TC

ATILIM NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
KAMU YNETM VE SYASET BLM ANABLM DALI



TRKYEDE TEKNOLOJ POLTKALARININ YANSIMALARI



YKSEK LSANS TEZ


Hazrlayan
Ahmet KARAKA


Tez Danman
Yardmc Doent Dr Anl EK



Ankara-2012







TC
ATILIM NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
KAMU YNETM VE SYASET BLM ANABLM DALI



TRKYEDE TEKNOLOJ POLTKALARININ YANSIMALARI



YKSEK LSANS TEZ


Hazrlayan
Ahmet KARAKA


Tez Danman
Yardmc Doent Dr Anl EK



Ankara-2012

i

NSZ
Trkiyede ve dnyada teknoloji politikas kavram hem literatrde hem de pratik
uygulamalarda geni yer tutmaktadr. Sanayilemi ve ge sanayilemi olan lkeler
nezdinde halkn refah dzeyini ykseltmek ve korumak gayesi ile dier alanlarla olduu
kadar ekonomi politikalar ile de yakndan ilgili olduu bilinmektedir. Yakn tarihimizde
zaman zaman zerinde ok durulduu ve eitli ekillerde atlm abalarnn yaand
bilinmektedir. Genel itibarla bu almada literatrde yer etmesi amac gdlerek
lkemizdeki mevcut politika uygulamalar gncel konularla birlikte irdelenmi ve alan
aratrmas ile mevcut uygulamalarn yeterlilii test edilmitir.
Sanayi devriminden bu yana teknoloji politikalarndaki rn gelitirme sreleri
bugnk politikalarn ekillenmesine yol amtr. Ayrca, ileri teknolojilerin geldii son
nokta, gemie kyasla ok daha hzl ve deiken bir hal almtr. Sonu itibari ile de
baarl ve baarsz rnekler nazarnda mevcut abalara eletirel bir tahlil yaplmas ve
mevcut almalarn yeterlilik dzeyinin sorgulanmas her dnem iin gerekli
grlmektedir.
Hazrlk aamasndan sonulanma aamasna kadar ki srete destek ve
ynlendirmesini eksik etmeyen danman hocam Sayn Yrd. Do. Dr. Anl ekie
sonsuz teekkrlerimi sunuyorum. Dersini aldm ve sonrasndaki srete de desteini
ve ynlendirmelerini esirgemeyen hocam Yrd. Do. Dr. Hayriye zene de kranlarm
sunuyorum. Yksek lisansa baladm ilk dnemden beri derslerini aldm Hayriye
Hocamn yannda, ufkumu geniletmeme vesile olan deerli hocalarm, Prof. Dr. Halil
lkere, Yrd. Do. Dr. Fatma lk Seluka, Yrd. Do. Dr. Dr. Sava Zafer ahine,
Yrd. Do. Dr. M. Kemal Utkuya teekkrlerimi sunuyorum.
Ayrca, maddi manevi destekleri ile kararlarmda yanmda duran ve destekleyen
annem, babam, aabeyime ve sevgili nianlma en derin sevgilerimi ve kranlarm
sunmay bir bor bilirim.

Ahmet Karaka
ii

NDEKLER


NSZ................................................................................................................................ i
NDEKLER................................................................................................................... ii
KISALTMALAR ............................................................................................................... v
TABLO NDEKS............................................................................................................ vii
GRAFK NDEKS .........................................................................................................viii
EKL NDEKS................................................................................................................ x
GR ................................................................................................................................. 1
TEZN KONUSU VE NEM .......................................................................................... 1
TEZN AMACI .................................................................................................................. 2
TEZN YNTEM ............................................................................................................. 3
SINIRLILIKLAR ............................................................................................................... 3
I.BLM KAVRAMSAL EREVE ............................................................................. 5
1.TEKNOLOJK GELM ............................................................................................... 5
1.1. BLG DEVRM TEMELLER ................................................................................. 5
1.1.1. ok Disiplinli almalardan Disiplinler Birliine ................................................ 6
1.2. TEKNOLOJNN TARHSEL GELM ................................................................. 8
2. TEKNOLOJ POLTKASI VE KALKINMA ............................................................ 15
2.1. BLM VE TEKNOLOJ POLTKASI ................................................................... 15
2.2. LER TEKNOLOJ ARATIRMALARI ................................................................ 16
2.3. TAYVANDA TEKNOLOJK GELM ................................................................ 18
2.4. NDE TEKNOLOJK GELM .......................................................................... 20
2.5. RLANDANIN TEKNOLOJK GELM ............................................................ 22
2.6. DEERLENDRME ................................................................................................. 24
3. TEKNOLOJ POLTKASI BLEENLER VE UYGULAMALARI ....................... 28
3.1. ARATIRMA VE GELTRME ............................................................................ 28
3.1.1. lkemizde Ar-Ge statistikleri ............................................................................... 29
3.2. YENLKLK ........................................................................................................ 31
iii

3.2.1. lkemizde Yenilik statistikleri ............................................................................. 32
3.2.2. Eletirme Sreci ile Yenilik .................................................................................. 33
3.2.3. Stratejik Esneklik ve Yenilikilik .......................................................................... 35
3.2.4. Yenilik ve Performans ............................................................................................ 37
3.3. TEKNOLOJ TRANSFER ...................................................................................... 39
3.3.1. Teknoloji Transfer Mekanizmalar......................................................................... 40
3.3.2 niversite Tabanl Aratrma Merkezlerinden Teknoloji Transferi ....................... 42
3.4. GRMCLK ve NVERSTE TEKNOLOJ TRANSFER MODEL ............... 44
3.5. TRKYEDE TEKNOLOJ TRANSFER ............................................................. 46
3.5.1. Trkiyede incelenmesi gereken gncel bir teknoloji transfer rnei.................... 48
3.6. YABANCI YATIRIMCILAR ve TEKNOLOJ TRANSFER ................................ 49
3.6.1. ok uluslu Ortaklklar ve Teknoloji Transferi ....................................................... 50
3.6.2. Uluslararas Teknoloji Transferi rnekleri ............................................................ 52
3.7. NVERSTE SANAY BRL VE SORUNLARI ....................................... 53
3.8. PATENT SSTEM ve HAVUZLARI ...................................................................... 54
3.8.1. Trkiyede Patent statistikleri ................................................................................ 57
3.9. YEN RN GELTRME UYGULAMALARI................................................... 58
3.9.1. Tedarik zinciri ynetimi ......................................................................................... 59
3.10. BLACKBERRY RNE ...................................................................................... 60
4. SAVUNMA TEKNOLOJLER VE SANAY ZERNE ....................................... 62
4.1. TRKYEDE SAVUNMA SANAY .................................................................... 63
5. TRKYEDE TEKNOLOJ POLTKASI TARTIMALARI ZERNE ............... 68
5.1. POLTKA YAPICI TEMEL KURUMLAR ............................................................ 68
5.2. SYASETTE TEKNOLOJ POLTKASI TARTIMALARI ................................. 69
5.3. TEKNOLOJ POLTKALARI EKSENNDE YERL OTOMOBL VE TABLET
PC ..................................................................................................................................... 73
5.3.1. Teknoloji politikalar ulusal gvenlik dzeyinde deerlendirilebilir mi? .............. 75
5.4. DEERLENDRME ................................................................................................. 76
II.BLM ALAN ARATIRMASI ............................................................................... 79
iv

6.1. YNTEM ve METODOLOJ .................................................................................. 79
6.2. RNEKLEM ............................................................................................................. 79
6.3. ARATIRMA SORUSU .......................................................................................... 80
6.4. BULGULAR ............................................................................................................. 80
6.5. DEERLENDRME ............................................................................................... 101
SONU .......................................................................................................................... 103
KAYNAKA ................................................................................................................. 104
EK-1 Sektr Yetkilisi ile Sylei ................................................................................... 114
EK-2 Alan Aratrmas rnek Soru Kad ................................................................... 116
ZET .............................................................................................................................. 118
ABSTRACT ................................................................................................................... 119

v

KISALTMALAR


AB Avrupa Birlii
ABD Amerika Birleik Devletleri
Ar-Ge Aratrma ve gelitirme
BOREN Ulusal Bor Aratrma Enstits
BTYK Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu
EPO European Patent Office (Avrupa Patent Ofisi)
DPT Devlet Planlama Tekilat
FATH Projesi Frsatlar Arttrma ve Teknolojiyi yiletirme Hareketi Projesi
GPS Global Positionning System (Kresel Konumlandrma Sistemi)
GSYH Gayrisafi Yurtii Hasla
KOSGEB T.C. Kk ve Orta lekli letmeleri Gelitirme ve Destekleme
daresi Bakanl
ITRI Industrial Technology Research Institute (Sanayi Teknoloji
Aratrma Kurumu - Tayvan)
OECD Organisation for Economic Co-operation and Development
(Ekonomik Kalknma ve birlii Tekilat)
SSM Savunma Sanayii Mstearl
s. Sayfa
TBMM Trkiye Byk Millet Meclisi
TC Trkiye Cumhuriyeti
TEKMER Teknoloji Gelitirme Merkezleri
TK Trkiye statistik Kurumu
vi

TBTAK Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu
TPE Trk Patent Enstits
TSK Trk Silahl Kuvvetleri
TZE Tam zaman edeeri
TTO niversite Teknoloji Transfer Ofisi
t.y. Tarih yok
vb Ve benzeri
vs Ve saire

vii


TABLO NDEKS
Tablo 1 1876-1924 arasnda tarihsel olarak dikkat eken teknolojik gelimeler ............... 9
Tablo 2 Teknolojik deiim dzeylerinin snflandrlmas ............................................. 11
Tablo 3 Asya lkelerinde nanoteknoloji aratrma ve politikalar ................................... 17
viii

GRAFK NDEKS

Grafik 1 Ar-Ge Harcamalarnn GSYH'ya Oran, 2000-2010 ........................................ 30
Grafik 2 TPE tarafndan verilen patentlerin yllara gre dalm ................................. 57
Grafik 3 Yllara gre toplam savunma ve havaclk sektrnn cirosu .......................... 65
Grafik 4 Yllara gre Savunma Sanayii Ar-Ge harcamalar .......................................... 65
Grafik 5 Soru 1 Trkiyede teknoloji politikalar belirlenen hedeflere uygulamada tatmin
edicidir .............................................................................................................................. 81
Grafik 6 Soru 2 Uygulanan politikalar uluslararas baarl rnekler model alnarak
gelitirilmitir. .................................................................................................................. 82
Grafik 7 Soru 3 Trkiyede Teknoloji Politikalar gelitirilirken ve uygulanrken lke
artlar gz nne alnmaktadr ........................................................................................ 83
Grafik 8 Soru 4 Trkiyede teknoloji politikalar hazrlanrken ve uygulanrken bilimsel
kstaslar yeterince gzetilmektedir. .................................................................................. 84
Grafik 9 Soru 5 Belirlenen hedeflere ulamak iin niversiteler yeterli dzeyde
aratrmac yetitirmektedir. ............................................................................................. 86
Grafik 10 Soru 6 Belirlenen hedeflere ulamak iin niversite ve kamu aratrma
kurumlarnn Ar-Ge kapasiteleri ve faaliyetleri yeterli dzeydedir. ................................ 87
Grafik 11 Soru 7 Belirlenen hedeflere ulamak iin zel sektr kurulularnn Ar-Ge
yapma kapasitesi ve faaliyetleri yeterli dzeydedir. ........................................................ 88
Grafik 12 Soru 8 Trkiyede niversite-Sanayi ibirlii yeterince salanmaktadr. ....... 89
Grafik 13 Soru 9 Trkiyede aratrma kurumlarndan zel sektre retim odakl
teknoloji transferleri yeterli dzeydedir. .......................................................................... 91
Grafik 14 Soru 10 Trkiyeye yabanc lkelerden ve yabanc yatrmclardan salanan
teknoloji transferi uygulamalar, zmsemede yeterli ve baarldr. .............................. 92
Grafik 15 Soru 11 Yksek katma deerli ileri teknoloji rnlerin piyasaya sunulmas iin
tek bana zel sektrn Ar-Ge ve yenilik almalar yeterlidir. .................................... 93
Grafik 16 Soru 12 Trkiyede kalknma politikalarnda teknoloji politikalarna yeterli
nem verilmektedir. ......................................................................................................... 94
Grafik 17 Soru 13 Siyasi sylemlerde ortaya kan Yerli Otomobil, gibi
ix

ynlendirmeler teknoloji politikas hedeflerini destekleyicidir. ...................................... 96
Grafik 18 Soru 14 Trkiyede savunma sanayiinde kazanlan teknolojik kapasite dier
alanlara da yeterince yanstlmaktadr. ............................................................................. 97
Grafik 19 Soru 15 Yksek bteli kamu alm ieren Fatih ve benzer projeler
kapsamnda tedarik edilecek olan Tablet PC, Akll Tahta , vb gibi teknolojik rnlerde
istenen yerli retim art, Trkiyenin ileri teknoloji rnlerini retim kapasitesini
gelitirmesini destekleyicidir............................................................................................ 98
Grafik 20 Soru 16 leri teknoloji rnlerde fikri mlkiyet ve dier hukuki konulara
yeterli destek ve arlk verilmektedir. ........................................................................... 100
Grafik 21 Bulgularn genel deerlendirmesi .................................................................. 101


x

EKL NDEKS

ekil 1 Kuhn bilimsel geliim modeli ekseninde Schumpetern sanayi devrimi uzun
dalgalar teorisi .................................................................................................................. 13
ekil 2 inde teknoloji gelitirme ve transferi iin bir alma program ...................... 21
ekil 3 Gelimi malzemeler teknolojisinin ticarilemesi iin gerekli olan eletirme
sreci .............................................................................................................................. 33
ekil 4 Deer yaratmann olaan radikal teknoloji ticari erken giriimleri ile etkileim
modeli ............................................................................................................................. 34
ekil 5 Stratejik esneklik kavramsal model .................................................................. 36
ekil 6 Teknoloji, yenilikilik, ve firma performans arasndaki iliki ........................... 38
ekil 7 Bir aratrma niversitesinden teknoloji transfer sreci ...................................... 43
ekil 8 niversite teknoloji transfer modeli .................................................................... 45
ekil 9 Trkiye'de teknoloji transfer sreci ve unsurlar ................................................. 47
ekil 10 Patent Havuzu emas ........................................................................................ 55
ekil 11 apraz Lisanslama (Cross-Licensing) ............................................................... 56
ekil 12 Uzun Vadede Gl Savunma Sanayi Modeli ................................................... 64
ekil 13 Giriim ve Finansman erevesinde Model nermesi...................................... 77


GR

Tarihsel geliimde teknolojik gelimelerin etkileri bilinmekle beraber
gnmzdeki hzl deien koullarda ne gemekten ziyade lkeler ayakta kalabilmek
iin belirli bir dzeyi yakalamak zorundadrlar. Ekonomik olarak teknoloji politikalar
yaratt refah getirili katma deerin yan sra bir saygnlk ve stratejik bir konum
salamaktadr. lkemizde genellikle konunun nemi dnemsel olarak vurgulansa da
artk gnmzde teknoloji politikas kavram sklkla gndemde yer tutmaktar. Ayrca
uygulamada kullanlan aralar hem destek ve teviklerle hem de aratrma merkezlerinin
almalar ile gelimi lkeler seviyesine ulamak hedeflenmektedir. Cumhuriyet
tarihimizin balangcndan itibaren teknolojik kapasitenin artrlmasna dair birok
alma yaplm olmasna ramen, ulusal politikalar nezdinde teknoloji politikalarnn
gemii ok eski deildir. Bu almada lkemizde kullanlan politika aralar
karlatrmal olarak incelenmi hem de mevcut aralarn ve politikalarn yeterlilii
konunun uzmanlar nezdinde yaplan bir alan aratrmas ile sorgulanmtr. zellikle
Ar-Ge kapasitesindeki uluslararas kyaslamaya dikkat ekilirse gelimi lkelerin
seviyesine ulamak politika temelinde byk nem arz etmektedir. Ayrca kullanlan
dier aralardan olan dorudan yabanc yatrmclar ile ulusal ve uluslararas teknoloji
transferlerinin de egdml uygulamalar teknoloji politikasnn hedeflerine
ulamasnda nemli bir arla sahiptir. Sonu olarak da yeterli ve yetersiz bulunan
almalara dair gerekli olan yorumla desteklenerek zerine daha fazla arlk verilmesi
gereken konulara iaret edilmitir.
TEZN KONUSU VE NEM
Bu almada konu itibariyle Trkiyede teknoloji politikalarnn temel
aralarnn kyaslamal olarak incelenmesi ve gerekleme ngrsnn alan aratrmas
ile tespiti zerinde durulmas planlanmtr. Konunun genilii itibariyle ana eksen
olarak politika uygulama aralarnn tespit edilmesi dnlm ve bu erevede
eletirel yaklamlar vurgulanmtr. Ayrca lkemizde n plana kartlan baz teknoloji
2

politikas aralarnn da yabanc lkelerdeki baarl rneklerinin incelenmesi suretiyle
kyaslanmas hedeflenmitir.
Temel olarak teknoloji politikas zerine yaplm birok alma olmasna
ramen, literatr tekrar etmemek amac ile almann temel ekseni uygulama aralar
ekseninde tutulmutur. Ayrca bu yaklamn bir dier sebebi de teknoloji politikalarnn
makro uygulamalarnn mikro aralarndan oluan yapsdr. Politikalarn hedeflere
ulamas iin kullanlan aralara ciddi miktarlarda ekonomik kaynak aktarm
yaplmaktadr. Yksek katma deerli geri dnlerin gereklemesi ve harcanan
kaynaklarn boa gitmemesi iin teknoloji polikas uygulama srelerindeki aralarn
nemle uygulanmas gereklidir. Bu nedenle lkemizdeki mevcut sreteki hedeflere
ulamann yeterlilik dzeyinin belirlenmesi politika yapclar nezdinde byk neme
sahiptir.
TEZN AMACI
Sonular itibariyle genel refah dzeyinden kalknma ve gelimilie kadar bir
gsterge niteliinde kabul edilen teknoloji politikalarnn; Trkiyedeki uygulamalarnn
incelenmesi ve eitli nermeler gelitirilmesi amalanmaktadr. Sanayi toplumundan
bugn tanmlanan bilgi toplumuna kadar bilim ve teknoloji kavramlarnn geliiminin
incelenerek bugnk politikalarn temelleri anlalacaktr. Bu sayede takip edilen ve
uluslararas lekte rnek alnan modellerin sorgulanmas ve elikileri ortaya
konacaktr. Ayrca, bu aratrmann temelini glendirmek ve hem Trkiyede hem de
dier lkelerdeki politika aralarnn daha iyi anlalabilmesi iin kavramlarn tarihsel
geliimleri ile bugnk yaklamlar arasnda bir ba kurulacaktr. Bu sayede hem ortaya
atlan savlar hem de sorgulanan uygulamalar daha tutarl bir zeminde tartlacaktr.
zetle; ulusal ve uluslararas literatrdeki rnekler ile Trkiyedeki uygulama ve
sylemler kyaslanarak eletiri ve alan aratrmas neticesinde eksiklerin vurgulanmas
amalanmtr.

3

TEZN YNTEM
Aratrma balnn genilii ve ana amatan sapmamak gayesi ile aratrmann
kapsam belirli llerle kstlanmtr. Bilim ve Teknoloji Politikalarnn terimsel olarak
teknoloji politikas kavram n planda tutulmutur. Literatrdeki Trkiyenin teknoloji
politikalarn irdeleyen almalara atfta bulunulmu ancak literatr tekrar etmemek
amac ile teknoloji politikas oluturmak ve uygulanmasndaki aralara ve bu aralarn
sorunlarna odaklanlmtr. Teknoloji transferi, Ar-Ge, yenilik, teknoloji politikasnn
amac olarak teknolojik rnler ortaya kartmadaki sorunlar, niversite-sanayi ibirlii,
yabanc yatrmclar ve bu faktrleri kendi teknoloji politikalarnda farkl tezahrlerde
tecrbe eden lke rnekleri gibi noktalar iaret edilmitir.
Bilim ve teknoloji politikalarnn nihai hedefi olan yksek katma deerli retim
ekonomisinin oluturulmas ve gelitirilmesi bu aratrmadaki karmlarn hareket
noktas olmutur. Ksaca teknolojinin tarihsel geliimi ile balanm, sonrasnda
teknolojik gelimelerin ekonomik faktrlerle etkileimi literatr taramas sonucu
rneklerle vurgulanmtr. Ayrca teknoloji politikalarnn uygulama aralar rnekler ile
irdelenmi ve Trkiyedeki uygulamalarnda eletirel bir yaklam kullanlmtr.
Teknoloji politikas retici kurumlar olarak tanmlanan TBTAK tarafndan hazrlanan
politika belgelerine ek olarak siyasi iradenin merkezi olan TBMM genel kurul
tutanaklar temel alnmtr. Zira meclis genel kurulundaki teknoloji politikalar
zerinden yaplan tartma ve sorgulamalar bu politikalar hazrlayan ve uygulayan
kurumlar asndan da bir tutarllk gstergesi olarak dnlmektedir. Ancak genel
kurul tartmalarnn belirli snrlarda kalmasndan dolay nihai yargy desteklemek iin
alan aratrmas yaplmtr. Bu sayede belirlenen politika ve hedeflerin yeterlilik dzeyi
test edilmitir.
SINIRLILIKLAR
Teknoloji politikas zerinde yaplan almalar dikkate alndnda temel
bileenlerin birok defa irdelendii grlmtr. Bu nedenle, temel grlen tarihsel
teknolojik geliim ksa tutulmu ve politika aralarndan da belirli kstaslar halinde
4

mukayese yaplanlar dndaki konulara girilmemitir. rnein, risk sermayesi
kurulular, deikenlik gsteren tevik ve destek uygulamalar gibi konular bal bana
aratrma konusu olduklarndan tr deinilmemitir. Alan aratrmas da dikkate
alnarak kavramsal ereve Trkiyede arl vurgulanan aralarla snrl tutulmutur.
Yabanc lke rneklerinde ise, sadece lkemizde gndemde olan politika aralar
nezdinde kyaslama ve eletiri yaplarak daha detayl kyaslamalar snrl tutulmutur.


I. BLM KAVRAMSAL EREVE
1. TEKNOLOJK GELM
1.1. BLG DEVRM TEMELLER
lk icatlarn ortaya kmasyla birlikte insanlk tarihinde nemli deiimler
balamtr. Metallerin ilenmesi gnlk hayattan savalara kadar farkl etkiler yaparak
hem ekonomik hem de sosyal hayat etkilemitir. Yeni silahlarn savalarda kullanlmas
sonucu kimi medeniyet altn an yakalam, kimi ise tarih sahnesinden silinmitir.
Yakn gemiimizde iktisat teorilerinin gelimesine paralel olarak bilim ve teknoloji
konusu bir kalknma arac olarak grlmeye balanmtr. Dahas, iktisat teorileri
dahilinde teknoloji kavram isellemitir. Barutun icad, anlarn ve toplarn dkm ile
saatin kullanmnn yaygnlamas gibi basamaklar aldktan sonra, sanayi devrimi ile
birlikte teknolojik devrimin balad kabul edilmektedir. Gelimeler yaandka, icat
kavramnda da tanmsal deimeler olmutur. Kiisel mucitler mevcut iken, yakn tarihte
daha organize ve kurumsal aratrmalarn yaplarak bilimsel ve teknolojik yeniliklerin
salanaca grlmtr Doal srete disiplinlere ayrlan bilim dallar artk
disiplinleraras ve ok disiplinli boyuta gemektedir (Trkcan, 2009, s. 19-200). Biliim
teknolojilerinin gelimesiyle birlikte, teknolojik devrim yerini bilgi devrimi gibi
kavramlara brakmaktadr. Bilindii zere, gnmz bilgi a olarak tanmlanmaktadr.
Yakn gemiimizde ise temel deiimleri salayan gelimeler ifade edilecei zere,
retim sistemleri sonras iletiim teknolojileri ile ekillenmeye balamtr.
Tutarl kontrol sistemlerinin gerekliliine dair almalar 1700lerin ortalarna
dayanmaktadr. Bir anlamda sanayi devrimi ve elektrik enerjisinin kullanm ile gelien
hzl retim ve datm sistemlerinde kontrol krizi kmtr. zellikle tamaclk
alannda, telgraf kullanlmaya balanmadan nce tren seferlerinde ok ciddi sorunlar
olumutur. Bir iletiim arac olarak telgrafn yaygnlamas, daha rasyonel gelimelere
yol amtr. Bu durum sadece ulam asndan bakldnda bile hem insanlarn
refahna hem de ticaretin etkinlemesinde nemli bir adm olmutur. Ayrca gelien
6

gerek zamanl iletiim ve dijital teknolojiler sosyal hayattan brokratik hayata, devlet
idarelerine kadar ok eitli alanlara nfuz etmeye balad. 1980lerden itibaren ise
Teknoloji Ynetimi kavram tartlmaya ve literatrde yer etmeye balad (Barley,
1998).
Teknoloji Ynetimi kavramna 1980lerde dikkat ekilmeye balamasyla bu
konu zerindeki almalar ve organizasyonlar artmtr. Teknoloji ve Yenilik gibi
konular zerine allmaya balanmtr. Teknolojik gelimelerin takibi ve ainal
asndan, teknolojinin tarihsel geliiminin incelenmesi ve bugnn teknoloji
politikalarna yn vermesi, nem arz eden bir konudur. Zira; sanayiciler ve
aratrmaclar, teknolojik deiim ve yenilikilik konularnn pratikteki uygulamalarn
bilmeli ki, baarl sonular ortaya kabilsin. Ayrca, teknoloji ynetimi kavram ortaya
atld zamandan beri, bu konu zerindeki almalara gsterilen youn ilgi
bilinmektedir. zellikle, potansiyel tehlikeleri beraberinde getiren teknolojilerin,
kontroll ynetilerek gelitirilmesi gereklidir. Bu durumun tecrbe edilmi ok bilinen
rnekleri yaanmtr. Bir dnem yaltm malzemesi olarak ok sk kullanlan asbest
malzemesi sonrasnda lmcl dzeydeki zehirleyici etkisi kefedildiinde hem insan
salna hem de ekonomide ciddi tahribat yapmtr. Ayrca nkleer enerji de buna
rnek tekil edebilir, nkleer silahlarn snrlandrlmasna dair eitli almalar varken,
enerji alannda kullanm yksek dzey gvenlik sistemleri ile mmkn olmaktadr.
Ancak gelimi lkelerde bile yaanm olan nkleer szntlar yaandnda ileri
teknolojik imkanlar bile yaanan tahribat gidermede yetersiz kalabilmektedir. Benzer
tecrbeler incelenerek potansiyel tehlikelerin tespit edilmesiyle risklerin en aza
indirilmesi mmkn olacaktr. Teknoloji ynetimi kavramna hakim olabilmek iin,
teknolojinin tarihsel olarak incelenmesi ve bunun da sosyoloji, gelecek bilimi, ynetim
bilimi ile karlkl etkileimleri incelenmesi gereklidir.
1.1.1. ok Disiplinli almalardan Disiplinler Birliine
Yakn zamanda n plana kmaya balayan ok disiplinli almalara giderek
daha fazla vurgu yaplmaktadr. Doal geliim srecinde bilimsel almalar anonim ve
7

tek kiilerden mteekkil iken artk aratrma merkezleri ve eskiye kyasla daha organize
kurumlarca almalar yrtlebilmektedir. leri teknoloji almalarnda konu daha net
bir ekilde gzlemlenebilir. lkemizde de disiplinleraras ve ok disiplinli almalarn
artrlmasna ynelik almalar mevcuttur. Bu durumun aklamas, giderek alt bilim
dallarnn oluarak disiplinlerin oalmas neticesinde almalarn daha net sonu
vermesi amac ile farkl disiplinlerin dinamiklerine ihtiya duyulmas eklinde
yaplabilir. rnein, belirli alt dallar birleerek yeni dallar olutururken (Mekatronik
gibi) uzmanlklar da daha fazla blnmeye ve detaylandrlmaya doru gitmektedir.
Dier balklarda aklanaca zere niversite-sanayi ibirlii ve ticarileme gibi basit
grnen balklar hukuktan iletiime hatta psikoloji ve sosyolojinin uzmanlk dallarn
ilgilendiren konular ile ilintili olmaya balamtr. Tartmalara ak olmak zere bu
durumun birlik kelimesinin okluktan teklik ifadesi nedeni ile Disiplinler Birlii
eklinde bir trendin ifadesi olarak tanmlamas yaplabilir. Birlik kelimesi lkemizde
Eitim Birlii (Tevhid-i Tedrisat) Kanunu ile kullanlm olup, ngilizcede unification
veya nifikasyon olarak gemektedir. nifikasyon terimi literatrde daha ok
disiplinlerin alt dallarnn birletirilerek tekletirilmesi veya insan bilimleri gibi ayn
alann ana balkta birletirilmesi eklinde kullanlmtr. Ayrca bilisel (cognitive) ve
sosyosibernetik gibi benzer yaklamlar da farkl zeminlerde tartlmaktadr. Ancak
burada ifade edilmek istenen bir konuda ilikili olan tm disiplinlerin bir arada almas
ve zellikle teknoloji politikasnn btncl yaps ierisinde tek bir kavram ile ifade
edilmesi amalanmtr. Belirtildii zere tartmalara ak olmak zere, devam eden ve
gelecekteki teknoloji zerindeki almalarn benzer bir st tanmla farkl disiplinlerin
daha fazla i ie almalarnn artaca ngrlmektedir.
Teknolojik rnlerin gnmze kadar olan geliimine ksaca deinmek gnmz
teknoloji politika uygulama aralarnn anlamak iin destekleyici olacaktr. Bilgi iletiim
teknolojileri gnmz eklini alana kadar tarihsel srete birok nemli temel talar
saylabilecek teknolojik icat ve rnler gze arpmaktadr. Bunlarn yannda Sanayi
Devriminden itibaren aamalar halinde retim faktrlerindeki deiim de zerinde
ksaca durulmas gereken bir konudur.
8

1.2. TEKNOLOJNN TARHSEL GELM
Gnmz teknolojilerinin temelleri 19. yzylda atlmaya balanmtr. Daha
detayl olarak tarih ncesinden balayan icatlar inceleyen saysz alma mevcuttur.
Son iki yzylda yaanan gelimeler iin bilinen insanlk tarihinde hibir dnemde bu
kadar hzl yaanmad rahatlkla sylenebilir. Tarihsel olarak 1876 1924 arasnda
dikkat eken teknolojik gelimeler tabloda belirtlilmitir. letiim aralarnn ilk olarak
kullanlmaya balamasndan, otomobilin yaygnlamasna kadar teknolojik rnler temel
olarak bahsedilmektedir. Bu tip rnler hem retim faktrlerinde hzl bir atlm
salamtr hem de sonraki dnemlerde uygulamalar ile salktan, ticari ve siyasi hayata
kadar byk farklar yaratlmasna sebep olmulardr.

