lọc tách vật lý

1
B LAO NG - THNG BINH V X HI

TNG CC DY NGH
D n gio dc k thut v dy ngh (VTEP)

Logo

Gio trnh

M un: CHNG CT DU TH
M s: HD B

Ngh: VN HNH THIT B HA DU
Trnh : lnh ngh

H Ni - 2004

2

M tI liu:.
M quc t ISBN:..

Tuyn b bn quyn:

Ti liu ny thuc loi sch gio trnh
Cho nn cc ngun thng tin c th
c php dng nguyn bn hoc trch
dng cho cc mc ch v o to v
tham kho.

Mi mc ch khc c lch lc
hoc s dng vi mc ch kinh doanh
thiu lnh mnh s b nghim cm.
Tng cc dy ngh s lm mi cch
bo v bn quyn ca mnh.

Tng cc dy ngh cm n v hoan
nghnh cc thng tin gip cho vic tu
sa v hon thin tt hn tI liu ny.

a ch lin h:
D n gio dc k thut v ngh
nghip
Tiu ban Pht trin Chng trnh Hc
liu
..........................................................

3
LI TA

(Vi nt gii thiu xut x ca chng trnh v ti liu)

Ti liu ny l mt trong cc kt qu ca D n GDKT-DN ..

(Tm tt ni dung ca D n)

(Vi nt gii thiu qu trnh hnh thnh ti liu v cc thnh phn tham gia)

(Li cm n cc c quan lin quan, cc n v v c nhn tham gia )

(Gii thiu ti liu v thc trng)

TI liu ny c thit k theo tng m un thuc h thng m un ca
mt chng trnh, o to hon chnh ngh CHNG CT V CH BIN
DU cp trnh bc cao v c dng lm gio trnh cho hc vin trong
cc kho o to, cng c th c s dng cho o to ngn hn hoc cho
cc cng nhn k thut, cc nh qun l v ngi s dng nhn lc tham
kho.
y l ti liu th nghim s c hon chnh tr thnh gio trnh
chnh thc trong h thng dy ngh.

H ni, ngy . thng. nm.
Gim c D n quc gia

4

MC LC

mc Trang
LI TA ............................................................................................................ 3
GII THIU V M UN .................................................................................. 7
V tr, ngha, vai tr m un ..................................................................... 7
Mc tiu ca m un.................................................................................. 7
Mc tiu thc hin ca m un ................................................................. 7
Ni dung chnh/cc bi ca m un .......................................................... 7
CNG NI DUNG M UN .................................................................. 10
NH GI KT QU HC TP M UN ...................................................... 10
BI 1. TCH NC T DU TH ............................................................... 12
1. Ngun gc ca nc trong du th ............................................................. 12
2. Phng php lng tch nc ........................................................... 15
2.1. Lng .................................................................................................. 16
2.2. Lc .................................................................................................... 17
2.3. Phng php ha hc ...................................................................... 17
2.4. Phng php ph nh tng du bng in trng ....................... 18
3. Kim tra thit b tch nc .......................................................................... 19
4. Vn hnh thit b tch nc ........................................................................ 20
4.1. Chun b thit b ................................................................................ 20
4.2. Tun han lnh ................................................................................. 21
4.3. Vn hnh cm lng nc ................................................................. 21
CU HI .......................................................................................................... 24
BI 2.TCH MUI T DU TH ................................................................... 25
1. Hm lng mui trong du th .................................................................... 25
2. Cc phng php tch mui ....................................................................... 27
3. Kim tra thit b tch mui ........................................................................... 27
4. Vn hnh thit b tch nc ........................................................................ 31
CU HI .......................................................................................................... 32
BI 3. CHNG CT DU TH P SUT THNG .............................. 33
1. Cc sn phm thu c khi chng ct du th .......................................... 33
1.1. Xng my bay ................................................................................... 35
1.2. Xng t ............................................................................................ 38
1.3. Nhin liu cho ng c phn lc ...................................................... 39

5
1.4. Nhin liu diesel................................................................................ 40
1. 5. Nhin liu t l ............................................................................... 42
1. 6. Du ha thp sng........................................................................... 43
1. 7. Xng dung mi. ................................................................................ 44
1. 8. Du nhn ng c ........................................................................... 44
1. 9. Du nhn truyn ng ..................................................................... 45
1. 10. Du nhn cng nghip .................................................................. 46
1. 11. Du nhn thit b ........................................................................... 47
2. Nguyn l chng ct. Cc loi thp chng ct. ........................................... 48
2.1. Nguyn l chng ct ......................................................................... 48
2. 2. Cc loi thp chng ct ................................................................... 49
3. Kim tra thit b chng ct du th v cc van ng h trn thit b........... 73
3.1. c im hot ng ca thp chng ct. ......................................... 73
3.2. Cc yu t nh hng n hot ng ca thp chng ct .............. 76
3.3. Cc bin php an ton khi s dng thp chng ct ......................... 78
3. 4. Ch cng ngh ca cm chng ct kh quyn ........................... 79
3. 5. Thit b o v iu chnh .................................................................. 84
3.6. Thit b phn tch cht lng trc tip .............................................. 86
3.7. Kim tra cht lng sn phm thu ................................................... 88
4. Qui trnh vn hnh thit b chng ct p sut thng ............................. 89
4.1. Kim tra v khi ng cm chng ct du th ................................. 89
4.2. Vn hnh thit b chng ct p sut thng (s hnh 33) ....... 93
CU HI .......................................................................................................... 98
BI 4. CHNG CT DU TH P SUT CHN KHNG ......................... 99
1. c im ca qu trnh chng ct chn khng ........................................... 99
1.1. Chng ct du th p sut chn khng ...................................... 100
1.2. c im chng ct trong thp chn khng ................................... 100
1.3. S cng ngh cm chng ct chn khng ................................ 102
2. Thit b chng ct chn khng .................................................................. 106
2.1. Thit b to chn khng................................................................... 106
2.2. Thit b chng ct chn khng trong phng th nghim ................. 114
3. Cc sn phm thu c khi chng ct du th trong chn khng ........... 116
4. Kim tra thit b chn khng ...................................................................... 118
4.1. Thp chng ct chn khng ........................................................... 118
4.2. c im lm vic ca bm phun. ................................................. 119

6
4.3. H thng o, iu khin v t ng ha cm chng ct kh quyn
chn khng du th (AVR)..................................................................... 120
5. Vn hnh cm chng ct chn khng (s hnh 36) ............................. 122
CU HI ........................................................................................................ 124
BI 5. KIM TRA CHT LNG CA SN PHM DU ............................ 125
1. Ly mu du th v cc sn phm lng .................................................... 125
2. Phn tch mt s tnh cht c bn ca du v sn phm du .................. 129
2.1. Xc nh thnh phn phn on ..................................................... 129
2.2. Xc nh axit .............................................................................. 132
2.3. Xc nh hm lng bi c hc...................................................... 137
2. 4. Xc nh hm lng tro ................................................................. 139
2.5. Phng php xc nh hm lng asphaten ................................. 141
2.6. Phng php xc nh hm lng nha. ...................................... 141
2.7. Xc nh hm lng Parafin ........................................................... 143
2. Kim tra hm lng nc ......................................................................... 143
2.1. Phng php nh tnh xc nh nc trong du nhn ................. 144
2.2. Phng php nh lng xc nh nc trong sn phm du ...... 144
3. Kim tra hm lng mui .......................................................................... 150
3.1. Xc nh hm lng mui clorua .................................................... 151
3.2. Xc nh mui phi cacbonat bng phng php trao i ion .... 152
4. Xc nh t trng du th sau khi tch mui v nc ............................... 153
4.1. Phng php t trng k ASTM D 1298 ......................................... 154
4.2. Phng php picnometer ASTM D 1217 ....................................... 156
4.3. Phng php cn thu tnh. ........................................................... 157
BI TP THC HNH .................................................................................. 158
TM TT NI DUNG M UN .................................................................... 159
THUT NG CHUYN MN ........................................................................ 161
TI LIU THAM KHO .................................................................................. 162

7
GII THIU V M UN

V tr, ngha, vai tr m un
Chng ct du l qu trnh u tin trong cng ngh ch bin du. Ni
dung ca mn hc Chng ct v ch bin du th bao gm nhng l thuyt
c bn v cng ngh s ch du th (tch nc, mui, cc tp cht c hc)
v chng ct du th p sut kh quyn v chn khng thnh cc sn phm
du. Ni dung mn hc cng cung cp cho ngi hc cc hiu bit v tnh
cht c bn ca cc sn phm du v phng php phn tch mt s tnh
cht c bn ca du th v sn phm du. Ngoi ra, gio trnh cng cung cp
cho k s v k thut vin k thut vn hnh, kim tra v iu chnh cc tham
s cng ngh trong nh my lc du.
Mc tiu ca m un
M un nhm o to cho hc vin c kin thc v k nng lm
vic trong cc nh my lc du v ch bin du v hiu cc ti liu k thut
ca cc qu trnh chng ct v ch bin du, kh tip theo. Hc xong m un
ny hc vin c trang b cc kin thc sau:
1. Nm c cc phng php tch mui v nc t du th.
2. Hiu bit c bn cht v mc ch ca qu trnh chng ct du
th p sut thng v p sut chn khng.
3. Vn hnh c s tch mui, nc v thp chng ct du th
trn s th nghim.
Mc tiu thc hin ca m un
Hc xong m un ny hc vin c kh nng:
1. M t phng php thu hi du th t ni khai thc.
2. Kim tra c s lng v cht lng ca du th trc khi xut i.
3. Hiu c bn cht ca qu trnh chng ct du th, tch mui v
nc.
4. Vn hnh thit b chng ct du th p sut thng v p sut
chn khng m hnh thc nghim.
5. Kim tra c cht lng sn phm sau khi chng ct.
Ni dung chnh/cc bi ca m un
Bi 1. Tch nc t du th
Bi 2. Tch mui t du th
Bi 3. Chng ct du th p sut thng
Bi 4. Chng ct du th p sut chn khng
Bi 5. Kim tra cht lng ca sn phm du

8
CC HNH THC HC TP CHNH TRONG M UN
1. Nghe ging trn lp tip thu cc kin thc v:
- Tch nc t du th
- Tch mui t du th
- Chng ct du th p sut thng
- Chng ct du th p sut chn khng
- Kim tra cht lng ca sn phm du
2. T nghin cu ti liu bn v lin quan n thit b chng ct do gio vin
hng dn.
4. Tham quan v trang thit b, cch b tr v cc chun mc v hnh vi trong
qu trnh vn hnh phn xng chng ct. Kho cu th trng cung cp
cc trang thit b.

9
S quan h theo trnh t hc ngh
An ton
lao ng
K thut
phng
thnghim
Thnghim
chuyn
ngnh
Bo du ng
thit b
Chuyn
d phng
Mn chung
Chnh
tr
Ph p
lut
GDQP
GDTC
To n
cao cp
Ngo i
ng
Tin hc
nh h-
ng
gi n
tip
Sn phm
du m
n mn
kim lo i
ng hc
xc t c
Kin thc
c s nhm
ngh
Kin thc
c s
ngh
Thit bchbin
du kh
K thut
mi trng
nh
hng
gi n
tip
Thc tp tt
nghip
Thc hnh
trn thit b
m phng
Qu trnh
x l
Tn tr v
vn chuyn
x ng du
Mn c bn
Qu trnh
thit b
Ha
phn tch
Ha
v c
Ha
hu c
Ha
l
Sc bn
vt liu
Vt l
i c-
ng
QT
doanh
nghip
Dng c
o
Qu trnh
reforming
Qu trnh
Cracking
Cng
nghch
bin kh
Th p c c
cu t cho
x ng
S cng ngh
nhm y lc du
KT in
KT
in t
V k
thut
Ha hc
du m &
kh
Thc tp
qu trnh
thit b
Chung ct
du th

Ghi ch:
Bo dng thit b l m un c s ca ngnh ha du. Mi hc vin phi hc v t kt qu chp nhn c i vi cc bi kim tra nh
gi v thi kt thc nh t ra trong chng trnh o to.
Nhng hc vin qua kim tra v thi m khng t phi thu xp cho hc li nhng phn cha t ngay v phi t im chun mi c php
hc tip cc m un/ mn hc tip theo. Hc vin, khi chuyn trng, chuyn ngnh, nu hc mt c s o to khc ri th phi xut
trnh giy chng nhn; Trong mt s trng hp c th vn phi qua st hch li.

10

CC HNH THC HC TP CHNH TRONG M UN

1. Hc trn lp v
- L thuyt c bn v cc qu trnh s ch du th: tch mui, nc.
- Nguyn l v chng ct du v cc loi thp chng ct
- Cng ngh cc qu trnh lc du p sut kh quyn v chn khng
v cc cng ngh s ch du th.
- Cc sn phm du thu c trong qu trnh chng ct du
- C s l thuyt ca cc phng php phn tch du v sn phn
du.
2. T nghin cu ti liu lin quan n cc qu trnh chng ct v Ch
bin du do gio vin hng dn
3. Xem trnh din v thc hnh
- Kim tra thit b tch mui, nc v thit b chng ct du p sut
kh quyn v trong chn khng.
- Vn hnh cc thit b tch nc, mui, thit b chng cht du p
sut kh quyn v trong chn khng trn s trong phng th
nghim.
4. Thc hnh th nghim
- Thc hnh ly mu du th v sn phm du.
- Phn tch mt s tnh cht c bn ca du th v sn phm du
trong phng th nghim.
5. Tham quan
C s lc v ch bin du v cc phng th nghim chuyn ngnh chng
ct v ch bin du.
CNG NI DUNG M UN
1. S ch du th:
- Tch nc t du th
- Tch mui t du th
2 Chng ct du th p sut thng
3. Chng ct du th p sut chn khng
4. Kim tra cht lng ca sn phm du
NH GI KT QU HC TP M UN

11
L thuyt (45%)
C th chn mt trong cc hnh thc sau y:
- Thi vn p
- Thi vit
- Vit tiu lun
- Gio vin cho im mn hc
Ni dung
- Nm c ngun gc, thnh phn nc v mui cha trong du
th;
- Cc phn on sn phm du th v tnh cht ca chng
- Nguyn l chng ct du; cc loi thp chng ct
- c im ca chng ct du th p sut kh quyn v trong chn
khng;
- Cc tnh cht c bn ca du th v sn phm du
Thc hnh (55%)
- Cch lp k hach th nghim tch mui v nc t du th
- Cch thc hin cc th nghim vn hnh thit b chng ct du p
sut kh quyn v trong chn khng.
- Bit cch ly mu v to mu du th v sn phm du
- Bit phn tch cc tnh cht ca du th v sn phm du
- Kt qu kim tra cht lng du th sau chng ct.
- Cch vit thu hoch v bo v kt qu.

12
BI 1. TCH NC T DU TH
M bi: HD B1

Gii thiu
Trong du c cha mt hm lng nc. Khi nng nc v mui
trong du cao ch cng ngh ca cc qu trnh b ph hy, lm tng p
sut trong thit b v gim cng sut. Do du cn c kh nc-mui
trc khi c ch bin. Nc tn ti trong du c th dng t do v nh
tng vi du. C nhiu phng php loi nc ra khi du nh lng, lc,
phng php ha hc v ph nh bng phng php in. Ngy nay phng
php tch nc bng in (EDW) c ng dng rng ri nht trong nh my
lc du.
Mc tiu thc hin
Hc xong bi ny hc sinh c kh nng:
1. M t c ngun gc ca nc trong du th
2. Kim tra thit b tch nc
3. Vn hnh thit b tch nc
Ni dung chnh
1. Ngun gc ca nc trong du th
2. Phng php lng tch nc
Cc hnh thc hc tp
- Nghe ging trn lp
- c ti liu
- Tm hiu thc t v ngun gc v hm lng ca nc trong du
th Vit Nam
- Thc hnh kim tra v vn hnh thit b tch nc.
1. Ngun gc ca nc trong du th
Nc va l thnh phn ng hnh cng du. Trong khai thc du
thng c km theo nc ngm, gi l nc ging khoan. T ging khoan
du c cha nc va vi mui ha tan, kh v khong. giai on u khai
thc trong cc ging mi thng nhn c du khng cha hoc cha t
nc. Theo thi gian cha nc ca du tng v trong cc ging c
cha nc c th t ti 80-90%. Khi cha nc ca du t 30% c th
to thnh nh tng bn. Nc kh ha tan trong du, nhng khi b khuy

13
trn n to nh tng vi du. bn ca nh tng ph thuc vo kch
thc pha phn tn trong du. Cc phn t vi kch thc vi chc m d
dng lin kt vi nhau. Trong trng hp ny nc c tch ra bng
phng php lng. Tuy nhin cc phn t vi kch thc di 1 m to thnh
nh tng kh bn, c bit di tc dng ca cht bn nh, do loi n ra
khi du ch c th thc hin c trong thit b ph nh v loi nc.
trnh to nh tng bn vng trong khai thc du ngi ta cho thm
cht ph nh. Khi c cht ph nh, du c hm lng nc 3-5% v c hp
cht lu hunh s to nh tng khng bn v pha nc tch ra, dn ti n
mn thit b tng ln.
Nc tch cha mui ha tan c thnh phn thay i ph thuc vo m
du v chiu su khai thc. Trong qu trnh khai thc hm lng nc tng,
cn khong ca nc gim, ngha l tnh cht nc ging khoan thay i.
Trong nc ging khoan c cha cc mui khc nhau, thng l natri, canxi,
mangh dng clorua, bicacbonat, cn cacbonat v sulphat t gp hn. Hm
lng cc cht khong trong cc nc ny dao ng trong khong rng- t
lng khng ng k n 20%. Lu rng trong nc ging khoan nc bin
l ngun sn sinh ra iod. Iod dng natri iodua cha trong nc ging khoan
vi khi lng trong khong 30-80 mg/l. N c th c loi ra bng phng
php ha hc.
Theo thnh phn nc ging khoan c chia thnh clorua canxi (pH=
4-6) v bicacbonat natri (pH =8). Trong thc t khi s dng ha cht (axit hu
c v axit khong, clorua amoni) gim to cn hoc loi cn mui,
parafin ra khi b mt thit b hoc khi bm CO
2
vo va du, pH ca nc
ging khoan gim.
Nc trong du cha nhiu mui khong khc nhau v mt s kim loi
ha tan. Cc cation thng gp trong nc l Na
+,
Ca
2+
, Mg
2+
v mt lng
Fe
2+
v K
+
t hn. Cc anion thng gp l Cl
-
v HCO
3
-
, cn SO
4
2-
v SO
3
2-

vi hm lng thp. Ngoi ra, trong du cn c mt s oxit khng phn ly nh
Al
2
O
3
, Fe
2
O
3
, SiO
2
. Hm lng tng ca mui khong ( khong) ca nc
c th t di 1% n 20-26%. Mt s mui khong d b thy phn, do
nc i km theo du m l vn c quan tm. Sau y l th d v
thnh phn nc tch t du Bch H v Rng ca Vit Nam

14

Bng 1.1. Thnh phn ho hc ca nc tch t du th Bch H v Rng
STT
Thnh
phn
Nc tch t du th
Bch H (ging du
MSP-66)
Nc tch t du th
m Rng (RP3 301)
Hm lng (mg/l) Hm lng (mg/l)
1 pH 6,46 7,03
2 Na
+
3336,67 1263
3 K
+
211,65 420
4 Ca
2+
1976 1636
5 Mg
2+
4,8 129
6 Fe
tng
1,34 2,3
7 Cl
-
9230 8517
8 HCO
3
-
284,67 1526
9 NO
3
-
0 -
10 CO
3
2-
0 0
11 SO
4
2-
362,57 25
12
Hm
lng
mui tng
- 13516
(Ngun VietsoPetro)
Trong iu kin vn chuyn du nhim nc 50-95% v c tc dng
l 0,1-0,9 m/giy din ra s phn lp nc- du trong ng ng. Khi phn
lp, trn b mt phn chia pha du-nc s to thnh to dng xoy c kh
nng bc mng carbonat st bo v ra khi phn di ca ng ng, dn ti
to cp macro-ganvanic gia phn kim loi b bc ra v phn b mt cn li
ca ng dn cn c ph lp bo v. Kim loi b bc trn ra tr thnh anod
ca cp macro v nhanh chng b ph hu, to thnh vt r. Vy, n mn ni
ng dn du, kh l do vic tch lp nh tng du nc v to lp nc.
Nguy c n mn ng dn du tng ln khi hm lng nc trong du tng.
Nc ging du l mt trong nhng mi trng n mn, to iu kin
tng cng qu trnh n mn in ha cc thit b. Trn b mt thp tip xc
vi du thc t khng din ra n mn do du khng phi l cht in phn.
Nhng khi b mt thp tip xc vi hn hp nc va v du th phn b mt
tip xc vi nc b n mn, cn phn b mt tip xc vi du khng b. n

15
mn mnh cng nhn thy trong cc thit b lm vic trong ging khoan ngp
nc, trong sn phm khai thc ca n cha lng ln nc va.
Hm lng nc trong sn phm du t hn nhiu. Phn ln sn phm
du u c kh nng ha tan nc rt thp. Ngoi ra, trong qu trnh ch bin
du mt lng ln nha, hp cht lu hynh, axit naphten v mui ca n
l nhng cht to nh gim, nn kh nng to nh tng du nc gim.
Nhin liu t l v nhin liu diesel nng cha lng nc ng k do qu
trnh vn chuyn v c bit khi n c chng ct bng hi qu nhit th
hm lng nc tng.
2. Phng php lng tch nc
Nc v du kh ha tan ln nhau. Do tch lng nc c bn ra
khi du bng phng php lng n thun khng gp kh khn nu nh
trong qu trnh khai thc khng to nh tng.
Tuy nhin, nc trong du thng to thnh dng nh tng kh ph
hy. Nh tng l h gm hai cht lng khng ha tan ln nhau; cht lng ny
phn b trong cht lng kia trng thi git nh, l lng. C hai loi nh
tng du trong nc v nc trong du. Du chuyn ng trong ging
khoan trn mnh vi nc ging khoan. Trong mt s giai on ch bin du,
th d kim ha du, du tip xc vi nc. Trong nhng trng hp ny to
thnh nh tng du bn vng. Tch nh tng thnh hai lp nc v du
trong iu kin t nhin nhiu khi i hi thi gian di. Trong ti liu tham
kho cho thy c nhng nh tng bn hng nm. Tuy nhin thng gp nh
tng phn lp mt phn, sau gia lp nc v du c lp nh tng.
Ph nh du l nhim v cng ngh quan trng. Ph nh du c tin hnh
trong khai thc du, trc tip trong ging khoan v trong cm chuyn bit.
ph nh ng dng cc phng php khc nhau: lng c gia nhit, di tc
dng ca in trng in th cao, thm cht ph nh. Cht ph nh c
ng dng l cc axit khc nhau, mui, kim, dung mi hu c v cht hot
ng b mt mnh. Tc dng chnh ca cht ph nh l bng cch no tc
dng ln mng cht to nh, ph v n hoc lm suy yu n. Cht ph nh
ph bin nht l cht hot ng b mt dng mui natri phn t lng cao v
sunphonic axit. Trong nhng nm sau ny cn s dng cc sn phm tng
hp phc tp v polyme vi kh nng hot ng b mt cao lm cht ph
nh. Cht ph nh hiu qu cn c hot tnh b mt cao hn cht to nh v
mng hp ph c bn c hc thp.

16
Ch bin du nh tng khng th thc hin, do trc tin phi ph
nh. Tuy nhin, ngay c khi nh khng to thnh th cng c lng nh nc
tn ti trng thi ha tan hoc trng thi l lng.
Nh mi d b ph; do , vic loi nc v loi mui cn phi tin hnh
ngay trong x nghip. Nhim v chnh ca ph nh l ph mng nh tng.
Ph thuc vo bn nh c th ng dng cc cc phng php khc nhau.
C ba phng php ph nh du: c, ha hc v in. Trong x nghip v
nh my ch bin du cng ng dng phng php tng hp, kt hp lng
nhit p sut d v x l ha hc nh tng v di hiu in th cao.
2.1. Lng
Lng c ng dng cho nh tng mi, khng bn, c kh nng tch
lp du v nc nh chng c trng lng ring khc nhau. Nung nng lm
tng nhanh qu trnh ph nh do s ha tan ca mng bo v nh tng vo
du tng, gim nht mi trng v gim s chnh lch khi lng ring.
Trong cc x nghip ch bin du loi nc bng phng php lng c
thc hin trong thit b nung nng loi nc dng hnh tr ng c ng
knh 1,5 - 2 m v chiu cao 4 - 5 m (hnh 1.1). Trong du c hm nng
n 60
o
C bng vi t kh lp di y thit b.

Hnh 1.1. S thit b nung nng- lng nc:
I- Nh tng; II- du th;
III-nc; IV- kh nhin liu

17
Trong nh my ch bin du nc c loi trc tip bng cch gia
nhit n 120-160
o
C v lng p sut 8-15 atm ( nc khng si) trong
2-3 gi.
2.2. Lc
Lc tch nc ra khi du da vo s thm t la chn cc cht
lng khc nhau ca cc vt liu. Ct thch anh d thm t nc hn, cn
pirit (FeS
2
) thm t du tt hn. lm khan du bng phng php lc s
dng bng thu tinh, mn ca. Cc ht nc nh li ti bm vo cc cnh nhn
ca mn ca hoc si bng thy, lin kt vi nhau thnh git ln d chy
xung di.
Lc ng dng trong trng hp khi nh tng b ph nhng nhng
git nc cn gi trng thi l lng v khng lng xung y. Hiu qu ca
thp lc cao. Th d trong thp lc vi 3 lp bng thy tinh bn cnh loi nc
gim hm lng mui t 582 xung n 20 mg/l. Nhc im c bn ca
phng php lc l mng lc nhanh b mui v cn c hc ng bt v phi
thay th.
2.3. Phng php ha hc
Ph hy nh tng trong trng hp ny thc hin bng cch s dng
cc cht hot ng b mt (CHBM) c tc dng nh cht ph nh. Ph nh
bng phng php ha hc c ng dng rng ri. Phng php ny c
c im l linh ng v n gin. Cc cht ph nh tt l cc cht ph nh
hiu qu cao, liu lng thp, sn c, khng n mn thit b, khng lm thay
i tnh cht ca du, khng c hoc d tch ra khi nc. tng nhanh
ph nh cn hm nng du. S cng ngh ph nh nhit ha trnh by
trong hnh 2.

Hnh 1.2. S cng ngh ph nh nhit ha
1- Trao i nhit; 2- thit b nung nng bng hi; 3- b lng.
I- Du nguyn liu; II- cht ph nh; III- nc mi; IV- du loi nc;

18
V- hi nc; VI- nc tch ra.

2.4. Phng php ph nh tng du bng in trng
S dng in trng lm tch loi nc c ng dng rng ri
trong cc x nghip v nh my ch bin du t u nm 1990. Khi a nh
tng du vo in trng xoay chiu cc ht nc tch in m bt u di
chuyn bn trong git nc, to cho n dng hnh tri l, u nhn ca qu l
hng v in cc. Khi thay i cc ca in cc, git nc hng u nhn
v hng ngc li. Tn s i hng ca git du bng vi tn s thay i
ca in trng. Di tc dng ca lc ko cc ht nc ring l hng v
cc dng, chng va chm vi nhau v trong in trng mnh to thnh
cc m my in mi, nh cc git nc nh s ln ln, khin cho chng
d lng xung trong thng n trng.
S cng ngh loi nc in trng (EDW) dn ra trong hnh 3, thit
b c cng sut 6000 tn/ngy. Nh tng du sau khi c nung nng s
tip xc vi nc mi. Thm cht ph nh vo hn hp ny, sau n c
chia vo hai thit b in loi nc. Trong nh tng b ph hy, nc rt
ra t pha di vo knh thot nc, cn du ly ra t pha trn v a
vo b lng. Du loi mui v nc c bm vo b cha, sau vo ng
dn.

Hnh 1.3. S cm tch nc bng in
1- Thit b nung nng bng hi; 2- thit b trn; 3- thit b loi nc bng in.
I- Du nguyn liu; II- hi nc; III- cht ph nh;
IV-du tch nc v mui; V- nc tch ra.

19
ph nh khng bn qu trnh loi nc tin hnh hai bc: I- ch bin
nhit ha; II - x l in. ph nh bn vng qu trnh loi nc tin hnh
3 bc: I- nhit ha; II v III- in. Trong qu trnh lm khan hai bc kt hp
nhit ha v in mc loi nc t 98% hoc cao hn.
Ngy nay thit b loi nc bng in dng nm ngang, lm vic nhit
160
o
C v 18 atm c ng dng rng ri. Trong hnh 4 gii thiu s
loi nc bng in dng nm ngang vi bn thit b loi nc-mui, mt thit
b loi nc, ba thit b cn li loi mui. S c cng sut 7 triu tn
du/nm. Loi mui c thc hin bng cch thm nc v cht ph nh.
Du t bn cha c bm bng my bm qua h trao i nhit vo cc thit
b loi nc lp t ni tip nhau. ng thi np nc nng v cht ph nh
vo du. Loi mui din ra trong in trng in th 32-33 kW nhit
120-130
o
C v p sut 8-10 atm. Du sau khi x l cha 5-10 mg mui/l, cho
php cm chng ct du lm vic lin tc trong t nht hai nm.

Hnh 1.4. S loi nc- mui bng in vi thit b loi nc nm ngang
1- Thit b loi nc nm ngang; 2- thit b gia nhit bng hi;
3- trao i nhit. I- Du nguyn liu; II- cht ph nh; III- nc mi;
IV- kim; V- nc lng; VI- du loi nc.

to iu kin cho cng nhn gim st ch cng ngh chnh xc
trong cc nh my sn xut cng xut cao s dng cc thit b o- kim tra.
Kim tra cht lng du th v sn phm du thc hin trong phng th

20
nghim ca nh my v thit b phn tch trc tip trong dng. Ch cng
ngh, kt qu phn tch nguyn liu v sn phm du c ghi li trong bng
cng ngh ca xng. Da vo kt qu phn tch, ch cng ngh v qui
trnh sn xut cng nhn vn hnh ng vi yu cu i vi cm cng ngh.
Ph thuc vo loi du c ch bin ngi ph trch cm thit b a
ra ch cng ngh cho cm loi nc- mui bng in (EDWS). iu kin
c bn cm loi nc bng in lm vic bnh thng l gi cho nhit
v p sut trong thit b tch nc n nh v gi lp b mt phn chia pha
trong thit b tch nc-du mc cn thit.
- Trc khi a cm tch nc bng in (EDW) vo lm vic cn
kim tra ton b cc thit b, my bm v h lin thng. Kim tra
m bo khng c cht liu trong cc ng dn, thit b v my bm,
s c trang b van bo v v chng c lp t ng
trong tt c cc thit b v ng dn. Phi m bo s hon ho ca
thit b tham gia vo lin thng, sn sng cho vic khi ng thit b,
trc tin tip nhn khng kh vo s kim tra cc thit b iu
chnh- o, nc, hi v in nng.
- Cn c bit ch n vic tip nhn hi v in. Trc khi np hi
vo s cn m tt c cc van trong ng dn hi, chun b h
thng tho phn ngng. M cc van vo a hi vo si nng
ton b h. Nu nh trong h c s va p thy lc th tm thi
ngng cp hi, v sau cp tr li mt cch thn trng v t t.
m bo rng, ng dn hi c si m v t van thot xut
hin hi kh, cc van u ng v m t t van vo, tng dn lu
lng hi vo s . in nng phi c tip nhn trc v
c s dng theo ng qui nh i vi cc thit b.
- Kim tra tnh trng ca cc thit b loi nc bng in (EDW). Cc
thit b cch ly phi c lau sch bi v bn. Cc in cc trn v
di khng c nghing khi v tr ngang qu 2 mm (so vi 1 m)
v bt c hng no; khong cch gia cc in cc trn v di
trong khong 300-400 mm.
- Kim tra r r trong h t trao i nhit v thit b loi nc-mui
bng in.
4.1. Chun b thit b

21
Khi ng s bt u t vic tip nhn du th vo cm chng ct
kh quyn v cm loi mui- nc. Trc khi tip nhn du vo s thc
hin cc qui trnh sau:
1. Kim tra tnh trng ca cc thit b loi nc bng in (EDW).
2. Tip nhn du vo b cha trc khi khi ng, loi sch nc ra
khi b cha, phn tch mu du trong phng th nghim trc khi
khi ng.
3. Chun b h tip nhn du v bm n ra khi s .
4. Kim tra v chy th cc thit b o- iu chnh.
5. Chun b khi ng cc my bm cm loi mui- nc.
6. Kim tra h thng phng chy cha chy.
Sau khi thc hin cc bin php trn tip nhn du th vo s theo
trnh t sau:
M ca thng gi trong cc thit b loi nc bng in 1 (hnh 1.4) v
cc b cha, sau ui ht khng kh ra khi s . Kim tra xem ton b
van trn ng thot ca thit b v ng dn ng cha. M thit b kim tra
nhit v p sut trong cc thit b loi nc bng in.
M van vo b cha nguyn liu v dn du vo my bm nguyn liu.
m bo l du lp y cc ng np trc my bm, khi ng my bm
nguyn liu v cn thn bm du qua cc trao i nhit, cc thit b loi nc
bng in, ri vo thp chng ct. Trong thi gian bm du phi theo di cc
thit b v ng dn v trong qu trnh np du vo thit b loi nc bng in,
ng thng khng kh cn phi ng. Trong trng hp pht hin c r r dng
my bm nguyn liu v sa cha cc li.
4.2. Tun han lnh
Du trong h vi mc ch pht hin nhng trc trc, iu chnh my
bm v kim tra thit b chnh mc trong thp v thit b loi nc-mui bng
in. Tun hon tin hnh theo s sau:
My bm khng gian trong ng ca trao i nhit 3 thit b lng
nc bng in 1 khng gian gia cc ng ca trao i nhit tip theo.
Khi tin hnh tun hon lnh bt cc thit b iu chnh v thit b t
ng. Sa cha tt c cc trc trc pht hin c trong thi gian tun hon
lnh v chuyn sang tun hon nng.
4.3. Vn hnh cm lng nc
S cng ngh cm loi mui, nc bng in c trnh by trong
hnh 5. Du th t ng dn a trc tip vo my bm H-1 v bm qua hai

22
ng song song vo trao i nhit, trong n c nung nng n 140-
150
o
C nh nhit t cc dng sn phm ly ra hoc dng hi lu.
Dng du th th nht chy trong khng gian ca ng trao i nhit T-2,
trong n c nung nng nh nhit ca dng tun han th nht ca thp
K-2 (thp chng ct kh quyn, hnh 33), sau qua trao i nhit T-17, trong
n c nung nng nh dng tun han th hai ca thp K-2, v i vo b
phn thu gom a vo cm loi mui -nc bc nht, ri sau vo thit
b loi nc bng in A1- A5.
Dng du th th hai chy trong khng gian ca ng trao i nhit T-1,
sau T-16, trong n c nung nng bng nhit ca mazut, v i vo b
phn thu gom trc khi a vo cm loi mui nc th nht.
My bm H-41 bm dung dch kim-soda trung ha clorua v trnh n
mn thit b. T my bm H-37 bm 1/3 lng dung dch cht
ph nh vo dng cp ca my bn du H-1 (2/3 cht ph nh bm vo thit
b loi nc bc hai).
san bng nhit v p sut c hai dng du th trc khi i vo
thit b loi nc bng in c kt hp v trn trong b phn thu gom,
nc nng t thit b loi nc bng in bc hai cng c bm vo nh
my bm H-36 v sau dng nguyn liu c chia thnh nm dng song
song i vo 5 thit b loi nc bng in bc nht. phn b u du th
trong thit b loi nc trong mi dng trang b mt thit b chuyn dng v
mt lu lng k.

23

Hnh 1.5. S cng ngh loi mui, nc bng in.
A1-A5- thit b loi nc, mui nm ngang ca bc nht; B1-B5- thit b loi nc, mui nm ngang ca bc hai;
T- trao i nhit; E- b cha; H- my bm

24
Du loi mui v nc mt phn t pha trn thit b loi nc bc
nht A1- A 5 nhp chung v sau chia thnh 5 dng song song i vo 5 thit
b loi nc bc hai B1- B5. Trong thit b thu gom trc khi a du vo thit
b loi nc bc hai cng trang b my trn, trong trn cht ph nh, du
th v nc c bm t my bm H-31 (10% so vi du th). Sau thit b
loi nc bc hai du c chia thnh hai dng song song a vo khng
gian gia cc ng ca trao i nhit T-3, T-4, T-18, trong n c nung
nng n 220-240
o
C, sau a vo mm s 16 ca thp K-1 (thp bay hi
trc, hnh 33)
Dung dch mui t thit b loi nc bc nht c a vo b lng E-
18, l b hnh tr nm ngang c dung tch 160 m
3
v lm vic 150
o
C v 10
atm. Trn b lng c thit b by du, t du qua thit b lm lnh T-32 v
c a vo b tiu nc E-19. Di b E-18 dung dch mui sau khi c
lm ngui trong my lm lnh khng kh c a vo b phn lm sch.
CU HI
Cu 1. Hy trnh by cc phng php tch nc t du th.
Cu 2. Hy v v trnh by s cng ngh tch nc trong nh my ch
bin du th.

