LINGUA MONTENEGRINA, br. 3, Cetinje 2009.

Institut za crnogorski jezik i jezikoslovlje Vojislav P. Nikevi

Adnan IRGI (Podgorica)
Institut za crnogorski jezik i jezikoslovlje Vojislav P. Nikevi
U! "##.#$%.&'("((&)*.#$)
REVII!A "O#!ELE CRNOGOR$%I& GOVORA
"ri'() Ni*+e,i-e,(j de.ni/iji /rn()(r0*()a naddija'e*at0*() 0'(ja
+utor ,riloga daje analitiko-kritiki osvrt na dosada.nju
klasi/ikaciju 0everoza,adni1 crnogorski1 govora.
Pore2enje3 oso4ina ovi1 s oso4ina3a ostali1 crnogorski1
govora i istono1ercegovaki3 dijalekto35 zakljuuje da
0everoza,adni crnogorski govori5 osi3 ,o akcentu5 ne
,ri,adaju istono1ercegovako3e dijalektu. 6i3e se
,otvr2uje stav Vojislava P. Nikevia o ,ostojanju
o,.tecrnogorskoga jezikog sloja.
Iako se dijalektolo.ki3 is,itivanji3a uglavno3 sa3o ,osredno
i uzgredno 4avio5 Vojislav P. Nikevi je i u toj o4lasti dao znaajan
do,rinos revizijo3 ,ostojei1 stavova o strogoj ,odijeljenosti crnogorski1
govora na dva dijalekta.
#
Privid takve ,odijeljenosti stvorili su ,rouavaoci
crnogorski1 govora5 naroito ,oslije II svjetskog rata5 koji su - vo2eni
esto izvanlingvistiki3 ciljevi3a - vi.e ukazivali na razlike iz3e2u
0everoza,adni1 i jugoistoni1 govora crnogorski1 nego na slinosti 3e2u
nji3a.
(
Nekritiko usvajanje reene ,odjele crnogorski1 govora nastavilo
se i do na.i1 dana5 ,a se i 3e2u najnoviji3 radovi3a 3ogu nai tvrdnje
ti,a7 Naju,eatljivija di/erencijacija jeste ona koja dijeli 8rnu 9oru na
dva dijalekatski razliita ti,a5 ar1ainiji (govori zetsko-sjenikog ti,a) i
,rogresivniji istono1ercegovaki ti, (koji je Vuk uzeo za osnovicu sr,skog
#
Nikevi5 Vojislav P.7 Etn()ene1a, 2eri(di1a/ija i *'a0i.*a/ija /rn()(r0*ije3
)(,(ra u knjizi Crn()(r0*i je1i*5 6o3 II (od #%$:. do #));. godine)5 <atica
crnogorska5 8etinje5 #))*5 str. "&-#&;.
(
=irgi5 +dnan. - O *'a0i.*a/iji /rn()(r0*i3 )(,(ra5 >ingua <ontenegrina5 aso,is
za jezikoslovna5 knji?evna i kulturna ,itanja5 4r. (5 Institut za crnogorski jezik i jezikoslovlje
Vojislav P. Nikevi5 8etinje5 (::"5 str. #:)-#(".
(;%
+dnan =I@9IA
jezika).
%
Nasu,rot to3e5 Vojislav P. Nikevi je u,ore2ivanje3 ,ostojee
literature o crnogorski3 govori3a te ,ore2enje3 jezika stari1 ,isaca koji
su stvarali u razni3 krajevi3a 8rne 9ore zakljuio da crnogorski govori
ine naddijalekatsku cjelinu sa zajedniki3 3akrostrukturni3 sloje3.
&
U3jesto dva odvojena dijalekta u 8rnoj 9ori5 on je odredio troslojnu
strukturu crnogorski1 govora7 #. o,.te.tokavski sloj5 (. o,.tecrnogorski
sloj i %. crnogorski 3ikrostrukturni jeziki sloj (koji sadr?i s,eci/inosti
,ojedini1 3jesni1 govora). !o3,arativno3 analizo3 ele3enata koje
su dijalektolozi u neki3 sintetiki3 studija3a o crnogorski3 govori3a
uzi3ali kao razlikovne iz3e2u ,o3enuta dva dijalekta5 3i s3o u
,rilogu O *'a0i.*a/iji /rn()(r0*i3 )(,(ra utvrdili validnost
Nikevieve
klasi/ikacije jer s3o 3e2u ,o3enuti3 razlikovni3 oso4ina3a ,rona.li
#$ kru,niji1 zajedniki1 svojstava dva dijalekta u 8rnoj 9ori. !ako
4is3o ,okazali neosnovanost te tradicionalistike ,odjele5 na.u analizu
zasnovali s3o u,ravo na 3aterijalu koji je ,onu2en u reeni3 sintetiki3
studija3a. a s3o u o4zir uzeli gra2u iz 4ogate dijalektolo.ke literature o
crnogorski3 govori3a5 4roj zajedniki1 kru,niji1 oso4ina 0everoza,adni1
i jugoistoni1 crnogorski1 govora 4io 4i 3nogo vei. U svako3 sluaju5
,onu2eni je 3aterijal ,otvrdio tezu Vojislava Nikevia o ko3,aktnosti
crnogorski1 govora.
Budui da se govori 0everoza,adne 8rne 9ore tradicionalistiki
esto nazivaju govori3a 1ercegovakoga ti,a5 odnosno svrstavaju u
istono1ercegovaki dijalekt5 3i e3o ov2e ,rovjeriti is,ravnost takve
klasi/ikacije na 3aterijalu koji nude dijalektolozi .to te govore svrstavaju u
reeni dijalekat5 ali i na osnovu 3aterijala koji je ,onu2en u ,ojedini3
studija3a o ti3 govori3a.
Naj4itnija razlika iz3e2u 0everoza,adni1 i jugoistoni1 crnogorski1
govora tie se akcenatskog stanja - ,rvi su etvoroakcenatski5 a ostale
karakteri.e akcenatsko .arenilo7 dvolani5 trolani i etvorolani akcenatski
siste3.
;
Ujedno je akcenatski siste3 i naj4itnija oso4ina koja 0everoza,adne
crnogorske govore ve?e s govori3a istono1ercegovakoga dijalekta.
!olike su slinosti i razlike u ostali3 jeziki3 slojevi3a5 ,oku.ae3o da
,oka?e3o u ovo3e ,rilogu.
%
Ctojanovi5 Delica. - Identitet i 0tat40 0r20*() je1i*a 4 Crn(j G(ri5 E4ornik
radova !e1i+*a 0it4a/ija 4 Crn(j G(ri 5 n(r6a i 0tandardi1a/ija5 8+NU5
Podgorica5 (::"5 str. (*;.
