Guia Practica Aforro Enerxia 2012

GUA PRCTICA
DE AFORRO DE ENERXA
GUA PRCTICA DE AFORRO DE ENERXA
5
www.inega.es
INTRODUCIN
PX. 9
O CONSUMO ENERXTICO
PX. 12
PX. 13 O CONSUMO DOMSTICO
O ETIQUETADO ENERXTICO
PX. 16 OS ELECTRODOMSTICOS
PX. 16 O COCHE
PX. 17 AS FONTES DE LUZ
PX. 18 A VIVENDA
O TRANSPORTE
PX. 22 A CONDUCIN EFICIENTE
PX. 24 OUTRAS INFLUENCIAS NO CONSUMO DO VEHCULO
OS ELECTRODOMSTICOS
PX. 28 O FRIGORFICO E O CONXELADOR
PX. 29 A COCIA
PX. 29 O FORNO
PX. 29 A ENCIMEIRA
PX. 29 A LAVADORA E A SECADORA
PX. 29 A LAVADORA
PX. 30 A SECADORA
PX. 31 A LAVADORA-SECADORA
PX. 31 A LAVALOUZAS
PX. 31 O FERRO DE PASAR
PX. 31 SON E IMAXE
PX. 32 O ORDENADOR
PX. 32 A ASPIRADORA
PX. 32 O CONSUMO OCULTO
A ILUMINACIN
PX. 36 AS FONTES DE LUZ
PX. 37 TIPOS DE LMPADAS
PX. 38 EQUIPOS AUXILIARES
PX. 39 SISTEMAS DE CONTROL
PX. 39 CONSELLOS DE AFORRO
CLIMATIZACIN E AUGA QUENTE SANITARIA
PX. 42 A CLIMATIZACIN
PX. 42 O AIRE ACONDICIONADO
PX. 42 A CALEFACCIN
PX. 43 A AUGA QUENTE SANITARIA
PX. 43 SISTEMAS DE CALEFACCIN
PX. 43 OS SISTEMAS INDIVIDUAIS
PX. 44 O ACUMULADOR DE CALOR
PX. 45 A BOMBA DE CALOR
PX. 45 SISTEMA CALDEIRA E RADIADORES DE AUGA
PX. 46 CONSELLOS DE AFORRO
A AUGA
PX. 48 HBITOS DE CONSUMO RESPONSABLE
A RECICLAXE
PX. 50
PX. 51 OS NMEROS DA RECICLAXE
PX. 52 HBITOS DE RECICLAXE RESPONSABLE
NAS COMUNIDADES DE PROPIETARIOS
PX. 54
NO TRABALLO
PX. 58
NA ESCOLA
PX. 62
VIVENDAS EFICIENTES
PX. 66
A BRICOLAXE
PX. 70
SEGURIDADE NO FOGAR
PX. 72 INSTALACIN ELCTRICA
PX. 73 INSTALACIN DE GAS
A FACTURACIN ENERXTICA
PX. 76 ELECTRICIDADE
PX. 76 AS TARIFAS DE LTIMO RECURSO (TUR)
PX. 76 O BONO SOCIAL
PX. 77 A TARIFA SOCIAL
PX. 77 A CONTRATACIN NO MERCADO LIBRE
PX. 78 GAS
PX. 78 AS TARIFAS DE LTIMO RECURSO (TUR)
AS ENERXAS RENOVABLES
PX. 80 ENERXA ELICA
PX. 80 VANTAXES E INCONVENIENTES DA ENERXA ELICA
PX. 81 ENERXA SOLAR
PX. 81 ENERXA SOLAR FOTOVOLTAICA
PX. 81 ENERXA SOLAR TRMICA
PX. 81 ENERXA XEOTRMICA
PX. 82 ENERXA DO MAR
PX. 83 BIOMASA E BIOCARBURANTES
PX. 83 BIOMASA
PX. 83 BIOCARBURANTES
PX. 84 ENERXA HIDRULICA
AS ENERXAS CONVENCIONAIS
PX. 86 O PETRLEO
PX. 87 O GAS NATURAL
PX. 87 O CARBN
PX. 88 A ENERXA NUCLEAR
DICIONARIO
PX. 90
UNIDADES E FACTORES DE CONVERSIN
PX. 96
INTRODUCIN
9
www.inega.es
INTRODUCIN
Na exposicin de motivos da Lei 3/1999, a travs da cal nace o Instituto Enerxtico de
Galicia (Inega), destcanse algns aspectos que defnen a actual realidade enerxtica e o
valor estratxico deste subsector econmico.
Esta exposicin incide en que a utilizacin racional da enerxa un factor clave da conco-
rrencia empresarial e da calidade de vida dos cidadns, en que necesario e obrigado har-
monizar o uso dos recursos enerxticos, o respecto ambiental, a urxencia de diversifcar
as fontes enerxticas e diminur, na medida do posible, a nosa dependencia do exterior.
O Instituto Enerxtico de Galicia (Inega) un ente de dereito pblico, con personalida-
de xurdica e patrimonio propio. Est adscrito Consellera competente en materia de
enerxa e suxeito, nas sas actividades, aos programas e directrices xerais da Xunta de
Galicia, pero con autonoma funcional para realizar estudos, ditames, peritaxes e activi-
dades formativas e comerciais para a Administracin pblica, para as empresas e para
os particulares.
Entre as funcins do Inega est orientar aos usuarios nos hbitos de consumo enerxtico
mediante campaas e actuacins especfcas.
Por este e outros motivos, o Instituto Enerxtico de Galicia (Inega) elaborou a presente
GUA PRCTICA DA ENERXA, co obxecto de que os cidadns dispoan da informa-
cin e coecementos necesarios que lles permitan racionalizar as sas actuacins, dimi-
nundo a dependencia enerxtica e valorando as consecuencias sobre o medio ambiente, o
que contribuir consecucin dun desenvolvemento sostido.
O CONSUMO
ENERXTICO
GUAS PRCTICAS
12
www.inega.es
12
O CONSUMO ENERXTICO
O consumo de enerxa necesario para o
desenvolvemento da nosa sociedade. Sen
enerxa non poderiamos gozar do noso
estilo de vida (non teriamos iluminacin,
nin calefaccin, non poderiamos ver a tele-
visin, nin desprazarnos en coche).
A medida que unha sociedade vai desen-
volvndose, o consumo de enerxa aumen-
ta, pero non necesariamente dun xeito
efciente.
Cun uso responsable e efciente da ener-
xa, poderemos dispoer de maiores pres-
tacins de servizos e confort sen ter que
consumir mis enerxa. Pdese dicir que a
efciencia enerxtica provoca un aumento
da calidade de vida, protexe o medio am-
biente e dimine a nosa dependencia do
exterior.
Da obtencin, transformacin, transporte
e uso fnal da enerxa derivan importantes
impactos medioambientais. Hai que ter en
conta que a producin de enerxa, e o seu
uso, tanto na industria como nos fogares
e medios de transporte, responsable da
maiora das emisins de CO
2
, principal
gas do efecto invernadoiro.
Os impactos ambientais que se producen
coa utilizacin e a transformacin da ener-
xa poden ser de alcance local ou global,
ou ter efectos de curto ou de longo prazo.
As, por exemplo, as emisins de partcu-
las procedentes das centrais de xeracin
teen un alcance local, mentres que as
sas emisins de CO
2
o teen global. Os
impactos dos vertidos das refneras teen
un alcance de curto prazo, mentres que
o problema dos residuos radiactivos de
longo prazo.
Saba que Espaa ten unha dependencia
enerxtica do exterior do 82%, por enriba
da media europea, que do 50%, e no caso
do petrleo a dependencia practicamen-
te total.
O consumo fnal de enerxa en Espaa
no perodo 2003-2007 incrementouse nun
7,31%, o que representou un incremento
medio anual do 1,81%.
Na grfca que se achega pdese ver a
evolucin do consumo fnal de enerxa por
enerxas en Espaa no perodo 2003-2007
(datos do Instituto Nacional de Estatsti-
ca); na grfca pdese ver a gran dependen-
cia que temos dos produtos petrolferos.
un feito que o noso consumo se sustenta
maioritariamente nas fontes de enerxa
non renovables, fundamentalmente petr-
leo e gas. Na seguinte grfca pdese ver a
distribucin do consumo fnal de produtos
petrolferos e gas do ano 2007 en Espaa
(datos INE).
7,63% 45,91%
22,25%
5,68% 3,92%
2,80%
8,85%
2,92%
0,05%
2003 ANO
CARBN
KTEP
PRODUTOS PETROLFEROS GAS ELECTRICIDADE ENERXAS RENOVABLES
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
70.000
2004 2005 2006 2007
O CONSUMO DOMSTICO
Os fogares co transporte foron os sectores
que mis incrementaron o seu consumo
nos ltimos anos. O consumo de enerxa
polas familias xa un 30% do consumo to-
tal de enerxa do pas.
O uso do vehculo privado, a calefaccin e
incluso o consumo elctrico son responsa-
bles da emisin de CO
2
atmosfera, princi-
pal gas responsable do efecto invernadoiro.
Cada fogar responsable de producir ata 5
toneladas de CO
2
anuais.
No perodo 2003-2007, o crecemento de
poboacin en Espaa foi do 5,81% (media
anual do 1,42%), e o consumo de enerxa
elctrica nos fogares espaois aumentou
un 13,02% (cunha media anual do 3,20%).
No mesmo perodo, o crecemento de po-
boacin en Galicia foi do 0,78% (media
anual do 0,19%), e o consumo de enerxa
elctrica nos fogares galegos aumentou un
10,92% (cunha media anual do 2,66%).
Este crecemento do consumo debeuse prin-
cipalmente mellora da calidade de vida
que se traduce nun incremento do equipa-
mento domstico.
O consumo enerxtico medio dunha fami-
lia galega representa un custo aproximado
duns 2.600 anuais, sendo o vehculo par-
ticular o que supn a maior porcentaxe de
consumo enerxtico na facturacin anual
dunha familia media, tal e como pode apre-
ciarse na seguinte grfca.
precisamente no noso fogar e no noso
vehculo onde debemos comezar con prc-
ticas de aforro e o uso efciente da enerxa.
No presente caderno expense algns
consellos e actitudes tiles no noso facer
cotin.
13
www.inega.es
COCIA
6%
COCHE
50%
AUGA QUENTE
8%
CALEFACCIN
25%
ILUMINACIN
4%
ELECTRODOMSTICOS
7%
O ETIQUETADO
ENERXTICO
GUAS PRCTICAS
16
www.inega.es
O ETIQUETADO ENERXTICO
Desde 1992 a Comisin Europea vn sa-
cando diversas directivas que se traspo-
en lexislacin dos pases membros e
pola que establecen os requisitos de ren-
demento enerxtico de diferentes equipos
consumidores de enerxa.
A etiqueta enerxtica unha ferramen-
ta informativa ao servizo dos usuarios e
de aplicacin en toda Europa. A etiqueta
enerxtica permite ao consumidor coecer
de xeito rpido a efciencia enerxtica dun
equipamento ou instalacin.
A etiqueta enerxtica achega importantes
vantaxes; as, para o consumidor supn
un menor consumo, menor custo no ciclo
de vida do produto, mellores resultados e
un maior confort, e para o medio ambiente
supn un menor impacto ambiental.
OS ELECTRODOMSTICOS
Dbese ter en conta que ao adquirir un
novo electrodomstico, o gasto que fagamos
non fnaliza no momento da compra, senn
que durar todo o tempo que se goce del.
Tea en conta que mis do 90% do impacto
sobre o medio ambiente dos electrodoms-
ticos se produce durante o seu uso nos foga-
res debido, principalmente, ao consumo de
recursos (auga e enerxa).
Saba que o consumo de enerxa para
prestacins semellantes pode chegar a ser
case o triplo nos electrodomsticos da clase
G, que nos de clase A. Se a iso unimos o
feito de que a maior parte dos grandes elec-
trodomsticos teen unha vida media que
supera os dez anos, temos que o aforro na
factura elctrica dun electrodomstico de
clase A, con respecto a un electrodoms-
tico de clase G, pode chegar a superar,
dependendo do tamao do aparato, os 800
euros ao longo da sa vida til.
Os tipos de electrodomsticos que teen
obriga de levar a etiqueta enerxtica son:
Os frigorfcos e conxeladores
As lavadoras
As lavalouzas
As secadoras
As lavadoras-secadoras
Os fornos elctricos
O aire acondicionado
A etiqueta enerxtica clasifca os electro-
domsticos en sete clases segundo a sa
efciencia, identifcadas por un cdigo de
cores e letras que van desde a cor verde e
letra A para os equipamentos mis ef-
cientes, ata a cor vermella e letra G para
os equipamentos menos efcientes.
Para os frigorfcos e conxeladores apro-
bronse das novas clases de efciencia ener-
xtica anda mis esixentes que a clase A.
Clase A+ para os aparatos cun consu-
mo inferior ao 42% do consumo medio
dun aparello equivalente.
Clase A++ para os aparatos que con-
suman por debaixo do 30% do consumo
medio dun aparello equivalente.
As etiquetas teen unha parte comn
que fai referencia marca, denominacin
do electrodomstico e clase de efciencia
enerxtica; e outra parte que vara dun
electrodomstico a outro e que fai referen-
cia a outras caractersticas, segundo a sa
fnalidade (a capacidade de conxelacin
para frigorfcos, o consumo de auga para
lavadoras e lavalouzas, etc.).
A etiqueta enerxtica debe estar sempre
visible e o consumidor ten dereito a esixila
hora de mercar un equipo regulado polo
etiquetado enerxtico.
hora de mercar un electrodomsti-
co, ademais do prezo, debemos de ter en
conta outros factores como o consumo de
enerxa, de auga (no caso de lavadoras e
lavalouzas), a efciencia de secado (no caso
das secadoras), a capacidade, o rudo, as
emisins de CO
2
, etc.
O COCHE
hora de comprar un coche, son moitos
os factores que infen na nosa decisin:
a marca, a potencia, o tamao, a seguri-
dade, etc. Ademais das nosas preferencias
persoais recomendable elixir un coche
que se adapte s nosas necesidades.
Por exemplo, se a maiora dos nosos des-
prazamentos son pola cidade, non acon-
sellable un vehculo de gran potencia ou
tamao, xa que implica un maior consu-
mo, maior emisin de gases contaminan-
tes e maior custo, e as vantaxes que nos
pode proporcionar o tamao e a potencia
17
www.inega.es
en viaxes interurbanas non se aproveita
no medio urbano.
moi importante considerar o consumo do
coche como un dos factores mis decisivos
no momento da compra.
Co fn de conseguir aforros de enerxa e di-
minucins de emisins de CO
2
signifcativas
o Real decreto 837/2002 do 2 de agosto (BOE
nm. 185 do 3 de agosto) estipula a obrigato-
riedade de facilitar informacin sobre consu-
mo e emisins de CO
2
dos vehculos turismos
novos que se poan venda ou se ofrezan en
arrendamento fnanceiro en Espaa.
Esta informacin chegar ao usuario do
seguinte xeito:
Unha etiqueta obrigatoria, colocada
de xeito visible en cada modelo de coche e
no punto de venda, que contea os datos
ofciais de consumo de combustible e emi-
sins de CO
2
e faga referencia ao modelo e
tipo de carburante.
Un cartel, que se exhibir para cada mar-
ca e para todos os modelos de coches novos
dispoibles nos puntos de venda cos datos
ofciais relativos ao consumo de carburan-
te e s emisins de CO
2
, destacando os co-
ches cun menor consumo.
Nos impresos de promocin incluirase
informacin ofcial sobre o consumo de car-
burante e as emisins de CO
2
dos coches
aos que faga referencia.
Unha gua, que contn unha listaxe de
todos os modelos de coches novos postos
venda (gasolina e gasleo), coa informacin
de consumo de carburante e as emisins de
CO
2
, clasifcados por marca.
Unha etiqueta voluntaria; de xeito com-
plementario e con carcter voluntario co-
locarase tamn unha etiqueta que incle,
ademais da informacin mencionada, a cla-
sifcacin por consumo comparativo do coche.
Na etiqueta voluntaria, o consumo ofcial
de carburante dun coche comprase co va-
lor medio do consumo dos coches postos
venda en Espaa por todos os fabricantes,
con igual tamao e carburante.
Esta diferenza coa media exprsase en por-
centaxe e asgnase unha cor determinada e
unha letra. Deste xeito, os coches clasifcan-
se desde a letra A e a cor verde (menor
consumo de combustible) ata a letra G e
cor vermella (coches que mis consomen).
Saba que a partir de novembro de 2011
ser obrigatorio o uso da etiqueta enerxti-
ca nos pneumticos, onde se facilitarn da-
tos como a incidencia no consumo, o agarre
ou o rudo na rodada.
A etiqueta enerxtica, igual que nos elec-
trodomsticos, ou a etiqueta voluntaria
dos coches clasifcar os pneumticos en
sete clases determinados por un color e
unha letra.
AS FONTES DE LUZ
A iluminacin representa sobre o 4% do
consumo de enerxa dunha familia media,
polo que a utilizacin de fontes de luz ef-
cientes repercutir nunha reducin do con-
sumo e da facturacin enerxtica.
As fontes de luz para uso domstico, o mes-
mo que os electrodomsticos, dispoen do
seu etiquetado enerxtico, onde se indica a
sa efciencia enerxtica.
O etiquetado enerxtico clasifca as fontes
de luz en sete clases segundo a sa efcien-
cia, identifcadas por un cdigo de cores e
letras que van desde a cor verde e letra A
para as lmpadas mis efcientes, ata a cor
vermella e letra G para as lmpadas me-
nos efcientes.
O Real decreto 838/2002 do 2 de agosto
traspn a Directiva 2000/55/CE, que foi
aprobada no Parlamento Europeo o 18 de
setembro. Esta directiva regula os requisi-
tos de efciencia enerxtica dos balastos de
lmpadas fuorescentes.
Con esta medida tense como obxectivo re-
ducir o consumo de enerxa dos balastos
para lmpadas fuorescentes abandonando
pouco a pouco aqueles que sexan menos
efcientes a favor de balastos mis efcien-
tes que permitan ademais un importante
aforro enerxtico.
Esta directiva excle os balastos integra-
dos en lmpadas, balastos que, estando
destinados a luminarias, fosen instalados
en mobles e os balastos destinados expor-
tacin fra da Comunidade.
Os balastos deben ir co marcado CE. O
marcado CE haber de colocarse de xeito
GUAS PRCTICAS
18
www.inega.es
visible, lexible e indeleble nos balastos e
na sa embalaxe. decisin do fabricante
incorporar no balasto unha etiqueta indi-
cando o ndice de efciencia enerxtica.
Defnese como ndice de efciencia ener-
xtica a potencia mxima de entrada do
circuto balasto lmpada. Existen sete
niveis de efciencia; clasifcndoas de me-
llor a peor, son:
A1 balastos electrnicos regulables.
A2 balastos electrnicos de baixas perdas.
A3 balastos electrnicos estndar.
B1 reactancias electromagnticas de moi
baixas perdas.
B2 reactancias electromagnticas de
baixas perdas.
C reactancias electromagnticas de per-
das moderadas.
D reactancias electromagnticas de altas
perdas.
Escoller o balasto mis adecuado para a
nosa instalacin, ademais de supoer unha
reducin do consumo e o gasto enerxtico,
supor un aumento na vida das lmpadas.
A VIVENDA
Os edifcios teen unha grande incidencia
no consumo de enerxa a longo prazo, polo
que todos os edifcios novos deberan cum-
prir uns requisitos mnimos de efciencia
enerxtica adaptados s condicins clim-
ticas da zona na que se atopan.
Un edifcio ser mais efciente canto me-
nos consumo enerxtico tea, e ter menos
consumo canto mellor sexa a sa calidade
construtiva e canto mellor sexa o rende-
mento das sas instalacins.
O Real decreto 47/2007 do 19 de xanei-
ro traspn parcialmente a Directiva
2002/91/CE relativa efciencia enerxti-
ca dos edifcios. Esta normativa establece
a obriga de poer a disposicin dos com-
pradores ou usuarios dos novos edifcios
un certifcado de efciencia enerx-
tica que contea informacin obxectiva
sobre as caractersticas enerxticas dos
edifcios, de forma que se poida valorar e
comparar a sa efciencia enerxtica, fa-
vorecendo as a promocin dos edifcios de
alta efciencia enerxtica e os investimen-
tos en aforro de enerxa.
Hoxe en da este certifcado obrigatorio
para:
Novos edifcios.
Reformas ou rehabilitacins de edif-
cios existentes, cunha superfcie til
superior a 1000 m
2
onde se renove mis
do 25% do total dos seus cerramentos.
O certifcado de efciencia enerxtica, ade-
mais doutra informacin, presenta unha
etiqueta de efciencia enerxtica, que
sinala o nivel de cualifcacin de efcien-
cia enerxtica obtida por un edifcio. Esta
etiqueta clasifca os edifcios en sete letras
que van dende a letra A (mis efciente)
letra G (menos efciente).
Cada edifcio novo ter dous certifcados
de efciencia enerxtica, segundo a fase na
que se atope:
O certifcado de efciencia ener-
xtica de proxecto, subscrito polo
proxectista, que deber formar parte
do proxecto de execucin, e sen o cal
non se podern comezar as obras de
construcin.
O certifcado de efciencia enerx-
tica do edifcio terminado, subscrito
pola direccin facultativa, realizarase
ao remate das obras recollendo as po-
sibles modifcacins ao proxecto. Este
certifcado formar parte do libro do
edifcio e ser necesario para obter a
licenza de primeira ocupacin.
O certifcado de efciencia enerxtica ter
unha validez de 10 anos, e o propietario
do edifcio ser o responsable da sa re-
novacin.
En Galicia, os certifcados de efciencia
enerxtica (CEE) debern inscribirse no
Rexistro de CEE de edifcios de nova cons-
trucin da Comunidade Autnoma de Ga-
licia. Este rexistro ten carcter pblico e
ofrece informacin veraz e transparente
cidadana do comportamento enerxtico
dos edifcios da nosa Comunidade.
Saba que, se compra ou aluga un edifcio
de nova construcin, o contrato de compra-
venda ou alugueiro debe facer mencin
sa etiqueta enerxtica. Ademais o vende-
dor ou arrendador entregarache o certif-
cado de efciencia enerxtica debidamente
rexistrado.
Calquera publicidade de venda ou alu-
gueiro dun inmoble que tea a obriga de
dispoer do certifcado de efciencia ener-
19
www.inega.es
xtica deber conter a etiqueta enerxtica
do edifcio indicando o n. de rexistro. Se
esta publicidade previa construcin fa-
rase mencin cualifcacin de efciencia
enerxtica do proxecto. No caso de que o
edifcio xa estea rematado farase mencin
cualifcacin de efciencia enerxtica do
edifcio rematado.
Os edifcios pblicos pertencentes ao m-
bito de aplicacin, as como s vivendas
de promocin pblica (VPP), debern ter
unha cualifcacin mnima de C. Ade-
mais estes edifcios estarn obrigados a
exhibir a etiqueta de efciencia enerxtica.
ESIXA SEMPRE A ETIQUETA ENERXTICA,
MERQUE EQUIPAMENTOS DE CLASE ENERXTICA A
A++
A+
A
B
C
D
E
F
G
O TRANSPORTE
GUAS PRCTICAS
22
www.inega.es
O TRANSPORTE
O transporte unha das principais causas
da nosa dependencia enerxtica do exte-
rior, ademais de presentar un grave pro-
blema de contaminacin ambiental.
A combustin de carburantes produce
emisins de CO
2
, que un gas de efecto in-
vernadoiro que contribe ao quentamento
da terra (1 litro de gasolina produce 2,32
kg de CO
2
e 1 litro de gasleo 2,6 kg de
CO
2
).
Ademais das emisins de CO
2
os vehculos
producen outras substancias contaminan-
tes como N
2
, CO, NO
x
, HC, partculas, etc.
Como se pode ver na grfca que se ache-
ga, existe un desequilibrio na participa-
cin dos diferentes modos de transporte e
no consumo de enerxa do sector do trans-
porte.
Na grfca pode verse o dominio do trans-
porte por estrada sobre os outros modos.
