Giao Trinh Nhap Mon Cong Nghe Phan Mem

1
LI NI U

Nhp mn Cng Ngh Phn Mm l mn hc nhm gip cho sinh vin c kin
thc c bn nht trong lnh vc cng ngh phn mm. Qua mn hc ny sinh vin c
ci nhn khi qut v qui trnh pht trin phn mm, hiu bit v thc hin cc giai
on trong qui trnh trn mt phn mm c th da trn nhng phng php, k thut
trong qu trnh thu thp yu cu, phn tch, thit k v ci t, vit su liu c
minh ha c th trong gio trnh. Mc tiu gio trnh l sinh vin c th hiu c
nhng yu cu cng vic cn phi lm mi giai on ca qui trnh, c th m
trch cng vic mt trong cc giai on lm phn mm trong nhng nhm d n.
2
TI IU THAM KHO
1. Software Engineering
By Nguyn Xun Huy Institue of Information Technology
2. Nhp mn cng ngh phn mm
Nguyn Tin Huy H Khoa hc T Nhin
3. A Discipline for Software Engineering
Watts S. Humphrey
4. Qu trnh pht trin phn mm thng nht
Nguyn Tun Huy bin dch Nh xut bn thng k
5. Analyzing Requriements and Defining Solution Architechtures
Ian Lewis Bruce Nielson
6. MCSD Analyzing Requirements Study Guide
Tata McGraw-Hill Pusblishing Company Limited
7. Software Engineering
Roger S.PressMan
8. Mt s ti liu tham kho t internet: Khoa CNTT H KHTN, H BKHN, H
Cn Th, v mt s bi bo khoa hc.
- A Summary of Principles for User-Interface Design by Talin
- The Foundation for Verifiable Software Process Improvement
- Lecture Notes: Software Engineering I by Joey Paquet
3
Chng 1: TNG QUAN V CNG NGH PHN MM
1. CC KHI NIM C BN
1.1. Phn mm
1.1.1. Cc khi nim
Chng trnh my tnh l mt trnh t cc ch th hng dn my tnh lm vic nhm
hon thnh mt cng vic no do con ngi yu cu.
Phn mm l mt h thng cc chng trnh c th thc hin trn my tnh nhm h tr
cc nh chuyn mn trong tng lnh vc chuyn ngnh thc hin tt nht cc thao tc nghip
v ca mnh. Nhim v chnh yu ca phn mm l cho php cc nh chuyn mn thc hin
cc cng vic ca h trn my tnh d dng v nhanh chng hn so vi khi thc hin cng
cng vic trong th gii thc.
Hot ng ca mi phn mm l s m phng li cc hat ng ca th gii thc trong
mt gc thu hp no trn my tnh. Qu trnh s dng mt phn mm chnh l qu trnh
ngi dng thc hin cc cng vic trn my tnh hon tt mt cng vic tng ng
trong th gii thc.
Lp phn mm l h thng cc phn mm trn cng lnh vc hat ng no . Do
cng lnh vc hat ng nn cc phn mm ny thng c cu trc v chc nng (cng vic
m ngi dng thc hin trn my tnh) tng t nhau. Mc tiu ca ngnh cng ngh phn
mm l hng n khng nhng xy dng c cc phn mm c cht lng m cn cho
php xy dng d dng mt phn mm mi t cc phn mm c sn trong cng knh vc
(thm ch trong cc lnh vc khc).

STT Lp phn mm Cc phn mm
1 H tr gii bi tp lng gic, hnh hc, gii
tch, s hc,
2 Tr chi c car, c tng, c vua,
xp hnh,
3 Xp lch biu thi u, thi kha biu, hi
ngh,
4 Xt tuyn nhn s, hc sinh lp 10
4
5 Bnh chn Sn phm, cu th,
6 Qun l hc sinh Mm non, trung hc, trung
tm
7 Bn hng thuc ty, vt liu xy
dng, my tnh
8 Qun l thu bao in, in thoi, nc,
9 Cho mn sch, truyn, phim,
Bng 1.1: Cc phn mm v lp phn mm tng ng
1.1.2. Phn loi
Phn mm h thng l nhng phn mm m nhn cng vic tch hp v iu khin cc
thit b phn cng ng thi to ra mi trng thun li cc phn mm khc v ngi s
dng c th thao tc trn nh mt khi thng nht m khng cn phi quan tm n nhng
chi tit k thut phc tp bn di nh cch thc trao i d liu gia b nh chnh v a,
cch hin th vn bn ln mn hnh, ...
Phn mm ng dng l nhng phn mm c dng thc hin mt cng vic xc
nh no . Phn mm ng dng c th ch gm mt chng trnh n gin nh chng
trnh xem nh, hoc mt nhm cc chng trnh cng tng tc vi nhau thc hin mt
cng vc no nh chng trnh x l bn tnh, chng trnh x l vn bn, ...
1.1.3. Kin trc phn mm
Sau khi c cc khi nim c bn nht v phn mm, tip sau y chng ta s i su
vo tm hiu cu trc chi tit cc cu trc chi tit cc thnh phn bn trong phn mm. Phn
mm bao gm 3 thnh phn:
a) Thnh phn giao tip (giao din)
Cho php tip nhn cc yu cu v vic mun thc hin v cung cp cc d liu ngun
lin quan n cng vic hoc t cc thit b thu thp d liu (cn, o nhit , t bo
quang hc, )
Cho php trnh by cc kt qu ca vic thc hin cc yu cu cho ngi dng (kt qu
ca cng vic khi thc hin trn my tnh) hoc iu khin hat ng cc thit b iu khin
(ng m ca, bt m my)
5
Mt cch tng qut thnh phn giao tip l h thng cc hm chuyn v vic nhp/xut
d liu (hm nhp/xut) cng vi hnh thc trnh by v t chc lu tr d liu tng ng,
mc tiu chnh ca cc hm ny l a d liu t th gii bn ngoi phn mm vo bn trong
hoc ngc li.
Trong phm vi gio trnh ny ch gii hn xt n giao tip vi ngi s dng phn
mm v khi c tn gi c th hn l thnh phn giao din.
b) Thnh phn d liu
Cho php lu tr li (hm ghi) cc kt qu x l (vic mn sch c kim tra
hp l, bng lng thng c tnh) trn b nh ph vi t chc lu tr c xc nh
trc (tp tin c cu trc, tp tin nh phn, c s d liu).
Cho php truy xut li (hm c) cc d liu lu tr phc v cho cc hm x l
tng ng.
Mt cch tng qut thnh phn d liu l h thng cc hm chuyn v c ghi d liu
(hm c/ghi) cng vi m hnh t chc d liu tng ng. Mc tiu chnh ca cc hm ny
l chuyn i d liu gia b nh chnh v b nh ph.
c) Thnh phn x l
Kim tra tnh hp l ca cc d liu ngun c cung cp t ngi dng theo cc quy
trnh rng buc trong th gii thc (ch cho mn ti a 3 quyn sch, mi lp hc c ti a
50 hc sinh, )
Tin hnh x l cho ra kt qu mong i theo quy nh tnh ton c sn trong th gii
thc (quy tc tnh tin pht khi tr sch tr, quy tc tnh tin in, quy tc tr gp khi mua
nh) hoc theo thut gii t xut (xp thi kha biu t ng, nn nh)
Vic x l da trn d liu ngun t ngi s dng cung cp (tnh nghim phng
trnh bc 2 da trn cc h s nhp) hoc d liu lu tr c sn (tnh tn kho thng da
trn cc phiu nhp xut lu tr) hoc c hai (tnh tin pht da trn ngy tr sch c
nhp vo v thng tin v loi sch c lu tr) ty vo x l c th. Tng t, vic x
l cho ra kt qu c th dng xut cho ngi dng xem qua thnh phn giao din (trnh
by nghim, xut tin pht), hay cng c th lu tr li qua thnh phn d lu (s sch hin
ang c mn ca mt c gi) hoc c hai (bng lng, bng tn kho)
Mt cch tng qut, thnh phn x l l h thng cc hm chuyn v x l tnh ton,
bin i d liu. Cc hm ny s dng d liu ngun t cc hm trong thnh phn giao din
6
(hm nhp) hay thnh phn d liu (hm c d liu) kim tra tnh hp l (hm kim tra) v
sau tin hnh x l (hm x l) nu cn thit cho ra kt qu m s c trnh by cho
ngi dng xem qua cc hm trong thnh phn giao din (hm xut) hoc lu tr li qua cc
hm trong thnh phn d liu (hm ghi).
STT Thnh phn Hm ngha Ghi ch
1 Thnh phn
giao din
Hm nhp
Hm xut
Nhp yu cu,
d liu ngun.
Xut kt qu
x l
Cn xc
nh hnh
thc
nhp/xut
v t chc
d liu
tng ng
2 Thnh phn
x l
Hm kim
tra
Hm x
l
Kim tra tnh
hp l ca d
liu.
X l tnh
ton, pht
sinh, bin i
trn d liu
S dng
hm nhp,
hm c.
S dng
hm nhp,
hm c,
hm xut,
hm ghi
3 Thnh phn
d liu
Hm c
Hm ghi
c d liu t
b nh ph
vo b nh
chnh.
Ghi d liu t
b nh chnh
vo b nh
ph
Cn xc
nh cchh
thc t
chc lu
tr d liu
Bng 1.2: Danh sch cc hm cng ngha tng ng
1.2. Cht lng phn mm
1.2.1. Tnh ng n
Tnh ng n ca phn mm c th hin ch sn phm thc hin y v
chnh xc cc yu cu ca ngi dng. Tnh ng n y cn phi hiu theo ngha rng l
7
chng trnh cn phi thc hin c trong c nhng trng hp m d liu u vo l
khng hp l.
V d, nu mt trong s cc chc nng ca phn mm l sp xp mt tp tin c s
lng mu tin ty theo mt ct ty theo chiu tng hoc gim th nhng trng hp sau
l vi phm tnh ng n ca chng trnh:
Khng th thc hin c (treo my) khi tp tin rng (khng c mu tin no).
Khng th thc hin hoc thc hin nhng cho kt qu sai khi cc mu tin c hn
100 ct hoc c qu nhiu mu tin.
Khng th thc hin hoc cho kt qu sai khi cc ct c chiu di ln hn 125
bytes.
Khng th sp xp theo chiu tng dn.
Tnh ng n ca mt sn phm phn mm c xc minh qua cc cn c sau y:
Tnh ng n ca thut ton.
Tnh tng ng ca chng trnh vi thut ton. Thut ton c th ng nhng
chng trnh lp ra khng tng ng vi thut ton nn khi thc hin s cho kt
qu sai.
Tnh ng n ca chng trnh c th c chng minh trc tip trong vn bn
ca chng trnh.
Tnh ng n cng c th c khng nh dn qua vic kim th, vic p dng
chng trnh trong mt khong thi gian di trn din rng v vi tn sut s
dng cao.
1.2.2. Tnh tin ha
Cho php ngi dng c th khai bo cc thay i v qui nh vi phn mm ty theo
cc thay i trong th gii thc lin quan (thay qui nh v s sch mn ti a, cng thc
tnh tin pht, cng thc tnh tin in)
Sn phm c th m rng, tng cng v mt chc nng mt cch d dng.
1.2.3. Tnh hiu qu
Tnh hiu qu ca mt sn phm phn mm c xc nh qua cc tiu chun sau:
Hiu qu kinh t hoc ngha, gi tr thu c do p dng sn phm .
Tc x l ca phn mm (v) tnh bng t l gia khi lng i tng cn phi
x l (m) v tng thi gian (t) cn thit x l cc i tng .
8
S dng ti u ti nguyn ca my tnh (CPU, b nh)
1.2.4. Tnh tin dng
Sn phm phi tnh n nhng yu t tm l sau y ca ngi dng:
D hc, c giao din trc quan t nhin.
D thao tc,
1.2.5. Tnh tng thch
Trao i d liu vi cc phn mm khc c lin quan (nhn danh mc sch t tp tin
Excel, gi bo co tng kt nm hc n phn mm WinFax, )
Giao tip ni b
Giao tip bn ngoi
1.2.6. Tnh ti s dng
Sn phm phn mm c th p dng cho nhiu lnh vc theo nhiu ch lm vic
khc nhau.
Cc phn mm cng lp
Cc phn mm khc lp
1.3. Cng ngh phn mm
1.3.1. S ra i
Vo nhng nm 1950 khi my tnh ra i chnh thc (khng ch c dng trong cc
phng th nghim m bt u ng dng trong hat ng x hi) cc phn mm u tin cng
c ra i vi s lng cn rt t i v ch yu phc v cho lnh vc tnh ton (c bit
trong quc phng).
n nhng nm 1960, tri qua 10 nm pht trin s lng cc phn mm tng ln rt
nhiu v c ng dng rng ri trong nhiu lnh vc. Vo thi im ny pht sinh mt vn
m cc chuyn gia gi l cuc khng hong phn mm. Cuc khng hong phn mm
th hin 2 yu t chnh:
- S lng cc phn mm tng vt (do s pht trin ca phn cng: tng kh nng, gi
thnh h)
- C qu nhiu khuyt im trong cc phn mm c dng trong x hi
o Thc hin khng ng yu cu (tnh ton sai, khng n nh)
o Thi gian bo tr, nng cp qu lu, tn chi ph cao, hiu qu thp.
9
o Kh s dng
o Thc hin chm
o Kh chuyn i d liu gia cc phn mm
o ..
gii quyt vn trn mt hi ngh c triu tp bn v cch gii quyt. Hi
ngh tin hnh xem xt, phn tch v xc nh nguyn nhn gy ra cuc khng hong phn
mm. Kt lun nh sau:
- Vic tng vt ca s lng phn mm l iu hp l v iu ny s cn tip din.
- Cc khuyt im ca phn mm c ngun gc chnh t phng php, cch thc tin hnh
xy dng phn mm:
o Cm tnh: mi ngi theo mt phng php ring.
o Th s, n gin: ch tp trung vo vic lp trnh m t quan tm n cc cng
vic cn lm khc trc khi lp trnh (kho st hin trng, phn tch yu cu, thit
k).
o Th cng: cng c h tr chnh khi xy dng phn mm ch l trnh bin dch.
Vi cc kt lun nh trn, hi ngh xut khai sinh mt ngnh khoa hc mi: Cng
ngh phn mm vi nhim v chnh l nghin cu v cc phng php tin hnh xy dng
phn mm.
1.3.2. nh ngha
Cng ngh phn mm l mt lnh vc nghin cu ca tin hc nhm xut cc nguyn
l, phng php, cng c, cch tip cn phc v cho vic thit k, ci t cc sn phm phn
mm t c y cc yu cu v cht lng phn mm.
Do qu trnh tin ha ca ngnh cng ngh phn mm nn khi nim v n cng thay
i theo thi gian. Hn na do y l mt lnh vc mi nn cc khi nim vn cn ph thuc
rt nhiu vo quan im ch quan ca tng ngi khc nhau. C th nh sau:
- Bauer[1969]: vic thit lp v s dng cc nguyn l cng ngh ng n thu
c phn mm mt cch kinh t va tin cy va lm vic hiu qu trn cc my
thc.
- Ghezzi[1991]: l mt lnh vc ca khoa hc my tnh lin quan n vic xy dng
cc phn mm va ln va phc tp bi mt hay mt s nhm k s.
- IEEE[1993]:
10
1. Vic p dng phng php tip cn c h thng, bi bn v c
lng ha trong pht trin, vn hnh v bo tr phn mm.
2. Nghin cu cc phng php tip cn c dng trong (1).
- Sommervile[1995]: l lnh vc lin quan n l thuyt, phng php v cng c
dng cho pht trin phn mm.
- Kawamura[1995]: l lnh vc hc vn v cc k thut, phng php lun cng ngh
hc (l lun v k thut c hin thc ha trn cc nguyn l, nguyn tc xc
nh) trong ton b quy trnh pht trin phn mm nhm nng cao c cht v lng
ca sn xut phn mm.
- Pressman[1995]: l b mn tch hp c qui trnh, cc phng php, cc cng c
pht trin phn mm my tnh.
C th nh ngha tm tt v cng ngh phn mm nh sau: Cng ngh phn mm l
mt nghnh khoa hc nghin cu v vic xy dng cc phn mm c cht lng trong
khong thi gian v chi ph hp l.
Mc tiu nghin cu c chia thnh 2 phn r nt:
1. Xy dng phn mm c cht lng.
2. Xy dng phn mm trong thi gian v chi ph hp l.
1.3.3. i tng nghin cu
Hng n vic xy dng cc phn mm c cht lng nh nu, ngnh cng ngh
phn mm a ra 3 i tng nghin cu chnh: Qui trnh cng ngh, Phng php pht
trin, Cng c v mi trng pht trin phn mm.
- Qui trnh cng ngh phn mm: H thng cc giai on m qu trnh pht trin phn mm
phi tri qua. Vi mi giai on cn xc nh r mc tiu, kt qu nhn t giai on trc
cng chnh l kt qu chuyn giao cho giai on kt tip.
- Phng php pht trin phn mm: H thng cc hng dn cho php tng bc thc
hin mt giai on no trong qui trnh cng ngh phn mm.
- Cng c v mi trng pht trin phn mm: H thng cc phn mm tr gip chnh
trong lnh vc xy dng phn mm. Cc phn mm ny s h tr cc chuyn vin tin hc
trong cc bc xy dng phn mm theo mt phng php no vi mt qui trnh
c chn trc.
11
2. QUI TRNH CNG NGH PHN MM
Nh ni xy dng c phn mm c cht lng qu trnh pht trin phi tri qua
rt nhiu giai on. Mi giai on c mc tiu v kt qu chuyn giao xc nh. Trnh t thc
hin cc giai on ny chnh l chu k sng ca mt phn mm.
Ni cch khc, chu k sng ca mt phn mm l khong thi gian m trong mt
sn phm phn mm c pht trin, s dng v m rng cho n khi sn phm phn mm
khng cn c s dng na.
Chu k sng ca phn mm c phn chia c phn chia thnh cc pha chnh nh:
xc nh, pht trin, kim th, bo tr (vn hnh). Phm vi v th t cc pha khc nhau ty
theo tng m hnh c th.
2.1. Cc bc c bn trong xy dng phn mm
2.1.1. Xc nh
y l bc hnh thnh bi ton hoc ti. bc ny thit k trng hoc phn tch
vin h thng phi bit c vai tr ca phn mm cn pht trin trong h thng, ng thi
phi c lng cng vic, lp lch biu v phn cng cng vic.
Bn cnh chng ta phi bit ngi t hng mun g. Cc yu cu cn phi c thu
thp y v c phn tch theo chiu ngang (rng) v chiu dc (su). Cng c s dng
ch yu giai on ny l cc lc , s phn nh r cc thnh phn ca h thng v
mi lin quan gia chng vi nhau.
2.1.2. Pht trin
Da vo cc ni dung xc nh c, nhm pht trin phn mm dng ngn ng c
t hnh thc (da trn cc kin trc ton hc) hoc phi hnh thc (ta ngn ng t nhin) hoc
kt hp c hai m t nhng yu t sau y ca chng trnh:
Gi tr nhp, gi tr xut.
Cc php bin i
Cc yu cu cn t c mi im ca chng trnh.
Phn c t ch quan tm ch yu n gi tr vo, ra ch khng quan tm n cu trc
v ni dung cc thao tc cn thc hin.
12
Sau bc thit k l bc trin khai cc c t chng trnh thnh mt sn phm phn
mm da trn mt ngn ng lp trnh c th. Trong giai on ny cc lp trnh vin s tin
hnh ci t cc thao tc cn thit thc hin ng cc yu cu c c t.
Cng vic cui cng ca giai on pht trin l chng ta cn phi chng minh tnh
ng n ca chng trnh sau khi tin hnh ci t. Tuy nhin thng thng bc ny
chng ta coi cc chng trnh nh nhng hp en. Vn t ra l xy dng mt cch c ch
ch cc tp d liu nhp khc nhau giao cho chng trnh thc hin ri da vo kt qu
thu c nh gi chng trnh. Cng vic nh trn c gi l kim th chng trnh.
Cng vic kim th nhm vo cc mc tiu sau:
Kim tra pht hin li ca chng trnh. Lu rng kim th khng m bo
tuyt i tnh ng n ca chng trnh do bn cht quy np khng hon ton
ca cch lm.
Kim tra tnh n nh, hiu qu cng nh kh nng ti a ca chng trnh.
Ty theo mc ch m ngi ta thit k cc tp d liu th sao cho c th ph ht cc
trng hp cn quan tm.
2.1.3. Bo tr (Vn hnh)
Cng vic qun l vic trin khai v s dng phn mm cng l mt vn cn c
quan tm trong qui trnh pht trin phn mm. Trong qu trnh xy dng phn mm, ton b
cc kt qu phn tch, thit k, ci t v h s lin quan cn phi c lu tr v qun l cn
thn nhm m bo cho cng vic c tin hnh mt cch hiu qu nht v phc v cho
cng vic bo tr phn mm v sau.
Nh vy cng vic qun l khng ch dng li trong qu trnh xy dng phn mm m
tri li cn phi c tin hnh lin tc trong sut qu trnh sng ca n.
2.2. Mt s m hnh trin khai xy dng phn mm
C nhiu m hnh cn khc nhau trin khai cc bc c bn trong qu trnh pht
trin phn mm. Mi m hnh s chia vng i ca phn mm theo mt cch khc nhau
nhm m bo qui trnh pht trin phn mm s dn n thnh cng. Trong phn tip theo
ca gio trnh chng ta s tm hiu qua cc m hnh pht trin phn mm tiu biu nht ang
c p dng.
13
2.2.1. M hnh thc nc:
M hnh thc nc l mt trong nhng m hnh u tin v ph bin c p dng
trong qu trnh pht trin phn mm. M hnh ny chia qu trnh pht trin phn mm thnh
nhng giai on tun t ni tip nhau. Mi giai on s c mt mc ch nht nh. Kt qu
cu giai on trc s l thng tin u vo cho giai on tip theo sau. Ty theo qui m ca
phn mm cn pht trin m m hnh thc nc s c nhng bin th khc nhau nh sau:
Qui trnh 2 giai on: L qui trnh n gin nht. Theo qui trnh ny vic pht trin
phn mm ch tri qua 2 giai on:
o Xc nh yu cu: c tin hnh ngay khi c nhu cu v vic xy dng phn
mm.
- Mc tiu: Xc nh chnh xc cc yu cu t ra cho phn mm s xy dng.
- Kt qu nhn: Thng tin v hot ng ca th gii thc.
- Kt qu chuyn giao: Danh sch cc yu cu (cng vic s thc hin trn my
tnh) cng vi cc thng tin miu t chi tit v cc yu cu (cch thc thc
hin trong th gii thc).
o Lp trnh (ci t): c tin hnh ngay sau khi kt thc vic xc nh yu cu.
- Mc tiu: To lp phn mm mong mun theo yu cu.
- Kt qu nhn: Danh sch cc yu cu cng cc thng tin c lin quan.
- Kt qu chuyn giao: Chng trnh ngun ca phn mm vi cu trc c s
d liu tng ng (nu cn thit) v chng trnh thc hin c trn my
tnh (chng trnh ngun c bin dch)
Qui trnh 3 giai on: L qui trnh ci tin ca qui trnh 2 giai on bng cch b sung
thm mt giai on trung gian mi gia xc nh yu cu v lp trnh (c sa i)
mm.
hin trong th gii thc)
o Thit k: c tin hnh ngay sau khi kt thc vic xc nh yu cu.
14
- Mc tiu: M t cc thnh phn ca phn mm (m hnh ca phn mm) trc
khi tin hnh ci t.
- Kt qu nhn: Danh sch cc yu cu v thng tin lin quan.
- Kt qu chuyn giao:
M t thnh phn giao din: cc hm nhp/xut, cu trc d liu
nhp/xut.
M t thnh phn x l: cc hm kim tra x l.
M t thnh phn d liu: cc hm c/ ghi, t chc lu tr trn b
nh ph.
o Lp trnh (ci t): c tin hnh ngay sau khi kt thc vic thit k.
- Mc tiu: To lp phn mm theo yu cu.
- Kt qu nhn: M hnh phn mm
Qui trnh 4 giai on: L qui trnh ci tin ca qui trnh pha trc bng cch b sung
thm mt giai on mi gia xc nh yu cu v thit k (c sa i)
mm.
o Phn tch: c tin hnh ngay sau khi kt thc vic xc nh yu cu.
- Mc tiu: M t li th gii thc thng qua cc m hnh (m hnh th gii
thc) trc khi thit k.
- Kt qu chuyn giao:
M hnh x l (h thng cc cng vic trong th gii thc cng vi
quan h gia chng)
M hnh d liu (h thng cc loi thng tin c s dng trong th
gii thc cng vi quan h gia chng)
15
Cc m hnh khc (khng gian, thi gian, con ngi) nu cn thit.
o Thit k: c tin hnh ngay sau khi kt thc vic phn tch.
khi tin hnh ci t.
- Kt qu nhn: M hnh th gii thc.
- Kt qu chuyn giao:
nhp/xut.
M t thnh phn d liu: cc hm c/ghi, t chc lu tr trn b nh
ph.
- Mc tiu: To lp phn mm theo yu cu
- Kt qu nhn: M hnh phn mm
Qui trnh 5 giai on: L qui trnh ci tin ca qui trnh pha trc bng cch b sung
thm mt giai on mi sau giai on lp trnh nhm tng cng tin cy ca phn
mm.
mm.
o Phn tch: c tin hnh ngay sau khi kt thc vic xc nh yu cu.
- Mc tiu: M t li th gii thc thng qua cc m hnh (m hnh th gii
thc) trc khi thit k.
- Kt qu chuyn giao:
16
M hnh x l (h thng cc cng vic trong th gii thc cng vi
quan h gia chng)
M hnh d liu (h thng cc loi thng tin c s dng trong th
gii thc cng vi quan h gia chng)
Cc m hnh khc (khng gian, thi gian, con ngi) nu cn thit.
o Thit k: c tin hnh ngay sau khi kt thc vic phn tch.
khi tin hnh ci t.
- Kt qu nhn: M hnh th gii thc.
- Kt qu chuyn giao:
nhp/xut.
M t thnh phn d liu: cc hm c/ ghi, t chc lu tr trn b
nh ph.
- Mc tiu: To lp phn mm theo yu cu.
- Kt qu nhn: M hnh phn mm.
tnh (chng trnh ngun c bin dch).
o Kim th: c tin hnh ngay sau khi c kt qu (tng phn) ca vic lp
trnh.
- Mc tiu: Tng tin cy ca phn mm.
- Kt qu nhn:
Danh sch yu cu.
M hnh phn mm.
Phn mm.
- Kt qu chuyn giao: Phn mm vi tin cy cao ( tm v sa li).
o Bo tr: Cng vic ca giai on bao gm vic ci t v vn hnh phn mm
trong thc t.
- Mc tiu: m bo phn mm vn hnh tt
- Kt qu nhn: phn mm hon thng
17
- Kt qu chuyn giao: cc phn nh ca khch hng trong qu trnh s dng
phn mm.

Nhn xt:
M hnh thc nc gip chng ta c th d dng phn chia qu trnh xy dng phn
mm thnh nhng giai on hon ton c lp nhau. Tuy nhin, cc d n ln him khi tun
theo dng chy tun t ca m hnh v thng phi lp li cc bc nng cao cht lng.
Hn na, khch hng him khi tuyn b ht cc yu cu trong giai on phn tch.
M hnh ny cng c mt hn ch l chng ta rt kh thc hin cc thay i mt khi
thc hin xong mt gii on no . iu ny lm cho vic xy dng phn mm rt kh
thay i cc yu cu theo mun ca khch hng. Do , phng php ny ch thch hp cho
nhng trng hp m chng ta hiu rt r cc yu cu ca khch hng.
Ch : M hnh thc nc c th c ci tin bng cch cho php quay lui khi pht
hin li trong giai on pha trc.
2.2.2. M hnh bn mu phn mm
Tng t nh m hnh thc nc vi b sung vo cc giai on thc hin phn mm
mu ngay khi xc nh yu cu nhm mc tiu pht hin nhanh cc sai st v yu cu. Cc
giai on trong m hnh bn mu phn mm c th tin hnh lp i lp li ch khng nht
thit phi theo trnh t nht nh.
Ngay sau khi giai on xc nh yu cu, nh pht trin phn mm a ra ngay mt bn
thit k s b v tin hnh ci t bn mu u tin v chuyn cho ngi s dng. Bn mu
ny ch nhm miu t cch thc phn mm hot ng cng nh cch ngi s dng tng
tc vi h thng.
Ngi s dng sau khi xem xt s phn hi thng tin cn thit li cho nh pht trin.
Nu ngi s dng ng vi bn mu a th ngi pht trin s tin hnh ci t thc
18
s. Ngc li c hai phi quay li giai on xc nh yu cu. Cng vic ny c lp li lin
tc cho n khi ngi s dng ng vi cc bn mu do nh pht trin a ra.
Nh vy y l mt hng tip cn tt khi cc yu cu cha r rng v kh nh gi
c tnh hiu qu ca cc thut ton. Tuy nhin, m hnh ny cng c nhc im l tnh
cu trc khng cao do khch hng d mt tin tng.

2.2.3. M hnh xon c
M hnh ny chnh l s kt hp ca m hnh bn mu thit k v m hnh thc nc
c lp li nhiu ln. ln lp tip theo h thng s c tm hiu v xy dng hon thin
hn ln lp trc .
mi ln lp cc yu cu ca ngi s dng s c hiu ngy cng r rng hn v
cc bn mu phn mm cng ngy mt hon thin hn. Ngoi ra cui mi ln lp s c
thm cng on phn tch mc ri ro quyt nh xem c nn i tip theo hng ny na
hay khng.

19

M hnh ny ph hpvi cc h thng phn mm ln do c kh nng kim sot ri ro
tng bc tin ha. Tuy nhin vn cha c s dng rng ri nh m hnh thc nc hoc
bn mu do i hi nng lc qun l, nng lc phn tch ri ro cao.
3. CC PHNG PHP XY DNG PHN MM
3.1. Tng quan
3.1.1. Khi nim
tin hnh xy dng mt phn mm, chng ta c th p dng nhiu phng php
khc nhau. Mi phng php c nhng u v khuyt im ring v ph hp vi tng loi
phn mm c th.
Mi phng php s c nhng hng dn c th cc cng vic cn phi thc hin trong
tng giai on trong quy trnh xy dng phn mm.
Bn cnh mi phng php cng s quy nh nhng cch thc khc nhau trnh
by cc kt qu thu c trong qu trnh xy dng phn mm. Nhng quy nh ny c tnh
cht nh l ngn ng thng nht cc thnh vin tham gia xy dng phn mm c th trao
i thng tin trong vic xy dng phn mm.
3.1.2. Phn loi
Cc phng php xy dng phn mm c chia lm 02 nhm khc nhau da vo tnh
cht ca cng vic cn thc hin.
Phng php xy dng:
Phng php hng chc nng
20
Phng php hng d liu
Phng php hng i tng
Phng php t chc qun l
Xy dng phng n
T chc nhn s
c lng ri ro, chi ph
Lp v theo di k hoch trin khai.
Trong phn tip theo ca gio trnh ny, chng ta ch quan tm n cc phng php
xy dng. V phng php t chc qun l chng ta c th tham kho trong gio trnh Qun
l d n xy dng cc h thng thng tin.
3.2. Cc phng php xy dng phn mm
3.2.1. Cch tip cn
a) T trn xung
y l cch gii quyt vn theo hng phn tch. Khi tin hnh xy dng phn mm
theo cch ny, chng ta bt u vi nhng thnh phn chnh ca h thng. Sau , cc thnh
phn ny s c phn tch thnh cc thnh phn chi tit v c th hn. Qu trnh phn tch
ny s kt thc khi cc kt qu thu c c mc phc p ng vi mun ca nh xy
dng phn mm.
b) T di ln
Ngc li vi phng php t trn xung, phng php t di ln l cch gii quyt
vn theo hng tng hp. Vi phng php ny, chng ta tin hnh xy dng nhng thnh
phn chi tit, c th m m chng ta d tnh l s c trong h thng. Sau , cc nh pht
trin phn mm s tin hnh kt hp cc thnh phn chi tit ny li vi nhau to nn cc
thnh phn chnh m h thng cn phi c.
21
3.2.2. Cch tin hnh
a) Phng php hng chc nng
Vi phng php ny cng vic xy dng phn mm c thc hin da trn cc chc
nng m h thng cn thc hin. Hay ni cch khc chng ta ch trng n thnh phn x l
ca h thng:
Cc thao tc tnh ton
Cc thao tc pht sinh
Cc thao tc bin i.
Phng php chung gii quyt vn l p dng nguyn l chia tr. Khi tin
hnh xy dng phn mm theo phng php ny, chng ta s chia cc cng vic ln m h
thng cn thc hin hnh cc cng vic nh hn c lp nhau. Vic phn chia cc cng vic
c tin hnh cho n khi cc cng vic thu c nh chng ta c th tin hnh xy
dng hon chnh. Hnh di: Minh ha cch tip cn theo hng chc nng.

