T.C.

MLL ETM BAKANLI

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)



KMYA TEKNOLOJS






ISI TRANSFER








ANKARA, 2009

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 05.09.2008 tarih ve 186 sayl Karar ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak
yaygnlatrlan ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri
kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr).
Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye
rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve
gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
uygulanmaya balanmtr.
Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii
kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas
nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.
rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.
Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.
Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda
satlamaz.




i


AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. ISI LE GENLEME............................................................................................................ 3
1.1. Scaklk ......................................................................................................................... 3
1.1.1. Scaklk lleri .................................................................................................... 3
1.1.2. Scaklk Dnmleri ............................................................................................ 4
1.2. Is................................................................................................................................... 5
1.2.1. z Is ( Isnma Iss ) ............................................................................................. 6
1.2.2. Genleme ve Sktrlabilirlik ............................................................................... 7
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 13
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 15
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 18
2. REAKSYON ISISI (ENTALPS).................................................................................... 18
2.1. Entalpi (H) ................................................................................................................ 19
2.2. Oluum Entalpisi (Iss ) ............................................................................................. 19
2.3. Reaksiyon Entalpisi..................................................................................................... 20
2.4. Reaksiyon Islarnn llmesi ve Kalorimetre.......................................................... 22
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 24
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 26
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 28
3. ISININ HAREKET ........................................................................................................... 28
3.1. Is letimi (Kondksiyon)............................................................................................ 28
3.2. Faurier Is letim Kanunu............................................................................................ 29
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 34
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 36
RENME FAALYET4 .................................................................................................. 39
4. ISI TRANSFER ................................................................................................................ 39
4.1. Konveksiyon ile Is Transferi...................................................................................... 39
4.2. Inmla Is Transferi ................................................................................................... 42
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 47
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 49
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 52
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 57
KAYNAKA......................................................................................................................... 59
NDEKLER



ii
AIKLAMALAR

KOD 524KI0100
ALAN Kimya Teknolojisi
DAL Petrol- Petrokimya, Petrol- Rafineri
MODL Is Transferi
MODLN TANIMI
Is al verii ve s iletimi ile ilgili bilgilerin verildii
renme materyalidir.
SRE 40 / 24
N KOUL
YETERLLK Is transferi yapmak
MODLN AMACI
Genel Ama
Bu modlle gerekli ortam salandnda kurallara uygun
olarak s transferini inceleyebileceksiniz.
Amalar
Gerekli ortam salandnda kurallara uygun olarak:
1. Isyla metallerin genlemesini inceleyebileceksiniz.
2. Reaksiyon sn saptayabileceksiniz.
3. letim ile s transferini gerekletirebileceksiniz.
4. Tanm ile s transferini gerekletirebileceksiniz.
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam
Snf, atlye, laboratuar, iletme, ktphane, bilgi
teknolojileri ortam (nternet) vb, kendi kendinize veya grupla
alabileceiniz tm ortamlar.

Donanm
Termometre, metal ubuklar (Al, Cu, Fe) , frn, beher,
izolasyon malzemesi, stma dzenei, destek ubuu,
sabitleme malzemesi, bek, metal cetvel, alminyum folyo
LME VE
DEERLENDRME
Modln iinde yer alan herhangi bir renme
faaliyetinden sonra, verilen lme aralar ile kendi kendinizi
deerlendireceksiniz.

Modl sonunda retmeniniz tarafndan teorik ve pratik
performansnz lme teknikleri uygulayarak modl
uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek
deerlendirileceksiniz.
Giri
AIKLAMALAR


1
1
GR



Sevgili renci,

Is transferi hayatn bir parasdr ve yaamn devam etmesi iin nemlidir. Vcudun
s dengesi, souk havalarda kaln giysiler giyerek s kaybnn azaltlmas, scak havalarda
ise ince giysiler giyerek fazla snn vcuttan atlmas ile salanr. Evimizin iinde bulunan
buzdolab, frn, termos, ddkl tencere, sa kurutma makinesi, t ve stma cihazlar gibi
aletlerin yan sra; otomobilin motoru, radyatr, stma sistemi ve klimas hep birer s
transfer uygulamasdr.

Gnlk yaantmzda kullandmz baz kelimeleri anlamn tam olarak ifade
edemediimiz halde kullanrz. Enerji bu kelimelerden biridir. Enerjinin i yapmada
kullanld yaygn olarak bilinmektedir, fakat enerji, s ve i arasndaki iliki ou zaman
yanl deerlendirmelere sebep olmaktadr. Bunun yan sra s ve scaklk terimleri de ou
zaman yanl yerde ve yanl anlamlarda kullanlmaktadr.

Bu modlle scakln skaler, snn vektrel bir byklk olduunu, kimyasal
tepkimeler gerekleirken s alp verdiklerini, scaklkla metallerin uzadn, snn iletim,
tanm ve nmla transfer edildiini reneceksiniz.

Bu modl baaryla bitirdiinizde, evinizde, okulunuzda ve fabrikalarda snn nasl
transfer edildiini ve kontrol altnda tutulduunu ok daha iyi anlayabileceksiniz.

GR


2
2


3
3
RENME FAALYET1







Kuralna uygun olarak snan metalin boyca uzamas ile ilgili lm yapabileceksiniz.




Boylar ve ktleleri ayn olan farkl iki metalin eit scaklk artndaki
uzamalarnn farkl oluunu aratrnz.
Boylar ve ktleleri ayn olan farkl iki metalin eit scaklk artnda ular
arasnda oluan elektrik voltajn nedenleri ile aratrnz.

1. ISI LE GENLEME
1.1. Scaklk

Scaklk ok sk kullanlan bir kavram olduu halde, scakln tam bir tanmn
yapmak olduka gtr. Scaklk duyularla alglanmakta ve genellikle scak veya souk
kavramlaryla ifade edilmektedir. Gzlemlerimizden, scak ve souk iki cisim birbirine
temas ettirilmesi halinde, scak olann souduunu, souk olannda sndn, belli bir sre
temas halinde kaldklarnda ise, her ikisinde ayn scaklk veya souklua ulatklarn
biliyoruz. Bir maddenin sl durumunu belirten bir ifade olan scaklk s geiine neden
olan etken olarak da tanmlanmaktadr. Ancak, scaklk artmakszn da s geii
olabilecei (hal deiimleri esnas) hatrda tutulmaldr.

Kaydedilen ilk scaklk lm, Galileo tarafndan on altnc yz yln sonlarnda
yaplmtr. Galileonun termometresi havann genilemesi olayna balyd. Scaklk ile s
arasndaki farkn bilinmesi gerekir. Scakln etkisi ortamdaki molekllerin hem dnmesi
hem de titreiminden doan bir alkant halidir. Cismin scakl ne kadar fazla ise,
molekllerin titreim enerjisi o kadar byk ve bu molekllerin kinetik enerjilerinin bir
baka cisme transfer potansiyeli o kadar yksek olur. Scaklk, snn yksek scaklk
noktasndan dk scaklk noktasna hareketini salayan bir potansiyeldir.

1.1.1. Scaklk lleri

Scaklklar karlatrmak ve lmek iin scaklk lsnde anlama gerei vardr.
Scaklk lleri sabit scaklklarda meydana gelen fiziksel olaylar cinsinden ifade edilir. Bu
olaylarn scaklklar sabit noktalar olarak bilinir. Scaklk l aletlerine termometre
denilmektedir. Yaygn olarak kullanlan scaklk gstergeleri Celsius (
o
C) , Fahrenheit (
o
F),
Kelvin (
o
K), Rankin (
o
R) ve Reaumur (
o
R)dr.

RENME FAALYET1
AMA
ARATIRMA


4
4
Scaklk bir s lsdr. Tm lm sistemlerinde bir referans noktas vardr.
Scaklk lmleri iinde referans noktas, suyun donma scakl olarak alnmtr. Bu
scaklk 0 santigrat derece (
o
C) olarak kabul edilmitir. Bilinen en dk scaklk ise bir
maddenin molekler hareketinin durduu, herhangi bir s enerjisinin olmad Mutlak 0
olarak ifade edilen derece Kelvin (
o
K) kabul edilmitir.



ekil 1.1: Scaklk lekleri

1.1.2. Scaklk Dnmleri

Farkl birimlerde verilen scaklk deerleri birbirlerine dntrlebilir.

Celsius (santigrat) ile Fahrenheit derecesi arasnda; suyun donma ve kaynama
noktalar baz alnarak oranlama yaplrsa


bantlar yazlr.

rnek 1.1: 167 Fahrenheit derecesinin ka Celsius (santigrat)a eit olduunu
hesaplaynz?

zm: Verilen Fahrenheit derecesini bantda yerine yazarak;
75
8 , 1
32 167
8 , 1
32
0
0
0
=

= C C
F t
C
rnek 1.2: 60 C ka Fahrenheit a eit olduunu hesaplaynz?

zm: Verilen Celsius derecesini bantda yerine yazarak;

32 60 . 8 , 1 32 . 8 , 1
0 0 0
+ = + = F C t F

140
0
= F


5
5
Celsius ile Reaumur derecesi arasnda; suyun donma ve kaynama noktalar baz
alnarak oranlama yaplrsa



bantlar yazlr.

rnek 1.3: 65 Celsius derecesinin ka Reaumure eit olduunu hesaplaynz?
zm: Verilen Celsius derecesini bantda yerine yazarak;
65
5
4
5
4
0 0 0
= = R C t R

52
0
= R

Mutlak Scaklk: On dokuzuncu yz yln ortalarnda Lord Kelvin scaklk lmn
mekanik i cinsinden tarif etmitir. Kelvin donma ve kaynama noktalar arasndaki aral
100 eit arala bld. Bylece bir Kelvin, bir Celsius derecesi ile ayn scaklk araln
gstermesini salad. Termodinamik hesaplamalarnda scaklk lei Kelvin olarak
kullanlmaktadr. Kelvin ve Celsius lleri arasndaki iliki; T (
o
K) ve t (
o
C) sembolleriyle
ifade edilir.

273 ) ( ) (
0 0
+ = C t K T veya 273 ) ( ) (
0 0
= K T C t

Rankin deerleri mutlak derecelerdir. Mutlak deerde olmas gereken en dk
scaklk 0
o
C

dir. Fahrenhayt ve Rankin lekleri ngiltere, ABDde kullanlmaktadr.

Genelde veriler, birimler, buhar tablolar bu iki lek kullanlarak baslmtr. Rankin lei
Fahrenhayta karlk gelen termodinamik scaklktr. Rankinin derecesi genelde Fahrenayt
cinsinden ifade edilir. Hatrlanmas gereken say 460dr.

o
Ryi
o
Fe evirmek iin Rden 460 karlr.
o
Fe
o
Ryi evirmek iin 460 eklenir.



rnek 1.4: 530
o
R ka
o
Fdir?

zm : 460 530 460
0 0 0
= = F R F

70
0
= F

1.2. Is

Termodinamiin en nemli kavramlarndan biri de sdr. Is, belirli scaklktaki bir
sistemin snrlarndan, daha dk scaklktaki bir sisteme, scaklk fark nedeniyle transfer
edilen enerjidir. Bir cismin iindeki s miktar o cismin scakl ile orantldr.

Is da i gibi bir enerji transfer biimidir. Is termal bir enerjidir. Is ve i hibir
cisimde depo edilemez, ancak gei halinde iken belirlenebilir. Bir baka deyile s ve i
gei halindeki enerjidir.



6
6
Is birimi i birimi ile ayndr, yani joule (J) dr. Kalori de (cal) kullanlmaktadr.
1 cal 1gram suyun scakln 14,5
o
C den 15,5
o
C ye ykseltmek iin gerekli olan
s miktardr. 1 cal = 4,187 jouledir.

1.2.1. z Is ( Isnma Iss )

z snn bir dier ad snma sdr (CGS birim sisteminde). Bir maddenin 1 gramnn
scakln 1 C deitirmek iin alnmas veya verilmesi gerekli s miktara z Is (snma
s) denir. SI birim sisteminde bir maddenin z ss, o maddenin 1 kglk ktlesinin
scakln 1
o
K artrmak iin gerekli sdr. z s c ile gsterilir.

Bir maddenin m gramnn scakln 1
o
C deitirmek iin gerekli s miktarna Is
Sas denir. Ktlesi m gram, z s (snma ss) c cal /g
o
C olan bir maddenin scakln
t
o
C deitirmek iin verilmesi veya alnmas gereken s aadaki eitlikle
bulunur.



Q= Alnan ya da verilen s (cal)

t = t
2
-t
1
t
1
= lk scaklk, t
2
= Son scaklk

*Farkl scaklklarda iki madde kartrldnda scakl fazla olan dk olana,
scaklklar eit oluncaya kadar s geii olacaktr. Her zaman Q
verilen
= Q
alnan
dr.