9

Tablo 1 1876-1924 arasnda tarihsel olarak dikkat eken teknolojik gelimeler.
(Barley, 1998)
Yl Olay Yl Olay
1876 lk telefon ile iletiim saland 1895 Marconi radyoyu tantt
1877 Fonograf, Gramafon (el evirmeli) Dizel motor
1879 lk akkor k lambalar
Niagra Falls Power irketi ilk elektrik
iletimini saglad
1881
Soutmal tren vagonlar ilk olarak
kullanlmaya baland
X-nlar
1882
lk srekli ileme teknolojisinin
kullanm (yulaf ezmesi)
1897 lk sat makineleri
lk elektrik kablolu ara 1900 lk zeplin

Edison NYC'de birka blokta
elektrikle aydnlatma sistemini
kulland
1901 lk elektrikli sprge
1883 Makineli tfek 1903
Deneysel olmayan transatlantik radyo
iletiimi
1884 lk uzun mesafeli telefon hizmeti Wright Kardelerin ilk baarl uuu
lk elektrikli pervane ve t 1906 Vakum tp (De Forest)
Linotip lk radyo yayn
1885
ten yanmal motor ( Benz and
Daimler)
1907 Sperry'nin jiroskoplu pusulas
Gerilim drc transformatr lk radyo istasyonu
1886 lk masa telefonu 1909 Bakalit
1887 lk modern hesap makinesi Sentetik kauuk
Fonograf/gramafon - elektrikli 1910 Otomobiller iin ilk iki kanall radyo
lk otomobil 1911
Sperry yn bulmak amal analog
bilgisayar tantmn yapt
1888 Telsa ilk AC elektrik motorunu tantt 1913 Ford'un Highland Park montaj band
1889
Delikli kart tablolayclar (Hollerith
machines)
1914 Teleks
lk elektrikli asansr 1915
Ktalararas telefon hizmeti ( US San
Fransisco)
lk elektrikli diki makinesi 1920 lk radyo yayn istasyonu
1890 Teksir makinesi 1924 lk dizel lokomotif
Sanayi devriminin temeli saylan buharl motor bu tabloya dahil edilmemi olsa
da ilk iletiim teknolojisi olarak telefon balang noktas alnmtr. Bu durumu
gnmz bak asnn bir gstergesi kabul edebiliriz. Nasl ki Sanayi Devrimi retim
sistemlerinden dnya siyasal yapsna kadar bir ok alan etkilediyse; iletiim sistemleri
10

de gnmz dnyasnn dzenini ekillendirmektedir.
Ek olarak Amerikan Ulusal Mhendislik Akademisi (National Academy of
Engineering, t.y.), 20. yzyln dnyay ekillendirmi en nemli teknolojik baarlarn
20 balk altnda toplamtr (Greatest Engineering Achievements of the 20th Century,
2012):
1- Elektriklenme
2- Otomobil
3- Uak
4- Su arz ve datm
5- Elektronik
6- Radyo ve Televizyon
7- Tarm Makinelemesi
8- Bilgisayarlar
9- Telefon
10- Klima ve Buzdolaplar
11- Otoyollar
12- Uzay Aralar
13- nternet
14- Grntleme
15- Ev Aletleri
16- Salk Teknolojileri
17- Petrol ve Petro-kimyasal Teknolojiler
18- Lazer ve Fiber Optikler
19- Nkleer Teknolojiler
20- Yksek performansl Malzemeler
Alan olarak incelendiinde insanlarn gnlk hayatn temelden deitiren birok
teknolojinin temelleri idrak edilebilir. letiim, ulam, enerji ve salk alanlar ile refah
dzeyinin ciddi ekilde deitii net olarak sylenebilir. Ayrca, savunma sanayisindeki
geliimde toplumlarn gvenlik ihtiyacna paralel olarak birok yeni teknolojilerin
11

retilmesini tarihsel srete salamtr. Kondratieffin ad ile anlan uzun dalgalar
teorisi Sanayi Devriminden beri her 50 yl iin ekonomik dinamiklerin teknolojik
etkenler ile birlikte deimesini ve geliimini ifade etmektedir. Bu gelimelerin yannda,
gnmzdeki yksek teknolojinin, Nanoteknoloji kavram ile ifade edilmeye
baland grlmektedir. Zira tarihsel geliime bakarsak, bugn Schumpetern
snflandrmalarnda ve teknolojinin de bugne kadar ki kalplarn yetersiz kalmasna
karlk olarak, bir kar yol eklinde karmza nanoteknoloji kmaktadr.
Tablo 2 Teknolojik deiim dzeylerinin snflandrlmas (Wonglimpiyarat, 2005)
I. Schumpetern uzun dalgalar teorisi (aret I)
Sre aral
(yaklak)
Tanm
Ekonomik kalknma iin
anahtar faktrler
lk Kondratieff
(17801840)
Sanayi Devrimi: Tekstil rnlerinin
fabrika retimi
Pamuk
kinci Kondratieff
(18401890)
Buhar gc a ve demiryollar Kmr
nc
Kondratieff
(18901940)
Elektrik ve elik a elik
Drdnc
Kondratieff
(19401990)
Otomobillerin ve sentetik
malzemelerin seri retimi
Enerji (zellikle petrol)
Beinci
Kondratieff
(1990larn sonu)
Bilgi, iletiim ve bilgisayar alarnn
a
ipler (mikro-elektronik)
Altnc
Kondratieff
(2000-??)
Nano - mhendislik ve retim a) Nanoteknoloji
II. Neo-Schumpeterian (aret II)
Bilim insanlar Teknik deiimde anahtar konular
Abernathy ve
Clark (1985)
Teknolojik deiimde bir snflandrma nerdiler: 1. Yenilikiliin
mimarisi 2. Ni Pazar faznda yenilikilik 3. Dzenli yenilikilik 4.
Devrimsel yenilikilik
12

Barras, 1986 ve
Barras, 1990)
Ters rn devreleri (RPC) modeli teknolojik deiimi 3 aama olarak
belirtmitir: 1. Gelitirilmi verimlilik 2. Gelitirilmi nitelik 3. Yeni
rnler.
Buzzacchi et al.
(1993)
Bankaclk sektorndeki teknolojik deiiklik kitle otomasyon rejimi akll
otomasyon rejimini sundu. Bunlar teknolojik rejimin devrimsel bir geii
kabul edilir.
Dosi (1982) Seilmi teknolojik sorunlara zm kalplar olarak teknolojik paradigma
Freeman ve Perez
(1988)
Yeniliklerin (innovasyonlarn) bir nerme snflandrmasn yapmlardr.
1. Artan yenilikilik 2. Radikal yenilikilik 3. Yeni teknoloji sistemleri 4.
Tekno-ekonomik paradigmalardaki deiimler
Gallouj ve
Weinstein (1997)
Yeniliki (nnovasyon) modeli radikal ve radikal olmayan yenilikler
arasnda bir ayrm teebbsdr: 1. Radikal yenilikilik 2. Geliimci
yenilikilik 3. Artan yenilikilik 4. Bir defaya mahsus (Ad hoc) yenilikilik
5. Rekombinatif yenilikilik 6. Biimselleme yenilikilik
Hughes (1988) Geliimsel srecin bir paras olarak byk teknik sistemlerin gelitirilmesi
Nelson ve Winter,
1977 ile Nelson ve
Winter, 1982
Hususi sorunlarn zm aktivitelerinin renilmesi ileminin doal bir
rota olmas
Pavitt (1984)
Teknik deiimin snflandrmas teknik deiim kalplar almas olarak
belirtilmitir: 1. Tedariki-baskn 2. lek-youn 3.Bilgi-youn 4. Bilim
tabanl 5. Uzmanlam tedarikiler
Pavitt, 1986a ve
Pavitt, 1986b
Teknik deiim yaratc birikimin toplanmas almasdr: Aralksz olarak
srekli geliimin bir temsili
Rosenberg, 1976
ve Rosenberg,
1982
Teknolojik deiim nceki klasiklemi teknolojiler taban alnarak yaplan
kk gelitirme almalar olarak tanmlanmtr.
Tushman and
Anderson (1987)
Teknik deiimin iki sreci vardr: Yetkinlik-arttrma ve yetkinlik-
yoketme. Yoketme teknolojide kamay ve durdurmay temsil eder.
Von Hippel (1988)
Yenilikilik, yeniliki organizasyonun perspektifinden artarak oalan
gelimelerin srecidir

Teknolojik gelimeler perspektifinden bakldnda, yukardaki tablodan da
anlalaca gibi inovasyon yenilikilik tanmlarna bilim insanlarnn yaklam
birbirine benzer erevededir. Ayrca, topluca analiz edildiinde, yenilik
13

tanmlamalarnn tarihsel olarak, kitlesel teknolojik gelimelere paralel olarak esneklik
gsterdii aktr. Tablonun ilk ksmnda gsterilen Schumpetern uzun dalgalar teorisi
ile ilikilendirilme yapldnda ekonomik srelerin teknoloji ile etkileimi dikkat
ekicidir. Sanayi devriminden bu yana, ekonominin ve retimin temel dayanaklar
farkllk gstermitir. Mevcut politikalar asndan zerinde dikkatle durulmas gereken
konu, teknik olarak srecin kendi kendisini tekrar etmekte olduudur. Zira anlalaca
zere, her ne kadar gndemde ok yer tutsa da nanoteknoloji terimini, salkl olarak
anlayabilmek iin innovasyon- yenilikilik kavram ile birlikte sanayi devriminden bu
yana gelen teknik gelimeler dahilinde incelemek gereklidir. Bu durum geliim
srecindeki kavramlarn birer admdan ibaret olduu sonucunu verir.

ekil 1 Kuhn bilimsel geliim modeli ekseninde Schumpetern sanayi devriminde
uzun dalgalar teorisi (Wonglimpiyarat, 2005)


Schumpetern sanayi devrimi zerindeki teorisi, bilimsel geliim modeli ile
birlikte incelendiinde, sanayideki aratrmalarn deiimini taban alnarak nano
teknoloji devrimi tanmlanmtr. Buradaki temel dnce bilimsel almalarn teknik
olarak yetersiz kald ve krize girdiinde ancak devrimsel gelimelerin ortaya ktdr.
Zira ihtiyaca cevap veremeyen bilim, teknik olarak paradigma deiimine kadar giderek
14

yeni yollar ve zmler sunmaktadr. Dolaysyla da yeni normlar oluur
(Wonglimpiyarat, 2005). Tarihsel srede bu durumu dorulamaktadr. rnein
Kopernikin astronomi zerine gelitirdii paradigma dnemi iin olduka devrimsel idi.
Ancak sonrasnda, gelien bilim ile nceki paradigmalarn yetersizlemesi sonucu Tyco
Brahe, Galileo Galilei, Giordano Bruna, Isaac Newton, Einstein gibi bilinen bilim
insanlar yeni paradigmalar oluturarak srece dnemsel katklarda bulundular. Siyasi
devrimler ile derinden etkilenen toplumlar ve kurumsal sistemler, nasl ki nceki sorunlu
sosyal ve siyasi paradigmalara zm olarak gelitiriliyorsa, ayn eylem teknolojik
devrimler iinde geerlidir. Her iki olgunun tarihsel geliimine bakldnda bu paralellik
aikar olarak gzlemlenebilir. Sosyal ve politik olarak, teknolojideki deiimlerin bu
nazarla incelenmesi, gnmzdeki gelimelerin daha salkl aklanmasn
salayacaktr. Daha somut rnek vermek gerekirse, bilim insanlarnn bireysel psikolojisi
ile kkl teknolojik reformlara yahut devrimsel teknolojik deiikliklere verilen sosyal
tepkileri karlamas ve karlalan diren ile mcadeleleri, literatrde olduka yer
tutmaktadr. Kimi keiflerin asrlar sonra kabullenilmesi, hatta teknik olarak yanl
nermeler bile olsa sonraki aratrmaclara yeni perspektifler at tecrbe ile sabittir.
Teorik ve pratik olarak biliim teknolojilerinin hizmet sektrne olan etkilerini inceleyen
ve bu teori ile sentezleyen almalar daha derin almalar yapldnda grlecektir.
Teknolojinin teorik olarak tanmlanmasnn yannda fiili uygulamalarda teknoloji
politikalarnn nemine ve terimsel tanmlamasna deinmek gerekmektedir. Sonraki
blmde detaylandrlaca zere gnmzde, teknolojik reformlarn daha detayl
uygulamalar ba gstermektedir. Karlalan ulusal ve uluslaras sorunlara karn farkl
uygulama aralar gelitirilerek srekli bir deiim ve geliim yaanmaktadr.


2. TEKNOLOJ POLTKASI VE KALKINMA

Teknoloji politikalar bilindii zere eitim, retim, d ve i siyaset, milli
savunma gibi temel kurumsal dinamiklerle i iedir. zellikle gelimekte olan lkelerde
teknolojik geliim ve teknolojinin verimli kullanm endstriyel kalknma iin nemlidir.
Literatrde kalknma odakl yaplan almalar, ok farkl perspektiflerle ziyadesi
ile yaplmaktadr. zerinde hassasiyetle durulmas gereken konu, kalknma politikasnn
ana amac ve teknolojilerin, toplum refahna salayaca katknn birlikte
deerlendirilmesi gereidir. Bu amala, kalknmann ana aktrlerinin ve destek
politikalarnn, teknoloji ekseninde zellikle bilimsel aratrma ve sanayi ekseninde
incelenmesi elzemdir.
Kalknma kavram bugnn refah dzeyini arttrmay tanmlamakla birlikte son
dnemde Srdrlebilir Kalknma terimi tartlmaya balanmtr. Kavram olarak
geniletilmi ve bugn iin beklenen ve kazanlan getirilerin gelecek kuaklara
aktarlmas ve onlar iin de daha iyi bir ortam brakma hedeflenmektedir. Dolaysyla
50-100 yllk deil daha da uzun srebilecek bir kalknma politikalarna ihtiya
duyulmaktadr. zellikle kstl doal kaynaklar dnldnde, temiz ve srdrlebilir
enerji kaynaklarna, doal kaynaklara doru araylarda artmaktadr. Bu kavramn
modellemelerinde de yaam kalitesini belirleyen ana unsurlar belirlenmitir. Bu unsurlar
arasnda bilimsel ve teknolojik sermaye nemli yer tutmaktadr. Bu balamda bilim ve
teknolojinin tutarl olarak gelitirilmesi ve kullanma sunulmas hem bugnk hem de
gelecek nesillerin refah iin nem arz etmektedir (Yaln & Yalova, 2005, s. 57-88).
2.1. BLM VE TEKNOLOJ POLTKASI
Kavramsal olarak bilim ve teknooji politikasnn deiik tanmlar yaplabilir.
Kabul edilebilecek bir tanm u ekildedir:
Bilim ve teknoloji politikas, bilim ve teknoloji sistemlerinin isel ve dsal
dinamiklerini, toplumdaki dier sistemlerle etkileimlerini aratrarak, buradan
bilimsel-toplumsal-siyasi zmlemelere giderek, gerekirse (ve mmknse) eitli
16

amalarla politikalar anlamaya ynelik disiplinleraras akademik bir
aratrma ve ayn zamanda politikalar tasarm ve formlasyonu alandr.
(Trkcan, 2009, s. 203)
Milli bilim ve teknoloji politikalar sistem olarak aratrma ve gelitirme (Ar-Ge)
ile bilimsel ve teknolojik hizmetlerden olumaktadr. Bu ereve gnmzde daha da
geniletilebilir. Teknik olarak bilim ve teknoloji balnda baz lkelerde doa bilimleri
ve mhendislik bilimleri toplanrken birok lkede insan bilimleri ve sosyal bilimler de
yer almaktadr. ok farkl perspektiler olsa da uygulamada bilim ve teknoloji politikalar
btnletirilmi veya sektrel iki yaklam uygulanr. Btnletirilmi yaklamda;
merkezde hkmet grev ve sorumluluk tamaktadr, bakanlklar ile bilim ve teknoloji
politikas oluturucu kurumlar tarafndan da uygulama yaplr. lgili tm niversite ve
dier aratrma kurumlar egdm halinde alr. Sektrel yaklam ise, henz
btnl salayamam lkelerde grlr. Bilim ve teknoloji zerine almalar,
mevcut olan alma gruplarnn ve kurumlarnn altnda bamsz ekilde yrtlr.
Dolays ile bilim ve teknoloji politikalarnn tek elden oluturulmas ve koordineli
olarak ilerlemesi nemli bir noktadr. Her iki yaklam bir arada uygulayan lke
rnekleri de mevcuttur ancak, btnletirici yaklamlarn baarl olduu
dnlmektedir. Ayrca teknoloji politikalarnn uygulama aralar yerel olarak
sergilense de uluslararas boyutta da etkileimli bir noktaya gelmitir (Hemptinne &
eviren: Var, 1988).
2.2. LER TEKNOLOJ ARATIRMALARI
Bahsedildii zere gnmzde teknolojinin mevcut gelimilik aamasnn
nanoteknoloji olduu kabul edilmektedir. Bu nedenle eitli lkelerin bu alandaki
aratrma politikalar aadaki tabloda belirtilmitir. lkemizde de son dnemde
nanoteknolojiler zerinde eitli aratrma merkezleri kurulmu ve baz niversitelerin
de aratrma merkezlerinin bu alana doru kanalize edildii bilinmektedir.
.

17

Tablo 3 Asya lkelerinde nanoteknoloji aratrma ve politikalar (Wonglimpiyarat,
2005)
lke Aratrma politika ve aktiviteleri
Tayland
Nanoteknoloji alanndaki aratrma faaliyetleri Tayland hkmeti
politikasnn bilimsel ve teknolojik ihtiyalarn karlama amacndadr.
Taylandn rekabetiliini aarttrmak iin Ulusal Nanoteknoloji (The National
Nanotechnology Nanotech) Kurumu kurulmutur. Ar-Ge alanlar temel
olarak polimer, nanokarbon, nanocam, nanometal, nanoparacklar,
nanokaplamalar, nanosentez ve sanayi uygulamalar olarak, otomotiv, gda,
enerji evre, ila ve salk konular zerine odaklanmtr.
Malezya
Malezya hkmeti 8.Malezya Plan erevesinde nanoteknoloji ve hassas
mhendislik teknoloji aratrmalarna 8 milyon dolar kaynak ayrmtr.
Aratrma projeleri nanofizik ve nanokimya zerinde odaklanmtr. Malezya
u anda geleneksel retim ve montaj nano-Ar&Geye gei ve yeni
teknolojiler gelitirmek iin yksek maliyetli laboratuvar yatrmlar
tasarlamaktadr.
Singapur
Singapurun nanoteknoloji promosyonundaki hkmet politikas disk
depolama ve biyolojik alanlara odaklanmtr. Singapur Ulusal niversitesi
Nanobilim ve Nanoteknoloji nsiyatifi (NUSNNI) 2002de disiplinleraras bir
grup olarak nanoteknoloji ticaretini hzlandrmak iin kurulmutur.
in
in politikas Nanometre Bilimi zerine Trmanma Projesi (1990-1999) ile
ilintilidir. in, merkezi hkmetten 240 milyon Amerikan Dolarn 5 yldan
daha ksa bir sure iinde btelemi ve yaklak olarak 240-360 milyon dolar
da yerel hkmetlerden nanoteknoloji aratrmalar iin ayrmtr.
Gelimelerde gl olan alanlar nanosondalar, ve nanotpler kullanan retim
aamalardr.
Kore
Kore hkmeti, 2001de Kapsaml Nanoteknoloji Kalknma Plan
hazrlamtr. Ayrca yrrle giren Ulusal Nanoteknoloji Program ile bir
ok aratrma alan ile birlikte zellikle nanomalzemeler odaklanlan ana
alanlardandr. Aratma projeleri hkmet ve zel sektr tarafndan ortaklaa
desteklenmektedir. Balca kaynak salayan ajanslar, Bilim ve Teknoloji
Bakanl, Ticaret, Sanayi ve Enerji Bakanldr. Bilim ve Teknoloji
Bakanl genellikle temel nanoteknoloji aratrma projelerini desteklerken
Ticaret, Sanayi ve Enerji Bakanl ticarilemeye yakn aratrma
programlarn desteklemektedir.

18

lke Aratrma politika ve aktiviteleri
Tayvan
Tayvan nanoteknoloji aratrmalar iin 680 milyon dolar bte ile Ulusal
Bilim & Teknoloji ncelikli Nanoteknoloji Programn (NPNT) balatt.
Kaynak aktarm dalmnn uygulama mekanizmas 20+/60/20- kuralna
gre yaplmaktadr. (1) Kaynaklarn %20si ksa vadeli ticari potansiyele
sahip ve zellikle geleneksel endstrilerin rekabetiliini ykseltecek
nanoteknolojileri hedeflemektedir, (2) Ar-Ge kaynaklarnn %60 Tayvann
mevcut yksek teknoloji endstrilerinin gelecekteki rekabetiliini
etkileyecek alanlara yatrlacaktr, (3) projenin %20si ise yeniliki ve yeni
teknolojileri kefe dair potansiyel uygulamalarn aratrmalarna
odaklanmtr.
Japonya
Japonya hkmetinin kinci Bilim ve Teknoloji Temel Plannda
nanoteknoloji nemli yer tutan bir alandr. Nanoteknoloji ve malzeme
bilimini yeni endstrilerle balamak iin 2002de Japonya hkmeti Yeni
Endstri Kalknma Stratejisini tantmtr. Nanoteknoloji gelimelerine
Japon yaklamlar ekonomiyi onarmada kilit ta olarak kabul edilmesidisir.
Hkmet destekli Ar-Geye ek olarak Hitachi, Sony, Mitsubishi, Fujitsu,
Toray ve Mitsui gibi byk irketler de nanoteknoloji aratrmalarna yatrm
yapmaktadrlar.
Tablodan da anlalaca zere Asya lkeleri, nanoteknoloji alanna hkmetler
dzeyinde eilerek zel stratejiler gelitirmitir. Bu durum hem Tayvann son 20-30
ylda yaad uluslararas rekabetiliin ve ekonomik kalknmann byk lde
teknolojik geliime dayand gzden karlmamaldr (IMD, 2011). Bu nedenle
Tayvann teknoloji odakl sanayi kalknma politikalarnn zerinde durulmaldr.
Ayrca, in ve bu tabloda bulunmayan rlandada tecrbe edilen uygulamalara ksaca
deinmek uygun grlmtr. Bu lkelerin tercih edilmesinin temel sebebi, lkemizde
de vurgulanarak uygulanmakta olan kimi politikalarn farkl boyutlarda deerli bulunan
tecrbeleridir
2.3. TAYVANDA TEKNOLOJK GELM
Bilindii zere, Tayvan bilgisayar endstrisi sadece yan sanayi ve toplama
sistemler zerine kurulu iken, dnya apnda markalar kartarak ve nemli teknolojik
kalknma salayarak dikkatleri zerine ekmitir. Kkl liberal reformlar ile 1950lerde
19

tarma dayal olan ekonomisi giderek imalat arlkl olmaya balam ve teknoloji
rnlerinde para salayc konumu gelmi ve sonrasnda da marka ve rn retimine
gemitir. Oransal olarak dnya bilgisayar donanmlar retiminin bete birini
karlayarak nc sraya ykselmitir (Yavuz, 2007). Bu gelimenin yaratt
ekonomik katma deer ve refah olduka yksektir. Hedefin doru belirlenmesi ve
baarl uygulamalar neticesinde kazanlan srdrlebilir teknolojik kabiliyet uluslararas
pazarlarda hem rekabet avantaj hem de ciddi ekonomik katklar salamaktadr.
Tayvanda bilgisayar endstrisinin temelleri 1970lerde taklit rnlerle ortaya
kmtr. Sonrasnda ise, Sanayi Teknoloji Aratrma Kurumu (ITRI) tarafndan
bilgisayar sektr hedef seilmitir. Tayvan rneinde de gzlemlenecei zere
teknoloji gelitirme sreci 4 temel aamadan olumaktadr. Hedef teknolojiyi tanmlama,
Ar-Ge projeleri planlama, Ar-Ge faaliyetlerinin yrtlmesi ve Ar-Ge sonularnn
yaygnlatrlmas olarak saylabilir bu aamalar. Yllara gre Tayvannn tecrbe ettii
aamalar aada belirtilmitir (Chang, Hsu, & Tsai, 1999).
Birinci aama, balang; 1978-1984: Bu dnemde yabanc yatrmclar eliyle
ksmen Ar-Ge kurumlar alm ve kamu aratrma kurumlar deneysel retimlere
balamtr. Yerel reticiler de ana reticilerin destei ile retim yatrmlar salamtr.
Acer isimli firmaya IBM uyumlu bilgisayar retimi iin kamu destei salanmtr. ITRI
tarafndan belirlenen alanlarda temel Ar-Ge almalar balamtr, ayrca kurumsal
olarak elde edilen Ar-Ge sonular iletmeler ile paylalmtr.
kinci aama, hzl byme; 1984-1990: Temel yatrmlar sonu vermeye
balaynca, sektr kendi dinamiklerini oluturmu ve uluslararas dzeyde rekabet
edebilir konuma gemitir. Ayn zamanda, ITRI piyasaya destek olabilecek retim
teknolojileri zerinde almaya devam etmitir.
nc aama, olgunlua ulama; 1990-1996: Uluslararas dzeyde gelinen
noktay desteklemek iin Ar-Genin srdrlebilir olmas ITRI ve iletmelerin ortak
hareket etmeleri ile salanmaya allmtr. Yabanc firmalar ile ortak retim projeleri
gerekletirilmitir. Planlama almalar sektr temsilcileri ile birlikte hareket edilerek
yaplmtr (Chang, Hsu, & Tsai, 1999).
20

Gnmzde bakldnda elbetteki bu srelerin baar ile ilediini
grebiliyoruz. Ancak unutulmamal ki, Tayvan kamu aratrma kurumlar ve retici
firmalar birok baarsz tecrbe de yaamtr ve kamu-zel ortak politikalar retilerek
karlalan sorunlar almtr. Bugnk baarsn aratrma ve gelitirme politikalarnn
uzun vadeli programlarla srdrlebilir dzeyde kalabildiini belirtebiliriz. ok detaya
girmemek zere, bu aamalar zellikle tarma dayal bir ekonomiden liberal ve kurumsal
politikalar ile dnya ile rekabet edebilir dzeyde bir endstrinin oluturulmas asndan
takdire ayandr. Zira bu srete, zel sektr almalarnn yan sra, ciddi dzeyde
devlet destei hatta devlet kurumlarnn yaratt deerlerin firmalara transferi sz
konusudur. Ayn zamanda da uluslararas teknoloji transferinin zmsenmesi ve
yaylmas da sz konusudur.
2.4. NDE TEKNOLOJK GELM
in 1980lerden itibaren kaydettii ykselme grafii ile dikkatleri zerine
ekmitir. zellikle serbest piyasaya uygun gelitirilen politikalar ile devrimsel kararlar
alnarak uygulanmtr. Sonrasnda ise yabanc yatrmlarda da ciddi artlar grlmtr.
Sanayi alannda ise inin sanayi kapasitesi pek ok alanda etkin durumdadr. Devlet
politikas olarak orta ve byk lekli kurulularn ileri teknoloji projeleri
desteklenmektedir. Hem teknolojik retim sistemlerinin ithalat hem de yerel
teknolojilerin gelitirilmesi ciddi imtiyazlarla desteklenmektedir. Hatta teknoloji
transferi yapma taahhd verildiinde yabanc firmalara pazara girme izinleri kolaylkla
verilmektedir. retim sistemleri ve bilgi teknolojisi odakl elektronik paralar ncelikli
sektrler olarak seilmitir (akrolu, 2008). in, yabanc yatrmlar asndan ok
yksek oranlar yakalasa da, kimi kritik teknolojilerde halen ulusal olarak sahip olmak
iin almalara arlk vermektedir. zellikle sahip olduu maliyet avantajlar nedeni ile
uluslararas alanda eitli kstlamalarla karlasa da, her geen gn dnyaki pazar pay
giderek artmaktadr.
Uluslararas yatrm ve teknoloji transferlerinin firmalar asndan pazar ve
maliyet avantajlarn kresel olarak kullanma sunduu bilinen bir uygulamadr. ine
21

yaplan yabanc yatrmlar artmaya baladnda, kendi aratrma ve gelitirme kapasitesi
olduka yetersiz bir yapya sahipti. Yabanc yatrmclar arasnda nemli bir aktr olan
Avrupa Birlii, temel olarak ini dnya ekonomisine entegre etmeyi ve sosyo-
ekonomik reformlarn desteklemeyi hedeflemektedir. Ayn zamanda teknoloji
transferleri ile gelien inli firmalar nedeniyle Avrupal firmalarn da rekabet
avantajlarn kaybedebilecekleri de gnmzde tartlmaktadr. Ayrca rakamsal olarak
artan bir grafik izmesine ramen; kimi teknoloji rnlerinde in net ithalat
durumundadr. Dolays ile teknoloji politikalar hem ticari hem siyasi boyutta
birbirlerini etkilemektedir (Bruun & Bennett, 2002).
inin teknoloji gelitirme uygulamalarnda teknoloji transferi nemli yer
tutmaktadr. Hem uluslararas lekte hem de ulusal olarak aratrma kurumlarndan
sanayiye yaplan transferlerin oluumu ana hatlaryla aadaki ekilde gsterilmitir.
ekil 2 inde teknoloji gelitirme ve transferi iin bir alma program (Liu &
Jiang, 2001)

