em gic mng thut li.
Vua em nm, thy ngon ming khng chn, hn hn cc thc n ca cc con khc, tm tc khen hi lu
ri cho Tit Liu c nht.

n ngy Tt, vua ly bnh ny dng cng cha m. Thin h bt chc, nhn tn Tit Liu m gi l Tit
Liu (3). Vua bn truyn ngi cho Tit Liu, anh em 21 ngi u c chia gi cc ni phin trn, t tp
b ng thnh thin quc. V sau, cc tng tranh ginh nhau, thng dng mc sch (hng ro bng g
phng ng; cho nn, t mi c sch, thn, trang, phng (4).

Ch thch:
(1) Bn A. 1752 chp: Truyn bnh Chng bnh Dy.
(2) Cc bn khc ch chp 22 v quan Lang, khng c cng t
(3) Tit liu c ngha l cc thc n vt liu trong ngy Tt nht.
(4) V on cui, bn A. 1752 chp: Vua truyn ngi cho Liu m khng truyn ngi cho con trng. 21
ngi con khc u i t phng, da vo hng phin m thnh lp b ng, chn ni thch tuyn lm
ni him c, i i . ng bc, n t cy bng la trng bng dao Cho ti hu th, tranh ginh
ln nhau, phi lp mc sch trn gi, cho nn c sch, trang, phng, t , dn dn thnh tc l.
Sch l danh t ch n v hnh chnh min ni, tng t nh x min xui.

Qua truyn thuyt c chp li trong Lnh Nam Chch Qui, so vi thc t cu to ca bnh chng bnh
dy c lu truyn trong dn gian v nhng d bn khc lin quan n truyn thuyt ny ( in thnh
sch hoc cn truyn ming trong dn gian), th: sch Lnh Nam Chch Qui chp v truyn thuyt ny
cn thiu mt s chi tit sau y:

Lang Liu cng ngi nh i sn mt con ln rng, ly tht v u xanh lm nhn bnh, go np bao
xung quanh, dng l dong gi thnh hnh vung.

Truyn thuyt cn k rng: khi trnh by vi nh vua v ngha ca bnh chng v bnh Dy, Lang Liu
ni (c sch chp l chnh vua Hng ni):

Bnh hnh trn l tng tri, t tn l bnh Dy. Bnh hnh vung l tng t, cc th tht m, u
xanh v l dong l tng cm th, cy c mun loi t tn l bnh chng. L gi ngoi, m v trong l
ng m bc nhau.

Trn thc t, chic bnh chng hin lu truyn trong dn gian c cu to nh sau: Nhn gia bnh l tht
heo, bc ngoi l u xanh, ngoi u xanh l go np, bn ngoi cng l l dong, khi luc bnh ta c
mu xanh trn mt np ca bnh. iu ng lu y l cch buc chic bnh chng L: ng ra
phi dng 4 chic lt mu iu hoc mu , buc thnh hai ng song song cho mi chiu to thnh
chn hnh vung trn mt bnh. Mu ny l hnh tng ca Mc sinh Ha.

V ngha ni dung chic bnh chng, bnh dy c trnh by vi bn c trong cun Thi Hng
Vng qua truyn thuyt v huyn thoi. Trong sch ny, xin c tm lc v lin h vi cu tc ng
M trn, con vung nh sau:

Qua s phn tch trn, chng ta thy s lin h gia hai hnh tng VUNG TRN trong cu tc
ng: M trn, con vung vi s lp li hnh tng ny bnh chng, bnh dy.

Bnh dy: hnh trn th hin s vin mn; mu trng, khng v biu tng cho s thun khit; tnh do
th hin cho s thng bin. bnh dy biu tng ca Dng v l Thi cc.

Bnh chng: hnh vung, biu tng ca m. Nhng vt liu cu to nn chic bnh chng hon ton
mang tnh biu tng cho l tng sinh ca Ng hnh: Tht ln (heo) sc hng thuc Ha, sinh Th sc
vng ca u xanh, sinh Kim sc trng ca go np, sinh Thy mu xanh ca dip lc t trong l dong
to nn trn mt bnh khi luc (dng nc Thy). Sinh Mc l dong bc bn ngoi bnh. Nu tip tc
theo l tng sinh s gii thch lt buc mu , hoc iu: Mc l dong, sinh Ha sc . Cch buc
lt ca bnh chng cho thy mt biu tng ca Cu cung H .

Qua biu tng Ng hnh nm trong bnh chng thuc m, chng minh cho m ng, Dng tnh.
Nu m tnh th khng th ni n s vn ng ca Ng hnh ngay t s khi nguyn ca v tr.

Bnh chng, bnh dy l mt di sn vn ha ca ngi Lc Vit. Tri qua hn 2000 nm, chic bnh
chng, bnh dy mt ngha nguyn thy ca n. Nhng t trong tm linh su thm ca ngi Lc
Vit, vn hng v ngun ci v gi gn mt biu tng vn ha thing ling ca dn tc vi bao thng
trm ca lch s. Hng ngn nm tri qua k t khi i Vit hng quc cng vi nhng di sn vn
ha truyn thng, chic bnh chng, bnh dy a chu con tm v ngun ci ca t nc c gn
5000 vn hin. m dng hi ha, Ng hnh tng sinh l c m ca con ngi cho mt cuc sng thi
bnh, ph tc c gi gm trong biu tng bnh chng, bnh dy dng hin ln anh linh ca t tin
trong ngy Tt, cu mong mt nm mi tt lnh.

Chnh hnh nh thing ling, huyn v ca bnh chng, bnh dy cho chng ta thy c mt nguyn l
ca mt hc thuyt v tr quan c i gii thch t s vn ng khi nguyn ca v tr cho n mi
hnh vi ca mi con ngi trong x hi. y cng l m c ca cc nh khoa hc hin i, ang mun
c mt siu l thuyt nh thuyt m dng Ng hnh m t tin ngi Vit to dng t gn 5000 nm
v trc.

T TNG TRONG VN MINH VN LANG

Tri nhiu thin nin k, cc nh l hc ni n khi nim T tng vi cch hiu nh c th ch Hn
miu t mt cch nghim tc. Nhng trong vn hc dn gian Vit Nam li c hnh nh mt ng T tng
rt n tng v khi hi, mang tnh phn bc. T hnh nh c tnh phn bc ny, dn n mt tng
tm li khi nim nguyn thy ch thc ca t T tng.

Kt cu cht ch ca biu tng m dng Ng hnh trong bnh chng, bnh dy cng ch ra tnh phi l
ca khi nim T tng lu truyn trong c th ch Hn: Khng th c s hin hu ca T tng nh
mt dng tn ti ca vt cht khi nguyn ca v tr sau m - Dng. Bi v, nu nh vy th s khng
c s sinh, khc ca Ng hnh trong s vn ng nguyn thy ca v tr, khi bn cnh cn hin hu
ti 4 dng tn ti khc c t tn l: Thiu m, Thiu dng, Thi m, Thi dng. Ri rc trong mt
s sch lin quan n inh Dch cn c nhng thut ng lo m, lo Dng, thun m, thun Dng(?).

Khi nim T tng trong c th ch Hn miu t nh l mt dng tn ti nguyn thy ca vt cht l
mt sai lm. iu ny mu thun vi chnh ni dung kinh vn ca kinh Dch; bi v, nu T tng c
thuc tnh vt cht theo c th Trung Hoa th t nhng thuc tnh vt cht li pht sinh ra nhng
dng tn ti khc v c k hiu bng Bt qui (!?). Nu nh vy, nhng thuc tnh vt cht th hin
Ng hnh s: hoc l cng tn ti vi Bt qui v to nn 13 dng tn ti nguyn thy ca v tr trong v
tr quan m dng Ng hnh; hoc l v tr quan m dng v V tr quan Ng hnh l hai h thng
khng th ha nhp ngay t nhng nguyn l khi nguyn ca n. ng nhin tt c hai kh nng
u phi l trc thc t ng dng ca mt hc thuyt v tr quan nht qun v hon chnh tri hng thin
nin k, vn c coi l ha nhp vo thi Hn. S hiu sai v nim T tng l mt nhn t quan
yu, trong vic cn tr nhng c gng phc hi h thng l lun cn bn ca thuyt m dng Ng hnh
ca nhng nh L hc c Trung Hoa t thi Hn. Trong kinh vn ca kinh Dch khng h din gii T
tng l Thi m, Thi dng, Thiu m, Thiu dng. Nhng thut ng ny nu xt theo ni dung bn
vn th xut hin sm nht trong Hong ni kinh t vn, l nhng thut ng:

* Quyt m phong Mc
* Thiu m qun Ha
* Thiu dng tng Ha
* Thi m thp Th
* Dng minh to Kim
* Thi dng hn Thy (*)

* Ch thch: tng Gip hp K ha Th, t hp Canh ha Kim, Bnh hp Tn ha Thy, Nhm hp
inh ha Mc, Mu hp Qu ha Ha, xut hin ln u tin theo ni dung bn vn trong Hong
ni kinh t vn, phn Lc nguyn chnh k i lun. Ngi t ra vn ny l Qu Du Khu mt
nhn vt ph bn cnh hai nhn vt chnh l Hong v K B. Hin tng Gip K ha Th c
ghp vi Ng m thanh c l: Cung, Thng, Gic, Chy, V v ng dng trong din t s vn ng ca
Lc Kh trong l lun ng y. Ngi vit cho rng tng ny mang tnh mt ng, dng tm nguyn
tc np m Ng hnh trong Lc th Hoa gip. Xin xem Thi Hng Vng v b n Lc thp Hoa gip
(Nxb VHTT 2002).

Qua s chng minh trn, chng ta thy rng: nhng thut ng ny t thn khng coi T tng nh l
mt s tn ti c lp sau m dng m gn lin vi yu t Ng hnh. S tng quan hp l th hin
rng: S chuyn ha ca m dng khng th din t bng mt khi nim c ngha tuyt i. Bi v:
Nu Thiu dng l mt trng thi phn bit c gi tr tuyt i so vi Thi dng th c s phn
bit m dng. Khi nim v s chuyn ha m dng cho rng: khi Dng (hoc m) cc thnh th
m sinh (hoc Dng sinh); giai on bt u ca m sinh (hoc Dng sinh) gi l Thiu m (hoc
Thiu dng); Dng trng th m tiu (hoc ngc li). Nh vy y l s chuyn ha lin tc, khng
th c khi nim tuyt i phn bit s chuyn ha t m sang Dng hoc ngc li. Mt th d
tng t cho nim tru tng ny, xin c minh ha bng mt on th ni ting ca n s ng
Nguyt Anh nh sau:

Nu anh bit c... chiu nay
Gi t u n... thi gy nhnh mai
Mt i gi c v ai
X nghing chiu tm ra ngoi hong hn.

on th trn tht l tuyt vi, xng ng c ng trong danh sch: 210 bi th tnh hay nht th gii.
on th miu t trng thi ni tm chi vi v s ha nhp y o le gia tnh yu v trch nhim; mt
m c m cht lng mn, mun vt khi nhng mu thun ni tm vn hin hu nh mt s an bi
ca To ha cho s phn con ngi. Chiu tm v hong hn cng l mt khi nim trong giai on
chuyn ha t ban ngy sang ban m. Nu gi l hong hn (tri vng) th c th hiu l tri chiu,
nhng thuc v phn ban ngy nhiu hn. Nu gi l chiu tm th cng l tri chiu, nhng thuc v
phn ban m nhiu hn. khong phn bit gia chiu tm v hong hn l s chuyn ha lin tc gia
ngy v m trong bui chiu; tng t nh giai on chuyn ha gia m v Dng. Rt kh c th
phn nh u l gii hn gia chiu tm v hong hn; tng t nh rt kh phn nh r rng s chuyn
tip t m sang Dng. Bi v vi khi nim Thi m tc l vt qua m th Dng bt u sinh gi l
Thiu dng, hoc ngc li. Nhng gia Thiu dng v Thun dng, Thi dng l nhng giai
on chuyn ha lin tc, chng ta ch c th nim bng mt t duy tru tng. Do , khi nim v T
tng trc y cho l: Thi m, Thi dng, Thiu m, Thiu dng nh l mt khi nim tuyt i
c phn nh r rng l mt sai lm. iu ny ch c th c th ha trong s chuyn ha t Dng sang
m Bt qui mt cch tng i t qu Cn sang qu Khn, gn lin vi s vn ng ca Ng hnh.
Bi vy, khi nim T tng khng th s dng vi ngha l hnh thc th hin cho s vn ng ca
m Dng; m ch c th coi l bn dng tng tc ca Ng hnh trong s nh hng ca qu trnh
vn ng m dng.

Theo thuyt m dng Ng hnh th s vn ng ca Ng hnh th hin 4 dng tng tc nh sau:

Tng sinh: THY sinh MC, MC sinh HA, HA sinh TH, TH sinh KIM, KIM sinh THY.

Tng tha: l s thi qu ca tng sinh; th d: Thy dng Mc, Thy qu vng, Mc khng sinh
c.

Tng khc: TH khc THY, THY khc HA, HA khc KIM. KIM khc MC, MC khc TH.

Tng v: l s tiu cc ca tng khc; th d: Th khc Thy, Thy qu vng khin Th b trit.
Bn dng tng tc ca Ng hnh ni trn chnh l T tng (Tng l mt t c tng t nh hnh
thc bn ngoi, hoc nhng du n, hnh thc vn ng c th lin quan; th d nh: my en l tng
ca ma, tm l tng ca c trong trng hp ny chnh l hnh thc vn ng tng tc ca Ng
hnh). Nh vy, vi cch l gii ny th ngay sau khi xut hin tnh ng phn bit vi trng thi ch
tnh nguyn thy ca v tr l Thi cc bt u xut hin ngay s tng tc ni trn. iu ny gii
thch ngha ca cu: Thi cc sinh Lng nghi, Lng nghi sinh T tng. S l gii ny hon ton
trng hp vi mt nhn nh ca khoa hc hin i c trch dn sau y trong sch Khm ph v cc
b n ca con ngi v th gii sng (Tc gi Ng Thnh ng Nxb Nng 1998 trang 7):

Tng tc l nguyn nhn u tin v cng l nguyn nhn cui cng ca vn vt.

Tng tc l ng lc ny sinh th gii v cng l nguyn nhn tuyt dit n.

Nh vy, ngun gc v bn th th gii c nghin cu, nhn thc theo nguyn l tng tc. Hnh thc
tng tc th no th bn cht s vic nh th vy.

Qua on trch dn trn cho thy tnh hp l trong nhng vn lin quan ca khi nim T tng
theo ci nhn t vn ha dn gian Vit Nam trong v tr quan m dng Ng hnh. Tt nhin hnh thc
tng tc ny l do s vn ng ca nhng dng vt cht nguyn thy cu thnh v tr theo quan nim
v tr quan c l Ng hnh. iu ny l gii v sao trong bnh chng ch c biu tng ca Ng hnh m
khng c biu tng ca T tng.

Sau khi a khi nim T tng tr v vi ng ngha nguyn thy ca n trong s tng quan hp l,
s dn ti s l gii tip theo l Bt qui k hiu bn nguyn ca kinh Dch.

NI DUNG HNH K HIU
TIN THIN V HU THIN BT QUI

Vi nh ngha nh trn, th T tng ch l hnh thc vn ng ca Ng hnh trong s chi phi ca m
dng. iu ny gii thch v sao tng ca Ng hnh nm trong bnh chng thuc m. Hin tng
pht sinh ny bt u t hnh Thy; nh c th ghi li c cc nh l hc thi Tng pht hin cng
b Thin nht sinh Thy, a lc thnh chi . Do nh hng ca Dng hnh thnh m Ng
hnh v Dng Ng hnh.

Do , vi cu T tng sinh Bt qui th Bt qui chnh l hnh k hiu cho s vn ng, tng tc
ca Ng hnh (S tng quan gia Qui v v Ng hnh c trnh by phn trn trong hnh H
v Hu thin Bt qui nguyn thy). n y mt vn c t ra l: Ng hnh gm 5 dng tn ti
m Bt qui li ch th hin c 4 hnh phn m dng l Kim, Mc, Thy, Ha? Vn ny xin c l
gii nh sau:

Thuyt m dng Ng hnh quan nim: hnh Th l ni qui tng ca 4 Hnh cn li. Khi s vn ng
n hnh Th th mi s li bt u. Nh vy, trong s vn ng ca Ng hnh th chu k kt thc s l
dng tn ti ca hnh Th (Phi chng hnh Th trong dng cu to nguyn thy c th tm thy trong l
en ca v tr?). Do , ch cn th hin s vn ng ca 4 hnh kh cn li v phn m dng qua k
hiu Bt qui, chu k kt thc Khn (Th).

Sch Tam mnh thng hi ni: Ng hnh khng ni n Th m t hnh u thnh Th cc. Vn vt
u tng trong t. (*)

* Ch thch: D on theo T tr, sch dn.

Trn c s phn tch nhng mu thun v khong cch xut hin v l gia Tin thin v Hu thin
trnh by phn II. Ngi vit xin c trnh by mt gi thuyt v minh chng v s xut hin ng
thi ca Bt qui Tin thin v Hu thin nh sau:

Thuyt qui - Tit 3 vit:

Thin a nh v, sn trch thng kh, chn phong tng bc thy ha bt tng x, bt qui tng th.

S vng gi thun, tri lai gi nghch, th c Dch nghch s d.

Khi m dng phn bit ( thin a nh v) , s vn ng nguyn thy ca Ng hnh chnh l trng
thi khi nguyn hn mang ca v tr. Hnh nh hn mang ny c khoa Thin vn hc hin i m t,
trng khp vi hnh k hiu ca Tin thin Bt qui nh sau:

HNH MINH HA
S HNH THNH V TR QUA TIN THIN BT QUI

Hnh elip gia c v li t cun V tr phng th nghim thin nhin v i (Nguyn Quang Riu
Nxb Gio Dc 1995) miu t phng v tr do nhm thin vn COBE thc hin, ti to li s hnh thnh
v tr giai on u.

S kt hp vi hnh Tin thin Bt qui cho chng ta mt hnh nh trong truyn thuyt B N Oa v
tri l: Kh nh v trong bay ln thnh tri, kh nng v c t xung thnh t. Trong hnh Tin
thin Bt qui trn y: chng ta thy rng: ton b nhng qui c s ho Dng nhiu hn u pha
trn, m phn cao nht l qu Cn (Cn tng tri, trong kinh vn ca kinh Dch cha bao gi coi Cn
l Thun dng); nhng qui c s ho m nhiu hn u pha di, m phn thp nht l qui Khn
(tng t). Trc Cn Khn l trc thng ng. Trn c s ny, chng ta c th hiu s t xung thnh
t chnh l s t li hnh thnh cc thin th (Trong v tr khng c s phn bit trn, di).

Ni dung ca hnh Tin thin khng ch cho thy mt hnh nh tnh trong s hnh thnh v tr m cn
l s vn ng tip theo ca n: Kh nh v trong bay ln thnh tri, kh nng v c t xung thnh
t; th t ca cc qui d tnh thun hay nghch u cho thy s chuyn ha t m sang Dng v
ngc li. hnh Tin thin cn cho thy tnh cn bng ng ca cc qui cng tnh cht i xng qua
trc Cn Khn (theo quan nim v c tnh Ng hnh ca Bt qui nguyn thy, chng minh trn).

Chn (Dng Mc) ! Cn (m Mc).
oi (Dng Kim) ! Tn (m Kim)

Khi v tr hnh thnh, th s vn ng ca tri t trong nh hng ca nhng s tng tc t v tr
m s tng tc gn gi l do v tr v s vn ng ca tri t trong Thi dng h chnh l c s
hnh thnh Bt qui Hu thin. iu ny gii thch v sao Bt qui Hu thin l gii tt c mi hin
tng lin quan n thin nhin v cuc sng trn tri t; trong c con ngi. Khoa hc hin i
chng t rng: chnh nghing ca tri t (23 o5) l nguyn nhn ca hnh thnh 4 ma. Trong
theo thuyt m dng Ng hnh th: ma Xun thuc Mc, ma H thuc Ha, ma Thu thuc Kim,
ma ng thuc Thy, tun hon theo l tng sinh ca Ng hnh. Chng ta s thy s trng khp hon
ton gia nghing ca trc tri t v s vn ng ca 4 ma v cu trc hnh Hu thin nguyn
thy vi H di y:

Tt c nhng s trng khp ca hnh Tin thin vi hnh trng vn ng hn mang u tin ca v tr
v hnh Hu thin Bt qui vi s vn ng ca tri t trong s tng tc ca v tr, l gii
hnh Tin thin v Hu thin phi xut hin ng thi. Bi v, ch khi c con ngi trn tri t mi c s
tm hiu v tr. T s tm hiu ny dn ti mt hc thuyt v tr quan c i l thuyt m dng Ng
hnh v Bt qui ch l hnh k hiu th hin cho ni dung ca hc thuyt ny.

HNH MINH HA
S HNH THNH HU THIN BT QUI

Lun im v ni dung hnh Tin thin v Hu thin tip tc l gii nhng vn sau y:

@ S lin quan cht ch gia h thng k hiu 64 qu Tin thin Bt qui vi nhng ni dung ca h
thng k hiu 64 qu Hu thin Bt qui; s lin h ny c chng t bng phng php d on m
ng Thiu Khang Tit cng b vo thi Tng. Ph nhn lun im cho rng c nhng h thng k hiu
Dch ngoi Tin thin v Hu thin nh: Lin Sn Dch, Qui tng Dch, Trung Dch Cho d c th tm
thy nhng bn vn c ghi nhn nhng hin tng ny th cng ch l nhng sn phm hoc do hiu sai,
hoc do ngy to, khi kinh Dch mt i h thng l thuyt cn bn ca n.

@ S l gii trn cng chng t rng Kinh Phng, Mnh H (*) hon ton khng phi l ngi xng
thuyt Qui kh, dng Qui ca Chu Dch phi ghp vi kh hu 4 ma. H ch cng b mt di sn vn
ha c t trc ca mt nn vn minh b tn ph. Ngi ta khng th pht minh ra mt ci m
cho n tn ngy hm nay ngi ta vn khng hiu g v n. Tnh pht hin v cng b cng c
chng t, khi hu nh nhng yu t cn bn ca hc thuyt m dng Ng hnh ch c coi l pht
minh vo i Tng, nh: H , Lc th, hnh k hiu v h thng 64 qu Tin thin

* Ch thch: Theo c th ch Hn, th y l hai ngi c chn truyn t ngi Khng t trch dn
trn.

@ Thuyt m dng Ng hnh l mt hc thuyt v tr quan c i hon chnh v Bt qui chnh l k
hiu ca mt siu cng thc th hin ni dung ca hc thuyt ny. ng thi cng chng t nn vn minh
Vn Lang chnh l ni xut x ca hc thuyt m dng Ng hnh. S tn ti ca nhng c th ch Hn
lin quan n hc thuyt ny ch l s pht hin ri rc nhng phn cn li ca mt nn vn minh mt.
Nhng mt ng tn ti trong nn vn ha truyn thng ca ngi Vit Nam hin nay lm ch yu phi
hp vi nhng mt ng trong truyn thuyt vn c coi l ca vn minh Trung Hoa hng dn s
l gii nhng vn cn bn ca thuyt m dng Ng hnh trong s tng quan hp l gia cc vn
lin quan n n l mt bng chng chng t cho lun im trnh by.

T nhng nguyn l cn bn c phc hi, s dn n kh nng phc hi hon ton hc thuyt m
dng Ng hnh trn c s s tng quan hp l v nhng vn lin quan n n. iu ny ch c th
thc hin c, bt u t nn vn ha truyn thng ca dn tc Vit Nam hu du ch thc nn vn
minh Vn Lang. Chnh s pht trin ca khoa hc hin i tc l s pht trin t nhin ca x hi, cuc
sng v tri thc con ngi minh chng cho nn vn minh Vn Lang mt nn vn minh k v, mt
thi bao trm ln min nam sng Dng T.

n y, vn c tnh tt yu c t ra trn quan im Mt lun thuyt khoa hc th c coi l
ng, nu n gii thch c hu ht nhng vn lin quan n n. Do , t s hiu chnh nhng mi
tng quan cn bn ca thuyt m dng Ng hnh theo s l gii c hng dn t nn vn minh
Lc Vit, phi chng t tnh chn l l: tip tc chng minh c kh nng phc hi nhng lun thuyt
tip ni; t c kh nng dn n s hiu chnh i vi nhng phng php lun trn thc t ng dng
ca tt c cc vn lin quan, nh: thin vn, a l, y l, lch s, d on...

Mt thc t c tha nhn v chng minh l: trong tt c nhng s ng dng trn thc t ca phng
php lun m dng Ng hnh bao trm ln mi lnh vc, u thiu hn mt lun thuyt lin h vi
nhng h thng l lun cn bn vn rt m h ca hc thuyt ny (trong c th ch Hn). Do , ngi
ta khng th no chng nghim c tnh hp l ca nhng phng php ng dng (cha ni n tnh
khoa hc hay phi khoa hc theo ngha n gin nht ca t ny), m ch c c mt kt lun v tnh
ng sai trn hiu qu thc t. iu ny li cn ph thuc vo kh nng c th ca ngi thc hin.
Ngi ta khng th giao mt ci xe gn my h cho mt ngi th yu tay ngh, ri kt lun xe gn my
khng tin li bng xe p.

