TEMEL ELEKTRK

ENERJ yapabilme yeteneidir.

Enerji
Tabiatta iki ekilde bulunur.
A ) Potansiyel (duraan) enerji
B ) Kinetik (kullanlan, sarf olunan ) enerji
Suyun yksekte bulunan bir
depoya karlmas Kinetik Enerji,
depoda bulunmas ise Potansiyel
Enerji
Pil ve akdeki ularnda alc
yoksa Potansiyel enerji,
Alclar altrmaya balanrsa
Kinetik enerji
ENERJ ETLER
A ) Mekanik enerji
B ) s enerjisi
C ) Ik enerjisi
D ) Kimyasal enerjisi
E ) Elektrik enerjisi


ELEKTRN TANIMI
Ksaca serbest elektron akdr.

Dier enerjilerden elde edilerek, dier
enerjilere kolayca dntrlebilen, bir i
yapabilen enerjidir.
ELEKTRK ENERJSNN
ELDES
A ) Srtnme ve tesir ile ( statik elektrik )
B ) Is ile ( termokupl )
C ) Ik ile ( foto elektrik )
D ) Basn ile ( piezo elektrik )
E ) Kimyasal olarak ( elektroliz )
F ) Manetik olarak
1. Temel Elektrik Bilgisi
Elektromanyetik Alan :
1. Temel Elektrik Bilgisi
Faraday Kanunu :
Magnetik alan iinde
hareket eden iletken
telin 2 ucu arasnda
potansiyel fark (voltaj)
oluur.
1. Temel Elektrik Bilgisi
Elektriksel Tanmlar :
Diren, Birimi : Ohm (R)
Malzemenin elektron akna kar direnci
lme Cihaz : Ohm metre

Gerilim, Birimi : Volt (V)
Elektronlar hareket ettiren kuvvet
lme Cihaz : Voltmetre

Akm, Birimi : Amper (A)
Elektronlarn , uygulanan voltaj sonucu
hareket etmesi, elektron ak
lme Cihaz : Ampermetre
1 Amper : 6,28x10
18
elektron /sn




IxR V
1. Temel Elektrik Bilgisi
Alternatif Akm (AC) :
Zamana bal olarak yn ve
iddeti deien akmdr.
Doru Akm (DC) :
Zamana bal olarak yn
ve iddeti deimeyen
akmdr.
2. Alternatrlerin alma Prensibi
Motorun marlanmas
ile dnmeye balayan
alternatrn ana
rotoru, zerinde ki
mevcut kalc
mknatsln oluturduu
magnetik alan, stator
sarglarn iine alarak
dnmeye balar.
Kalc Magnetik Alan
2. Alternatrlerin alma Prensibi
Sarglar keserek dnen magnetik alan, stator sarglarnn
ularnda bir AC gerilim endklenmesine neden olur.
2. Alternatrlerin alma Prensibi
Ana statorda endklenen
gerilim referans olarak
voltaj reglatr tarafndan
alglanr
Reglatrn set deerleri
ile karlatrlr
(400Vac,50Hz)
Aradaki farkla orantl olarak
reglatrn uyartm
ularyla ikaz statoruna ikaz
voltaj (Vdc) uygulanr
Referans
Girileri
Uyartn
Gerilimi DC
Set
Deerleri
2. Alternatrlerin alma Prensibi
Dner diyot plakasnda ki
diyotlar,ikaz rotorunda
endklenen AC gerilimi,
ana rotordaki kalc
mknatsl arttrabilmesi
iin DC gerilime
dntrr.
DC gerilime
dntrlen ikaz rotoru
voltaj ana rotor
sarglarna uygulanr.
Diyotlarn
Girii
kaz Rotoru
Gerilimi AC
Diyotlarn
k
Ana Rotor
Gerilimi DC
ELEKTRN KALTES
Kesintisiz
Ksntsz
Gerilim sabitlii
Frekans sabitlii aranlmaktadr
ELEKTRK ENERJSNN
ETKLER
A ) Is etkisi
B ) Ik etkisi
C ) Manetik (mekanik) etkisi
D ) Kimyasal etki
E ) Fizyolojik etki
ELEKTRK ENERJSNN
STNLKLER
A ) Dier enerjilere evrilmesi kolaydr.
B ) evrim srasnda verim yksektir.
C ) Uzak mesafelere kolay ve sratli iletilir.
D ) letim kayplar azdr.
E ) Kk paralara ayrlabilir.
F ) Kumandas kolaydr.
G ) Temiz ve ucuz bir enerjidir.
ELEKTRKTE