Phng php hng chc nng ch trng n cch gii quyt vn nhng khng
c kh nng che du cc thng tin trng thi ca h thng. iu ny dn n vic cc chc
nng trong h thng khng tng thch vi nhau trong vic thc hin thay i cc thng tin
trong h thng. Chnh v vy m cch tip cn ny ch thch hp khi trong h thng c rt t
thng tin cn phi qun l v chia s gia cc chc nng vi nhau. m hnh ha cch x
l thng tin trong h thng dng lc dng d liu (Data Flow Diagrams).
DFD l mt cng c n gin v hu ch miu t cch thc hot ng ca h thng.
DFD s dng cc k hiu sau m t h thng:
vung c gc trn c dng biu din cc chc nng ca h thng.
22
vung dng biu din thnh phn d liu trong h thng.
Hnh trn dng biu din cc thnh phn bn ngoi c giao tip vi h thng.
Du mi tn dng biu din hng di chuyn ca d liu.
Cc t kha and v or dng lin kt cc dng d liu khi cn thit.

b) Phng php hng d liu
Ngc li vi phng php hng chc nng, phng php hng d liu ch trng
nhiu n thnh phn d liu cn phi x l trong h thng:
T chc d liu
Khi lng lu tr
Tc truy xut

Khi tin hnh thit k theo phng php hng d liu chng ta bt u vi vic thit
k cc cu trc d liu cn thit c trong bi ton, sau mi tin hnh thit kt cc thao tc
vn hnh trn cc cu trc d liu thit k.
23
Phng php ny c bit ch thch hp trong cc loi phn mm ch c chc nng
chnh l lu tr v thao tc trn cc loi d liu. Hn ch ca n l khng quan tm n cc
chc nng m h thng cn phi p ng. iu ny dn n vic c kh nng h thng sau
khi thit k khng c y cc chc nng cn thit.
Kt qu thu c sau khi thit k theo phng php hng d liu l m hnh thc th
kt hp (Entity Relationship Diagram). Mt m hnh thc th kt hp in hnh gm c 2
thnh phn c bn: cc thc th v cc mi kt hp.
Mt thc th l mt i tng trong th gii thc m h thng c quan h, hoc
tng tc qua li. Cc thc th c biu din trong s bng cc hnh vung
cng vi tn v c th c thm cc thuc tnh ca thc th.
Mi kt hp biu din s kt hp gia hai hay nhiu thc th. Mi mi kt hp
gm c ba thnh phn c bn:
Mi kt hp gia cc thc th c biu din bng mt ng thng ni
gia hai thc th.
Tn ca mi lin h dng miu t ngha ca mi lin h.
Bn s hai u ca mi kt hp dng xc nh con s ti a v ti
thiu cc thc th lin quan n mi kt hp.
c) Phng php hng i tng
Phng php thit k hng i tng l s kt hp ca phng php hng d liu v
phng php hng chc nng. Phng php ny ch trng n c thnh phn d liu v
chc nng ca h thng.
Theo phng php hng i tng th mt h thng phn mm l mt tp hp cc i
tng c kh nng tng tc vi nhau. Cc i tng chnh l cc s vt v hin tng vt l
cng nh tru tng m chng ta c trong th gii thc. Mi i tng c d liu ring c
che du vi th gii bn ngoi v cc thao tc m i tng c th thc hin trn cc thnh
phn d liu ca i tng.
24
Cc i tng lin lc, trao i thng tin vi nhau bng cch gi cc thng ip cho
nhau. Cc thng ip m mi i tng c th x l c gi l giao din ca i tng. Khi
mi thao tc lin quan n cc i tng c phi thc hin thng qua giao din ca i
tng. iu ny gip chng ta m bo rng cc thng tin bn trong cc i tng c bo
v mt cch chc chn.
Chng ta c th s dng nhiu h thng k hiu khc nhau m t cc i tng ca
h thng cng nh mi lin h gia chng. Mt trong s cc h thng k hiu ph bin hin
nay l h thnng k hiu UML.
4. CNG C V MI TRNG PHT TRIN PHN MM
4.1. M u
4.1.1. Khi nim
Cc cng c v mi trng pht trin phn mm l cc phn mm h tr chnh ngi
pht trin trong qu trnh xy dng phn mm. Cc phn mm ny c tn gi chung l CASE
(Computer Aided Software Engineering) tools.
Trong qu trnh pht trin phn mm theo cc quy trnh trn, cc CASE tools c th h
tr c th cho mt giai on no hay cng c th h tr mt s giai on, trong trng hp
ny tn gi chung thng l mi trng pht trin phn mm-SDE (Software Development
Environment).
Vic h tr ca cc CASE tools trong mt giai on bao gm 2 hnh thc chnh:
- Cho php lu tr, cp nht trn kt qu chuyn giao vi mt phng php no .
- Cho php pht sinh ra kt qu chuyn giao cho giao on k tip.
4.2. Phn mm h tr thc hin cc giai on
4.2.1. Phn mm h tr phn tch
- Cng vic h tr chnh
o Son tho cc m hnh th gii thc
o nh x vo m hnh logic
- Cc phn mm: WinA&D, Analyst Pro,
4.2.2. Phn mm h tr thit k
- Cng vic h tr chnh
o Son tho cc m hnh logic
25
o nh x vo m hnh vt l
- Cc phn mm: QuickUML, Power Designer, Oracle Designer
4.2.3. Phn mm h tr lp trnh
- Cng vic h tr chnh
o Qun l cc phin bn (D liu, chng trnh ngun, giao din)
o Bin dch
- Cc phn mm: Visual Studio, Visual Basic, Visual C++
4.2.4. Phn mm h tr kim chng
- Cng vic h tr chnh
o Pht sinh t ng cc b d liu th nghim
o Pht hin li
- Cc phn mm: WinRuner
4.3. Phn mm h tr t chc, qun l vic trin khai
4.3.1. Xy dng phng n
- Cng vic h tr chnh
o To lp phng n
o D on ri ro
o Tnh chi ph
- Cc phn mm: MS Project, Visio
4.3.2. Lp k hoch
- Cng vic h tr chnh
o Xc nh cc cng vic
o Phn cng
o Lp lch biu
o Theo di thc hin
- Cc phn mm: MS Project, Visio
26
Chng 2: PHN TCH V C T YU CU
1. Tng quan
Phn tch yu cu l khu k thut u tin gm nhiu bc nh: nghin cu kh thi,
phn tch m hnh ha, c t thm nh yu cu. Gia on ny c tin hnh phi hp gia
bn pht trin v khch hng v n c vai tr c bit quan trng trong tin trnh pht trin
phn mm.
y l bc hnh thnh bi ton hoc ti. bc ny trng nhm thit k v ngi
phn tch h thng phi bit c ngi t hng mun g. Cc yu cu phi c thu thp
y v c phn tch theo chiu ngang (rng) v dc (su). Cng c s dng ch yu
giai on ny l cc lc , s phn nh r cc i tng ca h thng: lu
(Flowchart), s dng d liu (Data Flow diagram DFD), mng thc th-quan h (Entity-
Relationship Network), s cu trc phn cp (Structural hierarchical schemes), mng ng
ngha (Semantic Network)
1.1 Qu trnh phn tch
1.1.1 Phn tch phm vi d n
Ngi phn tch h thng dng thut ng phm vi ch trch nhim d n phi thc
thi. Ngc li, phm vi d n l nhim v ln v phc tp c thc hin bi chng trnh.
xc nh phm vi d n, bng xc nh qu trnh nghip v ng dng s i u.
l nhng phm vi vn ca ng dng. Ni chung, c hai phn i vi bt k gii php
nghip v: phn trin khai ng dng v phn thc hin bi con ngi hay chng trnh. nh
ra ranh gii ng dng tc l xc nh qui trnh trch nhim.
Mt khi nh ngha trch nhim ca d n:
Chia trch nhim thnh nhng nhim v con a ra tng cho chnh mnh v bao
nhiu m un chng trnh khc nhau yu cu?
Xc nh bao nhiu vng a l lin quan (chi nhnh vn phng).
c lng s ngi dng ng dng v thi gian ng dng c duy tr.
Tnh chnh xc.
Cui cng, hiu khch hng mong i d n c trin khai.
Ti thi im ny, chng ta c tng phm vi d n. Cn nhc ln d n i vi
thi gian v rng buc ngn sch. Nu d n qu ln v thi gian v tin bc cho chi tr th
27
bn bc vn vi khch hng a ra quyt nh thng lng cho tha ng. Chng ta
phi chn la hoc nhiu thi gian hn, hoc nhiu tin hn hoc c hai. Hoc chng ta phi
gim phm vi d n xung. Phn tch tt c nhng tnh hung giai on u ca d n s
lm cho d n thnh cng nhiu hn.
1.1.2 Phn tch m rng yu cu nghip v
a. Xc nh yu cu nghip v
Mi d n s c mt hay nhiu yu cu nghip v. Mi yu cu nghip v l mt m t
tc nhim c th trong nghip v ca khch hng. V d. lu vt qu trnh u t. Mt tc v
nh kim sot u t cn chia nh thnh nhng phn chc chn cho n khi mi phn
m t cng vic chnh xc
Khi mc ca thnh phn chia nh di mc ti thiu, xc nh li trnh t thnh
phn.
Mi tc v c gi l yu cu nghip v hay quy tc nghip v. Quy tc doanh nghip
c vit theo ngn ng c hiu bi nhng ngi khng chuyn my tnh sao cho ngi
dng c th kim tra lut mt cch chnh xc
b. Xc nh yu cu cht lng khch hng
Mi d n phn mm c th yu cu nhanh, bo mt, ph thuc, d dng, hay bug-free.
Trong th gii thc, thi gian v rng buc ti chnh lm cho khng th to ra nhng chng
trnh d n hon chnh. Thay vo , iu quan trng quyt nh da trn mc chp
nhn ca cht lng tha mn khch hng.
V d: khi khch hng quyt nh ng dng phi sn sng 23 gi trong ngy, b qua
thi gian vn hnh khng gim. Cht lng khc bao gm s ngi dng truy cp hin hnh,
thi gian ti a phi ch hon thnh cng vic trong ng dng (s phn hi), bo mt
ng dng, hay hn na.
c.Phn tch h tng c s hin hnh
Phn quan trng trong thit k gii php l phn tch k thut thay th. in hnh, gii
php phn mm c a vo hn l thay th h thng hin hnh. D n cn lm vic trn
phn cng v phn mm m ngi dng hin c. Bit c h iu hnh ang c ci trn
my ca ngi dng, loi mng ang s dng, v nu ngi dng ang chy phn mm
khng tng thch vi chng trnh mi hn. Nn b thi gian tm hiu my ch hin hnh,
h iu hnh, phn mm ang chy.
28
Khi a gii php, nh rng c s h tng hin hnh m bo gii php ca chng ta c
th tng thch.
d. Phn tch nh hng k thut
Nu cn m rng chc nng cho h thng hin hnh, chng ta mong c thay i h
thng c c vic ci thin h thng c v tch hp d dng hn h thng mi. V d, chc
nng ca chng trnh k ton lu tr d liu nh nh CSDL hng n tp tin Access.
to d liu truy xut hiu qu hn v tha mn yu cu ca gii php mi, chng ta mi
chuyn ton b d liu sang h qun tr csdl SQL Server. Vic suy ngh trc s tit kim
thi gian sau : tri qua thi gian tm hiu s khc bit v giao tc, bo mt, v nhng chc
nng khc gia k thut c v gii php mi.
Chng ta nn tm hiu th tc chuyn i d liu t k thut c sang k thut mi. m
bo c php thc nghim nhng th tc ny, v c k hoch bo lu trong trng hp thc
hin vn ny b li. m bo chc chn nhng tc ng chuyn i trn mi thnh phn
ca h thng, khng ch phn t gn nht thay i.
1.1.3.Phn tch yu cu bo mt
Khi h thng lu tr, truy xut d liu c nhn nh thng tin nhn s, th tn dng,
doanh s bn hay thng tin ring t, chng ta cn c bin php m bo an ton nhng d
liu ny.
a. Xc nh vai tr
Ton b ng dng khng ch c 1 mc bo mt. Ngi dng cui ch cn quyn truy
xut gii hn vo h thng. Qun tr h thng, ngi thao tc vin cp nht, v ngi dng c
quyn truy cp cao hn mi cp . Bo mt da trn vai tr l k thut dng cp quyn
mc bo mt khc nhau tng ng quyn hn v chuyn nghip ca mi ngi dng
trong h thng.
Lu : Nhn bit nhng lp chnh ca nhng ngi dng cn truy cp n ng dng
ca chng ta. Gn tn vai tr cho mi lp ngi dng. Cui cng, gn mc ti thiu c th
truy xut n mi vai tr. Mi lp ngi dng nn c quyn truy xut n cng vic ca
h, v khng nhiu hn.
b. Xc nh mi trng bo mt ng dng
bo mt khng b gii hn ngi dng h thng. Ch ngi dng ng nhp vo ng
dng, ng dnng phi login kim sot ti nguyn chia s nh tp tin, dch v h thng,
29
c s d liu. Mc kim sot ca ng dng c gi l ng cnh bo mt. Chng ta cn
phi lm vic vi nhiu ngi dng khc nh qun tr mng, cp quyn truy xut ph hp
ng dng chia s ti nguyn.
c. Xc nh nh hng bo mt
Nu cng ty c sn c ch bo mt thay vo h thng ca chng ta nn iu chnh
cho ph hp vi c ch c. Nu chng ta ang thc thi h thng bo mt mi hay mt h
thng khc, cn phi phn tch tc ng ca h thng trn h thng hin ti:
H thng mi c lm hng chc nng ca phn mm hin ti?
H thng i hi phi h tr thm mt phn ngi dng ng nhp m rng ?
H thng s kha mt vi ngi dng trn nhng tp tin hay nhng ti nguyn m h
c quyn truy cp trc y
d. K hoch vn hnh
Khi t chc pht trin v thay i, ngi dng mi c thm vo, ngi c c cp
nht v b i. Nhng thao tc ny i hi thay i CSDL bo mt, l ni thng tin ngi
dng v quyn hn truy cp ca h c lu. Nhng thng tin ny c lu tr hin thi.
Nu ngi dng c v tr a l khc nhau, vn phng khc nhau, chng ta cn ln k
hoch ti to c s d liu bo mt. S ti to l s thay i h thng d liu ti ni ny sao
chp n ni khc sao cho tt c thng tin bo mt c lu gi mi ni. Thun li vic to
bn sao l ngi dng c th ng nhp dng thng tin c lu v tr gn hn so vi v tr
a l. Nu mng WAN b ngng hot ng, v d ngi dng vn c th ng nhp. Vic
to bn sao cn c ln k hoch v vn hnh.
Lu : Chng ta ln k hoch cho iu kin khn cp phi lm g nu csdl bo mt b
ngt hay nu vic to bn sao b hng. i vi h thng bo mt b hng, chng ta cng nn
c c hai k hoch khn cp v th tc t ng ch n nhng vn chung nh mng b
hng.
d. K hoch kim sot v ng nhp
Mt h thng bo mt tt khng l c ch th ng. Thay vo , cha chc nng tr
gip kim sot hot ng ca h thng cho vn bo mt. Vn chung ca chc nng ny
l nht k. Ton b thao tc ca h thng c th c ghi nhn hu nh ton b s kin lin
quan n bo mt h thng. C th ghi nhn mi khi ng nhp, truy xut n mi ti nguyn
nhng iu ny him khi hiu qa; thng chng ta s ghi nhn mt s tp thng tin ny nh
vic c gng ng nhp li.
30
Lu : Nht k h thng t n th khng c ngha; chng ta phi k hoch kim sot
thng xuyn bi ta c th pht hin nhng nghi ng nhng mu nht k hot ng. Ngi
kim sot c hun luyn nn phn tch nht k trn c s thng xuyn, a ra nhng
ngh nu c bt k iu nghi ng.
e. Xc nh mc yu cu bo mt
Bo mt cng ging nh nhng phn khc trong thit k ng dng, l s cn nhc gia
hiu qu v chi ph. Nu h thng khng lu nhng d liu c tnh nhy cm cao. Cch tt
nht trin khai h thng l gi s xc thc ca ngi dng i hi lu tr. Nu chng
ta lu tr thng tin cn cho bo mt, chi ph cho bo mt thng tin c bit phi c kim
chng.
Khng c h thng no bo mt 100%. Chng ta phi xc nh mc ri ro bo mt
c th chp nhn c. ri ro bo mt din t t l phn trm tng xng kh nng m bo
mt h thng khng bao gi t n. iu c th nhng ph tn xy dng h thng bo
mt 99%. Chng ta hay khch hng phi xc nh mc ri ro c th chp nhn c da
trn d liu nhy cm ca h thng.
f. R sot bo mt hin ti
Chng ta nn trung thnh tng ca yu cu bo mt ca ng dng. thi im phn
tch chnh sch bo mt hin ti ca cng ty xc nh bo mt c t n nhng nhu cu
ca h thng hay khng. Nu khng, tho lun vn vi ngi gch vc h thng bo mt
cng ty tm ra gii php mang li li ch trin khai m rng bo mt.
1.1.4.Phn tch yu cu tc
Tc ca ng dng c th i hi kh. i vi ngi dng, ng dng s hu nh
chy qu chm nhng chy nhanh ng dng thit k tt c th mang li gi tr
Lu : vic chy nhanh mt ng dng thit k km th d, nhiu ng dng c th chy
chm bi thit k thiu st, nhng khng bi khng tng thch gia phn ng v cc yu t
bn ngoi.
Chng ta nn nhn thc yu cu tc ng dng trc khi bt u qui trnh thit k.
Yu cu tc da theo cc mc sau:
Mi pht giao dch: cung cp dch v ph thuc vo s lng ln ngi dng, ng
dng phn tn dng nhng giao tc. S giao tc mi pht (TPM) l o tc h thng c
s d liu.
31
Bng thng: ng dng phn tn lm nghn vic s dng mng. S phn hi ca ng
dng xc nh nh bng thng mng ( rng ca ng truyn mng). Bng thng thng
c o bng megabit mi giy.
Kh nng cha: Lng lu tr- c chnh v ph - sn sng i vi ng dng l vn
lu tm quan trng cho tc chung ca ng dng. RAM i hi ca ng dng gy ra nhng
khc bit ln cho tc ca ng dng.
Nt tht: Trong mi h thng, c phn gii hn tc h thng ni chung. V d CPU
tc nhanh cng khng ci thin g my nu phi ch d liu t mt cng qu chm.
Trong trng hp ny, cng s l nt tht ca ton b h thng. Khng th tng tc tr
khi nt thc c nhn bit, bi v ch c ci thin nt tht lm nng tc ph hp. Chng
ta c th nhn bit nt tht bng cch s dng cng c bo co h thng nh Mn hnh iu
khin tc trn Window NT (Windows NT Performance Monitor).
Thut ng tc thng dng ng ngha vi s phn hi - s lng thi gian chim
gi phn hi li hnh ng ca ngi dng. C th lm cho ng dng xut hin phn hi
m khng cn tng tc . Tuy nhin, thi gian phn hi trung bnh ca ng dng l c tnh
quan trng, chng ta phi kt hp cht ch nhng mc tiu thi gian phn hi i vi yu cu
chung thit k.
Khng th ni v tc trong nhng ng dng phn tn m khng phn bit quan
trng: gia nhu cu cao v trung bnh. Ti mt s thi im - ti hay cui tun c l ng
dng s phc v vi s lng nh ngi dng, th tc n s trn trung bnh. thi im
khc, s lng ngi dng s cao hn v tc ng dng cho php. Mc tiu tc bao
gm c mc tiu tc trung bnh v cao.
1.1.5 Phn tch yu cu vn hnh
Chng ta c th gim bt chi ph vn hnh theo nhiu cch.Cch tt nht gim chi
ph vn hnh l m bo chng trnh c kim th v chy debug trc khi a vo trin
khai. Chi ph trin khai c th c gim bt bi phn phi trc tuyn hay nhng th tc t
ng ci t, v qui trnh vn hnh c th t ng bng cc qui trnh tin hc. Mc v tr v
hun luyn i ng l vn xem xt quan trng: i ng nhn vin cng c hun luyn k
v su th vn cng nhanh chng c sa i.
Trong trng hp phn cng, phn mm l thnh phn c mua ch khng c pht
trin, chng ta c th nhn s chp thun vn hnh t nh xng hay ngi y thc ca sn
phm. Vn hnh sn phm trung gian tit kim cho chng ta chi ph thu mn nhn vin
32
mi hay hun luyn li nhng nhn vin c duy tr mt hay nhiu thnh phn ca h
thng.
Gim chi ph vn hnh i hi s t tha mn li nhun trong thi ngn i vi nhng
li ch trong tng lai. Gim chi ph vn hnh lu di thng i hi u t n u trong t
ng ha phn cng v phn mm.
1.1.6 Phn tch kh nng m rng yu cu
Qua thi gian, nhng yu cu gii php s thay i. Ngi dng cn nhng chc nng
mi, cc quy lut t ra s b sa i, v phn cng phn mm nn mi thay i theo. ng
dng thit k tt l c kh nng m rng c n c th uyn chuyn ci thin m khng
phi vit li hon ton. Kh nng m rng ca ng dng b o ngc so vi lng cng vic
cn hon thnh thm nhng c trng mi.
Kh nng m rng c th t c thng qua nhng ngha khc nhau. Mt cch t
nhng kh nng hn nh l lu tr thng tin quy lut t ra trong c s d liu hn l lp
trnh chng trong i tng nghip v. Theo cch , nu s quan trong hay th tc thay i,
n c th thay i trong CSDL m khng thay i m ngun. Cch khc l t m ngun vo
trong on script c lm r hn bin dch chng trnh; on script c th b thay i mt
cch d dng khng i hi bt k bin dch hay ci t li tp tin nh phn
Lu : cch tt nht t c kh nng m rng l ngt ng dng thnh nhng i
tng thnh phn, mi thnh phn hon thnh mt nhim v ring l. Nu nhng yu cu ca
nhng nhim v c bit thay i, i tng tng ng c th b thay i v bin dch li m
khng gy nh hng bt k i tng khc. Nhng i tng c thm vo d dng. i
tng nghip v c nhng thun li c lm hiu qu hn nhng phng php khc trong
khi vn m bo tt kh nng m rng.
1.1.7. Phn tch nhng yu cu sn c
Nhng ng dng phn tn c thit k chy mi ngy. N cn thit cho s thnh
cng ca doanh nghip. Nh vy, chng c mc sn sng cao nn trnh thng bo tr,
sa cha, pht sinh khng theo k hoch.
R rng, i vi nhng ng dng mang tnh sn sng, n khng c gy ra li. Khng
c ng dng no l khng c li, ng dng phi c bo lu chng c th hot ng
thm ch khi bug xy ra trong mt phn ca chng trnh. Th d, nu ngi dng gy ra li
cho chng trnh th ch mt phn chng trnh phc v cho ngi dng b hng, khng
33
nh hng ngi dng cn li ang ni kt. Bt k thnh phn ng dng no hng hay khng
sn sng th nn khi ng li ngay khi c th.
Vic bo tr c k hoch cng tc ng n tnh sn sng. Mt my ch cha ng dng
l tng lun c bn sao lu c th khi ng khi my ch bo tr. ng dng c mc sn
sng cao c cch lun phin kt ni mng trong trng hp mng WAN, LAN ngng hot
ng
Lu : Tnh sn sng lin quan n nghip v. Tnh sn sng ca ng dng cng cao,
gi tr ca ng dng cng cao. Chng ta phi xc nh bao nhiu gi trong ngy ng dng cn
c thao tc; gi no l quan trng so vi cc gi trong ngy. Cn nhc gi tr ca vic tng
tnh sn sng i vi gi tr d n ca thi gian down ng dng. Nhng h thng trng yu,
gi tr i vi cng ty bt k thi im down no hon ton iu chnh chi ph thit k 100
% ng dng sn sng. ng dng khc n gin cn tr nn sn sng hu ht mi lc.
1.1.8. Phn tch yu t con ngi
Thit k ng dng c gim st bi nhiu ngi lp trnh l phn quan trng ca yu
t con ngi. Chng ta nn xc nh kinh nghim g m chng ta mun ngi dng c. Vi
bt c ng dng no khc, kinh nghim ngi dng cng tt th chi ph cng cao.
Bt u nh ngha mc tiu ca ngi dng. Xc nh ngi dng vi nhng nhu cu
c bit nh th no. Chng ta cn iu tit ngi dng qua vic iu tit nghe v nhn, hay
ngi dng ni ting nc ngoi. Ph thuc vo v tr a l ca ngi s dng. Chng ta cn
sa i ng dng thch ng theo v tr a l. Cn iu chnh nhu cu lt qua ca ngi
dng, ngi khng cn s ni kt chc chn hay kh nng tr li li.
Xem xt mc chuyn nghip gia ngi dng. Vi chuyn vin hc nhanh hn vi
giao din thit k tt v tr gip trc tuyn Help online. Ngi dng vi k nng km hn
tng tc qua s dng wizard, tr gip online, hay ch dn. Hun luyn khch hng trong ng
dng cng nn cn nhc chn la.
1.1.9. Phn tch yu cu tch hp
Nu gii php giao tip vi ng dng k tha, vic truy xut CSDL tn ti, hay vic
chuyn i d liu c sang khun dng mi, bn cn phi a k hoch tch hp ng dng
vi phn mm c. iu ny c lm thng qua kt ni ca hng trung gian nh trnh iu
khin thit b kt ni csdl (ODBC), nhng chng ta cng cn vit kt ni v nhng tin ch
chuyn i
34
Khi pht sinh nhu cu ln hn, c s d liu phi thit k li. K thut d liu mi hay
v l a nhu cu ci thin CSDL bn di ng dng. Nhng ci tin phi c cn thn bi
chng ph v tt c m ngun CSDL hin ti. Trc khi ci tin khung d liu, m bo
nhng phn m ngun hin ti c th truy xut n CSDL. Tt c m ngun hin ti phi
c sot li, c th vit li.
1.1.10. Phn tch thc tin nghip v tn ti
Phn nh ngha trong qui tc nghip v lin quan n s hiu bit ng cnh trong
nhng qui tc thao tc. Hiu c nhng thc t nghip v ca doanh nghip c th gip
chng ta trnh c sai st thm ch gip tm cch tt hn, hiu qu hn ca t ng ha tin
trnh nghip v. Hiu c vn hp l di mi tin trnh c th ngn bn gy ra li mt
cch ngy ng dn n tranh chp.
Hiu c cu trc t chc v s lm vic nghip v l quyt nh. Khng hiu r
rng s t chc, khng th em li s chp thun ph hp cho thit k ng dng ca
chng ta hay thng tin theo kp trn thit k hay nhng vn trin khai. hnh t chc
cng gip cho tm kim thng tin ngi n danh phn hi li chc nng ca ng dng m
khng dng bt ca chnh h.
C c ng dng t giai on pht trin n sn phm i hi s hiu bit mng v
chnh sch h tng ca cng ty. Bit c ai l ngi chu trch nhim bo tr, bo mt, tnh
ton vn, kh nng phn hi tng tc trn mng. Hc nhng tin trnh v chnh sch lin
quan chy trn ng dng mi. Tm ra loi kim sot cht lng v dch v kim th sn sng
trong khi chng ta kim th trn chnh phn mm, ta c th t ng ti nguyn hay dnh cho
b phn kim tra cht lng ty s dng. Chng ta c th yu cu phng php thit k c
bit hay trin khai thc t. Chng at cng i hi chc chn k hoch c kt cht vi ngn
sch
Cui cng, gi nhng nguyn tc ct li: Hc nhu cu khch hng, c gng thc hin
chng. iu ny c th tr nn kh khi khch hng khng bit nhu cu ca h l g, nhng
l cch dn n ng dng thnh cng.
1.1.11.Phn tch yu cu kh nng quy m
Nu ng dng thnh cng s hp dn ngi dng hn. c bit, nu ng dng chy
trn mi trng web nh Internet th s thnh cng ng ngha vi tng nhu cu. ng dng
phi c thit k c quy m- n phi h tr nng cp cho php phc v nhiu ngi hn.
35
Mt cch n gin nng cao ng dng l mua CPU nhanh hn, nhiu RAM, kt ni
mng tt hn. Tuy nhin vic tng cng my n chy nhanh hn. Thc s nhng ng dng
c th nng cp phi thm vo nhiu dch v pha my ch. iu ny c ngha ng dng c
th chy trn nhiu my tnh cng mt lc, s phn phi vic ti xung ca ngi dng v x
l thi gian qua nhiu my ch. iu ny s gia tng ng k tnh phc tp, v vy mt ln
na tnh thun tin kh nng quy m phi c cn nhc i vi gi tr cung cp. Tuy nhin,
ng dng nh Miscrosoft Transaction Server gim ng k chi ph pht trin ng dng phn
tn bi qun l v mt logic ca phn tn t ng.
1.2 Xc nh yu cu
Mc tiu ca vic xc nh yu cu:
Xc nh tht chnh xc v y cc yu cu t ra cho phn mm s c xy dng.
Kt qu nhn c sau giai on xc nh yu cu:
1. Danh sch cc cng vic s c thc hin trn my tnh
2. Nhng m t chi tit v cc cng vic ny khi c thc hin trong th gii thc.
Qua bc u hnh thnh thng tin khi qut v cc hot ng trong th gii thc.
1.2.1 Yu cu v m t yu cu
Yu cu (hay yu cu phn mm) l cng vic mun thc hin trn my tnh. Nhng
cng vic ny phi xut pht t thc t ch khng thun ty tin hc
M t yu cu l m t y cc thng tin lin quan n cng vic tng ng. Cc
m t ny dng lm c s nghim thu v nh gi phn mm khi c chuyn
giao.
Cc yu cu ca phn mm cn c m t tht r rng, c th, y v chnh xc
cc thng tin lin quan n cng vic tng ng. Vic m t s si, m h yu cu phn mm
s dn n vic hiu nhm gia chuyn vin tin hc (ngi thc hin phn mm) v khch
hng (ngi t hng thc hin phn mm). Nhiu cng sc v chi ph phi hao tn do cc
hiu nhm nh th.
Cc loi thng tin chnh cn c quan tm khi xc nh yu cu phn mm:
Tn cng vic ng vi tng yu cu
Ngi hoc b phn s thc hin cng vic
a im thc hin cng vic
36
Thi gian thc hin cng vic
Cch thc tin hnh cng vic cng vi cc quy nh lin quan
Sau y, tng loi thng tin s ln lt c xem xt chi tit:
a. Tn cng vic.
Cn xc nh c th, trnh dng cc tn chung chung, m h
V d: xt mt s tn cng vic sau:
Qun l c gi: chung chung, m h; c th nh vic ng k mn sch, gia hn th
c gi, tr sch
Qun l sch: chung chung, m h; c th nh nhp sch vo kho, tra cu sch, cho
mn sch, nhn tr sch, thanh l sch.
b. Ngi thc hin.
Cn xc nh chnh xc ngi hoc b phn s thc hin cng vic trn my tnh (cn
gi l ngi dng phn mm hay ngi dng).
Nhng ngi dng c vai tr v cng vic thc hin tng t nh nhau s c xp
vo cng mt loi ngi dng (thng thng mt loi ngi dng s tng ng vi mt b
phn trong th gii thc).
Cng mt cng vic c th c nhiu loi ngi dng khc nhau thc hin v ngc li,
mt loi ngi dng c th thc hin nhiu cng vic khc nhau.
c. Thi gian, a im.
Cn xc nh chnh xc a im, thi im tin hnh cng vic. Cc thng tin ny s
c ngha nht nh trong mt s trng hp c th.
d. Cch thc tin hnh v cc quy nh lin quan.
y l phn chnh yu khi tin hnh m t yu cu. i vi loi thng tin ny cn c
bit quan tm n mt s yu t sau:
i. Cc quy nh cn kim tra khi thc hin cng vic ghi nhn thng tin
V d: Quy nh v vic mn sch khi cho c gi mn sch: ch cho mn sch i
vi nhng c gi c th c gi cn hn, s sch ang mn cha n 2 v khng c sch
mn qu hn.
37
V d: Quy nh tnh hp l ca phn s trong vic ghi nhn bi ca gio vin v bi
gii ca hc sinh: phn s phi c mu s khc 0
ii. Cc quy nh, cng thc tnh ton khi thc hin cng vic tnh ton
V d: Quy nh tnh tin pht tr sch tr khi thc hin vic tr sch: mi ngy tr tr
pht 1500 ng/ngy. T ngy tr tr th 10 tr i s pht 5000 ng/ngy v thu hi th c
gi 2 tun.
V d: Quy nh tin lng khi thc hin cng vic tnh lng nhn vin cho 1 cng ty
* Lng ca nhn vin thuc b phn vn phng c tnh theo cng thc:
Tin_Lng = (S_Ngy * Mc_Lng )/22 + Tin_Thng
+ Tin_Pht
mi ngy lm thm thng 30.000
mi ngy ngh vic pht 50.000
* Lng ca nhn vin thuc b phn sn xut c tnh theo cng thc:
Tin_Lng = S_Sn_Phm * n_Gi
Bit rng mt sn phm phi tri qua 3 cng on sn xut:
cng on 1: 200 ng/sn phm
1.2.2 Phn loi yu cu

