ALBERT AJN{TAJN, OD EDEN DRUG AGOL

Na 14 mart se navr[uvaat 130 go!n! o ra"a#eto na No$e%ove&ot, na gen!'a%n!ot nau(n!)

A%$ert A'n[ta'n *Albert Einstein), +o,nat germans)! -!,!(ar so evre's)o +ote)%o,
+rog%asen ,a %!(nost na sto%et!eto 1... go!na, +eeset!na go!n! +os%e smrtta/ No to'
$!% ! muar ! u0ov!t (ove), sv!re% na v!o%!na, $!% 0uman, so man! ! o$%est! )a)o !
se)o' o$!(en (ove)/ 1ero'atno ,atoa, mnogu negov! m!s%! se +o,nat! ! ,a+![an!, a
+oster! so negov!ot %!) !ma ! en enes +o stuents)!te so$!/
Na 14 mart 123. go!na vo evre's)o seme'stvo vo gra(eto U%m *Ulm4, na 'ugot o
German!'a, roen e A%$ert A'n[ta'n *Albert Einstein4, na'go%em!ot gen!'a%en um/ Negov!te
ro!te%! 5erman *Hermann4 ! 6ao%!n *Pauline4, sa)a%e n!vn!te neostvaren! am$!&!! a g!
rea%!,!raat A%$ert ! negovata ve go!n! +oma%a sestra 7a'a/ Tat)oto, trgove& so
e%e)trote0n!()! ! 0em!s)! mater!'a%!, mnogu sa)a% negov!ot s!n a $!e !n8!ner, a
ma')a mu 6au%!n se naeva%a e)a ne',!n!te e&a 9e $!at umetn!&! : mu,!(ar!, +a
,atoa ! A%$ert ! sestra mu u(e%e a sv!rat v!o%!na/ 7nogu go!n! +oo&na sv!re'9! na
v!o%!na, A%$ert A'n[ta'n 9e !,'av!;
<=v!re#eto na v!o%!na mnogu+at! me s+as! a ne +o%uam/ Toa m! $e[e se)oga[ na'o$ra
+s!0otera+!'a/ Toa $e[e na'u$avoto $e)stvo o gru$ata stvarnost vo een +ou$av svet>/
?a vo@a na v!st!nata to' ne $!% ne)o' ta%ent!ran mu,!(ar ! sv!re% samo na o$rotvorn!
)on&ert!/
7a%!ot A%$ert o tretata go!na ne +u[t!% g%as, ne +rogovor!%, no $!% nevero'atno
@u$o+!tno ete/ 1o vrs)a so taa negova oso$!na, ,a )o'a ! to' sam!ot $!% svesen, eve
[to mu !,'av!% na Aar% =!%!g *Karl Seelig) , ne+osreno +re smrtta;
<7!s%am e)a ne sum oso$eno ta%ent!ran, no samo sum u8asno @u$o+!ten/ <
?a svo'ot +ett! roenen A%$ert A'n[ta'n o$!% )om+as/ To' $!% -as&!n!ran o
magnetnata !g%a, ,a )o'a toga[ smeta% e)a 'a u+ravuva ne)o'a nev!%!va s!%a/
Bu$o+!tnosta ne mu +omaga%a vo u(!%![te/ Na+rot!v, $!% ne+os%u[en u(en!) )o' ne
+onesuva% a-tor!tet, +a ,atoa (esto $ega% o (asov!/ C,gu$en!te (asov! g!
nao)nauva% u(e'9! sam oma, ona [to go !nteres!ra/ 7nogu rano 'a !,u(uva% -!,!)ata,
matemat!)ata ! -!%o,o-!'ata, a so vanaest go!n! 'a sov%aa% Eu)%!ovata geometr!'a/
1e9e vo toa vreme svat!% e)a ne tre$a ! nemo8e a veruva vo gos+o, no ne $!% ate!st,
1
tu)u agnost!), $!e'9! smeta% e)a ate!,mot e +oena)vo neto%eranten )a)o !
re%!g!'ata/
Osnovno [)o%o ,avr[!% vo 7en0en, no (esto g! menuva% u(!%![tata/ 1o 12.4 go!na se
,a+![a% vo g!mna,!'a, no ! tu)a ne se ,ar8a% o%go ! ot![o% a go +roo%8!