TEMEL BYKLK
GERLM ( U,E ) :
Elektron akna sebep olan basnca (Potansiyel farka)
Gerilim denir.
Birimi volt ( V )
Voltmetre ile llr
Voltmetreler devreye paralel balanr.
Mega volt ( MV )
Kilo volt ( kV )
Volt ( V )
Mili volt ( mV )
Mikro volt ( V )
Not : Her basamak kendi arasnda
biner biner artar ve azalrlar.
GERLMLERN SINIFLANDIRILMASI


KK GERLM : 0 - 65 V
ALAK GERLM : 65 - 1000 V
ORTA GERLM : 1000 - 35000 V
YKSEK GERLM : 35000 - 154000 V

AKIM DDET ( I )
Birim zamanda geen elektron miktarna denir.
Birimi Amper ( A )
Ampermetre ile llr
Ampermetreler devreye seri balanr.
Mega amper ( MA )
Kilo amper ( kA )
Amper ( A )
Mili amper ( mA )
Mikro amper ( A )
Not : Her basamak kendi arasnda
biner biner artar ve azalrlar.
DREN ( R )
Serbest elektron akna kar gsterilen zorlua
denir.
Birimi Ohm ( )
Ohm metre ile llr
llmesi istenilen diren devreden ayrlr ve
l aletinin ularna paralel olarak balanr.
Mega ohm ( M )
Kilo ohm ( k )
Ohm ( )
Mili ohm ( m )
Mikro ohm ( )
Not : Her basamak kendi arasnda
biner biner artar ve azalrlar.
OHM KANUNU
Ksaca : akm gerilim ve diren arasndaki
bantya ohm kanunu denilmektedir.

