INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIK

SAOBRAAJNI FAKULTET
TRAVNIK

NAJVEE KONCENTRACIJE STANOVNITVA U

SVIJETU
SEMINARSKI RAD

PEDMET: Geografija u saobraaju

STUDENT : IVAN TOMI

MENTOR:
60-I/11

INDEX :S-

SADRAJ

1.UVOD................................................................................................................... 3
2. FAKTORI KOJI UTJEU NA NASELJENOSTI NA ZEMLJI............................................4
3. RAZLIKE U GUSTOI NASELJENOSTI....................................................................5
4. KONTINENTALNE I REGIONALNE RAZLIKE...........................................................7
5. RAZMJETAJ STANOVNITVA- ZONALNI I HEMISFERNI.......................................10
6.ZEMLJE U SVIJETU SA NAJVEOM POPULACIJOM................................................11
7.ZAKLJUAK........................................................................................................ 12
Literatura.......................................................................................................... 13

1.UVOD
U ovom seminarskom radu nastojat cu vam prikazati uvid u populaciju na
zemlji i njene najvece karakteristike te ukazati na probleme skojima se
najvece populacije svijeta susrecu.
Poput problema s rastom populacije njenim otpadom, energijom te
zalihama pitke vode i hrane takoer tu su i ekonomska ravnoteza izmeu
najvecih svjetskih sila i siromasnih zemalja.
Takoer tu je i sve veca potrba za sto kvalitetnijim izvorima obnovljive
energije i eko gradnja ili eko obnova starijih stanbenih objekata zbog sto
vece ustede energije ali i ekonomicnosti cjena za dobrobit graana.

2. FAKTORI KOJI UTJEU NA NASELJENOSTI NA ZEMLJI

Stanovnitvo svijeta je neravnomjerno razmjeteno na Zemljinoj povrini.

Faktori takve neravnomjerne gustoe naseljenosti su prirodni i
antropogeni.
Kod prirodnih faktora najdominantniji su utjecaji:
-reljefa (nizine su gusto naseljene zapodnoevropska nizina, a planinske
oblasti su rijetko naseljene - Himalaji),
-prirodnih izvora (neke oblasti u svijetu obiluju prirodnim izvorima nafta u
Iraku, Kuvajtu, a neke su vrlo oskudne u tim izvorima zemlje Sahela),
-klime (neke oblasti su pod utjecajem povoljnih klimatskih tipova za ivot
ljudi zapadna Evropa sa atlantskom klimom, dok su neke oblasti vrlo
surove klime pustinje ili stalno zaleene oblasti).
Osim prirodnih faktora, na razmjetaj stanovnitva djeluje i ovjek i to
preko:
- politikih utjecaja (neke zemlje su stabilnih politikih prilika i pogodne za
ivot Njemaka, dok su neke drava pod stalnom politikom i, nekada,
vojnim pritiskom Afganistan),
- socijalnih faktora (suivot vie razliitih etnikih, rasnih i religijskih grupa
ne smeta SAD, ali ima i nacija koje vie preferiraju izolovanost
skandinavske zemlje),
- ekonomskih faktora (ekonomski razvijeni prostori su oduvijek privlani
ljudima za razliku od zemalja u razvoju, odnosno nerazvijenih regija).

Analizom ovih faktora mogue je utvrditi uzroke prevelike koncentracije

stanovnitva na odreenim podrujima, odnosno pojave gotovo
nenastanjenih oblasti na Zemlji, kao i mogunost da se odrede oni faktori
koji najvie utiu na takvu neravnomjernost.
Oko 90% svjetske populacije ivi na oko 10% kopna na Zemljinoj kugli.
Gustoa naseljenosti za cijelu Zemlju iznosi 43 st/km.1