25
BI 2. TCH MUI T DU TH
M bi: HD B2

Gii thiu
Trong du c cha mt hm lng mui. Khi nng nc v mui
trong du cao ch cng ngh ca cc qu trnh b ph hy, lm tng p
sut trong thit b v gim cng sut. Do du cn c kh mui trc khi
c ch bin. Trong cng nghip ch bin du ng thi vi tch nc s
tin hnh tch mui. V vy cc phng php tch nc u c ng dng
trong tch mui. Trong bi gii thiu phng php tch mui-nc hiu qu
nht v ph bin nht hin nay trong cc nh my ch bin du l tch mui-
nc bng in (EDWS).
Mc tiu thc hin
4. M t c cc phng php tch mui.
5. Kim tra thit b tch mui
6. Vn hnh thit b tch mui
Ni dung chnh
1. Hm lng mui c trong du th
2. Cc phng php tch mui
4. Vn hnh thit b tch mui
Cc hnh thc hc tp
- Nghe ging trn lp
- c ti liu
- Tm hiu thc t v ngun gc v hm lng mui trong du th
Vit Nam
- Tm hiu nh hng ca mui cha trong du n vn n mn
ng ng v thit b, nh hng n vic vn chuyn v ch bin
du
- Thc hnh kim tra v vn hnh thit b tch mui.
1. Hm lng mui trong du th
Mui trong du tn ti dng ha tan trong nc hoc tinh th c tnh
cht khc nhau. Clorua natri hu nh khng ha tan. Clorua canxi trong iu
kin tng ng c th thy phn n 10% v to HCl. Magi clorua thy phn
90% v thy phn din ra c nhit thp. Thy phn magi clorua:

26
MgCl
2
+ H
2
O = MgOHCl + HCl
Din ra di tc dng ca nc cha trong du v sinh ra axit clohydric.
Axit long d dng phn ng vi st. n mn di tc dng ca sn phm
thy phn din ra trong vng nhit cao (cc ng ca l nung, thit b bay
hi, thp ct) v trong cc thit b nhit thp (thit b ngng t v thit b
lm lnh). Clorua canxi kh thy phn hn. Vi c im trn du c th l
nguyn nhn n mn thit b.
Trong ch bin du do phn hy hp cht lu hunh to H
2
S l nguyn
nhn n mn mnh, c bit khi kt hp vi HCl. H
2
S khi c nc hoc
nhit cao tc dng vi kim loi ca thit b to sulfur st:
Fe + H
2
S eS + H
2

Mng FeS che ph b mt kim loi, bo v n khng b n mn tip,
nhng khi c c HCl mng bo v b ph hy do sulfur st tham gia vo phn
ng sau:
FeS + 2 HCl FeCl
2
+ H
2
S
Clorua st chuyn vo dung dch nc, cn hydro sulfur c gii phng
li tc dng vi st.
Tp cht c hc v mui gy n mn ng dn, tch ly li trong sn phm
du lm gim cht lng ca chng. Mui trong nc va cng c hi. N s
ph trn b mt thit b trao i nhit v lm gim hiu sut truyn nhit, gim
cng sut thit b. Hn hp axit khong hoc kim t do trong sn phm du,
c bit nhit cao gy n mn thit b kim loi, ng c v ng dn.
Trong qu trnh loi mui bn cnh clorua cng loi 50-70% cc hp cht
vanadi v niken, phn ln hp cht antimon v cc tp cht khc c kh nng
u c xc tc v n mn thit b trong cc qu trnh ch bin tip.
Mui c th tn ti dng ha tan trong nc va, thnh phn ca n
thay i ty thuc vo v tr m du v chiu su ging khoan. Trong nc v a
thng gp cc clorua kali, natri, magi, canxi v st, sulphat v cacbonat t
gp hn. Trong mt s nc va du cng c th c bromua v Iodua. Cc
mui ny cng vi nc ri vo du v khin cho ch bin du tr nn phc
tp hn.
Nh vy, nc v mui cha trong du l hp cht c hi. Do trc
khi ch bin du cn c ph nh, tch nc v loi mui trong xng
chuyn dng. Theo tiu chun ca Nga GOST 9965-62 hm lng mui cn
li sau khi loi mui l 3-5 mg/l.

27
Trong cc du hm lng mui rt khc nhau, ng thi trong cng mt
du hm lng mui cng c th thay i trong thi gian khai thc.
2. Cc phng php tch mui
Trong ch bin du ng thi vi tch nc l tch mui. Do tt c
cc phng php tch nc trong bi I u c ng dng trong tch mui.
Phng php ph bin nht l tch mui nc bng in (hnh 1.3,4,5).
Trong hnh 4 gii thiu s loi mui-nc bng in dng nm ngang
vi bn thit b loi mui-nc, mt thit b loi nc, ba thit b cn li
loi mui. Loi mui c thc hin bng cch thm nc v cht ph nh.
Loi mui din ra trong in trng in th 32-33 kW nhit 120-130
o
C
v p sut 8-10 atm. Du sau khi x l cha 5-10 mg mui/l, cho php cm
chng ct du lm vic lin tc trong t nht hai nm.
S loi mui- nc (EDWS) trong hnh 5 c thit k kt hp vi
cm chng ct kh quyn v chn khng (AVR), c tn gi l EDWS-AVR.
Lin hp hai cm loi mui- nc v chng ct du s gim nhn cng lao
ng v th tch cha; tt c cc thit b c iu hnh thng nht. Cng
sut ln nht ca cm EDWS-AVR l 11 triu tn du/nm.
Thit b c bn ca cm loi mui nc hin i l thit b loi mui-
nc bng in nm ngang (xem hnh 6).
Du vo thit b loi nc bng in qua ng ni 1 v tip theo vo b
phn phi 2 nm phn di ca thit b, lp nc mui nm di mc
nc c thi ra. B phn phi nguyn liu l ng gom i qua ton b chiu
di ca thit b, ni vi ng khoan l nm ngang. phn trn ca thit b lp
t ng thu du loi mui 5, c kt cu tng t nh b phn phi nguyn
liu. Du loi mui ly ra qua ng ni 6. S lp t nh vy ca b phn phi
v ng thu to iu kin cho dng du nguyn liu (dng nh) chuyn ng
thng ng ln trn theo ton b b rng ca thit b vi tc ng u, v
iu ny cho php gim c s git lng phn tn tt nht, khi chuyn ng
ln trn cc git lng s lng xung.
Cc in cc trn 4 v di 3 c t phn gia thit b loi nc
bng in v xuyn qua ton b chiu di ca n, ni vo thn thit b nh b
cch in treo 8 lm bng s. Nc tiu t thit b loi nc t ng chy
qua ng thu tiu 9 v ng ni 10 ph thuc vo mc nc, trong mi thit b
u c h thng tiu nc hot ng lin tc theo mc nc. trnh to
thnh gi hi phn trn thit b, lp t tn hiu v kt cu kho lin

28
ng, ngt cung cp in n in cc trong trng hp mc cht lng gim.
Do thit b loi nc bng in lm vic di p sut cao, n c trang b p
k (manomet), nhit k hoc cp nhit in, van an ton, hot ng khi p
sut vt qu p sut lm vic cho php. ly mu v xc nh hiu qu
lm vic ca thit b trang b kt cu ly mu c my lnh. trnh mt nhit
thit b c cch nhit v pha trn c y bng np kim loi. Ngun cp
cho thit b loi nc bng in c thc hin t hai bin p cao th OM-
66/35 c in th chun l 0,38/11-16,5-22kV v ni vi cnh di ca hai
cun hi tip ROM 50/0,5 c cng sut 50 kVA.

Hnh 2.1. Mt ct ca thit b loi nc bng in nm ngang:
1- ng ni np nguyn liu; 2- b phn phi nguyn liu di; 3- in cc
di; 4- in cc trn; 5- b phn thu gom du loi mui trn; 6- ng tho du
loi mui; 7- u ni ng cch in; 8- b cch in treo; 9- ng thu tiu; 10-
ng ni tho nc mui.

Cc cun hi tip c dng gim p khi dng in tng t ngt v
nh np in lin tc vo in cc. Cng sut ca bin p hiu th 11

29
kV l 22 kVA, cn hiu th 16,5 kV l 40kVA. Mi trong hai bin th c
ni vi cnh trn nh sau: mt u cun cao th ni vo thn thit b v thn
thit b c ni t, cn u kia, qua ng cch in 7, ni vo in cc
tng ng.
Cc cun dy h th th nht ca cc hai bin th ni song song vo
mch in bng cc u i nhau, do dng cao th c ni vo in cc.
Nh vy, ph thuc vo th trong cun th hai ca mi bin th gia cc in
cc tng ng nhn c 22; 27,5; 38,5 v 44 kV.
Khi s dng thit b loi nc bng in, do cn v mui ng trn tm
cch in treo v ng cch in, c th to thnh mch in v ph hng b
cch in, dn ti dng thit b. trnh iu ny phi gi cho cc kt cu
ny sch, bng cch theo nh k lm v sinh, sa cha v th nghim chng
in th cao trc khi a thit b loi nc bng in vo hot ng. Trong
nhng nm sau ny c nhng bin php mi tng s lm vic n nh ca
ca ng cch in v b cch in treo nh chn vt liu ch to b cch in
c kh nng gim ng cn trn b mt ca chng.
Vi mc ch thit b loi nc bng in hot ng an ton in mi
thit b c trang b h thng ngt th v ng ngun in trong trng hp
m ca ngn ca thit b loi nc bng in. Ngoi ra trn mi thit b loi
nc bng in c n hiu mu cam lu ngi s dng rng thit b
lm vic di in th cao. Sa cha theo nh k c thc hin khi c giy
php, trong trnh by tt c cc bin php cn thit m bo an ton.
Ch sau khi thc hin tt c cc bin php ny mi cho php cng nhn i vo
thit b loi nc-mui bng in.
Thit b c bn khc trong h thng loi nc-mui bng in l trao i
nhit. gia nhit cho du th s dng trao i nhit dng v bc c u di
ng. Trao i nhit ny gm cc bung cch ly vi nhau bng vch thp v
c hai ng lng theo du th c np v tho vo chm ng kt thc
u di ng. S di ng ca chm ng cho php chng gin n nhit m
khng lm bin dng. Chm ng c gn vo thn (v) cng c hai ng ni.
a du nng vo mt ng ni, sau khi cp nhit, du i ra ng ni kia.
Trao i nhit dng ny c kt cu cht ch, tin cy cao, chm ng d
tho ra khi v, lm v sinh v sau c lp tr li. Thn trao i nhit lm
vic di p sut, do cn phi c lnh o nh my qun l c bit.
Sau khi lp t, trc khi a thit b trao i nhit vo hot ng n cn
c kim tra kn ca chm ng v u di ng, thn trao i nhit. Kim

30
tra bng cch dng nc v trc tip (khng cn tho thit b) ngay ti ni lm
vic hoc trong iu kin sa cha. Khi s dng thit b ny cn tun th
nghim ngt qui trnh v qui nh ch nhit , khng c php thay i
t ngt nhit bng cch thay i mnh lu lng dng nng v dng lnh.
y l mt trong nhng iu kin an ton ca trao i nhit.

Hnh 2.2. Trao i nhit dng v bc c u chm ng di ng.
1- Np bung phn phi, 2- bung phn phi; 3- v; 4- ng trao i nhit; 5-
np u ng di ng; 6- np v; 7- tr.
thit b lm vic tt v trao i nhit hiu qu theo biu sa cha,
trao i nhit c lm sch khi cht bn v cn. Tho trao i nhit sa
cha c thc hin qua thit b ct (cht). trnh do tnh c cht b tut ra
trn mi cht c mt kha, trong s c ghi v tr v thi gian gn kha. Trc
khi trao i nhit c a vo hot ng, kha c ly ra v ghi vo s ni
dung trn.
Tng t nh trong phn 3, bi I. y chng ti trnh by thm v qui
nh an ton lao ng trong cm loi mui- nc bng in (EDWS).
- Khng gian trn ca din tch cm EDWS, trong c thit b in,
cn c ro ngn. Trn ro c ghi in th cao- nguy him cht
ngi.
- Ca vo khu EDWS hay cu thang phi ng, ch trng xng
EDWS c quyn m n.
- Trn mi thp ca tng thit b EDWS gn cu thang phi c
nh s, trong c ch dn bng iu khin tng ng.
- Trn bng iu khin thit b EDWS phi c n hiu kim sot v
tr tip xc xng chnh.

31
- Np in vo thit b EDWS ch tin hnh sau khi ngi c trch
nhim ghi vo s lm vic v trng thi sn sng ca thit b
EDWS.
- Trong thi gian cm EDWS ang hat ng, trn cu thang phi ghi
Khng vo- in git.
- Sa cha thit b cm loi nc- loi mui phi do th in c
php lm vic di in th trn 1000V thc hin.
- Sa cha thit b t trn khun vin v bn trong thit b loi nc
bng in, c coi l hon tt sau khi nhn c in th v cc
bin php an ton chy n.
- Trong thi gian c mt chuyn gia in ha lm vic bn trong
cm EDWS th mt trong cc cng nhn phi ng gn ca ca
thit b EDWS. trnh trng hp ca ngn c th b ng v khi
c ngi ln lm vic trn cm EDWS cn phi cht ca m
bo ca v tr m.
- Trn thit b EDWS phi tr nh b g hoc cc ni t. B g ny
c b tr v tr thun tin v c ghi tip t.
- Mi khi ngt in thit b EDWS khng trong lch trnh kim tra,
khng c php bt in li.
- Kim tra v sa cha thit b EDWS c thc hin theo bng
hng dn v c ngi ph trch k thut ca nh my cho
php.
Chun b thit b v vn hnh cm EDWS trnh by trong bi I. iu
kin ti u loi mui ca cm loi mui - nc ph thuc vo cht lng
du. Th d, chn nhit sao cho nht ca du th thp hn 4 cSt; trong
iu kin lng nc din ra thun li v khng cn tng nhit du th.
Cht lng cht ph nh quyt nh lng nh cn s dng. Hiu qu ca
cht ph nh c xc nh bi cht lng du sau x l- hm lng mui v
nc phi thp nht. Chi ph nc cho loi mui- nc th cp cng c
xem xt. Di y dn ra iu kin ti u cho ch loi mui ca cm
EDWS cho du loi Romasky ca Nga:
Cng sut thit b, m
3
/gi: 1000-1250
Nhit du th vo thit b EDWS,
o
C 130-140
p sut trong thit b EDWS, Kg/cm
2
12-13
Chi ph:

32
Nc cho loi mui-nc bc II,
% so vi du 10
Cht ph nh, g/tn 25-30
in th tng trn in cc, kV 22
Trng lng ring ca du th, g/cm
3
0,860-0,863
Hm lng trong du nguyn liu:
Mui, mg/l, khng qu 50
Nc, %, khng qu 1,0
Hm lng trong du loi mui:
Mui, mg/l, khng qu 2-4
Nc, %, khng qu 0,1- 0

Cng c s loi mui 3 bc, trong c s dng thit b trn dn
ng thy lc trn mnh, tng th.
CU HI
Cu 1. Hy m t thit b loi mui- nc bng in nm ngang

33
BI 3. CHNG CT DU TH P SUT THNG
M bi: HD B3

Gii thiu
Theo thnh phn ha hc du l hn hp phc tp gm hai thnh phn
chnh l cc hydrocacbon c nhit si khc nhau v thnh phn phi
hydrocacbon. Do , phn tch thnh cc sn phm du khc nhau du
th c tin hnh tch phn on p sut kh quyn v p sut chn
khng.
Chng ct du p sut kh quyn trong cng nghip thc hin lin tc
nhit khng qu 370
o
C, l nhit hydrocacbon bt u phn hy -
cracking. Trong chng ct p sut kh quyn t du th nhn c cc sn
phm sng nh xng, du ha, diesel.
Mc tiu thc hin
1. M t c cc loi sn phm thu khi chng ct du th v nguyn l
chng ct.
2. Kim tra c thit b chng ct, van v ng h trn thit b
3. Vn hnh c thp chng ct du th.
Ni dung chnh
1. Cc sn phm thu c khi chng ct du th
2. Nguyn l chng ct. Cc loi thp chng ct.
3. Kim tra thit b chng ct du th v cc van ng h trn thit b.
4. Vn hnh thit b chng ct p sut thng.
Cc hnh thc hc tp
- Nghe ging trn lp
- c ti liu
- Tho lun phn bit cc loi sn phm du thu c t chng ct
du.
- Phn bit cc cng ngh ch bin du th
- Tm hiu cc qu trnh ch bin du trong nh my lc du Vit
Nam.
1. Cc sn phm thu c khi chng ct du th
Du v sn phm du l hn hp phc tp ca cc hp cht
hydrocacbon v phi hydrocacbon. Chng c phn tch thnh cc phn

34
ring r t phc tp hn bng chng ct. Cc phn nh vy c gi l phn
on. Du th c th chia thnh nhiu phn on, nhng thng chia thnh 3
phn on chnh: phn on nh, phn on trung bnh v phn on nng.
- Phn on nh gm cc hp cht c nhit si n 200
o
C, c
gi l phn on xng hoc naphta. Phn on ny gm cc
hydrocacbon cha t 2 n 10 nguyn t cacbon. N c s dng
ch yu ch to xng ng c, dung mi nh v nguyn liu cho
cng nghip ha du.
- Phn on trung bnh l phn on c nhit si trong khong
200- 350
o
C, trong phn on ny cha cc hydrocacbon c t 10
n 20 nguyn t cacbon trong phn t. Phn on ny c s
dng sn xut du ha, nhin liu phn lc (phn on kerosen),
nhin liu diesel (phn on Gasoil) v nguyn liu sn xut xng
thng qua qu trnh cracking.
- Phn on nng c nhit si trn 350
o
C, bao gm cc
hydrocacbon c s nguyn t cacbon 20-50, c s dng iu
ch nhin liu nng nh du t cng nghip - Fuel oil (FO), du
nhn, nha ng hoc lm nhin liu cho qu trnh cracking v
hydrocracking.
Theo sn phm thu trong qu trnh chng ct du (lc du), t du th
nhn c cc sn phm sau:
- Xng c nhit si trong khong 35-205
o
C. Xng c chia thnh
hai nhm sn phm: xng my bay v xng t.
- Nhin liu cho ng c phn lc c nhit si trong khong 150-
280
o
C. Nhin liu phn lc c chia thnh hai loi: nhin liu ng
c phn lc vi tc di tc truyn m v nhin liu ng c
phn lc vi tc trn tc truyn m (siu m).
- Nhin liu diesel c nhit si trong khong 200-350
o
C
- Kerosen, dung mi v ligroin c nhit si t 149
o
C n 232
o
C.
Trong gm kerosen thp sng; kerosen cho mc ch cng
nghip; xng -dung mi; dung mi v ligroin thit b.
- Du nhn c nhit si trong khong 350-460
o
C. Trong gm
cc loi du nhn:
+ Du ng c: du nhn t; du nhn diesel; du nhn my
bay;

35
+ Du nhn truyn ng v du nhn trc;
+ Du nhn cng nghip v du nhn thit b;
+ Du nhn piston v tu thy;
+ Du nhn tucbin;
+ Du nhn my nn kh;
+ Du cch in;
+ Du thy lc v chn khng;
+ Du nhn k thut.
- Du bi trn
- Sn phm hydrocacbon rn
- Bitum nha ng
v cc sn phm khc: cc, mui.
1.1. Xng my bay
Xng my bay cn c tnh cht l ha v c tnh ng dng ng c
lm vic bnh thng mi ch . N cn c tnh bn chng kch n trong
hn hp giu v ngho, thnh phn phn on ti u, nhit kt tinh thp,
hm lng nha v hp cht lu hunh thp, nhit tr cao v bn ha hc
trong bo qun.
Tnh bn kch n l ch s c bn i vi cht lng xng. ng c my
bay hot ng vi thnh phn hn hp khc nhau. Trong hn hp tng i
ngho ( = 0,95) ng c lm vic vi ch tun bin, trong hn hp giu
( = 0,6-0,7) ng c lm vic tng cng cng sut cc i (ch ct
cnh). Do nhin liu tng loi cn c tnh chng kch n ch giu v
ngho.
ng c piston ca my bay c ch nn trung bnh (6-7). Tng cng
sut ng c my bay nh ng dng tng p (a khng kh vo piston p
sut cao). Khi tng p v bc nn nhit v p sut trong piston tng, nh
phn ng oxi ha nhin liu tng v xut hin hin tng kch n. Hin
tng ny dn ti thiu chy ng c, gim cng sut, chy piston v van,
ph hy trc v ph kt cu ng c. Tng p trong ng c cng cao, i
hi tnh bn kch n ca nhin liu cng cao.
Tnh bn kch n trong hn hp ngho c c trng bng tr s octan,
cn trong ch giu l chng loi. Kim sot tnh bn kch n nhin liu my
bay theo hai ch s ny to iu kin cho ng c chy khng kch n trong
mi ch hot ng.

36
Tr s octan c xc nh trong ng c mt xilanh chun so vi nhin
liu chun. Cht chun c s dng l iso-octan (2,2,4-trimetylpentan) v n-
heptan. Tnh bn kch n hay tr s octan ca iso-octan bng 100, cn ca n-
heptan bng 0. Tr s octan l ch s bn kch n ca nhin liu, m gi tr ca
n bng nng iso-octan (% th tch) trong hn hp ca n vi n-heptan, c
tnh chng kch n tng ng vi nhin liu c th nghim trong iu
kin chun. Th d, nhin liu vi tr s octan bng 90, c bn kch n
tng ng vi hn hp cha 90% iso-octan v 10% n-heptan khi c th
nghim cng iu kin trn ng c mt xilanh.
bn kch n ca nhin liu my bay v cc hp phn c xc nh
theo phng php ng c (GOST 511-66) trn thit b T9-M, cn nhin liu
vi tr s octan t 100 tr ln v chng loi nhin liu trong hn hp giu
theo phng php nhit (GOST 3337-52) trn thit b T9-5. Trong th
nghim theo phng php ng c, tc quay ca van khuu l 900
vng/pht, nhit ca hn hp nhin liu- khng kh l 149
o
C, nhit cht
lng lm lnh trong xilanh l 100
o
C, cn theo phng php nhit tc
quay ca van khuu l 1200 vng/pht, nhit ca hn hp nhin liu-
khng kh l 104
o
C, nhit cht lng lm lnh trong xilanh l 190
o
C.
Chng loi trong hn hp giu c xc nh khi s dng cht chun
isooctan k thut (TEI) v n-heptan (% th tch). bn kch n ca TEI, th
hin n v ca chng loi bng 100, cn ca n-heptan - 0. Chng loi nhin
liu l tr s bn kch n ca n trong hn hp giu, v gi tr bng chng loi
ca cht chun c th nghim trong ng c mt xilanh trong iu kin
chun ch d kch n, p sut trung bnh ca cht chun c cng gi tr
vi cht th nghim. Th d, chng loi ca nhin liu 130 cho thy, trong iu
kin hot ng ca ng c mt xilanh chun nhin liu ny c cng sut cao
hn TEI 30%. Ch hot ng ca ng c nh sau: tc quay ca van
khuu l 1800 vng/pht, nhit cht lng lm lnh trong xilanh l 190
o
C,
nhit khng kh cp l 107
o
C, nhit du trong cacte 75-80
o
C. Chng loi
ca nhin liu cng cao bn kch n ca n cng cao vi hn hp giu
trong iu kin tng p.
Thnh phn phn on c trng cho s bay hi ca nhin liu trong
xilanh, chy hon ton, tnh kinh t ca ng c bay hi c xc
nh bng nhit ct cc phn on 10, 50 v 90% ca xng. Nhit ct
10% xc nh p sut hi bo ha: nhit ny cng thp th p sut hi bo
ha cng cao v tht thot do bay hi trong vn chuyn v bo qun cng

37
ln. Nhit ct 10% ca xng cn nm trong gii hn xc nh, thp hn gi
tr trong h thng cp ca ng c to thnh nt hi, cn cao hn gi tr
s khi ng ng c s kh khn. to iu kin d khi ng ng c v
khng to nt hi, nhit ct 10% ca xng my bay khng cao hn 77-
88
o
C. Nhit si phn on 50% ca xng c trng cho cht lng ca
hn hp to thnh trong ng c nng v chuyn nhanh ng c t ch
hot ng ny sang ch , cng nh s phn b ng u cc phn on
xng theo xilanh. i vi xng my bay nhit ct phn on 50% khng
c cao hn 105
o
C. S bay hi hon ton ca xng trong ng c c
c trng bng nhit ct 90% v im si cui. Nu nhit ny cng cao
xng khng kp bay hi hon ton trong ng ht ca ng c v i vo xilanh
dng lng, do lm tri du bi trn v lm tng mi mn ng c.
Ngoi ra nhin liu bay hi khng tt s chy chm v khng hon ton, lm
tng mui trong bung t ng c. S chy ht ca nhin liu c c
trng bng nhit ct phn on 97,5%. i vi xng my bay nhit ct
90 v 97,5% ca xng tng ng khng cao hn 145 v 180
o
C.
Trong qu trnh vn chuyn v tn tr xng do bay hi cc phn on
nh nn thnh phn phn on ca xng nng hn. Theo tiu chun i vi
xng sau khi tn tr 6 thng nhit ct 10 v 50% tng khng qu 2
o
C, cn
phn on 90% - khng qu 1
o
C.
Nhit kt tinh c trng cho tnh cht nhit thp ca xng. Nhin
liu khng c to tinh th nc , lm bt mng lc nhin liu khi ct cnh
trong iu kin nhit thp. trnh xut hin tinh th trong h cp nhin
liu ca ng c nhit kt tinh ca xng gii hn -60
o
C v m bo l
khng c nc.
Nhit tr ca xng my bay nh hng n chi ph ring ca nhin liu v
c ly bay ca my bay. Vi cng dung tch thng nhin liu nhit tr cng cao
chi ph nhin liu cng thp v c ly bay cng di. Xng ct trc tip,
isoparafin (xng alkyl, isooctan) c nhit tr cao nht, cn cc cht thm
(toluen, alkylbenzen, pirobenzen) th thp nht. Gi tr nhit tr di ca xng
my bay khng thp hn 10 300 kcal/kg, c kim tra ti a im sn xut
mi thng mt ln.
bn ha hc ca xng my bay ph thuc vo s hin din ca
hydrocacbon olefin, nha v ph gia TE ch. Olefin d b oxi ha, to thnh
nha khi tip xc vi cc chi tit nng ca ng c. Hm lng nha trong

38
xng khng c cao hn 2 mg/100 ml xng. Oxi ha TE ch trong xng lm
gim lng ph gia ch. To cn khin xng khng ng ng qui cch.
Chu k cm ng ca xng my bay l thi gian (gi) t khi bt u oxi
ha xng 110
o
C n khi bt u to cn hoc to vn c. i vi cht
chun P-9 trong n-heptan l 10-11 gi.
1.2. Xng t
Yu cu v tnh cht ng dng ca xng t khng khc so vi xng
my bay. Nhng do iu kin s dng khc nhau nn tnh cht v thnh phn
ca xng t khc vi xng my bay. Nhng nm gn y khi cc ng c c
nn cao ra i yu cu v tnh chng kch n ca xng t tng cao.
Yu cu chung i vi xng t l: chng kch n ti u, thnh phn
phn on, bn ha hc v l tnh cao, cn hm lng lu hunh cc tiu.
Tnh bn kch n. i vi mi loi ng c cn la chn xng hot
ng khng c kch n trong tt c cc ch . Bc nn cng cao, cng tit
kim nhin liu th yu cu v tnh chng kch n ca xng cng cao. Tnh
chng kch n ca xng t c c trng bng tr s octan, c xc nh
theo phng php ng c trn thit b IT9-M v theo phng php nghin
cu trn thit b IT9-6 (GOST 8226-66). Chnh lch gi tr octan gia phng
php nghin cu v phng php ng c c gi l nhy ca nhin
liu. Xng cracking xc tc c nhy cao nht. Ph thuc vo hm lng
hydrocacbon thm nhy ca n dao ng trong khong 5-10 n v octan.
Xng cracking nhit c nhy trung bnh. Ph thuc vo hm lng olefin
nhy ca xng ny l 4-7 n v. Xng ct trc tip c nhy thp nht,
ch l + 1 n v.
Thnh phn phn on ca xng t, ging nh xng my bay, c xc
nh bng nhit ct cc phn on 10, 50, 90% v nhit si cui. Khc
vi xng my bay, xng t c khong si rng hn (35-205
o
C), nhit bt
u si thp hn v p sut hi bo ha cao hn (500-700 mm Hg).
bn ha hc ca xng t c trng cho kh nng chng thay i ha
hc ca xng khi tn tr, vn chuyn v s dng. bn ha hc ca xng
t c kim tra bng thi gian ca chu k cm ng. Chu k cm ng cng
cao bn ca xng cng cao. Chu k cm ng ca xng t khng thp hn
450-900 pht. Hm lng phn on nha trong xng t khng qu 5-7
mg/100 ml.
Hm lng lu hunh lm gim tnh cht ng dng ca xng t. Hp
cht lu hunh hot ng l mi trng n mn, do chng khng c

39
php hin din trong xng. Vic loi b hon ton hp cht lu hunh hot
tnh trong xng c kim tra bng phng php n mn l ng. Hp cht
lu hunh khng hot tnh trong xng tuy khng gy n mn cho h thng ca
ng c, b cha v ng dn, nhng trong qu trnh t chy nhin liu
chng to thnh sn phm chy c tnh n mn cao. Trong xng t, hm
lng hp cht lu hunh cho php l khng qu 0,10-0,15%. Xng cng cn
trung ha ha hc: khng cha axit v kim ha tan trong nc, axit ca
n khng qu 3 mg KOH/100 ml. Xng cng khng c cha bi v nc.
1.3. Nhin liu cho ng c phn lc
C hai loi nhin liu phn lc: nhin liu cho thit b bay vi tc thp
hn tc truyn m v cao hn tc truyn m. Cc yu cu i vi nhin
liu cho ng c tucbin kh hng khng, ph hp vi c im kt cu ca
cc ng c bay v c tnh ng dng ca chng (khi ng ng c vi
tin cy cao, tc bay cn thit, chy ht hn hp nhin liu khng kh v
lm vic khng hng hc). Nhng yu cu ny c tha mn nu nh nhin
liu c nhng tham s l ha cn thit, xc nh c tnh ca chng. Nhng
tnh cht quan trng nht l: t trng, nhit tr, thnh phn phn on, nht,
nhit bt u kt tinh, hm lng hydrocacbon thm, lu hunh v hp
cht lu hunh hot tnh, nha, hp cht khng no cha trong nhin liu.
T trng v nhit tr ca nhin liu xc nh kh nng nng lng ca
nhin liu. iu ny nh hng n chiu di qung ng bay ca thit b
bay.
Thnh phn phn on, bay hi (nhit si 10%), p sut hi bo
ha v nht th hin nh hng ln n cc qu trnh to hn hp v s
chy. Tng bay hi v p sut hi bo ha ca nhin liu lm tnh bay hi
ca n tt hn, cn khi gim nht ng knh git gim v gim hm
lng tng i ca cc git nhin liu ln trong vng phun m. Ngoi ra,
gim nht lm xu hot ng ca thit b nhin liu phn lc. Do vy, cc
ch s trn phi ti u.
Tng hm lng hydrocacbon thm trong nhin liu, m trc tin l
hp cht lng vng lm tng to mui trn thnh ng t ca bung t v
trn vi phun. iu ny dn ti ph hy chuyn ng ca dng kh trong
bung t, lm thay i dng tia nhin liu phun bi v dng ngn la. Kt
qu l lm gim hiu sut chy ca nhin liu v chy thnh ng t.

40
Tng nhit si cui v t trng ca nhin liu, cng nh s hin din
ca nha v hp cht lu hunh to iu kin to mui trong ng c phn
lc.
Trong thi gian bay di vi tc thp hn m thanh trong vng nhit
thp din ra lm lnh mnh nhin liu trong kt cha ca my bay. su
lm lnh ph thuc vo nhit u ca nhin liu, trong iu kin thi tit
vng bc c th t ti -40 v ngay c -60
o
C. iu kin k thut yu cu nhit
bt u kt tinh ca nhin liu khng cao hn -60
o
C v gii hn nht
ca n nhit thp.
Nhin liu cho ng c phn lc cn c bn nhit cao v bn vi to
nha v cn khng ha tan. bn nhit ca nhin liu ph thuc vo hm
lng hp cht lu hunh v nit, hydrocacbon khng no, nha, bi c hc
v nc cng nh cc hp cht phi hydrocacbon trong n.
1.4. Nhin liu diesel.
Cng nghip ch bin du sn xut hai loi nhin liu diesel:
- Nhin liu diesel nht thp, nh cho ng c tc cao vi tc
ca trc quay l 800-1000 vng/pht v cao hn;
- Nhin liu diesel nht cao, nng cho ng c tc chm vi
tc ca trc quay l 600-700 vng/pht.
Nhin liu diesel cho ng c tc cao cn p ng cc yu cu hot
ng sau:
- C tnh d chy cn thit, to iu kin d khi ng ng c
trong iu kin ma h v ma ng, chy m v chy ht vi gi tr
chu k bt chy ngn;
- C thnh phn phn on v nht ti u, to kh nng phun m
cn thit v bay hi nhin liu;
- Khng cha sn phm n mn, hp cht nha, bi c hc v nc.
Tnh bt chy c nh gi bng tr s xetan l mt trong nhng ch s
c bn c trng cho tnh cht ng c ca nhin liu diesel. Tr s xetan
c xc nh theo phng php s trng hp bc chy bi nhin liu chun
l hn hp xetan C16H34 c bt chy c qui nh l 100 n v v -
metylnaphtalen C11H10 bt chy bng 0. Tr s xetan ca nhin liu bng
thnh phn (% th tch) ca xetan trong hn hp vi -metylnaphtalen, tng
ng v tnh bt chy vi nhin liu th nghim khi c th nghim trong
iu kin chun theo GOST 3122-67.

41
Gi tr ca tr s xetan ca nhin liu diesel ph thuc vo thnh phn
ha hc ca chng. Hydrocacbon parafin d bt chy nht, bn nhit thp
nht, cn hydrocacbon thm bn phn hy nhit nht v bn vi t bc chy;
hydrocacbon naphten chim v tr trung gian. Khi ng bnh thng v hot
ng m ca diesel trong thi gian ma h khi s dng nhin liu diesel vi tr
s xetan 40-45 n v, cn trong ma ng l 50-55 n v.
Thnh phn phn loi ca nhin liu diesel nh hng n kh nng
phun m, chy ht, to khi, mui v pha long du cacte. Nu trong diesel
cha nhiu phn on nh th p sut chy tng, ngha l ng c lm vic
khc nghit hn. Nhin liu nng hn s phun ti km hn, do gim tc
to thnh hn hp lm vic, gim ng u, v iu ny dn ti tng to
khi v gim tnh kinh t ca ng c.
Cc ng c diesel hin i c mt lot c im k thut khc vi ng
c th h c. Nh ci thin bung t nn b khi ng v h thng thit b
nhin liu to hn hp ph hp v nhin liu chy tc quay v cng sut
cao, ng thi gim lng khng kh d. Tng ng vi vn ny yu cu
v thnh phn phn on nhin liu cng thay i (chun b v t chy nhin
liu din ra trong thi gian ngn), do trong nhin liu cn cha cc phn
on nh, trung bnh v nng vi t l ti u.
Nhin liu diesel loi nh vy cho t v my ko cn bay hi nhanh
nhit tng i thp trong bung t, bt chy tt, chy ht khng to khi
v c tnh cht bi trn .
Nhit bt chy c trng cho nguy c ha hon ca nhin liu diesel.
Nhin liu diesel cha lng ng k phn on nh, bc hi nhanh, l cht
c nguy c ha han v khng ph hp cho s dng trong khng gian kn. Do
gi tr nhit bt chy ti thiu cho php ca chng b gii hn bi iu
kin ng dng.
nht ca nhin liu diesel quyt nh s phun m v tnh ng nht
ca hn hp lm vic. Nhin liu nht cao phun m cng ng nht v mn th
kh nng bay hi, to hn hp v chy cng tt. nhit thp nhin liu
cn c linh ng cao trong ng dn, thit b lc, my bm v vi phun.
Nhin liu diesel nhit ng c thp p ng cc yu cu ny. Tuy nhin
nhin liu c nht qu thp cng gy mi mn thit b. Do nht ca
nhin liu cn phi ti u v c xc nh bi cc thng s kt cu v iu
kin kh hu ni s dng.