&
Crn()(r0*i interdija'e*ta'ni7naddija'e*ta'ni 8*(ine9
0tandardni je1i* u knjizi !e1i+*e i *nji:e,ne te6e5 Institut za crnogorski jezik i
jezikoslovlje5 8etinje5 (::$5 str. #"#-(:&.
;
=irgi5 +dnan. - Isto, str. #:)-#(".
(;&
@evizija ,odjele crnogorski1 govora
Pre3a s1vatanji3a tradicionalistike ser4okroatistike5
istono1ercegovaki dijalekat u 8rnoj 9ori zauzi3a ,rostor od
najsevernijeg zaliva Boke !otorske5 kod @isna5 i ide 3alo ka severu5 a
zati3 ka istoku5 is,u.tajui crnogorska ,le3ena i ,redele 8uce5 Fzrinie5
Eagarane5 !o3ane5 Bjelo,avlie5 Bratono?ie5 @ovca i Vasojevie5 a
o4u1vatajui 8rnogorsku Gercegovinu i ak severni deo ze3lji.ta koje je
,ri,adalo 8rnoj 9ori do #"*". god.7 9ra1ovo5 Pje.ivce5 Hu,u5 >ukovo5
ro4njak5 Uskoke i <orau. Eati3 ova linija ide ka severu o4u1vatajui
!ola.in i is,u.tajui Bijelo Polje i see >i3 ju?no od Brodareva.
$
Na?alost5 is,itanost 0everoza,adni1 u odnosu na ostale crnogorske
govore znatno je 3anja5 ,a ne 3o?e3o na osnovu ras,olo?ive gra2e u,orediti
oso4ine svi1 ,o3enuti1 ,le3ena s oso4ina3a istono1ercegovakoga
dijalekta. I,ak5 i ,ostojei radovi i studije dovoljni su da ,oka?u
neute3eljenost ovakve klasi/ikacije. =ak i 3aterijal koji Pavle Ivi nudi
u svojoj #ija'e*t('()iji 4io je dovoljan da inicira su3nju u is,ravnost te
klasi/ikacije. 9ovorei o oso4ina3a istono1ercegovakoga dijalekta5 Ivi
ve na ,oetku konstatuje ,re svega5 ,ravilo da je re/leks dugog ; dvoslo?no
ije5 a kratkog ; jednoslo?no je5 vredi sa3o za jedan deo jekavskog terena5
uglavno3 u istoniji3 krajevi3a. Eati3 ukazuje na raznolikost izgovora
alternanata staroga ; na razni3 tereni3a i nastavlja7 Najzad5 i3a znatan
4roj govora gde se ; nikako ne udaljuje od jednoslo?nosti (...). U ,ojedini3
govori3a dolazi ak do jotovanja u gru,a3a '; i n;7 'j<2(, nj<04, *='j>,*a.
Pre3a sada.nje3 stanju nauke ne3oguno je ocrtati tane izoglose svi1
ovi1 ,ojava.
*
No i ,re3a tada.nje3 stanju nauke znalo se da se ,o3enute
izoglose ne dotiu crnogorski1 dr?avni1 granica. + kad se uz3e u o4zir da
je za3jena jata5 uz akcenatsko stanje5 jedan od osnovni1 kriteriju3a ,odjele
.tokavski1 govora5 onda je jasno od kolikoga je to znaaja za klasi/ikaciju
crnogorski1 govora jer se ,o3enute oso4ine .to karakteri.u znatan 4roj
istono1ercegovaki1 govora u 8rnoj 9ori ne javljajuI JVe je reeno
da s3o oso4ine koje su ,ojedini dijalektolozi uzi3ali kao di/erencijalne
iz3e2u tzv. zetsko-lovenskog i istono1ercegovakog dijalekta5 a javljaju
se kao ti,ine i u jedno3 i u drugo35 rasvijetlili u radu O *'a0i.*a/iji
/rn()(r0*i3 )(,(ra5 ,a se na nji3a ov2e nee3o zadr?avati.K
+ko se uz3u u o4zir sve dosada.nje klasi/ikacije i sinteze o
.tokavski3 govori3a5 onda se - kad su u ,itanju govori 0everoza,adne 8rne
$
Ivi5 Pavle. - #ija'e*t('()ija 0r20*(3r,at0*() je1i*a. U,(d i ?t(*a,0*(
nare+je5 <atica sr,ska5 Novi Cad5 #);$5 str. #%:.
*
Isto5 str. #%#-#%(.
(;;
+dnan =I@9IA
9ore - lako da uvi2eti da je naj,reciznije od nji1 odre2enje dijalektologa
+si3a Peca5 iako i njegova ,odjela i3a 3anjkavosti jer govore o koji3a
je rije svrstava u ,ose4an govorni ti, istono1ercegovakog dijalekta. U
,ogledu revizije s1vatanja o govori3a 0everoza,adne 8rne 9ore +si3u
Pecu ,ri,ada ,rvijenstvo jer je jo. #)*$. (rad je tada ,redat za .ta3,u5 a
o4javljen je #)"#) utvrdio da je rije o 2rije'a1ni6 )(,(ri6a. Utoliko je
vi.e neo4ina injenica da je rad u koje3 je tu reviziju iznio5 ,re3da ,od
neutralni3 naslovo3 "ri'() 2r(4+a,anj4 2re'a1ni3 )(,(ra,
"
ostao
gotovo
ne,oznat i 4ez uticaja na kasnije ,odjele .tokavski15 a naroito crnogorski1
govora. I ov2e se ,okazalo da u ,ri1vatanju teza ,resudan uticaj i3a ne
nji1ova nauna odr?ivost ve jaina autoriteta koji i1 je ,ostavio. + da
je Pavle Ivi 4io autoritet u onda.njoj ser4okroatistici5 nije ,otre4no
dokazivati.
Peco ka?e7 3oglo 4i se rei da se ,relazni3 3o?e nazvati onaj
govor u koje3 se ukr.taju krajnji izdanci ,ojedini1 izoglosa koje su
relevantne za susjedne govore5 a iji 4roj i gustina nikako ne dosti?u 4roj
i gustinu ti1 oso4ina u govori3a koji su 3atini za navedene izoglose.
)
Navodei zati3 (& glavnije oso4ine istono1ercegovakoga dijalekta5
#:
ovaj dijalektolog navodi da granica ras,rostranjenja ovi1 izoglosa na istok
3ogla 4i se vezivati za dana.nju re,u4liku granicu ,re3a C@ 8rnoj 9ori.
Istina5 od ranije je ,oznato5 re,u4like granice ne 3oraju 4iti u isto vrije3e
i govorne granice. 6o vrijedi i za ovaj govor5 ali je istina i to da najvei
"
Peco5 +si3. - "ri'() 2r(4+a,anj4 2re'a1ni3 )(,(ra5 @adovi5 +NUBiG5 knj. >LL5
Carajevo5 #)"#5 str. &%-;#. (M(* karata).