S hiu chnh c tnh cn cho tt c nhng s ng dng rng ln bao trm ln s vn ng t v tr
cho n i sng ca con ngi tri hng ngn nm nay, s l mt iu kh thc hin cho mt lun
thuyt mi nh hnh (cho d n c tha nhn tnh chn xc) l mt vic kh c th lm ngay by gi
mt cch hon chnh trong mt th h. Nhng trong mt mc gii hn thuc kh nng ca mnh, ch
xin c trnh by nhng lun thuyt trn c s v tr quan m dng Ng hnh c chng t t
nn vn minh Vn Lang lin quan n mt s mt ng dng trn thc t nhng chng tip theo y
nhm chng t tnh chn l ca nhng mt ng hng dn; ng thi cng l s chng minh tip tc
cho gi thuyt c t ra trong cun sch ny.

Ph chng
QUN TNG TRN BN C TNG

Con vi con voi
Ci vi i trc
Hai chn trc i trc
Hai chn sau i sau
Cn ci ui i sau rt
Ti xin k nt
Ci truyn con voi.
(ng dao Vit Nam)

C khng t nhng nh nghin cu cho rng ngn ng Vit Nam phn ln c xut x t ngn ng Hn.
C nh nghin cu thng k c khong 30.000 t ting Vit lin h vi t Hn Vit; thm ch c nhng
t rt thng dng m c th ni rng: khi n tui yu ng, ngi ta khng cn phi c t duy ngn
ng cng c th c quan nim v n, cng c s lin h vi t Hn Vit. Chnh s lin h qu nhiu ny
chng t tnh phi l nu ai c quan nim cho rng ngn ng v vn ha Vit Nam c ngun gc
t ngn ng v vn ha Hn. Bi v (chnh v s lin h qu nhiu ) chng ta t vn ngc li:
nu nh khng c s lin h v ngn ng th ngi Vit ni nh th no? Nhng s lin h v ngn ng
ni trn c th do nhiu nguyn nhn. Nguyn nhn ch yu ca hin tng trn xy ra trong qu trnh
pht trin t nhin ca nhng hin tng x hi trong thi k Bc thuc ko di hn 1000 nm (y
khng phi l con s c trong mt giy), lm xut hin nhng khi nim mi khi trung tm ca
nn vn minh v s pht trin thuc v Hoa H. nhng nu t lin h n vn ngun gc vn ha
th r rng l mt iu phi l. By gi chng ta bt u t qun Tng trn bn c tng.

Trong vn hc dn gian Vit Nam cn lu truyn mt cu truyn m hu ht ngi Vit Nam u bit;
l truyn Hn Trng Ba, xng da anh hng tht. Cu truyn k li rng:

Ngy xa c anh Trng Ba rt gii nh c tng. C mt ln anh dn i phng vo th b ri hnh
din ni rng: Th c ny, n Thch cng khng g ni. Khng ng Thch hin ra tht v ch
vi nc c l Trng Ba ang thng ha thua. Anh th Thch lm thy dy c mnh. Thch cho
anh my nn nhang (hng) khi cn thp ln gi Ngi. Nhng Trng Ba cht t ngt. V anh thp
hng th chng, trong c my nn hng ca Thch cho. Thch hin ln. V Trng Ba cu
xin Thch lm cho chng sng li. Nhng Trng Ba cht lu, xc nt; nn Thch mn xc
ng hng tht mi cht nhp hn Trng Ba vo. Nh vy, xc ca anh hng tht, hn ca anh Trng
Ba. V anh hng tht v v anh Trng Ba kin nhau ra ca quan ginh chng. Quan bt mt con ln
cho ngi sng li lm th, th ngi ny t ra lng tng. Quan cho chi c, th ngi ny t ra cao th.
Quan x ngi sng li chnh l Trng Ba.

Cu chuyn ny hm cha mt ng ca ng cha li vi ngha su xa, cho bit ngun gc ch thc
ca nn vn ha ng phng b khut lp bi mt hnh thc khc. ngha gn gi ca mt ng trong
cu chuyn ny l: ngun gc ca c tng xut pht t mt nn vn minh khc du nhp vo Vn Lang,
qua Vn Lang truyn sang vn minh Hn. Hin tng v l mt bng chng cho vn ny chnh l qun
Tng trong bn c tng. Trong qun s, k t khi binh php Tn T xut hin cho n ngy hm
nay, ngi Hoa H cha bao gi s dng voi trong chin u. Vy nguyn nhn no c con Tng
(voi) trong bn c tng? Vic s dng voi trong chin u ch c Vit Nam, n v mt s nc
gn gi ng Nam . T hin tng ny, lin h n ch Tng trong T tng ca kinh Dch,
cho chng ta thy mt yu t v ngn ng chng t rng: ngay t nguyn l khi nguyn ca h thng
ca v tr quan ng phng gn lin vi nn vn minh Lc Vit. Khi ch Tng trong T tng
c vay mn t Tng vi ngha Vit l con voi; mt con vt m chc chn rng ngi Hoa H
ch nghe ni n, hoc bit n khi tip xc vi vn minh Lc Vit ln u tin, c l l cuc chin ca
M Vin vi Hai B Trng.

on trch dn sau y trong sch B n ca Bt qui do mt s nh nghin cu Trung Quc hin i thc
hin, Nhn dn Qung Ty xut bn x xut bn nm 1993, tc gi Vng Ngc c Diu V Qun
Tng Li Quang (Nxb VHTT 1996, ngi dch Trn nh Hin, trang 61):

Tng l thut ng thng gp trong hc thuyt bt qui. Tng vn l tn mt con th, mn mang
ngha tng trng: hin tng, hnh tng.

Nh vy qu r, nu Lo t ci tru mt con vt vn ch c min Nam sng Dng T cha th
l mt bng chng xc ng cho vn ngun gc vn ha phng Nam ca o c kinh, v ch c mt
mnh ng ta ci tru. Nhng y li l con Voi m tn n c mn thay th mt thut ng quan
trng, s dng ph bin cho mt hc thuyt v tr quan c tnh nn tng ca vn ha ng phng c.
Trong i sng sinh hot ca x hi Trung Hoa c, voi khng h l mt con vt gn gi; ton b c th
trc Tn cha h thy c Voi, ngoi tr chnh kinh Dch. Vic mn mt danh t ch con vt m
ngi ta khng bit, hoc khng thuc hnh nh ph bin trong x hi, nhm din t mt ci m cho n
by gi cng chng hiu l ci g (T tng) th tht l mt iu phi l cho bt c mt phng php lun
no. y l mt hin tng b sung cho nhng vn c minh chng trong sch ny, chng t kinh
Dch c ngun gc Lc Vit b Hn ha v ngi ta hiu sai lch s vi ngun gc ca n.

Trong vn ha dn gian Trung Quc, hnh nh con voi cng l mt biu tng ca im lnh. Cng vi
s gii m mt s truyn thn thoi c coi l ca Trung Hoa trn, cho chng ta mt s tin tng v
mt nn vn minh Vn Lang v i mt thi bao trm ln min Nam sng Dng T.


PHN IV

VN MINH
VN LANG
&
THUYT M DNG NG HNH
L GII
NHNG VN LIN QUAN

Trm nm bia th mn
Ngn nm bia ming vn cn tr tr.
Ca dao Vit Nam

Chng I
VN MINH VN LANG &
NGUN GC M DNG LCH (*)

NHNG VN NGUN GC M DNG LCH

Ni n ngun gc m dng lch, c l hu ht mi ngi qua hng ngn nm nay u ngh rng
xut pht t nn vn minh Hoa H. Nhng khi bt u tm v ci ngun ca nn vn minh ng phng
th vn li khng n gin nh vy. Chng ta u bit rng vic lm lch phi bt u t quan st thin
vn, hay ni cho chnh xc hn l phi quan st s vn ng ca cc thin th: Dng lch th theo Mt
tri, m lch th theo mt Trng v y l s hiu bit ti thiu n gin nht. Trong vic s dng m
dng lch l vic kt hp gia s vn ng ca Mt tri v mt Trng tng quan vi tri t. c bit
s ng dng ca Ng hnh trong m dng lch li l mt vn rt phc tp (nu khng c s pht hin
no mi ca ngnh kho c th m dng lch phng ng l loi lch duy nht, khng ch phn nh s
vn ng c hc thun ty ca cc thin th, m cn c s ng dng phng php lun ca mt hc
thuyt v tr quan m dng Ng hnh trong ni dung ca n). Do , vic nhng c th ch Hn ghi
nhn nhng hin tng rt mu thun trong lch s hnh thnh thuyt m dng Ng hnh trong vn
minh Hoa H, khin cho chng ta hon ton c c s t vn tm hiu v ngun gc ch thc ca
m dng lch. Nhng on trch dn sau y, s t ra cho chng ta mt chng c kh thuyt phc
hoi nghi v ngun gc ca loi lch ny t vn minh Hoa H.

* Ch thch : Ni dung ca phn ny c trnh by v chng minh trong cun Thi Hng Vng v
b n lc thp hoa gip (Nxb Thanh Nin 1999). Tc gi chn thnh co li vi qu c gi c
cun sch trn v s lp li mt s ni dung trong phn ny, mc d c b sung mt s vn lin quan.

on trch dn sau y trong sch S hc b kho (Tc gi ng Xun Bng Tin s khoa Bnh Thn
1856; ngi dch Mng Khng, hiu nh Ngc Toi. Vin S hc Nxb Vn ha Thng tin H
Ni 1997; trang 13) chng t iu ny:

Ti xt: Nghiu sai ngi xt vic kho st thin vn, Thun xt b ton c ngc hnh thc l
thy t ca i sau trong vic xem thin vn, dy dn cy gt ng thi v. i Thnh Chu, xun quan l
Phng tng th coi vic xt 12 nm 12 thng 12 thi (a chi) 10 ngy 28 sao. Xt r cng trnh trong
mt nm, cho hiu thin vn, cng l theo php ca Nghiu Thun m suy tnh rng ra. i Xun Thu
khng bit cch t thng nhun (sch Xun Thu thng nhun u t vo thng cui nm). Nht thc c
khi khng vo ngy sc (sch Xun Thu nht thc c khi vo ngy 30, c khi vo ngy mng 2). Hai ln
chp Mt tri i thin v nam (T truyn: Hy cng nm th 5 Tn Hi; Chiu Cng nm 20, K Su) u
sau trc i mt hai ngy.

T i Hn v sau, php lm lch cng thay i dn. Lch Thi S ca T M Thin, lch Tam thng ca
Lu Hm, cng nhiu s lc. i ng Hn, Lu Hng lm sch Kin tng thut mi bit c
mt trng i c chm, c nhanh. (Php c ni mt trng i u 12 19 phn 7. n by gi mi bit mt
trng i c chm nhanh sai i, rt chm l ngy i hn 12 , rt nhanh l ngy i hn 14 : chm nhanh
sai nhau hn 5 ).

Qua on trch dn trn, bn c cng nhn thy rng cho n thi Xun thu, m lch ca ngi Hoa H
hon ton khng phi l m dng lch sau ny. Bn c cng bit rng: hu ht s ng dng phng
php lun ca thuyt m dng Ng hnh u phi cn c theo d kin quan yu l m dng lch.
Theo on trch dn trn th n tn i ng Hn, ngi ta mi tnh ton c s sai lch ca mt
trng. Nhng vo thi Hn V , ngi ta coi ngy tt xu ly v cho nh vua. on trch dn sau
y trong S k T M Thin phn Nht gi lit truyn chng t iu ny.

Hn V (156 tr.CN) triu cc nh chim tinh li hi ngy x thng x ci v c hay khng? Ngi
theo thuyt Ng hnh bo c, ngi theo thuyt Kin tr bo xu, ngi theo thuyt Tng thi
bo rt xu, ngi theo thuyt Lch gia bo hi xu, ngi theo thuyt Thin nhn bo tt va, ngi
theo thuyt Thi nht bo i ct. Tranh ci nhau hi lu, mt ta tai, khng ai chu ai. Cui cng
Hn V phn: Mi iu nn hay king, phi ly thuyt Ng hnh l chnh, kt thc bui tranh lun.
K t thuyt Ng hnh c pht trin.

Nh vy, vn c t ra l: cn c vo u nh ngy tt xu theo thuyt Ng hnh? Trong khi t
Hn V cho n i ng Hn cch nhau gn 200 nm, ngi ta mi bit n s sai lch ca mt
Trng. y l mt mu thun t chng ta hon ton c c s hoi nghi v ngun gc m dng
lch xut x t nn vn minh Hoa H. Kt hp vi nhng vn lin quan trnh by trong cun sch
ny th ngun gc m dng lch phi thuc v vn minh Vn Lang. Hin tng vua Nghiu, Thun
c coi l cc v hong trong c s Trung Hoa phi xem xt li, khi mt s vic lm ca cc Ngi
lin quan n nhng hnh nh c ghi nhn trn trng ng Lc Vit ( dn chng trong Thi Hng
Vng qua truyn thuyt v huyn thoi).

LC TH HOA GIP & NG HNH
TRONG M DNG LCH

Chng ta u bit rng tt c mi s ng dng trn thc t ca thuyt m dng Ng hnh u gn lin
vi m dng lch. Tnh c o ca loi lch ny so vi tt c cc loi lch khc c bit n trong
lch s vn minh nhn loi l: c s ng dng ca mt hc thuyt v tr quan c i trong ni dung ca
n: chnh l s np m Ng hnh trong Lc thp Hoa gip. T trc n nay cng tri hng ngn
nm mc nhin, ngi ta vn coi s sng to ra loi lch ny thuc v vn minh Hoa H. S l mt s
phi l, nu thuyt m dng Ng hnh thuc v vn minh Vn Lang; nhng m dng lch vi du n
ca thuyt m dng Ng hnh li khng thuc v vn minh Vn Lang. Nhng tht chu o thay! ng
cha ta li mt cu ca dao ni ting lu truyn trong dn gian Vit Nam nh nhc nh cho con
chu tm li nhng du n ca t tin trong m dng lch:

Ai v nhn h Hy Ha
Nhun nm sao chng nhun v (vi ) trng canh?
c s gii thch v ni dung cu ca dao ny nh sau:

Tt nhin cu ca dao trn y, nh rng, nhc n cc chuyn gia lm lch i Nghiu, Thun, nhng
hn l mi xut hin v sau, c sm lm cng khong L, Trn, vi ngha ch diu mt cp tn hn vo
dp H ch, dp m m rt ngn, v m thng nm, cha nm sng! (*).

* Ch thch Kinh Dch Phc Hy, sch dn trang 45.

Qua on trch dn trn chng ta s nhn thy tnh khin cng trong vic l gii ni dung ca cu ca
dao. Nu ch ca cu ca dao ny, ch l s ham mun ko di thi gian m ca mt cp tn hn th
khng l s ham mun ch ny sinh vo ma h ca nm nhun? Ni dung v ch ca cu ca dao
ny rt r rng v trc tip, hon ton khng mang tnh mt ng. Nhng c l v khng th ng rng kin
thc v thin vn ca ngi Vit c li su sc, chnh xc n th, nn khng th t vn phn tch trc
tip ni dung ca n (tng t trng hp mc ch ra i ca kinh Dch c din t ngay trong Thp
dc; nhng vn khng l gii c mt cch tha ng. Xin xem phn sau: Vn minh Vn Lang & mc
ch ra i ca kinh Dch).

Ngy nay, tt c chng ta u bit rng: chu k quay quanh trc ca tri t, khng trng khp vi chu k
quay quanh Mt tri m d ra 1/4 ngy. y l iu m sau khi Gali l ra ta vi th k, khoa hc hin
i mi chng minh c. Nhng thc t ny, ngi Vit c pht hin c t lu v kt hp ng
dng trong m dng lch. C s Trung Hoa cho rng: m dng lch l pht minh ca hai v quan i
thn thi vua Nghiu. S xut hin ca cu ca dao trn hon ton mang tnh thch v nhng tri kin
m cc nh thin vn phong kin Hoa H khng nm bt c. Cu vi trng canh tng ng
ngy trong mt nm.

Chnh t cu ca dao trn gi v mt ngun gc ca m dng lch thuc v mt nn vn minh v i
pht minh ra n: l nn vn minh Vn Lang. Trong cun Thi Hng Vng v b n lc thp hoa
gip chng minh rng: cch np m Ng hnh trong Lc thp hoa gip m c th ch Hn truyn li l
mt sai lm v ngay c nhng nh nghin cu Trung Quc hin i cho n nay cng cha bit c da
trn nguyn tc no c c phng php np m . Trong cun D on theo T Tr (NXB Vn
ha Thng tin 1996 trang 68) ng Thiu V Hoa tha nhn:

Np m Ng hnh trong bng su mi Gip T cn c theo nguyn tc g xc nh, ngi xa tuy c
bn n nhng khng c cn c r rng v cng cha bn c minh bch, do vn l huyn b kh
hiu. Bng su mi Gip T bin ha v cng, i vi gii hc thut ca Trung Quc cho n nay vn
cn l iu b n

on trch dn trn chng t mt mu thun khng th l gii. Cho n thi Xun thu vic lm lch vn
cha hon chnh, n tn i ng Hn ngi ta mi pht hin ra s sai lch ca mt trng. Vy vic np
m Ng hnh theo nh m lch hin nay ch c th bt u t thi Hn v sau, nu quan nim ngun gc
m dng lch xut x t Hoa H. Do , vic khng bit cn c vo u xc nh vic np m Ng
hnh l mt hin tng phi l. iu ny khng th gii tch mt cch khin cng l do s tht truyn,
bi nhng bin c lch s Trung Hoa t thi Hn n nay.

Ngi vit kt hp trn c s s tng quan hp l nhng hin tng trong cc c th lin quan v
trnh by bng np m mi t tn l LC TH HOA GIP v phn bit vi bng c Lc thp Hoa gip
trang bn.

Qua hai hnh di y th Lc th Hoa gip khc Lc thp Hoa gip s i ch v tr ca hai hnh
Thy v Ha. Nhng chnh s i ch ny to nn nhng khc nhau rt cn bn:


Kt cu ca hnh LC TH HOA GIP hp l v tun theo nhng nguyn tc nht nh (*).

Cn Lc thp Hoa gip khng phn nh mt qui lut no. Xin bn c so snh nhng im cn bn sau
y:

A) Mi giai on 6 nm trong Lc th Hoa gip tc l mt na chu k 12 nm ca sao Thi tu Sao
Mc quay quanh Mt tri (Chu k sao Thi tu 12 nm - y cng l chu k 12 con gip, t T n Hi
- c phn m dng, mi phn l 6 nm. iu ny cng gii thch ti sao nm cn gi l Tu) theo
nguyn tc sau:

1) T Gip n K (6 nm) Vn kh khc Thin can, ng vi cu: Bnh hp Tn ha Thy v cu Nht
lc cng tng (Gip 1; K 6), mt su cng h (vi 2, 3, 4, 5).

2) T Canh n t (6 nm) Vn kh sinh Thin can, ng vi cu: Mu hp Qu ha Ha v cu Nh
Tht ng o (Canh 7; t 2) , hai by cng (i mt) ng (vi 3, 4, 5. 6).

3) T Bnh n Tn (6 nm) Vn kh ha Thin can ng vi cu t hp Canh ha Kim v cu Tam bt
vi bng (Bnh 3; Tn 8), ba tm (xp) vo bng (vi 4, 5, 6, 7).

4) T Nhm n inh (6 nm) Thin can dng vn kh ng vi cu inh hp Nhm ha Mc v cu
T Cu vi hu (Nhm 9; inh 4) bn su vo (chi vi) bn (l 5, 6, 7, 8).

5) T Mu n Qu (6 nm) Thin can khc vn kh. ng vi cu Gip hp K ha Th v cu Ng thp
ng (Mu 5; Qu 10) nm mi cng loi (vi 6, 7, 8, 9).

Th d: trong giai on 1, tt c Thin can t Gip n K vn kh u khc Thin can. Nh: Kim khc
Gip t (Mc); Thy khc Bnh inh (Ha); Mc khc Mu K (Th). Tc l ph hp vi cu Nht
lc cng tng ngha l: 1 6 cng h (cng tnh cht vi 2, 3, 4, 5). Chng minh tng t cc trng
hp khc ch thch trn hnh.

* Ch thch: nhng nguyn tc dn n s sp xp li bng Hoa Gip trnh by trong Thi Hng
Vng v b n lc thp hoa gip (Nxb VHTT 2002)

Ngc li trong Lc thp Hoa gip khng th hin c iu ny.

B) Trong Lc th Hoa gip nguyn tc Cch bt sinh t ph hp vi mt chu k lin tc. Vi bt c s
bt u t mt hnh no trn Lc th Hoa gip, bn c c th tm thy s tip ni sau 8 nm ca hnh
. Ngc li Lc thp Hoa gip, nguyn tc ny ch bt u t hnh Th qua 3 giai on cch nhau 8
nm, tc l 24 nm sinh hnh tip theo l Kim; qua 3 giai on vn hnh ca Kim ng l sinh Thy
(con do Kim sinh) th Lc thp Hoa gip li l Ha.

C) Trong Lc th Hoa gip tt c cc vn kh trong mt giai on 6 nm (gm 3 Hnh) u theo l
tng sinh (l tng sinh ca H ). Th d: giai on 1 Kim (nm Gip t) sinh Thy (nm Bnh
inh) Thy sinh Mc (nm Mu K).

Trong Lc thp Hoa gip l tng sinh ny khng th hin c v mi giai on u c t nht mt hnh
Thy hoc Ha.

D) Trong Lc th Hoa gip cui tng giai on 6 nm th hnh ca nm cui giai on trc bao gi
cng khc hnh ca nm u giai on sau (l tng khc ca Lc th ). Ngc li trong Lc thp Hoa
gip qui lut ny ch c giai on 1 sang giai on 2 v giai on 3 sang giai on 4.

E) Trong hai hnh Lc th Hoa gip v Lc thp Hoa gip u thng nht s bt u bng hnh Kim.
Lc thp Hoa gip khng h c s l gii. Lc th Hoa gip l th hin s bt u t hnh Kim
ca H tc l chu k tng khc th hin Lc th, khi kt thc hnh Th th to nn chu k vn kh
tng sinh th hin H bt u t hnh Kim. cng l l tng sinh cho vn kh mi giai on
trong Lc th Hoa gip.

Vic sa i li v tr hai hnh Thy v Ha theo hnh ca Lc th Hoa gip dn n mt vn cn
gii quyt: l tn gi ca hnh Thy v Ha trong chu k Cch bt sinh t Lc thp Hoa gip
tng quan vi Lc th Hoa gip. Tn gi ca hai hnh ny trong ba giai on ca hai k (60 nm) Lc
thp Hoa gip din t nh sau:

HNH HA

HNH THY

Trn nguyn tc no ngi xa t chu k din bin ca cc hnh trong 60 nm nh vy?

Theo c L Gia hc gi, tc gi ca nhiu b sch nghin cu v ngn ng dn gian Vit Nam cho
bit: y l nguyn tc Sinh Vng M tc l chu k pht sinh, pht trin v hy dit ca s vt s
vic. Bi vy, chng ta ch vic i ch tn gi ca hnh Thy v Ha tng ng theo hai bng ni
trn, nhm nh r hin trng ca hnh kh xut hin tng nm.

Nh vy, tn gi tng giai on ca hnh chia lm hai chu k nm trong hai k, mi chu k ba giai on
l phn nh nguyn tc trn. Xin c minh ha r hn 3 giai on Sinh Vng M, nh ca hnh
Thy trong K th I:

Giai on 1:
Nc sng m Ging h Thy Thy mi sinh.

Giai on 2:
Nc trong sui Tuyn trung Thy Thy ang vng.

Giai on 3:
Nc sng di Trng lu Thy Thy bt u suy.

Mi giai on cch nhau 8 nm trong Lc th Hoa gip (Cch bt sinh t) theo l vn hnh tng sinh
ca H , nh trnh by trn. Khi din bin qua 3 giai on Sinh Vng M ca mt hnh
kh th hnh tip theo l do hnh trc sinh ra theo l tng sinh (con ca hnh trc). Nh vy Lc th
Hoa gip th hin theo ng qui lut ni trn v l mt s din bin lin tc theo s tun hon ca to
ha; cn Lc thp Hoa gip khng th hin iu ny.

T , ta c mt bng np m Ng hnh tc vn kh din bin tng nm trong Lc th Hoa gip nh
sau:

LC TH HOA GIP - K TH I

LC TH HOA GIP - K TH II

Nh vy, bn c cng nhn thy tnh hon chnh v vn kh ca Ng hnh vn ng trong Lc th Hoa
gip v mt s tng quan hp l theo thuyt m dng Ng hnh. Qua biu hnh vung ca Lc
th Hoa gip th hin y l sinh khc ca Hnh kh tng nm nh sau:

Nu tnh cho t tri sang phi v t di ln l s tng khc ca Hnh kh.

Nu tnh cho t tri sang phi v t trn xung l chu k Sinh, Vng, M ca tng Hnh kh.

Nu tnh thng t di ln v t tri qua phi, ta s c l tng sinh ca Ng hnh.

Nh vy, ch cn nhn vo bng trn bn c s nm c l sinh khc ca Hnh th hin vn kh tng
nm. C th nh: Dng liu Mc khc Thnh u Th; Trng lu Thy khc Sn u Ha; hoc
Trng lu Thy dng Tng Bch Mc v Dng liu Mc v.v

Tnh chnh xc ca Lc th Hoa gip cn phi c chng nghim trn thc t ng dng cn tn ti ca
thuyt m dng Ng hnh nh y l, lch s

Tuy nhin, s l mt s khin cng nu cho rng s tng quan hp l ca nguyn tc np m m
dng Ng hnh trong Lc th Hoa gip, ch l mt s ngu nhin trng hp do suy l ch quan. Bi
v, khng phi ch mt, m l nhiu tin b n tn ti mt cch ri rc vi mt thi gian hn 2000
nm, khng th c mt s suy din ch quan no li c th to ra tnh hp l trn tt c nhng ci ri rc
c t 2000 nm nay; nu nh n khng phi l mt thc t tn ti. Khng nhng vy Lc th Hoa gip
cn chng t s trng khp v l gii c nhng vn lin quan.