42
Tnh cht ng dng n nh ca nhin liu. Kh nng ng dng sch cho
ng c v thit b dn nhin liu l thng s quan trng i vi c tnh ng
dng ca nhin liu cho ng c tc cao. Khi ng c hot ng vi nhin
liu cha nha v hydrocacbon d oxi ha, s to thnh mui trn chi tit
ng c v to cc trn l vi phun. Vi nhng nguyn nhn ny nn hm
lng nha v hydrocacbon khng no cn hn ch trong nhin liu diesel.
cc v tro ca nhin liu cng nh hng n lng cht lng ng trong
ng c. Axit, kim v axit hu c ha tan trong nc cng gy n mn cho
cc chi tit, v vy hm lng ca chng cn c tiu chun ha. Hm
lng lu hunh trong nhin liu khng c qu 1% (tt nht l 0,2-0,5%) v
hp cht lu hunh gy n mn cho ng c. ng c tc cao chu ng
hp cht lu hunh tt hn ng c tc chm.
1. 5. Nhin liu t l
Trong nhin liu t l c cha sn phm cn ca qu trnh chng ct
trc tip (mazut), cn nng trong qu trnh cracking v cn sn xut du nhn
(gudron). thu c nhin liu t l nht thp vi nhit ng c thp
ngi ta thm vo sn phm cn 20-25% phn on diesel.
Tnh cht l- ha ca tt c cc du t l c c trng bi tnh cht
ng dng, iu kin bo qun v vn chuyn ca chng.
Nhit tr. Du t l lng c nhit tr khng thp hn 9500 kCal/kg. Vi
nhit tr nh vy chng c th c ng dng trong l t v thit b gia nhit
cng nh tu thy vi ng sut nhit cao.
Trng lng ring ca nhin liu t l 20oC l 0,95-1,015 g/cm3. Cn
phi bit trng lng ring xc nh dung tch b cha. Nhin liu t l
vi trng lng ring trn 1 g/cm
3
nn c gia nhit bng hi v chng kh
lng nc.
nht l mt trong nhng ch s c trng cho kh nng vn chuyn
nhin liu n ni t v xc nh ch giao nhn chng. Tng nhit v
gim nht ca nhin liu vic rt v phun bi s d dng hn. S phn b
ng u, chy ht v bn vi phun ph thuc vo cht lng phun bi.
Nhit bt chy quyt nh kh nng chy an tan ca nhin liu trong
thp t v ni tn tr. Khi hm nng nhin liu trong khng gian h v ti ni
tn tr khng nn nng nhit n nhit bt chy.
tro ca nhin liu t l ph thuc vo cht lng chun b du v
cng ngh ch bin. Hm lng tro v thnh phn ca n do hm lng mui
v bi c hc trong du c ch bin v ha cht s dng trong ch bin

43
du. Trong thnh phn ca tro nhin liu t l c sn phm n mn thit b
v ng dn cng nh b cha.
Hm lng lu hunh trong nhin liu t l c xc nh bi bn cht
du th. Nhin liu t l t lu hunh cha hm lng lu hunh di 0,5%
c s dng ch yu trong cc trong cc thit b gia nhit cng ngh, trong
khng c s dng nhin liu lu hunh trn 3,5%. Khi t chy nhin
liu lu hunh to thnh oxit lu hunh v khi c hi nc trong kh thi sinh
ra axit n mn b mt kim loi ca ng khi v cc chi tit khc tip xc vi
kh khi.
Hm lng nc. Nc ri vo nhin liu t l do vn chuyn. Trong
cc nh my ch bin du nhin liu t l c sn xut khng cha nc.
Hm lng tp cht c hc. Bi c hc trong nhin liu t l l cc ht
v c v hu c. Cc tp cht hu c b t chy trong qu trnh chy nhin
liu, cn tp cht v c to x cha trong tro. Phn v c ca tp cht c hc
c mt trong du diesel do cc nguyn nhn sau: to thnh trong qu trnh
cc ha ca qu trnh ch bin du, tp cht v c ri vo nhin liu cng vi
du. Hm lng tp cht v c trong nhin liu t l khng qu vi phn
chc %.
1. 6. Du ha thp sng
Kerosen thp sng cn tha mn mt s tiu chun i vi tnh cht c
bn: thnh phn phn on v thnh phn ha hc, mu, chiu cao ngn la
khng khi, nhit vn c v nhit bt chy, hm lng lu hunh v
cc thnh phn khc.
Thnh phn phn on. iu ch kerosen ngi ta s dng phn ct
ca chng ct trc tip du th: nhit si trn ca kerosen thng thng l
300-315
o
C, i vi kerosen nng hn nhit si trn t ti 350
o
C. Trong
du ha cht lng cao lng phn on nng phi ti thiu. Kerosen t du
parafin vi thnh phn phn on nh c tnh cht chiu sng tt. Tuy
nhin v l do an tan chy gii hn nhit si di ca kerosen cng b hn
ch.
Thnh phn ha hc ca kerosen nh hng n s chy ca n.
Kerosen vi hm lng hydrocacbon thm cao khi chy to x v mui, vi
hm lng aromat khng cao nh sng ngn la tng. Nha v axit naphten
lm bt bc t, gim sng; loi chng kerosen cn c lm sch bng
hydro. Kerosen t du lu hunh c lm sch bng hydro, nh gim

44
hm lng lu hunh, ci thin mu v mi, tng chiu cao ngn la khng
khi.
Mu ca kerosen t trng cho su lm sch. Chiu cao ngn la
khng khi qui nh kh nng chy thnh ngn la trng, khng c mui ca
kerosen. Nhit vn c c trng cho kh nng lm vic nhit mi
trng thp ca kerosen. Hm lng lu hunh trong kerosen cng c tiu
chun ha v du ha dn dng cn chy khng sinh hp cht c hi cho
con ngi. Nhit bt chy c trng cho s hin din phn on nh trong
kerosen v m bo chy an ton trong s dng.
1. 7. Xng dung mi.
Xng dung mi v xng chit c s dng trong cng nghip cao su,
sn xut keo, chit du t ht v sn xut sn.
Thnh phn phn on hp l c tnh c bn ca sn phm du nhm
ny, p ng c tnh cng ngh trong ng dng. Nh c nhit bt u si
cao nn gim lng mt mt do bay hi, cng nh tnh c v ha hon.
Ngoi ra nhit si u cao ca dung mi s dng trong ch bin sn gip
phn b v to mng sn khi kh. Nhit si cui cn phi thp d bay
hi chng ra khi sn phm chit v dung dch ca sn phm chit, ng thi
to tc bay hi khi kh sn v keo cao su.
Tc bay hi cng l mt trong nhng tnh cht quan trng ca dung
mi. i vi xng dung mi s dng trong cng nghip sn v trong k thut
chng l c tiu chun ha theo ch s tc bay hi theo xylen. i vi
xng-dung mi s dng trong cng nghip cao su, s chy ht c c
trng bng ch s th nghim to vt du.
p sut hi bo ha v c. Dung mi c s dng rng ri trong
cc mc ch cng ngh, cn c p sut hi bo ha thp hn cht c ha
long, ha tan trong cc cht khc v c c thp. c ph thuc vo
s bay hi ca dung mi. Hi dung mi d bay hi cha trong khng kh vi
nng cao v do c hi hn cho sc khe so vi hi dung mi t bay
hi. Hydrocacbon thm c nht. Do mc d c kh nng ha tan cao
nhng hydrocacbon ny c s dng rt hn ch.
1. 8. Du nhn ng c
Ph thuc vo cng dng du nhn ng c c chia thnh cc loi
sau: t, diesel v my bay. Theo phng php sn xut chng c chia
thnh phn chng (distilat), cn v hn hp v c (c cha polymer). Phn
ln du ng c l du lm sch la chn v c cha ph gia.

45
Phn loi du nhn ng c:
- Du nhn nhm A dng cho ng c t trong v ng c diesel
nn thp, lm vic vi nhin liu t lu hunh.
- Du nhn nhm B dng cho ng c t trong tng cng v ng
c diesel nn thp, lm vic vi nhin liu c hm lng lu hunh
di 0,5%.
- Du nhn nhm C dng cho ng c t trong tng cng cao v
ng c diesel tng cng, lm vic vi nhin liu c hm lng
lu hunh 0,5-1%.
- Du nhn nhm D dng cho ng c diesel tng cng cao, lm
vic vi nhin liu c hm lng lu hunh n 1%.
- Du nhn nhm E cho mc ch tng t nhng chi ph du nhn
cc thp.
- Du nhn nhm F dng cho ng c tu bin hoc ng c khc c
h thng bi trn du, thng hot ng vi nhin liu nng (nhin
liu mt, du th loi xng) c hm lng lu hunh n 3%
Cc du nhn ca Nga c k hiu M cho bit l du nhn ng c
(mot), cc s 6, 8, 10 l nht (cSt) 100
o
C; ch A, B, C,. - nhm
du. Trong thc t k hiu du nhn cn c m rng hn, trong cn cho
bit kim loi dng lm ph gia.
Du nhn gc. Du nhn ng c ngy nay nhn c bng cch trn
du nhn gc vi cc cht ph gia: nht, gim p, phn tn, chng oxi ha.
Trong cc nh my sn xut du nhn gc lm sch la chn bng phenol c
cc loi AS- du nhn distilat v DS- du nhn hn hp distilat v cn. Ngoi
du nhn trn cn c du nhn gc lm sch axit- tip xc v lm sch axit-
baz (AK v DK). Du nhn lm sch la chn tt hn du nhn lm sch
bng axit sulfuric v tnh cht nhit nht v tro.
Ph thuc vo thi gian s dng trong nm v trng thi ng c c th
s dng du nhn nht cao hoc thp. Trong thi gian ma h s dng du
nhn nht cao do nhit mi trng xung quanh cao, nn chng chy mm
v d thm nhp vo cc khe ca cc b mt tip xc. i vi ng c mi
mn vi h rng cng cn s dng du nhn nht cao. i vi cc ng
c mi, lm vic trong thi gian ma ng cn s dng du nhn nht thp,
linh ng cao v nhit ng c thp.
1. 9. Du nhn truyn ng

46
Du truyn ng c s dng bi trn bnh rng truyn ng trong
phn ln cc thit b v c gii. Chng lm gim mi mn chi tit my, gim
tc dng ca ti va p, chng n mn, gim ting n v gim tht thot cng
sut do ma st.
Trong iu kin ng dng ph thuc vo ng sut lm vic ca rng
truyn ng du truyn ng c chia thnh cc nhm sau:
- Du nhn khng ph gia hoc vi ph gia chng mi mn nh, dng
cho truyn ng piston v truyn ng hnh cn ca t, my ko v
cc c gii khc lm vic ti trng ring n ha;
- Du nhn c cha ph gia chng chy xc hot tnh trung bnh
cho truyn ng hnh cn ng sut cao ca t, khi dng h hng
chnh l chy xc b mt lm vic ca rng.
Ph thuc vo ma v iu kin kh hu trong cc nhm du nhn trn
c cc loi ma h, ma ng (10 cSt 100
o
C, nhit ng c -40
o
C) v
du nhn bc cc (9 cSt 100
o
C, nhit ng c -50
o
C) c nht v
tnh cht nhit thp khc nhau. Vi mc ch s dng a dng du nhn
ngi ta sn xut du nhn dng cho mi ma (15-14 cSt 100
o
C, nhit
ng c -20 n -25
o
C). ng vi yu cu ng dng trong mi thi tit du
nhn truyn ng c hai gii hn nht v nhit ng c. Cc du nhn
ny c tnh cht nhit thp tt (nhit ng c l -25
o
C, ch s nht
90) v to iu kin hot ng bnh thng cho truyn ng nhit mi
trng rt thp (-30 -35
o
C). i vi cc model mi v ch nn mi ca
t v my ko cn s dng du nhn c ph gia chng mi mn v chng
chy xc.
1. 10. Du nhn cng nghip
Ph thuc vo lnh vc ng dng du nhn cng nghip c chia
thnh loi a dng v chuyn dng. Du nhn ca cc nhm ny theo nht
c chia thnh loi nh, trung bnh v nng.Theo tnh cht ca du th c
du nhn t du th lu hunh v du th t lu hunh. Theo c im ca
qu trnh lm sch du nhn c chia thnh du nhn lm sch la chn,
bng axit sulfuric, hp ph v kim
Du nhn cng nghip lm sch la chn c sn xut ph bin t du
th lu hunh v t lu hunh. Du nhn cng nghip ca Nga c ch s C,
du iu ch bng phng php hydro ha k hiu H, phng php kim-
ch s B.

47
Du nhn cng nghip a dng c s dng bi trn cc cp ma
st, lm vic trong iu kin nhit khng cao hn trung bnh. Ngoi ra, du
nhn loi ny cn c s dng lm cht lng trong cc h thng thy lc
khc nhau, trong c cc thit b lm vic trong khng kh m, cho cc mc
ch cng ngh trong ct gt kim loi
Du nhn cng nghip chuyn dng thng c s dng trong cc c
cu v thit b vi yu cu c bit. Khc vi du nhn loi c bn du nhn
loi ny khng l loi khong thun ty. Phn ln chng c cha cc thnh
phn hoc ph gia to kh nng bi trn cao, tng bn ca mng bi trn,
bn nhit, c ng nht thoi trong vng nhit dng v m rng,
nhit ng c thp
Cc ch s cht lng ca du nhn cng nghip nh sau:
nht l mt trong nhng tnh cht quan trng c ngha ng dng v
l tnh cht chung ca du nhn. Ch s axit c trng cho mc lm sch du
nhn khong v bn ca chng trong qu trnh s dng v lu tr. Tnh
cht ny khng c trng cho du nhn cha ph gia, v mt s ph gia lm
tng ch s axit v ng thi lm tng bn ca du nhn trong thi gian s
dng v tn tr di. Nhit ng c ca du nhn c xc nh trong
iu kin tnh, khng c trng cho linh ng nhit thp trong iu
kin s dng c th. linh ng c trng ca du nhn nhit thp l
nht nhit tng ng, gii hn trn ca n khc nhau ph thuc vo
kt cu ca thit b.
Nhit chp chy ca du nhn distilat vi nht xc nh c trng
cho khong si ca n. Ngoi ra, nhit chp chy cn l ch s c trng
cho hot ng an tan ha hon. Hm lng lu hunh th hin bn cht ca
du th nguyn liu v su lm sch. Trong du nhn lm sch lu
hunh tn ti dng hp cht hu c khng n mn trong iu kin thng
i vi kim loi en v kim loi mu. Lu hunh c kh nng n mn nhit
cao. Trong iu kin ny lp du bi trn nm gn b mt kim loi b chy
v sinh ra lu hunh, lin kt trc tip vi kim loi. Khi to thnh
hydrosulfur, anhydrid lu hunh, lin kt vi hi nc trong khng kh, xm
nhp vo du nhn v to thnh axit ha tan trong nc, gy n mn. Du
nhn cng nghip cng khng c cha axit v baz ha tan trong nc.
1. 11. Du nhn thit b
bi trn cho cc my mc v thit b cn c du nhn vi mc lm
sch cao v c tnh cht nhit thp tt. Theo nguyn tc v lnh vc ng

48
dng du nhn thit b c chia thnh ba nhm: du nhn thit b chung,
du bi trn ng h, du bi trn thit b chuyn dng v trn c s du tng
hp.
Du nhn thit b chung l du lm sch su bng axit sulfuric, iu ch
t du th khng parafin, nhit ng c thp. Du nhn ny c s
dng bi trn thit b o lm vic nhit thp. Tnh cht quan trng ca
n l nhit ng c thp (-60
o
C). Du nhn thit b thit b cng c s
dng bi trn b gim xc v bi trn cc thit b trong giao thng ng
st.
2. Nguyn l chng ct. Cc loi thp chng ct.
2.1. Nguyn l chng ct
Chng ct du v sn phm du vi mc ch tch du th thnh cc
phn on, c thc hin bng phng php si dn hoc si nhiu ln.
Chng ct bay hi nhiu ln gm hai hay nhiu qu trnh bay hi mt ln.
Trong mi qu trnh bay hi mt ln hi to thnh c tch ra khi cn lng,
cn phn lng tip tc c nung nng v hi to thnh li c tch ra khi
phn lng; ngha l n c nung nng mt s ln. Nu trong mi ln bay hi
du c s thay i trng thi pha rt nh (ngha l hi to thnh c tch ra
lin tc), cn s ln bay hi mt ln l rt ln, th qu trnh nh vy c gi
l bay hi dn.
Trong chng ct si dn hi to thnh thot ra khi thit b chng ct
ngay lp tc, ngng t trong thit b lm lnh - ngng t v c thu hi di
dng distillat. Ngc li, hi to thnh trong qu trnh nung nng khng thot
ra khi thit b ct cho n khi t n nhit no , khi c mt lng
pha hi tch ra khi cht lng, th gi l si mt ln. Nhng c hai phng
php chng ct ny u khng th phn tch du v sn phm du thnh cc
phn on hp v c mt lng thnh phn vi nhit si cao ri vo phn ct
(distillat) v mt phn phn on nhit si thp li trong pha lng. Do
phi tin hnh ngng t hi lu hoc tinh ct. Vi qu trnh ny, du v sn
phm du c nung nng trong bnh cu. Hi to thnh khi chng ct hu
nh khng cha thnh phn si cao, c lm lnh trong thit b ngng t hi
lu v chuyn sang th lng - phn hi lu. Cht hi lu chy xung di, li
gp hi to thnh. Nh trao i nhit thnh phn c nhit si thp ca
phn hi lu ha hi, cn phn c nhit si cao trong hi s ngng t.
Trong qu trnh tip xc ny s s phn tch tt hn.

49
Tinh ct l s tip xc gia dng hi bay ln v dng lng chy xung -
phn hi lu. tinh ct tt phi to iu kin tip xc gia pha hi v pha
lng. S tip xc ny thc hin c nh vo thit b tip xc t trong thp
(m, a..). Mc phn tch ca cc thnh phn ph thuc nhiu vo s bc
tip xc v lng hi lu chy xung gp hi.
Trong phn tch k thut du th, nhin liu ng c v kh hydrocacbon
phng php chnh phn on l phn tch theo nhit si, ngha l
chng ct v tinh ct, do khi nim v thnh phn phn on ca du th
v sn phm du l hiu sut (theo th tch v khi lng) ca cc phn
chng ct khc nhau- l phn on nhit si trong vng nhit xc nh
hoc si n nhit no .
2. 2. Cc loi thp chng ct
Chng ct cc hn hp n gin v phc tp c tin hnh trong cc
thp hot ng theo chu k hoc lin tc.
2.2.1. Phn lai theo phng thc hat ng ca thp
a. Thp hot ng theo chu k.
Thp hot ng theo chu k c ng dng trong cc cm thit b cng
sut nh cn thu c nhiu phn on v phn tch cao. Mt trong
nhng thp loi ny c trnh by trong hnh 8, gm ni ct 1, thp chng
ct 2, thp ngng t 3, thng tch tr 4, my lnh 5 v b cha.

Hnh 3.1. S chng ct theo chu k
1- Ni chng; 2- thp chng ct; 3- thp ngng t;

50
4- thng tch tr, 5- my lnh; 6- my bm.
I- Nguyn lu; II- hi; III- hi sn phm nh; IV- sn phm trn; V- dng hi
lu;VI-cn chng; VII- nc; VIII- hi nc.

Nguyn liu c rt vo ni ct n chiu cao bng 2/3 ng knh ca
n. Gia nhit bng hi gin tip. Trong chu k u hot ng ca thp chng
ct thu c thnh phn nh nht, th d xng, sau l phn on vi nhit
si cao hn (benzen, toluen). Hn hp si cao hn cn li trong ni ct,
to thnh cn ct. Khi kt thc qu trnh chng ct cn ny c lm lnh v
bm ra. Ni ct li c np nguyn liu v chng ct lp li. Lm vic theo
chu k c chi ph nhit cao, cng sut lm vic thp v hiu sut s dng thit
b thp.
b. Thp hot ng lin tc
S vi thp hot ng lin tc loi tr c cc hn ch trn. S
nguyn tc ca thp hot ng lin tc trong hnh 9. S gm thit b gia
nhit nguyn liu 1, thp chng ct 2, trao i nhit 3, thit b lm lnh
ngng t 4 v ni si 5. Nguyn liu nng c a vo thp chng ct,
trong n c tch thnh pha lng v hi. Kt qu chng ct t nh thp
thu c isopentan lm sn phm nh v sn phn y l n-pentan l cn.

Hnh 3.2. S chng ct lin tc hn hp hai cu t.
1- Thit b gia nhit; 2- thp chng ct; 3- trao i nhit;
4-my lnh-ngng t; 5- ni si.
I- Nguyn liu; II- isopentan; III- n-pentan.

51

Ph thuc vo s sn phm c phn tch t h a cu t thp chng
ct c chia thnh loi n gin v phc tp.Trong nhm th nht khi chng
ct thu c hai sn phm, th d xng v semimazut. T cc thp chng ct
nhm hai thu c ba hay nhiu sn phm. Chng l s lin kt ni tip nhau
gia cc thp n gin, trong mi thp phn tch hn hp nguyn liu thnh
hai thnh phn.
Trong mi thp n gin c vng chng v vng ct. Vng chng hay
vng bay hi nm di ca np nguyn liu. Mn trn nguyn liu c
np vo c gi l a np liu. Sn phm chnh ca vng chng l cn
lng. Vng ct hay vng luyn nm trn a np liu. Sn phm chnh ca
vng ct l hi chng ct. thp chng ct hot ng bnh thng cn c
dng hi lu pha trn vng c c v np nhit (qua ni si) hoc hi nc
trc tip vo vng chng ct.
Ph thuc vo cu trc tip xc gia hi bay ln trn v cht lng ri
xung di (phn hi lu), thp chng ct c chia thnh loi m, a,
rotoPh thuc vo p sut chng c chia thnh thp chng ct p sut
cao, p sut kh quyn v chn khng. Thp loi th nht c ng dng
trong qua trnh n nh du th v xng, phn on kh trong cc cm
cracking v hydro ha. Thp chng ct kh quyn v chn khng c ng
dng ch yu trong chng ct du th, sn phm du cn v phn ct
(distilat).
Trong cc thp chng ct din ra tip xc pha lng v hi trn cc kt
cu tip xc c bit- lp m, sng, kt cu a phn tch tt cc hp
phn. Thp chng ct ph thuc vo nhim v ca n c chia thnh:
- Thp bay hi trc;
- Thp chng ct kh quyn;
- Thp chng ct chn khng;
- Thp n nh
- Cc thp chng ct v tinh ct xng
- Thp bay hi
Tu thuc vo p sut thp thp chng ct chn khng lm vic di p
sut chn khng, cc thp cn li lm vic di p sut.
2.2.2. Theo kt cu tip x
a. Thp m

52

Hnh 3.3.. S thp m
1- Lp m, 2- sng phn b;3- phn b cht lng; 4- chp nh hng.
I- Nguyn liu; II- np hi lu; III- ca ra ca sn phm hi.
IV- ca ra sn phm lng.

phn phi u hi v cht lng trong cc thp ny ta s dng cc qu
cu rng c l trn thnh, khi lng tr ba cnh v a cnh v hnh chp, vt
hnh yn nga, vng l xo gm ng knh ging nhau tng b mt tip
xc mt trong ca vng c lm vch chn. u im ca m hnh khuyn l
trng lng thp, b mt tip xc ln, tr v ha hc, r.
m c t trn sng c hai loi l: cc l nh cho dng hi lu, cc
l ln cho dng hi. thp m lm vic chnh xc phn b phn hi lu
chy qua phi ng u trong tan b tit din thp. iu ny do s ng
nht ca m, tc cho php ti a ca dng hi thot ln v thp thng
ng quyt nh. Thc t cho thy s phn b ng u ban u ca phn
hi lu b ph v khi n chy xung, v hi y cht lng v pha vch thp v
hi tp trung tm vt m. Do lp m c chia thnh cc lp nh, cao
1-1,5 m, cch ri nhau bi khong khng nh trong hnh 10.
Cng chng ct t c nh vic la chn m c kch thc
thch hp. Vng m cng nh, tip xc gia hi v phn hi lu cng tt,
nhng lc cn thy lc trong thp cng cao. Khi tc hi hoc cht lng cao

53
c th xut hin hin tng qun vng m v khin cho dng chy ca
cht lng ngng li v bt u y n ra khi thp.
Chiu cao H lp m trong thp c xc nh theo cng thc:
H = h
e
n (3.1)
Trong :
h
e
chiu cao ng lng ca mt a
n- s a cn thit.
Chiu cao h
e
ph thuc vo dng v kch thc ca n v m, ch
thy ng ca thp v tnh cht ca cht c phn tch.
Nhc im c bn ca thp m l to thnh vng cht trong vng
m, qua hi v phn hi lu khng i qua, lm gim tip xc gia cc pha
trao i cht v gim hiu qu phn tch. Thp m ng knh khng ln
(0,5-1 m) vi vng m nh v tc hi cao lm vic kh hiu qu.
b. Thp a (mm)
Xt cu trc v hot ng ca a m trn (hnh 3.4. a loi ny l mt
phng c khoan l vi ng ni 4 v m chp 3 c cc khe 5. Hi qua ng ni,
qua vnh khuyn 6 v qua khe chui vo di lp cht lng nm trn a. Lp
cht lng c gi c nh nh vch ngn 7. Phn hi lu d theo ng rt 2
chy xung a di.

Hnh 3.4. Cu trc a m
1- mt phng; 2- ng rt; 3- m; 4- ng ni; 5- khe; 6- khong khng vnh
khuyn; 7- vch ngn; 8- thnh thp.

54
thp chng ct hot ng bnh thng cn c s tip xc cht ch
gia dng hi lu chy xung v dng hi i ln v ch nhit thch hp.
iu kin th nht c p ng nh cu trc ca m v a; iu kin th
hai- nh gii nhit trn nh thp, ngng t mt phn hi v to thnh dng
hi lu. Dng hi to ra nh bay hi mt phn nguyn liu, cng nh bay hi
pha lng di y thp di tc dng ca nhit ca thit b gia nhit, ni si
hoc hi trc tip.
Cng cn sao cho cht lng chy xung t a trn khng nm cn bng
vi dng hi thot ra t a di. Trong iu kin khi tip xc vi cht lng
c nhit thp hn, hi s b lm lnh v ngng t mt phn, to ra phn
ngng (condensat) giu cc cht c nhit cao hn so vi hi. Kt qu l
hi s giu cht c nhit si thp, cn cht lng- giu cht c nhit si
cao.
a, trn c cn bng gia pha lng v pha hi c tn l a l thuyt
hay a l tng.Trong thp vi a l thuyt trng thi cn bng t c trn
tng a.
Thp a sng. l nhng thp c trang b a c cc l (2) vi ng
knh 3-12 mm v khong cch gia cc l ln hn ng knh l 3,5- 4 ln.

Hnh 3.5. Kt cu a sng:
1- lp cht lng trn a; 2- l ca a; 3- ng chy; 4- thnh thp

Lp cht lng 1 c chiu cao 25-30mm c gi trn mt a bng dng
hi bay ln, dng hi ny i qua l v to bt trong lp cht lng. Dng hi
lu d chy xung di theo ng dn 3. Nu khng c ng dn th cht lng
chy xung a di qua l, trong c dng hi i qua. Din tch tit din
ca tt c cc l (mc thng l) i khi t ti 40% so vi din tch a. Vi
ng knh l 6 mm s l trn 1 m
2
l 2480, l 3 mm- 9860. Chiu di mp
chy ca dng hi lu bng 0,75 ng knh thp.

55
Gim p h
T
(cm ct cht lng) trn a c xc nh theo cng thc:
l
h
c
V
T
h
2
19 , 0
(3.2)
Trong :
V- tc hi trong l ca a, m/giy;

h
khi lng ring ca hi, kg/m
3

c - h s

l
khi lng ring ca cht lng, kg/m
3

Gi tr c ph thuc vo ng knh l d c chn nh sau:
d. 3 5 6
c. 0,71 0,79 0,82

Nhc im ca thp sng l tn p ln v l ca sng c th b sn
phm ct n mn. Ngoi ra, a sng c bit nhy cm vi s dao ng ch
trong thp: gim tc hi c th dn ti gim mc lp hi lu trn a
n lm kit n, do vy ph v s tip xc gia cht lng vi hi. ch ti
u a sng hot ng rt hiu qu. Khi khong cch gia cc a bng nhau
v tc dng hi khc nhau lng git cht lng b cun theo trong thp a
sng thp hn a m. a sng c ng dng rng ri trong cng nghip.
dng hi phn b u theo tit din thp mc cht lng v a phi nm
ngang. Tng chiu cao vch ngn tn p tng v h s c ch ca a tng ln
i cht. Trong cc thp chn khng chiu cao vch ngn l 13 mm, cn trong
thp kh quyn l 25 mm, cn trong thp hot ng p sut cao l 38 mm.
Van thu lc trong thp c ng knh 3,6 m c chiu cao l 25mm, cn thp
7,2 m hoc ln hn 38mm.
Thp vi a li dng ovan. Cc a ny l dng khc ca a li,
trong khng c kt cu rt. a l tm thp 1 vi cc khe hnh ch nht 2
hoc hnh khc. S si bt ca pha hi qua lp cht lng din ra trn ton b
mt a. Hi v cht lng i qua khe theo cc hng ngc chiu nhau. Trn
a c mt lp cht lng, chiu cao ca n c xc nh bi i lng lp
dng ca dng hi. Cht lng d chy qua khe ri xung a di. Tng lu
lng dng hi tn p tng v gi lp cht lng mc cao.

56

Hnh 3.6. Cc vng ca a li dng st
1- Tm thp; 2- l

Thp chng ct vi ng knh 3,2m c 25 a li v 6 a phn b (
trch distillat v np dng hi lu) c s dng trong mt s nh my
du. a c ch to t thp khng r, chiu rng khe h l 4mm, di 145
mm, din tch khe chim 15 v 8% i vi cc a khc nhau. S dng thp
ny cho thy chnh lch gia nhit si cui ca xng v nhit si u phn
on diesel gn bng 0, h s s dng c ch trung bnh ca a l l 0,41-0,5
v tr lc l 50-60 mm ct nc.
Tuy nhin a li nhy vi s thay i ca ch cng ngh. Do
chng nn c s dng trong cc thp n gin v vi ti trng dng lng
c nh. m rng khong dao ng ca ti trng v tng cng sut ca a
chng c ch to dng gn sng (hnh 3.7). Cht lng trong a dng ny
chy qua l h c chiu rng 3-7 mm xung phn di. Tng din tch l h
trn a l 15-30% tit din thp. Tng ti trng cht lng chiu cao sng tng
t 18-38 n 38-64 mm. Cc sng trn cc a k nhau c xp lch nhau.

Hnh 3.7. a dng gn sng
1- Mt t bo ca a; 2- thnh thp.
I- Hi; II- lng

Thp a m. Thp a m c s dng rng ri hn. Hot ng ca
a dng ny c m t trong hnh 15. M c th c dng trn (hnh 3.8 a),

57
hnh lc gic capxun (b), ch nht (c) v hnh mng- ng (d). M thp trn
c ng knh 80, 100 v 150 mm vi ng knh ng ni i cp l 57, 70 v
95 mm.

Hnh 3.8. Cc dng m
a- Trn; b-lc gic; c- ch nht; d- hnh mng.
Trong hnh 16 l h thng a hnh ch S (1). Chng c sp xp hnh
bn c trn mt thp tm b khuyt mt cnh. Sau khi lp rp chng to thnh
dy rnh dc, xen k nhau v cc m. Trn mn c mt lp lng hi lu,
lng cht lng tha chy xung a di qua ng rt. Cc rnh ca m ngp
trong lp cht lng trn a to thnh van thu lc. Hi chuyn ng t di
ln trn c phn tn thnh dng qua cc khe, si bt qua lp cht lng trn
a. Trong thc t thit k kt cu a hnh ch S vi mt ng rt - ng
knh 1-4 m v hai ng rt 3,6-8 m. Tit din t do ca a l 11-12%, din
tch hot ng khong 80% so vi tit din thp. Chu vi mng nc bng 0,7-
0,74 ln ng knh thp. Vi kt cu hnh ch S cho php tho ri phn bt
k ca a khng nh hng n hot ng ca cc phn khc. Gi thnh ca
a dng ny thp hn dng m trn 30%. Khng c lin kt cht vi thn
thp, tng t nh m capxun c khi lng nh, thun tin trong lp rp v
tho ri to cho dng a ny thun tin trong s dng.

58

Hnh 3.9. a c m dng ch S.
1- m; 2- ng rt; 3-thnh thp
Trong hnh 16 l h thng a vi kt cu ch S (1). Chng c sp xp
hnh bn c trn mt thp tm khuyt mt cnh. Sau khi lp rp chng to
thnh dy rnh dc, xen k nhau. Trn mn c mt lp lng hi lu, lng
cht lng tha chy xung a di qua ng rt. Cc rnh ca m ngp trong
lp cht lng trn a to thnh van thu lc. Hi chuyn ng t di ln
trn c phn tn thnh dng qua cc khe, si bt qua lp cht lng trn
a. Trong thc t thit k a c kt cu ch S vi mt ng rt th c
ng knh 1- 4 m v hai ng rt ng knh 3,6- 8 m. Tit din t do ca
a l 11-12%, din tch hot ng khong 80% so vi tit din thp. Chu vi
mng nc bng 0,7-0,74 ln ng knh thp. Vi kt cu ch S cho php
tho ri phn bt k ca a m khng nh hng n hot ng ca cc
phn khc. Gi thnh ca a dng ny thp hn dng m trn 30%. a dng
ny khng lin kt cht vi thn thp, tng t nh m capxun n c khi
lng nh, thun tin trong lp rp v tho ri to cho dng a ny thun tin
trong s dng.
Thp vi a Vest. Trong kt cu ca a ny c s kt hp gia a m
v a sng, do chng c kh nng lm vic trong khong bin thin rng
ca ti trng hi v cht lng. Khong cch gia cc a l 250-350 mm. a
(hnh 10) gm cc khay t khun 3 vi cc khe di cho hi chui qua. Khe
c che bng m ng 1 khng c rnh, thay vo l vin di ca m bn
cnh kt ni vi nhau bng l khoan l 2, t song song vi nn a.

59

Hnh 3.10. H thng a Vest.
1- M ng; 2- l khoan l; 3- khay; 4- ng rt; 5- thnh thp

Phn hi lu chuyn ng dc theo l khoan trn khay, chuyn phn ny
ca a thnh dng sng. Din tch phn khoan l 60% so vi tng din tch
a. Thp vi a Vest c h s s dng c ch l 0,8 v hiu sut cao hn
thp a m thng thng. Tuy nhin khi lm vic vi cht lng bn th a
Vest km hn a m. Thp vi a Vest hot ng c hiu qu trong ch bin
nguyn liu cho cracking xc tc, lm sch- hp ph kh bng etanolamin,
chng ct hydrocacbon thm a vng v naphtalen, phn tch amoniac v
benzen ra khi kh cc
Thp a bc thang. Cc a ny c m t trong hnh 18, l h bc
thang gm cc rnh hnh ch S cong 1 vi tm chn- li thng ng 2. Theo
vch ny cht lng chy to thnh bc thang. Trn mi vch cht lng s tip
xc vi tia kh i ln t a di, to thnh khi bt p vo vch dng ng,
tch ra v chy vo bc tip theo, trong qu trnh lp li. Khi i qua bc
cui cng cht lng qua ng rt 3 chy vo a di. Phn trn vch li
ng un cong lm cho vic tch cc git lng tt hn.
a bc thang c ng dng trong cc thp c ng knh 1,2-3m
dng tch etan v cc hydrocacbon nh khc trong kh thin nhin. Chng
c cng sut cao hn thp m 30-50% v d lp rp v tho ri.
Thp vi a Bentury. Cc a ny l dng hon thin ca a bc thang
(hnh 12). Chng gm cc li nghing song song 1, lm thay i hng ca
chuyn ng ca dng hi t thng ng sang ngang. Hng chuyn ng
ca cht lng trn a trng vi hng ca dng hi, cho php s dng ng
nng ca chng chuyn cht lng sang hng chy v gim tr lc.

60
tch cht lng trn a c cc vch li 2. Trn a c iu kin tip xc cc
pha tt, nn h s s dng c ch ca chng tng.

Hnh 3.11. a bc thang.
1- Rnh hnh ch S; 1- vch li; 3- ng rt; 4- thnh thp

Hnh 3.12b. a Bentury
1- Li; 2- vch khoan l; 3- ng rt; 4- thnh thp

Thp vi a Bentury c ng dng tt trong cm sn xut axeton,
ru, axit bo v phenol. Tc hi cho php trn cc a ny cao hn a
m khong 2 ln. Khong cch gia cc a l 460- 910 mm.
Thp vi a van. Thp vi a van gm thnh phn chnh l van hnh L
(1)- l bn rng khong 25 mm y trn rnh 2 hnh ch nht kch thc
12,5x120 mm. trng thi khng hot ng di tc dng ca trng lng
van ng rnh (hnh 13,a). Khi dng hi i qua thay v un cong th van c
nng ln v m khe ra (hnh 13,b). Khi t ti 70% ti trng thit k ca van,
n m hon ton (hnh 13,c). Vic m hon ton van b gii hn bi hp 3.
Van c th khc nhau v trng lng; van nh nht nm gn ct cht
lng chy xung t a, chng m ra khi dng kh c tc nh; van nng
hn s m khi tc t n 20% theo thit k. Dng hi trn a chy theo
hng ngang, nn loi tr kh nng tch n ra khi cht lng nh khi n

61
chuyn ng thng ng. Cng sut ring ca a van da cao hn a m
khong 40%, chng c tr lc thu lc thp hn v lng lng b cun i t
hn. Cc a ny lm vic tt trong thp hp ph v thp chng ct. Khong
cch gia cc a 460-600 mm, chng khng nn ng dng phn tch cht
lng bn.

