DEMOGRAFIJA GLAVNO WWW.STUDOMAT.

BA
WWW.STUDOMAT.BA 1
Demografija je nauka o stanovnitvu. Demografija za svoj predmet ima, prije svega, stanje i kretanje
stanovnitva.
Pod stanjem stanovnitva podrazumjeva se broj i sastav stanovnitva u momentu njegovog
posmatranja.
Pod kretanjem stanovnitva podrazumjevaju su sve tekue promjene stanovnitva koje se
odigravaju u toku posmatranih vremenskih perioda.
Stanovnitvo je specifian skup osoba u kojemu svaka uestvuje sa svojim posebnim obiljejima koja
ine osnovu za formiranje strukture stanovnitva.
Stalno stanovnitvo - je ono stanovnitvo koje ima stalno mjesto boravka na odreenom prostoru,
teritoriji.
Pristuno stanovnitvo - je ono stanovitvo koje je u datom momentu prisutno u odreenom mjestu
bez obzira gdje ono ima mjesto stalnog boravka.
Jedinice u demografiji: osoba, porodica, domainstvo, naselje
IZVORI PODATAKA O STANOVNITVU:
POPIS STANOVNITVA je takva akcija koja se sprovodi u cilju prikazivanja i prikupljanja podataka o
stanovnitvu imajui u vidu brojnost stanovnitva i ostala obiljeja (polna, starosna, obrazovna,
ekonomska, socijalna...)
REGISTAR STANOVNITVA nije nita drugo nego slika stanja stanovnika jedne zemlje., odnosno
imenik stanovnitva odreenog podruja, tj. mjesta u koji se upisiju osnovna obiljeja svakog
stanovnika kao npr: ime, prezime, spol, starost, mjesto boravka i sl...
VITALNA STATISTIKA je takva statistika koja se bavi praenjem mortaliteta, nataliteta, prirodnog
prirataja, broja sklopljenih brakova, razvoda i sl...
ANKETE se koriste kako bi se dolo do odreenih podataka koji su vezani za stanovnitvo i podatke
koji omoguavaju da sagledamo stepen siromatva, nezaposlenosti i sl...
ADMINISTRATIVNI IZVORI ministarstva, uprave, zavodi...
TEORIJA DEMOGRASKE TRANZICIJE
Teorija demograske tranzicije jeste preobraaj stanovnitva jedne zemlje. To je teorija koja razvitak
stanovnitva prikazuje kao proces etapnog razvoja koji je uvjetovan i koji se odvija u uskoj
povezanosti uz etape drutveno-ekonomskog razvoja.
1. PREDTRANZICIONA ETAPA je etapa TDT, gdje stope nataliteta i mortaliteta ostvaruju na dosta
visokom nivou.
2. TRANZICIONA ETAPA je etapa u kojoj dolazi do preobraaja. Rezlutat su mjera poduzetih u
mnogim zemljama (novi kontinenti, novac, robna proizvodnja...)

DEMOGRAFIJA GLAVNO WWW.STUDOMAT.BA
WWW.STUDOMAT.BA 2
3. POSTTRANZICIONA ETAPA - niska stopa nataliteta i niska stopa mortaliteta
- nizak, skoro nulti prirodni prirataj
- mortalitet ostvaruje visinu, pojava bijele kuge
POPULACIONA POLITIKA
Populaciona politika je takva politika koju sprovodi drava ili nia drutvena organizacija u cilju da se
uskladi razvoj stanovnitva jedne zemlje s prirodnim potencijalom te zemlje.