Madde z s (cal /g
o
C) Madde z s (cal /g
o
C)
Su 1 Cva 0,033
Buz 0,5 Gm 0,056
Zeytinya 0,47 Kurun 0,031
Naftalin 0,41 Bizmut 0,294
Hidrojen 0,41 Kobalt 0,107
Oksijen 0,22 Cam kum 0,15
Bor 0,58 Su buhar 0,48 0,5
Magnezyum 0,26 Hava(sabit
basnta)
0,23
Alminyum 0,217 Etil alkol 0,6
Krom 0,12 Pirin 0,094
Manganez 0,115 Buz 0,55
Demir 0,113 Uranyum 0,026
Nikel 0,110 Kripton 0,047
Bakr 0,1 inko 0,095

Tablo 1.1: Baz maddelerin z slar



7
7
rnek 1.4. 45
o
C deki 600 g ktleli bir svnn scakln 75
o
Ca karmak iin
gerekli s miktar ka kaloridir (c
sv
= 0,6 cal /g
o
C)?

zm: Verilen deerleri formlde yerine yazarak;

t
2
=75
o
C, t1=45
o
C, m=600 g, csv

= 0,6 cal /g
o
C, Q=?

Q = m.c. t

Q =600. 0,6(75 -45)

Q =10800cal

rnek 1.5. 40
0
Cdeki 0.02 kglk bir cisme 400 cal s verilince scakl 80
o
Cye
kyor. Bu cismin z ss ka cal / g
o
Cdr?

zm: m= 0.02 kg = 20 g olur. t
2
=80
0
C, t
1
=40
0
C, Q=400 cal

Verilenleri formlde yerine yazarsak:

Q = m.c. t

400 = 20. c. (80 -40 )

c= 0,5 cal /g
o
C

rnek 1.6. 20 gram 400
o
Ctaki su ile 60 g 600
o
Ctaki su kartrlrsa karmn son
scakl ka
o
C olur?

zm: Her ikisinin snma slar ayn olduundan ve
Q
verilen
= Q
alnan
olacandan son scakla t
son
dersek;

) ( ) (
1 1 2 2
t t c m t t c m
son su son su
=

Eitliin her iki tarafnda c
su
olduundan sadeletirip

) 20 ( 20 ) 60 ( 60 =
son son
t t

400 20 60 3600 =
son son
t t

4000 80 =
son
t
C t
son
0
50 =

1.2.2. Genleme ve Sktrlabilirlik

Is alan cisimlerin (taneciklerin) hareketleri hzlanr ve moleklleri arasndaki uzaklk
artar. Bunun sonucunda da cisim genleir yani hacmi artar. Btn genlemeler aslnda
hacimcedir. Uzun bir demir ubuk stld zaman boyu uzar, boyu uzamann yan sra
kalnl da artar. Ancak kalnlndaki art, boyundaki uzamann yannda ihmal edilecek
kadar kk olduundan, bu olay sadece boyca uzama diye tanmlanr.

Bunun gibi bir metal levha stldnda metal levhann yzeyi artar. Yani hacimce
genleir. Ancak kalnlndaki art yzeyindeki artn yannda ihmal edilecek kadar kk
olduundan, bu olay sadece yzeyce genleme diye tanmlanr. Netice olarak diyebiliriz ki,
stlan cisimlerin hacimlerinde meydana gelen arta genleme denir. Genleme olaynn
tersi ise bzlmedir. zerinden s alnan cisimlerin hacimlerinde meydana gelen klmeye
bzlme denir.

Maddenin ilk hacimleri bykse, ayn scaklk deiiminde genleme miktar da
byk olur. O halde genleme miktar maddenin ilk hacmi ile doru orantldr. Farkl


8
8
metallerin moleklleri arasnda boluklar da farkldr. rnein bakr moleklleri ile demir
moleklleri arasndaki boluklar farkldr. kisi de ayn miktarda stlsa bile boluklardaki
artmalar, yani genlemeler ayn olmayacaktr. O halde genleme miktar, maddenin cinsine
baldr.

Scaklk art ne kadar ok olursa maddenin moleklleri de o kadar ok hzlanr ve
birbirinden daha ok uzaklarlar. Bundan da anlalacana gre genleme, scaklk artyla
doru orantldr. Genleme sv ve katlar iin ayrt edici bir zelliktir. Fakat gazlar iin ayrt
edici deildir.

Maddeler tanecikli yapdadr ve tanecikler arasnda boluklar vardr. Maddenin
zerine basn uygulanarak tanecikler arasndaki uzaklklar azalr ve madde skr. Katlarda
ve svlarda tanecikler birbirine deer durumda olduklar iin bunlar sktrmak ve
hacimlerini kltmek ok zordur. Ama gazlarda tanecikler arasndaki uzaklk fazla
olduundan sktrlabilir. Bu durumda tanecikler birbirine yaklar ve hacimleri klr.
Istlan bir madde genleir. Souduunda ise hacmi klr, yani skr. Skma
genlemenin tersidir. Gazlarda sktrma sabit scaklkta gaz basncn arttrarak ya da sabit
basn altnda scakl drerek veya her iki etkeni de uygulanarak gerekletirilebilir.

1.2.2.1. Katlarda Genleme

Boyca uzama: Bir cismin scakln 1
o
C artrdmzda birim boyunda meydana
gelen uzama miktarna boyca uzama kat says denir. Boyca uzama kat says ile
gsterilir, birimi 1/
0
Ctur.

Boyca uzama kat says maddeler iin ayrt edici zelliktir. 1cmlik boydaki 1
o
Cluk
scaklk artndaki uzama ,l
0
cm lik boydaki 1
o
Cluk scaklk artndaki uzama .l
0
, l
0

cmlik boydaki t
o
Cluk scaklk artndaki uzama;

dir.



ekil 1.2: Katlarn boyca uzamas

Buna gre yeni boy; olur.


9
9

Madde Boyca uzama kat says
(1/
o
C)
Madde Boyca uzama kat says
(1/
o
C)
Platin 9.10
-6
Pirin 20. 10
-6

elik 11. 10
-6
Gm 19. 10
-6

Demir 12. 10
-6
Alminyum 25. 10
-6

Bakr 17. 10
-6
Kurun 29. 10
-6


Tablo 1. 1: Baz maddelerin boyca uzama kat saylar

Metalin stlmadan nceki scakl ile stldktan sonraki scaklnn farkdr.

nemli Uyarlar

Boyca genleme kat says sadece katnn cinsine baldr.
Ayn cins maddeden yaplan iki metalin ilk boylar ayn, kalnlklar farkl
olsun. Scaklk deiimleri ayn olacak ekilde stldnda son boylar yine
ayn olur.
Ayn cins maddeden yaplan iki metalin ilk boylar ayn ktleleri farkl olsun.
lk scakllar ayn olan bu metallere eit miktarda s verdiimizde son boylar
eit olmaz. nk ktlesi byk olann scaklk art daha az olacandan
uzama miktar da az olur.
Ayn cins maddeden yaplan iki metalin ilk boylar ve scaklklar ayn olsun.
Scaklk farklar ayn olacak ekilde birisini stp dierini souttuumuzda,
stlann boyu artar, soutulann boyu azalr. Ancak uzama ve ksalma
miktarlar ayn miktarda olur.
Birbirine perinlenmi X ve Y metal ubuklar stldnda ve soutulduunda
birbirlerini brakmadklar iin bklrler. Uzama kat says byk olan
stldnda daha fazla uzar, soutulduunda daha fazla bzlr.

rnek 1.7: Scakln 20
o
C olduu bir ortamda 10 cm boyundaki bakr ubuk, 100
o
C
deki bir frnda boyu ka cm olur?(
6
10 . 17

=

1/
o
C)

zm: Scaklk farknn neden olduu boyca uzamay hesaplamak iin:



) (
1 2
t t t =

t l l =
0
) 20 100 ( 10 . 7 , 1 10
6
=

l

cm l
5
10 . 136

=

l l l + =
0
00136 , 0 10 + = l

cm l 00136 , 10 =


10
10
rnek 1.8: Demir ve pirinten yaplm iki ubuun uzunluklar arasndaki fark her
scaklk derecesinde 20 cm oluyor. Pirin ubuun uzunluu ka cmdir? (
pirin
=20.10
-6
1/
o
C
,
demir
=12.10
-6
1/
o
C)

zm: ubuklarn uzamalar arasndaki farkn her scaklkta ayn kalmas, uzama
miktarnn eit olmas ile mmkndr.
demir
<
pirin
olduundan demir ubuun uzama
miktarnn pirin ubuun uzama miktarna eit olmas iin
pirin
>
demir
olmaldr.



l l = t l t l
pirin pirin demir demir
=
) ( 0 ) ( 0


t ayn olduundan;
pirin pirin demir demir
l l
) ( 0 ) ( 0
= eklinde yazlr.

Deerleri bantda yerine yazarak;

6 6
10 . 20 10 . 12 ) 20 (

= + x x x x 5 3 ) 20 ( = +

cm x 30 =

Yzeyce genleme: Bir cismin scakln 1
o
C artrdmzda birim yzeyde meydana
gelen genleme miktarna yzeyce genleme kat says denir. Yzeyce genleme kat says
2 ile gsterilir. Bu ifadeye gre



Ayn cins maddeden yaplan iki metalin ilk yzeyleri ve scaklklar ayn, kalnlklar
farkl olsun. Kalnlklar farkl olunca ktleleri de farkl olur. Bu metallere eit miktarda s
verelim. Kaln levhann ktlesi ince levhann ktlesinden byk olduu iin, Q= m.c. t ye
gre ktlesi byk olann scaklk deiimi kk olur. Bylece yzeyce genlemeleri de
farkl olur.

Hacimce genleme: Bir cismin scakln 1
o
C artrdmzda birim hacimde meydana
gelen genleme miktarna hacimce genleme kat says denir. Hacimce genleme kat says
3 ile gsterilir. Bu ifadeye gre:




11
11
nemli Uyarlar

Ayn cins maddeden yaplan iki metal kreden birisinin bo, dierinin ii dolu
olup d hacimleri ve ilk scaklklar eit olsun. Bu metal kreleri scaklk
deiimleri eit kalmak artyla sttmzda ve souttuumuzda d hacimleri
yine eit olur.
Ayn artlardaki metal krelere eit miktarda s verelim. i bo krenin ktlesi,
ii dolu olan krenin ktlesinden kk olduu iin, Q = m.c.t ye gre ktlesi
kk olann scaklk deiimi byk olur. Sonuta eit s verilen ii bo
krenin son hacmi daha byk olur.
inin bir ksm bo olan bir kre stlrsa kre genleeceinden bo olan ksmn
hacmi de artar. Dolaysyla boyutlu cisimler de da doru genleirler.

1.2.2.2. Svlarda Genleme

Istlan bir sv sadece hacimce genleebilir. Genleme svlar iin de ayrt edicidir.
Svnn hacmi deiirken iinde bulunduu kap da genleir. Svnn gerek genleme miktar,
svnn grnen genleme miktar ile kabn genleme miktarnn toplanmasyla bulunabilir.

Svlar kaba doldurulduklarnda kabn eklini aldklarndan bir geometrik ekli yoktur.
Dolaysyla boyca ve yzeyce genlemeden bahsetmek olduka gtr. Hacimsel olarak
genlemelerini incelemek ise olduka kolaydr.

Bir svnn birim hacminin scakln 1
o
C artrnca hacimdeki genleme miktarna
hacimce genleme kat says denir. Svnn hacimsel olarak genleme miktar,



V :Hacimdeki deiim V
0
: lk hacim a Hacimsel olarak genleme kat saysdr.

Su ise farkl zellik gsterir. Suyun 1 atmosferlik basn altnda +4 C altnda ve
stndeki scaklklarda hacmi artar. +4 C de suyun hacmi minimum, z ktlesi
maksimumdur.

Eer suyun dier svlardan farkl zellii olmasayd yani dier svlar gibi
davransayd, sular stten deil dipten donar ve denizlerde hayat olmazd. Hlbuki su stten
donup 1 m kalnlnda buz tabakas olsa da, suyun dip taraftaki scakl +4 civarndadr.
nk younluu en fazla olan sv dipte olur. Bizmut ve Antimon da su gibi davranr.

