TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA 1

PRIMERI ZA VEBE
DIMENZIONISANJE STUBOVA
Sraunati statike uticaje u stu-
bovima POS S1 i POS S2 za ver-
tikalna (stalno, povremeno) od-
nosno horizontalno (vetar) opte-
re#enje, a zatim ih dimenzionisati
prema M i N. Dejstvo vetra je
alternativno. Za duinu izvijanja
stuba POS S1 usvojiti l
i
= 4.0 m.
Dimenzionisanja sprovesti po
teoriji granine nosivosti i pro-
pratiti crteima usvojenih pop-
renih preseka u razmeri 1:10, sa
svim neophodnim kotama i oz-
nakama. Eventualno nedostaju#e podatke usvojiti prema BAB 87. Podaci za proraun:
g = 40 kN/m w = t 20 kN/m P
1
= 150 kN P
2
= 750 kN MB 30 RA 400/500
Dijagrami statikih uticaja usled stalnog (g), vertikalnog povremenog (p) i optere#enja vetrom (w)
prikazani su na dijagramima u prilogu, strana 2.
DIMENZIONISANJE STUBA POS S2
Stalno optere#enje MORA biti naneto na konstrukciju, dok povremena optere#enja (p,w) mogu, a ne
moraju delovati. Dakle, mogu nastati slede#e kombinacije optere#enja:
(1) stalno optere#enje (g) - stub je centrino pritisnut silom N
g
=280 kN
(2) stalno + povremeno optere#enje (g+p) - stub je centrino pritisnut silama N
g
=280
kN i N
p
=825 kN
(3) stalno optere#enje + vetar sleva (g+w) - stub je pritisnut silama N
g
=280 kN i N
w
=25
kN, dok se u vrhu stuba javlja i moment savijanja M
w
=200 kNm (zatee spoljanju
ivicu stuba)
(4) stalno optere#enje + vetar sdesna (g-w) - na stub deluju sile N
g
=280 kN (pritisak) i
Z
w
=25 kN (zatezanje), dok se u vrhu stuba javlja i moment savijanja M
w
=200 kNm
(zatee unutranju ivicu stuba)
(5) stalno + povremeno optere#enje + vetar sleva (g+p+w) - stub je pritisnut silama
N
g
=280 kN, N
p
=825 kN i N
w
=25 kN, dok se u vrhu stuba javlja i moment savijanja
M
w
=200 kNm (zatee spoljanju ivicu stuba)
(6) stalno + povremeno optere#enje + vetar sdesna (g+p-w) - na stub deluju sile
N
g
=280 kN (pritisak), N
p
=825 kN (pritisak) i Z
w
=25 kN (zatezanje), dok se u vrhu
stuba javlja i moment savijanja M
w
=200 kNm (zatee unutranju ivicu stuba)
Prve dve kombinacije nisu merodavne, jer je stub centrino pritisnut, a priblino iste (odnosno ak
ve#e) sile pritiska se mogu javiti uz istovremeno dejstvo momenta savijanja (poslednje dve
kombinacije). Dakle, potrebno je analizirati samo kombinacije u kojima se javlja i savijanje, dakle
kombinacije u koje je ukljueno dejstvo vetra.

5
.
0

m
3.0 m
1
.
0

m
4
.
0

m
4.0 m
POS S1
b/d=30/25
3.0 m
w
g
4.0 m
w=20kN/m
b/d=30/45
POS S2
b/d=30/80
POS 1
g g g=40kN/m
=150kN P
1
=750kN P
2 1
P =150kN
TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA 2
PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA 3
PRIMERI ZA VEBE
Slede#a injenica koju treba uoiti je da je moment savijanja isti po apsolutnoj vrednosti, a razli-
itog znaka. To praktino znai da #e presek biti SIMETRI%NO armiran (bilo da je napregnut u fazi
velikog ili malog ekscentriciteta), a da se dimenzionisanje sprovodi pomo#u odgovaraju#eg
dijagrama interakcije.
Za potrebe naredne analize sraunavaju se eksploatacione vrednosti M i N u stubu za kombinacije
(3) do (6). Praktino, do istih zakljuaka mogu#e je do#i i upore'ivanjem graninih vrednosti M
u
i
N
u
, ali je oiglednija analiza sprovedena na eksploatacionim uticajima.
(a)

