You are on page 1of 2

Laipilna Mah Neih Pelmawh Kul Hi

Dr. Pum Khan Pau

Pilna na ngahna ding a thupi masa pen hi a, na neih khempeuh na bei lawh
zongin na zon ding ahi hi. Paunak 4:7

“Mihing nuntak hun a masa kum 40 sung pen nuntakna tangthu gelh hun
tawh kibanga, tua zawh kum 40 pen a hilhcianna hi,” kici hi. Hih a masa kum
40 hun sung pen laipilna zonna dingin hun hoih mahmah laitak ahi hi. Na
neihsate lakpan ong kiguksak thei hetlo khat pen laipilna ahih manin khangno
khat adingin a kisapna leh a manphatna lungngaih dingin hoih hi.

Khangno hun sungah a diakin kum 15-25 kikal pen poimawh diak se hi.
Hih hun sungin khangno khat nuntakna sungah a kikhel tampitak om hi.
Pumpi ci leh sa ah kilamdanna tampitak khanga, ngaihsutna, lunggulhna,
ukna, lawpna leh thanopna zong a tuamtuam kinei hi. Lungsim hangsanin
pumpi in zong a zuihzawh hun laitak ahih manin ngaihsutna maan tawh a
kalsuante adingin lawhcinna leh gualzawhna nam tuamtuam ngah theih hun
hi-a, ahih hangin a zang khial ta dingin siatna, pawlkhatte adingin kibawlphat
kik zawh nawnloh ding dong manthatna kipat hun zong hi kawikawi hi.
“Mailam hun pen khangnote adingin a kibawlsak theihloh hangin Khangnote
pen mailam hun adingin kibawl thei lua hi,” cih thu a lim gen mahmah Shiv
Khera in khangno hoih bawlna dingin a kisam penpen khat in laipilna hi, ci hi.
Laipilna ii gah masa penpen gamtat pha hi-a, gamtatpha a nei khangno khat
pen mailam hun adingin a zattak, mannei, makai cing leh mi muanhuai suak
takpi ding hi. Tua ahih manin Mahatma Gandhi in, “Haksatna khempeuh
zawh zawhna dinga lampi zaipen leh thukpen laipilna hi-a, laipilna in a
tuppipen gamtatpha bawl ding ahi hi,” ci ngiat hi.

Nu leh pate in laipilna i ngah theihna dingin Shillong ah hong sawlin, hong
ompih liang, khangnote in i zon pilna i ngah theihna dingin a kisam mahmah
thu in: I tup pipen i tel hiam? cih kanin tua tupna a tangtunna dingin i lampi
zuih a maan hiam? cih i kitel kul hi. Eima leitang ahilo Shillong ah pilna zong
dinga a pai khangnote in nu leh pate’ ong deihsakna i tangtungsak takpi
hiam? cih phawkna dingin a theihna baihlam pen laivuanna result pan hi. Na
lai-onna ah na lungkim takpi hiam? nang hong sawl leh hong vakte a lungkim
zo takpi tam? ki-etphat hun hi. Nang nangawn na lungkim zawh kei leh nang a
dinga a gim a tawlte leh sum leh paiia sumte lungkimlo zaw kan ding uh hi.

Pasian hehpihna tawh Shillong CSA kum thum dektak bang a phapan ahih
hangin i memberte lak panin a beisa hunah Cl-X, Cl-XII, BA/BSc, MA, PhD
ciang a zo khin sim tham lua khin hanga, tuate lakpan zong pahtawina
ngahtak dinga kumpi ciamteh tham zong i om zo hi. Hihte pen CSA ii
lawhcinna hi, ciin i ngaihsun hi. Mailamah “tunglam bek” a kah ding leh a
“madawka” i pan theihna dingin khangnote in i thupi mah bangin “takkheh”
ciin thasan kik ni. Sum kicinloh manin phun masa kei ni; nikten puansilh
kilawm i neihloh manin dahpah tuan kei ni; khatvei i kiat/lawhsap khak leh
zong lungkiapah sam kei ni; College gina i ngahloh hangin patau tuan se lo-in
hanciam ni. Shillong pen i tenden nading hilo kha thei-a, mailamah nuntak
nuam i ngahna dinga i kiphualna pak khat bang ahih manin hih munah i om
sungin nuamtalna zang pah lo-in, thuak kisin ni; I duh teng neksawm pah lo-
in, kideek ni; hoih i sak teng sempah saisai lo-in, kikem phot ni; biakna leh
taangpi ading i khual luat manin i kizatnate hangin i laisimna ah bahlawh ding
liang i hih khak leh zong i mailam khualna tawh angsung zong thei kiukiau
veve ni.

Laisimna dinga i supngam zah leh i thapiak zawh zahzah in i mailam hong
bawlsak ding ahih manin, i ngaihsutna leh muhnate keklianin/tangzaisakin
(out of the box) hanciam pha kik ni. Pasian i it takpi leh nu leh pa’ thu i man
ding kisama, gam leh minam i khual takpi leh pilna mah i zon masak kul hi.
Pilna neilopi-in gam leh minam na khual luat hangin na hih theih tawmlua
dinga, nu leh pa’ ong deihna tangtun zolopi-in Pasian ka it na cih hangin tua
in khiatna neilo ding hi. Na khangno’ hun kum 40 sunga na sepna leh na tun
zawhna tawh kituakin na nuntakna maban ding ong kihei bek ding hi. Tua
ahih manin zumna thuakngam ni; haksatna phungam ni; zawnna nuntakpih
siamin hauhna zong zangsiam ni. Shillong pen mailam nuntak nuam na
bawlna ding mun hoih khat hi kha ding ahih manin Pasian muang kawmin na
om hun sung na hunte zangkhial kha het kei in; om tawntung khalo thei hi
teh. A tawpna ah: Khangno khat in laipilna ngahna tawh gamtatpha neiin nu
leh pa’ deihsakna a tangtun zo ding, tua tungtawna Pasian a minthangsak
ding, leh gam leh minam adinga tampi a zeek theihna ding pen CSA tup pipen
ahi hi.

(Laizom Special Issue, Vol.1, No.14, August 2008, Shillong)

You might also like