Nguyn tc np m Ng hnh trong m dng lch l mt tin cn bn cho hu ht nhng phng
php ng dng ca thuyt m dng Ng hnh. Nhng nguyn tc ny l mt b n trong cc c th
Trung Hoa, ch mt hin tng cng t vn hoi nghi tt c nhng tc gia c coi l pht
minh ra thuyt m dng Ng hnh v nhng phng php ng dng lin quan. S l gii tnh hp l
trong Lc th Hoa gip chng minh rng: Nguyn tc np m Ng hnh trong m lch t trc n nay
b sai lch. Ngi ta khng th c s pht minh hp l bt u t s v l, khi nguyn tc np m Ng
hnh trong m dng lch l mt tin cho nhng phng php ng dng ca nhng pht minh .
iu ny chng t rng: tt c nhng s ng dng phng php lun ca thuyt m dng Ng hnh
nh: y l, lch s, thin vn, d on th hin trong cc tc phm nh: T vi u s, Hong ni kinh,
d on ch l s pht hin tip tc ca mt nn vn minh mt.

S lin quan hnh ca Cc s trong T Vi
& vn kh theo Lc th Hoa gip

S thay i v hnh trong vn kh hng nm ca mt Hoa Gip s dn n vic thay i rt nhiu nhng
vn lin quan trong mi lnh vc thuc phm tr ca thuyt m dng Ng hnh. S d t trc n
nay s sai lch ca hnh Thy v hnh Ha kh nhn bit v:

y l hai hnh tng khc nhau cho nn khi i ch cho nhau chng vn khng thay i tnh cht
trong s lin h tng quan.

Trong s lin h tng quan vi cc hnh khc trong Ng hnh c nt gn ging nhau. Th d: Thy
sinh Mc; nay i li th Mc li sinh Ha.

y cng l mt s b n ln nht cho nhng vn lin quan n s tng quan ca Ng hnh, to ra
nhng sai lch khng l gii c. Vic i hnh Thy ra hnh Ha s dn n s hiu chnh hng lot
nhng mn c hc ng phng thuc phm tr ca thuyt m dng Ng hnh. Th d trong khoa T
vi.

Hnh ca Cc s trong T vi lin quan n v tr ca cung Mnh trong 12 cung ca l s. Mi hai cung
ca l s T vi c gi theo tn a chi t T n Hi. V tr cung Mnh ng cung c tn a chi no
th hnh ca Cc chnh l hnh ca thng theo a chi trong nm sinh ca Mnh s . Th d: tui K
Su, mnh ng cung Thn. Thng Thn (tc thng 3 m lch) nm K Su l thng Mu Thn. Hnh
ca thng c coi l hnh ca nm c cng mt Can Chi; nm Mu Thn c hnh l Mc, do thng
Mu Thn cng l hnh Mc; v vy ngi sinh nm K Su c Mnh cung ng cung Thn s c Cc
s l Mc tam cc. Tng t nh vy, s c nhng l s mang hnh ca Cc theo Ng hnh ty v tr
cung Mnh ng cung no trn l s. Do vic i li hnh Thy v Ha trong Lc thp Hoa gip
trc y hnh ca thng cng phi thay i theo hnh ca nm. Bi vy, nhng ngi c cc Ha s
i thnh cc Thy v ngc li. S thay i ny s dn ti mt bng lp cc mi theo Lc th Hoa gip
v bn c s tm thy s hp l mang tnh quy lut trong bng c th hin trang sau. Trong bng ny
hnh ca cc theo Lc th Hoa gip c in nghing ch m; hnh c ch thng trong ngoc bn
c so snh. Bn c lu ch hnh kh thay i cn s khng i; bi vy, s thay i ny khng nh
hng n vic lp mt l T vi, nhng s thay i v cch lun on cho nhng l s lin quan.

Hnh ca Cc trong khoa T vi u s. Theo sch Nguyn l thi sinh hc phng ng (Nxb VHTT
1996) ca gio s L Vn Su v cn c theo T Vi u s ph bin Vit Nam hin nay th tng quan
hnh v s Cc theo bng sau.

BNG LP CC THEO LC THP HOA GIP
T liu ca gio s L Vn Su

BNG LP CC CA T VI THEO LC TH HOA GIP

Chiu Ng hnh tng khc khi i li hnh theo Lc th Hoa gip

Cc s theo Lc th Hoa gip
& s Ng hnh ca H

Vic i hnh ca Cc s dn n mt s trng hp vi s ca Cc lin quan ti s ca Ng hnh
theo H . Bn c so snh hnh sau chng t iu ny:

So snh hnh ca Cc theo Lc th Hoa gip trang 256 vi s ca H chng ta s thy c s
trng hp nh sau:

Ha 2 cc ng vi s 2 Ha ca H .
Mc 3 cc ng vi s 3 Mc ca H .
Kim 4 cc ng vi s 4 Kim ca H .
Th 5 cc ng vi s 5 Th ca H .
Thy 6 cc ng vi s 6 Thy ca H .(*)

* Ch thch: S thay i Hnh ca Cc khng lm thay i cch an Sao v Mnh trong khoa T vi; bi v
khng thay i s. Nhng trong trng hp lin quan n Mnh hoc Cc l Thy &Ha, s dn n
s hiu chnh mnh s khi l gii. Thy & Ha l hai hnh trng yu trong ng dng thuc Hu thin,
thay th Cn Khn.

Vi quan nim nht qun cho rng Lc th H l tin ca khoa Thin vn c thi Hng Vng v
l s ng dng ca thuyt m dng Ng hnh. S trng khp hp l nh trn l yu t chng minh iu
ny. Khng nhng vy, s i hnh ca Cc theo Lc th Hoa gip cn to nn mt s tng quan hp l
vi mt s vn c trnh by sau y.

S hp l trong mi tng quan gia tui theo Thin can v v tr ca cung Mnh trong l s T vi

Trc ht bn c xem li so snh s tng quan gia tui theo thin Can v hnh ca Cc theo s sp
xp vn kh ca Lc Thp Hoa gip trc y trong khoa T vi c gio s L Vn Su cng b
trn. Bn c s nhn thy hnh ca tui theo thin Can to nn mt chiu Ng hnh tng khc t phi
sang tri.

Chiu Ng hnh tng khc

So vi hnh ca Cc trong bng T vi u s hin hnh th khng theo qui lut no v khng c s trng
khp hp l.

Ngc li, vi bng th hin s tng quan gia tui theo Thin can v hnh ca Cc theo Lc th Hoa
gip hon ton c s ph hp theo chiu Ng hnh tng khc vi s sp xp tui theo Thin Can.

Nh vy, s sa i li hnh trong Lc thp Hoa gip c lu truyn trong c th Trung Hoa trc y,
to nn mt s hp l khng phi ch vi chnh n m cn l s tng quan hp l vi nhng vn
lin quan. S hp l ny khng phi ch dng li nhng vn lin quan vi nhng c th cn truyn
li m ngay c vi nhng pht hin mi nht cng to nn c tnh hp l nh sau:

Theo cun Khng gian kinh Dch vi d bo qua Bt T H Lc (Nxb VHTT 1997 tc gi Bi Bin
Ha) th:

Theo Ph gio s, Ph tin s L Thnh Ln cch np m cho cc thi im khng gian (tkg) v thi
im thi gian (ttg) theo bng sau l nhanh nht m chnh xc nh cc nh dch hc xa ra (ch thch
ca tc gi Bi Bin Ha: L Thnh Ln Mt vi m hnh np Ng hnh cho cc cp can chi Tp ch
tin hc v iu khin hc t12 sl (1996) (4756).

Qua bng trn bn c s nhn thy rng khng c mt quy lut no cho s sp xp cc hnh. Nhng theo
bng Lc th Hoa gip th hnh Thy phi i sang hnh Ha, thay th vo bng trn ta s c mt chiu
Ng hnh tng khc ngc chiu vi tui theo Thin can (bi v tui theo a chi i theo nhng cp
cung i nghch nhau) nh sau:

Chiu Ng hnh tng khc theo tui ca a chi

Nh vy, vi s chng minh trn chng t rng:

Tnh hp l ca Lc th Hoa gip da trn nn tng cn bn ca n l Lc th H v thuyt m
dng Ng hnh chng minh quan im cho rng Lc th H l nn tng ca khoa Thin vn
c Vn Lang, h qu v s pht trin ca h thng v tr quan m dng Ng hnh, chng t tnh nht
qun v hon chnh ca hc thuyt ny. T i n kt lun cho rng: Thi Hng Vng tn ti gn
3000 nm vi mt nn vn minh rc r. l mt s l gii hp l cho thi gian hnh thnh, pht trin
ca mt hc thuyt tm c m s ng dng v l gii ca n bao trm ln mi lnh vc ca t nhin, x
hi v con ngi mt cch su sc vi diu.

S chng minh ch nhn ch thc ca m dng lch ng phng thuc v nn vn minh Vn Lang
v l s tng quan hp l khi thuyt m dng Ng hnh c chng minh ch nhn ch thuc v
ngi Lc Vit. y cng l s khng nh cu ca dao ca t tin truyn li v c dn gian trn trng
lu truyn qua hng thin nin k, chng t tri thc ca ngi Lc Vit.

Ai v nhn h Hy Ha
Nhun nm sao chng nhun v trng canh.

Ph chng
HU THIN BT QUI NGUYN THY &
H
L GII MT S HIN TNG LIN QUAN

B n Tam hp Kim cc T Du Su

Thuyt m dng Ng hnh ng dng trong vic tm hiu s tng tc gia con ngi v cc mi quan
h x hi thng ni ti mt nh quan trng l qui tc Tam hp cc sau y:

@ Thn T Thn l tam hp Thy cc. Trong : Thn (Kim) sinh T (Thy) v tuyt Thn (Th).

@ Dn Ng Tut l tam hp Ha cc. Trong : Dn (Mc) sinh Ng (Ha) v tuyt Tut (Th).

@ Hi Mo Mi l tam hp Mc cc. Trong : Hi (Thy) sinh Mo (Mc) v tuyt Mi (Th).

@ T Du Su l tam hp Kim cc.

Khi tm hiu v cc phng php ng dng ca thuyt m dng Ng hnh lin quan n Tam hp cc,
ngui ta ch c th l gii quy tc tam hp nh trn. Ring tam hp Kim cc T Du Su l s b n
khng l gii c cng vi thi gian tnh bng thin nin k; bi v T (m Ha) ti sao li c th sinh
Du (m Kim)? Bi vy ngi ta cng phi hc thuc lng cc tam hp cc nh mt tin khi ng
dng.

y cng l mt bng chng na chng t s tht truyn v sai lch ca mt h thng l thuyt cn bn.
iu b n trn y ch c th l gii c vi Hu thin Bt qui nguyn thy v s lin h ca n vi
H . chng t iu ny, trc ht xin bn c xem li hnh miu t s lin h gia H v Hu
Thin Bt qui nguyn thy:

HNH MINH HA
Trong Khn Th chnh v ti m Ha

HNH MINH HA
TAM HP CC T - DU SU
So snh vi hnh thin bn miu t 12 a chi ta c:

Qua hnh trn bn c cng nhn thy rng: Qui Khn (Th) nm cung m Ha ca H . Trn
hnh 12 cung a chi ca khoa T vi th cung T chnh l cung m Ha, tc l chnh v ca Khn
(Th). Do , trong tam hp Kim cc T Du Su s c din t nh sau:

Th do Khn (Th) chnh v ti T (m Ha) sinh Du (Kim) v tuyt Su theo ng qui lut Sinh
Vng M (Tuyt) v Ng hnh tng sinh nh nhng tam hp cc khc.

B n ca C Mn hm a ti T, vng Ng trong T vi
& Hu Thin Bt qui nguyn thy

Khoa T vi vn c coi l ca Trn on lo t sng to vo i Tng. Trong khoa ny tn cc v sao
cng vi nhng thuc tnh ca n c phn phi trn 12 cung a chi (nh hnh trnh by trn);
ty theo thuc tnh v v tr ca cc sao trn 12 cung b lc hm hay sinh vng, ngi ta d bo tng lai
cho con ngi. Cng chung s phn vi tt c cc phng php ng dng trn thc t ca thuyt m
dng Ng hnh, khoa T vi cng gm nhng tin khng c s l gii v phi hc thuc lng khi ng
dng (trong c c vic np m Ng hnh trong Lc thp hoa gip). Trong h thng sao ca khoa T vi
c sao C Mn c coi l thuc hnh Thy. Sao C Mn khi nm cung Ng (Dng Ha) c coi l
vng a; khi nm cung T b coi hm a. n y, mt vn c t ra l: C Mn thuc Thy
nm Ng (Dng Ha), nn khc Dng Ha pht huy tnh nng ca n, c coi l vng a, iu
ny hp l. Nhng i vi C Mn nm T (m Ha) li b coi l hm a th khng th l gii v s
mu thun vi chnh nhng nguyn l sinh khc cn bn ca thuyt m dng Ng hnh?

Nhng iu ny s c gii thch trong s tng quan hp l gia nhng vn lin quan ca thuyt
m dng Ng hnh vi Hu thin bt qui nguyn thy lin h vi H .

Chng minh tng t nh trng hp trn, chng ta li c Khn Th chnh v ti T tc m Ha. Do ,
C Mn thuc Thy nm T (tc m Ha) b Khn Th khc (Th khc Thy) nn hm a. y l
mt s minh chng tip tc cho vic i ch hai Qui Tn & Khn, do kh nng l gii hp l nhng vn
lin quan n n. S chng minh ny cng chng t rng: m dng Ng hnh l mt hc thuyt nht
qun v hon chnh, bt qui trong kinh Dch ch l mt siu cng thc ca hc thuyt ny. ng thi
cng chng t r nt thm rng: Trn on lo t ch l ng cng b khoaT Vi cn tim truyn trong
dn gian, ng khng phi l ngi sng lp mn ny.

B n ca tin Con trai theo cha, con gi theo m trong Chu Dch & cu con gi nh c cha, con
trai nh c m trong vn ha dn gian Vit Nam.

Trong Chu Dch khi bn v gii tnh v ng dng trn thc t qua k hiu ca cc Qui, cho rng:

Khn l m v cc con gi gm oi thiu n, Ly trung n, Tn trng n. Cn l cha v cc con trai
gm Cn thiu nam, Khm trung nam, Chn trng nam. Khi ng dng Bt qui tm hiu nhng vn
lin quan n quan h gia nh, gp nhng Qui trn s cho bit nh hng ca s vic, s kin n thnh
vin no trong gia nh. Trn hnh Hu thin bt qui trong c th ch Hn, hin tng ny c miu
t nh sau:

Qua hnh trn, bn c s thy khng th c mt c s l lun no theo chnh phng php lun ca
thuyt m dng - Ng hnh l gii hin tng trn. Do , cng chung s phn vi cc nh khc,
nh ny cng phi hc thuc lng v khng c s l gii, mc d ngi ta vn ng dng trn thc t
tri cng hng ngn nm ca kinh Dch. Ngc li, trn c s Hu thin bt qui nguyn thy v H
, hin tng trn s c l gii r rng:

HNH MINH HA TNH CHT QUI TNG
QUA HU THIN BT QUI NGUYN THY & H

* Trong hnh trn y, bn c s nhn thy: trc a cu biu kin chia tm qui thnh hai phn m
dng gm: Cn cha v cc Qui tng cho con gi l: oi, Tn, Ly thuc Dng (cc ho Dng
nhiu hn ho m); Khn m v cc Qui tng cho con trai thuc m (cc ho m tri hn ho
Dng). iu ny cng l gii cu tc ng b n trong dn gian Lc Vit: Con trai nh c m, con gi
nh c cha. Bi v, nhng qui tng con gi ng cht vi qui Cn tng cha, thuc Dng; nhng
qui tng con trai ng cht vi qui Khn tng m, thuc m.

* T s ng dng s m cho hai hnh Thy v Mc, s Dng cho hai hnh Kim v Ha ( dn
chng ph chng: Du n H trong c th ch Hn trc Tn). Nh vy, hnh Thy & Mc
thuc m v Kim & Ha thuc Dng trn H .

T hai c s ny, tnh hp l khi ng dng phng php lun ca thuyt m dng Ng hnh gii thch
hin tng trn nh sau:

Cc qui oi & Tn, Ly nm trn phn Dng ca H (Kim Ha) nn tng cho con gi (m) theo
nguyn l trong Dng c m. Ring Cn nm v tr m ca H li l u qui Dng nn tng
cha (Dng) theo nguyn l trong m c Dng.

Cc qui Khm, Cn & Chn nm phn m ca H (Thy Mc) nn tng con trai theo nguyn l
trong m c Dng. Ring Khn nm v tr Dng ca H li l u qui m, nn tng m theo
nguyn l trong Dng c m.

Qua phn chng minh trn, khng nh rng:

Ch c hnh Hu thin bt qui nguyn thy lin h vi H c bt u v phc hi t nn vn
minh Lc Vit mi c kh nng l gii mt cch hp l cho tt c nhng vn lin quan trong phm tr
ca thuyt m dng Ng hnh. ng thi, s chng minh trn cng chng t r nt hn v tnh thng
nht v hon chnh ca thuyt m dng Ng hnh, Bt qui ch l siu cng thc ca hc thuyt ny v
ng thi c s lin h cht ch hu c vi n.

Chng II
VN MINH VN LANG &
THUT A L C NG PHNG

VN L LUN CA THUT PHONG THY

Hn t m bit ni nng,
Th thy a l hm rng chng cn.

Hai cu ca dao ni ting trn lu truyn t lu trong dn gian Vit Nam. C mt s nh nghin cu cho
rng: ni dung ca n nhm ch diu thut Phong Thy; hay ni mt cch khc, cu ca dao ny c coi
nh l bng chng cho vic chng m tn d oan th hin thut Phong Thy theo tinh thn khoa hc.
Nhng gn y, thut Phong Thy bt u c ch ; rt nhiu u sch ni v thut Phong Thy
c xut bn. Tt nhin mn c hc ny t trc n nay, cng c coi l c ngun gc t vn minh
Hoa H. Nhng thut Phong Thy cng l mt s ng dng nhng phng php lun ca thuyt m
dng Ng hnh v k hiu siu cng thc ca n l hnh Bt qui. Bi vy, cng s l mt iu
phi l nu nh thut Phong Thy khng c ngun gc t vn minh Lc Vit. Cng chung s phn vi tt
c mi s ng dng lin quan n thuyt m dng Ng hnh thut Phong Thy trong c th ch Hn,
cng hon ton khng c nhng h lun lin h vi nhng nguyn l cn bn ca hc thuyt ny. Cu ca
dao trn theo ci nhn nht qun cho rng: l mt mt ng c tnh hng dn ca nn vn minh Lc Vit
th hon ton mang nhng du n chng t nhng sai lch rt quan trng trong phng php ng dng
ca thut Phong Thy:

Hn t l tng ca qu Khn nh phn trn chng minh sai lch vi v tr ca n trong
Hu thin Bt qui. Do , Hn t m bit ni tc l qu Khn (tng t) ng vo v tr ca n
th s chng t nhng sai lch ca thy a l tht l mt iu ng phn nn. Tuy nhin, s sai bit
trong hu ht cc phng php ng dng ca thuyt m dng Ng hnh; k c trong s ng dng ca
Thi t u ch ri vo nhng trng hp rt c th. Nhng hin tng khng nm trong vng sai bit
vn c th ng, nu ngi ng dng uyn bc. y cng l l do gii thch v sao c ngi ch mn c
hc ng phng l khng phn nh thc t khi th nghim; cn mt s ngi khc th li tin tng vo
tnh chnh xc ca n. Nhng on trch dn di y chng minh vi bn c v tnh huyn o v mu
thun trong xut x ca thut Phong Thy ng phng trong c th ch Hn. on sau y c trch
trong sch a l ton th cun 1 (Nxb Vn ho Thng tin 1996, Lu B n v cc tc gi, bin dch
L Khnh Trng L Vit Anh; trang 7):

Chng ta hy th tin hnh truy tm khi ngun ca khoa hc Phong Thy mt cch n gin v s lc.
Cun Tng Th, do Quch Phc i Tng (th k III) (*) vit, m u bng cu: Tng gi, tha sinh
kh d, ngha l: Ngi chn, sinh kh vn cn.Kinh vit: Kh tha phong tc tn, gii thy tc ch,
c nhn t chi s bt tn, hnh chi s hu ch, c v chi Phong Thy (Kh nhn gp gi t tiu tn, gp
nc ngn li t t. C nhn t tp li m khng tn mt, c i ri t cng dng, cho nn mi gi l da
vo Phong Thy.)Thanh nang tng truyn cng l ca Quch Phc, v th cc s mn hu th tn
xng Quch Phc l t s ca mnh khi hnh ngh Phong Thy.Cn c cc ti liu ghi li trn gip ct
vn cn n ngy nay, th khoa Phong Thy c l khi nguyn t vic xy dng thn p. Phong Thy
thot u lin quan n tri thc v a th sn thy xung quanh. Trong bc t i nh n v nh Thng,
c th thy nhiu ghi chp v chim bc kin trc, m nhng ngi chuyn trch chim bc gi l bc
trch.V d n Vng xy thnh p, bc t ghi:

T bc, Tn trinh, ta xy p?
(t 583)

t Mo bc, tranh trinh, Vng xy p, nhc? (T) ng.
(t 570).
(Trch dn t n Dung Bc T Nghin cu Khoa hc k thut bin. Tnh T Xuyn, Nh xut bn
Khoa hc x hi, thng 12 nm 1983, trang 397, 380).

iu ny chng t khi n Vng xy dng thnh p, mun bi vn Thng , xin Thng ng
( nhc), mi dm quyt nh khi cng xy p vo thi gian no, a im no.

* Ch thch: C l sch ny in sai, mt s sch khc chp Quch Phc i Tn (th k th III sau CN).

Tuy ngi i Chu c thi knh nhi vin chi i vi qu thn, nhng khi xy dng vn chn phng
php chim bc. Bi Cng Lu Thin Mn dn trn l mt v d. Mt v d khc. Khi Chu Thnh
Vng xy dng kinh lc p, cng Ng bc h sc l thy ng, dic duy lc thc. Bnh lai, d cp
hin bc.

(Xem Thng Th)

(Trm bi ngy (thng) con nc, trm on gin thy ng, trin thy ty, ch nhm sao cho yn vui no
. Trm li on trin thy ng, cng ch lo sao cho no yn vui. Do vy, ly bn a hnh ra m
bi.)

Cui thi Chin Quc, t T, Yn Thuyt Thn Tin ni ln mnh m, cc phng s li dng m
dng Ng hnh chim on nhn s, thut Phong Thy b mt dn yu t duy vt ca Tng Trch
thi Chu, m mang thm sc thi huyn b v duy tm. Phi n i Lng Hn, hc thuyt Sm hu lu
hnh mi thc y thuyt Ng hnh. Nho hc hp lu vi thuyt m dng Ng hnh, li hp th
phng thut tn gio nguyn thy, khin vo thi nh Hn, Nho hc tr thnh mt th Kinh hc chuyn
ging v s cm ng Thin Nhn, m ng Trng Th l i biu. Li thm o gio bc vo thi k
hng khi, cc phng thc ng vn m tn ph bin trong dn gian, thut Phong Thy tr thnh mt
thut s gn lin vi vic xem thin tng.

Giai on ny c mt pht minh trng i l bn ch nam, mt cng c biu th phng hng, cng l
dng c ti cn thit ca cc s mn Phong Thy hu th, tin thn ca chic la bn ngy nay.

L lun Phong Thy i Hn i lc gm hai b phn. Trong Hn Th. Ngh vn ch c Kham d
kim qu v Cung trch a hnh, tic rng nay tht truyn. Phn u quy ng a loi vo mt trong
su thut. Phn sau quy vo hnh php loi. L lun Phong Thy hu th v mt l php v hnh php i
da vo hai b phn ny. Kham d, mt lnh vc hot ng ca cc chim gia i Hn, ch yu l
chim bc kin trc. Hnh php bao gm cc phng din Tng trch, Tng nhn, Tng vt. V hnh
php, nu ln th cu chu lp thnh hnh dng nh ca, ly s v kh vt ca con ngi v lc sc
m hnh dung, xc nh qu tin, ct hung. T , phm vi p dng ca n ngy mt rng ri.

Qua on trch dn trn, bn c cng nhn thy nhng im mu thun sau y:

1) Tc gi cho rng vo i Chu, thut Phong Thy xut hin (tc l thuyt m dng Ng hnh
xut hin vo thi k ny); y l iu v l nh trnh by cc phn trn (thuyt m dng Ng
hnh tng bc ho nhp v hon chnh vo i Hn; nhng khoa hc Phong Thy li xut hin vo
thi Chu?!?).

2) Cha r rng v s khi nguyn ca khoa hc Phong Thy d hiu theo bt c ngha no mc
ti thiu nh tc gi ni n gin v s lc.

Sch v Phong Thy nu ch tnh t i Tn cng tri qua ngt 2000 nm, s lng c l cng ng
k. Nhng, cn c vo nguyn l l thuyt khi nguyn ca thut Phong Thy l thuyt m dng Ng
hnh, cn rt m h v c nhng sai lch th cn phi khng nh rng: thut Phong Thy cng hon
ton khng c mt l lun cn bn ca n, m ch c nhng phng php ng dng c th.

on trch dn di y trong sch Tch hp a vn ha ng Ty cho mt chin lc gio dc tng lai
(Gio s Nguyn Hong Phng sch dn, trang 746) lm r hn nhng tng trn.