S cy phn loi yu cu
38

YU CU
(1)
Yu cu chc nng
(2)
Yu cu phi chc nng
(3)
Yu cu chc
nng nghip v
(7) Lu tr
(8) Tra cu
(9) Tnh ton
(10) Kt xut
(4)
Yu cu chc
nng h thng
(11) Mi trng
(12) M phng
(13) T ng
(14) Phn quyn
(15) Sao lu
(6)
Lin quan n
chuyn vin tin hc
(21) Tnh bo tr
(20) Ti s dng
(5)
Lin quan n
ngi dng
(17) Tnh tin dng
(16) Tnh tin ha
(18) Tnh hiu qu
(19) Tnh tng thch
39
c t chi tit tng loi yu cu:
(1) Yu cu chc nng l danh sch cc cng vic s c thc hin trn my tnh cng vi cc
thng tin m t tng ng.
(2) Yu cu phi chc nng l cc yu cu lin quan n cht lng phn mm, l s rng buc
cch thc thc hin cc yu cu chc nng.
(3) Yu cu chc nng nghip v l cc chc nng ca phn mm tng ng vi cng vic c
tht trong th gii thc.
(4) Yu cu chc nng h thng l cc chc nng phn mm c pht sinh thm khi thc hin
cng vic trn my tnh thay v trong th gii thc hoc cc chc nng khng tng ng vi
bt k cng vic no trong th gii thc.
(7) Chc nng lu tr: Tng ng vi cng vic ghi chp thng tin trn s sch (km theo cc
quy nh khi ghi chp).
V d:
- Ghi nhn vic cho mn sch ca mt th vin theo quy nh mn.
- Ghi nhn bi gii bi tp v phn s theo quy nh v phn s,cch bin i phn s
tng ng, cc php tnh trn phn s,
(8) Chc nng tra cu: Tng ng vi cng vic tm kim, theo di hot ng v xem thng tin
v mt i tng.
V d:
- Tm ti khon v xem tnh hnh gi rt.
- Tm sch v xem tnh trng sch
- Tm hng ha v xem tnh trng ca hng ha (s lng tn kho, lng nhp, thi gian
nhp,).
- Tm bi ging l thuyt v phng trnh, bt phng trnh v xem ni dung tng ng.
(9) Chc nng tnh ton: Tng ng vi cng vic tnh ton (theo quy nh v cng thc cho
trc).
V d:
40
- Tnh im trung bnh mn hc ca hc sinh theo quy nh h s cho cc t kim tra.
- Xp th hng cho cc i bng sau mt lt thi u theo quy nh ca ban t chc gii.
- Tnh tin pht tr sch tr theo quy nh pht ca th vin.
- Tm nghim ca phng trnh bc hai theo phng php gii phng trnh bc hai.
(10) Chc nng kt xut : Tng ng vi cng vic lp bo co (theo biu mu cho trc)
V d:
- Lp bng xp hng cc i bng sau mt lt u.
- Lp bo co thng k v s lt mn sch theo tng th loi trong nm.
- Lp bo co thng k v t l xp loi hc sinh theo tng lp, tng khi.
(11) Chc nng mi trng : nh cu hnh thit b, ngy gi, s ngi lm vic,
V d: S lng ngi lm vic, chn loi my in, kh giy, nin kha hin hnh,
(12) Chc nng m phng: M phng hot ng ca th gii thc
V d: - M phng mt tai nn my bay, xe t, trn ng t
(13) Chc nng t ng: T ng thng bo, nhc nh ngi dng.
V d:
- Nhc nh th th gi giy bo i sch khi c c gi mn qu hn.
- Bo ng khi khch hng thiu n qu lu hay s tin n qu ln.
(14) Chc nng phn quyn : Phn quyn s dng gia cc loi ngi dng.
V d: Phn quyn cho 3 loi ngi s dng trong phn mm qun l th vin:
+ Qun tr h thng: c quyn s dng tt c cc chc nng.
+ Th th: ch s dng cc chc nng lin quan n vic cho mn v tr sch.
+ c gi: ch s dng chc nng tra cu.
Trong phn mm qun l bn hng, vic phn chia kh nng truy cp d liu nhp xut
cho tng nhm ngi s dng s trnh vic iu chnh s liu khng thuc phm vi qun l ca
ngi s dng nh nhn vin thu ngn ch c php lp v iu chnh cc ha n bn hng
trong ca lm vic ca mnh. Ca trng v b phn qun l quy c th tham kho lng hng
41
tn kho nhng khng c php iu chnh lng hng nhp, khng c tham kho vn hng
xut, kt qu kinh doanh,
(15) Chc nng sao lu : Sao lu, phc hi d liu.
V d: Sao lu thng tin v cc hc sinh ra trng v ch phc hi li khi cn thit
(16) Tnh tin ha: y l cc yu cu lin quan n vic cho php ngi dng thay i li cch
m t ca mt yu cu chc nng (cc quy nh, quy tc tnh ton), mt biu mu no khi
ang dng phn mm c chuyn giao. iu ny i hi phi c d kin v cc thay i
trn thnh phn d liu v x l.
V d:
- Cho php thay i quy nh v s sch cho mn ti a, hay mc pht khi tr tr.
- Cho php thay i cc bin trong quy nh v xp loi hc sinh.
(17) Tnh tin dng: l cc yu cu lin quan n hnh thc giao din ca phn mm, th hin
s t nhin, d s dng, d hc, y thng tin,...
V d:
- Giao din nhp ha n bn hng dng form, dng nhp th hin bng sng v bo li
khi s liu nhp lm s lng tn kho m (phn mm qun l hng ha).
(18) Tnh hiu qu : y l yu cu lin quan n thi gian thc hin cc chc nng phn mm,
dung lng lu tr, chi ph s dng ti nguyn h thng nh s dng ti u cc khng gian, thao
tc thc hin nhanh ...
V d: Thi gian tra cu sch, tra cu c gi khng qu 10 giy.
(19) Tnh tng thch: l cc yu cu lin quan n vic chuyn i d liu gia phn mm ang
xt v cc phn mm khc, s nht qun gia cc mn hnh trong h thng.
V d: - Cho php chuyn tt c cc bo co sang nh dng file Excel
- Cho php nhp thng tin sch mi t tp tin Excel hay t thit b c m vch.
- Cho php thc hin chc nng bng ging ni.
(20) Tnh ti s dng: (do chuyn vin tin hc m trch)
42
(21) Tnh bo tr: (do chuyn vin tin hc m trch) l cc yu cu cho php thay i m khng
lm nh hng n phn mm

1.2.3 Cc bc xc nh yu cu
Qu trnh thc hin xc nh yu cu: gm 2 bc chnh nh sau
Bc 1: Kho st hin trng, kt qu nhn c l cc bo co v hin trng.
Bc 2: Lp danh sch cc yu cu, kt qu nhn c l danh sch cc yu cu s c
thc hin trn my tnh.
i tng tham gia xc nh yu cu: gm 2 nhm ngi:
43
Chuyn vin tin hc: nhng ngi hiu r v kh nng ca my tnh. H phi tm
hiu tht chi tit v cng vic ca nh chuyn mn nhm trnh s hiu nhm cho
nhng bc phn tch sau ny.
Nh chuyn mn: nhng ngi hiu r v cng vic ca mnh. H cn lng nghe
kin ca cc chuyn vin tin hc m bo cc yu cu ca h l c th thc
hin c vi chi ph v thi gian hp l.
Hai nhm ngi ny cn phi phi hp tht cht ch c th xc nh y v chnh
xc cc yu cu.
Sau y, chng ta s phn tch chi tit tng bc quy trnh thc hin.
1.2.3.1 Kho st hin trng
Cc chuyn vin tin hc s tm hiu hin trng v cc cng vic ca cc nh chuyn mn.
a. Cc hnh thc thc hin ph bin:
Quan st: theo di cc hot ng ang din ra th gii thc c lin quan, c th tin
hnh ghi m, ghi hnh i vi nhng tnh hung mang tnh phc tp, quan trng, cn s
chnh xc cao.
V d:
- Ghi hnh qu trnh giao dch ca mt nhn vin ngn hng vi khch hng ti mt ngn
hng X.
- Quan st thao tc cho mn sch ca mt th th ti mt th vin Y
Phng vn trc tip: t chc phng vn bt u t cp lnh o dn xung cc v tr
cng vic. C th s dng cc bng cu hi c sn cc cu tr li cho i tng c
phng vn la chn,
Thu thp thng tin, ti liu: cc cng thc tnh ton, quy nh; cc bng biu, mu
giy t c t nhiu lin quan.
V d:
- Mu ha n v cc quy nh lp ha n bn hng ti mt ca hng Y.
- Phiu mn sch ti th vin ca trng i hc Z.
b.Quy trnh thc hin:
Tm hiu tng quan v th gii thc: bao gm
44
- Quy m hot ng.
- Cc hot ng m n v c tham gia.
Tm hiu hin trng t chc (c cu t chc)
Ngi tin hnh kho st hin trng cn hiu r c cu t chc cc b phn ca th gii
thc, c bit l 2 yu t: trch nhim v quyn hn. S hiu r c cu t chc gip xc
nh b phn no s s dng phn mm c th ln k hoch tip tc kho st chi tit
hn b phn .
C cu t chc bao gm:
- i ni.
- i ngoi.
- Cc chc danh (V d: nhn vin nhp liu, th th, nhn vin bn hng, ).
S dng cc hnh v li c cu t chc.
Tm hiu hin trng nghip v
Thng din ra ti cc v tr cng vic. Vi b phn c chn kho st chi tit, ngi
thc hin kho st cn lp danh sch cc cng vic m b phn ny ph trch, sau tm
hiu cc thng tin chi tit cho tng cng vic (thng tin m t yu cu phn mm).
Vic tm hiu da trn cc sau:
- Thng tin u vo.
- Qu trnh x l.
- Thng tin kt xut.
Sau tin hnh xp loi cc nghip v vo 4 loi sau nhm trnh thiu xt khi tm hiu
cc thng tin:
- Nghip v lu tr.
- Nghip v tra cu.
- Nghip v tnh ton.
- Nghip v tng hp, thng k
1.2.3.2 Lp danh sch cc yu cu
c c danh sch y v chnh xc cc, qu trnh lp danh sch cc yu cu cu
theo cc bc sau:
Xc nh yu cu chc nng nghip v
45
Xc nh yu cu chc nng h thng
Xc nh yu cu phi chc nng
a. Xc nh yu cu chc nng nghip v.
Cch tin hnh: Nh chuyn mn xut v chuyn vin tin hc s xem xt li
Bc tin hnh :
1. Xc nh b phn (ngi dng) s s dng phn mm
2. Xc nh cc cng vic m ngi dng s thc hin trn phn mm theo tng loi cng
vic sau:
- Lu tr
- Tra cu
- Tnh ton
- Kt xut
Ln lt lp bng yu cu chc nng nghip v, bng quy nh/Cng thc v cc biu mu
c m t chi tit nh sau:
*Mu 1: Bng yu cu chc nng nghip v
B phn (ngi thc hin): M s: ...
stt Cng
vic
Loi
cng
vic
Quy nh/
Cng thc
lin quan
Biu mu
lin quan
Ghi
ch
1
2

* Mu 2: Bng Quy nh/ Cng thc lin quan
stt M s Tn Quy nh/
Cng thc
M t chi tit Ghi ch
1 Q 1
46
2 Q 2
Cc biu mu c m t chi tit ngay sau bng quy nh/Cng thc
V d: Xt phn mm qun l th vin
B phn: Th th. M s: TT
stt Cng vic Loi cng
vic
Quy nh/Cng thc lin quan Biu mu
lin quan
Ghi
ch
1 Cho mn
sch
Lu tr TT_Q 1 TT_BM 1
2 Nhn tr
sch
Lu tr Ch nhn li nhng sch cho mn TT_BM 1
3 Tnh tin
pht
Tnh ton Mi ngy tr tr pht :
- 1000 ng/ngy : t ngy
th nht n ngy th 5
- 3000 ng/ngy : t ngy
th 6 tr i.

4 Tnh tin n Tnh ton Tin n cho sch b mt da trn gi th
trng ti thi im hin hnh.

5. Tra cu sch Tra cu Vic tm sch da trn cc thng tin :
tn sch, tn tc gi, nh xut bn, nm
xut bn

6. Gi giy bo
i sch
Kt xut Sch mn qu hn 3 ngy s t ng
gi giy bo cho n khi sch c tr
hoc tnh xong tin n sch
TT_BM 2
Bng yu cu chc nng nghip v
stt M s Tn Quy nh/ M t chi tit Ghi ch
47
Cng thc
1 Q 1 Quy nh cho
mn sch
Ch cho mn sch khi :
- Th c gi cn
hn
- c gi cha mn
ht s sch quy nh
- c gi khng c
sch mn qu hn
- Sch hin khng c
ngi mn
c gi mn sch
s phi gi li th
c gi ti b phn
bn c, nhn phiu
mn sch
(TT_BM 1, tm
kim m s sch
mn v in cc
sch cn mn vo
phiu, xong gi cho
th th.
Bng Quy nh/ Cng thc lin quan
TT_BM 1:
PHIU MN SCH
S th: S phiu mn:
H v tn: Ngy mn:
[ ] Mn v nh [ ] c ti ch
STT M sch Tn sch Tc gi M
loi
1
2

Ngy ... thng ... nm ...
48
TT_BM 2:
GIY BO MN SCH QU HN
Thn gi: _________________________________
a ch: _________________________________
Chng ti xin thng bo rng, anh (ch) mn ca th vin chng ti
nhng quyn sch sau:
STT M sch Tn sch Ngy mn n hm nay
qu hn
1
2
Vy thng bo anh(ch) vui lng em sch n tr. V mang theo s tin _____
ng tr ph sch tr.
B phn: c gi. M s: G
STT Cng
vic
Loi cng
vic
Quy nh/ Cng thc
lin quan
Biu mu
lin quan
Ghi ch
1 Tm
sch
Tra cu Vic tm sch da
trn cc thng tin: tn
sch, tn tc gi, nh
xut bn, nm xut
bn

2 ng
k
mn
sch
Lu tr c gi phi c th
c gi.
TT_BM 1 Mi c gi c
th mn sch
u c th ng
k mn sch.
Tuy nhin, h
thng s thng
bo khi th mn
49
sch ca c gi
ht hn s
dng.

B phn: Qun l c gi. M s : QLG
STT Cng
vic
Loi
vic
Quy nh/ Cng thc lin
quan
Biu mu
lin quan
Ghi ch
1 Lm
th
c
gi
mi
Lu
tr
Ch cp th c gi c
tui t 18 tr ln v c
chng minh th.
L ph lm th c gi l
5000 ng/th.
Mt s chng minh th ch
c th c duy nht mt th
c gi
QLDGBM1
QLDGBM2
c gi c yu
cu lm th
mn sch s
c nhn
phiu ng k
in thng
tin vo
(QLDG_BM 1),
sau b phn
qun l c gi
tin hnh cp
th v thu l ph
theo quy nh
(QLDG_BM 2)
2 Gia
hn
th
c
gi
Lu
tr
Gia hn th theo yu cu ca
c gi v thi gian qu hn
khng c qu 3 thng. Sau
thi gian 3 thng, nhng th
ht hn s b hy.

3 Hu th
c gi
Lu
tr
Hy b cc th c gi
qu hn ng k 3 thng.

50
QLDG_BM 1:
PHIU NG K LM TH MN SCH
H v tn: ___________________ Nm sinh: ______
a ch thng tr: _____________________________
Ngh nghip: _________________________________
Ngy ng k: ____________
QLDG_BM 2:
TH C GI
H v tn: ___________________________________
Trng: _________________________ Lp: ______
a ch: _____________________________________
Ngy ___ thng ___ nm __

B phn: Qun l sch. M s: QLS
STT Cng
vic
Loi Quy nh/ Cng
thc lin quan
Biu mu
lin quan
Ghi ch
1. Nhn
sch
mi vo
kho
sch.
Lu
tr
QLSBM 1 Khi c sch mi nhp v, b phn
qun l sch c trch nhim r xt
xem s sch c hay cha,
nu cha th lp th qun l sch
v nh m s sch mi. Nu c
ri th gi li th c cp nht b
sung s lng.
2. Thanh l
sch c
Lu
tr
Cc sch h,
khng c c

3. Lp bo
co cc
sch cn
Kt
xut
QLS_BM
2

51
thanh l
4. Lp bo
co sch
mn
Kt
xut
QLS_BM
3

QLS_BM 1:
TH QUN L SCH
Tn sch: ___________________________
Tp: ____________________ S trang: ___________
S lng: ____________________ Nm xut bn: _____
M ngn ng: ________________ Ngn ng: _________
M nh xut bn: _____________ Nh xut bn: _____
M phn loi: ________________ Phn loi: _________
M tc gi: ___________________Tc gi: ___________
M v tr: ____ Khu: ___ K: ___ Ngn: ___
QLS_BM 2:
DANH SCH CC SCH CN THANH L
stt M
sch
Tn
sch
Tc
gi
Nm
sn xut
Ngy
nhp kho
Tnh
trng
1
2
Ngy lp bo co:
Ngi lp:

52
QLS_BM 3:
BO CO THNG K SCH MN
T ngy ________ n ngy _________
stt M sch Tn sch Tc gi S lt mn
1.
2.
Ngy lp bo co:
Ngi lp:
b. Xc nh yu cu chc nng h thng v yu cu cht lng
* Cch tin hnh:
Chuyn vin tin hc v nh chuyn mn cng xut v cng xem xt li cc yu cu.
* Bc tin hnh:
Bc 1: Xem xt cc yu cu chc nng h thng c bn, thng dng (yu cu pht
sinh thm do thc hin cc cng vic trn my tnh): phn quyn, sao lu, phc hi, nh cu
hnh h thng,
Bc 2: Xem xt cc yu cu chc nng h thng chuyn bit (yu cu v cc cng
vic mi, ch c th tin hnh khi thc hin trn my tnh.
Bc 3: Xem xt cc yu cu v cht lng theo tng loi tiu chun sau:
- Tin ha
- Tin dng
- Hiu qu
- Tng thch
Sau lp bng yu cu tng ng theo mu sau:
STT Ni dung M t chi tit Ghi ch
1.
53
2.
Mu 3: Bng yu cu chc nng h thng.
STT Ni dung Tiu chun M t
chi tit
Ghi
ch
1.
2.
Mu 4: Bng yu cu v cht lng.
V d: Xt phn mm qun l th vin (gi s phn mm c xy dng nhm phc v
cho 4 b phn l: c gi, th th, ban gim c v qun tr h thng ).
Bng yu cu chc nng h thng:
stt Ni
dung
M t chi tit Ghi
ch
1 Phn
quyn
s
dng
- Ngi qun tr: c
php s dng tt c cc chc nng
- c gi: ch tra cu
sch v ng k mn sch
- Ban gim c: ch tra
cu sch v lp cc bo co thng
k
- Th th: tt c cc
chc nng, ngoi tr chc nng
phn quyn, sao lu v phc hi d
liu

54
Bng yu cu v cht lng h thng:
stt Ni dung Tiu
chun
M t chi tit Ghi ch
1 Cho php thay i quy
nh tnh tin pht
Tin ha Ngi dng phn mm c
th thay i n gi pht v
bin cc mc pht.

2 Hnh thc tra cu tht
tin dng, t nhin, trc
quan.
D s dng cho c nhng
ngi khng chuyn tin
hc.
Tin
dng
H tr kh nng tra cu gn
ng, tra cu theo ni
dung,...

3 Cho php nhp sch mi
t tp tin Excel c sn.
Cc mn hnh c s nht
qun chung
Tng
thch
C th nhp trc tip danh
sch cc sch mi c trc
trn tp tin Excel vi cu
trc hp l.

4 Tc thc hin vic
cho mn v tra cu
sch nhanh
Hiu
qu
Ti a 30 giy cho mi phiu
mn sch. H tr thit b
c m vch.
Ti a 10 giy phi c kt
qu tra cu.

1.2.4 Kho st mt s phn mm tiu biu minh ha cho giai on xc nh yu cu.
A. Phn mm h tr gii bi tp phn s.
B phn: Gio vin. M s: GV
ST
T
Cng vic Loi cng
vic
Quy nh/Cng
thc lin quan
Biu mu
lin quan
Ghi
ch
55
1 Son tm tt l thuyt
v v d minh ha
Lu tr
2 Son bi tp Lu tr GV_Q 2 GV_BM 2
3 Son p n Lu tr GV_Q 3 GV_BM 3
4 Chm im Tnh ton GV_Q 4

stt M s Tn Quy nh/
Cng thc
M t chi tit Ghi
ch
1. GV_Q2 Quy nh son
bi tp
bi c gii hn ch l biu thc
cc php ton trn phn s vi ti a 4
phn s thnh phn.
C 3 mc bi tp:
1. Ch gm 2 phn s v 1 php ton.
2. Ch gm 3 phn s v 2 php ton.
3. Hn hp nhiu phn s ( ti a 4 phn
s ) vi nhiu php ton
C 4 loi php ton : + - * /

2. GV_Q
3
Quy nh son
p n bi tp
(cng l quy
nh son bi
gii ca hc
sinh)
Mi bc gii ch c php rt gn biu
thc bng cc thc hin php tnh trn 2 phn
s.
Th t thc hin php tnh theo quy tc u
tin nh sau :
u tin 1 : nhn chia cao hn cng tr.
u tin 2 : bi ton u tin bn phi

56
Ring i vi bi gii ca hc sinh cho php
b qua cc bc trung gian.
3. GV_Q
4
Quy nh
chm im
C p n cui cng ng
Thc hin hn hoc bng 50% cc
bc so vi p n :
o rt gn : 10
o Cha rt gn : 8
Thc hin di 50% cc bc so
vi p n :
o rt gn : 9
o Cha rt gn : 7
C p n cui cng sai
Thc hin hn hoc bng 70%
cc bc so vi p n : 5
Thc hin t 50% n di
70% cc bc so vi p n : 3
Thc hin t 50% cc bc so
vi p n : 0

57
GV_BM 2:
bi tp ca gio vin.
Thc hin cc php tnh trn biu thc cc phn s :
<phn s> [php ton] <phn s> [php ton] ...
GV_BM 3:
p n ca gio vin ( bi gii ca hc sinh )
bi: _____________________
Cc bc bin i tng ng :
Bc 1: ...
Bc 2: ...
Bc 3: ...
p s: ...
B phn: Hc sinh. M s: HS
stt Cng vic Loi cng
vic
Quy nh lin
quan
Biu mu
lin quan
Ghi ch
1 Chn bi tp Tra cu GV_Q 2 GV_BM 2
2 Gii bi tp Lu tr GV_Q 3 GV_BM 3
3 Xem tm tt
l thuyt
Kt xut
4 Xem nh gi
v p n
Kt xut GV_Q 3
GV_Q 4
GV_BM 3
58
2. M hnh ha yu cu h thng
Cc m t yu cu trong giai on xc nh yu cu ch m t ch yu cc thng tin lin
quan n vic thc hin cc nghip v trong th gii thc cha v cha th hin r nt vic
thc hin cc nghip v ny trn my tnh. M t thng qua cc vn bn d gy ra nhm ln
v khng trc quan.
V d: Xt yu cu lp ha n bn sch, yu cu ny ch m t biu mu v ha n,
qui nh lp ha n v cha th hin cch thc lp ha n trn my tnh
Mc tiu ca m hnh ha: Cho php ta hiu 1 cch chi tit hn v ng cnh vn cn
gii quyt mt cch trc quan v bn cht nht (thng tin ct li) yu cu.
Kt qu: cho mt m hnh m t li ton b hot ng ca h thng thc. Mi phng
php phn tch a ra mt kiu s hay m hnh xy dng h thng.
K thut phn tch l cch tin hnh sao cho thu thp c nhng yu cu ca ngi s
dng t trnh by li nhu cu trn m hnh, chi tit ha s hay m hnh bng c t
chc nng, c t d liu thng qua phn tch gc nhn, phn tch i tng, phn tch d liu
thu thp c cc bc trn. Trc khi i vo tm hiu cc phng php biu din bng m
hnh, chng ta hy xem qua mt s nguyn l phn tch.
2.1 Cc nguyn l m hnh ha
a. M hnh ha min thng tin (nguyn l phn tch 1)
Phi hiu v biu din c min thng tin
nh danh d liu (i tng, thc th)
nh ngha cc thuc tnh
Thit lp cc mi quan h gia cc d liu
b. M hnh ha chc nng (nguyn l phn tch 2)
Bn cht ca phn mm l bin i thng tin
nh danh cc chc nng (bin i thng tin)
Xc nh cch thc d liu (thng tin) di chuyn trong h thng
Xc nh cc tc nhn to d liu v tc nhn tiu th d liu
c. M hnh ha hnh vi (nguyn l phn tch 3)
Phn mm (h thng) c trng thi (hnh vi)
Xc nh cc trng thi h thng
v d: giao din ha, section trong ng dng web
59
Xc nh cc d liu lm thay i hnh vi h thng
v d: bn phm, chut, cc cng thng tin
d. Phn hoch cc m hnh (Nguyn l phn tch 4)
Lm mn, phn hoch v biu din cc m hnh cc mc khc nhau
Lm mn cc m hnh d liu
To cy (m hnh) phn r chc nng
Biu din hnh vi cc mc chi tit khc nhau
e. Tm hiu vn bn cht (Nguyn l phn tch 5)
Nhn nhn bn cht ca yu cu
Khng quan tm n cch thc ci t
2.3 S phn r chc nng
S phn r chc nng - Function Decomposition Diagram - FDD: Nu ln cc chc
nng thng qua vic m t cc tnh cht ca u vo v u ra
Xc nh phm vi ca h thng
Phn hoch chc nng
To nn tng cho thit k kin trc h thng

V d: S phn r chc nng

2.3 M hnh bn mu (protoype)
Khi xc nh yu cu, nh pht trin phn mm da trn cc tng hay yu cu ca
khch hng a ra mt bn thit k s b mt s mn hnh giao din v tin hnh m phng
hay gi lp s b mt s chc nng, C th xem y bc ci t bn mu u tin v chuyn
cho ngi s dng. Bn mu ny ch nhm m t cch thc phn mm hot ng cng nh
cch ngi s dng tng tc vi h thng. Nhn gip cho ngi dng hnh dung c din
mo ban u ca yu cu m h t ra. M hnh ny cng cn c s h tr gia k s phn
tch v k s thit k phn mm phi hp thc hin.
60
Ngi s dng khi xem xt bn mu s a ra kin ng gp v phn hi thng tin
ng hay khng ng phng n thit k ca bn mu a ra. Nu ngi s dng ng
vi bn mu a th ngi pht trin s tin hnh ci t thc s. Ngc li c hai phi
quay li giai on xc nh yu cu. Cng vic ny c lp li lin tc cho n khi ngi s
dng ng vi cc bn mu do nh pht trin a ra.
2.4 S lung d liu
S lung d liu - Data flow diagram DFD
y l m hnh cho php xem ton b s lung d liu bn trong h thng. Cch
thc d liu c x l bn trong h thng.C nhiu mc chi tit khc nhau. C nhiu bin
th m rng khc nhau. Xem chi tit chng k tip thit k phn mm. Ngoi ra cn c m
hnh thc th kt hp c trnh by trong hu ht cc cun sch C s d liu hoc Thit k
CSDL.
2.5 M hnh hng i tng
Phng php phn tch hng i tng hnh thnh gia thp nin 80 da trn tng
lp trnh hng i tng. Phng php ny pht trin, hon thin v hin nay rt ph
dng. N da trn mt s khi nim c bn sau:
i tng (Object): gm d liu v th tc tc ng ln d liu ny.
ng gi (Encapsulation): Khng cho php tc ng trc tip ln d liu ca i tng
m phi thng qua cc phng php trung gian.
Lp (Class): Tp hp cc i tng c chung mt cu trc d liu v cng mt phng
php.
K tha (Heritage): tnh cht k tha l c tnh cho php nh ngha mt lp mi t cc
lp c bng cch thm vo nhng d liu mi, cc phng php mi c th k tha
nhng c tnh ca lp c.
a. M hnh nm bt yu cu hng i tng bng UML
Mc ch ca hot ng nm bt yu cu l xy dng m hnh h thng m s c xy
dng bng cch s dng cc use-case. Cc im bt u cho hot ng ny kh a dng:
T m hnh nghip v (business model) cho cc ng dng nghip v.
T m hnh lnh vc (domain model) cho cc ng dng nhng (embeded)
T c t yu cu ca h thng nhng c to bi nhm khc v hoc dng cc
phng php c t khc (th d hng cu trc.
61
T im no nm gia cc im xut pht trn.
M hnh use-case:
Actor: ngi/ h thng ngoi/ thit b ngoi tng tc vi h thng
Use-case: cc chc nng c ngha ca h thng cung cp cho cc actor
- lung cc s kin (flow of events)
- cc yu cu c bit ca use-case
c t kin trc
Cc thit k mu giao din ngi dng
b. M hnh phn tch hng i tng vi UML
Mc ch ca hot ng phn tch yu cu l xy dng m hnh phn tch vi cc c
im sau:
Dng ngn ng ca nh pht trin miu t m hnh
Th hin gc nhn t bn trong h thng
c cu trc t cc lp phn tch v cc package phn tch
c dng ch yu cho cc nh pht trin hiu cch thc to hnh dng h thng
Loi tr mi chi tit d tha, khng nht qun
Pht ha hin thc cc cht nng bn trong h thng
nh ngha cc dn xut use-case, mi dn xut use-case cp phn tch miu t s
phn tch 1 use-case
M hnh phn tch= h thng phn tch
Cc class phn tch: lp bin, lp thc th, lp iu khin
Cc dn xut use-case cp phn tch: cc lc lp phn tch, cc lc tng
tc, lung s kin, cc yu cu c bit ca use-case
Cc package phn tch
c t kin trc
Lu : Cc m hnh hng i tng cho tng giai on pht trin phn mm c trnh by
gio trnh khc. Xem chi tit c th gio trnh mn Phn tch thit k hng i tng vi
UML.
2. 6 V d minh ha t yu cu sang m hnh ha
V d 1: Xt phn mm qun l th vin vi 4 yu cu
- Lp th c gi
62
- Nhn sch
- Cho mn sch
- Tr sch
Giai on 2 : M hnh ha yu cu
S lung d liu cho cng vic lp th c gi

D1: Thng tin v th c gi cn nhp
D4: Thng tin v th c gi cn lu tr trn b nh ph
D5: Thng tin trn th c gi (trong th gii thc)
X l th c gi: Kim tra tnh hp l ca th trc ghi nhn v in
S lung d liu cho cng vic nhn sch

D1: Thng tin v th sch cn nhp
D4: Thng tin v sch cn lu tr trn b nh ph
X l nhp sch: Kim tra tnh hp l ca sch trc khi ghi nhn trn b nh ph
S lung d liu cho cng vic cho mn sch
Qun l sch
Nhn
sch
D1
D4
Qun l c gi
Lp th
c gi
My in
D1
D4
D5
63

D1: Thng tin v c gi v sch mun mn
D3: Thng tin c s dng cho vic kim tra qui nh mn sch
D4: Thng tin v vic mn sch
X l cho mn sch: Kim tra tnh hp l ca vic mn sch ghi nhn trn b nh ph
S lung d liu cho cng vic tr sch

D1: Thng tin v c gi v sch tr
D3: Thng tin s dng cho vic kim tra qui nh tr sch
D4: Thng tin v vic tr sch
X l tr sch: Kim tra tnh hp l ca vic tr sch ghi nhn trn b nh.
Th th
Tr sch
D1
D4 D3
Th th
Cho mn
sch
D1
D4 D3
64
Chng 3: THIT K PHN MM
1. Tng quan v thit k
Trong thit k, chng ta nh hnh h thng v tm dng thc ca n (k c kin trc)
m p ng c mi yu cu, c yu cu phi chc nng v cc rng buc khc - c t ra
cho h thng . Mt u vo c bn cho thit k l kt qu thu c t phn tch, l m
hnh phn tch. Xt mt cch chi tit mc ch ca thit k l:
Thu c s hiu bit su v cc yu cu phi chc ng v cc rng buc c lin quan
ti ngn ng lp trnh, s dng li thnh phn, cc h iu hnh, cc cng ngh phn
tn, cc cng ngh c s d liu, cc cng ngh giao din ngi dng, cc cng ngh
qun l cc giao dch.
To ra mt u vo thch hp v xut pht im cho cc hot ng ci t tip theo
sau bng cch nm bt cc yu cu v mi h thng c th, cc giao din, v cc lp.
C kh nng phn r vic ci t thnh cc mu nh d qun l hn c nhiu i
pht trin khc nhau x l v c th tin hnh ng thi. iu ny s c ch trong cc
trng hp khi m khng th tin hnh s phn r gia cc kt qu thu c t nm
bt cc yu cu hoc phn tch.
Nm bt sm cc giao din ch yu gia cc h thng con trong vng i ca phn
mm. iu ny s c ch khi chng ta suy lun v kin trc v khi chng ta s dng
cc giao din nh nhng cng c ng b cc i pht trin khc nhau
Trc quan ha v suy lun thit k bng cch s dng mt h thng cc k php
chung.
To ra mt s tru tng ha lin tc ca vic ci t ca h thng, tc l ci t s
lm mn dn thit k bng cch p tht vo khung xng nhng khng thay i cu
trc ca n.
Mc tiu ca phn ny l gii thiu mt s phng php v k thut chnh trong thit
k, i vi vic trin khai mt h thng thnh nhiu h thng con v h thng con thnh nhiu
thnh phn (components), v qun l nhng vn lin quan n cu trc ni ti ca nhng
thnh phn h thng. u tin chng ta xem qua vi k thut thit k. K n chng ta s xt
qua mt vi k thut thit k v phng php nn tng mt cch chi tit v mt s v d minh
ha. Thm vo , chng ta bn qua nhng kha cnh thit k nh thit k giao din ngi
dng v m un ha.
65
1.1 K thut thit k
Thit k c t i n k thut ct li ca tin trnh ca cng ngh phn mm.
Thit k c t c cung cp xem xt nhng m hnh ca tin trnh phn mm c
s dng.
Thit k phn mm l bc u tin trong ba hot ng k thut - thit k, pht sinh
m ngun, v th nghim l nhng yu cu trong xy dng v pht trin phn
mm.
Mt trong nhng im mu cht chnh i vi phc tp ca h thng phn mm l
s tru tng. C hai phng php chnh: thit k Top-down v thit k bottom-up
1.1.1 Thit k trn xung (Top-down)
-Thit k bt u vi vic phn tch nhng nh ngha yu cu v khng nn xem xt
vic thc hin chi tit u tin.
- Mt d n c trin khai thnh nhng d n nh, th tc ny phi c lp li cho
n khi nhng nhim v con tr nn n gin sao cho mt thut ton c tnh ton v gii
quyt.
1.1.2 Thit k t di ln (Bottomup)
tng nn tng: Hiu c phn cng v tng trn ca n nh mt c ch tru tng.
K thut: Thit k t di ln bt u c cho bi my c th v lin tip pht trin
mt my tru tng sau khi nhng my khc c thm vo nhng thuc tnh cn thit cho
n khi mt my t c kt qu m cung cp nhng chc nng ngi dng yu cu.
1.1.3 Thit k h thng
Trong h thng ln, tin trnh thit k bao gm mt yu t thit k h thng m chc
nng c phn chia thnh nhng chc nng phn mm v phn cng.
Nhng thun li ca chc nng thc hin trong phn cng l thnh phn phn cng
phn phi thc hin tt hn n v phn cng. Nt tht ca h thng c xc nh v thay
th bi thnh phn ca phn cng, nh th vic ti u phn mm l ht sc tn km.
Cung cp tc phn cng c ngha l thit k phn mm c th c cu trc cho kh
nng thch ng v kh nng xem xt thc thi c chc nng.
66
1.1.4 Thit k bn mu (prototype)
Thit k bn mu ngha l a ra cc mn hnh giao din s b, hay cc bn thit k
phc tho nhp cho ngi dng tham kho trc khi i vo thit k chi tit, hay chc nng c
th. Cc bn thit k ny c son tho di dng su liu hoc mt s phn mm c kh
nng thit k nhanh giao din, cc k s thit k c th s dng mt s phn mm chuyn
dng son tho nhanh nh MS Visual Basic, Visual C++, MS Visual Studio vi trang
web th c th dng Front Page, MS Visual Interdev ch vi nhng on chng trnh n
gin c ci t. y cng c th coi l bc m c bn trc khi i vo ci t chi tit cho
tng chng trnh con hay mun con v.v.
1.1.5 Phn r thit k
Tin trnh thit k khng ch nh hng n phng php thit k m cn nh hng
n tiu chun c s dng phn r h thng.
Phn ln nhng yu t c bn ca phn r c ra.
Phng php phn loi phn r
1.1.5.1 Phn r hng chc nng
- Kha cnh ca h thng hng chc nng to nn ct li ca thit k
- Da trn nhng yu cu chc nng cha trong nhng nh ngha yu cu, phn r
hng n tc nhim ca ton b h thng c t chc
S phn r chc nng - Function Decomposition Diagram - FDD: Nu ln cc chc
nng thng qua vic m t cc tnh cht ca u vo v u ra
Xc nh phm vi ca h thng
Phn hoch chc nng
To nn tng cho thit k kin trc h thng