Kapal bir elektrik devresinde devre akm;
devreye uygulanan gerilimle doru, devreden
geen akmla ters orantldr.
AYARLI DRENC OK YNNDE LERLETKCE
AMPERMETREDE OKUNAN DEER AZALMAKTADIR.
AYARLI DRENC OK YNNDE LERLETKCE
AMPERMETREDE OKUNAN DEER ATRMAKTADIR.
BAST BR ELEKTRK
DEVRES
RETE : Elektrik devresinde elektron ak iin
gerekli potansiyel fark meydana getiren ve
devam ettiren kaynak.
ALICI : Elektrik enerjisini tketerek dier enerji
eitlerine eviren makineler
SGORTA : Elektrik devresinde geen akmn istenmeyen
deerlere ykselmesini nlemek iin devreyi
aan eleman
ANAHTAR : Alcnn alp almamas akm kesmeyi yada vermeyi
salayan devre eleman
LETKEN : rete ile alc arasnda elektrik akmnn akmas iin hat
tekil eden devre eleman
AIK DEVRE
Anahtar ak, akmn gemedii,
alcnn almad devre
eklidir.
KAPALI DEVRE
Anahtar kapal olduundan,
devreden akmn getii,
alcnn normal alt
devre eklidir.
KISA DEVRE
Akmnn alcdan gemeden ksa
yoldan devresini tamamlad,
alcnn
almad devre eklidir.
LETKEN : Elektrik enerjisini
ileten maddelerdir. Bakr, Altn,
Demir, Gm, Alminyum,
Pirin, Nikel, Cva gibi
metallerden ve Kmr ve sulu
eriyikler gibi ametallerden oluur.
Direnleri vardr ve kktr.
Direnci en kk olan iletken
Gmtr.
METAL LETKENLER
Gm, bakr, altn, demir, inko,
alminyum, krom nikel
SIVI LETKENLER
Asit, baz ve tuzlarn sudaki
eriyikleri ( zeltileri )
GAZ LETKENLER
Argon, neon, kripton
BR LETKENN DRENCNE
ETK EDEN FAKTRLER
Bir iletkenin direncine etki eden
faktrler
A : letkenin uzunluu
B : Kesiti
C : Cinsine baldr.
letkenin direnci uzunluu ile doru orantldr.
( Bir iletkenin uzunluu iki kat artarsa direncide
iki kat artar. )
letkenin direnci kesiti ile ters orantldr.
( Bir iletkenin kesiti iki kat artarsa direncide ayn
oranda azalr. )
letkenin direnci iletkenin cinsine
baldr.
(Ayn kesit ve ayn uzunlukta fakat
farkl cinsteki iletkenlerin direnleri de
farkl olmaktadr. )
Z DREN : 20c ortam scaklnda 1m uzunluunda
1mm kesitinde iletkenin gsterdii dirence denir.
Z LETKENLK : z direncin tersidir.
YALITKAN : Elektrik enerjisini
iletmeyen maddelerdir. Direnleri ok
yksektir. Maddenin olduu iin
yaltkanlarda halde bulunurlar. Btn
yaltkanlar belirli gerilimlerden sonra
delinir yada iyonlar iletken hale geerler.
Bu durumda yaltkann direnci kld
iin ar miktarda bir akm geer ve devre
ar akmdan aar.
Bu nedenden yaltkan diye bir ey
yoktur. ASLINDA BTN
YALITKANLAR KT
LETKENLERDR.
KATI YALITKANLAR : Cam, porselen, kat,
fiber, pamuk, kauuk, mika,
SIVI YALITKANLAR : Saf su, alkol, benzin,
trafo ya,
GAZ YALITKANLAR : Kuru hava,
azot,karbondioksit, hidrojen, SF 6 gaz
ZALOSYON
Uygulanan gerilimde yaltm yapa
bilmektir. Yani izalosyon eit
yaltkanlk da denilmektedir.
ZALOSYON SEVYES
zalosyon zelliinin kaybolmasna
neden olan gerilim deerine denir. (
kV ) ile ifade edilir.
ZALOSYONUN
BOZULMASINA SEBEP OLAN
NEDENLER
Scaklk
Eskime
Ar gerilim
D etkiler
DRENCN SICAKLIKLA
DEM
Scakln deimesi ile
maddenin elektrik
akmna kar gsterdii
dirente deiir.
SICAKLIK ARTARSA
Metal iletkenlerin direnleri artar.

Karbon ve ametallerin direnleri azalr.

Yaltkanlarn direnci azalr
KROFUN GERLMLER KANUNU
Seri devrede alclarn ular arasnda
meydana gelen gerilim dm
toplamlar devre gerilimine eittir.

UT = U 1 + U 2 + U 3 + . . . . . . .+ U n
SER DEVRE
SER DEVRE ZELLKLER
Devredeki direnlerden birini karrsak, devre ak devre
zellii gsterir.
Seri devrede toplam diren direnlerin toplamna eittir.
RT = R 1 + R 2 + R 3 + . . . . . . . . . . .+ R n
Toplam diren, devrede bulunan en byk direnten
daha byktr.
Seri devrede alclarn zerinden geen akm birbirlerine
eit olup; ayn zamanda devre akmna da eittir.
Seri bir devrede bulunan direncin deeri de artka gerilim dm
de artmaktadr.
Seri devrede alclarn ular arasnda meydana gelen gerilim dm
toplamlar devre gerilimine eittir.
UT = U 1 + U 2 + U 3 + . . . . . . . . . .+ U n
Devredeki direnlerden birinin deerine deitirirsek, devrenin
toplam direnci deitii in devre akm ve gerilim dmleri de
deimektedir.
KROFUN AKIMLAR KANUNU
Paralel devrelerde bir dm noktasna
(ek yerine ) gelen akmlarla giden akmlar
toplam birbirlerine eittir.
NOT : Bu toplamda; alc trleri ayn ise,
bu toplam matematiksel, ayr ise, bu
toplam vertriyeldir.
PARALEL DEVRE ZELLKLER
Devredeki direnlerden birini karrsak dierleri almaya
devam eder.
Toplam diren; Direnlerin tersler toplamnn tersine eittir.
1 1 1 1 1
RT = R 1 + R 2 + R 3 + . . . . . . . . . . . . .+ R n
Toplam diren, devrede bulunan en kk direnten daha
kktr
Paralel devrede bulunan direnlere tatbik edilen gerilim
ayn zamanda devreye uygulanan gerilime de eit
olmaktadr.
Paralel devredeki direnlerin ektikleri akmlar toplam
devre akmna eit olmaktadr.
I T = I 1 + I 2 + I 3 + . . . . . . . . . . . . .+ I n