Madde Hacimce genleme kat says
(1/
o
C)
Cva 1810
-5
Gliserin 5310
-5

Slfrik asit 5710
-5

Etil alkol 7510
-5

Eter 16010
-5

Tablo 1.2: Baz svlarn hacimce genleme katsaylar


12
12
rnek 1. 9: Yarap 20 cm olan kresel bir kap 30
o
Cta su ile doludur. Kaptaki
suyun scakl 60
o
Ca karlrsa 4 cm taban yarapl silindirde su seviyesi ka cm
ykselir?
( C a
su
0 4
/ 1 10 . 20 , 3

= = , kabn genlemediini varsaynz.)



zm: Suyun hacmini hesaplamak iin

3
3
4
r V
su
=
3
20 3
3
4
=
su
V
3
32000cm V
su
=
Suyun scakl 30
o
Ctan 60
o
Ca karlnca genleen miktar hesaplamak iin;
t a V V =
0
) 30 60 ( 10 . 20 32000
4
=

V
3
1920cm V =
Suyun genleme miktarnn silindirde kaplad ykseklii hesaplamak iin:
h r V =
2
h =
2
4 3 1920 cm h 40 =

1.2.2.3. Gazlarn Genlemesi

Gazlarn genlemesi sadece hacimce olur. Genleme kat says btn gazlarda ayndr.
Btn gazlarn scaklklar 1
o
C artrldnda hacimlerinin 1/273 kadar genleirler. Bu
nedenle genleme gazlar iin ayrt edici bir zellik deildir.


13
13
UYGULAMA FAALYET



Size verilen bakr telin boyca genleme miktarn bulunuz.

Gerekli malzemeler: Bakr tel, metal cetvel, destek ubuu (2 adet), sabitleme
malzemesi, termometre

lem basamaklar neriler
30 cm boyunda bakr tel hazrlaynz.


Laboratuar nlnz giyerek alma
tezghnz dzenleyiniz.
alma ortamnz hazrlaynz.
lm hassas yapnz.
Destek ubuuna telin bir ucunu
sabitleyiniz.


Sabitleyeceiniz bakr telin ucuna s
yaltm yapnz.
kinci bir destek ubuuna metal metre
sabitleyiniz.


Metal metrenin s ile temas
etmemesine dikkat ediniz.
Bakr telin ucu metal metrenin sfr
noktasna demeyecek ekilde
yerletiriniz.

Metal s aldnda, genlemeyi metal
metreden okunacak ekilde destek
ubuunu yerletiriniz.
UYGULAMA FAALYET


14
14
ki ayr beki metal ubuun altna
yerletiriniz.

Cetvel ve destek ubuklar, sdan fazla
etkilenmemesine dikkat ediniz.
Atlye ortamnn scakln lnz.

Termometre lm kurallarna uyunuz.
Scakl kaydetmeyi unutmaynz.
Bekleri yaknz.

Bek yakma kurallarna uyunuz.
Belli bir sre (510 dk. aras) sonra
metaldeki uzamay cetvelden okuyunuz.

Bekleri kapatnz.
Ne kadar uzamasna neden olan scakl
hesaplaynz.
Hesaplamay dikkatli yapnz.
Sonucu rapor ediniz.
Yaptnz ilemleri ve deneyleri,
sonular ile raporunuza yaznz.


15
15
LME VE DEERLENDRME


Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri doru szcklerle doldurunuz.

1. lk scaklk lm ,tarafndan yzyln sonlarnda
yaplmtr.

2. Scaklk lmleri iinde referans noktas ..scakl baz alnm ve bu
scaklk olarak kabul edilmitir.

3. Belirli scaklktaki bir sistemin snrlarndan , daha dk scaklktaki bir sisteme ,
scaklk fark nedeniyle transfer edilen enerjiye ..denir.

4. Bir maddenin 1 gramnn scakln 1
o
C deitirmek iin alnmas veya verilmesi
gerekli olan sya . denir.

5. Istlan cisimlerin hacimlerinde meydana gelen arta..denir.

Aadaki sorularda doru seenei iaretleyiniz.

6. Aadakilerden hangisi scaklk lm gstergesi deildir?
A) Celsus
B) Fahrenheit
C) Pascal
D) Rankin

7. 75
o
C un Fahrenheit derecesi olarak karl aadakilerden hangisidir?
A) 167
B) 108
C) 43
D) 32

8. 0
o
Cnin Kelvin derecesi olarak karl aadakilerden hangisidir?
A) 173
B) 212
C) 273
D) 492

9. Aadakilerden hangisi mutlak scaklkta en dk scaklk derecesidir?
A) 492
B) 273
C) 32
D) 0


LME VE DEERLENDRME


16
16
10. 45
o
C deki m gram ktleli bir svnn scakln 75
o
C a karmak iin harcanan s
10800 cal olduuna gre sv ka gramdr? (c
sv
= 0,6 cal /g
o
C)
A) 60
B) 120
C) 300
D) 600

11. 10 g 20
o
Cdeki su ile 30g 40 C deki kartrlrsa son scaklk ka
o
C olur?
A) 35
B) 30
C) 25
D) 23

12. Scakln 20
o
C olduu bir ortamda 20 cm boyundaki demir ubuun 120
o
C da boyu
ka cm olur? ( ) / 1 10 . 12
0 6
C

=
A) 20,024
B) 24,024
C) 24,24
D) 24





DEERLENDRME

Cevaplarnz modl sonunda yer alan cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap
saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. lme sorularndaki yanl cevaplarnz
tekrar ederek, aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlaynz.


17
17
UYGULAMALI TEST

40 cm boyundaki alminyum telin 5 ile 10 dakika arasndaki sre iinde, iki bek
alevinin scakl ile boyca artn cetvelden okuyarak genlemedeki son scakl
hesaplaynz. C
Al
0 6
/ 1 10 . 25

=

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre yaptnz almay deerlendiriniz.
Gerekleme dzeyine gre evet-hayr seeneklerinden uygun olan kutucuu iaretleyerek
belirtiniz.

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr
1.
nlnz giyip alma masanz dzenlediniz mi?
2.
Malzemelerinizi aldnz m?
3.
40 cm boyunda alminyum ubuk hazrladnz m?
4.
Metalin sabitlenecek ucunu izolasyonunu yapp destek
ubuuna sabitlediniz mi?

5.
Metal cetveli destek ubuuna sabitlediniz mi?
6.
Metalin sabitlenmeyen ucunu cetvelin sfr noktasna
demeyecek ekilde destek ubuklarn yerletirdiniz mi?

7.
Atlye ortamnn scakln ltnz m?
8.
Bekleri metal ubuun altna yerletirip yaktnz m?
9.
Cetvelden verilen sre aralnda boyca uzamay okudunuz
mu?

10.
Hesaplama yaptnz m?
11.
Rapor hazrladnz m?




DEERLENDRME

Uygulamal test sonunda yapacanz deerlendirme ltlerinde verdiiniz
cevaplardaki Hayr iaretli cevaplarnz yapamadnz ilemleri gstermektedir. Buralar
tekrar ederek baarmaya alnz. Tm ilemleri baaryla tamamladysanz bir sonraki
faaliyete geiniz.


18
18
RENME FAALYET2







Kuralna uygun olarak reaksiyon ssn lebileceksiniz.




Reaksiyon ss nedir, aratrnz.
Reaksiyon ss nasl llr, aratrnz.

2. REAKSYON ISISI (ENTALPS)

Kimyasal olaylar gerekleirken, az ya da ok mutlaka bir enerji deiimi olur.
Kimyasal reaksiyonlara elik eden enerji, genellikle s enerjisidir. Ancak bir kimyasal
tepkimeye elik eden enerji bazen k ve elektrik enerjisi eklinde de grlebilir. rnein;
kibritin yanmas kimyasal bir deimedir. Kibrit yanarak kimyasal deimeye urarken,
olaya s ve k enerjisi elik eder.

Kimyasal tepkimelerde alnan ya da verilen enerjiler, tepkime denklemlerinde s
enerjisi biiminde gsterilir. Is enerjisinin deerinin de gsterildii kimyasal denklemlere
termokimyasal denklem denir. Tepkimelerde gsterilen s deerleri, o tepkimelerin 25
o
C
scaklkta ve sabit atmosfer basncnda (1 atm.) olumas srasndaki s enerjisidir. Kimyasal
reaksiyonlarda, aa kan ya da alnan bu enerjiler, tepkimeye giren maddeler ile
tepkimeden kan maddelerin potansiyel enerjileri arasndaki farkn karldr. te bu farka
reaksiyon ss ad verilir.

Is birimi olarak joul ya da joulenin 1000 kat olan kilojoule kullanlr ve J ya da kJ
sembolleri ile gsterilir. Ayrca s hesaplarnda yaygn olarak kalori (cal ) ya da bunu 1000
kat olan kilokalori (kcal ) birimi kullanlmaktadr. Reaksiyonlar s ynyle ikiye ayrlr.

Ekzotermik reaksiyonlar (sveren)
Endotermik reaksiyonlar (salan)

Bir kimyasal reaksiyon sz konusu ise mutlaka enerji deiimi olur. Ya darya s
verir ya da dardan s alr.

H
2
+ 1/2 O
2
H
2
O + 68 kcal (ekzotermik reaksiyon)

C + O
2
CO
2
+ 94 kcal (ekzotermik reaksiyon)

N
2
+ 3/2 O
2
+ 25 kcal N
2
O
3
(endotermik reaksiyon)
ARATIRMA
AMA
RENME FAALYET2


19
19
2.1. Entalpi (H)

Herhangi bir madde bir kimyasal reaksiyonda darya enerji vererek baka bir
maddeye dnyorsa, aa kan enerji nceden balangtaki maddede depo edilmi halde
bulunmaldr. Ayn ekilde oluan maddeler de, baka bir maddeye dnrken yine enerji
verebildiklerine gre bu maddelerde de depo enerjisi vardr denilebilir.

Herhangi bir maddenin kimyasal yapsna bal olarak depo edilmi olan bu enerjiye
s kapsam denir. Sabit basnta H ile gsterilir. enerji deiimine Entalpi ad verilir.
Her maddenin kendi iinde bulunduu bir i enerji vardr. enerji deiimi H ile
gsterilir. Bir maddenin kat, sv, gaz hallerinde entalpi deiimleri farkldr.

Entalpi;

Madde miktarna,
Maddenin fiziksel haline,
Basnca baldr.

H : (+) iaretli ise ya da H > 0 ise reaksiyon endotermiktir.

H : (-) iaretli ise ya da H < 0 ise reaksiyon ekzotermiktir.

2Fe + 3/2 O
2
Fe
2
O
3
+ 190 kcal
Ekzotermik
2Fe + 3/2 O
2
Fe
2
O
3
H = - 190 kcal

CaCO
3
+ 106 kcal CaO + CO
2

Endotermik
CaCO
3
CaO + CO
2
H = + 106 kcal

2.2. Oluum Entalpisi (Iss )

Elementlerin ve tabiatta bulunan halleri ile tek cins atomdan olumu molekllerin
(Na, Fe, H
2
, O
2
) entalpileri sfr kabul edilmitir. Herhangi bir maddenin bir molnn
elementlerinden oluurken ald ya da verdii s miktarna oluum entalpisi denir.

C + O
2
CO
2
H = - 94 kcal

2Fe + 3/2 O
2
Fe
2
O
3
+ 190 kcal denklemine gre Fe ve O
2
nin entalpileri sfr
olduundan Fe
2
O
3
n oluum entalpisi - 190 kcal /moldr denir.

Fotoraf 2.1: Yanma tepkimeleri sonucu s aa kar


20
20
rnek 2.1: Normal koullarda 5,6 L N
2
O gaznn elementlerinden oluabilmesi iin
dardan 5 kcal s alnmtr. Buna gre N
2
Onun oluum entalpisi ka kcal / moldr?

zm: N.:A da 5,6 L olan N
2
O gaznn ka mol olduunu hesaplayalm.

mol n n
V
n 25 , 0
4 , 22
6 , 5
4 , 22
= = =

0,25 mol 5 kcal s alndna gre;
1 mol X kcal
X=
25 , 0
1 5x
=20 kcal olay endotermiktir. Entalpi pozitiftir. (H = + 20 kcal /mol)

rnek 2.2: 12 g Caun yeterli miktarda O
2
ile reaksiyona girmesi srasnda 45 kcal s
aa kyor. Buna gre, CaOin oluum entalpisi ka kcal /moldr? (Ca =40)

zm: 12 g Cann ka mol olduunu hesaplamak iin;

mol n n
M
m
n
A
3 , 0
40
12
= = =

Ca + O
2
CaO denklemine gre 0,3 mol Ca dan 0,3 mol CaO oluur.

kkal mol mol 150 1
3 , 0
45
1 = = . Buna gre, CaOin oluum entalpisi -150 kcal
/moldr.

25
o
C ve 1 atm basn altnda llen oluum entalpilerine standart oluum entalpisi
denir.