V d: S phn r chc nng
67

1.1.5.2 Phn r hng d liu
Tin trnh thit k tp trung trn kha cnh h thng hng n d liu. Chin lc thit
k hng n chnh d liu c thc hin. Phn r nhng b phn h thng t vic phn tch
d liu
1. S lung d liu
S lung d liu - Data flow diagram - DFD
Cho php xem ton b s lung d liu bn trong h thng. Cch thc d liu c
x l bn trong h thng.C nhiu mc chi tit khc nhau. C nhiu bin th m rng khc
nhau
a. Khi nim v k hiu
Tc nhn ngoi: i tng bn ngoi h thng, ngun pht sinh hay thu nhn d liu
Tin trnh: Thao tc i vi thng tin hay khi d liu
Lung d liu: lung thng tin di chuyn trong h thng
Kho d liu:ni lu tr d liu
Cc k hiu:

b. Cc nguyn tc v bc xy dng m hnh DFD
68
Cc bc xy dng DFD:
Phn r chc nng h thng
Lit k cc tc nhn, cc khon mc d liu
V DFD cho cc mc
Nguyn tc:
Cc tin trnh phi c lung vo lung ra
Khng c lung d liu trc tip gia cc tc nhn vi tc nhn v kho d liu
Lung d liu khng quay li ni xut pht
Bt u bng DFD mc 0, lit k cc tc nhn ngoi mc 0
Cc mc(cp) s :
o mc 0: Ton b phn mm l khi x l
o mc 1: S mc 0 c th phn r thnh nhiu s mc 1, cc s mc
1ny phi m bo th hin y ngha s mc 0 (tc nhn, thit b,
lung d liu, x l, b nh ph)
o mc 2: Mi s mc 1 c th phn r thnh nhiu s mc 2 tng ng
nh vic phn r ca s mc 0
o
Trnh by s : Trong mi cp c 2 hnh thc trnh by s
- Dng tng hp : Ch c mt khi x l chung, tt c cc lung d liu ch tp
trung lin quan n khi x l chung ny
- Dng chi tit: Bao gm nhiu khi x l vi lung d liu ring bit cho tng
khi x l
V d: biu din cc mc ca DFD

V d DFD h thng bn v
69
mc 0:

mc 1: DFD mc 1

2. Cc hng tip cn lp s lung d liu
C nhiu hng tip cn to lp cc s lung d liu. Gio trnh ny gii hn
xem xt 3 cch tip cn chnh
+ Hng tip cn t trn xung di (topdown)
+ Hng tip cn t di ln trn (bottomup)
+ Hng tip cn phi hp
Tip cn t trn xung:
Qu trnh thc hin theo hng tip cn ny nh sau:
- Lp s lung d liu cp 0 (xem xt tt c cc lung d liu nhp xut, tt c cc
yu cu x l ca phn mm
- Phn r s lung d liu cp 0 thnh nhiu s lung d liu cp 1. C 2 cch
phn r:
+ Phn r cc x l ca phn mm thnh nhiu x l con v quyt nh cc lung d
liu tng ng trn cc x l con ny.
+ Phn r cc lung d liu nhp xut thnh nhiu lung d liu con v quyt nh cc
x l tng ng vi cc lung d liu con ny.
70
- Qu trnh kt thc khi t n cc s khng th tip tc phn r c (s l).
Thng thng y l s tng ng vi cng vic c th ca mt nh chuyn mn
trong th gii thc.
nh gi
- Tip cn ny thch hp vi cc phn mm c s lng ngi dng, s lng cc yu
cu t (nu ngc li s cp 0 s rt phc tp v kh lp chnh xc).
- Tip cn ny c bit thch hp vi cc loi phn mm m v l do no cc h
thng yu cu cha c xc nh r ngay t u (v d cc phn mm h thng).
- Thng thng cch tip cn ny t c s dng.
Hng tip cn t di ln (bottomup)
Qu trnh thc hin theo hng tip cn ny nh sau
- Lp s lung d liu mc cao nht. Cc s ny s khng c tin hnh phn
r thnh cc s c cp ln hn (thng thng y l s ng vi mt cng vic
c th ca mt ngi dng no trong th gii thc)
+ Tch hp cc s ny to lp cc s c cp nh hn (thng thng cc s
c chn tch hp theo mt tiu ch c th: cng mt ngi s dng, cng mt loi
yu cu, v.v). C 2 cch tch hp:
+ Tch hp cc x l ca cc s cp k vo s cp k-1 v gi nguyn cc lung
d liu ca cc s cp k
+ Tch hp ng thi cc x l v cc lung d liu ca cc s cp k to lp s
cp k-1.
- Qu trnh kt thc khi t n cc s cp 0
nh gi
- Tip cn ny rt thch hp vi cc phn mm c h thng yu cu chi tit, c th v c
qui m yu cu (s lng ngi dng, s lng yu cu) thuc mc trung bnh (cc
n mn hc
- Tip cn ny s kh khn nu qui m yu cu ln v cha tht r rng chi tit
- Cch tip cn ny s c s dng trong gio trnh vi cc n mn hc v cc v d
minh ha
Hng tip cn phi hp:
Qu trnh thc hin theo hng tip cn ny nh sau:
71
- Lp s lung d liu cp k theo mt tiu ch xc nh (s cho tng ngi dng,
s cho mt b phn, s cho mt loi yu cu, v.v)
- Phn r s cp k thnh nhiu s cp k+1 tip tc cho n khi t c cc s
l
- Tch hp cc s cp k thnh cc s cp k-1 tip tc cho n khi t c s
cp 0
nh gi
- Tip cn ny thch hp cho cc phn mm c qui m yu cu ln, phc tp
- Tip cn ny c s dng rt thng xuyn trong thc t.
3. Lp s lung d liu cho tng cng vic
Do cc gii hn nu pha trn vic lp cc s lung d liu ton b phn mm
ch qui v lp s lung d liu cho tng cng vic (sau ch thc hin n gin
mt bc tch hp c s cp 0)
Qu trnh lp s lung d liu cho mt cng vic c tin hnh qua cc bc nh
sau
- Bc 1: Xc nh d liu nhp
- Bc 2: Xc nh d liu xut
- Bc 3: M t x l
Bc 1: Xc nh d liu nhp
- D liu nhp t ngi dng s dng c xc nh da vo biu mu c lin quan vi
cc lu sau:
+ Khng nhp vo cc d liu c th tnh ton c da trn qui nh hay cng thc
c.
+ Khng nhp vo cc d liu c lu tr trc (qua mt cng vic khc).
- D liu nhp t thit b nhp (khc bn phm) ch c xem xt khi c yu cu c
bit trong mt s ng dng c bit (h thng thi gian thc, h thng bn , nhp
thng qua s dng in thoi tng i in thoi trong qun l khch sn, v.v).
- D liu nhp (c) t b nh ph c xc nh da trn cc qui nh cng thc lin
quan vi mt s lu :
+ Ch c d liu tht s cn thit cho vic thc hin x l tng ng (thng tin nhp
cha x l).
72
+ ci tin cht lng phn mm(c bit tnh tin ha) c th c thm cc tham
s phc v cho vic x l t b nh ph (bng qui nh n gi pht khi tr sch tr
hn, bng nh mc v n gi tin in, v,v). Tuy nhin trong giai on ny ch nn
tp trung vo tnh ng n (cc cht lng khc s c xem xt chi tit trong giai
on thit k).
Bc 2: Xc nh d liu xut
- D liu xut cho ngi dng c xc nh da trn biu mu lin quan vi mt s
lu nh sau
+Cc thng bo v vic x l c thc hin c hay khng l lun lun phi c v
khng cn thit th hin trn s (thng bo vic mn sch l khng hp l, thng
bo li khi tnh im trung bnh m c mn cha c im, v.v)
+ tng tnh tin dng, trong tt c cc x l u phi xut cho ngi dng nhiu
thng tin (k c x l lu tr, x l tnh ton). Tuy nhin vn ny ch xem xt v
thc hin trong cc giai on sau, nu ch qu sm n vn ny s lm phc
tp s v d phm cc sai lm trong tnh ng n.
- D liu xut ra thit b xut (khc mn hnh) thng thng l my in, tng tnh tin
dng c th tun theo nguyn tc sau Tt c d liu xut ra mn hnh u cho php
ngi dng xut ra my in (c th vi cch trnh by khc). Tuy nhin vn ny
cng c th di li xem xt chi tit trong giai on thit k. Cc loi thit b xut khc
ch c trong cc loi ng dng c bit hoc do yu cu tnh tng thch.
- D liu xut (ghi) vo b nh ph c xc nh da trn biu mu lin quan vi mt
s lu nh sau:
+ Ghi cc d liu kt qu mi to lp hoc cc d liu c nhng b thay i trong
qu trnh thc hin x l.
+ tng tnh hiu qu c th ghi cc thng tin b sung c lin quan n cc yu cu
khc. Tuy nhin tt nht vn n ny c xem xt chi tit trong giai on thit k.
Bc 3: M t x l
M t qu trnh s dng d liu nhp D1, D2, D3 to ra cc d liu xut D4, D5, D6
vi cc lu sau:
- Ch m t x l m khng cn lu n cch thc hin nhp xut (hnh thc nhp, t
chc lu tr trn b nh ph, cu lnh c th c, ghi).
73
- M t chi tit cch s dng d liu nhp to d liu xut (m t cng chi tit th
vic thit k x l cng d dng.
- Ch ch trng n tnh ng n m khng nn xem xt qu sm cc yu cu cht
lng khc.
M t chnh xc th t nhp v xut (trong mt vi trng hp c th xut trc v sau
mi nhp).
2. M hnh thc th quan h (Entity Relation Diagram)
a.Cc khi nim v k hiu
Thc th l i tng th gii thc m chng ta mun x l, c th l i tng thc hay
tru tng
Thuc tnh: c im ca thc th
Quan h: l mi lin h gia cc thc th, l thng tin cn lu tru/ x l
K tha: l quan h k tha gia cc thc th
b. K hiu

Vi gio trnh ny ch dng li gii thiu khi nim, m hnh c hc cc gio trnh Phn
tch Thit k h thng thng tin
1.1.5.3 Phn r hng i tng
Kha cnh h thng hng i tng cung cp tp trung ch yu ca thit k.
H thng phn mm c xem xt nh tp hp cc i tng thng tin vi nhau. Mi
i tng c cu trc d liu m khng c nhn thy t bn ngoi v thao tc ca chng c
th c thc hin trn cu trc ny.
Nhng im c bn ca phn r hng chnh n n tnh ng nht gia d liu v thao
tc v da trn s che du thng tin v dn xut k tha.
74
1.2. Thit k giao din ngi dng
Thit k giao din ngi dng l mt tc nhim trong giai on thit k. Thit k giao
din c h tr mt phn trong thit k dng m hnh bn mu (prototype) giaion xc
nh nhm lm sng t cc yu cu t ngi dng, xc nh ng yu cu ngi dng, cng
nh tha mn cc i hi v mt thm m, giao din p cho khch hng. Nu khch hng
ng vi bn mu a ra trong giai on xc nh yu cu th k s thit k ch vic pht
trin v hon chnh thm giao din m bo tnh tin dng, m bo chnh xc yu cu
ngi dng. Nu khng, ngi thit k phi sng to thm theo mt s tiu ch v thm m,
tin dng, y yu cu thng tin:
Ch (Modes):
Ch chng trnh l trng hp m ngi dng ch c th thc hin mt s thao
tc gii hn.K thut ca s cung cp dch v c gi tr ca ch chng trnh.
Ca s tr gip, ngi dng c th thc hin vi thao tc con tng ng trong nhng
ca s khc nhau th hin bi nhng ch chng trnh khc nhau.
Thc n (Menu):
Pop-up menu: thit k hiu qu bi chng c th xut hin bt c v tr no v t i hi
di chuyn chut (mouse).
Pull-down menu: cho php cu trc tt hn vic m rng tp lnh v d dng s dng.
Ngi dng chn vo thc n bng chut hin th tt c lnh thao tc trn menu v
c th chn lnh ging nh s dng chut click vo menu. Chng ta c th phn loi menu
theo tp lnh thao tc, tp lnh thao tc vi tham s, tp lnh chuyn i ch ngi dng.
1.3.Ca s hi thoi (dialog window):
m bo tnh ng nht trong giao din ngi dng, trnh nhng gii thch di dng
nn ngn gn c ng nh cch t nhn Label, Checkbox, Button, List box.
Mu sc (Color):
Mu sc ch yu ch dng nhng ni cn din t nhng yu cu no , hay mun
nhn mnh ngha no , hoc du hiu cnh bo nguy him, cng ng ha t im qa
cho giao din. V d mu ch en trn nn trng thng d c nht cho kh nng lm vic
hng ngy, cn mu ch trng trn nn xanh th kh c
m Thanh (Sound):
75
Cch tt nht tp trung s ch ca ngi dng. ng dng ph hp trong cc tnh
hung x l li, s kin khng chc chn, tm thi. To nhng m thanh khc nhau vi nhng
s kin khc nhau, trnh dng m thanh gy n.
Tnh kin nh:
Menu lnh vi nhng chc nng ging nhau nn v tr ging nhau thm ch nhng
chng trnh khc nhau. Phm nng trn menu lnh nn c nh. Nt lnh vi nhng chc
nng tng t ging nhn v v tr lin h nh nhau trong nhng ca s hi thoi.
1.4 Thit k hng chc nng
Thit k hng chc nng c ngha l tp trung trn thut ton gii quyt vn .
Hy tng tng mt thut ton nh mt hm tnh ton m tnh kt qu t nhng tham
s c bn c cho. Ti thi im bt u giai on thit k, thut ton nh l hp en m ni
dung th khng c bit. Nhng tc nhim cng kh gii quyt l thut ton gii quyt
ca n. Nh vy, r rng thc hin m un ha phn r nhng tc nhim thnh tc nhim
con c lp nhau, nh nhng thut ton cho nhng gii quyt ca tc nhim con c xem
nh l nhng hp en. Kt qu chung ca nhng gii php tr thnh mng nhng thut ton
con gp li.
1.5.Thit k hng i tng
Thit k hng i tng l t chc xoay quanh nhng i tng v mi lin h gia
chng
Thit k lp i tng: m t cc lp i tng (thuc tnh, hnh ng
Thit k giao din: M t giao din ca lp i tng trong tng trch nhim ca
chng
Thit k d liu: M t cch thc t chc lu tr cc i tng trn b nh ph (ch c
khi khng s dng c s d liu hng i tng)
Kh nng dng li ng vai tr quan trong trong lp trnh hng i tng i vi
chun vin tin hc (phi thc hin nhiu phn mm). Vi tip cn mi vic ti s dng s rt
d dng, nhanh chng v tn t chi ph nht c th c ( cc phn mm trong cng lp phn
mm bao gm cc i tng tng t nh nhau, cch xy dng i tng tng t nh nhau
cho cc phn mm khc nhau).
76
3. Kin trc phn mm
Kin trc phn mm bao gm cc thnh phn c bn: thnh phn giao din, thnh phn
x l, phn d liu. Khi thit k mt phn mm c th, ngi k s tin hc phi chn la v
ra quyt nh v cc vt liu c dng trong cc thnh phn. Sau khi quyt nh xong,
kt qu s c m t li hay c t di dng cc bn v phn mm, di dng su liu.
Kt qu ca thit k l cc m hnh phn mm. M hnh cung cp cc thng tin chi tit
v 3 thnh phn
Thnh phn giao din
Thnh phn x l
Thnh phn d liu
Thng tin v cc thnh phn giao din bao gm cc thng tin sau:
- Ni dung v hnh thc trnh by cc mn hnh giao tip ca phn mm. nim v
mn hnh giao tip s c trnh by chi tit trong phn thit k giao din.
- H thng cc thao tc m ngi dng c th thc hin trn mn hnh giao tip v x l
tng ng ca phn mm. Cc nim v thao tc v x l trn mn hnh giao tip s
c trnh by chi tit trong phn thit k giao din.
Thng tin v thnh phn x l bao gm cc thng tin sau:
- H thng cc kiu d liu c s dng trong phn mm. Cc kiu d liu ny c
m t cch t chc lu tr d liu trong b nh chnh ca phn mm
- H thng cc hm c s dng trong phn mm. Cc hm ny s th hin tng ng
vic thc hin mt cng vic no ca th gii thc trn my tnh (kim tra tnh hp
l vic cho mn sch, ghi vo s vic cho mn schv.v)
Thng tin v cc thnh phn d liu bao gm cc thng tin lin quan n cch thc t
chc lu tr cc d liu (ni dung ca vic ghi chp vo s sch trong th gii thc) trn b
nh ph.
- Dng lu tr c s dng ca phn mm. nim v dng lu tr (tp tin, c s d
liu,..v.v) s c trnh by chi tit trong phn thit k d liu
H thng cc thnh phn lu tr cng vi quan h gia chng. nim v thnh phn
lu tr cng vi quan h gia cc thnh phn ny cng s c trnh by chi tit trong phn
thit k d liu
77
4. Phng php thit k phn mm
Ty thuc vo qui trnh c chn khi thc hin phn mm, vic thit k c th c
tin hnh theo 2 phng php chnh:
o Phng php trc tip
o Phng php gin tip
Phng php trc tip c p dng khi thc hin phn mm khng thng qua giai
on phn tch. Vi phng php ny vic thit k s nhn kt qu chuyn giao trc tip t
giai on xc nh yu cu. M hnh phn mm s c xy dng trc tip t cc yu cu.
Cch tip cn ny s rt kh khn cho ngi thc hin vi cc phn mm c qui m ln
(nhiu yu cu, yu cu phc tp. v.v).
Vi phng php trc tip, thit k phn mm l qu trnh cho php chuyn i t cc
yu cu (kt qu giai on xc nh yu cu) n m hnh phn mm tng ng. Mc tiu
chnh ca vic thit k l m t cc thnh phn ca phn mm (thnh phn giao din, thnh
phn x l, thnh phn d liu) tng ng vi cc yu cu ca phn mm (yu cu chc nng
nghip v, yu cu chc nng h thng, yu cu phi chc nng.
Phng php gin tip c p dng vi cc qui trnh c giai on phn tch. Vi
phng php ny vic thit k s ch nhn mt phn cc kt qu chuyn giao trc tip t giai
on xc nh yu cu, phn chnh yu s c nhn gin tip qua giai on phn tch.
M hnh phn mm s c xy dng tng ng theo cc m hnh trong giai on phn
tch. Cch tip cn ny s rt thun li trong a s trng hp vi cc phn mm qui m ln.
Vi phng php gin tip, thit k phn mm l qu trnh cho php chuyn t m hnh
th gii thc (kt qu giai on phn tch) n m hnh phn mm tng ng. Mc tiu chnh
ca vic thit k l m t cc thnh phn ca phn mm (thnh phn giao din, thnh phn x
l, thnh phn d liu) tng ng vi cc m hnh ca th gii thc (m hnh x l, m hnh
d liu).
5. V d minh ha
Cc v d sau y ch nhm minh ha qu trnh thit k phn mm sau khi thc hin
giai on m hnh ha yu cu, cc kt qu ch ch trng ch yu tnh ng n v b qua
cc yu cu cht lng khc (tin ha, hiu qu, tin dng). Kt qu thc t khi xem xt y
cc yu cu cht lng l qu phc tp v khng thch hp cho vic min ha
V d 1: Xt phn mm qun l th vin vi 4 yu cu
78
- 1. Lp th c gi
- 2. Nhn sch
- 3. Cho mn sch
- 4. Tr sch
a. M hnh ha cc yu cu

b.Thit k phn mm
H thng cc mn hnh giao din
Mn hnh chnh:
- Nidung:
+ Thng tin v th vin
+ Thng tin v cc c gi trong th vin
+ Thng tin v cc sch trong th vin
- Thao tc ngi dng
+ Tra cu v chn c gi
+ Tra cu v chn sch
Mn hnh Lp th
- Nidung:
+ Thng tin v th c gi
- Thao tc ngi dng
+ Nhp thng tin v th
+ Yu cu lp th
Mn hnh Cho mn sch:
- Nidung:
+ Thng tin v th c gi
Qun l c gi Qun l sch Th th
Lp th
c gi
Nhp
sch
Cho
mn
Tr
sch
79
+ Ngy mn sch
+ Danh sch cc sch mun mn
- Thao tc ngi dng
+ Nhp thng tin v vic cho mn sch
+ Yu cu cho mn sch
Mn hnh Nhn sch:
- Nidung:
+ Ngy nhn sch
+ Danh sch cc sch nhn cng thng tin lin quan
- Thao tc ngi dng
+ Nhp thng tin v vic cho nhn sch
+ Yu cu cho nhn sch
Mn hnh Tr sch:
- Nidung:
+ Ngy tr sch
+ Thng tin v vic tr sch
- Thao tc ngi dng
+ Nhp thng tin v vic tr sch
+ Yu cu tr sch
c. H thng cc hm x l
Hm Lp th: Kim tra tnh hp l v ghi nhn th trn b nh ph
Hm Tra cu c gi: Tm th c gi theo cc tiu chun khc nhau cho php cp
nht hay xa th
Hm Xa th: Xa th trn b nh ph
Hm Nhp sch: Kim tra tnh hp l ca sch v ghi nhn sch trn b nh ph
Hm Xa sch: Xa sch trn b nh ph
Hm Cho mn sch: Kim tra tnh hp l ca vic cho mn sch v ghi nhn cc
thng tin cho mn sch trn b nh ph
Hm Tra cu sch: Tm sch theo cc tiu chun khc nhau cho php cp nht hay
xa sch
Hm Tnh s sch c gi ang mng: Tnh s lng sch c gi ang mn v
cha tr
80
Hm Kim tra c gi c sch mn qu hn: Kim tra c gi c sch mn qu hn
v tr v 1 nu ng, 0 nu sai
Hm Kim tra tnh trng sch: Kim tra sch ang c mn tr v 1 nu ng , 0
nu sai
Hm Tra cu phiu cho mn sch: Tra cu cc phiu mn sch theo nhiu tiu
chun cp nht hay x phiu cho mn
Hm Xa phiu cho mn sch: Xa thng tin v vic cho mn sch trn b nh ph
Hm Tr sch: Ghi nhn vic tr sch trn b nh ph
Hm Tnh tin pht: Tnh tin pht khi c gi tr sch tr hn
d. H thng cc bng d liu:
S logic

Bng THU_VIEN: cc thng tin v th vin
Bng DOC_GIA: Cc thng tin v c gi
Bng SACH: Cc thng tin v sch
Bng MUON_SACH: Cc thng tin v mn tr sch
V d 2: Xt phn mm h tr gii bi tp phng trnh i s vi 4 yu cu
- 1. Son bi
- 2. Son p n
- 3. Gii bi tp
- 4. Chm im
a. M hnh ha yu cu
THU_VIEN DOC_GIA
SACH MUON_SACH
81

b. Thit k phn mm
Mn hnh chnh:
- Nidung:
+ Thng tin v sch bi tp
+ Thng tin v cc bi tp ca sch
- Thao tc ngi dng: Tra cu v chn bi tp
Mn hnh Son bi:
- Nidung:
+ Thng tin v bi
- Thao tc ngi dng
+ Nhp thng tin v bi
+ Yu cu pht sinh
+ Yu cu ghi nhn
Mn hnh Son p n:
- Nidung:
+ Thng tin v p n
- Thao tc ngi dng
+ Nhp thng tin v p n
+ Yu cu ghi nhn p n
Mn hnh Nhn bi gii:
- Nidung:
+ Thng tin v bi gii
- Thao tc ngi dng
+ Nhp thng tin v bi gii
+ Yu cu ghi nhn bi gii
Gio vin Hc sinh
Son
bi
Son
p n
Gii
bi tp
Chm
im
82
+ Yu cu chm im
Mn hnh Chm im:
- Nidung:
+ Thng tin v bi gii
+ Thng tin v vic chm im
+ Thng tin v p n
- Thao tc ngi dng
+ Xem thng tin im
+ Yu cu xem p n
c. H thng cc hm x l:
Hm Son tho bi: Ghi nhn bi ca gio vin trn b nh ph (gii hn khng
kim tra tnh hp l ca bi)
Hm Tra cu bi tp: Tm kin bi tp theo nhiu tiu chun khc nhau c th cp
nht, xa hay son p n
Hm Xa bi tp : Xa bi tp trn b nh ph
Hm Son p n: Kim tra tnh hp l ca p n ca gio vin v ghi nhn p n
trn b nh ph
Hm Xa p n: Xa bi tp trn b nh ph
Hm Ghi nhn bi gii: Kim tra tnh hp l bi gii ca hc sinh v ghi nhn bi gii
trn b nh ph
Hm Bin i: Bin i mt biu thc thnh mt a thc
Hm Khai trin: Nhn a thc
Hm Rt gn: Cng 2 a thc
Hm so snh: So snh a thc
Hm Xa bi gii: Xa bi gii ca hc sinh trn b nh ph
Hm Chm im: Tnh im s bi gii ca hc sinh
Hm Xem p n: Trnh by cc bc gii ca p n cho hc sinh xem
d. H thng lu tr
S logic
83

Bng SACH_BAI_TAP: cc thng tin v sch bi tp
Bng BAI_TAP: Cc thng tin v cc bi tp ca sch
Bng BUOC_GIAI: Cc thng tin v cc bc gii trong mt bi gii
Bng BAI_GIAI: Cc thng tin v p n v cc bi gii ca mt bi tp
SACH_BAI_TAP BAI_TAP
BUOC_GIAI BAI_GIAI
84
Chng 4: THIT K D LIU
1. Tng quan
Mc tiu chnh ca thit k d liu l m t cch thc t chc lu tr cc d liu ca
phn mm. C hai dng lu tr chnh m ngi thit k cn phi cn nhc v la chn.
- Lu tr di dng tp tin
- Lu tr di dng c s d liu
Lu tr di dng tp tin thng ch thch hp vi mt s phn mm c th (c tng,
tr chi, v.v.) c im chung ca cc phn mm ny l ch trng rt nhiu vo x l, hnh
thc giao din v khng ch trng nhiu n vic lu tr li cc thng tin c tip nhn
trong qu trnh s dng phn mm (thng thng cc thng tin ny c tip nhn v x l
ngay).
Cch tip cn dng c s d liu rt thng dng v gio trnh ny s gii hn trnh by
chi tit cc phng php k thut lin quan n vic t chc lu tr d liu dng c s d liu
quan h. Gio trnh ny s khng nhc li cc khi nim c bn v c s d liu v gi s
rng ngi xem bit qua cc khi nim ny. Tuy nhin chng ta cng nn xem li cc bc
hnh thnh nn m hnh d liu quan h trong qu trnh thit k d liu
2. Kt qu ca thit k
Cch thc t chc lu tr d liu ca phn mm c m t thng qua 2 loi thng tin
sau:
Thng tin tng qut
Cung cp gc nhn tng quan v cc thnh phn lu tr
Danh sch cc bng d liu: Vic lu tr cn s dng bao nhiu bng d liu v l
cc bng no ?
Danh sch cc lin kt: Cc bng d liu c quan h, c mi lin kt gia chng ra
sao?
Thng tin chi tit:
Danh sch cc thuc tnh ca tng thnh phn: Cc thng tin cn lu tr ca thnh
phn ?
Danh sch cc Min gi tr ton vn: Cc qui nh v tnh hp l ca cc thng tin
c lu tr
85
C nhiu phng php, nhiu ngh khc nhau v vic m t cc thng tin trn. Gio
trnh ny chn s logic biu din cc thng tin tng qut v bng thuc tnh. Min gi
tr m t chi tit cc thnh phn trong s logic.
S logic l s cho php th hin h thng cc bng d liu cng vi quan h mi
ni lin kt gia chng. Cc k hiu c dng trong s rt n gin nh sau:
Bng: hnh ch nht
Lin kt: (xc nh duy nht mt): Mi tn

Mi tn hnh trn c ng ngha: 1 phn t A s xc nh duy nht 1 phn t B, ngc li 1
phn t B c th tng ng vi nhiu phn t A.
V d: Vi phn mm qun l th vin c s logic sau:

Theo s ny vic lu tr cc d liu ca phn mm qun l th vin c t chc 3
bng (DOCGIA, MUONSACH, SACH) vng vi 2 lin kt gia chng
Tt nhin s trn ch l mt trong cc cch thc t chc lu tr d liu cn nhiu cch
khc c th c. Chi tit cc cch ny s c trnh by trong phng php thit k c s d
liu.
Bng thuc tnh cho php m t chi tit thnh phn trong s logic theo dng nh sau:
Thnh phn
ngha
STT Thuc tnh Kiu Min gi tr ngha Ghi ch
1
2

Bng min gi tr cho php m t cc Min gi tr gia cc thuc tnh cng mt thnh
phn hay nhiu thnh phn khc nhau.
A B
DOCGIA MUONSACH SACH
86
MS M t min gi tr Thnh phn lin quan Ghi ch
RB1
RB2

V d:
Ghi ch:
- Bng thuc tnh cho php m t chi tit thanh phn cn lu tr v s c dng trong
bo co v thit k d liu ca phn mm. Tuy nhin cch m t trn kh di dng, trong gio
trnh ny s s dng mt dng trnh by c ng hn theo dng lc quan h. Vi dng
trnh by ny gm tn bng v thuc tnh i km, cc thuc tnh kha c gch chn.
V d:
DOC_GIA(MDG,Hoten,Loaidg,Ngsinh, Nglapthe, Diachi)
SACH(MSACH,Tensach,Theloai, NgNhap, Tacgia, Nhaxb, Namxb)
MUON(MDG,MSACH,NgMuon,Ngtra)
3. Qu trnh thit k
C 2 cch tip cn chnh thit k d liu:
Phng php trc tip:
T cc yu cu xc nh, to lp trc tip s logic cng vi bng thuc tnh, bng
min gi tr. Cc tip cn ny rt kh thc hin i vi s logic phc tp.
Phng php gin tip:
T cc yu cu xc nh, to lp m hnh quan nim d liu, v sau a vo m
hnh ny s to lp s logic, bng thuc tnh, bng min gi tr. Cc tip cn ny d
thc hin hn v m hnh quan nim d liu thng n gin (cha cc thnh phn d liu
bn cht nht ca phn mm). Khi nim chi tit v m hnh quan nim d liu cng vi
cc bc c th s c trnh by chi tip trong phn sau.
Tng ng vi 3 yu cu ca phn mm, qu trnh thit k d liu bao gm 3 bc ln:
- Thit k vi tnh ng n
- Thit k vi yu cu cht lng
- Thit k vi yu cu h thng
Thit k vi tnh ng n
87
- m bo y v chnh xc v mt ng ngha cc thng tin lin quan n cc cng
vic trong yu cu.
- Cc thng tin phc v cho cc yu cu cht lng s khng c xt n trong bc
thit k ny.
Thit k vi yu cu cht lng
- Vn m bo tnhh ng n nhng tha mn thm cc yu cu cht lng khc (tin
ha, tc nhanh, lu tr ti u).
- Cn ch bo m tnh ng n khi ci tin s logic.
Thit k vi yu cu h thng
- Vn m bo tnh ng n v cc yu cu cht lng khc nhng tha mn thm cc
yu cu h thng (phn quyn, cu hnh phn cng, mi trng phn mm, v.v)
V d: phn mm qun l th vin:
Vi phng php trc tip s cho kt qa nh sau:
S logic:

Cc bng thuc tnh:
DOC_GIA(MDG,MLDG,HoTen,NgaySinh,DiaChi,DienThoai)
SACH(MSACH,MTG,MNXB,MLSACH,MNN,TenSach, Ngymua, SoTrang)
PHIEU_MUON(MPHM, NgayMuon)
CHITIETMUON(MPHM, MSACH, NgayTra)
Tc gi
Sch c gi
Loi c gi
Chi tit mn
Phiu mn
Loi Sch
Nh Xut bn
Ngn ng
88
LOAISACH(MLSACH,TenLS,GhiChu)
LOAIDOCGIA(MLDG,TenLDG,GhiChu)
NHAXB(MNXB,TenNXB, GhiChu)
TACGIA(MTG,Ten, Ghichu)
NGONNGU(MNN,Ten,Ghichu)
Vi phng php gin tip, ngoi kt qa cui cng tng t nh phng php trc tip,
cn c kt qu trung gian l m hnh quan nim d liu nh sau:
+ S lp i tng vi 2 i tng chnh Sch, c gi v 1 quan h Mn gia 2 lp
i tng trn

+ M hnh chi tit cc thnh phn trong s lp: Xem chi tit ph lc B
V d : Xt phn mm vi 4 yu cu: Lp th c gi, Nhn sch, Cho mn sch, Tr sch
Thit k d liu vi tnh ng n
S logic

Chi tit cc bng
DOCGIA(MDG,MLDG,HoTen,NgaySinh,DiaChi,DienThoai)
SACH(MSACH,MTG,MNXB,MLSACH,MNN,TenSach, Ngymua, SoTrang)
MUON_SACH(MDG,MSACH,NgMuon,NgTra,Tienphat)
Thit k d liu vi tnh tin ha
S logic
DOC_GIA
SACH MUON_SACH
c gi Sch
Mn
89

Chi tit cc bng:
DOC_GIA(MDG,MLDG,HoTen,NgaySinh,DiaChi,DienThoaiNg_lapthe,Ng_hethan)
SACH(MSACH,Tensach,MTL,ng_Nhap, Tacgia,NamXB, NhaXB)
MUON_SACH(MDG,MSACH,NgMuon,NgTra,Tienphat
THE_LOAI(MTL,Tentheloai,GhiChu)
LOAI_DG(MLDG,TenLDG,GhiChu)
Thit k vi tnh hiu qu (truy xut nhanh)
S logic
Cng vi s logic nh trn nhng ta c cc bng thuc tnh:
DOC_GIA(MDG,MLDG,HoTen,NgaySinh,DiaChi,DienThoaiNg_lapthe,Ng_hethan,
SosachMuon, TinhTrangtra)
SACH(MSACH,Tensach,MTL,ng_Nhap, Tacgia,NamXB, NhaXB, TinhTrangMuon)
Thit k d liu vi tnh hiu qu (lu tr ti u)
S logic

Chi tit cc bng thuc tnh
DOC_GIA SACH MUON_SACH
LOAI_DG THE_LOAI CHITIET_MUON
LOAI_DG THE_LOAI
90
CHITIET_MUON(MMUON,MSACH,NgTra,Tienphat)
Thit k d liu vi yu cu phn quyn h thng (phn quyn)
S logic

Chi tit cc bng
CHITIET_MUON(MMUON,MSACH,NgTra,Tienphat)
NGUOI_DUNG(MND,HoTen, Ghichu)
CHUC_NANG(MCN,Ten_Chucnang, Ghichu)
QUYEN_HAN(MND,MCN)
4. Phng php thit k d liu
4.1 Phng php trc tip
Bc 1:
- Lp s vi 1 thnh phn duy nht
- nh gi tnh ng n so vi cc yu cu v chuyn sang bc 2 nu cn thit
Bc 2:
- Tch 1 s thuc tnh to ra cc thnh phn mi
LOAI_DG THE_LOAI CHITIET_MUON
NGUOI_DUNG QUYEN_HAN CHUC_NANG
91
- Xc nh lin kt gia cc thnh phn
- nh gi tnh ng n so vi cc yu cu v lp li bc 2 nu cn thit
V d: phn mm qun l th vin
Cch 1: Ch dng 1 thnh phn SCH
Masach, Ten, Theloai, Ngaymua, Tacgia, NhaXB, NamXB
HotenDG, LoaiDG, Ngaylamthe, Ngaymuon, Ngaytra
Cch 2: Dng 2 thnh phn SACH,DOCGIA
Cch 2.1 : Ch lu tr ln mn sch cui cng
SACH
MSACH, MADG, Ten, Theloai, NgayMua, TacGia, NhaXB, NamXB, Ngaymuon,
NgayTra.
DOCGIA
MDG, HoTen, LoaiDG,Ngaylamthe,
Cch 2.2: Ch cho php c gi mn ti a 1 quyn sch
SACH
MSACH, Ten, Theloai, NgayMua, TacGia, NhaXB, NamXB, Ngaymuon, NgayTra.
DOCGIA
MDG, MSACH,HoTen, LoaiDG,Ngaylamthe, Ngaymuon
Cch 3: Dng 3 thnh phn SACH,DOCGIA, MUONSACH
SACH
MSACH, Ten, Theloai, NgayMua, TacGia, NhaXB, NamXB, Ngaymuon, NgayTra.
DOCGIA
MDG, HoTen, LoaiDG,Ngaylamthe,
MUONSACH
Mmuon,MDG,MSACH, Ngaymuon, Ngaytra

V d: Phn mm qun l hc sinh
Cch 1: Dng 1 thnh phn HOCSINH
HOCSINH
MAHS, HoTen, Ngaysinh, GioiTinh, Lop, Monhoc, LoaiKT, HocKy,Diem,
Ngayvang, Lydo
Cch 2: Dng 3 bng HOCSINH, KIEMTRA, DIEMDANH
92
HOCSINH
MAHS, Hoten, Ngaysinh, GioiTinh, Lop
KIEMTRA
MAKT,MAHS, Monhoc,LoaiKT,Hocky, Diem
DIEMDANH
MADD,MAHS,Ngayvang, Lydo
4.2 Phng php gin tip
Bc 1:
- Lp s lp
- Xc nh cc lp i tng
- Xc nh quan h gia cc lp i tng v lp s
Bc 2:
- nh x t s lp vo s logic
- nh x cc lp i tng
- nh x cc quan h gia cc lp i tng
Bc 3:
- Hon chnh s logic
- B sung cc thnh phn theo yu cu
- M t chi tit cc thuc tnh ca cc thnh phn
4.2.1 Lp s lp
V d: Vi phn mm qun l th vin 2 i tng chnh l c gi, Sch v quan h gia
chng l quan h mn sch

Vi phn mm qun l hc sinh trng ph thng trung hc 2 i tng chnh l Hc
sinh, Mn hc v quan h gia chng l quan h kim tra

c gi Sch
Mn
Hc sinh Mn hc
Kim tra
93
Vi phn mm xp thi kha biu trng trung hc ph thng 2 i tng chnh l Gio
Vin, Mn hc v quan h gia chng l quan h dy.

4.2.2 nh x s lp
nh x lp i tng. Mi i tng trong s lp tng ng vi 1 thnh phn trong s
logic

S lp:

S logic:

4.2.3 nh x quan h
Quan h 1-n: Quan h 1-n trong s lp gia 2 lp i tng A,B (1 A nhiu B) tng
ng vi lin kt xcnh duy nht v A sang B trong s logic.
Quan h m-n: Quan h m-n C trong s lp gia 2 lp i tng A,B tng ng vi 1
thnh phn C trong s logic. Thnh phn ny c lin h xc nh duy nht A,B.

S lp:

S logic:

4.2.4 Hon chnh s logic
1. B sung cc thnh phn
+ i tng ph: Mi i tng ph tng ng vi 1 thnh phn trong s logic
+ Cc thnh phn khc: Xem xt li tnh ng n v b sung thm nu cn thit
Gio Vin Mn hc
Dy
c gi Sch
c gi Sch
c gi Sch
Mn
c gi Sch Mn
94

2. M t chi tit thuc tnh cc thnh phn
+ Thuc tnh kha chnh:
- Mi thnh phn ng vi i tng (chnh, ph) cn 1 thuc tnh kha ring)
- Cc thnh phn cn li, ty theo ngha s dng s c thuc tnh kha ring hay dng t
hp thuc tnh kha ca cc thnh phn khc
V d: Cc thnh phn cgi, Sch, Nh xut bn, Tc gi s c thuc tnh kha chnh
tng ng l MDG, MSACH, MNXB, MTG.
Thnh phn mn cng s c kha chnh l MMUON (khng dng t hp cc thuc tnh
kha ngoi c ?)
+ Thuc tnh kha ngoi:
- Th hin ng lin kt gia cc thnh phn trong s logic: nu A xc nh duy nht B
th A c thuc tnh l kho chnh ca B ( l kha ngoi ca A)
V d:
Thnh phn Mn c 2 kha ngoi: MDG,MSACH
Thnh phn Sch c 2 kho ngoi: MNXB, MTG, MDG
+ Cc thuc tnh khc:
Da vo yu cu lu tr, ch cc loi thuc tnh sau:
- nh danh: Tn
- Loi: S phn loi
- Thi gian: Ngy thng
- Khng gian: v tr
- nh lng: o, tnh cht, v.v.v
V d: c gi s c thuc tnh khc nh:
Tc gi
Sch Mn c gi Nh xut bn
95
HoTen (nh danh)
LoaiDG (loi)
Ngaysinh (thi gian)
Ngayhethan (thi gian)
Diachi (khng gian)
Sch s c thuc tnh khc nh:
TenSach (nh danh)
LoaiSach (loi)
NgayMua (thi gian)
GiaTien (nh lng)
5. Thit k d liu vi tnh ng n
Cc bc thc hin:
Bc 1: Chn mt yu cu v xc nh s logic cho yu cu
Bc 2: B sung thm mt yu cu v xem xt li s logic
+ Nu s logic vn p ng c th tip tc bc 3
+ Nu s logic khng p ng c th b sung vo s thuc tnh mi (u tin
1) hoc thnh phn mi (u tin 2) cng vi cc thuc tnh v lin kt tng ng
Bc 3: Quay li bc 2 cho n khi xem xt y cc yu cu
Ghi ch:
- Vi mi yu cu cn xc nh r cn lu tr cc thng tin g? da vo lung d liu
c/ghi trong s lung d liu tng ng) v tm cch b sung cc thuc tnh
lu tr cc thng tin ny
- Ch xem xt tnh ng n
- Cn chn cc yu cu theo th t t n gin n phc tp (thng thng yu cu tra
cu l n gin nht)
- Vi yu cu phc tp c th phi b sung vo s logic nhiu thnh phn mi
Kha ca cc thnh phn phi da trn ng ngha tng ng trong th gii thc
6. Thit k d liu v yu cu cht lng
Mc tiu
96
Xem xt nh gi s logic theo cc yu cu v cht lng v tin hnh cp nht li
s bo m cc tiu chun v cht lng. Ngoi tnh ng n cn u tin hng u
xem xt s hn km nhau gia cc phn mm chnh l mc tha mn cc tiu chun cht
lng cn li (c bit l tnh tin ha).
6.1 Xem xt tnh tin ha
bo m tnh tin ha, s logic s cn b sung cp nht li nhiu thnh phn qua
cc bc thit k chi tit. Trong cc bc u tin l thit k d liu, chng s gii hn xem
xt n cc thuc tnh c gi tr ri rc.
Thuc tnh c gi tr ri rc l cc thuc tnh m min gi tr ch bao gm mt s gi tr
nht nh. Cc gi tr ny thng thng thuc v tp hp c bin ng rt t trong qu trnh
s dng phn mm.
V d:
LOAIDG (thnh phn c gi): Th vin hin ti ch c 3 loi c gi l A, B,C v
kh nng c thm loi c gi mi rt thp.
Ngn ng (thnh phn Sch): Cc sch trong th vin hin ti ch c 3 loi ngn ng
Vit, Anh, Php v kh nng thm sch thuc ngn ng mi rt thp.
Tuy nhin cn lu rng kh nng bin ng trn tp hp gi tr ca thuc tnh ri rc
l thp nhng khng phi l khng c. V khi xy ra bin ng (thm loi c gi, thm sch
thuc ngn ng mi) nu khng chun b trc trong thit k th ngi dng s khng th
khai bo c cc bin ng ny vi phn mm, v do c th mt s chc nng s khng
thc hin c (v d khong th thm sch mi vi ngn ng ting Hoa).
chun b tt cho bin ng v sau (nu c) trong tp hp cc gi tr ca thuc tnh
ri rc. Chng ta s tch cc thuc tnh ny thnh mt thnh phn trong s logic. Khi
ngi dng trong qu trnh s dng hon ton c th cp nht li tp hp cc gi tr ny tng
ng vi cc bin ng thc t trong th gii thc.
S logic khi tch cc thuc tnh ri rc nh sau:

97

6.2 Xem xt tnh hiu qu (tc )
Phm vi xem xt:
- Ch gii hn xem xt vic tng tc thc hin ca phn mm bng cch b
sung thm cc thuc tnh vo cc bng dng lu tr cc thng tin tnh ton
trc (theo qui tc no t cc thng tin gc c lu tr)
V d: s sch ang mn ca c gi
- Cc thng tin ny phi c t ng cp nht khi c bt k thay i thng tin
gc lin quan
V d c gi mn thm hoc tr sch
Hc sinh c thm ct im
Cc bc tin hnh:
- Bc 1: Chn mt yu cu v xem xt cn b sung thng tin g trn b nh ph tng
tc thc hin ca x l lin quan (cc thng tin x l phi c m khng cn thc hin
vic tnh ton)
- Bc 2: Quay li bc 1 cho n khi xem xt y cc yu cu
Ghi ch:
- Sau mi bc nht thit phi lp bng danh sch cc thuc tnh tnh ton cng vi
thng tin lin quan
+ Thng tin gc
+ X l t ng cp nht thng tin gc (chi tit v cc x l ny s c m t
trong phn thit k x l)
- Nu thng tin gc thng xuyn b thay i, vic b sung thuc tnh tnh ton
tng tc thc hin s mt ngha (thm ch theo chiu ngc li)
Tc gi
Sch c gi
Loi c gi
Mn
Loi Sch
Nh Xut bn
Ngn ng
98
- Vic tng tc truy xut c th s dn n vic lu tr khng ti u
- Th t xem xt cc yu cu theo th t t u n cui (khng cn chn nh cc
bc trong thit k d liu)
V d: Phn mm qun l gii v hc bng quc gia vi bng thuc tnh tnh
ton
Thuc tnh: Tong_ban_thang, Tong_the_phat, Diem_so l nhng thuc tnh c th
x l t ng cp nht
6.3 Xem xt tnh hiu qu (lu tr)
Tnh hiu qu trong thit k d liu s c xem xt di gc lu tr ti u. Vn
t ra l xy dng s logic sao cho vn bo m lu tr y thng tin theo yu cu
nhng vi dung lng lu tr nh nht c th c. Vn ny c bit quan trng vi cc
phn mm vi h thng lu tr ln v nhiu pht sinh thng tin cn lu tr theo thi gian.
Khi cn c bit quan tm n cc thnh phn m d liu tng ng c pht sinh
nhiu theo thi gian. Chng ta s tm cch b tr li s logic sao cho vn m bo thng tin
m dung lng lu tr li t hn.
Cc bc tin hnh:
Bc 1:Lp danh sch cc bng cn c xem xt ti u ha vic lu tr
- Xem xt v xc nh cc cng vic c tn sut thc hin thng xuyn v b sung
vo danh sch chn cc bng c s dng tng ng ca cng vic ny
- Xem xt cc bng m kha ca bng bao gm nhiu thuc tnh v b sung bng
ny vo danh sch c chn
Bc 2: Ti u ha vic lu tr cc bng c khi lng d liu lu tr ln thng qua vic
ti u ha lu tr tng thuc tnh trong bng
- Xc nh cc thuc tnh m vic lu tr cha ti u. u tin xem xt cc thuc
tnh c kiu chui
- Ti u ha vic lu tr ty theo tng trng hp c th
- Mt trong cc trng hp thng dng nht l chui c kch thc ln v gi tr
c s dng nhiu ln trong cc mu tin khc nhau (v d: thuc tnh tc gi,
Nha_xb trong bng SACH ca phn mm qun l sch)
99
- Vi trng hp trn vic ti u ho c th thc hin thng qua vic b sung cc
bng mi (bng TAC_GIA, NHA_XB) v t chc cu trc bng SACH (thay
thuc tnh TAC_GIA bng MTG, thay thuc tnh NHA_XB bng MNXB)
Bc 3: Ti u ha cc bng m kha ca bng bao gm nhiu thuc tnh.
Phn r bng ang xt thnh hai bng. Trong , mt bng cha cc thuc tnh m gi tr
c lp li nhiu ln trong cng mt ln thc hin cng vic tng ng trong th gii
thc. Bng ny cn c kha ring (s c bng cn li s dng tham chiu n)
Ghi ch:
- Vic phn r gip cho lu tr ti u tuy nhin:
- Tc truy xut c th s chm hn
- Vic thc hin x l kh khn hn (thut gii phc tp hn)
- Cn cn nhc trc khi thc hin phn r
- Vic nh gi kha ring cho bng phn ra c th cn kim tra thm s ph thuc
hm
V d minh ha: Phn mm qun l bn sch
Bc 1: Cc bng cn xem xt
NHAP_SACH(MSACH, Ng_Nhap, So_luong, Don_gia, Thanh_tien)
HOA_DON(MHD,MSACH, Khach_hang, Ng_lap_hd, So_Luong, Don_gia, Thanh_tien)
Bc 2:
- B sung bng KHACH_HANG
KHACH_HANG(MKH,Ho_ten,Ghi_chu)
- T chc li bng HOA_DON
HOA_DON (MHD,MSACH,MKH,Ng_lap_hd,So_luong, Don_gia, Thanh_tien)
Bc 3:
- Phn r bng NHAP_SACH thnh 2 bng NHAP_SACH, CT_NHAP
NHAP_SACH(MNHAP,Ng_Nhap)
CT_NHAP(MNHAP,MSACH,So_luong, Don_gia, Thanh_tien)
- Phn r bng HOA_DON thnh 2 bng HOA_DON, CT_HOA_DON
100
HOA_DON(MHD,MKH, Ng_lap_hd)
CT_HD(MHD, MSACH,So_luong, Don_gia, Thanh_tien)
V d: Xt phn mm qun l th vin.

V d: Xt phn mm qun l gii bng
S lp

M t chi tit cc thuc tnh: Xem chi tit ph lc B
Tc gi
Sch c gi
Loi c gi
Chi tit mn
Phiu mn
Loi Sch
Nh Xut bn
Ngn ng
i bng Trn u
Cu th
Thi u
Ra sn
101
S logic

M t chi tit thuc tnh: Xem chi tit ph lc B
Trch nhim
Hun
luyn vin
Thnh ph Sn Loi trn
u
i bng Thi u Trn u iu khin
Cu th Ra sn Vai tr Trng ti
V tr Pht Ghi bn
Th pht Loi bn thng
102
Chng 5 : THIT K GIAO DIN
1. Tng quan
Chng ny i su tm hiu cch thc thit k giao din l cng on khng km phn
quan trng trong qu trnh lm phn mm, y cng c th xem l cng on phc tho
hnh hay prototype cho phn mm v sau nhn phn hi yu cu ca khch hng i vi
chng trnh v ngi thit k c th iu chnh theo yu cu ra. Ty theo mc ch yu
cu, theo phc tp ca chng trnh, ngi thit k giao din c th lm theo cc nhng
thit k sau v kt qa thit k tng ng. Thit k giao din phi nm bt cc iu chnh yu
sau:
1. H s c nhn ngi dng: Bit h l ai, mc ch ca ngi dng l g, K nng v
kinh nghim ca ngi dng, nhu cu ca h
2. Mn nhng ng x t nhng h thng quen thuc i vi ngi dng.
3. Cho ngi dng thy r cc chc nng mt cch sn sng
4. ng x ca chng trnh t trong ra ngoi phi kt dnh, gn kt
5. Thay i trong ng x nn tng phn vi din mo ca chng trnh
6. Shortcut: Cung cp c cch thc c th v tm tt tc v c lm
7. Tnh tp trung: Mt s giao din GUI c tp trung ch nhiu hn
8. Ng php: thng qua giao din bit s lut thao tc
9. Tr gip, an ton, hn ch ng cnh ngi dng, giao din p,
1.1 Kt qu thit k
Mn hnh giao din:
Mn hnh giao din l mt trong cc hnh thc giao tip gia ngi s dng v phn
mm khi h thc hin cc cng vic ca mnh trn my tnh. Mc tiu chnh ca thit
k giao din l m t h thng cc mn hnh giao din ny
Kt qu thit k giao din: bao gm 2 phn
o S mn hnh: M t cc thng tin tng qut v h thng cc mn hnh cng vi
quan h v vic chuyn iu khin gia chng
o M t chi tit tng mn hnh: M t chi tit ni dung, hnh thc trnh by v cc
thao tc m ngi dng c th thc hin trn tng mn hnh
V d: Lit k cc phn sau: mn hnh, ngha s dng
Danh sch cc thao tc c th thc hin
103
STT Thao tc ngha X l lin quan Ghi ch
1
2
S mn hnh

K hiu:

Mn hnh vi tn tng ng

Chuyn iu khin n mn hnh khc

M t mn hnh giao din:
Cc thng tin cn m t mt mn hnh giao din bao gm
o Tn mn hnh:
Tn ca cng vic tng ng mun thc hin trn my tnh.
o Ni dung:
Cu trc cc thnh phn bn trong mn hnh. Cc thnh phn ny c th chia lm 2 loi:
Thanh phn d liu, thnh phn x l.
+ Thnh phn d liu
Cc thng tin lin quan n cng vic ang xt nh sau:
a. Thng tin nhp liu:loi thng tin ngi dng chu trch nhim cung cp gi tr (ngy
lp, ha n, hng bn,..) c th l nhp liu trc tip, nhp liu vi gi tr nh sn(c
th sa nu mun) hoc chn trong danh sch c trc.
Mn hnh gii thiu
Mn hnh chnh Mn hnh kt thc
Mn hnh 1 Mn hnh 2 Mn hnh 3

Tn mn hnh
104
b. Thng tin kt xut: loi thng tin ny phn mm chu trch nhim cung cp gi tr (v
d lng hn tn hin nay, tng tin tr,).
+Thnh phn x l:
Cc nt iu khin cho php ngi dng yu cu phn mm thc hin mt x l no .
+ Hnh thc trnh by:
Cch thc b tr sp xp cc thnh phn trong mn hnh (v tr, mu sc, kch thc,)
Vi mn hnh c biu mu lin quan, tt nht l trnh by ng vi biu mu tng ng
hoc trnh by ng nh yu cu ca khch hng. Tuy nhin cn lu trong trng hp biu
mu lin quan ch l kt qu cui cng cn ghi nhn trc khi t n kt qu cn phi
thc hin mt s cng vic trung gian khng c biu mu r rng. Vi nhng trng hp ny
cn b sung, sng to hnh thc trnh by cc mn hnh trung gian th hin cc cng vic
trung gian.
Vi mn hnh khng c biu mu lin quan hnh thc trnh by mn hnh hon ton l
s sng to khi thit k.
+ Cc thao tc c th thc hin
M t h thng cc thao tc m ngi dng c th thc hin trn mn hnh cng vi
ngha ca chng. C rt nhiu loi thao tc khc nhau c th cung cp cho ngi dng trn
mt mn hnh giao din, tuy nhin gio trnh ny ch gii hn xem xt vic m t thao tc khi
ngi dng nhn vo nt iu khin hay nt lnh hoc kt thc vic nhp liu ti mt thnh
phn nhp liu no .
1.2 Phn loi mn hnh giao din
Qu trnh s dng phn mm bao gm cc bc sau:
Chn cng vic mun thc hin trn my tnh.
Cung cp cc thng tin cn thit tng ng vi cng vic chn.
Yu cu phn mm thc hin.
Xem xt kt qu thc hin.
Da trn qu trnh trn cc mn hnh giao din c th c chia thnh nhiu loi ty
theo ngha s dng.
o Mn hnh chnh: Cho php ngi dng s dng chn la cng vic mong mun
thc hin trn my tnh t danh sch cc cng vic
105
o Mn hnh nhp liu lu tr: Cho php ngi dng thc hin lu tr cc thng tin
c pht sinh trong th gii thc.
o Mn hnh nhp liu x l: Cho php ngi s dng cung cp cc thng tin cn
thit cho vic thc hin mt cng vic no
o Mn hnh kt qu: Trnh by cho ngi s dng cc kt qu vic thc hin ca
mt cng vic no
o Mn hnh thng bo: Thng bo, nhc nh ngi s dng trong qu trnh thc
hin mt cng vic no
o Mn hnh tra cu: Cho php tm kim thng tin c lu tr vi cc tiu
chun tm kim
Mt mn hnh giao din c th thuc mt trong cc loi trn hay cng c th tch hp t
nhiu mn hnh c s thuc vo cc loi trn ty theo bn cht cng vic lin quan.
Trong thc t cn c rt nhiu mn hnh khc, tuy nhin gio trnh ch gii hn xem xt
ch yu n cc loi mn hnh trnh by pha trn, gio trnh s ch trng trnh by chi tit
3 loi mn hnh quan trng v thng dng nht: mn hnh chnh, mn hnh tra cu, mn hnh
nhp liu lu tr.
1.3 Qu trnh thit k
Qui trnh chung: Da trn yu cu chc nng, u tin ngi thit k s xem xt thit k
cc giao din t tnh ng n, n tnh tin dng tha yu cu v tin dng, v xt n tnh
hiu qu nu yu cu v hiu qu c a ra v mt s thit k theo yu cu khc, v.v
Thit k giao din vi tnh ng n
S mn hnh
Gi s cn thc hin n cng vic trn my tnh, s mn hnh trong trng hp ny
ch bao gm n+1 mn hnh sau:
+ Mt mn hnh chnh cho php chn cng vic
+ n mn hnh lin quan trc tip n n cng vic mun thc hin
M t chi tit tng mn hnh
1. Mn hnh chnh:
Xc nh chnh xc ni dung da trn danh sch cc cng vic c yu cu v chn
hnh thc trnh by n gin nht.
V d 1: Phn mm th vin
106
Mn hnh chnh
1. Cho mn sch 8. Lp bo co v c gi
2. Nhn tr sch 9.Nhn sch mi
3.Tm sch 10.Thanh l sch
4.Lp bo co mn tr 11.Lp bo co sch
5.Lp th c gi 12.Thay i qui inh t chc
6.Gian hn th c gi 13.Thay i quy nh mn tr
7.Tm c gi 14. Thot
y l thit k cho ng dng chy c lp c th hin th tt c danh sch cc mn hnh,
cn i vi ng dng lp trnh mng web c th ty theo quyn hn s dng mn hnh chnh
hn ch bi cc mn hnh tng tc cho ngi s dng .
V d 2: Phn mm qun l hc sinh cp 3
Mn hnh chnh
1. Tip nhn h s 8. Thay i qui inh t chc
2. Xp lp 9. Thay i qui inh xp loi
3.Tm hc sinh 10.Thot
4. Nhn bng im danh
5.Nhn bng im kim tra
6.Xp loi hc sinh
7.Lp bo co tng kt

V d 3: Phn mm qun l gii bng

107
Mn hnh chnh
1. Tip nhn h s i
bng
8. Thay i qui inh t chc
2. Xp lch thi u 9. Thay i qui inh xp hng
3. Phn cng trng ti 10.Thot
4. Ghi nhn kt qu thi u
5. Lp bng xp hng tm
thi

6. Tra cu cu th
7.Lp bo co tng kt gii
2. Mn hnh tra cu
Chn tiu chun tra cu n gin nht (ch c m s) v kt qu tm kim n gin (cho
bit c hay khng c m s trn).
V d 1: Tra cu sch vi phn mm qun l th vin

V d 2: Tra cu hc sinh vi phn mm qun l hc sinh
108

V d 3: Tra cu cu th vi phn mm qun l gii bng

3. Mn hnh nhp liu
Xc nh chnh xc ni dung da trn biu mu hoc thng tin lin quan n cng vic
tng ng v chn hnh thc trnh by n gin nht c th c (lit k tun t cc ni dung)
V d: Nhp sch, mn sch vi qun l th vin

109

V d: Nhp hc sinh, im s vi phn mm qun l hc sinh

V d: ng k cu th vi phn mm qun l gii bng

110
Thit k giao din vi tnh tin dng
S mn hnh
B sung vo s cc mn hnh cng vic trung gian gip cho vic s dng cc mn hnh
cng vic chnh d dng hn, t nhin hn.
M t chi tit tng mn hnh
1. Mn hnh chnh
Phn chia cc cng vic theo tng nhm ty theo ngha v chn hnh thc trnh by t
nhin nht c th c (menu, s ,)
V d 1: Mn hnh chnh phn mm qun l gii bng . C cc nt iu khin sau:

T chc: Sn, Trng ti, Loi th pht, Loi bn thng, Qui ch t chc.
K hoch: ng k i bng, Xp lch thi u, Phn trng ti
Thi u: Ghi nhn kt qu, tra cu cu th, xp loi tm thi
Tng kt: Xp hng chnh thc, Lp bo co tng kt
V d 2: Mn hnh qun l hc sinh. C cc nt iu khin sau
T chc: Hc k, Lp, Mn hc, hnh thc kim tra, danh hiu, qui nh chung, Thot
Khai ging: Tip nhn h s, Xp lp
Hc tp: im danh, Bng im, tra cu hc sinh
Tng kt: Xp loi hc sinh, Bo co tng hp

111
2. Mn hnh tra cu
M rng cc tiu chun tra cu (cc thng tin khc v i tng cn tm). M rng kt
qu tm kim (cc thng tin lin quan n i tng khi tm thy ). Cho php ngi dung xem
cc kt qu tra cu di nhiu hnh thc trnh by khc nhau ( cc th t khc nhau vi mt
danh sch, cc dng th hin biu , hnh nh, v.v.)
V d 1: Tra cu hc sinh