3. RAZLIKE U GUSTOI NASELJENOSTI

Zanimljiva je razlika u gustoi naseljenosti izmeu rubnih i unutranjih

dijelova kontinenata. Kontinentalna primorja u cjelini su dva puta
naseljenija od unutranjosti kontinenata, usljed povoljnih prirodnih uvjeta
za naseljenost i ljudsku aktivnost na primorju.
Najvee populacijske jezgre na Zemlji se nalaze du kontinentalnih
primorja; u jugoistonoj i junoj Aziji, zapadnoj Evropi i na sjeveroistoku
SAD-a.
Te tri velike regije zahvaaju samo osminu povrine naseljena kopna, a u
njima ivi gotovo sedam desetina ovjeanstva. Ostale razmjerno znaajne
populacijske jezgre su Kalifornija, srednje primorje Brazila, donje porjeje
La Plate, evropski dio Rusije, jugoistona Afrika znatno su manje.
Vea je naglaenost meridionalnog pravca kontinentalnih obala od
zonalnog uvjetovala je i jau meridionalnu naseljenost njihovih primorja.
No, ovdje je znaajan diskontinuitet naseljenosti posljedica nepovoljnih
modifikatora prirodne sredine, kao to su Atakama u Andskom primorju,
Namib i Kalahari u jugozapadnoj Africi, Arabijska pustinja u jugozapadnoj
Aziji, pustinja u sjeverozapadnoj Australiji, Mauritanija u zapadnoj Africi i
drugi suhi krajevi.

georgije.ekof.bg.ac.yu/geografija/images/stories/opste/razmestaj_stanovnistva.doc

Ponegdje je navedeni diskontinuitet naseljenosti posljedica naglaenijeg

zonalnog pruanja kontinentalne obale, kao u Venezueli, Kolumbiji,
Magrebu i drugdje.
Tako je ovjek izbjegavao predjele nepovoljnog prirodnog, a one s
povoljnim modifikatorima kao to su Island, Skandinavija i Britanski otoci,
obilato je iskoristio prilagodivi se ivotu i opstojanju u tim prostorima.
Spoj kopnene i vodene mase nedvojbeno je faktor naseljenosti i od bitnog
je znaenja u razmjetaju ovjeanstva.
To se vidi ne samo u kontinentalnim primorjima nego i u mnogim
krajevima u njihovu zaleu gdje se du rijeka i oko jezera koncentriraju
brojne i znaajne naseobine populacije s odgovarajuim privrednim
funkcijama.
Takvi su primjeri sjevernoamerika Velika jezera (Gornje, Huron, Michigan,
Erie, i Ontario), istono afrika jezera (Viktorija, Tanganjika, Albertovo i
Rudolfovo), jezera u vicarskoj (enevsko, Ciriko, Bodensko i dr.), Andska
jezera (Titicaca) i druga.
Od rijeka su takve u prvom redu Rajna, Dunav, Sena, Volga, Rona, Temza,
Laba, Sava i druhe u Evropi, Nil, Niger i Kongo u Africi, La Plata u Junoj
Americi, Hudson, Lovrijenac Mississippi u Angloamerici, a Ganges,
Hoangho, Biserna rijeka i druge u Aziji.
Naseljenost Zemlje se ogleda i u nejednakom visinskom razmjetaju
ovjeanstva. Procjenjuje se da oko 75% stanovnitva ivi na nadmorskoj
visini ispod 500 metara. Iznad 500 metara ivi oko 25% stanovnitva.
To pokazuje da reljef u cjelini, izuzev ekvatorijalnih i tropskih podruja,
nepovoljno utie na naseljenost stanovnitva.
Jaa naseljenost opaa se i du transkontinentalnih prometnica, osobito
nakon izgradnje eljeznica i cesta.