M = 200 kNm ; N = 280 + 25 = 305 kN

(b)

M = 200 kNm ; N = 280 - 25 = 255 kN

(c)

M = 200 kNm ; N = 280 + 825 + 25 = 1130 kN

(d)

M = 200 kNm ; N = 280 +825 - 25 = 1080 kN

Apsolutno maksimalna vrednost normalne sile u stubu se javlja za kombinaciju (c), a apsolutno
minimalna za kombinaciju (b), pri emu je vrednost momenta savijanja u oba sluaja ista. Prak-
tino, SAMO OVE kombinacije mogu biti merodavne za dimenzionisanje stuba, to proistie iz
oblika dijagrama interakcije (skica dole).

Naime, razmatraju se samo dva ekstremna stanja naprezanja, za koja se pretpostavlja:
(a) dominantno naprezanje koje dovodi presek u granino stanje je PRITISAK, dok se
savijanje javlja "uzgred" - za oekivati je da je presek napregnut u fazi malog eks-
centriciteta, pa ga treba armirati simetrino bez obzira da li je moment savijanja al-
ternativan ili ne; elemet se u raunskom smislu tretira kao "STUB", a merodavna za
dimenzionisanje je kombinacija sa maksimalnom silom pritiska - kombinacija (c)
(b) dominantno naprezanje koje dovodi presek u granino stanje je SAVIJANJE, dok
se aksijalno naprezanje javlja "uzgred" - za oekivati je da je presek napregnut u fa-
zi velikog ekscentriciteta; treba ga armirati simetrino zbog alternativnog momenta
TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA 4
PRIMERI ZA VEBE
savijanja; elemet se u raunskom smislu tretira kao "GREDA", a maksimalna
povrina armature se dobija pri minimalnoj sili pritiska - kombinacija (b)
Sprovedena analiza se odnosi samo za konstantan moment savijanja. U sluaju da se, za razliite kom-
binacije uticaja, dobijaju razliite vrednosti momenata savijanja, potrebno je ispititati svaku pojedinanu
(za svaku pojedinanu vrednost momenta savijanja, odgovaraju#a minimalna i maksimalna normalna sila).
Naime, moe se dogoditi da se najve#a povrina armature dobije za kombinaciju uticaja pri kojoj ni
moment savijanja, ni aksijalna sila ne dostiu ekstremne vrednosti (videti zadatak 6, List 3. Godinjeg
zadatka). Iskustveno, ukoliko je maksimalna vrednost bezdimenzionog koeficijenta n
u
manja od cca. 0.75,
obino su merodavne kombinacije sa minimalnim normalnim silama.
Na osnovu prethodno izreenih stavova, za predmetni numeriki primer sledi:
kombinacija sa minimalnom normalnom silom
Za oekivati je da je presek napregnut u fazi velikog ekscentriciteta, pa se pretpostavljaju minimalne
vrednosti koeficijenata sigurnosti. Tako'e, stalno optere#enje izaziva samo aksijalno naprezanje, pa
deluje POVOLJNO (smanjuje potrebnu povrinu armature):
M
u
= 1.8M
w
= 1.8200 = 360 kNm
N
u
= 1.0N
g
+ 1.8Z
w
= 1.0280 + 1.8(-25) = 235 kN
MB 30 f
B
= 2.05 kN/cm
2
(lan 82. Pravilnika BAB 87)
05 . 2 45 30
10 360
f d b
M
m
2
2
B
2
u
u