Pod pojmom prirodno kretanje stanovnitva podrazumjevamo sva ona kretanja koja su rezultat
raanja (natalitet), plodnosti (fertiliteta) i umiranja (mortaliteta).
Pod pojmom mehaniko kretanje stanovnitva podrazumjeva se migracija stanovnitva, odnosno
useljavanje i iseljavanje stanovnitva iz jedne zemlje u drugu, ili unutar jedne zemlje, grada i sl...
NATALITET(rodnost) je element prirodnog kretanja koji pozitivno djeluje na ukupno kretanje
stanovnitva. Faktori koji utjeu na natalitet : bioloki, socio- ekonomski, psiholoki, ostali faktori.
FERTILITET(plodnost)
Pod fertilitetom mislimo na plodnost ene. Fertilnim enama se smatraju sve ene koje se nalaze u
godina kada mogu da raaju (15 do 50 godina). Fertilitet je elemenat prirodnog kretanja
stanovnitva, te je on jako vaan za prouavanje.
TABLICE FERTILITETA
Za praenje fertiliteta slue nam i tzv. tablice fertiliteta. Postoje dvije metode za izradu tablica
fertiliteta.
- Kohortna metoda je ona koja uzima u obzir odreeni broj ena odreene kohorte te
posmatra se ta kohorta i prati od 0 do 100.
Ovaj metod koristi podatke iz popisa stanovnitva, te raznih anketa...
- Transferzalna metoda koristi podatke iz vitalne statistike, tako da se uzima u obzir fertilitet
svih svih starosnih kohortnih grupa ena koje se nalaze u reproduktivnom dobu.
Tj. sve ene roene u odreenoj godini te se pradi od 0 do 100 koliko e doivjeti godina.
MORTALITET (smrtnost)
Mortalitet je prirodni element, spada u prirodno kretanje, te on djeluje negativno na kretanje
stanovnitva. Mortalitet obuhvata broj smrtnih sluajeva koje je stanovnitvo imalo u toku jednog
vremenskog perioda, najee godinu dana.
TABLICE MORTALITETA
Za formiranje ovih tablica koriste se dvije metode:
DEMOGRAFIJA GLAVNO WWW.STUDOMAT.BA
WWW.STUDOMAT.BA 3
- kohortni metod tj. uzima se stanovnitvo roeno neke godine, te se posmatra od 0
do 100
- transferzalni metod posmatra stanovnitvo u jednoj godini, bez obzira kad je roeno.
Ovo koriste zemlje koje imaju manji broj stanovnika.

PRETPOSTAVKE O BUDUIM MIGRACIJAMA
Metoda EKSTRAPOLACIJE
Ova metoda koristi projekcije koje se zasnivaju na tendencijama u toku prolog perioda. One
daju realnije rezultate koje se zasnivaju na isipitivanjima za due periode.
Metoda ODNOSA
Mnogi smatraju da je ova metoda savremenija od predhodne, jer uzima u obzir ne samo broj
stanovnika, ve i faktor cjelokupnog porasta stanovnitva.
SUBJEKTIVNE metode
Su one metode po kojima demografi na osnovu odreenih veliina i situacije koja je vladala i
one koja e vladati daju svoju ocjenu o buduim migracijama.
ANALITIKE METODE
Najvanija metoda u procjeni o buduim migracijama je analitika metoda.
One se baziraju na odreenim hipotezama o ukupnom migracionom saldu, te podacima kako o broju
migranata, ve i o datumu roenja, natalitetu, mortalitetu, fertilitetu, te broju djece migranata po
polu, starosti itd...
REPRODUKCIJA STANOVNITVA Sam pojam reprodukcija stanovnitva podrazumjeva obnavljanje
stanovnitva jedne zemlje.
STRUKTURA STANOVNITVA - Struktura stanovnitva je odnos jednog dijela stanovnitva naspram
drugog.
BIOLOKA STRUKTURA STANOVNITVA - Pod biolokom stukturom stanovnitva podrazumjevamo
spol i starost.
Polna struktura odnos izmeu mukog i enskog stanovnitva.
Starosna struktura stanovnitva pokazuje broj stanovnika u pojedinim starosnim grupama, te
samim tim pokazuje i raznovrsne potrebe, kao npr. broj predkolskih ustanova, osnovnih kola...
EKONOMSKA STRUKTURA STANOVNITVA
Prema kriteriju aktivnog sudjelovanja u procesu rada, odnosno koncepciji radne snage, stanovnitvo
se klasificira u dvije grupe:

DEMOGRAFIJA GLAVNO WWW.STUDOMAT.BA
WWW.STUDOMAT.BA 4
- ekonomski aktivno stanovnitvo i
- ekonomski neaktivno stanovnitvo
OSTALE STRUKTURE STANOVNITVA
- po obrazovanju
- po branom stanju
- gradsko i seosko stanovnitvo
- nacionalna i jezika struktura

PROJEKCIJE RAZVOJA STANOVNITVA
MATEMATIKE METODE
...su metode za projekciju razvoja stanovnitva koje su se prve pojavile, te su se one bazirale na
podacima iz prolosti koja su koritena i za budua kretanja, jer se smatralo da e svi dananji faktori
koji djeluju na kretanje stanovnitva djelovati u istom obimu i intenzitetu i u budunosti.
METODI ODNOSA
...se koriste ako je dinamika u promjeni ukupnog stanovnitva ili nekih njegovih struktura jedne
teritorije, slina dinamici promjena tih istih kategorija stanovnitva nekih drugih kategorija, pri tome i
meu biolokim, ekonomskim i drugim faktorima...
ANALITIKE METODE
...su metode koje se baziraju ne samo na podacima stopa kretanja stanovnitva, ve i podacima
vitalnih kretanja (natalitet, mortalitet, fertilitet), ali i podacima o mehanikom kretanju, strukturama
stanovnitva itd...




















DEMOGRAFIJA GLAVNO WWW.STUDOMAT.BA
WWW.STUDOMAT.BA 5
Stopa prirodnog prirataja j=

* 1000
Stopa migracionog salda s =

* 1000; S = I - E
I imigracija (useljavanje), E emigracija (iseljavanje)
Stopa nataliteta n =

* 1000
Stopa mortaliteta m =

* 1000
Stopa smrtnosti dojenadi (inflativni mortalitet) md =

* 1000 Md =

Md umrla dojenad, N broj ivoroenih
Prosjean apsolutni godinji porast stanovnitva R(srednje) =

p2 popis stanovnistva po drugom popisu, p1 popis stanovnistva po prvom popisu, t broj godina
izmeu oba popisa
Stopa prosjenog godinjeg porasta na 1000 stanovnika r =

* 1000 p(srednje)=

p srednji broj stanovnistva izmeu oba suksesivna popisa, R prosjean apsolutni godinji porast
stanovnitva, p2 popis stanovnistva po drugom popisu, p1 popis stanovnistva po prvom popisu
Stopa porasta stanovnitva r =

* 1000
Vitalni index Vi =

* 100
Opa stopa bruto migracije mb =

* 1000
Opa stopa neto migracije migracioni saldo ms =

* 1000
Opa stopa imigracije doseljavanje i =

*1000
Opa stopa emigracije iseljavanje e =

* 1000
Stopa nupcijaliteta b =

* 1000
B broj sklopljenih brakova
Stopa divorcijaliteta rb =

* 1000
Rb broj rastavljenih brakova

DEMOGRAFIJA GLAVNO WWW.STUDOMAT.BA
WWW.STUDOMAT.BA 6
Stopa maskuliniteta broj mukog stanovnitva u odnosu na ensko ma=

* 1000; Pm=P Pf
Pm broj mukaraca, Pf broj ena
Stopa feminiteta broj enskog stanovnitva u odnosu na muko fa =

* 1000
Koeficijent starosti Xs =

* 100
Koeficijent mladosti Xm =

* 100
Indeks starosti Is =

* 100
Indeks mladosti Im =

* 100
Koeficijent ukupne dobne(starosne) ovisnosti Kd =

* 100
Koeficijent dobne ovisnosti mladih Kd,m =

* 100
Koeficijent dobne ovisnosti starih Kd,s =

* 100