Teknoloji gelitirme ve transferini etkileyen en nemli etken dier lkelerde
olduu gibi inde de siyasi irade olan hkmettir. Tabloda grlecei gibi hem
22

snrlandrc hem de itici faktr olarak karmza kmaktadr. inli niversiteler ile
aratrma ve gelitirme kurumlar her yl on binlerce aratrma projesini
tamamlamaktadr ancak bunun sadece %10u sanayiye ve pazarlara verimli ekilde
aktarlmaktadr. Ayrca rakamsal olarak yksek hacimli aratrmalarn ve yabanc
yatrmclarn da etkisiyle 1992de 4,4 milyar dolar olan teknoloji rnleri ihracat
2001de 10 kattan fazla artarak 49 milyar dolara ulamtr. 2003de bu ihracat rakam
110 milyar dolar gibi yksek bir dzeye ulamtr. Ayn zamanda aratrma ve
gelitirme harcamalarnn GSYHya oran %0,7den %1,1e ykselmitir. Gelimi
lkelerde %2-3 civarnda olan bu oran, in asndan gelinen noktaya bakldnda
olduka dikkat ekicidir. Teknoloji transferlerinin hzlanmas ve yerel teknolojilerin
gelitirilmesinde risk sermayedarlarnn, ortak giriimlerin ve aratrmalara uygulanan
ticariletirme stratejilerinin byk rol olduu dnlmektedir. Ayrca balangta
uygulanan kimi politikalarnn baarsz olmas sonucu, kkl reformlar ile devleti
yapda deiiklikler yaplarak hem aratrma ve gelitirme kurumlarna hem de
iletmelere byk esneklik kazandrlmtr (Fan & Watanabe, 2006).
2.5. RLANDANIN TEKNOLOJK GELM
1973 ylnda Avrupa Birliine ye olmas ve daha sonraki gelien sreteki
izlenen politikalarn etkisi ile rlanda, nfusuna oranla ok ciddi bir gayrisafi milli hasla
art ve ekonomik kalknma gstermitir. ABye ye olduu zaman toplam rn ihracat
1,65 milyar Euro iken, 2011 ylnda 92.98 milyar Euroya ulamtr. AB destekleri ve
yerel politika dinamikleri (Ar-Ge, eitim ve teknoloji politikalarna verilen nem, artan
igc gibi) ile yksek dzeydeki ihracata ynelik yabanc sermaye yatrmlar ykselme
trendinin arkasndaki ana sebepler olarak saylabilir. Ayrca 2011 ylna ait 158,993
milyar Euro olan GSYH ve yaklak 4,5 milyon nfusa sahip olmas da kii bana
den gelirin 27.716 Euro ile AB lkelerindeki en yksek kii bana milli gelire sahip
olmutur (Dublin Ticaret Mavirlii, 2011).
Teknik olarak, kresel krizin etkisi ile resesyona girdii 2008 yl (Filger, 2009)
ve bugne kadar ki sre hari tutulmak zere son 20 ylda salanan baarlara sebep
23

olan uygulamalar dikkatle incelenmelidir. Ekonomik geliim srecine ksaca deinilmek
gerekirse; rlanda ncelikle salad altyap, tevik paketleri ve bilimsel aratrma
altyaps ile birok katma deeri yksek ok uluslu firma iin retim ss haline
gelmitir. Balangta, ABD arlkl firmalar Avrupay hedef pazar seerek, birlik
ierisinde altyaps ve ucuzluu nedeni ile tercih etmilerdir. Sonrasndaki srete uygun
politikalar ve yatrmlarn olumlu geri dnleri ile sadece Avrupa deil yksek teknoloji
yatrmlar ile dnya apna hitab eden bir retim ss haline gelmitir. 1990lardaki
alm ile rlanda, Keltik Kaplan olarak anlmaya balamtr. Avrupa ortalamasnn en
dk kurumlar vergisinin yrrlkte olmas da zellikle Avrupay hedef pazar alan
Amerikan firmalarna byk avantaj salamtr (Hannigan, 2000, s. 14-27). Son
dnemlerde ise orta ve dk dzeydeki teknolojik retimler asndan rlanda cazip bir
lke olmaktan kmtr. Biyoteknoloji ve biliim alannda gl tedarik zincirleri ile
desteklenen bir noktada ilerlemeye devam etmektedir. Daha fazla ileri teknoloji transferi
salayabilecek ileri teknoloji yatrmlar ise artk ciddi dzeyde sorgulanarak
gerekleebilmektedir. Bu nedenle okuluslu firmalarn potansiyel yatrmlar da
rlandann eitim ve destek politikalar ile ekillenmekte ve ekillenecektir. Ayrca,
yabanc yatrmlarn ekonominin bymesinde gemite destekledii ekonomik byme
oranlar da doal olarak yatrmlarn artrlmas veya baka lkelere kaydrlmasndan
dorudan etkilenecektir (Begley, Delany, & O'Gorman, 2005).
2006-2013 yllarna dair rlanda Hkmetinin teknoloji ve yenilik programn
gemi dnemlerle birlikte deerlendirmesine ksaca deinmek gereklidir. Katma deer
yaratma etkisi nedeniyle niversite sanayi ibirliine verilen destekler artmtr ve
niversiteler nezdindeki fikri haklar konusuna daha fazla nem verilmektedir. Ayrca,
merkezden uzak aratrma merkezlerindeki zayflklara karn kamu insiyatiflerinin
genel arl devam etmektedir. Ayrca firmalar aras Ar-Ge ortaklklar da tavsiye
boyutunda tevik edilmektedir. Bu sayede rlandann mevcut Ar-Ge kapasitesinin daha
da gelierek lke ekonomisine katksnn artacana inanlmaktadr (Dagg, 2007).
zerinde durulmas gereken en nemli nokta, rlandann ekonomik
kalknmasnda ve yabanc yatrmclar ile birlikte bir katma deeri yksek retim
24

merkezi konumuna gelmesi, sadece rnektir. Model olarak bakldnda baka lkeler
ile ok zor rten sebepler vardr. rnek tekil etmesindeki neden kriterler hazr
olduunda issizlik d ve bilimsel aratrmalara gerekli destekler ve daha farkl
politikalar ile uygulanacak lkeye zg politikalar retildiinde olas hedef konumun ne
kadar yksek bir baar noktas olduudur. Zira, amalar ve aralar ayrt edildiinde, bu
konu daha net biimde anlalacaktr. Bu nedenlerden (Avrupa Birlii ve Amerika ile
olan ilikiler gelimekte olan dier lkelere takip edilmesi kolay olmayan etkenlerdir)
tr rlanda henz dier lkeler iin uygulanabilir bir model tekil etmemektedir
(O'Sullian, 2007).
2.6. DEERLENDRME
rlanda, in ve Tayvan kyaslandnda; temel olarak her nde de balangta
teknoloji retiminde yabanc yatrmlarn etkisi gzle grlr boyuttadr. Ancak Tayvan
tarafnda yabanc yatrmlar ile egdml olarak teknolojik kabiliyetin zmsenmesi ve
yerel Ar-Ge kapasitesinin baarl ekilde oluturularak teknoloji ihra eder duruma
gelmesi sz konusudur. Bunun yannda in artan retim kapasitesi ve ihracatna ramen,
kimi teknoloji rnlerinde net ithalat olarak kalmas dikkat eken bir noktadr.
rlandann ise birok destek ile teknoloji ss haline gelmesinin yannda hedeflenen
sektrlere gre ulusal Ar-Ge kapasitesini oluturma abalar dikkat ekmektedir. rlanda
asndan birok baarl uygulama da ekonomik katma deer yaratmaktadr. Yabanc
yatrmlar ile inde yeni teknolojik retim kapasiteleri olusa da bu yatrmclarn Ar-
Ge kabiliyetini ine aktarmadklar gzlemlenmektedir. Ayrca politika olarak bu
durumu amaya alan politikalarn retildii ve ciddi boyutlarda aratrma projeleri
gerekletirildii bilinmektedir. Ayn ekilde rlandadaki yksek katma deerli yabanc
yatrmlarn ihracat odakl retimleri ekonomiye ciddi katklar yapmaktadr. Bilinen bir
dier nokta da inli firmalarn yabanc yatrmclar veya kendi almalar ile sahip
olamadklar teknolojileri yabanc firmalarn satn alnmas yolu ile lkelerine aktarma
abalar son dnemde grlmektedir. Her rnekte de ortak nokta uygulanan
politikalarda karlalan durumlara gre esneklik kazandrlmas ve eitli ekillerde
25

oluturulan altyapnn srekliini salayabilmek iin devlet ve firmalarn politikas
olarak alternatif araylara girilmesidir. Pratikteki bu uygulamay nispeten
Schumpetern krizlerle karlalan paradigmalarn yeni bir paradigma oluturmas ile
benzetebiliriz. rlanda da ileri teknoloji aratrmalar ile hem ulusal kabiliyetini
pekitirmekte hemde sunulan destekler ile bu alandaki yatrmclarn ilgisini
ekmektedir. Tabii ki, da bal olarak karlalan krizlere korunak oluturma asndan
da ulusal Ar-Ge politikalarnn ciddiyetle ilerlediini syleyebiliriz. Tayvan, gnmzde
biliim teknolojileri zerinde rn ve marka olarak dnyada yerini salamlatrmken;
inin hacimsel olarak yksek retim kapasitesinin yannda teknoloji retimin olarak
lider lkeler arasna girmesine henz zaman olduunu belirtmek yanl olmaz. in
hakkndaki bu dnce, mukayeseli avantaj ile retim ss konumuna gelmesinden
dolay elde ettii ekonomik gc ile elimez, zira inli firmalarn yerel teknolojilerin
nemini anlayarak bu ynde almalara arlk verdii de bilinmektedir. Ayrca her
lke rneinden de anlalaca zere, artlara gre uyum salayarak hedeflenen
herhangibir sektrde ve zellikle de ileri teknoloji aratrmalarnda tutarl devlet destei
ve ynlendirmesi byk neme haizdir. Son olarak da Ar-Ge almalarnn
ticariletirilmesi, baka bir deyile halkn ve piyasann kullanmna ynelik esnetilmesi
de politikalarn baars iin anahtar olarak grlmelidir.
Bu lkenin ekonomik kalknmalarnda uyguladklar teknoloji politikalar,
gelimekte olan lkelere, politika yapclar nezdinde nemli tecrbeler aktarmaktadr.
Bunlar daha detayl inceleyen politika yapclar, en uygun stratejinin belirlenerek
uygulanmas ile kendilerine zg olan artlara adapte edilerek bilim ve teknoloji
programlar gelitirebilirler. Bu tecrbelerde kullanlan aralarn lkemizde de bilim ve
teknoloji politikalar ve kalknma planlar nezdinde vurgulandn grmekteyiz.
Bu lkelerin vurgulanmasnn temel nedenlerinden biri, kullanlan aralarn daha
nce nasl etkileri olduunu gstermektir. Ayrca anlalaca zere zellikle rlanda
asndan her corafyann kendine has zellikleri ve uluslararas siyasi ilikiler ile
ekillenen kalknma srelerinde uluslararas teknoloji transferi ve yksek katma deerli
dorudan yabanc yatrmlar ile yaanan kalknma zmsenerek yerli teknoloji
26

gelitirmeye yol amad srece da bamllk kalknmann da snrlarn
belirlemektedir. Ayrca, okuluslu firmalarn yatrm yapsalar bile sahip olduu
teknolojik deerleri paylamada isteksiz olmalar da bilinen bir gerektir. Tayvanda
yaanan durum biliim sektrnde ciddi bir ivme kazandrm, rlandada ise temelde
dk nfus sayesinde yksek katma deerli yatrmlar ve ileri teknoloji Ar-Ge
almalar kazanmlar srekli hale getirmeyi abalamaktadr. in ise Tayvana kyasla
kendi teknolojilerini retmenin nemini fark ederek niversite ve aratrma
merkezlerinden sanayiye teknoloji aktarma konusuna arlk vermektedir. Tabii ki ne
kan bu almalarn her biri ayr neme sahiptir. lkemiz iin dorudan yabanc
yatrmclara ilikin arlkl almalar yrtlmektedir. Ancak bu alma kapsamnda
yaplan bir sektr yetkilisi ile sylei neticesinde elde edilen bilgiler nda; potansiyel
bir yabanc yatrmcnn Trkiyeye yaplmas muhtemel bir yatrma yksek miktarl
yerel alc olmasna ramen, teknoloji transfer edilmesine kart durumu nedeni ile
olumsuz yaklamasnn zerinde ciddiyetle durulmaldr. Zira fiili olarak teknoloji
transferine ekimser kalnd grlmektedir. zellikle otomotiv sektrndeki yabanc
arl, yan sanayinin gelimesine nayak olmusa da fikri mlkiyeti darda
olduundan ve kritik paralarn ithal edildiinden dolay dalgal bir d ticaret hacmine
sebep olduu bilinmektedir. Siyasi ynlendirme ile bu konuda eitli almalar devam
etmektedir. Elektronik endstrisinde ise okuluslu firmalarn Uzakdouya alternatif
olarak grlmemesine ramen baz yerel firmalarn Ar-Ge ve retimleri sz konusudur.
Ancak bu lkeye bakarak lkemiz asndan ulusal teknolojik Ar-Ge almalarnda
kamu arlnn ve ynlendirmesinin daha da artrlmas ve Trkiyeye zgn uygulama
aralarnn gelitirilmesi gerektii rahatlkla sylenebilir. Son olarak da Ar-Ge
almalarna dair inde onbinlerce sonulandrlm Ar-Ge almasnn sadece
%10unun ticarilemi veya kullanma sunulabilmi olmas da aratrmalarn ok boyutlu
artrlmasnn nemini arz etmektedir. Bu oran, Ar-Ge faaliyetlerinin ne kadar yksek
tutulmas ve verimlilii zerinde de ciddi almalar yaplmas gerektiine iaret
etmektedir.
Bu kyaslamadan sonra temel olarak teknoloji politika bileenlerine ve bu
27

bileenlerin lkemizdeki durumuna gemek uygun olacaktr. Konunun derinletirilmesi
iin zellikle Ar-Ge, Yenilik ve Teknoloji Transfer uygulamalarnn detaylandrlarak
lkemizdeki durumun ortaya konmas gerekmektedir. Bu nedenle sonraki blmlerde bu
balklara deinilecektir.



3. TEKNOLOJ POLTKASI BLEENLER VE UYGULAMALARI
imdiye kadar temel olarak teknoloji politikalarnn ortaya k ve genel hatlar
ile lke rneklerinden bahsedildii zere, gnmzde politika oluturma ve uygulama
aralarndan bahsedilecektir. Ar-Ge temelli uygulamalarn yan sra organizasyonel
metodlar da gelimektedir. Bunun yannda lkemizde ve dnyada rnek alnan
uygulamalara deinmek gereklidir. Bilindii zere bilimsel aratrmalar srekli artsa da
gelimi lkelerde dahi verimlilii artrmak ve gelimede sreklilii salamak iin ok
eitli almalar sregelmektedir.
3.1. ARATIRMA VE GELTRME
Aratrma ve Gelitirme faaliyetleri ya da ksaca Ar-Ge gnmzde sklkla
kullanlan bir tabirdir. Bilindii gibi bilim ve teknoloji politikas kavram olarak
derinleene kadar bilim ve teknoloji politikas olarak byk lde aratrma ve
gelitirme almalar anlalyordu. OECD tarafndan yaplan tanm; Bilimsel ve teknik
bilgi birikimini artrmak amacyla sistematik bir temele dayal yrtlen yaratc aba ve
bu bilgi birikiminin yeni uygulamalarda kullanmdr eklindedir. Uygulamay gz
nne almayan Temel Aratrma ve fiili bir uygulamay hedefleyen Uygulamal
Aratrma olarak snflandrlmtr. 20. Yzyln ortalarndan sonra sanayinin ve
iletiim teknolojilerinin gelimesiyle, emek-youn teknolojiler yerini bilgi-youn
teknolojilere brakmtr. Bu deien durumda Ar-Genin var olan nemi hzla
artmaktadr. Ar-Ge personelini yetitirmek iin eitim-retim sistemleri ciddi
gelimeler yaamaktadr. Dnya apnda Ar-Ge faaliyetlerinde niversite ve kamu
aratrma kurumlarnn arl gzle grlr seviyededir ve niversitelerin sanayi ile
ortak almalar da birok gelimi ve gelimekte olan lkede desteklenmektedir.
lkemizde kresel trendi takip ederek Ar-Ge ve Teknoloji Transfer Merkezleri
kurulmakta ve Tbitak nezdinde Gdml Ar-Ge retim Stratejileri uygulanmaya
balanmtr. (Ayhan, 2002, s. 165-211). lkemizde de ok eitli alanlarda Ar-Ge
faaliyetleri desteklenmektedir ve son dnemde firmalarn ortak Ar-Ge merkezleri
29

kurmalarna ilikin fiili destekler verilmeye balanmtr. Ancak belirtildii zere
teknoloji politikasnn btncl yaps iinde eitim-retim politikalar ile egdml
hareket edilerek, Ar-Ge yapabilecek insan kaynann yetitirilmesi ve istihdamnn
salanmas zorunlu bir noktadr. Ar-Ge faaliyetleri niversite ve dier kamu aratrma
merkezleri ile gerekletiinde bunlarn uygulamaya geiinde teknoloji transfer aralar
kullanlmaktadr. Zira uluslararas teknoloji transferinin yannda ulusal dzeyde
gelitirilen teknolojilerin veya yeniliklerin kullanmna ynelik almalar olduka
genitir.
3.1.1. lkemizde Ar-Ge statistikleri
lkemizdeki Ar-Ge faaliyetlerinin GSYH iindeki pay 2010 yl iin binde 8,4
olarak gereklemitir, bu oran 2009 ylnda binde 8,5 olarak kaydedilmitir. Her ne
kadar 10 yllk gemi istatistikler incelendiinde bu orann 2 katna yakn ykseldii
bilinse de, gelimi lkelerdeki ortalama %2-3 olan oranlara kyasla olduka dk
olduu vurgusunu yapan birok bilim insanmzn fikrine katlmak olduka tutarldr.
Harcama oranlarnn en yksek pay %46 ile yksekretim kurumlarnca gereklemi
olup %45i ticari kesimce ve %11,4 de kamu kesimince gereklemitir. Ayrca,
istihdam edilen on bin kiiye den (tam zaman edeeri) Ar-Ge personeli says 2010
ylnda %11,3 artarak 36,2 kii olmutur (TK, 2011). Ayrca lkemizde 2010 yl
itibariyle tam zaman edeeri (TZE) aratrmac says 64 bin olup aratrmac bana
den Ar-Ge harcamas 150 bin TL olarak gereklemitir. 2009 ylnda GSYHya
oranla en yksek Ar-Ge harcamas yapan ilk 15 lkenin ortalama TZE aratrmac says
234 bin olup aratrmac bana den Ar-Ge harcamas da 200 bin dolar olarak
gereklemitir. Bunun nda lkemizdeki aratrmac saysnn 300 bine ulamas,
%60nn zel sektrde olmas ve aratrmac bana den Ar-Ge harcamasnn da 280
bin TLye ulamas hedeflenmektedir (TBTAK, 2011). Gelimi lkelere yaklamak
ve lke kalknmasnda etkin gelimelerin kaydedilmesi iin hedeflere ilikin politikalarn
kararllkla uygulanmas gereklidir. Gemi tecrbeler nda, uzun uralar sonucu
hazrlanan politika ve planlarn eitli sebeplerle uygulanamad bilinmektedir.
30

Uluslararas niceliksel mukayesede, halen daha dk sralarda yer almamza ramen
son yllarda yaanan ykselme trendi uygulanacak politikalarla desteklendii takdirde
belirlenen hedefler asndan, yeterli olmasa da, umutlu olmay desteklemektedir.
Bu oranlar, genel olarak lkemizde Ar-Ge harcamalarnda bir ykseli olduunu
gstermektedir. leriye dnk olarak da ykselmeye devam etmesi beklenmektedir.
Gerekli olan aratrmac insan kaynann yetitirilmesine ynelik olarak yksekrenim
kurumlarnn saysnn artmas tartlmaya ak olmakla birlikte olumlu bir gelime
olarak kaydedilebilir. Verimli sonularn elde edilmesi ile birlikte hem yeni teknolojiler
retimine hemde ulusal kalknmaya olumlu etkilerinin artaca beklenmektedir. Ancak,
kresel boyutta lkemizin durumunu inceleyerek daha fazla deerlendirme yapmak
mmkndr.
Grafik 1 Ar-Ge Harcamalarnn GSYH'ya Oran, 2000-2010 (TBTAK, 2011)

Belirli lkelerin ve ekonomik birliklerin 2000-2010 yllar arasndaki Ar-Ge
harcamalarnn GSYHlarnn oranlarna bakldnda lkemizin durumu net olarak
grlm olacaktr. Yllara gre ortalama bir art trendi olsa da gelimi lkelere kyasla
olduka dk kaldmz sylenebilir. Ayn art oran devam ettiinde 2023de %1.82
olmas ngrlmektedir. Bu ngrnn yannda 2023 hedefleri kapsamnda Ar-Ge
harcamalarnn GSYHya orannn en yksek 15 lkenin ortalamas olan %3e
31

karlmas hedeflenmektedir. zel sektrn ise 2010 iin %0,36 olan harcama paynn
ise %2ye kmas hedeflenmektedir. Bu hedefe ulamak iin ise yllk ortalama %18lik
oranda bir art salanmas gerekmektedir. Rakamsal olarak da bu orana ulamak iin
2010da 9,8 milyar TL olarak gerekleen toplam Ar-Ge harcamalarnn 2023 ylnda en
az 85 Milyar TL tutarna ulamas gerekmektedir. Ayrca, yksek GSYHya sahip olan
ABD ve Avrupa Birlii lkelerine bakldnda oransal olarak yakalansa bile haracama
tutar olarak gene olduka dk kalnaca bellidir. Bu konu gndeme geldiinde
uzmanlar tarafndan vurgulanan yksek katma deerli Ar-Ge ve yenilik zerinde daha
fazla allmas zorunlu olup, nanoteknoloji, uzay-havaclk gibi alanlarda aratrma
merkezlerinin ve niversitelerin almalar olduu bilinmektedir. Dier abalarn
yannda ileri teknolojlerde Ar-Ge ve yenilik almalar sonucunda atlm yaplabilecei
kanaati dnyadaki mevcut gelimeler nda sylenebilir. Ar-Ge harcamalarndaki
ticari firmalarn arlnn artrlmasnn amalanmas nemli bir noktadr. Ticari
kesimin Ar-Ge ve yenilik almalarn artrmak iin gemi yllara kyasla daha fazla
destek programlarnn uygulamaya getii gnmzde bilinmektedir.
3.2. YENLKLK
Literatrdeki tarihsel olarak farkl tanmlar belirtildii zere, organizasyondan
retime birok alanda yenilik (inovasyon) kavram zerinde yaplan almalar olduka
youndur. Ayrca Ar-Ge politikalarnn da temel dinamiklerinden birini oluturmaktadr.
Bu adan kullanma sunulan her trl teknolojik gelimeyi de yenilik olarak
tanmlayabiliriz. Bilindii zere, yenilikilik, hem firmalarn hem de lkelerin
uluslararas rekabet avantajlarn ellerinde tutmalar iin kritik nemdedir. Bahsedilen
yabanc lke rneklerinden Tayvan ve inde yenilik kavramnn literatrde taklit
etmekle balayp uzun Ar-Ge almalar ile hem yeni teknolojilere gelitirerek sahip
olma hem de yeni rn gelitirme zerinde baarl rnekler mevcuttur. Bu balamda
yenilik kavram milli teknoloji politikalar nezdinde nemli bir yere sahiptir ve Ulusal
Yenilik Modeli kavram tartlmaya ve uygulanmaya balanmtr. Yenilik
almalarnn verimli ekilde ilerlemesi ve hz kazanmas iin hem politikalar ile
32

desteklenmesine hem de yetimi eitimli insan gcne ihtiyac vardr. Bunun yannda
milli yenilik sistemini oluturacak mekanizmalar ilikili Ar-Ge kurumlarndan
teknoparklar, niversiteler patent ofisleri, teknoloji transfer mekanizmalar ve bunlarla
ilikili dier tm altyaplardr. Gelimi ve gelimekte olan lkeler sistematik olarak
mevcut yaplarn da gelitirmektedir. Bunu yannda salt Ar-Ge ve yenilik almalar ile
deil hukuki altyap ile de fikri mlkiyetlerin ve giriimlerin niversiteler ile ortak proje
retebilmelerine de olanak salanmas gereklidir. Ayrca akreditasyon sisteminin
gelitirilerek kii ve kurumlarn yeterliliklerinin belgelendirilmesi nemli olup
uluslararas pazarlarda rekabet avantaj salamaktadr. Baarl uygulamalar neticesinde,
gelimi lkelerin kaydettikleri ilerlemelerin teknolojik yeniliklere balanmas olduka
tutarl bir tespittir (Ayhan, 2002, s. 249-303).
3.2.1. lkemizde Yenilik statistikleri
lkemizde yenilie ynelik yaplan almalarda son yllarda hem niversiteler
hem de zel sektr kurulular nezdinde art gzlemlenmektedir. 2008-2010 yllar
arasnda 10 ve daha fazla eleman altran giriimlerin %51,4 yenilik faaliyeti
yrtm olup %35,2si teknolojik yenilik yrtmtr. Bir nceki 2006-2008 dnemine
kyasla yenilik faaliyetinde bulunan giriimler %37,1, teknolojik yenilik yapan giriimler
ise %29,8 olarak belirlenmitir. Ayrca nceki dnemde giriimlerin %16s teknolojik
yenilik iin ibirliine gitmiken, son dnemde bu oran %18,8 olmutur (TK, 2011).
Firmalar nezdinde teknolojik olan ve olmayan yenilik faaliyetlerindeki art dikkat
ekmektedir. Bunun yannda Ar-Ge almalar ile paralel olarak yenilik konusunda da
kamu destekleri eitli ekillerde zel sektre ve niversitelere salanmaktadr.
Yenilik almalarnda ne kan farkl bileenler, bu kavramla birlikte anlm
ve yenilik srelerinin verimliliinin artrlmas iin belirli tartmalar ortaya atlmtr.
Sorunlarn ve kaynaklarn eletirilmesi, yenilik srecinde esnekliin oluturulmas ve
yenilik ile performans ilikisinin incelenmesi temel olarak alglanan almalar
arasndadr.

33

3.2.2. Eletirme Sreci ile Yenilik
Yenilik sreci kimi kavramda olduu gibi, bileenlerinin ve alt kollarnn doru
ekilde uygulanmas ile eletirilmesi olarak gsterilebilir. Bununla ilgili olarak
uygulamal bir rnee deinmek uygun olacaktr.
leri teknoloji rn gelimi malzemeler sektr taban alnarak hazrlanan
ekilden de grlecei gibi, yenilik sonucu deer yaratma sreci bir makasa
benzetilmitir. Teknoloji ve pazar belirsizlikleri altnda fikri mlkiyet, ortak tasarm
gelitirme, pilot retim gibi ilemlerle yeniliin pazara sunulmasndaki ilemlerin zaman
ve sermaye maliyetleri bir makasn kesilmesi gibi tutarl ekilde eletiinde oluturulan
yeniliin ticariletirilmesi mmkn olabilmektedir.
ekil 3 Gelimi malzemeler teknolojisinin ticarilemesi iin gerekli olan eletirme
sreci (Maine & Garnsey, 2006)




34

Srecin detaylarnn daha net gsterilebilmesi iin dier ekilde
detaylandrlmtr.
ekil 4 Deer yaratmann olaan radikal teknoloji ticari erken giriimleri ile
etkileim modeli (Maine & Garnsey, 2006)


Bu srecin iki temel etkeni bulunmaktadr. Birincisi yaplan yeniliin teknolojik
olarak daha ileri doru olan konumudur. Dolays ile yaplan yeniliin, pazar
ihtiyalarna gre daha verimli ve performansl olmas beklenir. Dier etken ise zorunlu
olarak retilecek rn hacmidir. Yani, yaplan yenilik ile gelitirilen yeni rnn
ekonomik deer ifade etmesi iin deneme retimden sonraki fiili retimin hem talebi
hem de yatrm karlayp karlayamayaca durumudur. Ayrca, teknik olarak
gelitirilen rnn verimli kullanm iin gerekli olan teknik altyapnn pazar tarafndan
da salanmaya istekli olmas ve ikame rnlerin varl yannda salanacak olan
35

faydann tutarl olmas gereklidir. Gelitirilen yeniliin piyasa tarafndan kabul edilmesi
ve fiili olarak ticari getirisinin de salanmas ok daha detayl incelenmesi gereken
sreleri kapsar. Yeniliin teknik zelliklerine gre piyasa tarafndan istenen talebi
karlamasnn uzun srmesi tecrbe edilen bir olaslktr. rnein, bugn ok bilinen
malzemelerden olan polipropilen 37 yl, teflon 31 yl, kevlar 17 yl, karbon fiber 34 yl
bekledikten sonra youn sat hacimlerinin %50sine ulaabilmilerdir. Her bir durumda,
daha fazla tasarmc yeni malzeme ile aina olduka, yeni endstrilerin pazar
uygulamalar tanndka ve gelitike, tamamlayc yenilikler olutuka yllk retim
hacmi artmaktadr. Bu uzun zaman aralklar yatrmclar ve potansiyel ittifak
ortaklarnn sanayiye prototip geliimi iin zaman ve para yatrma isteklerine olumsuz
etki etmektedir. (Maine & Garnsey, 2006). Bu tip sre tanmlamalar yenilik zerine
yaplan birok almada da farkl ekillerde grlebilir. Temel olan nokta, gelitirilen
yeniliin nasl srelerden getiini ortaya koymak ve her sektre ve rne gre farkl
sreler sonucunda kullanma sunulabildiinin bilinmesidir. Belirtilen gelimi
malzemeler sektrnn dnda, bilinen alanlardan zellikle havaclk ve otomotiv gibi
sektrlerde gelitirilen yeni rnlerin kullanma veya pazarlara sunulabilmesi uzun
yllar bulabilmektedir. zellikle radikal yeniliklerde ticari olarak tantm ve pazarlama
faaliyetlerinin yannda kitle retim sistemlerinin uygunluu, mevcut retim bantlarnn
kullanm sreleri gibi birok farkl etkenler de sreleri etkilemektedir. nemli olan
noktalardan biri de yeniliin ortaya kt son noktaya kadar ve ondan sonra bile srekli
olarak geri bildirim ve buna bal etkileim sz konusudur, zira bu ekilde srdrlebilir
almalar oluturulabilir.
3.2.3. Stratejik Esneklik ve Yenilikilik
Yenilik kavram zerinde allrken birok uygulamada olduu gibi pratikteki
i ve d etkenler baar durumunu etkilemektedir. zellikle rekabet ortamlarnda,
yeniliklerin kullanma sunulmasna kadar ki srete baarsn artrmaya ynelik olarak
stratejik esneklik kavram ortaya atlarak tartmaya almtr.

36


Yeniliklerin firma performans ile olan dorudan ilikisi bilinmektedir. Bilindii
zere yeniliklerin baarl ekilde kullanma sunulabilmeleri iin yeniliklerin dier
kaynak ve kapasiteler ile birlikte deerlendirilmesi gereklidir. evresel dzensiz etkenler
dnldnde, stratejik esneklik salayabilmi organizasyonlar evresel deiiklikleri
hzl ekilde saptayarak gerekli olan gerekli olan tepkiyi doru ekilde verebilirler. Bu
kavramn ticarileme aamasndaki etkilerinin literatrde kstl olmasndan dolay
zerinde daha fazla aratrma yaplmas tavsiye edilmektedir. Ancak kstl olmasna
ramen mevcut almalar stratejik esneklik ile organizasyonlarn yeniliklere daha
olumlu geri dn saladn vurgulamaktadr (Yuan, Zhongfeng, & Yi, 2010).
ekil 5 Stratejik esneklik kavramsal model (Yuan, Zhongfeng, & Yi, 2010)


ekilde grld zere rn yenilii srecinde koordinasyonda ve kaynaklarda
deien artlara gre salanacak esneklik ile firma performansnn da artacana
inanlmaktadr. Esneklik ile tutarl politikalar birletiinde, hem kaynak eksiklii hem de
kaynak fazlal durumlarnda gerekli olan tepki verilerek kaynaklarn verimli kullanm
salanabilir. Bu durum hem sermaye hem de insan kayna olarak tanmlanabilir.
Tahmin edilecei zere bu tip yaklamlarn etkileri piyasa artlarnda farkllk
gsterebilir. Vurgulanmas gereken temel nokta, ticarileme veya bir ekilde kullanma
sunulmas amalanan yeniliklerin tm srelerinde dsal etkenlerin srekli olarak
37

gzlemlenerek gerekli olan stratejilerin gelitirilmesi gerekliliidir. rnein, ila
firmalar yeniliki tedavi metodlarn hizmete sunarken hem rakip rnlerin durumunu
hem de mevcut salk politikalarna gre strateji belirlemek zorundadr. Bu sayede
baar anslarn ykseltirken, kimi durumda sadece ayakta kalmalarn bile deien
kamu salk politikalarna balayabilirler. Kaynaklar ile birlikte koordinasyon esneklii
de dikkat edilmesi gereken bir balktr. Koordinasyon esneklii daha organizasyonel bir
esneklii ifade etmekte olup rnekteki gibi srecin btnn kapsamaktadr. Bu
tanmlama ynetim literatrndeki kimi baarl esnek ynetim ilkeleri ile de
benzetirilebilir. Zira alnan geri bildirimlere gre hem kaynaklarn hem de
organizasyonel koordinasyonun gereken esneklie sahip olmas iaret edilmektedir.
3.2.4. Yenilik ve Performans
Yenilik kavramnn detaylar tartlrken ksaca organizasyonel performansa
etkilerine de deinerek olumlu katksn teyid etmek uygun olacaktr.
ekilde grlecei zere teknoloji ve firma performans yeniliki aktivite
tarafndan biraraya getirilmitir. Firmann i etkenlerinin yeni teknolojilere yaplan
yatrmlarn yeniliklere transfer edilip edilemeyecei ve yeniliin takliti rakiplerden
korunup korunamayaca zerine olan etkisi gsterilmitir. Sonu olarak, yeniliklerin
performans etkisi, sadece yeniliki firmann yaklamna deil mterilerin, rakiplerin ve
tedarikilerinde yaklamlarna bal olan pazar sreci tarafndan belirlenir. Burada
dikkat edilmesi gereken temel bir nokta, teknoloji retiminin yannda, teknolojik
imkanlardan yararlanma durumu sz konusudur.