Hnh 3.13. Kt cu chnh ca a van.
a) ng; b) m mt na; c) m ht.
1- Van hnh L; 2 - rnh; 3- tm chn

Hnh 3.14. n v c bn ca van a.
a) M; b) ng..
1- Tm chn.2- van a.

62

Hnh 3.15. a van a
a van a c ng dng trong cng nghip nm 1953. Thnh phn
chnh ca n (hnh 3.14 l van trn 2, t trong tm chn 1. Van ng di tc
dng ca dng hi. Cc van nh nht s m khi tc dng l 20-30%, cn
cc van nng nht m khi dng t 70% tc thit k. Cc van nh v nng
c phn b u trn a. Chiu cao ln nht ca chng l 6,5-8 mm, ng
knh l cho hi i qua l 8 - 35 mm, ng knh van l 50 mm, khong cch
gia cc l l 75 - 150 mm.
Trong hnh 22 l hnh nh a van dng lp rp, chng c s
dng cho thp c ng knh di 5,7 m. Trong thp hp ph h s c ch
ca chng t 70% hoc cao hn, tr lc 65-90 mm ct nc. Gi thnh ca
a loi ny thp hn a m 15%.
Thp vi a phun. Cc a ny lm vic di tc dng ca ng lc
dng hi tip xc vi dng lng di chuyn dc theo nn a 1 n ng rt 2.
dng hi i qua trn a cc khe 3 vi li (4) nghing gc 20
o
c phn
b theo hnh bn c. a phun c ng dng trong cc thp ng knh 4-5
m; tr lc thu lc 40-85 mm ct nc.

63

Hnh 3.16. H thng a phun
1- Nn a; 2- ng rt; 3- khe; 4- li; 5- thnh thp

2.2.3. Thp quay
Cc thp ny c ng dng phn tch du nng. Cng sut ca
thp l 8 l/gi, tr s hi lu 20, ng knh 150 mm, s a 1250, cao 10m.
a l tm hnh chp nghing gc 40
o
. a c nh 4 gn vo thn thp 1 dc
theo chu vi, a quay 3 gn vo trc trung tm 5 v cng quay vi n. a
quay xen k vi a c nh. ng knh trc l 25 mm, tn s quay ca n l
240 vng/pht. Dc theo chiu cao trc c mi 1,5 m c gn tm lt hnh cu
6, lm vic m khng cn bi trn. thun tin trong lp rp thp c lm
t cc ng tn.
Phn hi lu c rt t nh thp theo a c nh 4 v dn vo trung
tm, chy xung a quay nm di 3. Di tc dng ca lc ly tm dng hi
lu trn dc theo a quay ln trn dc theo chu vi ca n v dng mng
hnh khuyn chy xung a c nh. Hi chuyn ng trn dng hi lu
chuyn ng ngc chiu. Khong cch gia mi cp a l 8 mm, nh
m thp khng cao; h s c ch ca a t n 85%.

64

Hnh 3.17. H thng thp quay vi a quay.
1- Thp; 2- ca np; 3- a quay; 4- a c nh; 5- trc; 6- tm lt; 7- ng
son gia nhit.

2.2.4. Thp chng ct kh quyn
c ng dng phn tch du loi xng thnh cc sn phm sng
v cn mazut. Sau mazut c a i ch bin tip trong cm chng ct
chn khng. Trong hnh 25 l s thp chng ct kh quyn.

65

Hnh 3.18. Thp chng ct p sut kh quyn
1- ng tiu; 2- ng tho mazut; 3- ng np nguyn liu; 4- li chn; 5-
ng tho phn on 280-350
o
C vo thp bay hi K-9 ; 6- ng dn kh hi t
thp bay hi K-9; 7- ng trch dng hi lu tun hon th hai; 8- ng np dng
hi lu tun hon th hai; 9- ng dn kh hi t thp bay hi K-7 ; 10- ng
tho phn on 220-280
o
C vo thp bay hi K-7; 11- ng trch dng hi lu
tun hon th nht; 12- ng np dng hi lu tun hon th nht; 13 - ng
tho phn on 180-220
o
C vo thp bay hi K-6; 14- ng np hi t thp bay
hi K-6; 15- ng np dng hi lu trn; 16- ng thng hi; 17- ng tho hi t

66
thp chng ct kh quyn; 18- ng ni vo di kt cu cung cp hi; 19- ng
ni np hi; 20- ng ni o mc cht lng.

2.2.5. Thp bay hi (thp nh).
Trong tt c cc thp loi ny din ra s bay hi cc phn on nh
bng hi nc. Nh thu c phn ct (distilat), p ng tiu chun v
nhit bt chy, im si u, nht v cc tnh cht khc. Kt cu bay
hi ca thp c th c t bn trong thp chng ct (ni) hoc dng thp
c lp (ngoi).
Thp bay hi ni c trung bnh 2-3 a m v mt a c c hng. Theo
hng ny hi du chuyn t vng di ln vng trn. Np hi nc vo theo
li phn phi 9 t trn a c. T a ny trch phn on trung gian ra.
Chuyn dng hi lu t vng ny sang vng kia c thc hin theo ca van
thy lc 10. Lng hi lu np vo c iu chnh nh bnh 6. Thp bay
hi ni c chiu cao ln.

Hnh 3.19. Vng bay hi ni
1- a c; 2- ng ni hi; 3- a chng ct; 4- ng rt; 5- mng; 6- bnh ;
7- thanh ni; 8- ng trch hi lu; 9- li phn phi; 10- ca van thy lc; 11-
a. I- Phn on trung gian;II-hi lu; III- hi nc.

67

Hnh 3.20. Thp bay hi n khoang
I- Np phn on; II- tho hi; III- trch phn on ra IV- hi nc

Hnh 3.21. Thp bay hi a khoang
I- Np phn on; II- trch phn on ra; III- tho hi; IV- hi nc

Thp bay hi ngai c hai loi n khoang v a khoang. Trong c hai
trng hp phn chng ct trung gian t thp chnh chuyn ln a trn ca

68
thp bay hi tng ng. Khi chuyn ng xung di distilat c xc bng
hi nc i ti t li phn phi nm di thit b. Hi phn on du v
hi nc quay tr li thp chnh. Ph thuc vo yu cu mc phn tch thp
chng ct ngai c t 4 n 8 a. Chiu cao ca thp trong trng hp ny
thp hn.
2.2.6. Thp chng ct chn khng.
Thp chng ct chn khng (hnh 3.22) c c ng dng chng
ct hn hp hydrocacbon si cao (mazut) trong p sut chn khng su (trn
700 mm ct Hg) v nhit cao (n 430
o
C).
Vi chiu cao tng cng 15-30 m ng knh ca chng t ti 12m. Khi
ch bin du khng n mn thp c ch to t thp cacbon. Khi ch bin
du lu hunh thp chn khng c lm t thp lng kim loi, cn lp
trong v a ch to t thp khng r. Kt cu ca n khc vi thp khc l
phn trn v di hp hn. iu ny l do th tch hi vng trn v vng
chng nh hn nhiu so vi vng bay hi gia v cn phi gim phn hy
gudron nn thi gian lu ca n trong vng nhit cao phi gim. to
chiu cao cn thit cho my bm bm tho gudron t y thp chn
khng, thp c t trn b beton thp cao. Trong nhiu trng hp ng
knh phn chng nh hn vng ct 1,5- 2 ln.
Kt cu ca a cn sao cho c c hiu qu cao vi mc tn p ti
thiu. Trong cc nh my ch bin du hin nay thng s dng a li, a
van v a sng. S a ph thuc vo mc phn tch. N c th ti thiu (8-
14) khi distilat du nhn c dng lm nguyn liu cracking xc tc v cc
i (38-42 a) khi distilat c dng sn xut du nhn.
Cng cn lu rng nhit v lu lng hi nc c nh tng s
a dn ti tng p sut trong vng cp v gim su chng ct. Trong vng
ct ca thp chn khng thng c 4-6 a. p sut d trong khng gian bay
hi t 15-17 mm ct Hg, cn ca ra ca hi l 5 mm ct Hg.
Trn ca np nguyn liu lp t a chn lm bng li si nn. Nh c
a hi lu nn hu nh loi hon ton cc git gudron trong dng hi lu
trt qua li vo vng trung tm ca thp. chng to bt np thm silicon
(khong 0,75 mg/l nguyn liu). Tng t nh thp chng ct kh quyn, thp
chn khng c trang b thp bay hi ngai.
Nh nhng bin php k trn v chn khng su thu c sn phm
chnh l gasoil chn khng nng (c nhit si cui 550
o
C) trong sut, c
cc thp v hm lng hp cht c kim vanadi, niken v st khng ng k.

69

Hnh 3.22. Thp chng ct chn khng
1- ng ni iu chnh mc; 2- ng np dng hi lu di (nng); 3-
tho dng hi lu di; 4- tho dng hi lu gia; 5- ng ni lp t
vacumet; 6- ng tho dng hi lu tun hon gia; 7- ca tho hi vo thit b
to chn khng; 8- thng gi; 9- li chn; 10- ca np dng hi lu tun
hon trn (lnh); 11- ca np dng hi lu tun hon gia (lnh); 12- ca np
dng hi lu tun hon gia (nng; 13- ca np dng hi lu tun hon di
(lnh); 14- ng ni ra li chn; 15- np mazut t l nung L-3; 16- ng ni
np hi; 17- ca tho gudron

70
Trong nh my cc thp c phn b thnh dy (xem hnh 30), dc
theo mt trc ca cc my bm h v lin kt vi b beton xi nng ct thp,
trn t cc thit b ngng t- lm lnh v cc b cha.

Hnh 3.23. Phn b cc thp chng ct trong nh my lc- ch bin du.

2.2.7. La chn a cho thp chng ct
Cu hi a loi no l tt nht khng c cu tr li duy nht. Trong tng
trng hp c th vic la chn cn c c s r rng. Thp chng ct cn

71
phi p ng ch lm vic c cng sut dao ng v to iu kin phn
tch tt vi chi ph lm vic v u t ti thiu.
Nguyn t quan trng ca thp chng ct l a. Trong thc t s dng
cc a c kt cu khc nhau: a m, a dng mng, a kt cu hnh ch S,
a van, tia v a li (st)Trong cng nghip ch bin du a m c
s dng ph bin nht, chng c chn l a chun so snh cc a
khc. c tnh ca cc thp khc nhau c dn ra di y:
Bng 3.1. Tnh cht ca cc loi a
Loi a Cng sut Gi tng
i
Tn p
a m
a c kt cu hnh
S
a van (a a)
a li (a st)
a sng
1,0
1,0 - 1,1
1,1 - 1,5
> 1,5
1,1 1,4
1,0
0,4 0,6
0,6 - 0,8
0,4 0,7
0,6 0,7
Trung bnh
Trung bnh
Trung bnh
Thp
Thp

Trong thi gian sau ny ngi ta thng s dng vt liu m thay cho
a. S liu trong bng cho thy, a m theo cc thng s u khng bng
cc a khc. a m c hng lot nhc im:
- chi ph kim loi cho 1 m
2
tit din thp cao;
- tit din hot ng thp (tit din c ch tnh bng m
2
cho dng hi
v cht lng i qua), chim khng qu 13% tit din tng ca thp;
- tr lc cao (tn p trn mt a l 120-150 mm ct nc);
- s phn b dng hi khng ng u;
- a v ng rt thng b bn khi ch bin du lu hunh v du
nha, to thnh sn phm gy n mn v cn nha.
Do trong cc s cng nghip cc a loi khc y li a m.
u im ca a li, a sng v a van khng ch l gi thnh thp, m
cn c cng sut ln, tr lc thp, mc cun cc git theo dng hi thp v
cc tham s khc. Cc ti liu cho thy gi thnh ch to (khng tnh cng lp
rp) cho 1 m
2
b mt a ca cc loi a nh sau: a m- 100%, a van tr
70%; a sng, li v hnh S l 50%.
a vi kt cu ch S c cc thng s tt nht. Chi ph kim loi cho 1 m
2

tit din thp thp hn 3-4 ln, tn p trn mt a thp hn 5-10 ln, tit din

72
hat ng l 25%, so vi a mng mc phn tch tt hn. Do a kt cu
hnh S c s dng rng ri.
Trong bng 3.2 ch ra s liu thit k v mt s thng s lm vic ca cc
loi a chng ct.
Bng 3.2. Cc thng s lm vic ca cc loi a chng ct.
Loi a
T
i
t

d
i
n

s
n
g

c
a
,

%

s
o

v
i

t
n
g

t
i
t

d
i
n

t
h
p

C
h
i
u

c
a
o

n
g

r
t
,

m
m

T

p
h
n

d
i
n

t
c
h

l
m

v
i
c

c
a
,

%

T

p
h
n

d
i
n
g

r
t

c
h
i
m

g
i
,

%

C
n
g

s
u
t

t
h
e
o

t
i

c
h
m

d
o

(
t
i

t
r
n
g

c
i

v
c

t
i
u
)

T
r
c

t
h
e
o

t
i

t
r
n
g

t
a

v
i

t
h
i
u
,

m
m

c
t

n
c

a m
a mng
Hnh S
a sng
a li (a
st)
a t l (ln
sng)
a tng Bertury
a phun
9,4
11,0
11,0
4,8
17,0

24,5

13,1
7,0
50
80
78
40
-

-

-
-
66,4
46,5
64,0
64,0
91,5

91,5

63,0
67,0
3,1
3,3
6,5
21,5
-

-

6,6
11,0
1,0
0,6-
0,7
1,0-
1,1
1,2-
1,3
1,1-
1,8

0,9-
1,3

2,0-
2,2
1,1-
1,3
2,8-6,5
2-3
3-6
2,7-3,5
2-2,5

1,4-3,7

2,0-2,5
2,5-4,5
30/100
40/110
40/130
40/90
10/65

10/70

10/60
30/100

2.2.8. S nguyn tc cm chng ct du p sut kh quyn
Trong hnh 31 l s nguyn tc cm chng ct du p sut kh
quyn. Du th c bm vo trao i nhit 4, trong n c gia nhit,
sau a vo l nung (1) v du c nung nng n nhit cn thit v

73
c dn vo khoang bay hi (vng cp) ca thp chng ct (2). Trong qu
trnh nung nng mt phn du chuyn sang pha hi. Du th hai pha lng
hi c a vo thp chng, trong do gim p mt phn hi c to
thnh, pha hi tch ra khi pha lng v bay ln trn dc theo thp, cn pha
lng chy xung di.
Trong thp chng ct c cc a, trn din ra tip xc gia pha hi
bay t di ln v pha lng chy t trn xung. chng phn lng ca
nguyn liu y thp ngi ta cp nhit vo a cui cng. Nh phn
nh ca sn phm y chuyn sang pha hi v do to hi lu hi. Hi hi
lu ny bay ln t a cui cng v tip xc vi pha lng chy xung v khin
cho pha lng giu cc cht c nhit si cao.

Hnh 3.24. Nguyn tc chng ct du p sut kh quyn.
1- L nung dng ng, 2- thp chng ct, 3- thit b lm lnh, 4- trao i nhit.
I- Du th; II- sn phm trn (xng); III- kerosen; IV- du diesel; V- cn chng
ct kh quyn (mazut); VI- hi lu; VII- cht cp nhit (hi nc).

3. Kim tra thit b chng ct du th v cc van ng h trn thit b.
3.1. c im hot ng ca thp chng ct.
S hot ng ca thp chng ct gii thiu trong hnh 32. T hnh
ny cho thy, dng nguyn liu F cng vi nhit t
F
v thnh phn X
F
c
np vo gia thp. Khi vo n thp din ra qu trnh bay hi mt giai on,

74
to ra dng hi lu lng G
F
, thnh phn Y
F
v dng lng g
F
, thnh phn X
F

nm cn bng, ngha l c cng mt nhit v p sut. Trn mi a th n
c s tip xc gia dng hi G
n-1
i n a ny v dng lng (hi lu) g
n+1

chy xung n a ny.
Nh s tip xc gia cc dng thnh phn ca pha lng v pha hi thay
i. Trong pha hi giu thnh phn si thp, cn cht lng giu thnh phn
si cao. Hi G
n
i ra t a n s giu cht c nhit si thp hn hi G
n-1
,
cn cht lng q
n
s giu cht c nhit si cao. Xut pht t a th n cc
dng hi G
n
v lng q
n
nm cn bng. Trong qu trnh ny hi G
n
i n a
nm cao hn n+1, y n li gp dng lng i n t a n
k
, cn dng lng
q
n
ri xung a n-1, trong n li tip xc vi dng hi. Tip xc nh vy
gia cc dng din ra tip cho n khi hi cha i n nh thp vi thnh
phn Y
D
, cn cht lng W i n y thp vi thnh phn X
W
.
Sn phm nh D ly ra t nh thp, giu thnh phn si thp c gi l
phn ct hay distilat, cn t y thp thu sn phm W gi l cn hay sn
phm y. Nhit thp nht t
D
nh thp, cn nhit cao nht t
W
y
thp. Phn thp, ni nguyn liu c np vo gi l vng cp hoc khng
gian bay hi. Phn thp nm cao hn vng cp c gi l vng ct hay vng
luyn, cn vng nm di vng cp gi l vng chng hay vng bay hi.
Trong c hai vng ca thp u din ra qu trnh chng ct.
Do ngng t hi nh thp hnh thnh dng lng (hi lu), cn trong phn
chng ca thp hnh thnh dng hi bay ln.
Kch thc thp chng ct ph thuc vo cng sut, thnh phn phn
on ca du th, s a, p sut, nhit , h thng v s dng hi lu v tc
dng hi cho php trong thp. Mt trong nhng thng s c bn ca thp
l din tch tit din ca n, c tnh theo cng thc sau

75

Hnh 3.25. S nguyn tc hot ng ca thp chng ct
S=
W
V
, (3.3)
Trong :
V- Th tch dng hi cc i bay ln trong thp, m
3
/giy;
W- tc tuyn tnh cho php ca hi trong tit din t do ca thp,
m/giy;
Th tch hi c xc nh theo biu thc sau:
273
273 4 , 22
18
t P Z
M
G
V
(3.4)
Trong :
t nhit hi,
o
C
G cng sut hi du, kg/giy;
Z cng sut hi nc, kg/giy;
M phn t lng ca hi du;
- p sut tuyt i trong thp, kPa
P- p sut kh quyn, kPa.
Tc hi trong thp chng ct kh quyn l 0,46-0,84 m/giy, cn trong
thp chng ct chn khng l 2,5- 3,5 m/giy khi khong cch gia cc a l

76
0,61 m. Trong thp lm vic di p sut (thp phn on kh, thp n nh
xng; thp cracking xc tc v cracking nhit), tc dng hi l 0,2-0,7
m/giy.
3.2. Cc yu t nh hng n hot ng ca thp chng ct
Cc yu t c bn nh hng n hot ng ca thp l nhit , p
sut, s dng hi lu v chi ph hi nc trong vng ct v vng chng. Khi
s dng thp chng ct ngi s dng cn bit iu chnh cc thng s cng
ngh c bn nh nhit v p sut.
Nhit trong thp c kim tra mt s v tr: vng cp, vng di ti
ca tho mazut hoc gudron; vng trn nhit ra ca hi v trong ng
trch sn phm trung gian. Nhit vng cp c gi n nh bng cch
nung nng du trong l nung dng ng. Cng vi cc im gim st khc,
nhit vng cp l mt trong nhng yu t quan trng nh hng n mc
bay hi hon ton v cn bng nhit lng ca ton thp phn tch sn
phm. Chn nhit np ca nguyn liu vo thp chng ct cn tnh n
thnh phn phn on ca nguyn liu, mc thu hi distilat, cht lng sn
phm du. Nguyn liu cng giu cc thnh phn si thp th nhit np
nguyn lu cng thp. Th d, nhit np du loi xng vo thp bay hi
trc di p sut d 4,5 kg/cm
2
l 210-240
o
C, nhit du loi xng ti ca
np vo thp chng ct kh quyn p sut d 1,2 kg/cm
2
l 350-370
o
C, cn
nhit nung nng mazut np vo thp chng ct chn khng p sut d
60 mm ct Hg

l 400-420
o
C.
Bng cch la chn nhit trn ca thp chng ct thu c sn phn
chng ct c thnh phn phn on mong mun. i vi thp chng ct,
trong din ra tch xng t du th nhit trn thng l 120- 140
o
C, i
vi thp chng ct chn khng vi mc ch gim mt mt gasoil chn khng
hoc phn on du nhn, nhit trn khng cao qu 100
o
C. Nhit phn
chng trung gian xc nh theo ng ct mt ln ca phn on tng ng.
Trong iu kin thc t trong thp chng ct kh quyn vi p sut d l 1,2
1,5 kg/cm
2
v np 2,5% %k.l hi nc so vi nguyn liu th nhit phn
chng trung gian i vi distilat kerosen l khong 160-170
o
C, nhin liu
diesel l 240-260
o
C. Nhit trn c gi n nh nh dng hi lu trn.
Bng cch thay i lu lng v nhit c th iu chnh nhit ca vng
trn ca thp v cht lng distilat.
Nhit trong vng di ca thp nh hng n mc trch hon ton
phn on mong mun ra khi mazut hoc gudron. N c duy tr nh cp

77
thm nhit hoc qua trao i nhit thu hi (trong cc s phn on kh), ni
si li (trong s chng cp th cp xng); hoc bng nhit ca tia nng
(trong thp chng ct kh quyn). gim nhit y thp chng ct v
to iu kin bay hi cn thit cc thnh phn nh v du nhn t sn phm
cn t thp chng ct kh quyn v thp chn khng a vo thp hi nc
qu nhit.
Nhit trn a ly sn phm trung gian quyt nh cht lng ca sn
phm trung gian: kerosen my bay v phn on diesel trong phn on kh
quyn hoc du nhn trong thp chn khng. Vic duy tr nhit trn a
trch sn phm trung gian c thc hin nh hi lu tun hon. Thay i lu
lng hoc nhit c th thay i nhit ca phn on trung gian c
ly ra trong khong cho php. Cht lng sn phm trch ngang cng c
iu chnh bng cch s dng chng phn ly.
p sut trong thp l c im hot ng quan trng khng km; tng p
sut nhit chng phn on tng, cn khi gim p sut c th gim chi ph
hi cho bay hi phn on nh ra khi sn phm cn li. p sut chn khng
trong thp cho php tin hnh chng ct cc sn phm du c nhit si
p sut kh quyn cao nhit thp hn (th d mazut). C hai i lng:
p sut tnh ton v p sut lm vic. p sut tnh ton l p sut c tnh
tan cho thn thp, ng ni, ca p sut lm vic l p sut ch lm
vic ca thp cho trc (thit k). p sut lm vic khng c cao hn p
sut tnh tan. Thp lm vic p sut cao, hoc ngc li, trong chn
khng, khi ng dng s phc tp hn. Trong trng hp p sut cao th b
dy thp s dy hn, cn trong thp chn khng- cn gia c thm vnh ngoi
bo v chc chn.
Tng p sut trong thp chng ct c ng dng chng ct
hydrocacbon kh (propan, butan) nhit trn ca thp 45-55
o
C, ngng
t cc sn phm ny c th thc hin lm lnh bng nc, m khng cn cc
cht lm lnh chuyn dng. Trong thp chng ct hydrocacbon kh p sut
c gi mc t 0,3-0,4 n 2,45 MPa. p sut trong thp cho php tng
cng sut ring theo hi v gim ng knh ca n. Nh vy, la chn p
sut trong thp chng ct cn tnh ton. p sut trong tng tit din khc
nhau ca thp ph thuc vo tr lc xut hin khi dng hi i qua a, ngha
l ph thuc vo kt cu ca a. Trong thp chng cht kh quyn s dng
a m hoc a vi kt cu hnh S tn p trn mi a l 2-5 mm ct nc.
a van c mc tn p thp hn. S dng thp m mc tn p gim 5-7 ln.

78
gim st nhit , p sut, lu lng ca cc dng hi lu, sn phm
v hi nc s dng cc thit b o- kim tra, phn tch t ng cht lng.
Ch s ca cc thit b ny cho php theo di tin trnh ca qu trnh chng
ct, cht lng sn phm v kp thi iu chnh nhng sai lch. Trong thi
gian sau ny vi mc ch trn ngi ta ng dng rng ri my tnh in t
vi qu trnh.
Vn khng km phn quan trng l n mn thp chng ct cng nh
gi thnh ca thp. Thng s chnh bo v thp khi n mn l hm lng
mui trong du ch bin, phi l 2-3 mg/l v du c np vo thp cng vi
cht c ch tng ng.
Trong thc t tc dng kh trong tit din t do ca thp hoc a nh
sau: trong thp chng ct kh quyn: 0,46- 0,84 m/giy; trong thp chng ct
chn khng: 2,5- 3,5 m/giy khi khong cch gia cc a l 610 mm.
3.3. Cc bin php an ton khi s dng thp chng ct
Phn ln cc thp trong cng nghip ch bin du lm vic p sut
(trn 0,07 MPa) v nhit cao. Do cc thp l i tng p dng cc qui
nh lm vic di p sut. Nh vy, chng cn c trang b cc thit b
tng ng tin hnh cc qu trnh cng ngh trong ch cho trc, v
trang b thm cc thit b b sung nh van an ton hot ng khi p sut vt
qu p sut hot ng ti a v a kh thi ra h thng uc. Thp cn phi
c lp manomet o p sut.
Phn trn thp c thit b thng gi kim tra mc lp y hon ton
thit b trong giai on th thu lc, theo qui nh thc hin 4 nm mt ln.
gii phng hon ton sn phm du trong thi gian sa cha v chng thit
b, phn di thp c lp rp kt cu tiu thi.
Theo th sa cha nh k, thp c lm sch cn v cht bn khi
cc a c tho ra, tip theo kim tra trong thp v o dy cn li ca
thp. Ch cho php cng nhn i vo trong thp trong thi gian sa cha sau
khi chng, lm lnh v phn tch chc chn khng c hydrocacbon
trong thp. Cc cng vic c la ch c tin hnh khi c b phn phng
chy cha chy gii quyt v c gim c k thut ca nh my cho php.
Cng vic trong thp ch c thc hin trong iu kin bo h, c s dng
mt n phng c kiu dy mm. Trong thi gian sa cha, thp cn c bt
kn bng thit b tiu m i vi cc hot ng lin lc.
Trong qu trnh ch bin du c cha cn cc mui clo, n mn mt
phn b mt thp, ng dn st v c bit thit b lm lnh ngng t c th

79
din ra bi hydroclorua v hydrosulfur. trnh iu ny a cht trung ho
hoc cht c ch n mn, hoc dung dch 1% amoniac trong nc vo phn
trn thp hoc trong ng dn st, chng kt hp vi hydroclorua to thnh
hp cht khng phn hu nhit.
Trong qu trnh lm vic nhn vin phi c to iu kin kim tra
thng xuyn cc ch s ca thit b o- kim tra, ghi vo t thng s k thut
v iu chnh tt c cc sai lch khi ch chun bng cch iu chnh bng
tay cc thit b iu chnh tng ng. Vi mc ch chng tht thot nng
lng ra mi trng v trnh phng nhit cho cng nhn, b mt thp c
cch ly bng vt liu cch nhit v ph bn ngoi lp cch nhit lp v kim
loi.
3. 4. Ch cng ngh ca cm chng ct kh quyn
S cng ngh cm chng ct kh quyn trnh by trong hnh 33. Du
loi nc v loi mui trong cm EDS c bm vo a s 16 ca thp
bay hi K-1 bng hai dng. T nh thp K-1 sn phm nh trong pha hi
c dn vo thit b ngng t bng khng kh T-5, sau vo thit b lm
lnh bng nc T-5a v c lm lnh n 45
o
C, ri i vo b cha E-1.
Nc tch t b E-1 c dn vo knh thi. Xng t b E-1 c bm vo
thp K-1 bng my bm H-5 lm dng hi lu, xng cn li chy vo b E-12.
Ch nhit di thp K-1 c duy tr nh dng nng, l phn du th
loi xng ca thp K-1 c bm vo l nung L-1 bng 6 dng nh my
bm H-7. Tt c cc dng du t l L-1 nhp li v c bm tr li y thp
K-1 bng 2 dng.
Sn phm y ca thp K-1 l du loi xng c ly ra bng my bm
H-3 v c nung nng tip trong l L-1 v t y c a vo thp chng
ct chnh K-2 di a th 38. tng thu hi sn phm sng t mazut ngi
ta bm hi nc qu nhit vo pha di thp K-2.
T nh thp K-2 hi xng v hi nc c dn vo thit b ngng t
bng khng kh T-7, trong chng c ngng t v lm lnh n 80
o
C, sau
i vo thit b lm lnh bng nc T-7a. Phn ngng (nhit 45
o
C) c
a vo b cha E-3, trong nc c tch ra khi xng (nc thi ra h
thng thi). Xng t b cha E-3 c bm bng my bm H-4 vo trn thp
K-2 iu chnh nhit trn thp, phn xng d qua van iu chnh lu
lng theo mc cht lng trong b E-3 vo b cha E-12.
ly nhit trong thp K2 s dng 2 dng hi lu: dng th nht vo
di ca trch phn on 220 280
o
C, dng th hai - vo di ca trch

80
phn on 280 350
o
C. Phn hi lu th nht c ly ra t a th 12 ca
thp K-2 bng bm H-22 v qua thit b iu chnh lu lng ri bm vo trao
i nhit T-2, thit b lm lnh T-19 v vi nhit 65 70
o
C quay tr li a
11 ca thp K-2, t a th 10 phn on 180 220
o
C c bm ln a trn
ca thp K-6.
Hi nc qu nhit c a vo y thp bay hi K-6. Trong thp K-6
din ra s bay hi ca phn on xng, hi ny quay tr li a th 9 ca
thp K-2. T y thp K-6 phn on 180 220
o
C c my bm H-18 bm
qua h thng trao i nhit v lm lnh (T-22, T-22a) vo h thng lm sch.
Phn on 220 280
o
C t y thp bay hi K-7 nh my bm H-19
c bm qua thit b lm lnh bng khng kh T-23, bng nc T- 20, qua
b iu chnh lu lng v i vo ng dn ca nhin liu diesel. T a th 30
hoc 32 ca thp K-2 phn on nhin liu diesel (280 350
o
C) c ly ra
v a qua thp bay hi K-9. Di thp K-9 hi nc qu nhit cng c
a vo. Phn on bay hi ca thp K-9 quay li a th 24 ca thp K-2.

81

Hnh 3.26. S cng ngh cm chng ct kh quyn
K-1- Thp bay hi trc; K-2- thp chng ct kh quyn chnh; K-6, K-7, K-9- thp bay hi; E-1, E-12, E-3- b hi lu; T-
5, T-7,
T-22, T-23- thit b ngng t bng khng kh; T-2, T-33, T-17, T-19, T-11- thit b trao i nhit du th- sn phm; T-
5a, T-7a,
T-22a, T-20- thit b lm lnh; L-1 l nung dng ng; H-3, H-21- My bm.

82
T y thp K-9 phn on 280 350
o
C c my bm H-20 bm qua
h thng trao i nhit T-11 nung nng phn on xng trc thp n nh
K-8 v ri c a vo ng dn chung ca nhin liu diesel. Mazut t y
thp K-2 c my bm H-21 bm sang cm chng ct chn khng.
Di y l ch cng ngh c trng ca cm chng ct kh quyn
(xem bng 3.3).
Bng 3.3. Cc thng s lm vic ca cc thit b trong cm chng ct du th
p sut kh quyn
Ngng cho php
Thp K-1
Lu lng nguyn liu, m
3
/h 1.250
Nhit ,
o
C:
- Du th vo thp 200
- Dng hi lu 340
- nh thp theo cht lng ca phn on
si u - 85
o
C
- y thp 240
o
C
p sut thp (trn), atm 6,0
Chi ph hi, m
3
/h 90
Thp K-2
Nhit ,
o
C:
- Nguyn liu vo thp 360
- Dng hi lu:
+ Th I ti ca ra khi thp
170
+ Th II ti ca ra khi thp
260
+ Th I ti ca vo thp
70
+ Th II ti ca vo thp
80
Chi ph hi, m
3
/h 60
Nhit di ca cc thp bay hi,
o
C
K-6 195
K-7 245
K-9 300
Chi ph
Dng hi lu, m
3
/h:
I 170
II 250
Hi, m
3
/h 130
Hi nc vo di thp K-2, tn/h 7,5
L nung
Nhit ,
o
C
- Ti ca ra khi l 800
- Kh khi trn vch ngn 800

83
- nh thp theo cht lng ca phn on
si u - 85
o
C
- y thp 240
o
C
p sut thp (trn), atm 6,0
Trong bng 3.4 nu c trng ca thp chng ct kh quyn cng sut 6
triu tn/nm
Bng 3.4. Tham s cng ngh c trng ca thp chng ct kh quyn

Thp chng ct

N
h
i
,

o
C

p

s
u
t
,

a
t

T
o
n
g

k
h
,

m
/
g
i
y

M
c

d
n
g

n
c

t
r
o
n
g

m
n
g
,
,

m
m

c
t

n
c

T
r
c

c
a
,
m
m

c
t

H
g

C
h
i
u

c
a
o

b
t

t
r
o
n
g

m
n
g
,
m
m

K
h
o
n
g

c
c
h

g
i
a

c
a
,

m
m

n
g

k
n
h

t
h
p
,

m
m

D
n
g

a

S
a

Thp bay hi
trc
Trn
Di

120
240

5,6
5,8

0,266
0,327

39,6
53,4

4,2
5,0

453
549

600
600

5000
5000

a m
hai dng

24

Thp chng ct
kh quyn
Trn
a 24

126
260

1,5
1,62

0,96
0,745

35,4
47,3

4,65
5,3

452
533

700
700

5000
5000

a m
hai dng

16
27
Thp bay hi
Th I, trn
Th II, trn

Th III, trn

180
228

296

1,55
1,6

1,65

0,287
0,347

0,39

29,4
35,4

48,7

3,8
4,1

3,6

388
423

487

600
600

600

2800
2000

2000

a m
mt
dng
a m
hai dng

10
10

duy tr tt ch v iu kin, to iu kin din tin qu trnh chng
ct theo chun, cn iu khin thp ng. Ch quan trng l nhit , p
sut, lng hi lu v chi ph hi nc hoc nhit (khi c thit b si) trong
vng ct ca thp v trong cc vng bay hi ca n. theo di nhit , p
sut, lng cht lng v hi nc s dng cc thit b o- kim tra, phn tch

84
t ng cht lng, t v tr c trng nht ca thp chng ct. Ch s ca
cc thit b o ny cho php theo di tin trnh chng ct, lng sn phm v
iu chnh kp thi nhng sai lch so vi ch cn thit.
Bn cnh thit b o- kim tra cc thp chng ct cn c trang b thit
b iu chnh t ng cc thng s ca qu trnh (chnh nhit , chnh dng
v cc thit b t ng khc, l nhng b phn khng th thiu i vi cc s
chng ct hin i).
i vi ch nhit v tr np nguyn liu trn hay di thp cng
nh v tr ly phn on trung gian hoc phn chng ct trung gian c vai tr
quan trng. Th d, trong thp chng ct vi b phn bay hi ngoi dng cho
chng ct du th n phn on mazut. Vn t ra l tng hm lng
phn on si n 100
o
C trong xng, ngha l lm cho thnh phn xng nh
hn. Cch gii quyt l tng lng hi lu, dn ti gim nhit trn ca thp
ng thi tng lng hi nc trong thp bay hi. Kt qu l gim thu hi
xng, cn ligroin tng.
Th d khc, cng trong thp chng ct ny phi thu hi distilat du
kerosen c nhit si cui gim. gii quyt vn ny cn lm nh
thnh phn hi i vo vng kerosen ca thp chng ct. c iu ny cn
gim nhit trong vng nhin liu diesel, tng lng hi lu vo vng ny.
ng thi tng lng hi nc vo thp bay hi ca phn on diesel.
T cc th d trn cho thy, kin tra hot ng ca thp chng ct v c
bn dn ti iu chnh tham s chnh ca qu trnh chng ct l ch nhit
- bng cch thay i lng hi lu. Ch nhit la chn cho mt
nguyn liu xc nh v cht lng ca sn phm cho trc c gi c nh
nh iu chnh nhit , chnh lu lng v cc thit b iu chnh khc.
3. 5. Thit b o v iu chnh
o v iu chnh lu lng cht lng v hi. Thit b dng o lu
lng c gi l lu lng k. Nguyn l hot ca lu lng k n gin
nht da vo vic o gim p trn van tit lu c tit din c nh. Trn
ng ng ngi ta lp van tit lu - l mng chn ni vi ng xung v thit
b o gim p l manomet vi sai. Khi cht lng hoc kh chy qua kt cu
tht li mt phn th nng chuyn thnh ng nng, tc trung bnh ca
dng trong tit din tht li tng ln, cn p sut tnh gim. Chnh lch p
sut (P = P
1
- P
2
) cng ln khi lu lng cht lng cng cao, l ch s cho lu
lng.