= 0.289 ;
05 . 2 45 30
235
f d b
N
n
B
u
u

= 0.085
pretp. a
1
= 6 cm a
1
/d = 6.0/45 = 0.133 0.15 ; A
a1
= A
a2
;
v
= 400 MPa (RA 400/500)
Odgovaraju#i dijagrami interakcije pomo#u kojih se moe dimenzionisati presek sa ovim karak-
teristikama su:
dijagram 116/117 (Najdanovi#, Alendar, Jei#): 0.70 ;
b
/
a1
3.5/10 - kako je

a1
3.0, pretpostavljene vrednosti koeficijenata sigurnosti su dobre, pa se UKUP-
NA potrebna armatura sraunava iz izraza:
40
05 . 2
45 30 70 . 0
f
d b A A A
v
B
2 a 1 a a

+ = 48.43 cm
2

A
a1
= A
a2
= 48.43 / 2 = 24.22 cm
2

dijagram 2.4.12 (Prirunik za primenu BAB 87, tom II, strana 137):
1
0.35 ;
b
/
a1

3.5/10 - kako je
a1
3.0, pretpostavljene vrednosti koeficijenata sigurnosti su
dobre, pa se potrebna povrina ZATEGNUTE armature sraunava iz izraza:
40
05 . 2
45 30 35 . 0
f
d b A
v
B
1 1 a

= 24.22 cm
2

A
a2
= A
a1
= 24.22 cm
2

Tano reenje, dobijeno analitiki:
b
/
a1
= 3.5/9.30, A
a1
= A
a2
= 24.32 cm
2

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA 5
PRIMERI ZA VEBE
kombinacija sa maksimalnom normalnom silom
U ovom sluaju je dominantno optere#enje SILA PRITISKA, pa stalno optere#enje deluje NEPO-
VOLJNO (pove#ava potrebnu povrinu armature). U ovom sluaju je realno oekivati 0
a1

3 (oblast u kojoj su koeficijenti sigurnosti promenljivi) - pretpostavljene vrednosti #e po potrebi
biti korigovane i proraun ponovljen:
M
u
= 1.8M
w
= 1.8200 = 360 kNm
N
u
= 1.6N
g
+ 1.8(N
p
+ N
w
) = 1.6280 + 1.8(825+25) = 1978 kN
05 . 2 45 30
10 360
f d b
M
m
2
2
B
2
u
u

= 0.289 ;
05 . 2 45 30
1978
f d b
N
n
B
u
u

= 0.715
Kori#en je dijagram 2.4.12 (BAB II):
1
0.32 ;
b
/
a1
3.5/1 - potrebno je korigovati pretpos-
tavljene vrednosti koeficijenata sigurnosti:
( ) ( )
0 . 1
0 . 0 0 . 3
6 . 1 9 . 1
9 . 1
0 . 0 0 . 3
1 a
min , uG max , uG
max , uG G , u

= 1.80
( ) ( )
0 . 1
0 . 0 0 . 3
8 . 1 1 . 2
1 . 2
0 . 0 0 . 3
1 a
min , uP max , uP
max , uP P , u

= 2.00
Sa korigovanim vrednostima koeficijenata sigurnosti ponovo se sraunavaju granine vrednosti
statikih uticaja i bezdimenzioni koeficijenti m
u
i n
u
:
M
u
= 2.0200 = 400 kNm
05 . 2 45 30
10 400
m
2
2
u

= 0.321
N
u
= 1.8280 + 2.0(825+25) = 2204 kN
05 . 2 45 30
2204
n
u

= 0.796
Sa dijagrama se oitava:
1
0.40 ; 0.5 <
a1
< 1 (
a1
0.80). Ukoliko se ne izvri korekcija
koeficijenata sigurnosti, sledi:
A
a1
= 0.4030452.05 / 40 = 27.74 cm
2
= A
a2

Ukoliko se pak izvri nova korekcija koeficijenata sigurnosti, sledi:
( )
8 . 0
0 . 0 0 . 3
6 . 1 9 . 1
9 . 1
G , u

= 1.82 ;
( )
8 . 0
0 . 0 0 . 3
8 . 1 1 . 2
1 . 2
P , u

= 2.02
M
u
= 2.02200 = 404 kNm
05 . 2 45 30
10 404
m
2
2
u

= 0.324
N
u
= 1.82280 + 2.02(825+25) = 2226.6 kN
05 . 2 45 30
6 . 2226
n
u

= 0.805
Sa dijagrama se oitava:
1
0.41 ; 0.5 <
a1
< 1 (
a1
0.80). Nije potrebna dalja korekcija
koeficijenata sigurnosti, pa sledi:
A
a1
= 0.4130452.05 / 40 = 28.30 cm
2
= A
a2