2.3. Reaksiyon Entalpisi

Tepkimede oluan rnlerin standart oluum entalpileri ile tepkimeye girenlerin
standart oluum entalpileri toplam arasndaki farka eittir. Standart oluum entalpilerini
kullanarak tepkime ssn aadaki bant yardmyla hesaplayabiliriz.

H
0
=H
0
rnler
- H
0
grenler
(= Toplam ) (
0
standart koullar)

rnek 2. 3. C
3
H
8(g)
, CO
2(g)
ve H
2
O
(s)
yun standart oluum entalpilerinin srasyla -
104; -394 ;- 286 kJ/mol olduu bilindiine gre;

C
3
H
8(g)
+ 5 O
2(g)
3 CO
2(g)
+ 4 H
2
O
(s)
tepkimesinin H
0
sini hesaplaynz.

zm: Bantda verilen deerleri yerine yazarak;

H
0
=H
0
rnler
- H
0
girenler


H
0
= [3. (H
0
CO2
) + 4. (H
0
H2O
)] - [ (H
0
C3H8
) + 5.(H
0
O2
) ]

H
0
= [3.( - 394 ) +4. ( - 286 ) ] - [ (-104 ) + 5. (0) ] H
0
= 2222 kJ


21
21
rnek 2.4: CaO + 2 HCl CaCl
2
+ H
2
O tepkimesi iin H
0
= -110 kcal,
denklemde, HCl = - 22 kcal /mol, CaO = - 150 kcal /mol ve H
2
O = - 68 kcal /mol olarak
veriliyor.
Buna gre, CaCl
2
in oluum entalpisini ka kcal / moldr?

zm: Verilen deerleri bantda yerine yazarak;

CaO + 2 HCl CaCl
2
+ H
2
O

H
0
=H
0
rnler
- H
0
girenler

H
0
= [(H
0

CaCl2
) +(H
0
H2O
)] - [(H
0
CaO
) +
2.(H
0
HCl
)]

110 = [(H
0
CaCl2
) +(-68)] - [(-150) + 2.(-22)] H
0
CaCl2
= + 152 kcal /mol

2.4. Reaksiyon Islarnn Toplanabilirlii (Hess Kanunu)

Bir tepkime denklemi, iki ya da daha ok tepkime denklemlerinin toplam olarak
yazlabilir. Bu durumda toplam tepkimenin tepkime ss, denklemleri toplanan tepkimelerin
tepkime slarnn toplamna eittir. lk kez Hess (H. Hess) tarafndan 1840 ylnda ifade
edilen bu yasaya, tepkime slarnn toplanabilirlii yasas ya da Hess Yasas ad verilir.

Kalorimetre ile pek ok tepkimenin tepkime ss hesaplanabilir. Ancak, baz
tepkimelerde girenlerin tm rnlere dnmez. Byle tepkimelerin slar kalorimetre
yntemi ile bulunmaz. Bu durumda Hess Yasasndan yararlanlarak tepkimelerin ss
hesaplanr. Hess Yasasna gre, bir tepkimedeki s deiimi, o tepkimenin izledii yola
bal deildir.

Tepkime entalpileri hesaplanrken aadaki kurallara uyulur:

Bir tepkime denklemi her hangi bir say ile arplrsa ya da blnrse H deeri de bu
say ile arplr ya da bu sayya blnr.

Bir tepkime denklemi ters evrildiinde H deerinin iareti deiir. Yani Hnin
deeri (+) ise (-) , (-) ise (+) olur.
Reaksiyonlar toplanrsa Hlar da toplanr.

rnek 2.5:

I. NO + O
2
NO
2
H = - 10 kcal

II. CO + O
2
CO
2
H = - 65 kcal

III. NO
2
+ CO CO
2
+ NO H =?

Denklemine gre Hsi bilinmeyen III. tepkimenin deeri ka kcal /moldr?

zm: Hess Yasasna gre III. tepkimenin elde edilebilmesi iin; I. tepkime ters
evrilir, II. tepkime aynen alnr, tepkimeler taraf tarafa toplanrsa III. tepkime elde edilir.

I. NO
2
NO + O
2
H
1
= 10 kcal (tepkime ters evrildi deeri (+) oldu)
II. CO + O
2
CO
2
H
2
= - 65 kcal
III. NO
2
+ CO CO
2
+ NO H
3
=?

H
3
=H
1
+H
2
H
3
= 10 + (-65) H
3
= -55 kcal


22
22
rnek 2.6.

I. H
2
+ O
2
H
2
O H
1
= -286 kJ
II. H
2
+ S H
2
S H
2
= -21 kJ
III. 2H
2
S + SO
2
3 S +2 H
2
O H
3
= -233 kJ
Tepkimeleri verildiine gre;
S + O
2
SO
2
tepkimesi iin H
4
deerini hesaplaynz.

zm : H
4
deerini istenen tepkime denkleminde elde etmek iin H deeri verilen
tepkime denklemleri zerinde uygun deiiklikler yaplr. Buna gre, I. Tepkime denklemi
ve H
1
deeri 2 ile arplr. Bu durumda I. tepkime denklemi aadaki gibi olur;

I. 2H
2
+ O
2
2 H
2
O H
1
= 2.(-286 kJ) =-572 kJ

II. tepkime denklemi ters evrilip 2 ile arplr. H deeri 2 ile arplr ve iareti
pozitif olur.
Bu durumda tepkime denklemi aadaki gibi olur:

II. 2H
2
S 2H
2
+ 2S H
2
= 2.21kJ = 42 kJ

SO
2
entalpisi istenen IV. tepkimenin rnler ksmnda, III. tepkimenin ise girenler
ksmnda yer aldndan III. tepkime denklemi ters evrilerek H deerinin iareti
deitirilir.
Bu durumda III. tepkime denklemi aadaki gibi olur;

III: 3 S + 2H
2
O 2H
2
S + SO
2
H
3
= + 233 kJ

zeride deiiklik yaptmz tepkime denklemi Hess Yasasna gre taraf tarafa
toplanarak IV. tepkimenin entalpisi bulunur. Buna gre;

I. 2H
2
+ O
2
2 H
2
O H
1
=-572 kJ
II. 2H
2
S 2H
2
+ 2S H
2
= +42 kJ
III: 3 S + 2H
2
O 2H
2
S + SO
2
H
3
= + 233 kJ
IV. S + O
2
SO
2
H
4
=?

H
4
=H
1
+H
2
+H
3
H
4
= -572 kJ + 42 kJ+233 kJ H
4
= -297 kJ

2.4. Reaksiyon Islarnn llmesi ve Kalorimetre

Btn yanma tepkimeleri sonucunda s aa kar. Tepkime slar, tepkimelerin
evre ile s al veriinden yararlanarak hesaplanabilir. Tepkime slarn hesaplamak iin
yaplan zel kaplara kalorimetre (sler ) ad verilir. Kalorimetre, evresi s kaybn
nlemeye yarayan yaltkanla kaplanm olan bir kaptr. Bu kabn iinde; termometre, yakma
dzenei ve belli bir miktar su bulunur. Tepkimenin olutuu kap, su iine daldrlmtr.
Tepkime srasnda alnan ya da verilen s, suyun ve kabn scaklnn deimesine neden
olur. Scaklk deiiminden yararlanlarak tepkimedeki s deiimi hesaplanabilir.

Q = m.c. t forml kullanlarak alnan ya da verilen s hesaplanr.

Bir kalorimetrenin s sas; kalorimetre sisteminin scakln 1
o
C artrmak iin
verilmesi gereken s miktardr.


23
23
rnek 2.7: 500 gram camdan yaplm bir kalorimetre iinde 900 gram su vardr. Bu
kalorimetrenin s sas ka cal /
o
Cdir. (c
su
= 1 cal / g
o
C, c
cam
= 0,2 cal /g
o
C)

zm: Su ve camn ayr ayr s salarn hesaplayarak;
m
su
= 900 g , c
su
= 1 cal / g
o
C, t = 1
o
C

Q
su
= mc
su
t ise Q
su
= 9001 1 Q
su
= 900 cal

m
cam
= 500 g , c
cam
= 0,2 cal / g
o
C, t = 1
o
C

Q
cam
= mc
cam
t Q
su
= 5000,21 Q
cam
= 100 cal

Q
Toplam
= Q
su
+ Q
cam
Q
Toplam
=1000 cal

rnek.2.8: Camdan yaplm 600 gramlk bir kalorimetre kabnda 2 L su
bulunmaktadr. Kapta 44,8 g KOH zndnde scaklk 15
o
Ctan 20
o
Ca ykseliyor.
c
cam
=

0,63 J/ g
o
C, c
su
= 4,184 J /g
o
C olduuna gre;

Cam kabn ald sy bulunuz.
Suyun ald sy bulunuz. (dsu= 1 g/ ml)
44,8 glk KOH in znmesinde aa kan sy bulunuz.
1 mol KOH zeltisi ile aa kan sy bulunuz. (KOH =56)

zm:
Cam kabn ald s;

Q
cam
= m.c
cam
. t Q
cam
= 600. 0,63 .(20- 15 )

Q
cam
= 1890 Jdr.

Suyun ald s;

g m
m
V
m
d
su
2000
2000
1 = = =

Q
su
= m.c
su
. t Q
su
= 2000 . 4,184. (20 -15)

Q
su
= 41480 Jdr.

44,8 g KOHin znmesiyle aa kan toplam s (Q
T
):

Q
T
= Q
cam
+ Q
su
Q
T
= 1890 + 41480

Q
T
= 43730 J

d. mol n n
M
m
n
KOH KOH
A
KOH
8 , 0
56
8 , 44
= = =

1 mol iin kJ x x 66 , 54
8 , 0
73 , 43
= s aa kar



24
24
UYGULAMA FAALYET



0,01 g NaOHn znme ssn bulunuz.

Gerekli Malzemeler: Beher 250 ml, hassas terazi, termometre, spatl, NaOH (kat),
Mezr

lem basamaklar neriler
250 mllik kuru ve temiz beher tartnz.

Laboratuar nlnz giyerek alma
tezghnz dzenleyiniz.
alma ortamnz hazrlaynz.
250 mllik beheri temiz olmasna
dikkat ediniz.
Beheri kurulaynz.
Beherin ktlesini (mbeher=?) not
etiniz.
Behere 100 ml ar su koyup kartrarak
sabit bir scakla gelmesini salaynz.

100 ml saf suyu mezrde lp behere
boaltnz.
Suyun ktlesini hesaplaynz.
Beherle suyun scaklklarnn eit
olmasna dikkat ediniz.
Beherdeki saf suyu scakln 0,2
o
C
hassaslkta lnz.

Termometreyi saf suyun iinde belli bir
sre bekletiniz.
Termometre ile lm kurallarna
uyunuz.
Termometre ile hassas lm yapmaya
zen gsteriniz.
ltnz scaklk deerini (t1=?) not
ediniz.
Yaklak 1 gram NaOHi 0,01 g
hassaslkta tartnz.

Tartmda kullanacanz kdn
darasn almay unutmaynz.
Kdn nemli olmamasn dikkat
ediniz.
NaOH nem ekici bir madde olduu
iin tartm hzl yapnz ve ktta
bekletmeyiniz.
NaOH in ktlesini (mNaOH=?) not
ediniz.
UYGULAMA FAALYET


25
25
Tarttnz NaOHi beherdeki saf su iine
katnz.

Beherdeki saf suya kattnz NaOH
iyice kartrp znmesini salaynz.
zeltini ktlesini hesaplaynz.
(m
zelti
=?)
znme annda termometredeki
ykselmeyi takip ediniz.

NaOHin znmesi srasnda
termometredeki en yksek scakl
(t2=?) not ediniz.
Scaklk deiimini hesaplaynz.

Hesaplama yapabilmeniz iin
) (
1 2
t t t =
bantsn kullannz.
zelti tarafndan alnan sy
hesaplaynz.

Hesaplama yapmak iin (Q=mzeltix
czelti xt ) bantsn kullannz.
Beherin ald sy hesaplaynz.(J)
(ccam= 0,836 J/ g oC) olarak alnz.
Q=mbeherx ccam x t bantsn
kullannz.
NaOHin znme ssn hesaplaynz (J)

NaOH= 40 g/mol alnz.
NaOHin mol bana verdii sy
hesaplaynz.(J)
NaOHin Hsini (J) olarak
hesaplaynz.


26
26

LME VE DEERLENDRME


Aadaki sorularda doru seenei iaretleyiniz.

1. I. S + O
2
SO
2
+ 40 kcal
II. H
2
O
(g)
H
2
O
(s)
+ 10 kcal
denklemine gre 16 gram Snin yaklmas iin aa kan enerji ile 100
o
Ctaki ka gram su
buharlatrlabilir? (S= 32 g /mol)

A) 18 B) 36 C) 54 D) 72

2. Farkl scaklklardaki iki sv kartrldnda s dengesinde denge scaklnn
hesaplanabilmesi iin svlarn;
I. lk scaklklar
II. z s
III. Ktle niceliklerinden hangileri hakknda bilgi verilmelidir?