V d 2: Tra cu cu th
112

3. Mn hnh nhp liu
Chn dng trnh by l biu mu lin quan (nu c) v b sung vo cc thng tin
gip vic s dng thun tin hn. Nu khng c biu mu lin quan, c gng thit k hnh
thc trnh by t nhin nht c th c.
2. Thit k mn hnh
2.1 M t mn hnh chnh
ngha s dng:
Mn hnh chnh l mn hnh cho php ngi dng chn c cng vic m h mun
thc hin vi phn mm. Thng thng mi phn mm ch c mt mn hnh chnh duy nht.
Ni dung: Danh sch cc cng vic c th thc hin vi phn mm
Hnh thc trnh by
Phm nng: Hnh thc ny cho php chn nhanh mt cng vic cn thc hin i vi
ngi s dng chuyn nghip. Thng thng khng c s dng ring r m phi kt
hp vi cc hnh thc khc.
Thc n: nhm tng cng vic theo chc nng (v d lu tr, kt xut). y l dng s
dng thng dng nht.
113
Biu tng: cng vic th trc quan qua biu tng (k hiu hay hnh nh tng trng
cho cng vic. Tng t nh phm nng nhng thng dng hn v thng kt hp vi cc
hnh thc khc.
S : Dng s hin th trc quan cc i tng chnh, c th hin qua cc thao
tc trc tip trn s .
Tch hp: S dng ng thi nhiu hnh thc, thng thng hnh thc thc n s c
u tin trc v kt hp vi nhiu hnh thc khc.
Thao tc ngi dng
Trn mn hnh ny thao tc chnh ca ngoi dng l chn cng vic trong danh sch cc
cng vic c a ra bi phn mm.
2.2 Thit k mn hnh chnh dng thc n (menu)
T chc ca thc n
Thc n bao gm nhiu nhm chc nng (tng ng nhm cc cng vic) mi nhm
chc nng bao gm nhiu chc nng, mi chc nng tng ng vi mt cng vic.
Phn loi thc n: c 3 loi
- Thc n hng chc nng: Cc nhm chc nng tng ng vi cc loi yu cu
V d:
T chc: cc cng vic lin quan n t chc
Lu tr: Cc cng vic lin quan n lu tr
Tra cu: Cc cng vic lin quan n tra cu tm kim
- Thc n hng i tng: Cc nhm chc nng tng ng vi cc lp i tng. Vi
s lp gm n lp i tng, thc n s bao gm (n+1) nhm chc nng. Trong :
+ Mt nhm chc nng tng ng vi i tng th gii thc.
+ n nhm chc nng tng ng n lp i tng.
- Thc n hng qui trnh: Cc nhm chc nng tng ng vi cc giai on trng hot
ng ca th gii thc. Thng thng th gii thc bao gm cc giai on sau nh T chc,
K hoch, Tip nhn, Hot ng, Tng kt.
114
3. Thit k mn hnh tra cu
3.1 M t mn hnh tra cu
ngha s dng
Mn hnh tra cu l mn hnh cho php ngi dng tm kim v xem cc thng tin v
cc i tng.
Ni dung
+ Tiu chun tra cu: Cc thng tin c s dng cho vic tm kim (thng thng l
cc thuc tnh).
+ Kt qu tra cu: Cho bit c tm thy hay khng. Cc thng tin c bn v i tng
tm kim (cc thuc tnh). Cc thng tin v qu trnh hot ng ca i tng (quan h
vi cc i tng khc).
Hnh thc trnh by
+Tiu chun tra cu: Biu thc logic, Cy, tch hp
+ Kt qu tra cu: Thng bo, danh sch n, xu cc danh sch, cy danh sch.
Thao tc ngi dng: Nhp cc gi tr cho cc tiu chun tra cu, yu cu bt u tra
cu, xem chi tit cc kt qu tra cu.
3.2 Th hin tiu chun tra cu
3.2.1 Tra cu vi biu thc logic
Tiu chun tra cu c th hin di dng mt biu thc logic c dng nh sau:
<Biu thc logic>=<biu thc c s>
Php ton logic
Php ton AND, OR, NOT, php so snh
3.2.2 Tra cu vi hnh thc cy
Tiu chun tra cu c th hin qua cy m cc nt chnh l cc b phn trong t chc
ca th gii thc. Hnh thc ny rt thch hp vi cc th gii thc c cu trc t chc phn
cp.
3.2.3 Tch hp
S dng ng thi c hai hnh thc trn
115
3.3 Th hin kt qu tra cu
3.3.1 Kt qu tra cu dng thng bo
Vi hnh thc ny kt qu tra cu ch n gin l cu thng bo cho bit c hay khng
i tng cn tm. y l hnh thc n gin nht v c tnh tin dng thp nht. Vi hnh
thc ny ngi s dng khng bit thm thng tin g ca i tng tm thy.
3.3.2 Kt qu tra cu dng danh sch n
Vi hnh thc ny kt qu tra cu l danh sch cc i tng tm thy cng vi mt s
thng in c bn v i tng. Hnh thc ny cho php ngi dng bit thm thng tin c bn
v i tng tm thy nhng khng bit chi tit v cc hot ng ca i tng qua cc quan
h vi i tng khc.
3.3.3 Kt qu tra cu dng xu cc danh sch
Vi hnh thc ny kt qu tra cu bao gm nhiu danh sch m trong danh sch th
k dsk cha cc m t cho mt phn t trong danh sch th k-1 dsk-1. Danh sch u tin
chnh l danh sch n trong hnh thc trn.
Hnh thc ny khng nhng cho php xem cc thng tin c bn v i tng tm thy
m cn cho bit chi tit v hot ng ca i tng qua cc quan h vi cc i tng khc.
3.3.4 Cy cc danh sch
Vi hnh thc ny kt qu tra cu l cy m cc nt chnh l cc danh sch. Danh sch
tng ng trong mt nt con s l cc thng tin m t chi tit v mt phn t c chn trong
danh sch ca nt cha. Danh sch u tin chnh l danh sch n trong hnh thc pha trn.
Hnh thc trnh by ny cho php xem c qu trnh hot ng ca i tng vi
nhiu quan h, nhiu loi hot ng khc.
3.4 Thao tc ngi dng v x l ca phn mm
Nhp gi tr cho cc tiu chun tra cu:
- C th nhp mt s hoc tt c tiu chun tra cu
-Vi cc tiu chun thng dng c th dng gi tr nh sn (loi sch thng tm,
loi hng thng mua, ) tin dng hn cho ngi dng.
- Trong qu trnh nhp liu thng thng phn mm s khng c x l tnh ton no
ngoi vic ch nhp gi tr cho cc tiu chun tra cu.
Yu cu bt u tra cu:
116
- Nhn vo nt tra cu.
- Da vo gi tr cc tiu chun tra cu phn mm s tin hnh c v xut cc kt qu
tra cu tng ng (x l tra cu).
Xem xt chi tit cc kt qu tra cu
- Chn i tng cn xem chi tit trong danh sch ca kt qu tra cu..
- Nhp phm vi thi gian cn quan st (thng thng l thi gian t ngy n ny
hoc n v thi gian c th thng nm ).
- Da vo i tng c chn v da vo phm v thi gian, phn mm s c v
xut cc kt qu tra cu cp chi tit hn theo tng loi hot ng.
Yu cu kt xut
- C th b sung cc nt iu khin tng ng vi vic in n hoc ghi ln tp tin cc
kt qu tra cu. Thng thng mi kt qu tra cu s c mt nt ring, nhng cng c
th dng chung mt nt cho mi kt qu tra cu (da vo kt qu hin hnh).
- Vic kt xut thng thng l qua my in, tuy nhin cng c th cho php ngi
dng xc nh li ch ca kt xut (tp tin Excel, trang web,) ty theo mc ch s
dng.
4. Thit k mn hnh nhp liu
4.1 M t mn hnh nhp liu
ngha s dng:
Mn hnh nhp liu l mn hnh cho php ngi dng thc hin cc cng vic c lin
quan n ghi chp trong th gii thc.
Ni dung:
- Cc thng tin nhp liu: Vi loi thng tin ny, ngi dng chu trch nhim nhp trc
tip cc gi tr, phn mm s tin hnh kim tra tnh hp l cc gi tr nhp da vo qui nh
lin quan.
- Cc thng tin tnh ton: Vi thng tin ny, phn mm chu trch nhim tnh ton v
xut trn mn hnh. Thng thng loi thng tin ny gip vic nhp liu thun tin hn (nhp
s lng hng bn khi bit s lng ang tn tng ng, nhp sch mn khi bit s sch c
gi ang mn ).
117
Hnh thc trnh by: Mt s hnh thc thng dng
- Danh sch: Mn hnh nhp liu c dng mt danh sch trong th gii thc (danh sch
cc th loi sch, danh sch cc lp hc).
- H s: Mn hnh nhp liu c dng mt h s vi nhiu thng tin chi tit (h s hc
sinh, h s cu th).
- Phiu: Mn hnh nhp liu c dng phiu vi nhiu dng chi tit (ha n bn hng,
phiu nhp hng, ).
- Tch hp: S dng ng thi cc hnh thc trn.
Thao tc ngi dng: C 3 thao tc c bn trn mn hnh nhp liu.
- Nt Ghi: Lu tr thng tin.
- Nt Xa: Xa cc thng tin lu tr.
- Nt Tm: Tm v cp nht li thng tin lu tr.
Ngoi ra tng tnh tin dng c b sung cc thao tc khc.
- To phm nng: nh ngha cc phm nng tng ng vi cc gi tr nhp liu
thng dng, iu ny cho php tng tc nhp liu.
- To cc nt chuyn iu khin: Chuyn iu khin trc tip n mn hnh khc c
lin quan n vic nhp liu hin hnh (b sung th loi sch mi, nh xut bn
mi, ).
4.2 Cc hnh thc trnh by mn hnh nhp liu
4.2.1 Thit k mn hnh nhp liu dng danh sch
S dng: Dng danh sch thch hp khi cn nhp liu cc bng danh sch vi kch
thc nh (danh sch cc th loi sch, cc mn hc,).
Thnh phn nhp liu:
- Thng tin nhp liu: Cc thuc tnh cc bng lin quan
- Thng tin tnh ton: Thng thng cc m s c t ng pht sinh.
Thnh phn x l:
- Ghi: Ghi nhn cc thay i trn danh sch (thm mi, sa i.
- Xa: Xa 1 dng trong danh sch.
- Thot: Quy v mn hnh trc .
118
Cc thao tc:
Ngi dng c th ty sa i cc thng tin trn cc dng hoc thm dng mi
(nhp vo cui danh sch), xa dng sau khi chn dng cn xa v cui cng yu
cu ghi cc thay i trn b nh ph.
Tuy nhin trong mt s trng hp c bit mt s thao tc c th b cm (khng cho
xa, khng cho thay i mt s thuc tnh ) ty vo ngha c th ca danh sch.
4.2.2 Thit k mn hnh nhp liu dng h s
S dng: Dng h s thch hp khi cn nhp liu cc h s cc i tng trong th
gii thc (h s hc sinh, i bng).
Thnh phn d liu:
- Thng tin nhp liu: Cc thuc tnh cc bng lin quan
Thnh phn x l: Thm, Ghi, Xa, Tm, Thot
Cc thao tc: Ngi dng c th thm h s mi, tm li h s lu tr v sau
tu sa i, cc thng tin trn h s tm thy, xa h s tm thy, v cui cng yu
cu lu tr h s. Tuy nhin tng tnh tin dng mt s thao tc chuyn iu khin
c th c b sung cho php di chuyn nhanh n cc mn hnh nhp liu lin quan
khi cn thit.
4.2.3 Thit k mn hnh nhp liu dng phiu
S dng: Dng phiu thch hp khi cn nhp liu cc phiu ghi nhn thng tin v hot
ng cc i tng trong th gii thc.
Thnh phn d liu:
- Thng tin nhp liu: Cc thng tin lin quan n bng.
Thnh phn x l: Thm, Thm chi tit, Ghi, Xa, Xa chi tit, Tm, Sa chi tit, Thot.
119
Chng 6: CI T
1. Tng quan
Trong ci t, chng ta xut pht t kt qu ca thit k v ci t h thng di dng
cc thnh phn, tc l cc m ngun, cc kch bn, cc tp tin nh phn, cc tp tin thc thi,
th vin, bng, d liu
May thay, phn ln kin trc ca h thng c nm bt trong qu trnh thit k.
Mc tiu ch yu ca ci t l b sung thm cho kin trc v h thng tr thnh mt khi
hon chnh. C th hn, cc mc tiu ci t l:
Ln k hoch tch hp h thng (system integration) trong mi bc lp mt cc tng
cng. iu ny c ngha l mt h thng c ci t bi mt dy cc bc nh lin
tip v c th qun l c.
Phn phi h thng bng cch nh x cc thnh phn thi hnh c vo cc nt trong
m hnh trin khai. Cng vic ny ch yu da vo cc lp ng c tm thy trong
qu trnh thit k.
Ci t cc lp thit k v cc h thng con tm c trong qu trnh thit k. c
bit, cc lp thit k c ci t thnh cc thnh phn file cha m ngun.
Kim th n v cc thnh phn, ri sau tch hp chng bng cc bin dch chng
v lin kt chng li vi nhau thnh mt hoc nhiu thnh phn thi hnh c trc
khi kim th tch hp v kim th h thng
t c nhng mc tiu trn, chng ny s a ra nhng bn lun chung qu trnh
ci t phn mm. Trc tin chng ta a ra khi qut chung ca tiu ch cht lng v yu
t then cht ca ngn ng lp trnh v chng ta s tho lun trn nhng phn chnh ca kiu
lp trnh nh cu trc, nhng din gii, hnh thc, v hiu qa. Cui cng chng ta s bn n
thuc tnh chnh ca phn mm nh kh nng uyn chuyn v dng li.
Mt ci t tt phn nh nhng quyt nh ca thit k
Ci t nn m bo theo cc mc sau:
Cu trc, cu trc d liu v nhng nh ngha c chn la v thit lp trong sut
th tc thit k cn c t chc d dng nhn bit trong qu trnh ci t.
120
Mc tru tng ca thit k (cc lp (class), m un (module), thut ton (algorithm),
cu trc d liu (data structure), v kiu d liu (data type)) cng phi linh ng trong
thc hin.
Giao din gia cc thnh phn (components) ca h thng phn mm c m t r
rng trong thc hin.
Qu trnh thc hin cng c th c kim tra tin cy ca i tng v thao tc vi
trnh bin dch (trc khi qua giai an kim tra chng trnh thc s).
m bo nhng c trng trn ph thuc vo vic chn la ngn ng thc hin v
kiu lp trnh.
2. Mi trng lp trnh
Cu hi cho vic chn la ng ngn ng lp trnh lun l ch c a ra trong
qui trnh lp trnh.Vic chn la ngn ng lp trnh trong cng on thc thi ca mt d n
lun ng vai tr quan trng.
Trong trng hp l tng, thit k nn m trch m khng c bt c kin thc lin
quan n ngn ng thc hin sau sao cho thit k c th thc hin c trn bt k ngn
ng lp trnh no.
2.1 Cht lng i hi cho mt ngn ng lp trnh:
Tnh m un ha
Gi tr ca ti liu
Cu trc d liu
Control flow (lung iu khin)
Tnh hiu qu
Kh nng tch hp (Integrity)
Tnh kh chuyn (Portability)
H tr hp thoi
Yu t ngn ng chuyn bit
2.2 Kh nng M un ha ca ngn ng lp trnh
Kh nng m un ha l mc h tr nhng kh nng m un ha chng trnh. Phc
tho mt chng trnh ln thnh nhiu m un l iu kin tin quyt thc thi trong d n
phn mm.
121
Khng c kh nng m un ha th phn chia cng vic trong giai on thc hin tr
nn khng th c. Nhng chng trnh n nht tr nn khng th qun l: chng kh c
th bo tr v su liu v chng thc hin vi thi gian bin dch di.
Ngn ng nh Pascal chun (khng h tr m un, nhng so snh vi Turbo Pascal v
Moun 2) chng minh tnh khng thch hp cho nhng d n ln.
Nu mt ngn ng h tr pht tho mt chng trnh thnh nhng phn nh, chng
phi m bo nhng thnh phn phi hot ng vi nhau. Nu mt th tc c thc thi m
un khc, cng c kim tra th tc c thc s tn ti v n c c s dng chnh xc hay
khng (ngha l s tham s v kiu d liu l chnh xc).
Nhng ngn ng vi vic bin dch c lp (v d nh C) ni vic kim tra ca ngn
ng ch thay th qu trnh run-time.
Ngn ng vi vic bin dch tch bit (v d Ada v Modula-2) mi m un c mt m
t giao din cung cp nhng phng thc c bn cho vic kim tra nhng thnh phn ca m
un dng ti thi im chy chng trnh (run time).
2.3 Gi tr su liu ca ngn ng lp trnh
nh hng ca kh nng c th c v bo tr ca chng trnh. iu quan trng ca
gi tr su liu c nng ln i vi nhng chng trnh ln v cho nhng phn mm m
khch hng vn tip tc pht trin.
Gi tr ca su liu cao mang li kt qu hn. V chng trnh ni chung ch c 1 ln
nhng vic c n c th lp li, hiu qu ti thiu thm vo trong cch vit s chu nh
hng khng u nhiu hn l trong qu trnh bo tr. Ging nh phm vi ngn ng nh
hng n kh nng c chng trnh
Nhiu ngn ng m rng vi qu nhiu chc nng chuyn bit s kh hiu thu tt
c chi tit, v vy dn n gii thch sai.
2.4 Cu trc d liu trong ngn ng lp trnh
D liu phc tp phi c x l, s sn sng trong cu trc d liu trong ngn ng lp
trnh ng vai tr quan trng.
Ngn ng nh C cho php khai bo con tr i vi cu trc d liu. iu ny cho php
cu trc d liu phc tp, v phm vi v cu trc ca chng c th thay i thi im run-
time. Tuy nhin, vic drawback nhng cu trc d liu chng c m v c php truy
xut khng nghim ngt (nhng so snh vi Java).
122
Trng tm trong d n ln vi nhiu nhm d n, d liu tru tng mang ngha c th.
Mc d d liu tru tng c th phn bit vi bt k m un ngn ng, bi kh nng c tt
hn.
Ngn ng lp trnh hng i tng c nhng c trng m rng loi kiu d liu tru
tng cho php hin thc ho nhng h thng phn mm phc tp. i vi nhng gii php
m rng v uyn chuyn, ngn ng lp trnh hng i tng cung cp tu chn c bit tt.
2.5 V d minh ha
V d: Giai on thc hin phn mm qun l th vin, cc giai on trc c
minh ha cc chng trc
Giai on 5: Thc hin phn mm
H thng lp i tng: To lp cc lp i tng (THU_VIEN, DOC_GIA, SACH)
theo m t ca phn thit k trong mt mi trng c th no (Visual Basic, Visual
C++, Java,)
H thng giao din: To lp (v) cc mn hnh giao din (mn hnh chnh, mn hnh
lp th, mn hnh cho mn sch, mn hnh nhn sch, mn hnh tr sch) theo m t
ca phn thit k trong mt mi trng c th no (Visual Basic, Viusal C++, Java)
H thng lu tr: To lp cu trc c s d liu (cc bng THU_VIEN, DOC_GIA,
SACH, MUON_SACH) theo m t ca phn thit k trong mi trng c th no
(Access, SQL Server, Oracle,)
3. Phong cch lp trnh
Sau khi thc hin v kim tra, h thng phn mm him khi c s dng mt thi gian
di m khng c sa i iu chnh. Thc vy, iu ny lun l ng: khi yu cu c cp
nht hoc m rng sau khi hon chnh sn phm v trongsut qu trnh thc hin thao tc,
khng pht hin ra li hay nhng thiu st pht sinh. Giai on thc hin chc chn phi c
sa i v m rng, i hi lp li vic c v hiu chng trnh ngun. Trong trng hp l
tng, chc nng ca mt thnh phn chng trnh c hiu m khng c kin thc t ti
liu thit k m ch t chng trnh ngun. Chng trnh ngun ch l ti liu lun phn nh
hin trng ca thc th.
Kh nng c c mt chng trnh ph thuc vo ngn ng lp trnh c dng v
vo phong cch lp trnh ca ngi thc hin. Vic vit mt chng trnh c th c c l
tin trnh sng to. Phong cch lp trnh ca ngi thc hin nh hng n kh nng c
c chng trnh hn l ngn ng lp trnh c s dng.
123
Yu t quan trng nht ca phong cch lp trnh tt l:
Tnh cu trc
S trnh by din t
Cch thc trnh by bn ngoi
Hiu sut
3.1 Tnh cu trc
Vic phn r mt h thng phn mm da trn mc ch chnh l phc tp thng qua
mc tru tng phn thnh phn c ng r nt (cu trc chng trnh ln).
Chn la nhng thnh phn chng trnh ph hp trong vic nh ra nhng thut ton
ca th tc con.(cu trc chng trnh nh).
3.2 Th mnh ca din t
Qui trnh thc hin mt h thng phn mm cha ng vic t tn i tng v m t
cc cng vic thc thi ca i tng ny.
Chn la tn c bit quan trng trong vic vit thut ton
Mt s ngh:
Nu dng ch vit tt, th s dng tn t ny ngi c chng trnh c th hiu m
khng cn bt c s gii thch no. Vic s dng nhng t vit tt ch bao gm ng
cnh.
Vi mt h thng gn tn ch nn mt ngn ng (v d ng dng ln ln ting Anh v
tit Vit).
Dng ch hoa ch thng phn bit nhng loi nh ngha khc nhau (v d ch
hoa u tin cho kiu d liu, lp, m un, ch thng u tin cho bin) v t tn
di hn c th c (v d CheckInputValue).
Dng danh t cho gi tr, ng t cho hot ng, v thuc tnh cho iu kin lm r
ngha nhn din (v d width, ReadKey, valid).
Thit lp nhng qui lut cho chnh bn s dng theo chng mt cch thch hp.
Phong cch lp trnh tt c tm thy trong din gii s dng ghi ch: ng gp cho
kh nng c c chng trnh v nh vy n l thnh phn quan trng ca chng trnh.
Hiu chnh vic ghi ch chng trnh khng d dng v i hi kinh nghim, sng to v kh
nng din t thng ip gn gng v chnh xc.
124
Mt s lut cho vic vit nhng ghi ch:
Mi thnh phn h thng (mi m un v lp) nn bt u vi ghi ch chi tit cho ngi
c nhng thng tin vi mt vi vn lin quan n thnh phn ca h thng:
- Thnh phn ny lm g?
- Thnh phn ny c s dng nh th no trong nhng ng cnh g?
- Nhng phng thc c bit c s dng.
- Ai l Tc gi ca thnh phn ny?
- Thnh phn ny c vit khi no?
- Nhng sa i cp nht n c thc hin.
Mi th tc v phng thc cung cp ghi ch m t cng vic (c th c). iu
ny ng dng t bit cho c t giao din.
Gii thch ngha ca bin vi ghi ch.
Nhng thnh phn ca chng chu trch nhim cho nhng tc nhim ring nn
c nh nhn vi nhng ghi ch.
Nhng khi lnh kh hiu (v d th tc rc ri hay nhng thnh phn m c
trng cho mt my tnh c th) nn c m t ghi ch sao cho ngi c d dng
hiu chng.
H thng phn mm nn cha m mt vi ghi ch gy gn sc tch nh nu c th
nhng nhiu ghi ch chi tit tng xng nu cn thit.
m bo nhng thay i chng trnh khng ch c tc ng phn khai bo v
khi lnh m cn phn nh nhng cp nht trong phn ghi ch. Nhng ghi ch khng
chnh xc th s t hn.
Lu : nhng lut trn tun th cn nhc bi v khng c lut p dng ng nht cho tt
c cc h thng phn mm v mi phm vi ng dng. Vic ghi ch h thng phn mm l mt
ngh thut cng ging nh phn thit k ci t h thng phn mm.
3.3 Cch thc trnh by bn ngoi
Ngoi s chn tn v ghi ch, kh nng c c ca h thng phn mm cng ph
thuc vo cch thc trnh by bn ngoi.
Mt s lut ngh cho hnh thc trnh by chng trnh:
Mi thnh phn ca chng trnh (components), nhng khai bo (ca kiu d liu,
hng bin, ) nn c tch bit mi phn ca khi lnh.
125
Phn khai bo nn c mt cu trc ng nht khi c th nh th t sau: hng, kiu d
liu, lp, m un, phng thc v th tc.
M t giao din (danh sch tham s cho phng thc v th tc) nn tch tham s
nhp liu, kt xut v nhp/xut.
Phn ghi ch v chng trnh ngun nn tch bch.
Cu trc ca chng trnh nn c nhn mnh phn canh chnh l (s dng phm
tab cho t mi u khi lnh n khi lnh theo sau).
4. nh gi cht lng cng vic
4.1 Hin thc tng cng
tng c bn ca vic hin thc tng cng gn vi vic trn giai on thit k v ci
t hn l tch bit hai giai on ny m m hnh qui trnh pht trin phn mm tun t c
in ra.
im nhn mnh ca phng php ny c tm thy da trn thc nghim rng nhng
quyt nh trong thit k v ci t c tc ng ln nhau v v vy nu tch bch thit k kht
khe s khng t c mc tiu. Trong nhiu trng hp, ch c ci t mi quyt nh vic
phn r cu trc ca thit k chng minh s tha mn y vn .
Hin thc tng cng ngha l sau mi bc thit k c lin quan n kin trc, kin
trc phn mm hin hnh c thm nh da trn nhng trng hp thc. S tc ng qua
li gia cc thnh phn h thng c th trong thit k (trong hnh thc c t giao din) c
thm nh. c th lm c iu ny, nhng thnh phn h thng (hnh vi xut/ nhp ca
chng) c m phng hay thc t ha nh khun mu. Nu c nhng nghi ng lin quan n
tnh kh thi ca thnh phn th tin trnh thit k c ngt v nhng thnh phn c thc
hin. Ch khi hin thc v nhng chng vo trong kin trc h thng trc c kim tra
th tin trnh thit k tip tc hay kin trc c chp nhn tng ng kin thc thu c
trong hin thc thnh phn.
Hiu qu ca phng php ny ph thuc vo vic m rng vo kh nng tch hp
thnh phn h thng m c vit trong chun mc khc nhau v c hon chnh nhn cp
khc nhau, i vi ton b h thng thc hin gn vi thc t. Mt vi thnh phn h
thng, v d giao din ngi dng v m hnh d liu c th hin di dng khun mu,
nhng thnh phn khc t th vin thnh phn c sn hay tn ti nh hin thc hon chnh
c th hin di dng m ngun thc thi cn cc thnh phn h thng khc c sn nh c
126
t giao din. i vi s hp l ca thit k h thng hin hnh, bt k lc no giao din ngi
dng trin khai th tng ng khun mu cn c kch hot.
4.2 nh gi li thit k v chng trnh (Design and Code Review)
Vi vic xem li thit k v chng trnh, s gip hon chnh cht lng hiu qu ca
cng vic hn l chng ta ch iu chnh nhng thay i n l trong qu trnh pht trin phn
mm.Trong nhng chng trnh ln, i hi xem xt li nhng yu cu, c t, thit k, v c
chng trnh ca chng ta. Gip iu chnh thiu st, logic, cu trc, tnh sng t. Khi chng
trnh khng r hay m h xo trn, thm nhng ghi ch th tt hn hay vit li n mt cch
n gin hn s lm cho chng trnh d c v d hiu. Vic lm ny s to cho chng ta s
t tin xut bn hay trnh by cho bn b hay tp th.
Mc ch ca review m bo chng trnh to ra t cht lng cao nht. Mt trong
vic review l kim duyt, duyt qua, xem xt mc ring t thit k n tng dng lnh.
Review c th c dng trn yu cu, thit k, h s ti liu, hay bt k yu t ca sn
phm.
Nhiu d n phn mm tri qua na qa trnh pht trin giai on kim th. iu ny
khng hiu qu. Review thit k v chng trnh l nhng cch thc hiu qu tm v sa cha
thiu st. Vi review, chng ta c th tm ra nhng thiu st trc tip, trong khi chng ta ch
c th tm ra nhng du hiu. Khi chng ta xem li chng trnh, chng ta bit ni v nhng
logic g gi s phi c lm.Nhng sa li ca chng ta s hon chnh v chnh xc.
Cng vic review cho php quay tr li bt c vic g chng ta lm. Nhm pht trin
nn ngi li vi nhau c li mi thit k v chng trnh, nghin cu, hiu n. Sa nhng
sai st: logic, cu trc, tnh r rng. Sau khi c xem xt v nh gi, vit li chng
trnh. Ch no khng r rng hay ln xn, thm ghi ch v vit li hon chnh lm cho d c
v d hiu.
5. V d minh ha
V d: Xt phn mm h tr gii bi tp phng trnh i s vi 4 yu cu: Son bi,
Son p n, Gii bi tp, Chm im.
Nhm th hin cc giai on thc hin trong qui trnh
Giai on 1: Xc nh yu cu
Yu cu 1: Son bi vi qui nh v Son bi
Yu cu 2: Son p n vi qui nh v Son p n v biu mu Son p n
127
Yu cu 3: Gii bi tp vi qui nh v Gii bi tp v biu mu Gii bi tp
Yu cu 4: Chm im vi qui nh v Chm im
Giai on 2:
S lung d liu cho cng vic Son bi

S lung d liu cho cng vic Son p n

S lung d liu cho cng vic Gii bi tp

S lung d liu cho cng vic Chm im
Hc sinh
Gii bi tp
D1
D4 D3
Gio vin
Son p n
D1
D4 D3
Gio vin
Son
bi
D1
D4
128

Giai on 3: Phn tch yu cu chc nng
Giai on 4: Thit k phn mm ( trnh by trong phn kin trc phn mm ca
chng Thit k phn mm)
Giai on 5: Thc hin phn mm
H thng Lp i tng: To lp cc lp i tng SACH_BAI_TAP, BAI_TAP theo
m t phn thit k trong mi trng c th no (VIsual Basic, Visual C++, Java
H thng giao din: To lp (v) cc mn hnh giao din (mn hnh chnh, mn hnh
son bi, mn hnh son p n, mn hnh gii bi tp, mn hnh chm im) theo
m t ca phn thit k trong mt mi trng c th no (Visual Basic, Visual
C++, Java, v.v.)
H thng lu tr: To cu trc c s d liu (cc bng SACH_BAI_TAP, BAI_TAP,
BAI_GIAI, BUOC_GIAI) theo m t ca phn thit k trong mt mi trng c th no
(Access, SQL Server, Oracle,. v.v)
Giai on 6: Kim chng phn mm xem chng Kim th
Hc sinh
Chm im
D1
D4 D3
129
Chng 7: KIM TH PHN MM
1. Tng quan
Kim th phn mm l tin hnh th nghim so snh kt qu thc t vi l thuyt
nhm mc ch pht hin li.
B th nghim (test cases) l d liu dng kim tra hot ng ca chng trnh. Mt
b kim th tt l b c kh nng pht hin ra li ca chng trnh. Khi tin hnh kim th,
chng ta ch c th chng minh c s tn ti ca li nhng khng chng minh c rng
trong chng trnh khng c li.
Ni dung ca b th nghim:
Tn mun/chc nng mun kim th
D liu vo
- D liu ca chng trnh: s, xu k t, tp tin,
- Mi trng th nghim: phn cng, h iu hnh,
- Th t thao tc (kim th giao din)
Kt qu mong mun
- Thng thng: s, xu k t, tp tin,
- Mn hnh, thi gian phn hi
Kt qu thc t
Khng gian th nghim l tp cc b s th nghim. Khng gian ny ni chung l rt
ln. Nu c th vt cn c khng gian th nghim th chc chn qua php kim tra n v
s khng cn li. Tuy nhin iu ny khng kh thi trong thc t. Do khi cp n tnh
ng n ca phn mm chng ta dng khi nim tin cy.
Phng php kim th l cch chn b s th nghim tng cng tin cy ca n
v cn kim tra. Hay ni cch khc phng php kim th l cch phn hoch khng gian th
nghim thnh nhiu min ri chn b s liu th nghim i din cho min . Nh vy cn
trnh trng hp mi b th nghim u ri vo mt min kim tra.
2. Yu cu i vi kim th
- Tnh lp li:
o Kim th phi lp li c (kim tra xem li c sa hay cha)
130
o D liu/trng thi phi m t c
- Tnh h thng: phi m bo kim tra ht cc trng hp.
- c lp ti liu: phi kim sot c tin trnh/kt qu.
3. Cc k thut kim th
3.1 Phng php hp en (Kim th chc nng)
Phng php kim th ny ch da trn bn c t cc chc nng. Do , chng ta ch
ch tm n pht hin cc sai st v chc nng m khng quan tm n cch ci t c th.
Vi phng php ny chng ta c kh nng pht hin cc sai st, thiu st v mt chc nng;
sai st v giao din ca mun, kim tra tnh hiu qu; pht hin li khi to, li kt thc.
Do khng th kim th mi trng hp trn thc t, chng ta s chia khng gian th
nghim da vo gi tr nhp xut ca n v cn kim tra. ng vi mi vng d liu chng ta
s thit k nhng b th nghim tng ng v c bit l cc b th nghim ti cc ga tr
bin ca vng d liu.
kim chng chng trnh gii phng trnh bc 2 theo phng php hp en, chng
ta s phn chia khng gian th nghim thnh 3 vng nh sau:

Sau khi th kim tra vi cc b th nghim thit k, chng ta cn m rng b th
nghim cho cc trng hp c bit nh: bin ca s trong my tnh (32767,-32768), s
khng, s m, s thp phn, d liu sai kiu, d liu ngu nhin.
V
nghim
C 2
nghim
phn bit
C
nghim kp
131
a. Phng php hp trng (Kim th cu trc)
Theo phng php ny, chng ta s chia khng gian th nghim da vo cu trc ca
n v cn kim tra.
Kim tra giao tip ca n v l m bo dng thng tin vo ra n v lun ng
(ng gi tr, khp kiu...)
Kim tra d liu cc b m bo d liu c lu tr trong n v ton vn trong
sut qu trnh thut gii c thc hin.
V d: nhp d liu sai, tn bin khng ng, kiu d liu khng nht qun, cc rng
buc hoc ngoi l.
Kim tra cc iu kin bin ca cc cu lnh if, vng lp m bo n v lun chy
ng ti cc bin ny.
Kim tra m bo mi con ng thc hin phi c i qua t nht mt ln. Con
ng thc hin ca mt n v chng trnh l mt dy c th t cc cu lnh bn trong n
v s c thc hin khi kch hot n v.
V d:
P1 P2
l1 l1
l2 if (k) l2
l3 else l3
l4 l4
Con ng thc hin ca p1 v p2 nh sau:

n v cn
kim tra
- Giao tip
- D liu cc b
- Cc iu kin bin
- Cc con ng thc hin
- Cc ngoi l
b th nghim
132
P1: l1 l2 l3 l4

4. Cc giai on v chin lc kim th
i vi nhng d n phn mm ln, nhng ngi tham gia c chia thnh 2 nhm:
- Nhm th nht: gm nhng ngi tham gia trong d n pht trin phn mm.
Nhm ny chu trch nhim kim tra cc n v ca chng trnh chc chn
chng thc hin ng theo thit k.
- Nhm th hai: c lp gm cc chuyn gia tin hc nhng khng thuc nhm th
nht. Nhm ny c nhim v pht hin cc li do nhm th nht ch quan cn li.
4.1 Kim th n v
S dng k thut hp trng v da vo h s thit k xy dng cc b th nghim
sao cho kh nng pht hin li l ln nht.
V n v c kim tra khng l 1 chng trnh y , hn na n v ny c th
c gi bi nhng n v khc hoc gi n nhng n v khc nn d chng trnh c
hon tt y cc n v, chng ta cng khng nn gi thuyt s tn ti hoc tnh ng n
ca cc n v khc m phi xy dng cc module gi lp n v gi tn l driver v n v b
gi l stub.
Driver ng vai tr nh mt chng trnh chnh nhp cc b s th nghim v gi
chng n n v cn kim tra ng thi nhn kt qu tr v ca n v cn kim tra.
Stub l chng trnh gi lp thay th cc n v c gi bi n v cn kim tra. Stub
thc hin cc thao tc x l d liu n gin nh in n, kim tra d liu nhp v tr kt qu
ra.
P2
l1 l2 l4
l1 l3 l4
133

4.2 Kim th tch hp
Giai on ny c tin hnh sau khi hon tt cng vic kim th tng mun ring
l bng cch tch hp cc mun ny li vi nhau. Mc ch ca giai on ny l kim tra
giao din ca cc n v, kim tra tnh ng n so vi c t, kim tra tnh hiu qu.
Phng php thc hin ch yu s dng kim tra chc nng. Cc n v c th c
tch hp theo mt trong hai chin lc: t trn xung (top-down) hoc t di ln (bottom-
up).
4.2.1 Trn xung
Thut gii ca hng tip cn ny gm nhng bc sau:
- S dng Module chnh nh 1 driver v cc stub c thay cho tt c
cc module l con trc tip ca module chnh.
- Ln lt thay th cc stub mi ln 1 ci bi cc module thc s.
- Tin hnh kim tra tnh ng n.
- Mt tp hp b th nghim c hon tt khi ht stub.
- Kim tra li c th c tin hnh m bo rng khng pht sinh
li mi.