)
Isto5 str. &$.
#:
Peco izdvaja sljedee oso4ine istono1ercegovakoga dijalekta7 #. ijekavska za3jena
jataN (. rO P rje7 i1)(rjeti, )rje3(taN %. nastavci stari1 tvrdi1 osnova u za3jeniko-,ri-
djevskoj ,ro3jeni7 na?ije6, (,ije6, ,r4-ije6, d(brije6N &. ,risutni su sa3o ne*(,
ne?t(N
;. nejednako zastu,ljeno jotovanje suglasnika n, ', t, d, 0, 1, /, 2, b, 6, ,N $. -ao P -oN
*.
,risustvo /one3a 3 i @N ". 1v P /QvN ). sekvence 2'j, b'j, 6'j, ,'j (4ez o4zira na ,orijeklo)
3ogu alternirati sa 2j, bj, 6j, ,jN #:. sonant j je ,ostojan glas5 i u inicijalno3 ,olo?ajuN ##.
uva se /inalno 5-N #(. 3jesti3ino zastu,ljena si4ilarizacija ti,a An/i, !41iN #%. gru,e 0'5,
1'5, 0n5, 1n5 su neiz3ijenjeneN #&. in/initiv na 5ti i 5-iN #;. etvorolani akcenatski siste3N
#$. 3u.ka i3ena ti,a !(,(, Rade i3aju sljedeu ,ro3jenu !(,(5!(,a5!(,4A Rade,
Rada,
Rad4N #*. ,risvojni ,ridjevi na 5(, od takvi1 i3enaN #". deklinacija kao u standardno3
jeziku5 osi3 u ,ogranini3 ,ojasu uz 8rnu 9oru 2e se javljaju ,ri3jeri ti,a O0t( je 4 Crn4
G(r4N #). dat. i lok. jedn. lini1 za3jenica su kao i u standardno3 jeziku5 osi3 u ,ojasu
uz crnogorsku granicu 2e se javlja 6ene, tebe, 0ebeN (:. javljaju se enklitike ni, ,i, ne,
,eN
(#. ,okazne za3jenice (,i, ta, (niN ((. i3,er/ekat je ,oznat ali je u rijetkoj u,otre4iN (%.
,ored konstrukcije (re 2'4)(65 javlja se i (re 0 2'4)(6N (&. o4ilje orijentalne leksike.
-
Peco5 +si3. - Isto5 str. &"-&).
(;$
@evizija ,odjele crnogorski1 govora
4roj istono1ercegovaki1 izoglosa ide uz tu granicu5 i zato sa3 ja u svo3
radu o istono1ercegovako3 govoru i.ao za to35 re,u4liko3 granico3.
=ini 3i se i ne 4ez razloga. (...) I3a dosta izoglosa koje su karakteristine
za istonije ijekavske govore5 one u granica3a C@ 8rne 9ore5 za koje
ne znaju govori istone Gercegovine. U,ravo je to i ,ovod da se o ti3
govori3a ka?e ne.to vi.e5 ali ne kao o govori3a koji ine integralnu
cjelinu sa istono1ercegovaki3 govoro3 nego kao o govori3a ,relaznog
karaktera5 o govori3a ija je struktura5 ili veeg nji1ovog dijela5 ,ro?eta
osnovni3 novo.tokavski3 oso4ina3a i koji su u razvitku deklinacije i u
akcentuaciji i3ali isti evolutivni razvoj kao i ostali govori 1ercegovakog
ti,a5 ali koju su5 uz to5 tr,jeli izvjesne uticaje ar1ainiji1 ijekavski1 govora5
oni1 zetskog ti,a. Istina je da se i ti govori5 ili onaj za,adniji nji1ov dio5
u sr,sko1rvatskoj dijalektologiji naje.e nazivaju istono1ercegovaki3
govori3a. (...) +li je5 uz to5 tana i konstatacija da se u ovi3 govori3a
javljaju i neke izoglose ija je 3atina 4aza u ar1ainiji3 ijekavski3
govori3a5 oni3a zetskog ti,a. 6o5 dalje5 govori da su neke zetske oso4ine
u svo3 ras,rostiranju na za,ad stizale skoro sve do granica dana.nje
Gercegovine. Neke od nji1 su 3ogle 4iti raznesene i 3igracija3a5 a neke
,redstavljaju organski kontinuitet zetski1 govora. (...) +li5 ,onavlja3o i3a
u toj zoni5 kao i u svi3 govori3a za,adne 8rne 9ore5 oso4ina koje ne
nalazi3o u govori3a dana.nje istone Gercegovine5 ,a ni Gercegovine
kao govornog ,odruja.
##
<e2u 0everoza,adni3 crnogorski3 govori3a
Peco izdvaja govore Pive5 ro4njaka5 Uskoka i Nik.ia s @udina3a u
koji3a su istono1ercegovake govorne oso4ine ,risutnije nego u ostali3
govori3a ovoga ti,a5 .to o4ja.njava injenico3 da su navedeni ,redjeli
za,adne 8rne 9ore i3ali dosta ?ive veze sa istono3 Gercegovino35
naroito sa 9acko35 i da su iz ti1 1ercegovaki1 ,redjela ova3o uno.ene
3noge izoglose koje karakteri.u istono1ercegovaki govorni ti,.
#(
Ctoga
e3o navesti va?nije crte u,ravo ti1 govora koje Peco izdvaja kao naj4li?e
istono1ercegovako3 dijalektu da 4i se uvi2elo da se one najvei3
dijelo3 ne ,okla,aju s oni3a koje su ti,ine za taj dijalekat5 odnosno da su
,odudarne s oso4ina3a ostali1 crnogorski1 govora.
9ovor Pive i ro4njaka o,isao je #)%". godine Dovan Vukovi.
#%
<e2u oso4ine koje ovaj govor ve?u za ostale crnogorske govore5 odnosno
##
Isto5 &)-;:.
#(
Isto5 str. ;:.
#%
Vukovi5 Dovan. - G(,(r "i,e i #r(bnja*a, Du?noslovenski /ilolog5 knj. LVII5 Beograd5
#)%"-#)%).