U starom i srednjem vijeku nicala su i razvijala se uporita i naselja uz

karavanske puteve, a u novom vijeku, nakon industrijske revolucije, du
eljeznikih pruga (transsibirske, transamerike, transaustralijske..) i
autobusnih cesta. Primjer su naseljavanje i ekonomsko iskoritavanje
prostora kontinentalne unutranjosti Azije i Angloamerike.
Karakteristina je jo i oazna naseljenost u pustinjskim krajevima sjeverne
i sjeveroistone Afrike i jugozapadne i centralne Azije. Primjer su Sahara,
Nubija, Arabija, a na oaznu naseljenost nalazimo i u hladnim oblastima
sjeverne Azije, Sjeverne i June Amerike.2

4. KONTINENTALNE I REGIONALNE RAZLIKE

Europa je kontinent sa pogodnim klimatskim uslovima koji su imali i imaju

veliki utjecaj na naseljenost i privredni razvoj, ali se moe rei da je
stanovnitvo dosta neravnomjerno rasporeeno, gdje se smatra da ivi
8/10 stanovnitva Europe.
Takoer za ova podruja moe se rei da imaju velike industrijske regije i
da zbog toga ova podruja su gusto naseljena pa i prenaseljena.
Meutim, za stanovnitvo Europe moe se rei da veina ivi u gradovima.
Smatra se da u Europi ima vie od 50 gradova koji imaju preko milion
stanovnika, a 12 gradova koji imaju vie od 2 miliona stanovnika.
Od svih Europskih zemalja najveu naseljenost ima Holandija i Belgija, a
najmanju naseljenost ima Island. Meutim, kada se gleda razmjetaj
2

Friganovi M.; Demogeografija stanovnitvo svijeta, kolska knjiga, Zagreb, 1990.

stanovnitva Europe onda je interesantno posmatrati sjevernu, zapadnu,

junu i srednju Europu.

Sjeverna Europa je slabo naseljen prostor. Zauzima povrinu oko 1,3 mil.
km koja je gotovo jednaka povrini Francuske, Njemake, Velike Britanije,
Italije. Na ovom prostoru ivi oko 24 miliona stanovnika.
Razmjetaj stanovnitva je u skladu sa prirodnim osobinama Sjeverne
Europe. Ogromna veina stanovnitva ivi u junim i primorskim
krajevima. U ovim dijelovima se nalaze gotovo svi vaniji gradovi i gustoa
naseljenosti prelazi 50 stanovnika na 1 km . Ostali dijelovi sjeverne
Europe su rijetko naseljeni zbog nepovoljnih prirodnih uslova.
Zapadna Europa je najgue naseljen dio Europe 153 stanovnika na 1
km . U svim zapadno Europskim zemljama najgue su naseljeni
industrijske regije, plodne poljoprivredne povrine a najmanje planinska
podruja.
Smatra se da veina stanovnitva ivi u gradovima, npr.u Velikoj Britaniji.
U gradovima ivi 160 mil. stanovnika i ovo podruje Europe je dosta ne
ravnomjerno naseljeno npr.
Njemaka je najgue naseljeno podruje 230 stanovnika na 1 km dok
Slovaka ima 82 stanovnika na 1 km.
U ostalim dijelovima naseljenost se kree od 100 -160 na 1 km.I u ovom
djelu Europe gradovi i industrijske regije okupljaju oko ukupnog
stanovnitva ovog dijela Europe. Takoer planinski predjeli su slabo
naseljeni.
Junu Europu ine sjeverni dijelovi Mediterana sa Pirinejskim,
Apeninskim i Balkanskim poluotokom. Ovo podruje ima povrinu od 1,6
mil km i to ini negdje oko 17 % ukupne povrine Europe.
Na ovom prostoru ivi oko 160 miliona stanovnika to ini ukupnog
stanovnitva Evrope. Najgue naseljeni prostori su primorski pojas

10

posebno Mediteran. Gustoa naseljenosti u ovom dijelu Europe naglo

opada.