A) I ve II B) I, II ve III C) Yalnz III D) I ve III

3. H
0
NH3(g)
= 46,0 kJ/mol;
H
0
NO(g)
= + 90,5 kJ/mol;
H
0
H2O(g)
= 242 kJ/mol;
Tepkimelerin oluma slar bilindiine gre, 0,2 mol NH
3
n O
2
ile tepkimesinden
NO
(g)
ve H
2
O
(g)
oluturulmasnda ka kJ s aa kar?

A) 453 B) 113 C)+226,5 D) +453

4. NaOHin molar znme ss : 10,2 kcal, molar ntrleme ss ise 13,6 kcaldir.
Yeterli ve deriik HCl zeltisine 8 gram NaOH kats brakldnda aa kan s
ka kcaldir? (NaOH = 40 g /mol)

A) 0,68 B) 0,34 C) 2,38 D) 4,76



DEERLENDRME

Cevaplarnz modl sonunda yer alan cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap
saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. lme sorularndaki yanl cevaplarnz
tekrar ederek, aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlaynz.
LME VE DEERLENDRME


27
27
UYGULAMALI TEST

Size verilen 2 gram KOHin 100 ml saf sudaki znme sn belirleyiniz. (KOH= 56
g/mol), (c
zelti
c
su
= 4,18 J/g C), (c
cam
= 0,836 J/ g C)

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre yaptnz almay deerlendiriniz.
Gerekleme dzeyine gre, evet-hayr seeneklerinden uygun olan kutucuu iaretleyerek
belirtiniz.

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr
1.
nlnz giyip alma masanz dzenlediniz mi?
2.
Malzemelerinizi aldnz m?
3.
Kullandnz cam malzemenin temizliini yaptnz m?
4.
Beherin tartmn yaptnz m?
5.
Behere 100 ml saf su koyup scakln ltnz m?
6.
Suyun ktlesini hesapladnz m?
7.
2 gram KOHin tartmn yaptnz m?
8.
Tarttnz KOHin saf suya ekleyip znme ilemini
yaptnz m?

9.
zeltinin ktlesini hesapladnz m?
10.
Kartrma yaparken termometreden scakl kontrol ederek
en yksek deeri not ettiniz mi?

11.
Scaklk deiimini hesapladnz m?
12.
zelti tarafndan alnan sy hesapladnz m?
13.
Beherin ald sy hesapladnz m?
14.
KOHin mol bana verdii sy hesapladnz m?
15.
KOHin znme ssn ( ) hesapladnz m?
16.
Rapor hazrladnz m?




DEERLENDRME

Uygulamal test sonunda yapacanz deerlendirme ltlerinde verdiiniz
cevaplardaki Hayr iaretli cevaplarnz yapamadnz ilemleri gstermektedir. Buralar
tekrar ederek baarmaya alnz. Tm ilemleri baaryla tamamladysanz bir sonraki
faaliyete geiniz.


28
28


RENME FAALYET3




Gerekli ortam saladnda, kurallara uygun olarak s iletimini lebileceksiniz.




Proseste s iletimi hakknda aratrma yapnz

3. ISININ HAREKET

Is bir enerji trdr. Isy bir yerde muhafaza etmek ok zordur. Is, iletim, tanm ve
ma yollar ile hareket edebilir. Metal bir ka scak bir orba ierisine braktnzda
kan sndn fark edersiniz. Is, kan ucundan yukarya doru hareket eder. Isnn
yksek scaklk blgelerinden dk scaklk blgelerine hareket ettiini hatrlayalm. Is
kaynana yakn olan paracklarn kinetik enerjisi daha byktr. Bunlar kaynaktan uzak
olan paracklara nazaran ok hzl hareket eder. Enerjinin kaktan yukar doru hareketi
kinetik enerji transferi ile mmkn olmaktadr.

3.1. Is letimi (Kondksiyon)

Is iletimi, bir ortam (kat, sv, gaz) ierisinde bulunan blgeler arasnda veya
dorudan doruya fiziki temas durumunda bulunan farkl atomlar arasnda, atom veya
molekllerin fark edilebilir bir yer deitirmesi olmakszn bunlarn dorudan temas sonucu
meydana gelen s yaynm ilemidir.



Resim 3. 1: Kat maddenin s iletimi

Termodinamiin ikinci kanununa gre, s yksek scaklkta bulunan bir blgeden
dk scaklktaki bir blgeye akar. Kinetik teoriye gre bir maddenin, bu maddeyi meydana
getiren molekllerin ortalama kinetik enerjileri ile orantldr. Kinetik enerjinin fazla olmas,
i enerjinin fazla olmas demektir.

AMA
ARATIRMA
RENME FAALYET3


29
29
Bir blgede molekllerin ortalama kinetik enerjileri, scaklk farkndan dolay bitiik
blgedeki molekllerin ortalama kinetik enerjilerinden fazla ise, enerjileri fazla olan
molekller bu enerjisini komu olan molekllere iletir. Bu enerji transferi, akkanlarda
molekllerin elastik arpmalar, metallerde ise serbest elektronlarn yksek scaklktan alak
scaklk blgelerine yaynm ile olur. Katlarda enerji transferi, elektron yaynmna ilaveden
maddenin yapsn meydana getiren kafes titreimleri ile de komu blgelere iletilir. Fakat bu
son halde enerji transferi miktar azdr. Bu sebepten elektrii iyi iletenler ayn zamanda iyi
s iletkenidir.

Kat cisimler ierisinde s transferi genel olarak s iletimi ile olur. Fakat ok az kat
cisimler ile baz gazlar ve svlar ierisinden s enerjisi, ma ile transfer edilir ve bir ksm
ortam ierisinde sourulur. Is iletiminde genel olarak s transferi scakla ve scaklk
basamana baldr.

3.2. Faurier Is letim Kanunu

Is iletiminin temel denklemi Faurier Is letim Kanunu ile ifade edilir. Faurier s
iletim kanunu yaplan gzlemler ve deneyler sonucu elde edilmitir. Bu kanunu aklamak
iin yan yzeyi yaltlm (s kayb olmayan) bir metal ubuu ele alalm. Silindir
eklindeki metal ubuun u yzeyleri T
1
> T
2
olacak ekilde sabit scaklkta tutulduunu
kabul edelim. Bu durumda iki u yzey arasnda ki scaklk fark pozitiftir. Bu da x ynnde
s transferine neden olacaktr. Birim zamanda transfer edilen s (s transfer oran)
llebilir ve Q
x
in, yzeyler aras scaklk fark T (T
2
- T
1
) , kesit alan A(=A
1
=A
2
) ve
ubuun boyu L (= x
2
-x
1
) ile deiimi incelenebilir.



Resim 3.2: Yan yzeyi yaltlm silindirden s iletimi

lk olarak T ve Lyi sabit tutalm ve kesit alan Ay deitirelim. Bu durumda Q
x
in
A ile doru orantl olarak deitii gzlemlenecektir. Benzer olarak T ve Ay sabit
tutarsak ve L yi deitirirsek Q
x
in L ile ters orantl olarak deitii grlecektir. Son
olarak A ve L sabit tutulup T deitirilirse, Q
x
in T ile doru orantl olarak deitiini
gzlemleyebiliriz. O halde toplu olarak bunlar aadaki ekilde ifade edebiliriz:

Q
x

L
T
A

30
30
ubuun malzemesini (rnein metal yerine plastik) deitirirsek yukardaki orantnn
geerliliinin devam edii gzlenecektir. Ancak, ayn A, L ve T iin plastik ubukta Q
x
daha kk olacaktr. Bu durum orantnn bir eitlik ekline dntrlebileceini gsterir.
Malzemenin s iletimindeki rolnn bir ls olarak orant kat says da tanmlanarak
eitlik yazlr.
eklinde yazlr.

Is iletimi termodinamiin II. kanununa gre azalan scaklk ynnde olacandan
pozitif s transferi oran (Q
x
) iin eitliin sa taraf (-) iareti ile arplr. Burada;

k=Is iletim kat says (W /mK) (malzemenin nemli bir zelliidir)

Q
x
=Is transfer oran (W) (birim zamanda)

d
T
=scaklk fark (C) d
x
=Boyu (m)
Q
x
=
dx
dT
kA denklemi aadaki gibi ifade edilebilir.


Burada q
x
, x istikametinde birim zamanda birim yzeye s transfer miktar olup ksaca
s aks adn alr. q
x
vektrel bir miktar olup, yn ve deeri vardr. Yn, azalan scaklk
dorultusundadr. Is iletim kat says malzemenin bir zellii olmas yannda yn ve
scakla da baldr. Verilen bir scaklk gradyan iin, iletimle s ak artan s iletim kat
says ile artar. Genel olarak katlar svlardan, svlar ise gazlardan daha yksek s iletim
kat saysna sahiptir.

Is iletim kat saysnn deeri molekler ya da atomlar arasndaki mesafe ile
balantldr. Is iletim kat saysnn deeri farkl maddeler iin genel olarak ekil 3.1 de
verilmitir. Akkanlarda molekller aras mesafe katlara nazaran daha fazla olduu iin sl
enerji transferi daha az etkilidir. Bu nedenle gaz ve svlarn s iletim kat says katlardan
daha dktr.

Gaz, svlarn ve yaltm malzemelerinin s iletim kat says genellikle artan scaklkla
artar. Scaklkla deiim genellikle fazladr.


31
31

ekil 3.1: Deiik maddeler iin s iletim kat says deerleri

Malzeme Is iletim kat says(W/mK)
Gazlar 0,0020,2
Yalar 0,11,0
Su 0,50,7
Sv metaller 10100
Katlar (metal olmayan
)
0,033,0
Katlar (alamlar ) 20200
Saf metaller 40400

Tablo 3.1: eitli maddeler iin s iletim katsaylarnn mertebeleri


ekil 3.2: Baz svlarn s iletim katsaylarnn scaklkla deiimi

Bir kural olarak, younluk artt zaman k artar. Bununla beraber malzemenin
iyapsna, ierisinde bulunan gzeneklere ve nem derecesine baldr. Nemli bir
malzemenin s iletim kat says kuru malzemenin ve suyun ayr ayr s iletim
katsaylarndan daha fazla olabilir. rnein kuru tulann k = 0,3 kcal /mh C, suyun k = 0,5
kcal /mh C deerine karlk nemli tula iin k = 0,9 kcal /mh C bulunmutur.


32
32
Is iletim kat says k = 0,2 kcal /mh Cden daha kk olan malzemeler s yaltkan
olarak kullanlmaktadr. (1 kcal /mh C = 1,163 W/mK)

Baz metallerin s iletim ekil 3.2de verilmektedir. En iyi gm, bunu takiben
bakr, altn, alminyum grlr. Saf bir metalin s iletim kat says, eer ierisinde baka bir
bileen ilave edilirse kuvvetle azalr. rnein 20 Cde (%60 Cu + %40 Ni) karmnn s
iletim kat says 22,7 W/mK olduu halde yalnz balarna Cu 336 W/mK , Ni 69 W/ mKdir.



ekil 3.3: Baz metallerin s iletim katsaylarnn scaklkla deiimi

rnek 3.1: Bir frnn duvar 12 mm paslanmaz elikten yaplmtr. Duvarn i
yzeyi 200 Cdir. Duvarn s iletim kat says 26 W /mK ve duvardan geen s aks 50
kW/m
2
, olduuna gre duvarn d yzey scakln hesaplaynz?

zm: Verilenleri yazp

q
x
= 50 kW /m
2
= 50000 W /m
2
t
1
= 200 C (duvarn i yzey scakl)
t
2
= ? (duvarda bulunmas gereken di yzey scakl)
L= 12 mm = 0,012 m (duvarn kalnl)
k= 26 W /mK

Verilenleri bantda yerine yazarsak:
q
x
= Q
x
/ A =
dx
dt
k
q
x
=

L
T T
k
2 1

m
T C
mK W m W
012 , 0
200
/ 26 / 50000
2
0
2

=

C T
0
2
9 , 176 =


33
33
rnek 3.2: 30 cm kalnlnda bir duvarn yzey scaklklar sras ile 15

C , -5 C ve
malzemenin s iletkenlik kat says 0,872 W/mK olduuna gre, 15 m
2
lik duvar yzeyinin
s kaybn hesap ediniz?

zm; verilen deerleri yazarak;

k= 0,872 W/mK
A=15 m
2

T
1
= 15 C
T
2
=-5 C
L =30 cm = 0,3m
Q
x
= ?
Verilen deerleri bantda yerine yazarak;
[ ]
3 , 0
) 5 ( 15
15 872 , 0
2 1

=

=
x x
Q
L
T T
A k Q

7 , 66 08 , 13
3 , 0
20
08 , 13 = =
x x
Q Q
W Q
x
872 =


34
34
UYGULAMA FAALYET


Size verilen bakr telde s iletimini gzlemleyiniz.