(;*
+dnan =I@9IA
koje ga najvei3 dijelo3 odvajaju od istono1ercegovakog dijalekta5
s,adaju n,r.7
- ne,ostojanje glasova 3 i @5 ije ,oznavanje Peco navodi kao
jednu od ti,ini1 oso4ina istono1ercegovaki1 govoraN
- sekundarna (i)jekavica (2(+ije,ati, 2(d46ijenta, *iBe'(, *iBe'ina,
Ber(6a, ,(dijer, 24tijer, *(0ijer)N
- ekaviz3i ti,a 1eni/a, /e0taN
- iako je za Pivu i ro4njak karakteristino sa?i3anje a( C (5
i,ak Vukovi 4ilje?i u ,ojedini3 seli3a5 naroito kod starijeg
?ivlja5 ,ro3jenu drukijega s3jera koja je ti,ina za veinu
crnogorski1 govora - a( C aN
- ,ro3jena 6 C n u ,ri3jeri3a ti,a 6(n+ad, *rn*a, 0'an*aN
- jotovanje u gru,a3a 0,je, /,je, d,je C Be, -e, De7 Bet(,ati, Bed(*,
6eDed, -etati, et*(N
- /inalne gru,e 50t, 5?t u,ro.avaju se gu4ljenje3 ,osljednjeg
suglasnika7 b('e0, rad(0, :a'(0, 2ri?, 2re)r?N ova se ,ro3jena
javlja i u in/initivu 4ez krajnjeg 5i7 640, *ra0, )ri0N
- suglasnici t i d gu4e se is,red 50t,(E bra0t,(, 0re0t,(A
- alternacija D E j i - E j u /inalno3 ,olo?aju7 2(j, d(j, rej, )(j, n(jN
- , u3jesto 3 iz3e2u dva vokala od koji1 je jedan 47 d4,an, 04,(,
4,ar, 4,(ditiN
- jotovanje la4ijala7 2'je06a, ne,'je0ta, 46'jetN
- glasovi B i F u 1i,okoristici3aN
- -iji P -i7 +iN
- - i D is,red nj C t i dE 2(t*4tnji/a, n(tnji, n(tnji*, 6ednji*,
,(tnja*N
- ,ro3jena rat 5 ratiN
- ,roduktivnost su/iksa 5'e u gra2enju 1i,okoristika7 V4'e, !('e,
Ge'eN
- ?enska i3ena na 5i/a u vok.jed. i3aju 5aN
- o4lici za3jenica 6ene, tebe, 0ebe u dativu i lokativu jednineN
- ,okazne za3jenice (,aj, taj, (naj u,otre4ljavaju se u o4liku
(,i, ta, (niN
- uvijek je ,iD4 i ,e'j4 u #. licu jednine ,rezenta ovi1 glagolaN
- i3,er/ekat i aorist su vrlo estiN
- uo4iajeni su ,rilozi ti,a *4dije, (,4dije, (n4dijeN
- instru3ental oru2nik s ,rijedlogo3 07047 0 (,(6 Be*ir(6 0e ne
0ije+eN
(;"
@evizija ,odjele crnogorski1 govora
- u,otre4a akuzativa s ,rijedlozi3a 4 i na uz glagole 3irovanja
(u3jesto lokativa)7 Gij( 0a6 4 Ni?i-. Na+inij( *4'4 na
"i?+eN
- esta u,otre4a ,ri,ovjedakog i3,erativa7 Hedi, Bedi, d( 6r*'a
6ra*a. e*i ja ta6(, +e*i, a tebe ne6a itd.
Ea1valjujui ,oznato3e crnogorsko3 dijalektologu <iliji Ctaniu5
uskoki govor naj4olje je i najdetaljnije o,isani crnogorski govor (o nje3u
je o4javljena dvoto3na studija
#&
i dvoto3ni rjenik
#;
te ,ose4na studija o
uskoko3 akcentu
#$
). Navedi3o i ov2e neke va?nije oso4ine uskokoga
govora koje se javljaju i u drugi3 crnogorski3 govori3a5 a uglavno3 su
ati,ine za istono1ercegovaki dijalekat. U reenoj Ctanievoj dvoto3noj
studiji o uskoko3e govoru nalazi se o4ilje takvi1 oso4ina7
- ne,ostojanje glasova 3 i @N
- iako je i ov2e ti,ino sa?i3anje a( P I5 nije ne,oznata u neki3
seli3a ni ,ojava a( C aN
- ,ro3jena 6 C n u ,ri3jeri3a ti,a 6(n+ad, *rn*a, 0'an*aN
- dosljedno s,rovedeno jekavsko jotovanje u svi3 ,ozicija3a7
neDe'ja, (De'(, ?4-eti, ,r-eti, /a2-eti, iFe0ti,
iFe'i/a, Be,er, BeDeti, -e2ani/a, -edi'(, -e'(*42an,
,'jera, ,'jetar, )r6'jeti, 46'jeti, tr2'jeti, d(02'jeti,
b'je:ati, (b'je0itiA
- jotovanje u gru,a3a 0,je, /,je, d,je C Be, -e, De7
Bet(,ati,
Beten/ijaA Bed(*, MeDed, -etati, et4'jaN
- rR P re7 reDe, 2re)(reti5 a saglasno to3e se j gu4i iza ,alatala +,
? i :7 b(:e, b(:i, t4:e'a, nar4+e, 1e+i, (,+i, 6i?iN
- ijekavski o4lici ti,a 0'ije,ati, 2(+ije,ati, 0nije,ati, n(-ije,atiN
- sekundarna (i)jekavica i u ,ri3jeri3a ti,a Ber(6a), Ber(6a?i/a,
*iBe'i/a, ra0*iBe'iti, ,(dijer, 24tijer, 2(?tijer, *(0ijerN
- esta u,otre4a glasova B i F u 1i,okoristici3a7 GaB(, #aBan,
VeB(, G4B*a, #4B*(, "eB*(, H('e, Ja'e, JaB*(N
- nesta4ilnost sonanta j u intervokalni3 ,ozicija3a 2e je ,rvi
vokal i7 I*(ni
j
a, Mi
j
aj'(, )a'i
j
(tN
- -iji P -i7 +i, 2()ani, radiN
- /inalno 5D i 5- C 5j7 2(6(j, i1aj, naj, 6(j, (j, nej, n(j, 0,4j, )(j,
#&
Ctani5 <ilija. - U0*(+*i )(,(r, 6o3 I5 Cr,ski dijalektolo.ki z4ornik5 knj LL5 @as,rave i
gra2a5 Beograd5 #)*&N Ctani5 <ilija. - U0*(+*i )(,(r, 6o3 II5 Cr,ski dijalektolo.ki
z4ornik5 knj LLII5 Beograd5 #)*$.
#;
Ctani5 <ilija. - U0*(+*i rje+ni*5 I i II5 Nauna knjiga5 Beograd5 #)):. i #))#.
#$
Ctani5 <ilija. - U0*(+*i a*/enat, Cr,ski dijalektolo.ki z4ornik5 knj. LLVIII5 Beograd5
#)"(5 str. $%-#)#.