Dentro do transporte por estrada, o veh-
culo privado est a gaar cada vez mis
protagonismo.
O consumo de combustibles para trans-
porte (gasolina e gasleo A+B) na nosa
Comunidade supuxo no ano 2007 o 6,5%
do consumo total de Espaa e no perodo
2003-2007 o consumo de combustibles no
transporte en Galicia incrementouse nun
9,3% (datos INE).
Saba que, en viaxes interurbanas, o co-
che consome, por viaxeiro e quilmetro,
case tres veces mis que o autobs. Esta
diferenza incremntase mis nos centros
urbanos, onde o transporte pblico an-
da mis efciente que o coche, ademais de
ser, en moitos casos, mis rpido e mis
barato.
Valore a posibilidade de utilizar o autobs
e, en pequenos percorridos, considere a
posibilidade de ir a p.
Galicia, cun parque mbil de 1.896.594
vehculos no ano 2008, representa o
6,12% do parque mbil de Espaa, e
a quinta Comunidade Autnoma cun
maior parque mbil por detrs de Ca-
talua, Madrid, Valencia e Andaluca.
A CONDUCIN EFICIENTE
A conducin efciente un novo xeito de
conducin, especialmente indicada en des-
prazamentos urbanos, que ten por obxecto:
Un baixo consumo de carburante.
Unha reducin da contaminacin am-
biental.
Un maior confort na conducin.
Unha diminucin dos riscos na es-
trada.
Respecto aos xeitos convencionais de con-
ducin, a conducin efciente guase por
unha serie de regras sinxelas e efcaces,
que tratan de aproveitar as posibilidades
que ofrecen as tecnoloxas dos motores dos
coches actuais.
Estas tcnicas de conducin proporcionan:
Ao Condutor un aforro de combusti-
ble (media dun 15%), un aforro econ-
mico, unha maior comodidade e unha
reducin da tensin na conducin, un
menor risco e gravidade dos acciden-
tes, menores custos de mantemento do
vehculo e menor tempo de conducin.
MARTIMO
0,30%
ESTRADA
90,60%
AREO
4,30%
FERROCARRIL
4,80%
23
www.inega.es
cidade, unha reducin das emisins
contaminantes, unha reducin da con-
taminacin acstica e unha circulacin
mis fuda (menos atascos).
Globalmente, unha reducin de
emisins de gases de efecto inverna-
doiro, un aforro enerxtico a escala
nacional e unha menor dependencia
do exterior.
Saba que, un coche de gasolina circulan-
do por cidade, de cada litro que consome, o
62% vaise en perdas do motor, o 17% en pe-
rodos en ralent, o 6% en perdas na trans-
misin e que tan s se aproveita o 15% para
mover o vehculo.
Dez conceptos bsicos para unha condu-
cin efciente:
1 Arranque e posta en marcha
Arranque o motor sen pisar o acele-
rador, nos coches de gasolina inicie a
marcha inmediatamente e nos coches
de gasleo espere uns cinco segundos
antes de iniciar a marcha.
2 A primeira marcha
a marcha que mis consome, polo
que s se usa para iniciar a marcha,
dbese cambiar a segunda aos dous se-
gundos ou 6 metros de percorrido.
3 Aceleracin e cambio de marchas
Nos procesos de aceleracin, teremos
que cambiar de forma rpida ata a
marcha mis longa na que se poda cir-
cular, as teremos que:
Segundo revolucins:
coches de gasolina, cambiamos de
marcha entre 2000 e 2500 rpm
coches de gasleo, cambiamos de
marcha entre 1500 e 2000 rpm.
Segundo velocidade:
de 1 a 2 aos 2 segundos ou 6 m de
percorrido
de 2 a 3 aos 30 km/h
4 Utilizacin das marchas
Circule na marcha mis longa que
permitan as condicins do trfco e a
baixas revolucins. Sempre que sexa
posible circule en 4 e 5 marcha, res-
pectando os lmites de velocidade.
5 A velocidade
Mantea unha velocidade o mis
uniforme posible; buscar fuidez na
circulacin, evitando as freadas, ace-
leracins e cambios de marcha innece-
sarios.
6 Deceleracins
Levante o p do acelerador e deixe ro-
dar o vehculo coa marcha engranada
nese intre, sen reducir, frear de xeito
suave e progresiva co pedal do freo,
reducindo a marcha o mis tarde po-
sible.
Saba que, circulando a mis de 20
km/h cunha marcha engranada, se non
pisa o acelerador, o consumo de carbu-
rante nulo.
7 Detencins
Sempre que a velocidade e o espazo o
permitan detea o coche sen reducir
previamente de marcha.
8 Paradas
Nas paradas prolongadas, de mis
duns 60 segundos, recomendable
apagar o motor. Un coche en ralent
consome entre 0,4 e 0,9 litros/hora. Se
o seu vehculo dispn de sistema Star/
Stop procure que estea activo.
9 Pendentes
Ascendente:
Circular na marcha mis longa que
permita a va, adecuando a posicin
do acelerador velocidade desexada.
Reducir a marcha o mis tarde po-
sible.
Descendente:
Rodar por inercia na marcha mis lon-
ga que permita manter a velocidade
desexada e controlada. Realizar peque-
nas correccins co pedal do freo.
Se non se pode controlar a velocidade
coas correccins do pedal de freo redu-
cir unha marcha.
10 Anticipacin e seguridade
Manter unha adecuada distancia de
seguridade e un amplo campo de vi-
sin que permita ver dous ou tres co-
ches por diante, permtenos anticipar a
nosa conducin ante posibles obstcu-
los ou unha reducin da velocidade de
circulacin na va.
GUAS PRCTICAS
24
www.inega.es
OUTRAS INFLUENCIAS NO CONSUMO DO
VEHCULO
Existen situacins e actitudes que infen
de xeito importante no consumo do noso
vehculo; as temos que:
Circular a altas velocidades incremen-
ta de forma considerable o consumo de
combustible (o consumo aumenta cua-
draticamente coa velocidade). Mode-
rar a velocidade ademais clave para
mellorar a seguridade nas estradas.
Os accesorios exteriores, como a baca,
aumentan a resistencia do vehculo
ao aire, o que supn un incremento
do consumo de carburante. Non re-
comendable transportar obxectos no
exterior do vehculo se non absoluta-
mente necesario.
Saba que, un vehculo circulando a 120
km/h, coas barras portaequipaxes instala-
das sen carga, incrementa o seu consumo
nun 7,5%, se leva o compartimento por-
taequipaxes o consumo aumenta nun 16%
e a baca cargada pode supoer un incre-
mento do consumo de combustible do 39%.
O aire acondicionado ou o climatizador
son equipamentos do vehculo que in-
crementan o consumo de combustible
(ata o 20%), polo que recomendable o
seu uso con moderacin.
Para conseguir unha sensacin de be-
nestar no coche, aconsllase manter a
temperatura interior entre os 23-24 C
ou como norma xeral evitar un salto de
temperatura entre o interior do veh-
culo e o exterior superior a 12 C.
Conducir coas vents do vehculo
baixadas aumenta a resistencia do
vehculo e polo tanto prodcese un
maior consumo (ata un 5%). Para
ventilar mis recomendable utili-
zar de maneira adecuada a circula-
cin forzada do vehculo.
Utilizar os teitos practicables para
ventilar o interior do vehculo supn
un incremento do consumo de combus-
tible ata un 15%.
O peso dos obxectos transportados no
vehculo e o dos seus ocupantes infe
sobre o consumo de xeito apreciable,
sobre todo nos arranques e perodos de
aceleracin. Ademais, unha mala dis-
tribucin da carga afecta seguridade
e aumenta os gastos de mantemento e
reparacin.
Saba que, por cada 100 kg de sobrepre-
so incrementa o consumo do vehculo nun
5%.
O mantemento do vehculo infe no
consumo de carburante. Ser espe-
cialmente importante o bo estado do
Na maiora das situacins, aplicar as regras de conducin efciente
contribe ao aumento da seguridade viaria. Non obstante, existen si-
tuacins que requiren accins especfcas distintas para que a seguri-
dade non se vexa afectada.
25
www.inega.es
LEMBRE:
A anticipacin ponse en prctica can-
do se circula cun amplo campo de
visin da va e das circunstancias da
circulacin. Un campo de visin ade-
cuado o que permite ver 2 ou 3 co-
ches por diante do noso.
Gardar unha adecuada distancia de
seguridade logra un menor uso dos
freos, e polo tanto das aceleracins
posteriores s freadas, e tamn un
menor nmero de accidentes ao dis-
poer dun maior tempo de reaccin.
Nas estradas de dobre carril recomn-
dase evitar o carril rpido e circular
preferentemente polo carril da de-
reita permite unha circulacin mis
fuda.
Ao entrar nunha rotonda, preste espe-
cial atencin aos vehculos que circu-
len por ela, cedendo o paso se fose ne-
cesario, ao ter estes prioridade sobre
o vehculo que se incorpora.
O adiantamento unha das mano-
bras mis perigosas e debe ter sem-
pre unha utilidade. Se o condutor ao
adiantar soamente consegue avanzar
un par de postos na cola, a ganancia
de tempo nula, o gasto de combusti-
ble alto e a seguridade en xeral com-
promtese. Debe evitarse adiantar
para saltar dun oco a outro.
Na circulacin en caravana, manter
a distancia de seguridade e non rea-
lizar continuas aceleracins e freadas
permite unha anticipacin das para-
das deixando circular o vehculo por
inercia, evitando desgastes innecesa-
rios do coche, aforrando carburante
e ademais dando a oportunidade aos
coches que veen detrs de seguir ro-
dando tamn, conseguindo deste xei-
to unha circulacin mis fuda.
motor, o control de niveis e fltros e
sobre todo unha presin adecuada
dos pneumticos. A presin e o es-
tado dos pneumticos son ademais
fundamentais para a seguridade do
seu vehculo.
Unha presin dos pneumticos de
0,3 bares por debaixo da recomen-
dada polo fabricante supn un in-
cremento medio do consumo dun
3%.
Outros elementos que inciden no
consumo do vehculo e polo que de-
bemos ter un especial coidado no
seu uso son a luneta trmica e a
iluminacin interior, pois o seu uso
supn un incremento do consumo
de carburante do 3 e o 2% respecti-
vamente.
OS ELECTRODOMSTICOS
GUAS PRCTICAS
28
www.inega.es
OS ELECTRODOMSTICOS
A inmensa maiora dos electrodomsticos
funcionan con electricidade, anda que
existen algunhas alternativas con outras
fontes de enerxa como o gas natural.
Existen electrodomsticos de todos os ti-
pos, tamaos e prestacins, que determi-
nan en gran medida o seu consumo.
Ao longo da vida til dun electrodoms-
tico, o gasto na factura elctrica pode ser
varias veces superior ao prezo de adquisi-
cin deste. Por iso, hora da compra, hai
que fxarse no consumo de enerxa e optar,
preferentemente, polos de clase A; son os
mis efcientes, anda que o investimento
inicial pode ser algo maior.
Tamn moi importante elixir un electro-
domstico adaptado s nosas necesidades.
Non basta con que sexa efciente se non que
determinante que tea un tamao e pres-
tacins axustadas s nosas necesidades. Por
exemplo, un frigorfco de clase A de 300 li-
tros de capacidade pode gastar mis electri-
cidade que un de clase G de 100 litros.
O FRIGORFICO E O CONXELADOR
O frigorfco e o conxelador son os electro-
dromsticos que mis electricidade conso-
men no fogar.
Anda que estes aparatos non teen unha
gran potencia (un frigorfco medio, uns
200 W), ao ter un uso continuado (s se
desconecta para eliminar o xeo, a limpeza
ou por ausencias prolongadas), teen un
consumo moi apreciable en comparacin
con outros electrodomsticos de mis po-
tencia como pode ser un secador de pelo
(pode acadar os 2.000 W), pero que face-
mos un uso moito mis puntual del, o que
supn un menor consumo ao longo do ano.
Saba que case o 19% da electricidade con-
sumida nas vivendas espaolas se destina
refrixeracin e conxelacin dos alimentos.
A diferenza doutros aparatos, as presta-
cins do frigorfco e conxelador dependen
das condicins do lugar onde se instale,
recomendndose:
Instalar o conxelador e o frigorfco nun
lugar ventilado: a distancia parede
debe ser duns 10 cm como mnimo.
Se van encaixados, deixar prevista a
ventilacin na parte inferior e superior
indicada polo fabricante. Unha mala
ventilacin incrementa o funciona-
mento e o consumo do frigorfco e do
conxelador, reducindo a sa duracin.
Situar estes equipos lonxe dos puntos
de calor (forno, cocia, etc.) e fra do
alcance dos raios do sol.
O xeo e a xeada son illantes e difcultan o
arrefriamento no interior do frigorfco e
do conxelador, incrementando o consumo
ata un 30%. Realice a desconxelacin can-
do o xeo acade os 3 mm de espesor.
Nas tendas poden atopar frigorfcos e
conxeladores, os chamados no-frost ou
sen xeada, que teen unha circulacin
continua de aire no interior que evita a
formacin de xeo e xeada.
Consellos para evitar a producin de
xeada no frigorfco e o conxelador:
Cando garde froita ou verdura no
frigorfco ou no conxelador, mtaas
primeiramente nunha bolsa de plsti-
co ben pechada. Reducir a perda de
lquido mantendo a frescura dos ali-
mentos, vez que evita a producin de
xeada.
Non deixe recipientes abertos con l-
quidos, xa que provocan humidade
que tende a depositarse en forma de
xeada, incrementando o consumo.
Outros consellos paraa ter en conta:
Realice limpezas peridicas da parte
traseira do seu frigorfco (sera acon-
sellable unha vez ao ano). O po acu-
mulado aumenta o consumo do seu
aparato ata nun 10%.
Evite abrir o frigorfco e o conxelador
sen necesidade, mantao aberto o
menor tempo posible. Antes de coci-
ar, pense que produtos necesitar e
cllaos dunha soa vez.
Evite introducir alimentos quentes no
frigorfco, se os deixa arrefriar fra
aforrar enerxa.
Cando saque un alimento do conxela-
dor para consumilo ao da seguinte,
desconxlelo no frigorfco en lugar de
deixalo no exterior; deste xeito, ter
ganancias gratutas de fro.
29
www.inega.es
Axuste o termstato para manter unha
temperatura de 5 C no frigorfco e de
-18 C no conxelador.
Se vai repoer ou mercar por primei-
ra vez un frigorfco ou un conxelador
para o seu fogar, elixa un equipo que
sexa como mnimo de cualifcacin
enerxtica A.
A COCIA
O FORNO
O forno elctrico un dos grandes consu-
midores do fogar, como todos os aparatos
que xeran calor con enerxa elctrica. An-
da as, o seu consumo non dos maiores,
por ser menor a sa utilizacin.
Evite abrir a porta do forno innecesaria-
mente, xa que cada vez que a abre perde
un 20% da calor acumulada, e aproveite a
calor residual do forno, apgueo uns minu-
tos antes de sacar os alimentos.
Procure aproveitar ao mximo a capaci-
dade do forno e cocie, se posible dunha
vez, o maior nmero de alimentos.
Xeralmente non necesario prequentar o
forno para coccins superiores a unha hora.
Os fornos de conveccin favorecen a distri-
bucin uniforme de calor, aforran tempo e,
polo tanto, gastan menos enerxa.
Use o forno microondas para quentar por-
cins pequenas de alimentos. Os fornos mi-
croondas consomen entre un 30 e un 70%
menos enerxa que os fornos elctricos con-
vencionais.
Se vai repoer ou a mercar por primeira
vez un forno para seu fogar, elixa un equi-
po con etiqueta enerxtica A.
A ENCIMEIRA
Segundo a enerxa que utilizan cabe dis-
tinguir dous tipos de cocias: a gas e elc-
tricas. As elctricas sa vez poden ser de
resistencias convencionais, do tipo vitroce-
rmicas ou de inducin.
As cocias de inducin quentan os alimen-
tos xerando campos magnticos. Son moi-
to mis rpidas e efcaces que o resto das
cocias elctricas, conseguindo aforros de
enerxa ata dun 30%.
Saba que, nunha placa elctrica, se uti-
lizamos unha ola aberta e cun fondo mal
difusor da calor, manter fervendo 1,5 litros
de auga esixir unha potencia de 850 W
fronte os 150 W que se requiriran cunha
ola a presin. Utilice a ola a presin para
cociar, reduce os tempos de coccin e su-
pn un aforro de enerxa, ademais de con-
servar mellor as vitaminas e as protenas
dos alimentos.
Escolla o recipiente mis adecuado para
cociar. Se utiliza recipientes cunha su-
perfcie moi superior alngase o perodo
de coccin e o consumo enerxtico. Se pola
contra emprega recipientes cunha superf-
cie menor, prodcense perdas de enerxa.
(Ademais as vitrocermicas poden estra-
garse).
Use utensilios de material adecuado. As
tarteiras, cafeteiras ou tixolas deben ser
de materiais que transmitan rapidamente
a calor (aluminio, olas enlouzadas, aceiro
inoxidable, etc.) con fondos completamente
planos e grosos (os fondos grosos transmi-
ten a calor dun xeito mis uniforme), de
maneira que o contacto co fogn sexa total.
Apague a vitrocermica uns minutos antes
de terminar a coccin; deste xeito aprovei-
ta a calor residual.
A LAVADORA E A SECADORA
Despois do frigorfco e o televisor o elec-
trodomstico que mis enerxa consome
no conxunto do fogar a lavadora, un elec-
trodomstico presente nos fogares que ten
unha utilizacin media entre 3 e 5 veces
por semana.
A secadora de aire quente un gran con-
sumidor de enerxa que cada vez est mis
presente nos fogares, xa que proporciona
unha gran comodidade.
A LAVADORA
A maior parte da enerxa que consome
unha lavadora (ata o 85%) utilzase para
quentar a auga, polo que moi importante
recorrer aos programas de baixa tempera-
tura.

As novas tecnoloxas e os produtos mis
efcientes permiten reducir dun xeito im-
portante o consumo nas lavadoras, as te-
mos:
GUAS PRCTICAS
30
www.inega.es
Deterxentes mis efcientes que permi-
ten lavados moi efcaces a temperaturas
baixas.
Melloras tecnolxicas que diminen o
uso de auga quente, optimizando a accin
mecnica cun deseo de novos tambores,
paletas, incorporando a recirculacin e a
xestin electrnica no lavado.
Nas tendas podemos atopar lavadoras que,
sen ter un prezo elevado, non precisan fun-
cionar a plena carga, xa que coa xestin
electrnica permiten calcular a cantidade
de roupa introducida no tambor e xestio-
nar no lavado o consumo de enerxa, auga
e deterxente.
Outra solucin a utilizacin de lavadoras
bitrmicas que conseguen reducir o tempo
de quentamento da auga conseguindo des-
te xeito un importante aforro de enerxa
(as lavadoras bitrmicas reducen un 25%
o tempo de lavado).
As lavadoras bitrmicas son electrodo-
msticos que no lugar de ter unha toma
de auga dispoen de das (unha de auga
fra e outra de auga quente). Polo xeral a
toma de auga quente conctase ao circuto
de auga quente sanitaria, que estar ali-
mentado por un depsito acumulador que
aproveite as vantaxes das tarifas con dis-
criminacin horaria ou no seu lugar unha
caldeira (polo xeral de gas).
Se vai repoer ou mercar por primeira vez
unha lavadora para o seu fogar, elixa un
equipo con etiqueta enerxtica A.
A SECADORA
Como gran consumidor de enerxa, reco-
mndase o seu uso en situacins de urxen-
cia ou cando as condicins non permitan
o secado tendendo a roupa (na tendedeira
ou ao sol). En calquera caso, aconsella-
ble centrifugar a roupa antes de metela na
secadora.
Saba que, tras un centrifugado a 1.000
rpm queda un remanente de humidade do
60%. dicir, se a carga da lavadora de 6
kg de algodn, ao fnal do lavado a roupa
contn uns 3,5 litros de auga que se ten
que eliminar polo proceso de secado. Por
isto moi importante centrifugar a roupa
ao mximo posible para aforrar enerxa
durante o secado.
As secadoras a gas, e as que inclen ciclos
con arrefriamento progresivo, que permi-
ten terminar de secar a roupa coa calor
residual da secadora, presentan consumos
enerxticos menores.
As melloras de efciencia enerxtica nunha
secadora prodcense polo modo en que se
elimina a humidade ou reutiliza a calor re-
manente. Dependendo de como sexa o tipo
de secado e o control electrnico do proce-
so, a secadora pode ser:
Con sistema de secado por extraccin,
onde o aire quente e hmido expul-
sado ao exterior para eliminar a humi-
dade e seguir secando (considrase un
sistema inefciente).
Con sistema de secado por condensa-
cin, onde o aire quente e hmido se
fai circular por un circuto de conden-
sacin que elimina a auga (considrase
un sistema efciente).
Con control do secado por sensor de
humidade, onde o sistema intelixente
detn o secado cando se acada a humi-
dade desexada polo usuario (considra-
se un sistema efciente).
Con control do secado por temporizador,
onde o secado se detn cando transcorre
o tempo previsto de programacin (con-
siderase un sistema efciente).
Aproveite ao mximo a capacidade da sa
secadora e procure que traballe sempre a
carga completa. Antes de utilizala, centri-
fugue previamente a roupa na lavadora.
Non seque a roupa de algodn e a roupa
pesada nas mesmas cargas de secado que
a roupa lixeira.
Periodicamente limpe o fltro da secadora
e inspeccione o orifcio de ventilacin para
asegurarse de non est obstrudo.
Use o sensor de humidade para evitar que
a sa roupa seque excesivamente, se dis-
pn del, utilice o programa punto de ferro
de pasar, que non chega a secar a roupa
completamente.
unha secadora para o seu fogar, elixa un
equipo con etiqueta enerxtica A.
31
www.inega.es
A LAVADORA-SECADORA
A lavadora-secadora un electrodomstico
que combina das funcins nun s equipo.
Como lavadora ten un comportamento nor-
mal, sendo aplicables as mesmas melloras
tecnolxicas que para o resto de lavadoras,
as como idnticas recomendacins para o
seu mantemento.
Como secadora, trtase do tipo de secado
por condensacin, mis efciente que o de
extraccin.
Nunha lavadora-secadora pdese secar a
metade da roupa que pode lavar, as que
para unha capacidade de lavado de 6 kg
ten unha capacidade de secado de 3 kg.
unha lavadora-secadora para o seu fogar,
elixa un equipo con etiqueta enerxtica A.
A LAVALOUZAS
A lavalouzas e un electrodomstico que
cada vez se atopa mis nos fogares, empre-
gndose practicamente a diario. un dos
electrodomsticos que mis enerxa conso-
men, xa que o 90% do consumo para o
quentamento de auga.
Actualmente, a tecnoloxa permite dispo-
er de modelos que seleccionan a tempe-
ratura da auga e de programas econmicos
que permiten aproveitar a calor do lavado
para o aclarado ou o secado, sen ter que
consumir enerxa novamente.
Igual que as lavadoras, no mercado p-
dense atopar lavalouzas bitrmicas que
teen das tomas independentes, unha
para auga fra e outra para a quente. Des-
te xeito, a auga quente tmase do circuto
de auga quente sanitaria que procede do
acumulador de enerxa solar, quentador
ou da caldeira de gas ou gasleo. Grazas a
isto redcese un 25% o tempo de lavado e
afrrase enerxa.
Procure utilizar a lavalouzas cando estea
completamente chea e con programas eco-
nmicos a baixa temperatura, non cargue
en exceso nin superpoa pezas.
Se necesita aclarar a louza antes de metela
na lavalouzas, utilice auga fra.
Saba que usar a lavalouzas nun pro-
grama econmico e a plena carga aforra
ata un 60% de enerxa e ata un 40% de
auga, respecto a se lava man e con auga
quente.
Un bo mantemento mellora o comporta-
mento enerxtico, limpe frecuentemente o
fltro.
unha lavalouzas para o seu fogar, elixa un
equipo con etiqueta enerxtica A e o tama-
o en funcin das sas necesidades.
O FERRO DE PASAR
O ferro de pasar outro dos electrodoms-
ticos que presentan un consumo importan-
te dentro da factura de enerxa do fogar.