Gerekli malzemeler: Beher, bakr tel, alminyum tel, 3 adet termometre, alminyum
folyo, izolasyon malzemesi, spor, kska, ayak, amyant tel

lem basamaklar neriler
50 cm boyunda bakr tel kesiniz.


Laboratuar nlnz giyerek
alma tezghnz dzenleyiniz.
alma ortamnz hazrlaynz.
Bakr teli metal testeresi ile kesiniz.
Kesme ilemini mengeneye
sktrarak yapnz.
lm dikkatli ve hassas yapnz.
Bakr telin kesit alann hesaplaynz.

lm hassas yapnz ve kumpas
kullannz.

2
r A =
formln kullannz.
Bakr telin yaltmn yapnz.

kaplamasn pamukla yapnz.
Pamuun dn alminyum folyo ile
kaplaynz.
Folyonun almamas iin belli
noktalardan iple balaynz.
Beherde su kaynatmak iin dzenek
hazrlaynz.

250 mllik beheri yarsna kadar su
doldurunuz.
Suyu kaynatnz.
UYGULAMA FAALYET


35
35
Beherdeki kaynayan suya yaltlm bakr
teli destek ubuu ile sabitleyiniz.

Sabitleme ilemi iin dzenek
kurunuz.
Termometre yaltmla metalin arasnda
kalacak ekilde u ksma sabitleyiniz.

Termometreyi metalin kesit alanna
deecek ekilde sabitleyebilirsiniz.
Kaynayan suyun iine metale yakn noktaya
ikinci bir termometre sabitleyiniz.

Beherin iindeki termometre
yaltlm metale yakn olmasna
dikkat ediniz.
Ayn anda her iki termometredeki
scaklklar not ediniz.

Termometredeki deerleri kurallara
uygun okumaya dikkat ediniz.
Scaklk deerlerini celsius olarak
lnz.
Is transferini hesaplaynz.
k=380 W/mK olarak alnz.

L
T T
A k Q
x
) (
2 1

=
formln
kullannz.
Sonucu rapor ediniz.
Yaptnz ilemleri ve deneyleri,
sonular ile raporunuza yaznz.


36
36
LME VE DEERLENDRME


Aadaki sorularda doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi sy iletim yollarndan biri deildir?
A) letim
B) Tanm
C) Ima
D) Nakliye

2. Aadakilerden hangisi s iletim kat saysnn (k) birimidir?
A) W
B) W/m
C) W/mK
D) W/m2K

3. T (scaklk fark) ile Lnn (iletkenin boyu ) sabit tutulduu s iletiminde Q
x
ile A
(kesit alan ) arasnda orant aadakilerden hangisidir?
A)
A Q
x

B)
A
Q
x
1

C)
A Q
x
=

D)
A
Q
x
1
=


4. Bir frnn duvar 6 mm paslanmaz elikten yaplmtr. Duvarn i yzeyi 100 C dir.
Duvarn s iletim kat says 26 W/mK ve duvardan gecen s aks 20 kW /m
2
olduuna
gre duvarn di yzey scakl aadakilerden hangisidir?
A) 85
B) 90
C) 95,4
D) 98,4

5. 20 cm kalnlndaki bir duvarn scaklklar sra ile 10 C ile -8 C ve malzemenin s
iletim kat says 0,872 W/mK olduuna gre 10 m
2
duvar yzeyinin s kayb deeri
aadakilerden hangisidir?
A) 78,48
B) 784,48
C) 874,48
D) 478,48
LME VE DEERLENDRME


37
37
6. 5 cm kalnlndaki duvarn d yzey scakl 20 C ve s kayb 800 Wtr. Duvar
malzemesinin s iletkenlik kat says 0.872 W/mK olduuna gre 40 m
2
lik duvarn i
yzeyinin scaklk deeri aadakilerden hangisidir?
A) 40
B) 39,3
C) 36,6
D) 33,9

7. Aadaki maddelerden hangisinin s iletim katsay (k) deeri en dktr?
A) inko
B) Plastikler
C) Su
D) CO2

8. Ayn artlarda aadaki metallerden hangisinin s iletimi daha
fazladr?(k
Cu
=390W/mK, k
Al
=200 W/mK, k
Zn
=110 W/mK , k
Ni
= 70 W/mK)
A) Cu
B) Al
C) Zn
D) Ni




DEERLENDRME

Cevaplarnz modl sonunda yer alan cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap
saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. lme sorularndaki yanl cevaplarnz
tekrar ederek, aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlaynz.


38
38
UYGULAMALI TEST

Size verilen 40 cm boyunda kesit alanlar ayn bakr ve alminyum metallerinin s
transferi (Q
x Cu
ile Q
x Al
) arasndaki fark hesaplaynz? (k
Cu
=360 W/mK ,k
Al
=210 W/mK)

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre yaptnz almay deerlendiriniz.
Gerekleme dzeyine gre, Evet-Hayr seeneklerinden uygun olan kutucuu
iaretleyerek belirtiniz.

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr
1. nlnz giyip alma masanz dzenlediniz mi?
2.
Bakr ve alminyum metallerini 40 cm boyda kesip
hazrladnz m?

3.
Kumpasla metal ubuklarn aplarn (metal ubuklarn
boyu ve aplar eit) lp kesit alanlarn hesapladnz m?

4.
ki metal ubuu ayn standartlarda izolasyonunu yaptnz
m?

5. Beherde su kaynatmak iin dzenek hazrladnz m?
6. Yaltlm metalleri farkl sporlara sabitlediniz mi?
7.
Termometreleri yaltlm metallerin ularna sabitlediniz
mi?

8. Beherin iindeki termometreleri sabitlediniz mi?
9. Beki yakp suyun kaynattnz m?
10. Ayn anda termometredeki deerleri not ettiniz mi?
11. Bakrn s transferini hesapladnz m?
12. Alminyumun s transferini hesapladnz m?
13. ki metal arasndaki s farkn hesapladnz m?
14. Rapor hazrladnz m?




DEERLENDRME

Uygulamal test sonunda yapacanz deerlendirme ltlerinde verdiiniz
cevaplarda ki Hayr iaretli cevaplarnz yapamadnz ilemleri gstermektedir. Buralar
tekrar ederek baarmaya alnz. Tm ilemleri baaryla tamamladysanz bir sonraki
faaliyete geiniz.


39
39
RENME FAALYET4





Gerekli ortam saladnda, kurallara uygun olarak tanm, nm ile s transferi
yapabileceksiniz.




Is iletimi (kondksiyon) ile tanm (konveksiyon) arasndaki fark aratrnz.
Isnn doal tanmn aratrnz.
Isnn zorlanm tanmn aratrnz.
Inmla s transferini aratrnz.

4. ISI TRANSFER

4.1. Konveksiyon ile Is Transferi

Akkan hareketiyle ilikili olan s transferinin bu modu, akkan iinde molekllerin
etkilemesiyle gerekleen iletimle s transferi yannda akkann hareketi dolaysyla
enerjinin tanmas mekanizmalarnn her ikisini de ierir. Sv veya gaz s tamas iin
pompa veya fanla hareket ettiriyorsak bu zorlanm tanmdr. Birbirinden ayrlm scak ve
souk akkanlar s transfer ekipmanlarna pompalanr. Is transfer oran akkanlarn
fiziksel zelliklerine ve aka baldr. (Nre > 4000) transfer edilen s akkanlar, ak
hzyla orantl olduu iin zorlanm (cebri) tama ile daha ok s transfer edilir.



Resim 4.1: Zorlanm tanm dzenei

Eer sv veya gazn scaklndaki deimeden dolay younluu deiiyorsa ve bu
deiim nedeniyle yapt hareket ile sy tayorsa bu doal tanmdr. rnein gneli bir
gnde bir otomobilin metal ksmlar, belli bir zaman diliminde, gne nlarna maruz
kaldnda gne nm dolaysyla s transferine maruz kalacaktr.
RENME FAALYET4
ARATIRMA
AMA


40
40
Otomobillerde bulunan metal aksam her ynde nm yaparak s kaybeder. Kaybolan
s evresindeki havay str. Havann otomobil zerindeki hareketi ile doal tanm
gereklemi olur. Otomobil hareket ettiinde ise evre havasna zorlanm tanmla s
transferi gerekleecektir. Zorlanm tanmn, genelde, doal tanmdan ok daha fazla s
transferine neden olduu bilinmektedir.


Fotoraf 4.2: Doal tanm


Fotoraf 4.3: ki ayr zorlanm ve doal tanm dzenei

Konveksiyon, akkan hareketi ile enerji tanm ilemidir. Ortam bir sv veya gaz
ise, akkan hareketi ile s enerjisi bir blgeden dier blgeye scaklk farkndan dolay
transfer edilecektir. Is transferinin en nemli konusu konveksiyondur. Is deitirgelerinde
akkanlar, kat, cisimler (yzeyler ) ile birbirinden ayrlm olduklarndan, konveksiyon, bir
yzey ile akkan arasnda enerji tanmasndan en nemli s transferi mekanizmasdr.

Akkan hareketi tanmla s transferinin ayrt edici zellii olduuna gre, s
transferinin bu ekilde tayabilmek iin akkanlar mekanii prensiplerinin iyi anlalm
olmas gerekmektedir. Herhangi bir akkan bir kat yzey zerinde akarken yzey ile temas
eden molekllerin srtnme ya da viskoz etkiler nedeniyle yzeye yapr. Yzeye yapan
(yzeyi slatan) bu molekllerin yzey zerinde kaymad kabul edilirse burada akkann
hz sfr olacaktr.


41
41

Resim 4.4: Yzeyde scaklk dalm

ekilde grld gibi yzey scakl T
W
yzey ile temasta bulunan akkann
ortalama scakl ise yzey ile akkan arasnda birim zamanda s transferi;

) (

= T T A h Q
y t

ifadesi ile hesaplanr. Bu ifade 1701 senesinde Newton
tarafndan verilmi olup, literatrde Newtonun Souma Kanunu diye adlandrlr ve
konveksiyonun zel kanunudur. Banty aadaki ekilde de ifade edebiliriz.

T T
A
Q
y
t
yazlabilir. Bir orant sabiti tanmlanarak eitlii;

eklinde yeniden dzenlenebilir.


h
m
= Ortalama s tanm kat says (W/m
2
K) veya (yzey s transferi kat says).
zerinde izgi ve indis olmadan h eklinde de kullanlabilir. Baz durumlarda s tanm
kat saysnn deeri analitik olarak bulunabilir, fakat ounlukla lmler sonucu tespit
edilir. Is tanm kat says, ak tr (laminar ya da trblansl), akkan hz, akkan
zellikleri (viskozite, younluk, s iletim kat says vb.) , scaklk, geometri gibi birok
etkene bal olarak deiir.

T
y
= Yzey scakl (C)

T = Bir kanal ierisindeki akta akkanlarn ortalama scakl veya bir yzey
zerindeki akta, yzeyden uzaktaki scaklk. (C)
A= Snr yzey alan (m
2
)
Q = Is transferi (W)
q
ta
= Is aks (W/m
2
)
) (

= = T T h
A
Q
q
y m
t
ta

) (

= T T h q
y



42
42

Tablo 4.1: Baz akkanlar iin ortalama s tanm kat says deeri

rnek 4.1: Bir dzlem duvardan s aks 400 W/m
2
olduu biliniyor. Ayrca duvar
yzeyi ve evresindeki 20 Cde hava arasnda s tanm kat says 10 W/m
2
K olarak
verilmektedir. Duvarn yzey scakln hesaplaynz?

zm: Verilenleri formlde yerine yazarsak;
) 20 ( 10 400 ) ( = =
y y
T T T h q 20
10
400
+ =
Y
T
C T
y
0
60 =

rnek 4.2: 20 m
2
lik duvar yzeyi ve evresi 30 C, duvar yzey scakl 90 Cdir.
Hava arasnda s tanm kat says 15 W/m
2
K olarak veriliyor. Duvarn s transferini
hesaplaynz?

zm: Verilenleri formlde yerine yazarak;
) 30 90 ( 20 ) / ( 15 ) (
0 0 2 2
C C m K m W Q T T A h Q
t y t
= =



C K W Q
t
0
60 ) / ( 300 = W Q
t
18000 =

4.2. Inmla Is Transferi

letim ve tanmla s transferi mekanizmalar enerjinin iinde nakledilebilecei bir
ortama gereksinim duyulmaktadr. Ancak enerji mutlak vakum ortamndan, yani hibir
maddenin bulunmad bir ortam iinden, geerek de transfer edilebilir. Bu mekanizma
elektromanyetik nm (radyasyon) olarak tanmlanr. Inmda enerji elektromanyetik
dalgalarla (ya da fotonlar ile) tanr.