(;)
+dnan =I@9IA
*4j, *()(jN
- disi3ilacija ti,a 6'()(, )4,n(, ta,ni/aN
- 5-nji C 5tnji7 *4tnji, n(tnj(, 2(6(tnji*, n(tnji*, )atnji*N
- gu4i se krajnji suglasnik u /inalni3 gru,a3a 5?t, 50t, 51dE 2'a0,
br0, 2r0, ?e0, ,'je?, 2ri?, ba1, )r(1, dr(15 a tako je i u in/initivu7
je0, tre0, iFe0, 0aDe0N
- suglasnici t i d gu4e se is,red 50t,(E bra0t,(, 0r(0t,(, *6e0t,(,
0re0t,(, )(02(0t,(N
- neizdi/erenciranost u,otre4e instru3entala s ,rijedlogo3 0 i
4ez njega7 "(Be*( 0e 0 n(:e6N
- sasvi3 o4ina i esta u,otre4a aorista i i3,er/ektaN
- u,otre4a akuzativa s ,rijedlozi3a 4 i na uz glagole 3irovanja
(u3jesto lokativa)7 Ki,i 4 %(rita. G() na neb(, a 'j4di na
1e6'j4 (uz u,otre4u ti,inu za standardni jezik)N
- esta u,otre4a ,ri,ovjedakog i3,erativa7 !a (0ed'aj *(nja,
(b'je0i jedn4 (bra,ni/4 1a *ran4, 2a 2(ja?i itd.
Dedan od ,rvi1 detaljnije izueni1 crnogorski1 govora jeste onaj
koji je anilo Vu.ovi nazvao dialekto3 Istone Gercegovine
#*
i u
#*
Vu.ovi5 anilo. - #ia'e*t I0t(+ne &er/e)(,ine5 Cr,ski dijalektolo.ki z4ornik5 knj.
III5
Cr,ska kraljevska akade3ija5 Beograd - Ee3un5 #)(*5 str. #-*#. Budui da naslov studije
ne ukazuje jasno na teren iji je govor ta studija o4u1vatila5 neo,1odno je odrediti njegove
granice. Na str. % Vu.ovi ukazuje da se ovaj dialekt ,rostire na istoku od linije 6re4i-
nje-Bilea-9acko5 na terenu koji se o4ino naziva $tar(6 &er/e)(,in(6. Eati3 o,isuje
teren na koje3 je vr.io is,itivanja i ka?e7 o4i.ao sa3 kako 3esta 4li?e okoline Nik.ia
tako i ,le3ena Gra3(,a, Ganjana, R4dina i G('ije. Nik.i5 sa seli3a nik.iske ?u,e
i
,olja5 i3a unekoliko ,rirodnu granicu5 i odvojen je ,laninski3 lanci3a od ,o3enuti1
,le3ena. Poev.i sa istone strane5 granica 4i se kretala ,lanina3a i ,laninski3 venci3a
ovi3 redo37 Bu1avice5 Prekornica5 ,lanine nik.iske ?u,e5 koje ju ,ot,uno zatvaraju5
- zati37 Vojnik i Davorak sa severa5 Njego. i Ela 9ora sa za,ada5 a Budo. i Planinca za-
tvaraju nik.isko ,olje sa ju?ne strane. Varo. Nik.i je na sredini ,olja5 a unekoliko is,od
sa3i1 ,laninski1 lanaca ,ore2ana su sela i zaseoci. Ckoro ,ot,uno odvojena5 na severoi-
stonoj strani Nik.ia5 nalaze se sela nik.iske ?u,e7 M(ra*(,(, $tar( $e'(,
Gje'(?e,ina,
!4)(,i-i, %4ta, Li,er(,i-i, a)rad i Ob'atn(. U sa3i3 ,laninski3 udolina3a5 4ez
,rirod-
nog izlaza u ,olje5 nalaze se sela7 Gr?n( (ist. od Nik.ia)5 La1 (severoist.)5 #ra)(,('ji-i
i Ora3 (severno)5 Li2a+n( i #4)a (severoza,adno) i gdegde koji zaselak rasturen ovde-
onde ,o dolina3a i rasedi3a 4rdski3. Iz ,o3enuti1 sa3 sela i uveo ,onajvi.e 3ateriala
u svoj rad5 jer 3i izgleda da su u neko3 ,ravcu do4ro5 3o?e se rei i ,ot,uno5 ouvali
svoje ti,ino izgovaranje. Fd sela iz koji1 sa3 ,o ne.to uzi3ao i unosio u svoj rad jesu7
O1rini-i, G(rnje "('je, Mi'(+ani, Gre1(,i* i a,r3. Vu.ovi dalje o4ja.njava da
ostala
sela (9li4avac5 <okra Njiva5 Brezovik5 !oani5 Ctu4e5 @i2ani5 Ctra.evina5 Ctudenci) nije
is,itivao jer u nji3a crnogorski z4ore 4udui da je rije o do.ljaci3a iz Aeklia5 8uca5
=eva itd. koji su naselili 4egovska i3anja ,o zauzeu #"**. godine. Pored nekoliko go-
($:
@evizija ,odjele crnogorski1 govora
nje3u tako2e nalazi3o o4ilje oso4ina ti,ini1 za ostale crnogorske govore5 a
ne,oznati1 ili ati,ini1 za istono1ercegovaki dijalekat7
- ne,ostojanje glasova @ i 3 (3 se javlja sa3o ,o izuzetku)N
- sekundarna (i)jekavica ti,a *iBe(, Ber(6a3, ,(dijer, 24tijer,
2a0tijer, *(0ijer5 u glagoli3a ti,a 2(+ije,ati, 0a*rije,ati5 u
i3enica3a n,r.7 b('ije0, )('ijet, G(*ije'j, 2(d46ijenta, r4*(,ijetN
- vokalska gru,a a( sa?i3a se (,ored () u aE d(?a, 2(?a, )'eda,
4ba, *(ta, rani*N
- s,oradino se javlja s,eci/ina za3jena ,oluglasnikaN
- dosljedno izvr.eno jotovanje suglasnika d, t, /, 0, 1E BeDeti,
(De'jati, De,er, -erati, -e?iti, 2(-era, -edi'(, -e2ani/a,
2r(-e2,
Be6e, 2aBi, Bajan, 2aBa'4*, iFe0ti, *(Fi, iFednaN
- jotovanje 0,je C Be, /,je C -eE Bed(*, Bed(d:ba, 2r(Beta,
-etati,
et*(, etnaN
- jotovanje la4ijala7 2'je06a, d(02'jetiA 2'jena, (b'jed,
b'je0ni'(,
(b'jer4+*e, 6'je0e/, )r6'jeti, 6'je0e+ina, ,'jera,
:i,'jet, ,'je+itN
- suglasnici B i F su o4ini i o,.tezastu,ljeni glasovi i5 ,ored
jotovanja5 javljaju se i kao rezultat jednaenja ,o 3jestu tvor4e7
iB-erati, iFDi*ati te u 1i,okoristici3a ti,a MiB*(, MiBa,
G(B*(,
Je'a, Je'inaN
- u neki3 lekse3i3a javlja se (alternativno sa 1) suglasnik M (d1)7
biMin, 6n(Mina, br(nMinN
- djeli3ino je zastu,ljeno gu4ljenje sonanta j iza ,alatala + i :E
nar4+e, 2(dr4+e, (bi'je:e, b(:iN
- u3jesto /inalnoga D i - javlja se 5jE 2(j, d(j, 6(j, *4j, ni*4j, )(jN
- 3 P n7 2anti6, *(n?ija, 0in0ija, 6(n+eN
- disi3ilacija7 6'(1ina, ta6njan, ta,ni/a, di6n(N
- 3jesti3ino se javlja i ,ro3jena 0n C ?n, 1n C :n, 0' C ?', 1' C
:'E ?nije,at, :na6, 6i?'i6, 4 :'i +a0N
- 3etateza7 /r,*a, /4*ati, ne(*'eN
- u,ro.avanje suglasniki1 gru,a 50t, 5?t, 5:d, 51d u /inalno3
,olo?aju7 6i'(0, rad(0, 2'a?, ,'je?, )r(1, G,(1, da:5 i u in/initivu7
lijski1 zaselaka5 Vu.ovi je o4i.ao i sela i zaseoke Banjana5 9ra1ova i @udina7 Gra3(,(
(varo.ica)5 $2i'a, Vi'40eA Rije+ani, Ga'(0a,e, Gr(-ana/, #('(,iA "etr(,i-i, #r2e,
%'ena*,
T42an (onji i 9ornji), Ve'i6je (varo.ica)5 Mi'jani-i, #4b(+*e (onje i 9ornje),
%(2ri5
,i/e, Cr*,i/e, Mir*(,i-i i Ma/a,are. (...) Ctanovni.tvo je ovog kraja uo,.te dosta
staro5
tako da na3 ovde nije ,otre4no s te strane ni.ta naroito govoriti5 ,o.to ono ini ,ot,unu
etnogra/sku celinu.