Nguyn l Thin a Nhn hp nht trong thuyt Phong Thy.

Thuyt Phong Thy vi c hai phn m trch v Dng trch, quan nim con ngi c quan h vi h
vi hu c vi tri t, c khi sng, c khi cht. (nh hng n con chu cn sng, bn c lu n
cc c th v hnh ca nhn th).

V Thin, chp nhn c Sinh kh ging xung (Dng ging) trn cc nh ni cao, chp nhn tc ng
cc v sao ln con ngi, nh h Nh thp bt t.

V a, chp nhn c Sinh kh (gi l Long) chy theo cc mch nc, t li (nh ni trn y) v
thng ln (m thng, Thng Long H Ni), c th nh c cc phng hng tt xu cho Dng
trch, m trch.

V Nhn, c th xc nh c Dng phn, m phn, phc ho, mnh, thn. Ngi c c ln t s
gp c t ln ngi khng c c s khng gp c c may tm th t tt.

Thuyt Phong Thy l mt trong nhng thuyt phc tp nht ca ngi xa, gy ra nhiu tranh lun gay
gt, ko di, do c s c nhiu phn cha r rng, thin v b truyn.

ngha ca thuyt Phong Thy v mt khoa hc rt ln, v dn n nhng quan nim chnh xc, su xa
hn v Qu t, ci ni ca nhn loi chng ta.

on trch dn tip theo y cng trong sch ni trn, trang 749 c trch li t cun B n ca thut
Phong Thy ca tc gi Vng Ngc c (ngi dch Trn nh Hin Nxb VHTT 1996) cho thy
mt cch r nt thut Phong Thy ch l s ng dng vi phng php lun ca thuyt m dng Ng
hnh, hon ton khng c mt h thng l lun cn bn:

Thut Phong Thy trn xem thin vn, di xt a l, vn dng hc thuyt Thi cc, m dng, T
tng, Bt qui, Ng hnh, tinh tng cc k b him dng nn mt h thng l lun, ri a vo
nhng thut ng long mch, minh ng, sinh kh, huyt v li p dng nguyn l ch nam lm ra la
bn, tt c nhng ci u l thn b i vi qun chng m mui Khng ch vy, cc thy Phong
Thy cn thu dt rt nhiu chuyn ly k, hoc gn ghp nhng quan nim Phong Thy v cc s kin
lch s Hai nghn nm nay, cha ai nghin cu ton din v Phong Thy, cha ai g b hon ton ci
o thn b ca thut Phong Thy, cha ai lm r ci chn tng ca thut Phong Thy.

Qua nhng on trch dn trn bn c cng nhn thy s khim khuyt mt h thng l lun cn bn cho
thut Phong Thy. S khim khuyt ny c trong tt c cc hc thut c ng phng lin quan n
thuyt m dng Ng hnh: T Thi t, n gip, y l, lch s, T vi Bi vy, cng chung s phn
vi kinh Dch, cc hc thut khc thuc c hc ng phng u khng th kim chng nhng sai lch
ngay trong phng php ng dng.

Trong truyn thuyt dn gian Vit Nam do hc gi Nguyn ng Chi su tm c truyn Ly by nh
Cao Bin dy non, k li vic Cao Bin l quan cai tr i ng nc ta thi Bc thuc; ngi ny
dng thut a L trn ym cc Long mch nhm tiu dit nguyn kh, trit ng pht sinh nhn ti
Lc Vit cho d b cai tr. Trong , c cuc trn ym qui m nht ti vng H Ni ngy nay. Cao Bin
cho lm 8 vn ci thp bng t nung, dng 8 vn lnh cm gio m vo thp ri ym xung huyt.
(Trong mt ln o hm trnh bom ph Ca ng H Ni, ti o c mt s thp bng t nung.
C l y l nhng di tch cn li ca vic trn ym t gn 1500 nm v trc). Khng bit hiu qu vic
trn ym th no; nhng sau th xut hin nhng cuc khi ngha lin tc ca ngi Lc Vit. Cui
cng l Vit Nam hng quc, Thng Long tr thnh th ca nc i Vit, n nay gn 1000 nm.
Nh vy: nu loi tr yu t tm l chnh tr, th y l do nhng sai lch trong phng php ng dng
ca thut Phong Thy gy nn. (ch khng l kh nng Phong Thy vo bc tin s nh Cao Bin
Ngh ny th ly ng ny tin s li c th tht bi thm hi nh vy).

Nh vy, trong sut phn trch dn trn, cho chng ta thy thut Phong Thy xut pht t nhng nguyn
l ca thuyt m dng Ng hnh; nhng gia s ng dng c th phng php lun ca hc thuyt ny
thut Phong Thy vi nhng nguyn l cn bn ca n (vn rt m h) l s khim khuyt mt h
thng l lun lin h vi phng php lun ca n. y l tnh trng chung ca tt c s ng dng c hiu
qu trn thc t ca thuyt m dng Ng hnh, trong cc lnh vc thin vn, a l, y l, d on
nhng u l nhng hc thut c tnh tin rt khin cng; bi vy, d dng b coi l m tn d oan.
Hay ni mt cch khc nm na nhng hnh tng hn theo ngn ng ca tr chi Rng rn ln
my: Khc u ca con Rng nhng xng cng xu (s m h ca nhng nguyn l cn bn ca
thuyt m dng Ng hnh); khc gia nhng mu cng me (s huyn o ca h thng l lun lin
h); khc ui tha h thy ui (Thy trong tr chi ny l thy thuc rt kh ui, v lun b cn
tr bi u con rng; nu may mn tm c th cng ch l khc ui; tc l s ng dng c th ca n
c bit trong ng y).

CI NGUN & NHNG SAI LCH
PHNG V TRONG THUT PHONG THY

Do ch cun sch khng c mc ch tm hiu v thut phong thy, v vy ch xin c trnh by mt
s vn cn bn trong phng php ng dng lin quan nhm th hin tnh nht qun ca nhng lun
im trnh by trong sch ny v tnh hp l khi l gii nhng vn lin quan n n nh sau:

Trong thut Phong thy, khi chn hng nh ngi ta dng tui ca ch nhn ng vi mt qui trong Bt
qui ri t ti trung cung. T lin h vi cc qui khc v c tm bng phng v tt xu cho tng
tui. Phn trnh by di y gm tm bng phng v tt xu theo c th ch Hn (Hu thin Bt qui
lin h vi Lc th) v tm bng phng v tt xu theo Hu thin Bt qui nguyn thy lin h vi H
.

Phng v tt xu theo c th ch Hn

Trc ht bn c xem li d hnh Hu thin Bt qui lin h
vi Lc th theo c th ch Hn.

HNH MINH HA
LC TH V HU THIN BT QUI
(theo c th ch Hn)

Trc ht, chng ta phn lm bn cp cng hnh l:

Cp cng hnh Thy gm: Cn (m thy); Khm (Dng thy)
Cp cng hnh Mc gm: Cn (m mc); Chn (Dng mc)
Cp cng hnh Kim gm: Tn (m kim); Ly (Dng kim)
Cp cng hnh Ha gm: Khn (m ha); oi (Dng ha)

Trn c s phn loi ny (xem hnh trn) nht qun vi gi thuyt cho rng Bt qui l siu cng thc
ca thuyt m dng Ng hnh chng ta ln lt xt tng quan ca tng cp qui cng hnh v tr
trung cung vi phng v tt xu tng ng ca bn cp theo c th ch Hn. Chng ta s c mt nhn
xt bt u t cp cng hnh Cn Khm, nh sau:

Cp cng hnh Thy: Cn Khm

Qua cp cng hnh Cn Khm (Thy) chng ta thy rng:

* Khi cp Cn, Khm ti trung cung tng ng vi chnh n (Thy) th ta s c tnh cht Lc st, Phc
v i ch cho nhau.

* Khi cp Cn, Khm ti trung cung tng ng vi cp Cn, Chn (Mc) th ta s c tnh cht Thin y,
Ng qu i ch cho nhau.

Nhng khi cp Cn, Khm ti trung cung tng ng vi cp cng hnh Kim (Tn, Ly) v Ha (Khn,
oi) th s tng ng cng tnh cht i ch cho nhau khng thc hin c hai cp ny. y cng l
hai cp c s sai lch v tr Tn, Khn theo Hu thin Bt qui nguyn thy trnh by trn. Chng
minh tng t tng cp cng hnh ti trung cung vi cc cp cng hnh khc, chng ta s thy mt s tp
lon ng phng v Tn, Khn nm hai cp cng hnh Kim (Ly, Tn) v Ha (Khn, oi).

* Ngoi ra, bn c cng lu n tnh cht i nghch m dng hai cp cng hnh Thy(Cn,
Khm) v Mc (Cn, Chn). nhng cp ny v tr tt xu tng ng (phn xm v trng) i ch cho
nhau.

Th d: cp Cn (m thy), Khm (Dng thy) phng v tt xu (phn xm v trng) i ch cho
nhau. Nhng cp Tn, Ly v Khn, oi l nhng cp c s sai lch phng v Tn, Khn th hin
tng ny khng th hin. Xin xem hnh minh ha di y:
PHNG V TT XU THEO C TH CH HN
(Hu thin Bt qui lin h vi Lc th)

Cp cng hnh Mc: Cn Chn

Trn y l hai cp cng hnh Thy, Mc. Bn c nhn thy rng nu chng khp ln nhau th phng
v xu ca phn ny s chng ln phng v tt ca phn kia. Tc l c s hon v m Dng. y cng
l 2 cp m cc qui v n nh.

Cp cng hnh Kim: Tn Ly


Cp cng hnh Ha: Khn oi

Trn y l hai cp cng hnh Kim, Ha , ni c v tr sai lch phng v ca qui Tn & Khn. Do ,
s sai lch c chng t ngay khi phn cp: Tn Ly v Khn oi. Khng c mt quy lut no c th
hin y.

Phng v tt xu theo Hu thin Bt qui nguyn thy

Trn c s nhng lun im trnh by trong cun sch ny v s i ch hai qui Tn, Khn v kt
hp Hu thin Bt qui nguyn thy vi H , chng ta tip tc phn thnh bn cp cng hnh tng
ng vi cc phng v tt xu tng quan nh sau:

HNH MINH HA

Chng ta tip tc phn lm 4 cp cng hnh l:

Cp cng hnh Thy gm: Cn (m thy); Khm (Dng thy)
Cp cng hnh Mc gm: Cn (m mc); Chn (Dng mc)
Cp cng hnh Ha gm: Khn (m ha); Ly (Dng ha)
Cp cng hnh Kim gm: Tn (m kim); oi (Dng kim)

Trn c s phn loi ny (xem hnh trn), chng ta ln lt xt tng quan ca tng cp qui cng hnh
v tr trung cung vi phng v tt xu tng ng ca bn cp theo Hu thin Bt qui nguyn thy,
chng ta bt u t cp cng hnh Cn Khm ti trung cung tng ng vi phng v tt xu nh sau:


Qua cp cng hnh Cn Khm chng ta thy rng:

* Khi cp Cn, Khm ti trung cung tng ng vi chnh n th ta s c tnh cht Lc st, Phc v i
ch cho nhau.

* Khi cp Cn, Khm ti trung cung tng ng vi cp Cn, Chn (Mc) th ta s c tnh cht Thin y,
Ng qu i ch cho nhau.

Quy lut ny tip tc c lp li khi cp Cn, Khm ti trung cung tng ng vi cp cng hnh Ha
(Khn, Ly) v Kim (Tn, oi). y cng l hai cp c s hiu chnh v tr Tn, Khn theo Hu thin
Bt qui nguyn thy trnh by trn.

S tng ng ca mi cp cng hnh ti trung cung vi cc cp cng hnh tm phng v tt xu to ra
tnh cht khng i nhng hon v cho nhau, hon ton ng trong trng hp ng dng Hu thin Bt
qui nguyn thy. Hay ni mt cch khc: Hu thin Bt qui nguyn thy, s tng ng nhng cp
cng hnh ti trung cung vi cc phng v tt xu tng ng c qui lut hp l cho nhng vn c
t ra. Ngoi ra, tnh cht i nghch m Dng cc phng v tt xu cho cc cp cng hnh cng
hon ton trng khp. iu ny khng th thc hin c Hu thin Bt qui m c th ch Hn ghi
nhn v s sai lch phng v Tn, Khn. Xin xem hnh minh ha sau:

PHNG V TT XU
THEO HU THIN BT QUI NGUYN THY
Cp cng hnh Kim: Tn oi

Cp cng hnh Ha: Khn Ly

PHNG V TT XU
THEO HU THIN BT QUI NGUYN THY
Cp cng hnh Ha: Khn Ly

Cp cng hnh Kim: Tn oi

S chng minh trn cho thy rng:

@ Tnh hp l ca phng v Hu thin Bt qui nguyn thy, khng ch gii hn trong Kinh dch m
c nhng vn lin quan trong nhng hc thut c ng phng c ng dng thuyt m dng Ng
hnh. C th trong trng hp ny l thut Phong thy.

@ Qua s tng ng ca tng cp phn theo Ng hnh v s tng quan vi cc hnh khc chng t
Bt qui ch l nhng k hiu siu cng thc th hin tnh cht ca Ng hnh.

Trong thut Phong thy th qu Khn (tng t tc a) c mt ngha rt quan trng. May thay, n
li sai lch. C l Cao Bin tht bi t y.

c mt bi vit ngn trn mt tp ch kh ph bin, gii thiu v gi thuyt ca mt nh khoa hc Hoa
k cho rng: Tri t l mt sinh th sng. Gi thuyt ny s c kh nng chng minh ng, nu thut
Phong thy khi phc hon chnh nhng lun thuyt ca n, chng minh c rng nhng sinh kh trong
huyt o ca a cu lin quan n s pht trin ca con ngi.

L GII V NGUYN NHN HIN TNG QU CN
TRUNG CUNG TRONG NG DNG CA THUT PHONG
THY T VN MINH VN LANG

Trong s ng dng ca thut Phong Thy, cc thy a l dng qu Cn t trung cung cho mng ngi
n, qu Khn cho mng ngi nam. y l mt trong nhng hin tng quan trng mang tnh tin ca
thut Phong Thy, cho n nay vn cha c s l gii. Nu lin h vi kinh Dch th qu Cn l tri, l
cha, l n ng; qu Khn l t, l m, l n b Nh vy, ti sao khng qu Cn trung cung
cho nam mng, Khn cho n mng m li l Khn & Cn?

S l gii vn ny, lin quan n s hnh thnh Hu thin Bt qui nguyn thy l gii trn; ng
thi cng l s minh chng b sung, r nt hn v tnh l gii s vn ng ca v tr t khi nguyn cho
n nhng vn lin quan n con ngi ca kinh Dch. S l gii xin c trnh by nh sau:

Khi tri t c hnh thnh v chu nh hng ca nhng s tng tc trong v tr, th nh hng ln
nht chnh l s vn ng ca Thi dng h. Trong 9 hnh tinh ca h Mt tri m nhn loi pht hin
c tnh t trong ra ngoi l:

1) Sao Thy 2) sao Kim 3) tri t 4) sao Ha (Gia qu o ca sao Ha & Mc, c mt Vnh
ai thin thch vi s lng ln ti hng 100.000 tng; kch c mi tng t hng trm mt n vi trm
km, bay chung quanh Mt tri) 5) sao Mc 6) sao Th 7) Thin Vng 8) Hi Vng 9) Dim
Vng.

Cc nh Thin vn hc hin i chia 9 hnh tinh ny thnh 2 nhm. on trch dn sau y trong sch
V tr quanh em (Nxb Gio dc 1998 Nguyn Th Vng & Nguyn Thanh Hng; trang 48) chng
t iu ny:

Cn c vo cc tnh cht vt l, ngi ta chia cc hnh tinh ca h Mt tri thnh 2 nhm:

Nhm I gm c Thy tinh, Kim tinh, Tri t v Ha tinh.

Nhm II gm c Mc tinh, Th tinh, Thin Vng tinh v Hi Vng tinh.

Cc hnh tinh trong cng mt nhm c cc tnh cht nh: T trng trung bnh, kch thc, thnh phn ha
hc gn ging nhau. Nh vy, chng ta c 2 nhm hnh tinh mi nhm gm 4 hnh tinh. Vy, hnh tinh
th 9 Dim Vng tinh thuc nhm no? Tht kh xp hnh tinh ny vo nhm no, v n c thnh phn
ha hc ging hnh tinh nhm 2, nhng li c kch thc ging cc hnh tinh nhm I.

Qua on trch dn trn y, bn c cng nhn thy rng: cc nh khoa hc hin i ang t vn
nhm loi cc hnh tinh ca h Mt tri; nhng h cng ang lng tng khi xp loi sao Dim Vng
tinh. Ngi vit nhn xt rng: s phn cch t nhin gia 2 nhm chnh l Vnh ai Thin Thch
trnh by trn. Trn c s thuyt m dng Ng hnh lin h vi cc hnh tinh c t tn theo Ng
hnh, xin c trnh by mt tng phn loi cc hnh tinh trong h Mt tri thnh hai nhm m &
Dng. S phn loi ny, v cn bn khng thay i so vi s phn loi ca Thin vn hc hin i,
nhng a thm Mt tri vo h thng phn loi ca 9 hnh tinh thuc Thi dng h. Vi cch phn loi
theo m dng Ng hnh s dn n s lin h vi qui Cn trung cung cho mng ph n trong thut
Phong Thy nh sau:

Trong s phn loi ny, th hai nhm theo cch chia ca Thin vn hc hin i, u nm trong hai nhm
theo thuyt m dng Ng hnh. nhm m, t vn Mt tri thuc hnh Th trung tm Thi
dng h. iu ny ph hp vi tnh cht trung tm thuc Th trong Lc th H . Xin xem hnh minh
ha di y.

NHM M - theo Ng hnh

Mc Nhm I theo khoa hoc hin i

VNH AI THIN THCH - S phn cch t nhin
NHM DNG - theo Ng hnh

Nhm II theo khoa hoc hin i

n y, xin lu bn c l: theo thin vn hc c ng Phng th sao Thy (theo cch gi ngy nay,
c xut x t vn minh Ty Phng), trc y gi l sao Kim; sao Kim (theo cch gi ngy nay), trc
y gi l sao Thy. Hin tng ny, c chng t bi on trch dn di y, trong sch Chu Dch V
tr quan (sch dn, trang 160):

Cn c vo chu k hnh tinh thi c i ghi chp (Ban C, Tin Hn th), i chiu vi thin vn hc
hin i, a ra c liu con s th a s chu k hnh tinh ph hp tng i tt. Khc bit duy nht l sao
Kim i c tng ng vi sao Thy (Mercury), v sao Thy i c tng ng vi sao Kim (Venus).

Nh vy, trong nhm m gm 4 hnh tinh trong thin vn hin i nu gi tn theo thi c s l: sao
Kim sao Thy a cu sao Ha; th trong nhm ny nu tnh lun Mt tri thuc hnh Th theo
cch chia mi th chng ta s thy mt chiu Ng hnh tng sinh (*) t trong ra ngoi; nhng thiu hnh
Mc ng v tr ca a cu. Xin xem hnh minh ha di y:

* Ch thch: L Ng hnh tng sinh thuc Dng, nhng vt th hin l thuc m; theo nguyn tc
trong m c Dng v ngc li. iu ny minh chng phn trnTruyn thuyt Con Rng Chu
Tin v Lc th H : T Mu biu tng ca m sinh; ln ni biu tng ca Dng.

Trong khi , theo phn chng minh trn th qui Cn thuc m Mc khi lin h Hu thin Bt qui
nguyn thy vi H . Nh vy (trng khp vi cc hin tng lin quan gia kin thc Thin vn hc
hin i v cc vn t ra v nhng nguyn l cn bn ca thuyt m dng Ng hnh v Hu
thin Bt qui nguyn thy c chng minh v phc hi t nn vn minh Vn Lang) chng ta
hon ton c c s t Tri t chnh l hnh Mc, c th l m Mc tng l qui Cn ( chng
minh trn: H & Hu thin Bt qui nguyn thy). Xin xem hnh minh ho trn.

Vi cch phn chia theo thuyt m dng Ng hnh s l gii nhng hin tng ang c quan tm sau
y:

@ Theo l m dng Ng hnh trong cch phn chia nh trn s khng c hnh tinh th 10 trong h
Mt tri sau Dim Vng tinh, c thuc tnh tng t nh nhng hnh tinh pht hin m khoa thin
vn hc hin i ang tm kim. Nu c, th kh nng ch l vnh khn kh hoc bi bao quanh Thi
dng h. Bi v, c s cn bng m dng v Ng hnh nh sau:

Nhm 1 thuc m: Mt tri v 4 hnh tinh vng trong theo l tng sinh thuc Dng l: Th Kim
Thy Mc (a cu) Ha. Trong , Mt tri trong cng c kch thc ca hnh tinh nhm II
(mc d ln hn rt nhiu).

Nhm 2 thuc Dng: nm hnh tinh vng ngoi theo l tng khc thuc m l: Mc Th Thy
(Thin Vng) Ha (Hi Vng) Kim (Dim Vng). Trong , hnh tinh Dim Vng ngoi cng
kt thc chu k m dng Ng hnh sinh khc, nn c kch thc ca hnh tinh nhm I (tr li trng
thi ban u).

Lun im ny tri ngc vi lun im ca ng Lu T Hoa. Trong lun vn tin s bo v ti Paris,
ng Lu T Hoa chng minh rng: c kh nng tn ti mt hnh tinh th 10 trong Thi dng h. on
trch dn sau y trong sch Chu Dch v tr quan (sch dn, trang 159) bn c tham kho:

Trong tri t, mun vt u xut pht t trung tm, nhng phi n m dng tc ng vo v tr
sinh ra mun vt. Thc th mun vt cng u l m dng. Ph hiu dng c th hin bng mt
vch lin, ph hiu m th hin bng mt vch t. Cc qu trong Bt qui ch l nhng ph hiu vch
lin v vch t m thi. S sp xp ca Bt qui l i biu t hp c th nht v c h thng nht trong
v tr. Trong v tr, thi dng h c nghin cu kh tng tn. Do , mun lun chng ngha
v tr ca Bt qui, trc ht, phi lun chng n tn ti trong thi dng h hay khng.

ng Lu T Hoa sp xp hnh tinh trong thi dng h phi hp vi Bt qui, mi qu ca Bt qui i
ng vi mi tinh cu, v pht hin tnh quy lut r rng (1).

C th nh ra thuc tnh qu ca ba thin th trong Bt qui. Ngay trong Thuyt qui cng vit:

Ly vi nht, Khm vi nguyt, Khn vi a.
(Ly l Mt tri, Khm l mt trng, Khn l t).

Trong quan nim ngi Trung Quc c i thng c 5 tinh cu: kim, mc, thy, ha, th. Cn c vo
thuc tnh Ng hnh c th xc nh phng v sp xp khng gian. ng Lu T Hoa cho ng nam l v
tr dng, ty bc l v tr m, th ba sao mc, ha, th ca v tr dng cng mt v tr ca ba qu Chn,
oi, Kin thuc v tr dng ca Bt qui, cho nn c th theo th t em qu Chn hp vi sao mc,
qu oi hp vi sao ha, qu Kin hp vi sao th. Cng nguyn l , hai qu Tn, Cn v tr dng
cn li, i ng vi hai sao Kim, Thy, v vy, em qu Tn hp vi sao kim i c, qu Cn hp vi sao
thy i c. Cn c vo chu k hnh tinh thi c i ghi chp (Ban C, Tin Hn th), i chiu vi thin
vn hc hin i, a ra c liu con s th a s chu k hnh tinh ph hp tng i tt. Khc bit duy
nht l sao kim i c tng ng vi sao thy (Mercury), v sao thy i c tng ng vi sao kim
(Venus).

Ngoi ra, Mt tri, mt trng, ng tinh (5 sao), Lu T Hoa thng nht gi l tinh cu s k. Trung Quc
c i pht hin c bn sao, gi l bn sao gc, Lu T Hoa thng nht gi l tinh cu hu k. Lu T
Hoa em ba sao c trong so snh vi ba sao Vng tinh (Thin vng tinh, Hi vng tinh v Minh
vng tinh), tc l: o tinh (sao o) tng ng vi Thin vng tinh (sao Thin vng), Thin Cu
tinh (sao Thin cu) tng ng vi Hi vng tinh (sao Hi vng), Chng lng tinh (sao Chng lng)
tng ng vi sao Minh vng tinh (sao Minh vng). Cn c (sao) N bch vn khng c hnh tinh
hin i i ng vi n. Nh vy, vn thiu mt hnh tinh c th i ng vi N bch tinh (sao N bch).
Lu T Hoa xut mt gi thuyt, vn tn ti mt hnh tinh cn cha pht hin, t tn l Mc vng
tinh (sao Mc vng) (2). Tt c nhng iu Lu T Hoa trnh by trn, l chng minh tinh cu ca
thi dng h cng phi tn ti tng i phi hp. Nu khng, quan h m dng ngang hng ca thi
dng h s khng th duy tr c lc lng m dng ngang hng, thi dng h s chng tan v. Do
, ng kt hp nguyn l Dch hc vi tri thc thin vn hc hin i tin hnh nghin cu. Trc
ht, ng suy lun thm hnh sao chn c ca Mor (nh thin vn hc ngi Php, 1928) kt hp vi s H
Lc th. Mor cho rng: cu to h thi dng l nh sng Mt tri chiu trn vn sao chn c, do ,
ly thi dng h lm trung tm chia thnh hai chi nhnh, mt chi nhnh sn sinh sao kim, a cu, sao
mc; mt chi nhnh sn sinh nht cu, sao thy, sao ha. Lu T Hoa thay s H , Lc th vo hnh
thi cc v cng chia thnh hai h, dng Bt qui phi hp vi n. Sau , tnh ton c gin mt v
tc tinh cu, th hng s ca n u thnh tng i phi hp vi nhau, ch c thin vng tinh (sao
thin vng) vn thiu i phi hp, iu gip Lu T Hoa d on ra h thi dng tn ti hnh tinh
th 10 (xem hnh v).

