1. Hindi rin dapat ipagwalang-bahala ang ating bigay-Diyos na budhi.

Ang lahat ng tao ay isinilang na may

pagkadama ng tama at mali, mabuti at masama. (Roma 2:15 Ang kanilang budhi ay nagsasabi sa kanila kung
ano ang normal at angkop at kung ano ang di-normal at nakagagalit, malibang ito!y pinilipit o ginawang manhid ng
lisyang mga gawain. "inukoy ni #$ho%a ang bagay na ito nang ibigay niya sa mga &sra$lita ang kaniyang kautusan
laban sa pag-aasawa sa pagitan ng malapit na magkakamag-anak. Ating mababasa: 'Ang gaya ng ginagawa sa
lupain ng (hipto, na inyong tinahanan, ay huwag ninyong gagawin) at ang gaya ng ginagawa sa lupain ng
*anaan, na pagdadalhan ko sa inyo, ay huwag ninyong gagawin) at sa kanilang mga batas ay huwag kayong
lalakad.+ (,$%iti-o 1.:/ 0inahahalagahan ng mga 1ristiyano ang kanilang salig-2ibliyang budhi at hindi nila
pinahihintulutang mapasam3 ito ng pilipit na pagkadama ng tama at mali ng mga bansa.4(5$so 6:17-18.
2. &tinuturo sa atin ng utos hinggil sa kabanalan ang pag-iisip at mga paraan ng Diyos na #$ho%a. 9na, natututuhan
natin na upang maging malap:t sa kaniya, kailangan nating gawin ang ating buong makakaya na mamuhay ayon
sa kaniyang mga pamantayan ng banal na paggawi. (1 0$dro 1:15, 1; <a pagsunod sa mga pamantayang iyon,
maaari tayong magkaroon ng pinakamagandang uri ng buhay.4&saias 6.:17.
/. Ang simulain sa likod ng kautusan sa paghihimalay ay hindi nagbago. &naasahan ni #$ho%a na maging bukas-
palad ang kaniyang mga lingkod, lalo na sa mga nagdarahop. 1apag mas bukas-palad tayo, lalo tayong
pagpapalain. '9galiin ang pagbibigay, at ang mga tao ay magbibigay sa inyo,+ ang sabi ni #$sus. '&bubuhos nila
sa inyong kandungan ang sukat na mainam, pinikpik, niliglig at umaapaw. <apagkat ang panukat na inyong
ipinanunukat ay ipanunukat nila sa inyo bilang ganti.+4,u-as ;:/..
6. &kinakatuwiran ng iba na nasa 2ibliya naman ang tungkol sa paghihiganti. <inasabi nila, 'Hindi ba binabanggit ng
2ibliya ang tungkol sa =mata para sa mata, ngipin para sa ngipin!>+ (,$%iti-o 26:2? <a wari, ang kautusan ng
'mata para sa mata+ ay nagtuturo ng paghihiganti. @gunit sa katunayan, hinahadlangan nito ang di-makatuwirang
paghihiganti. 0aano>
1apag sinaktan ng isang &sra$lita ang kaniyang kapuwa &sra$lita at mabulag ito, ipinahihintulot ng 1autusan ang
makatuwirang parusa. Aayunman, hindi ang mismong biktima ang gaganti sa nakasakit sa kaniya o sa kapamilya
niya. Hinihiling ng 1autusan na dalhin niya ito sa mga awtoridad4ang hinirang na mga hukom4para malutas
nang tama ang probl$ma. 1apag alam mo na maparurusahan ang isa na kusang gumawa ng krim$n o
karahasan, hindi ka maghihiganti. 0$ro hindi lamang iyan.
5. Lagi bang mali para sa mga Israelita ang magpataw ng interes? 1ung ang salapi ay ipinahiram para gamitin
sa n$gosyo, ang nagpautang ay maaaring magpataw ng int$r$s. Aayunman, ipinagbabawal ng 1autusan ang
pagpapataw ng int$r$s sa mga utang na gagamitin upang makaraos sa karalitaan. Bali ang makinabang sa pang-
$konomiyang paghihirap ng nagdarahop na kapuwa-tao.4(Codo 22:25.
;. Ang mga tribo, o mga pamilya, ng &sra$l ay nagmula sa mga anak ni #a-ob, na ang pangalan ay ginawang &sra$l.
Ang patriyarkang ito ay may 12 anak na lalaki4sina Rub$n, <im$on, ,$%i, #uda, Dan, @$ptali, Aad, As$r, &sa-ar,
D$bulon, #os$, at 2$nEamin. (A$n$sis 28:/2F/?:26) /5:1;-1. ,abing-isa sa mga magkakapatid na ito ay may
tribong ipinangalan sa kanila, p$ro walang tribong ipinangalan kay #os$. <a halip, dalawang tribo ang ipinangalan
sa kaniyang mga anak na sina (5raim at Banas$s, na ang bawat isa ay itinuring na ulo ng tribo. 1aya umabot sa
1/ ang bilang ng mga tribo sa &sra$l. 1ung gayon, bakit 12 tribo ang madalas banggitin sa 2ibliya>
<a mga &sra$lita, pinili ang mga lalaki sa tribo ni ,$%i para maglingkod sa tab$rnakulo ni #$ho%a at nang maglaon
ay sa t$mplo. 1aya hindi sila hinihilingang maglingkod sa hukbo. <inabi ni #$ho%a kay Bois$s: '"anging ang tribo
ni ,$%i ang hindi mo ir$r$histro, at ang kabuuang bilang nila ay huwag mong kukuning kasama ng mga anak ni
&sra$l. At atasan mo ang mga ,$%ita sa tab$rnakulo ng 0atotoo at sa lahat ng mga kagamitan nito at sa lahat ng
bagay na nauukol doon.+42ilang 1:68, 5?.