Elektromanyetik nm, X nlar, gama nlar, grlebilen k spektrumu, radyo
dalgalar gibi yaygn olarak bilinen dalga boyu aralklarn da kapsayan geni bir spektruma
sahiptir. Ima olay n vakum iindeki hzyla gerekleir. Bu geni ma spektrumunda
bizi ilgilendiren sadece sl bileenleridir. Mutlak sfr scaklnn zerinde sonlu scakla
sahip btn maddeler evrelerinden bamsz olarak ma ile enerji yayar. Net s transferi
ise scak blgeden souk blgeye gerekleir. Dolaysyla ortamdaki izafi olarak souk cisim
yapt madan daha fazla enerji yutar.


43
43


Resim 3.1: Inmla s transferi

Maddenin sl enerjisinden kaynaklanan ve birim yzeyden birim zamanda serbest
braklan enerji yaynn gc E ile gsterilebilir. Stefan Boltzman Kanununun yaynm
gcnn alabilecei maksimum deeri belirtmektedir.

4
y s
T E =

[ ]
2
/ m W

Burada
T
y
= Yzeyin mutlak scakl (K)
= Stefan Boltzman sabiti (4,96 x10
-8
kcal /m
2
hK
4
= 5,67 x 10
-8
W/m
2
K
4
)
Maksimum yaynm gcne sahip byle bir yzey ideal yc ya da siyah cisim
olarak adlandrlr.

Siyah cisim ile ayn scakla sahip gerek bir yzey tarafndan yaylan s aks ise;

eklinde bulunabilir.

= Yzey nm yayma zellii olan (emissivity) yaynm oran, yaynm oran
deeri 1 0 aralndadr ve yzeyin siyah cisme nazaran enerji yayma etkinliini
gstermektedir. Siyah cisim iin 1 = dir. Yaynm oran deeri yzeyin yapsna, byk
oranda baldr.

Yzeyi gren dier cisimlerden ve evresinden yzey zerine nm olmaktadr. Ima
kaynana bakmadan, yzey zerine den nmdan, yzeyin birim alannda birim zamanda
absorbe edilen ma enerjisi, yzeyin ma zelliklerinden yutma kat saysnn
(absorptivity) bilinmesi ile hesaplanr. Yani:

G G
abs
= [ ]
2
/ m W

4
y
T E =



44
44
Yutma kat says deeri yzey yapsna bal olarak 1 0 dr. Eer <1 ise
yzey opaktr ve yzeye gelen nmn bir ksm yanstlmaktadr. Yzey yar geirgen ise
gelen nmn bir ksm geirilecektir. Absorbe edilen ya da yzey tarafndan yaylan enerji,
maddenin s enerjisini srasyla artrr ya da azaltrken yzey tarafndan yanstlan ya da
geirilen nm maddenin sl enerjisinin deimesinde bir etkiye sahip deildir. Yutma kat
says, , yzeyin yapsna bal olduu kadar yzey zerine den nmn karakteristiine
de baldr. Yzeyin yutma kat says ile ma kat saysnn eit olduu (=, gri yzey)
varsaylrsa yzeyden birim zamanda ve birim alandan net nmla s transferi iin:

) ( ) ( ) (
4 4
evre y ev y b nm
T T T G T E
A
Q
q = = = [ ]
2
/ m W
ifadesi yazlr.

Bu ifade; birim zamanda ve birim alanda, yzeyin ma ile kaybettii enerji ile
yzeye gelen ma ile kazand enerji arasndaki fark vermektedir. Uygulamada bazen
nmla s transferi iin yukarda ki eitlik Newtonun souma kanunu ifadesine benzetilerek
aadaki formda kullanld olmaktadr. Bu durumda, birim zamanda birim yzeyde olan
net nmla s transferi:



bants ile bulunabilir. Burada h
r
nmla s transfer kat says olarak isimlendirilir ve
deeri;

) ( ) (
2 2
evre y evre y r
T T T T h + = [ ] K m W
2
/ eklinde hesaplanabilir.

Tanlma ve nmla s transferinin birlikte gerekletii durumlarda (birleik s
transferi) birim zamanda birim yzeyden gerekleen s transferi iin:



yazlabilir.
Eer
evre
T T =

ise yukardaki bant aadaki gibi yazlabilir.

rnek.4.3: Bir frn duvar briketten yaplmtr. Bu duvar frn iindeki scak havay
d ortamdan ayrmaktadr. Duvar kalnl 0,25 m ve briketin s iletim kat says 1,2
W/mKdr. Kararl halde duvar d yzey scakl 120 C ve d ortam scakl 25 Cdir.
Duvar ile d ortam arasndaki s tanm kat says 20 W/m
2
K ve duvarn nm yayma
oran 0,8 olduuna gre duvarn i yzey scakln bulunuz? ( =5,67 x 10
-8
W/m
2
K
4
)
) (
evre y r
nm
nm
T T h
A
Q
q = =

[ ]
2
/ m W

) ( ) (
evre y r y t nm taaa
T T h T T h q q q + = + =


[ ]
2
/ m W

) ( ) (

+ = + = T T h h q q q
y r t nm taaa
[ ] K m W
2
/



45
45
zm:



Frnn yzeyinde enerji dengesi yazlrsa:

nm taaa iletim
q q q + = ve ilgili ifadeler yerine yazlarak
) ( ) (
4 4
2 2
2 1

+ =

T T T T h
L
T T
k deerleri yerine yazp
) 298 393 ( ) 10 . 67 , 5 ( ) 8 , 0 ( ) 298 398 ( ) 20 (
) 25 , 0 (
) 393 (
2 , 1
4 4 8 1
+ =

T

3 , 724 1900 ) 393 ( 8 , 4
1
+ = T K T 7 , 939
1
= veya C T
0
1
666 =

rnek 4.4: Bir dzlem duvardan s aks 400 W/m
2
olduu biliniyor. Ayrca duvar
yzeyi ve evresindeki 20 C de hava arasnda s tanm kat says 10 W/m
2
K olarak
verilmektedir.
a. Duvarn yzey scakln,
b. (a) kkndaki artlara ilave olarak duvar ile 20 C deki evre arasndaki
nmla s transfer kat says h
r
= 5 W/m
2
K olmas durumunda hesaplaynz?

zm : (a ) kkn zmek iin s aks bantsnda T
y
ekerek verilen deerleri
yazp
a. ) (

= T T h q
y

+ = T
h
q
T
y
20
10
400
+ =
y
T C T
y
0
60 =
b. Banty yazp deerleri yerine yazarsak
) ( ) (

+ = T T T T h q
y y

+
+
= T
h h
q
T
r
y
20
5 10
400
+
+
=
y
T
C T
y
0
7 , 46 =

rnek 4.5: Bir evin teras 4 metre geniliinde ve 10 metre uzunluundadr. Yazn
gn boyunca gne nlarna maruz kalan terasn scakl 50 C scaklna ykselmektedir.
Yzeyin ma orann 0,9 ve yzey scaklnn 50 C 2de sabit olduunu kabul ederek
bulutsuz bir gece vakti terastan uzaya olan birim zamandaki s transfer miktarn
hesaplaynz. Yzey ve uzay arasndaki nmla s transferi kat saysn bulunuz?


46
46
zm: Temas yzeyinin scakl;

+ = 273 50
y
T K T
y
323 = olacaktr.
Uzayn scakl K T
u
0 = alnabilir.

) (
4 4
evre y
T T A Q = ) 0 323 ( ) 10 . 67 , 5 ) 10 4 ( 9 , 0
4 8
=

Q

W Q 24686 =
Inmla s transferi kat says, hr ise;
) (
u y
r
T T A
Q
h

=

) 0 323 ( ) 10 4 (
24686

=
r
h



47
47
UYGULAMA FAALYET


Size verilen bakr telde s iletimini gzlemleyiniz.

Gerekli malzemeler: Metre, Frn, Termometre, ayak, Destek ubuu, Kska, Bek

lem basamaklar neriler
Tuladan yaplm frnn duvar
kalnln lnz.

nlnz giyerek alma masanz
dzenleyiniz.
lm kaydediniz.

Frn ayak zerine yerletiriniz.

Bek alevinin frn iinde olacak ekilde
aya seiniz.
Bek alevini frnn iinde yanacak
ekilde ayarlaynz.

Bek alevinin frnn dna temas
etmemesine dikkat ediniz.
Beki yaknz ve 10 dakika frn
stnz.

Alevin tamamen frnn iinde olmasna
dikkat ediniz.
UYGULAMA FAALYET


48
48
Termometreyi frnn duvarna
sabitleyiniz.

Termometredeki scaklk ykselmesini
kontrol ediniz.
Atlyenin herhangi bir yerinden ortam
scakln lnz.
Frna yakn yerde lmemeye dikkat
ediniz.
ltnz scakl not ediniz
? =

T

Beki kapattnz anda frnn duvar
scakln termometreden okuyunuz.

Duvar scakln termometre okuma
kurallarna uyarak okuyunuz.
ltnz scakl not ediniz.
?
2
= T

Frnn i scakln hesaplaynz.
K m W h
2
/ 20 =

,
8 , 0 =

4 2 8
/ 10 . 67 , 5 K m W

=
,
mK W k / 4 , 1 =

Olarak alnz.
Sonular rapor ediniz.
Yaptnz ilemleri rapor olarak
hazrlaynz.


49
49
LME VE DEERLENDRME



Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru kelimeleri yaznz.

1. Sv veya gaz s tamas iin pompa ya da fanla hareket ettiriyorsak buna
tanm denir.

2. Sv veya gazn scaklndaki deiimden dolay younluu deiiyorsa ve bu
deiim nedeniyle yapt hareket ile s tayorsa bu tanmdr.

3. Konveksiyon . ile enerji tanm ilemidir.

4. Inmda enerji dalgalarla ya da ..ile tanr.

Aadaki sorularda doru seenei iaretleyiniz.

5. Yzey s transfer kat says (h)nin birimi aadakilerden hangisidir?
A) W/mK
B) W/m
2
K
C) W
D) J

6. Aadakilerden hangisinin s tanm kat saysna etkisi olmaz?
A) Ak tr
B) Akkann hz
C) Scaklk
D) Renk

7. Bir dzlem duvarda s aks 200 W/m
2
olduu biliniyor. Ayrca duvar yzeyi ve
evresindeki 10 Cde hava arasndaki s tanm kat says 8 W/m
2
K olarak
verilmektedir. Duvarn yzey scaklnn deeri aadakilerden hangisidir?
A) 25
B) 30
C) 35
D) 40

8. 10 m
2
lik duvarn s transferi 9000 Wtr. Duvar yzeyi ve evresi 20 C ve hava
arasndaki s tanm kat says 10 W/m
2
K olarak veriliyor. Buna gre duvarn yzey
scakl ka Cdir?
A) 90
B) 65
C) 50
D) 45

LME VE DEERLENDRME


50
50
9. Bir frnn duvar tuladan yaplmtr. Duvarn kalnl 20 cm ve tulann s iletim
kat says 1,6 W/mK dr. Kararl halde duvar d yzey scakl 127 C ve d ortam
scakl 27 C dir. Duvar ile d ortam arasndaki s tanm kat says 20 W/m
2
K ve
duvarn nm yayma oran 0,8 olduuna gre duvarn i yzey scakl ka
Cdir?(
8
10 . 67 , 5

=
A) 476,2
B) 480,2
C) 512,2
D) 749,2

10. Bir binann teras 5 m geniliinde ve 10 m uzunluundadr. Yazn gn boyunca
gne nlarna maruz kalan terasn yzeyinin ortalama scakl 47 Cdir. Yzeyin
ma oran 0,9 ve bulutsuz bir gece vakti terastan uzaya olan birim zamandaki s
transferi miktarn hesaplaynz? (T
u
= 0
0
K) ) 10 . 67 , 5 (
8
=
A) 24761
B) 25672
C) 26762
D) 2767




DEERLENDRME

Cevaplarnz modl sonunda yer alan cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap
saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. lme sorularndaki yanl cevaplarnz
tekrar ederek, aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlaynz.



51
51
UYGULAMALI TEST

Size verilen Tuladan yaplm frn 15 dakika stnz. Sre dolduunda beki
kapatarak frnn i scakln hesaplaynz.