Ch thch hnh v:

1. Hnh ny v ra theo s l phi hp tng i vi tinh cu, kt hp vi Dch hc l b phn ht nhn lun
vn tin s ca Lu T Hoa.

2. Hnh ny ly tm sao thi k u (s k) phi hp vi Bt qui, v cn c vo s l chia thnh ba i
phi hp, chng minh cho nhau theo c liu con s (mt ) tc tinh cu tng i phi hp. c s
mi i phi hp l 60. Trong , phi hp tng i: h a nguyt vi h th nht; Mc tinh v Kim
tinh; Thy tinh v Ha tinh. iu hin nhin ph hp quy lut thi cc gp ba lm mt, m dng
Ng hnh phi hp vi nhau.

3. Chn, Cn, oi, Tn i biu bn sao mc, ha, kim, thy, l pht trin ra t hai sao ch th, i biu
l Kin Khn, tr thnh 4 sao m trong hnh tinh. T 4 sao m sinh ra 4 sao con, i biu l lm, cu,
n, phc (4 sao vng tinh).

4. Bn sao vng tinh bao gm c mt vng tinh d on, 9 l hng s ging nhau ca (mt ) tc
ca mi i vng tinh phi hp.

5. Ba i ca tm sao thi k u (s k) phi hp thnh i v dung ho (mt ) tc ca hai i
vng tinh l 198, l trung tm tuyt i ca h thi dng, tng i vi quan h Bt qui v thi cc
(3).

Ch thch trong sch dn:
(1) Lu T Hoa hc v bo v lun vn Tin s ti Paris thng 11 nm 1940. Lun vn ca ng l: Bt
qui v tr lun d thin vn hin i nht kha tn hnh tinh ch d trc nht nguyt chi thai thi
a v Lun vn xut bn Php nm 1940, 1980 ti bn Php. Nm 1989 lun vn vit bng Trung
vn (c sa cha) v xut bn Thnh , Trung Quc.
(2) T o Nht, S. Tr 69.
(3) Trn Ngc Hy ch bin, S, tr.168.

PHI HP TC 12 TINH CU H THI DNG

HNH MINH HA TRONG CHU DCH V TR QUAN

Qua on trch dn trn do trnh c hn, hoc do phn gii thiu qu gin lc bi vy kh nm
c phng php chng minh ca tc gi, nn khng dm c kin; nhng c th hiu i khi l: Cch
y 60 nm, tc l vo thi k kinh Dch vn cn nm trong s huyn o; nhng ng Lu T Hoa cn
c vo Bt qui chng minh cho h qu ca s huyn o l: c hnh tinh th 10 trong h Mt tri.
Hin tng ny, ging nh vic chng minh thnh phn ha hc ca chic sng con th, trong khi ng
l phi chng minh sng th tn ti trn thc t. Lun im ny ca ng Lu T Hoa hon ton tri
ngc vi lun im c trnh by trong cun sch ny l: khng c hnh tinh th 10 trong Thi Dng
h. Trong trng hp ny khng th c hai u sai, m ch c mt ngi ng. Nhng theo nhng sch
c tham kho xut bn trong nhng nm gn y th qu o ca Dim Vng tinh rt n nh, s vn
ng ca n ng vi s tnh ton ca cc nh khoa hc k t khi n c pht hin n nay; hay ni
mt cch khc: khng pht hin mt lc hp dn ca mt hnh tinh l, nm qu o ngoi Dim Vng
tinh lm sai lch s vn ng ca n, nh trng hp sao Hi Vng tinh.

@ L gii tnh cht ca sao Dim Vng c thnh phn ha hc ging hnh tinh nhm 2, nhng li c
kch thc ging hnh tinh nhm 1. Theo thuyt m dng Ng hnh th y l s kt thc chu k vn
ng ca Ng hnh, nn c hin tng lp li.

@ S l gii qui Cn lin quan n a cu v n mng trong thut Phong Thy s c mt s tng quan
hp l sau y: thut Phong Thy l s ng dng c th nhng lin h ca con ngi vi a cu tc l
s lin h c th cc thuc tnh vn ng ca m, theo thuyt m dng Ng hnh Bi vy, qui Khn
l t thuc Tin thin tc Dng Th khi ng dng trong thut Phong Thy ng vi Nam mng
(Dng); qui Cn (m Mc) a cu tc m Th trong Hu thin nguyn thy ng vi N mng
(m). Do , qui Cn v tr trung tm (thuc Th).

@ S tng quan gia Mt tri trn thc t l Ha, c th l m Ha theo nguyn l trong m c
Dng xp vo hnh Th Khn; l mt s minh chng lin h tip tc cho s tng quan hp l gia
nhng vn lin quan n n. iu ny chng t rng qui Khn phi nm v tr m Ha ng
Nam trn H . ng thi cng chng t tnh hp l ca s lin quan gia H v Hu thin Bt qui
nguyn thy, qua vic qui Cn nm v tr m Mc. y cng l s khng nh: hnh Bt qui chnh
l k hiu siu cng thc ca hc thuyt v tr quan m dng Ng hnh, phn nh t s hnh thnh v
tr cho n mi vn lin quan n con ngi trn c s s l gii hp l nhng vn lin quan n
n.

n y bn c c th t vn : Ti sao Mt tri thuc Ha (Ly vi Nht, vi ha) (*) li xp vo Th?
Ton b Hu Thin Bt qui nguyn thy l s vn ng v tng tc ca a cu, ti sao li ch l qu
Cn ngay trong Hu thin nguyn thy li l tng ca a cu? Vn ny xin c l gii nh sau:

* Ch thch: ch in nghing trch t Thuyt qui.

Hc thuyt v tr quan m dng Ng hnh nguyn thy xut pht t nn vn minh Vn Lang quan
nim rng: Thi cc sinh Lng nghi, Lng nghi sinh T tng, tc l bn dng trng thi tng tc
ca Ng hnh ( chng minh trn). Ng hnh l nhng dng vt cht nguyn thy cu to nn v tr,
gm hng t thin h trong c Ngn h, Thi dng h v tri t ca chng ta; Mt tri cng ch l
mt hin tng trong s vn ng ca v tr. Do , tt c vn vt trong v tr u mang nhng thuc
tnh ca Ng hnh. S tng quan gia nhng hin tng, s vt t vi m n v m trong qu trnh vn
ng v tr, cng khng vt ra ngoi cc thuc tnh ca Ng hnh theo quan nim ca hc thuyt ny.
Th d: mt hin tng hoc s vt c th l mt phn t trong mt tp hp thuc hnh Mc. Nhng ton
b nhng phn t trong tp hp Mc ny li c th l mt thnh phn trong mt tp hp ln hn, thuc
hnh Ha. Vn ny tng t nh nhng nguyn t ha hc l nhng thnh phn trong mt t bo
mt c th sng; nhng t bo trong c th sng ny li l thnh phn c th sinh vt thuc mt loi no
. Gia nhng chng loi ca sinh vt ny li nm trong h thng phn loi v m hn. Tng t nh
vy, Ng hnh vn c th phn loi cho tng nguyn t cu to nn t bo, cho tng loi, cho tng h
thng sinh vt. Bi vy, Mt tri l Ha trong trng hp ny, c th l Th trong trng hp khc;
chng minh tng t nh vy vi tri t. Bi v Mt tri, tri t u ch l nhng hin tng trong s
vn ng ca v tr (k c con ngi v s tn ti x hi ca nhn loi, cng ch l mt hin tng trong
s vn ng ca v tr). iu ny gii thch v sao cy thuc Mc (ch khng phi Mc l cy nh
trong Tam t kinh), nhng cy c mu (*) li thuc qui Cn cng vi ni(*) c cng tnh cht vi
t, hoc cy c li cng v to(*) li thuc qui Khm (Thy).

* Ch thch: ch in nghing trch t Thuyt qui.

S l gii ny chng t r nt hn tnh bao trm ca thuyt m dng Ng hnh v siu cng thc Bt
qui.

Trc khi kt thc phn ny, ngi vit xin c chia s tng ca mnh vi bn c v phng php
ng dng ang hin hnh ca thut Phong Thy theo c th ch Hn. Hin nay vi ci nhn mi, thut
Phong Thy khng cn b coi l m tn d oan m l i tng nghin cu ca nhiu hc gi. Trn bo
Si Gn gii phng s ra ngy th by 1191999, trang 4 c bi Ti ch mun gp phn t Phong
Thy vo ng v tr ca n... (tc gi ng c Thnh), trong li gii thiu c on vit:

on kin trc s Vit Nam tham d vi 12 i biu c s ch ca i hi Lin hip kin trc s
quc t (t chc ti Bc Kinh thng 6 va qua) khng ch l phc long trng: 11 b coml v 1 t o di
nhung tha tht, m chnh ni dung bn tham lun ca on vi ti Phong Thy, giao im gia hai
nn kin trc v th ng Ty ca tc gi L Thi Sn.

Trong phn ch thch ca bi bo c ghi:

KTS L Thi Sn tt nghip khoa kin trc Vin i hc Si Gn 1973, hi vin Hi Kin trc s Vit
Nam, Ch nhim n cp 1; Gim c Cng ty Thit k v T vn SQ (TPHCM).

Nh vy, thut Phong Thy l mt i tng c cc nh khoa hc hin i nghin cu nghim tc.
Nhng trc c khi nhng nh khoa hc bn v tnh khoa hc hay phi khoa hc thut Phong Thy
ng dng hng ngn nm nay v vn ang tip tc ng dng. Cho rng cc nh khoa hc xc nhn tnh
khoa hc ca thut Phong Thy (vic ny ch c th bt u, sau khi nhng nguyn l cn bn ca hc
thuyt m dng Ng hnh c phc hi hon chnh) th cng khng c ngha l nhng phng php
ng dng ca thut Phong Thy l ng. T nhn xt cho rng: thut Phong Thy c nhng sai lch rt
phc tp, v lin quan n nhiu vn c tnh cn bn vi phng php ng dng ca thut ny sai
lch. Nhng do ch v mc ch ca cun sch khng nhm i su vo thut Phong Thy; v vy,
trong sch ny ch xin c gii hn s chng t tnh tng quan hp l v tr hai qu Tn &Khn l
vn c t ra trong sch ny vi nhng hin tng lin quan n n. Trn c s s phn tch tnh sai
lch t cn bn ca thut Phong Thy, hy vng bn c c nim tin vo thut Phong Thy mun s
dng hy thn trng; nu nhng thng s d kin ca bn, hoc gia nh bn ri vo trng hp sai lch
lin quan trong thut Phong Thy, trnh nhng hu qu, i khi cng khng c tt.

Chng III
THIN VN C NG PHNG &
NHNG HIN TNG THIN VN HIN I

VN MINH VN LANG & THIN VN HIN I

Qua phn chng minh trn v trong chng Vn minh Vn Lang & thut a l c ng phng, lin
quan n mt s kin thc Thin vn hc hin i; iu ny tri vi np ngh cho rng: thi c i l giai
on pht trin s khai ca x hi loi ngi. Do vn c t ra s l: phi chng nn vn minh
Vn Lang c nhng tri kin tng t nh khoa thin vn hin i ?

V vn ny cn phi c khng nh v y cng l iu kin ti thiu cho mt siu l thuyt v tr
quan, phi chng t tnh hp l cho tt c mi vn lin quan n n. Nhng hin tng minh chng
cho vn ny c lin h tip ni qua nhng on trch dn sau y:

on sau y c trch trong cun V tr quanh em tp I (sch dn, trang 21):

Ngay t th k th II tr.CN nh thin vn Hy Lp Hi pa chus pht hin ra s bt thng l th: trc
t quay ca tri t lun i hng trong v tr. S thay i ny rt chm chp, ch c nhng nh thin
vn chuyn mn mi bit c. Th m phi 19 th k sau, tc l sau khi Niu tn pht hin ra nh lut
vn vt hp dn (nm 1687) cc nh bc hc mi hiu c bn cht gii thch hin tng y.

Trang 23, sch dn vit:

Do trc t quay ca tri t thay i nn im Thin cc bc cng thay i vi chu k l 26000 nm.
Theo s tnh ton ca cc nh thin vn th cc sao sau y , ang v s l sao Bc cc:
Khong hn 7000 nm tr.CN l sao t chm sao V Tin.
Gn 3000 nm tr.CN l sao a ca chm Thin Long.
Hin ti l sao a chm Tiu Hng Tinh.

Hn 7000 nm sau l sao a chm Thin Vng.
V hn 12000 nm sau l sao Chc N (a chm Thin Cm).

Qua on trch dn trn v tri kin ca khoa thin vn hin i, chng ta lin h vi mt hin tng kho
c c trch dn trong sch Tm v bn sc vn ha Vit Nam ca Ph gio s tin s Trn Ngc Thm
(Nxb TP HCM 1996, trang 183):

Kt qu nghin cu ca nhng nm gn y cho thy c dn phng Nam trc thi ng Sn v ng
Sn t n mt trnh thin vn rt cao: T 6000 nm tr.CN, chic ru Bc Sn khc hnh
chm sao V Tin (Hercules; hnh 8.1) mt chm sao mang tnh chu k xut hin trn bu tri ng
Nam lc . Trng ng Hong H (v mt s trng ng khc) c xc nh l nhng bc thin
cho php bng cch o bng nng m xc nh c cc ngy tit trong nm vi mc l nhng hoa vn
c hnh dng rt gn vi hnh k hiu ca nhng ngy tit y trong thin vn hc hin i [Bi Huy Hng
1974: 364372].

Nh vy chic ru khc chm sao V Tin cch dy 6000 nm tr.CN, trng khp vi hin tng cc
nh thin vn hin i xc nh chnh chm sao ny l sao Bc cc 7000 nm trc, cho ta thy nhng
nh thin vn c Lc Vit t trc thi lp quc nghin cu thin vn v h xc nh c v tr
sao thin cc bc, trng khp vi s tnh ton ca khoa thin vn hc hin i. Vt liu th hin chm
sao V Tin l chic ru l mt hin tng c th dn n vn sau y:

Vo thi i d (tm cho nh vy, v chic ru lm bng ), nu qu tht con ngi hi ch sn bt
hi lm, th ngi ta xut pht t nhu cu g nh hng v nh hng ng sao Bc cc? Phi
chng bn cnh nhng b lc lc hu c nhng t chc x hi pht trin hn, nn c nhng nhu cu
tm hiu v tr v tri kin ca h c lu truyn?

Vn lin quan tip theo l:

So snh chu k nm ca sao thin cc bc m thin vn hc hin i tnh c l 26000 nm vi chu k
mt Hi trong Thi t thn kinh, chng c s tng ng nh sau:

Trong Thi t n v thi gian c chia l:

Mt Nguyn = 3 Hoa gip, chia lm 3 phn: Thng, Trung, H = 180 nm.
Mt Vn = Su nguyn = 1.080 nm (180 nm x 6).
Mt Hi = 12 Vn = 12.960 nm (1080 x 12)

Theo Thi t th hin nay chng ta ang cui hi Ng. Nh vy, mt Hi trong Thi t gn bng mt
na chu k sao thin cc bc. Nu xt theo mt chu k m dng th con s ny s l:

12.960 nm x 2 = 25.920 nm. Sai s 80 nm so vi s tnh ton ca khoa hc hin i. Nhng con s ca
khoa hc hin i ch l con s c tnh, sai s n hng ngn, cn s trong Thi t chnh xc n hng
chc. iu ny chng t rng: nn Thin vn c Vn Lang t c nhng tri thc v Thin vn t
hng ngn nm trc, trong khi khoa Thin vn hin i ch mi pht hin ra chu k thin cc bc
khong mt trm nm tr li y. Bn c cng lu rng cun Thi t l mt k th ngoi hng, chc
chn c sau kinh Dch v thuyt m dng Ng hnh, nhng tc gi ca n th cn m h hn c Lc th
H v Hong ni kinh t vn.

Qua on trch dn trong sch ca tin s Trn Ngc Thm v nhng hin tng trn trng ng (c
xc nh chc chn thuc v vn minh Vn Lang) pht hin t nhng nm 1974 ca nh nghin cu Bi
Huy Hng v nhng s minh chng trong sch ny, cho chng ta mt nhn nh v ngun gc ca m
dng lch v s k v ca khoa thin vn c Vn Lang.

THIN VN C HOA H & THIN VN HIN I

on trch dn tip tc sau y trong cun V tr phng th nghim thin nhin v i ca gio s tin
s Nguyn Quang Riu (Nxb Gio Dc 1995, trang 16) cho chng ta mt s so snh v tri kin thin vn
c Trung Hoa vi vn minh Vn Lang, tip tc chng minh cho nhng lun im trnh by:

Quan nim phng ng v v tr thi thng c v trung c:

Vo cui th k th V, trong b Thin vn lc c phn bit 3 trng phi v quan nim cu trc v tr.
l thuyt Ci Thin (Tri c ci np y), Tuyn D (m ti lan trn khp ni, khng trung v tn) l
Hn Thin (thin cu mnh mng bao gm c Tri t). Cc nh hin trit mun m ng Thin L
cho Hong ln tri nn nhng l thuyt ny, tuy c mc tiu khoa hc tm hiu V tr, nhng vn
chu nh hng ca t tng siu hnh v chim tinh hc.

L thuyt Ci Thin, c nht, hnh dung vm tri nh mt ci np hnh bn cu v Tri t nh mt ci
bt p ngc cng mt trung tm. Pha di chn Tri t khng phi hnh trn m vung nh mt bn
c, c l l do quan nim c 4 phng tri (ng, ty, nam, bc) (hnh 3). Ma t vm tri, ni c sao,
ri xung 4 gc Tri t thnh 4 b. Hin nay ta bit l nhng ht nc ma ng trn tng Tri t ch
khng phi t V tr ri xung. Vm tri quay li theo Mt trng cng Mt tri. Hai thin th ny
chuyn ng t t ngc chiu vi vm tri. Trong Khung (ln) Thin Lun vit th k th III v
vm tri nh ci mng trng trong c nguyn kh nn khng chm xung mt bn b. Mt tri ging
mt ngn n chuyn ng trn vm tri v ch chiu sng tng khu vc mt. Tam Diu tc l Mt tri,
Mt trng v sao khi n khi hin thnh c m ngy. Tht ra thuyt Ci Thin c hai giai on, thi
ng Chu (th k th V, tr.CN) thuyt Thin vin a phng (tri trn t vung) cho Tri t ng
yn, Mt trng, Mt tri v tinh t chuyn vn trn bu tri. Sang n thi Chin Quc thuyt ny mi
pht trin thnh thuyt cho vm tri hnh bn cu, Tri t nh mt ci bt. T giai on mt cho Tri t
phng nh bn c n giai on 2 cho Tri t gm ng cung trn l mt bc tin ca thuyt Ci
Thin.

Thuyt Hn Thin ca Trng Hnh (78 139) thi ng Hn, v vm tri nh mt qu trng g nhng
hnh trn, gia l lng tng trng Tri t. Vm tri c kh trong v chn tri c nc, Tri t
ni trn mt nc. Trn tri c 3 thn c l l Mt tri, Mt trng v sao, cn Tri t c 3 hnh c
th l th, thy v kh. Thn v hnh u c th quan st thy c. Mt tri nh trn mt bnh xe quay
khng ngng. Khang khng gian gia vm tri khng gii hn (v cc, v cng), c gi l V tr
v coi l b him. Nh vy, thuyt Hn thin hnh dung c l ngoi phm vi Mt tri, Mt trng v
sao cn c V tr rng mnh mng nhng cha thm d c.

Thuyt Tuyn D cho rng vm tri trng rng (v cht) xa lc v rng mnh mng (v cc). Mt tri,
Mt trng v sao l hi ng (tch kh) bay trn khng trung. By tinh t (tht diu) tc l Mt tri, Mt
trng v nm hnh tinh trong H Mt tri khng dnh vo vm tri nhng chuyn ng t do, i i li li.
Nm hnh tinh ny l nhng hnh tinh nhn thy c bng mt trn, tc l Thy, Kim, Ha, Mc v
Th. Sao Bc u bao gi cng ng mt ch (v nm gn trc quay ca vm tri). Quan nim khng
trung v tn phi chng c mi lin h vi t tng h v ca o Lo v h khng ca o Pht.
Tri v Tri t tuy rng ln, nhng ch nh ht go so vi h khng trong c th c nhng Tri v
Tri t khc.

T th k th 6, quan nim hai bn cu c kh, tng trng Tri v t ca thuyt Hn Thin c chp
nhn. Tuy nhin, c cu hi c t ra l nu ch nhn thy na qu cu tc l ch nhn thy na s
tht. Qua nhng th k sau, m hnh v tr dn dn c ci tin. Chng hn, sao v hnh tinh khng dnh
vo vm tri, nhng c mt lung gi cng (cng phong) nng ln, nh kh nn ca ng c phn
lc. Trn tri c chn tng kh c p lc v tc khc nhau tng t nh cu trng. S vn hnh tun
hon ca Tri t v thy triu u do lc m dng quy nh.

Mt tri l Thi Dng (thi l ln) v cc ngi sao khc l Tiu Dng (tiu l nh). Cn Mt trng l
Thi m v cc hnh tinh khc l Tiu m. Tri t cng thuc v loi m. Hin nay ta bit rng Mt
trng l v tinh ca Tri t. Mt tri v sao rt nng v t pht x v c nng lng to ra bi nhng
phn ng nhit hch trong lng chng. Tri li Tri t, Mt trng v cc hnh tinh v lnh nn khng t
pht x m ch phn x nh sng Mt tri chiu ti chng. Cho nn xp Mt tri v sao vo loi dng
cn Tri t, Mt trng v cc hnh tinh vo loi m cng c phn ng. Chnh Mt tri l mt ngi sao
nh hng chc t sao khc trong di Ngn h v Mt trng l mt trong nhng hnh tinh ca H Mt tri.
V Mt tri v Mt trng gn Tri t nn trng to ln v c gi l Thi Dng v Thi m.

Qu trnh tin ha ca ngnh thin vn Trung Quc qua nhiu thi i chu nh hng ca t tng
Nho gio ca Khng T (th k th 6 tr.CN), Lo T (khang th k th 4 tr.CN) v Pht gio. Theo Nho
gio, V tr lc u mng lung m mt trong mt trng thi gi l Thi cc v bin ha ra m v
dng. Hai thc th m dng, tuy tng khc vi nhau, nhng c phi hp theo php iu ho v
tng i, to ra kh cht tc l thy, ha, kim, mc, th (Ng hnh). o sng ca con ngi trong x
hi cng da vo thc th m dng trong V tr. Ta c th v thc th tru tng m dng nh hai
loi ht c bn trong vt l hin i, ht v phn ht c kh nng t hu khi chm nhau. Thuyt Nho gio
tuy c phn duy l nhng khng c bit lu tm n thin nhin. Hc thuyt ca o Lo th cp
nhiu ti thin nhin, nhng li thiu duy l. Trang T (th k th 4 tr.CN) t hi ti sao Tri quay m
Tri t li ng? Mt tri v Mt trng ti sao thay nhau hin trn tri?

Nhng t tng i thng c v v tr, tuy c tnh cht thn b v siu hnh, nhng i khi cng phn
nh nhng s kin tm thy bng nhng l lun khoa hc hin i. Qua nhng phng tin quan st v
tnh ton, vt l thin vn hin i cho rng V tr c to ra cch y khang 15 t nm do mt V N
Nguyn Thy V i gi l Bch Bng (Big Bang). V tr nguyn thy ch l mt m sng m m o
(xem chi tit nhng mc sau) hnh dung bi hc thuyt Nho gio. Vng Sung mt nh trit hc ni
ting triu ng Hn cho rng Tri t c hnh thnh do s ng c ca mt m kh. Gi thuyt ny
khng c pht trin v thiu c s vt l v ton hc. Theo nhng thuyt nghin cu hin i, nhng
thin th nh sao v hnh tinh c hnh thnh t nhng m kh khng l b c v ng li v sc ht
ca trng hp dn trong m kh. Theo lut lun hi ca o Pht, to ha xoay vn nh mt bnh xe.
Nhng trng thi hn n ca vn vt c th ti din sau nhng trng thi bnh thng. L thuyt nghin
cu cu trc v s tin ha ca V tr (V tr lun) da trn c s khoa hc hin nay xut v tr cng
c th tri qua nhng giai on co dn tun hon v V tr nguyn thy trong mt trng thi hn n.

Tm li, cc nh thin vn hc phng ng thi xa khng c mt m hnh chnh xc v V tr v qu
o ca cc hnh tinh trong H Mt tri, v ngnh vt l v ton hc, c bit l hnh hc cha c pht
trin. Tuy nhin, quan nim ca h v V tr c kh nng thay i tng i ng vi thc t. Nh s
pht trin khoa hc qua cc thi i, hin nay chng ta bit rng Tri t l mt trong 9 hnh tinh trong
H Mt tri. Tri t quay chung quanh Mt tri vi chu k khang 365 ngy theo mt qu o hnh elip
hu nh trn m Mt tri mt tiu im. Mt trng l mt v tinh quay chung quanh Tri t. Cc ngi
sao khng dnh trn vm tri m xa Tri t nhng khong cch khc nhau. V tr c hng trm t thin
h, mi thin h c hng chc t ngi sao nh Mt tri, mi sao c hng chc hnh tinh. Di Ngn h l
mt trong nhng thin h, ch khc l trong Ngn h c H Mt tri v c Tri t chng ta . V vy
Ngn h cn c gi l Thin h ca chng ta. Trung tm Ngn h cch Tri t khong 30 nghn nm
nh sng (xem nhng mc sau). Tri t quay chung quanh Mt tri vi tc 30 kilomet/giy v quay
cng tt c H Mt tri chung quanh trung tm Ngn h vi tc 250 kilomet/giy. Vi tc ln,
nhng v Ngn h v i, nn Tri t phi 200 triu nm mi quay ht mt vng chung quanh tm
Ngn h.