Programe o seu uso, aforrar tempo, ener-
xa e cartos.
Procure pasar o ferro maior cantidade
posible de roupa en cada ocasin. Conecta-
lo moitas veces para unhas poucas prendas
gasta mis enerxa que se o utiliza unha
soa vez para moitas prendas.
Non utilice o ferro de pasar para secar a
roupa.
Pase primeiro a roupa grosa, ou que ne-
cesite mis calor, e deixe para o fnal as
pezas delgadas, que requiren menos calor.
Desconecte o ferro pouco antes de acabar
para aproveitar a calor residual.
Grade o termstato de acordo co tipo de tea.
Non deixe conectado innecesariamente o
ferro de pasar e revise a superfcie de con-
tacto coas pezas para que estea sempre
limpa; deste xeito transmitirase a calor de
forma mis uniforme.
SON E IMAXE
Cada fogar ten polo menos un televisor. Ao
igual que ocorre cos frigorfcos, a potencia
unitaria deste electrodomstico pequena,
pero a sa utilizacin moi grande, o que
o fai ser responsable dun consumo impor-
tante de enerxa. As mesmo, a maiora dos
fogares teen reprodutor de vdeo, de DVD
e cadea musical.
A tendencia actual nos fogares evidencia
un aumento da demanda de televisores
GUAS PRCTICAS
32
www.inega.es
cada vez mis grandes e consecuentemen-
te de maior potencia.
Os televisores representan aproximada-
mente un 10% do consumo elctrico das fa-
milias e despois dos frigorfcos son o equi-
po de maior consumo a nivel global.
No mercado pdense atopar distintas tec-
noloxas nos televisores como o plasma (
o menos efciente), LCD ou led ( a mis
efciente).
Saba que, se comparamos uns televiso-
res con tecnoloxa de tubo de baleiro (con-
vencional), LCD e led do mesmo tamao,
o televisor con tecnoloxa led consome un
53% menos que un televisor convencional e
un 26% menos que un televisor LCD.
Non mantea acendido en espera o seu
equipamento de son e imaxe, xa que ade-
mais de consumir enerxa, acurta a vida
dos equipos.
Unha boa idea conectar algns equipos
a bases de conexin mltiple con interrup-
tor. Ao apagar o interruptor da base mlti-
ple apagaremos todos os aparatos conecta-
dos a el e poderemos conseguir aforros ata
un 3% na factura de electricidade.
Se vai repoer ou mercar un televisor, so-
licite ao comercio antes de mercar o consu-
mo que ten o equipo que desexa en funcio-
namento e en estado de espera (estes datos
faciltaos o fabricante na informacin tc-
nica do seu produto); axudaralle a escoller
o equipo que mellor se adapte s sas ne-
cesidades.
O ORDENADOR
Na ltima dcada, o equipamento infor-
mtico tivo un auxe espectacular, case a
metade dos fogares dispoen de ordenador
persoal e equipamento ofmtico (impreso-
ras, escner, etc.).
A pantalla a parte do ordenador persoal
que mis enerxa consome e tanto mis
canto maior . As pantallas planas (TFT)
consomen menos enerxa que as conven-
cionais.
Os equipos ofmticos con etiqueta Ener-
gy Star teen a capacidade de pasar a un
estado de espera transcorrido un tempo
determinado no que non se utilice o equi-
po. En este estado (aforro de enerxa) o
consumo de enerxa como mximo dun
15% do consumo normal.
Compre equipos con sistemas Energy
Star e programe o ordenador para que ao
levar inactivo mis de 10 minutos entre
o programa de aforro. Apgueo completa-
mente cando prevexa unha ausencia pro-
longada (superior a 30 minutos).
Cando non vaiamos utilizar o ordenador
durante perodos curtos podemos apagar
soamente a pantalla, co cal aforraremos
enerxa e ao acendela non teremos que es-
perar a que se reinicie o equipo.
O salvapantallas que menos enerxa con-
some o de cor negra.
As pantallas TFT aforran un 37% da ener-
xa en funcionamento e un 40% en modo
de espera en comparacin cunha pantalla
convencional.
conveniente mercar impresoras que im-
priman a dobre cara e aparatos de fax que
usen papel normal.
Pdense conectar varios equipos ofmti-
cos (ordenador, impresora, escner, etc.) a
bases de conexin mltiples con interrup-
tor. Ao apagar a base, apagaremos todos os
aparatos conectados a ela, co conseguinte
aforro enerxtico.
A ASPIRADORA
Os fltros e as bolsas de papel da aspira-
dora saturados fan que o motor traballe
sobrecargado incrementando o consumo e
reducindo a sa vida til.
Cando as bolsas estean cheas trqueas
por outras novas, non as reutilice, pense
que as bolsas de papel no seu deseo dis-
poen de microporos que permiten o paso
do aire e reteen o po; cando as bolsas se
atopan cheas os microporos obtranse, o
que fai que o motor faga un maior esforzo
aumentando o consumo e as posibilidades
de avara.
Verifque que a mangueira e os accesorios
estean en bo estado.
O CONSUMO OCULTO
No noso fogar temos unha serie de equipa-
mentos que anda que os teamos apaga-
33
www.inega.es
dos seguen consumindo enerxa, o que se
chama o consumo oculto.
Temos que ter en conta que aparatos como
o televisor ou o vdeo seguen presentando
un pequeno consumo cando os apagamos
co mando.
Estes consumos enerxticos poden acadar
en torno a un 3% da nosa factura de ener-
xa total do ano.
Este consumo de enerxa, anda que non
representa, nun principio, un custo eleva-
do, supn pagar por algo que non se utili-
za, ao tempo que provoca unha diminucin
da vida do equipamento (mis probabilida-
des de avaras).
Procure apagar os aparatos co interruptor
principal e non co mando a distancia.
Saba que un televisor con tecnoloxa
led consome apagado co mando a distan-
cia sobre un 88% menos que un televisor
convencional e sobre un 80% menos que un
televisor LCD.
A ILUMINACIN
GUAS PRCTICAS
36
www.inega.es
A ILUMINACIN
Unha gran parte das nosas actividades
realzanse no interior de edifcios como o
fogar, o traballo, o comercio, actividades
deportivas ou ldicas, e en moitas oca-
sins cunha moi defciente iluminacin
natural. Por isto, necesario a presenza
dunha iluminacin artifcial que garanta
a realizacin destas actividades.
Saba que a iluminacin unha das nece-
sidades enerxticas mis importantes no
fogar, representando aproximadamente
unha quinta parte do consumo elctrico.
Conseguir unha iluminacin efciente
esixe analizar as necesidades de luz en
cada unha das partes a iluminar (non to-
dos os espazos requiren a mesma luz, nin
durante o mesmo tempo, nin coa mesma
intensidade), tamn infe a cor do mobi-
liario, das paredes e teito, os equipos de
iluminacin (luminarias, sistemas de con-
trol, equipos auxiliares e as fontes de luz).
AS FONTES DE LUZ
Unha idea moi estendida asociar a luz
que proporciona unha lmpada coa can-
tidade de electricidade necesaria para
producila. As, flase dunha bombilla de
60 ou 100 vatios (W) como sinnimos de
lmpadas que producen unha certa lumi-
nosidade, cando o vatio unha unidade de
potencia e a luz ten a sa propia unidade
de medida que o lumen (lm).
Para poder comparar distintas fontes de
luz, deberemos fxarnos na efcacia lumi-
nosa da lmpada, isto , a cantidade de
luz (lm) emitida por unidade de potencia
elctrica (W) consumida e que se mide en
lumens por vatio (lm/W). As cantos mis
lumens por vatio tea unha fonte de luz
mis efciente ser.
As fontes de luz, independentemente da
sa efciencia luminosa, presentan outras
caractersticas que se deben ter en conta
hora de escoller a lmpada que imos insta-
lar no noso fogar, as temos:
O ndice de reproducin cromtica
(Ra) un ndice importante para as pres-
tacins visuais e a sensacin de confort
e benestar, que as cores do contorno, os
obxectos e as persoas sexan reproducidos
de xeito natural.
Para proporcionar unha indicacin obxec-
tiva das propiedades de rendemento en
cor dunha fonte luminosa defnese o ndi-
ce de Rendemento en Cor (Ra ou I.R.C.).
O Ra o resultado sobre a comparacin
de ata 14 cores mostra. Un 100 supn que
todas as cores se reproducen perfectamen-
te e conforme o ndice baixa de 100, pode-
mos esperar unha menor defnicin sobre
todas as cores; como referencia temos a
seguinte tboa:
As lmpadas cun ndice de rende-
mento en cor menor de 80 non debe-
ran ser usadas en interiores nos que
as persoas traballen ou permanezan
durante longos perodos de tempo.
A temperatura da cor (Tc) a aparen-
cia da cor dunha lmpada, refrese cor
aparente (cromaticidade) da luz emitida
medida en graos Kelvin (K).
A luz branca pode variar desde tonali-
dades clidas (branco amarelo) a fras
(branco azulado) en funcin das sensa-
cins psicolxicas que nos produce.
Para aplicacins xerais as fontes de luz
divdense en tres clases segundo a sa
temperatura de cor, Branco clido (Tc <
3.300K), Branco neutro (3.300K < Tc <
5.300K) e Branco fro (Tc > 5.300K)
Por regra xeral, canto mis clida sexa a
luz branca, o ndice de reproducin crom-
tica (Ra) tamn ser mellor e pola contra,
se a luz branca e moi fra, o ndice de re-
producin cromtica ser bastante mis
pobre.
A eleccin de aparencia de cor unha
cuestin psicolxica, esttica e do que se
considera como natural, depender do ni-
RA < 60 60 < RA < 80 80 < RA < 90 RA > 90
POBRE BO MOI BO EXCELENTE
37
www.inega.es
vel de iluminancia, cores da sala e mobles,
clima circundante e a aplicacin. As, por
exemplo, nunha sala onde cunha ilumi-
nacin localizada, se se utiliza unha luz
clida, crear un ambiente moi ntimo e
confortable.
Saba que en climas clidos xeralmente
se prefre unha aparencia de cor da luz
mis fra, mentres que nos climas fros
prefrese unha aparencia de cor da luz
mis clida.
TIPOS DE LMPADAS
A continuacin descrbense os diferentes
tipos de lmpadas para o fogar, as como
as sas caractersticas principais.
Lmpadas incandescentes. Son as fon-
tes de luz mis antigas, a luz prodcese
polo paso de corrente elctrica a travs
dun flamento metlico, de gran resisten-
cia; este tipo de lmpada caracterzase por
obter a mellor reproducin das cores, cun-
ha luz moi parecida luz natural do sol, e
un rendemento lumnico moi baixo. Este
tipo de lmpada non precisa dun equipo
auxiliar para o seu funcionamento.
Lmpadas halxenas. Teen un funcio-
namento semellante s incandescentes,
coa diferenza de que a ampola de cuarzo
para soportar as elevadas temperaturas
que acadan e van recheas cun gas halxe-
no que axuda a conservar o flamento. De-
pendendo do modelo pode necesitar dun
equipo auxiliar para o seu funcionamento.
Tubos fuorescentes. Pertencente ao
grupo de lmpadas de descarga, o seu
funcionamento basase na emisin lumi-
nosa que producen os pos fuorescentes
que recobren a parede do tubo e que son
activados pola enerxa ultravioleta que
se produce cando unha corrente elctrica
percorre o interior da lmpada. Dentro
dos tubos fuorescentes os do tipo trifs-
foro ou multifsforo dan entre un 15 e un
20% mis iluminacin que os tubos con-
vencionais para un mesmo consumo elc-
trico. Este tipo de lmpada precisa dun
equipo auxiliar para o seu funcionamento.
PRINCIPAIS CARACTERSTICAS
APARENCIA DA COR BRANCO CLIDO
TEMPERATURA DA COR 2.600 K
REPRODUCIN DA COR RA 100
EFICIENCIA LUMINOSA DE 8 A 12 LM/W
VIDA TIL 1.000 H
CUSTO ENTRE 1 E 3
APARENCIA DA COR BRANCO CLIDO
TEMPERATURA DA COR 2.900 K
REPRODUCIN DA COR RA 100
VIDA TIL ATA 5.000 H
CUSTO ENTRE 4 E 14
APARENCIA DA COR DO BRANCO CLIDO AO BRANCO FRO
TEMPERATURA DA COR DE 2.700 K A 6.200 K
REPRODUCIN DA COR RA > 80
CUSTO ENTRE 5 E 30
GUAS PRCTICAS
38
www.inega.es
Lmpadas baixo consumo. Son tubos
fuorescentes adaptados para substitur
directamente s lmpadas incandescentes
sen necesidade de realizar obra. Precisan
dun equipo auxiliar para o seu funciona-
mento que xa vai integrado na propia lm-
pada.
Lmpadas LED. un dodo composto
pola superposicin de varias capas de ma-
terial semicondutor que emite luz cando
polarizado correctamente. O dodo e o seu
correspondente circuto elctrico encap-
slanse nunha carcasa. Este encapsulado
consiste nunha especie de cuberta sobre o
dispositivo e no seu interior pode conter un
ou varios LED.
Dbese ter en conta que a diferenza doutras
fontes de luz, na tecnoloxa LED todos os
parmetros de funcionamento estn rela-
cionados; as, debemos ter en conta:
A disipacin da calor: ao non emitir radia-
cin infravermella, a calor producida no
proceso de xeracin de luz debe ser disipa-
da. Un aumento continuo da temperatura
provocar unha diminucin do fuxo emi-
tido.
A corrente elctrica: un exceso de corrente
incide reducindo a vida til do LED.
A temperatura da cor: a temperaturas
fras obtense unha mellor efciencia do
LED pero peor ndice de reproducin cro-
mtica e a temperaturas de cor mis cli-
das peores efciencias pero mellor reprodu-
cin cromtica.
A vida do LED est en funcin da corrente
que circula por el, a temperatura da unin
e a temperatura ambiente na sa proximi-
dade.
EQUIPOS AUXILIARES
As lmpadas incandescentes e unha parte
das lmpadas halxenas non precisan dun
equipo auxiliar para o seu funcionamento, de-
bido a que polas sas caractersticas tcnicas
teen a propiedade de que a intensidade e a
tensin que pasa por elas son proporcionais.
Nas lmpadas de descarga e algunhas ha-
lxenas, a relacin entre a intensidade e a
tensin que pasa por elas non proporcio-
nal, dicir, a tensin case non depende da
corrente que a atravesa; polo tanto, para evi-
tar futuacins de luz e conseguir un correcto
funcionamento, necesario dispoer dalgn
dispositivo estabilizador da corrente.
Os equipos auxiliares mis utilizados son
os balastos ou reactancias e os arrancado-
res ou cebadores.
Os balastos ou reactancias son accesorios
para utilizar en combinacin coas lm-
padas de descarga e algunhas halxenas
que limitan a corrente que circula por elas
para un funcionamento axeitado. Submi-
nistran, ademais, a corrente e a tensin de
arranque necesarias para cada caso.
Os arrancadores ou cebadores son acceso-
rios para utilizar en combinacin coas lm-
padas de descarga e balastos para crear a
tensin de arranque.
Os balastos poden ser:
Electromagnticos ou indutivos, basi-
camente estn formados por un bobinado de
cobre sobre un ncleo de ferro e encapsula-
do; no caso das lmpadas de descarga, levan
adicionalmente un condensador e un ceba-
dor para realizar o arranque da lmpada.
Os balastos electromagnticos caracter-
zanse basicamente polo baixo prezo, as ele-
vadas perdas de enerxa, o seu peso, a pro-
ducin de calor, arranque das lmpadas con
escintileos e co tempo producin de rudo.
Electrnicos, formados por unha placa
con compoentes electrnicos que fai fun-
cionar a lmpada a alta frecuencia e non
precisa de cebador nin condensador.
EFICIENCIA LUMINOSA 80 LM/W
CUSTO ENTRE 18 E 90
CUSTO ENTRE 5 E 25
39
www.inega.es
Os balastos electrnicos teen un maior
prezo que os indutivos, pero consgue-
se coa sa utilizacin menores perdas de
enerxa, o que supn un aforro enerxtico
e econmico, a eliminacin dos escintileos,
unha menor producin da calor, unha
maior vida da lmpada.
Os equipos electrnicos desconctanse auto-
maticamente cando a lmpada chega ao f-
nal da sa vida til. Deste xeito evtanse so-
brecargas elctricas e os molestos escintileos
que se producen cando un equipo convencio-
nal trata de arrancar continuamente unha
lmpada que chegou ao fnal da sa vida.
O uso de equipos electrnicos con arranque
por precaldeo fai que as lmpadas duren
un 50% mis que con equipos electromag-
nticos convencionais.
Co funcionamento en alta frecuencia elim-
nanse os molestos escintileos conseguindo
que a lmpada acenda directamente, as
como eliminando o efecto estroboscpico.
SISTEMAS DE CONTROL
A utilizacin de sistemas de control como
detectores de presenza ou interruptores
crepusculares (fotoclulas), ademais dun-
ha reducin do consumo enerxtico e do
gasto econmico, presentan melloras adi-
cionais ao axustar o uso da iluminacin
presenza de usuarios e dos niveis de ilumi-
nacin exterior.
Detectores de presenza; serven para
accionar a iluminacin de calquera espazo
en funcin da existencia ou non de persoas
no lugar.
Con este sistema lgrase que o control do
acendido e apagado se realice automatica-
mente, sen que ningunha persoa tea que ac-
cionalo, de xeito que a instalacin s est en
funcionamento cando realmente se precisa.
Algunhas vantaxes dos detectores de pre-
senza son: o aforro de enerxa, a diminu-
cin do gasto e o aumento da seguridade.
moi aconsellable a sa instalacin prin-
cipalmente nas zonas de uso ocasional (al-
macns, aseos...) ou zonas de paso (corre-
dores, escaleiras...).
hora de mercar un detector de presenza
teremos en conta:
O ngulo de deteccin, pdese atopar de-
tectores que abarcan dos 110 aos 360.
A distancia de deteccin: poden chegar
ata os 30 m.
O retardo de desconexin: o tempo
que vai desde que a habitacin queda
baleira e se apaga a instalacin.
O poder de ruptura: a carga mxima
(nmero de lmpadas) que o detector
capaz de controlar directamente sen
mecanismos intermedios.
Fotoclulas; permiten controlar o nivel de
iluminacin nunha habitacin, regulando a
iluminacin de acordo coa cantidade de luz
exterior que teamos en cada momento.
Algunhas vantaxes das fotoclulas son: o
aforro de enerxa, a diminucin do gasto
enerxtico, o aumento da vida das lmpa-
das e a reducin dos gastos de mantemento
e reposicin.
Resulta moi aconsellable a sa instalacin
combinada con balastos electrnicos regu-
lables nas zonas que dispoen dunha boa
iluminacin exterior.
CONSELLOS DE AFORRO
Nos lugares con acendidos e apagados fre-
cuentes recomendable poer lmpadas
do tipo electrnico, no lugar das de baixo
consumo convencionais, xa que estas ven
reducida de maneira importante a sa
vida til co nmero de acendidos.
As lmpadas incandescentes disipan en
forma de calor o 80% da enerxa elctrica
que consomen e s utilizan o resto para
iluminar. Por iso recomendable insta-
lar lmpadas cun maior rendemento lu-
mnico, como son os tubos fuorescentes,
lmpadas de baixo consumo ou lmpadas
LED.
Substita os tubos fuorescentes normais
por outros T5 de trifsforo ou multifsforo,
o que lle permitir mellorar a calidade da
luz vez que aforrar na factura de ener-
xa elctrica.
Instale balastos electrnicos con tubos
fuorescentes. Ademais de conseguir un
aforro do 10%, mellora a calidade de ilumi-
nacin ao eliminar o escintileo das lmpa-
das e alonga a sa vida.
GUAS PRCTICAS
40
www.inega.es
Apague as luces ao sar dunha habitacin.
Non deixe luces acendidas en habitacins
baleiras.
Non acenda e apague os fuorescentes e
lmpadas de baixo consumo con excesiva
frecuencia, xa que se reduce a sa vida
til; aconsllase que entre o acendido e o
apagado transcorra como mnimo un mi-
nuto, tempo que se considera necesario
para que a lmpada acade as sas condi-
cins de funcionamento.
Utilice reguladores electrnicos de intensi-
dade luminosa; ademais de supoer unha
reducin do gasto enerxtico, supn a van-
taxe de poder axustar en cada momento o
nivel de iluminacin s nosas necesidades.
Aproveite a luz natural. Abra as persianas
e cortinas durante o da.
Se ten unha lmpada no seu escritorio ou
xunto sa butaca, talvez non sexa nece-
sario iluminar toda a habitacin para ver o
que est facendo.
A iluminacin localizada contribe a crear
ambientes mis acolledores e confortables;
estude a situacin das sas lmpadas e
puntos de luz. Pense que en moitas oca-
sins non necesario iluminar toda a ha-
bitacin.
O po acumulado nas lmpadas difculta a
correcta difusin da luz, o que supn unha
perda do rendemento e pode levarnos a
acender mis luces das necesarias polo que
recomendable limpar periodicamente as
pantallas e refectores das lmpadas.
CLIMATIZACIN E
AUGA QUENTE SANITARIA
GUAS PRCTICAS
42
www.inega.es
CLIMATIZACIN E AUGA
QUENTE SANITARIA
O consumo de calefaccin no noso fogar
depende de moitos factores: a zona clim-
tica onde se atopa, a orientacin, o nivel
de illamento, o grado de equipamento, o
uso que damos aos equipos, o tipo de es-
tancia, etc.
Case a metade da enerxa que gastan as
familias no seu fogar para quentar a
vivenda. Naturalmente, isto vara moi-
to dunhas zonas xeogrfcas a outras, as
demandas de calor en inverno non son as
mesmas na Fonsagrada que na Guarda.
Unha cuarta parte das vivendas teen
unha instalacin calefaccin individual,
independente da existente no resto dos
fogares do mesmo bloque de vivendas
pero cos seus elementos conectados entre
eles. As mesmo, o 10% das vivendas te-
en unha instalacin centralizada, que d
servizo ao conxunto dos fogares do mesmo
bloque ou comunidade e un gran nmero
de fogares teen calefaccin por elemen-
tos independentes, dicir, estufas, ra-
diadores, acumuladores, bombas de calor
e outros equipos sen conexin ningunha
entre eles.
A CLIMATIZACIN
O AIRE ACONDICIONADO
O aire acondicionado un dos equipamen-
tos que mis rapidamente est a crecer
nos fogares.
Na tenda podemos atopar dous tipos de
aire acondicionado, os sistemas compactos,
que teen o evaporador e o condensador
dentro dunha mesma carcasa, e os siste-
mas partidos, que dispoen dunha unida-
de exterior (condensador) e outra interior
(evaporador), conectadas por conducins
frigorfcas para que circule o refrixerante.
Nos sistemas partidos, a unidade evapora-
dora e condensadora son maiores que nos
sistemas compactos (a igualdade de po-
tencia), o que lles permite acadar maiores
rendementos (mis efciencia).
A CALEFACCIN
A calefaccin converteuse en algo habitual
e imprescindible nos fogares, chegando a
supoer un 20% do consumo enerxtico
dunha familia.
Dos diversos sistemas de calefaccin, un
moi utilizado e aceptado o formado por
unha caldeira e radiadores con auga como
fudo trmico, que adecuadamente insta-
lados en cada punto da vivenda a dotan do
confort desexado.
As instalacins de calefaccin poden ser
individuais (caldeira, circuto e radiado-
res por vivenda) ou centralizado (a caldei-
ra e o circuto comn a todo o edifcio e
os radiadores e o sistema de regulacin
independente por vivenda).
A calefaccin central colectiva est per-
dendo presenza a favor dos sistemas
centralizados individuais. Porn, a cale-
faccin central presenta vantaxes impor-
tantes:
O rendemento das caldeiras grandes
maior que o das pequenas caldeiras
murais e, polo tanto, o consumo de
enerxa inferior.
Pdese acceder a tarifas mis econ-
micas para os combustibles.
O custo da instalacin colectiva in-
ferior suma dos custos das instala-
cins individuais.