38

ekil 6 Teknoloji, yenilikilik, ve firma performans arasndaki iliki (Koellinger,
2008)



Belirli teknolojilerin (bilgi ilem gibi) uyum salama ve yatrmlar, sreleri
gelitirerek ya da firmann yeni rnler sunmasna imkan salayarak yenilii mmkn
klar. Yenilikle sonulanmayan teknoloji yatrmlar, irket performansn
gelitirmeyecek batk maliyetlerdir. Bir firmann teknoloji yatrmlarn yenilie transfer
etme kabiliyeti ynetim becerileri, uzmanlk (know how), tecrbe, teknik bilgi
mevcudiyeti, nceki teknoloji yatrmlar gibi firmaya zel kaynaklar tarafndan
etkilenir. Yenilikilik konusu elektronik iletmeler (e-iletmeler) firmalar merkez
alnarak incelendiinde, e-iletme olan ve olmayan firmalarn yenilikten ayn lde
etkilendii ortaya kmtr. Sonu olarak, yenilikilik kavramn zmseyen firmalar
bymeye ok daha yatkndr ancak karllkta ayn gereklilik sz konusu olmayabilir
39

(Koellinger, 2008). Karllk noktasnda piyasa artlar dahilinde birok etken mevcut
olduu iin net bir ifade kullanmak doal olarak yanl olur. Ancak yenilik kavram
dahilinde ifade etmek gerekirse tm sre doru ve verimli ekilde ilediinde ve talebi
olan yeniliki bir rn ortaya ktnda teknik olarak baarl olmak mmkndr.
3.3. TEKNOLOJ TRANSFER
Yenilikilik konusundan sonra zerinde durulmas gereken bir dier konu da
teknoloji transferidir. Zira, deinilen altbalklar ile birlikte teknoloji transferi mevcut
kresel evrelerde, birbirinden ayr dnlemez. rlanda, in ve Tayvan rneklerinde
de irdelenen, kurumsal politikarn yenilik kavram ile birlikte iie gemi olan teknoloji
transferi, kalknma politikalarnn da yaptalarndan saylabilir. Zira, ulusal olarak sahip
olunmayan teknolojilerde transfer ve taklit yolu ile belirli bir aama kaydedilmitir.
Sfrdan yaplacak muhtemel almalarn kaynak maliyetlerine kyasla transfer edilerek
zmsenen teknolojilerin gelitirilmesi zellikle Tayvan rneinde olduka baarl bir
ekilde tecrbe edilmitir. Dier balklarda deinilecei zere taklit konusu fikri
mlkiyetler ile ilikilidir. Tabii ki bir Asya lkelerinde tecrbe edilse de uluslararas
piyasalarda hukuki olarak bu tip bir yntemin uygulanmas sakncaldr. Burada taklit
kelimesi ile vurgulanmak istenen aratrma ve gelitirme srasnda bir rnn tersine
mhendislik (reverse-engineering) gibi yollarla birebir veya daha gelitirilerek nasl
retilebileceinin ortaya kartlmas srecidir. zellikle havaclk sektrnde tersine
mhendislik yolu ile belirli stratejik kabul edilen retimlerin kimi lkelerce yapld
bilinmektedir.
Teknoloji transferi kavram, Birinci ve kinci Dnya Sava sonras lkelerin
kendilerini toparlama srecinde karkarya kaldklar rekabeti ortamda teknolojinin
nemini anlayarak buna gre politikalar gelitirmeleri ile birlikte ortaya kmtr. Bu
srete kamu, niversite ve sanayi kurulularnn bir araya getirilmesine ihtiya
duyularak ibirlii salayacak organizasyonlar kurulmaya balanmtr. Tanm olarak
teknoloji transferi farkl ekillerde tanmlanabilir. Birok tanmlamay ksaca
Uluslararas veya ulusal olarak, bir bilgi veya teknolojinin baka bir organizasyona
40

aktarlmas ve zmsenmesi eklinde zetleyebiliriz. Aratrma kurumlar ve
niversitelerden yaplan ulusal teknoloji transferleri teknolojilerin rn ve hizmet olarak
kullanma sunularak yaylmlar iin nemli bir ara kabul edilir. Ayrca ulusal teknoloji
transferleri fikri mlkiyet gibi hukuki birok konu ile de ilikilidir (Ayhan, 2002, s. 213-
248). Yerel adan da blgesel aratrma ve gelitirme faaliyeti gerekletiren niversite
ve dier aratrma kurumlarnn blgesel kalknmaya olumlu katklarn inceleyen birok
alma mevcuttur. Bu almalar neticesinde teknoloji transferi literatr de farkl
yaklamlarla zenginlemekte ve hem aratrmaclara hem de giriimcilere zerine
eilecek yeni argmanlar ortaya atlmaktadr.
3.3.1. Teknoloji Transfer Mekanizmalar
Teknoloji transferi mekanizmalar zerinde farkl yaklamlar mevcuttur. lk
olarak iletiim kanallar ile meydana gelebilen uygulamalarn incelemek uygun
olacaktr.
irket blnmeleri (spin-off). Bu tarz transferler, bir organizasyondan ayrlan
alanlar araclyla veya ekirdek teknolojiye sahip olan organizasyonun
yenilik ieren teknolojiyi yeni bir giriim oluturarak aktarmas eklinde
gerekleir. Yeniliki teknoloji firmalarnda sklkla uygulamalar grlmekte
olup baarl rnekleri mevcut olup yerel teknoloji yaylmnda vurgulanmas
gereken bir aratr. Ayrca spinn-off kavram, aratrma sonularndan doan
irketler olarak da tanmlanmaktadr.
Lisanlama. Genel olarak bilinen tanm itibariyle bir rnn retim, kullanm
ve sat haklarnn belirli kstaslar altnda verilmesidir. Uluslararas transfer
rnekleri olduu gibi zellikle aratrma kurumlar ve niversiteler iin
gelitirilen teknolojilerin veya rnlerin piyasaya transferi iin uygulanan bir
yoldur. Tartlmakla birlikte, aratrma kurumlarna ciddi bir gelir katks
salar ayn zamanda da retilen teknolojinin yaylmna da ciddi boyutta
etkisi vardr.
Yaynlar. Akademisyenlere hitab etmesi nedeniyle tartmal olup bir adan
41

teknoloji transferi saylmaktadr. Ancak transferi salayan iletiim
kanallarndan biri olmasndan ve akademisyenler aras bilgi transferini
saladndan dolay yer vermekte yarar vardr.
Toplantlar ve resmi olmayan ibirlikleri. Teknik olarak basit gibi grnse de,
giriimciler ve aratrmaclarn bir araya geldii organizasyonlar kurumsal
teknoloji transferleri iin olduka gerekli ve yararldr. Bu konu hem sektrel
hem de aratrmac asndan beklentilerin karlanmasnda yardmc
olmaktadr. Ayrca byle yaklamlarla, sanayi tarafndan ihtiya duyulan
belirli aratrmalar iin niversitelerden aratrmac destei alnabilir.
Ortak Ar-Ge anlamalar. Kamu aratrma merkezleri ile zel irketler
aranda ortak Ar-Ge almalar gerekletirmek amalanr. Bu sayede
irketler asndan sahip olmadklar bir Ar-Ge kapasitesine sahip olunur.
Aratrma merkezleri asndan da gerekletirilen almalarn dorudan
uygulamaya gemesi salanm olur. Ancak bu tip almalarda eitli
organizasyonel sorunlarla karlalsa da tutarl almalarla olumlu ynde
desteklenmektedir. Szlemeye bal olduundan dolay karlkl mutabakat
ile firmalardan kaynak salanmak suretiyle niversite ve aratrma
merkezlerince almalar yrtlr
Kulukalklar (inkbatr) ve teknoparklar. Genellikle niversiteler
bnyesinde kurulan teknoparklar, teknoloji odakl giriimleri yeertmeyi
amalayan kulukalklar olarak grlr. Genel anlamda hem sanayi hem
niversite hem de bulunduu blge iin ekonomik deer ifade etmektedir.
Teknoloji transfer merkezleri/ofisleri. niversite aratrmalar sonucu ortaya
kan fikri haklarn sanayi kurulularna farkl ekillerde aktarlmasn ve
ticarilemesini salamay amalayan oluumlardr.
Aratrma konsorsiyumlar. Ksmen devletlerce desteklenen farkl lkelerden
niversitelerin, aratrma kurumlar ve laboratuarlarnn katld byk
lekli aratrma programlar bu erevede yrtlr. ok uluslu yapsndan
dolay ad gndemde sklkla duyulan Cern Laboratuvarlarnn yaps buna
42

rnek tekil edebilir. (Rogers, Takegami, & Yin, 2001) (Kknar,
zdemir, Bayhan, & Altay, 2010, s. 15-16)
Bu maddeler tek tek ifade edilmi olsa da aslnda bir btn olarak
deerlendirilmelidir. nk teknoloji politikas bileeni olarak teknoloji transferini
dndmzde karmza ok boyutlu bir durum kmaktadr. htiya olan duyulan bir
yeniliin yaylm iin tm kanallar kulanlmaldr. rnein, aratrma merkezleri ile
zel irketlerin ortak aratrma yaptklarnda, kurumsal farkllklar nedeni ile uyum
sorunu ortaya kabilir. Hatta tm sre bilinmeyen birok sorun da ortaya kabilir.
letiim kanallarnn verimli kullanm ile ve dzenli bilgi al veriinin salanmas ile
almann baar ile neticelenmesi mmkndr. irket blnmeleri lkemizde ok
kullanlan bir ara olmasa da, son zamanlarda ortak Ar-Ge almalar ve niversite-
sanayi ibirliine yaplan vurgu artmaktadr. Buna istinaden, verimli transferleri
salamak iin eitli almalar yaplmaktadr.
3.3.2. niversite Tabanl Aratrma Merkezlerinden Teknoloji Transferi
Bilindii zere niversitelerin hem aratrma yapmak hem de aratrmac
yetitirmek gibi iki temel grevi veya ilevi vardr. Toplumsal geliimden siyasi
gelimelere kadar birok etken sonucu niversite sanayi ibirlii kavram da daha fazla
gelime gstermitir. nceleri niversite ile ibirlii yapmak dendii zaman sadece
rencilere staj ve burs salamak, niversite ktphanesinden faydalanmak gibi konular
akla geliyordu. Ancak gnmzde bu kavram fiili olarak ortak aratrma ve gelitirme
faaliyetlerinden, niversite aratrmalarna sanayinin fiili kaynak aktarmasna ve hatta
niversite patentlerinin lisanslanarak piyasaya sunulmasna kadar daha birok balk
altnda gereklemektedir. Hatta stratejik kabul edilen ve sayl lkelerin ellerinde
bulunan baz teknolojik kabiliyetlerin de kazanlmasnda niversite aratrma merkezleri
nemli rol almaktadr. Bu konu zerinde verimlilii artrmak iin ynetmelikler
niversiteler asndan olumsuzluk tekil etmekteyken gelimeler neticesinde
gnmzde bu durum byk lde almtr (Ylmaz & Mollalu, 1989). Bunun
yannda da gelien koullar ok boyutlu almalarn gerekliliini ortaya koymaktadr.
43

zellikle, ABDdeki aratrma niversiteleri, teknoloji transferinde nemli role
sahiptir ve genel olarak federal aratrma ve gelitirme laboratuvarlarndan ok daha
etkinlerdir. 1981de yrrle giren Bayh-Dole Yasas (The Bayh-Dole Act) ile federal
olarak desteklenen teknolojilerin hkmetten niversitelere transfer edilmesinin yolunu
amtr. Ayrca, bu yasa ile aratrma merkezlerine de kaynak aktarm ile kendi
aratrmalarnn ticari boyuta tanmasnda haklarnn korunmas salanmtr. Bugn
birok, Amerikan aratrma niversitesinde, teknoloji lisanslama ofisi vardr, bu yolla
sistematik olarak niversiteye lisans geliri toplanmaktadr. Bu yasann yrle girmesi
ile birlikte Amerikan niversitelerindeki patent saysnda ve lisanslama gelirlerinde ciddi
artlar grlmtr. Bu durum baka lkeleri de benzer dzenlemeler yapmaya itmitir.
Bu yasa ve genel dzenlemelerde amalanan bamsz yap beraberinde daha fazla
uzmanla ve daha karmak organizasyon yaplarn da beraberinde getirmektedir.
Gnmzde bata ABD olmak zere bu konuda daha da gelitirmeye ynelik birok
alma devam etmektedir (Kknar, zdemir, Bayhan, & Altay, 2010, s. 19-30).
ekilde genel olarak aratrma niversitelerinden salanan teknoloji transfer aamalar
gsterilmitir.
ekil 7 Bir aratrma niversitesinden teknoloji transfer sreci (Rogers, Takegami,
& Yin, 2001)


Temelde bu yaklamn hzla balad ABDye baktmzda, niversite sanayi
ibirlii salanmas ile sanayi kurulular ile niversiteler arasnda gl balarn
olutuu bilinmektedir. Ayrca kuluka ve teknoloji parklarnn da tutarl geliimleri ile
44

Silikon Vadisi gibi teknokentler dnya leinde model alnmaya allmaktadr.
Unutulmamas gereken nokta sanayi ve sermaye desteinin de genilii sz konusu
olduunda bu iki etkenin kstl olabildii gelimekte olan lkelerde bu tip almalar
olduka zorlu olabilmektedir.
3.4. GRMCLK ve NVERSTE TEKNOLOJ TRANSFER MODEL
Giriimcilik konusu ekonomik kalknma balnda nemli bir yere sahiptir.
Devlet politikalar ile desteklendiinde ve yeterli baar salandnda giriimciliin
kalknmaya olan olumlu etkileri bilinen bir gerektir. Bilimparklar, kulukalklar, ve
daha baka aralarla aracl ile aratrma kurumlar ileri teknoloji Ar-Ge almalarnn
ticarilemesi iin giriimcileri desteklemeye almaktadr.
Kurulum aamasnda olan teknoloji firmalarnn ortak sorunu da finansman
kaynaklarnn yetersiz olduudur. Bu konu desteklendiinde genel kanaat yaplan
yardmlarn yksek katma deerli geri dn salayaca ynndedir. (Cassia,
Colombelli, & Paleari, 2009) Teknoloji giriimlerinin desteklenmesi ynnde ok farkl
aralar mevcuttur. Bunlar risk sermayedarlar, eitli ulusal ve uluslararas yatrm
fonlar, melek yatrmclar olarak tanmlanan yatrmclar gibi rnekler oaltlabilir.
Bunlar dolayl olarak teknoloji politika aralar ile ilikili olsa da finansal ara olarak
kabul edilerek almamzda ok detayna girilmeyecektir.
niversitelerden teknoloji transfer konusuna gelinirse, bu konuya ayn zamanda
giriimci niversite eklinde yaklamlar mevcuttur. Zira bu konu da giriimcilik
kavram ile ksmen i iedir.







45



ekil 8 niversite teknoloji transfer modeli (Siegel & Phan, 2004)

ekilde temsili olarak gsterildii zere, model olarak niversite Teknoloji
Transfer Ofisi (TTO), belirli bir kaynak ak yaratarak aratrmalarn desteklenmesi ve
tamamlanan aratrma sonularnn da ticarilemesini salamay amalamaktadr. Byk
ve kk firmalardan ya danmanlk yaps ile ya da dorudan patent portfynden
lisanslama yolu ile kaynak ak salanr. Ortaklaa projelerden veya halihazrdaki patent
portfynden de ticarilemeye ynelme firmalara lisanslama yoluyla salanm olur.
Ayrca, srdrlebilir bir yapda olmas ideal olan kuluka ve bilim park ile de srekli
etkileimde bulunma durumu hem niversiteden aktarlacak spin-off tarz giriimlere
hem de daha farkl aratrma odakl firmalarn domasn amalar. Tm sre bir komite
tarafndan takip edilir. Onaylanan almalar patent ile potfye aktarlr ve buradan da
firmalara transferi ya da aratrmaclar tarafndan blnme tarz bir giriime aktarlarak
sre ilerletilir. Bu tip yaplanmalar daha da ilerletilerek teknoloji transfer arayzleri
eklinde tanmlanm olup daha st bir kavramda toplanmaktadr. lkemizde de bu
konuda baz almalar yaplarak uygulama aamasna gemektedir. Hem niversite
teknoloji transfer ofisleri kurulmaya balamtr hem de niversite-sanayi ibirliini
gelitirmeye ynelik programlar uygulamaya konmaktadr.
46

Bu sre, kazanlan fikri mlkiyetlerin pazarlanmas eklinde de grlebilir.
Mevcut uygulamalarn tecrbeleri bir ksm ekinceleri de beraberinde getirmitir. Bu
uygulamada akademisyenlerin, tm aratrmalarn ieriini ifa etmede ekinceli
davranmalar ve arac kurum yapsnn, fiili proje transferlerinde salksz sonulara yol
ama ihtimali gzden karlmamaldr. Teknik olarak, fikri mlkiyet kavramnn da bir
ok niversitede etkin ynetilmedii bilinmektedir (Siegel & Phan, 2004). eitli
aratrmalara gre, baz niversiteler teknoloji transferi ve ticariletirmede daha baarl
olmu, kimi niversite de kurulan transfer ofisleri ile de istenen verimi elde edememitir.
Teknoloji transfer ofisleri dardan hukuku ve bilim adamlar istihdam ettirebildikleri
gibi bazen de giriimci/iadam ve bilim insan karm kiilerin uzmanlklarndan da
faydalanrlar. Byle bir yaklamda srecin kontrolnn transfer ofisinde olmas
amalanr. Bunun yannda, teknoloji transfer ofisleri veya niversite bnyesinde alan
ve teknoloji transferinden sorumlu olan kiilerin sahip olmalar gereken yetkinlik
becerileri de geleneksel yeterliliklerin dna kmaktadr. Dikkat eken bir nokta baz
alanlarn gerekletirilen teknoloji transferlerinden herhangibir promosyon
almadklar ve performans kriterlerinin yaynlara gore belirlenmesinden dolay bu ie
arlk vermelerine biritici g olmad vurgusu yaplmtr. Ayrca baz firmalarn
niversiteye para dememek iin aratrmaclarla resmi veya gayrresmi ibirliine
gitmeleri de sz konusudur (Waldman, Link, & Siegel, 2003). Fikri mlkiyet ve dier
hukuki yetkinliin yansra retim, iletiim, pazarlamaya kadar geni bir yelpazede
pratik uygulamalara uygun yeterliliin olmas gerekmektedir. Dolays ile giriimcilik
kavramnn da kurum kltrnn iine ilitirilmi olmas gereklidir. Anlalaca zere,
literatrde ve uygulamada yakn gemite balanan uygulamalar ciddi anlamda baarl
uygulamalara sahne olsa da gelien ve genileyen sahada verimin artrlmas iin daha
fazla zerinde allmas gereken bir ok konu vardr.
3.5. TRKYEDE TEKNOLOJ TRANSFER
lkemizde teknoloji transferi konusu kurulu dneminden beri farkl ekillerde
tecrbe edilmitir. lk yllarda belirli lisanslar ve danmanlk hizmetleri alnm,
47

sonrasnda ise altyap tesisleri, tarm sektr ve sanayi kesiminde younlamaya
balamtr. Beinci ve Altnc Kalknma Planlarnda ihtiya duyulan sektrler
belirlenerek daha sistematik bir yap oluturulmaya allmtr. Genel olarak, otomotiv
endstrisi, tketim mallar ve tketici elektronii gibi orta teknoloji youn sektrlerde
baarl teknoloji transferleri salanmsa da telekominikasyon, havaclk, savunma
sanayi, yar iletkenler gibi ileri teknoloji youn sektrlerde teknoloji transferlerinde ayn
baar salanamamtr (Ayhan, 2002, s. 237-248). Uluslararas boyutta transferinde
engeller bulunan alanlarda bir ekilde ulusal Ar-Ge almalar ile ilgili teknolojilerin
kazanm ve yaylm gereklidir.
ekil 9 Trkiye'de teknoloji transfer sreci ve unsurlar (Ayhan, 2002, s. 240)

48

lkemizde mevcut teknoloji transfer unsurlar ekilde toplanmtr. Belirtildii
gibi uluslararas boyutta zel firmalarn dnda uluslararas siyasi unsurlar da etkilidir.
Kazanm kolay olan teknolojiler hem zel sektr hem de kamu kesimi tarafndan
lisanslama veya dorudan almlar ile kazanlm ve kazanlmaktadr. Ancak kritik
alanlarda belirtildii zere uluslararas siyasi ilikiler ve teknolojiye sahip okuluslu
firmalarn yaklamlar bu teknolojilerin transfer edilmesinde engel tekil
edebilmektedir. Ulusal lekte teknoloji transferi konusu, niversite-sanayi ibirlii
konusu ile i iedir. niversite-sanayi ibirliini artrmak ve sanayiye teknoloji
transferlerini salamak iin eitli almalar yaplmaktadr. KOSGEB tarafndan
uygulamaya konulan Teknoloji Gelitirme Merkezleri (TEKMER), bu konunun ilk
kurumsal rneklerinden saylabilir. Kulukalk merkezi olarak tanmlanan TEKMER,
niversiteler nezdinde kurularak gelitirilen teknolojilerin sanayiye transferini ve sanayi
tarafndan ihtiya duyulan teknolojilerin de niversite aratrma merkezleri tarafndan
gelitirilmesini hedeflemektedir. Teknoloji Gelitirme Blgeleri Kanunu ile niversiteler
bnyesinde teknokent kurulumlar balamtr. Teknoloji Transfer Merkezlerinin
kurulmaya balamas ile bu konunun daha net bir ekilde kurumsallamasna dair nemli
admlar atlmaya balanmtr. Daha genel manada teknoloji transfer arayz olarak
tanmlanabilecek bu konu zerinde gelimi lkelere gre ge kalnd dnlmekte
olup ok boyutlu olarak almalarn srd gzlemlenmektedir (Kknar, zdemir,
Bayhan, & Altay, 2010, s. 73-76).
3.5.1. Trkiyede incelenmesi gereken gncel bir teknoloji transfer rnei
Belirtildii zere Ar-Ge ve yenilik konusunda yeni teknolojilerin kazanm odakl
birok alma yrtlmektedir. Bunlardan birisinin yakn zamanda ok boyutlu olarak
gndemi megul ettiinden tr incelenmesi gerektii dnlmektedir.
Gelien teknolojiler ile vatandaa sunulan hizmetlerdeki verimin artrlmas
amac ile Akll Kart teknolojisi ile TC kimlik kartlar ve pasaportlarnda kullanma
sunulmasna dair almalar balatlmtr. Tbitak tarafndan gelitirilen bu akll kart
teknolojisi ulusal bir teknoloji kabiliyetin kazanlmas asndan ve zellikle hassas
49

kabul edilen kimlik kartlar ve pasaportlar zerinde uygulanacandan dolay da ayr bir
neme sahiptir. zellikle dnemsel siyasi krizler nedeni ile Fransz firmalarna kar
yaptrm uygulanmasna ramen; yerli firmalarn Tbitak tarafndan gelitirilen akll
kartlar nermemi olmas ve Tbitak ipini neren yabanc firmalarda da ihale srecini
kazanamam olmas sonucu aibelere ramen Fransz firmas bu ihaleyi kazanmtr
(Dnya Blteni, 2012). Bu konu elbetteki ideal serbest piyasa normlarnda sorgulanmas
beklenmeyen bir konu olabilir. Ancak, konunun tecrbe edilen sre boyutunda i ve d
siyasi dinamikler asndan deerlendirilmesi ve sorgulanmas gereklidir. ncelikle milli
bir teknolojik kazanm salam olan Tbitak tarafndan harcanan insan kayna ve
maddi kaynaklar dnmek gerekir. Sonrasnda ise, bu akll kartlarn Trkiyede
retim kapasitesinin nasl ve ne ekilde salanamam olmas da sorgulanmaldr. En
nemli nokta ise bu teknolojinin zel sektre herhangibir ekilde transfer edilemeyiinin
arkasndaki nedenlerinde ortaya konulmas gerekmektedir. Elbette lkemizde yeni
teknolojilerin retilmesinde ve kazanlmasnda byk abalar harcanmaktadr. Ancak bu
rnein sorgulanmas neticesinde hem kamu hem de zel kesimdeki bilin eksikliinin
kapatlaca dnlmektedir.
3.6. YABANCI YATIRIMCILAR ve TEKNOLOJ TRANSFER
Dorudan yabanc yatrm konusu, balbana bir aratrma konusudur. Ancak
ksaca belirtilmesi gerekir ki, bu alma kapsamnda yaplan ve daha nce yaplm olan
bir saha almasnn hedef kitlesi ve dnya sathna yaylm olan katlmclarn, destek
olma ve katlma sorularna yaklamlarna dikkat ekilmelidir. Zira nanoteknoloji odakl
yaplm olan gemi almada, katlmclar genel olarak herhangi bir corafyada
yeniliki teknolojik uygulamalar olumlu karlamalarna karn fiili olarak katlm
konusunda olduka ekimser kalmaktadr. Ayrca niversite-sanayi ibirlii asndan da
aratrmaclar ile giriimcilerin iletiim sorunu da teyid edilmektedir (Karaka, 2009).
Uluslararas ticari hareketliliin artmasyla birlikte uluslaras yatrmlarn
nndeki engellerde azalmaya balamtr. Yakn gemiimizde ise hem pazarlara yakn
olmak hem de blgesel maliyet avantajlarndan yararlanmak amacyla firmalar yabanc
50

lkelere dorudan yatrm yapmay tercih etmeye balamtr. Yatrm imkanlar
kolaylatka 1970lerden itibaren yllk dorudan yabanc yatrm miktar dnemsel
ekonomik krizler hari srekli artmtr. Dorudan yabanc yatrmlar ekmek iin
birok tevik ve destek uygulanmaktadr. Bu uygulamalar tartmal olsa da, yaplan
aratrmalar neticesinde uygulanan vergi indirimi ve eitli desteklere ramen dorudan
yabanc yatrmlar yapldklar lkelerin kurumlar vergisi gelirlerine olumlu katk
yapmaktadr (Sarsoy & Ko, 2010). Konumuz ile ilgili olan ksm rneklendirmek
gerekirse, lkemizde kurulan ilk otomobil fabrikalar otomotiv yan sanayimizin
temellerini atmtr. Sanayi dinamikleri kendi iinde gelierek Trkiyedeki fabrikalara
fason para retiminin yannda yurtdndaki otomotiv fabrikalarna da ihracat yapar
duruma gelmitir. Gecikmeli de olsa, ileriki blmlerde deinilecei zere tam anlam
ile yerli otomobil konusuna yakn zamanmzda arlk verilmeye balanmtr. Yabanc
yatrmlar ile teknoloji transfer edilmesi ve zmsenmesi noktas rnekleri olsa da kolay
bir alan deildir. Zira, artk ok uluslu firmalar bile yapacaklar yatrmlarda belirli
ekonomik deerleri gzetiyorsa da bundan daha fazla teknolojik yatrm yaptklarnda bu
teknolojilerinin taklit edilmesinden veya istemleri dnda transfer edilmesinden
ekinmektedirler. rnek olarak verilen rlanda, in ve Tayvanda lkelere has
niteliklerden dolay olduka yksek miktarlarda dorudan yabanc yatrmlar iin cazip
olmulardr. Ancak, teknolojik adan sadece Tayvann yabanc yatrmclar ile eitli
ortaklk ve destekler ile geliim saladn syleyebiliriz. Bunun yannda in teknolojik
kabiliyetini daha ok taklit ve kendi Ar-Ge almalar ile kazanmaya almaktadr.
rlanda iin de ok yksek yatrmlar ekilmi olamasna ramen, bugn ok uluslu
yatrmclar daha fazla yatrm yapmak iin kriterlerini sorgulamaktadr.
3.6.1 ok uluslu Ortaklklar ve Teknoloji Transferi
Yabanc yatrmlar ile teknoloji transferi konusunda gnmzde etkin olan ok
uluslu irket yatrmlar nemli yer kaplamaktadr. Bu alanda firmalar yatrm yaplan
lkelerde eitli mlkiyet kstlamalar ile karlaabilmektedir. Gelimekte ve gei
srecindeki lkeler yaplan teknolojik yatrmdan fayda salayabilmek iin ortak
51

mlkiyet art getirebilmektedir. Bu konu da okuluslu firmalar asndan sahip olduklar
teknolojinin istekleri dnda yaylm ekincesini yaratmaktadr. Ortak mlkiyet sz
konusu olmasa bile firmalarn yatrmlar ile yerel firmalara da doal sre iinde
muhtemel rakiplerini kendi elleri ile ortaya kartmasndan ksaca bahsedilmiti.
Devletler asndan bu tip yatrmlarda firmalarn bu konuyu gz ard etmelerini
salayacak eitli tevik ve destek mekanizmalar ile ortak karlarn n plana alma
abalar gnmzde gzlemlenmektedir. Bir dier konu da bu tip ileri teknoloji
yatrmlarnda firmalar asndan hem teknolojik hem de finansal olarak nakit aklarna
gelecek olan muhtemel engel ekinceleri de etkilidir. Bunun yannda ok uluslu
firmalarn yatrm tercihlerinde bamszlk riskinin de azaltlmasnn nemli bir etken
olduu belirtilmektedir. Temel faktrlerden biri olan insan kaynann da teknolojik
yatrmla birlikte olumas zellikle teknolojinin yaylmnda nemlidir. Bu konu
yabanc yatrmclar aisindan bir zorlama olarak grlse de Litvanyada ortak
yatrmlarn sonucu teknolojik yaylm sz konusu iken, herhangibir ortaklk
bulunmayan yatrmlarda bir teknolojik yaylmdan sz edilmemektedir. Vurgulanmadan
geilmemesi gereken bir konu da, baz lkelerin ortaklk ve milliletirme riskini gz
nne alan yabanc yatrmclar verimsiz teknolojiler zerine eilmekte ve dolays ile de
evsahibi lkenin herhangibir milliletirme politikasn teknik olarak engellemi
olmaktadrlar. (Mller & Schnitzer, 2006). Bu durum bir arz ve talep ilikisi olmakla
birliklte karlkl beklentilerin ayn izgiye getirildii zaman her iki tarafnda hem
finansal olarak hem de teknolojik olarak fayda grmesi beklenmektedir. Bunun yannda
fiili rnek olarak inde yaplan yabanc yatrmlarda teknolojik kabiliyetleri kazanm
abas n plana ksa da, yatrmclarn isteksizlii bu kabiliyeti kazanmak iin inin
kendi bana yapt almalar artrmaya itmektedir.
Bu alma srecinde gerekleen alan aratrmasna bal olarak gerekleen bir
sektr yetkilisi ile yaplan sylei de, lkemizde bir buuk yllk retimini karlayacak
bir alm potansiyeli olmasna ramen teknolojisinin istem d transferine yol amamak
iin Trkiyede retimi dnmeyen ok uluslu bir firmann yaklam tecrbe
edilmitir.
52