($#
+dnan =I@9IA
640, ,e0, je0, )ri0, i1i0N
- o4lici za3jenica 6ene, tebe, 0ebe u dativu i lokativu jednineN
- ,okazne za3jenice (,aj, taj, (naj u,otre4ljavaju se u o4liku
(,i, ta, (niN
- uvijek je ,iD4 i ,e'j4 (nekad i *46'j4) u #. licu jednine ,rezenta
ovi1 glagolaN
- analo.ki o4lici ti,a 'a:ati, 6e-ati, (br-atiN
- ,rilozi ti,a (,4dije, t4dije, *4dije, (n4dijen, 0,4*4dijenN
- genitiv +e0aN
- vokativ vi.eslo?ni1 ?enski1 i3ena na 5i/a i3a o4lik no3inativaN
- u,otre4a ,rijedloga 0 uz instru3ental oru2nik7 G'eda 0a6 0
(+i6aN
- esta u,otre4a ,rijedloga 04E 04 2et 'j4di, 04 +i6, 04 ?t(N
- u,otre4a akuzativa uz ,rijedloge na, 4, (, 2(d, 2red, nad, 1a uz
glagole 3irovanja7 Gi( 0a6 4 #4)4. $2a,a 2(d *4-4. Gi( 0a6
4 )radN
- esta u,otre4a ,ri,ovjedakog i3,erativa7 ja t4 +e*i, +e*i, a
nje)a ne6aN
- vrlo aktivan i3,er/ekat i aoristN
- s,eci/ina kongruencija ti,a7 "(-eraj te d,a (,na. #(ne0i 6i
(ne 2et 6(ti*a. "(?t( 04 (,e d,a t(,ara. 5 itd.
!ao .to se na osnovu iznijetoga s,iska jeziki1 karakteristika
3o?e vi2eti5 razlike iz3e2u 0everoza,adni1 crnogorski1 govora i govora
istono1ercegovakoga dijalekta 3nogo su vee nego .to se to (tradicionalno)
istie. +ko se izuz3e akcenatsko stanje ti1 govora5 sa sigurno.u se 3o?e
utvrditi da oni ine dio crnogorskog *(ine sloja5 tj. da su neodvojivi od
/rn()(r0*i3 )(,(ra *a( /je'ine jer 3e2u navedeni3 oso4ina3a
ne
,ostoji nijedna koja se ne javlja u crnogorski3 ar1ainiji3 govori3a5
tj. u govori3a jugoistone 8rne 9ore. + ako je takvo stanje u navedeni3
govori3a koje Peco izdvaja kao naj4liskije istono1ercegovako3
dijalektu5 onda nije ,otre4no nagla.avati koliko se od toga dijalekta
razlikuju oni crnogorski govori koji su teritorijalno 4li?i tzv. zetsko-
lovensko3 dijalektu ili koji se s nji3 granie. Ctoga je nejasno kako se
i sa3 +si3 Peco u svoje3 "re)'ed4 0r20*(3r,at0*i3 dija'e*ata,
NO
u,rkos
ono3e .to je u citirano3 radu iznio5 odluio da 0everoza,adne crnogorske
govore s3jesti 3e2u Ije*a,0*e )(,(re 3er/e)(,a+*() ti2a ,an
)rani/a
#"
Peco5 +si3. - "re)'ed 0r20*(3r,at0*i3 dija'e*ata5 Nauna knjiga5 Beograd5
#)*".
($(
@evizija ,odjele crnogorski1 govora
&er/e)(,ine
N9
iako i1 je o,isao kao ,ose4an severoza,adnocrnogorski
govorni ti,. F neodr?ivosti takvoga ,ostu,ka svjedoi i njegova
konstatacija da govori za,adne 8rne 9ore i3aju vei 4roj oso4ina za koje
ne znaju govori dana.nje istone Gercegovine5 ni Gercegovine uo,.te5 .to
ti3 govori3a daje ,ose4no 3esto u sklo,u ijekavski1 govora. U,ravo5
severoza,adnocrnogorski ijekavski govori (oni sa etvoroakcenatsko3
siste3o3 i noviji3 o4lici3a deklinacije) ,ored niza oso4ina koje i1 ve?u
za ijekavske govore dana.nje Gercegovine znaju i za vei 4roj izoglosa
koje su ti,ine za ijekavske govore zetsko-ju?nosand?akog ti,a.