[)o%uva#eto vo {va'&ar!'a/ =o negovata o%u)a se s%o8!%e negov!te ro!te%!, $!e'9!
smeta%e e)a o$ra,ovn!ot s!stem vo {va'&ar!'a e +oo$ar o germans)!ot/ 6o ,avr[uva#e
na srenoto u(!%![te se ,a+![a% na -a)u%tet/ =+ore ne)o! +oato&! ne go +o%o8!%
+r!emn!ot !s+!t o +rva/ 1o 1.00 go!na se ,o$!% so !+%oma ,a +ro-esor +o matemat!)a
! -!,!)a na Te0no%o[)!ot -a)u%tet vo D!r!0/ Ca)o !ma% 8e%$a a ostane na -a)u%tet ! a
e $av! so nau)a, 8e%$ata ne mu se !s+o%n!%a/ Naren!te ve go!n! ra$ote% se ! se[to,
ra$ot! [to nema%e vrs)a so ona [to go u(e% ! go !nteres!ra%o/ =re9ata mu se
nasmevna%a, )oga na'ma%)u se naeva% ! $!% +r!men ,a !s+!tuva( na +atent! vo
Cnst!tutot ,a +atent! vo Bern/
1o toa vreme ve9e $!% o8enet so sr$!n)ata 7!%eva 7ar!9, )o'a 'a ,a+o,na% u[te )a)o
stuent vo D!r!0 ! so )o'a $!% vo vrs)a (et!r! go!n! +re toa/ Cnteresno e toa [to
to' ! 7!%eva !ma%e von$ra(na 9er)a +re a sta+at vo $ra)/ Deteto se ro!%o so
0en!)e+ ! go ,e%e $%!s)! ron!n! na 7!%eva, $!e'9! ma')ata na A'n[ta'n ne 'a sa)a%a
,a snaa/ *Ova ne%! v! e ne[to +o,nato/ Na n!ena sve)rva, n!ena snaa ne ! e +o vo@a/
=e ra,$!ra e)a !ma !s)%u(o&!E4/ {to stana%o +oo&na so evo'(eto ne se ,nae, no ovaa
nesre9a g! ,$%!8!%a u[te +ove9e ! se ven(a%e 1.03 go!na, ena go!na +o ra"a#eto na
eteto/ =+ore ne)o! +oato&! evo'(eto go +osvo!%a $%!s)a +r!'ate%)a na 7!%eva,
5e%ena =av!9/ 1o )n!g!te vo Nov! =a !ma +oato&! e)a 5e%ena =av!9 og%ea%a s%e+o
evo'(e +o !me ?or)a/ Cmeto na 9er)ata na A'n[ta'n $!%o L!ser% *Lieserl4, ! tu)a se
+re)!nuva vrs)ata so to' s%u(a'/ =+ore ne)o! +oato&! L!ser%, +o(!na%a mnogu ma%a/ Ne
e utvreno [to e to(no/
<6o)ra' ra$ota [to 'a sa)a[ ! 8!vot so sa)anata %!(nost )ra' se$e, !s+o%net! se s!te
us%ov! ,a na'u$av 8!vot [to mo8e a se ,am!s%!/> Ta)a 'a u$euva% A%$ert, 7!%eva
7ar!9 o%!(en matemat!(ar, ,a )o'a se smeta e)a mnogu mu +omaga%a vo nau(nata ra$ota/
1o 1.04 go!na !m se ro!%o vtoro ete, s!not 5ans A%$ert *Hans Albert4, )o' +oo&na
stana% +ro-esor +o 0!rou%!(no !n8!#erstvo na Un!ver,!tetot vo Ber)%!, ! )o' e!nstven
g! nas%e!% gen!te ,a nau(na ra$ota o svo!te ro!te%!/ 5ans A%$ert $!% mnogu $%!,o)
so svo'ot tat)o, a +o(!na% vo F.Gta go!na o 8!votot o sr&ev uar/ 6o)ra' so s!not,
A'n[ta'n $!% mnogu $%!,o) ! se ru8e% ! so svo!te vnu&! o 5ans/ A%$ert A'n[ta'n !ma%
2
! u[te een s!n, Euar *Eduard4, )o' o vaesettata go!na $!% $o%en o [!,o-ren!'a !
o smrta vo HH go!na, 8!votot go +om!na% vo $o%n!&a/
=!te ov!e nesre9!, )a)o ! o%g!te ra,e%$!, go ra,or!%e $ra)ot na A%$ert A'n[ta'n !