85
Thit b o lng sn phm du chy qua tit din knh trong khong
thi gian xc nh c gi l ng h o (my o).
o v iu chnh nhit . o nhit s dng thc o nhit ng
v h thp phn. 0 ca thang thp phn l nhit nng chy ca nc
p sut 760 mm Hg, cn 100
o
C- nhit si ca nc p sut . o nhit
da vo hin tng vt l din ra khi nung nng vt- xut hin lc in
ng v tr hn ni gia hai dy dn khc loi. Hai u hn ca dy dn t
cc kim loi khc nhau c gi l cp nhit in. i lng lc in ng
ca cp nhit in ph thuc vo u hn. Dng in ca cp nhit in l c
nh, do mt u t do s c in tch dng, cn u kia m. Cc u
t do ca cp nhit c ni vi dy dn, tip theo l ni vi thit b o.
Hot ng ca thit b da vo s b tr lc in ng ca cp nhit in
bng chnh lch th to thnh bi dng in t pin ni trong mch ca cp
nhit in.
B gm thit b o, ghi v iu chnh nhit vi cp nhit in c gi
l potentiomet (th k). Trong thc t s dng th k vi b tng in- n.
ng h o ca chng l cp nhit in ba dng sau: cromen-copen, st-hp
kim constantan, cromen-alumen. Cp nhit in hai nhm u dng o
nhit trong khong 0-600
o
C, cn cromen-alumen dng o nhit cao
hn (600 1000
o
C).
o v iu chnh p sut. Thit b o p sut c gi l manomet, cn
o p sut thp l vacumet. Phn c bn ca manomet l l so ng c tit
din hnh ovan. u h ca l xo ni vi ng ni, ng c ni vi thit b
o p sut; u kia ca l xo c hn v ni vi kim ch p sut. Khi p sut
trong ng tng l xo bt u gin ra, v u t do ca n qua c ch truyn
ng lm lch kim. p sut cng cao, kim lch ra khi v tr 0 cng nhiu.
Trong thc t s dng b o p sut trn cng vi thit b t ghi v thit b
iu chnh. Manomet c lp trn cc thit b chnh, ng dn v my bm.
truyn ch s qua khong cch s dng manomet truyn ng in cch
xa. Vi mc ch ny trong s lp t my m in cch xa, ni vi thit
b th hai v c gi l thit b cm ng.
o v iu chnh mc cht lng. xc nh v tr v iu chnh mc cht
lng trong thit b (thp chng ct, thit b bay hi, b cha) s dng mc k
cc dng khc nhau.Trong cng nghip thng s dng mc k dng kh nn
RUKS (Nga) v thit b iu chnh dng phao.

86
c ch cng ngh theo chun cho qu trnh v gi nhit ,
p sut, mc lng v lu lng trong khong cho trc s dng h thng
iu chnh t ng. T hp cc thit b iu chnh t ng gm cc thnh
phn sau: ng h m, c lp t trc tip vi i tng o v tip nhn
s thay i ca i lng cn o; thit b ci t - b nh tr to ra tng tc
iu chnh; tht b o s sai lch ca i lng o ra khi gi tr cho trc v
tc ng ln b iu chnh ca thit b iu chnh; thit b iu chnh thu nhn
nhng tc ng ca b o v iu chnh bng cch truyn nng lng trc
tip cho phn c hoc qua khuych i; b c nhn tn hiu t b iu chnh
ca thit b iu chnh v tc dng ln cm iu chnh (van, kha, ng chnh
lu, b khi ng in).
Trong cc nh my s dng h thng iu chnh t ng kh nn
Start. Mi b thit b ca h thng ny c to thnh t mt vi thnh phn
gm cc thit b iu chnh kh nn thng nht ha (DTBCKTN). Tt c cc
thit b c thit k hot ng theo mt nguyn tc. Cc thnh phn ca
dy cc thit b iu chnh kh nn thng nht tch hp vi cc thit b khc.
S kt ni gia cc thnh phn thc hin qua khe trn ng ni v thng qua
knh gn trn mt mt phng (tm). Cc tm n lt mnh li c gn bn
trong thit b vi cc ng ni ra ng ngoi nh cc ng cao su do. Khong
lm vic ca cc tn hiu vo v ra l 0,2- 1 kg/cm
2
. Ngun

cp

cho thit b
iu chnh kh nn l khng kh kh, loi sch bi v du vi p sut 1,4
kg/cm
2
; khng kh ly t b gp qua my lc v b iu chnh. Thit b duy tr
s truyn ti tn hiu kh nn qua khong cch n 300 m trong ng kt ni c
ng knh ni 6mm. Cc thnh phn ring l ca h thng thc hin chc
nng ca kt cu iu khin kh nn. Trong kt cu iu khin kh nn p sut
ra khng c gi tr trung gian, tn hiu ra ch c th l gi tr gii hn- cc tiu
l 0 v cc i l 1.
3.6. Thit b phn tch cht lng trc tip
Trong cc qu trnh cng ngh cng sut cao s dng dung lng ln
cc sn phm du (cng sut tnh theo gi ca cc cm ring l trn 1000 tn
du/gi). Phn tch cc sn phm du trong phng th nghim i hi thi gian
di ly mu v phn tch, khng p ng yu cu iu chnh hot ng kp
thi cc qu trnh cng ngh v c th dn ti sn xut ra ph phm.
iu chnh cc qu trnh cng ngh mt cch chc chn trong cc
cm cng ngh hin i cng sut cao u trang b thit b phn tch t ng

87
trc tip, cho php c c s liu v sn phm du trong khong thi gian
ngn nht.
Thit b phn tch nhit chp chy ca sn phm du. Thit b phn
tch gm ng h m, thit b ph tr, cm chun b thit b truyn ti. xc
nh nhit chp chy ca sn phm sng (kerosen, nhin liu diesel) v
sn phm ti (phn on du nhn, mazut) s dng thit b phn tch th d
AVN-63VZG (Nga). Nguyn l tc dng ca n da vo vic duy tr t ng
nhit ca sn phm du chy lin tc qua ng mi. Sn phm du c
gia nhit n nhit chp chy v nhit ca n c duy tr c nh bng
cch tt u nung khi c chp chy v bt u nung khi khng c chp chy.
Thit b t ng xc nh nhit si 90% th tch ca mu sn phm
du. Trong nh my s dng thit b phn tch dng AK-901 (Nga), l thit b
xc nh t ng, iu chnh v truyn s liu n my tnh. Nguyn l hot
ng ca chng da vo phng php mng ti, bn cht ca n l xc
nh cn nng ca sn phm du chy t thit b bay hi (gia nhit). Sn
phm t ng x ca my bm cng ngh theo ng dn i n b lc mu
dng FON-5. Nhit sn phm khng cao hn 100
o
C; p sut khng qu 6
kg/cm
2
. Sn phm du loi sch bi c hc vi tc khng di 9l/gi i
vo my lnh, lm lnh n 60
o
C v vo b lc tch nc FOV-1.
B lc- tch nc lm khan sn phm n m khng qu 0,05%k.l.,
sn phm khan i vo thit b iu chnh p sut cht lng, trong din ra
iu chnh p sut hai bc. Bc th nht iu chnh p sut t 6 n 1,5
kg/cm
2
,

bc hai: t 1,5 n 0,3-0,35 kg/cm
2
; tip theo hn hp i vo ca np
ca my bm nh lng. T my bm nh lng vi lu lng c nh cht
lng qua van an ton v rotamet RS-3 i vo cm cng ngh. N qua trao i
nhit dng ng son trong cm cng ngh v tip tc vo b gia nhit thng
ng. Trong b gia nhit c dy mai-xo lp t trn cc cnh lc gic. nh lc
gic khng trng nhau. Khe sng nm li gia cc gc ca lc gic v b mt
ca thit b gia nhit, to thnh ng di cho cht lng, nh gim c
th tch vng cht trn b mt thit b gia nhit. Mu sn phm chy qua mng
dc theo thit b gia nhit, trong thi gian chy trn ng mt phn bay hi,
cn cn i vo mi ca thit b gia nhit v chy di dng git. Cc git i
qua gc ca ngun sng, xung ca n s i vo b iu chnh.
Lng sn phm bay hi khi nung nng quyt nh tc ri ca git
lng. Thit b chn nhit ca cht lng cn li, ch khng phi ca hi.
o nhit cn trong b gia nhit s dng cp nhit in cromen-copen t

88
trong b gia nhit. Cc git lng ct tia sng ca ngun sng, to ra xung in
trong mch quang diod, t l vi tn s ri ca git lng, i n thit b iu
chnh in t ca b iu khin. B iu khin in t bin i xung in ca
diod quang thnh tn hiu lin tc v so snh n vi tn hiu cho trc. Tn
hiu khng thch ng i vo b c, b ny iu chnh cng sut nung ca b
gia nhit, duy tr tn s ca git cn. Thit b ph tr iu chnh nhit cn
chy ra t mi ca thit b gia nhit.
Sc k kh. Hot ng ca sc k kh da vo s phn tch cc thnh
phn trong hn hp v tip theo l tch chng ra. Xung in ra c chuyn
n thit b in t t ng, ghi thnh sc k gm mt lat mi, mi mi
c trng cho mt thnh t ca hn hp phn tch. Din tch mi mi t l
thun vi phn trm ca thnh t.
Trong cng nghip s dng sc k kh xc nh t ng, lin tc v iu
chnh thnh phn ha hc ca dng kh. Ngun tc hot ng ca sc k kh
da vo s phn tch vt l hn hp kh thnh cc hp phn, trong cc
cht phn b gia hai pha ng v tnh. S phn tch hp phn din ra nh
s hp thu hay s phn b khc nhau gia cc hp phn ca hn hp kh khi
n i qua lp cht hp ph c nh. Kt qu l tc chuyn ng ca cc kh
b thay i do s hp ph ca tng kh. Kh cng hp ph mnh th tc
chuyn ng ca n cng thp. Theo thi gian theo s khc bit ca tc
chuyn ng ca cc kh c th phn ring chng.
3.7. Kim tra cht lng sn phm thu
iu chnh hot ng ca cm chng ct kh quyn chn khng (AVR)
trn c s kt qu phn tch cht lng nguyn liu ch bin v sn phm
thu. Trong bng 3.5. ch ra cc ch s cht lng v chu k ly mu nguyn
liu v sn phn trong cc nh my ch bin du hin i. Theo kt qu phn
tch ca phng th nghim iu chnh ch lm vic ca tng thit b v tng
cm cng ngh ca h.
Trong nh my AVR ng dng rng ri thit b kim tra t ng cht
lng sn phm thu. Vic ng dng thit b kim tra t ng cht lng sn
phm du trc tip gim s nhn vin lm vic trong phng th nghim, tng
hiu sut lao ng v phn tch nhanh mu. Kt qu phn tch c thng
bo cho xng sau 2 gi ly mu.
Ngy nay trong nh my AVR s dng thit b t ng xc nh
nht, nhit bt chy, thnh phn phn on, hm lng nc trong du, t
trng, hm lng nha... My t ng v thit b phn tch cht lng c

89
t v tr chuyn bit v c cung cp mu t cc ng dn ca h. Tt c
cc kim tra cht lng sn phm thu trn h cn c tin hnh trong dng
vi cc mnh lnh xut pht t thit b t ng sang thit b iu chnh.
Bng 3.5. Cc ch s kim tra cht lng sn phm thu trong cn AVR
Sn phm Ch s kim tra Tn s ly mu
Du th (sau cm loi
nc-mui bng in)
Xng n nh

Kh ha lng (sn phm
nh)

Phn on nhin liu
phn lc

Phn on du ha
chiu sng
Phn on nhin liu
diesel

Mazut

Phn on du nhn

Gudron

Hm lng mui, nc.

T trng, thnh phn phn
on, th tm ng.
Thnh phn hydrocacbon t
C
1
n C
5
v hm lng
H
2
.
on, nhit bt chy,
nht, th tm ng.
on, nhit bt chy.
on, nhit bt chy,
nhit ng c.
Thnh phn phn on (ct
n 350
o
C), nhit bt
chy, nht.
nht, nhit bt chy, t
trng, mu
Nhit bt chy, nht.
6 ln/ngy-m

Mi 6 gi

Mi 6 gi

Mi 3 gi

Mi 3 gi

Mi 6 gi

Mi 3 gi

Mi 3 gi

Mi 3 gi

4. Qui trnh vn hnh thit b chng ct p sut thng
4.1. Kim tra v khi ng cm chng ct du th
1. Chun b khi ng.
Trc khi khi ng tt c cng nhn lm vic trong cm cng ngh cn
nm vng s cng ngh, kt cu v hot ng ca tng thit b v dng c
kim tra, t ng ha. Khi ng sau khi th thy lc (th r r) thit b v sy
kh l nung.

90
Lm kh khi xy ca l nung thc hin trong vng 2-3 tun, trong 3-5
ngy nh t ci t trn nn ca bung t. Nhng ngy cn li vic lm kh
thc thc hin bng cch t lng khng ln nhin liu lng hoc hi qua
vi t trung tm. Nhit trong tng ngn ca l nung trong qu trnh ny
tng dn t 120-150 ln n 400-450
o
C. Trong sut thi gian sy kh l nung
a hi nc qua ng rut g ca l nung, sau hi nc c thi ra kh
quyn hoc a vo thp chng ct gia nhit.
Th r r trong ng rut g ca l nung trc tin bng hi, sau bng
nc c bm bng my bm tht. Li r r trong ng ng c sa
cha. Th r r c coi l kt thc khi p sut cao hn p sut lm vic
khng di 1,5 ln gi c nh trong vng 10-15 pht. Thp chng ct, b
cha cht hi lu, thit b tch bn c php th bng khng kh nn v bt
x phng iu kin theo qui tc gim st k thut.
Kim tra my bm bng cch quan st bn ngoi v bm th nc
cng sut cho trc v p sut lm vic ti a.
Kim tra r r ca thp chn khng bng hi hoc khng kh p sut
khng cao hn tnh ton.
Kim tra r r ca trao i nhit bng cch a nc hoc hi vo khng
gian gia cc ng p sut cao hn p sut lm vic 1,5 ln. Np ca trao
i nhit trong qu trnh ny c tho ra, cho php nhn thy ng no c
lun qua. ng c li c ng c hai u v sau c thay th.
Kim tra r r ng ca thit b lm lnh rut g thc hin bng cch a
nc vi p sut 3-4 atm vo ng. Thit b lm vic nhit cao c kim
tra r r bng hi nc di p sut gn vi p sut lm vic. lm iu ny
a nc qua ng tiu v van nt, sau a hi nc vo, v cht ngng
t to thnh c thi ra. Khi xut hin hi nc trong l thng gi s gia
nhit coi nh kt thc, thit b lm lnh c tch ra khi h v a hi nc
qua, ch theo di p sut sao cho khng cao qu p sut lm vic. Gi
thit b trng thi ny trong 15-20 pht, kt qu dng c coi l thit b
c kim tra v c kh nng lm vic nhit xc nh.
Tun hon th bng nc. Sau khi tin hnh th thy lc tin hnh khi
ng th h vi nc. Hot ng ny thc hin cho ton h v sa cha tt
c cc li trong cc thit b, h lin thng v ng dn. Tun hon nc tin
hnh theo s sau: my bm nguyn liu trao i nhit thp u tin
l nung ng thp th hai l nung chn khng bm nguyn liu. trnh
ri cc ht rn l lng vo ng np ca my bm lp li bo v. y

91
nc vo b cha cht hi lu, b cha di ca thp bay hi v thp chng
ct th cp v thp n nh. a tt c cc my bm vo th nghim vi
nc theo h thng cng ngh, trong s ny c c cc my bm tun hon
hi lu v x cc cht chng ct trung gian.
Tun hon th nc ko di trong 2-3 ngy. Trong thi gian ny kim tra
v iu chnh thit b chnh mc, thit b iu chnh lu lng v p sut, cng
sut my bm v cc thit b o v thit b t ng. Khi kt thc tun hon th
v thit b c tho sch hon ton nc, cn thp v b cha ngoi vic
ny, qua ca di cn loi bi cn v r st. Tho li bo v t ng np ca
cc my bm v chuyn sang np y thit b v th r r ton h bng du
th.
Du c bm qua trao i nhit vo thp u tin. Qua ng thng hi
tho khng kh ra khi thit b. Khi t c mc cht lng cho trc trong
thp, ngt n ra khi trao i nhit v bng my bm nguyn liu to p sut
trong trao i nhit cao gp 1,5 ln p sut lm vic. p sut ny gi trong 10-
15 pht.
Khi khng c r r bt my bm l nung v np du th vo ng rut g
ca l nung; khng kh t i vo thp th hai. mc cht lng cho trc
trong thp th hai, ngt n ra khi l nung v th r r ng rut g p sut
n 20 at. Sau bt my bm mazut v np y ng rut g ca l nung th
hai cho n khi xut hin du trong thp th ba. Ngt thp th ba ra khi l
nung, th r r ng rut g ca l nung chn khng di p sut 10 at. Sau
bt my bm gudron v bm du qua trao i nhit v thit b lm lnh n
bung nhn ca my bm nguyn liu. Th r r ln lt cc trao i nhit v
thit b lm lnh di p sut cao hn p sut lm vic 1,5 ln, v chun b
cho tun hon lnh v tun hon nng.
2. Tun hon lnh
c thc hin trong 12-18 gi v vi mc ch pht hin nhng bt
thng trong hot ng ca cc my bm v thit b o- iu chnh. ng thi
tho sch ht nc. Tun hon lnh cm chng ct kh quyn v chn khng
tin hnh ring r hoc ng thi.Trong trng hp th hai du c bm
qua tan b h thng trao i nhit bng my bm nguyn liu, thit b lng
v l nung ng n thp chng ct kh quyn.T y du nh my bm
mazut c bm qua l nung chn khng vo thp chn khng. Khi trong
thp t ti mc du cho trc, n c my bm nguyn liu bm quay li
thp kh quyn. Cc my bm c iu chnh sao cho mc trong cc thp

92
gi c nh. Khng nh cc thit b u trong trng thi hon ho chun b bt
u tun hon nng.
3. Tun hon nng.
Trc khi tun hon nng mt ln na tiu ht nc trong tt c cc thit
b. a nc vo cc thit b ngng t v lm lnh. M van chn ng dn
khi vo ng khi, thi hi vo l nung kh quyn trong 10-15 pht. t vi t
ca l nung ny bng uc t, trc loi nc v cht bn ra khi ng
dn nhin liu. Gia nhit nguyn liu trong l nung kh quyn vi tc 10
/gi n 100-130
o
C, sau tng ln 25-30
o
C/gi. ng thi a hi thi
ca my bm vo thit b gia nhit bng hi v thi hi ra kh quyn. Bm du
tip tc theo s tun hon lnh nh m t trn.
Khi nhit nguyn liu trong l nung kh quyn t 150
o
C, t vi t
ca l mung chn khng (sau khi thi hi qua bung t) v a hi qu
nhit vo thp kh quyn. Phn ct c a vo b cha chuyn i. Khi
nhit hi ra t thp kh quyn t 110
O
C m dng hi lu. ng thi m
dng chng ct trung gian vo thp bay hi. Distilat c a vo b cha
chuyn i. iu chnh lng hi lu v hi nc vo thp chng ct, sao
cho cht lng ca sn phm chng ct ng vi ch s thit k. ng thi
chn chnh dn cht lng phn chng ct trung gian. iu chnh nhit l
nung chn khng sao cho nhit mazut ti ca ra bng nhit nguyn liu
i ra t l nung kh quyn. Khi tun hon mc cht lng trong thp gi c
nh.
trnh x my bm, theo nh k x mt lng kh tch t qua van x.
ng bm phun thc hin dn dn sao cho ti thi im t c ch
nhit chun th chn khng cng ng vi gi tr cho trc. Cng sut ca s
trong tun hon nng gi mc khong 70% so vi thit k. Cng sut
thit k s dn t c.
4. Chuyn sang hot ng bnh thng.
Khi nhit ti ca ra l nung t 270-280
o
C kt thc tun hon nng,
semimazut t thp chn khng chuyn sang thit b lm lnh gudron, cn my
bm nguyn liu chuyn sang cp bng du mi. Nhit sn phm ti ca
ra khi l nung chn khng dn t ti 350-370
o
C. ng thi m thit b
ngng t kh p v h thng bm phun, a hi nc vo vng bay hi ca
thp chn khng v theo di s thay i cht lng distilat du nhn c ly
ra. Khng thu distilat no ngoi sola, tt c chng c a vo gudron. Thu
cc distilat ny bt u sau khi nhit nguyn liu ti ca ra khi l nung

93
thp hn nhit thit k 30-40
o
C. Hi lu thp chn khng bt u khi nhit
trn t 200-220
o
C.
4.2. Vn hnh thit b chng ct p sut thng (s hnh 33)
Khi ng cm chng ct kh quyn sau khi lp t hoc sa cha cn
tin hnh cc hot ng sau: chun b thit b; tun hon lnh; tun hon
nng; chuyn sang ch lm vic bnh thng.
1. Chun b thit b
Trong giai on chun b khi ng, tin hnh dn sch cc phn cn
li sau sa cha v xy dng trong din tch cm cng ngh v cc din
tch trc thuc n. Xem xt ton b cc thit b, my bm v h lin thng.
Kim tra m bo khng c cht liu trong cc ng dn, thit b v my
bm, trang b van bo v v chng c lp t ng trong tt c cc
thit b v ng dn. Phi m bo s hon ho ca thit b tham gia vo lin
thng, sn sng cho vic khi ng thit b, trc tin tip nhn khng kh vo
s kim tra cc thit b iu chnh - o, nc, hi v in nng.
Tip theo g tt c cc thit b tiu m c t trong thi gian sa cha
v ghi vo s. Trc khi tho thit b tiu m mt ln na kim tra kn ca
thit b. T nhng thit b my th r bo c r th tho ton b nc cn li
qua ng tiu, v sau khi tho nc th thit b khng cn c m thanh.
Tip theo chun b h thng tip nhn nc, nhin liu, nguyn liu v
in. Tt c cc kha khng tham gia trong trong tun hon lnh theo s
cng ngh u c ng. Sau khi s cng ngh theo s tip nhn
nc sn sng a nc vo s , rt y dn thit b lm lnh bng
nc v ng dn lm lnh my bm.
Cn c bit ch n vic tip nhn hi v in. Trc khi np hi vo
s cn m tt c cc van trong ng dn hi, chun b h thng tho phn
ngng. M cc van vo a hi vo gia nhit ton b h. Nu nh trong
h c s va p thy lc th tm thi ngng cp hi v sau cp tr li mt
cch thn trng v t t. m bo rng, ng dn hi c si m v t
van thot c hi kh, cc van u ng v m t t van vo, tng dn lu
lng hi vo s . in nng phi c tip nhn trc v c s
dng theo ng qui nh i vi cc thit b.
Khi ng s bt u t vic tip nhn du th vo cm chng ct
kh quyn v cm loi mui - nc. Trc khi tip nhn du vo s thc
hin cc qui trnh sau:

94
7. Tip nhn nhin liu lng vo s t h thng nhin liu chung
ca nh my, ngng tun hon nhin liu lng trong l nung v a
tr li h thng nhin liu nh my.
8. Nhn ha cht, ly mu ha cht a n phng th nghim phn
tch.
9. Kim tra tnh trng ca cc thit b loi nc bng in (EDW). Cc
thit b cch ly phi c lau sch bi v bn. Cc in cc trn v
di khng c nghing khi v tr ngang qu 2 mm (trn chiu di
1 m) v bt c hng no; khong cch gia cc in cc trn v
di nm trong khong 300 400 mm.
10. Tip nhn du vo b cha trc khi khi ng, loi sch nc ra
khi b cha, phn tch mu du trong phng th nghim trc khi
khi ng.
11. Chun b h tip nhn du v bm ra khi s (nu cn).
12. Kim tra v chy th cc thit b o - iu chnh: o p sut,chnh
mc, thit b o nhit trong thp v l nung.
13. Chun b khi ng cc my bm cm kh quyn v cm loi mui -
nc.
14. Kim tra h thng phng chy cha chy.
Sau khi thc hin cc bin php trn tip nhn du th vo s theo
trnh t sau:
M ca thng gi trong cc thit b loi nc bng in A1 A5 v B1
B5 v cc b cha E-1 v E-3, sau ui ht khng kh ra khi s . Kim
tra xem ton b van trn ng thot ca thit b v ng dn ng cha. M
thit b kim tra nhit v p sut trong cc thit b loi nc bng in v
cc thp.
M ca vo b cha nguyn liu v dn du vo my bm nguyn liu.
m bo l du lp y cc ng np trc my bm, khi ng my bm
nguyn liu v cn thn bm du qua cc thit b trao i nhit, cc thit b
loi nc bng in, ri vo thp K-1. Trong thi gian bm du phi theo di
cc thit b v ng dn v trong qu trnh np du vo thit b loi nc bng
in, ng thng khng kh cn phi ng. Trong trng hp pht hin c r r
dng my bm nguyn liu v sa cha cc li.
Khi trong thp K-1 t c mc lng tiu chun th dng my bm
nguyn liu, ng van vo thp v kim tra trao i nhit p sut cao hn
p sut lm vic 1,5 ln. Gi p sut ny trong 10 15 pht, trong thi gian

95
kim tra cc thit b. Sau m van vo thp K-1, gim p sut n p
sut lm vic v kim tra k cc thit b v ng ng.
Sau khi kim tra r r trong h t trao i nhit v thit b loi nc-
mui bng in n thp K-1 theo th t trn, dn du vo cc my bm H-3,
H-3a, H-3b, H-7, H-7a v bm t thp th nht qua l nung ca cm chng
ct kh quyn vo thp ct th hai K-2 v theo s dng nng - vo thp
K-1. Khi ng son ca l nung cha y du, ng ca vo thp K-2 v
kim tra r r l nung nh my bm ca l nung di p sut 30 atm, sau
kim tra k ng ca l nung v bung t.
Khi thp K-2 t c mc chun, m my bm H-21 v bm du
qua trao i nhit vi gudron (mazut) v thit b lm lnh vo my bm
nguyn liu. Khi du lp y trao i nhit v my lm lnh, tin hnh kim tra
r r chng. Trong trng hp xut hin li trong thit b hoc trong bt c v
tr lin thng no cn tho sn phm ra khi v tr , tho thit b ra khi h v
nu cn hn th phi tho liu v thi b mt bng khng kh m bo an
ton khi hn v cc vic bn trong. Sa cha cc li v kim tra r r li.
2. Tun hon lnh
Du trong h vi mc ch pht hin nhng trc trc, iu chnh my
bm v kim tra thit b chnh mc trong thp v thit b loi nc-mui bng
in. Tun hon tin hnh theo s sau:
My bm H-1, H-1a, H-16 khng gian trong ng ca T-1, T-2, T-16, T-
17 A1 A5, B1 B5 khng gian gia cc ng ca T-3, T-18, T-4
Thp K-1 cc my bm H-3, H-3a, H-3b L nung L-1 Thp K-2
my bm H-21, H-21a, H-21b khng gian trong ng ca T-4 T-3, T-18,
T-16, T-34, T-24 ng dn tun hon my bm H-1, H-1a, H-1b.
Khi tin hnh tun hon lnh, bt cc thit b iu chnh v thit b t
ng. Hot ng ca my bm sao cho mc cht lng trong cc thp l c
nh, cn cng sut theo cc dng ca l nung bng 50 60% so vi tiu
chun. Thi gian tun hon lnh l 6 8 gi. Sa cha tt c cc trc trc
pht hin c trong thi gian tun hon lnh v chuyn sang tun hon
nng.
3. Tun hon nng
Tin hnh theo s nh trong tun hon lnh. thc hin tun hon
nng cn cung cp nhin liu lng v hi cho s . Chuyn h thng tun
hon lnh ca nhin liu lng sang vng tun han nhin liu ca s , tho
cht ra khi ca vo.

96
Trc khi tin hnh tun hon nng m my chnh lu lng v chnh
mc trn cc thit b, iu chnh nhit ti ca ra ca l nung. Trc khi t
m t ca l nung, cn phi ui bung t ca l nung bng hi nc, hi
nc c thi qua m t trong khi van trn cc ng dn nhin liu vn
ng trong 15 20 pht. Thi hi nc kt thc khi thy xut hin hi nc
bay ra t ng khi. Sau t l theo qui trnh an ton k thut. Th my
chnh cho tn hiu bt u t l. Trc tin t 2-3 u t trong mi l nung,
iu chnh u t. Nng nhit t t trong l nung v ca ra khi l nung.
Nhit ti ca ra ca l tng dn vi tc 10 15
o
C/ gi. Khi t nhit
nh thp 85 100
o
C qu trnh bay hi nc bt u din ra trong cc thit
b v trong h. Trong thi gian bay hi nc, a hi nc qua b phn to
hi qu nhit ca l.
S lng dng nng a vo di thp K-1 iu chnh theo nhit
y thp. ng thi quan st nhit vo b cha condensat E-1 v E-3. Khi
nc v xng trong b cha E-1 v E-3 tch t dn th bt thit b chnh mc.
Khi xut hin kh ti ca thng kh ca b cha E-1 v E-3 a kh t b E-3
vo ng dn n uc t, cn kh t E-1 vn chuyn theo s sau: E-1
E-3 T-27 l nung uc t. Khi p sut trong h thng kh tng dn
kh vo l nung, trc phi m bo l tt c cc van ct tuyn vo m t
ca l ng v thi kh tr vo ng dn kh nhin liu vo l nung. Tip
nhn kh vo m t theo qui trnh an ton k thut.
Khi nhit ca ra ca l L-1 t 200 250
o
C v nhit trn ca
thp K-1 v K-2 l 100
o
C tip tc tun hon nng cho n khi nhit trn cc
thp khng tng mnh (tn hiu cho bit hi nc trong h c loi hon
ton ra khi h). Khi qu trnh loi nc hon tt tng nhit ti ca ra
ca l nung L-1 vi tc 25 35
o
C/gi. Khi mc lng di thp gim (do
bay hi phn on xng), bm du th vo h theo chu k. ng thi san
bng p sut trong cc thit b loi nc bng in p sut trong cc thit
b ny khng vt qu 16 atm v nhit ti ca vo thit b khng vt qu
160
o
C. Tin hnh x lin tc nc ng ra khi cc b cha E-1 v E-3 qua
cc van iu chnh. Khi nhit trn ca cc thp K-1 v K-2 t 120 130
o
C,
a dng hi lu vo nh thp v bt thit b iu chnh t ng nhit trn
thp.
Xng d t thp E-1 c bm vo b cha E-12, xng d ca thp
chng ct kh quyn t b cha E-3 cng c cc my bm H-4 v H-4a
bm vo E-12. T b cha E-12 phn on khng ngng t (si u - 180
o
C)

97
c cc my bm H-16, H-11a bm qua trao i nhit T-11 vo thp n nh
K-8 v t c a i kim ha trong b E-7 v dn vo b cha sn
phm khng ngng t.
Khi nhit du th trong thit b loi nc bng in t 120 140
o
C v
m bo rng khng c kh trong thit b ny, cp in vo mt in cc trong
tt c cc thit b loi nc bng in. Khi in th cc in cc th nht
t gi tr chun, cp in cho cc in cc th hai. a ha cht v nc
vo cc thit b loi nc bng in. Ln lt bt cc my bm ca dng hi
lu th nht, ri dng hi lu th hai ca thp K-2 - trc tin theo ng
ng bao xc nh lu lng, v sau bt t t cc trao i nhit tng
ng theo h thng hi lu. Cn ch n vic np ha cht v nc vo thit
b loi nc bng in v lng d ca cc tc cht ny s dn n to nh
tng bn vng trong thit b ny.
Khi nhit y thp K-1 t 200
o
C v nhit thp K-2 t 290 300
o
C
h chuyn sang ch nhn liu.
4. Chuyn cm chng ct kh quyn sang nhn liu
Chuyn cm chng ct kh quyn sang nhn liu tin hnh theo qui trnh
sau:
- M van ng tho mazut sau thit b trao i nhit T-24 v m mt
phn van trn ng tun hon, sau m van trn ng nhn
du ca my bm nguyn liu vo h.
- Nhit du ti ca ra khi l L-1 c gi c nh nh b sung
thm m t.
- Tng dn m ca van tho mazut vo b tn tr, cn van sang
ng tun hon ng li.
- Khi p sut d trong thp K-1 t 3 4 atm bt van iu chnh
lng kh thu hi t b cha E-1. M dn van trn ng ni t
thp K-2 sang cc thp bay hi K-6, K-7 v K-9.
- Khi cht lng trong cc thp bay hi xut hin, tin hnh bm
cc phn on t cc thp ny sang b cha cht khng ngng t.
- Hi qu nhit c tch trc ra khi phn ngng t c
np vo cc thp K-2, K-6, K-7 v K-9 mt cch thn trng, a kh
vo l nung L-1, c bt cc thit b iu chnh p sut trong ng
dn kh.
- Kim tra vic m cc trao i nhit v ng van trn ng bao,
tng cng sut nguyn liu vo s v nhit ti ca ra ca l

98
nung theo biu cng ngh, bt cc thit b lm lnh khng kh v
ngng t. Sau ly mu sn phm du i phn tch.
5. K thut an tan trong hot ng ca thp chng ct.
khai thc ng thp chng ct cn tun th cc qui tc sau:
1. M ca ca thp ch thc hin sau khi chng v ra n theo qui
trnh nghin ngt t trn xung. Trc khi m np di cn thi hi
vo thp hoc c sn ng hi mm dng cho trng hp cc b
chy.
2. Khi pht hin thy c r r trong thn thp chng ct, thit b si, trao
i nhit v cc thit b khc cn nhanh chng a hi vo v tr r r
trnh bc chy sn phm. Khi c nguy c hng hc, cn nhanh
chng ng thit b hoc dng thp. Cng cn kp thi sa cha tt
c nhng ch lng lo trong ng dn v trong thit b v khng cho
php gin on hot ng thng gi t nhin hoc nhn to.
3. Khi lp rp hoc sa cha ng dn cn thc hin sao cho khng c
cc cht l ri vo. Tt c cc thit b, ph tng, thit b o lng v
ng dn sau khi lp rp v sa cha cn c th bn vng v
hot ng.
CU HI
Cu 1. Hy trnh by cc tnh cht ca xng t.
Cu 2. Hy trnh by cc tnh cht ca nhin liu diesel.
Cu 3. Hy v v trnh by s chng ct du th di p sut kh quyn.