134
a) u im
Kim th trn xung kt hp vi pht trin trn xung s gip pht hin sm cc li
thit k v lm gim gi thnh sa i.
Nhanh chng c phin bn thc hin vi cc chc nng chnh.
C th thm nh tnh dng c ca sn phm sm.
b) Nhc im
Nhiu mun cp thp rt kh m phng: thao tc vi cu trc d liu phc tp, kt
qu tr v phc tp
4.2.2 Di ln
Kim ta module l trc do khng cn phi vit stub.
Thut gi ca hng ny l:
- Cc module cp thp c nhm thnh tng nhm (thc hin cng
chc nng)
- Vit driver iu khin tham s nhp xut.
- B driver v gn chm vo module cao hn.

a)u im
Trnh xy dng cc mun tm thi phc tp.
Trnh sinh cc kt qu nhn to (nhp t bn phm)
Thun tin cho pht trin cc mun dng li
135
b) Nhc im
Chm pht hin cc li kin trc
Chm c phin bn thc hin
4.3 Kim th chp nhn
Kim th chp nhn c tin hnh bi khch hng, cn c gi l alpha testing. Mc
ch l nhm thm nh li xem phn mm c nhng sai st, thiu st so vi yu cu ngi s
dng khng.
Trong giai on ny d liu dng kim th do ngi s dng cung cp.
4.4 Kim th beta
y l giai on m rng ca alpha testing. Cng vic kim th c thc hin bi mt
s lng ln ngi s dng.
Cng vic kim th c tin hnh mt cch ngu nhin m khng c s hng dn
ca cc nh pht trin. Cc li nu c pht hin s c thng bo li cho nh pht trin.
4.5 Kim th h thng
n giai on ny, cng vic kim th c tin hnh vi nhn nhn phn mm nh l
mt yu t trong mt h thng thng tin phc tp hon chnh.
Cng vic kim th nhm kim tra kh nng phc hi sau li, an ton, hiu nng v
gii hn ca phn mm.
5. V d minh ha
V d 1: Phn mm qun l th vin trong giai on kim th, cc giai on trc
c trnh by cc chng trc
Giai on 6: Kim chng phn mm hng i tng
Kim tra tnh ng n ca c lp i tng
- Chun b d liu th nghim: Nhp d liu th nghim cho cc bng THU_VIEN,
SACH, DOC_GIA, MUON_SACH
- Kim tra:
+ Kim tra tng lp i tng:
- Kim tra lp THU_VIEN (Tra cu c gi, Tra cu sch)
- Kim tra lp DOC_GIA (Lp th, cho mn sch)
136
- Kim tr lp SACH (Nhn sch, Tr sch)
+ Kim tra phi hp cc lp i tng
- Kim tra phi hp gia lp THU_VIEN v lp DOC_GIA (Lp th v sau
Tra cu c gi)
- Kim tra phi hp gia lp THU_VIEN v lp SACH (Nhn sch v sau
Tra cu sch)
- Kim tra phi hp gia lp DOC_GIA v lp SACH (Lp th, Nhn sch, Cho
mn sch v Tra sch)
- Kim tra phi hp gia 3 lp THU_VIEN, DOC_GIA v lp SACH
Xc nhn ca khch hng: Khch hng s dng phn mm thc hin cc cng vic
ca mnh v so snh kt qu khi s dng phn mm vi kt qu khi thc hin trong th gii
thc
V d 2: Minh ha giai on kim chng ca phn mm h tr gii bi tp phng trnh
i s
Giai on 6: Kim chng phn mm
Kim tra tnh ng n ca cc lp i tng
- Chun b d liu th nghim: Chun b cc ti, p n, bi gii, im s c trong
th gii thc v nhp im cho cc bng SACH_BAI_TAP, BAI_TAP, BAI_GIAI,
BUOC_GIAI
- Kim tra:
+ Kim tra tng lp i tng:
- Kim tra lp SACH_BAI_TAP (Tra cu bi tp)
- Kim tra lp BAI_TAP (Son , Pht sinh , Son p n, Gii
bi tp, Xem p n, Chm im
- Ghi ch: Cn phi kim tra tng cng vic v sau kim tra phi hp gia cc cng
vic
+ Kim tra phi hp cc lp i tng: Kim tra phi hp gia cc lp
SACH_BAI_TAP v lp BAI_TAP (Son thi v sau tra cu bi tp
Xc nhn ca khch hng: Khch hng s dng phn mm thc hin cc cng vic
ca mnh v so snh kt qu khi s dng phn mm vi kt qu khi thc hin trong th
gii thc.
137
Chng 8: SU LIU
6. Tng quan
Chng ny xem xt su liu l mt phn ca h thng phn mm. Cu trc ca su
liu ngi dng v h thng c m t v iu quan trng ca vic to ra nhng su liu t
cht lng phi c nhn mnh. Phn cui ca chng ny ch n kh nng bo tr, tnh
kh chuyn ca su liu.
C hai lp su liu kt hp vi h thng my tnh. Lp su liu ngi dng c m t
lm th no s dng h thng v su liu h thng c m t thit k v thc hin h
thng
Su liu c cung cp cng vi h thng c th hu dng trong bt k giai on sng
ca h thng
Tt c su liu cn c ch mc hiu qu. Mt ch mc tt, cho php ngi dng tm
kim thng tin h cn, v l c tnh hu dng nht c cung cp nhng cng thng l
phn ri nht trong khi to su liu. Mt ch mc cn k c th lm cho su liu c vit t
c th s dng c, nhng khng c ch mc, cho d su liu vit tt th khng chc ngi
c su liu c hiu qu khng.
7. Su liu ngi dng
Su liu ngi dng l su liu m t chc nng ca h thng, m khng tham chiu
n chc nng c thc hin nh th no
Su liu ngi dng nn c cu trc sao cho khng nht thit phi c ht tt c su
liu trc khi bt u dng h thng. N phi c hp nht vi on-line help nhng n qu
n gin in vn bn trong help nh su liu ngi dng
C 5 loi su liu cho ngi dng
M t chc nng, gii thch h thng c th lm g
Su liu ci t, gii thch lm th no install h thng v chi tit cho tng cu hnh
phn cng c th
Gii thiu, gii thch thut ng n gin, v lm th no bt u h thng
Tham chiu, m t chi tit tt c tin ch ca h thng, chng c s dng nh th
no
138
Hng dn ngi qun tr h thng (nu cn), gii thch lm th no ng x vi
nhng trng pht sinh khi h thng ang s dng v lm th no thc hin bo
qun h thng nh backup h thng
7.1. M t chc nng
- Phc tho yu cu ca h thng.
- Phc tho mc ch ca ngi thit k h thng.
- M t h thng c th lm c g?
- M t h thng khng th lm c g?
- Gii thiu v d minh ha nh bt k ch no c th.
- V s th tt nht.
7.2. Bng Gii thiu
- Cung cp ci nhn tng quan ca h thng.
- Cho php ngi dng quyt nh nu h thng ph hp vi nhu cu ca h.
- Trnh by gii thiu thng tin i vi h thng.
- M t lm th no bt u vi h thng v lm th no ngi thc hin s dng
nhng tin ch chung ca h thng.
- Bo ngi dng h thng lm th no trnh nhng rc ri khi h lm sai.
7.3. Bng tham kho
- Bng tham kho h thng l Su liu c nh ngha cho cch s dng h thng.
- Bng tham kho nn hon chnh.
- K thut m t chun nn c dng m bo hon chnh t c.
- Ngi vit bng ny c th gi s:
o Ngi c quen vi c m t h thng v phn gii thiu.
o Ngi c dng vi h thng v hiu c khi nim v thut ng.
- Phn tham kho h thng cng nn m t:
o Nhng bo co li pht sinh trong h thng.
o Nhng tnh hung li pht sinh, nu ph hp, hng ngi dng n nhng
m t tin ch gy ra li.
- Ch mc cn k c bit quan trng trong phn Su liu.
7.4. Su liu ci t
Su liu ci t nn c cung cp y chi tit lm th no install h thng trong
m trng c th.
139
Phi bao gm m t thit b c th c ca my m h thng cung cp nh nh dng,
m k t dng, lm th no thng tin c vit, v nhng tp tin c to ca h thng.
Su liu ny gm cc m t:
- Cu hnh ti thiu i hi c th chy ca h thng.
- Tp tin c nh phi c thit lp.
- Lm th no bt u ca h thng.
- Nhng tp tin ph thuc cu hnh phi thay i thch ng vi h thng i vi h
thng my ch c th.
Hng dn cho qun tr h thng (cho h thng i hi ngi theo di tng tc)
- M t nhng thng ip pht sinh mn hnh h thng, v lm th no ng ph vi
nhng thng ip ny
- Gii thch nhng nhim v ca ngi theo di trong duy tr phn cng
Nhng ti liu d c khc
- Danh sch cc tham kho nhanh sn c ca tin ch ca h thng v lm th no s
dng chng
- H thng on-line help
8. Su liu h thng
Su liu h thng cha tt c nhng su liu m t qu trnh thc hin ca h thng t
nhng su liu c t n bn k hoch test cui cng
-Ti liu m t thit k
- Su liu m t thc hin
- Su liu m t vic kim th
Su liu h thng th cn thit hiu v bo tr h thng phn mm.
Su liu nn c cu trc v c m t tng quan hng ngi c n m t hnh
thc v chi tit vi mi kha cnh ca h thng.
Mt trong nhng kh khn ca su liu h thng l duy tr tnh kin nh qua nhng su
liu khc m t h thng. Lu vt nhng thay i, cn nhc nhng su liu nn c thay th
di nhng kim sot ca h thng qun l cu hnh.
140
Nhng thnh phn ca su liu h thng:
1.nh ngha v c t yu cu v kt hp.
2.Trnh by c t tt c h thng lm th no nhng yu cu c phn r thnh nhng
nhm cc chng trnh tng tc vi nhau. Su liu ny khng c yu cu khi h
thng c thc hin ch vi chng trnh n l.
3.Mi chng trnh ca h thng, mt m t lm th no chng trnh c phn r
thnh nhng thnh phn v khng nh ca nhng c t ca thnh phn.
4.Mi n v, mt m t ca nhng thao tc. iu ny khng cn m rng m t hot
ng ca chng trnh.
5.M t k hoch kim th (test plan) chi tit lm th no mi n v chng trnh c
kim th.
6.Mt k hoch kim th ch ra nhng kim th hp nht nh l kim tra tt c n v
chng trnh kt hp vi nhau c thc hin.
7.Mt k hoch kim th c chp nhn, vch ra s ni kt nhng ngi dng h
thng. Ti liu ny nn m t nhng kim th phi c tha mn trc khi h
thng c chp nhn.
9. Cht lng ca su liu
Cht lng ca su liu quan trng nh cht lng ca chng trnh.
Khi khng c thng tin lm th no s dng h thng v lm th no hiu n th
nhng tin ch ca h thng s b gim cht lng.
To nhng su liu tt khng d dng khng r v tin trnh cng kh nh to mt
chng trnh tt.
Tiu chun su liu nn c m t chnh xc nh su liu bao gm nhng g v nn
m t h thng cc k hiu dng trong su liu.
Vi mt t chc, cn thit lp mt chun cho su liu v yu cu tt c cc su liu phi
tun th theo nhng nh dng .
Nhng tiu chun ca su liu c th bao gm:
+ M t nh dng trc c chp bi tt c ti liu
+ nh s trang v cch thc ghi ch trang.
+ Phng thc tham kho ti liu khc
141
+ S mc v mc con
Phong cch vit l yu t nn tng nh hng n cht lng ca su liu v l kh
nng ca ngi vit xy dng mt cch r rng k thut son tho chnh xc. Mt s cch
vit nn trnh nh dng cu qu di, m t phc tp, lp li, thng tin tham chiu ch ton l
s khng nhng chi tit gi nh cho ngi c v.v
10. Botr su liu
Bi v h thng phn mm c cp nht, su liu kt hp vi h thng cng phi c
cp nht tng ng vi nhng thay i ca h thng.
Tt c nhng su liu kt hp nn c cp nht khi mt thay i c lm bi chng
trnh. Gi s nhng thay i ny c nhn thy bi ngi dng, ch m t thc hin h thng
cn phi thay i. Nu h thng thay i nhiu hn s chnh xc ca li chng trnh th iu
ny c ngha l xem xt li su liu thit k v kim th v c th su liu thit k mc cao
m t c t v yu cu.
Mt trong nhng vn chnh ca bo tr su liu l lu nhng th hin khc nhau ca
h thng tng bc vi nhau. Gii php tt nht cho vn ny l h tr bo tr su liu vi
cng c phn mm m ghi nhn mi lin h su liu, nhc nh nhng k s phn mm khi
thay i mt su liu c tc ng n su liu khc, v ghi nhn nhng thay i trong su
liu
Nu s thay i ca h thng tc ng giao din ngi dng mt cch trc tip hoc
thm mi mt tin ch hoc m rng tin ch tn ti.
11. Cc mu su liu cho qui trnh lm phn mm
11.1. Xc nh yu cu (SRS)
Software Requirements Specifications (w/o Use Cases)
Chun IEE 830-1984
1. Gii thiu
1.1 Mc ch
1.2 Phm vi
1.3 nh ngha (nh ngha, t vit tt)
1.4 Ti liu tham kho
142
1.5 M t cu trc ti liu
2. M t chung
2.1 Tng quan v sn phm
2.2 Chc nng sn phm
2.3 i tng ngi dng
2.4 Rng buc tng th
2.5 Gi thit v s l thuc
3. Yu cu chi tit
3.1 Yu cu chc nng
3.1.1 Yu cu chc nng 1
3.1.1.1 Gii thiu
3.1.1.2 D liu vo
3.1.1.3 X l
3.1.1.4 Kt qu
3.1.2 Yu cu chc nng 2
3.1.n Yu cu chc nng n

b. Thit k
Su liu cho giai on thit k c cc mu thit k sau:
Thit k c s d liu (Database Design)
Thit k rng buc (Design Criteria)
Su liu kin trc phn mm (Software Architecture Document)
Thit k Thnh phn (Components Design)
11.2. M t thit k phn mm (SDD)
Software Design Descriptions Chun IEEE 1016-1998
1. Introduction (Gii thiu)
Purpose (mc ch)
143
Scope (Phm vi)
Definitions, acronyms, and abbreviations (nh ngha, vit tt)
2 References (Tham kho)
3 Decomposition description (M t phn r)
4 Dependency description (M t ph thuc)
5 Interface description (m t giao din)
6 Detailed design (thit k chi tit)
11.3. System Design Rationale Document (SDRD)
1. Introduction (Gii thiu)
1.1 Purpose of the document (Mc ch ca su liu)
1.2 Design goals (Mc tiu ca thit k t c)
1.3 Definitions, acronyms, and abbreviations
1.4 References (Tham kho)
1.5 Overview (Tng quan)
2. Rationale for Current Software Architecture
3. Rationale for Proposed Software Architecture
3.1 Overview (Tng quan)
3.2 Rationale for Subsystem decomposition
3.3 Rationale for Hardware/software mapping
3.4 Rationale for Persistent data management
3.5 Rationale for Access control and security
3.6 Rationale for Global software control
3.7 Rationale for Boundary conditions
4. Subsystem Services
Glossary
144
Ph Lc A
1. Cu hi l thuyt
Chng (1->4)
1. Trnh by s khc bit ca giai on thit k trong cc qui trnh khc nhau
2. Trnh by s khc bit ca giai on lp trnh trong cc qui trnh khc nhau
3. Khi tin hnh thc hin phn mm qua cc giai on (trong qui trnh 5 giai on) c
th pht sinh li trong mt giai on no (kt qu chuyn giao khng chnh xc,
thiu st, v.v). Theo cc anh ch li (nu pht sinh) ca giai on no l nghim
trng nht
4. Theo cc anh ch trong cc giai on ca qui trnh cng ngh phn mm
- Giai on no l quan trng nht (ti sao)
- Giai on no d thc hin nht (ti sao)
- Giai on no l tn nhiu thi gian v chi ph nht (ti sao)
- Giai on no l c th b qua (trong trng hp no v ti sao)
Chng 2 (5-10)
5. Cho bit s khc bit c bn gia yu cu chc nng (yu cu nghip v, yu cu h
thng) v phi chc nng (yu cu cht lng). Theo anh ch th loi yu cu no l
quan trng hn
6. Xc nh tt c cc yu cu chc nng h thng c th c trong cc phn mm sau (chi
tit v qui nh, biu mu lin quan c trong m t ca ti)
1) Phn mm qun l bn sch
2) Phn mm qun l hc sinh trng cp 3
3) Phn mm nh c gnh
4) Phn mm h tr gii bi tp phng trnh i s
5) Phn mm qun l gii v ch bng quc gi
7. Nhn xt v pht biu sau Mi phn mm u c yu cu v tnh tin dng.
- Nu ng: gii thch
- Nu sai: gii thch v v d minh ha
8. Nhn xt v pht biu sau: Mi phn mm c yu cu v tnh hiu qu
- Nu ng: gii thch
145
- Nu sai: gii thch v cho v d minh ha
9. Nhn xt v pht biu sau: Mi phn mm c yu cu chc nng h thng
- Nu ng: gii thch
Chng (3-14)
10. Nhn xt v pht biu sau Vic m hnh ha yu cu khng cung cp thm thng tin
mi v yu cu ca phn mm m ch gip trnh by li yu cu ca phn mm di
dng trc quan hn
- Nu ng: gii thch
11. Nu khng thc hin qua bc m hnh ha yu cu th vic lp m hnh i tng s
c cc kh khn g? ti sao?
12. Cho bit cc kt qu ca vic m hnh ha yu cu c c s dng trong bc thit
k giao din ca i tng hay khng ?
- Nu ng: gii thch
13. Cho bit cc kt qu ca vic m hnh ha yu cu c c s dng trong bc xc
nh thuc tnh i tng (giai on thit k) hay khng
- Nu ng: gii thch
14. Cho bit cc kt qu ca vic m hnh ha yu cu c c s dng trong bc xc
nh hm x l ca i tng (giai on thit k) hay khng
- Nu ng: gii thch
2. Ni dung v yu cu bi tp
2.1 Qun l thu bao in thoi
Lu tr: Cc thng tin v
- Cc hp ng thu bao in thoi (Khch hng, loi thu bao, my in thoi)
- Cc cuc gi (My in thoi, Ngy, Gi, Thi gian, Ni gi n).
146
Tnh ton:
- S tin phi tr ca tng my in thoi trong tng thng:
Tin thu bao hng thng (ph thuc vo tng loi thu bao vi cc nh
mc ring).
Tin cc ph tr thm (h thuc vo thi gian gi, s pht gi, ni gi n)
- Tnh cng n khch hng i vi cc khch hng cha thanh ton tin in thoi.
Kt xut:
- Ha n tnh tin in thoi cho tng khch hng trong tng thng.
- Danh sch khch hng cha thanh ton tin in thoi.
- Thng k v ni gi n, thi im gi theo tng khu vc trong tng thng.
2.2 Qun l hc sinh trng ph thng trung hc
- Hc sinh: H, tn, lp, ngy sinh, gii tnh, a ch, thnh phn, kt qu hc tp,
im danh.
Tra cu: Thng tin v hc sinh
Tnh ton:
- im trung bnh tng mn hc theo tng hc k: Tnh theo cc im ca tng hnh
thc kim tra (15 pht: h s 1, 1 tit h s 2, thi hc k: h s 3)
- im trung bnh hc k 1, hc k 2, c nm (hc k 1 h s 1, hc k 2 h s 2) .
- Xp loi: Xut sc nu im trung bnh nin kha 9.0 v khng c mn no c
im trung bnh di 7.5. Tin tin nu im trung bnh nin kha 7.5 v khng c
mn no c im trung bnh di 6.0. t yu cu nu im trung bnh nin kha
5 v khng c mn no c im trung bnh di 5. Khng t yu cu nu c t nht
1 mn di 5.
Ghi ch: Nu tng s ngy vng vt qu 20 s b xp vo lai khng t yu cu. Nu
s ngy vng vt qu 10 hay s ngy vng khng php vt qu 5 th s b h xung mt
bc (ch p dng vi lai xut sc v tin tin).
Kt xut:
- Danh sch hc sinh theo tng lp.
147
- Phiu im cho mi hc sinh.
- Bng im cc mn v bng im tng kt cho tng lp.
- Thng k v xp lai hc sinh ca tan trng trong 1 nin kha.
2.2 Qun l cc ti khon trong ngn hng
Lu tr:
- Cc ti khon: Khch hng, lai ti khan, s tin, lai tin, ngy gi, tnh trng
- Qu trnh gi v rt ti khan: Khch hng, ngy s tin, hnh thc.
- Cc qui nh v li sut v t gi.
Tra cu: Ti khon theo cc tiu chun
- M s
- Khch hng
- Loi ti khon
- Ngy m, ngy ng.
Tnh ton:
- Li sut cho tng ti khon khi n k hn hay khi khch hng rt trc k hn (ch
c khng k hn).
Kt sut:
- Danh sch cc bin ng trn 1 ti khon
- Danh sch ti khon cng s d hin ti theo tng loi ti khon.
- Tnh hnh gi, rt tin theo tng loi ti khon.
- S d ca ngn hng theo tng ngy ca thng.
2.3 Theo di k hoch sn lng cao su
- Nng trng: Tn, din tch cc l cao su theo tng nm.
- Sn lng k hoch theo thng, nm ca tng loi m.
- Sn lng thc t theo ngy ca tng loi m.
Tnh ton:
- T l t ca tng loi m theo tng nng trng theo k hoch.
- K hoch d kin cho nm ti.
Kt xut:
148
- Bo co nhanh hng ngy.
- Bo co thng.
- K hoch nm cho tng nng trng cho tng loi m.
2.4 Qun l gii v ch bng
- Cc i bng tham gia gii: Tn i bng, tn hun luyn vin, cc cu th, sn nh.
- Lch thi u: i tham d, sn, thi gian
- Kt qu cc trn u: Trng ti, t s, khn gi, cc cu th ra sn ca 2 i cng v
tr tng ng, vic ghi bn, pht th.
Tra cu: Cu th, i bng
Tnh ton:
- Tnh im cho tng i: mi trn thng c 3 im, mi trn ha c 1 im,
mi trn thua c 0 im.
- Xp hng cho tng i: Da vo cc tiu chun: tng s im, tng s bn thng,
hiu s, i khng trc tip, bc thm.
Kt xut:
- Danh sch cc cu th theo tng i, v tr.
- Lch thi u.
- Bng xp hng cc i bng.
- Tng kt vic ghi bn ca gii.
- Tnh hnh pht th cc i bng.
2.4 Thi trc nghim trn my tnh
- Th sinh d thi: H v tn, mn thi, ngy thi, a ch, thi, bi lm, phng thi.
- Cu hi trc nghim: Ni dung cu hi, cc cu tr li c th c, p n, mc
kh, thang im, mn tng ng.
Tnh ton:
149
- Pht sinh cc thi tng ng cho mt thi chn cho mt mn thi no (
thi tng c cng cc cu hi trc nghim nhng c s th t khc nhau v trt t
cc cu tr li cng khc nhau).
- Tnh im thi cho tng th sinh: Tng im cc cu hi vi thang im tng ng.
Kt xut:
- Danh sch cc th sinh theo tng phng thi.
- thi.
- Bi lm ca tng th sinh cng vi im s.
- Danh sch kt qu thi ca mi mn thi.
- Thng k kt qu thi theo tng mc theo tng mn thi.
- Thng k kt qu thi theo tng cu hi.
2.5 Qun l trung tm gii thiu vic lm sinh vin
- Sinh vin ng k tm vic: H v tn, ngy sinh, a ch, tnh hnh sc khe, qu
trnh hc tp v bng cp, cc cng vic c th m nhn, cc yu cu khi tm vic.
- n v ng k tm ngi: Tn, a ch, ngi i din, cc cng vic cng yu cu
tuyn dng.
- Gii thiu vic lm: Sinh vin, n v, cng vic, tnh trng.
Tra cu:
Sinh vin tra cu cng vic
- Loi cng vic.
- Mc lng.
- Hnh thc lm vic.
- Ni lm vic
n v tuyn dng tra cu cc sinh vin
- Bng cp chuyn mn.
- Sc khe.
- Phng tin lm vic.
Tnh ton:
- Cc cng vic thch hp cho sinh vin ng k lm vic.
150
- Cc sinh vin thch hp cho cng vic cn tuyn dng ca 1 n v.
Kt xut:
- Danh sch sinh vin ng k theo tng cng vic.
- Danh sch s lng sinh vin ng k theo tng loi cng vic.
- Danh sch cc n v tuyn dng theo tng cng vic.
- Danh sch s lng n v tuyn dng theo tng cng vic.
- Thng k tnh hnh gii thiu vic lm thc hin trong nm.
c. Phn mm qun l bn sch
Kho st thc t v rt ra yu cu cn phi lm cho ti
d. Phn mm qun l bn v chuyn bay
e. Phn mm qun l phng mch
3. Bi tp nng cao
3.1 ng k mn hc v hc ph
Mt trng i hc c nhu cu tin hc ha khu qun l vic ng k mn hc v hc
ph ca sinh vin. Mt sinh vin sau khi hon thnh th tc nhp hc phi cho bit h v tn,
ngy sinh, gii tnh, qu qun gm tn huyn v tn tnh. Nu sinh vin thuc i tng (con
lit s, con thng binh, con gia nh c cng vi nc, vng su, vng xa,) th phi c xc
nhn ca a phng. Mi i tng c mt t l tng ng v vic gim hc ph. thun
tin trong vic qun l ngi ta gn cho mi sinh vin mt m s gi l m s sinh vin, m
s ny l duy nht, khng thay i trong sut qu trnh sinh vin hc ti trng. Cn c ngnh
hc m sinh vin thi u vo m sinh vin s thuc s qun l ca mt khoa no : ngha
l mi sinh vin thuc mt ngnh, v mt khoa c th gm nhiu ngnh hc khc nhau; d
nhin khng tn ti mt ngnh thuc s qun l ca hai khoa khc nhau.
Vo u hc k mi sinh vin n phng Gio v ng k cc mn hc. Vic ng k
mn hc c th hin qua mt phiu ng k. Trn phiu ng k c mt s phiu, thng tin
v sinh vin (m s, h v tn), ngy ng k, hc k v nin kha ng k. Mt phiu ng
k c th c nhiu mn hc (m mn, tn mn v s n v hc trnh tng ng ca mn ).
151
Tt nhin l cc mn hc s c dy trong hc k cho sinh vin ng k m phng Gio
v c k hoch trong thi kha biu thng bo cho sinh vin bit trc khi ng k.
Mi mn hc ngoi vic nh danh bng tn cn km theo s tn ch hc trnh v c
gn cho mt m s mn hc. S tn ch ca mi mn hc ty thuc vo thi gian ging dy
(thng 15 tit l thuyt hoc bi tp hay 30 tit thc hnh tng ng 1 tn ch). n
gin ngi ta phn thnh hai loi mn: mn l thuyt (hoc bi tp) v mn thc hnh. Nu
ng k mn l thuyt sinh vin s phi tr 27000 ng/ tn ch, cn vi mn thc hnh l
37000 ng/tn ch. C mt s mn, mun ng k hc, sinh vin phi hc v t trn im
trung bnh mt s mn trc lm c s cho vic hc mn (gi l cc mn tin quyt ca
mn hc ). Mi ngnh hc bao gm mt h thng nhiu mn m sinh vin thuc ngnh
phi theo hc nm trong ni dung chng trnh ging dy ca ngnh ; c th c nhiu mn
thuc chng trnh ging dy ca nhiu ngnh hc khc nhau. Mi hc k, cn c vo vic
ng k cc mn hc v i tng ca tng sinh vin m ngi ta xc nh c s tin hc
ph m mi sinh vin s phi ng.
Sau khi ng k xong cc mn hc, sinh vin phi n Phng Ti v ca trng
ng hc ph. Mi ln khi mt sinh vin n np hc ph, mt phiu thu c lp, trn ghi
nhn m s sinh vin, ngy lp, s tin m sinh vin ng v c nh s th t tin vic
theo di. Mi phiu thu ch thu tin hc ph ca mt sinh vin ti mt hc k. Mt phiu thu
c in thnh hai lin, mt lin gi cho sinh vin nh mt bin lai, lin cn li lu. Nhn
vin ca Phng Ti v lp phiu phi nhn tin hc ph ca sinh vin cui bui np cho th
qu. Mi hc k, nh trng khng ch thi im cui cng (mt ngy no ) m sinh vin
phi hon thnh th tc trn, nu qu hn phng Ti v kha s khng thu na, v nh vy
nhng sinh vin khng ng, khng kp ng hoc ng khng hc ph s khng c
tham d k thi cui hc k . Mi hc k, sau khi cho sinh vin ng k mn hc,
khuyn khch sinh vin ng hc ph sm nh trng cng qui nh mt ngy m nu sinh
vin ng hc ph trc ngy s c gim mt t l no (thng l 5% s tin hc ph
m sinh vin phi ng cho hc k ). Mi hc k sinh vin c th ng hc ph lm nhiu
ln ty theo tnh hnh ti chnh ca mnh v phi ng trc ngy ht hn ng hc ph ca
hc k .
Khi ht hn ng hc ph Phng Ti v s tng kt s tin hc ph m mi sinh vin
ng, kt hp vi s tin hc ph m sinh vin phi ng xc nh danh sch nhng sinh vin
ang cn n hc ph ca hc k gi cho b phn qun l ca Phng Gio v loi nhng
sinh vin ra khi danh sch d thi.
152
3.2 Qun l n Nin lun
B mn H thng thng tin v ton ng dng khoa Cng Ngh Thng Tin mun qun
l tt c cc n - nin lun ca sinh vin tin hc chnh quy cng nh ti chc. d dng
trong vic qun l, ngay sau khi vo trng mi sinh vin ngoi h tn, ngy sinh, gii tnh
u c gn mt m s gi l m s sinh vin. Sinh vin chnh quy thuc s qun l ca
trng cn i vi sinh vin ti chc s thuc s qun l ca mt n v o to (thng l
trung tm gio dc thng xuyn) ca mt tnh no .
Trong chng trnh o to sinh vin phi thc hin mt s loi n (nin lun 1 - lp
trnh chuyn ngnh, nin lun 2 - lp trnh qun l, nin lun 3 lp trnh ng dng, tiu lun
tt nghip, v lun vn tt nghip cho mt s sinh vin xut sc khi ra trng). Mi loi n
- nin lun c mt s n v hc trnh tng ng gi l s tn ch.
Theo chng trnh hc, n k trin khai n - nin lun b mn yu cu cc gio
vin ra ti cho sinh vin chn. Mi mt ti gio vin yu cu nhng iu m sinh vin
s phi lm, cung cp cc ti liu sinh vin tham kho. Sau khi gio vin np ti b mn
s gn cho mi ti mt m s. Vic nh danh (t tn) do cc gio vin ra ti quyt
nh. Mi ti ch thuc mt loi n - nin lun duy nht, v c ra bi t nht mt gio
vin trong b mn.
Mi mt gio vin c nhn bit qua m s gio vin, h tn, ngy sinh, phi v mt
chc danh. Mi chc danh c mt h s chc danh, v cn c vo chc danh ny sau ny
tnh tin cho gio vin ra ti hay gio vin hng dn n - nin lun.
n hc k m sinh vin phi thc hin loi n no , b mn s trin khai vic thc
hin n - nin lun cho sinh vin. Trc ht b mn cung cp danh sch cc ti m cc
gio vin ra thuc loi sinh vin la chn thc hin. i vi cc loi nin lun, tiu
lun, cc sinh vin t lp nhm, ti a hai sinh vin mt nhm, nhm ny chn lm chung
mt quyn n v mt quyn n nh vy lm v mt ti duy nht trong danh sch cc
ti c b mn cung cp. Ring trng hp i vi lun vn tt nghip, ch c mt s
sinh vin xut sc c chn v mi sinh vin lm mt n tt nghip ring r.
Sau khi sinh vin la chn ti, b mn s phn cng gio vin hng dn cho tng
nhm sinh vin lm chung mt ti v vit chung mt quyn n - nin lun. Ni chung
gio vin ra ti l ngi hng dn nhng sinh vin thc hin ti , tuy nhin c khi
gio vin ra ti bn i cng tc, b mn c th c ngi khc hng dn. n hn sinh
vin phi hon thnh v np cc quyn n. Quyn n phi c son theo mu m b
mn quy nh d dng trong vic qun l v nh gi. Cn b trc b mn phi chu
153
trch nhim thu nhn cc quyn n m sinh vin np. n gin trong qun l, mi
quyn n - nin lun c cn b trc b mn gn cho mt s th t, ghi nhn li ngy m
sinh vin np.
Ngay sau ngy ht hn np trng hoc ph b mn s phn cng gio vin nh gi v
chm im cho tng quyn n. B mn cng yu cu cc gio vin np kt qu ng k
hn tng kt im. Cc sinh vin thc hin chung mt ti s c chung mt im kt
qu qua s cho im . Khi n hn, b mn s tng kt im, lp danh sch bo co cho
phng Gio v.
Cui hc k b mn tng kt s ti m mi gio vin ra (m c sinh vin chn
lm n - nin lun), s n - nin lun m mi gio vin hng dn, chm lm
c s cho vic tnh tin ging dy.
3.3 Qun l c s sn xut v cht lng sn phm
Chi cc tiu chun o lng cht lng sn phm mt tnh cn qun l cht lng cc
sn phm ca nhng c s sn xut trong tnh.
Trn a bn tnh qun l c nhiu c s sn xut. thun tin trong qun l ngi ta
gn mi c s mt m s c s duy nht. Mi mt c s c mt a ch, mt ngi chu trch
nhim gi l ch c s, c bit bng h v tn, c th khng c, c mt hoc c mt vi s
in thoi tin lin h.
C s mun sn xut mt mt sn phm no phi ng k thng qua mt phiu ng k
cht lng cho n. Mt phiu ng k c mt s ng k hay s th t v ch cp cho mt sn
phm duy nht, tuy nhin mt c s sn xut c th ng k nhiu sn phm khc nhau. Mi
phiu ng k c mt thi hn (t mt ngy n mt ngy no ) v s lng ng k s sn
xut trong thi hn . Mi sn phm c gn cho mt m s sn phm, mt nh danh r
rng v mt n v tnh tng ng. Mt sn phm thng phi ng k nhiu ch tiu, mi ch
tiu c mt n v tnh cho ch tiu , v khi ng k th ch s ng k cho ch tiu tng
ng l bao nhiu.
Trong thi hn ng k, v nguyn tc sn phm ng k sn xut c bn trn th
trng phi bo m cc ch tiu ng k. Theo nh k hoc c g nghi vn chi cc tiu
chun o lng cht lng sn phm s bc mu sn phm ca c s v kim nghim,
nh gi. Khi nh gi xong mt phiu kim nghim c lp. Mt phiu kim nghim ch
kim mt sn phm theo mt s ch tiu vi ch s kim nghim tng ng. Hn na mt
phiu kim nghim c mt s th t, ngy nh gi v ch dng cho mt c s duy nht
154
sn xut sn phm ng k . Da vo kt qu kim nghim m ngi c trch nhim cho
nh gi l t hay khng t cht lng theo mc ng k. Sn phm ca c s no khng
t cht lng s khng c php tip tc sn xut v lu hnh trn th trng, v b rt giy
php kinh doanh. Nu sn phm gy nguy hi cho ngi dng th ch c s c th b truy t
trc php lut.
n lc no cc tiu chun o lng cht lng sn phm mun bit cc sn phm
ca c s no ht thi hn ng k, nhng sn phm no khng t cht lng, vv...
3.4 Qun l lng sn phm
Mt cng ty sn xut mun qun l tin lng ca tt c cc nhn vin. Cc nhn vin
thuc hai loi: nhn vin hnh chnh v cng nhn. Mi mt nhn vin c mt m s, h tn,
phi, ngy sinh, v ngy bt u tham gia cng tc. Mi nhn vin s thuc mt n v qun
l no .
i vi cng nhn hng lng sn phm. Cc sn phm ny thng c cc cng ty
khc t hng thng qua mt hp ng vi mt s lng tng ng cng nhng yu cu v
k thut v thm m km theo. Mt sn phm c mt m s v mang mt tn gi v n v
tnh ca n.
Cc hp ng c nh s th t, tn hp ng, ngy bt u v ngy kt thc. Mt
hp ng t nht v mt sn phm, nu lin qua n nhiu sn phm th tt c cc sn phm
ny u cng kt thc cng mt thi im ghi trn hp ng giao hng v thanh l hp
ng.
Qu trnh sn xut mt sn phm gm nhiu cng on ty theo sn phm. Do c tnh
k thut, thm m v mi trng lm vic m mi cng on c tr mt n gi tng ng.
Cc cng on sn xut mt sn phm c gi bng tn cng on v thng c nh s
th t.
Hng ngy, b phn qun l s ghi nhn kt qu lm vic ca cng nhn ngy hm
trc do n v sn xut bo ln. Kt qu lm vic ca mi cng nhn trong ngy th hin
vic cng nhn thc hin c nhng cng on no ca sn phm c hp ng vi s
lng tng ng ca cng on l bao nhiu trong ca lm vic no. Lm vic ca 3 hoc
cc ca ca ngy ch nht c hng thm mt h s cao hn lm vic cc ca khc trong
ngy lm vic bnh thng. Kt qu ny s xc nh thu nhp ca cng nhn trong ngy hm
.
155
i vi vic tnh lng cho nhn vin hnh chnh cn c vo h s lng v s ngy
lm vic trong thng ca ngi . Nu ngh c l do (bnh t xut, thai sn, ... ) s c
hng tin bo him x hi ty theo s ngy ngh c l do trong thng. Nu ngh khng l do
th khng c tnh lng. H s lng thng cn c vo trnh chuyn mn, trnh
ngoi ng, v thm nin cng tc v do lnh o cng ty xem xt v quyt nh. i vi
nhng ngi c m trch chc v th c hng ph cp chc v ty theo c th ca chc
v. Do nhu cu ca cng tc, c th cc nhn vin hnh chnh c th lm vic ngoi gi. B
phn theo di lng s tng kt s bui lm thm ngoi gi ca tng nhn vin trong thng
tnh lng ngoi gi cho nhn vin.
3.5 Qun l cng tc thc hnh tin hc
Khoa Cng ngh thng tin mun qun l cng tc thc hnh tin hc ca cc phng thc
hnh. Khoa c nhiu phng my tnh phc v cc mn hc thc hnh v lm nin lun, lun
vn cho sinh vin. Mi phng c s phng, cng h thng cc my tnh trong . Cc my
tnh c nh s v c th c cu hnh (cc ph tng: Mainboard, Ram, Harddisk, ... vi c
tnh k thut lin quan) khc nhau. Mi phng thc hnh do mt cn b ph trch. Ngi ta
quan tm n h tn, phi, ngy sinh, a ch ca cn b v cho n gin ngi ta cho mi
cn b mt m s phn bit.
Da vo vic ng k cc mn thc hnh ca sinh vin vo u hc k m phng Gio
v chuyn danh sch cho, tr l gio v ca khoa s phn thnh cc nhm thc hnh. Cc
sinh vin cng mt nhm s c cng mt lch thc hnh. Lch thc hnh ca mi mn hc ti
mt hc k c b tr thnh cc bui ti cc phng thc hnh. Mi bui thc hnh ch dnh
cho mt mn thc hnh ca mt nhm no . Phng Gio v da vo vic ng k mn hc
u hc k ca sinh vin m cung cp danh sch cc nhm thc hnh cho tng mn, cn c
vo cn b coi thi thc hnh im danh v kim tra.
Khi tin hnh mi bui thc hnh, cn b ph trch s b tr v tr ca sinh vin (ngi
vo my no ca phng my). Ni chung sinh vin tham d cc bui thc hnh theo lch thc
hnh m tr l gio v hay trng phng th nghim sp xp. Cng nh i vi cn b,
ngi ta quan tm n h tn, phi, ngy sinh, a ch ca sinh vin v cho n gin ngi
ta cho mi sinh vin mt m s gi l m sinh vin phn bit. Nhng thng tin v sinh
vin c ghi nhn ti Phng Gio v khi sinh vin nhp hc sau khi trng tuyn qua k
tuyn sinh.
Mt bui thc hnh ti mt phng my ch thc hnh mt mn hc no . Ch l
mt ngy lm vic c th c 3 bui thc hnh (sng, chiu, v ti). Sau khi tr l gio v cng
156
b lch thc hnh, b mn s phn cng cn b ging dy hng dn sinh vin thc hin cc
bi tp cho thc hnh ny. Cng mt mn nhng c th c nhiu cn b coi thc hnh ti mt
bui thi.
Xong mi t thc hnh cn b ph trch phng thc hnh kim tra sinh vin no
tiu chun thi, sinh vin no khng tham d y s bui thc hnh s b cm thi.
Cui hc k b mn s tng kt s gi coi thc hnh ca tng cn b gio v khoa
tng hp cng tc ging dy.
3.6 Cng tc t chc thi hc k
Tr l gio v khoa cng ngh thng tin mun tin hc ha vic t chc thi c cc n
v o to m khoa ph trch. Hng nm khoa phi t chc nhiu t thi cho sinh vin cc
n v o to: thng l thi cui hc k ca mi nm hc, mi hc k c hai ln thi, mi ln
thi li t chc nhiu t khc nhau do c th c nhiu mn thi trong mt ln thi. Ty tng ln
thi c th c 1, 2 hoc thm ch 3 t cho mt ln thi.
Trc ht tr l gio v phi d kin thi gian t chc cho mi t trong mi ln ca k
thi, danh sch cc mn thi, s sinh vin tham d cho cc lp tng ng ti mi n v o to.
Mi t thi ti cc n v o to khc nhau c h thng cc mn thi khc nhau. C mt s
n v o to do iu kin khch quan c th khng c mt s kha hc no . Nu tt c
sinh vin ca lp ti mt n v o to t ln thi th nht th khng cn t chc thi mn
cho lp trong ln 2; nhng cng ti t thi ca ln thi n v o to khc li phi
b tr do c sinh vin cha t kt qu trong ln thi trc. S sinh vin trong ln thi th nht
thng l tt c cc sinh vin ca lp iu kin d thi.
Ni chung mt t thi c lch thi thng nht p dng cho mt s n v o to no .
Tuy nhin do hon cnh v nhiu nguyn nhn ch quan cng nh khch quan, nn c th
thi gian thi p dng cho n v o to ny khc vi thi gian thi p dng cho n v o to
kia l iu c th xy ra. Vic d kin trc thi gian t chc thi nhm c k hoch trc
cc b mn phn cng cn b ra thi. Cng mt mn thi trong mt t thi, nhng nhng
n v o to khc nhau c th do nhng gio vin khc nhau ra . Gio vin ra t quyt
nh thi gian lm bi ca th sinh cho mnh ra. Gio vin ra phi hon thnh trc thi
gian bt u t chc t thi mt tun.
Sau tr l gio v khoa lm lch thi v c cc cn b lm gim st t thi ti cc n
v o to c t chc thi. C th c nhiu cn b tham gia lm gim st t thi ti cng mt
n v o to (thng u tun mt ngi, cui tun li ngi khc v sang tun sau li c
th l cn b khc na) do mt t thi c th ko di n vi tun. Khi lm lch thi tr l gio
157
v khoa d kin ngy, gi bt u cho mi mn thi ti tng n v o to. Ngi c trch
nhim ti cc n v o to chu trch nhim phn cng cn b coi thi cho mi mn. Theo
qui nh thng c 2 cn b coi thi cho mi mn. Ty theo thi gian lm bi ca sinh vin i
vi mi mn thi c qui nh bi gio vin ra m tnh tin coi thi cho cn b coi thi
mn . Thi gian thi cng di th tin coi thi cng nhiu.
Mi t thi, sau khi phng o to x l bi thi (ct phch) xong cc trng b mn
phn cng cn b n phng o to nhn bi thi v chm. Ch l trong cng mt t thi,
cng mt mn thi, bi thi cc lp ti cc n v o to khc nhau, c th do cc cn b khc
nhau chm. Sau khi chm xong cc cn b chm thi np kt qu cho phng o to v bo s
sinh vin cn thiu im tr l gio v khoa ghi nhn, lm c s xc nh s lng cn
photocopy cho vic ra ln sau.
Mi t thi ti mi n v o to, tr l gio v khoa cn bit cc thng tin c th nh:
ngy, gi, mn, lp. thi gian thi, cn b ra , cn b chm, s sinh vin cn n sau khi
chm, cc cn b coi thi tng ng i vi tng mn thi.
4. Biu mu thc hin n mn hc
I. Yu cu chung
Mi sinh vin ng k thc hin phn mm. Kt qu gm bo co vit, a/CD (chng
trnh ngun, EXE, bo co vit.
II. Cu trc bo co vit
1. Hin trng v yu cu
Hin trng
- Gii thiu v thi gii thc lin quan
- M t qui trnh cc cng vic lin quan n ti
- M t cc mu biu c lin quan
- M t cc qui nh rng buc c lin quan
- M t cc qui nh cng thc tnh c lin quan
Yu cu
Danh sch cc cng vic s c h tr thc hin trn my tnh (da theo tm tt yu cu
cho)
2. M hnh ha yu cu
M hnh lung d liu theo yu cu
158
- S lung d liu cho tng yu cu
- M t chi tit cho tng s
M hnh lung d liu chung cho ton b h thn
S lung d liu chung cho ton b h thng
3. Thit k phn mm
Thit k d liu
+ S logic
+ Danh sch cc thnh phn ca s
Stt Tn Loi ngha Ghi ch