Tano reenje, dobijeno analitiki:
b
/
a1
= 3.5/2.78, A
a1
= A
a2
= 28.33 cm
2

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA 6
PRIMERI ZA VEBE
Oito, merodavna za dimenzionisanje je druga kombinacija, sa MAKSIMALNOM normalnom si-
lom.
usvojeno: 6R25 (t29.45 cm
2
)
6
10 2 5 . 4 4
a
1
+
= 6.33 cm a
1
/d = 6.33 / 45 = 0.141 0.15
Napomene:
(a) bitno je ispititati obe kombinacije uticaja (minimalna, odnosno maksimalna normalna sila). Za isti
stub, izveden od MB 40, dobija se: za minimalnu silu A
a1
= 24.04 cm
2
, a za maksimalnu silu A
a1
=
21.16 cm
2
- dakle, merodavna je kombinacija uticaja sa MINIMALNOM silom.
(b) eventualnu promenu vrednosti koeficijenata sigurnosti treba raditi u granicama koje omogu#ava
grafiko oitavanje sa dijagrama (praktino, jedna iteracija). to je vrednost koeficijenta n
u
ve#a, to je
ova korekcija znaajnija.
(c) posebno je vano da se vodi rauna koji dijagrami se koriste - rezultat prorauna je u jednom sluaju
povrina UKUPNE, a u drugom samo ZATEGNUTE armatura. Uoeno je da su greke u konanom
usvajanju potrebne povrine armature veoma este pri izradi praktikih zadataka.
DIMENZIONISANJE STUBA POS S1
Za dimenzionisanje je, po pravilu, merodavna kombinacija uticaja za koju se javlja MAKSIMAL-
NA SILA PRITISKA. Dijagrami statikih uticaja dati su u prilogu. Sledi:
stalno optere#enje: N
g
= 280 kN ; M
g
= 0
povremena optere#enja: N
p
+N
w
= 225+25 = 250 kN ; M
w
= 40 kNm
eksploataciono optere#enje: N = 280 + 250 = 530 kN ; M = 40 kNm
Ekscentricitet po teoriji I reda
Ekscentricitet po teoriji I reda e
1
odre'en je izrazom:
530
40
N
M
e
1

= 0.0755 m = 7.55 cm
25
55 . 7
d
e
1
= 0.302 < 3.5
Kako je e
1
/d < 3.5, po ovom kriterijumu je potrebno proraunom obuhvatiti i uticaj aksijalnih sila na
deformaciju tapa. Potrebno je proveriti i vitkost tapa.
12
25
12
d
d b
12
d b
A
J
i
3
d
. d

= 7.22 cm
22 . 7
400
i
l
d
d , i
d
= 55.4 > 25
Kako je vitkost > 25, izvijanje se mora uzeti u obzir.
Ekscentricitet usled netanog izvo'enja (imperfekcija)
Ekscentricitet usled imperfekcije se odre'uje kao:

'

cm 10
cm 2
300
l
e
i
0
; l
i,d
= 4.0 m
300
400
e
0
= 1.33 cm < 2 cm = e
0,min.
usvojeno e
0
= 2 cm
TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA 7
PRIMERI ZA VEBE
Ekscentricitet usled efekata teenja betona

> 50 4 . 55
0.2 > 0.53 = 280/530 = /N N
g
efekat teenja betona se mora uzeti u obzir
Potrebno je najpre sraunati Ojlerovu kritinu silu izvijanja stuba N
E
:
2
i
2
b b 2
i
2
i b E
l
J E
l
J E N

S obzirom da je povrina armature nepoznata, a da se ne oekuje da ona bitno utie na vrednost momenta
inercije preseka (cca. 5%), doputeno je i preporuivo Ojlerovu kritinu silu izvijanja sraunati sa
karakteristikama bruto betonskog preseka.
12
25 30
12
d b
J
3 3
b