Ang mga ,$%ita ay hindi binigyan ng t$ritoryo sa ,upang 0angako bilang takdang bahagi. <a halip, binigyan sila
ng 6. lunsod na nasa iba!t ibang lugar sa t$ritoryo ng &sra$l.42ilang 1.:2?-26) #osu$ 21:61.
Dahil sa dalawang dahilang ito, karaniwan nang hindi kasama ang tribo ni ,$%i kapag itinatala ang mga tribo.
1aya madalas na binibilang na 12 ang mga tribo ng &sra$l.42ilang 1:1-15.
7. 8:25, 26. 9pang matiyak na ang mga gaganap sa mga tungkulin ng mga ,$%ita ay may-kakayahang mga lalaki,
at bilang konsid$rasyon sa kanilang $dad, inutusan ang matatanda nang lalaki na magr$tiro sa kanilang
sapilitang paglilingkod. Aayunman, maaari silang magboluntaryong tumulong sa ibang mga ,$%ita. 2agaman
walang pagr$r$tiro sa pagiging isang tagapaghayag ng 1aharian sa ngayon, ang simulain ng kautusang ito ay
nagtuturo ng mahalagang aral. 1ung dahil sa katandaan ay hindi na kayang tuparin ng isang 1ristiyano ang ilang
obligasyon, maaari siyang makibahagi sa isang uri ng paglilingkod na kaya niyang gawin
.. 9na, binabalaan tayo ni 0ablo na huwag maging 'nagnanasa ng mga nakapipinsalang bagay.+ (1 *orinto 1?:;
Bagpapaalaala iyan sa iyo sa pangyayari nang magr$klamo ang mga &sra$lita tungkol sa pagkakaroon lamang
ng manna para makain. @agpadala si #$ho%a sa kanila ng mga pugG. &sang nakakatulad na bagay ang naganap
mga isang taon bago nito sa ilang ng <in, bago pa man ipahayag ng mga &sra$lita ang kanilang pag-aalay kay
#$ho%a. ((Codo 1;:1-/, 12, 1/ @gunit ang kalagayan ay hindi $ksaktong magkatulad. @ang ilaan ni #$ho%a ang
mga pugG noong unang pagkakataon, hindi niya pinapanagot ang mga &sra$lita sa kanilang pagbubulung-
bulungan. <ubalit sa pagkakataong ito, iba naman ang kalagayan. 'Ang karn$ ay nasa pagitan pa ng kanilang
mga ngipin, bago pa ito manguya, nang ang galit ni #$ho%a ay mag-alab laban sa bayan, at pinasimulan ni
#$ho%a na saktan ang bayan ng isang lansakang pagpatay.+ (2ilang 11:6-;, /1-/6 Ano ang ipinagkaiba> 2ilang
isang nakaalay na bansa, sila ngayon ay mananagot. Ang kanilang kawalan ng pagpapahalaga sa mga paglalaan
ni #$ho%a ay umakay sa kanila upang magr$klamo laban kay #$ho%a, sa kabila ng kanilang pangakong gagawin
ang lahat ng sabihin sa kanila ni #$ho%aH Ang pagr$r$klamo tungkol sa hapag ni #$ho%a sa ngayon ay
nakakatulad. Ang ilan ay hindi nagpapahalaga sa $spirituwal na mga paglalaan ni #$ho%a sa pamamagitan ng
'tapat at maingat na alipin.+ (Bat$o 26:65-67 Aayunman, tandaan na ang ating pag-aalay ay humihiling sa atin
na buong-pasasalamat na alalahanin kung ano ang nagawa na ni #$ho%a para sa atin at tanggapin ang
$spirituwal na pagkaing ibinibigay ni #$ho%a.
8. 11:27-29. <i Bois$s ay naglalaan ng isang mahusay na halimbawa kung paano tayo dapat tumugon kapag
tumanggap ang iba ng mga pribil$hiyo sa paglilingkod kay #$ho%a. <a halip na may-paninibughong maghangad
ng kaluwalhatian para sa kaniyang sarili, natuwa si Bois$s nang magsimulang gumanap bilang mga prop$ta sina
(ldad at B$dad.
1?. 15:37-41. Ang kakaibang palawit sa pananamit ng mga &sra$lita ay nilayon upang paalalahanan sila na sila!y
isang bayang ibinukod upang sambahin ang Diyos at sundin ang kaniyang mga utos. Hindi ba dapat din tayong
mamuhay ayon sa mga pamantayan ng Diyos at lubhang naiiba sa sanlibutan>