KARIIK DEVRE ZMNDE
DKKAT EDLMES GEREKL
HUSUS
Bir kark devrede alclardan birini
karrsak; devrenin tamam yada bir
ksm almyorsa, karlan diren
almayanlara SER, devrenin tamam
yada bir ksm alyorsa, karlan
diren alanlara PARALELdir.
GERLM DM
Hat ba ile hat sonu arasndaki gerilim
farkna Gerilim dm denir.
Bir iletkenin iki ucu arasndaki gerilim
farkna Gerilim dm denir.
Devreye uygulanan gerilimle alcnn ular
arasndaki gerilim farkna denir.
LETKENDEK GERLM DM
letkenin direnci,

letkenden gemekte olan akm ,

le doru orantldr.
DORU AKIM

Zamana bal olarak ynn ve
deerini ( iddetini )
deitirmeyen akm trdr.
ALTERNATF AKIM
Zamana bal olarak ynn ve
deerini ( iddetini ) periyodik
olarak deitiren sinzoidal
akm trdr
ALTERNATF AKIMDA
KULLANILAN BAZI
TANIMLARI
PERYOT (T )
Bir sins erisinin
tamamlanmas iin geen sredir.
Bir sins erisi, bir hertz
olduuna gre bir hertzini
tamamlanmas iin geen sredir.
FREKANS (f )
Saniyedeki periyot says olup,
birimi hertzdir.
Bizim frekansmz 50 hertzdir.
ALTERNAS
Periyodun yarsdr.
Bir periyot ( + ve - ) olacak
ekilde iki alternasdan oluur.
AN DEER
Herhangi bir andaki deere
denir. O andaki deer de denir.
= I max X Sin w t
e = U max X Sin w t
MAKSMUM DEER
( TEPE NOKTASI )
Ulaabilecei en yksek
deerdir.
90 deki ani deere,
maksimum deer de denir.
ORTALAMA DEER
Bir alternasdaki ani deerlerin
matematiksel ortalamasna denir.
Iort = I max X 0,636
Uort = U max X 0,636
ETKN DEER
Alternatif akmmda kullanlan bir stcnn
ayn srede ve ayn kaloriyi verebilecek doru
akm karlna etkin ( efektif ) deer denir.
l aletleri etkin deerleri gstermektedir.
I = I max X 0,707
U = U max X 0,707
RNEK
Prizden 220 V luk bir gerilim
okuduumuz da, bu deerin
maksimum ve ortalama
deerlerini bulunuz.
Cos
Alternatif akmda, akmla
gerilim arasndaki ann
kosins deeridir

Akmla gerilim arasndaki
aya G AISI ve bu
ann Cos sine de G
KATSAYISI denir.

ALTERNATF AKIM
ALICILARI

Omik Alclar


t, frn, Elektrik oca, Akkor
Flamanl ampul ve elektrik sobas gibi
bize s veren alclardr. Bu
sebeplerden gerilim dmne de
neden olurlar.
Bu alclar letkenlerin zdirenlerinden
faydalanarak yapld iin hem doru
akmda hem de Alternatif akmda
kullanlabilir.

R = 100

220V


U 220
I = = : 2,2A
R 100
Bulunan bu akm sinsoidal eri de incelemek isterse ki ;

Alternatif akm alclar olarak kullanlan omik alclarda
Gerilimle akm arasnda faz fark (Kayma) yoktur.