7!%eva 7ar!9/ T!e se ra,ve%e vo 1.14 go!na/ Taa s! g! ,ema%a e&ata ! o Ber%!n )ae
toga[ 8!vee%e, se +rese%!%a vo D!r!0, )ae 8!vee%a se o svo'ata smrt vo 1.42 go!na/
An[ta'n mnogu +ate% ,a e&ata, ur! ! se ra,$o%e%, )a)o re,u%tat na stresot ,ara!
%!(nata )r!,a, a ! ,ara! s%u(uva#ata vo svetot *6rvata =vets)a vo'na4/ Da go +re$ro!
seto toa mu +omogna%a ena negova a%e(na ron!na, E%,a Louvent0a% *Elsa Lowenthal4,
)o'a +oo&na mu stana%a vtora so+ruga vo 1.1. go!na, ! so )o'a ostana% vo $ra) se o
ne',!nata smrt vo 1.3F go!na/ Taa vo <m!ra,> mu g! one%a svo!te ve 9er)!, )o! to'
g! +osvo!% ! t!e mu go naomest!%e na ne)o' na(!n otsustvoto na negov!te e&a/ To' so
n!v $!% mnogu $%!,o), a +ose$no so +oma%ata 7argot, so )o'a ostana% $%!,o) ! vo
starosta/ 7o8e$! toa se o%8e%o ! na -a)tot [to 7argot stana%a va'ar)a, a An[ta'n se
ru8e% so umetn!&!, r8avn!&! ! rug! +o,nat! %!(nost!, )a)o [to e Iar%! Ia+%!n,
Ier(!%, 7ar!'a A!r!, =!n)%er ! rug!/ C ne samo [to se ru8e% tu)u oe% na n!vn!
)on&ert!, -!%ms)! +rem!er!, nau(n! so$!r! ! rug! s%u(uva#a/
=+ore An[ta'n negov!ot vtor $ra) $!% re,u%tat na ne!,merna $%agoarnost ! $!%
,asnovan na $a,a na go%emo +r!'ate%stvo/ 1o to' $ra) An[ta'n se (uvstvuva% s+o)o'no !
sta$!%no ! mo8e% a se +osvet! na svo'ata nau(na e'nost ! ot)r!t!'a, )o! go +romen!'a
sva9a#eto na +r!roata, vremeto ! +rostorot/ ?a negov!te ot)r!t!'a +![uva vo s!te
u(e$n!&! vo svetot/ Ot)r!% n!,a +r!ron! ,a)on!, ! na )ra' 'a o-orm!% o+[tata teor!'a
na re%at!v!tetot/ 1o mart 1.0H go!na vo voe()oto germans)o s+!san!e na +ora('eto na
-!,!)a o$'av!% tru, vo )o' !,ne% nova teor!'a ,a stru)turata na svet%!nata/ 1o taa
stat!'a to' tvre% e)a svet%!nata mo8e a se onesuva ! )a)o $ran ! )a)o (est!()a/ =e
naevam v! e +o,nato, (est!()!te +oo&na se nare(en! -oton!, a o$'asnuva#eto na
-otoe%e)tr!(n!ot e-e)t so +omo[ta na )on&e+tot ,a -oton!te, mu 'a nos! No$e%ovata
nagraa vo 1.J1 go!na/ 1o a+r!% !stata go!na o)tor!ra%/
1o me"uvreme 8!vee% )a)o nau(en noma, ! $!% +ro-esor na +ove9e un!ver,!tet! ! v!so)!