Os sistemas de regulacin e control
permiten ter unhas prestacins adap-
tadas a cada vivenda.
Lembre que, en ocasins, basta manter o aparello na posicin de
ventilacin, intercambiando o aire de dentro da casa co de fra,
sempre que o do exterior estea mis fresco; con isto conseguire-
mos aforros importantes de enerxa.
43
www.inega.es
A AUGA QUENTE SANITARIA
A auga quente sanitaria (AQS) , despois
da calefaccin, o segundo consumidor de
enerxa dos nosos fogares.
Para a producin de AQS podemos utilizar
dous sistemas: instantneos ou de acumu-
lacin.
Os sistemas instantneos quentan a
auga non mesmo momento no que de-
mandada. o caso dos quentadores de gas
ou elctricos, ou as caldeiras murais de ca-
lefaccin e auga quente.
O seu inconveniente que, ata que a auga
acada a temperatura desexada no punto
de destino, se desperdicia unha cantida-
de considerable de auga e enerxa, tanto
mis canto mis lonxe estea a caldeira dos
puntos de consumo. Outra desvantaxe im-
portante que cada vez que demandamos
auga quente se pon en marcha a caldeira.
Estes continuos acendidos e apagados in-
crementan considerablemente o consumo,
as como a deterioracin do equipo.
Tamn presentan, polo xeral, prestacins
moi limitadas para abastecer con auga
quente dous puntos simultneos. A pesar
disto, os sistemas instantneos seguen
sendo os mis habituais nos subministros
individuais de auga quente.
Os sistemas de acumulacin poden di-
vidirse en dous tipos; equipo que quenta a
auga mis un termo acumulador ou termo
acumulador de resistencia elctrica.
Os sistemas de caldeira mais acumulador
son os mis utilizados entre os sistemas de
producin centralizada de auga quente. A
auga, unha vez quentada, almacenada,
para o seu uso posterior, nun tanque acu-
mulador illado.
Estes sistemas son mis efcientes que os
individuais y presenta numerosas van-
taxes:
Evitan os continuados acendidos e apa-
gados da caldeira, que pasa a traballar
de xeito continuo e polo tanto mis ef-
ciente.
A potencia necesaria para subminis-
trar a auga quente a un conxunto de
usuarios moi inferior suma das
potencias que corresponderan se os
subministros se fxeran de xeito indi-
vidual.
A auga quente acumulada permite si-
multanear a sa utilizacin en condi-
cins de confort.
Ao centralizar o consumo pdese acce-
der a tarifas mis econmicas dos com-
bustibles.
Os termoacumuladores de resistencia
elctrica son un sistema pouco recomen-
dable desde o punto de vista enerxtico e
de custos.
Cando a temperatura da auga do termo
baixa dunha determinada temperatura en-
tran en funcionamento as resistencias. Por
isto, importante que o termo, ademais de
estar ben illado, se conecte soamente can-
do realmente sexa necesario mediante un
reloxo programador.
SISTEMAS DE CALEFACCIN
OS SISTEMAS INDIVIDUAIS
Son equipos independentes nos que o quen-
tamento se realiza mediante resistencias
elctricas e que desde o punto de vista da
efciencia enerxtica non son aconsellables.
Os sistemas individuais de calefaccin
caracterzanse por acadar rapidamente a
temperatura desexada, non requiren obra
de instalacin, son silenciosos, funcionan
de xeito automtico e en comparacin con
outros sistemas de calefaccin, polo xeral
presentan un custo inicial menor.
Os inconvenientes destes sistemas son o ele-
vado custo que supn na factura elctrica e
a baixa efciencia enerxtica que presentan.
Algns sistemas individuais de calefac-
cin, son:
O radiador de cuarzo, formado basica-
mente por un fo en espiral que presenta
unha gran resistencia ao paso da corrente
elctrica e dentro dunha barra de cuar-
zo, produce calor inmediata e a gran po-
tencia. un aparello moi indicado cando
queremos quentar un espazo reducido por
un curto perodo de tempo, por exemplo o
cuarto de bao no momento da ducha.
Os convectores, funcionan mediante
unha resistencia de baixa temperatura
que quenta o aire tomado pola sa parte
inferior e que sae pola sa parte superior.
Debe instalarse na parede mediante sopor-
tes e ir situado debaixo das vents ou nas
GUAS PRCTICAS
44
www.inega.es
zonas mis prximas aos muros exteriores,
evitando os elementos que obstaculicen a
transmisin da calor como cortinas, cobre
radiadores, etc.
As placas radiantes. Son envolturas
metlicas lisas, con menos fondo que os
convectores, que emiten a maior parte da
calor por radiacin. Ao repartir as ondas
radiantes dun xeito uniforme pola habita-
cin, permiten que a temperatura sexa moi
regular.
O radiador de aceite; a trasmisin da ca-
lor neste sistema faise a travs dun aceite
trmico quentado por unha resistencia elc-
trica blindada. A cesin da calor efectase
na sa maior parte por conveccin natural.
Este sistema mis efciente que os ante-
riores, xa que dispn dunha maior inercia
trmica e segue irradiando calor cando
est apagado.
O ACUMULADOR DE CALOR
Os acumuladores son sistemas de calor
deseados para benefciarse das vantaxes
econmicas da tarifa con discriminacin
horaria, onde se dispn dunhas horas ao
longo do da a un prezo reducido.
Os acumuladores de calor estn constitu-
dos principalmente por:
Un ncleo acumulador, que consiste
nun conxunto de ladrillos refractarios de
gran capacidade de almacenamento. A
temperatura do ncleo, ao fnal do perodo
de carga, pode chegar aos 600-700 C.
Resistencias elctricas, instaladas en-
tre o ncleo acumulador, que quentan os
ladrillos do xeito mis uniforme posible,
ata a temperatura indicada. As resisten-
cias son xeralmente do tipo blindado.
Illamento trmico, que conserva a calor
acumulada no ncleo e, ao mesmo tempo,
impide que as temperaturas superfciais
do aparello superen as permitidas pola
normativa.
Sistema de seguridade e control, para
garantir que a carga e descarga da calor se
realiza adecuadamente. O sistema de se-
guridade incle un termstato que impide
superar a temperatura mxima do ncleo.
No mercado pdense atopar dous tipos
principais de acumuladores: estticos e
dinmicos.

Acumuladores estticos: Dispoen dun-
ha entrada de aire pola parte inferior e unha
reixa de sada pola parte superior, de xeito
que o aire do local pode circular a travs do
ncleo e quentarse ao seu paso polo mesmo.
A descarga de calor realzase principal-
mente por radiacin desde a superfcie do
aparello e, en menor medida, pola circu-
lacin do aire a travs do ncleo. A sada
de aire reglase variando, manual ou au-
tomaticamente, a posicin da comporta ou
aleta de regulacin.
Os acumuladores estticos presentan van-
taxes fronte aos acumuladores dinmicos
en canto ao prezo e ao sinxelo da instala-
cin. A sa utilizacin mis adecuada nas
habitacins con necesidades permanentes
de calefaccin e sen achegas gratutas de
calor importantes.
A gama de potencias dos acumuladores es-
tticos incle modelos desde 0,7 a 3,5 kW.
Acumuladores dinmicos: A diferenza
dos acumuladores estticos, o aire circu-
la a travs do ncleo acumulador forzado
polo medio dun ventilador, e implsase
habitacin por unha reixa de sada situada
na parte inferior.
O sistema de regulacin de carga pode ser
tamn manual ou automtico. O sistema
manual est incorporado no propio apa-
rello; o automtico require instalar unha
central de carga con sonda exterior que,
segundo a temperatura exterior durante a
noite e a calor residual do ncleo, determi-
na a cantidade de calor a almacenar para
o da seguinte, o que redunda nun maior
aproveitamento enerxtico.
A descarga de calor dbese maioritaria-
mente ao aire impulsado polo ventilador.
Un termstato ambiente regula a tempe-
ratura da habitacin e controla o funciona-
mento do ventilador, o cal permanece en
marcha ata que a habitacin acada a tem-
peratura seleccionada no termstato.
Os acumuladores dinmicos dispoen dun-
ha mellor regulacin de descarga que os
estticos, polo que a sa instalacin mis
aconsellable naquelas dependencias onde
se desexe unha regulacin de temperatura
mis fna ou unha restitucin mis rpida
da calor.
45
www.inega.es
A gama de potencias dos acumuladores di-
nmicos incle modelos desde 1,5 a 8 kW.
Vantaxes e limitacins dos acumula-
dores:
Poder acollerse s vantaxes das tarifas
con discriminacin horaria.
Instalacin sinxela, sen obras.
A regulacin da descarga da calor
peor que con outros sistemas, xa que
unha parte da calor almacenada se
descarga sen intervencin do usuario.
Prezo elevado en comparacin cos
aparatos elctricos tradicionais, con
grandes diferenzas entre os distintos
modelos e fabricantes. Non obstante, o
custo de instalacin para unha vivenda
resulta competitivo fronte a solucins
como as baseadas en caldeira e circuto
de auga.
En vivendas antigas, cunha instalacin
elctrica defciente, require unha refor-
ma importante da instalacin elctrica.
A BOMBA DE CALOR
unha mquina trmica que permite
transferir enerxa en forma de calor dun
ambiente a outro. En concreto para cale-
faccin, defnese como un aparello capaz
de tomar calor dunha fonte a baixa tem-
peratura (auga, aire...) e transferilo ao am-
biente que se desexa calefactar.
Cando un lquido se evapora, absorbe ca-
lor do seu mbito prximo, e cando un gas
se condensa e pasa ao estado lquido, des-
prende calor. A bomba de calor activa este
ciclo mediante un motor que acciona un
compresor. Na maiora dos casos, a bomba
de calor tamn se utiliza para refrixerar,
constitundo, polo tanto, un sistema rever-
sible, enviando calor do interior do recinto
ao exterior, no vern, e ao contrario, no
inverno.
O funcionamento dunha bomba de calor de
forma xeral, para calefaccin, consiste nun
ciclo termodinmico no que un refrixeran-
te cede calor nun intercambiador interior
(condensador). Ao cambiar de estado (arre-
frase e condnsase) absorbe calor a travs
dun intercambiador exterior (evaporador)
onde o refrixerante se quenta e se evapora.
O COP das bombas de calor pode estar en-
tre dous e catro, o que signifca que estes
equipos proporcionan unha cantidade de
calor de dous a catro veces superior ener-
xa que consomen.
Pdense diferenciar distintas bombas
de calor, dependendo do medio do que se
extrae enerxa e do medio ao que se cede
enerxa; as mis utilizadas son:
Aire-Aire: O evaporador toma calor do
aire exterior, e o condensador cdelle a ca-
lor ao aire do local que se vai calefactar.
moi utilizada para calefaccin.
Aire-Auga: O evaporador toma calor do
aire exterior e o condensador cdello a
unha masa de auga. Utilzase para xerar
auga quente sanitaria (AQS) e para clima-
tizar piscinas.
Auga-Aire: O evaporador toma calor da
auga (de niveis freticos, de retorno de
AQS, do mar, dos ros...) e o condensador
cdelle a calor ao aire do local que se pre-
tende calefactar. Presenta a vantaxe de
que, en xeral, a temperatura da auga da
que se extrae a calor pode ser mis uni-
forme e estar por enriba dos 7-8 C, e polo
tanto a efciencia da bomba ser maior.
Auga-Auga: Son semellantes ao tipo auga-
aire, salvo que neste caso a calor se toma
dunha masa de auga e se cede a outra. Os
emisores adoitan ser radiadores a baixa
temperatura, fan-coils, e chan radiante.
A limitacin do rendemento da bomba de
calor tipo aire-auga e aire-aire funda-
mentalmente a temperatura do aire exte-
rior, posto que canto menor sexa esta tem-
peratura, o rendemento da bomba de calor
dimine considerablemente.
SISTEMA CALDEIRA E RADIADORES DE AUGA
Este sistema de calefaccin consta dos se-
guintes elementos:
Xerador de calor (caldeira) na que se
quenta a auga ata unha temperatura
prxima aos 90 C.
Sistema de regulacin e control, ser-
ve para adecuar a resposta do sistema s
necesidades de calefaccin, procurando
que se acaden, pero que non superen, as
temperaturas de confort establecidas polo
usuario.
Polo xeral utilzase un termstato ambien-
te situado na habitacin mis grande (sa-
ln-comedor) desde onde se regula a tem-
GUAS PRCTICAS
46
www.inega.es
peratura para toda a vivenda; outra opcin
a utilizacin de vlvulas termostticas
instaladas nos radiadores que permite a
regulacin da temperatura en cada habita-
cin dun xeito independente.
Sistema de distribucin e emisin de
calor, est composto por un conxunto de
tubaxes, bombas e radiadores polos que
circula a auga que distribe a calor.
No mercado podemos atopar distintos ti-
pos de caldeiras coas sas caractersticas,
as temos:
Caldeiras atmosfricas: a combustin
realzase en contacto co aire da estancia
onde est instalada a caldeira. A instala-
cin deste tipo de caldeiras est prohibida
desde xaneiro de 2010.
Caldeiras estancas: a entrada de aire
e a evacuacin de gases ten lugar nunha
cmara pechada, sen contacto ningn co
aire do local no que se atopa instalada.
Ten mellor rendemento que as caldeiras
atmosfricas.
Caldeiras con modulacin automti-
ca da chama. Este sistema minimiza os
arranques e paradas da caldeira, aforrn-
dose enerxa ao axustar, en todo momento,
a achega da calor s necesidades, median-
te o control da potencia trmica da chama.
Caldeiras a baixa temperatura, son as
que poden operar continuamente cunha
temperatura da auga de entrada compren-
dida entre 35 e 40 C e que, en determina-
das circunstancias, poden producir no seu
interior a condensacin do vapor de auga
contido nos fumes. Estas caldeiras para o
seu funcionamento precisan de emisores a
baixa temperatura (chan radiante, radia-
dores baixa temperatura).
Caldeiras de condensacin, basanse no
aproveitamento da calor de condensacin
dos fumes da combustin, reducindo deste
xeito o consumo enerxtico ata un 30% e as
emisins contaminantes ata un 70%.
CONSELLOS DE AFORRO
Airee o seu fogar s durante o tempo ne-
cesario, nun ambiente normal chega cuns
dez minutos ao da. Pense que ventilar
mis tempo s supor en inverno unha
perda de calor que ter que recuperar o
seu sistema de calefaccin, con conseguin-
te aumento de consumo.
En vern, se posible, ventile a vivenda
a primeiras horas do da, cando o aire da
ra mis fresco, e peche a vent o resto
do da para impedir a entrada da calor na
sa vivenda.
En inverno unha temperatura entre 15 e 17
C nos dormitorios e de 20 C no resto da vi-
venda sufciente para manter un confort en
todo o fogar, en vern evite baixar de 25 C.
Pense que cada grao que aumenta en inver-
no ou reduce en vern supor un incremento
do consumo enerxtico entre un 5 e un 7% da
calefaccin ou o aire acondicionado.
Apague a calefaccin pola noite e non a
acenda ata despois de ventilar a casa. Non
ventile a vivenda coa calefaccin posta.
Pechar as persianas e as cortinas pola noi-
te evita importantes perdas de calor e ins-
talar toldos, vidros polarizados ou colocar
pelculas refectoras reduce na transmi-
sin da calor, deixando pasar a luz nece-
saria e mantendo a habitacin mis fresca
en vern.
As alfombras, a moqueta e o chan de ma-
deira melloran o illamento da sa vivenda.
Evite os cobre-radiadores, xa que reducen
o seu rendemento.
Un mal illamento da vivenda pode provo-
car perdas de ata o 50% da calor. Valore
a posibilidade de instalar algn illamento
trmico nas paredes e no teito.
A instalacin de burletes adhesivos en por-
tas e vents reduce as fltracin de aire e
supn un aforro entre un 5 e un 10% do
consumo enerxtico en calefaccin.
Instale dobres vents ou dobre acristala-
mento con ponte trmica: aforrar ata un
20% da enerxa que precisa para quentar a
sa vivenda. Son mellores as vents aba-
tibles ou practicables que as de carril, xa
que estas ltimas teen mis fltracins.
Nos sistemas de calefaccin a gasleo limpe
a caldeira e o queimador polo menos unha
vez ao ano e cada dous anos nas de gas.
Realizar un mantemento peridico da ins-
talacin de calefaccin por persoal cualif-
cado suporalle un aforro de enerxa de ata
un 15% e evitar posibles avaras.
A AUGA
GUAS PRCTICAS
48
www.inega.es
A AUGA
A auga un ben escaso, o 70% da superf-
cie do planeta est cuberta por auga, pero
s o 2,5% auga doce.
Saba que, na actualidade 26 pases so-
fren escasez de auga, e a previsin que
en 2025 (dentro de 15 anos) sexan 41 pa-
ses os que tean un importante dfcit de
auga, afectando deste xeito ao 35% da po-
boacin do planeta.
O consumo de auga por persoa nos pases
desenvolvidos pode chegar aos 300 litros
diarios, pola contra nos pases subdesen-
volvidos o consumo duns 25 litros diarios
por persoa (en Somalia o consumo de auga
por persoa de 9 litros da) moi inferior
aos 80 litros que recomenda a Organiza-
cin Mundial da Sade (OMS), para cubrir
as necesidades vitais e de hixiene persoal.
O aforro de auga, anda que non se trate
de auga quente, supn un aforro enerx-
tico, xa que a auga captada, tratada e
impulsada s nosas vivendas mediante
equipamento elctrico como as motobom-
bas, que consomen enerxa.
Cada vez que abrimos a billa no noso fogar,
a auga que recibimos ten que captarse,
potabilizarse, transportarse e fnalmente
depurarse para pechar o ciclo volvendo ao
ro. Todos estes pasos levan un consumo
enerxtico e econmico, cada m de auga
(1 m
3
= 1000 litros) tratada consome en
todo o proceso uns 0,56 kWh, que supn
un gasto duns 0,09 /m
3
.
Un fogar medio espaol consome uns 200
litros diarios por persoa, se cun correcto
uso conseguimos reducir o noso consumo
tan s un 10% (uns 20 litros diarios), afo-
rraremos uns 7,3 m
3
/ano (1m
3
=1000 li-
tros), que supor un aforro de 4,09 kWh/
ano e 0,66 /ano no tratamento de auga.
Estes datos, anda que non parecen uns
consumos signifcativos, se os traslada-
mos a unha Comunidade Autnoma como
a nosa, supor un aforro de auga ao ano
de 20.411.450 m
3
e un aforro enerxti-
co no tratamento da auga duns 11.436
MWh/ano (1 MWh=1000 kWh), que supn
1.845.420 /ano ou o que o mesmo ao
gasto enerxtico anual duns 1.677 fogares
galegos.
Ademais de conseguir melloras ambien-
tais como a reducin de gases contami-
nantes como o CO
2
.
HBITOS DE CONSUMO RESPONSABLE
Peche a billa mentres lava os dentes ou se
afeita. Unha billa aberta consome arredor
de 6 litros por minuto; no caso da ducha,
este consumo incremntase ata os 10 li-
tros por minuto.
Repare as billas e cisternas que gotean.
Unha billa que perda 10 gotas de auga ao
minuto supor unha dilapidacin de 2.000
litros de auga ao cabo do ano.
Se dispn dun xardn, escolla plantas au-
tctonas, xa que consomen menos auga.
hora de regar, fgao ao amencer ou ao
anoitecer, xa que cando a auga tarda
mis en evaporarse.
Ducharse no lugar de baarse, ademais
dun aforro enerxtico, supor tamn un
aforro de auga. O uso diario da ducha,
no lugar do bao, contribe ao aforro de
auga, xa que pode aforrarse ata 7.300 li-
tros de auga por persoa e ano. Ademais,
se a ducha conta con economizadores de
auga, a cifra de litros aforrados ascende
ata os 14.600 litros.
A instalacin de cisternas con posibilidade
de descarga parcial ou con mecanismo de
interrupcin poden lograr aforros de auga
duns 7.600 litros por persoa.
Non abuse de xabns e deterxentes, evi-
te verter produtos de limpeza polo des-
augadoiro e non utilice o inodoro como
papeleira, xa que difcultan a posterior
depuracin das augas e anda que pasen
pola depuradora nunca devolven ao ro
a auga nas mesmas condicins nas que
saron deles.
Ao lavar a froita e a verdura fgao nun
recipiente e non coa billa aberta.
Utilizar o lavalouzas e a lavadora a plena
carga e en programas econmicos supn
un aforro de enerxa e de auga.
A RECICLAXE
GUAS PRCTICAS
50
www.inega.es
A RECICLAXE
A reciclaxe inscrbese na estratexia de
tratamento de residuos dos tres R (Redu-
cir, Reutilizar, Reciclar).
Reducir, a producin de obxectos sus-
ceptibles de converterse en residuos.
Reutilizar, volver a usar un produ-
to para darlle unha segunda vida, co
mesmo uso ou outro diferente.
Reciclar, recollida e tratamento de
residuos que permiten reintroducilos
nun ciclo de vida.
A reciclaxe ten principalmente tres conse-
cuencias:
Reducin do volume de residuos, e polo
tanto da contaminacin que causaran
(algns materiais tardan sculos en
degradarse).
Preservacin dos recursos naturais, xa
que a materia reciclada se reutiliza.
Reducin dos custos asociados pro-
ducin de novos bens, xa que moitas
veces o emprego de material reciclado
reporta un custo menor que o mate-
rial novo (como o cartn ondulado re-
ciclado).
Reciclar o lixo consiste en devolver ao
ciclo produtivo, materiais que unha vez
utilizados no lugar de acabar nun verte-
doiro, son tratados axeitadamente para
que poidan incorporarse de novo ao ciclo
produtivo. As, consguese non s evitar a
deterioracin medioambiental, senn un
considerable aforro de materias primas e
de enerxa.
Os materiais cunha maior porcentaxe de
reciclado son o papel, o vidro e os metais.
Coa reciclaxe pdense salvar grandes
cantidades de recursos naturais non re-
novables cando nos procesos de producin
se utilizan materiais reciclados. A utili-
zacin de produtos reciclados dimine
o consumo de enerxa, reducindo a nosa
dependencia do exterior e reducindo as
emisins de CO
2
, principal gas do efecto
invernadoiro.
Arredor do 70% do lixo que xeramos vai
parar a vertedoiros, e s unha pequena
parte reciclado. Na actualidade, as ad-
ministracins poen ao alcance dos cida-
dns mecanismos para reciclar unha gran
parte do lixo (puntos de recollida selecti-
va, puntos limpos...).
Para que as cousas cambien, os cidadns
debemos responsabilizarnos e actuar, ad-
quirindo novos hbitos de compra, redu-
cindo os nosos residuos, realizando a sepa-
racin selectiva dos distintos tipo de lixo,
solicitando s autoridades e empresas me-
didas correctoras e colaborando.
Saba que, en Espaa cada cidadn xera,
por termo medio, mis de 600 kg de lixo
ao ano.
O lixo unha fonte potencial de enerxa e
materias primas que poden aproveitarse
nos ciclos produtivos, mediante uns tra-
tamentos adecuados. Estas materias pri-
mas, obtidas mediante reciclaxe, denom-
nanse materias primas secundarias.
O lixo producido nos fogares cocese
como Residuos Slidos Urbanos e mis do
65% pode ser reciclado.
COECE A COMPOSICIN DO LIXO DO SEU FOGAR?
MATERIA ORGNICA
44%
PLSTICO
11%
PAPEL
21%
TXTIL
5%
OUTROS
8%
RECIPIENTES
METLICOS
4%
VIDRO
7%
51
www.inega.es
Case o 90% do lixo que se produce nun fo-
gar deriva directamente do procesado de
alimentos (restos orgnicos e envases de
alimentos). A cantidade de alimentos que
entra nun fogar pdese estimar nuns 2 kg
diarios por persoa.
Os residuos orgnicos pdense recupe-
rar de xeito fcil e convrtense principal-
mente en fertilizante en forma de compost.
O compost sase na agricultura e xardine-
ra como fertilizante para o solo, anda que
tamn se usa en paisaxismo, control da ero-
sin, recubrimentos e recuperacin de solos.