Qua on trch dn trn ca gio s Nguyn Quang Riu ni v thin vn c ng phng m thc t
l ni v thin vn c Trung Hoa; bn c cng nhn thy rng: T thi Chu cho dn th k th VI sau
CN v c nhng th k sau , quan nim v tr quan ca vn minh Hoa H cha h c mt nhn thc
ng v thc t vn ng ca Thi dng h (cha ni n v tr). y l mt vn chng t vn minh
Hoa H khng th l ch nhn ca kinh Dch v thuyt m dng Ng hnh mang ni dung ca mt
siu l thuyt v tr quan minh chng trn.

Ph chng
TRUYN THUYT CON RNG CHU TIN &
CC CHM SAO THIN CC BC

Qua cc phn trch dn trn, bn c cng nhn thy rng cc chm sao thin cc bc theo cc nh
khoa hc ln lt theo th t thi gian v c tn gi l:

V Tin (hn 7000 nm tr.CN).
Thin Long (gn 3000 nm tr.CN).
Tiu Hng Tinh (hin ti).

Qua tham kho kin ca bn c, ngi vit nhn thy mt s lin quan cht ch gia th t thi gian
cc chm sao vi nhng t nhn danh trong kt cu ph h ca truyn thuyt Con Rng chu Tin nh
sau:

Vua Hng th nht, con ca Lc Long Qun, chu ca b V Tin.

Th t trong ph h vua Hng hon ton trng khp vi th t theo thi gian ca cc chm sao thin cc
bc u tin ni trn, trong chu k vn hnh ca Thi Dng h. S trng khp ny c miu t nh
sau:

1) Chm sao V Tin tng ng th h th nht l b V Tin (Theo Lnh Nam chch qui, hong hu
V Tin l v ca hong Kinh Dng Vng) Trng hp danh t V Tin v V Tin.

2) Chm sao Thin Long tng ng th h th hai l Lc Long Qun. Trng hp danh t Thin Long
v Lc Long.

3) Chm sao Tiu Hng tinh tng ng th h th ba, bt u t vua Hng Vng th nht. Trng hp
danh t Hng Vng v Tiu Hng tinh.

Mi tm thi vua Hng l t tin ca ngi Vit, l con ca Rng (Lc Long Qun), chu ca Tin (b
V Tin). Nh vy, th t ph h ny khng phi l mt hin tng ngu nhin, v s trng hp gn nh
hon ton v s lin quan n nhng tri kin rc r v thin vn hc c Vn Lang c trnh by trong
sch ny. Hn na, c c mt nhn thc v qui lut vn ng ca cc chm sao trong Ngn h (t
pht hin nhng hiu ng v tr lin quan), iu kin tin quyt l phi nh v c im chun ca
tt c s vn ng (trong bao gm c tri t); tc l phi xc nh c chm sao thin cc bc.
Do , s lin h gia ni dung ca truyn thuyt Con Rng Chu Tin bao gm t ph h vua Hng
cho n s Lc th H l mt s lin h nht qun, cht ch v trng khp hp l v nhng tri
kin v tr k v ca nn vn minh Vn Lang.

S lin h trn y minh chng r nt truyn thuyt Con Rng chu Tin khng th l truyn thuyt
ngy to ca cc nh nho vo th k 14. Bi v k t khi nn vn minh Vn Lang tht truyn trong
hn 2000 nm lch s ca nhn loi cho n sm nht vo u th k 19 khoa hc hin i vn cha
pht hin ra cc chm sao thin cc bc.

b sung cho s lin h gia khoa thin vn hc hin i vi vn minh Vn Lang, bn c tham kho
mt hiu ng v tr t s vn ng ca cc thin th i vi con ngi ( trnh by trong Thi Hng
Vng qua truyn thuyt v huyn thoi). Hiu ng ny c Gs. L Vn Su pht hin v ni n
trong cun Nguyn l thi sinh hc c Phng ng (Nxb VHTT 1996), c b sung v hiu chnh
li trong sch ny. l vn m c l cc b m ln tui u bit v trng hp tr sinh vo gi Quan
St. Hin tng ny, Gs. L Vn Su gii thch nh sau.

b. Gi Quan St. Bi ca v gi sinh phm gi Quan St nh sau:
Chnh, tht, s sinh T, Hi th
Nh, bt Thn, Tut bt thm nghi
Tam, Cu, Mo, Du inh thng nhin
T, Thp Dn, Thn k nh k
Ng, ng thp nht Su, Mi thng
Lc ng thp nh T, Ng chi,
Ngha l: gi Quan St theo thng m lch v gi a chi

Thng ging - gi T Thng by - gi Hi
Thng hai - gi Thn Thng tm - gi Tut
Thng ba - gi Mo Thng chn - gi Du
Thng t - gi Dn Thng mi - gi Thn
Thng nm - gi Su Thng mi mt - gi Mi
Thng su - gi T Thng Chp - gi Ng

Ngi xa cho rng tr em sinh phm gi Quan St khi nh thng m yu kh nui, ln ln th u trm
ui cp. Nhng bc lm cha m khi c con sinh gi Quan St thng v cng au kh. Theo nhng
iu ti thu lm c by lu nay th nhng tr sinh phm gi Quan St thng c chc nng gan
khng n nh, s ln d b mc bnh vim gan khi c dch truyn nhim bnh ny. tm hiu gi tr
tht ca gi Quan St ta tin hnh m hnh ha gi Quan St trong mt nh sau. Trong trn chng
ta thy im gi T ca thng u trn qu t c hng i chiu vi Mt tri qua tm qu t, t
theo cc thng v tr gi Quan St u c hng gn i chiu vi hng Bc ca qu o nm. Nh vy
gi Quan St c gi tr l thi im ni sinh a tr chu tc ng nh hng v tr t ngoi Mt tri.

Hng gi nh s vn ng ca mt tri trn qu o

Hnh trn y c thc hin li da trn tng ca gio s L Vn Su. Hng gi nh s vn ng
ca Mt tri trn qu o trn thc t c th sai vi vi tr tng ng vi bn ma, trong s tng quan
tri t v Mt tri. Nhng d hng vn ng ca Mt tri theo hng no trong v tr, th v tr gi
Quan St trn tri t tng ng vi nhau vn khng thay i so vi Mt tri. Tc l ng ni t tm
tri t vi v tr gi Quan St vn to thnh nhng ng thng song song nh hnh v trn. Nh vy bn
c s nhn thy mt hiu ng v tr no , tc ng ln con ngi cc v tr gi Quan St.

Qua s pht hin ca Gs. L Vn Su v hnh trnh by trn, chng t rng: nn vn minh c ng
phng pht hin hin tng tri t vn ng quanh Mt tri. m cn pht hin ra Mt tri phi vn
ng theo mt qu o ca n. ni ln c iu ny, nhng ngi tin phong ca nn thin vn hc
hin i phi ra ta hoc ln gin ha thiu. l trng hp ca Galile v Bruno nc vo th k
15 - 16.

Hin tng gi Quan St nu trn chng t rng: tri thc ca nn thin vn c Vn Lang v nhiu mt
vt xa kh nng ca tri thc thin vn hc hin i, khi xc nh mt hiu ng v tr vi n v thi
gian nh nht l gi nh hng n con ngi.

Vi nhn nh trn, c th lp lun phn bc theo nhng kh nng sau:

@ Nhn xt cho rng gi Quan St ch l kinh nghim dn gian, c c kt t thc t cuc sng.

y ch l mt nhn xt khin cng. Bi v, mt hin tng xy ra cho mt con ngi l kt qu ca s
tng hp ca rt nhiu yu t. Mi con ngi c nhng hin tng ging nhau li khng th cng sng
trong mt thi im khng gian v thi gian nh nhau. Trong khi hiu ng v tr ny tc ng ln
cuc i ca con ngi qua n v thi gian nh nht l gi; hn na h qu ca n li khng phi ch l
bnh vim gan m l hnh vi ca con ngi.

Nu nh tng kt hnh vi tng t ca con ngi dn n mt kt lun v s trng hp trong mt s
gi sinh nh gi Quan St th y l mt vic lm khng th thc hin c trn thc t, ngay trong x
hi hin i vi tt c nhng iu kin huy ng c ca nhn loi. Kt lun v bnh vim gan lin quan
n gi Quan St ca gio s L Vn Su ch l s kim chng mt hin tng c sn.

@ Cho rng y ch l mt tr chi ton hc ngu nhin:

Bt u t thng 12 ( thng Su) vi gi Ng, sau c li mt thng th li tin mt gi (thng 11 gi
Mi) Cho n ht 12 gi. T tr chi ngu nhin ny ngi ta t ra gi Quan St.

Vi mt lp lun nh vy, ch l mt dng cao cp hn vic lm mt con ton chia 2622 nm cho 18 i
vua Hng, ra con s hn 145 nm v kt lun: khng th c tui th sinh hc trung bnh 145 nm cho i
mt con ngi. Bi v, gia mt tr chi ton hc n gin v h qu ca gi Quan St trn con ngi li
hon ton khng c mt s lin h no. Trong khi hiu ng gi Quan St tn ti trong vn minh
ng phng, c th l Vit Nam nhiu th k.

V vy, hin tng gi Quan St nu trn ch c th gii thch mt cch hp l l: l kt qu ca mt
tri kin thin vn siu vit c kt hp vi s ng dng phng php lun ca mt l thuyt v tr quan
hon chnh l gii cho nhng hin tng lin quan n con ngi. Hin tng ny tng t nh vic
nn vn minh hin i s dng mt l thuyt khoa hc tm hiu hoc l gii cc vn lin quan.

Trn y ch l mt th d thy rng: vic khoa hc hin i pht hin ra hiu ng v tr t nhng v
n ca Mt tri gy nh hng n cuc sng tri t, tht s l khim tn so vi kho tng tri thc v
tr ca thi Hng Vng. Khoa hc v tr hin i c th c m hng trm nm sau s a cc phi
thuyn ti nhng ngi sao cch tri t hng chc nm nh sng. Cho d iu vin tng c thc
hin th so vi vic tm ra nhng hiu ng v tr nh hng n tri t v con ngi nh nn vn minh
Vn Lang chng t vn cn l mt c m xa xi kh thc hin ca khoa hc v tr hin i. Ph
chng ny nhm b sung nhng yu t chng t thi Hng Vng tn ti gn 3000 nm v l mt
nn vn minh k v; tc l snh ngang v thi gian v tm vc vi nhng nn vn minh c i trn th
gii.

Chng IV Chng IV
VN MINH VN LANG
V MC CH RA I CA KINH DCH

Mt nhn nh c chng minh vi bn c rng: thuyt m dng Ng hnh l mt hc thuyt v
tr quan c i, l gii t s hnh thnh v tr cho n mi vn lin quan n con ngi v kinh Dch
l mt siu cng thc ca hc thuyt ny. Vic chng minh ny mi ch gii hn nhng tin cn bn
ca kinh Dch, trong mt c gng chng t s tng quan hp l vi nhng vn lin quan n n.
iu kin cn tip theo chng t tnh hp l ca nhng lun im trnh by l: s l gii mc ch
ra i ca kinh Dch. y cng l mt ti tranh lun ko di nhng cha i n mt kt lun tha
ng, nh trnh by trn. V nn vn minh Vn Lang l ch nhn ca s sng to ra kinh Dch nn
phi bit c mc ch vic lm ca mnh.

S tng quan hp l gia cc vn chng t rng: mc ch ra i ca kinh Dch c din t
mt cch chu o ngay trong phn Thp dc. Nhng s l gii ny ch hp l vi mt tin l: kinh
Dch l siu cng thc v tr quan. Nu khng xut pht t tin ny, th nhng on trch dn trong H
t ca phn Thp dc di y s rt kh hiu v khng c c s cho rng: ni dung ca n ni v
mc ch xut hin ca kinh Dch. Trong nhng on trch dn t H t ca Thp dc di y c
sp xp li; th t c c ghi u mi on trch dn bn c tin vic tham kho, i chiu; sau
mi on trch dn l phn trnh by t quan nim nht qun cho rng: kinh Dch l siu cng thc v tr
quan ca thuyt m dng Ng hnh.

H t thng truyn

Chng V Tit 2: Ngng d quan thin vn, ph d st a l, th c tri u minh chi c; nguyn thy
phn chung, c tri t sanh chi thuyt; tinh kh vi vt, du hn vi bin, th c tri qu thn chi tnh trng.
Ngng ln xem thin vn, ci xung xt a l, cho nn bit ci c ca sng ti. Quay v nguyn thy
ca vn vt, theo di n cui cng, nn bit c bi hc v sng cht. Tinh kh hp li sinh ra vn vt,
hn thot ra to nn bin ha, nn bit c tnh trng ca qu thn.

Bt u t s tng hp nhn thc v qui lut t nhin, pht hin ra m dng l nguyn l cn bn ca
mi hin tng ( ci c ca sng ti); t suy ra t s hnh thnh khi nguyn ca v tr (quay v
nguyn thy ca vn vt) cho n s hu dit (bi hc v sng cht); pht hin nguyn l hnh thnh vn
vt v chu k vn ng ca mi hin tng.

Chng V Tit 1: Dch, d thin a chun, c nng di lun thin a chi o.

Kinh Dch cha ng mc thc ca tri t, nn cho ta hiu o v trt t ca tri t.

Kinh Dch l h qu ca s tng hp nhng nhn thc v mi s vn ng trong v tr; do , kinh Dch
phn nh mi qui lut vn ng ca v tr.

Chng IV Tit 4: phm vi thin a chi ha, nhi bt qu; khc thnh vn vt, nhi bt di; thng h tr d
chi o, nhi tri; c thn v phng, nhi Dch v th.

Gm c khun kh bin ha ca tri t nn khng c g thot khi. Hon thnh mi vt m khng b st
vt g. Thm nhp vo o, ngy m m bit ht, cho nn ci thn khng b hn ch ni no c, kinh
Dch cng khng b gii hn trong bt c hnh th no.

Kinh Dch l mt siu cng thc v tr quan, cho nn c mt gi tr tng hp (thn khng b hn ch ni
no c) v cng khng th gii hn kinh Dch vo mt gi tr c th (Tc l khng phi l sch s, sch
o c, sch bi).
Chng I Tit 8: D gin, nhi thin h chi l c h, thin h chi l c, nhi thnh v h k trung h.

Nh gin d m bit c ci l ca thin h. Bit c ci l ca thin h m trn vn ci ngi ca ngi
trong tri t vy.

Do , nhng k hiu (gin d) ca Bt qui (nguyn thy) trong kinh Dch, khng ch phn nh s vn
ng ca v tr m cn phn nh s vn ng ca x hi (Thin h) v con ngi. Bi v s xut hin ca
loi ngi, cng ch l mt hin tng trong giai on vn ng ca v tr (ci ngi ca ngi trong tri
t).

Chng I Tit 1: Thin tn a ty, Kin Khn nh h; ty cao d trn, qu tin v h; ng tnh hu
thng, cng nhu on h; phng d loi t, vt d qun phn, ct hung sinh h; ti thin thnh tng,
ti a thnh hnh, bin ha hin h.

Tri cao t thp th Kin, Khn nh. Thp cao by ra th sang hn chia thnh ngi. nh tnh c
thng th cng mm phn bit. Cc loi t tng phng, cc vt chia thnh by th tt xu sinh ra. Trn
tri bin thnh tng; di t ha thnh hnh th bin ha hin ra vy.

Nhng k hiu (Bt qui v h thng qu) ca kinh Dch l nhng biu tng, m trong s vt, s vic
v nhng hin tng cng nh bn cht ca n u c phn loi.

Chng II Tit 1: Thnh nhn thit qui, quan tng, h t yn; nhi minh ct hung.

Thnh nhn t ra qu xem xt cc hin tng, km theo li ch s xu tt.

Trn c s tng quan ca s vt, s vic v nhng vn lin quan qua k hiu biu tng ca n
trong kinh Dch bc tr gi phn nh s tt, xu cho con ngi.

Chng III Tit 5: Th c, qui hu tiu i, t hu him d, t d gi, cc ch k s chi.

l ti sao c ln nh trong cc qu; li c him hc d dng. Li ch xu hng tin trin.

Bi vy, l nguyn nhn trong li qu c lc th hin s kh khn, mo him; c lc th hin s
hanh thng. Nhng d l s hanh thng hay khng th trong kinh Dch cng ch ra nhng nguyn l cho
s vn ng ca n (Li ch xu hng tin trin).

Chng II Tit 6: Th c, qun t, c, tc quan k tng, nhi ngon k t, ng, tc quan k bin, nhi
ngon k chim; th d t thin hu chi, ct v bt li.

Cho nn, qun t khi v s m tinh th xem tng v ngm ngh n li on, do , c tri gip cho.
Tt, khng c g m khng li.

V kinh Dch phn nh qui lut vn ng ca t nhin, x hi v con ngi; cho nn cn phi tm hiu,
hc hi bit l tin ha, thnh suy; t c nhng ng s ph hp vi qui lut t nhin nn mi vic
hanh thng (tri gip cho).

Chng II Tit 5: Th c, qun t s c nhi an gi, dch chi t d; s lc nhi ngon gi, ho chi t d.

Cho nn, qun t theo th t ca Dch m c yn, suy gm ho m c vui.

V bit v ng s thun theo qui lut ca t nhin (theo th t ca Dch), cho nn lun c bnh yn v
vui v

Chng V Tit 3: D thin a tng t, c bt vi; tri chu h vn vt nhi o t thin h, c bt qu;
bng hnh, nhi bt lu; lc thin tri mnh, c bt u; an th n h nhn, c nng i.

Nh th, ngi i n ch ging nh tri t, khng c g tri. Tr tu bao trm vn vt, o nhn gip
c thin h, cho nn chng sai lm. Quyn bin m khng b li cun. Vui l tri, thu mnh tri, cho nn
chng c g lo ngi. An tm vi cnh ng, chn tht vi iu nhn, cho nn c th thc hnh iu bc i.

Do thun theo qui lut t nhin, nn s ng x s ph hp vi t nhin (ging nh tri t). V hiu bit
qui lut t nhin ( Tr tu bao trm vn vt), cho nn c th em s hiu bit gip ch cho i m
chng sai lm. Chnh v bit qui lut ca t nhin, nn s ng x s khng ri vo trng thi ch quan,
hoc b tc ng ( khng b li cun); chp nhn cnh ng do s hiu bit (ch khng phi do nh mnh
an bi). l c s con ngi lun gi c lng nhn i, m khng th hin nhng tnh xu trong
hon cnh bt thng.

Chng I Tit 7: D, tc d tri; gin tc d tng; d tri, tc hu thn, d tng tc hu cng; hu thn tc
kh cu, hu cng tc kh i; kh cu tc hin nhn chi c, kh i tc hin nhn chi nghip.

D di th d bit, n gin th d theo. D bit tt c thn thit, d theo tt c cng. Thn thit th lu
bn, c cng th tr nn ln lao. Lu bn l c ca ngi hin, ln lao l nghip ca ngi hin.

Bi vy, nhng nguyn l ca Dch (tc s nhn thc th hin trong v tr quan m dng Ng hnh)
c th hin bng nhng k hiu n gin mi ngi d hiu, d hc. V d hiu (so vi c mt hc
thuyt v tr quan v nhng ng dng s ca n) nn mi ngi d gn vi Dch (thn thit). Khi d
hc th d bit, khi bit tt s hiu bit s gip con ngi thnh t. Cn mun s nghip lu bn th
phi tch c; mun s nghip to ln th phi c tch ly (nghip).

Tit 3: Nhn gi kin chi v chi nhn, tr gi kin chi v chi tri, bch tnh nht dng nhi bt tri, c qun t
chi o, tin h.

Ngi nhn thy o y, gi l nhn. Ngi tr thy o y, gi l tr. Trm h u dng hng ngy m
chng bit, v o qun t him c vy.

Qui lut t nhin thng hng trong cuc sng, nhng t ai , cng nh hi th vy. Bi vy, trm h
dng hng ngy m chng bit, nhng ngi hiu c n tht him hoi.

Chng V Tit 4: Hin ch nhn, tng ch dng, c vn vt, nhi bt d thnh nhn ng u, thnh c
i nghip ch h tai.

Hin l c nhn, nhng du kn ci dng ca n. Ban i sng cho vn vt, nhng khng chia s ci lo
lng ca thnh nhn. c thnh, nghip ln, t ti cc im.

T nhin vn ng sinh ha khng ngng ( sinh sinh v chi Dch), s vt pht trin cng t y ( Hin l
c nhn. Ban i sng cho vn vt). V l s vn ng khch quan, nn khng chia s ci lo lng ca
thnh nhn. Nhng con ngi bit thun theo th c th t ti s ho nhp vi To ha.

ChngVI Tit 1: Ph Dch qung h; d ngn h vin tc bt ng; d ngn h nh tc tnh nhi chnh; d
ngn h thin a chi gian tc b h.

Dch ln thay! Rng thay! Ni v xa m khng gii hn; ni v gn th tnh m chnh; ni v khong gia
tri t th bao trm tt c.

Kinh Dch v nhng k hiu ca n l siu cng thc ca siu l thuyt v tr quan m dng Ng hnh.
Bi vy, ngoi khi ni n ci xa nht th t ti tnh v bin ca v tr; trong con ngi th ni v
ci ch tnh ca tm linh ( Ni v gn th tnh m chnh cu ny c th hiu rng: ci gn nht khng
phi bn cnh con ngi, cng khng phi bn trong c th con ngi; m chnh l gi tr tm linh
ca con ngi. Ngi xa quan nim gi tr tt cng ca tm linh l s ch tnh, trng rng; v vy, xin
c mn php l gii nh trn). Tri kin ca Dch bao trm t s ch tnh trong ci tm linh ca con
ngi cho n s vn ng trong v tr.

Chng VII Tit 1: T vit: Dch k ch h h. Ph dch, thnh nhn s d sng c nhi qung nghip
d. Tri sng l ti, sng hiu thin, ti php a.

Thy ni (*): Kinh Dch khng cc k tinh diu sao? Nh m thnh nhn sng cao c, m rng
nghip. Tr th cao siu, l th khim h. Cao l bt chc tri, thp l bt chc t.

* Ch thch : Trong nguyn vn sch dn dch ch T l Khng T; trong sch ny theo gio s
Bi Vn Nguyn i l Thy

Chng VII Tit 2: Thin a thit v nhi Dch hnh h k trung h. Thnh tnh tn tn, o ngha chi
mn.

Tri t nh ngi m dch lu hnh trong. Ch tnh hon thnh vn cn mi mi, l ci ca ca
o ngha.

Chng VIII Tit 3: Ngn thin h chi ch trch nhi bt kh d. Ngn thin h chi ch ng nhi bt kh
lon d. Ni ci phc tp nht m khng chn, ni ci ng nht m khng lon.

S d nh vy v kinh Dch din t qui lut vn ng ca t nhin.

Chng VIII Tit 4: Ngh chi nhi hu ngn. Ngh chi nhi hu ng. Ngh ngh d thnh k bin ha.

So snh ri mi ni, bn bc ri mi hnh ng; so snh v bn bc hon thnh cng vic bin ha.

Trn c s hiu bit qui lut vn ng ca t nhin, x hi v con ngi; so snh, bn bc tm mt bin
php thch hp cho s tn ti hoc pht trin ca cng vic ( hon thnh s bin ha).

Chng IX Tit 10: T vit: tri bin ha chi o gi, k tri thn chi s vi h.

Thy ni: Ai bit c o bin ha th bit c vic lm ca thn linh.

Khi bit c qui lut vn ng t ci ch tnh gn nht n s v bin ca v tr th s bit c c s
suy ngh, tinh thn ca con ngi (k tri thn chi s vi h)

Chng X Tit 1: Dch hu thnh nhn chi o t yn, d ngn gi thng k t, d ng gi thng k
bin, d ch kh gi thng k tng, d bc ph gi thng k chim.

Kinh Dch c bn iu v o thnh nhn: v li ni, cc li qu hng dn ta; v hnh ng, cc bin
ha hng dn ta; v ch to vt dng, cc hnh tng hng dn ta; v bi ton cc d on hng dn
ta.

Vi quan nim cho rng kinh Dch l siu cng thc v tr, c kh nng din t mi qui lut vn ng
trong v tr, t ci ln nht n ci nh nht. Bi vy, c th cn c vo hin tng tm s din bin
c th ca s vt, s vic , ri da trn s hng dn ca Dch l s tng hp nhng qui lut vn
ng ca s vt, s vic ( th hin bng nhng k hiu) d on tng lai. chnh l nguyn nhn
nhng k hiu ca Dch c th dng Bi. Nhng khi cha tm hiu c bn cht ca Dch, th vic
bi ton mang tnh siu hnh. Bi l mt trong nhng cng dng ca Dch, ch khng phi mc ch ca
Dch. Vic cc nh nghin cu d ch l tm thng nht cho rng Dch dng bi l sai lm; sai lm
ny c ngun gc trn hai thin nin k, bt u t s tht truyn ca nn vn minh Vn Lang.
Chng X Tit 2: Th d qun t tng hu vi d, tng hu hnh d, vn yn nhi d ngn, k th mnh
d nh hng, v hu vin cn u thm, toi tri lai vt, phi thin h chi ch tinh, k thc nng d th.