Azija je najrasprostranjeniji kontinent na Zemlji. Ima povrinu oko 44,4 mil

km i zauzima 30% ukupnog prostora na zemlji. Smatra se da danas u Aziji
ivi preko 3,8 do 4 milijarde stanovnika.
To je blizu 60 % ukupnog stanovnitva na svijetu.I za ovaj kontinent moe
se kazati da je gustoa naseljenosti dosta neravnomjerna na to utiu
mnogi faktori: prirodni, ekonomski. drutveni i dr. Smatra se da azijske
povrine su praktino prazne jer u njima ivi 1 stanovnik na 1 km.
Meutim nasuprot tome, juna i jugoistona periferija ovog kontinenta je
veoma gusto naseljena naroito ravnice, delte, velikih rijeka pa se smatra
da su neki nizinski gusto naseljeni prostori pa prelaze 1000 1500
stanovnika na 1km.
Jugozapadna Azija: Razliiti prirodni uslovi ove regije su glavni razlozi
da ima neujednaenu naseljenost. Na ovim prostorima ivi oko 210 miliona
stanovnika prosjena naseljenost iznosi oko 60 stanovnika na 1 km.
Smatra se da polovina stanovnika ove regije ivi na uskom pojasu
plodnog polumjeseca. Poto ovo podruje ima pustinjske predjele pa ova
podruja nisu naseljiva.
Afrika-Na sjeveru afrikog kontinenta, u dolini rijeke Nil gustoa
naseljenosti je iznad 1000 stanovnika na 1 km. Smatra se da u Egiptu
preko 95% ukupnog stanovnitva ivi u slivu rijeke Nil, dok npr.u Libiji
skoro 95% stanovnitva ivi na obali sredozemnog mora.
Oaze koje se pojavljuju u pustinjskim krajevima sjeverne Afrike pokazuju
da su se dosta poveala podruja za naseljenost odreenog broja
stanovnitva.

11

Smatra se da Sahara koja ima 9 miliona km, da na njoj ivi oko 2 miliona
stanovnika. to se tie tropskih prauma koje se prostiru uz rijeke
centralne i june Afrike, gdje je temperatura negdje prosjeno oko 27 C i
gdje je raznovrstan biljni i ivotinjski svijet, ta su podruja dosta
interesantna za naseljavanje.

Amerika-U Kanadi u dolini rijeke San Lorens ivi vie od 95% ukupnog
stanovnitva.
Ako gledamo kontinentalno primorje onda se moe kazati da je ono dosta
naseljeno naroito kada gledamo sjeveroistok SAD-a, Kaliforniju itd.
Smatra se da su na podruju rijeke Amazon istraivanja poela 1950.
godine i da su se poetkom 19. stoljea poela stvarati odreena naselja.
Meutim i pored toga ta su podruja do danas bila, uglavnom ne
naseljena.
Danas izgradnjom eljeznica, puteva dolazi do urbanizacije ovih, podruja
pa postaju dosta atraktivna za stvaranje naselja i za stvaranje ivota u
ovim podrujima.3

5. RAZMJETAJ STANOVNITVA- ZONALNI I HEMISFERNI

Velike su razlike u gustoi naseljenosti pojedinih pojasa Zemlje i izmeu

sjeverne i june hemisfere. Promatranje populacijske karte svijeta pokazuje
3

Zoli H.; Demogeografija, Sarajevo, 2007.

12

da se moe govoriti o takvoj zonalnoj podjeli i diferencijaciji razmjetaja

ovjeanstva.
To potvruju i sljedei podaci :U pojasu od 20. do 40. stepeni sjeverne i
june geografske irine ivi oko est desetina ovjeanstva, u pojasu od 0.
do 20. stepeni obiju geografskih irina samo dvije desetine, a od 40. do 60.
stepeni dvije i po desetine ovjeanstva.
Sjevernije i junije od 60. stepeni geografske irine ivi manje od 1%
stanovnitva svijeta.
Radi se o izrazitoj zonalnosti razmjetaja ovjeanstva, ija se veina
koncentrisala u umjerenim pojasevima Zemlje.
Pored zonalnog razmjetaja karakteristian je i odnos naseljenosti sjeverne
i june hemisfere. Neravnotea je oita. Na sjevernoj hemisferi ivi devet
desetina ovjeanstva, a blizu svaki deseti stanovnik Zemlje ivi na
njezinoj junoj polovici.
Od ukupne povrine kopna, gdje sjevernoj polulopti pripada 96,3 mil.km,
smatra se da je prosjena gustoa naseljenost oko 53 stanovnika na 1
km.
Na junoj polulopti ukupne povrine 37 km smatra se da ivi oko 13%
stanovnika, odnosno da je oko 21 stanovnik na 1 km.