Os plsticos na maiora dos casos, fabr-
canse a partir do petrleo e son un produto
difcil de asimilarse de novo na natureza,
xa que tarda aproximadamente uns 180
anos en degradarse, e se se opta pola in-
cineracin, entn emtense atmosfera,
ademais de CO
2
, contaminantes moi peri-
gosos para a sade e o medio ambiente.
A reciclaxe de plsticos complexa debi-
do a que se require dunha separacin, nos
puntos de tratamento, dos diferentes tipos
de plsticos, o cal difculta o proceso.
O papel e cartn son fciles de reciclar.
En Espaa, recclanse cada ano mis de
dous millns e medio de toneladas de pa-
pel, anda que unha cantidade semellante
na actualidade remata nos vertedoiros ou
incineradoras.
A demanda de papel obriga a recorrer cada
vez mis pasta de celulosa, o cal provoca,
ademais da elevada contaminacin asocia-
da industria papeleira, a corta de rbores
e o cultivo de especies de crecemento rpi-
do, como o eucalipto e o pieiro, en detri-
mento dos bosque autctonos.
Ademais da corta de rbores, o reciclado de
papel dimine o consumo de auga nun 86%
e o de enerxa nun 65%.
Saba que, para fabricar mil quilos de
papel necestanse entre 12 e 16 rbores de
tamao mediano, uns 50.000 litros de auga
e mis de 300 kg de petrleo.
Hai que ter en conta que algns tipos de
papel, como os plastifcados, os adhesivos,
os encerados, os de fax e os autocopiativos,
non poden ser reciclados.
O vidro un material totalmente recicla-
ble e non ten lmite na cantidade de veces
que pode ser reciclado. Non perde as sas
propiedades e afrrase unha gran cantida-
de de enerxa: arredor do 30% con respecto
ao vidro novo, as como un menor gasto de
auga (50%) e unha reducin das emisins
contaminantes (20%).
Polas sas caractersticas o vidro o enva-
se ideal para case calquera tipo de alimen-
to ou bebida, porn, est sendo substitudo
por outros tipos de envases.
Os envases de vidro poden perfectamente
volver a ser utilizados, unha e outra vez,
antes de ser reciclados. O problema ac-
tual que se xeralizou o uso de envases
de vidro non retornables e non hai unha
estandarizacin nas botellas para que uns
envases poidan substitur a outros.
As latas, utilzanse como envase dun s
uso, a sa fabricacin supn un gran custo
de enerxa e materias primas, anda que
certo que no proceso de fabricacin moi
habitual o reciclado de envases.
A fabricacin do aluminio un dos proce-
sos industriais de maior consumo enerxti-
co e de maior impacto ambiental.
Saba que, un envase de aluminio contina
sendo un residuo slido despois de 500 anos.
Os briks, pola sa estanquidade, pouco
peso e facilidade para o transporte, es-
tanse impoendo no envasado de bebidas
(leite, zumes, refrescos...). Os briks fabr-
canse a partir de fnas capas de celulosa,
aluminio e plstico que son moi difciles de
separar, o que difculta a sa reciclaxe.
Os aparatos electrnicos e os electro-
domsticos, desde o ano 2005 a travs do
Real decreto 208/2005, obrigatorio reti-
rar os aparatos electrnicos e electrodo-
msticos fra de uso dunha maneira ade-
cuada para facilitar a sa reciclaxe.
O vendedor debe recibir do comprador o
aparello retirado e almacenalo temporal-
mente, o fabricante deber asumir os cus-
tos de retirada e as diferentes administra-
cins pblicas dotar de centros de reciclaxe
para estes residuos.
OS NMEROS DA RECICLAXE
Por cada folio de tamao normal (DIN
A4) que se recicla, afrrase a enerxa
GUAS PRCTICAS
52
www.inega.es
equivalente ao funcionamento, duran-
te das horas, dunha lmpada de baixo
consumo de 20 vatios, que d a mesma
luz que unha lmpadas incandescente
de 100 vatios.
Cortar unha rbore de tamao medio pro-
porciona entre 21 e 28 paquetes de 500
folios DIN A4.
Obter un paquete de 500 folios DIN A4,
ademais da corta de rbores, supor un
gasto duns 150 litros de auga e 0,89 kg de
petrleo.
Por cada botella que se recicla afrrase a
enerxa par ter un televisor acendido du-
rante 3 horas ou a enerxa que necesita
unha lmpada de baixo consumo de 20 W
durante 20 horas.
Reciclando as 3.000 botellas que caben
nun igl de recollida selectiva afrranse
da orde de 130 kg de petrleo e 1.200 kg de
materias primas.
Coa enerxa necesaria para fabricar unha
lata de refresco de aluminio, poderase ter
funcionando un televisor durante das ho-
ras ou unha lmpada de baixo consumo de
20W durante 13 horas.
HBITOS DE RECICLAXE RESPONSABLE
Minimizar os problemas orixinados polo
lixo domstico depende en gran medida
da actitude dos consumidores, escollendo
preferentemente aqueles que non contri-
ban a crear residuos, evitando o excesivo
empaquetado ou comprando produtos re-
ciclables.
Unha actitude positiva a de separar o
lixo, facilitando as o seu tratamento pos-
terior.
Rexeitar os distintos tipos de envases ou
empaquetados cando estes non cumpran
unha funcin imprescindible desde o pun-
to de vista da conservacin d facilidade
para o traslado ou para o consumo.
Escolla envases familiares antes que en-
vases individuais de pequenas doses, re-
ducir a producin de residuos, ser mis
fcil reciclar e polo xeral ocupan menos
espazo.
Se imos compra cunha bolsa ou co carri-
o poderiamos aforrar o consumo dunha
gran cantidade de bolsas de plstico para
transportar os alimentos.
Rexeite as bolsas que non necesite. Pro-
cure levar sempre a sa propia bolsa da
compra.
Modere a utilizacin de papel de aluminio
e plstico para envolver.
Escolla sempre un envase de vidro antes
que un de metal e un de papel antes que
un de plstico.
Consulte sempre cos responsables muni-
cipais onde depositar materiais txicos
que se consomen no fogar, como as pilas,
pinturas, medicinas, aerosois, aceite de
cocia, etc., e non os tire en ningn caso
bolsa do lixo ou polo desaugadoiro.
NAS COMUNIDADES
DE PROPIETARIOS
GUAS PRCTICAS
54
www.inega.es
NAS COMUNIDADES DE
PROPIETARIOS
Nas comunidades de propietarios disponse
de servizos comns como ascensores, ilu-
minacin, e en ocasins calefaccin e auga
quente sanitaria. Cunha boa xestin e
mantementos destes servizos pdense con-
seguir aforros medios superiores ao 20%.
A calefaccin e a auga quente sani-
taria
Nunha comunidade de propietarios que
tea un sistema centralizado de calefaccin
e auga quente, estas instalacins poden su-
poer mis do 60% dos gastos comns.
Pdense conseguir aforros no gasto ener-
xtico de entre o 20 e o 30% mediante a
medicin individual dos consumos enerx-
ticos, debido ao maior coidado que poen
os usuarios ao consumir en comparacin
con outros sistemas de repartimento do
gasto (en funcin da superfcie da viven-
da, o nmero de radiadores, o tempo que
se consome, etc.).
Nas novas instalacins colectivas de ca-
lefaccin e auga quente obrigatorio que
tea contadores individualizados para
ambos os servizos, que permiten repartir
os gastos en funcin do consumo de cada
vivenda.
Nas instalacins colectivas hai distancias
considerables entre a caldeira e as viven-
das. Para evitar perdas importante ter
illadas todas as tubaxes que leven auga
quente e que pasen polos espazos non ca-
lefactados (sala de caldeiras, garaxes, fal-
sos teitos...).
A preparacin da auga quente debe facer-
se con sistemas de caldeira mais depsi-
to de acumulacin illado. As potencias
requiridas para a preparacin da auga
quente son inferiores s que se necesitan
para calefaccin, polo que recomendable
o emprego de caldeiras independentes, a
non ser que a caldeira sexa do tipo con-
densacin ou baixa temperatura, na que
os rendementos non decrecen cando non
funcionan a plena carga.
A instalacin de sistemas de regulacin
e control nas vivendas como termstatos
ou vlvulas termostticas nos radiadores
supor conseguir un maior confort nas
estancias e un aforro enerxtico e econ-
mico.
Na actualidade o sector enerxtico est
liberalizado, o que permite s comunida-
des de vecios con sistemas centralizados
negociar coas empresas subministradoras
mellores prezos de combustibles que as
comunidades con sistemas independentes.
A iluminacin exterior
Existen comunidades ou urbanizacins
que dispoen entre os seus servizos co-
mns de instalacin de iluminacin ex-
terior (nos accesos ao edifcio, no xardn,
nos viais, nas zonas de xogos...). Unha boa
xestin deste tipo de instalacins supor
un aforro enerxtico e econmico que pode
chegar ao 50%.
A utilizacin de sistemas que controlen o
acendido e apagado da instalacin, como
fotoclulas ou reloxos astronmicos, per-
miten adaptar o seu funcionamento s
horas nas que realmente se necesitan,
ademais de conseguir un aforro enerxtico
e econmico.
A fotoclula ou interruptor crepuscular
un dispositivo para o control da instala-
cin de iluminacin segundo as condicins
de luz, polo xeral acendendo a instalacin
cando anoitece e apagando a instalacin
ao amencer ou a unha hora determinada
polos usuarios, a travs dun reloxo con-
mutador. Tamn poden accionar a instala-
cin se as condicins de luz cambian polo
da (ceo anubrado).
Este dispositivo caracterzase polo seu
baixo custo, vai instalado no exterior, pre-
to do cadro de mando e proteccin. Para
un correcto funcionamento, debe levar
unha orientacin adecuada (norte-sur) e
preciso realizar limpezas regulares, do
contrario perde sensibilidade.
O reloxo astronmico un dispositivo para
o control da instalacin de iluminacin in-
dependentemente das condicins de luz,
acendendo e apagando a instalacin de
acordo cos ortos e ocasos diarios que leva
programado para a zona concreta no que
se instala. Pode permitir unha modifca-
cin dos horarios cunha variacin mxima
ata de 60 minutos en adianto ou retraso
programada polos usuarios.
55
www.inega.es
Este dispositivo caracterzase por ter un
custo mis elevado que a fotoclula, vai
instalado no cadro de mando, polo que non
lle afecta a orientacin nin a sucidade.
Considrase o sistema mis efciente.
Co sistema de control da iluminacin, outro
punto moi importante a ter en conta o tipo
de lmpada que se emprega na instalacin.
As, se o que se quere iluminar a entrada
ao edifcio, que polo xeral dispn de apliques
con lmpadas incandescentes, pdense uti-
lizar lmpadas cun rendemento lumnico
superior a 45 lm/W e se o que se quere ilu-
minar uns viais, xardns ou zonas recreati-
vas, procurarase que as lmpadas tean un
rendemento lumnico superior a 65 lm/W.
As lmpadas van instaladas en lumina-
rias, estes son os aparellos responsables de
repartir a luz que producen as lmpadas.
Non todas as luminarias son iguais, as te-
mos modelos como os globos ou os farois que
polo xeral emiten a luz en todas as direc-
cins, o que fai que se precisen de lmpadas
de maior potencia para acadar os niveis re-
comendados onde se necesitan (na va), o que
incrementa o consumo enerxtico e con isto o
gasto. Valorar a posibilidade de instalar lu-
minarias cun alto rendemento (que non emi-
ta luz ao ceo) supor poder reducir en moi-
tos casos a potencia da lmpada, reducindo
o consumo enerxtico e o gasto, ademais de
reducir a contaminacin lumnica da zona.
No mercado pdense atopar distintos siste-
mas aforro para iluminacin exterior, que
permiten reducir o fuxo luminoso das lm-
padas sen chegar a apagalas, adaptando
deste xeito os niveis de iluminacin a certas
horas da noite, permitindo as reducir o con-
sumo de enerxa e con isto o gasto na factura
da luz e reducindo o impacto ambiental da
nosa instalacin de iluminacin exterior.
A iluminacin interior
Nun gran nmero dos edifcios actuais
acndense todas as luces das zonas co-
mns (escaleiras, portal, corredores, etc.)
ao mesmo tempo.
Tea en conta que cando samos do ascen-
sor non fai falla acender todas as luces das
escaleiras, soamente necesario iluminar
a zona na que nos atopamos.
Sectorizar a iluminacin das escaleiras e
descansos para que acendan unicamente
as lmpadas das zonas nas que se necesi-
tan luz, unha medida que supn un afo-
rro no consumo ata do 80%.
Nas zonas de paso como escaleiras, portais
ou descansos importante utilizar sistemas
como os detectores de presenza, que accionan
automaticamente a instalacin de ilumina-
cin coa presenza de persoas. Esta medida,
ademais dun aforro enerxtico e econmico,
supor unha mellora na seguridade do edif-
cio, xa que a instalacin permanecer acen-
dida indicando en que zona hai xente.
A utilizacin de lmpadas de alto rendemen-
to lumnico (superior a 45 lm/W) supor un
aforro enerxtico e econmico importante.
No caso de optar pola utilizacin de lm-
padas de descarga (baixo consumo, tubos
fuorescentes compactos...) deberase esco-
ller para o funcionamento das lmpadas
equipos electrnicos, que permitirn o
arranque instantneo e reducirn o des-
gaste da lmpada.
Nos garaxes das comunidades resulta
unha medida moi efcaz a instalacin de
balastos electrnicos nas pantallas de tu-
bos fuorescentes, principalmente nas que
permanecen acendidas todo o da. Con esta
medida obtense unha reducin do consumo
do 10%, ademais de aumentar a duracin
das lmpadas un 50% e reducir os custos
de mantemento e reposicin.
Os ascensores
Nas comunidades con mis dun ascensor
pdense instalar indicadores de plantas
para que os usuarios poidan chamar ao
que se atopa mis preto ao punto requirido
ou instalar mecanismos de manobra selec-
tiva, que activan unicamente a chamada
do ascensor mis prximo.
A facturacin enerxtica
moi importante que a contratacin elc-
trica sexa revisada por un especialista;
posible que a potencia contratada sexa
maior da necesaria ou pola contra que a
potencia contratada sexa menor que a de-
mandada e a empresa comercializadora es-
tea aplicando recargas no termo fxo, que
a tarifa contratada non sexa a mis ade-
cuada ou que nos estean penalizando por
non ter compensada a enerxa reactiva,
que sobrecarga as redes de distribucin de
enerxa elctrica.
NO TRABALLO
GUAS PRCTICAS
58
www.inega.es
NO TRABALLO
O transporte
A maiora dos desprazamentos que face-
mos no coche, da casa ao traballo e deste
casa, fanse cun s ocupante. Promova
iniciativas para compartir o coche con
compaeiros que vivan pola mesma zona
ou que o domicilio colla de paso. Pdese
compartir o coche pagando os gastos entre
o total dos ocupantes ou alternando o uso
do coche.
Unha iniciativa interesante para promo-
ver o uso do transporte pblico no lugar do
transporte individual consiste en que as
empresas dean axudas aos seus emprega-
dos para a compra de abonos de transpor-
te pblico e non incentiven o uso do coche
privado con baixa ocupacin.
Saba que, os desprazamentos ao traba-
llo dunha distancia inferior a 2 km poden
facerse perfectamente andando, xa que a
ritmo normal esta distancia nos levara
uns 20 minutos. En bicicleta, en 20 mi-
nutos podemos percorrer entre 5 e 6 km.
Sera desexable que tanto os municipios
como as empresas promovan a instalacin
de zonas de aparcamento seguras para as
bicicletas.
A iluminacin
Nas zonas de paso e uso ocasional (co-
rredores, cuartos de bao, etc.), instalar
detectores de presenza que activen a
iluminacin coa presenza de persoas, e
apagala no caso contrario, evitar que a
instalacin de iluminacin quede pren-
dida e conseguir deste xeito importantes
aforros.
Os sistemas de iluminacin electrnicos
(tubos fuorescentes con balastos electr-
nicos, lmpadas de baixo consumo) son
mis efcientes que os convencionais e
consomen menos enerxa.
Nas zonas de traballo ou estancias onde as
persoas estean longos perodos de tempo,
moi importante a calidade da luz: procu-
re instalar lmpadas cun ndice de repro-
ducin cromtica superior a 80.
Sectorizar a instalacin de iluminacin o
mis posible, para que tan s funcionen as
lmpadas necesarias e permanezan apa-
gadas as que non precise.
Sempre que sexa posible aproveite a luz
natural. Se a zona de traballo dispn dun-
ha boa iluminacin exterior, aconsella-
ble a instalacin de balastos electrnicos
regulables nos tubos fuorescentes con-
trolados por fotoclulas, que regularn o
fuxo das lmpadas dependendo da canti-
dade de luz exterior.
A climatizacin
Programe a climatizacin para que en ve-
rn o aire acondicionado mantea unha
temperatura de 25C e en inverno a cale-
faccin mantea unha temperatura entre
19 e 21C. Anda que a sensacin de con-
fort subxectiva, pdese asegurar que as
temperaturas de consigna indicadas son
sufciente para a maiora das persoas.
Pense que cada grao que baixe en vern
ou suba en inverno supor un incremento
do consumo dun 5%. Pola noite apague os
sistemas de climatizacin.
Se dispn dun sistema de calefaccin for-
mado por caldeira mais radiadores, va-
lore a posibilidade de instalar vlvulas
termostticas nos radiadores; ademais de
aforrar enerxa mellorar en confort ao
poder regular independentemente cada
radiador.
Evite as fltracins de aire, non deixe por-
tas ou vents abertas coa climatizacin
funcionando.
A auga
Instale billas de baixo consumo tempori-
zadas nos lavabos.
Os perlizadores ou aireadores son dispo-
sitivos redutores de caudal que mesturan
aire coa auga dando s gotas de auga a
forma de perlas, o que se consegue aumen-
tando a velocidade de circulacin da auga
e provocando unha depresin que facilita
a entrada do aire por aspiracin. Con es-
tes aparatos consguense aforros de auga
entre o 40 e o 60% segundo a presin da
rede.
A utilizacin de cisternas con mecanismos
de dobre descarga ou de descarga inte-
rrumpible permite aforros ata de 7.600
litros ao ano por persoa.
59
www.inega.es
Equipamento ofmtico
As tecnoloxas informticas permiten a
transmisin e recepcin de informacin
sen necesidade de utilizar o papel.
Programe os sistemas de aforro de enerxa
dos equipos informticos.
A reciclaxe
Promova a utilizacin de papel reciclado
no seu lugar de traballo.
Instale contedores de lixo que permitan
clasifcar os residuos, separando os restos
orgnicos, do papel e plstico.
NA ESCOLA
GUAS PRCTICAS
62
www.inega.es
NA ESCOLA
O transporte
Se o traslado escola se realiza en vehcu-
lo particular comparta o coche con outros
rapaces que vivan na mesma zona ou que
o domicilio colla de paso.
Valore o uso do transporte pblico, en
moitas ocasins o vehculo particular non
nin mis rpido nin mis econmico.
En pequenos percorridos valorar a opcin
de ir a p.
A calefaccin
O consumo medio de combustibles para
calefaccin nos centros educativos da nosa
comunidade representa o 66% do consumo
total de enerxa dos centros.
A maiora dos centros educativos dispoen
como sistemas de calefaccin instalacins
centralizadas de caldeira e radiadores de
auga que carecen dun sistema de regula-
cin e o control da instalacin faise por
medio dun reloxo.
Este tipo de instalacin coa orientacin do
edifcio leva a situacins moi frecuentes de
zonas moi calefactadas (o que obriga aos
usuarios a abrir as vents coa calefaccin
en funcionamento) e outras zonas onde
non se conseguen niveis de confort e pre-
csanse sistemas de apoio pouco efcientes
(radiadores elctricos...).
A utilizacin de sistemas de regulacin,
como as vlvulas termostticas nas zonas
de maior calor, permitir manter cons-
tante a temperatura permitindo s zonas
mis fras poder ter mis horas de cale-
faccin, sen que isto tea que supoer un
incremento do consumo enerxtico.
Ademais, no mercado pdense atopar dis-
tintos tipos de fltros para as vents, que
reducen a achega da calor do Sol, reducen
a radiacin UV e non supoen unha perda
signifcativa da cantidade de luz natural.
A instalacin destes fltros pode supoer
unha diferenza de temperatura entre o
antes e o despois ata de 10 C.
A utilizacin de dobre vent, dobre acris-
talamento ou a combinacin dos dous
sistemas nas zonas fras do edifcio, xe-
ralmente as que teen orientacin norte,
supor unha reducin importante das
perdas de calor, aumentando o confort dos
usuarios, e reducindo o consumo enerxti-
co da calefaccin.
As fltracins e correntes de aire es-
tn entre as principais causas de
perdas de calor, instale burletes nas
vents e portas para reducir as fltra-
cins, arranxe as que non pechan ben
e non as deixe abertas.
Nos accesos principais ao edifcio instale
dobre porta e resortes que mantean a
porta pechada.
A iluminacin
A importancia dunha correcta ilumina-
cin en calquera tipo de ambiente fun-
damental e atende a dous obxectivos: boas
condicins de visibilidade e satisfaccin
visual ptima.
No caso dos centros escolares estes obxec-
tivos adquiren, se cabe, unha maior rele-
vancia debido ao tipo de traballo que neles
se desempea. Este tipo de instalacins
deben estar provistas de equipos que pro-
porcionen un ambiente visual confortable
e apto para a actividade que en cada es-
tancia se desenvolva.
Na actualidade moitas estancias teen a
sa iluminacin seccionada en varios circu-
tos formando lias en sentido perpendicular
s vents; esta situacin provoca que non se
poida adecuar a iluminacin s necesidades
en cada momento. Unha adecuada distribu-
cin sera en varios circutos formando lias
orientadas en paralelo coas vents, de xeito
que as luces mis prximas s vents poi-
dan apagarse a certas horas do da e manter
acendidas as mis lonxe das vents, apro-
veitando ao mximo a luz natural.
As mesmo, est moi estendido o uso de
balastos indutivos no lugar de balastos
electrnicos. A utilizacin destes ltimos,
ademais de supoer un aforro enerxtico,
eliminarn o efecto estroboscpico das
lmpadas de descarga, provocando un me-
nor cansazo da visin.
A utilizacin de balastos electrnicos na
iluminacin combinados con fotoclulas,
63
ademais do aforro enerxtico, permite o
aproveitamento da luz natural vez que
se mantn un nivel de iluminacin cons-
tante.
A instalacin de detectores de presenza
nas zonas de paso ou uso ocasional (corre-
dores, escaleiras, aseos...) supor un afo-
rro enerxtico ata do 80%, ao evitar que as
luces queden acesas.
Colocar carteis enriba dos interrup-
tores coa expresin APAGUE AO
SAR resulta unha medida fcil de
levar a cabo e que resulta moi efcaz.
Nos estudos realizados polo Inega a varios
centros educativos, pidose constatar a
utilizacin de regretas fuorescentes sen
ningn tipo de refector que oriente a luz
zona de traballo. Isto leva a que non se
aproveite toda a luz do tubo fuorescente
e se produzan cansazo e cegamento dos
usuarios. Prevexa a substitucin progresi-
va das regretas por pantallas fuorescen-
tes con refectores e lamas que melloren
o rendemento da instalacin orientando a
luz zona de traballo; en moitas ocasin
esta medida vai acompaada dunha redu-
cin da potencia das lmpadas.
A auga
A auga un ben escaso que se debe coi-
dar, ademais de supoer un importe custo
enerxtico e econmico.
Utilizar billas de baixo consumo e tem-
porizadas supor un aforro de auga e de
enerxa.
Arranxe as billas que gotean ou as cister-
nas que perden auga.
Nos centros que dispoen de pavilln po-
lideportivo con duchas, importante va-
lorar a instalacin de rociadores economi-
zadores, con regulador limitador de auga
que tara o seu consumo nuns 7 litros por
minuto, para unha presin de servizo de
aproximadamente 2,5 bar.
Este tipo de equipo supn un aforro de
auga superior ao 60% en comparacin cos
sistemas tradicionais.
A reciclaxe
Promover entre os alumnos e profesores
a separacin de lixo para o seu reciclado,
instalando contenedores en varios lugares
do centro.