[)o%!/ Cstata go!na vo Ber%!n o$'av!% +ove9e nau(n! ot)r!t!'a, me"u )o! na'+o,nat! mu
se; $r,!nata na svet%!nata !,nesuva 300 000 )!%ometr! vo se)una, ! vremeto e
re%at!vna ve%!(!na/ Cstata go!na 'a o)a8a% vrs)ata me"u energ!'ata ! mater!'ata,
+o,natata -ormu%a E=mc2 , )o'a )a8uva e)a energ!'ata E! e ena)va na +ro!,vo o
masata m! ! )varatot o $r,!nata na svet%!nata !c!" Ovaa -ormu%a +os%u8!%a ,a
#
ra,'asnuva#e na mnogu nau(n! +o'av!, no ! ,a so,ava#eto na na'mo9noto oru8'e,
atoms)ata $om$a/
A%$ert A'n[ta'n $!% +o,nat +a&!-!st ! !ma% o$!(a' a )a8e e)a %ut!nata ! gnevot
mo8at a na'at mesto samo vo sr&ata na $ua%!te!, no to' ,nae% !te)a)o a se na%ut!
)oga $!%e vo +ra[a#e nas!%n!&!$ ! =vetot e o+asno mesto ,a 8!vee#e, ne ,ara! on!e %u"e
[to se ,%!, tu)u +ora! on!e [to vo vrs)a so toa ne +rev,emaat n![to/> 1o +!smoto )oe
mu go u+at!% na amer!)ans)!ot +retseate% Ru,ve%t, )oe go +ot+![a%e u[te ne)o%)um!na
+o,nat! nau(n!&!, a+e%!ra, =AD a $!e +o$r,a vo ra,v!va#e na atoms)ata $om$a ! a 'a
na+rav! +re German!'a/
A%$ert A'n[ta'n +o%!t!()! $!% a)t!ven ! +os%e 1torata svets)a vo'na, +omogna% vo
so,ava#e na Evre's)ata r8ava, no )oga mu +onu!%e +o%!t!()a -un)&!'a vo C,rae%,
o$!% so o$ra,%o8en!e e)a sa)a a se $av! so nau)a, a ne so +o%!t!)a/
=!te t!e go!n! ! +o)ra' se, ! +o)ra' mnogute se%!$! ! s%u(uva#a,to' nao"a% vreme !
,a ra,onoa ! rug! 8!votn! raost!/ ?aovo%stvo mu $!%o a se mas)!ra, a se [eguva/
B!% vese% ! u0ov!t ! !ma% o$!(a' a )a8e; <1ese% sum !a)o sum vo +oom!nat! go!n!/
De%!ot 8!vot go ,ar8av sm!so%ot ,a 0umor, n!)oga[ ne se s-a9av mnogu ser!o,no n!
se$e, n!tu %u"eto o)o%u se$e/ C $a[ m! e ga'%e a)o toa ne)omu mu +re(!E>
A'n[ta'n nao"a% vreme ! ,a mnogu @u$ovn! vrs)! ! )oga $!% vo $ra)/ Dur! ! ne go )r!e%
toa/ 1o eno !nterv'u !,'av!%; <=!te $ra)ov! se o+asn!, ,o[to se o$!uvaat a
so(uvaat ne[to [to ona+re e osueno na +ro+ast>/ B!% ne+o+rav%!vo neveren so+rug/
B!% s+remen a 'a osvo'uva se)o'a 8ena, samo a)o !ma% (uvstvo e)a !ma ! na'ma%a
nae8/ To' ne samo [to $!% neveren so+rug, tu)u ,a svo!te @u$ovn!&! ! +u[uva% na
svo'ata vtora so+ruga, o$'asnuva'9! ! e)a ne mo8e a ! oo%ee na 8ens)ata
+r!v%r(nost/ 1o vrs)a $!% so svo'ata se)retar)a Bet! Kumen *%ett& 'eumann4/ 1o vrs)a
$!% ! so u[te +et [est rug! 8en!, )a)o ! so (argarita Konen)o*a, ,a )o'a se m!s%! e)a
$!%a rus)a [+!'un)a/ =%avn!ot No$e%ove& $!% se+a) ne8en so+rug ! vn!mate%en @u$ovn!),
)o' na svo' na(!n g! +o(!tuva% 8en!te/ 1o 1 400 +!sma )o! g! na+![a% ,a vreme na