3.6.2. Uluslararas Teknoloji Transferi rnekleri
in, Tayvan ve rlandann incelendii rneklerde ksmen belirtilen teknoloji
transferinin ulusal teknoloji kazanmndaki yerine iki rnek daha vermek uygun
olacaktr. zellikle uluslarararas siyasal ilikiler ile gerekleen bu transferler olaan
teknoloji politikas balndan daha geni bir perspektifle deerlendirilmelidir. Zira,
lkelerin savunma ve siyasi ilikileri bu noktada nemli rol oynamaktadr.
Endonezya demiryolu sanayisi yabanc bir lkeden teknoloji transferi ile yerel bir
sanayi kolunun olumasna dair baarl bir tecrbe saylabilir. 1987de Japonyadan
salanan teknoloji ile balayan almalar 2000lere gelindiinde dier lkelerden de
alnm kimi teknolojinin daha da gelitirilmesi sonucu, montaj, retim ve tasarm dahil
edilmitir (Putranto, Stewart, & Moore, 2003). Bu sayede transfer edilen teknolojik
retim kapasitesi gelimi ve ulusal bir sanayi kolu olumutur. Bu konunun uluslararas
siyaset ayada mevcuttur ve unutulmamas gerekir. Bu adan Endonezya ile
Japonyann siyasi ilikileri ve Japonyann bu alanda Endonezyaya teknolojik yardm
salad yargs da karlabilir.
Benzer bir ekilde, 1950lerden itibaren Japonya sava sonras havaclk
sektrn yeniden toparlamaya balamtr. Sonralarnda Amerikan firmlar ile
lisanslama ve ortak retim eklinde teknoloji transfer etmeye balamtr. Bu sayede
Japonyada ulusal havaclk endstrisinin gelimesi salanmtr. Balangta
Amerikann savunma politikas nedeni ile ortak askeri retime balad ve ileriye
dnk olarak byle bir teknolojik kabiliyetin gelimesini beklemedii bilinmektedir.
Ancak Japonya, ekonomik nedenlerle ortak retim ile balayan srete deneme yanlma
ve Ar-Ge almalar neticesinde baz kritik paralar hari teknolojik kazanm salad
aktr. Halen da ksmen baml ve uluslararas rekabet edebilecek durumda olmasa da
Japon havaclk endstrisinin kendi uaklarn tasarlayarak retimini gerekletirmi
olmas, konunun uluslararas siyasal ve ulusal Ar-Ge dinamikleri etkenleri asndan
nemli bir rnek saylabilir (King & Nowack, 2003). lkemizde de benzer bir ekilde
balayan F-16 montaj ile gelimeye balayan havaclk endstrisinde, son dnemde
yaplan almalar ile zgn tasarmlar zerinde hem transfer hem de ulusal Ar-Ge ile
53

almalar yaplmaktadr.
3.7. NVERSTE SANAY BRL VE SORUNLARI
Mevcut almalara gre niversite-sanayi ibirlii konusu her durumda
desteklenmesi ve daha ilerletilmesi gereken bir konudur. Bunun yannda yaplan
almalar bu ibirliklerinin niversiteler asndan baz ekincelerini ve kstlamalarn
ortaya koymaktadr. niversite ile sanayi firmalar tarafndan oluturulan aratrma
ortaklklarnda, hali hazrda kendi aratrma ve gelitirme blm olan firmalarca,
niversite sadece taeron olarak grlmekte ve sonuta kan rnlerde bilimsel adan
ok kat fikir haklar politikalar gtmektedirler. Bu da bilim evreleri nezdinden
bakldnda, her ne kadar niversiteye ve bilimadamlarna maddi bir kaynak salanyor
gibi grnyorsa da asli grev olan bilime ve topluma hizmet etmek boyutunda,
niversite aratrma merkezlerinin idealist yaklamla sorgulanmas gerekliliini de
beraberinde getirmektedir. Elbetteki toplumun bir paras olarak zel firmalarn
taleplerinin karlanmas, olmas gereken bir olgudur ve sanayi ile ibirliklerinin
desteklenmesi kanlmaz bir gerekliliktir. Ancak bu durum, niversiteler gibi kamu
yararna alan kurumlarn asli vazifelerinden sadece bir tanesini tekil etmektedir. Bu
noktada taklp kalmak, niversiteleri ve bilimadamlarn sanayiye yn vermesi gereken
konumdan alarak sanayinin taeronu boyutuna indirgenmektedir. Temel olarak
vurgulanan konu, irket politikalar ibirliine gidilen niversitelerde yaplan aratrma
ve gelitirmelerin bilimsel yann kstlama riskidir (Bercovitz & Feldman, 2007).
rnein; bir firma, niversiteden kendi aratrma gelitirme blmne ek olarak
bir rn ya da yntem gelitirmesini talep ettii zaman, niversite laboratuvarlarnda bu
ilem baar ile tamamlanyor ve akademisyenlerin bir ksm da danman olarak ksa
sreli istihdam edilebiliyor. Ancak, iin bilimsel yn sorgulandnda, (elbetteki
yaplan bu model, niversitelerin imkanlarnn verimli ekilde deerlendirilmesi
asndan nemlidir, bu konuda bir tereddt yoktur) niversitede yaplan aratrmalarn
bilimsel deeri, yaplan yaynlar, konferanslar vs yolu ile duyurulduunda yerini
bulmaktadr. Hatta akademisyenler bile danman olarak proje tabanl istihdam
54

edildiinde, yaptklar baarl deneyimleri ve uyguladklar yeni metodlar, bu ekilde
aktaramadklar mddete bilime hizmet etmek amacndan uzaklam olurlar.
rdelenmesi gereken nokta, niversite veya bilimsel aratrma organizasyonu, toplumun
bir paras olarak ticari organizasyonlarn talepleri yerine getirilirken, kat-i suretle,
sadece ve sadece onlara hizmet etmek ksr dngsne kaplmamaldr. niversite
Sanayi birlii konusu bu adan eksik tannmaktadr, daha ak bir ifade ile
niversiteler piyasa firmalarna saladklar hizmetlerin rakamsal ifadesi ile deil
bunlarn ok tesinde piyasaya yn veren ve piyasa oluturan almalarla adn
duyurmaldr.
3.8 PATENT SSTEM ve HAVUZLARI
Fikri mlkiyet veya patent konusunun ulusal ve uluslararas sisteminin oturmas
19. Yzyla sonlarna dayanmaktadr. Genel olarak bir patent belgesinin temel unsuru
vardr. Birincisi, Ar-Ge almasndan doan yeniliklerin yazl sonulardr. kincisi
patentin bir zel ya da tzel kiiye tahsis edilmesi bu teknolojinin zgn olduunu kabul
ispat etmektedir. nc olarak da patent sahibinin Ar-Ge ve pazarlama politikalar
hakknda bilgi barndrabilir (Trkcan, 2009, s. 237).
Patentler iinde bulunduumuz dnemde son rn olarak veya aratrma ve
gelitirme aamasndaki politikalarn sonuca ulamas asndan bir gsterge
niteliindedir. Ancak, literatrde saysz hayata geirilememi dolays ile deer
yaratamam patent olduu gibi patentlenmedii iin hukuki korumadan yoksun kalan
saysz alma da mevcuttur. Aratrmalarn ve yeniliklerin verimini artrmak iin,
olumlu ve olumsuz yanlar tartlarak olas risklerden korunmak sureti ile patent havuzu
kavramnn aratrma ve gelitirme organizasyonlarnda oluturulmas ve yatrmclar
arasnda bir kpr vazifesi grmesi tavsiye edilmektedir. Ancak dikkatlerden kamamas
gereken nokta, patent havuzlarnn mevcut organizasyonlarn tekellerine dnmemesi
ve ktye kullanlmamas iin hukuki veya szleme altyapsnn hazr olmas tavsiye
edilmektedir (Lee, 2005).
55

ekil 10 Patent Havuzu emas (Lee, 2005)

ekilde de grlecei gibi patent havuzu, elinde patent bulunduran organizasyon
ya da bireylerin, rn ortaya karabilmek iin birbirleri ile ilikili olan patentleri, bir
havuzda toplayarak, tm katlmclarn havuza eriimi esasna dayanr. Ayrca 3. parti
katlmclara da alabilir. Pratik uygulamada takip eden ekilde deinilen apraz
lisanslama (cross-licensing) anlamalar da, havuza alternatif olarak dnlebilir. Her
alternatifin incelenerek, uygulamada en etkin olann seilmesi gerekir, ayrca belirtildii
gibi ve alan aratrmasnda da tespit edilen yeterlilik dzeyi dikkate alnarak iaret edilen
noktalarla, patentlerin amacna uygun olarak bir bilgi bankas dahilinde toplanmas ve
alma gruplar ile deerlendirilmesi gerekmektedir.







56

ekil 11 apraz Lisanslama (Cross-Licensing) (Lee, 2005)

Fikir haklar konusu ok geni olup ileri teknoloji alannda da, sektrel alanlarda
da ok detayl almalara ihtiya duyulmaktadr. Nanoteknoloji gibi ileri teknoloji
alanlarda patent ofislerinin teknik yeterlilii ayr bir inceleme konusu olup gelimi
lkelerde patent bavurularnn daha detayl incelenebilmesi iin bu tip alanlara zel
alma birimleri kurulmutur. Ayrca, patent bavurularnn da ticari olarak
neticelenmesinden nce ifa edilmesini engelleyebilmek iin eitli stratejilerin
gelitirilmesi gerekmektedir. zellikle aratrmalarn sonucunda kan fikrin, rnn ya
da metodun niteliine gre patent, copyright, ticaret srr, maskworks (zellikle ip
teknolojisinde kullanlr ve iplerin tasarm ve yap bilgisini izinsiz kullanmlara kar
koruma altna alr), trademark olarak snflandrlabilir (Bastani & Fernandez, 2002).
Mikro ve makro planda fikir hakk stratejisi gelitirmek, hem ticari hem de bilimsel
aratrmalarn shhatli devam etmesi iin nem tekil eder. Tasarm ve gelitirme
aamasnda fikir haklar ivedilikle desteklenmeli ve ilgili admlar atlmaldr. Fikir hakk
portfy, aratrma merkezleri ve firmalar iin hem agresif, hem de gl bir savunma
stratejisi uygulanmasn destekleyicidir.

57

3.8.1. Trkiyede Patent statistikleri
Grafik 2 TPE tarafndan verilen patentlerin yllara gre dalm (TBTAK,
2011)

Grafikte grlecei zere lkemizde tescil edilen yerli patent says olduka
dk olmasna ramen hzl bir art gsterdii dikkat ekmektedir. Yerli patent
tescilleri ile yabanc patent tescilleri arasnda fark dikkat ekmektedir. Belirtildii zere,
patent saylarnn artmas ile bu patentlerin kulanmna ve ticariletirilmesine ynelik
almalara da daha fazla nem verilmesi geremektedir. lkemizde aratrma
kurumlarnn patent ve fikri mlkiyet konusuna verdikleri nem giderek artmaktadr.
Belirli llerde patent havuzlarnn hem kurum bnyesinde hem de merkezi otoritelerce
oluturulma almalar bilinmektedir. Yeterlilik algs alan aratrmasnda sorgulanacak
olup, bu aamada Avrupa Patent Ofisinin verilerine de deinerek bir karlatrma
yapmak daha somut veriler ortaya koyacaktr. 2011 yl itibari ile Avrupa Patent Ofisine
yaplan patent bavurular 140 bin adetin zerindedir. Bu bavurularn yaklak 131 bin
adeti ileme alnm olup %47sine ait patent tescili yaplmtr. Ayrca, bavuru
sahiplerinin yerleik olduu lke asndan da inceleme yapldnda rlanda merkezli
58

bavuru sahiplerinden 180 adet, in merkezli 515 adet, Tayvan merkezli 297 adet,
Amerika Birleik Devletleri merkezli 13.382 adet, Almanya merkezli 13.583 adet,
ngiltere merkezli 1.948 adet, Fransa merkezli 4.799 adet patent tescili
gerekletirilmitir. Trkiye merkezli 2011 ylnda Avrupa Patent Ofisinde tescillenen
patent says ise sadece 95tir (EPO, 2012). Bu rakamlardan da anlalaca zere
lkemizin Avrupada tescil edilen patent says olduka dktr. Yksek hacimli patent
tescillerinin iinden ancak belirli oranlarda ekonomik deer yaratlabilmesi gerei
bilinmektedir. Bu kstaslada lkemizin patent ve fikri haklar konusunda yaanan
gelimelere ramen kyaslamal olarak olduka olumsuz durumu akca grlmektedir.
3.9. YEN RN GELTRME UYGULAMALARI
Yenilik ve Ar-ge almalar kapsamnda yeni rn gelitirme konusuna da
deinmek gereklidir. Zira teknolojinin gelitirilmesi ve yaylm konusunda rn ortaya
kartma ve bu rnn ticariletirilmesi veya kullanma sunulmas da nemli
aamalardan birisidir. Bu kavramn gelime srecinde, mal ve hizmet talebinin arzdan
fazla olduu 1950li yllarda greceli olarak etkisizdi, nk firmalar asndan zorlayc
koullar da olumamt. Rekabet olgusunun 1960 ve 70lerden itibaren hissedilmeye
balanmas ile birlikte bu kavram etkinlemeye balamtr. Gnmzdeki yapda sistem
entegrasyonu temel alnarak mteriler tedarikilerden iletme alanlarna kadar
ibirliine dayanan bir yap oluturulmutur. Yeni rn gelitirme srecinin baarl
ynetimi muhtemel belirsizliklere kar risklerin azaltlmasn salamaktadr. Bu
sreteki baary etkileyen faktrler farkl ekillerde tanmlanmtr. lkemiz koullar
asndan ise temel eksiklikler incelenerek dikkate alnmas gereken konular ortaya
konmutur. Teknolojinin neminin ihmal edilmeyerek yaknda takip edilmesi ve
niversiteler ile dier teknolojik aratrma kurulular ile ibirliklerinin
gerekletirilmesi gerekmektedir. Firmalar nezdinde Ar-Ge blmleri kurularak gerekli
nem verilmelidir. Baar faktrler her firmann koullar iin ayr ayr incelenerek
eksiklikler tespit edilmek suretiyle giderilmelidir. alanlar ve mteriler tarafndan
nerilen fikirler yeni rn gelitirme srecinde dikkate alnmaldr. Firmalarn ana
59

stratejisi ile uyumlu ayr bir yeni rn gelitirme stratejisi oluturulmaldr. Bilgi
serbestisine sahip yeni rn gelitirmeye zel ayr bir bilgi sistemi oluturulmaldr. Yeni
rn gelitirmede rn dngs dikkatli hazrlanmal ve yeni rn retimi tutarl
zamanlama ile gerekletirilmeli. Teknolojik kkenli yeni rn gelitirmenin salad
rekabet avantaj unutulmadan mteri odakl rn gelitirme almalarna gereken nem
verilmeli (Cengiz, Ayyldz, & Krkbir, 2005). Genel olarak lkemizdeki firmalar
nezdinde tespit edilen eksiklere karlk olarak belirtilmi olsada bu faktrler genel
olarak literatrdeki dier tartmalar ile de paralel izgidedir. Teknik olarak yeni rn
gelitirme takm oluturmak, ortak rn gelitirmek gibi yaklamlarla rn
performansn artrmaya ynelik almalar da mevcuttur.
Yeni rn gelitirme aamalarndan olan ortak aratrma ve gelitirme ile
pazarlama faaliyetleri Tayvan zelinde incelendiinde biliim teknoljileri zerinde
dikkat ekici sonular kmaktadr.
zellikle Tayvan bilgisayar endstrisinde yeni rn gelitirme uygulamalarnn
baarl rnekleri grlmektedir. Yeni rn gelitirme uygulamalarnn son yllarda
gsterilen hzl bymenin temel destekleyicilerinden biri olduu savunulmaktadr. Bu
ve birok nedenle gelimekte olan lkeler iin Tayvan rneindeki yeni rn gelitirme
sreleri incelenerek fayda salanacana inanlmaktadr. Bu durum hem orijinal aygt
reticileri hem de orijinal tasarm reticileri iin geerlidir. Ayrca Ar-Ge ve yeni rn
gelitirme srelerinin yan sra pazarlama konularndaki uzmanlk da baarda olduka
etkilidir. (Lu & Yang, 2004).
3.9.1. Tedarik zinciri ynetimi
Teknoloji politikalarnn gelitirilmesi ve son kullancya hitab edecek ekilde
ticariletirilmesinde; tedarik zinciri tarz bir yaplanma yaygn olarak kullanlmaktadr.
Zira, teorik erevede belirlenerek uygulamaya geilen muhtemel politikalarn neticesi
olacak olan teknolojik rnlerin ticariletirilmesine ve kullanclara sunulmas aamasna
kadar ki srecin kapsad birok disiplinden eksik edilmeyen bir balktr.
60

Tedarik zinciri konusu olduka geni olmakla birlikte son kullancya hitab eden
herhangi bir rn ya da hizmetin hammaddeden son rne ve teslimata kadar ki
srecindeki ara mal, retim ve hizmet unsurlarn kapsar. Tedarik zinciri ynetimi
kavram olarak Ar-Ge ve yenilik sonucu ortaya kan rnlerin kullanma sunum ve
yaylm srecindeki basamaklardan birisidir. zellikle ticarileme srecinde, zerinde
nemle durulmas ve son kullancya ulamada ihmal edilmemesi gereken bir sretir.
Kurumsal tedarik zinciri ynetimi kavramnn da dnyada giderek nemini
artrmaktadr. Bu kavramn iletmelere salad faydalar zerine bir ok alma mevcut
olup belirli yaam dngsne sahip rnler iin rekabeti ortamlarda nemi daha da
artmaktadr (zdemir, 2004). ok uluslu firmalar gl tedarik zincirleri sayesinde yeni
bir rn dnyann birok noktasnda, ayn gn piyasaya srebilmektedir. zellikle
dinamik yaps olan biliim sektr iin; gelitirilen rn zamannda hedef pazarlara
ulaamadnda, ya pazar hakimiyetini rakiplerine kaptrm olabilir, ya da ilk
retildiinde talebi olan rn gncelliini yitirebilmektedir. Bu nedenle, yenilik ve yeni
rn gelitirme konularnda tedarik zinciri kavramnn da vurgulanmas gerekmektedir.
3.10 BLACKBERRY RNE
Giriim modellerinde, idealist olmann baarsz denemeler sonucu baarl ve
teknolojiye ve piyasaya yn vermenin, uygun koullar salandnda ve kararl bireylerin
azmi ile imkansz olmad tecrbe ile sabittir. Gnmzde irketlerin olduka
vazgeilmez bir ara olarak kulland ve sade hane halknda bile olduka tercih edilen
bir iletiim arac olan Blackberry, 2008 yl ikinci eyreinde Amerika Birleik
Devletleri akll telefon (smartphone) pazarnn %53.6sna sahip olmutur (The Sydney
Morning Herald, 2008). Bu marka cep telefonlarnn yada bugnk ifade ile akll
telefonlarn kuruluu 1984 ylna dayanr. Bilindii zere, 2 yksek lisans rencisi
tarafndan dk sermaye ile kurulan Research In Motion 1987 de kablosuz iletiim ile
ilgili rnler ortaya kartarak yeniliki rnlerinin ilk admlarn atmaya baladlar.
Sonrasnda ise; bugnk akll telefon kavramnn temellerinin boy gsterdii 1990larda
dnya apnda beeni kazanmaya balayan ilk rnlerini geni kitlelere ulatrarak
61

2008deki piyasa hakimiyetine sahip olmutur. Ancak, yakn zamanda Apple ve Google
gibi rakiplerinin yeni iletiim rnleriyle ortaya kmas sonucu hakimiyetini
kaybetmeye balam ve irket eitli sorunlarla kar karya kalmtr. Bu durum,
yeniliki rn gelitirmede yetersiz kald yorumlarnn yaplmasna sebep olmutur. u
anki durumuna bir ayna tutacak olan irketin hisse deeri ise 2008deki 150 dolar olan
deerinden, 15 dolara kadar dmtr (MBA Online, 2012). Tabii ki piyasa artlarnda
baary etkileyen bir ok faktrn olduu muhakkaktr. Ancak, Blacberry rneinde
olduu gibi teknolojik yeniliki rnler kitleler tarafndan baarl ekilde
kanksandktan sonra da bu yeniliki aratrma ve gelitirmelerin srekliliinde
yaanacak aksamalar, nasl ki gemite hzl ykseli salanmsa ayn hzda kayplara
yol aabilmektedir. Yenilikiliin sreklilii rnekten de anlalaca zere ileri
teknoloji rnlerde dier alanlardan ok daha yksek derecede nemlidir.
Buraya kadar anlatlan teknoloji politikas aralarnn yansra bu aralarn
uygulama rneklerini sektrel olarak da incelemek uygun olacaktr. lkemiz asndan
son dnemlerde yaanan ykseli trendi ve zellikle teknolojik altyapsnn gelitirilmesi
nedeniyle savunma sanayii nemli bir yere sahiptir. zellikle hem teknolojik gelimeler
ile iie olan yaps hem de yksek katma deerin yannda ulusal gvenlik boyutunda bir
neme haiz olan Savunma Sanayii zerinde genel olarak durmak gerekmektedir.



4. SAVUNMA TEKNOLOJLER VE SANAY ZERNE
Belirtildii zere savunma teknolojilerinin ve sanayinin geliimi tarihsel
sreteki dier teknolojik gelimeler ile i iedir. Ayrca, devletlerin ve halklarn
gvenlii sz konusu olduunda bu alann pratikteki ekonomik bykl de tartlmaz
bir gerektir. Dnya genelinde savunma harcamalarnn bir trilyon dolarn zerinde
olduu bilinmektedir. Ayrca, teknolojinin kritik neme sahip olmas nedeniyle de
birok lkede silah teknolojilerinden ayr sadece silah sistemlerinin bile uluslar aras
sat kanunlarla snrlandrlmtr. Bunun yannda teknolojik Ar-Ge ve yetkinlik nedeni
ile bu alandaki kazanmlar sivil alanlara da tanmaktadr. Gnmzde faaliyet gsteren
dnya apndaki en byk savunma sanayi firmalarnn ok kk bir oran sadece
savunma alannda faaliyet gstermektedir. Byk ounluu dier sektrlerde de
faaliyet gstererek kazanlan teknolojilerin farkl alanlara yaygnlatrlmasnda ve
kullanma sunulmasnda rol oynamaktadr (SSM, t.y.). Gelimi lkelerin savunma
teknolojilerine yaklam ilkesel olarak milli olmalar ynndedir. Bu durum uluslararas
siyasette de farkl almlara ve baka lkeleri kendilerine bal klmaya yol
aabilmektedir. Gelien teknolojiler ile silah sistemlerindeki dost-dman ayrmn da
dnrsek retici lkenin istemedii bir tehdite kar alnan silahlarn
kullanlamayaca gerei ortaya kmaktadr. Anlalaca zere bu durum ithal
edilerek sahip olunan sistemlerin ihtiya duyulduunda ilevsiz hale gelmesine yol
aabilmektedir. Bu alanda neredeyse en gl olan Amerika Birleik Devletlerinde
25.000 iletmenin savunma zerinde faaliyet gsterdii ve 3 milyonun zerinde insann
sektrde Ar-Ge, retim ve pazarlama zerinde alt dnlrse konunun zerinde
neden durulmas gerektii daha iyi anlalacaktr. Ekonomik katksndan daha fazla
ulusal gvenlik ve siyasal etkilerinden soyutlanmak amac ile lkemizde de bu alanda
eitli almalar yaplm ve yaplmaktadr (Ayhan, 2002, s. 131-164). Savunma
teknolojilerinin uzay ve havaclk sektrnde de arl bilinmektedir. En basit anlamda
savunma amal gelitirilen teknolojilerin uzay ve havaclk alan ile i ie olmas ve bu
alana yaylm bilinmektedir. Teknik olarak dier alanlardan ok daha fazla teknolojik
63

yapya sahip olmas, daha ok yenilik barndrmas, daha fazla etkin olmas ve daha
gncel bir yapda olmas temel zelliklerinden saylmtr (Yong-gang & Xiao-feng,
2006). Ayrca, savunma teknolojilerinde yaplan Ar-Ge faaliyetleri sonucu sivil
kullanma sunulan kresel konumlandrma sistemleri (GPS), internetin ilk altyapsnn
oluturulmas gibi birok rnek ve nanoteknolojiden biyoteknolojilere kadar birok
alanda saylabilir.
4.1.TRKYEDE SAVUNMA SANAY
Yakn tarihte ciddi atlmlar yapan Trkiye Savunma Sanayiine teknik adan
baklrsa, ciddi politikalar ile kamu ihtiyacn karlamadaki yerli retim orannn ok
ciddi miktarda ykseltildii grlebilir. Sektre has konularn zerinde ayrca durulmas
gerekir, ancak model olarak baktmzda teknoloji transferleri, ulusal aratrma ve
gelitirme almalar gibi konularda baarl rnekler grlmektedir. Ayrca dikkat
eken bir nokta ise, teknoloji transferi konusu ok yer tutmasna ramen, savunma
sanayiinde yrtlen almalarn byk lde lke artlar dikkate alnarak
hazrland aikrdr. Aadaki ekilden de grlecei gibi sistemin temeldeki ana
hatlar ortaya konmutur.












64

ekil 12 Uzun Vadede Gl Savunma Sanayi Modeli (TBTAK, 2003)

Bu modelin baaryla uygulanmas ve Savunma Sanayi Mstearlnn
almalar sonucu, kamu ile balantl olan kurulularn yansra birok zel sektr
firmas da TSK ihtiyalarn karlama amac ile ciddi aamalar kaydetmitir. Aadaki
iki grafikte de grlecei zere yllara gre hem sektrel aratrma ve gelitirme
harcamalar hem de toplam sektr cirosunda kayda deer art grlmektedir.
Takip eden iki grafikte de bu sektrn lkemizdeki cirosundaki deiim ile
sektrel Ar-Ge harcamalar gsterilmitir. Her iki grafikte de hafif dalgalanma
gzlenmesine ramen genel olarak son yllardaki ykseli trendi dikkat ekmektedir.







65

Grafik 3 Yllara gre toplam savunma ve havaclk sektrnn cirosu (SSM, 2012)

Grafik 4 Yllara gre Savunma Sanayii Ar-Ge harcamalar (SSM, 2012)


2011 ylna ait 4 milyar dolarn zerinde bir ciroya karlk 670 milyon dolarlk
toplam Ar-Ge harcamas ise bu alandaki hassasiyetin gstergesi olarak ortaya
konmaktadr. 2010 yl iin Trkiyedeki toplam Ar-Ge harcamalar 9.267.589.617 TL
veya o dnemin kurlar ile 6.170.577.014 ABD Dolar olarak gereklemitir. Oransal
olarak bakldnda ise 2010 yl Trkiye geneli toplam Ar-Ge harcamalarnn %10,7si
Savunma ve Havaclk sektrnde gereklemitir. Dier sektrlere kyasla bu oran
yksek kabul edilebilir. Ayn yl Gayri Safi Yurtii Hasla iindeki toplam Ar-Ge
harcamalarnn pay da %0.84 olarak gerekleirken, bu sektrdeki Ar-Ge
66

harcamalarnn toplam ciroya oran da %17.9 olarak gereklemitir (TK, 2011). Bu
oranlara bakarak, ayn ekilde devam ettiinde Savunma ve Havaclk sektr cirosunun
ileriki yllarda da dier sektrlerden daha fazla artaca ngrlebilir.
Vizyon 2023 Projesi Savunma, Havaclk ve Uzay Paneli (TBTAK, 2003)
rapor eklerinde de ksaca belirtildii zere, savunma sanayimizin geirdii mihenk
talar vurgulanm ve en yakn rneklerden olan 1974 Kbrs Harekt srasnda yaanan
ambargolarn neticesinde, savunma sanayiinin gelimesinin ulusal gvenlik dzeyindeki
nemi daha net anlalm ve bu balamda nemi deerlendirilmitir (zgi, 2007).
Ambargo uygulanmas ile maddi kaynaklar yeterli olsa bile ordunun ihtiyalarnn
karlanamamas gibi sonular grlm ve hem ekonomik olarak katk salamak hem
de ordunun ihtiyalarnn karlanmas zere savunma sanayiini oluturacak ve
gelitirecek politikalar gelitirilmitir. Dolays ile de takip eden srete bugn olumlu
sonularnn alnmaya baland politikalar uygulanmasna devam edilmi ve
gnmzde de daha da geniletildii grlmektedir. Sade bir gzle tahlil edildiinde
anlalaca zere, bu politikalarn ciddiyetle gelitirilmesi ve uygulanmasnn itici gc
olarak Ulusal Gvenlik konseptinin ve d politikadaki olumlu katklarnn etkisi
byktr. Ayrca savunma sanayilerinde yaplan yatrmlarn farkl alanlarda da
teknolojik gelimelere katk salayaca gelimi lkelerin tecrbesi ile sabittir.
(Kseolu, 2011). Bunun yannda ekonomik deer yaratacak ekilde yerel teknolojilerin
gelitirilmesi ve ihtiyalarn mmkn olduu kadar milli retim teknolojilerle
karlanmasna ynelik almalar bugn halen daha byk zenle devam etmektedir ve
etmelidir. Tarihsel olarak Cumhuriyet dneminde savunma sanayi Ar-Ge almalarnda
en ok dikkat eken aamalardan biri 1974 Kbrs Bar Harektdr. Bu harekt ve
uygulanan ambargolar, literatrde de farkl perspektiflerden yer ettii gibi, gnmzdeki
politikalara da yaanan tecrbeler arln halen daha hissettirmektedir (zgi, 2007).
Doas gerei, dnemsel yaanan krizin dnemin koullarnda almas neticesinde
sonraki dnemlerde ve yakn tarihimizde de yapay siyasi kriz yaratlarak savunma
sanayisine ilikin stratejilerin hayata geirildii de sylenebilir. Ayn etkinin gncel bir
konu olan yerli otomobilde de siyasal iradenin ynlendirmesi ile piyasa dinamiklerine
67

tevik edilmeye alld da aikr bir gzlemdir.
Dikkat eken temel noktalardan biri de, zellikle havaclk, denizcilik gibi
alanlarda savunma sanayiinin geldii nokta sivil amalarla gerekletirilecek olan
teknolojik altyapnn gelimesine de karlkl destek olduu rahatlkla sylenebilir.
Dolaysyla, savunma sanayiinde kazanlan tecrbe ve teknolojik kabiliyetler, greceli
olarak dier alanlara da yansmaktadr. lkemiz asndan savunma sanayiine vurgu
yaplmasnn nedeni fiili olarak teknolojik kazanmlarn bugn gzle grlr dzeyde
olmasdr. Hem teknoloji transferi hem de Ar-Ge odakl alma ve desteklerle gelinen
noktada ulusal teknoloji ve retim kapasitesinin doru politika ve yatrmlar ile
gelebilecei noktay gstermektedir. Ayrca, dier bilim ve teknoloji alanlarndaki
ilerlemeler de ayn ekilde bu sahay da karlkl olarak etkileyecektir. Savunma
sanayiinde bu rnein vurgulanmasnn ana sebebi, almann ilk blmnde de
vurguland zere, bilimsel ve teknolojik aratrma ve gelitirme politikalar, doru
destek ve ynlendirilmeler ile enerji gibi stratejik alanlarda, gelimeleri beraberinde
getirecektir.
Teknoloji politikalarnn temel uygulama aralarna ve savunma sanayii gibi zel
bir alana deinildii zere, lkemizdeki tarmalarn incelenmesi yerinde olacaktr.
Temel olarak politika yapc kurumlar ile siyasi irade asndan teknoloji politikalarnn
irdelenme dzeyi lkemizde teknoloji politikalarna ve uygulama aralarna ne derece
arlk verildiini ortaya koyacaktr.