K m W h
2
/ 20 =

, 8 , 0 = ,
4 2 8
/ 10 . 67 , 5 K m W

= , mK W k / 4 , 1 = olarak alnz.

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre yaptnz almay deerlendiriniz.
Gerekleme dzeyine gre Evet-Hayr seeneklerinden uygun olan kutucuu
iaretleyerek belirtiniz.

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr
1. nlnz giyip alma masanz dzenlediniz mi?
2. Frnn krk veya atlak olup olmadn kontrol ettiniz mi?
3. Frnn duvar kalnln ltnz m?
4. Frn ayak zerine yerletirdiniz mi?
5. Beki yaktnz m?
6.
Bekin alevinin tamamen frnn iinde yandn kontrol
ettiniz mi?

7. 15 dakika stma ilemini yaptnz m?
8. Atlyenin scakln ltnz m?
9.
Beki kapattnz anda frnn d duvar yzeyinin
scakln ltnz m?

10. Hesaplama yaptnz m?
11. Deneyiniz bittiinde malzemelerinizi temizlediniz mi?
12. Malzemelerinizi eksiksiz teslim ettiniz mi?
13. Rapor hazrlayp teslim ettiniz mi?




DEERLENDRME

Uygulamal test sonunda yapacanz deerlendirme ltlerinde verdiiniz
cevaplarda ki Hayr iaretli cevaplarnz yapamadnz ilemleri gstermektedir. Buralar
tekrar ederek baarmaya alnz. Tm ilemleri baaryla tamamladysanz bir sonraki
faaliyete geiniz.


52
52
MODL DEERLENDRME
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru kelimeleri yaznz.

1. 100 C.. Fahrenheit derecesidir.

2. Is belli scaklktaki bir sistemin snrlarndan, daha dk scaklktaki bir sisteme ,
scaklk fark nedeniyle transfer edilen .dir.

3. 1 gram suyun scakln 14,5 Cden 15,5 Cye ykseltmek iin gerekli olan s
miktarna denir.

4. zerlerinden s alnan cisimlerin hacimlerinde meydana gelen klmeye
denir.

5. Bir cismin scakln 1 C artrdmzda birim boyunda meydana gelen uzama
miktarna .. kat says denir.

6. Is alan reaksiyonlara . , s veren reaksiyonlara
denir.

7. Herhangi bir maddenin kimyasal yapsna bal olarak depo edilmi olan enerjiye
denir.

8. Elementler bir araya gelerek 1 mol bileik olutururken kullanlan sya yada aa
kan sya .. denir.

Aadaki sorularda doru seenei iaretleyiniz.

9. 70 Fnin Rankin derecesi olarak karl aadakilerden hangisidir?

A) 490
B) 530
C) 640
D) 672

10. 80 gram 20 Cdeki su ile 80 gram 80 Cdeki kartrlrsa son scaklk ka C olur?
A) 40
B) 50
C) 55
D) 60

11. 20 C scaklkta 2 cm eninde ve 5 cm boyundaki Cu (bakr ) levhann 80 Cdeki yzey
genlemesi ka cm
2
olur? ( ) / 1 10 . 17
0 6
C
Cu

=
A) 0,102
B) 0,0102
C) 0,00102
D) 0,000102
MODL DEERLENDRME


53
53
12. Bir kenar 10 cm olan bakrdan yaplm kp eklindeki kap tamamen su ile doludur.
Suyun scakln 20 C den 80 C ye kardmzda kaptan ka cm
3
su taar?
( ) / 1 10 . 2 , / 1 10 . 17
0 3 0 6
C a C
su Cu

= =
A) 123,06
B) 120
C) 118,98
D) 108

13. Metann yanma tepkimesi ve tepkime ss aada verilmitir.
CH
4 (g)
+ 2 O
2(g)
CO
2 (g)
+ 2 H
2
O
(s)
H = - 212 kcal
H
0

CO2
= -94 kcal , H
0

H2O
= -68 kcal olduuna gre, metann (CH
4
) oluma sns
hesaplaynz?
A) 18 kcal /mol
B) 18 kcal /mol
C) 162 kcal /mol
D) 162 kcal /mol

14. C
2
H
5
OH
(s)
+ 3 O
2(g)
2 CO
2 (g)
+ 3 H
2
O
(s)

tepkimesine gre, 9,2 g etil alkol (C
2
H
5
OH) yeterince O2 ile tepkimeye girdiinde ka
kcal s aa kar?
(H
0

C2H5OH (s)
= - 66 kcal /mol , H
0

CO2(g)
= - 94 kcal /mol , H
0

H2O (s)
= - 68 kcal /mol,
C
2
H
5
OH = 46 g /mol)
A) 60
B) 60,2
C) 62
D) 65,2

15. Bakrdan yaplm bir kalorimetrede 3 gram karbon (C) yandnda scaklk 11 C
ykselmektedir. Kalorimetre kabnn ktlesi 1500 g, iindeki su 2000 g olduuna gre
karbonun molar yanma ss nedir? (c
Cu
= 0,1kal /g C, csu =1 kal /g C )
A) 22
B) 64,2
C) 94,6
D) 96,4

16. I. 2Fe
2
O
3(k)
+ 6 CO
(g)
6 CO
2 (g)
+ 4Fe
(k)
+ 14 kcal
II. C
(k)
+ O
2(g)
CO
(g)
+ 26 kcal
III. CO
(g)
+ O
2(g)
CO
2 (g)
+ 68 kcal
Yukardaki tepkimeye gre,
3C
(k)
+2Fe
2
O
3(k)
4Fe
(k)
+ 3 CO
2 (g)
tepkimesinin entalpisi ka kcal dir?
A) 112
B) 108
C) +108
D) +112


54
54

17. T ve Ann sabit tutup Lyi deitirirsek s iletiminde Q
x
ile L arasndaki orantnn
ifade edilii hangi kta doru olarak verilmitir?
A)
L Q
x

B)
L Q
x
=

C)
L
Q
x
1

D)
L
Q
x
1
=


18. 10 cm kalnlnda bir duvarn yzey scaklklar sra ile 20 C ve -4 Cdir.
Malzemenin s iletim kat says 0,872 W/mK olduuna gre 16 m
2
lik yzeyin s
kayb deeri ne kadardr?

A) 3348,48
B) 33,48
C) 48.33
D) 48,48

19. Bir dzlem duvarda s aks 100 W/m
2
olduu biliniyor. Ayrca duvar yzeyi ve
evresindeki 200C de hava arasnda s tanm kat says 10 W/m
2
K olarak
verilmektedir. Duvarn yzey scaklnn deeri ka Cdir.
A) 10
B) 20
C) 30
D) 40

20. Bir frnn duvar 10 mm demirden yaplmtr. Duvarn i yzeyi 160 Cdir. Duvar
s iletim kat says 24 W/mK ve duvardan geen s aks 48 W/m
2
olduuna gre
duvarn d yzeyinin scakl ka Cdir?
A) 100
B) 120
C) 130
D) 140

21. 10 m boyunda, 5 m eninde bir duvar yzeyi ve evresi 20 C, duvarn yzey scakl
80 Cdir. Hava arasnda s tanm kat says 15 W/m
2
K olarak veriliyor. Duvarn s
transfer deeri ka Wtr?
A) 30000
B) 40000
C) 45000
D) 50000


55
55

22. Bir binann teras 20 m
2
olup yaz boyunca gne nlarna maruz kalyor ve yzey
scakl ortalama 47 Cde sabit kalyor. Bulutsuz bir gece vakti terastan uzaya olan
birim zamandaki s transfer miktar 26762 W olduuna gre yzey ve yzey
arasndaki nmla s transfer kat saysnn (h
r
= ? W/ m
2
K) deeri katr? ) 0 ( K T
u
=
A) 2,815
B) 3,185
C) 4,1815
D) 5,15

23. Bir dzlem duvarn yzey scakl 60 Cdir. Ayrca duvar yzeyi ve evresinde 20
Cde hava arasnda s tanm kat says 10 W/ m
2
K olarak verilmektedir. Buna gre
duvarn s aks deeri katr?
A) 100
B) 200
C) 300
D) 400




DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doru
ise modl deerlendirme uygulamasna geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme
faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.



56
56
UYGULAMA TEST

Size verilen briketten yaplm frna 40 cm uzunluunda bir ucu dta kalacak ekilde
demir ubuk yerletiriliyor. Frn bek alevinde 10 dakika stlyor. Demir ubuun bekin
kapatld scaklktaki boyunu hesaplaynz?


6
10 . 12

=
Fe
, K m W h
2
/ 20 =

, 8 , 0 = ,
4 2 8
/ 10 . 67 , 5 K m W

= , mK W k / 2 , 1 =

Aada belirtilen uygulama faaliyetini gzlenecek davranlar dikkate alarak
gerekletiriniz. lemlerinizden sonra aadaki kontrol listesini doldurunuz.

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr
1. nlnz giyip alma masanz dzenlediniz mi?
2. 40 cm boyunda demir ubuk hazrladnz m?
3. Frnn duvar kalnln ltnz m ?
4. Demir ubuu bir uu darda kalacak ekilde frna
yerletirdiniz mi?

5. Frn ayan zerine yerletirdiniz mi ?
6. Bekin alevinin tamamnn frn iinde olacak ekilde
ayarladnz m ?

7. Frnn d duvar yzeyine termometreyi sabitlediniz mi?
8. Atlye ortamnn scakln ltnz m?
9. Beki yaktnz m ?
10. 10 dakika frn sttnz m?
11. Beki sndrdnz anda duvarn d yzey scakln
termometreden okuyup not ettiniz mi?

12. Frnn i scakln hesaplatnz m?
13. Frnn i scaklndan yararlanarak demir ubuun boyca
uzamasn hesapladnz m?

14. Deneyiniz bittiinde malzemelerinizi temizlediniz mi?
15. Malzemelerinizi eksiksiz teslim ettiniz mi?
16. Rapor hazrlayp teslim ettiniz mi?


DEERLENDRME

Performans testi sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.
Cevaplarnzn tamam Evet ise bir sonraki modle geiniz.


57
57
CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1 CEVAP ANAHTARI

1. Galilo - 16
2. Suyun
donma
0
0
C
3. Is
4. z s
5. Genleme
6. C
7. A
8. C
9. D
10. D
11. C
12. A

RENME FAALYET 2 CEVAP ANAHTARI

1 D
2 B
3 A
4 D

RENME FAALYET 3 CEVAP ANAHTARI

1. D
2. C
3. A
4. C
5. B
6. D
7. D
8. A

CEVAP ANAHTARLARI


58
58
RENME FAALYET 4 CEVAP ANAHTARI

1. Zorlanm
2. Doal
3. Akkan
hareketi
4. Elektromanyetik
-Foton
5. B
6. D
7. C
8. B
9. A
10. C

MODL DEERLENDRME SORULARI CEVAP ANAHTARI

1. 212
2. Enerji
3. 1 Calori
4. Bzlme
5. Boyca
uzama
6. Endotermik
-Ekzotermik
7. Is kapsam
8. Oluma
Entalpisi
9. B
10. D
11. B
12. C
13. A
14. D
15. C
16. D
17. C
18. A
19. B
20. D
21. C
22. C
23. D


59
59
KAYNAKA

ARIK, Ahmet, Rahim POLAT; Kimya Lise 2, Oran Yaynclk, ZMR, Bask,
Kaptan Ofset- STANBUL

ARIK, Ahmet, Rahim POLAT, eniz ENZ, .S.S Kimya, Oran Yaynclk,
Kaya Ofset STANBUL Kasm 2003

DALKILI, brahim, Nuren DALKILI, Kimya Lise 2, Mega Yaynclk
ANKARA

KAKA, Sadk, Is Transferine Giri I: Is letimi, Tisa Matbaaclk sanayi,
ANKARA 1976

KALYONCU, Celalettin, Yaar AKMAK, Fizik Lise 1, Semih Ofset
ANKARA 2005

TPRA (Trkiye Petrol Rafinerileri A..), Proses niteleri letme
Mdrl Eitim Programlar1

TALICA, Ali Osman, Kemal TANER, Fahri OLUKLULU, Zekeriya ALTA-
Cihaz Teknolojisi Scaklk ve Kimyasal Bileimin lm (2), Etam A..
Matbaa Tesisleri, ESKEHR 1994

www.virtualsciencefair.org/.../conclusion.html

http://tr.wikipedia.org/wiki/Ate%C5%9F

www.numerical-modeling.ca/.../Gas_radiation.htm

www.newtonfizigi.com/termo.pdf

www.kfupm.edu.sa/me/Lheattrs_Equipment.htm

www.ceet.niu.edu/depts/me/hmt.html


KAYNAKA