svo'ot 8!vot, a )o! g! so(uva%a negovata +osvoena 9er)a, va'ar)ata 7argot, to' +![uva%
,a se ! se[to; ,a svo!te (uvstva ! ,a svo!te +rona'o&!/ 1r, $a,a na t!e +!sma 1a%ter
Csa)son *+alter ,saacson4, $!v[!ot !re)tor na -'' ! uren!) na maga,!not <.,(E>, 'a
na+![a% $!ogra-!'ata na A%$ert A'n[ta'n, +o nas%ov; <A'n[ta'n, negov!t 8!vot ! svet
*Eistein, His Li/e And,Uni*erse4 >, vo )o'a s!non!mot ,a gen!'a%nost, +rotot!+ot na smotan
nau(n!), (!'a ra,$u[avena )osa )a)o a sa)a a mu )a8e na svetot e)a ne go
0
!nteres!raat o$!(n!te ! (ove()! ne[ta, se+a) e IO1EA, )a)o ! s!te n!e/ ?a a g! ot)r!e
s!te ov!e +oato&! o negovata $ogata )ores+oen&!'a, ! o se rugo [to e na+![ano ,a
nego, 1a%ter Csa)son, !stra8uva% +ove9e o ve go!n!/
O s+omenat!te +!sma se g%ea e)a +ar!te o No$e%ovata nagraa vo &e%ost ! g! +rat!%
na svo'ata +rva so+ruga ! s!nov!te/ O n!v !sto ta)a se g%ea ! ,a negov!te
+rogonuva#a o 5!t%er/ A%$ert A'n[ta'n em!gr!ra vo 1.33 go!na vo Amer!)a ! ur! 1.40
go!na o$!va amer!)ans)o r8av'anstvo, ,ar8uva'9! go ! [va'&ars)oto/ 1o German!'a mu
$!% )on-!s)uvan &e%!ot !mot ! to' ,a+a"a vo go%ema mat#r!'a%na )r!,a/ 5!t%er mu g!
o,e% ! s!te -un)&!!, $!e'"! ,anae% e)a An[ta'n e e)%ar!ran Evre!n ! m!rotvore&/ 1o
eno +!smo +![uva; <Een +oe!ne& [!r! strav ,ara! )on)uren&!'a na evre's)!te mo,o&!
: a+surno e [to morame a se +%a[!me ,ara! toa [to sme 'a)!, a ne s%a$!>/
1o +os%en!te go!n! o svo'ot 8!vot, ,a nego se gr!8e%e, negovata sestra 7a'a,
+osvoenata 9er)a 7argot ! negovata se)retar)a 5e%ena Du)as *Helen 1u)as4/ 6o(!na% o
+er-ora&!'a na a$om!na%nata aorta, vo $o%n!&a, na 12 a+r!% 1.HH go!na, vo 6reston,
=AD, vo 3F go!na o 8!votot/ Negovoto te%o e )rem!rano ! ,a)o+ano na ne+o,nata
%o)a&!'a/ {teta $!e'9! na negovata nagro$na +%o(a, veruvam e)a $! +![uva%o; <Tu)a
+o(!va een o na'go%em!te %u"e na svetot>/ 6re0ono, so negova o,vo%a ! o,vo%a na
negovoto seme'stvo, !,vaen mu e mo,o)ot ,a ot)r!va#e na +r!(!n!te na negovata
gen!'a%nost/ Ot)r!eno e e)a negov!ot mo,o) $!% ne[to +o[!ro) o voo$!(aenata [!r!na,
no nau(n!&!te smetaat e)a toa nema n!)a)va vrs)a so negov!te s+oso$nost! )a)o
nau(n!)/ Cnteresno e [to ! sam!ot A'n[ta'n, oe)a u[te $!% 8!v, vo 1.H0 go!na
o,vo%!% a mu go sn!maat mo,o)ot, o !st!te +r!(!n!/
=e naevam e)a go ,a+o,navte A%$ert A'n[ta'n o een rug ago%, e)a o,navte ! ,a
mnogu rug! +oato&! o negov!ot 8!vot, +oato&! [to o )oro ! ne $ea +o,nat!/ 1o
se)o' s%u(a', ! +o)ra' man!te , A%$ert A'n[ta'n e Gen!'a%en Nau(n!) ! Go%em Iove)/

Aa%!na = Anonova
2