Utilice papel reciclado.
Promover no centro accins que leven
unha reducin dos residuos, como a uti-
lizacin dos folios polas das caras, ou a
reutilizacin dalgns materiais nas acti-
vidades do centro.
VIVENDAS EFICIENTES
GUAS PRCTICAS
66
www.inega.es
VIVENDAS EFICIENTES
Unha vivenda con vents inadecuadas,
illamento insufciente e instalacins
enerxticas pouco efcientes, pode supo-
er un gasto enerxtico e econmico moi
alto. Tea en conta que unha vivenda ten
unha vida til moi longa, polo que hora
de mercar, alugar ou reformar unha vi-
venda, dbense ter en conta determina-
dos aspectos.
A orientacin dos muros e vents dun
edifcio infen dun xeito importante na
climatizacin dun edifcio. En zonas fras
interesa que os cerramentos de maior
superfcie, as vents e as habitacins de
maior uso estean orientadas ao sur e nas
zonas calorosas orientadas ao norte.
A forma do edifcio ou a vivenda moi
importante na climatizacin, polo xeral,
as estruturas compactas e con formas
redondeadas teen menos perdas que as
estruturas con numerosos ocos, entrantes
e santes.
As vents e cristaleiras, os invernadoiros,
os atrios e patios, cunha adecuada orien-
tacin, permiten que a radiacin solar pe-
netre directamente no espazo a quentar
en inverno, o que producir un aforro de
calefaccin.
En vern a disposicin dos elementos de
sombreado, como os santes, os toldos,
persianas, soportais, etc., tamn pode-
rn evitar ganancias de calor, chegando
en ocasins a evitar a instalacin do aire
acondicionado.
As rbores, bardados, arbustos e enreda-
deiras, situadas en lugares adecuados,
non s aumentan a esttica e a calidade
ambiental, senn que ademais proporcio-
nan sombra e proteccin ante o vento. Por
outra parte, a auga que se evapora duran-
te a actividade fotosinttica arrefra o aire
e poden lograrse pequenas baixadas de
temperatura de entre 3 e 6 C nas zonas
arboradas.
As mesmo, as rbores de folla caduca pre-
to da fachada sur da vivenda protexen da
calor en vern e en inverno permiten que
o sol quente a casa, e as rbores de folla
perenne preto da fachada norte protexen
do fro en inverno.
Ademais, se rodeamos de vexetacin au-
tctona a vivenda (plantas aromticas,
breixo, etc.) no lugar de pavimentos de ce-
mento, asfalto ou semellantes, lograremos
diminur a acumulacin de calor e evitar
un importante consumo de auga.
Actuando sobre aspectos como a cor dos
muros e tellados, poderemos aforrar ener-
xa. As nas zonas clidas, pintar as viven-
das de branco evita unha ganancia excesi-
va da calor, mentres que nas zonas fras,
os muros e tellados das vivendas con cores
escuras, absorben mis calor.
A luz natural que entra na vivenda depen-
de non s da iluminacin exterior, senn
tamn dos obstculos, orientacin da fa-
chada, tamao dos ocos, espesor dos mu-
ros, do tipo de acristalamento dos elemen-
tos de control solar existente (persianas,
toldos...) etc.
Para optimizar a iluminacin natural pre-
csase dunha distribucin adecuada das
estancias nas distintas orientacins da
vivenda. Situando, por exemplo, as habi-
tacins que se utilicen mis durante o da
na fachada sur.
A mellora da iluminacin na nosa vivenda
depender ademais dos consellos indica-
dos nos apartados anteriores, da cor de
que se pinten as paredes. As, segundo a
cor elixida, a parede refectir mis ou me-
nos luz, o que far que a cantidade de luz
non interior da habitacin vare.
As paredes e mobles de cor clara permiten
ter un mellor rendemento da iluminacin
en comparacin coas paredes e mobles
de cor escura, que fan que precisemos de
mis puntos de luz acendidos ou unha
maior potencia instalada para obter o
mesmo nivel de iluminacin.
A continuacin exponse unha tboa com-
parativa dalgunhas cores e os seus ndices
de refexin.
67
www.inega.es
A instalacin de falso teito nas habitacins
dimine as perdas de calor e supn un afo-
rro de enerxa en calefaccin ao reducir o
volume a quentar.
No momento de mercar ou reformar a sa
vivenda, valore a opcin de instalar chan
de madeira ( parquet, tarima fotante,
etc.). Deste xeito reducir as perdas de ca-
lor e gaar en confort.
Saba que, un xeito de evitar as ganan-
cias de calor en vern mediante sistemas
evaporativos e de asperxido de auga ba-
seados en que os lquidos necesitan unha
achega de enerxa para cambiar de estado
e evaporarse. As, colocar unha cortina ou
lmina de auga nunha parede aumenta
a sensacin de confort en vern, xa que a
calor absorbida pola auga ao evaporarse
e deste xeito a parede mantense a unha
temperatura menor, co conseguinte efecto
refrixerante no interior da vivenda.
COR % REFLEXIN DA LUZ NA PAREDE
BRANCO 95%
AMARELO 94%
MARFIL 88%
AZUL CELESTE 85%
VERDE 79%
ROSA 71%
BEIXE 68%
LARANXA 62%
AZUL 41%
A BRICOLAXE
GUAS PRCTICAS
70
www.inega.es
A BRICOLAXE
Neste apartado expense unha serie de
medidas de aforro e optimizacin ener-
xtica que podemos realizar no fogar de
forma sinxela.
O frigorfco e o conxelador
moi importante revisar periodicamen-
te a goma das portas do frigorfco e do
conxelador. Unha forma moi sinxela co-
locar unha folla de papel e pechar a por-
ta. Se a folla cae por si soa ou moi fcil
de sacar, quere dicir que as gomas estn
en mal estado e que preciso substitulas
(chame a un tcnico para que o faga).
Tea en conta que un defecto no peche da
porta pode supoer un aumento do con-
sumo de ata tres veces mis do normal.
A calefaccin
Mellora do rendemento do noso sistema
de calefaccin. recomendable, polo me-
nos unha vez ao ano (ao inicio da tempo-
rada de inverno), purgar os radiadores de
auga (quitar o aire). Para isto soamente
temos que afrouxar cun desaparafusador
a vlvula de purgar deixando sar o aire
que se atopa dentro dos radiadores, e pe-
chala unha vez que empeza a sar auga.
Mellora do rendemento dos radiadores.
Para aproveitar mellor a calor emitida
polos radiadores, unha medida moi sinxe-
la a instalacin de papel de aluminio
detrs deles. Con esta medida refectir
a calor habitacin e reducir as perdas
pola parede.
Unha forma de facelo pegar papel de
aluminio corrente nunha tboa de ma-
deira (a cara menos brillante en contacto
coa tboa), e colocala entre a parede e o
radiador co papel de aluminio mirando ao
interior da habitacin.
Reducin das fltracins de aire. As fltra-
cins por portas e vents poden supoer
unha perdas de calor de ata o 10%.
Nas tendas de bricolaxe existen distintos
tipos de burletes (esponxas, caucho, etc.)
polo que podemos escoller o que mellor se
adapte s nosas necesidades.
A instalacin elctrica
Comprobacin do bo funcionamento da
nosa instalacin elctrica. Polo menos
unha vez ao mes comprobe o funciona-
mento do interruptor diferencial.
Para iso s temos que pulsar o botn de
proba. Se non salta a luz que est ava-
riado, polo que deberemos chamar a un
instalador electricista autorizado para
que o cambie.
SEGURIDADE NO FOGAR
GUAS PRCTICAS
72
www.inega.es
SEGURIDADE NO FOGAR
Dado que no noso fogar onde pasamos
moitas horas ao longo do da, onde exis-
ten moitas posibilidades de que xurda al-
gn accidente.
Porn, non todos os membros da familia
teen as mesmas posibilidades de ter un
accidente. As persoas maiores e principal-
mente os nenos, pola idade, ignorancia ou
despreocupacin, son os mis propensos a
ter accidentes con maior frecuencia.
Diversos estudos indican os accidentes
que teen os nenos no fogar, que por orden
de incidencia son:
Cadas
Intoxicacins, alerxias e irritacins
Queimaduras
Incendios e explosins
Electrocucin
Asfxia respiratoria
Golpes e collidas
Feridas
fundamental buscar as seguridades b-
sicas referentes electricidade e o gas. As
instalacins deben ser seguras, respectan-
do as normas e regulamentos tcnicos as
como realizando inspeccins peridicas.
Dbese aumentar a atencin e o coidado
aos ancins e os nenos, debendo seguir
todos hbitos seguros en todo o que con-
cerne aos aparatos, produtos, instalacins
e situacins.
INSTALACIN ELCTRICA
A seguridade das instalacins elctricas
nas vivendas est regulada polo Regu-
lamento Electrotcnico de baixa tensin
(BOE nm. 224 do 18 de decembro do
2002), que establece, dunha forma clara e
concreta, os elementos de proteccin que
deben existir.
No seguinte grfco amsase unha instala-
cin elctrica tipo dunha vivenda.
Nas vivendas existe un risco de electrocu-
cin, xa que a tensin que alimenta o di-
ferente equipamento que temos no fogar
(230 voltios) pode producir desde o coeci-
do cambre cando tocamos un aparato ata
a morte por paro cardaco.
O perigo que entraa un contacto elctri-
co faise moito maior cando a persoa est
nun ambiente mollado ou descalza sobre o
chan (cuarto de bao, lavadoiro, cocia...).
A electrocucin accidental dunha persoa
no fogar ocorre de das formas distintas:
Cando se tocan directamente elementos
elctricos que se atopan con tensin, por
exemplo cables pelados, con illante de-
FUSIBLE P.I.A.
I
.

X
E
R
A
L
I
.

D
I
F
E
R
E
N
C
I
A
L
2x6 A 2x16 mm
2
1x1,5 mm
2
2x2,5 mm
2
40 A
40 A
30m A 10 A 16 A 16 A 20 A 25 A
2x2,5 mm
2
2x4 mm
2
2x6 mm
2
ILUMINACIN TOMAS DE CORRENTE CUARTO DE BAO
LAVADORA
AUGA QUENTE
COCIA
FORNO
I.C.P.
CONTADOR
CADRO XERAL
DE DISTRIBUCIN
EN VIVENDA
73
www.inega.es
fectuoso, ao cambiar fusibles ou tratar
de desmontar ou reparar un aparello
sen desconectalo, ao introducir os nenos
tesoiras ou arames nos enchufes.
Cando se toca a parte exterior metlica
dalgn electrodomstico que ten unha
defciencia nos illamentos interiores;
isto frecuente no frigorfco, lavalou-
zas, lavadora, torrador, forno, ferro de
pasar...
Algns consellos para evitar accidentes
elctricos son:
Non conectar electrodomsticos que
estean mollados, por exemplo despois
de lavalos.
Evitar usar nin tocar aparatos elc-
tricos cando se atopa descalzo, anda
cando o chan estea seco.
Non ter estufas elctricas, tomas de
corrente nin outros aparatos elctricos
ao alcance da man non cuarto de bao
e a menos de 1 m do bordo da baeira.
No mercado poden atoparse accesorios
para os enchufes, que evitan que os ne-
nos poidan ter acceso a eles.
Cando un electrodomstico se avara,
lveo ao servizo tcnico. NON intente
reparalo vostede mesmo. Pense que al-
gns equipos manteen tensin anda
que se atopen desenchufados, existin-
do perigo de electrocucin se se ma-
nipulan (por exemplo o televisor ou o
microondas).
Se un electrodomstico est derivado
(d corrente ao tocalo ou salta o inte-
rruptor diferencial), desenchfeo in-
mediatamente e chame ao tcnico.
Non utilice nunca aparatos co cable
pelado, caravillas fendidas, enchufes
deteriorados, etc.
Para desenchufar un aparato, non
tire nunca do cable senn da caravilla
illante.
Evite facer conexins en enchufes
mltiples, aumenta o risco de incen-
dio. Procure utilizar un enchufe para
cada electrodomstico.
Na cocia, procure utilizar os electro-
domsticos lonxe do vertedoiro.
Non poa os percorridos de cables
elctricos (prolongacins) preto das es-
tufas ou focos de calor, xa que poden
causar curtocircutos.
Calquera contacto frouxo ou que faga
un mal contacto nunha instalacin
elctrica provoca calor, co conseguinte
risco de incendio
INSTALACIN DE GAS
A seguridade das instalacins de gas
nas vivendas est regulada polo Regula-
mento de Instalacins de Gas en Locais
destinados a usos domsticos, colectivos
ou comerciais (BOE do 24 de novembro
de 1993), que establece, dunha forma
clara e concreta, os elementos que deben
existir.
CHAVE
APARELLO
CHAVE
APARELLO
CHAVE
DA VIVENDA
REGULADOR
CHAVE DE
ABONADO
CHAVE DO
CONTADOR
CONTADOR
GUAS PRCTICAS
74
www.inega.es
Neste apartado, propense unhas me-
didas de seguridade hora de utilizar os
equipos de gas no fogar.
Nas vivendas existe unha intoxicacin,
incendio, explosin e queimaduras, deriva-
das do uso das instalacins de gas.
Algns consellos para evitar accidentes son:
Non situar os quentadores, caldeiras
en lugares mal ventilados.
As estufas e braseiros non deben em-
pregarse en locais sen ningunha venti-
lacin.
Controlar a boa combustin das caldei-
ras, quentadores, estufas, cocias...
Pechar a chave de paso ao fnalizar a
utilizacin do gas, e se vai ausentarse
mis de 24 horas.
Evite as correntes de aire sobre a cha-
ma que poden apagala.
Vixiar os recipientes con lquidos sobre
o fogo que, ao ferver, poden esparexer
o contido e apagar a chama, dado que o
gas continuara sando, co conseguinte
risco.
Se percibe olor a gas non accione inte-
rruptores elctricos nin acenda mistos
ou chisqueiros, a chispa provocara
unha grande explosin.
Se dispn de cocia ou quentador a
gas, no tape as fendas de ventilacin.
Non coloque as bombonas de butano
prximas aos focos de calor ou lume e
procure que estean almacenadas en lu-
gares ben ventilados.
Vixe que as chamas dos queimadores
(da cocia e da caldeira ou quentador)
sexan vivas e de cor azul. As de cor ver-
mello, inestables, que produzan rudo e
manchen os recipientes, indican unha
mala combustin, e ser necesario lim-
par os queimadores. No caso de persis-
tir estes sntomas avise a un instalador
autorizado.
Xamais deixe acendidos os fogns da
cocia sen supervisin e impida que
os cativos manipulen os aparatos e as
chaves de paso do gas.
LEMBRE:
Que as inspeccins peridicas teen
como obxectivo que a instalacin se
atope permanentemente en servizo,
co nivel de seguridade adecuado. O
titular da instalacin de gas (propie-
tario do inmoble) ou no seu defecto os
usuarios (arrendatario do inmoble)
son os responsables do mantemento,
conservacin, explotacin e bo uso da
instalacin.
A inspeccin peridica das instala-
cins receptoras de gas realizarase
cada cinco anos e dentro do ano natu-
ral de vencemento deste perodo.
No caso de instalacins receptoras
alimentadas desde redes de distri-
bucin, as inspeccins sern levadas
pola empresa distribuidora da zona.
No caso de instalacins receptoras
non alimentadas desde redes de dis-
tribucin, as inspeccin sern realiza-
das por unha empresa instaladadora
de gas autorizada e contratada polo
titular ou usuario da instalacin.
A FACTURACIN
ENERXTICA
GUAS PRCTICAS
76
www.inega.es
A FACTURACIN
ENERXTICA
No ano 1998 pxose en marcha un pro-
ceso de liberalizacin dos mercados de
gas e electricidade que fnalizou no ano
2009.
A liberalizacin ten como obxectivos aca-
dar un servizo de calidade e prezos compe-
titivos. En defnitiva trtase de considerar
a enerxa como calquera outro produto de
consumo, sometido lei da oferta e da de-
manda.
ELECTRICIDADE
O 1 de xullo de 2009, desapareceron as
tarifas elctricas integrais, as tarifas de
toda a vida, e entraron en servizo as tari-
fas de ltimo recurso (TUR), fnalizando o
longo proceso de liberalizacin do sistema
elctrico do Estado Espaol.
AS TARIFAS DE LTIMO RECURSO (TUR)
A tarifa de ltimo recurso apareceu para
os consumidores que non atopan atracti-
vas as condicins do mercado libre e pre-
fren seguir pagando a electricidade a un
prezo fxado polo Goberno do Estado e que
revisado cada seis meses.
Poden acollerse s tarifas de ltimo re-
curso todos os consumidores que dispo-
an dunha potencia de contrato igual ou
COMERCIALIZADORA DE LTIMO RECURSO TELFONO ATENCIN CLIENTE ENDEREZO DA PXINA WEB
ENDESA ENERGA XXI, SLU 902 508 850 www.endesaonline.com
IBERDROLA COMERCIALIZACIN DE LTIMO RECURSO, SAU 901 202 020 www.iberdrola.es
HC-NATURGS COMERCIALIZADORA LTIMO RECURSO, SA 902 860 860 www.hcenergia.com
E.ON COMERCIALIZADORA DE LTIMO RECURSO, SL 902 222 838 www.eon-espana.com
GAS NATURAL S.U.R., SDG, SA 901 404 040 www.gasnaturalfenosa.es
inferior a 10kW e contraten a sa subministracin cunha empresa comercializadora de
ltimo recurso.
A continuacin indcase as empresas comercializadoras de ltimo recurso, coas que se
pode contratar a subministracin.
O BONO SOCIAL
O 1 de xullo de 2009 entrou en vigor o bono
social, que supn unha conxelacin do pre-
zo da tarifa vixente nese momento durante
un perodo de dous anos.
Creouse o bono social para determinados
consumidores domsticos de electricidade
acollidos tarifa de ltimo recurso que
cumpran cunhas determinadas caracters-
ticas sociais, de consumo e poder adquisi-
tivo, que ser fnanciada polas empresas
titulares de instalacins de xeracin. S
podern acollerse ao bono social as viven-
das habituais das persoas fsicas.
O bono social aplcase polo corresponden-
te comercializador de ltimo recurso nas
facturas, segundo as condicins que se
determinen polo Ministerio de Industria,
Turismo e Comercio.
Poden acollerse ao bono social os seguintes
colectivos:
Persoas fsicas con potencia contratada
inferior a 3 kW na sa vivenda habi-
tual.
Pensionistas con 60 ou mis anos que
perciban unha pensin mnima por xu-
bilacin, incapacidade permanente ou
viuvez.
Familias numerosas.
Familias con todos os seus membros en
situacin de desemprego.
O bono social solictase na empresa distri-
buidora da zona, por correo postal ou por
correo electrnico na comercializadora de
ltimo recurso, mediante os impresos que
poden descargarse na pxina da Comisin
Nacional da Enerxa (CNE) e acreditando
a sa condicin de benefciario do bono so-
cial.
77
www.inega.es
A TARIFA SOCIAL
unha tarifa creada polo Ministerio de
Industria, Turismo e Comercio que se
diferencia da tarifa xeral en que a poten-
cia contratada gratuta, s se paga polo
consumo realizado.
Na actualidade os consumidores non po-
den acollerse a esta tarifa, anda que os
usuarios que estean acollidos a ela po-
den mantela sempre que cumpran cos
requisitos.
Os requisitos que debe cumprir o usuario
para manter a tarifa social :
Que o titular do contrato sexa unha
persoa fsica.
Que a potencia de contrato ser infe-
rior a 3 kW.
Que tea instalado un interruptor de
control de potencia (ICP) ou limitador.
Que a vivenda sexa a habitual do titu-
lar do contrato.
A CONTRATACIN NO MERCADO LIBRE
Desde o 1 de xullo de 2009 todos os con-
sumidores que teen unha potencia de
contrato superior a 10 kW teen que con-
tratar a sa subministracin obrigatoria-
mente no mercado libre cunha empresa
comercializadora, cun produtor, ou acudir
directamente ao mercado elctrico e pagar
as correspondentes peaxes polo uso das li-
as elctricas.
As instalacins cunha potencia contra-
tada superior a 10 kW que a 1 de xullo
de 2009 non contratasen a sa subminis-
tracin cunha comercializadora, actual-
mente estselles a aplicar unha recarga
do 20% na facturacin e de non corrixir
esta situacin desde 1 de xaneiro de 2011
pdeselle rescindir o contrato de submi-
nistracin.
Esta recarga maior naqueles consumido-
res que teen contratada discriminacin
horaria, onde se aplica o mesmo prezo a
todo o consumo (val, punta e chan), po-
dendo acadar unha porcentaxe superior ao
40% da sa facturacin.
Para contratar o subministro no mercado
libre cunha empresa comercializadora, de-
berase solicitar oferta a varias empresas
(recomndase como mnimo tres), facili-
tando para isto o CUPS (Cdigo Unifcado
do Punto de Subministro) que fgura nas
facturas elctricas, a potencia de contrato
e o CIF do titular do contrato.
Na pxina web da CNE (www.cne.es) no
apartado listado de comercializadoras fa-
ciltaselle o telfono de atencin ao cliente,
as como a direccin da pxina web de cada
empresa comercializadora.
Unha vez dispoa das ofertas das em-
presas comercializadoras, para avaliar e
escoller a mis vantaxosa, deber aplicar
os novos prezos ao seu consumo dos lti-
mos 12 meses e comprobar a diferenza. Se
non dispn dun histrico de consumo, pode
comparar os prezos que lle oferten cos pre-
zos vixentes da TUR.
Ao adquirir a electricidade no mercado, es-
taremos pagando:
As peaxes: son o pago polo uso das re-
des do distribuidor, mediante un prezo
aprobado polo Ministerio de Industria,
Comercio e Turismo. Denomnase tarifa
de acceso e consta de dous termos (po-
tencia e enerxa), o primeiro fxo e pa-
gamos a potencia que temos contratada
e no segundo, que variable, pagamos
pola enerxa que circulou pola rede do
distribuidor para noso consumo.
COMERCIALIZADORA DE LTIMO RECURSO ENDEREZO POSTAL FAX CORREO ELECTRNICO
ENDESA ENERGA XXI, SLU APDO CORREOS 1167. - 41080 SEVILLA 935 077 646 Cefaco_Contratacion_Social@endesa.es
IBERDROLA COMERCIALIZACIN DE LTIMO RECURSO, SAU APDO CORREOS 61017 - 28080 MADRID 944 664 903 bonosocial@iberdrola.es
HC-NATURGS COMERCIALIZADORA LTIMO RECURSO, SA APDO CORREOS 191 - 33080 OVIEDO 985 253 787 bonosocial@hcenergia.com
E.ON COMERCIALIZADORA DE LTIMO RECURSO, SL APDO CORREOS 460 - 39080 SANTANDER 942 360 693 bono_social@eon.com
GAS NATURAL S.U.R., SDG, SA APDO CORREOS 61084 - 28080 MADRID 902 050 734 bonosocial@gasnatural.com
A continuacin, indcase onde se pode dirixir a solicitude para acollerse ao bono social.
GUAS PRCTICAS
78
www.inega.es
A enerxa: o pago pola enerxa con-
sumida medida polo contador. o re-
sultado de multiplicar o prezo marca-
do polo comercializador, que fgura no
contrato, polo consumo realizado.
Se contratamos o acceso s redes do dis-
tribuidor a travs dunha comercializado-
ra, esta facturaranos na mesma factura os
dous conceptos (peaxes e enerxa).
Polo menos unha vez ao ano, ou en todas
as facturas se o pedimos, a comercializa-
dora ten a obriga de informarnos dos pa-
gos que realizou distribuidora, no noso
nome, polas peaxes.
LEMBRE:
Se vai a formalizar un contrato de
subministracin no mercado libre
tea en conta:
As condicins da oferta que lle fagan.
En ocasins atopar ofertas formula-
das como un desconto sobre a tarifa.
Asegrese sobre que o desconto.
Lembre que na factura ter un termo
fxo e outro variable, asegrese se o
desconto sobre o total da tarifa ou
s sobre unha parte dela (termo fxo
ou termo de consumo).