5. TRKYEDE TEKNOLOJ POLTKASI TARTIMALARI ZERNE
5.1. POLTKA YAPICI TEMEL KURUMLAR
Trkiyede uygulanacak olan Bilim ve Teknoloji Politikalarnn belirlenmesine
yardmc olmak iin 4 Ekim 1983 tarih ve 77 sayl Kanun Hkmnde Kararname ile
Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu (BTYK) kurulmutur. Kurulu kanunun ilk
maddesinde ama u ekilde tanmlanmtr (Kanun Hkmnde Kararname, 1983):
Bilim ve teknoloji alanndaki aratrma ve gelitirme politikalarnn ekonomik
kalknma, sosyal gelime ve milli gvenlik hedefleri dorultusunda tespit edilmesi,
ynlendirilmesi ve koordinasyonunun salanmas amacyla Babakan'a bal "Bilim ve
Teknoloji Yksek Kurulu" kurulmutur.
Ayrca, 17 Temmuz 1963 tarihli ve 278 sayl TBTAK (Trkiye Bilimsel ve
Teknolojik Aratrma Kurumu) kurulu kanunu da, bu kurumu teknoloji politikalar
oluturma konusunda grevli klmtr. 2005 ylnda yaplan deiiklik sonras kanunun
ilk maddesi aadaki gibidir (Kanun, 2005):
Trkiye'nin rekabet gcn ve refahn artrmak ve srekli klmak iin;
toplumun her kesimi ve ilgili kurumlarla i birlii iinde, ulusal ncelikler
dorultusunda bilim ve teknoloji politikalar gelitirmek, bunlar gerekletirecek
alt yapnn ve aralarn oluturulmasna katk salamak, aratrma ve gelitirme
faaliyetlerini zendirmek, desteklemek, koordine etmek, yrtmek; bilim ve
teknoloji kltrnn gelitirilmesinde nclk yapmak amacyla, tzel kiilie,
idar ve mal zerklie sahip, Babakanlkla ilgili "Trkiye Bilimsel ve
Teknolojik Aratrma Kurumu" kurulmutur. Kurumun ksa ad TBTAK'tr.
Ayrca Kalknma Bakanl, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanl gibi kurumlar
da organizasyon itibariyle eitli ekillerde teknoloji politikalarnn gelitirme ve
uygulanmas konusunda rol almaktadr.
Gnmzde mevcut olan farkl kurumlarca hazrlanm farkl balklar altnda
eitli stratejik planlarn yrrlkte olmasna karn Teknoloji Politikas odak
noktasndan bakldnda ilevsellilk asndan en ok dikkat ekenler Vizyon 2023
69

kapsamnda Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikalar 2003-2023 Strateji Belgesi, ve
Dokuzuncu Kalknma Plan 2007-2013tr. Bugnk adyla Kalknma Bakanl (eski
adyla Devlet Planlama Tekilat) bnyesinde hazrlanan kalknma planlar ile
egdml olarak bahsedilmesinin sebebi; alglama olarak teknoloji politikalarn fiilen
lke kalknmasnda anahtar role sahip olduunun anlalmasndandr. Ayn ekilde
Vizyon 2023 almalar Uzay ve Havaclk almalarndan Ulatrma ve Turizm
almalarna kadar geni bir yelpazede altaylara devam etmektedir.
5.2. SYASETTE TEKNOLOJ POLTKASI TARTIMALARI
Buraya kadar tartlan bilim ve teknoloji, aratrma ve gelitirme aralarn temel
aldmzda lkemizin bu alandaki durumunu tahlil etmek ok daha salkl olacaktr.
ncelikli olarak almamzn ana ekseninden sapmadan ve literatr tekrar etmemek
amac ile Kanun Yapc kurum olarak TBMM tutanaklar incelenmitir (TBMM, 2002-
2011). zel htisas Komisyon tutanaklarnda ise tutarl bir veri elde edilemememi
olmas nedeni ile incelemeye genel kurul tutanaklar ile balanmtr. Kurumsal olarak
yaplan bu seimin nedeni, ncelikli olarak brokratik icrac kurumlarn yan sra, siyasal
olarak kanun yapclarn teknoloji politikas zerindeki yaklamlarn tespit etmektir.
almann gncellii ve odak noktasn desteklemek adna 22, 23 ve 24. dnem
grmeleri dikkate alnmtr. (24. Dnem 2. Yasama yl Aralk 2011 tarihine kadar
dikkate alnmtr.)
Tutanaklar arasnda yaplan incelemede grlmtr ki; 24. dnemde 1 kez, 23.
dnemde 16 kez, 22. dnemde ise 19 kez olmak zere toplamda 26 kez teknoloji
politikas ve teknoloji politikalar terimlerine vurgu yaplmtr. Milletvekillerinin sz
alarak teknoloji politikasna yaptklar atf ve vurgular zetle aadaki gibi
gereklemitir.
22. Dnemde;
2 kez Trkiyede tutarl ve dzgn bir teknoloji politikasnn olmamas iaret
edilmitir.
1 kez Uluslararas Bilim ve Teknoloji Politikas gereklilii vurgulanm ve
70

lkemizin bu aamada geride olduuna iaret edilmitir.
1 kez leri Teknoloji Politikalar ile ilgili hukuki dzenlemelerin eksiklii ve
gereklilii vurgulanmtr.
1 kez Teknoloji Politikalarnn stratejik nemi sorgulanmtr.
1 kez Teknoloji Politikalar ile Savunma Sanayisinin ilikisi vurgulanmtr.
1 kez Teknoloji Politikalarnn siyasi sorumluluuna atfta bulunulmu ve
TBTAKn Avrupa Birlii tarafndan hibe edilen fonlara ilikin ihmali sorgulanmtr.
2 kez Bilim ve Teknololi Politikalarnn orta ve uzun vadedeki tutarll ile
ncelikleri sorgulanmtr.
1 kez TBTAK bnyesinde oluturulan Bilim ve Teknoloji Politikalar
Uygulama Plannn temel eylem belgesi olma nitelii vurgulanmtr.
2 kez Bilim ve Teknoloji Politikalar balamnda TBTAKn grev ve
yetkilerine atfta bulunulmutur
1 kez Bilim ve Teknoloji Politikalarnn enerji alan ile birlikte deerlendirilmesi
gereklilii ve toplumsal yararn dikkate alnlmas gereklilii zerinde durulmutur.
1 kez de Ulusal Bor Aratrma Enstits kurulu kanununda bu kurumun bor ve
rnleri ile ilgili aratrma ve teknoloji politikalar oluturmadaki grevleri noktasnda
yer verilmitir.
23.Dnemde;
6 kez Teknoloji Politikalarnn mevcut olmadna vurgu yaplm
1 kez 2023 yol haritasna benzer biimde 2053 yol haritas ve bu sre
hedeflenerek Teknoloji Politikasnn oluturulmasnn gerekliliine vurgu yaplmtr
5 kez TBTAKn kanuna dayanarak Teknoloji Politikalar balamnda grev
ve misyonuna atfta bulunulmutur.
1 kez hazrlanm olan Ulusal Nkleer Teknoloji Politikas almasna atfta
bulunulmutur.
2 kez Teknoloji Politikalarnn belirlenmesinin gereklilii vurgulanmtr
3 kez de Teknoloji Politikalarnn dorudan lkelerin refah dzeyine olan
ilikisinden bahsedilmitir.
71

24. Dnemde ise;
1 kez Teknoloji Politikalarnn, Sanayi Politikamz nezdindeki nemine vurgu
yaplmtr.
Genel olarak terimsel atflarn yapld grmeler ounlukla bte
grmelerinde TBTAKa ait btenin onaylanmas srasnda gereklemitir. Ayrca,
Trkiyede Teknoloji Politikalarnn yokluuna yaplan vurgu says dikkat ekmektedir;
buna karlk olarak da hazrlanm bulunan Kalknma Planlar bnyesindeki ve dier
hazrlanm politika yol haritalarnn varl manidardr.
Bilim ve Teknoloji Politikalar ile lkelerin refah dzeyinin arasndaki ilikinin
Genel Kurul tutanaklarna yansm olmas geri planda, katma deeri yksek rnleri
gelitirme ve retimde sz sahibi olmu lkelerin halkna salad refah dzeyi ile teyid
edilmektedir. rnein bahsi gemi olan in, rlanda ve Tayvan eitli evrelerden
geerek nihayetlendirdikleri politikalar sonucu ciddi boyutlarda ekonomik kazanmlar
elde etmitir. Ancak, zetle belirtildii zere aynen lkemizde atlan admlara benzer
ekilde birok baarsz saylabilecek almalar sonucunda baarl uygulamalar sonu
vermeye balamtr.
Belirtildii zere, Teknoloji Politikalarn hazrlamak zere yetkin olan Bilim ve
Teknoloji Yksek Kurulu ile bu kurulun yannda olan TBTAK, ilgili olan tm kamu
kurum ve kurulular, aratrma merkezleri ve niversiteleri koordine etmekle
sorumludur. Teknoloji Politikalarnn yokluuna yaplan atflar, siyasal hizipleme
zemininde deerlendirdiimizde, geriye kalan eletirel yaklamlar gz nne
kmaktadr. rnein, bir dnem baz sebeplerden dolay Trkiyeye tahsis edilmi olan
AB hibe fonlarnn kullanlamam olmasnn yannda, 2007-2010 tarihli AB 7. ereve
Program lke Performans almasna gre lkemizin ald hibe miktar 2010
itibariyle 82,4 milyon Euro olmu ve o dnem iin yatrm olduumuz katk paynn
%102,4ne tekabl etmitir (Bu oran 7. ereve Programnn ilk 3 ylna ait olup bugn
daha da ykseldii aikrdr). 6. ereve Programnda ise bu oran %28,9 da kalm ve
buna kyasla gzle grlr bir art salanmtr. (TBTAK, 2010)
Ayrca, dikkat ecici bir ekilde Ulusal Bor Aratrmalar Enstits Kurulmas
72

Hakkndaki 4865 sayl Kanun grmeleri srasnda ad geen ve benzer aratrma
enstitlerinin teknoloji politikalar belirlenmeden kurulmasnn gereksiz olduu
belirtilmitir. Bu enstitnn kurulu kanunun kabul tarihinin 04/06/2003 ve Resmi
Gazete yayn tarihinin de 18/06/2003 olduunu gz nnde bulundurursak; dnem
itibari ile Tbitak tarafndan hazrlanan Trk Bilim ve Teknoloji Politikas 1993 -2003
ve Vizyon 2023 (Ocak 2002de almlar balam ve Ocak 2004te yaynlanmtr)
almalarnn arasndaki bir boluk dnemine denk geldii grlebilir. lk bakta, bu
ekilde grnse de ilk tahlilde belirtildii zere; hem yrrlkte olan stratejik politika
belgeleri hem de Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan 2001-2005 (TBMM, 2000)
kapsamnda bilim ve teknoloji alannda kalknma bal altnda hedefler ve stratejik
alanlar belirlenerek o dnemki adyla Devlet Planlama Tekilat tarafndan kalknma
konsepti dahilinde yrrlkte olan bir politika belgesi niteliindedir.
Bu eletirel vurguya ek olarak, atfda bulunulan Ulusal Bor Aratrma Enstits
(BOREN), bugne kadar 100den fazla proje tamamlam, 14 patent bavurusu yapm
ve 9una patent alm, 1 rn standard oluturmu, gelitirilen bir cihaz iin dl
almtr. Ayrca 2 ulusal bor altay ve 3 uluslararas bor sempozyumu dzenlemitir
(BOREN, 2011). Ayrca bu kurum kurulu kanununda da belirtildii zere Bor ile
ilgili olarak aratrma ve teknoloji politikalarnda destekleyici bir kurum olarak
kurulmutur. Teknik olarak bu almalarn yeterli olup olmad ve teknoloji politika
hedefleri arasnda lkemizdeki bor madeninin potansiyelini deerlendirme asndan
tartmaya aktr. Ancak, teknoloji politikalar bal altnda lkemiz asndan stratejik
bir neme haiz olan Bor ve trevleri zerinde zellemi Ar-Ge ve politika gelitirici
kurum olmas hasebi ile almamzda yer verilmitir.
TBMMde geen genel kurul tarmalar arasnda, gndemde bir hayli yer tutan
ve artk yazl teknoloji politika metinlerini aan Fatih Projesi ve Yerli Otomobil
olgularnn tutanaklara youn ekilde yansmam olmas da ayrca dikkat ekmektedir.
Bu iki konu teknoloji politikalarnn bir aya olarak yanssa da, gndemdeki durumu
itibari ile tamam ile siyasi iradenin insiyatifi ile ynlendirilmektedir.

73

5.3. TEKNOLOJ POLTKALARI EKSENNDE YERL OTOMOBL VE
TABLET PC
Savunma Sanayii rneinden hareketle, daha nce belirtilmi olan in, rlanda
ve Tayvann kalknmada geldikleri nokta ile uygulanan politikalar incelendiinde,
Trkiyede uygulanm olan ve uygulanmakta olan politikalar ile belirli alanlarda
benzerlikler bulunmaktadr. Bilindii zere teknoloji politikalarnn baarl olup
olmadndan bahsedebilmek iin ortaya kan Ar-Ge sonularna, retilen faydal model
ve patent saylarna, ve bu patentlerin retime geerek son rn noktasndaki baarlarn
ortaya koymak gereklidir. Literatrde ziyadesi ile gemite uygulanan politikalarn
hayata geen ve gemeyen ksmlar, baarl ve baarsz noktalar ile ilgili nitel ve nicel
aratrmalar ziyadesiyle mevcuttur.
Bunlarn yannda son dnemde Fatih Projesi (Frsatlar Arttrma Teknolojiyi
yiletirme Hareketi) ad altnda Milli Eitim Bakanlna bal okullarda kademeli
olarak gerekletirilen modernizasyon projesi kapsamnda pilot olarak rencilere Tablet
bilgisayar datmna balanmtr. Pilot uygulamann ardndan yaplan aklamalarda ve
ihale aamasnda yerli retim art getirilerek, biliim sektrnn yerli retim
kapasitesinin ykseltilmesi hedeflenmitir. Hali hazrda devam eden proje kapsamnda
strateji ve kalknma planlarnda belirlenmi olan hedeflere paralel bir program
uygulanmaktadr (Milli Eitim Bakanl, 2011). Fatih Projesi; eitim-retim
faaliyetlerinde biliim teknolojilerinden salanan faydann etkinletirilmesi asndan
almamz ile dolayl olarak ilikili olsa da, bu projenin btesinin ap ve tedarik
edilen ve edilecek teknik aygtlarda yerli retime ncelik verilmesi hatta baz kalemlerde
yerli retim art aranmas asndan teknoloji politikalar ile dorudan ilikilidir.
zellikle kamuoyuna yansyan kadaryla, siyasi iradenin bu projenin muhtemel
tedarikilerine yaptklar yerli retime ynlendirme ve telkinleri dikkat ekicidir. Zira,
milli biliim sektrnn hem yazlm hem donanm alanlarnda hzl gelimesi iin bu
projenin satn alma gc bir ara olarak kullanlmaya allmaktadr. Ayrca btenin
bykl nedeniyle zincirleme olarak harcanacak olan btenin yurtiinde katma deer
yaratlarak cari dengeye de katks gz ard edilemeyecek bir konudur.
74

Burada bilfiil tecrbe edilen ve edilecek olan elikiler aynen yerli otomobil
konusunda da dile getirilecei zere, yerel dinamiklerin zayflklarnn yannda hzl
atlm gerekletirme gayesi ile teknoloji transfer etme konusunda teknoloji sahibi olan
ok uluslu ve yabanc firmalarn ne dzeyde buna olumlu yaklaacaklardr. lkemiz
adna dnldnde; mevcut kresel ekonomik kriz bir frsat olarak deerlendirilmi
ve bu ynde eitli sylemler ortaya atlarak firmalarn dikkati ekilmeye almaktadr.
Tablet bilgisayarlar ile ilgili olarak olduka olumlu tepkiler yerli retim adna kayda
gemi, ve aamal olarak baz reticiler yerli retim orann ciddi boyutlarda
artrabileceklerinin aklamasn yapmtr (alkan, 2011).
Benzer bir biimde Yerli Otomobil konusu da baz tevikler ile hkmet
tarafndan gndeme getirilmitir. Devrim otomobilinden sonra siyasal iradenin talebi
ile gerekletirilmeye allan bu admlar da teknoloji politikas kapsamnda
deerlendirebiliriz. Ayrca otomobil konusunun temel vurgusunun kayna genileyen i
pazar ile artan ithalata kar yllara gre 5 Milyar Dolara varan d ticaret ana sebep
olmasnn yatt bilinmektedir. Ancak, bu durumu, art bir katma deer yaratmaya
evirme abasn Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakannn Yerli otoyu cari ak iin deil
ykselen Trkiyenin simgesi olmas iin istiyoruz (zpeynirci, 2012)
aklamalarndan anlayabiliyoruz. Zira, altyaps msait olmasna ramen Trkiyenin
kresel ve ulusal apta yerlemi bir otomobil markasnn mevcut olmamas bir itibar
kayb olarak dnlebilir. u anki otomotiv endstrisinin 6 milyar dolardan fazla
tutarda motor ithal ettiine vurgu yapan ekonomi Bakan Zafer alayan ise, otomotiv
yan sanayiindeki potansiyele ramen bu temel paradaki yetersizlie vurgu yapmtr
(Cihan Haber Ajans, 2012).
zetle Yerli Otomobil konusunda uygulanan yntem savunma sanayiinden
farkl olarak hali hazrda mevcut olan piyasa yan sanayi reticileri ve byk apl
reticiler nezdinde szl ve fiili tevikler ile yatrma itilmeye allmaktadr. Fatih
projesi kapsamnda ise gene piyasa dinamiklerinden ve henz lkemizde mevcut
bulunmayan ileri teknoloji yatrmlarn strateji belgeleri ve kalknma planlarnda da
atfta bulunulduu zere (Meclis Genel Kurul Tutanaklarnda da ksmen deinilmitir)
75

teknoloji politikasn uygulama srecinde devlet satn alma gcn olduka stratejik
olarak kullanmaya almaktadr. Ancak bu gc kullanrken yaanacak olan teknoloji
transferleri ve mevcut piyasa dinamiklerinin organizasyonunun salanmasnda daha
fazla abaya ihtiya olduu grlmekte ve mevcut politika prensiplerinin serbest piyasa
dayanaklarndan ok uluslu yatrmclarn yaklamlar ve lkemize kazandrlmas
istenen yksek katma deerli teknolojik retim kapasitesinin salanp
salanamayacan nmzdeki dnemler gsterecektir.
5.3.1. Teknoloji politikalar ulusal gvenlik dzeyinde deerlendirilebilir mi?
Savunma Sanayii iin bu sorunun cevab elbetteki bellidir ve bu alandaki
almalar da bu dzeyde ele alndnn gstegesidir. Ancak sivil amal veya daha
geni tabirle Halkn Kullanm ve Halka Hizmet amal teknoloji gelitirme ve retim
aralar ayn zamanda ekonomik birer deerdir. Gemite uygulanan Yerli kame
uygulamalar ile yerli retim ve yerli mallar kullanm zendirilmitir. Bunlarn kimi
eletirileri sakl olmakla birlikte, bizim odak noktamz bu uygulamalarn ama ve
yntem olarak merkantalist ve gnmzde eletirilen korumac sistemlerin gelimi baz
lkelerde doal bir sistem olarak karmza kmasdr. Dolays ile de, serbest piyasa
koullarnda, hkmetlerin elinden alnan kimi aralara karn alternatif farkl aralara
gerek duyulmaktadr. rnek olarak, lkemizde ok sayda otomobil fabrikas olmasna
ramen, bunlarn byk ounluunun fikri mlkiyeti yabanc firmalara aittir. stisnai
olarak son dnemde ortaya kan yerli retim markalar da motor gibi en temel paralar
henz Trkiyede retememektedir. Ayrca; ekonomik olarak gsterilen zaafiyetlerin
lkenin bamszlna olan etkileri genel olarak bilinmekle birlikte, hem lkemiz
gemi ekonomik krizlerde tecrbe etmitir, hemde bugn ekonomik darboazdaki baz
batl lkelerce tecrbe edilmektedir.
Teknoloji politikalarnn temel amac katma deer yaratacak teknolojilerin lke
ekonomisine kazandrlmas ve bilimsel aratrmalar ile yeni keifler sayesinde halkn
refah dzeyini ykseltmektir. Bugn, ekonomik gstergelere bakldnda artk bu bir
tercih meselesinden ok bir zaruret haline gelmitir. Dolays ile de, ekonomi politikalar
76

ve onun uzants olarak kabul edilebilen teknoloji politikalarnn ulusal gvenlik
boyutunda ele alnmas gerekli hale gelmitir. Bu konu dolayl olarak, hem savunma
teknolojilerinin gelitirilmesi hemde sivil teknolojilerin yansmas yolu ile hem de
dorudan ekonomik bamszlk ve ekonomik gc korumak iin ayn neme haizdir.
5.4. DEERLENDRME
Mevcut teorik ve pratik uygulamalar toparlandnda; lkemizde ve dnyada
aadaki ekilde tasvir edilmeye allana benzer sistemler mevcuttur. Ancak teknoloji
politikalarnn kalknma, rn gelitirme ve sektr hedefli baarl olan uygulamalar gz
nne alndnda arlkla baarsz denemeler sonucunda ulusal bir model
oluturulduu gze arpmaktadr. Bu balamda lkemizde hali hazrda, niversite-
sanayi ibirliinden, aratrma ve gelitirme desteklerine kadar birok model hayata
geirilmitir.
Aadaki ekilde gsterilen model birok farkl ekilde ifade edilebilir. Mevcut
uygulamalardan ok farkl bir izgi de olmad da kabul edilebilir. Trkiyede dank
ekilde uygulanan eitli desteklerin zeti olarak da anlalmas mmkndr. Eletirilere
ak olmakla birlikte ulusal literatrdeki uygulamalara benzer, ancak tekil,
birletirici bir organizasyon emas oluturulma abas ve zellikle Sermaye piyasalar
ve aratrma kurumlar arasnda zgn ve somut bir kpr oluturacak milli politika
almalarnn tartmalarn destekleme amalanmtr.









77

ekil 13 Giriim ve Finansman erevesinde Model nermesi

Detaylandrmak gerekirse; her geen gn patentlenen aratrmalarn says artsa
da kullanma sunulan rn saysndaki oransal azlk gze arpmaktadr. Mevcut giriim
desteklerinde kurumsal olarak son dnemde art olsa da, kapsaml projelerde
kurumsallamann gerekletirilememi olmas birok bilimsel patent sahibi
organizasyonu ve kiiyi snrlandrmaktadr. Hali hazrda maniplasyondan
uzaklatrlm halde Gelien letmeler Piyasas gibi bir piyasa ile entegre olmu,
aratrma ve gelitirme sahiplerinin almalarn kullanma sunacak ve bununla birlikte
yaratlan katma deerin geni kitlelere yanstlacak benzer bir modele ihtiya olduu
aikr bir kanaattir. Gelien letmeler Piyasasnn dile getirilmesinin bir sebebi de, bu
piyasann stanbul Menkul Kymetler Borsas bnyesinde kurulu amac Amerikan
NASDAQ endeksine benzer, kk ve orta lekli (KOB) iletmelerin kaynak
ihtiyacn karlayarak sermaye piyasalarna ilitirilmelerini salamaktr. Saraslan
(Saraslan, 1995) bir finansman arac olarak bu piyasaya KOBler iin iaret etmitir.
78

Bu ama geniletilerek; Teknoloji Giriimlerine ve Aratrma-Gelitirme projelerine
balandnda ortaya kacak ekilde hem dank halde bulunan bu giriimlerin
kurumsallama aamasnda desteklenmi olacak hem de salanan kaynan denetimli ve
maniplatif olmayan bir piyasadan salanmas sonucu getirisinin de ok daha geni bir
kitleye yanstlmasna olanak salanm olacaktr. ekilde kullanlan Hususi Fon
tanm genel anlamda kullanlm olup, mevcut politika yapc kurumlar nezdinde yahut
herhangi bir ekilde belirtilen kaynaklardan salanan fonlarn bir entegratr
organizasyon tarafndan bu model dahilinde ynlendirilmesi esasna dayanmaktadr
Ayrca, mevcut politikalar ve aratrma faaliyetlerince kazanlan patentlerin de
ok daha effaf bir ekilde ekonomiye kazandrlmas salanm olacaktr. Zira kurumsal
olarak yakn zamanda ciddi dzeyde artan ve son rn olarak baarl olacana inanlan
birok patent ve fikri mlkiyetin ekonomik bir deer kazanmadan hzl gelien
teknolojiler karsnda kaybolmas durumu genel bilinen ve halen tecrbe edilen bir
gerektir.
Son olarak da, serbest piyasa dinamikleri asndan bakldnda, okuluslu
firmalarn tekelinde bulunan birok yeni teknolojinin transferinde ve yerelletirilmesinde
karlalan skntlara karn yerel tekellerinde ba gstermesi riskine karn, benzer bir
modelin daha da detaylandrlmasnn faydal rekabet ortamn glendireceine de
inanlmaktadr.
Buraya kadar irdelenen konularn nda, lkemizde politika yapc kurumlar ve
niversite aratrma merkezleri nezdinde gelitirilen ve uygulanan politika aralarnn
yeterlilii konusunda soru iaretleri olumaktadr. Bu durumu netletirmek asndan
konu ile ilgili hem teknoloji politikas yapc kurumlarda alan uzmanlar hem de fiili
olarak bu almalar destekleyen ve politika aralarnn uygulaycs olan aratrmaclar
nezdinde bir alan aratrmas gerekletirilmesi uygun grlmtr. Belirtilecei zere
lkemizdeki teknoloji politikalarnn ve uygulama aralarnn belirlenmi olan hedeflere
ulamada yeterlilii sorgulanmtr. zerinde ok allan ve byk kaynaklar ayrlan
bu alandaki yeterlilik algsnn lmnde nemli bulgular elde edilmi ve sonraki
blmde detaylandrlmtr.
79

II. BLM ALAN ARATIRMASI
6.1. YNTEM ve METODOLOJ
Alan almasnda, oklu lek trlerinden 5li Likert lei tercih edilmitir. Bu
tercihin temel sebebi hem yaygn kullanlmakta olmas hem de aratrmann niteliinden
kaynaklanm olup somut verilere ulamak hedeflenmitir. Sorularda belirlenmi olan
kstaslarda genel itibarla teknoloji politika uygulama aralarna ilikin katlmclarn
olumlu ve olumsuz yaklamlar, her ifadenin tek bana deerlendirilmesi suretiyle test
edilecektir. Ayrca sorularn nitelii gerei birbirleri ile olan ilikileri deerleme
kapsamnda tutulacaktr. Puanlama yapsnn ve sorularn olumlu/olumsuz bir sonucu
olarak mevcut uygulamalar zerine genel yaklam tutumu da belirlenmi olacaktr.
almann hzlanmasnda da Likert leinin ksa zamanda bilgi toplamay
salayan nitelii olduka yarar salayacaktr. Likert lei, 1932de Rensis Likert
tarafndan gelitirilmitir. Temel olarak kiilerin bir obje veya olaya kar tutumlarna
ynelik olarak hazrlanr. Uygulamada hazrlanm olan olumlu veya olumsuz bir
cmleye karn katlmclarn belirtilen durumu onaylama derecesine gre tercih
yapmalar istenir. Likert lei ikiden yediye kadar seenekli olarak hazrlanabilir.
Sklkla da 5li lek kullanlmaktadr, almamzda da en iyi verimin bu ekilde
alnaca dncesi ile bu ynde kullanlmas dnlmtr. Ayrca ntr veya ekimser
tercihin olup olmamas tartmal bir konu olsa da, almamz dahilinde ekimser
seenei de katlmclara sunulmutur. (Kkl, 1995).
Ayrca sorularn datmnda ve geri dnlerin verimini artrmak amac ile
sorular evrimii olarak da hazrlanarak e-posta yolu ile datlmtr. Bunun iin de
profesynel bir aratrma internet sitesinin altyapsndan yararlanlmtr. (Question Pro,
t.y.)
6.2. RNEKLEM
Hedef kitle olarak Trkiyede teknoloji politikas ile ilikili kurum
uzmanlarndan oluan bir rneklem belirlenecektir. Bu sayede hem politika retici

80

konumundaki kitlenin genel tutumu ortaya konacak hem de mevcut politikalarn
verimlilii sorgulanm olacaktr. Aratrmann uygulanaca konu ile ilikili olarak
tespit edilen Kalknma Bakanl, Tbitak, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanl gibi
kamu kurumlarnn ilgili karar mekanizmasndaki blmleri ve teknoloji politikas
aralarn dorudan kullanan ve dolayl olarak politikalara etki eden tm aratrma
merkezleri ve teknoloji gelitirme blgelerine anket soru kad datlm ve ankete
katlm ars yaplmtr. Teknoloji politikalar ve uygulama aralar ile etkileimli olan
organizasyonlarda tespit edilen 900den fazla bireye bu ar yaplmtr. Geri dn
olarak 68 birey almaya katlm salamtr, geri kalan kesim katlmak istememitir.
Politika yapc ilgili bakanlklar ve Tbitakn birimleri dnda niversite aratrma
merkezleri iin eski adyla Devlet Planlama Tekilat tarafndan hazrlanan niversite
ve Kamu Kurumlar Aratrma Merkezleri (DPT, 2010) adl almann yannda,
Savunma Sanayii Mstearlnn Mkemmeliyet Alar (SSM, 2011) temel alnmtr.
Bunun yannda gncellii salamak amac ile yaplan aratrmada sonradan kurulduu
tespit edilen aratrma merkezleri dahil edilmitir. Son olarak da niversite Sanayi
birlii Merkezleri Platformu (USMP, t.y.) aracl ile de teknoloji gelitirme blgeleri
bnyesindeki aratrmac ve idarecilere ar yaplmtr. Bu noktada baz aratrma
merkezlerinin resmi olarak kurulu olmasna ralem fiili olarak faaliyetlerinin
bulunmamas ve iletiim kurulamam olmas da belirtilmesi gerekmektedir.
6.3. ARATIRMA SORUSU
"Aratrma sorusu: Trkiyede teknoloji politikas uygulanrken kullanlan aralar
(Aratrmac yetitirilmesi; niversite-sanayi ibirlii, teknoloji transferi, Ar-Ge ve dier
uygulama aralar) etkin ekilde kullanlmakta mdr?"
6.4. BULGULAR
Hazrlanm olan 5li Likert leinde soru olarak hazrlanan tmcelere
katlmclarn katlm dzeyi aadaki gibi puanlanarak analiz edilmitir. Yorum ve
analizin toplu yorumunun tutarll asndan tmceler olumlu olarak hazrlanmtr.
81

1- Katlmyorum
2- Ksmen Katlmyorum
3- ekimser
4- Ksmen Katlyorum
5- Katlyorum
Alan aratrmasndan elde edilen verilerin sorulan tmcelere gre dalm
aada grafiklerle belirtilmitir.
Grafik 5 Soru 1 Trkiyede teknoloji politikalar belirlenen hedeflere uygulamada
tatmin edicidir

Ortalama: 2,970
%95 Gven Aral: (2,642 3,298)
Standart Sapma: 1,370
Varyans: 1,877
Standart Hata: 0,167
Frekans dalm:
Katlmyorum: 15
Ksmen Katlmyorum: 12
ekimser: 6
Ksmen Katlyorum: 28
82

Katlyorum: 6
Toplam: 67
lk soruda genel olarak katlm dzeyinde ksmen ve tam katlma orannn
ykseklii dikkat ekmektedir. Toplamda olumlu olarak yorumlayabileceimiz kesim
%50,75i bulurken olumsuz yaklamda kalanlar toplam %40,30 olarak belirlenmitir.
Sadece %8,96s ekimser kalmtr. Ancak, mevcut teknoloji politikalarnn tatmin edici
dzeyde olmasna dair ksmen katlm orannn ykseklii ayn zamanda katlmclarn
bu duruma baz ekinceleri olduunun iareti olarak da yorumlamak yanl olmaz.
Ayrca ortalama deere ve gven aralnn dalmna baklrsa dalmda olumsuz yne
eilen bir miktar aklk dikkat ekmektedir.
Grafik 6 Soru 2 Uygulanan politikalar uluslararas baarl rnekler model
alnarak gelitirilmitir.