Cho nn ngi qun t sp lm vic g, sp tin hnh iu chi cn tham kho kinh Dch m ly li. Chu
mnh nh ting vang, khng c xa gn su kn, m bit c vic tng lai. Nu khng phi l vt tinh vi
nht trong thin h th lm sao c nh th?

Chng X Tit 5: Ph dch, thnh nhn chi s d cc thm nhi nghin c d.

i o dch, thnh nhn nh m bit rt su v xt rt tinh vi. Chng X Tit 6: tuy thm d, c nng
thng thin h chi ch, tuy c d, c nng thnh thin h chi v, tuy thn d, c bt tt nhi tc, bt hnh
nhi ch.

Ch c su thm mi hiu c ci ch ca thin h; ch c tinh vi mi hon thnh c vic ca thin h;
ch c thn diu mi khng vi vng m li mau chng, chng i m li n c ch.

Chng XI Tit 1: T vit: ph dch h vi gi d, ph dch khai vt thnh v, mo thin h chi o, nh
t nhi d gi d.

Thy ni: C Dch lm g? i Dch m mang mi vt, lm nn mi vic, bao trm mi o trong
thin h, ch c nh th m thi! Cho nn thnh nhn dng thng ci ch thin h, nh ci nghip thin
h v quyt on ci ng vc ca thin h.

Nhng on trch dn trn y t trong sch Kinh Dch v i sng (sch dn, bt u t trang 54).

Qua nhng on trch dn trn y v nhng ch gii km theo chng t vi bn c v mc ch ra
i ca kinh Dch mt ti tranh lun si ni ca cc nh nghin cu c ngun gc tri hng thin
nin k.

Ph chng
HU THIN BT QUI NGUYN THY
& S LIN H VI NHNG HIN TNG B N
THUC CC NN VN MINH C I

Du n ca vua Salomon
& Hu thin bt qui nguyn thy

Mt trong nhng hin tng v cng l s b n thuc th gii c i l biu tng c trnh by di
y:

Bn c s nhn ra y chnh l biu tng trn quc k ca nc Israel hin i. Biu tng ny xut
hin vo mt thi k rt xa xi trong c s. chnh l du n k b ca vua Salomon mt v hong
v i ca dn tc Do Thi. Du n ny c lu truyn qua hng thin nin k v c nhc n rt
nhiu trong cc cng trnh nghin cu, trong vn hc ngh thut lin quan n th gii c i.

Du n huyn b ny theo truyn thuyt l sc mnh v tr c kh nng hu dit, pht trin v tin tri.
Cho n nay vn cha c s khm ph ni dung ca n. Nhng vi kt cu ca hnh ca Hu thin bt
qui nguyn thy siu cng thc v tr quan ca ngi Lc Vit chng minh trn th gia du n
ca Salomon v Hu thin bt qui nguyn thy c mt s lin h sau y:


hnh trn chng t vi bn c nhng vn sau:

@ Ch vi kt cu hnh Hu thin bt qui nguyn thy ( to thnh 6 cc gm 4 qui bt dch v 2
cm bt dch c to nn bi 2 qui cng hnh oi & Tn, Cn & Chn) mi c kh nng lin h
tng ng vi du n huyn b ca vua Salomon.

@ S trng khp v ni dung gia Bt qui Hu thin nguyn thy vi du n ca vua Salomon u l
biu tng th hin s tng hp nhng qui lut vn ng ca v tr chi phi tt c mi hin tng t
nhin, cuc sng v con ngi. Hay ni mt cch khc theo ngn ng c in nh truyn thuyt v du
n ca vua Salomn l: kh nng hu dit, pht trin v tin tri.

B phim Tam gic Thy tinh
v bc thng ip ca CHA
(CRYSTAL TRIANGLE - the forbidden revelation)

y thc ra ch l mt b phim hot ha do hng Sonny Video Software International and Movic thc
hin. Nhng li gii thiu b phim li mang tnh t liu v mt s b n lin quan n mt nn vn ha c
v mt hnh tng trong phim li lin quan n ni dung c trnh by trong sch ny. Li gii thiu
ca b phim ni:

Kinh Cu c ghi nhn rng: Cha cho Moses 10 iu rn. Tuy nhin, c nhiu huyn thoi
khp th gii v ngay c nhng sch v c ca Nht Bn cng ni v mt bc thng ip rt quan
trng: Mt bc thng ip khc ca Cha, hnh nh mang nhng li khi minh lin quan n tng lai
ca nhn loi. Bc thng ip c ng kn v du i. Nghe ni rng: K no nm c nhng
thng tin trong bc thng ip s nm c tng lai.

B phim c ni dung v cuc truy tm bc thng ip ca mt nh kho c Nht Bn. Tt nhin l gay
cn, hp dn vi nhiu tnh tit ly k y tnh h cu. Kt qu cui cng l ngi ta tm c mt ci a
bay (?). Nhng sau ci a bay n tung. Ht phim. Mt s kt thc hp l, v cho n nay ngi ta vn
cha bit g v bc thng ip , m ch da trn nhng th tch c ni v n ri dng thnh phim cho
vui. Nhng iu ng lu y l: chic cha kha m kho tng b n ly bc thng ip li
chnh l biu tng ca hai tam gic trn du n ca vua Salomon. Nu qu l du n ca vua Salomon
chnh l chic cha kha i tm b n cho tng lai ca nhn loi, th chic cha kha ny khng nm
vng Trung ng nh b phim ni n, m nm trong nn vn minh Lc Vit vi Hu thin Bt qui
nguyn thy.

y cng l mt yu t na lm sng t hn v tnh hp l ca hnh Hu thin bt qui nguyn thy
trong vic l gii cc hin tng lin quan.

Kim t thp & tam hp m dng
ca Hu thin bt qui nguyn thy

T s lin h trn y, chng ta tip tc lin h mt hin tng c tha nhn tnh k b trong th gii
c i chnh l Kim t thp ca nn vn minh Ai Cp.

Trc khi i vo s lin h ny, xin c trnh by vi bn c s phn tch t hp hnh Hu thin bt
qui nguyn thy v du n ca vua Salomon thnh hai phn m dng nh sau:

@ Phn Dng gm: Cn, Cn Chn. Ly & tam gic ngc.

Trong hnh ny th tng s vch Dng = 7; tng s vch m = 5
@ Phn m gm: Khn, oi Tn, Khm & tam gic thun.

Trong hnh ny th tng s vch m l7; tng s vch Dng = 5

T hnh phn m trn, lin h bt k vo mt chiu ng no ca Kim t thp bn s c mt s lin
h sau y:

Qua hnh v trn bn s nhn thy ngay rng ba nh gc ca Kim t thp nm ba cc tam hp chiu
thuc m ca Hu thin bt qui nguyn thy gm: Khn, oi Tn, Khm. Trong thuyt m dng
Ng hnh th m thuc hnh th. Phi chng c s lin quan gn gi no gia b cc m ca Hu
thin Bt qui nguyn thy vi cu trc hnh tam gic ca Kim t thp?

Cu trc 32 qu kp thuc h thng Hu thin bt qui nguyn thy v 32 l bi Ty huyn b.

Ngoi nhng hin tng k b c lin h trn, b cc 32 qu kp c tnh i xng ca Hu thin bt
qui nguyn thy c trnh by trn cn gi cho chng ta mt s lin h vi mt hin tng huyn
b khc tn ti t lu trong nn vn minh c nhn loi. chnh l hin tng s dng 32 l bi Ty trong
vic d on tng lai. Hin tng bi bi Ty tn ti t lu trong nn vn minh c Ty phng. Hiu
qu ca nhng d on do phng php bi bi thuyt minh bo m cho s tn ti ca n hng thin
nin k trong vn minh nhn loi (hiu qu ny cn ph thuc vo kh nng ca ngi d on). Trong
phn ny cha th bn n tnh khoa hc hoc phi khoa hc ca phng php bi bi. Nhng, so snh
mt trong nhng cng dng ca Dch l dng coi bi v phng php bi bi Ty th chng c mt s
lin h trng khp k l sau y:

@ S lng 32 l bi dng bi vi 32 cp qu ca Hu thin bt qui nguyn thy.

@ Trong mt b bi Ty 52 l (khng tnh 2 con Phng) khi s dng bi, ngi ta b nhng l bi c
s t 2 n 6. y chnh l s Cc ca khoa T vi ( T Ha 2 cc, Mc 3 cc, Kim 4 cc, Th 5 cc
n Thy 6 cc)

@ Bt qui hu thin nguyn thy lin h vi 4 hnh l Kim Mc Thy Ha; trong 32 l bi Ty
cng gm 4 cht l C, R, Chun, Bch. Xin xem hnh minh ha sau y.

@ Nu bn c mt ln s dng bi Ty gii tr th bn s nhn thy s lin h tnh i xng ngc
trong mt l bi Ty vi tnh i xng ngc trong cp qu.

@ 4 cht Bch, Chun, C, R vi nhng thuc tnh ca n trong
bi bi Ty, cn c s trng hp vi tnh cht ca cc qu chnh trong
Hu thin bt qui nguyn thy nh sau:

Hnh minh ha s lin h gia 4 hnh ca H vi
Hu thin bt qui nguyn thy & 4 cht trong bi ty

* Thuc tnh ca qu Khm: l ngn tr, him c, s m mu, s tht bi v cht chc. y cng l thuc
tnh ca cht Bch trong bi Ty.

Trong thuyt Ng hnh th Thy l hnh u tin sinh ( Thin nht sinh Thy), so vi biu tng ca con
t Bch cng l con t c trang tr cng phu hn c.

* Thuc tnh ca qu Chn thuc Mc: biu tng ca ma xun, s pht trin di do, may mn. y
cng l thuc tnh ca cht Chun trong bi Ty. Biu tng ca cht Chun cng l biu tng ca cy,
hoa.

* Thuc tnh ca oi, hnh Kim: s vui v, may mn v tin tc. y cng l thuc tnh ca cht R
trong bi Ty.

* Thuc tnh ca cht C: mang tnh tnh cm, nhng quan h x hi cng trng hp vi tnh cht ca qu
Ly. C mang hnh tng ca tri tim. Trong ng y, Ly cng l biu tng ca tri tim (qun Ha).

* S sp xp ca Hu thin Bt qui nguyn thy vi trc Cn Khn gn trng khp hon ton vi trc
a cu chia hnh Hu thin Bt qui nguyn thy thnh hai phn m dng l: Cn, oi - Tn, Ly
(Dng) v Khm, Cn - Chn, Khn (m) th trong cch sp xp tng ng trng hp ca 4 cht bi
Ty trn cng thnh hai phn en tng ng (m dng) r rt.

@ Ngoi s trng khp v hnh thc trnh by trn th cn l s trng hp v mc ch s dng ca 32
l bi Ty vi mt trong nhng cng dng ca Hu thin bt qui nguyn thy l dng d on tng
lai.

@ Trong phn ph chng Du n H trong c th ch Hn trc Tn lu bn c v s ng
dng s m trong hnh Thy v Mc (Thy 6 - ma ng; Mc 8 - ma xun) v s Dng trong
hnh Ha v Kim (Ha 7 - ma h, Kim 9 - ma thu) trong cc c th trc Tn l: Hong ni kinh,
L Th Xun Thu, L K. Lin h vi cht Bch v Chun mu en (thuc m) thuc hai hnh Thy v
Mc; R v C mu (thuc Dng) thuc hai hnh Kim v Ha, ta li thy mt s trng khp na
trong s lin h gia cc cht trong bi ty lin quan n thuyt m dng - Ng hnh, c th l H v
Hu thin Bt qui nguyn thy.

S trng hp v hnh thc, s lng v mc ch ch khc nhau v phng php thc hin trong vic d
on tng lai ca bi bi Ty v kinh Dch, c kh nng dn n mt tng trong s lin h b sung
ln nhau v mt ni dung ca cc qu trong kinh Dch vi nhng hin tng lin quan n con ngi
trong vic d on tng lai.

Nh vy, vi hnh Hu thin Bt qui nguyn thy c minh chng t nn vn minh Vn Lang,
khng nhng l gii c nhng vn lin quan thuc phm tr kinh Dch m cn c kh nng lin h
l gii vi nhng nn vn minh c i khc ng thi. Ph chng ny b sung cho tnh hp l v nht
qun ca hnh Hu thin Bt qui nguyn thy.

Nn vn minh c Sumer
& Hu thin Bt qui nguyn thy

Ngnh kho c pht hin di tch ca mt nn vn minh ti c so vi cc nn vn minh c bit n t
trc n nay. l nn vn minh Sumer khu vc Lng h, c nin i c tnh khong 4000 nm
trc CN. Ti y, ngi ta tm thy nhng bn vn bng t st, trn ghi nhn nhng hin tng
rt ng ch . Mt trong nhng ni dung ca n, ghi nhn mt hin tng b n lin quan n vn
c t ra nh sau:

Ai l k thanh cao trn tri?
Ch c ba.
Ai l k thanh cao di t?
Ch c ba.(*)

T bn vn ny, lin h vi cc hin tng trong kinh Dch & Hu thin Bt qui nguyn thy, chng ta
s thy nhng s trng khp nh sau:

@ nim v Tri t l nhng biu tng bao trm v l nhng thuc tnh ca m dng khi v tr
hnh thnh. Tri & t c nhc n nhiu ln trong kinh vn ca kinh Dch.

* Ch thch: on th trn trch li trong sch Lch s trit hc Ai Cp v Lng H c i, Tin s V
Quang H, Nxb i hc Quc gia H Ni.

@ Vi cu Trn tri ch c 3, di t ch c 3, c th hiu l con s c gi tr biu tng cho
ngha cn nguyn bao trm ca mt h t tng v tr quan. iu ny cng c s lin h vi hnh Hu
thin Bt qui nguyn thy nh sau:

Con s ba huyn b khng phi ch duy nht c trong bn vn ca nn vn minh Sumer. Chng ta cn
c th tm thy nhiu bn vn c khc, hoc c nhng hnh tng thuc cc nn vn minh c i khc
nhau, nh: Cha ba ngi, ba cnh ca mt mt Kim t thp, tng Pht ba mt Ngay c trn mt s di
vt ng tm thy thuc nn vn minh Lc Vit cng c hnh tng lin quan n con s ba, nh hnh
nh ba con hu trn trng ng. Trong Nam Hoa kinh ca Trang t, chng ta cng tm thy tng
thot tc tiu dao su ci. Tt c nhng hin tng u c th gii thch bng biu tng ca Hu
thin Bt qui nguyn thy, tc l biu tng ca s vn ng v tr, sau khi tri t hnh thnh v
con ngi xut hin nhn thc n.

Cn mt nn vn minh c i c pht hin gn y c lin quan n nhng tri kin v tr k v, l
nn vn minh Maya. Do cha c t liu v nn vn minh ny nn ch xin t vn mt cch chung nht
v kh nng l gii lin h. Bi v, cho n ngy nay (nu cha c pht hin no mi) th nhng nn vn
minh c i ln trn th gii u li nhng du n v nhng tri kin v tr k v. Nhng duy nht c
nn vn minh Vn Lang c hn mt h thng l thuyt v tr quan l gii nhng b n ca v tr theo ci
nhn ca thuyt m dng Ng hnh.

Do , nu chn l l s tn ti khch quan v duy nht, th thuyt m dng Ng hnh v siu cng
thc Bt qui nguyn thy thuc v vn minh Vn Lang k v, di thi tr v ca cc vua Hng, t tin
ngi Vit Nam hin nay l hc thuyt v tr quan duy nht cn li t thi c i trong vn minh nhn
loi s l gii tt c; hoc l n chng c ni ln c iu g.

Trn y ch l s lin h trng khp nhng hin tng thuc cc nn vn minh c i ln trn th gii.
Nhng vn thuc thuyt m dng Ng hnh v siu cng thc Hu thin bt qui nguyn thy cha
phi l mt s minh chng v nhng mi lin h bn cht ca nhng hin tng trng khp trnh by.
Tuy nhin, nhng hin tng trng khp trn dn n mt tng v s tn ti trong qu kh xa xi:

Phi chng c mt nn vn minh ton cu k v ca nhn loi. Nn vn minh b hu dit v
nhng b phn khc nhau cn sng st ca nhn loi gi li nhng mnh vn khc nhau v mt thi
hong kim ca loi ngi ?

Phi chng, iu ny c ghi li trong thn thoi, c tch ca hu ht nhng dn tc c nn vn minh
lu i vtrong kinh Cu c. Trong bn vn c ca nn vn minh Sumer (c coi l bn vn c nht,
c trc kinh Cu c) cng ghi nhn nh sau:

Cn ma ln by ngy by m.
Cy xi trn mt t.
Mt qu kh chm su.
S im lng bao trm tt c
Mi ngi thnh t st.(*)

* Ch thch: on th trn trch li trong sch Lch s trit hc Ai Cp v Lng H c i, sch
dn.

Chng V
TNH HIN THC CA HUYN THOI
THI HNG VNG

Nim t ho ca dn tc Vit Nam v mt truyn thng vn hin ko di gn 5000 nm l c tnh t
thi Hng Vng mt thi i m s xut hin snh ngang vi nhng quc gia c nht ca nhn loi
(Theo c s, thi Hng Vng bt u t 2879 tr.CN, n nay l 4879 nm, tc gn 5000 nm). Nhng
nhng t liu v thi k ny li rt t v xc tn khng bo m, bi v nhng t liu hon ton
c vit bng ch Hn, tc l loi vn t c du nhp vo Vit Nam sau gn na thin nin k tnh
t khi chm dt thi i ca cc vua Hng. Nhng di vt tm c lin quan n thi k ny cng gn
nh khng c k c trng ng l nhng c vt th hin bn sc vn ha c o tm thy c ng
bng Bc b, nhng cng c min Nam Trung Quc v nhng vng t thuc Chim Thnh, Ph
Nam; thm ch c vi vng ng Nam . chnh l nguyn nhn cho n by gi mc d khoa
hc lch s tin b hn nhiu nhng cha h c mt gi thuyt no sc chng minh mt cch
thuyt phc cho thc trng ca nc Vn Lang di thi vua Hng, m mi ch chng t c s tn ti
trn thc t ca thi i ny. iu ch phn nh c mt trong nhng ni dung ca chnh nhng
truyn thuyt ni ti.

Chng ta th t mt gi thuyt: nu nh khng c nhng truyn thuyt t thi Hng Vng cc hc
gi i sau hng ngn nm ghi li trong nhng b quc s, th liu nhng t liu khng lin quan n
truyn thuyt v nhng di vt, c th c mt nh hng nhanh chng cho vic tm v ngun ci v khng
nh s tn ti trn thc t ca nc Vn Lang hay khng?

iu ny chng t: Nhng truyn thuyt t thi Hng Vng phn nh thc t ca thi i ny
di hnh thc ny hay hnh thc khc. N khng ch n thun l nhng cu chuyn c tch phn nh ci
nhn hoang s ca con ngi v cc hin tng t nhin v x hi nh mt s huyn thoi c tch ca
nhiu dn tc trn th gii.

Nhng c nhiu cng trnh nghin cu vi quan im cho rng nhng truyn thuyt huyn thoi thi
Hng Vng khng c tnh hin thc, hoc c nhn di gc x hi nhiu hn tnh cht lch s mt
quc gia; trong khi tt c nhng truyn thuyt lch s thi Hng Vng, u bt u bng cu: Vo thi
Hng Vng th trc tip khng nh iu ny. Thm ch, c ngi cn cho rng ci tn Vn
Lang xut hin rt mun vo thi nh ng v trch dn kin ca mt hc gi Hoa K l gio s tin
s Keilh Taylor gi cc vua Hng mt cch ti hoa v lnh lng l Overlord minh chng cho
lun im ca mnh (*).

Ni dung trong chng ny nhm minh chng vi bn c v tnh hin thc ca truyn thuyt thi Hng
Vng, bi tnh hp l trong s tng quan gia nhng vn thuc phm tr ca n.

Nu kinh Dch tn ti trong vn ha Hn trn 2000 nm - mc d c rt nhiu hc gi quan tm - cha
y nhng mu thun thch tri thc ca con ngi, th nhng truyn thuyt y huyn o v hnh thc
ca nn vn minh Vn Lang cng vi nhng di sn vn ha truyn thng lin quan, li c kt cu cht ch
mt cch k diu trong ni dung v khng gian, thi gian; trong hoc trc tip, hoc gin tip bng
mt ng th hin mt cch vi t lch s thi Hng Vng v x hi Vn Lang. l nhng truyn
thuyt miu t y huyn thoi v thi Hng Vng theo trnh t thi gian l:

Con Rng chu Tin = Thi Hng Vng th I.
Tru Cau = Thi Hng Vng th III.
Ph ng Thin Vng = Thi Hng Vng th VI
Bnh Chng, bnh Dy = Thi Hng Vng th VII
Ch ng T = u thi Hng Vng th XVIII
Sn Tinh, Thy Tinh = Cui thi Hng Vng th XVIII

Di sn vn ha truyn thng bo chng cho tnh hin thc lin quan n nhng truyn thuyt thi Hng
Vng l tru cau v bnh chng, bnh dy.

* Ch thch: Xin tham kho bi vit T Hoa L n Thng Long. Bo Ngun Sng s thng 8/99.

Nu tch ring ra tng truyn thuyt th ngi ta c th a ra nhng lun c, vt chng chng t quan
im ring ca mnh v ni dung v khng gian, thi gian xut hin ca tng truyn thuyt. Sai lm (nu
c) ca nhng lun im ny l bt u t phng php nghin cu: tch ri tng truyn thuyt ra khi s
lin kt hu c ca n. Ngi ta s khng th no bit c mt con voi, nu ch nhn hoc s thy mt
b phn ca con voi. Tnh phi l (nu c) ca nhng lun im ny l: s ph nhn tnh thi gian c
khng nh ngay trong ni dung truyn thuyt. Tnh phi l ny c chng t, nu xut pht t ci nhn
tng th t hp truyn thuyt thi Hng Vng v di sn vn ha truyn thng lin quan l tru cau v
bnh chng, bnh dy. iu ny c th khng nh mt cch chc chn rng s xut hin ca bnh chng,
bnh dy khng th t vo bt c mt thi im lch s no trong giai on t thi Hn cho n ngy
nay trong lch s c hai quc gia. Tuy nhin, hin thn ca chic bnh chng bnh dy nu khng xt
n ni dung m dng Ng hnh ca n th y ch l mt hin tng vn ha truyn thng ca ring
cng ng ngi Lc Vit; n cha chng minh c tnh hp l ca lnh th Vn Lang n tn b Nam
sng Dng T. Nhng chnh vic s dng tru cau nh l mt di sn vn ha truyn thng mang tnh
nghi l ca cng ng ngi Lc Vit v tc n tru theo thi quen c ph bin khp min Nam sng
Dng T cho n i Tng v n tn ngy nay i Loan li chng minh lnh th Vn Lang cch
y hng ngn nm v trc. Ngi ta cng khng th no chng minh c tc n tru ny xut pht t
vn minh Hoa H. Chnh nhng di sn vn ha ny li l bng chng sc so cho ni dung nhng truyn
thuyt lin quan n n. Nhng truyn thuyt ny li nm trong mt kt cu cht ch v thi gian trong s
tng quan ca h thng truyn thuyt thi Hng Vng. Bi vy mc d c th hin di hnh thc
huyn thoi mt hnh thc rt d ph bin v lu truyn nhng chnh s kt cu hp l mt cch rt
cht ch l mt trong nhng nguyn nhn huyn diu, nhng truyn thuyt ny vt qua c mt
khong thi gian en ti trong lch s l hn 1000 nm vn hin Vn Lang b m chm di thi Bc
thuc. Nhng di vt kho c nu c c xc minh thuc v nn vn minh Vn Lang v chng t
c tnh k v ca nn vn minh ny, th cng ch l mt s h tr sc so thm cho nhng truyn
thuyt m t n chng t v cn bn s tn ti ca mt quc gia Vn Lang c i. S ph bin trn
mt khng gian rng ln v tn ti hng thin nin k ca bnh chng, bnh dy v nghi l s dng tru
cau, th hin mt t duy cao cp trong mt x hi, m nhng quan h x hi khng th gi bng
nhng danh t: mt b lc, mt lin minh b lc, hoc mt nh nc s khai; m ch c th coi y l mt
quc gia c t chc cht ch v tnh ph bin ca mt truyn thng vn ha trn khp khng gian a l
rng ln vi thi gian tn ti hng thin nin k.

Chng ta hy th so snh mt hin tng vn ha th hin trong nghi l ci hi bng tru cau ca ngi
LcVit vi bt c mt nghi l ci hi th hin tnh vn ha, ca bt c mt dn tc, tng lp no trong
lch s nhn loi, cho n tn ngy hm nay m bn c th bit c; bn s thy y l mt trong nhng
nghi l hn nhn c tnh vn ha v biu tng c o v g tr nhn bn cao cp. S gin d ca nghi l
dng tru cau trong ci hi ca ngi Lc Vit, cho php tt c i la yu nhau u c th kt hn,
chnh l tnh nhn bn ca nghi l ny. iu ny cng ph hp vi kinh vn ca kinh Dch: Tr th cao
siu, l th khim h. Cao l bt chc tri, thp l bt chc t.