Se a oferta por un prezo fxo, aseg-
rese do tempo no que ese prezo estar
en vigor. Lea atentamente as clusu-
las do contrato.
GAS
O 1 de xullo de 2008 desapareceron as ta-
rifas de gas natural, dicir, os prezos de
venta de gas natural deixaron de ser pre-
zos regulados polo Goberno do Estado.
AS TARIFAS DE LTIMO RECURSO (TUR)
Igual que na electricidade a tarifa de lti-
mo recurso apareceu para os consumidores
que non atopan atractivas as condicins do
mercado libre e prefren seguir pagando o
gas a un prezo fxado polo Goberno do Es-
tado.
Desde o 1 de xullo de 2009 s poden aco-
llerse tarifa de ltimo recurso aqueles
consumidores conectados a gasodutos cun-
ha presin menor ou igual a 4 bar e cun
consumo anual inferior a 50.000 kWh.
Neste caso atpanse os consumidores do-
msticos.
As empresas comercializadoras que asu-
mirn a obriga de atender as subminis-
tracins de ltimo recurso no territorio
peninsular e Baleares desde o intre da sa
integracin no sistema gasista sern:
Os consumidores domsticos (consumo in-
ferior a 50.000 kWh/ano) podern ser sub-
ministrados tanto por un comercializador
de ltimo recurso como por un comerciali-
zador do mercado libre.
Se est sendo subministrado por unha em-
presa comercializadora de ltimo recurso,
pode optar por cambiar a sa subministra-
cin a unha empresa comercializadora de
mercado libre.
Se pola contra est sendo subministrado
por un comercializador do mercado libre,
pode cambiar a outro comercializador dife-
rente ou a un comercializador de ltimo re-
curso, pero deber ter en conta as clusu-
las asinadas co seu comercializador actual.
COMERCIALIZADORA DE LTIMO RECURSO TELFONO ATENCIN CLIENTE ENDEREZO DA PXINA WEB
ENDESA ENERGA XXI, SLU 902 508 850 www.endesaonline.com
IBERDROLA COMERCIALIZACIN DE LTIMO RECURSO, SAU 901 201 520 www.iberdrola.es
HC-NATURGS COMERCIALIZADORA LTIMO RECURSO, SA 902 860 860 www.hcenergia.com
MADRILEA SUMINISTRO DE GAS SUR 2010, SL 902 330 140 www.galpenergia.com
GAS NATURAL S.U.R., SDG, SA 901 200 850 www.gasnaturalfenosa.es
AS ENERXAS
RENOVABLES
GUAS PRCTICAS
80
www.inega.es
AS ENERXAS RENOVABLES
As enerxas renovables caracterzanse por
renovarse ciclicamente, sen prexudicar o
medio ambiente e sendo, polo tanto, as mis
respectuosas co contorno que nos rodea.
Non producen emisins de gases conta-
minantes atmosfera, responsables do
quentamento global do planeta (como o
CO
2
) e choiva cida (como o SO
2
e NO
x
).
Tampouco producen residuos perigosos de
difcil tratamento ou almacenamento.
Outra vantaxe das enerxas renovables
a sa contribucin ao equilibrio territo-
rial, xa que poden instalarse nas zonas
rurais e illadas. As mesmo, diminen a
nosa dependencia de subministracins ex-
ternas como o petrleo.
Considranse enerxas renovables pola
Unin Europea as seguintes:
Elica.
Solar (trmica e fotovoltaica).
Xeotrmica.
Enerxa do mar.
Biomasa e biocarburantes.
Enerxa hidrulica.
O Sol est na orixe das enerxas renova-
bles, as:
Provoca na Terra as diferenzas de pre-
sin que dan orixe aos ventos, estes
son a fonte da enerxa elica e da ener-
xa das ondas.
Ordena o ciclo da auga: a causa da
evaporacin e formacin das nubes e
polo tanto das choivas que alimentan
os ros, e estes son a fonte da enerxa
hidrulica.
Axuda a medrar as plantas, que son a
fonte da biomasa.
a fonte de alimentacin directa da
enerxa solar, tanto fotovoltaica como
trmica.
ENERXA ELICA
A enerxa elica a enerxa obtida do ven-
to. Este tipo de enerxa unha das mis
antigas.
Os primeiros muios de vento cun uso
prctico foron construdos no sculo VII
en Afganistn. Estes foron muios de eixe
vertical con follas rectangulares que fo-
ron utilizados para moer cereais e extraer
auga para a rega.
Na actualidade utilzanse aeroxeradores
que converten a enerxa cintica do vento en
enerxa elctrica, que pode ser consumida
no mesmo punto ou inxectada rede elctri-
ca para ser transportada a outros lugares.
Tamn posible aproveitar a enerxa e-
lica para o bombeo de auga en lugares aos
que non chegan as lias elctricas conven-
cionais.
VANTAXES E INCONVENIENTES DA ENERXA ELICA
A enerxa elica completamente renova-
ble e polo tanto inesgotable.
unha enerxa alternativa aos combusti-
bles fsiles, nin os queima nin os utiliza,
polo que non emite substancias contami-
nantes, nin fortalece o efecto invernadoiro,
nin reduce a capa de ozono. E non produce
vertidos contaminantes nin residuos.
unha tecnoloxa madura e lista para com-
petir coa rendibilidade doutras tecnoloxas.
81
www.inega.es
unha fonte de enerxa barata e capaz de
competir con outras fontes. Especialmente
se se ten en conta os custos derivados de
reducir os danos ambientais.
Entre as desvantaxes deste tipo de enerxa
est a necesidade de ter que utilizar aeroxe-
radores grandes. Os parques elicos deben
instalarse nos lugares onde o vento sexa
mis continuo e forte, lugares que a mido
coinciden cos cumios dos montes, polo que
xeran un impacto paisaxstico importante.
Hai que abrir camios ata os cumios, e
a propia instalacin dos muios implica
unha grande actividade de maquinaria.
moi importante, polo tanto, estudar en
profundidade o posible impacto ambiental.
Hai que elixir coidadosamente o tamao e
localizacin do parque para minimizar o
impacto que xera este tipo de instalacin.
A enerxa elica un recurso abundante,
renovable, limpo e axuda a diminur as
emisins de gases de efecto invernadoiro ao
substitur sistemas de producin de enerxa
con combustibles fsiles. Porn, o principal
inconveniente a sa intermitencia.
ENERXA SOLAR
A enerxa solar xunto coa enerxa elica
son as fontes de enerxa alternativa que
mis se desenvolveron nos ltimos anos.
Anda que a enerxa solar pertence ao gru-
po das enerxas non contaminantes, e co-
ecida como enerxa limpa, o seu principal
inconveniente que ao fnal da sa vida
til, os paneis fotovoltaicos poden supoer
un residuo contaminante difcil de reciclar.
A recollida directa de enerxa solar require
de dispositivos chamados colectores solares.
A enerxa, unha vez recollida, emprgase
en procesos trmicos ou fotovoltaicos. Nos
procesos trmicos, a enerxa solar utilzase
para quentar un gas ou un lquido que logo
se almacena ou se distribe. Nos procesos
fotovoltaicos, a enerxa convrtese en elec-
tricidade sen ningn dispositivo intermedio.
Os colectores solares poden ser de dous ti-
pos principais (os de placa plana e os de
concentracin).
ENERXA SOLAR FOTOVOLTAICA
Os paneis solares feitos con obleas fnas de
silicio ou outro material semicondutor en
estado cristalino converten a radiacin do
sol en electricidade de xeito directo.
Diferncianse dous tipos de instalacins
fotovoltaicas:
Instalacins illadas (para autoconsumo).
Instalacins interconectadas rede
elctrica (para venda de enerxa).
Nas instalacins destinadas a autoconsumo,
a enerxa elctrica que produce o panel solar
pode ser consumida no momento, ou alma-
cenada en bateras para o seu uso posterior.
Nas instalacins conectadas rede, a
enerxa producida enviada rede elctri-
ca directamente para a sa distribucin e
consumo.
Na nosa vida coti temos exemplos moi
sinxelos da utilizacin da enerxa solar
fotovoltaica, como son: cargadores de pi-
las, calculadoras, reloxos, repetidores de
telefona que podemos atopar nas zonas
rurais, etc.
ENERXA SOLAR TRMICA
Consiste no aproveitamento da radiacin
solar para quentar un fudo que circula
polo interior dun panel (captador solar).
Dun xeito moi esquematizado, o sistema
funciona da seguinte forma: o colector ou
panel solar capta os raios do sol, absor-
bendo deste xeito a enerxa en forma de
calor. A travs do panel solar faise pasar
un fudo (normalmente auga) de maneira
que parte da calor absorbida polo panel
transferida ao fudo, que eleva a sa tem-
peratura e almacenado ou directamente
levado ao punto de consumo.
As aplicacins mis estendidas desta tec-
noloxa son o quentamento de auga sanita-
ria (AQS), a calefaccin por chan radiante
e o prequentamento de auga para procesos
industriais.
Outras aplicacins son o quentamento de
auga para piscinas e climatizacin.
ENERXA XEOTRMICA
A enerxa xeotrmica aquela enerxa que
pode obterse mediante o aproveitamento
da calor do interior da Terra.
GUAS PRCTICAS
82
www.inega.es
As aplicacins deste tipo de enerxa son:
Xeracin de electricidade.
Aproveitamento directo da calor.
Calefaccin e auga quente sanitaria.
Refrixeracin por absorcin.
Os tipos de xacementos xeotrmicos se-
gundo a temperatura da auga poden ser:
Alta temperatura. Entre 150 e 400 C,
prodcese vapor na superfcie e mediante
unha turbina xrase electricidade.
Temperatura media. Entre 70 e 150 C, a
conversin vapor-electricidade realzase a
un rendemento menor, e debe explotarse
por medio dun fudo voltil.
Baixa temperatura. Entre 50 e 70 C
aproveitable en zonas mis amplas que as
anteriores.
Moi baixa temperatura. Entre 25 e 50 C
utilzase para necesidades domsticas, ur-
banas ou agrcolas.
A climatizacin xeotrmica un sistema
de climatizacin (calefaccin ou refrixera-
cin) que utiliza a grande inercia trmica
do subsolo, pois a uns poucos metros de
profundidade presenta unha temperatura
constante de entre 7 e 16 C, dependendo
da latitude do lugar.
A calefaccin xeotrmica non debe confun-
dirse coa enerxa xeotrmica, que require
unha alta temperatura no subsolo, nor-
malmente asociada coa actividade volc-
nica.
Existen dous sistemas: de alta entalpa
(con bomba de calor) e de baixa entalpa
(sen bomba de calor).
O sistema de baixa entalpa o mis sim-
ple e cun custo enerxtico menor. A tem-
peratura do solo pode chegar a non variar
ao longo do ano se se toma a sufciente
profundidade. Pdese extraer calor ou fro
simplemente bombeando un fudo.
Este sistema evita a complexidade e o gas-
to dunha bomba de calor, porn, menos
potente e polo xeral utilzase como apoio a
outro sistema de calefaccin.
No sistema de alta entalpa utilzase unha
bomba de calor, no lugar de expulsar a ca-
lor coa atmosfera faino co terreo: en inver-
no, a bomba de calor absorbe calor do chan
e librao na vivenda. No vern, absorbe a
calor da vivenda e librao no chan.
A vantaxe est en que a terra mantn
unha temperatura constante durante todo
o ano a partir duns poucos metros de pro-
fundidade. Isto permite un intercambio
de calor mis efciente e polo tanto menor
consumo de enerxa.
ENERXA DO MAR
Os mares e ocanos ofrecen un enorme po-
tencial enerxtico, e mediante diferentes
tecnoloxas pode obterse electricidade que
axude a satisfacer as necesidades enerx-
ticas. Anda que se trata dunha enerxa
abundante e fable, na actualidade non
fcil de explotar.
Dentro da enerxa do mar estanse a es-
tudar varias tecnoloxas ou sistemas de
explotacin en funcin do aproveitamento
enerxtico, as temos:
A enerxa das mareas.
A enerxa das ondas.
A diferenza de temperaturas entre a su-
perfcie e as capas profundas do ocano.
O gradiente de salinidade.
As correntes submarinas.
Hoxe en da, a enerxa das mareas e a das
ondas son as nicas coas que se ten rea-
lizado algunha experiencia para producir
electricidade.
As centrais mareomotrices (enerxa das
mareas) basean o seu funcionamento nas
subidas e baixadas das mareas. O com-
plicado da colocacin destas centrais est
fundamentalmente en que deben estar
situadas na desembocadura dun ro ou
nun encoro, onde polo menos as diferenzas
entre altura de mareas sexa de 5 m como
mnimo. Unha desvantaxe deste sistema
a sa intermitencia, xa que a producin
dependen do horario de cando suban ou
baixen as mareas.
Na localizacin dbense construr diques
capaces de conter un gran volume de auga
e instlanse comportas que retean a dita
auga durante a subida da marea. Unha vez
que a marea baixa, as comportas brense
dando paso a un salto de auga que fai xirar
unha turbina, que sa vez pon en mar-
cha un alternador. Estas centrais tamn
aproveitan a subida de marea para xerar
electricidade.
83
www.inega.es
Na nosa comunidade podemos atopar mu-
os de mareas, como o de Serres no Conce-
llo de Muros, que data do principio do s-
culo XIX e un dos muos desta tipoloxa
de maior tamao de Espaa.
As ondas son outra fonte de enerxa re-
novable que ten un gran potencial para
producir electricidade limpa. A enerxa
contida no movemento das ondas pode
transformarse en electricidade de distin-
tos xeitos.
As oscilacins na altura da auga poden su-
bir e baixar un pistn dentro dun cilindro,
movendo deste xeito un xerador de electri-
cidade.
Outra posibilidade que o movemento
das ondas desprace o aire no interior dun
cilindro. O aire busca a sada e vai dar a
unha turbina que, xirando, activa un xe-
rador. Cando a onda se retira do recinto,
o cilindro reabsorbe o aire que ascendeu e
o movemento dese aire ao baixar volve a
mover a turbina.
BIOMASA E BIOCARBURANTES
BIOMASA
o conxunto da materia orgnica, de orixe
vexetal ou animal, e os materiais que
proceden da sa transformacin natural
ou artifcial. Incle os residuos proceden-
tes das actividades agrcolas, gandeiras
e forestais, as como os subprodutos das
industrias agroalimentarias e de transfor-
macin da madeira.
Estn, ademais, os chamados cultivos
enerxticos para a producin de biomasa
lignocelulsica, orientada sa aplicacin
mediante combustin ou gasifcacin.
O uso da biomasa normalmente median-
te caldeiras, como as de gasleo. As apli-
cacins mis comns son de trmicas para
producin de calefaccin e auga quente
sanitaria e en menor grao a producin de
electricidade.
A producin enerxtica con biomasa abas-
tcese dunha ampla gama de produtos
(lascas, cardos, toxo, palla, sos de oliva,
cascas de amndoa ou castaa). Esta va-
riedade contina os usos da enerxa produ-
cida con biomasa (calefaccin e producin
de auga quente sanitaria nos fogares, ca-
lor para procesos industriais e xeracin de
electricidade).
Nos fogares a utilizacin de biomasa co-
meza nas caldeiras ou estufas individuais
utilizadas tradicionalmente. Na actuali-
dade temos aparatos de aire que quentan
unha nica estancia, ou de auga, que per-
miten adaptarse ao sistema de radiadores
ou chan radiante, as como outros sistemas
con producin de auga quente sanitaria.
O uso da biomasa como recurso enerxtico,
no lugar de combustibles como o gasleo,
supn unhas vantaxes; as:
Diminucin das emisins de xofre e
partculas.
Menor emisins de CO, HC e NO
x
.
Ciclo neutro do CO
2
, sen contribucin
ao efecto invernadoiro.
Reducin do mantemento e dos perigos
derivados de escapes.
Reducin de riscos de incendios fores-
tais e de pragas de insectos.
Aproveitamento de residuos agrcolas,
evitando a sa queima no terreo.
Posibilidade de utilizacin de terras de
barbeito con cultivos enerxticos.
Independencia das futuacins dos pre-
zos dos combustibles.
Mellora socioeconmica das reas ru-
rais, xa que unha fonte potencial de
emprego, sendo un elemento moi im-
portante no equilibrio territorial (zo-
nas rurais).
Os recursos potenciais de biomasa calcula-
dos polo IDAE para o desenvolver o Plan de
Enerxas Renovables (PER) superan os 17
Mtep, mis de tres veces o incremento esta-
blecido no PER para o ano 2010. Entre estes
recursos destacan os cultivos enerxticos,
que cun potencial superior aos 7 Mtep cons-
titen unha alternativa aos cultivos agrco-
las tradicionais que se atopan en recesin.
BIOCARBURANTES
Considerados unha enerxa renovable e
limpa, os biocombustibles (bioaceites e bio-
alcohois) obtnense de distintas especies
vexetais.
Os biocombustibles son un sector emer-
xente pola necesidade de diminur as emi-
sins contaminantes asociadas ao trans-
porte e reducir a dependencia do petrleo.
O obxectivo da Unin Europea cubrir o
5,75% das necesidades do transporte en
2010 con biocarburantes, cifra que se ele-
GUAS PRCTICAS
84
www.inega.es
va a un 5,83% no caso de Espaa segundo
o Plan de Enerxas Renovables aprobado
polo Goberno en 2005.
A diferenza dos combustibles tradicionais
(petrleo, carbn e gas natural), os bio-
combustibles non se atopan almacenados
na Terra, senn que proceden das plantas,
que consomen CO
2
da atmosfera a travs
da fotosntese, polo que os motores que
utilizan biocarburantes emiten o CO
2
que
tomou a planta, motivo polo cal non au-
mentan o efecto invernadoiro.
A obtencin de bioaceites posible con
mis de 300 especies vexetais, principal-
mente das sas sementes e froitos (os mis
utilizados son de colza, especialmente, e da
palma, xirasol e soia).
Estes aceites obtense normalmente por
compresin, por extraccin ou por pirlise
(por accin da calor), anda que o consegui-
do nos dous ltimos procesos non resulta
adecuado para a sa utilizacin nos co-
ches. Unha segunda operacin, coecida
como transesterifcacin, permite obter
compostos qumicos con alcohol para a sa
aplicacin en motores disel.
Os bioalcohois usados son o etanol e o me-
tanol. O uso dos bioalcohois nos vehculos
propxose como unha alternativa gaso-
lina, que na crise enerxtica se utilizou
a grande escala, sendo Brasil o pais que
mis recursos destinou; non obstante, o
seu uso foi decaendo.
Na actualidade, os bioalcohois utilzan-
se como aditivos da gasolina e non como
substitutivos desta. As, o carburante dos
coches que circulan por Estados Unidos, a
Unin Europea, Brasil, entre outros luga-
res, contn etanos, pero a cantidade destes
non supera polo xeral o 10% da mestura
total.
ENERXA HIDRULICA
Denomnase enerxa hidrulica a que se
obtn do aproveitamento das enerxas ci-
nticas e potencial da corrente de auga ou
dos saltos de auga. un tipo de enerxa
verde cando o seu impacto ambiental m-
nimo e se usa a forza da auga sen repre-
sala; no caso contrario considerada unha
forma de enerxa renovable.
O Sol, ademais de xerar correntes de aire,
fai que a auga se evapore e ascenda polo
aire e se mova s zonas mis fras, onde a
auga das nubes se condensa e cae en forma
de choiva. Esta auga pdese colectar e re-
ter mediante presas. Parte da auga alma-
cenada dixase sar para que mova as pas
dunha turbina conectada a un xerador de
electricidade.
Desde hai sculos aprovitase a corrente
de auga dos ros para mover o rotor de
pas dos muos, para moer o gran. Porn,
a utilizacin mis signifcativa constite-
na as centrais hidroelctricas de repre-
sas, que non son consideradas formas de
enerxa verde polo seu alto impacto am-
biental.
Vantaxes da enerxa hidrulica
Trtase dunha enerxa renovable e
limpa de alto rendemento enerxtico.
Elimina os custos dos combustibles, o
que a fai case inmune volatilidade
dos prezos dos combustibles fsiles e
reduce a dependencia enerxtica do ex-
terior.
As centrais hidroelctricas teen vidas
econmicas mis longas que as plantas
que utilizan combustibles.
Os custos de operacin son baixos,
xa que estn automatizadas e teen
poucos traballadores durante a opera-
cin normal.
Como as plantas hidrulicas non quei-
man combustibles, non producen direc-
tamente CO
2
, principal gas do efecto
invernadoiro.
Inconvenientes da enerxa hidru-
lica
A construcin de grandes encoros pode
inundar importantes extensins de te-
rreo, o que signifca perda de terras do
val, xeralmente as mis frtiles.
As presas e encoros poden afectar aos
ecosistemas acuticos, por exemplo,
cortando as rutas de migracins de
peixes como os salmns.
Cambia os ecosistemas no ro augas
abaixo da presa. A auga que sae das
turbinas non ten practicamente sedi-
mentos.
Cando as turbinas abren e pechan re-
petidas veces, o caudal do ro modif-
case drasticamente causando unha im-
portante alteracin nos ecosistemas.
AS ENERXAS
CONVENCIONAIS
GUAS PRCTICAS
86
www.inega.es
AS ENERXAS
CONVENCIONAIS
As enerxas convencionais son as proce-
dentes de fontes de enerxas non renova-
bles e son as que na actualidade cobren
mis do 93% do consumo enerxtico en
Espaa.
As enerxas convencionais poden ser de
orixe fsil, formadas pola transformacin
de restos orgnicos acumulados na natu-
reza desde hai millns de anos, ou de orixe
mineral.
As de orixe fsil son o carbn, o petrleo e
o gas natural e de orixe mineral o uranio,
que se utiliza como combustible na ener-
xa nuclear.
O PETRLEO
O petrleo un produto lquido aceitoso,
viscoso e infamable, formado por unha
mestura de compostos orgnicos, princi-
palmente hidrocarburos e en menor pro-
porcin nitrxeno, xofre, osxeno e algns
metais, que de forma natural se atopa
en determinadas formacins xeolxicas.
A sa cor pode variar entre o mbar e o
negro.
O petrleo de orixe fsil, froito da trans-
formacin de materia orgnica vexetal e
animal que foi soterrada baixo pesadas
capadas de sedimentos.
A transformacin debida calor e pre-
sin prodcese en sucesivas fases, desde
betume a hidrocarburos cada vez mis
lixeiros (lquidos e gasosos). Estes produ-
tos ascenden superfcie, pola sa menor
densidade e grazas porosidade das ro-
chas sedimentarias. Cando se dan as cir-
cunstancias xeolxicas que impiden o seu
ascenso, frmanse entn os xacementos
petrolferos.
O petrleo, tal como extrado, non ten
aplicacin prctica. Por isto, necesita ser
tratado. O proceso de transformacin rea-
lzase nas refneras.
Saba que: un barril de cru que contn
159 litros de petrleo produce: 79,5 litros
de gasolina, 11,5 litros de combustible
para reactores, 34 litros de gasleo e desti-
lados, 15 litros de lubricantes e 11,5 litros
de residuos mis pesados.
Polo xeral, os pozos petrolferos atpan-
se en zonas moi lonxe dos puntos de con-
sumo, polo que o transporte se converte
nun aspecto importante a ter en conta e
que esixe un grande investimento (oleo-
dutos e buques petroleiros), que pode
supoer un gran risco para o medio am-
biente.
O petrleo un recurso non renovable que
na actualidade a principal fonte de ener-
xa. O petrleo pode presentarse asociado
a depsitos de gas natural.
Anda que en Espaa existen xacementos
de petrleo, a sa producin non cobre as
nosas necesidades, polo que a prctica to-
talidade do cru que se trata nas refneras
espaolas ten que ser importado.
No ano 2007 os principais subministra-
dores de petrleo foron de Oriente Medio
(Arabia Saud, Irn, Iraq), de frica (Alxe-
ria, Libia e Nixeria), de Amrica (Mxico
e Venezuela) e de Europa (Reino Unido e
Rusia).
87
www.inega.es
O GAS NATURAL
O gas natural consiste nunha mestura de
gases, en proporcins variables, pero onde
o metano constite mis do 70%. Outros
gases que poden estar presentes en propor-
cins apreciables son o nitrxeno, o dixido
de carbono e o etano.