+ Danh sch cc thuc tnh ca tng thnh phn
Tn thnh phn:
Stt Tn Loi Kiu Min gi tr ngha

Thit k giao din
Stt M s Loi ngha Ghi ch

+ M t chi tit tng mn hnh
- Ni dung
- Danh sch bin c v x l tng ng trn mn hnh
Stt Bin c ngha X l tng ng M s x l

Thit k x l
+ Danh sch cc x l (Cc x l quan trng)
Stt M s Loi ngha Ghi ch

+ M t chi tit tng x l
- S lung d liu
- M t chi tit s
159
4. Ci t th nghim
Ci t
+ Danh sch tnh trng ci t cc chc nng (mc hon thnh)
Stt Chc nng Mc hon thnh ngha

Th nghim
+ Ni dung cc bng d liu
+ Mt s test-case chy th nghim
+ Cc bo biu mn hnh cng cc s liu tng ng
5. Tng kt
+ Cc kt qu thc hin
+ nh gi u khuyt im
+ Hng m rng tng lai

160
PHC LC B
1. Phn mm qun l th vin
M t chi tit cc thuc tnh
1. c gi:
Stt Thuc tnh Kiu Min gi tr ngha Ghi
ch
1 MDG Chui Kha chnh
2 MLDG Chui Kha ngoi
3 HoTen Chui
4 NgaySinh Ngy
5 DiaChi Chui
6 DienThoai Chui
2. Sch:
Stt Thuc tnh Kiu Min gi
tr
ngha Ghi
ch
1 MSACH Chui Kha chnh
2 MTG Chui Kha ngoi
3 MNXB Chui Kha ngoi
4 MLSACH Chui Kha ngoi
5 MNN Chui Kha ngoi
6 TenSach Chui
7 Ngymua Ngy
8 SoTrang S >0
3. Phiu mn:
tr
ngha Ghi
ch
1 MPHM Chui Kha chnh
2 NgayMuon Ngy
4. Chi tit mn:
tr
ngha Ghi
ch
161
1 MPHM Chui Kha ngoi
2 MSACH Chui Kha ngoi
3 NgayTra Ngy
5.Loi sch:
tr
ngha Ghi
ch
1 MLSACH Chui Kha ngoi
2 TenLoai Chui
3 Ghi Chu Chui
6. Loi c gi:
tr
ngha Ghi
ch
1 MLDG Chui Kha chnh
2 Tenloi Chui
3 GhiChu Chui
7. Nh xut bn:
tr
ngha Ghi
ch
1 MNXB Chui Kha chnh
2 Tenloai Chui
3 GhiChu Chui
8. Tc gi:
tr
ngha Ghi
ch
1 MTG Chui Kha chnh
2 Ten Chui
3 GhiChu Chui
8. Ngn ng
Stt Thuc tnh Kiu Min gi tr ngha Ghi
ch
1 MNN Chui Kha chnh
2 Ten Chui
162
3 GhiChu Chui
M hnh chi tit cc thnh phn trong s lp
1. i tng c Gi
tr
ngha Ghi
ch
1 MDG Chui
2 Loi c gi S gi tr ri
rc

3 HoTen Chui
4 NgaySinh Ngy t 19 n
90

5 DiaChi Chui
6 DienThoai Chui
2. i tng Sch
tr
ngha Ghi
ch
1 MSACH Chui
2 Loi sch S
3 Tc gi Chui
4 Nh xut
bn
Chui
5 Ngy nhp Chui
6 TenSach Chui
7 Ngn ng Ngy
8 SoTrang S >0
3. Quan h mn
tr
ngha Ghi
ch
1 Ngy mn Ngay >=Ngy
nhp

2 Ngy tr Ngay >=Ngy
mn

163
2. Phn mm qun l gii v ch bng
M t chi tit cc thuc tnh
1. i tng i bng
Stt Thuc tnh Kiu Min gi tr Ghi ch
1 Tn Chui Gi tr ri rc
2 Thnh Ph T ph
3 Sn nh T ph
4 a ch Chui
5 Trng thi S Gi tr ri rc
6 Hun luyn vin T ph Nhiu
2. i tng Cu th
1 H Tn Chui
2 Ngy sinh Ngy
3 V tr T ph
4 S o S >=0
5 Chiu cao S >1.5
6 Trng thi S Ri rc
3. i tng Trn u
1 Loi trn u S Gi tr ri rc
2 Ngy NGAY >=0
3 Gi
4 Thi gian S >=0
5 Sn T ph
6 Trng ti T ph Nhiu
7 S khn gi S t hn sc cha
ca sn

4. Quan h Thi u
1 S bn thng S Gi tr ri rc Tnh ton
164
2 S bn thua NGAY >=0 Tnh ton
3 Th pht T ph Nhiu Tnh ton

5. Quan h Ra sn
1 Thi im S >=0
2 V tr T ph
3 Bn thng T ph Nhiu
4 Th pht T ph Nhiu

M t chi tit thuc tnh
i bng
Stt Thuc tnh Kiu Rng buc Ghi ch
1 MDBTn Chui Kha chnh
2 MTP Chui Kha ngoi
3 HoTen Chui
4 Diachi Chui
5 DienThoai Chui
Cu th:
1 MCT Chui Kha chnh
2 MDB Chui Kha ngoi
3 MVT Chui Kha ngoi
4 HoTen Chui
5 Ngaysinh NGAY
6 SoAo S >0
7 TrangThai Logic
Trn u:
1 MTRD Chui Kha chnh
2 MLTRD Chui Kha ngoi
3 MSAN Chui Kha ngoi
4 Ngay NGAY
165
5 GIO GIO
6 Thoigian S >0
7 Sokhangia S >0
Thi u:
1 MTD Chui Kha chnh
2 MTRD Chui Kha ngoi
3 MDB Chui Kha ngoi
4 Ketqua S
Ra Sn
1 MRS Chui Kha chnh
2 MTD Chui Kha ngoi
3 MCT Chui Kha ngoi
4 MVT Chui Kha ngoi
5 Thoidiem S
Ghi bn:
1 MRS Chui Kha chnh,
kha ngoi

2 MTD Chui Kha chnh,
Kha ngoi

3 Thoidiem S
Pht
1 MRS Chui Kha chnh,
kha ngoi

2 MTHE Chui Kha chnh,
Kha ngoi

3 Thoidiem S
iu khin:
166
1 MTRD Chui Kha chnh,
kha ngoi

2 MTTAI Chui Kha chnh,
Kha ngoi

3 MVTRO Chui Kha ngoi
Loi trn u:
1 MLTRD Chui Kha chnh
2 Tn Chui
3 Ghichu Chui
4 Sobanthang S >0 tnh tan
5 SoThe S >0 tnh ton
V tr:
1 MVT Chui Kha chnh
2 Tn Chui
3 Ghichu Chui
Trch nhim:
1 MTN Chui Kha chnh
2 Tn Chui
3 Ghichu Chui
Vai tr:
1 MVTRO Chui Kha chnh
2 Tn Chui
3 Ghichu Chui
4 Soluong S tnh ton
Loi bn thng:
1 MLBT Chui Kha chnh
2 Tn Chui
167
3 Ghichu Chui
4 Soluong S tnh ton
Th pht:
1 MTHE Chui Kha chnh
2 Tn Chui
3 Ghichu Chui
4 Soluong S tnh ton
Trng ti:
1 MTTAI Chui Kha chnh
2 Tn Chui
3 Ghichu Chui
Hun luyn vin:
1 MHLV Chui Kha chnh
2 MDB Chui Kha ngoi
3 MTN Chui Kha ngoi
4 Ten Chui
5 Ghichu Chui
Thnh ph:
1 MTP Chui Kha chnh
2 Tn Chui
3 Ghichu Chui
Sn:
1 MSAN Chui Kha chnh
2 MTP Chui Kha ngoi
2 Tn Chui
3 Succhua S >0

168
Chng 1: TNG QUAN V CNG NGH PHN MM.......................................... 1
1. CC KHI NIM C BN........................................................................................ 3
1.1. Phn mm.............................................................................................................. 3
1.1.1. Cc khi nim................................................................................................. 3
1.1.2. Phn loi ......................................................................................................... 4
1.1.3. Kin trc phn mm....................................................................................... 4
1.2. Cht lng phn mm........................................................................................... 6
1.2.1. Tnh ng n................................................................................................. 6
1.2.2. Tnh tin ha................................................................................................... 7
1.2.3. Tnh hiu qu.................................................................................................. 7
1.2.4. Tnh tin dng................................................................................................. 8
1.2.5. Tnh tng thch ............................................................................................. 8
1.2.6. Tnh ti s dng.............................................................................................. 8
1.3. Cng ngh phn mm............................................................................................ 8
1.3.1. S ra i ......................................................................................................... 8
1.3.2. nh ngha ...................................................................................................... 9
1.3.3. i tng nghin cu................................................................................... 10
2. QUI TRNH CNG NGH PHN MM................................................................. 11
2.1. Cc bc c bn trong xy dng phn mm....................................................... 11
2.1.1. Xc nh........................................................................................................ 11
2.1.2. Pht trin....................................................................................................... 11
2.1.3. Bo tr (Vn hnh) ........................................................................................ 12
2.2. Cc qui trnh xy dng phn mm...................................................................... 12
2.2.1. M hnh thc nc........................................................................................ 12
2.2.2. M hnh bn mu phn mm....................................................................... 17
2.2.3. M hnh xon c........................................................................................... 18
3. CC PHNG PHP XY DNG PHN MM.................................................. 19
3.1. Tng quan............................................................................................................ 19
3.1.1. Khi nim..................................................................................................... 19
3.1.2. Phn loi ....................................................................................................... 19
3.2. Cc phng php xy dng phn mm............................................................... 20
3.2.1. Cch tip cn ................................................................................................ 20
3.2.2. Cch tin hnh .............................................................................................. 21
4. CNG C V MI TRNG PHT TRIN PHN MM.................................. 24
169
4.1. M u................................................................................................................. 24
4.1.1. Khi nim..................................................................................................... 24
4.2. Phn mm h tr thc hin cc giai on............................................................ 24
4.2.1. Phn mm h tr phn tch........................................................................... 24
4.2.2. Phn mm h tr thit k.............................................................................. 24
4.2.3. Phn mm h tr lp trnh ............................................................................ 25
4.2.4. Phn mm h tr kim chng....................................................................... 25
4.3. Phn mm h tr t chc, qun l vic trin khai ............................................... 25
4.3.1. Xy dng phng n .................................................................................... 25
4.3.2. Lp k hoch................................................................................................. 25

Chng 2: PHN TCH V C T YU CU........................................................ 26
1. Tng quan................................................................................................................... 26
1.1 Qu trnh phn tch ............................................................................................... 26
1.1.1 Phn tch phm vi d n ................................................................................ 26
1.1.2 Phn tch m rng yu cu nghip v ........................................................... 27
1.1.3.Phn tch yu cu bo mt ............................................................................. 28
1.1.4.Phn tch yu cu tc ................................................................................ 30
1.1.5 Phn tch yu cu vn hnh ........................................................................... 31
1.1.6 Phn tch kh nng m rng yu cu............................................................. 32
1.1.7. Phn tch nhng yu cu sn c.................................................................... 32
1.1.8. Phn tch yu t con ngi ........................................................................... 33
1.1.9. Phn tch yu cu tch hp............................................................................ 33
1.1.10. Phn tch thc tin nghip v tn ti .......................................................... 34
1.1.11.Phn tch yu cu kh nng quy m ............................................................ 34
1.2 Xc nh yu cu .................................................................................................. 35
1.2.1 Yu cu v m t yu cu.............................................................................. 35
1.2.2 Phn loi yu cu........................................................................................... 37
1.2.3 Cc bc xc nh yu cu............................................................................ 42
1.2.3.1 Kho st hin trng..................................................................................... 43
1.2.3.2 Lp danh sch cc yu cu ......................................................................... 44
1.2.4 Kho st mt s phn mm tiu biu ............................................................ 54
Tra cu........................................................................................................................ 57
2. M hnh ha yu cu h thng................................................................................ 58
170
2.1 Cc nguyn l m hnh ha .............................................................................. 58
2.3 S phn r chc nng .................................................................................. 59
2.3 M hnh bn mu (protoype) ........................................................................... 59
2.4 S lung d liu........................................................................................... 60
2.5 M hnh hng i tng................................................................................. 60
2. 6 V d minh ha t yu cu sang m hnh ha ......................................................... 61

Chng 3: THIT K PHN MM............................................................................. 64
1.Tng quan v thit k .................................................................................................. 64
1.1.K thut thit k ................................................................................................... 65
1.1.1.Thit k trn xung (Top-down) ................................................................... 65
1.1.2.Thit k t di ln (Bottomup).................................................................. 65
1.1.3.Thit k h thng........................................................................................... 65
1.1.4.Thit k bn mu (prototype) ........................................................................ 66
1.1.5.Phn r thit k .............................................................................................. 66
1.1.5.1 Phn r hng chc nng ........................................................................... 66
1.1.5.2 Phn r hng d liu................................................................................. 67
1.1.5.3 Phn r hng i tng ............................................................................ 73
1.2. Thit k giao din ngi dng............................................................................. 74
1.3.Ca s hi thoi (dialog window): ....................................................................... 74
1.4 Thit k hng chc nng .................................................................................... 75
1.5.Thit k hng i tng ..................................................................................... 75
2.Kin trc phn mm.................................................................................................... 76
3.Phng php thit k phn mm................................................................................. 77
4.V d minh ha ............................................................................................................ 77

Chng 4: THIT K D LIU................................................................................... 84
1.Tng quan.................................................................................................................... 84
2.Kt qu ca thit k ..................................................................................................... 84
3.Qu trnh thit k......................................................................................................... 86
4.Phng php thit k d liu....................................................................................... 90
4.1.Phng php trc tip .......................................................................................... 90
4.2.Phng php gin tip.......................................................................................... 92
4.2.1.Lp s lp................................................................................................. 92
171
4.2.2.nh x s lp............................................................................................ 93
4.2.3.nh x quan h.............................................................................................. 93
4.2.4.Hon chnh s logic.................................................................................. 93
5.Thit k d liu vi tnh ng n............................................................................... 95
6.Thit k d liu v yu cu cht lng........................................................................ 95
6.1.Xem xt tnh tin ha ........................................................................................... 96
6.2.Xem xt tnh hiu qu (tc ) ............................................................................. 97
6.3.Xem xt tnh hiu qu (lu tr) ............................................................................ 98

Chng 5 : THIT K GIAO DIN............................................................................ 102
1.Tng quan.................................................................................................................. 102
1.1.Kt qu thit k................................................................................................... 102
1.2.Phn loi mn hnh giao din ............................................................................. 104
1.3.Qu trnh thit k................................................................................................ 105
2.Thit k mn hnh...................................................................................................... 112
2.1.M t mn hnh chnh......................................................................................... 112
2.2.Thit k mn hnh chnh dng thc n (menu) ................................................ 113
3.Thit k mn hnh tra cu.......................................................................................... 114
3.1.M t mn hnh tra cu....................................................................................... 114
3.2.Th hin tiu chun tra cu ................................................................................ 114
3.2.1.Tra cu vi biu thc logic ......................................................................... 114
3.2.2.Tra cu vi hnh thc cy............................................................................ 114
3.2.3.Tch hp....................................................................................................... 114
3.3.Th hin kt qu tra cu ..................................................................................... 115
3.3.1.Kt qu tra cu dng thng bo................................................................... 115
3.3.2.Kt qu tra cu dng danh sch n ........................................................... 115
3.3.3.Kt qu tra cu dng xu cc danh sch ..................................................... 115
3.3.4.Cy cc danh sch ....................................................................................... 115
3.4.Thao tc ngi dng v x l ca phn mm .................................................... 115
4.Thit k mn hnh nhp liu ...................................................................................... 116
4.1.M t mn hnh nhp liu................................................................................... 116
4.2.Cc hnh thc trnh by mn hnh nhp liu....................................................... 117
4.2.1.Thit k mn hnh nhp liu dng danh sch............................................... 117
4.2.2.Thit k mn hnh nhp liu dng h s...................................................... 118
172
4.2.3.Thit k mn hnh nhp liu dng phiu...................................................... 118

Chng 6: CI T................................................................................................... 119
1.Tng quan.................................................................................................................. 119
2.Mi trng lp trnh .................................................................................................. 120
2.1.Cht lng i hi cho mt ngn ng lp trnh: ................................................ 120
2.2.Kh nng M un ha ca ngn ng lp trnh ................................................... 120
2.3.Gi tr su liu ca ngn ng lp trnh............................................................... 121
2.4.Cu trc d liu trong ngn ng lp trnh .......................................................... 121
2.5.V d minh ha ................................................................................................... 122
3.Phong cch lp trnh .................................................................................................. 122
3.1.Tnh cu trc....................................................................................................... 123
3.2.Th mnh ca din t........................................................................................ 123
3.3.Cch thc trnh by bn ngoi ............................................................................ 124
4.nh gi cht lng cng vic .................................................................................. 125
4.1.Hin thc tng cng ......................................................................................... 125
4.2.nh gi li thit k v chng trnh (Design and Code Review)..................... 126
5.V d minh ha .......................................................................................................... 126

Chng 7: KIM TH PHN MM......................................................................... 129
1.Tng quan.................................................................................................................. 129
2.Yu cu i vi kim th .......................................................................................... 129
3.Cc k thut kim th................................................................................................ 130
3.1.Phng php hp en (Kim th chc nng)..................................................... 130
3.2.Phng php hp trng (Kim th cu trc) ...................................................... 131
4.Cc giai on v chin lc kim th ....................................................................... 132
4.1.Kim th n v.................................................................................................. 132
4.2.Kim th tch hp............................................................................................... 133
4.2.1.Trn xung................................................................................................... 133
4.2.2.Di ln....................................................................................................... 134
4.3.Kim th chp nhn............................................................................................ 135
4.4.Kim th beta ..................................................................................................... 135
4.5.Kim th h thng.............................................................................................. 135
5.V d minh ha .......................................................................................................... 135
173

Chng 8: SU LIU.................................................................................................. 137
1.Tng quan.................................................................................................................. 137
2.Su liu ngi dng .................................................................................................. 137
2.1.M t chc nng ................................................................................................. 138
2.2.Bng Gii thiu .................................................................................................. 138
2.3.Bng tham kho.................................................................................................. 138
2.4.Su liu ci t ................................................................................................... 138
3.Su liu h thng....................................................................................................... 139
4.Cht lng ca su liu............................................................................................. 140
5.Botr su liu ........................................................................................................... 141
6.Cc mu su liu cho qui trnh lm phn mm......................................................... 141
6.1.Xc nh yu cu (SRS) ..................................................................................... 141
6.2.Thit k............................................................................................................... 142
6.2.1.M t thit k phn mm (SDD) ................................................................. 142
6.2.2.System Design Rationale Document (SDRD)............................................. 143
Ph Lc A..................................................................................................................... 144
1.Cu hi l thuyt ....................................................................................................... 144
2.Ni dung v yu cu bi tp ...................................................................................... 145
2.1.Qun l thu bao in thoi................................................................................ 145
2.2.Qun l hc sinh trng ph thng trung hc.................................................... 146
2.3.Qun l cc ti khon trong ngn hng .............................................................. 147
2.4.Theo di k hoch sn lng cao su................................................................... 147
2.5.Qun l gii v ch bng .............................................................................. 148
2.6.Thi trc nghim trn my tnh ............................................................................ 148
2.7.Qun l trung tm gii thiu vic lm sinh vin ................................................ 149
2.8.Phn mm qun l bn sch ............................................................................... 150
2.9.Phn mm qun l bn v chuyn bay ............................................................... 150
2.10. Phn mm qun l phng mch....................................................................... 150
3.Bi tp nng cao ........................................................................................................ 150
3.1. ng k mn hc v hc ph ............................................................................. 150
3.1. Qun l n Nin lun................................................................................. 152
3.2. Qun l c s sn xut v cht lng sn phm................................................ 153
3.3. Qun l lng sn phm.................................................................................... 154
174
3.4. Qun l cng tc thc hnh tin hc ................................................................... 155
3.5. Cng tc t chc thi hc k............................................................................... 156
4. Biu mu thc hin n mn hc .......................................................................... 157
PHC LC B............................................................................................................... 160
1. Phn mm qun l th vin ...................................................................................... 160
2. Phn mm qun l gii v ch bng ................................................................... 163

Giao Trinh Nhap Mon Cong Nghe Phan Mem

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao Trinh Nhap Mon Cong Nghe Phan Mem

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

You might also like