Ch vi s tn ti hng ngn nm nh truyn thuyt ni n v c cc s gia i Vit ghi nhn
trong mt x hi n nh v vn ha, mi l thi gian hp l hnh thnh v pht trin mt hc thuyt
v tr quan m dng Ng hnh v siu cng thc Bt qui, l gii t s hnh thnh v tr n mi s
vn ng lin quan n con ngi. Vi mt thi gian tng t nh vy trong lch s 2000 nm ca vn
minh nhn loi, cho n khi c bc vo nhng nm u ca thin nin k th III, nhng tri thc ca
nhn loi hin i mc d t nhng bc chn ln mt Trng vn cn ang m c v mt siu l
thuyt m nn vn minh Vn Lang chng t t nht t gn 4000 nm v trc: vo cui thi Hng
Vng th 6.

Nhng i hi v di vt kho c l mt iu cn thit, nhng khng phi v cng cha th l mt bng
chng thuyt phc cho s minh chng lch s ca mt thi i. nu nh khng c s nhn thc v nhng
du n vn ha lin quan. Bi v, t thn nhng di vt kho c khng ni ln c iu g, ngoi s tn
ti ca chnh n. Tnh thuyt phc ca di vt lch s vn phi thng qua s minh chng ph thuc vo tr
tu con ngi.

Mt v d sinh ng cho trng hp ny l: theo bo Tin Phong s ra ngy 3/10 1999, c bi Chic
so c 9000 nm vn cn thi c. Thng tin ca bi bo cho bit: Cc nh kho c Hoa K v Trung
Quc tm thy rt nhiu nhng cy so bng xng cnh chim su (tc l mt loi cng h vi chim
Lc trn trng ng) Jiahu, mt a im kho c vng chu th sng Hong H, bi bo vit :

Harbottle nhn xt: Bn chc s khng bao gi s dng mt trong nhng cy so trong dn nhc giao
hng. Nhng r rng mt con ngi c xa bit th no l Bt . Cy so c th to ra m thanh
ging nh gam , r, mi. N thm ch cn c mt l nh c c gn l s 7, dng nh c tc
dng iu chnh m thanh.

HNH MINH HA CA BI BO

Cc nh kho c cha cho bit nhng cy so ny thuc v nn vn minh no. Bi v, ngay c nn vn
minh xa nht vn c coi l ca Trung Hoa tn ti vng chu th sng Hong H, mi xc nh l
hn 5000 nm, cn cy so c 9000 nm tui. ng nhin cy so khng th t trn tri ri xung;
nhng n ra i trong mt hon cnh x hi nh th no? T n khng ni ln iu g.

Cng v thiu mt nn tng vn ha s lin quan, cho nn mt hin tng kho c ht sc quan trng v
thi Hng Vng l: s pht hin nhng bc thin trn trng ng ca nh nghin cu Bi Huy Hng
t nhng nm 1974 ( trch dn trn, qua sch Tm v bn sc vn ha Vit Nam), khng gy n
tng khoa hc cho nhng tng mi nhn danh khoa hc xut hin chnh thc gn hai thp nin sau
v c nh hng v thi Hng Vng, khi cho rng: y ch l mt lin minh b lc, mt nh nc
s khai. Nhng vi quan nim cho rng Thuyt m dng Ng hnh l mt siu l thuyt v tr quan,
Bt qui l siu cng thc ca hc thuyt ny, c to dng t nn vn minh Vn Lang; th nhng bc
thin c pht hin trn trng ng ca hc gi Bi Huy Hng chnh l mt bng chng chng minh
tnh thuyt phc ca lun im ny.

T hp nhng truyn thuyt y huyn o vi nhng di sn vn ha truyn thng ca ngi Lc Vit li
c mt kt cu rt cht ch. Bi vy, c th khng nh rng:

Khng th c mt phng php lun xut pht t bt c mt lun thuyt no c hnh thnh trong lch
s vn minh nhn loi, k c nhng lun thuyt nhn danh Thng bc b c tnh hin thc ca
thi Hng Vng qua s tn ti ca nhng truyn thuyt ny v nhng di sn vn ha lin quan, bi tnh
cht ch trong kt cu ca n.

y cng l mt bng chng chng t: Ch c th xut pht t tr tu siu ng ca t tin ngi Lc Vit
mi c s tn ti v pht trin l thuyt m dng Ng hnh v siu cng thc Bt qui, m s ng dng
ph bin ca n trong lch s vn minh ng phng gn 5000 nm trn nhng lnh vc quan trng trong
i sng con ngi.

Ngi vit sch ny cho rng: t nhng truyn thuyt huyn thoi i Hng v nhng di sn vn ha ca
ngi Lc Vit, c kh nng dn n s l gii v phc hi ton b nhng nguyn l cn bn ca siu l
thuyt m dng Ng hnh mt hin tng b n ln nht trong nn vn minh ng phng v ca c
nhn loi trn c s s tng quan hp l ca tt c nhng vn lin quan n n. Chnh hiu qu ca
nhng phng php ng dng tri hng thin nin k ca thuyt m dng Ng hnh, l c s hin thc
cho vic phc hi nhng nguyn l cn bn ca thuyt m dng Ng hnh. S tn ti k v ca hc
thuyt ny, li l bng chng sc so cho thc t tn ti ca quc gia Vn Lang khi nguyn ca nn
vn minh Vit Nam tri gn 5000 vn hin.

Cho n tn by gi, vo nhng ngy Tt Nguyn n, nhng bc sinh thnh li thnh knh dng ln t
tin nhng chic bnh chng, bnh dy linh vt ca nn vn minh Lc Vit m trong hm cha c
mt sc mnh v tr v tr tu ca tin thnh.

PHN KT

Hy vng tt c s chng minh trong sch ny s chng t vi bn c v ci ngun ch thc ca vn
minh ng phng chnh l nn vn minh Vn Lang k v quc gia u tin ca ngi Lc Vit. Nn
vn minh ny to ra mt siu l thuyt m tt c cc nh khoa hc ca nhn loi hin i ang m c,
gii thch t s khi nguyn ca v tr cho n nhng s vn ng lin quan n con ngi. Trong
sut qu trnh pht trin ca x hi loi ngi tr thuyt m dng Ng hnh v siu cng thc ca n
l Bt qui loi ngi cng c nhng c gng lp nn nhng siu l thuyt, k c nhng siu l
thuyt gii thch s hnh thnh v tr cho n mi s vn ng lin quan n con ngi nhn danh
Thng . Nhng tt c u khng thuyt phc c thi gian, mc d nhng l thuyt v tr quan
chim mt khng gian lch s. Ch c thuyt m dng Ng hnh v siu cng thc Bt qui l tn ti
c th ni l lu nht trong lch s nhn loi. Nhng tng minh chng trong cun sch ny, cng ch l
nhng s khi nguyn cho vic phc hi mt siu l thuyt mt i nhng nguyn l bn cn, ch cn
li nhng phng php ng dng. Mt khong trng cn rt ln vn ngn cch gia nhng lun thuyt
cn bn vn cha hon chnh vi nhng phng php lun ca n trn thc t ng dng tri hng thin
nin k. lp khong trng ny, chc chn phi c mt kin thc tng hp v cng ln v s c gng
hp tc ca nhiu ngnh khoa hc, Mc d, thuyt m dng Ng hnh c th l mt hc thuyt khoa
hc hay phi khoa hc; nhng chc chn s phc hi mt hc thuyt tn ti lu nht trong lch s nhn loi
vi s chng nghim trn thc t tri hng ngn nm, s mang li mt li ch khng nh cho s tin b
ca con ngi. S phc hi ny ch c th c c, nu bt u t nhng di sn vn ha truyn thng ca
ngi Lc Vit, ch nhn ch thc ca nhng gi tr cn bn thuc nn vn minh ng phng.

Tri qua hn hai thin nin k thng trm ca lch s, thi Hng Vng mt giai on k v trong lch
s Vit Nam tr thnh huyn s. Nhng may mn thay, nhng di sn vn ha m t tin truyn li
hng con chu tm v ci ngun.

Vit cun sch ny, v pha khch quan c th coi nh mt gi thuyt, nhng ngi vit mong c chia
s vi bn c nim hy vng phc hi li lch s k v ca t nc Vn Lang quc gia u tin ca
ngi Lc Vit, t tin ca dn tc Vit Nam hin nay.

Xin chn thnh cm t bn c.

NHIT TNH V SNG TO

Cun Thi Hng Vng qua truyn thuyt v huyn thoi c pht hnh u nm 1999 (Nxb Vn ha
Thng tin) tip theo , Nguyn V Tun Anh cho ra i cun Thi Hng Vng v b n ca Lc
thp hoa gip (Nxb Thanh Nin 1999)v by gi l Tm v ci ngun kinh Dch . Nu Thi Hng
Vng qua truyn thuyt v huyn thoi t li vn v ci ngun ca nn vn ha ng phng;
th trong Tm v ci ngun kinh Dch l mt s tip tc minh chng trn c s nhng lun im ca
mnh qua s l gii kinh Dch, mt cun k th ni ting trong vn ha ng phng.

Qua cun sch, chng ta thy tc gi pht hin nhng mu thun trong lch s hnh thnh kinh Dch,
chng minh s tng quan hp l ca n vi nhng di sn vn ha truyn thng ca Vit Nam v khng
nh rng: t nc Vit Nam c gn 5000 nm vn hin. Cng nh trong Thi Hng Vng qua
truyn thuyt v huyn thoi, tc gi khng phi v ch quan, cng chng phi v m tn, a ra nhng
nhn nh vu v. Ngc li, Tm v ci ngun kinh Dch l mt tng to bo, nhng khng m h,
v nhng lp lun cht ch vi nhng chng c kh thuyt phc. vit c cun sch ny, Nguyn V
Tun Anh phi vt qua mt ro cn ca b dy thi gian tnh bng thin nin k, tm ngun nh sng
cho s huyn b v ci ngun ca kinh Dch. Nu nh trong Thi Hng Vng qua truyn thuyt v
huyn thoi tr thnh mt ti tranh lun khng nhng trong nc m c trn th gii, v n
ng chm nhiu vn m t trc n nay Vit Nam vn b coi nh ngi con ngoi gi th, khi bn
n nhng nn tng ca nn vn ha phng ng, th vi Tm v ci ngun kinh Dch tc gi tip
tc chng minh iu ny.

Kinh Dch vn l ti tranh lun si ni hng ngn nm qua ca cc hc gi trn th gii, m vn cha
ng ng cho mi vn ca n. Ngc li Tm v ci ngun kinh Dch a ra mt lun im kh
hon chnh, trong vic l gii nhng vn ln lin quan n kinh Dch. Mc d khng khng nh v
tnh khoa hc hay phi khoa hc ca thuyt m dng Ng hnh, nhng Nguyn V Tun Anh li t
vn cho rng Bt qui chnh l mt siu cng thc ca thuyt m dng Ng hnh, mt hc thuyt v
tr quan ng phng c v vn ci ngun ca n. So vi hng ngn, hng vn u sch vit v kinh
Dch tri hng ngn nm nhiu u sch n ni cht ln xe, tru ko tot m hi th cun sch ca
Nguyn V Tun Anh Tm v ci ngun kinh Dch vi nhng lun im mi l, ch l Chu chu
xe. Nhng khoa hc l s khm ph ca tr tu con ngi i vi chn l m nn vn minh nhn loi
lun hng ti. Chn l tn ti khch quan vt ngoi mi nh kin (vn l s cn tr mi tin b ca
khoa hc)

c cun sch ny, chng ta c th cm nhn c y s nhit tnh, nng lc sng to, tnh t ph
trong t duy ca tc gi qua 3 cun sch v nhng ti khng nh trong vn ha ng phng huyn
b. iu ng ni hn c l nhng tc phm ny u hng ti s phc hi mt nn vn hin y t ho
ca ngi Lc Vit, t tin ca ngi Vit Nam hin nay. V khng phi ch s nhit tnh m cn l s
dng cm, khi tc gi mnh dn th hin nhng tng y sng to trn con ng tm v ci ngun
vn ha dn tc Vit Nam. Lao ng khoa hc i hi nh nghin cu phi dng cm. ng vy, nu
khng c phm cht ny th c ti nng n u cng chng mang li c ch li g. Hn na, ti ngh
rng tc gi mun cng hin tt c sc mnh, mc d kh nng thnh cng c th ch hy vng rt nh b.
c th chc tc gi cng tha mn lm ri. V rng, khi ng trc i dng mnh mng c rt nhiu
iu cha bit pha trc chng ta. V c g sung sng hn khi c ngi bt u i tin trm, i nhng
bc u tin trn con ng vn dm, nhn thc nhng iu k th.

T/p H Ch Minh, ngy 20 thng 3 nm 2000
Thc s TRN THANH L

TRN TRNG V HY VNG

c mt s tc phm ca Nguyn V Tun Anh qua cc ta Thi Hng Vng qua truyn thuyt v
huyn thoi, Thi Hng Vng v b n Lc thp Hoa gip v by gi l Tm v ci ngun kinh Dch, ti
thm thn phc ch, kh nng c lp trong nghin cu, nng lc pht trin v gii quyt vn , dng
cm t li v vch ra mt hng nghin cu mi, c ngha v thi i Hng Vng, v ci ngun ca
vn ha v tr tu ca dn tc Vit Nam trong tc phm ca tc gi. Trong nhng tc phm ca mnh,
Nguyn V Tun Anh mnh dn khai ph mt vn hc ba vi nhiu tn nghi v nhng kin cn
khc nhau trong vn ha c ng phng. Khi t ra nhng vn mi trong tc phm ca mnh, tc gi
t ra dng cm, khng e ngi ng chm, c bn lnh trong khoa hc v tm huyt vi ci ngun vn
ha dn tc.

Vi s dy cng nghin cu, t cc phng din khc nhau, bc u tc gi khng ch gp phn nh
chnh, chnh xc ha mt s t liu thi Hng Vng, m quan trng hn l xy dng c mt gi
thuyt khoa hc rt c bn v:

1) Nn vn minh c Vn Lang, ci ngun ca nn vn minh Vit Nam hin nay.

2) Nn vn minh c Vn Lang Lc Vit l mt nn vn minh pht trin cao t gn 5000 nm trc
(ch khng phi l 2500 nm nh c ngi quan nim).

3) Nn vn minh Vn Lang l ci ngun ca thuyt m dng Ng hnh. S th hin tr tu v l h t
tng ca dn tc Lc Vit c qua cc thi Hng Vng ci ngun ca nn vn ha ng phng c.

Nu nhng vn tc gi Nguyn V Tun Anh t ra v chng minh trong tc phm ca mnh c
tha nhn tnh khoa hc v chn xc, th s lm sng t c s b n ca mt thi huyn s v sc mnh
ca nn vn hin ca dn tc Vit; vi bn sc, bn lnh c o ca mnh khng b ng ha trong
1000 nm Bc thuc v gn 100 nm b thc dn phng Ty xm lc, khai ha cc k d man. Hn
na n cn c c s tm hiu t duy, tr tu trit hc ca nn vn minh Vn Lang, thi i cc Vua
Hng, nh l ci ngun ca dn tc ta cn trong gen, trong mu, trong truyn thng ca thi hin i.

Cng t nhng tin ny, chng ta s hiu su hn v ngun gc ca tr tu v vn minh phng ng
nn vn minh v vn ha ang c gii hc gi ng, Ty ch nghin cu hin nay gm cc nn
vn minh ln: n , Hoa H (Hn), v Vn Lang (Lc Vit).

Ti hy vng tc gi s tip tc gt hi c nhiu thnh cng trong s nghip nghin cu ca mnh trong
tng lai. Ti cng hy vng tip tc c c nhng cng trnh ca tc gi v thi i Hng Vng ci
ngun vn ha dn tc Vit Nam, mt dn tc to dng mt trong nhng nn vn minh c o trong
c s ca nhn loi. Ti cng hy vng rng: nhng vn m tc gi Nguyn V Tun Anh cp n
trong cc tc phm ca mnh, s c cc nh s hc, cc nh vn ha, trit hc, ng phng hc
nghin cu cho kin tho lun; hoc t chc hi tho, lm sng t s tht v mt thi khuyt s ca
dn tc; hoc xy mt chng trnh nghin cu cp quc gia ngy cng c c s hiu bit y hn,
chnh xc hn v thi Hng Vng.

Tc gi Nguyn V Tun Anh ang vt qua nhng kh khn v i sng gp phn cng hin cho
khoa hc. Ti rt mong c s h tr ca cc cp, tc gi sm t c kt qu mong mun, gp
phn vo s nghip chung ca khoa hc v nn vn ha nc nh.

Tin s trit hc
H B THM

SCH THAM KHO

Nhiu tc gi:
Thi i Hng Vng, Nxb Khoa hc x hi, H Ni, 1973.
Thnh hi Pht gio TP. HCM: Kinh Th Lng Nghim, Pht lch 2538,1994.
L Qu n: Thi t d gin lc, Nxb VHTT, 1997.
Ng Tt T: Kinh Dch, Nxb TP. HCM, 1992;
Lo T, Nxb TP.HCM, 1997.
Nguyn Hin L: Khng t, Nxb Vn Hc, 1991;
Kinh Dch - o ca ngi qun t, Nxb Vn hc, 1994;
S Trung Quc, Nxb VHTT, 1997;
Lo t - o c kinh, Nxb VHTT, 1998;
Trang t Nam Hoa kinh, Nxb VHTT, 1998;
Mnh t, Nxb VHTT, 1998.
Nguyn Hin L & Thin Giang: Lch s th gii, Nxb VHTT, 1997.
Gin Chi & Nguyn Hin L: Chin quc sch, Nxb Vn ha, 1996.
Will Durant Nguyn Hin L dch: Lch s vn minh Trung Hoa Nxb VHTT, 1997.
Nguyn Hu Lng: Kinh Dch vi v tr quan ng phng, Nxb TP HCM, 1992.
Dng Ngc Dng & L Anh Minh: Kinh Dch cu hnh t tng Trung Quc, Nxb Khoa hc x
hi, 1999.
Hi n: Kinh Dch v i sng, Nxb Vn ha dn tc, 1996.
L Ch Thip: Kinh Dch nguyn thy, Nxb Vn hc, 1998.
Bi Vn Nguyn: Kinh Dch Phc Hy, Nxb Khoa hc x hi, 1997.
Thiu Khang Tit : Mai Hoa Dch, Nxb VHTT, 1994.
Thiu V Hoa: Chu Dch vi d on hc, Nxb Vn ha, 1992;
D on theo T tr, Nxb VVHT, 1996.
L Vn Qun: Chu Dch v tr quan, Nxb Gio dc, 1995.
Phan Bi Chu: Chu Dch, Nxb Khai Tr, 1971.
Thu Giang Nguyn Duy Cn: Chu Dch huyn gii, Nxb TP. HCM, 1992;
Dch hc tinh hoa, Nxb TP. HCM, 1992.
nh Tun: Dch hc nhp mn, Nxb Long An, 1996.
Bi Bin Ha: Khng gian kinh Dch vi d bo qua Bt t H Lc, Nxb VHTT, 1997.
Vng Ngc c & Diu V Qun & Trnh Vnh Tng: B n ca Bt qui, Nxb VHTT, 1996.
Nguyn T Siu dch: Hong ni kinh t vn, Nh thuc Hng Kh H Ni, xut bn 1954.
m Thnh Mu bin son: Hong ni kinh vi suy on vn kh, Nxb VHTT,1998.
Nguyn Ngc Hi: Can chi thng lun, Nxb VHTT, 1998.
L Vn Su: Hc thuyt m dng Ng hnh, Nxb VHTT, 1998;
Nguyn l thi sinh hc phng ng, Nxb VHTT,1996.
Hong Tun: Nguyn l chn ngy theo lch Can Chi, Nxb VHTT, 1999.
Diu Chu Hy: Vu thut thn b, Nxb VHTT, 1993.
Phng Hu Lan: i cng trit hc s Trung Quc, Nxb Thanh nin, 1999.
Nguyn ng Thc: Lch s trit hc phng ng, Nxb TP. HCM, 1997.
L Khnh Trng & L Vit Anh dch: a l ton th, Nxb VHTT, 1996.
N.Konrat: Phng ng v phng Ty, Nxb Gio dc1997
E. Lip: Ngh thut kin trc theo vn ha Trung Hoa, Nxb VHTT, 1999.
Vit Chng: Vn dng khoa nhn tng hc trong ng x v qun l kinh doanh, Nxb VHTT, 1998.
Nguyn Th Vng & Nguyn Thanh Hng: V tr quanh em, tp 1 & 2, Nxb Gio dc, 1998.
Nguyn Ngc Giao: Vn minh ngoi tri t, Nxb Gio dc, 1999;
V tr c hnh thnh nh th no, Nxb Gio dc, 1999.
Phm Vit Trinh: Thin vn ph thng, Nxb Gio dc, 1998.
Nguyn Quang Riu: Lang thang trn di ngn h, Nxb VHTT, 1997;
V tr phng th nghim thin nhin v i, Nxb Gio dc, 1997.
Stephen W. Hawking Cao Chi & Phm Vn Thiu dch: Lc s thi gian, Nxb Khoa hc v K thut ,
1997.
Cao Quc Phin: Dn tc hc Trung Quc c, Nxb VHTT, 1995.
Lm Hn t & To Duy Chng: Lch s Trung Quc 5000 nm, Nxb VHTT, 1997.
Hoi Vit: Ngc dng lch s, Nxb Vn ha Dn tc, 1998.
Nh Thnh dch: S k T M Thin, Nxb Vn hc, 1988.
ng Xun Bng: S hc b kho, Vin S hc, Nxb VHTT, 1997.
Phan K Nam & Tn Phng Ly & Trn Kit Hng bin son v hiu nh: T truyn, Nxb ng Nai,
1995.
Hn Th Chn & Trn Kit Hng dch v hiu nh: Hn Phi t, Nxb ng Nai, 1995.
Nguyn Hng Trang & Trn Kit Hng bin son v hiu nh: Trang t, Nxb ng Nai, 1996.
V Ngc Lin & Trn Kit Hng: Thng th, Nxb ng Nai, 1996.
Phng Qu Sn & Trn Kit Hng: Mnh t, Nxb ng Nai, 1996
L Th Giao Chi & Trn Kit Hng bin son v hiu nh: Lit t, Nxb ng Nai 1996.
Nguyn Tn Nhan: Mt trm nhn vt ni ting vn ha Trung Quc, Nxb Vn hc, 1998.
L Vn Chng: C s vn ha Vit Nam, Trng i hc Khoa hc t nhin TP. HCM, lu hnh ni
b, 1996.
Trn Ngc Thm: Tm v bn sc vn ha Vit Nam, Nxb TP. HCM, 1997.
Nguyn Hong Phng: Tch hp a vn ha ng Ty cho mt chin lc gio dc tng lai, Nxb Gio
dc, 1996.
V Qunh & Kiu Nh: Lnh Nam chch qui, Nxb Vn hc, 1990.
inh Gia Khnh: Thn thoi Trung Quc, Nxb Khoa hc x hi, 1998;
Ng Thnh ng: Khm ph v cc b n ca con ngi v th gii sng, Nxb Nng, 1998.

TM V CI NGUN
KINH DCH

MC LC

Li gii thiu (L Gia)

LI NI U

PHN DN

PHN I: LCH S KINH DCH THEO C TH CH HN
Chng I:
Tm lc lch s Kinh Dch theo c th ch Hn
Chng II:
Tm tt ni dung & nhng k hiu cn bn ca kinh dch theo c th ch Hn
Chng III:
Mt s quan im khc nhau v thi im xut x & tc gi ca kinh Dch
Chng IV:
Mt s kin ca cc hc gi c kim v nhng vn cn nguyn trong kinh Dch
Chng V:
Lch s thuyt m dng v thuyt Ng hnh theo c th ch Hn

PHN II: NHNG MU THUN TRONG KINH DCH
THEO C TH CH HN V NHNG VN LIN QUAN
Chng I:
Mu thun trong s tng quan nhng tin ca kinh Dch
Chng II:
Hong ni kinh t vn H & nhng vn lin quan
Chng III:
Khong trng l thuyt v s ng dng ca kinh Dch
Chng IV:
Mu thun trong trnh t thi gian hnh thnh ni dung kinh Dch

PHN III: VN MINH VN LANG V B N CA BT QUI
Chng I :
Vn minh Vn Lang vi Lc th - H
Chng II:
Truyn thuyt b N Oa v tri & phng v Hu thin Bt qui
Chng III:
S l gii thuc tnh Ng hnh ca qui v t vn minh Vn Lang
Chng IV:
Cn nguyn ca Bt qui
Ph chng:
Qun tng trn bn c tng

PHN IV: VN MINH VN LANG
& THUYT M DNG NG HNH L GII NHNG VN LIN QUAN
Chng I:
Vn minh Vn Lang & ngun gc m dng lch
Ph chng:
Hu thin Bt qui nguyn thy v H l gii mt s hin tng lin quan
Chng II:
Vn minh Vn Lang & thut a l c ng phng
Chng III:
Thin vn c ng phng & nhng hin tng thin vn hin i
Ph chng:
Truyn thuyt Con Rng chu Tin & cc chm sao thin cc bc
Chng IV:
Vn minh Vn Lang & mc ch ra i ca kinh Dch
Ph chng:
Hu thin Bt qui nguyn thy & s lin h vi nhng hin tng b n thuc cc nn vn minh c i
Chng V:
Tnh hin thc ca huyn thoi thi Hng Vng

PHN KT
Nhit tnh v sng to (Thc s Thanh L)
Trn trng v hy vng (Tin s H B Thm)
Sch tham kho
Mc lc

Tim Ve Coi Nguon Kinh Dich

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tim Ve Coi Nguon Kinh Dich

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

http://tieulun.hopto.

You might also like