99
BI 4. CHNG CT DU TH P SUT CHN KHNG
M bi: HD B4

Gii thiu
Sau khi chng ct du di p sut kh quyn nhit 350 370
o
C,
chng ct tip cn cn li cn chn iu kin loi tr kh nng cracking
v thu c nhiu phn ct nht. Phng php ph bin nht tch cc
phn on ra khi mazut l chng ct trong chn khng. Chn khng h nhit
si ca hydrocarbon v cho php ly c distilat c nhit si 500
O
C
nhit 410 420
o
C. Do sau khi chng ct kh quyn (AR) cn mazut
c a sang cm chng ct chn khng (VR) trong lin hp chng ct kh
quyn - chn khng (AVR). Nh chng ct chn khng nhn c thm cc
phn on du nhn v cn gudron.
Mc tiu thc hin
4. M t c c im ca qu trnh v thit b chng ct chn
khng.
5. Kim tra c thit b chng ct chn khng.
6. Vn hnh c thp chng ct chn khng.
Ni dung chnh
5. c im ca qu trnh chng ct chn khng
6. Thit b chng ct chn khng
7. Cc sn phm thu c khi chng ct du th trong chn khng
8. Kim tra thit b chn khng.
9. Vn hnh thit b chng ct chn khng.
Cc hnh thc hc tp
- Nghe ging trn lp
- c ti liu
- Tho lun phn bit cc loi sn phm du thu c t chng ct
du trong chn khng.
- Phn bit cc cng ngh chng ct du th
- Tho lun c im ca chng ct chn khng
- Tm hiu cc qu trnh ch bin du trong nh my lc du Vit
Nam.
1. c im ca qu trnh chng ct chn khng

100
1.1. Chng ct du th p sut chn khng
Chng ct du trong cng nghip hot ng lin tc nhit khng
qu 370
o
C - nhit hydrocarbon bt u phn hy - cracking. T du th
nhn c cc sn phm sng nh xng, du ha, diesel. Sau khi chng ct
kh quyn (AR) cn mazut c a sang cm chng ct chn khng (VR)
trong lin hp chng ct kh quyn - chn khng (AVR). Nh chng ct chn
khng nhn c thm cc phn on du nhn v cn gudron.
o
C,
v to iu kin thu c nhiu phn ct nht. Ph thuc vo nguyn liu t
cn chng ct kh quyn (mazut) c th thu c distilat du nhn cho cm
sn xut du nhn, hoc gasoil chn khng - l nguyn liu cho cracking xc
tc. Phng php ph bin nht tch cc phn on ra khi mazut l
chng ct trong chn khng. Chn khng h nhit si ca hydrocarbon v
cho php ly c distilat c nhit si 500
O
C nhit 410 420
o
C. Tt
nhin khi gia nhit cn du n 420
o
C th s din ra cracking mt s
hydrocarbon, nhng nu distilat nhn c sau c ch bin th cp th
s hin din ca cc hydrocarbon khng no khng c nh hng ng k.
iu ch distilat du nhn th phn hy cn phi t nht bng cch tng hi
nc, gim chnh lch p sut trong thp chn khng. Nhit si ca
hydrocarbon gim mnh nht khi p sut d thp hn 50 mm Hg. Do cn
ng dng chn khng su nht m phng php cho php.
Ngoi ra, tng hiu sut distilat t mazut a vo thp chn khng hi
nc qu nhit hoc chng ct cn chn khng (gudron) vi tc nhn bay hi
(phn on ligroin- kerosen).
Chn khng to thnh nh thit b ngng t kh p hoc my bm chn
khng (bm piston, bm rotary, bm phun hoc bm tia) mc ni tip vi
nhau.
1.2. c im chng ct trong thp chn khng
c im chng ct trong thp chn khng tng t nh trong thp
chng ct kh quyn (K-2, hnh 33). Tuy nhin n cng c mt s c im
ring lin quan vi p sut d trong thp thp, iu kin nung nng nhin liu
c thnh phn phn on nng. Trong thp chn khng cn to iu kin
ct c nhiu nht v phn hy t nht. lm c iu ny cn s dng
thit b to chn khng c c p sut chn khng thp nht trong h.
gim thi gian lu ca mazut trong l nung v gim tr lc nn s dng l

101
nung hai chiu, a hi nc vo ng xon ca l, gim thiu khong cch
gia ca nhp liu vo thp v ca ra khi l nung, tng ng knh ng dn
nguyn liu, gim thiu cc ch un gc, dng ch S.
Cu to vng chng ct ca thp chn khng khc vi thp chng ct
kh quyn, vi mc ch gim thi gian lu ca cn trong thp trnh phn
hy n di tc dng ca nhit cao. Do lu lng cc dng hi trong thp
chn khng ln, nn ng knh ca cc thp ny ln hn nhiu so vi thp
ct kh quyn (8 12 m). Do s phn b ca cht lng v bt si khng ng
nht nn hiu qu ca a khng cao. Ngai ra gim p sut d trong vng
cp cho mi distilat s a khng qu 5-6 chic. phn b cht lng ng
u trn cc a nn s dng cu trc a c bit (a li, van (xupap) v
sng).
trnh ri cc git cht lng c di chuyn bng hi vo vng ct ca
thp v lm hng distilat (c bit l phn ct trung gian di), trong thp
chn khng cn lp t tm chn mt sng v s dng ph gia chng to bt.
Distilat t thp chn khng c th bm trc tip t ng rt, qua thit b lm
kh v qua thp bay hi. Nh c thp bay hi tng kh nng phn tch,
nhng kh to chn khng hn (do tng tr p ng dn v a trong thp bay
hi, bm khng kh qua phn ni khng bng phng).

Hnh 4.1. S trch distilat t thp chn khng.
a- Ly cht lng t ng rt ca a; b- qua thp bay hi;
c- qua b cha.
I- Mazut; II- hi vo thit b to chn khng;
III- distilat u tin;IV- distilat th hai; V- hi nc; VI- gudron.

102

tng phn ct trong chn khng su v tng phn tch distilat du
nhn, cn chng ct mazut trong hai thp chng ct. Trong thp th nht,
di tc dng ca chn khng su thu c phn on du nhn rng vi
mc thu hi cao. Trong thp th hai c chn khng thp hn, phn on du
nhn c phn ct thnh cc phn on hp hn; s a y c th tng
tng phn tch phn on.

Hnh 4.2. S chng ct mazut trong hai thp chn khng ni tip.
1-Thp thu phn on rng; 2- thp chng ct phn tch cao;
- b cha chn khng; 4- thp bay hi; 5- l nung;
6- my lnh cho dng hi lu.
I- Mazut; II- gudron; III- hi vo thit b to chn khng.

Theo phng n khc trong thp th nht thu distilat nh hn v
semigudron, trong thp th hai nh cht bay hi (kerosen hoc ligloil) thu
c cc distilat nng hn v gudron. Nhc im ca s chng ct chn
khng hai thp l h thng chng ct, thao tc phc tp, tng u t xy
dng v chi ph hat ng cho cc thit b b sung.
1.3. S cng ngh cm chng ct chn khng

103
S nguyn tc cm chng ct chn khng trnh by trong hnh 36.
Mazut t di thp K-2 c my bm H-21 (khng v trong s ) bm vo
ng xon ca l nung L-3 v sau khi nung nng n 400 410
o
C c dn
vo thp chng ct chn khng K-10. gim s phn hy ca mazut khi
nung nng nhit cao v to cc

104

Hnh 4.3. S nguyn tc cm chng ct chn khng
K-10- Thp chn khng; T-35- thit b ngng t; T-1, T-3, T-4, T-16, T-18, T-25, T-34- thit b trao i nhit; T-25a- thit b
ngng t bng khng kh; T-24, T-28, T-30, T-31- my lnh; H-1-bm chn khng phun hi; H- my bm; E- b cha; L-
3- l nung dng ng, B- b cha nc.
L-3

105
Trong cc ng l nung v tng phn ct, thm hi nc qu nhit vo
tng dng chy qua l nung ti ca vo thp K-1. nh thp chng ct chn
khng K-10 gi p sut khng qu 50 mm ct thy ngn. Kh sinh ra khi phn
hy mazut cng hi nc c dn sang thit b ngng t T-35, trong hi
nc ngng t, cn kh c ht bng my bm chn khng - phun ba cp
H-1. Phn ngng t t T-35 c a vo b cha E-22, t vo b cha
B, nc t c thi ra cn sn phn du tch t trong b lng c my
bm H-40 bm vo ca np ca my bm nguyn liu.
T a 15 ca thp chn khng K-10 dng hi lu trn c my bm H-
24 ht ra v bm qua cc thit b trao i nhit T-25, thit b ngng t bng
khng kh T-25a, my lnh T-28 v vi nhit 50
o
C c a tr li a 18
ca thp K-10. Phn on c nhit si di 350
o
C d c my bm H-24
bm vo thp K-2 hoc vo ng ng nhin liu diesel. Cng c th a
dng hi lu nng vo a 14 nh my bm H-24.
T a 9 trch phn on 350 500
o
C ra di dng sn phm trung gian,
sau n c my bm H-25 bm qua thit b trao i nhit T-16 (dng
nng), sau mt lng phn on 350 500
o
C cn thit quay tr li thp
nh dng hi lu sau khi qua my lm lnh T-30, phn d qua thit b trao
i nhit T-1 v ly ra ngoi.
T a th 9 ca thp K-10 dng hi lu di c my bm H-26 bm
vo thit b trao i nhit T-18 v thit b lm lnh T-31, trong n c lm
lnh n 170
o
C v tr v a s 6, cn phn d quay tr li thp chng ct
kh quyn K-2. T bm H-25 v H-26 hai dng nng tr li tng ng ti a
th 8 v th 4. T y thp K-10 gudron (nha ng) c my bm H-27
bm qua thit b trao i nhit T-4, T-3, T-34, my lnh T-24 v vi nhit
khng qu 100
o
C c a vo b cha.
Ch cng ngh. S cng ngh cm chng ct chn khng c
thit k vi mc ch nhn c phn on 350 500
o
C (nguyn liu cho
cracking xc tc) v nha ng (gudron).
Thp chn khng c trang b a van. Tt c cc a u dng hai
dng. Tng s a l 18.Trn a np liu v di a sut dng hi lu gia
c lp t li chn. Di y l ch cng ngh ca cm chn khng:

106
Bng 4.1. ch cng ngh ca cm chn khng
Ch ti
u
Ngng cho
php
Nhit ,
o
C:
- Mazut ti ca ra l L-3 400 420
- Vch ngn l L-3 700 750
- Dnh thp K-10 90 100
- Dy thp 345 350
- Hi qu nhit 420 440
p sut d trong thp K-10, mm ct Hg 60 50
p sut hi vo my phun chn khng, atm 11,0 10,0
2. Thit b chng ct chn khng
2.1. Thit b to chn khng
Chn khng trong thit b c to thnh bng cch ngng t kh trong
khng gian kn v ht kh v hi khng ngng t ra bng thit b tng ng.
Trong cm cng ngh ny bao gm thit b ngng t b mt, my bm chn
khng, my bm phun (ejector), thit b ngng t kh p. My bm chn
khng dng bm kh, nn chng v x.
2.1.1. Thit b ngng t b mt
Trong s chng ct chn khng cng sut cao chn khng trong thp
K-10 c to ra bng thit b ngng t b mt v bm phun (ejector) vi thit
b ngng t b mt trung gian. Hn hp hi nc, hydrosulfua v kh phn
hy i ra t thp K-10 trc tin i vo khng gian gia cc ng ca thit b
ngng t b mt dng c nh, kt cu ca chng c trnh by trong hnh
37.
Trong khng gian trong ng ca thit b ngng t b mt theo h gm
tm dng nc lnh chy t di ln trn. Nh lm lnh v ngng t hi
trong khng gian gia cc ng ca thit b ngng t b mt th tch pha hi
gim mnh v to thnh chn khng trong thp.

107

Hnh 4.4. Thit b ngng t b mt dng c nh
1-B phn b tr hnh thu knh; 2- tm chn ngang; 3- ng; 4- bung phn
phi.

2.1.2. My bm chn khng.
C my bm chn khng kh v t, piston v quay. My bm kh ch
dng bm kh kh, cn bm t - bm kh cng cht lng. My bm
chn khng piston kh c cng sut 160-200 m
3
/pht v to chn khng n
30 mm ct thy ngn. My bm chn khng quay c trang b bnh hat
ng vi gu bt ng c t lch tm trong thn my bm.
My bm c rt y nc hoc cht lng khng chy v khng n
mn cc chi tit my khc n mt mc no , sao cho phn cui ca cc
gu khi quay lun nm trong cht lng. Khi bnh xe quay nhanh nc (cht
lng) vng vo thnh, to thnh vng nc cn bng. Gia cc gu v vng
ny di tc dng ca lc tm sai ca bnh xe to thnh cc c th tch
khng ng u di l ln, trn - nh. Hat ng ca piston nc
c lp y. na vng u ca van cc tng ln v qua cc khe ny kh
c ht. Trong na vng quay th hai cc gim xung, b nn li v x kh
qua l c bit. Chiu su chn khng ph thuc vo nhit ca cht lng
lm vic. Do nc c np vi nhit cng thp cng tt, cht lng
khc c lm lnh trong my lnh chuyn dng.
My bm chn khng quay nn c dng ni kh nn khng cha
hydrosulfua. u im ca my bm ny l c th ni chng trc tip vi ng

108
c in, khin cho chng gn v cht ch. My bm chn khng quay hiu
RMK hiu sut 720- 1800 m
3
/gi to chn khng khong 720 mm ct Hg, yu
cu cng sut 27- 49 lit/giy.
to v gia chn khng su hn trong s s dng my bm chn
khng dng PSN
40 10
40 100x
(Nga) ht kh khng ngng t t thit b ngng t b
mt. Cc my bm dng ny bao gm bm phun, thit b ngng t b mt
trung gian, ng tho, khyu ni ba nhnh v vi phun.
Trong hnh 38 gii thiu s bm phun hi. Hi hat ng phun ra t
vi phun 1 vi tc siu m. Nh s trn ri ca lng tia hi chuyn ng
xoy cng vi cc ht khng kh, trong bung ht 2 din ra s ht kh khng
ngng t v cun chng vo ng tht - bung trn 3 trn hon ton hi vi
kh. Bung trn 3 kt thc bng hng hnh tr. T hng dng hi trn vi kh
c ht i vo ng lao - bung khuych tn 4 chuyn ng nng ca
dng thnh cng khi hn hp ri khi thit b.

Hnh 4.5. S bm tia hi
1- Vi phun; 2- bung ht; 3- bung trn;
4- bung khuych tn; 5- bung nn.
2.1.3.Thit b ngng t kh p
Thit b ngng t kh p gm ng 3 c chiu cao 12 m. Trong cc
dng kh v nc chuyn ng gp nhau; hi nc ngng t v cng vi
nc qua ca van thy lc chy vo b cha hoc thi vo knh. Van thy
lc c to thnh nh sau ui ca ng 3 ngp trong lp nc trong b 4.

109
Khng kh v kh khng ngng t c ht bng my bm chn khng hoc
bm tia nc.
Cu to ca bm tia hi hai bc c trnh by trong hnh 40. Kh t
thit b ngng t kh p vo bung ht 3, b tia hi nc phun ra t vi phun 2
di p sut cao (n 10 atm) cun i. Hn hp hi nc v kh bin i
trong ng khuych tn 4 thnh nng lng nn, i qua bung nn vo thit b
ngng t trung gian 5.

Hnh 4.6. S thit b ngng t-kh p.
1- Thn; 2- a; 3- ng kh p; 4- h ng nc; 5- van thy lc.
I- Hi v kh; II- kh khng ngng t v khng kh; III-nc lnh; IV- nc thi
vo knh

Hnh 4.7. Bm tia hi hai bc

110
a. Bc th nht ca my phun;
b. Bc th hai ca my phun;
1- Hp hi; 2- vi phun; 3- bung ht; 4- ng khuych tn; 5- thit b ngng t
trung gian; 6- vi phun.
I- Ca np hi; II- ca vo vi phun; III- ca np nc; IV- ca ra cht ngng
t; V- ca ra hi nc ca bc phun th hai.

Ph thuc vo su chn khng cn thit bm tia hi c s bc t mt
n nm. ng vi hiu sut cho trc c th lp t hai hay nhiu bm tia hi
vo trong dng. Bm tia mt bc c s dng khi su chn khng khng
qu 685 mm ct thy ngn, bm tia hai bc c s dng khi p sut d
khng qu 50 mm ct thy ngn, ba bc p sut d trong khong 1-50 mm
ct thy ngn. Cui cng, bm tia bn, nm bc c s dng khi p sut d
ch vi phn chc mm ct thy ngn. Trong cng nghip ch bin du thng
s dng bm tia hai v ba bc.
Gia cc bc ht c lp t thit b ngng t ngng t hi ca bc
trc, ng thi lm lnh kh ht. Ph thuc vo tnh cht ca kh ht v
iu kin v sinh c th s dng thit b ngng t hn hp hoc b mt. Chn
khng trong h b gii hn bi nhit ca nc ri khi thit b ngng t. V
l thuyt p sut d bng p sut hi bo ha ca nc, nhng thc t th n
cao hn v ph thuc vo mc tn p trong ng ng v trong thit b
ngng t.
nhit nc cao khng th to c chn khng su. Trong iu
kin nh vy cn s dng tng p b sung bng ejector t trc ca vo
thit b ngng t kh p ca hi nc v kh. Ejector nh vy to ra chn
khng b sung cho mnh v lm tng p sau n. Khi bm kh khng n mn
s dng bung khuych tn ch to bng gang, cn vi phun kh lm bng
thp hp kim. i vi mi trng n mn s dng thp hp kim cao, than ch
v thy tinh.
Trong hnh 41 m t kt cu ca bm tia hai bc vi thit b ngng t b
mt trung gian, gm hai khoang c b mt ngng t khc nhau. Nc lnh
trc tin i qua khoang di, sau qua khoang trn. Phn ngng t c
s dng lm ngun cp cho ni hi.

111

Hnh 4.8. Bm tia hai bc vi thit b ngng t b mt.
1- ng ni np hi v kh; 2- ng ni np hi hat ng; 3- chuyn
khng kh v hi tit lu.
Trong hnh 42 dn ra s h thng to chn khng su ng dng trong
nh my chng ct kh quyn chn khng ln Delaver (M), trong s
dng ba bm tia hai bc vi thit b ngng t b mt mc ni tip nhau.
Condensat (kh ht) c bm bng my bm chn khng t. H thng to
chn khng to thnh trong vng bay hi ca thp p sut d 15-17 mm ct
thy ngn, cn phn trn ca thp - 5 mm ct thy ngn.

Hnh 4.9. H thng lp rp thit b ngng t v bm tia.

112
1- Ejector b sung; 2- thit b ngng t kh p; 3- bm tia bc nht;
4- bm tia bc hai; 5- bm tia bc ba; 6- ng kh p;
7- b kh p.
I- Hi nc v kh khng ngng t t thp chng ct chn khng;
II- hi nc; III- nc lnh; IV- kh v hi thi vo kh quyn.

Thp chng ct chn khng c ng knh 12 m v hiu sut theo mazut
l 3 triu tn/nm c trang b hai h thng nh vy lm vic song song.
Bung khuych tn ca bm tia th nht c ng knh ln nht 1,5 m v
chiu di 12m. S dng thit b ngng t b mt thay cho ngng t hn hp
khng ch c kh nng to chn khng su hn trong thp, m cn gim
lng kh thi, c bit khi ch bin du lu hunh v lu hunh cao.
Hiu sut ca ejector c tnh bng lng kh v hi c ht trong 1
gi. Chi ph hi nc cho hi ht trong ejector xc nh hiu sut ca chng
v su chn khng (s bc bm phun). Gi thnh so snh ca bm phun
ba bc cao hn hai bc cho cng hiu sut chn khng.
2.1.4. H thit b ngng t kh p - bm phun.
S to chn khng bng h thit b ngng t kh p - bm phun th
hin trong hnh 43.
Trong h ny hi thot ra t nh thp chn khng, ngng t ngay lp tc
trong thit b ngng t kh p v sau c ht bng my bm chn khng
(thng bm phun hi). p sut d trong thit b ngng t kh p ph thuc
vo nhit nc thi, nhng khng thp hn p sut hi nc bo ha
nhit no . Nc t thit b ngng t kh p b nhim sn phm du v
hp cht lu hunh (thng 5,5% so vi mazut). V vy gim dng nc
nhim bn trong nh my nc thi c s dng li. Tuy nhin, khi nhit
nc vo thit b ngng t kh p s tng i cht v phi trang b thm
ph kin cho h cp nc.

113

Hnh 4.10. S cng ngh to chn khng bng h thit b ngng t kh p-
bm phun.
1. Thp chn khng; 2. Thit b ngng t; 3. B cha chn khng;
4. Bm phun hi to chn khng; 5. B lng; 6. Hp kh p;
7. My bm.
I- Nc lnh; II- hi t bm phun; III- sn phm du.

Sn phm du ngng t trong thit b ngng t khng ha long bng
nc lnh, nh n d dng tch ra khi condensat, c thu gom vo b
lng v ging kh p.
2.1.5. H bm phun - thit b ngng t kh p.
Trong s ny hi t trn thp chn khng a trc tip vo bm
phun, cn su ca chn khng khng ph thuc vo nhit ca nc
thot ra t thit b ngng t kh p. Nh c th to chn khng su hn (p
sut d t 5 10 mm ct Hg). su chn khng ph thuc vo i p ti
ca ra ca bm phun, v vy to chn khng su cn mc ni tip vi bm
phun (xem hnh 44).

114

Hnh 4.11. S to chn khng su.
1-Thp chn khng; 2- thit b ngng t; 3- bm chn khng
4- bm phun (ejecter)
I- Mazut; II- gasoin nng; III- Gudron; IV- hi lu; V- kh khng ngng t; VI-
hi; VII- phn ngng t; VIII- nc

2.2. Thit b chng ct chn khng trong phng th nghim
Thit b chng ct chn khng trong phng th nghim c trnh by
trong hnh 45.

Hnh 4.12. Thit b chng ct sn phm du di p sut chn khng

115
1- Bnh cu; 2- thit b lm lnh- ngng t; 3- bnh cha;
4- chn khng k; 5- my bm chn khng.

Rt vo bnh cu hai c sn phm du cn chng ct. Bnh cu c ni
vi thit b lm lnh- ngng t v ni vi h thng to chn khng v bnh
hng. Nhit cht lng v hi c o bng nhit k c cm cht trn c
bnh. Chng ct chn khng c tin hnh nhit ca cht lng khng
vt qu 370
o
C, trnh phn hy sn phn du.
Thit b k trn lm vic khng c tinh ct hn hp phn tch, c kh
nng phn tch thp. Do n ch c s dng xc nh gn ng thnh
phn phn on ca phn on rng.

Hnh 4.13. H thng thit b chng ct ARN-2
1- L nung;2- ni ct;3- bnh m;4- bnh hng;
5- thit b ngng t;6- ct chng ct;7- bnh by;
8- p k vi sai;9- bm chn khng;10 v 11- chn khng k.

116
Thit b do nh my thit b o- iu chnh Moscow (Nga) ch to vo
nm 1962, vi k hiu ARN-2 l thit b chun dng chng ct du. N
c ng dng trong nhng trng hp sau:
1. Thu c s liu xy dng ng im si thc (ST);
2. Xc nh hm lng tim nng ca cc phn on;
3. Thu c cc phn on nh vi mc ch nghin cu thnh phn
nhm ca hydrocacrbon.
Cc thnh phn chnh ca thit b l ni ct c bp in v ct chng ct
vi thit b ngng t- lm lnh v bnh hng cho cc sn phm ct. Ct chng
ct c ng knh 50 mm, chiu cao 1016 mm c kh nng phn tch nh
thp c 20 a l thuyt. Ct c nn y ht m dng dy l xo lm t
si hp kim nicrom v c gia nhit bng in. Cm ngng t cho php
ngng t hon ton hi v tr li ct ct mt phn cht ngng t l dng hi
lu. Cc thng s chng ct chun ca h gm nhng i lng sau: tc ,
p sut d, bi s hi lu.Tc chng ct - thu 3-4 ml sn phm trong 1
pht. nhit ct di 200
o
C thc hin chng ct p sut kh quyn, sau
gim p sut xung n 10 mm ct Hg, khi t ti nhit 320
o
C- gim p
sut n 1-2 mm ct Hg.
3. Cc sn phm thu c khi chng ct du th trong chn khng
Trong cc nh my chng ct chn khng nguyn liu mazut hin i c
hai loi s cng ngh: chng ct bay hi mt giai on mazut tt c cc
phn on v phn tch n trong mt thp chn khng v chng ct mazut
bay hi hai giai on v phn tch phn on chng ct trong hai thp chn
khng.
Sn phm thu trong chng ct chn khng c th c s dng lm
nguyn liu cho cracking xc tc hoc hydrocracking, hoc l phn on du
nhn sau khi c ch bin (x l bng hydro, lm sch la chn, loi parafin
bng xc tc hoc loi parafin nhit thp trong dung mi, lm sch tip
xc...) c th thu c cc du nhn gc khc nhau.
thu c gasoil chn khng vi khong si 350-500
o
C lm nguyn
liu cho cracking xc tc hoc hydrocracking th chng ct mt ln (theo h
th nht) t yu cu.
Nu cn phi thu c nguyn liu sn xut du nhn th tt hn nn
chn h thng chng ct chn khng hai thp. Trong thp th nht tch c
phn on du nhn rng, trong thp th hai- chng ct tip n thnh cc
phn on du nhn hp.

117
Trong hnh 47 dn ra s nguyn tc chng ct chn khng mazut hai
bc nhn phn on du nhn. Mazut nng vi nhit 310-315
o
C t thp
chng ct kh quyn bng my bm bm vo l nung gia nhit n 410-
420
o
C v a vo thp chng ct chn khng th nht K-4. Trong thp K-4
din ra phn tch phn on chn khng rng ra khi cn nng l gudron.
ct phn on chn khng tt hn, gim nhit bay hi, a vo thp K-4
hi nc qu nhit vi khi lng 1-1,5% so vi nguyn liu. Nu phn on
chn khng rng c s dng lm nguyn liu cho cm cracking xc tc
hoc hydrocracking, th n c ly ra t a th 6 v th 7 ca thp th
nht, n cho nhit trong trao i nhit v a vo s ch bin tip. Ty
thuc vo kh nng ca s phn on chn khng rng c nhit si
trong khong 350-520
o
C.
Khi ch bin phn on chn khng rng vi mc ch thu cc du nhn
khc nhau n c gia nhit b sung bng nhit ca gudron trong trao i
nhit vi gudron v i vo thp chn khng th hai tinh ct thnh nhng
phn on hp hn. Nhit lng thiu c ly t di thp K-5 di dng
tia nng nh tun hon distilat du nhn nng c ly ra c nhit si
420-490 hoc 420-500
o
C qua mt phn ng ca l nung. a vo thp K-5
hi nc qu nhit.

Hnh 4.14. S nguyn tc chng ct chn hai thp.
K-4 Thp th nht; K-5 thp th hai; T trao i nhit;

118
H my bm; L - l nung.
I phn ct du nhn trung gian 350 420
o
C; II- distilat du nhn nng
420 500
o
C; III- hi v kh phn hy i n thit b to chn khng; CDO
thnh phn nhin liu diesel; LFC phn on rng lm nguyn liu cho
cracking xc tc v hydrocracking; LFM phn on rng nhn distilat du
nhn; TH- hi lu tun hon.

Cht lng sn phm du thu c trong thp chng ct chn khng
th nht nh sau:
Phn on 350-500
o
C:
Hm lng nha, % k.l., khng qu 12
Bay hi, % t.t.
n 480
o
C, khng thp hn 96
n 350
o
C, khng cao hn 20
Nha ng (Gudron- phn on > 500
o
C)
Nhit chp chy,
0
C, khng thp hn 200
nht tng i 80
o
C 80-150
Bay hi n 500
o
C, % t.t., khng qu 96
T thp th hai thu cc phn on 350-420
o
C v 420-500
o
C. Hi lu
vo thp thc hin bng cch ly mt phn ct trung gian trn t thp K-4 v
K-5, lm lnh chng trong trao i nhit v thit b lm lnh, tip theo a
phn ct lnh ln a trn. Nhit lng d c ly ra bng dng hi lu tun
hon.
Hi v kh phn hy khng ngng t ly ra t thp K-4 v K-5 ht vo
thit b to chn khng. Vi mc ch khng to khi, mui trong khu vc nh
my, kh phn hy v hydrosulfua sau bc cui cng ca bm tia hi a vo
l nung t.
H thng chng ct chn khng hai thp c mt lot u im so vi h
mt thp: c th hot ng thu c phn on rng cng nh phn on
hp t n c phn tch cao hn; s dng nhit lng ca cc dng nng
hiu qu hn nh tin hnh nhiu dng hi lu tun hon trong hai thp.
4. Kim tra thit b chn khng
4.1. Thp chng ct chn khng
Thp chn khng c th r r bng p sut hi hoc khng kh khng
cao hn tnh ton. kn c kim tra nh sau: ng tt c cc kha, bng
ejector (bm chn khng) to ra chn khng thp hn chn khng lm vic

119
mt cht. Khi ngt bm chn khng (ejector) p sut trong thp khng tng
qu 12 mm ct thy ngn trong 1 gi. Bng th nghim tng t kim tra tt
c cc thit b chn khng cn li ca s .
Th d v ch s cng ngh ca cm chng ct chn khng vi du th
Bacu nh sau:
p sut d, at:
- trn my bm nguyn liu: 9-9,5
- ca hi nc i vo bm phun 9,5
- ca nc lnh 1,5
p sut d trong phn trn ca thp chn khng, mm Hg 50
Nhit ,
o
C
- mazut ra khi l nung 430-435
- trn thp chn khng 190-220
- trong vng bay hi ca thp chn khng 400-405
- di thp chn khng 395-400
- dng chy:
solar 230-235
dc 240-250
- tun hon nh 315-325
- tun hon nng 370-390
- nc ra khi thit b ngng t kh p 40
Gim chn khng do cc thit b bm tia hat ng km, thit b khng
kn v dn ti ht nhiu khng kh hn. Sa cha ejector cho php t c
p sut v lu lng hi nc c nh, ng thi nhit v lng nc i
vo thit b ngng t kh p n nh. Thc t nh my cho thy ejector hat
ng n nh cn sao cho nhit nc t thit b ngng t kh p khng qu
35
o
C. Gim chn khng c th do lm lnh khng hon ton distilat hi trong
thit b ngng t kh p.
4.2. c im lm vic ca bm phun.
Nc vo thit b ngng t b mt v gia cc giai on cn cung cp
u, khng thay i p lc. Nhit nc khng c cao qu 28
o
C v chn
khng trong h c xc nh bi nhit ra ca nc t thit b ngng t.
Trong hnh 48 l th ph thuc p sut d vo nhit nc ra t thit
b ngng t. gi p sut hi nc a vo h khng thp hn 10 kg/cm
2
,
hi c dn theo ng dn ring; nhit hi khng thp hn 179
o
C.

120

Hnh 4.15. S ph thuc p sut d vo nhit nc ra khi thit b ngng
t.
1- S liu l thuyt; 2- s liu c tnh n tr lc ng dn; 3- p sut d phn
trn thp vi thit b ngng t; 4- p sut d phn trn thp vi trao i nhit
v thit b ngng t.

Khi s dng thit b to chn khng xut hin cc s c sau c nh
hng xu n chn khng: p sut hi hot ng khng (thp hn 10
kg/cm
2
); tc vi phun ca bm phun; p sut hoc lng nc chy vo thit
b ngng t khng ; nhit nc lnh cao (trn 28
o
C); tc ng dn ca
thit b ngng t b mt, lm gim hiu qu trao i nhit; ht khng kh vo
qua ng ni khng bng phng.
4.3. H thng o, iu khin v t ng ha cm chng ct kh quyn
chn khng du th (AVR)
Cm chng ct kh quyn chn khng du th (AVR) hin i c
trang b lng ln thit b, dng c iu chnh thng s ca qu trnh cng
ngh v to iu kin cho chng c iu chnh tng cm ring. iu
chnh t ng gi cho cc i lng bt k (nhit , p sut, lu lng)
gi tr cho trc m khng cn s can thip ca con ngi.
Trong cm AVR cc ch s c bn sau y c iu chnh:
- Trong thp chng ct: nhit trn hoc di, p sut, mc cht
lng, nhit ra ca sn phm trung gian, mc trong thp bay hi v
b cha;

121
- Trong l nung dng ng: lu lng nguyn liu, nhit ca ra
sn phm, nhit kh thi trn tng ngn.

Hnh 4.16. S t ng ca cm thp chng ct
v l nung gia nhit du th.
L-1- L nung dng ng; K-1 thp chng ct kh quyn; K-2 thp bay hi;
E-1 thit b tch nc kh; T-1 thit b lm lnh- ngng t; H-1 H-4
my bm ly tm; 1 10 dng c iu chnh; 1a-10a thit b o s cp; 1b-
10b phn c thc hin.

Ngoi ra, trong cm AVR thng xuyn phi o v iu chnh lu lng
nguyn liu, sn phm trung gian, sn phm cui, nhin liu, dung dch kim
v nc. Trn ca ra ca tt c cc my bm v trn tt c cc thit b lm
vic di p sut phi c lp t manomet (p k). Ti ca ra v ca vo
ca sn phm trong cc trao i nhit, thit b lng v thit b o kim cn lp
cp nhit . Trong hnh 49 l s gin lc ch ra h thng kim tra v iu
chnh t ng cm thp chng ct v l nung dng ng gia nhit du th.
Tt c cc k hiu tng i ca thit b v kt cu ph tr ng dng trong s
theo tiu chun GOST 3925-59 (Nga).
Khi t ng ha l nung s dng h thng iu chnh ni tip nhit
ca du nng nh thit b iu chnh v cm h thng iu chnh t ng

122
(ARS). iu chnh cp kh vo bung t tin hnh theo nhit trn tng
ngn cng vi s dch chnh theo nhit ca sn phm ti ca ra khi l
nung.
5. Vn hnh cm chng ct chn khng (s hnh 36)
Sau khi ch cng ngh trong cm chng ct kh quyn n nh bt
u tin hnh khi ng cm chng ct chn khng. Trong giai on chun b
khi ng cm chng ct chn khng tin hnh cc hot ng sau:
1. Chun b cc my bm v thit b to chn khng.
2. Kim tra cc ng ng thi t cc cc thit b ngng t ca cc
my bm chn khng phun hi v t b cha E-17; m bo rng
cc ng dn ny tho liu, lu thng. Cp nc vo thit b
ngng t trung gian ca my bm chn khng-phun hi H-1 v H-2
v b cha E-17. Tip nhn kh di p sut 10 atm vo my bm
chn khng-phun hi v m cc van iu chnh trong ng nhn
hi.
3. Kim tra kn ca thp chn khng K-10 v ni cc ng dn vo
thp. kim tra kn ca thp, cc bch ni, ng ng v ph
tng ni ng ta a hi nc vo thp v ton h n van ct tuyn
ca vo bm phun v kim tra p sut 2 atm. Kim tra k cc
bch ni, mi hn v ph tng ni. Sa cha cc khim khuyt.
4. Sau khi sa cha tt c cc khim khuyt, tho ht cht ngng
t ra khi thp chn khng, tho ti, kim tra r r, a nc vo
mt lm lnh ca thit b ngng t T-35, a my bm - phun hi
vo lm vic v a hi vo thp K-10, dn dn to chn khng
trong thp.
Sau khi t p sut d 700 mm Hg ngng a hi vo thp v ng
van ct tuyn ca vo my phun to chn khng. Nu h kn th p sut
chn khng gim vi tc khng qu 5 mm ct Hg/gi. Trong trng hp
chn khng gim cao hn gi tr trn cn kim tra h c kn khng.
Sa cha cc khim khuyt, sau kim tra ton b h xem kn cha
v sau khi chnh sa hon ton tin hnh tun hon lnh cm chn khng.
1. Tun hon lnh.
Np y mazut vo thp K-10 qua cc ng xon ca l nung L-3. lm
vic ny ni ng ng knh 150mm vo ng tho mazut sau thit b lm lnh
T-24 vo ng x ca my bm H-21 trn ng ni vo l L-3. trnh si v
phun do c nc cn np y mazut vi nhit khng qu 100
o
C vo thp

123
K-10 v ng xon ca l nung L-3. Sau khi mc trong thp K-10 t tiu
chun th np mazut vo ng xon l nung.
Vic np mazut c tin hnh nh my bm H-27 (H-21a) theo h: K-
10 H-27 (H-21a) ng tun hon cm chng ct chn khng L-3
K-10. Sau khi kim tra r r ca h v sa cha khim khuyt, tin hnh tun
hon cm chng ct chn khng theo s trn.
Lu lng mazut tun hon qua l L-3 l 50% lu lng chun: lu
lng mazut cn bng iu chnh theo tt c cc dng. Tun hon lnh tip
tc cho n khi tt c cc khim khuyt c chnh sa. ng thi bt cc
thit b iu khin t ng v iu chnh chn khng trong thp.
2. Tun hon nng v to ch chun cho cm chn khng
a hi vo vi phun ca l L-3, sau vo bung t ui bung
t cho n khi xut hin hi bay ra t ng khi (khng t hn 5 pht). Hi
nc qua b phn to hi qu nhit ca l L-3 v thi vo khng kh. a vo
thit b iu liu trc tin l nhin liu lng sau l nhin liu kh. Th t
iu nhit v tc nng nhit tng t nh i vi khi khi ng cm kh
quyn. Trong thi gian tun hon nng bm gasoil vo cc ng np v xut
ca cc dng hi lu v ng nhp ca cc my bm ca thp chn khng.
Sau khi t c nhit no (nhit di khng thp hn 300
o
C, nhit
trn cao hn 100
o
C) cm chn khng chuyn sang np nguyn liu n
nh. Trc khi a mazut vo thp K-10, np hi nc vo di thp. Trong
giai on ny n c dng ngng t hi trong thit b lm lnh trung gian
ca h thng to chn khng trong thp. Sau n c chc nng lm gim p
sut ring phn v tng cng bay hi.
Khi xut hin mc cht lng trn a 15 ca thp K-10 m dng hi
lu trn theo s : t a 15 thp K-10 H-24 (H-25a) T-16 T-30
a s 10 ca thp K-10.
Phn d ca dng hi lu trn (phn on 350 500
o
C) c a ra
khi dy chuyn theo s sau: sau khi ra khi thit b trao i nhit T-16,
qua thit b trao i nhit T-1 (trong khng gian gia cc ng) vo bn cha
trung gian; khi cn thit a dng nng t ca xut ca my bm H-25 (H-
25a) vo a s 8 ca K-10. Khi xut hin mc cht lng trn a s 5 ca
thp K-10 m dng hi lu di theo s : t a s 5 thp K-10 H-26
T-18 T-31 a s 6 ca thp K-10.
Phn d ca dng hi lu di quay v thp K-2; khi cn thit t ca
xut ca my bm H-26 a dng nng vo a s 4 thp K-10. Trong thi

124
gian m dng hi lu a hi nc qu nhit vo thp K-10 v ng xon ca
l L-3. ng thi m van iu chnh t ng nhit hi lu v t nhit
theo cc a. Sau ly mu phn on du nhn ca gudron v a n
phng th nghim. Nu mu phn tch t tiu chun c th tho gudron.
gudron t c cht lng cn thit c th trn vi mazut t thp kh quyn
K-2. Kh phn hy t h thng p k a vo l nung L-3 t, khi t tiu
chun thi ra ngoi.
CU HI
Cu 1. Hy trnh by c im chng ct trong thp chn khng.
Cu 2. Hy trnh by s cng ngh cm chng ct chn khng.
Cu 3. Hy nu cc sn phm thu c khi chng ct du trong chn khng

125
BI 5. KIM TRA CHT LNG CA SN PHM DU
M bi: HD B5

Gii thiu
Du th v cc sn phm du cn phi p ng nhng yu cu c bn
v tnh cht ha l. Trong bi ny gii thiu k thut ly mu du th v sn
phm lng trong cc b cha v trong ng dn. Nhng thnh phn v tnh
cht c bn c nh hng n cc qu trnh ch bin v s dng ca du th
v sn phm du nh hm lng nc, hm lng mui, thnh phn phn
an, ch s axit, t trng...c phn tch kim tra.
Mc tiu thc hin
7. Ly mu du th
8. Phn tch hm lng nc
9. Phn tch hm lng mui.
10. o t trng ca du th.
Ni dung chnh
1. Ly mu du th trong thit b
2. Kim tra hm lng nc
3. Kim tra hm lng mui
4. Xc nh t trng du th sau khi tch mui v nc
Cc hnh thc hc tp
- Nghe ging trn lp
- c ti liu
- Thc hnh ly mu v phn tch tch cht sn phm du trong
phng th nghim.
- Tho lun v cc tnh cht quan trng ca du v sn phm du.
1. Ly mu du th v cc sn phm lng
Du th v cc sn phm lng c th chuyn ng, th d chy trong
ng ng, hoc c th ng yn trong mt dung tch no . i vi hai
trng hp c bn ny c cc cch ly mu tng ng. Mu c chia thnh
cc lai c th, trung bnh v mu kim tra. Mu c th c trng cho du v
sn phm du thi im xc nh trong trng thi chuyn ng trong ng
dn hoc ti v tr xc nh ca b cha.