Ortalama: 3,149
%95 Gven Aral: (2,831 3,467)
Standart Sapma: 1,329
Varyans: 1,765
Standart Hata: 0,162
Frekans dalm:
83

Katlmyorum: 11
Ksmen Katlmyorum: 10
ekimser: 15
Ksmen Katlyorum: 20
Katlyorum: 11
Toplam: 67
Hem politika yapc hem de uygulayc olarak bakldnda katlmclarn bu
soruya verdikleri yantta en yksek oran %29,85 ile ksmen katlyorum yantdr. Ayrca
%16,42 ile katlyorum ve katlmyorum yantlar ayn oranda kmtr. %22,39luk
orann da ekimser kalarak dalmdaki ikinci sraya sahip olmas dikkat ekmektedir.
Gven aralnn dalm ve ortalama deer de biraz daha olumlu tarafa doru meil
etmektedir. Uygulamalarn kavramsal olarak gelimi lkelerden model alnd bilinse
de uygulamadaki yaklamlarn bu durumu tam olarak desteklemedii alglanmaktadr.
Grafik 7 Soru 3 Trkiyede Teknoloji Politikalar gelitirilirken ve uygulanrken
lke artlar gz nne alnmaktadr

Ortalama: 3,015
%95 Gven Aral: (2,698 3,331)
Standart Sapma: 1,333
84

Varyans: 1,775
Standart Hata: 0,162
Frekans dalm:
Katlmyorum: 11
Ksmen Katlmyorum: 18
ekimser: 6
Ksmen Katlyorum: 25
Katlyorum: 8
Toplam: 68
lkemizde teknoloji politikalarnn gelitirme ve uygulama aamalarnda lke
artlarnn gz nne alnmasna katlmclarn %36,76s ksmen katlmlardr. kinci
ounluk olarak ksmen katlmayanlarn oran da %26,47 olmutur. Katlanlarn oran
%11,76 olurken katlmayanlar %16,18 olarak gereklemitir. Her ne kadar oransal
olarak ksmen katlanlar yksek olsa da genel ortalamann ve gven aralnn ortalama
deer zerinde bir aralkta olduuna dikkat edilmeli. Zira bu durum genel yaklamn
olduka ekinceli olduunun gstergesi olarak kabul edilebilir.
Grafik 8 Soru 4 Trkiyede teknoloji politikalar hazrlanrken ve uygulanrken
bilimsel kstaslar yeterince gzetilmektedir.

85


Ortalama: 2,868
%95 Gven Aral: (2,572 3,164)
Standart Sapma: 1,245
Varyans: 1,549
Standart Hata: 0,151
Frekans dalm:
Katlmyorum: 13
Ksmen Katlmyorum: 14
ekimser: 14
Ksmen Katlyorum: 23
Katlyorum: 4
Toplam: 68
lkemizde teknoloji politikalarnn hazrlk ve uygulama aamalarnda bilimsel
kstaslarn yeterince gzetildiine katlmclarn sadece %5,88i katlm, %33,82 ksmen
katlmtr. ekimser ve ksmen katlmayanlarn oran ise %20,59 ile ayn oranda
grlmtr. Katlmayanlar ise %19,12 orannda gereklemitir. Ortalama deerin
2,868 ile dk kalmas ve gven aralnn da arlnn ortalamann altnda olduu
dnlrse bu konudaki genel kanaatin yetersizlie daha yakn olduu dnlebilir.






86

Grafik 9 Soru 5 Belirlenen hedeflere ulamak iin niversiteler yeterli dzeyde
aratrmac yetitirmektedir.

Ortalama: 2,493
%95 Gven Aral: (2,174 2,811)
Standart Sapma: 1,330
Varyans: 1,768
Standart Hata: 0,162
Frekans dalm:
Katlmyorum: 21
Ksmen Katlmyorum: 16
ekimser: 11
Ksmen Katlyorum: 14
Katlyorum: 5
Toplam: 67
lkemizde belirlenmi olan hedeflere ulamak iin niversitelerin yeterli
aratrmac yetirip yetitirmediine dair katlmclarn tutumu ounlukla yetersiz
olduunu ifade etmektedir. Bu duruma %31,34 katlmazken %23,88 ksmen katlmam,
%20,90 ksmen katlrken sadece %7,46s katlarak yeterli aratrmacnn yetitirildiini
belirtmitir. Gven aralnn ve ortalama deerinde dk dzeylerde kalmas bu alanda
87

niversitelerin yeterli aratrmac yetitirmedii kanaatinin bir gstergesi olarak kabul
edilebilir.
Grafik 10 Soru 6 Belirlenen hedeflere ulamak iin niversite ve kamu aratrma
kurumlarnn Ar-Ge kapasiteleri ve faaliyetleri yeterli dzeydedir.

Ortalama: 2,412
%95 Gven Aral: (2,118 2,706)
Standart Sapma: 1,237
Varyans: 1,529
Standart Hata: 0,150
Frekans dalm:
Katlmyorum: 20
Ksmen Katlmyorum: 19
ekimser: 14
Ksmen Katlyorum: 11
Katlyorum: 4
Toplam: 68
Teknoloji politikas temel aralarndan biri olan Ar-Ge kapasitesinin niversite
ve kamu aratrma kurumlar nezdindeki yeterlilik durumuna katlmclarn sadece
88

%5,88i katldklarn ve %16,11i de ksmen katldklarn belirterek olumlu bir
yaklam sergilemilerdir. Ancak ounluk %29,41 ile katlmadklarn ve %27,94 ile
ksmen katlmadklarn ifade ederek olumsuz bir tutum belirtmilerdir. Ortalama ve
gven aralnn yaylm da arlkla olumsuz ynde meilli olarak gereeklemitir.
Dolaysyla, gnmzde baz baarl almalar ile ne kan kamu ve niversite
aratrma merkezlerimiz olmasna karn, mevcut kapasite ve almalarn yetersiz
olduu kanaatinin ar bastn sylemek yanl olmaz.
Grafik 11 Soru 7 Belirlenen hedeflere ulamak iin zel sektr kurulularnn Ar-
Ge yapma kapasitesi ve faaliyetleri yeterli dzeydedir.

Ortalama: 2,294
%95 Gven Aral: (1,976 2,612)
Standart Sapma: 1,339
Varyans: 1,792
Standart Hata: 0,162
Frekans dalm:
Katlmyorum: 28
Ksmen Katlmyorum: 13
ekimser: 10
89

Ksmen Katlyorum: 13
Katlyorum: 4
Toplam: 68
Kamu Ar-Ge kapasitesinin yan sra zel sektr kurulularnn Ar-Ge
kapasitesinin lm de nem tekil etmektedir nk belirtildii zere uzun vadeli
hedeflerde Ar-Ge harcamalarnn nemli bir ksmnn zel sektr tarafndan
gerekletirilmesi hedeflenmektedir. Ancak katlmclarn sadece %5,88i zel sektr
Ar-ge kapasitesinin hedeflere ulamak iin yeterli olduu kansna katlm ve %19,12si
de ksmen katlmtr. ekimser oran %14,71 olurken, ksmen katlmayanlar %19,12 ve
katlmayanlar ise %41,18 gibi yksek bir oranda gereklemitir. Ortalama deer ve
gven aralnn dk dalm da dikkat ekmektedir. Ayrca, bu oranlar niversite ve
kamu aratrma kurumlarndan daha dk bir seyirde gereklemitir. zel sektre
verilen destek politikalar ile belirli oranlarda art olduu bilinse de bu soruda llen
tutuma paralel olarak konunun detayl olarak gzden geirilmesinin gereklilii ortaya
kmaktadr.
Grafik 12 Soru 8 Trkiyede niversite-Sanayi ibirlii yeterince salanmaktadr.

Ortalama: 1,912
%95 Gven Aral: (1,660 2,164)
90

Standart Sapma: 1,061
Varyans: 1,126
Standart Hata: 0,129
Frekans dalm:
Katlmyorum: 31
Ksmen Katlmyorum: 21
ekimser: 8
Ksmen Katlyorum: 7
Katlyorum: 1
Toplam: 68
niversite-Sanayi ibirliinin lkemizde yeterince saland sorusuna katlan
sadece %1,47 iken ksmen katlan %10,29 dzeyinde kalmtr. Ksmen katlmayan
%30,88 olup net olarak katlmayanlarn oran %45,59 olarak gereklemitir. Ortalama
deer ve gven aral maalesef olduka dk bir seyirdedir. Teknoloji politikalarnn
temel dinamiklerinden olan ve zellikle niversite sanayi ibirlii konusundaki
yetersizlik tutumu ayrca sorgulanmas gereken bir noktadadr. Olumsuz kanaat belirten
katlmclarn yksek oran bu konudaki almalarn ciddi boyutta yetersiz dzeyde
olduuna kanaat getirilmesine sebep olmaktadr.

















91

Grafik 13 Soru 9 Trkiyede aratrma kurumlarndan zel sektre retim odakl
teknoloji transferleri yeterli dzeydedir.

Ortalama: 1,821
%95 Gven Aral: (1,578 2,064)
Standart Sapma: 1,014
Varyans: 1,028
Standart Hata: 0,124
Frekans dalm:
Katlmyorum: 32
Ksmen Katlmyorum: 23
ekimser: 5
Ksmen Katlyorum: 6
Katlyorum: 1
Toplam: 67
niversite-Sanayi ibirliinin bir alt bal saylabilecek aratrma
kurumlarndan zel sektre teknoloji transferlerinin yeterliliine dair katlmclarn
tutumu maalesef bir miktar daha olumsuz olarak gzlemlenmitir. Sadece % 1,49u
olumlu olarak katlarak %8,96s ksmen katlmaktadr. Katlmayanlarn oran %47,76
olarak gerekleirken ksmen katlmayanlarn oran da %34,33 olarak gereklemitir.
92

Ortalama ve gven aralnn deerleri de niversite-sanayi ibirlii konusundan bir
miktar daha dk dzeyde seyretmektedir. Bu durumun yetersizlik dzeyindeki arlk
teknoloji politika aralar ile gelitirilen rnlerin kullanma sunulmas asndan
karamsar bir grafik ortaya kartmaktadr. Bu durum zerinde hassasiyetle durulmas ve
mevcut uygulamalarn gzden geirilmesi gerekliliini akca ortaya koymaktadr.
Grafik 14 Soru 10 Trkiyeye yabanc lkelerden ve yabanc yatrmclardan
salanan teknoloji transferi uygulamalar, zmsemede yeterli ve baarldr.

Ortalama: 2,448
%95 Gven Aral: (2,152 2,743)
Standart Sapma: 1,234
Varyans: 1,523
Standart Hata: 0,151
Frekans dalm:
Katlmyorum: 19
Ksmen Katlmyorum: 19
ekimser: 12
Ksmen Katlyorum: 14
Katlyorum: 3
93

Toplam: 67
lkemizde eitli ekillerde desteklenen yabanc yatrmclar konusunun
teknoloji transferi ve teknolojinin zmsenmesindeki yeterliliindeki tutumun
sorgulanmasnda katlmclarn sadece %4,48lik bir oran katldklarn belirtirken
%20,90 ksmen katldklarn belirtmilerdir. Ancak %28,36s ksmen katlmadklarn
belirtirken ve %28,36s katlmadklarn belirtmilerdir. Belirtildii zere yabanc
yatrmclar tarafndan yaplan yatrmlar ksmen lkemizde rnek olarak otomotiv yan
sanayiinin gelimesini desteklemi olsa da doas gerei sahip olduklar teknolojileri
transfer ederek avantajlarn kaybetme eilimine girmek istemezler. Ortalama ve gven
aralnn deerlerinin olumsuza yakn aralkta olmas da bu durumu ortaya koymakta ve
yabanc yatrmlar yolu ile teknoloji transferlerinin zmsenmesi konusunda yetersizlik
ortaya konmaktadr.
Grafik 15 Soru 11 Yksek katma deerli ileri teknoloji rnlerin piyasaya
sunulmas iin tek bana zel sektrn Ar-Ge ve yenilik almalar yeterlidir.

Ortalama: 1,836
%95 Gven Aral: (1,561 2,111)
Standart Sapma: 1,149
Varyans: 1,321
94

Standart Hata: 0,140
Frekans dalm:
Katlmyorum: 35
Ksmen Katlmyorum: 19
ekimser: 6
Ksmen Katlyorum: 3
Katlyorum: 4
Toplam: 67
Teknoloji politikalarnn amalarndan biri olan yksek katma deerli ileri
teknoloji rnler iin lkemizde zel sektrn Ar-Ge ve yenilik almalarnn yeterlilik
durumuna katlmclarn %52,24 katlmadklarn belirtirken %28,36s ksmen
katlmadklarn belirtmitir. Bu durumun yeterliliine katldn belirten %5,97 olurken
ksmen katlanlarn oran da %4,48 olarak gereklemitir. Ortalama ve gven aralnn
en dk dzeyde seyretmesi de dikkat ekmektedir. Bu durum lkemiz zel sektrnn
tek bana yetersiz olduu kanaatinin arlkl olduunu ortaya koymaktadr. Dolays ile
de devlet destek ve ynlendirmelerinin gerekliliine iaret edilmektedir.
Grafik 16 Soru 12 Trkiyede kalknma politikalarnda teknoloji politikalarna
yeterli nem verilmektedir.

95


Ortalama: 2,821
%95 Gven Aral: (2,512 3,130)
Standart Sapma: 1,290
Varyans: 1,664
Standart Hata: 0,158
Frekans dalm:
Katlmyorum: 15
Ksmen Katlmyorum: 14
ekimser: 9
Ksmen Katlyorum: 26
Katlyorum: 3
Toplam: 67
lkemizde kalknma politikalarnda teknoloji politikalarna yeterli nem
verildiine dair soruya katlmclardan verilen tepkilerden en yksek deer %38,81 ile
ksmen katldn belirtirken %4,48i katldn belirtmitir. Katlmayanlarn oran
%22,39 olarak gerekleirken ksmen katlmayanlarn oran da %20,90 olarak
gereklemitir. Ortalama deer ksmen olumsuz tarafa ar basarken gven aral biraz
olumlu deerlere yakn tespit edilmitir. Ancak bu dalm, kalknma politikalar
nezdinde teknoloji politikalarnn yerinin sorgulanmas gerektiini ortaya koymaktadr.














96

Grafik 17 Soru 13 Siyasi sylemlerde ortaya kan Yerli Otomobil, gibi
ynlendirmeler teknoloji politikas hedeflerini destekleyicidir.

Ortalama: 3,061
%95 Gven Aral: (2,730 3,391)
Standart Sapma: 1,369
Varyans: 1,873
Standart Hata: 0,168
Frekans dalm:
Katlmyorum: 10
Ksmen Katlmyorum: 18
ekimser: 7
Ksmen Katlyorum: 20
Katlyorum: 11
Toplam: 66
Son dnemde gndemde yer tutmas ve dolayl olarak ulusal teknolojik kabiliyet
ile ilikili olduu dnlmesindne dolay katlmclara yneltilen yerli otomobil gibi
ynlendirmelerin teknoloji politikas hedeflerini destekledii sorusuna %16,67lik bir
kesim katldklarn belirtirken %30,30luk bir kesim de ksmen katldklarn ifade
etmitir. Ayrca %27,27 orannda ksmen katlmadklar belirtilirken %15,15 orannda da
97

katlmadklar belirtilmitir. Ksmen katlanlarn oran en yksek olsa da ayn ekilde
ksmen katlmayanlarn oran da ok yakn bir deerdedir. Ortalama ve gven aralnn
da ortalarda seyretmesi bu durumun kesinlik arz etmediinin gstergesi kabul edilebilir.
Ancak, yerli otomobil rneinden ziyade ekonomik olarak deer arz eden ar sanayi
teknolojilerinin ulusal olarak kazanm asndan deerlendirilmesi ynlendirmelerin bu
lde ifade edilmesi surumunda konunun neminin daha net anlalaca
dnlmektedir. Ayrca bu sorunun katlmclar asndan dalmnn birbirine ok
yakn kmasnda siyasal bir alglamann etkisi olabilecei dncesini
glendirmektedir.
Grafik 18 Soru 14 Trkiyede savunma sanayiinde kazanlan teknolojik kapasite
dier alanlara da yeterince yanstlmaktadr.


Ortalama: 2,239
%95 Gven Aral: (1,978 2,499)
Standart Sapma: 1,088
Varyans: 1,184
Standart Hata: 0,133
Frekans dalm:
98

Katlmyorum: 22
Ksmen Katlmyorum: 18
ekimser: 16
Ksmen Katlyorum: 11
Katlyorum: 0
Toplam: 67
Bu sorunun temel varsaym lkemiz savunma sanayinin belirli kazanmlar elde
ettiidir. Bunun da sebebi, detayl olarak aklanan ihtiyalarn yerli retimlerle
karlanma orann giderek artmas ve Ar-Ge harcamalarnn dier sektrlere gre
olduka yksek olmasndan dolaydr. Savunma sanayinin kazanmlarnn dier alanlara
yanstlmasnn yeterli olmas durumuna %32,84lk bir oran katlmazken %26,87 oran
da ksmen katlmadklarn belirtmitir. Katlan hi kimse olmazken %16,42 ksmen
katlm ve %23,88 gibi bir oran da ekimser kalmtr. Ortalama ve gven aral
deerleri de olumsuz deerlerde seyretmektedir. Bu duruma genel olarak bakldnda
zerinde detayl almalarn yaplmas gereklilii ortaya kmaktadr.
Grafik 19 Soru 15 Yksek bteli kamu alm ieren Fatih ve benzer projeler
kapsamnda tedarik edilecek olan Tablet PC, Akll Tahta , vb gibi teknolojik
rnlerde istenen yerli retim art, Trkiyenin ileri teknoloji rnlerini retim
kapasitesini gelitirmesini destekleyicidir.

99

Ortalama: 3,103
%95 Gven Aral: (2,777 3,429)
Standart Sapma: 1,373
Varyans: 1,884
Standart Hata: 0,166
Frekans dalm:
Katlmyorum: 12
Ksmen Katlmyorum: 13
ekimser: 10
Ksmen Katlyorum: 22
Katlyorum: 11
Toplam: 68
Son dnemde eitli isimler altnda eitimde ve kamu kurumlarnda teknolojik
dnm amal olarak yaplan yksek bteli almlarn bir ksmnda yerli retim art
getirilmektedir. eitli zeminlerde gdeme getirilen bu konuya katlmclarn teknoloji
politikasn destekleyici bir durum oluturduuna dair yargya tutumlar %16,18i
katlrken %32,35i ksmen katldklarn ifade etmitir. Bu duruma katlmadklarn
ifade edenlerin oran %17,65 olarak gerekleirken ksmen katlmadn ifade edenlerin
oran da %19,12 olarak gereklemitir. ekimser olan %14,71lik kesimi bir kenara
koyarsak, toplam olumlu yaklam %48,53 iken toplam olumsuz yaklam da %36,77
olarak gereklemitir. Ortalama ile gven aralnn dalm ksmen olumlu dzeyde
gereklemitir. Bu konu ile ilgili olarak ak ulu soruya yant veren katlmclardan biri
bu tip yksek bteli projelerden nce piyasada kk projeler ile hazrlk yaplmas
gerekliliini ifade etmitir. Dolays ile genel olarak bu tip teknolojik rn almlarnda
istenen yerli retim artnn daha rasyonelletirilmesi ve savunma sanayi modellerinde
olduu gibi farkl modeller gelitirilerek uygulanmasnn verimlilii arttraca
dnlmektedir.



100

Grafik 20 Soru 16 leri teknoloji rnlerde fikri mlkiyet ve dier hukuki konulara
yeterli destek ve arlk verilmektedir.

Ortalama: 2,627
%95 Gven Aral: (2,339 2,915)
Standart Sapma: 1,204
Varyans: 1,449
Standart Hata: 0,147
Frekans dalm:
Katlmyorum: 15
Ksmen Katlmyorum: 17
ekimser: 16
Ksmen Katlyorum: 16
Katlyorum: 3
Toplam: 67
lkemizde ileri teknoloji rnlerde fikri mlkiyet ve hukuki konulara yeterli
destek ve arlk verildii durumuna sadece %4,48lik bir oran katlrken %23,88lik
oran ksmen katldn belirtmitir. Ksmen katlmayanlarn oran %25,37 olarak
gerekleirken katlmayanlarn oran da %22,39 olarak gereklemitir. Greceli olarak
yksek sayabileceimiz %23,88 orannda katlmclar da ekimser kalmtr. Dk bir
101

oran net olarak katldn belirttii bu durumda dier seenekler birbirine olduka yakn
bir dalmdadr. Ortalama ve gven aral deer dalm olumsuz arlkl olarak
gzlemlenmitir. Dolays ile fikri mlkiyet ve dier hukuki konulara yeterli nemin
verilmedii kanaatinin arlkl olduu akca sylenebilir.
6.5. DEERLENDRME
Grafik 21 Bulgularn genel deerlendirmesi

Soru katlar tek tek incelendiinde ok az katlmcnn salt olumlu veya salt
olumsuz tutuma sahip olduu dikkat ekmitir, istatistiki olarak bu yaklamlar
ounlukla gven aral dnda kalmaktadr. Genel tutumlarn ortalama deer ve gven
aralklarna bakldnda ise, mevcut durum algsnn ok olumsuz olmamakla birlikte
tam olarak olumlu da olmad aktr. zellikle ortalama deerlerin dalmna
bakldnda ok az soruya 3n zerinde ortalama kmtr ve bir ksm da net olumsuz
deer olan 1e yakn bir izgidedir. Olumlu tmcelere ksmen katlnmayan deer
aralndaki tutumlar ounluktadr. Genel olarak her sorunun ortalama deerinin de
ortalamas alndnda yaklak olarak 2,45 gibi bir deer ortaya kmaktadr. Bu durum
ayrca zincirleme olarak birbirleri ile dorudan ve dolayl ilikili olan sorular byk
ounlukla lkemizdeki teknoloji politika aralarnn ve dolaysyla teknoloji
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
102

politikalarnn ve uygulanan politika aralarnn yetersiz dzeyde olduu aka ortaya
konmaktadr.
Ak ulu mevcut teknoloji politikalarna ilikin yorumlar sorulduunda; genel
olarak yetersizlik vurgusu yaplmtr. Ayrca baz katlmclar mevcut brokratik
yaplar sorgulayarak kkl deiiklikler yaplmasnn gerekliliine iaret etmitir. Ar-
Ge ile retim gelitirme konularnn birbirine kartrlarak uygulandna dair yaplan
bir vurgu ise detayl olarak incelenmesi ve kavramsal olarak detaylandrlmas gereken
bir konuya iaret etmektedir. Ar-Ge ile devlet desteklerin nemli katklarna da iaret
edilmi ve daha fazla destein hem niversitelere hem de zel sektre aratrmalarn
artmas iin salanmas gereklilii vurgulanmtr. Bir katlmc ise sadece savunma
sanayiinde rn gelitirmeye zaman tanyan ve tedarik sistemini buna gre kuran sektr
olduunu belirtmitir. Yani dier kamu almlarnda rnlerin lkemizde gelitirilmesi
iin tutarl bir sistemin olmad bir ksm katlmc tarafndan da ifade edilmitir.
Savunma sanayii konusundan bahsedilirken dier alanlara da rnek tekil edebilecek
yaps desteklenmi olmaktadr. Son olarak yorumlardan alglanan genel kanaat ise
katlmclarn kendi alma alanlar dahilinde desteklerin daha fazla verilmesi ve yapsal
deiikliklere ihtiya duyulduu ynndedir.

103

SONU
lkemizde nemi eitli zeminlerde vurgulanan teknoloji politikas ve uygulama
aralar birok politika ve strateji belgesi ile belirlenmi hedeflere ulamay
amalamaktadr. Temel kavramlar zerinde yaplan kyaslamalarda gelimi lkelerin
ok altnda bir grafik izmemize ramen ciddi almalarn hem kamu hem de niversite
aratrma merkezlerimizde yapld muhakaktr. Ancak gerek TBMM genel kurul
tutanaklarnda ok tutarl tartmalarn yaplmam olmas hem de alan aratrmas
neticesinde konunun uzmanlarnca belirtilen tutumun olumlu dzeyde olmad aktr.
Politika yapclar nezdinde vurgulanan baz rneklerde deinildii gibi temel
kavramlarn baarsz ve yetersiz uygulamalar nezdinde sorgulanarak gzden geirilmesi
gerekmektedir. Dolays ile bu alma neticesinde, Vizyon 2023 gibi halen yrrlkte
olan kapsaml bir almann hedeflere ulamasnda hem politika yapc hem de politika
aralarn uygulayc uzmanlar nezdinde ciddi kukular vardr. Bu durumun gene
uzmanlarca gzden geirilmesi gereklilii aktr. Alan aratrmasnda da tespit edilen
savunma sanayii nezdinde yaanan gelimeler metod olarak ok da uzakta olmayan
uygulama rnekleri iermektedir. Belirtildii zere btncl bir yapda zgn, milli
politika uygulamalarnn gelitirilmesi ve mevcut uygulamalardaki eksikliklerin daha
kapsaml almalar ile sorgulanmas gerekmektedir. Aksi durumda mevcut teknoloji
politika ve strateji planlarnn gemite uygulanamam teknoloji politika belgeleri ile
ayn kaderi paylamalar muhtemeldir.