= 39062.5 cm
4
; E
b
= 31.5 GPa = 31.510
6
kN/m
2

2
2
8 6
E
0 . 4
10 5 . 39062 10 5 . 31 N



= 7590 kN
7590
280
N
N
E
g
E
= 0.0369 ;
530
0
N
M
e
g
g
= 0
Za element srednje debljine d
m
:
b/d = 30/25 cm
( ) 30 25 2
30 25 2
O
A 2
d
m
+

= 13.6 cm 20 cm
pretpostavljenu starost betona u trenutku nanoenja optere#enja t
0
=28 dana, za element "napolju"
(relativna vlanost sredine 70%), sledi konana vrednost koeficijenta teenja

= 2.6 (lan 59. Pra-

vilnika BAB 87). Ekscentricitet usled teenja betona e

se sraunava iz izraza:
( ) ( )

,
_

,
_

1 e 0 2 1 e e e e
6 . 2
0369 . 0 1
0369 . 0
1
g 0
E
E
= 0.21 cm
Dopunski ekscentricitet
Kako je 75, (oblast umerene vitkosti), mogu#e je koristiti metod dopunske ekscentrinosti za
uvo'enje u proraun efekata teorije II reda. Zavisno od odnosa e
1
/d, dopunski ekscentricitet e
d
se
odre'uje iz jednog od slede#ih izraza:
(a) 3 . 0
d
e
0
1
< :
d
e
1 . 0
100
25
d e
1
d
+


(b) 5 . 2
d
e
3 . 0
1
< :
160
25
d e
d

0
(c) 5 . 3
d
e
5 . 2
1
< :

,
_

d
e
5 . 3
160
25
d e
1
d

160
25 4 . 55
25 e 302 . 0
d
e
d
1

= 4.75 cm
TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA 8
PRIMERI ZA VEBE
Ukupan raunski ekcentricitet
e
2
= e
1
+ e
0
+ e

+ e
d
= 7.55 + 2.0 + 0.21 + 4.75 = 14.51 cm
Za pretpostavljeno
a1
0, koeficijenti sigurnosti imaju maksimalne vrednosti, pa sledi:
N
u
= 1.9280 + 2.1250 = 1057 kN
05 . 2 25 30
1057
n
u

= 0.687
M
u
= N
u
e
2
= 105714.5110
-2
= 153.4 kNm
05 . 2 25 30
10 4 . 153
m
2
2
u

= 0.399
Sa dijagrama interakcije 2.4.13 (BAB II, str. 138) - simetrino armiran presek, rebrasta armatura,
a
1
/d = 4.5/25 = 0.18 0.20 oitava se:
1
0.53 ; 1.0 <
a1
< 1.5 (
a1
1.20). Ukoliko se iz-
vri korekcija koeficijenata sigurnosti, sledi:
( )
2 . 1
0 . 0 0 . 3
6 . 1 9 . 1
9 . 1
G , u

= 1.78 ;
( )
2 . 1
0 . 0 0 . 3
8 . 1 1 . 2
1 . 2
P , u

= 1.98
N
u
= 1.78280 + 1.98250 = 993.4 kN
05 . 2 25 30
4 . 993
n
u

= 0.646
M
u
= N
u
e
2
= 993.414.5110
-2
= 144.1 kNm
05 . 2 25 30
10 1 . 144
m
2
2
u

= 0.375
Sa dijagrama se oitava:
1
0.475 ; 1.0 <
a1
< 1.5 (
a1
1.25). Nije potrebna dalja korek-
cija koeficijenata sigurnosti, pa sledi:
A
a1
= 0.47530252.05 / 40 = 18.26 cm
2
= A
a2

Tano reenje, dobijeno analitiki:
b
/
a1
= 3.5/1.27, A
a1
= A
a2
= 18.13 cm
2

usvojeno: 4R25 (t19.63 cm
2
)
Usvojeni popreni preseci prikazani su na donjoj skici.