126
Mu trung bnh cho php bit c tnh cht v cht lng ca du th
hoc sn phm du trong mt hay vi b cha hoc ang chuyn ng dc
theo ng ng trong mt khong thi gian xc nh. Mu trung bnh c
to ra bng cch trn cc mu c th.
Mu kim tra c dng kim tra mt s ch s cht lng ca du
th v sn phm du v l mt phn ca mu c th v mu trung bnh.
c trng cht lng du v sn phm du v so snh cht lng
ca chng vi tiu chun k thut yu cu th mu trung bnh c ngha ln
nht.
Ly v to mu trung bnh ca du v sn phm du t cc b cha nm
ngang c ng knh trn 2500 mm, t cc tank v t b cha ng cn tin
hnh theo qui nh c trnh by trong bng sau.
Bng 5.1. To mu trung bnh ca sn phm t b cha
Mc ca v tr ly mu S lng phn tham gia trong
mu trung bnh
Bn ng v
tank ca tu
ch cht lng
Bn ngang c
ng knh
trn 2500 mm
Lp trn khong cch 200 mm thp
hn b mt sn phm du

Lp gia- gia chiu cao lp lng

Lp di- di 100 mm so vi mp
di ca ng thu - phn phi hoc
cch y 250mm, nu trong b cha
khng c ng rt hoc n nm v tr
cch y 350 mm

1

3

1

1

6

1

Ly mu chiu cao cho trc ca bn cha c tin hnh nh ng
ly mu, l ng hnh tr bng kim loi cao 150 mm v th tch 1 lit. y nng
ca ng ly mu khin cho n c th chm xung ngay c trong cht lng rt
nht. ng ly mu c np y dng ovan, rt khp vi mt trong ca ng tr
v c th quay xung quanh trc 2.Trn np c cc vng 1 v 4 mc dy
xch v vng 3 cho trc.

127
ly mu bnh ng mu c gn vo dy xch, xch mc vo
vng 4, v th n vo sn phm du. chiu su xc nh dc theo trc dy
xch c ni lng ra v gi ng ly mu bng si xch c mc vo vng 1.
Ti thi im ny np m ra v gi v tr thng ng v thng ly mu cha
y du, c th quan st thy c khi trn b mt sn phm du c cc bt
khng kh sinh ra. Sau ni lng xch nc vo vng 1, nh xch mc vo
vng 4, ko ng ly mu ra khi thng du v mu vo bnh kh v sch.

Hnh 5.1. Bnh ly mu
1, 3, 4 vng; 2- trc
T mi su, i t trn xung di, vi s ln nh trong bng 5.1, cc
mu c th khc c ly theo ng qui trnh trn, sau trn u v chia
vo hai chai kh v sch. Chai c ng gi v dn nhn, trong ghi cc
s liu. Mt chai mu c gi n phng th nghim phn tch, cn chai
th hai c gi ti ni cung ng trong 45 ngy t ngy giao sn phn du.
Nu mu c ly xc nh t trng du th phi o nhit ca tng mu
v sau tnh nhit trung bnh. Ly mu t b cha, trong sn phm
du c cha di p sut v b cha c np ni th thc hin nh bnh ly
mu c bit.
Mu xng c cha cc hydrocacbon nh, trnh bay hi bnh mu
c nhng trong b nc lnh nhit 0-20
o
C v sau khi lm lnh th trn
u to thnh mu trung bnh.
Th d ly v to mu trung bnh t b ng hnh tr khng c ng rt,
cao 12 m; chiu cao mc sn phm du l 10 m.

128
Mu t lp trn c ly khong cch (12-10)+0,2 = 2,2m t mp trn
ca b cha.
Mu t lp gia c ly khong cch (12-10)+0,5x10 = 7m t mp
trn ca b cha.
Mu t lp di c ly khong cch (12-10)+10-0,25 = 11,75m t
mp trn ca b cha.
Cc mu du t bnh ly mu c rt vo bnh, trn k, sau chia vo
cc chai.
T sitec tu ha bn trc v b cha nm ngang ng knh di
2500mm mu trung bnh c to bng cch trn lng khc nhau ca hai
mu. Mt mu ly khong cch 250 mm tnh t y b, mu th hai-
cao bng 1/3 ng knh b.
T sitec tu ha hai trc hoc sitec t mu trung bnh c ly cng
lp, chiu cao bng 1/3 ng knh sitec tnh t y.
T ng dn c p v cc thit b k thut tc dng lin tc thng ly
mu bng bnh ly mu t ng, n thu mu du v sn phm du t l thun
vi th tch chy qua ng dn.
ng ly mu t ng cho sn phm nht thp i khi c thay bng
dng c (hnh 5.1), thng d dng to ra trong phng th nghim. N gm
bnh cha c np cao su, qua cm hai ng thy tinh. ng ngn c un
vung gc, cn ng di, thng i n y bnh v ni bng ng cao su vi
dng c c th thu cc git hoc tia nh du. Ni u ca ng thy tinh di vi
ng ni ca ng dn du bng ng cao su. Lng mu thu c iu chnh
bng cch p ng cao su.
i khi mu trung bnh ca du trong ng dn c to ra t cc th tch
mu ring khc nhau. lm iu ny trn an thng ca ng dn du lp
mt van ly mu, v phn di ca n l phu tiu cho dng sn phm du.
Qua nhng khong thi gian khc nhau, thng l mi gi hoc hai gi ly
mu (theo 100, 200 hoc 500 ml)

129

Hnh 5.2. Dng c ly mu
sn phm du c nht thp.
V rt chng vo bnh ng kn. Trc mi ln ly mu van phi sch,
lm iu sn phm du cn li trong van c c x ht, v cho mt
lng nh sn phm du ly t ng dn qua van ra.
2. Phn tch mt s tnh cht c bn ca du v sn phm du
2.1. Xc nh thnh phn phn on
Xc nh thnh phn phn on c th thc hin bng cc phng php
khc nhau da vo s khc nhau v tnh cht l ha ca cc cht cha trong
du th. Thng thng ngi ta da vo s chnh lch nhit si (chng
ct v tinh ct); chnh lch tc bay hi ph thuc ch yu vo phn t
lng (chng ct phn t, bay hi lp mng); da vo kh nng hp ph trn
cc cht xp khc nhau (sc k); vo kh nng ha tan trong cc dung mi
khc nhau (chit), vo nhit nng chy (kt tinh trong dung dch)
Trong phn tch du, nhin liu ng c v kh hydrocacbon phng
php phn on chnh c ng dng l phn chia theo nhit si, ngha l
chng ct v tinh ct. Khi nghin cu thnh phn nhm ca distilat du cc
phng php hp ph c vai tr quan trng trong phn tch hn hp. Xc
nh thnh phn phn on ca du nhn c tin hnh theo phng php
bay hi lp mng. Phn tch cc cht cao phn t ca du th tin hnh theo
phng php chng ct phn t, chit, hp ph v kt tinh.
Xc nh thnh phn phn on du bng chng ct trong thit b chun.
Trong iu kin k thut thnh phn phn on l ch s quan trng i vi
xng my bay, xng t, du ha v du my ko, nhin liu diesel v cc

130
dung mi. i vi cc sn phm du ny thc hin chng ct phn on
trong iu kin chun nhm xc nh nhit ct 10, 50, 90 v 97,5%t.t. so
vi nguyn liu, cn v i khi c nhit si cui.

Hnh 52. Thit b chun chng ct sn phm du.
1- Bnh cu; 2- nhit k; 3- ng sinh hn; 4,6- l dn nc vo v ra; 5- b lm
lnh; 7- ng ong; 8- tm lt amian; 9- chp

Chng ct phn on cc sn phm du tin hnh theo GOST 2177-66
trong thit b chun nh trong hnh 5.3. Du th c th cha nc, nn trc
khi chng ct cn loi nc bng cch lng v lm khan.
Qui trnh th nghim
Bng ng ong 7 rt vo bnh cu 1 sch, kh 100 ml du c nhit
20+3
o
C. Tip theo lp nhit k 2 c khong nhit o l 0-360
o
C vo ming
bnh qua nt bc tht kn. Trc ca nhit k phi trng vi trc ca c bnh
cu, v mp trn ca qu cu thu ngn trng vi vch di ca ng ra. Ni
ng sinh hn 3 qua nt. ng nhnh ca bnh cu phi ngp su trong ng sinh
hn 25-40 mm v khng chm vo thnh sinh hn.
Nu chng ct xng th cho vo b lm lnh gi nhit t 0 n
5
o
C. Khi chng ct sn phm du c nhit si cao hn th lm lnh bng
nc lnh dn vo qua l 6 v ra qua l 4. Nhit nc khng qu 30
o
C.

131
Ton b s lp rp c t trn tm lt amian 8 v chp 9 c
gi tht thng ng. ng ong khng lm kh c t di np ca ng
sinh hn, sao cho ng sinh hn nhng trong ng ong khng t hn 25 mm,
nhng khng qu vch 100 ml. Khi chng ct nhin liu nng th s dng ng
ong sch v kh. Khi chng ct xng ng ong c t trong chu thu tinh
c cha nc, sao cho n khng b ni ln ( c tm dn). C ng ong
c y bng.
S dng n t hoc bp in c nt iu chnh gia nhit cho bnh
cu. Sau khi lp t xong thit b bt u nung nng bnh cu t t. Sn
phm du bay hi c ngng t trong sinh hn v chy vo ng ong.
duy tr iu kin ct chun cn iu chnh gia nhit sao cho t khi bt u gia
nhit n khi git lng u tin ri xung ng ong khng t hn 5 pht v
khng qu 10 pht (i vi kerosen v nhin liu diesel nh 10 -15 pht).
Nhit , ti git lng u tin ri vo ng ong l nhit si u.
Cng gia nhit tip theo sao cho tc ct n nh khong 4-5 ml/pht,
ng vi 20-25 git trong 10 giy. Ghi kt qu xc nh thnh phn phn on:
hoc l ghi nhit m th tch trong ng ong ng vi phn ct 10; 50; 90;
97,5; 98%, hoc, ngc li, ghi th tch ct c cc nhit chun (th d
100; 200; 260; 270
o
C). Nu cn cng ghi nhit si cui.
Sau khi ct 90% sn phm du, chnh la sao cho n khi kt thc ct
(tt la) l 3-5 pht. Khi chng ct kerosen v diesel nh sau khi ct 95%
khng tng cng gia nhit, m theo di thi gian cho n lc kt thc chng
ct khng qu 3 pht. Tt la khi th tch cht lng trong ng ong bng
lng ct trn (97,5; 98%...) i vi cc sn phm du. Nu tiu chun l
nhit si cui th gia nhit cho n khi ct thu ngn ca nhit k dng li
cao no , sau bt u h xung.
Ghi th tch phn ct cui cng trong ng ong sau khi ngng cp nhit 5
pht, cht lng chy ht xung ng ong. xc nh phn cn, tho thit
b, rt cn nng vo ng ong c dung tch l 10 ml. Sau khi ngui n
20+3
o
C xc nh th tch cn. Tt c tnh ton trong chng ct tnh vi
chnh xc n 0,5 ml v 1
o
C. Chnh lch gia 100 ml v tng th tch phn
chng v cn c coi l mt mt.
Nu tin hnh chng ct p sut p k cao hn 770 mm ct Hg
(102.10
3
Pa) hoc thp hn 750 mm ct Hg (99,8.10
3
Pa), th thm vo ch s
ca nhit k lng hiu chnh:
C = 0,00012 (760-p) (273 + t)

132
Trong
p - p sut p k trong thi gian chng ct, mm Hg;
t - nhit ch trong nhit k,
o
C.
i vi hai ln ct song song sai s cho php nh sau: i vi nhit
chng ct u 4
o
C; im chng ct cui v trung gian l 2
o
C v 1ml; i vi
cn: 0,2 ml.
Khi chng ct sn phn du nng chnh cng nhit ban u sao cho
git u tin xut hin ui sinh hn khng sm hn 10 pht v khng
chm hn 20 pht k t thi im bt u gia nhit, cn tc chng ct 8-
10 ml u tin l 2-3 ml/pht. Phn ct tip theo tc l 4-5 ml/pht.
Khi chng ct nhin liu vi nhit ng c cao hn -5
o
C, tc np
nc trong b lm lnh iu chnh sao cho nhit nc ra khi b lm lnh
khi chng ct nhit di 250
o
C trong khong 30-40
o
C, cn trn 250
o
C-
trong khong 60-75
o
C. Nu iu kin ny khng c thc hin th parafin
ng c cao s nm li trong ng sinh hn.
2.2. Xc nh axit
axit ca du v sn phm du ph thuc vo hm lng cc axit
naphten, carbon v hydroxicarboxilic, phenol v cc cht c tnh axit khc.
Trong cc cht k trn axit naphten c vai tr vt tri. axit ca ca du v
sn phm ca n khng c th hin bng hm lng ca cht axit ny hay
cht axit khc, m bng khi lng kim dng trung ha tt c cc hp
cht axit hu c v ng vi mt n v khi lng hay th tch du v sn
phm du c phn tch. K hiu axit naphten v cc hp cht axit hu c
khc l RCOOH, phn ng trung ha c th din ra nh sau:
RCOOH + KOH RCOOK+ H
2
O
Mui thu c trong phn ng ca cht baz mnh v axit yu trong
dung dch nc s b thy phn, to thnh cht ban u. trnh thy phn,
nn tin hnh phn ng trung ha trong mi trng ca cht hu c, cn cht
kim ha tan trong dung mi hu c. Hot cht s dng trong xc nh axit
thng dng l dung dch KOH trong alcohol, v KOH ha tan trong etanol tt
hn NaOH. ha tan sn phm du chn cht hoc hn hp cc cht ha
tan tt hydrocacbon v hp cht axit, nh etanol, hn hp etanol vi benzen,
hn hp etanol vi dietyl eter
axit ca du v du nhn khong c th hin bng ch s axit, cho
thy c bao nhiu mg KOH cn phi dng trung ha axit hu c t do,
cha trong 1 g du th hoc du nhn khong. axit ca xng, ligroin,

133
kerosen v nhin liu diesel c biu din bng s mg KOH cho 100 ml sn
phn du c phn tch. C s khc nhau trong axit ca nhin liu v
du nhn khong l do nhu cu v axit ca nhin liu cao hn du nhn.
Ngoi ra, do tnh bay hi ca nhin liu nn vic ly mu n gin hn.
S hin din ca axit hu c trong sn phm du l iu rt khng mong
mun. iu ny c bit khng c li khi l axit bo phn t lng thp c
tnh n mn cao. Do axit ca nhin liu v du nhn cn tha mn
nghim ngt qui nh.
i vi xng my bay v nhin liu T-1 axit cho php khng qu 1 mg
KOH/100 ml, i vi xng t khng qu 3, cn kerosen my ko khng qu 5
mg KOH/100 ml.
Ch s axit ca du nhn khng cha ph gia c qui nh trong
khong 0,02-0,35 mg KOH/1g sn phm. Yu cu ny i vi du nhn
tucbin, truyn ng v cc du nhn mark khc khng vt qu 0,05 mg
KOH/1g du nhn.
a. Xc nh axit ca xng, ligloin, kerosen v nhin liu diesel.
T th tch xc nh ca sn phm du tch axit hu c bng etanol
nng, sau axit c trung ha bng cch chun trc tip bng dung dch
KOH trong alcohol.
Ha cht
- Ru etanol, dung dch nc 85%. Trn 89 ml ru ct vi 11 ml
nc ct.
- Dung dch KOH 0,05N trong alcohol.
- Cht ch th nitroxin vng dung dch nc 0,5%.
Phng php xc nh
Rt 50 ml, dung dch nc 85% etanol vo bnh cu dung tch 250 ml c
lp sinh hn ngc. t n ln bp in kn v un si trong vng 5 pht
loi kh cacbonic chua ha tan. Nh vo ru nng 5 git cht ch th v trung
ha bng dung dch KOH 0,05N cho n khi chuyn t mu vng sang mu
xanh l cy.
Rt 50 ml sn phm du cn phn tch vo bnh cu cha alcohol nng,
trung ha v un si vi sinh hn ngc trong 5 pht lai kh cacbonic
chua. Mt ln na li thm 5 git cht ch th v chun bng dung dch KOH
0,05N trong alcohol, c khy trn cho n khi chuyn t mu vng sang mu
xanh l cy. Nu khi thm cht ch th mu dung dch c mu xanh bin hoc

134
xanh l xanh bin th khng tin hnh chun v n cho thy ch s axit bng
0.
Ch s axit ca sn phm du x (mg KOH/100ml) c tnh theo cng
thc sau:
x =
V
T V 100 .
1
(5.1)
Trong :
V
1
- th tch dung dch KOH 0,05N trong alcohol, dng cho chun
mu du, ml;
T- chun ca dung dch KOH 0,05N, mg/ml
V- th tch du phn tch.
Thng thng php xc nh u tin axit din ra tng i chm v
dung dch chun c th b bo ha kh cacbonic do n b hp thu nhanh bi
etanol t khng kh. iu ny dn ti tng kt qu phn tch. Do php o
phi thc hin li. Khi chun mu th hai cn rt ngay hu nh ton b dung
dch KOH cn thit ( d on trong ln phn tch u).
Sai s cho php gia cc php phn tch song song vi axit n 2 l
khng qu 0,05, cn t 2 n 5 khng qu 0,1 mgKOH/100 ml.
b. Xc nh axit ca du th, du nhn v ph gia bng phng
php chun in th.
Phng php ny gm chun sn phm phn tch bng dung dch kim
nh in cc thy tinh ch th v th in k vi n khuych i (LP-58). Kt
thc php chun dng li im ng lng. Ti im ny din ra bc
nhy th gia in cc ch th c th thay i v in cc so snh (Calomen)
c th c nh.
Ha cht
- Dung mi. Ha ln 250 ml isopropanol, 245 ml benzen hoc toluen
v 5 ml nc trong ng ong dung tch 500 ml.
- Dung dch KOH 0,1N v 0,2 N trong alcohol.

Chun b thit b cho phn tch

135

Hnh 5.4. Chun in th LP-58.
1- in k;2- n hiu; 3- thang bin tr; 4- bnh chnh bin tr; 5- nt n; 6-
tay chnh mch in th theo cht chun;7- nt chnh b tr nhit; 8- kha
chnh theo cht chun; 9- cng tc h thng in th o bng n v
milivon v n v pH; 10-nt chnh bin tr v 0; 11- nt chnh khuych i; 12
v 13- cm ni in cc.

Th nghim c tin hnh trn thit b chun in th LP-58 (hnh 5.4).
tin hnh php o chun in th t thm vo cc c ng in cc my
khuy c v microburet c vch chia 0,05 ml. ui ca buret khng c v
tr cao hn cc.
My khuy c c th thay th bng khuy t. Trong trng hp ny cc
cng con c t t trn my khuy t.
Dng turnvit chnh kim ca in k 1 v 0. Ni in th vo mch in
dng bin i 127-220 V. Khi bt cng tc, n 2 sng. Sau 10 pht gia nhit
kenotron ca thit b vn nt 11 chnh kim in k v 0.
Cng tc 9 v tr +mV .
Cng tc 8 chuyn vo v tr trn H v ng thi vn nm 6 chnh
kim in k 8 t v tr H sang v tr P , kim in k 1 khng c lch ra
khi v tr 0. Trong trng hp ngc li chnh li mch in th theo cht
chun nh nt chnh 11 v nt 6 khi cng tc 8 cc v tr H v P .
Qui trnh o
Mu phn tch c gia nhit nh v khuy trn, nu trong mu c ht l
lng th lc qua li. Mu chun b chuyn vo cc vi khi lng ph
thuc vo ch s axit:
Ch s axit, mg KOH: di 1 1-10 10-20 20-100 trn 100

136
Khi lng mu,g: 5-12 2-5 1 0,25 0,1
Rt 50 ml dung mi vo cc ng mu v khuy cho n khi ha tan
hon ton mu.
t cc dung dch mu vo thit b chun b sn, t in cc ngp
su trong mu 10mm v bt my khuy. n nt 5 v vn bnh chnh bin tr 4
cho n khi kim in k cha nm v tr 0 ca thang chia. c s ch trn
thang bin tr (mV). Tip theo rt bng microburet 0,1-0,2 ml dung dch KOH
0,1N trong alcohol vo mu th. Sau khi khuy trn cht lng trong cc li
nhn nt 5 v chnh kim in k v 0. Chnh bng bnh chnh bin tr 4 ln
na li c gi tr ch trn thang chia bin tr (mV). Rt liu lng dung dch
KOH 0,1N tip theo sau khi gi tr th khng bin thin qu 5 mV trong 1 pht.
Nu thm dung dch chun m th thay i qu 15 mV th gim th tch dung
dch kim xung n 0,05-0,02 ml. Chun tip tc cho n khi c t bin in
th, c ghi mi ln trn thang bin tr.
Gi trc khi c s lc bt u chun l 2 pht v khong gn gi tr t
bin th 5 pht. Kt qu o ghi li nh sau (V- th tch dung dch KOH 0,1N
dng trong php chun; U- ch s trn thang bin tr, U-gia s chnh lch
th):
V, ml U, mV U, mV V, ml U, mV U,mV
0,1 284 - 1,1 329 6
0,2 292 8 1,2 338 9
0,4 298 6 1,25 350 12
0,6 305 7 1,30 392 42
0,7 311 6 1,35 425 33
0,9 316 5 1,40 433 8
1,0 323 7 1,45 437 4

n s khi lng kim bng gi tr trung bnh th tch kim thm vo khi
gia s thay i th trong khong 42 v 33, ngha l:
325 , 1
2
35 , 1 30 , 1
ml
Tin hnh song song th nghim kim tra, ngha l rt vo cc 50 ml dung
dch v chun n bng dung dch ru KOH 0,1N trong iu kin tng t.
Rt vo mt cc 0,05- 0,02 ml KOH v chun n khi xut hin t bin th.
Ch s axit x (mg KOH/1 gam mu) c tnh theo cng thc sau:

137
x =
G
T V V ) (
2 1
(5.2)
Trong
V
1
- th tch dung dch KOH 0,1N, dng cho chun mu du n
khi xut hin t bin th, ml;
V
2
tng t dng cho chun dung mi;
T- chun ca dung dch KOH 0,1N, mg/ml
G- khi lng mu phn tch, g.
Khi cn phi xc nh chun ca dung dch KOH cng thc hin ng
nh vy, trong trng hp ny chun dung dch 0,1 g biftalat kali trong 50 ml
nc ct bng dung dch KOH 0,1N. Chun xc nh theo phng trnh
sau:
T =
V
G
22 , 204
1000 . . 11 , 56
(5.3)
Trong :
G - khi lng biftalat kali, g;
V - th tch dung dch KOH, dng cho chun dung dch biftalat
kali, ml;
56,11 v 204,22- phn t lng ca KOH v biftalat kali.
2.3. Xc nh hm lng bi c hc
Tp cht c hc gm ct mn, cc ht t st, cc mui khc nhau. Tp
cht c trong du v sn phn du dng huyn ph v cng phn tn mn
th cng kh tch ra khi du khi lng. Cc tinh th mui nh c bit bn
vng. Trong thi gian ch bin du cc tp cht c hc ng trn thnh thit
b v lm gim s truyn nhit ca chng. Trong cc sn phm du cn tp
cht c hc c th chuyn t du vo dng mui v oxit khong khc nhau,
cn trong du nhn c lm sch hp ph i khi cn lu li cc ht st
trng nh. Ngoi ra, tp cht c hc cn xut hin trong du nhn do chng
c tn tr trong thng bn, bi, ct ri vo. S hin din ca tp cht c
hc trong nhin liu ng c v trong du bi trn (khng c ph gia) v tiu
chun k thut l khng c php, v chng ln hng h thng truyn nhit
v c th gy mi mn b mt lm vic.
Xc nh hm lng tp cht c hc

138
Lng mu c ha tan trong xng. Dung dch lc qua giy lc kh,
kh v cn. Theo chnh lch khi lng giy lc xc nh hm lng bi c
hc.
Ha cht:
- Xng B-70
- Benzen
- Hn hp etanol v dietyl eter 4:1 (theo th tch).
Qui trnh phn tch
t giy lc khng tro vo bnh cn v sy kh trong t sy 105- 110
o
C
lc u trong 1gi, sau sau mi 30 pht cn cho n khi t c trng
lng c nh. t giy kh ny vo phu, ra bng xng.
Khi lng mu c ly theo tiu chun GOST 6370-59 theo bng 5.2.
Bng 5.2. Chn lng mu cho cc mu sn phm du khc nhau
Sn phm du Khi
lng
mu, g
chnh xc
ca php
cn, g
T l th tch
xng B-70 so vi
khi lng mu
- Sn phn du vi nht
di 20mm
2
/giy 100
o
C
- Sn phn du vi nht
trn 20mm
2
/giy 100
o
C
- Du nhn lm sch cao
- Mazut
- Ph gia

100

25
50
10
5-10

0,5

0,5
0,5
0,1
0,2

T 2 n 4

T 4 n 6
T 2 n 4
T 5 n 10
T 10 n 20

Mu du c cn trong cc, gim nht ha tan mu trong xng
B-70. Xng c gia nhit trong bp cch thy, ng trong bnh c gn sinh
hn ngc.
Dung dch nng c lc qua giy lc chun b sn. Cn trn giy lc
ra bng xng nng n khi cht lc chy qua tr nn trong v khng mu.
Trong trng hp lc khng tt, khi sn phm du cha nc, dung dch lc
lng trong cc, sau lc dung dch lc tch n ra khi cn. Rt vo cn
cha trong cc hn hp alcohol-eter khi lng gp 5-10 ln. Dung dch
alcohol- eter chy qua giy lc ny. Tip theo ra bng hn hp alcohol-eter,
sau l xng nng.
Giy lc cng vi cn chuyn vo bnh cn, trong c lm kh bng
giy lc sch v lm kh bng cch m np nhit 105-110
o
C cho n

139
khi lng n nh. Lm lnh trong bnh ht m y kn t nht 30 pht trc
khi cn.
Khi tin hnh phn tch lu cc vn sau y:
1) sn phn du cha nc phi lm khan trc bng cch chng ct
trong thit b nh trong hnh 5.5;
2) sau khi ct nc, dung dch xng thu trong bnh cu c s dng
xc nh cn c hc theo phng php ny, bt u t ha long
dung dch v lc n;
3) trong trng hp sn phm du ha tan km trong xng th thay
xng bng benzen;
4) tng nhanh lc s dng phu Bukhner c bm tia nc.
Hm lng tp cht c hc x (% khi lng) c xc nh theo cng
thc sau:
x = 100 .
) (
2 1
G
G G
(5.4)

Trong :
G
1
- khi lng bnh cn cng giy lc v cn c hc, g;
G
2
khi lng bnh cn v giy lc, g;
G - khi lng mu phn tch, g.

Hnh 5.5. Thit b xc nh hm lng nc trong du.
1- bnh cu; 2- phu hng; 3- sinh hn.

2. 4. Xc nh hm lng tro

140
Khi t chy du th v sn phm du cn khong to thnh, c gi l
tro. Cn khong ny khng cho php d on y v thnh phn ha hc
ca cc thnh phn du cha chy ht, v khi chy chng chuyn ha thnh
cc oxit tng ng. Trong tro c cha cc oxit canxi, magh, silic, nhm, st,
vanady v cc nguyn t khc.
i vi phn ln du nhn, nhin liu phn lc v diesel hm lng tro
khng c cao qu vi phn trm v vi phn nghn %, cn trong xng
khng c c tro. Hm lng tro v tp cht c hc tng cao trong du
nhn sau s dng. Th d, phn tch du nhn my bay MC-20 mi v sau khi
s dng 50 gi trong ng c cho thy hm lng tro tng ng l 0,001 v
0,18%, cn tp cht c hc l 0 v 0,056%.
Ni dung ca php phn tch hm lng tro l t mt lng mu du
hoc sn phm du sau nung 650
o
C cn cacbon kh to thnh tro.
Qui trnh phn tch.
Trc khi t mu lng cn trn k trong 5 pht. Trong phn tch du
nhn snh lp trn c b i v mu c ly bng bay t t nht l 3 v tr
nhng khong cch khc nhau tnh t thnh bnh, sau trn u.
t giy lc khng tro vo cc t c khi lng n nh, t giy lc
st vo y v thnh cc, sau cc t v giy lc c cn vi chnh
xc n 0,01g. Cn vo cc t ny 25 g sn phm du lng hoc 5 g du
nhn snh vi chnh xc nh trn v nu nng chy mu. Cun t giy lc
khng tro th hai dng hnh chp v ct b phn trn ca n vi chiu cao 5-
10 mm. t y phu giy lc th hai vo mu du, y ln n. Phu giy lc
c s dng lm bc trong thi gian t mu du.
Cc t t trn bp in, t bn cnh cc t th hai c cha du
nhn khng nc, trong cm nhit k gim st s gia nhit ca du
nhn v mu sn phm du phn tch. Gia nhit t t v gi 100-120
o
C mt
thi gian cho n khi cc bt (to thnh khi c nc trong mu phn tch) bin
mt. Khi giy lc thm du th t n v theo di s chy, iu chnh bng bp
in sao cho du khng b trn ra khi cc t v ngn la khng b tt. t
tin hnh cho n khi to thnh cn cacbon. Sau cc t c chuyn vo
l nung v gia trong nhit 650
o
C trong 1,5-2 gi, sau n trng
lng c nh.
Hm lng tro x (%k.l.) c tnh theo cng thc:

141
x = 100 .
) (
3 2 1
G
G G G
(5.5)
Trong :
G
1
- khi lng cc t cha tro, g;
G
2
khi lng cc t, g;
G
3
- khi lng tro ca giy lc (ly theo ti liu ca nhn hiu giy
lc), g;
2.5. Phng php xc nh hm lng asphaten
xc nh hm lng asphanten ng dng tnh khng ha tan ca
chng trong mt s hydrocacbon no c nhit si thp. Khi ha long
mt lng sn phm du bng nhng dung mi ny asphanten s lng cn.
Nu nh trong sn phm du c cha cacben v carboid chng s kt ta
cng asphanten. Do asphanten v nha phn t lng cao v cu trc ha
hc gn nhau, do phn tch chng gp kh khn. V vy vic la chn cht
kt ta v iu kin phn tch c ngha ln.
Cht kt ta c s dng l pentan, hexan, heptan hoc eter du m
khng cha hydrocacbon thm. Kt ta c tin hnh nhit thp. Tuy
nhin vic phn tch asphanten khi malten (hydrocacbon, nha) s tt hn
nu ha tan sn phm du trong khi nung nng chng n nhit si ca
dung mi v khuy cn thn. Trong iu kin ny phn tch c tin hnh
trong bnh cu, c gn sinh hn bng v trn c. Thi gian cn thit lng
hon ton asphanten l 24 gi.
Xc nh hm lng asphanten theo tiu chun IP 143: Mu du c
ha tan trong n-heptan, asphanten khng tan kt ta c lc v cn xc
nh hm lng.
2.6. Phng php xc nh hm lng nha.
xc nh hm lng nha cn to iu kin n tch hon ton ra
khi phn hydrocacbon ca sn phm du (du nhn) v thu c dng
sch cn. Vi mc ch ny s dng kh nng hp ph ca nha trn cht
hp ph rn xp v c th gii hp bng cc dung mi khc nhau. Da trn
nguyn tc ny xy dng phng php hp ph xc nh hm lng
nha.
Phng php ph bin nht xc nh hm lng nha l s dng
silicagel ht ln lm cht hp ph. Phn lng sau khi lc asphanten c

142
qua ct cha silicagel, sau khi ra sch cc phn hydrocacbon qua b chit
Soxlet dng benzen gii hp v sau khi cho bay hi ht benzen phn cn li l
hm lng nha.
Qui trnh th nghim
Cn khong 5g sn phm du cn phn tch, trn vi mt lng silicagel
(25-30g) sy kh nhit 200-250
o
C to thnh hn hp ng nht
trong chn s. Nu sn phm du rt nht, th cn ha tan n trong lng
nh benzen, sau benzen c loi khi hn hp trn vi silicagel bng
cch bay hi trong 1 gi trn bp cch thu.
Hn hp c chuyn vo li lm bng giy lc, t trong ng chit 3
ca b Soxlet (hnh 5.6). trnh cc ht silicagel ri vo ng xiphon 2 t
di y ng chit cc bng gn sao cho n che l ra ca ng 2. Sau chn
s c trng vi ln bng eter du ha cho n khi ra ht cn du v rt
cht lng ny vo ng chit sao cho phn cht lng ny cng tip xc vi
silicagel. Sau mt lng eter du ha vo bnh cu 1 sao cho cng vi
eter du ha c trong ng chit khng vt qu na dung tch ca ng chit.
Lp rp thit b v g vo gi.