104

KAYNAKA
Ayhan, A. (2002). Dnden Bugne Trkiye'de Bilim-Teknoloji ve Gelecein
Teknolojileri. stanbul: Beta basm Yaym Datm A..
Barley, S. R. (1998, Eyll). What can we learn from the history of the technology.
Journal of Engineering and Technology Management, 15(4), s. 237-255.
Temmuz 18, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0923474898000162
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/S0923-4748(98)00016-2
Bastani, B., & Fernandez, D. (2002, Aralk 2). Intellectual Property Rights in
Nanotechnology. Thin Solid Films, 420-421(1), s. 472-477. Temmuz 19, 2012
tarihinde http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S004060900200843X
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/S0040-6090(02)00843-X
Begley, T. M., Delany, E., & O'Gorman, C. (2005). Ireland at a Crossroads: Still a
Magnet for Corporate Investment. Organizational Dynamics, 34(3), s. 202-217.
Temmuz 21, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0090261605000306
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/j.orgdyn.2005.06.002
Bercovitz, J. E., & Feldman, M. P. (2007, Eyll). Fishing upstream: Firm innovation
strategy and university reseach alliances. Research Policy, 36(7), s. 930-948.
Temmuz 6, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S004873330700073X
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/j.respol.2007.03.002
BOREN. (2011). Boren'in Tarihesi. Mart 24, 2012 tarihinde Ulusal Bor Aratrma
Enstits: http://www.boren.gov.tr/icerik.php?id=11 adresinden alnd
Bruun, P., & Bennett, D. (2002, ubat). Transfer of Technology to China: A
Scandinavian and European Perspective. European Management Journal, 20(1),
s. 98-106. Austos 4, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0263237301001189
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/S0263-2373(01)00118-9

105

akrolu, D. (2008). in lke Raporu. Babakanlk D Ticaret Mstearl, hracat
Gelitirme Etd Merkezi. Ankara: GEME - hracat Gelitirme Etd Merkezi.
Austos 3, 2012 tarihinde http://www.egebirlik.org.tr/Images/Menu1-
Page//Ulke_Raprou-CHC-IGEME-2008_00002721.pdf adresinden alnmtr
alkan, N. (2011, Ekim 11). Tablette seferberlik arsna olumlu yant. ubat 23,
2012 tarihinde Habertrk Ekonomi:
http://ekonomi.haberturk.com/teknoloji/haber/678221-tablette-seferberlik-
cagrisina-olumlu-yanit adresinden alnd
Cassia, L., Colombelli, A., & Paleari, S. (2009, Eyll). Firms' growth: Does innovation
system matter? Structural Change and Economic Analysis, 20(3), s. 211-220.
Austos 1, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0954349X09000174
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/j.strueco.2009.01.001
Cengiz, E., Ayyldz, H., & Krkbir, F. (2005, Ocak-Haziran). Yeni rn Gelitirme
Srecinin Baarsnda Etkili Olan Faktrler. Erciyes niversitesi ktisadi ve dari
Bilimler Fakltesi Dergisi(24), s. 133-147. Austos 2, 2012 tarihinde
http://iibf.erciyes.edu.tr/dergi/sayi24/ecengiz.pdf adresinden alnd.
Chang, P.-L., Hsu, C.-W., & Tsai, C.-T. (1999, ubat). A stage approach for industrial
technology development and implementation-the case of Taiwan's computer
industry. Technovation, 19(4), s. 233-241. Austos 5, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0166497298001114
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/S0166-4972(98)00111-4
Cihan Haber Ajans. (2012, Nisan 3). alayan: Trkiye'ye otomobil lisans verenler
hamallk grevi vermi. Haziran 18, 2012 tarihinde Zaman Gazetesi Ekonomi:
http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1268132&title=caglayan-turkiyeye-
otomobil-lisansi-verenler-hamallik-gorevi-vermis adresinden alnd
Dagg, M. (2007, Mart 2007). Prospectives on Irish Productivity - Chapter 20 Public
Investment in R&D in Ireland. Haziran 22, 2012 tarihinde Forfas:
http://www.forfas.com/media/productivity_chapter20.pdf adresinden alnd
106

DPT. (2010). niversite ve Kamu Kurumlar Aratrma Merkezleri. (Y. Tuna, S. Alata,
. K. zer, L. ahin, M. Alpaslan, & H. Parmaksz) Haziran 12, 2012 tarihinde
Devlet Planlama Tekilat - Kalknma Bakanl:
http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/View/10120/Universite_ve_Kamu_Kurumlari
_Arastirma_Merkezleri.pdf adresinden alnd
Dublin Ticaret Mavirlii. (2011). rlanda Ekonomisi ve Trkiye ile Ekonomik ve Ticari
likileri 2011 Yl Raporu. lke Raporu, TC Dublin Bykelilii Ticaret
Mavirlii, Dublin. Austos 5, 2012 tarihinde
http://www.musavirlikler.gov.tr/upload/EIR/2011%20YILI%20IRLANDA%20E
KONOMISI.doc adresinden alnd
Dnya Blteni. (2012, Austos 7). kinci pasaport ihalesi de Fransz irketinde. Austos
10, 2012 tarihinde Dnya Blteni:
http://www.dunyabulteni.net/index.php?aType=haber&ArticleID=221892&q=%
C3%A7ipli+pasaport adresinden alnd
EPO. (2012, Mays 20). European patent applications filed with the EPO 2011. Austos
7, 2012 tarihinde European Patent Office (Avrupa Patent Ofisi):
http://www.epo.org/about-us/statistics/patent-applications.html adresinden alnd
Fan, P., & Watanabe, C. (2006, Austos). Promoting industrial development through
technology policy: Lessons from Japan and China. Technology in Society, 28(3),
s. 303-320. Austos 9, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160791X06000182
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/j.techsoc.2006.06.002
Filger, S. (2009, Nisan 12). Ireland's Economy in Free Fall Collapse. Haziran 22, 2012
tarihinde The Huffington Post: http://www.huffingtonpost.com/sheldon-
filger/irelands-economy-in-free_b_185874.html adresinden alnd
Greatest Engineering Achievements of the 20th Century. (2012). Mart 1, 2012 tarihinde
Great Achievements: http://www.greatachievements.org/ adresinden alnd
Hannigan, K. (2000). The Challenge of Economic Growth. J. Mangan, & K. Hannigan
iinde, Logistics and Transport in a Fast Growing Economy: Managing the
107

Supply Chain for High Performance (s. 14-27). Dublin, rlanda: Blackhall
Publishing.
Hemptinne, Y. d., & eviren: Var, F. (1988). ilim ve Teknoloji Politikasnn
Gelitirilmesinde Balca Sorunlar. Ankara niversitesi Eitim Bilimleri
Fakltesi Dergisi, 21(1), s. 231-253. Austos 2, 2012 tarihinde
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/516/6411.pdf adresinden alnd. DOI;
10.1501/Egifak_0000000991
IMD. (2011). World Compeririveness Yearbook. Aralk 15, 2011 tarihinde
http://www.imd.org:
http://www.imd.org/research/publications/wcy/upload/scoreboard.pdf adresinden
alnd
zgi, A. R. (2007). Kbrs Bar Harekat Sonrasnda Trkiye'ye Uygulanan Silah
Ambargosu ve Sonular. Yksek Lisans Tezi, 90-117. (Danman, & Y. S.
Tzn, Derleyiciler) Denizli: Pamukkale niversitesi. Temmuz 28, 2012
tarihinde www.tez2.yok.gov.tr adresinden alnd (214894 numaral tez).
Kanun. (2005, Temmuz 7). Trkiye Bilimsel ve Teknik Aratrma Kurumu Kurulmas
Hakknda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun. Ocak 22, 2012 tarihinde Adalet
Bakanl Mevzuat: http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/1516.html adresinden
alnd
Kanun Hkmnde Kararname. (1983, Ekim 4). Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu
Kurulmasna likin Kanun Hkmnde Kararname. Ocak 22, 2012 tarihinde
Adalet Bakanl Mevzuat: http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/10002.html
adresinden alnd
Karaka, A. (2009). Suggestions of Nanotechnology Park and Observations on Industrial
Challenges. International Journal of Mathematical Models and Methods in
Applied Science, 3(2), s. 143-151. Haziran 23, 2012 tarihinde
http://www.naun.org/multimedia/NAUN/m3as/mmmas-141.pdf adresinden alnd
King, D. R., & Nowack, M. L. (2003, Aralk). The impact of governtment policy on
technology transfer: an aircraft industry case study. Journal of Engineering and
108

Technology Management, 20(4), s. 303-318. Austos 1, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0923474803000377
adresinden alnd DOI; http://dx.doi.org/10.1016/j.jengtecman.2003.08.007
Koellinger, P. (2008, Eyll). The relationship between technology, innovation, and firm
performance - Empirical evidence from e-business in Europe. Research Policy,
37(8), s. 1317-1328. Austos 2, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S004873330800108X
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/j.respol.2008.04.024
Kkl, N. (1995). Tutumlarn llmesi ve Likert Tipi leklerde Kullanlan
Seenekler. Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi, 28(2), s. 81-
93. Haziran 27, 2012 tarihinde
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/486/5698.pdf adresinden alnd
Kseolu, A. M. (2011, Haziran). Savunma Sanayi Stratejisinin Yeniden Belirlenmesi
ve Trkiye'nin Gvenliine Etkisi. (G. A. Bakanl, D.) SAREM Stratejik
Aratrmalar Dergisi(17), s. 123-156.
Kknar, A., zdemir, A. H., Bayhan, D., & Altay, T. A. (2010, Mays). niversite
Sanayi birliinde nemli Bir Ara: Teknoloji Transfer Arayzleri. (M. Kiper,
D.) Austos 4, 2012 tarihinde http://www.ttgv.org.tr/content/docs/tta_kitap.pdf
adresinden alnd
Lee, A. (2005, Haziran 20). Examining the Viability of Patent Pools to the Growing
Naotechnology Patent Thicket. Ocak 18, 2012 tarihinde The Project on Emerging
Nanotechnologies www.nanoproject.org:
http://207.58.186.238/process/assets/files/2722/70_nano_patent_pools.pdf
adresinden alnd
Liu, H., & Jiang, Y. (2001, Mart). Technology transfer from higher education
institutions to industry China: nature and implications. Technovation, 21(3), s.
175-188. Austos 6, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0166497200000456
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/S0166-4972(00)00045-6
109

Lu, L. Y., & Yang, C. (2004, Ekim). The R&D and marketing cooperation across new
product development stages: An empirical study of Taiwan's IT industry.
Industrial Marketing Management, 33(7), s. 593-605. Temmuz 27, 2012
tarihinde http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0019850103001536
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/j.indmarman.2003.11.002
Maine, E., & Garnsey, E. (2006, Nisan). Commercializing generic technology: The case
of advanced materials ventures. Research Policy, 35(3), s. 375-393. Nisan 18,
2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0048733306000345
adresinden alnd DOI; http://dx.doi.org/10.1016/j.respol.2005.12.006
MBA Online. (2012). RIM'in lm, Bir MBA Online Vaka almas. Temmuz 13,
2012 tarihinde MBA Online: http://www.mbaonline.com/death-of-rim/
adresinden alnd
Milli Eitim Bakanl. (2011, Ekim 26). Fatih Projesi. Nisan 14, 2012 tarihinde
http://fatihprojesi.meb.gov.tr/tr/index.php adresinden alnd
Mller, T., & Schnitzer, M. (2006, Mart). Technology Transfer and spillovers in
international joint ventures. Journal of International Economics, 68(2), s. 456-
468. Mays 18, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022199605000553
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/j.jinteco.2005.07.001
National Academy of Engineering. (t.y.). ubat 12, 2012 tarihinde www.nae.edu
adresinden alnd
O'Sullian, M. J. (2007). Why Ireland's economic miracle isn't a global model yet.
Haziran 25, 2012 tarihinde Europe's World:
http://www.europesworld.org/NewEnglish/Home/Article/tabid/191/ArticleType/
articleview/ArticleID/21061/Default.aspx adresinden alnd
zdemir, A. . (2004, Temmuz-Aralk). Tedarik Zinciri Ynetiminin Geliimi, Sreleri
ve Yararlar. Erciyes niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi(23),
s. 87-96. Austos 9, 2012 tarihinde
110

http://iibf.erciyes.edu.tr/dergi/sayi23/aiozdemir.pdf adresinden alnd
zpeynirci, E. (2012, ubat 6). Ko'a zorla yerli otomobil rettirmiyoruz sadece
gemilerini hatrlattk. Nisan 12, 2012 tarihinde Hrriyet Ekonomi:
http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/19851918.asp adresinden alnd
Putranto, K., Stewart, D., & Moore, G. (2003, Ocak). International technology transfer
and distribution of technology capabilities: the case of railway development in
Indonesia. Technology in Society, 25(1), s. 43-53. Temmuz 29, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160791X02000350 adresnden
alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/S0160-791X(02)00035-0
Question Pro. (t.y.). Haziran 2012 tarihinde https://www.questionpro.com/ adresinden
alnd
Rogers, E. M., Takegami, S., & Yin, J. (2001, Nisan). Lessons learned about technology
transfer. Technovation - The International Journal of Technological Innovation,
Entrepreneurship and Technology Management, 21(4), s. 253-261. Temmuz 29,
2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0166497200000390
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/S0166-4972(00)00039-0
Saraslan, H. (1995). Kk ve Orta lekli letmelerin Finansman iin Yeni Model
nerileri. Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, 50(1-2), s. 313-
321. Austos 7, 2012 tarihinde
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/468/5409.pdf adresinden alnd. DOI;
10.1501/SBFder_0000001783
Sarsoy, ., & Ko, S. (2010, Austos-Aralk). Dorudan Yabanc Sermaye
Yatrmlarnn Kurumlar Vergisi zerine Etkisinin Ekonometrik Analizi. Erciyes
niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi(36), s. 133-153. Austos
2, 2012 tarihinde http://iibf.erciyes.edu.tr/dergi/sayi36/009_sarisoy-koc.pdf
adresinden alnmtr
Siegel, D. S., & Phan, P. H. (2004, Aralk). Analyzing the Effectiveness of University
Technology Transfer: Implications for Entrepreneurship Education. Rensselear
111

Working Papers in Economics(0426), 1-54. New York, ABD: Rensselaer
Politeknik niversitesi Ekonomi Blm. Austos 6, 2012 tarihinde
http://www.economics.rpi.edu/workingpapers/rpi0426.pdf adresinden alnd
SSM. (2011). Teknoloji Ynetimi Portal, Mkemmeliyet Alar, yeler ve lgi Alanlar.
Temmuz 2, 2012 tarihinde Milli Savunma BakanlSavunma Sanayi
Mstearl:
http://sanayilesme.ssm.gov.tr/ARGE/MUKNET/Sayfalar/IlgiAlanlari.aspx
adresinden alnd
SSM. (2012, Mays 08). Bugnk Durum, Trk Savunma Sanayiinin 2011 Yl
Performans. Temmuz 12, 2012 tarihinde Savunma Sanayii Mstearl:
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/savunmaSanayiimiz/Sayfalar/bugunkudurum.asp
x adresinden alnd
SSM. (t.y.). Teknoloji Ynetim Stratejisi 2011-2016. Austos 10, 2012 tarihinde
Savunma Sanayii Mstearl:
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/duyurular/kurumsalDuyurular/Sayfalar/SS
MTYS20112016.aspx adresinden alnd.
TBMM. (2000, Temmuz 5). Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Be Yllk (2001-2005)
Kalknma Plannn Onaylandna likin Karar. (Karar No: 697), Kabul Tarihi:
27.6.2000. Ankara. Austos 3, 2012 tarihinde
http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc08
4/karartbmmc084/karartbmmc08400697.pdf adresinden alnd.
TBMM. (2002-2011). Trkye Byk Millet Meclisi Genel Kurul Tutanaklar
Sorgulama. Ocak 18, 2012 tarihinde TBMM:
http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_sd.sorgu_baslangic adresinden
alnd
The Sydney Morning Herald. (2008, Eyll 10). Blackberry boosts market share. Nisan
10, 2012 tarihinde The Sydney Morning Herald: http://www.smh.com.au/digital-
life/mobiles/blackberry-boosts-market-share-20090619-cmv8.html adresinden
alnd
112

TBTAK. (2003, Temmuz). Vizyon 2023 Projesi Savunma Havaclk ve Uzay Sanayi
Panel Raporu Ek-4. Mays 24, 2012 tarihinde Trkiye Bilimsel ve Teknolojik
Aratrma Kurumu:
http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/vizyon2023/shu/EK-04.pdf
adresinden alnd
TBTAK. (2010). Ek 2 : AB 7. ereve Program (7.P) lke Program. TBTAK
AB ereve Programlar Ulusal Koordinasyon Ofisi. Ankara: Trkiye Bilimsel
ve Teknolojik Aratrma Kurumu.
TBTAK. (2011, Ocak). TPE Tarafndan Verilen Patent Tescillerinin Yllara Gre
Dalm. Temmuz 2, 2012 tarihinde Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma
Kurumu:
http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/istatistikler/BTY80.pdf
adresinden alnd
TBTAK. (2011). Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Hedefleri (2011/101). Austos 2, 2012
tarihinde Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu:
http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/BTYK/btyk23/2011_10
1.pdf adresinden alnd
TK. (2011, Kasm 04). Aratrma-Gelitirme Faaliyetleri Aratrmas, 2010. Austos
8, 2012 tarihinde Trkiye statistik Kurumu Bakanl:
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=8623 adresinden alnd
TK. (2011, Kasm 25). Yenilik Aratrmas, 2010. Austos 1, 2012 tarihinde Trkiye
statistik Kurumu Bakanl:
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=8638 adresinden alnd
Trkcan, E. (2009). Dnya'da ve Trkiye'de Bilim, Teknoloji ve Politika. stanbul:
stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar.
USMP. (t.y.). niversite Sanayi birlii Merkezleri Platformu. Austos 2, 2012
tarihinde http://www.usimp.org/tr/default adresinden alnd
Waldman, D., Link, A., & Siegel, D. S. (2003, Ocak). Assesing the impact of
organizational practices on the relative productivity of university technology
113

transfer offices: an exploratory study. Research Policy, 32(1), s. 27-48. Austos
9, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0048733301001962 adresnden
alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/S0048-7333(01)00196-2
Wonglimpiyarat, J. (2005, Kasm). The nano-revolution of Schumpeter's Kondratieff
cycle. Technovation The International Journal of Technological Innovation,
Entrepreneurship and Technology Management, 25(11), s. 1349-1354. Nisan 28,
2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0166497204001087
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/j.technovation.2004.07.002
Yaln, C., & Yalova, Y. (2005). Bilim ve Teknoloji Politikalar Inda Trkiye.
Ankara: Nobel Yayn.
Yavuz, M. (2007). Tayvan lke Profili. Babakanlk D Ticaret Mstearl, hracat
Gelitirme Etd Merkezi. Ankara: GEME - hracat Gelitirme Etd Merkezi.
Temmuz 16, 2012 tarihinde http://www.egebirlik.org.tr/Images/Menu1-
Page//UlkeRaporu-Tayvan-IGEME-2007_00002453.pdf adresinden alnd.
Ylmaz, C., & Mollalu, T. (1989). niversite Sanayi birlii Nasl Gelitirilir? Erciyes
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi(3), s. 107-114. Austos 2, 2012
tarihinde http://sbe.erciyes.edu.tr/dergi/sayi_3/sayi_3.htm adresinden alnd.
Yong-gang, T., & Xiao-feng, J. (2006). Study on Technical Diffusion of Aerospace
Technology Based on Field Theory. ICMSE'06 International Conference on
Management Science and Engineering , 2006, (s. 1779-1783). Lille.
Yuan, L., Zhongfeng, S., & Yi, L. (2010, Mays-Haziran). Can strategic flexibility
helpfirms profit from product innovaton? Technovation, 30(5-6), s. 300-309.
Temmuz 12, 2012 tarihinde
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0166497209001096
adresinden alnd. DOI; http://dx.doi.org/10.1016/j.technovation.2009.07.007

114

EK-1 Sektr Yetkilisi ile Sylei
Soru 1: Kendinizi ksaca tantr msnz?
Adm soyadm Hasan Kariman. 1972 Trabzon doumluyum. T Maden letme Mhendisliini bitirdim.
8 ay kadar stanbul Metro Tneli Zincirlikuyu-ili Gzergah inasnda Emniyet mhendisi olarak grev
yaptm. Biliim rnlerine olan ilgim sebebiyle 1995 ylnda stanbulda tannm bir biliim firmasnda
rn Yneticisi olarak sektre adm attm. Deiik dnemlerde Yurtdnda IT rnleriyle ilgili Sat-
Pazarlama ve Teknik Destek konusunda aldm eitimler sonucu sektrde kalc oldum ve deiik
firmalarda almaya devam ettim. Halen Ankarada bir firmada IT rnler Sat-pazarlama-Teknik
Destek yneticisi olarak grev yapmaktaym.

Soru2: Profesyonel kariyerinizi teknolojik/biliim rnleri ile ilikilendirebilir misiniz?
Evet. Yurtdnda IT rnleri konusunda deiik dnemlerde aldm uygulamal eitimler sebebiyle
Profesyonel kariyerimin tamam bu rnlere ilgi duymakla geti.

Soru3: thal teknolojik rnlerin yerli retim ikameleri hakknda ne dnyorsunuz?
thal teknolojik rnlerinin yerli imkanlarla retim konusu hakknda aslnda mitkar biriyim. Bu konuda
yeterli dzeyde alt yapmzn olduuna inanyorum. Baz niversitelerimizin ilgili blmlerinde eitim
seviyesi gayet yeterli. stelik bu blmlerden yurtdnda isim yapm niversitelere renci gnderimi ve
nemli projelerde lke insanmzn grev alyor olmas lkemiz adna byk bir avantaj. retim bandn
canl tutacak ve marka oluumunda aba sarfedebilecek giriimcilerin mali adan desteklenmesi
durumunda yerli imkanlarla retim konusunda baarl olacamza inanyorum.

Soru4: Yabanc bir firmann Trkiyede teknolojik bir alanda yatrm yapmas ile ilgili neler
syleyebilir siniz?
Bugn dnyada birok gelimekte olan lkeler iin en nemli kriterlerden biri yabanc yatrmcya olan
ilgidir. lkemiz corafik adan birok lkeye nazaran avantajl durumda olmasna ramen, yanl mali
politikalar yznden yabanc yatrmcy hakettii oranda lkemize ekememekteyiz. retim yapan
yabanc yatrmc yerine hazr paradan para kazanabilecek yatrmclar lkemize daha ok rabet etmekte.
zellikle lkemizdeki topraa bal rant gelirlerinin ok yksek olmas hazr paraya ilgi duyan yatrmcy
daha ok cesaretlendirmektedir. Vergilendirme ve enerji maliyetlerindeki ykseklikler sebebiyle retime
dayal yatrmc maalesef lkemizi tercih etmekte zorlanmaktadr. zellikle eski sosyalist dou Avrupa
lkelerinde yatrmcya sunulan mali avantajlarn lkemize kyasla daha cazip olmas sebebiyle gl
sermaye sahibi reticileri bu lkelere ynlendirmektedir.
Bu sebeple lkemizin corafik konumu, yetimi kalifiye insan gc gibi avantajlarla birlikte baz mali
avantajlar sunulmas halinde gl sermaye sahibi yabanc yatrmclar nezdinde lkemizi de cazip hale
getirecektir diye dnyorum.

Soru 5: Bu balamda Trkiyenin teknoloji politikas ve teknoloji retimine/gelitirilmesine verilen
destekler, yerli retime ve dardan bir teknoloji transfer edilmesine yeterli midir?
Trkiyede birok retim projesine ciddi manada destekler verildiine son 4-5 yldr ahit olmaktayz.
zellikle askeri teknoloji reten firmalar bu konuda son derece ansl olarak gryorum. Bir ok askeri
projenin sivil hayata da olumlu gelimeler saladn ikinci dnya sava sonras ABD ve Avrupadaki
srete ahit olduk. Ayn ekilde lkemizde de zellikle askeri proje reten firmalara verilen desteklerin
sivil projelere de olumlu katk salayacan dnyorum. Lakin verilen destek hala yeterli dzeyde
deil. nk niversitelerimizin ar-ge almalarna verdii aba gelimi lkelere gre ok yetersiz.
niversitelerin yeterli oranda ar-ge almalarna konsantre olamamas sebebiyle projelerin sanayiye ve
endstriyel ekonomiye kazandrlmas ya ok ge olmakta ya da hi olmamaktadr. Bu da verilen tm
desteklerin havada kalmasna sebep olmaktadr diye dnyorum.
Bu konuda ok canl bir rnek vermek istiyorum. 2007 ylnda ODTden bir profesr doktor ve asistan
grubunun sourulmu ya da soutulmu metal deneylerinin baarl olduuna dair gazetelere kan bir
aklamas olmutu. Bu sayede radara yakalanmayan uak kaplamasnn lkemizde de mmkn
olabileceini, almalara bu ynde devam edeceklerini ve zellikle askeri proje yrten ilgili firmalardan
115

projeye destek verilmesi gerektiini gazetelerde okuduk. Lakin o tarihten sonra bu konuda ok srarlar
aratrma yapmama ramen u an bulunduumuz 2011 ylna kadar hibir bilgi alamadm.
Yurtdndan teknoloji transferi iin verilecek desteklerin tamamen havada kalacana inanyorum.
Teknoloji transferi ak ve alenen yaplabilen bir transfer deil. nk belirli ve ileri teknolojiye sahip
lkelerin dnya ekonomisindeki yerleri belli. Bunlar ok gl oyuncular. Ayrca ahsen tecrbe ettiim
kresel bir firmann Trkiyede rnlerini yksek hacimli bir alm frsat kmasna ramen teknolojik
birikimini teknoloji transferi ile kendine rakip yaratma potansiyeli olarak grmekteler. Bu sebeple
yurtdnda uzun sreli alm ve bilgi birikim asndan belirli seviyelere gelmi lke insanmzn
gayretlerine ok ihtiyacmz olduunu dnyorum. ok vnerek ihracatta birinci seviyeye getirdiimiz
otomotiv konusunda bile hala bir aktr konumuna gelemedik. Bu konuda bile maalesef dublr
seviyesindeyiz.

Soru 6: Devlet politikas olarak yerli teknolojilerin gelitirilmesi ve retilmesi konusunda neler
syleyebilir siniz?
Bu konuda Devlet politikalarnn dzenli ileyiini daha nceki satrlarda bahsettiim gibi 4-5 yldr ciddi
manada ahit olmaktayz. nk lke olarak en byk problemimiz planszlk. Ortada bir yol haritas
olmaynca Devlet politikalar da geici oluyor. Yalnz son 4-5 yldr, hkmet-sanayici ve niversite
yetkililerinin sk sk bir araya geldiini grmekteyiz. Bu akas ok mit verici bir durum. nk kendi
teknolojimizi retme konusunda planl bir byme iin bu art. Devletin verecei destek sadece mali
destek boyutunda kalmamal. lke ii tketim politikalar, ihracat politikalar, marka retim politikalar
konusunda da devletin yapabilecei ok nemli hamleler var. Sanayicimizin nefesinin tkendii noktada
devlet destei mutlaka devreye girmeli. nmzde ok ilgin rnekler var. sve gibi bir lkenin kurup
dnya devi haline getirdii Saab ya da Volvo gibi markalar baka lkelere kaptrmas ayn ekilde
Almanyann ok vnd otomotiv sektrnde Opel gibi bir markay baka bir lkenin yatrmcsna
satmak zorunda kalmas Devlet-Sanayici ve niversite ilikisinin nemini daha iyi anlamamza sebep
olmaldr. Tamamen profesyonellerce hazrlanm ok iyi bir yol haritaysla bu ilikiyi canl tutabilirsek
hem lke ekonomimiz asndan hem de insanmzn kendine olan gven duygusunu yksek seviyelere
tama asndan yararl olacan dnyorum.
116

EK-2 Alan Aratrmas rnek Soru Kad
sim:
Kurum:
Belirtilen cmlelere katlma dzeyinizi karsndaki kutulardan uygun olan iaretleyerek
belirtiniz
Soru Katlmyorum
Ksmen
Katlmyorum
ekimser
Ksmen
Katlyorum
Katlyorum
1
Trkiyede teknoloji
politikalar belirlenen hedeflere
uygulamada tatmin edicidir.
1 2 3 4 5
2
Uygulanan politikalar
uluslararas baarl rnekler
model alnarak gelitirilmitir.
1 2 3 4 5
3
Trkiyede Teknoloji
Politikalar gelitirilirken ve
uygulanrken lke artlar gz
nne alnmaktadr.
1 2 3 4 5
4
Trkiyede teknoloji
politikalar hazrlanrken ve
uygulanrken bilimsel kstaslar
yeterince gzetilmektedir.
1 2 3 4 5
5
Belirlenen hedeflere ulamak
iin niversiteler yeterli
dzeyde aratrmac
yetitirmektedir.
1 2 3 4 5
6
Belirlenen hedeflere ulamak
iin niversite ve kamu
aratrma kurumlarnn Ar-Ge
kapasiteleri ve faaliyetleri
yeterli dzeydedir.
1 2 3 4 5
7
Belirlenen hedeflere ulamak
iin zel sektr kurulularnn
Ar-Ge yapma kapasitesi ve
faaliyetleri yeterli dzeydedir.
1 2 3 4 5
8
Trkiyede niversite-Sanayi
ibirlii yeterince
salanmaktadr.
1 2 3 4 5
9
Trkiyede aratrma
kurumlarndan zel sektre
retim odakl teknoloji
transferleri yeterli dzeydedir.
1 2 3 4 5
10
Trkiyeye yabanc lkelerden
ve yabanc yatrmclardan
salanan teknoloji transferi
uygulamalar, zmsemede
yeterli ve baarldr.
1 2 3 4 5
117

11
Yksek katma deerli ileri
teknoloji rnlerin piyasaya
sunulmas iin tek bana zel
sektrn Ar-Ge ve yenilik
almalar yeterlidir.
1 2 3 4 5
12
Trkiyede kalknma
politikalarnda teknoloji
politikalarna yeterli nem
verilmektedir.
1 2 3 4 5
13
Siyasi sylemlerde ortaya
kan Yerli Otomobil, gibi
ynlendirmeler teknoloji
politikas hedeflerini
destekleyicidir.
1 2 3 4 5
14
Trkiyede savunma sanayiinde
kazanlan teknolojik kapasite
dier alanlara da yeterince
yanstlmaktadr.
1 2 3 4 5
15
Yksek bteli kamu alm
ieren Fatih ve benzer projeler
kapsamnda tedarik edilecek
olan Tablet PC, Akll Tahta ,
vb gibi teknolojik rnlerde
istenen yerli retim art,
Trkiyenin ileri teknoloji
rnlerini retim kapasitesini
gelitirmesini destekleyicidir.
1 2 3 4 5
16
leri teknoloji rnlerde fikri
mlkiyet ve dier hukuki
konulara yeterli destek ve
arlk verilmektedir.
1 2 3 4 5
stee Bal soru:
Trkiye'de teknoloji politikas ve
uygulama aralarna ilikin varsa
yorumlarnz



118


ZET

[KARAKA, Ahmet]. [Trkiyede Teknoloji Politikalarnn Yansmalar],
[Yksek Lisans Tezi], Ankara [2012]

lkemizde ve Dnyada teknoloji politikalarnn arl hem ekonomik refah
dzeyi hem de savunma gibi alanlarda stratejik konumda olmasndan dolay giderek
artmaktadr. Teknoloji politikalar uygulanrken gelitirilen aralar ise bu politikalarn
baarsn belirlemektedir. Gelimekte olan lkelerde bu alanlarda yaplan almalarn
yannda gelimi lkeler de konumlarn koruyabilmek amac ile ok eitli aralar
gelitirmitir. lkemizde vurgusu yaplan aralar ile baar elde ettii grlen lkeler
ksaca incelenerek lkemiz ile kyaslamas yaplmtr. Aratrma ve gelitirmenin
yannda yenilik almalar detaylandrldnda konunun ok boyutlu yaps ortaya
kmaktadr. Teknoloji politikas konusunun ileri teknoloji rn gelitirme
perspektifinden yola karak teknolojik rn gelitirme ve yaylmnn salanmas
zerinde durularak temel kavramlar olumlu ve olumsuz ynleri ile aklanmtr. Bu
almada lkemizde n plana kan uygulama aralar, farkl lke tecrbeleri ile
kyaslanm ve lkemizde kullanlan aralarn uzmanlarca algsn lmek gayesi ile bir
alan aratrmas gerekletirilmitir. lkemizde son dnemlerde zerinde hassasiyetle
durulan aralarn yeterlilik dzeyi sorgulanarak gelecek almalarda da kullanlabilecek
bir argman oluturulmas hedeflenmitir. Alan aratrmas neticesinde lkemizde yeterli
grlen ve grlmeyen uygulama aralarna vurgu yaplarak alma tamamlanmtr.

Anahtar Szckler:
1. Teknoloji politikas
2. leri teknoloji rnleri
3. Aratrma ve gelitirme
4. Ulusal teknoloji politikas aralar
5. Teknoloji politikas alglar

119

ABSTRACT

[KARAKA, Ahmet]. [Reflections of Technology Policies in Turkey], [Masters
Thesis], Ankara [2012]

Emphasis on technology policies is getting more and more important because it
is in a strategic position in such as welfare level and defence fields. Tools that are
developed whilst implementing technology policies, determine the success of these
policies. Besides the studies in developping countries also developped countries have
evaluated various tools in order to keep their positions. Tools that are focused in our
country are compared to the success stories of the same tools in certain countries.
Focusing on innovation besides research and development with the multidimentional
structure of the issue is disclosed. Pros and cons of the fundemental tools are explained
through the perspective of high technology product development and diffusion issues of
tehchnology policy subject are emphasized. In this study, whilst comparing the
prominent implementing tools are compared with different country experiences; a survey
is conducted among specialists in order to test their attitudes of the tools that are used in
our country. An argument that would be used in future research is targeted to be created
by questioning the sufficiency level of the most emphasized tools in our country. This
study is finalized by stressing on the tools that are observed as sufficient and insufficient
in our country.

Key Words:
1. Technology policy
2. High technology products
3. Research and development
4. National technology policy tools
5. Perceptions on technology policy


120