(:
+ko
se i3a u vidu da je Peco svoj rad o ,o3enuti3 govori3a na,isao #)*$.
godine i uz njega ak ,rilo?io ta4elu kru,niji1 distinktivni1 oso4ina iz3e2u
ti1 govora i govora zetskoga ti,a5 onda naknadno zane3arivanje (#)*")
rezultata do koji1 je tu do.ao i ,riklanjanje tradicionalistikoj ,odjeli (koju
je sa3 indirektno o,ovrgao) ,onovo ,okazuje koliko je jak 4io uticaj Pavla
Ivia kao doskora.njeg (S) autoriteta u sr,sko1rvatskoj dijalektologijiN
jai ak i od naune argu3entacije koja ga o,ovrgavaI
6radicionaliz3u u klasi/ikaciji crnogorski1 govora nije se oteo ni
<ilija Ctani u,rkos ,ot,unoj u,uenosti u stanje ti1 govora. Iako je u
studija3a o uskoko3 govoru izlo?io o4ilje karakteristika koje taj govor
vezuju za ostale crnogorske govore a odvajaju od istono1ercegovakog
dijalekta (izuzev akcenta)5 on je ustvrdio7 Uskoci5 ro4njak5 Piva5 nik.iki
kraj i sl. - sve su to5 kao .to je ,oznato5 delovi nekada.nje Gercegovine
i tek su od Berlinskog ugovora (#"*") ,ri,ali 8rnoj 9ori. Fni su ti3e
ad3inistrativno5 ,olitiki ,restali da 4udu delovi Gercegovine5 ali su i dalje
u nauci s1vatani kao crnogorska Gercegovina. + .to se tie narodni1 govora5
stvar se nije takorei ni za dlaku ,ro3enila - sve ,o3enute o4lasti ostale su i
dalje u okviru onoga .to o4u1vata ,oja3 istono1ercegovaki govori. Pre3a
to3e5 govor koji je o,isao . Vu.ovi (ialekt Istone Gercegovine5 CE4
III5 #)(*) sa3o je jedan od istono1ercegovaki1 govora5 kao .to je jedan
od nji1 i govor koji je i sa3 Peco is,itao5 kao .to se ni za uskoki govor ne
3o?e ni.ta drugo rei do istono1ercegovaki.
(#
+ko se zna da su Uskoci
svoju teritoriju ,oeli naseljavati tek u LVIII vijeku i da je do ,oveanog
uskakanja do.lo naroito kraje3 LVIII i ,oetko3 LIL vijeka te da su
uskakali uglavno3 s dana.nje crnogorske teritorije (@udine5 <arkovina5
#)
Isto5 str. *&-*).
(:
Isto5 str. *;.
(#
Ctani5 <ilija. - U0*(+*i )(,(r, 6o3 I5 Cr,ski dijalektolo.ki z4ornik5 knj LL5 @as,rave i
gra2a5 Beograd5 #)*&5 str. ;).
($%
+dnan =I@9IA
9ornja <oraa5 =evo5 Hu,a nik.ika5 Fzrinii5 9ornje ,olje5 Piva5 @ovca5
!ola.in5 Vasojevii5 !ui5 onja <oraaN izuzetak su jedino & ,orodice iz
9acka i jedna iz Toe)
((
u ,ot,uno ,laninski5 za4aen i te.ko ,ro1odan
kraj na niiju ze3lju i ni ,od ijo3 u,ravo3 2e je 4ilo ljudi i ?ena iji
je itav ?ivot ,rotekao u vidokrugu od desetinu-dve kilo3etaraN uskoke
veze sa s,oljni3 sveto3 4ile su vrlo retke i neredovne
(%
5 ako se to3e doda
i injenica da ovaj govor ,o0eduje gotovo sve o,.tije crnogorske jezike
oso4ine - onda se 3ora od4aiti klasi/ikacija ,o kojoj on ,ri,ada govori3a
istono1ercegovakog ti,a. 6o je - 4a. kao i govor Pive5 ro4njaka5
nik.ikoga kraja te ostali govori 0everoza,adne 8rne 9ore - crnogorski
govor s etvorolani3 akcenatski3 siste3o3. Ne 3o?e se sa3o na osnovu
etvoroakcenatskoga siste3a neki govor ,roglasiti 1ercegovaki3 ako se
zna da u nje3u ne3a naj4itniji1 oso4ina 1ercegovaki1 govora5 a ,ose4no
z4og toga .to su o4a uzlazna akcenta (uz silazne5 naravno) ,risutna i u
neki3 drugi3 crnogorski3 govori3a koji se ni u tradicionalistiki3
klasi/ikacija3a ne svrstavaju u govore 1ercegovakog ti,a.
(&
I da zakljui3o7 Navedena analiza ,otvr2uje is,ravnost stava
Vojislava P. Nikevia o ,ostojanju o,.tecrnogorskoga jezikog sloja i o
neodr?ivosti ,odjele crnogorski1 govora na dva strogo odijeljena dijalekta.
I oni govori koji se u takvi3 ,odjela3a istiu kao izrazito 1ercegovaki
i3aju 3nogo vi.e o,.tecrnogorski1 nego istono1ercegovaki1 oso4ina.
Ctoga nji1ov dosada.nji (tradicionalistiki) tret3an tre4a od4aiti kao
neute3eljen. 6o .to se u ti3 govori3a javljaju i neke 1ercegovake oso4ine
sa3o ,otvr2uje odavno ,oznatu injenicu da se jezike i dijalekatske
granice sa3o ,o izuzetku ,okla,aju s dr?avni3 granica3a5 odnosno da se
izvjesne istono1ercegovake izoglose zavr.avaju u 8rnoj 9ori. U na.e3
je sluaju to ,ogotovo ,rirodna stvar jer je rije o govori3a koji ,ri,adaju
isto3 jeziko3 siste3u (.tokavsko3) i uz to se nalaze u 4lisko3 su0edstvu5
((
Isto5 str. #(-#%. Ctani izdvaja najva?nije ,ravce uskokog doseljavanja7 nik.iki kraj i
iz Prekotare5 a nava?nije 3e2ustanice7 9ornja <oraa i kola.inski kraj.
(%
Isto5 str. )-#;. Nik.iki5 ,ljevaljski i kola.inski Pazar 4ili su5 dakle5 jedina 3esta gde se
Uskok 3ogao sresti (...). Ce3 toga5 odlazili su Uskoci ,onekad5 vrlo retko5 i jo. dalje - do
!otora5 @isna ili kog drugog ,ri3orskog 3esta (...) i do 8etinja5 iz kakvi1 sudski15 az-
4eni1 i sl. ,o4uda (str. #;). Cve to jasno ukazuje ne sa3o na uskoko ,orijeklo nego i na
teritoriju na koju su5 osi3 na sa3e se4e5 4ili us3jereni. + kad se sve to5 uz jezike oso4ine
u ,rvo3 redu - naravno5 uz3e u o4zir onda ,ostaje oigledna neodr?ivost svrstavanja
ovoga govora u govore 1ercegovakoga a ne crnogorskog ti,a.
(&
Pe.ikan5 <itar. - !edan (2?ti 2()'ed na /rn()(r0*e )(,(re, E4ornik za /ilologiju i
lingvistiku5 LLIQ#5 <atica sr,ska5 Novi Cad5 #)*).