6.ZEMLJE U SVIJETU SA NAJVEOM POPULACIJOM

Lista zemlja u svijetu sa najveom populacijom:
4

Nurkovi, R.; Ekonomska geografija svijeta, Teanj, Planjax, 2006.

13

1. Kina
2. Indija
3. Amerika
4. Indonezija
5. Brazil
6. Pakistan
7. Nigerija
8. Banglade
9. Rusija
10. Japan5

7.ZAKLJUAK
Danas se procjenjuje da na Zemlji ivi negdje oko 6,5 milijardi stanovnika.
Smatra se da je izmeu 1995. godine i 2000. godine broj stanovnika
godinje rastao za 1,3% ili za 78 miliona. Danas demogeografi procjenjuju
5

http://opusteno.rs/zanimljivosti-f19/najmnogoljudnije-zemlje-sveta-t17419.html

14

da e u 21 stoljeu broj stanovnika iznositi oko 7,3 milijarde po jednoj

varijanti, dok 10,7 milijardi po drugoj varijanti.
Problem dananje naseljenosti nije u velikom broju stanovnika ve u
velikim regionalnim razlikama i velikoj koncentraciji stanovnika na
relativno malom prostoru.
Procjenjuje se da 80 % svjetskog stanovnitva je smjeteno u manje
razvijenim podrujima dok u visoko razvijenim ivi oko 20%. Procjenjuje se
da u Aziji ivi ak 61 %, a po broju stanovnika dolazi Afrika, Evropa je tek
na 3. mjestu.
Takoer se procjenjuje da vie od polovine stanovnika ivi u gradovima.
Prema nekim procjenama do 2025. godine 2/3 svjetske populacije ivjet e
u gradovima koji zauzimaju negdje oko 2 % zemljine povrine.
Postoji i velika razlika kada je u pitanju broj stanovnika izmeu sjeverne i
june polutki i smatra se da oko 90 % stanovnika ivi na sjevernoj polutki,
dok na junoj ivi svega 10 % stanovnika.Takoer je prisutna velika razlika
unutar pojedinih kontinenata, i te su razlike jako velike.
Zemlju u cjelini karakteriziraju demogeografski ekstremi. Na jednoj strani
su rijetko naseljeni prostori, a na drugoj razmjerno skueni, gusto naseljeni
i prenaseljeni krajevi.
Izmeu ta dva ekstrema postoji iroka ljestvica regionalne i lokalne
gustoe naseljenosti.
Iz takvih neravnomjernosti izlaze brojne tekoe i problemi suvremenog
svijeta, koji uz sve ostalo iziskuje napore na ravnomjernijem i racionalnijem
razmjetaju stanovnitva svijeta.
To se naroito odnosi na gusto naseljene krajeve i zemlje ekonomski
nerazvijenijeg

dijela

ovjeanstva.

Ali

ravnomjerniji

razmjetaj

stanovnitva trebalo bi da prati i ravnomjernija raspodjela dobara i

pravedniji ekonomski odnosi izmeu razvijenijih i onih u razvoju.

15
A upravo tu se i krije najvei problem danasnjeg doba.

Literatura
1.Friganovi M.; Demogeografija stanovnitvo svijeta, Zagreb, 1990.god.
2.Nurkovi, R.; Ekonomska geografija svijeta, Teanj,2006.god.
3.Zoli H.; Demogeografija, Sarajevo, 2007.god.
4.georgije.ekof.bg.ac.yu/geografija/images/stories/opste/razmestaj_stanov
nistva.doc
5.http://opusteno.rs/zanimljivosti-f19/najmnogoljudnije-zemlje-svetat17419.html