O gas natural provn da degradacin da
materia orgnica e en moitos casos vai
asociado a xacementos de petrleo, anda
que tamn se descobre illado. O compoen-
te fundamental do gas natural o metano,
que tamn pode producirse artifcialmen-
te mediante a fermentacin bacteriana
da materia orgnica, por exemplo nunha
depuradora de augas residuais ou polo tra-
tamento dos residuos orgnicos nos verte-
doiros.
O gas natural pdese utilizar tal como sae
do xacemento, anda que poden ser necesa-
rias operacins de fltrado e secado, sobre
todo para protexer as canalizacins por
onde vai ser transportado.
O transporte do gas natural faise por ga-
sodutos ou licuando primeiro o gas (com-
primindo e baixando a sa temperatura)
para o seu transporte en forma de lquido
nun buque e sendo regasifcado despois no
punto de destino para o seu consumo.
O gas natural sase nos fogares (calefac-
cin, auga quente sanitaria, cocia...) para
impulsar turbinas para producir electri-
cidade ou como combustible en motores.
Tamn se emprega como materia prima na
fabricacin de fertilizantes nitroxenados.
No ano 2008 Espaa tivo un consumo de
450.726 GWh de gas natural, o que supuxo
o 24% da enerxa primaria.
No ano 2007 os principais subministrado-
res de gas natural foron de Oriente Medio
(Qatar e Omn), de frica (Alxeria, Libia,
Nixeria e Exipto), de Amrica (Trindade-
Tobago) e de Europa (Noruega).
O CARBN
O carbn orixnase pola descomposicin de
vexetais terrestres, follas, madeiras, cor-
tiza e esporas, que se acumulan en zonas
pantanosas, marias, etc., de pouca pro-
fundidade.
Os vexetais mortos vanse acumulando no
fondo dunha conca, quedando cubertos de
auga e polo tanto protexidos do aire. Comeza
unha lenta transformacin pola accin das
bacterias anaerobias, un tipo de microorga-
ORIENTE MEDIO
24%
AMRICA
17%
RESTO
1%
FRICA
25%
EUROPA
33%
ORIENTE MEDIO
14%
RESTO
2%
AMRICA
6%
EUROPA
6%
FRICA
72%
GUAS PRCTICAS
88
www.inega.es
nismos que non poden vivir en presenza de
osxeno. Co tempo quedan cubertos por de-
psitos arxilosos, o que contribe ao mante-
mento do ambiente anaerobio, axeitado para
que contine o proceso de carbonifcacin.
Existen diferentes tipos de carbns en fun-
cin do grao de carbonifcacin que experi-
mentou a materia vexetal que o orixinou.
Estes van desde a turba, que o menos
evolucionado e na que a materia vexetal
mostra pouca alteracin, ata a antracita,
que o carbn cunha maior evolucin.
A evolucin depende da idade do carbn,
as como da profundidade e condicins de
presin, temperatura, contorno, etc., nas
que a materia vexetal evolucionou ata for-
mar o carbn.
O rango dun carbn determnase en fun-
cin de criterios tales como o seu contido
en materia voltil, carbono fxo, humida-
de, poder calorfco, etc. As, a maior rango,
maior contido en carbono fxo e maior po-
der calorfco. Existen varias clasifcacins
dos carbns, pero basicamente podemos
dividilos de maior a menor rango en:
Antracita: o carbn de mis alto rango e
presenta maior contido en carbono, ata un
95%. negro, brillante e moi duro. Debi-
do ao seu baixo contido en materia voltil,
presenta unha ignicin difcultosa. Proce-
de da transformacin da hulla e formouse
hai uns 250 millns de anos. Os principais
xacementos atpanse en China e Rusia.
Hulla: o tipo de carbn mis abundante
e xorde como resultado da descomposicin
da materia vexetal dos bosques primitivos.
un carbn duro e quebradizo de cor ne-
gra e brillo mate ou graxo. Contn entre un
45 e un 85% de carbono.
Lignito: un carbn que se forma por
compresin da turba, convertndose nun-
ha substancia esmiuzable na que se poden
recoecer algunha estruturas vexetais.
de cor negra ou parda e frecuentemente
cunha textura semellante da madeira.
Presenta unha concentracin de carbono
entre o 60% e o 75% e ten menor contido de
auga que a turba. un combustible de me-
diana calidade, fcil de queimar polo seu
alto contido en voltiles.
A variedade negra e brillante do lignito de-
nomnase acibeche, que por ser dura pde-
se pulir e tallar, empregndose en xoiera
e en obxectos decorativos.
En Espaa os xacementos mis importan-
tes localzanse en Andorra (Teruel), Me-
quinenza (Zaragoza) e As Pontes de Garca
Rodrguez (A Corua).
Turba: un material orgnico compac-
to, de cor parda escura e rico en carbono.
Est formado por unha masa esponxosa e
lixeira na que anda se aprecian os com-
poentes vexetais que a orixinaron. Ten
propiedades fsicas e qumicas variables
en funcin da sa orixe. Emprgase como
combustible e na obtencin de fertilizantes
orgnicos.
A ENERXA NUCLEAR
A enerxa nuclear a enerxa que provn
da desintegracin dalgns tomos, como
consecuencia da liberalizacin da enerxa
almacenada no ncleo destes.
Recibe o nome de fsin unha reaccin na
que un ncleo pesado, ao bombardealo con
neutrns, se descompn en dous ncleos,
cun gran desprendemento de enerxa e a
emisin de dous ou tres neutrns, que
sa vez, poden ocasionar mis fsins. Este
efecto multiplicador cocese co nome de
reaccin en cadea.
Se se logra que s un dos neutrns libera-
dos produza unha fsin posterior, o n-
mero de fsins que ten lugar por segun-
do permanece constante e a reaccin est
controlada. Este o principio de funciona-
mento no que estn baseados os reactores
nucleares, que son fontes controlables de
enerxa nuclear de fsin.
Nunha central nuclear, como nunha cen-
tral trmica clsica, transfrmase a ener-
xa liberada por un combustible (xido de
uranio lixeiramente enriquecido) en forma
de calor, en enerxa mecnica e despois en
enerxa elctrica; a calor producida permi-
te evaporar auga que acciona unha turbina
conectada a un alternador.
O vapor que alimenta esta turbina pode
ser producido directamente no interior do
vaso do reactor (nos reactores de auga en
ebulicin) ou nun cambiador denominado
xerador de vapor (nos reactores de auga a
presin).
DICIONARIO
GUAS PRCTICAS
90
www.inega.es
DICIONARIO
A
Aeroxerador. Dispositivo capaz de
transformar a enerxa cintica do ven-
to nunha corrente elctrica.
Aerobomba. Dispositivo que aproveita a
enerxa cintica do vento para o bom-
beo de auga, por exemplo extraccin de
auga dun pozo, sistemas de rega...
Amperio. Unidade de intensidade de co-
rrente no Sistema Internacional. Re-
presntase coa letra A.
B
Balastos electromagnticos. Son as
reactancias tradicionais que se insta-
lan para que funcionen os tubos fuo-
rescentes. Estes equipos estn com-
postos principalmente por un gran
nmero de bobinas sobre un ncleo de
ferro laminado.
Balastos electrnicos. Son equipos es-
pecialmente deseados para substi-
tur os balastos electromagnticos. As
sas caractersticas principais son:
Mellora a efciencia das lmpadas.
Non producen o efecto estrobosc-
pico (escintileo).
Incrementan a vida da lmpada.
Non producen rudo nin zunido.
Non necesitan cebador.
A conexin mis sinxela.
Posen menor peso que os electro-
magnticos.
Provocan un arranque instantneo
da lmpada.
C
Captador solar trmico. Dispositivo
que se basea no efecto invernadoiro,
capaz que quentar un fudo a partir
da radiacin solar incidente.
Cebador. Arrancador destinado ao acen-
dido das lmpadas fuorescentes con
balastos electromagnticos.
Chave do abonado. Dispositivo de corte
de paso do gas que establece o lmite
entre a instalacin comn do edifcio
e a instalacin individual, debendo ser
accesible desde zonas de propiedade
comn.
Chave de conexin ao aparello. Dis-
positivo de corte de paso do gas que
est situado o mis prximo posible
conexin con cada aparello e que serve
para interromper o paso do gas a este.
Debe estar situada no mesmo local que
o aparello.
Chave de contador. Dispositivo que est
colocado inmediatamente entrada do
contador de gas.
Chave de vivenda. Dispositivo mediante
o cal o usuario, desde o interior da sa
vivenda, pode cortar o paso do gas ao
resto da sa instalacin.
Combustibles fsiles. Teen a sa orixe
na descomposicin de seres vivos que
quedaron sepultados hai millns de
anos. Son, polo tanto, materiais que
teen almacenada a enerxa do sol.
Son fontes de enerxa que corren o pe-
rigo de esgotarse.
Son combustibles fsiles:
O petrleo
O carbn.
O gas natural.
Comercializadora. Empresa que ten
como funcin vender enerxa elctrica
ou gas aos consumidores cualifcados.
Compost. Chamado tamn fertilizante
orgnico, o produto que se obtn dun
xeito natural por unha descomposicin
de grao medio da materia orgnica a
travs dun ciclo aerbico (con alta pre-
senza de osxeno).
Condensador elctrico. Sistema for-
mado por dous condutores, chamados
armadura, separados por un illante
denominado dielctrico.
Consumidor cualifcado. o consu-
midor que pode elixir a empresa sub-
ministradora e pactar con ela as con-
dicins e prezos do seu subministro.
Desde o 1 de xaneiro de 2003 todos os
consumidores son cualifcados.
Coefciente de operacin (COP). Def-
nese como a relacin entre a enerxa
cedida no condensador e a subminis-
91
www.inega.es
trada ao compresor. O COP das bom-
bas de calor pode estar entre o 2 e o 4, o
que signifca que estes equipos propor-
cionan unha cantidade de calor de 2 a 4
veces superior enerxa que consomen.
Corrente de funcionamento dun dis-
positivo de proteccin. Valor especi-
fcado que provoca o funcionamento do
dispositivo de proteccin antes de trans-
correr un intervalo de tempo determi-
nado chamado tempo convencional.
D
Derivacin de corrente. Fallo do illa-
mento dun equipo elctrico e posta en
tensin da sa masa (recubrimento
metlico exterior). Cando se toca a car-
casa do electrodomstico pasa corrente
ao usuario, co conseguinte perigo de
electrocucin.
Distribuidora. Empresa que subministra
enerxa (gas ou electricidade) e que a
vende aos consumidores a tarifa e s
empresas comercializadoras.
Dielctrico. Material que mal condutor
da enerxa elctrica. Sinnimo de illante.
E
Efecto estroboscpico. Efecto que produce
unha luz artifcial que funciona con co-
rrente alterna (escintileo das lmpadas).
Nas lmpadas de inscandescencia este
problema inapreciable pola inercia
trmica do flamento.
Nas lmpadas de descarga (tubos fuo-
rescentes), pode darse o caso de que ao
iluminar zonas onde se realizan move-
mentos rpidos dea a sensacin como
se os movementos se realizasen de for-
ma intermitente.
Este efecto nas lmpadas de descar-
ga pode eliminarse utilizando equipos
como os balastos electrnicos.
Enerxa fnal. a enerxa tal e como se
utiliza nos fogares, por exemplo, a elec-
tricidade, a calefaccin, etc.
Enerxa primaria. a enerxa contida
nos combustibles antes de pasar polos
procesos de transformacin e transpor-
te a enerxa fnal, por exemplo o petr-
leo, o carbn, etc. A enerxa primaria
igual a enerxa fnal mis as perdas
en transformacin mis as perdas en
transporte.
Enerxas renovables. Denomnanse
enerxas renovables aquelas cun re-
curso que se renova ou se recupera de
maneira cclica nunha escala temporal
a curto prazo.
Entalpa. Magnitude termodinmica,
simbolizada coa letra H; a cantidade
de enerxa que un sistema pode inter-
cambiar co seu contorno.
F
Fluxo luminoso dunha lmpada. a
cantidade total de luz visible emitida
ou radiada por unha lmpada, nun se-
gundo, en todas as direccins. Mdese
en lumens.
G
Gas natural. o combustible fsil menos
contaminante (a sa combustin emi-
te menos CO
2
ca outros combustibles
fsiles e apenas SO
2
), polo que o seu
emprego recomendable tanto desde
o punto de vista enerxtico coma am-
biental. As caldeiras de gas natural
teen maiores rendementos ca as de
gasleo posto que a sa regulacin
mis precisa.
Gasleo. un combustible fsil, derivado
do petrleo. Na sa combustin prod-
cese a emisin de gases contaminantes:
SO
2
, CO
2
. O seu prezo est liberalizado
e futa de maneira semellante ao pe-
trleo.
I
Instalacin solar fotovoltaica. Conxun-
to de dispositivos que aproveitan a
enerxa solar para xerar enerxa elc-
trica. Esta enerxa pode ser autoconsu-
mida ou vendida.
Instalacin solar trmica. Conxunto
de dispositivos que aproveitan a ener-
xa solar para o quentamento de auga.
Normalmente utilzanse para xerar
auga quente sanitaria, climatizar pis-
cinas e apoio calefaccin.
Intensidade. a cantidade de carga que
atravesa unha seccin dun condutor na
GUAS PRCTICAS
92
www.inega.es
unidade de tempo. Represntase coa
letra I e mdese en amperios.
Interruptor de control de potencia
(ICP). Accesorio limitador da potencia
elctrica demandada por unha vivenda
que instala a empresa subministrado-
ra para controlar a potencia mxima
demandada polo consumidor. Normal-
mente sitase na entrada vivenda e
atpase precintado. Dixanos sen co-
rrente cando realizamos unha deman-
da de potencia superior que temos
contratada.
Interruptor diferencial. Mecanismo de
proteccin, que corta o subministro
de tensin en caso de contacto dunha
persoa cun elemento en tensin, ou
no caso dunha derivacin de corrente
(a terra) dun electrodomstico. Acta
cando temos un fallo de illamento na
nosa instalacin elctrica e protxenos
contra electrocucins.
Inversor. Aparello electrnico que cambia
unha voltaxe de entrada de corrente
continua a unha voltaxe simtrica de
sada de corrente alterna, coa magnitu-
de e frecuencia desexada polo usuario
ou o fabricante.
L
Lmpada. Aparello que transforma a
enerxa elctrica en luz e calor.
Lmpadas de baixo consumo. unha
variante dos tubos fuorescentes, que
se adaptaron para substitur s lmpa-
das incandescentes sen necesidade de
realizar obra. As sas caractersticas
principais son:
Maior rendementeo lumnico (con-
sumo 5 veces menor).
Maior duracin da lmpada (ata 10
veces mis).
Arranque sen escintileos.
Lmpada halxena. A lmpada halxe-
na unha variante da lmpada de
incandescencia, que se engadiu un
compoente halxeno (iodo, cloro, bro-
mo) ao gas inerte da ampola. As mes-
mo, substituuse o vidro da ampola por
outro de cuarzo debido alta tempera-
tura que acadan.
As vantexes deste tipo de lmpadas son:
maior durabilidade
menor rendemento lumnico
menor tamao
Lmpada incandescente. Fonte de luz
comercial mis antiga e anda de uso
xeneralizado. O seu funcionamento
basase no quentamento elctrico do
flamento a alta temperatura emitindo
desta forma unha radiacin visible.
A ampola de vidro est rechea dun gas
inerte (argon e nitrxeno) e o flamen-
to esta feito de volframio e enrolado en
forma de espiral.
Lumen. Unidade na que se mide o fuxo
luminoso e represntase pola letra gre-
ga F.
Luminaria. Aparello de iluminacin que
reparte, fltra ou transforma a luz
dunha ou varias lmpadas e que com-
prende todos os dispositivos necesarios
para fxar e protexer as lmpadas.
M
Masa. Conxunto das partes metlicas dun
aparello que, en condicins normais,
estn illadas das partes con tensin.
O
Ohmio. a unidade de resistencia elc-
trica non Sistema Internacional. A lei
de Ohm permite defnir o ohmio como
a resistencia dun condutor polo que
circule un amperio cando se conecta a
unha diferenza de potencial dun voltio.
Represntase coa letra grega .
P
Panel fotovoltaico. Dispositivo que, ba-
seado na tecnoloxa dos semiconduto-
res, xera unha corrente elctrica a par-
tir da radiacin solar incidente.
Pequeno interruptor automtico
(PIA). Mecanismo de corte e proteccin
de cada un dos circutos en que est
dividida a instalacin dunha vivenda.
Protexe os circutos de sobrecargas ou
curtocircutos.
Perlizador. Tamn coecido como airea-
dor, dispositivo redutor de caudal que
mestura aire coa auga dando s gotas
de auga a forma de perlas, o que se
93
www.inega.es
consegue aumentando a velocidade de
circulacin da auga e provocando unha
depresin que facilita a entrada do aire
por aspiracin.
Poder calorfco. Dun combustible
a cantidade de calor producida pola
combustin dese combustible a unha
presin constante, expresa a enerxa
mxima que pode liberar o combusti-
ble. A magnitude do poder calorfco
pode variar segundo como se mida, as
temos:
Poder calorfco superior (PCS): a
cantidade de calor desprendida da
combustin completa dun quilo de com-
bustible cando o vapor de auga orixi-
nado na combustin et condensado e
se contabiliza ( a calor producida pola
reaccin da combustin).
Poder calorfco inferior (PCI) a can-
tidade total de calor desprendido na
combustin completa dun quilo de com-
bustible sen contar a parte correspon-
dente calor latente do vapor de auga
da combustin ( a calor que realmente
se aproveita).
Potencia elctrica. a enerxa trans-
formada na unidade de tempo. A sa
unidade no Sistema Internacional o
vatio. Representase pola letra W.
Potencia nominal til dunha caldei-
ra. a potencia calorfca mxima
que, segundo determine e garanta o
fabricante, se pode subministrar en
funcionamento continuo, axustndose
aos rendementos tiles declarados polo
mesmo fabricante.
Propano. Gas licuado do petrleo (GLP),
cun alto poder calorfco. O GLP pode
subministrarse a granel, para o que
hai que contar cun depsito de almace-
namento, ou ben canalizado.
Q
Quilovatio. a unidade de potencia mis
empregada. Determina a potencia dun
aparello ou dunha instalacin. Repre-
sntase pola letras kW. 1 kW = 1000 W.
Quilovatio hora. a unidade de enerxa
elctrica empregada de forma mis ha-
bitual. a enerxa transformada por
un aparello dun kW funcionando du-
rante unha hora. Represntase polas
letras kWh.
R
Reactancia. Tamn chamado balasto.
Aparello necesario para o funciona-
mento das lmpadas de descarga, por
exemplo dos tubos fuorescentes.
Rede de terra. Instalacin paralela ins-
talacin elctrica da vivenda, que hai
que conectar todos os aparatos elctri-
cos, de maneira que se existe algunha
derivacin esta se enve a terra provo-
cando o disparo do diferencial e pro-
texendo ao usuario.
Rendemento lumnico. Tamn chama-
da efciencia enerxtica, o fuxo que
emite unha lmpada por cada unidade
de potencia elctrica demandada para
a sa obtencin.
Obtense dividindo o fuxo luminoso da
lmpada en lumens por potencia elc-
trica da mesma en vatios (W). Sendo a
unidade lumen/W.
Rendemento til dunha caldeira. a
relacin entre o fuxo de calor transmi-
tida ao fudo portador (auga) e o pro-
dutor do poder calorfco inferior (PCI)
a presin constante do combustible polo
consumo nunha unidade de tempo.
Restato. Resistencia variable que se uti-
liza para a regulacin da iluminacin.
Desde o punto de vista enerxtico un
elemento inefciente e pode substitur-
se por un regulador electrnico que ten
un consumo moito menor.
Resistencia elctrica. a difcultade
que presenta un condutor ao paso da
corrente elctrica. Represntase pola
letra grega .
S
Sistema internacional (S.I.). Conxunto
de normas adoptado en 1960 por va-
rios pases polo cal se establecen unhas
unidades de medida e os seus patrns.
T
Tensin. Diferenza de enerxa que ten a
unidade de carga entre dous puntos
GUAS PRCTICAS
94
www.inega.es
dun circuto elctrico. Sinnimo de vol-
taxe. Mdese en voltios.
Tubos de baleiro. Captador solar trmi-
co, en forma de tubos cilndricos, no
que se reducen as perdas trmicas e se
consegue un maior rendemento ao fa-
cer o baleiro no seu interior.
Tubos fuorescentes. Os tubos fuores-
centes son lmpadas de descarga de va-
por de mercurio a baixa presin, onde
a luz se produce pola descarga que ten
lugar no gas do seu interior e polos pos
da sa superfcie, cando a travs del
pasa unha corrente elctrica.
Estas lmpadas precisan dun equipo
auxiliar para o seu funcionamento for-
mado por un balasto, cebador e conden-
sador.
V
Vatio. a unidade de potencia do Sistema
Internacional. Representase coa letra
W
Voltaxe. Sinnimo de tensin. A sa uni-
dade non Sistema Internacional o
voltio (V)
Voltio. a unidade de tensin no Sistema
Internacional. Dous puntos dun circu-
to teen unha diferenza de potencia
dun voltio se a diferenza de enerxa
que ten a unidade de carga situada pri-
meiro nun e logo noutro de 1 joule.
Represntase coa letra V.
UNIDADES E FACTORES
DE CONVERSIN
GUAS PRCTICAS
96
www.inega.es
MLTIPLOS E SUBMLTIPLOS DE UNIDADES
ORDE DA MAGNITUDE PREFIXO SMBOLO
10
12
TERA T
10
9
XIGA G
10
6
MEGA M
10
3
QUILO k
10
2
HECTO h
10
1
DECA da
10
-1
DECI d
10
2
CENTI c
10
3
MILI m
10
6
MICRO
10
9
NANO n
10
-12
PICO p
UNIDADES DE POTENCIA
W KCAL/H
W VATIO 1 0,86
kW QUILOVATIO 10
3
860
MW MEGAVATIO 10
6
0,86x10
6
GW XIGAVATIO 10
9
0,86x10
9
TW TERAVATIO 10
12
0,86x10
12
kcal/h QUILOCALORA/HORA 1,16 1
UNIDADES DE ENERXA
KWH KCAL
Wh VATIOS HORA 10
-3
0,86
kWh QUILOVATIOS HORA 1 860
MWh MEGAVATIOS HORA 10
3
0,86x10
3
GWh XIGAVATIOS HORA 10
6
0,86x10
6
TWh TERAVATIOS HORA 10
9
0,86x10
9
kcal QUILOCALORA 1,16x10
-3
1
te TERMIA 1,163 1.000
J JOULE 2,778x10
-7
2,389x10
-4
TJ TERAJOULE 2,778x10
2
2,389x10
5
tep TONELADA EQUIVALENTE DE PETRLEO 11,62x10
3
10
7
ktep MILES DE TEP 11,62x10
6
10
10
Mtep MILLNS DE TEP 11,62x10
9
10
13
tec TONELADA EQUIVALENTE DE CARBN 8,13x10
3
7x10
6
TEP
Joule 2,34x10
-11
kcal 10
-7
kWh 0,86x10
-4
MWh 0,086
Defnese a tonelada equivalente de petrleo (tep) como a
enerxa equivalente producida na combustin dunha tone-
lada de petrleo cun poder calorfco de 10.000 kcal/kg. Con
base nesa defnicin, resultan as seguintes equivalencias:
97
www.inega.es
UNIDADES DE ENERXA
g GRAMO
kg QUILOGRAMO 10
3
GRAMOS
t TONELADA
ml MILILITRO 10
-3
LITROS
l LITRO
m
2
METRO CADRADO
m
3
METRO CBICO 10
3
LITROS
bbl BARRIL DE PETRLEO 158,97 LITROS
h HORA
s SEGUNDO
bar BAR 10
5
N/m
2
A AMPERIO
V VOLTIO
kV QUILOVOLTIO 10
3
VOLTIOS
C GRAO CENTGRADO
K GRAO KELVIN

Guia Practica Aforro Enerxia 2012

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Guia Practica Aforro Enerxia 2012

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GUA PRCTICA

You might also like