($&
@evizija ,odjele crnogorski1 govora
,a 4i 4ilo te.ko ne ,ret,ostaviti izvjesna ,odudaranja u granino3 ,ojasu
navedeni1 govora (istono1ercegovaki1 i 0everoza,adni1 crnogorski1).
+kcenatski siste3 i za3jena jata kao dva osnovna kriteriju3a u ,odjeli
.tokavski1 govora u ovo3 sluaju ne daju valjane rezultate. 8rnogorski
su govori (osi3 ,o izuzetku) 8i9je*a,0*i5 4a. kao i istono1ercegovaki.
+ ,ojedini crnogorski govori koji se tradicionalistiki svrstavaju u govore
zetskog ti,a5 ,o,ut n,r. 4jelo,avlikoga5 vasojevikog5 donjo,je.ivakog
i sl.5 i3aju i etvorolani akcenatski siste35 a ,o za3jeni jata i svi3 ostali3
oso4ina3a ukla,aju se u crnogorske govore s dvolani3 akcenatski3
siste3o3. a 4i se utvrdila ,ri,adnost ,ojedini1 govora odre2enoj gru,i
ili dijalekatsko3 ti,u5 3nogo su 4itnije izoglose oso4ina koje su u to3e
govoru javljaju. + to je u,ravo ono na .to je skrenuo ,a?nju +si3 Peco
u citirano3 radu o ,rijelazni3 govori3a. Bitno je5 dakle5 odrediti ?ari.te
,ojedini1 ,ojava. F to3e svjedoi i s,isak oso4ina koje Peco navodi kao
ti,ine za istono1ercegovaki dijalekat. 6o .to se u nje3u n,r. javljaju
o4lici za3jenica 6ene, tebe, 0ebe ili ,ore3een odnos akuzativa
i
lokativa (uz crnogorsku granicu) ne znai da te dvije oso4ine nijesu vi.e
o,.tecrnogorske ve da kraj ti1 izoglosa nije ogranien crnogorsko3
dr?avno3 granico3. Postojanje svi1 4itniji1 o,.tecrnogorski1 jeziki1
oso4ina (ati,ini1 za istono1ercegovaki dijalekat) u 0everoza,adni3
crnogorski3 govori3a - naj4olji je ,okazatelj da ti govori ,ri,adaju
crnogorsko3 a ne 1ercegovako3 govorno3 ti,u. Uto se akcenatski1
,odudaranja tie5 ona jesu znaajna ali ne 3ogu 4iti i odluujua. Ctoga se
za 0everoza,adne crnogorske govore odre2enje i0t(+n(3er/e)(,a+*i 3ora
konano na,u.titi.
Citirana 'iterat4ra
=irgi5 +dnan. - O *'a0i.*a/iji /rn()(r0*i3 )(,(ra5 >ingua
<ontenegrina5
aso,is za jezikoslovna5 knji?evna i kulturna ,itanja5 4r. (5 Institut za crnogorski
jezik i jezikoslovlje Vojislav P. Nikevi5 8etinje5 (::".
Ivi5 Pavle. - #ija'e*t('()ija 0r20*(3r,at0*() je1i*a. U,(d i ?t(*a,0*(
nare+je5 <atica sr,ska5 Novi Cad5 #);$.
Nikevi5 Vojislav P. - Crn()(r0*i interdija'e*ta'ni7naddija'e*ta'ni 8*(ine9
0tandardni je1i* u knjizi !e1i+*e i *nji:e,ne te6e5 Institut za crnogorski jezik i
jezikoslovlje5 8etinje5 (::$.
Nikevi5 Vojislav P. - Crn()(r0*i je1i*5 6o3 II (od #%$:. do #));. godine)5
<atica crnogorska5 8etinje5 #))*.
($;
+dnan =I@9IA
Peco5 +si3. - "re)'ed 0r20*(3r,at0*i3 dija'e*ata5 Nauna knjiga5 Beograd5 #)*".
Peco5 +si3. - "ri'() 2r(4+a,anj4 2re'a1ni3 )(,(ra5 @adovi5 +NUBiG5 knj.
>LL5 Carajevo5 #)"#.
Pe.ikan5 <itar. - !edan (2?ti 2()'ed na /rn()(r0*e )(,(re, E4ornik za
/ilologiju i lingvistiku5 LLIQ#5 <atica sr,ska5 Novi Cad5 #)*).
Ctani5 <ilija. - U0*(+*i a*/enat, Cr,ski dijalektolo.ki z4ornik5 knj. LLVIII5
Beograd5 #)"(.
Ctani5 <ilija. - U0*(+*i )(,(r, 6o3 I5 Cr,ski dijalektolo.ki z4ornik5 knj LL5
@as,rave i gra2a5 Beograd5 #)*&.
Ctani5 <ilija. - U0*(+*i )(,(r, 6o3 II5 Cr,ski dijalektolo.ki z4ornik5 knj LLII5
Beograd5 #)*$.
Ctani5 <ilija. - U0*(+*i rje+ni*5 I i II5 Nauna knjiga5 Beograd5 #)):. i #))#.
Ctojanovi5 Delica. - Identitet i 0tat40 0r20*() je1i*a 4 Crn(j G(ri5 E4ornik
radova
!e1i+*a 0it4a/ija 4 Crn(j G(ri 5 n(r6a i 0tandardi1a/ija5 8+NU5
Podgorica5
(::".
Vukovi5 Dovan. - G(,(r "i,e i #r(bnja*a, Du?noslovenski /ilolog5 knj. LVII5
Beograd5 #)%"-#)%).
Vu.ovi5 anilo. - #ia'e*t I0t(+ne &er/e)(,ine5 Cr,ski dijalektolo.ki
z4ornik5 knj. III5 Cr,ska kraljevska akade3ija5 Beograd - Ee3un5 #)(*.
Adnan IRGI
T&E REVI$ION OP T&E CLA$$IPICATION
OP MONTENEGRIN $"EEC&E$
61e aut1or o//ers an analVtical critical overvieW o/ t1e eXistant
classi/ication o/ Nort1Western <ontenegrin s,eec1es. 8o3,aring t1e
c1aracteristics o/ t1ese s,eec1es Wit1 t1e c1aracteristics o/ ot1er eXistant
<ontenegrin s,eec1es as Well as Wit1 t1e Yast Gerzegovinian dialect5 t1e
aut1or concludes t1at t1e Nort1Western <ontenegrin s,eec1es5 4eside
t1e conteXt o/ accent5 do not 4elong to t1e Yast Gerzegovinian dialect. It
con/ir3s t1e vieW o/ Vojislav P. Nikevi a4out t1e eXistance o/ general
<ontenegrin language laVer.
($$