Hnh 5.6. B Soxlet
1- Bnh cu; 2- ng xiphon; 3- ng chit; 4- sinh hn ngc; 5- ng dn

143
Tip theo l chit du nhn bng eter du ha np trong thit b. Gia
nhit bnh cu trn bp cch thu hoc trn bp in kn c iu chnh nhit
v dn nc vo sinh hn. Hi dung mi t bnh cu 1 theo ng 5 ri vo
sinh hn 4, t di dng cht ngng t nng chy vo ng chit 3, trong
din ra ra du nhn ra khi hn hp. Khi mc cht lng trong ng chit
hi cao hn chiu cao ng 2 th bt u c dng cht lng t ng chit chy
vo bnh cu, ng 2 lc ng vai tr xiphon.
Chit kt thc khi dng cht lng chy trong ng xiphon vo bnh cu
hon ton trong. Nu cn phi xc nh hm lng du nhn th lng eter
du ha d c ct, du nhn c chuyn sang cc cn, t trn bp
cch thu loi phn dung mi d. Sau cc cn cng du nhn c sy
n khi lng c nh trong t sy 110
o
C. Chnh lch khi lng mu v
du nhn nhn vi 100 thu c hm lng du nhn (%k.l.)
2.7. Xc nh hm lng Parafin
Xc nh hm lng parafin trong du th v trong cc phn on nng
cn tin hnh nhng bc sau:
- Tch loi hp cht nha, asphanten bng cch cho hp ph trn
silicagel. Ha tan mu du trong dung mi n-heptan hoc eter du
m, cho vo bnh cu c cha cht hp ph l silicagel, khuy, lc
cho cc cht nha hp ph vo silicagel.
- Khi thy phn dung mi trong bnh ht mu nu en l nha v
asphanten b hp ph ht vo silicagel chuyn tt c silicagel vo
ng b Soxlet v tip tc ra silicagel cho ti khi ht hydrocacbon.
- Ton b dung mi tch ra trong c hn hp hydrocacbon c
cho bay hi loi dung mi n-heptan. Hn hp hydrocacbon c
ha tan trong hn hp axeton - toluen (70 v 30% t.t). Hn hp
c lm lnh ti -30
o
C. Parafin kt tinh lc qua phu xp thy tinh
s 3, sy, cn lng parafin trn phu lc v tnh hm lng
parafin.
2. Kim tra hm lng nc
Nc khoan l thnh phn ng hnh cng du th. Nc ha tan km
trong du th, nhng to thnh nh tng du khi khuy trn c hc. bn
vng ca nh tng ph thuc nhiu vo kch thc git nc, trong du n
thng l pha phn tn.
Nc khoan cha mui di dng dung dch, c thnh phn thay i ph
thuc vo ngun gc v chiu su khai thc du. Thng trong nc khoan

144
c cha clorua kali, natri, canxi v st, i khi c cha sulphat v cacbonat,
trong mt s nc cn cha bromua v iodua. Cc mui ny cng vi nc
ri vo du v lm cho ch bin n phc tp hn. Do du th khi ch bin
phi kh v lai sch mui.
2.1. Phng php nh tnh xc nh nc trong du nhn
Khi nung nng du nhn n nhit 150
o
C nc cha trong chng s
to bong bng, to ting lch tch v lm c du nhn. Da vo tn hiu ny
ta bit c nc trong du nhn.
Qui trnh xc nh
Rt du nhn cn phn tch vo ng nghim ng knh 10-15 mm, cao
120-150 mm mt lp cao 80-90 mm. ng nghim c y bng nt, trong
c l cm nhit k v rnh thot hi. Nhit k c t vo gia ng
nghim khong cch cch y 20-30 mm. t ng nghim ny vo l ca
bp du c nung nng n 170
o
C v quan st n trong mt vi pht, khi
du nhn trong ng nghim cn cha nng n 150
o
C.
Xut hin bong bng, s rn nt mt khng di hai ln, rung np v
vn c du nhn thnh ng nghim cho thy c nc cha trong du
nhn.
Nu nh trong ln th nghim u tin quan st thy hoc l ting lch
tch mt ln v to bt, hoc ting lch tch khng r v to bt, hoc ch c
to bt, th lp li th nghim. S hin din ca hi m trong du th nghim
c coi l c khng nh nu trong ln th nghim lp li pht hin c
d l ting lch tch mt lm v to bt.
2.2. Phng php nh lng xc nh nc trong sn phm du
Nc trong sn phn du c th tn ti trng thi l lng hoc ha tan.
ng vi iu ny khi phn tch cht lng sn phm du c hai phng
php: ct c dung mi v phng php xc nh ha hc nc ha tan trong
du nhn c bit (phng php hydrua canxi).
2.2.1. Ct nc vi dung mi
Bn cht ca phng php l ct nc v dung mi ra khi sn phm
du v sau tch chng ra thnh hai lp trong bnh hng chia . Dung mi
c s dng l xng dung mi BR-1. Trc khi s dng dung mi c lm
khan bng clorua canxi hoc sulfat natri v lc.
Thit b xc nh hm lng nc c lp t nh trong hnh 5.5.
N bao gm bnh cu 1, phu hng 2 v sinh hn 3. Phu hng l ng
nghim th tch 10 ml c ui chut phn di. Gi tr vch chia phn t 1

145
n 10 ml l 0,2 ml, cn phn 0 n 1 ml l 0,05 ml. Phn trn ca ng
c hn vi ng ni vo bnh cu chng ct c ngn 1. Bnh cu bng thy
tinh hoc kim lai. Ni vo u t do ca ng hng sinh hn ngc 3 sao cho
phn ui ng di ca sinh hn nm ngay ngang gia ng nhnh.
ng hng ni vi bnh cu v sinh hn nh nt bc hoc c nhm.
Qui trnh xc nh
Mu phn tch c khuy trn trong 5 pht, cn cc sn phm c v
parafin c gia nhit trc n 40
o
C.
Cn vo bnh cu kh v sch 100 g mu du vi chnh xc n 0,1g.
si u cho vo bnh 1 mt vi vin bt hoc mao qun thy tinh.
Khi thit b lp rp v gi c nh trn gi , a nc vo sinh hn
v bt u gia nhit t t cho bnh cu trn bp in hoc bng vi t gas.
iu chnh gia nhit sao cho c khong 2-4 git cht ngng t ri vo phu
hng t ng sinh hn trong 1 giy. Khng nn a lng nc vo sinh hn
qu nhiu v khi trong ng sinh hn s c ngng t hi nc t khng kh.
Sau mt thi gian phu hng 2 s y cht lng v phn d s chy vo bnh
cu 1. Nu trong mu du c cha nc th n s bay hi t bnh cu v
ngng t trong sinh hn, cng vi dung mi ri vo phu hng, trong nh
khc bit v khi lng ring nc nhanh chng lng xung lp di. Khi tc
ct ng chun c th lai tr vic nc khng ri vo bnh cu. Khi lng
nc trong phu hng khng tng tip v lp dung mi trn trong, chng ct
kt thc. Nu mt lng nc khng ln c chng ct, dung mi s khng
tr nn trong sau thi gian di. Trong trng hp ny phu hng c
trong nc nng trong 20 pht cho n khi dung mi tr nn trong. Khi c cc
git nc dnh vo thnh ng hng dng a thy tinh mnh y chng
xung phn di. Sau o th tch nc c ct ra. Nu hm lng nc
trong mu du vt qu 10% th tt c lng nc ct t 100g mu khng
cha trong phu hng. Trong trng hp ny mu du c th gim xung
n 50, 25 hoc 10 g.
Hm lng nc x (%k.l.) c tnh nh sau:
x = 100 .
G
V
(5.6)
Trong :
V - th tch nc trong phu hng, ml;

146
2.2.2. Phng php hydrua-canxi
Phng php ny da vo s tng tc ca nc cha trong du nhn
vi hydrua canxi theo phn ng sau:
CaH
2
+ 2H
2
O Ca(OH)
2
+ 2 H
2
(5.7)
Theo lng hydro sinh ra c o trong buret kh tnh hm lng nc
trong du nhn.
Ha cht
- Hydrua canxi (gi trong bnh ht m kn)
- Axit sulfuric
Thit b
Thit b xc nh hm lng nc (hnh 5.7) gm bnh sinh (retorter),
bnh cu 1 c th tch n c nhm 100ml. Trong np 3 c hai ca vo. Ni
vo mt ca bnh sinh 2, trong cha hydrua canxi. C th hai ni vi bnh
Drecsel 4 vi kha hai thng 5. u t do ca bnh Drecsel ni vi buret kh 7.
Buret kh c dung tch 20 ml, vch chia 0,05 ml, c lp mt kho ba thng 6 v
bnh cn bng 8. Cht lng c chc trong buret v bnh cn bng l nc
ct. Rt vo bnh Drecsel 4 axit sulfuric theo tnh tan sao cho n np vo ng
trong ca bnh 45 mm. S dng du bi chn khng cho nt nhm v cc van.
Thit b sau khi lp rp c th kn. lm iu ny bng van 6 ta ni
thit b vi khng kh, cn van 5 t v tr ni buret 7 vi bnh cu 1 v nh
bnh cn bng 8 chuyn v tr cht lng vo v tr 0. ng van 6 ng thng
thit b vi khng kh, h bnh cn bng xung mc di v gi v tr ny 10
pht. Trc tin cht lng trong buret s h xung, sau dng v tr xc
nh. Khi nng ln hai bnh cn bng cht lng trong buret s mt ln na tr
v v tr 0. Trong trng hp ngc li phi tm xem v tr no trong h
khng kn v sa cha li.

Hnh 5.7. S thit b xc nh nc trong du nhn.

147
1- Bnh cu;2- bnh sinh cha hydrua canxi;3-np; 4- bnh Drecsel;
5- van hai thng;6- van ba thng;7- buret kh;8- bnh cn bng.

Qui trnh xc nh
Du nhn cn phn tch c gi trong phng 2 gi, sau a vo
bnh cu 1 n c nhm v cn bnh cng du nhn vi chnh xc 0,1 g.
Theo chnh lch trng lng vi bnh cu rng xc nh khi lng du nhn.
o nhit v p sut mi trng. a vo bnh sinh khong 1 g hydrua
canxi v ni n vi np 3, np 3 c ni vo bnh cu. Bng ng cao su ni
u t do ca np 3 cng bnh 1 vo cc phn cn li ca thit b.
Sau hai ln th kn a mc nc trong buret v v tri 0 v thit b
ng thng vi khng kh. Quay bnh sinh 2 mt gc 180
o
quanh c nhm v
hydrua canxi vo du nhn phn tch. Hydro sinh ra trong phn ng thu
vo buret, h dn bnh cn bng xung. Sau 5 pht lc cn thn bnh cu 1 v
quan st mc nc trong buret, gi cht lng trong bnh cn bng cng v
tr. Lc bnh cu tip tc vi ln cho n kh th tch kh hydro sinh ra c nh.
Hm lng nc trong du nhn x (%k.l.) c tnh nh sau:
x =
) 1 2 , 273 ( 101325
) ( 2 , 273
.
100 . 000804 , 0 .
1
b p
G
V
(5.8)

Trong :
V
1
- th tch hydro sinh ra c o trong buret nhit t, ml;
0,000804- khi lng nc, ng lng vi 1ml hydro sinh ra
trong iu ken tiu chun, g;
G - khi lng mu phn tch, g;
p- p sut p k. Pa;
b- p sut hi nc nhit phn tch, Pa;
t- nhit phn tch,
o
C.

xc nh hm lng nc trong du th s dng thit b th nghim t
ng (th d, LIVN-1 (Nga)), trong hydro sinh ra khng xc nh theo th
tch ca buret m bng u d dn nhit. Phng php ny cho php xc
nh hm lng nc trong du th vi chnh xc n 0,001%.

148
Thit b gm bung bay hi, bung phn ng, h thng lm kh kh
mang, u d dn nhit, thit b iu chnh, b ngun v b iu chnh nhit
bng in.
Mu du c ly bng thit b nh lng nn, a vo phn di ca
bung bay hi 2 ml mu. a vo y kh mang l khng kh hoc nit sau
khi qua h thng lm kh vi lu lng 200 ml/pht. Gi nhit trong bung
bay hi 150
0
C. Hi nc, hydrocacbon nh v kh mang qua bung bay hi i
vo bung phn ng, trong n i qua lp hydrua canxi c phn b trn
li rung. Nhit ca bung phn ng gi 90
o
C. Hydro sinh ra, kh mang
v hi xng qua thit b lm lnh i vo u d dn nhit. Kt qu phn tch
c ghi nhn bng in th k.
Qui trnh xc nh
t nhit k c khong nhit 0-50
o
C vi vch chia 0,5
o
C v chiu di
chn 120 mm vo ng nghim thy tinh ng knh 30 mm, cao 130mm,
t vo hp xp ng knh 50 mm, di 140 mm. Rt vo ng nghim kh 10
g sn phm du v t vo hp xp. Cho vo y bt hydrua canxi. Liu
lng hydrua canxi c cn trc vo ampul thy tinh. Ampyl c hn kn
v m ra ngay trc khi phn tch.
Ngay khi a hydrua canxi vo khuy ng nghim c cha nhit k.
Trong trng hp trong sn phm du c cha hi m, do phn ng ta
nhit, nhit tng ln. Ghi nhn lng tng nhit cc i v tnh chnh
lch nhit cui v u T. Theo gi tr T tm c, s dng th hoc
bng, xc nh hm lng nc (%k.l.). th hoc bng c thit lp trc
bng thc nghim trn thit b ny v s dng hn hp nhn to.
2.2.3. S dng tiu chun ANSI/ASTM D96 73 xc nh hm lng
nc v cn trong du th
Phng php ny xc nh hm lng nc v Cn trong du th bng
cch ly tm mu th. Bao gm mt phng php c bn, hai phng php t
chn A, B (dng cho nhng trng hp t nghim ngt hn) v mt phng
php c s.
a. Phng php c bn
Thit b
My ly tm: c th kim sot c lc ly tm tng i (rcf) khi quay hai
hay nhiu ng ly tm. Lc ly tm tng i thng khong 500-800.
Tnh ton vn tc quay c th theo cng thc:

149
rpm = 265
d
rcf
(5.9)
vi: rcf: lc ly tm tng i.
d : ng knh quay, c tnh bng ni hai u ng i din
khi chng quay.
ng ly tm dng ng mu gm hai loi:
ng ly tm 8 in (203 mm)
ng ly tm 6 in (152 mm)
B n nhit: dng n nh nhit ca mu theo tiu chun ( 60
O
C hay
49
O
C)
Dung mi tch nc: Toluen.
Mc ch ca dung mi tch nc l: ho tan hydrocacbon rn, gim
nht ca mu, tng kh nng tch nc v cn.
Nu cn cht ph nh th thm cht ph nh, c th chn cc cht nh:
phenol, baz nitogen, acid naphthenic.
Chun b mu
Khi a mu t ngun cha v ng ly tm, cn lc u v mnh sao cho
gn ging vi mu thc t nht.
Cch tin hnh:
Rt chnh xc 50ml mu vo mi hai ng ly tm, sau thm vo n
100ml dung mi tch nc, lc mnh. Nhng ng vo b n nhit n nh
nhit mu 60 1
O
C trc khi ly tm, v sao cho sau khi ly tm nhit
khng di 52
O
C, khi kim tra mu 49
o
C phi chp nhn hin tng sp
kt tinh nh hng n kt qu, trong trng hp ny nhit cui khng
di 38
O
C. Xoay ng ngc, xui trn u hn hp v ch l p sut
hi ti 60
O
C cao gn gp i ti 38
O
C. t ng ly tm vo cc xoay sao cho
cn bng, quay 3 pht hoc lu hn vn tc tnh ton (ch rcf nn t
500 800).
Ghi kt qu.
c v ghi th tch nc + cn ca mi ng v tnh tng ca hai ng,
tng ny chnh l % ca nc v cn trong mu, bo co thm c cht ph
nh nu c.
b. Phng php t chn A
Thit b ging nh thit b ca phng php c bn, nhng ng ly tm c
thm ng hnh qu l.

150
Dung mi v cht ph nh c th chn theo bng sau:
Bng 5.3. Dung mi v cht ph nh s dng trong th nghim xc nh
lng nc v cn trong du th
Dung mi Cht ph nh
Dung mi stoddard
Toluen
Xylen
Kerosin
Xng thm
Cht ph nh thng mi bt k
Phenol
Baz nitrogen
Axit naphthenic

- Mu: nh mc 3 ca phng php c bn.
- Cch lm: ging nh phng php c bn nhng c mt s thay
i:
- Nhit u: 49 1
O
C, nhit cui khng di 38
O
C.
- Nu mu c nhiu sp th nhit u: 60
O
C, nhit cui khng
di 52
O
C.
Ghi kt qu
Nu hm lng du cho vo l 50 ml v lm y n 100ml vi dung mi
th kt qu l % nc + cn, nhng khi hm lng du cho vo khc 50ml v
lm y khc 100ml th hm lng c tnh:
% nc v Cn = 100
V
S
, % (V.10)
(S : th tch nc v cn, V: th tch du)

c. Phng php t chn B
Hon ton ging phng php A nhng ng ly tm l 12.5ml.
d. Phng php c s (Base Method):
Nc c tnh theo ASTM D 95, cn cn theo ASTM D 473, tng hai
kt qu chnh l % ca nc v cn (phng php ny khng cp n
trong gio trnh ny).
3. Kim tra hm lng mui
mui l i lng c trng cho hm lng chung ca cc cht in
ly tan trong nc. i vi cc loi nc c pH = 5-9, cc ion H
+
v OH
-
khng
nh hng n mui v mui tng ng vi nng ca cc mui tan
trong nc.
Phn loi mui:

151
- mui ton phn: l tng nng tt c cc anion c trong nc.
- mui phi cacbonat: l nng ca tt c cc anion tr cc anion
HCO
3
-
, CO
3
2-
, OH
-
.
Thng thng ch xc nh mui phi cacbonat, cn mui chung
c tnh bng tng mui phi cacbonat v kim.
mui c biu th bng s mili ng lng gam trong mt lt
nc.
3.1. Xc nh hm lng mui clorua
Phng php phn tch da vo vic chit mui ra khi du bng nc
nng v chun nc tch cha clorua bng dung dch nitrat thy ngn theo
phn ng:
Hg(NO
3
)
2
+ 2 NaCl HgCl
2
+ 2 NaNO
3
(5.11)
Ha cht:
- Benzen.
- Axit nitric
- Nitrat thy ngn dung dch 0,01 N. iu ch: ly 1,67 g Nitrat thy
ngn nghin mn ha tan trong 50 ml nc trong bnh nh mc 1 lit.
Cho dn axit nitric m c vo dung dch c cho n khi ht c,
sau thm nc n vch.
- Diphenilcarbazid dung dch 1% trong ru.
Qui trnh xc nh
Mu du sau khi trn mnh trong vng 10 pht rt vo ng ong dung
tch 25 ml, cn nu nh d on hm lng mui trong du trn 200 mg/lit th
rt vo ng ong dung tch 10 ml. Mu du ong rt vo phu chit. ng
ong c trng 4 ln bng benzen, mi ln khng qu 5ml. Tt c cc lng
benzen trng rt vo phu cng vi du. Sau khi khy dung dch du cng
benzen 2 pht rt thm vo 100 ml nc ct nng. Tip tc khuy trn dung
dch trong 10 pht. Sau t phu vo vng gn trn gi . Sau khi
lng, lp nc di c rt vo phu c ph giy lc v phn lc thu vo
cc. Sau lp li chit bng 30-40 ml nc nng trong 5 pht. Lp nc
qua phu c giy lc li thu vo cng cc trn. Giy lc c ra bng 10 ml
nc nng. Cc ng nc lc t ln bp v un si lai hydrosulfua
(th bng giy ch). Sau khi lm lnh nc cha trong cc c rt vo bnh
nh mc c dung tch 500 ml. Cc c trng vi ln, mi ln bng 10-15 ml
nc ct, nc ny cng c vo bnh nh mc cha nc chit, sau
thm nc ct n vch chia. T bnh nh mc dng pipet ly ra 50 ml

152
dung dch. Nu hm lng mui trong du trn 5000mg/lit th ch ly 25 ml.
Mu c rt vo bnh cu, thm vo 50 ml nc ct, 2-3 ml dung dch
0,2N axit nitric, 10 git dung dch diphenilcarbazid v chun bng dung dch
nitrat thy ngn 0,01 N cho n khi xut hin mu hng nht.
Tin hnh song song th nghim kim tra vi nc ct cho n khi xut
hin mu hng nht.
kim tra xem chit ht mui clorua cha, a vo phu chit dung
dch du cn li v rt vo 100 ml nc ct nng v lp li th nghim, a
i chun ton b nc thu c.
Hm lng mui tnh sang NaCl (mg/1l du) c tnh theo cng thc
sau:
x =
V
A V V 1000 . 5846 , 0 ). (
2 1
(5.12)
Trong :
V
1
- th tch dung dch 0,01 N nitrat thy ngn dng cho chun dung
dch phn tch, ml;
V
2
tng t cho chun kim tra, ml;
0,5846

- khi lng clorua natri, ng lng vi 1 ml dung dch
nitrat thy ngn chnh xc 0,01N, mg;
A - t l gi th tch bnh nh mc v pipet;
V - th tch du phn tch, ml.
Kt qu phn tch c tnh theo cng thc (5.12) v cng vi kt qu
tnh sau khi chun phn chit c bn.
xc nh hm lng mui clorua trong du th trong thc t nh
my cng ng dng phng php chun in th. Bn cht ca phng php
ny l ha tan lng mu du trong dung mi hu c, gm 30 ml isobutanol
v 70 ml benzen v axit ha bng axit nitric, v chun in th dung dch
thu c bng nitrat thy ngn.
3.2. Xc nh mui phi cacbonat bng phng php trao i ion
Nguyn tc
Cho mu nc chy qua ct cationit dng H
+
. S mili ng lng gam
ion H
+
c y ra khi cationit bng s mili ng lng gam cation b gi
li trn ct. Dng dung dch baz mnh chun lng ion H
+
b y ra, t
c th xc nh mui.
Lu : trc khi chun cn loi tr lng kh CO
2
c trong dung dch
c chy ra t ct.

153
Dng c v ho cht
Ct cationit dng H+: Ct thy tinh dng buret c kha nhm iu
chnh tc chy ca dung dch, ct c ng knh khong 2,5 cm. Nha
cationit H+ l nhng ht c kch thc 0,5 1,5 mm c np vo ct sao
cho c chiu cao khong 10 12 cm. Trc khi s dng ra qua ct vi ln
bng nc ct, sau bng dung dch HCl 5 %, ri bng nc ct, ri bng
dung dch NaOH 5 %, ra li bng nc ct, v mt ln na bng dung dch
HCl 5%, v cui cng bng nc ct n phn ng trung ha.
- Dung dch HCl 5 %.
- Dung dch chun NaOH 0,1 N khng cha Na
2
CO
3
.
- Mety da cam 0,05 %.
- Cht ch th hn hp.
Cch tin hnh:
Cho 200 ml mu nc vo phn trn ca ct trao i ion, iu chnh tc
chy khong 0,1 ml/giy. Hng ly 100 ml vo bnh nh mc dung tch
100 ml, sau chuyn sang bnh c dung tch 250 ml. Cho dng khng kh
khng cha CO
2
chy qua trong 10 pht ri em chun bng dung dch
chun NaOH 0,1 N vi cht ch th metyl da cam hay cht ch th hn hp.
Tnh kt qu
mui c tnh theo cng thc sau:
x =
100
1000 . 1 , 0 . a
(mlg/l) (5.13)
trong : a: th tch dung dch chun NaOH c nng 0,1 N
4. Xc nh t trng du th sau khi tch mui v nc
Khi lng ring ca mt cht l khi lng cha trong mt n v th
tch. n v ca khi lng ring l kg/m
3
. Chn khi lng ca 1 m
3
nc ct
4
o
C l 1 n v. Trng lng tng i (t trng) ca mt cht l t l khi
lng ca n vi khi lng nc 4
o
C. V gi tr, khi lng ring v t
trng trng nhau, nhng t trng l i lng khng th nguyn.
Thc nghim cho thy, sn phm du v nc c h s gin n nhit
khng nh nhau, do cn phi ch r nhit nc v sn phm du trong
th nghim xc nh t trng. Thng thng khi lng ring ca du xc nh
20
o
C, cn ca nc l 4
o
C. T trng c k hiu l
20
4
. Trong thc t cng
thng xc nh t trng nhit khc 20
o
C. chuyn vo iu kin tiu
chun, s dng phng trnh:

154
20
4
=
t
4
+ (t-20) (5.14)

Trong :
t
4
- t trng nhit t.
- h s iu chnh nhit trung bnh khi nhit thay i 1
o
C;
t - nhit ti xc nh trng lng ring,
o
C.

Trng lng ring ca sn phm du c xc nh bng areometer (t
trng k), cn thy tnh Vestphal v phng php picnometer. i vi du th
c nhit ng c trn 20
o
C p dng phng php picnometer ASTM D
1217, nhng phn on lng v ng nht p dng phng php t trng k
ASTM D 1298.
4.1. Phng php t trng k ASTM D 1298
thng c p dng cho du v sn phm du thng mi. Phng
php ny da trn nguyn tc Acsimet, ngha l da vo lc y ca khi
lng cht lng b bu ca t trng k chim ch. Khi p dng phng php
ny vi du th c tnh parafin cao pht sinh mt s vn nh, phi gia nhit
du tr thnh dng lng ng nht. Nhng khi c nung nng phn nh
trong du s bay hi dn ti php o khng chnh xc.
Trong hnh 57 l t trng k. Do c trng lng v hnh cn i nn t
trng k lun ng thng trong cht lng. T trng k c sn xut vi vch
chia t 0,0005 n 0,005, c nhit k hoc khng c nhit k.

155

Hnh 5.8. T trng k v Cn thu tnh.
1- n cn, 2- tr gc; 3- thn; 4- vt gi;
5- vt chnh; 6- qu cn; 7- mc;

156
8- qu hiu chnh; 9- ng ong

Qui trnh th nghim
du th nghim vo ng ong c ng knh ln hn ng knh
qu hiu chnh t 2 ln tr ln,rt cn thn (dc theo thnh ng ong hoc
theo a thu tinh) lng du sao cho khi th t trng k vo du khng ngp
ti ming ng ong. Cm nh t trng k sch v kh v th cn thn vo
ng du. Sau khi t trng k khng cn dao ng, ghi s theo mc trn ca
thang o. Khi quan st mt phi nm ngang mc vi vch. ng thi xc nh
nhit du. Nu t trng khng c xc nh 20
o
C, m nhit khc,
th t trng o c l t trng biu kin v
20
4
c xc nh theo phng
trnh (5.14).
i vi du rt nht (c nht trn 200 mm
2
/giy hay trn 200 cSt) t
trng k khng chm vo c. Nu hm nng du nhit trn 40
o
C th s
lm thay i h s hiu chnh trong phng trnh (5.14). Do trong trng
hp ny ho long du bng du ha vi lng bng lng du th th
nghim. Tip theo hn hp c xc nh nh trn.
Cho rng, t trng ca du l
1
v cht ho long l
2
th t trng hn
hp l
3
bng trung bnh s hc ca
1
v
2
;
3
= (
1
+
2
)/2,
1
xc nh theo
cng thc:
1
= 2
3
-
2
(5.15)
Tuy nhin, cng lu rng nu t trng gia du v cht ha long khc
xa nhau th kt qu s km chnh xc.
4.2. Phng php picnometer ASTM D 1217
L phng php chnh xc. Phng php ny xut pht t vic so snh
khi lng hai th tch bng nhau ca du v nc ct. Ty theo tnh cht
du, sn phm du dng lng, bn lng hoc rn m s dng loi
picnometer ph hp. Thng thng chn picnometer c dung tch t 1 n 10
ml.
Qui trnh th nghim
i vi du nht thp: Ra picnometer bng nc ct, trng bng etanol
hoc axeton v sau khi kh cn trn cn phn tch. Bng pipet hoc phu
ui nh v di n y, rt nc ct vo picnometer n mc v t vo
trong b n nhit 20
o
C. Sau 10-15 pht, khi mc nc trong ng ong

157
khng thay i na, lng nc d, vt qu mc, dng giy thm ly bt
ra.
Nc quanh picnometer c lau sch, sau cn picnometer vi
chnh xc 0,0002 g. Khi lng nc trong th tch picnometer c gi l ch
s nc ca picnometer. Sau picnometer c trng cn v kh v rt
du vo 20
o
C. Trong trng hp du nht cao th cn hm nng 40
o
C,
sau picnometer cha vi du trong 20-30 pht trong t sy 50
o
C
loi ht bt kh. Mc cui cng ca du trong picnometer xc nh sau khi lm
lnh 20
o
C. T trng biu kin ca du c tnh theo cng thc:
2 1
2 3 20
20
m m
m m
(5.16)
Trong :
m
3
- khi lng picnometer cng vi du, g
m
2
- khi lng picnometer, g
m
1
- khi lng picnometer cng vi nc, g
T trng thc c tnh n t trng ca nc v khng kh 20
o
C xc nh
theo cng thc:
t
4
= (0,99823- 0,0012)
t
20
+ 0,0012 = 0,99703
t
20
+ 0,0012 (5.17)
Trong :
0,99823 khi lng ring ca nc 20
o
C, g/ml
0,0012 - khi lng ring ca khng kh 20
o
C v 0,1 MPa, g/ml
t
20
- t trng biu kin, xc nh theo cn nhit th nghim.
4.3. Phng php cn thu tnh.
Tc dng ca cn thy tnh cng da trn nh lut Acsimet. Khi nhng
vt vo cc cht lng khc nhau n s y mt th tch cht lng ra bng
nhau, nhng c khi lng khc nhau. Khi lng ca cc th tch ny t l
thun vi khi lng ring ca cht lng.
Mt vt c trng lng P nh tc dng ca lc y trong nc n c
trng lng biu kin l P
1
. Chnh lch P - P
1
bng trng lng nc c
vt y ra. Tng t i vi cht lng khc ta c trng lng biu kin l P
2
.
Chnh lch P - P
2
bng trng lng cht lng c y ra. Nu xc nh t
trng ta s dng mt cht bit trc trng lng v th tch, cn cht lng
th hai l sn phm du cn xc nh khi lng, th t trng ca sn phm
du c tnh theo cng thc:

158
2
1
P P
P P
(5.18)
Cn thu tnh (hnh 5.8) l cn n, gm n cn 1 ta trn tr gc 2. Tr
gc c ni vi thn 3 v thn c gi cht vo di bng vt gi 4.
di c ni vi vt chnh 5, cho php gi cn v tr thng bng. Bn tri
n cn c qu cn 6 v bn phi c mc 7 v qu hiu chnh 8. Khi lng
qu hiu chnh c chn sao cho n ng cn bng vi n cn trong khng
kh. Khong cch gia tr ta v mc c chia thnh 10 phn bng nhau.
Chn 2 qu cn ln nht bng vi khi lng qu hiu chnh trong nc ct
20
o
C. Khi lng ca 3 qu cn cn li nh hn qu ln 10, 100 v 1000 ln.
Khi th qu hiu chnh vo nc, to lch cn bng v cn bng cn
treo qu cn ln. Trng lng ca qu cn ny bng hiu trng lng ca
qu hiu chnh trong khng kh v trong nc ct, ngha l bng khi lng
nc trong th tch qu hiu chnh (P-P
1
). Khi th qu hiu chnh vo cht
lng c t trng thp hn 1 th n s dao ng vi lc nh hn, v thit lp
cn bng cn treo qu cn vo v tr thch hp trn n cn. Nh vy, xc nh
c khi lng ca du trong th tch qu hiu chnh (P-P
2
) vi chnh xc
n 0,0001 n v so vi qu cn ln.
Nu chn trng lng ca nc trong qu hiu chnh, ngha l trng
lng qu cn ln bng 1 (P - P
1
= 1), khi ta c = P P
2
.
Khi xc nh t trng ca cht lng nng hn nc ( >1), th 1 qu cn
ln cn treo vch hng chc, ngha l treo vo nc, cn cc qu nh lm
nh trn. Nh vy cn thu tnh khng th ng dng vi cht lng c t trng
ln hn 2.
BI TP THC HNH
Bi tp 1. Thc hnh ly mu du th hoc sn phn du lng trong bn cha
ng v trong bn cha nm ngang hoc sitec. To mu trung bnh.
Bi tp 2. Thc hnh xc nh thnh phn phn on du bng chng ct
trong thit b chun trong phng th nghim.

Bi tp 3. Xc nh hm lng nc trong du th v sn phm du bng
phng php ct vi dung mi v phng php hydrua-canxi
Bi tp 4. Xc nh hm lng mui clorua trong mu du th

159
TM TT NI DUNG M UN

Chng ct du l qu trnh u tin trong cng ngh ch bin du. Ni
dung ca mn hc Chng ct v ch bin du th bao gm nhng l thuyt
c bn v cng ngh s ch du (tch nc, mui, bi) v chng ct du th
p sut kh quyn v chn khng thnh cc sn phm. Mc tiu ca m un
l o to cho hc vin c kin thc v k nng lm vic trong cc nh
my lc du v ch bin du v hiu cc ti liu k thut ca cc qu trnh
chng ct v ch bin du, kh tip theo. Hc xong m un ny hc vin c
trang b cc kin thc v cc phng php tch mui v nc t du th;
hiu bit c nguyn l v mc ch ca qu trnh chng ct du th p
sut thng v p sut chn khng v vn hnh c s tch mui, nc
v thp chng ct du th trn s th nghim.
Mt khc, ni dung mn hc cng cung cp cho ngi hc cc hiu bit
v tnh cht c bn ca cc sn phm du v c k nng phn tch, kim tra
cht lng ca du th v sn phm sau khi chng ct. Ngai ra, gio trnh
cng cung cp cho k s v k thut vin k thut vn hnh, kim tra v iu
chnh cc tham s cng ngh trong nh my lc du.
Trong gio trnh gm nhng chng sau:
1. Tch nc t du th
Gii thiu ngun gc ca nc v tc hi ca nc cha trong du th,
cc phng php tch nc nh lng, lc, phng php ha hc v ph nh
bng phng php in. Ngy nay phng php tch nc bng in (EDW)
c ng dng rng ri nht trong nh my lc du. ng thi trong chng
ny cng gii thiu cc qui trnh kim tra thit b tch nc v vn hnh thit
b tch nc.
2. Tch mui t du th
Trong chng ny gii thiu t im thnh phn mui cha trong du.
Ni dung chnh ca chng l gii thiu cc phng php tch mui, k thut
kim tra thit b tch mui v vn hnh thit b tch mui.
3. Chng ct du th p sut thng.
Theo thnh phn ha hc du l hn hp phc tp gm hai thnh phn
chnh l cc hydrocacbon c nhit si khc nhau v thnh phn phi
hydrocacbon. Do , phn tch thnh cc sn phm du khc nhau du
c tin hnh tch phn an p sut kh quyn v p sut chn khng.
Chng ct du p sut kh quyn trong cng nghip hot ng lin tc

160
nhit khng qu 370
o
C - nhit hydrocacbon bt u phn hy - cracking.
Trong qu trnh ny t du th nhn c cc sn phm sng nh xng, du
ha, diesel. Trong chng ny gii thiu cc nguyn l c bn ca chng ct,
cc lai thp chng ct v s cng ngh chng ct du th p sut kh
quyn. ng thi trong chng 3 cng gii thiu phng php kim tra thit
b chng ct du th v cch vn hnh thit b chng ct p sut thng.
4. Chng ct du th p sut chn khng
o
C,
v to iu kin thu c nhiu phn ct nht. Phng php ph bin nht
tch cc phn on ra khi mazut l chng ct trong chn khng. Do sau
khi chng ct kh quyn (AR) cn mazut c a sang cm chng ct chn
khng (VR) trong lin hp chng ct kh quyn - chn khng (AVR). Nh
chng ct chn khng nhn c thm cc phn on du nhn v cn
gudron. Trong chng ny gii thiu c im ca qu trnh chng ct chn
khng, cc thit b to chng ct chn khng v tnh cht c bn ca cc sn
phm thu c khi chng ct du th trong chn khng. ng thi ngi c
cng nm c k thut kim tra thit b chn khng v k thut vn hnh
thit b chng ct chn khng.
5. Kim tra cht lng ca sn phm du
Du th v cc sn phm du cn phi p ng nhng yu cu c bn
v tnh cht ha l. Trong chng ny gii thiu k thut ly mu du th v
sn phm lng trong cc b cha v trong ng dn. Phng php to mu
trung bnh. Cc phng php phn tch nhng thnh phn v tnh cht c bn
ca du th v sn phm du nh phn tch hm lng nc, hm lng
mui, thnh phn phn an, ch s axit, t trng...c gii thiu trong
chng ny.

161
THUT NG CHUYN MN

AR cm chng ct du th p sut kh quyn
VR cm chng ct du th trong chn khng
AVR - cm lin hp chng ct du th p sut kh quyn v trongchn
khng
EDS cm cng ngh loi mui bng in
EDW cm cng ngh loi nc bng in
EDWS- s cng ngh lai mui- nc
EDWS-AVR s cng ngh t hp lm sch nc- mui v cm chng
ct du p ssut kh quyn v chn khng
Ejector - my bm phun
Mazut- cn chng ct du th p sut kh quyn
Gudron cn chng ct du th p sut chn khng
Smol nha trong du th
Condensat phn ngng t
Distilat phn ct
Extrat phn chit
DO - nhin liu diesel
RVP (Reid vapor pressure) - p sut hi bo ha
MON tr s octan ca xng c xc nh bng phng php ng c
RON tr s octan ca xng c xc nh bng phng php nghin cu
ST- im si thc
OV chng ct bay hi mt ln
TEI - cht chun isooctan k thut
TE ch tetra etyl ch
Catalizat- sn phm t qu trnh xc tc
Reformat sn phm ca qu trnh reforming
CHBM- cht hot ng b mt
% t.t. - % th tch
%k.l. - % khi lng

162
TI LIU THAM KHO

1. Puchkova N.G. Sn phm du, tnh cht ca chng v ng dng. Nh
xut bn Khimia, Moscva, 1971. (Ting Nga)
2. Gurevich I.L. Cng ngh ch bin du v kh. Tp I. Tnh cht chung v
cc phng php ch bin s cp du v kh. Nh xut bn Khimia,
Moscva, 1972. (Ting Nga)
3. Korotkov P.I., Isaev B.N., Teteruk V.G. Ch bin s cp du trong cm
p sut cao v p sut chn khng. Nh xut bn Khimia, Moscva,
1975. (Ting Nga)
4. Smirnovich E.V., Lukasevich I.P. Thc nghim cng ngh ch bin du.
Nh xut bn Khimia, Moscva, 1978. (Ting Nga)
5. Tanatarov M.A., Condratev A.A., Axmesina M.H., Medvedeva M.I.Thit
k cm ch bin s cp du. Nh xut bn Khimia, Moscva, 1975.
(Ting Nga)
6. Nelson W.L. Petroleum Refinering Engineering. Edit. 4-th. London- New-
Jork- Toronto, Mc. Grow Hill, 1958
7. Belianhin B.V., Erikh V.N. Phn tch sn phm du v kh. Nh xut bn
Khimia, Leningrad, 1975. (Ting Nga)

1. Chuyn gia t vn ni dung : PGS.TS inh Th Ng
2. Chuyn gia pht trin sch : Trn ngc Chuyn
3. Trng tiu ban CDC Ha du : L Th Thanh Hng

Chuyn gia pht
trin sch

Trn ngc Chuyn
Chuyn gia t vn ni
dung

PGS.TS inh Th Ng
Trng tiu ban CDC

L Th Thanh Hng
Gio vin bin son
sch

Lu Cm Lc

lọc tách vật lý

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

lọc tách vật lý

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

B LAO NG - THNG BINH V X HI

You might also like