သီေပါ ေစာ္ဘာြ း စပ္ၾကာဆိုင္ နဲ႔ၾသစၾတီးယားသူ အင္ဂ်ီ တို႔ရဲ႕ေၾကကြဖ

ဲ ယ
ြ ္ဇာတ္လမ္း။
Interesting story about Shan
စာအုပ္ရဲ႕ အဖြင့္မွာ- (ၾသစၾကီးယားနိုင္ငံ ဗီယင္နာျမိဳ႕Schloss Laudon) ဆိုတဲ့ ဇိမ္ခံ ေဟာ္တယ္ၾကီး တခုရဲ႕ ဧည့္ခန္းထဲကို ေနာက္ဆံုးေသာ
ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ.. နာက်ည္းမူေတြ နဲ႕ အတူ သမီးေလး ၂ေယာက္ကို လက္ဆြဲျပီး ၀င္လာတဲ့.. အမ်ိဳးသမီးငယ္ တေယာက္ နဲ႕ စထားပါတယ္။ အဲဒီ
အမ်ိဳးသမီးကေတာ့..တခ်ိန္တုန္းက.. ရပ္ရြာလူထု က..ခ်စ္ခင္ေလးစားခဲ့ၾကတဲ့.. ရွမ္းမင္းသမီးတပါး ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ..ၾသစၾကီးယားနိုင္ငံသူ အင္ဂ်ီ ျဖစ္ျပီး..
သူလက္ဆြဲလာတဲ့ ကေလး ၂ေယာက္ကေတာ့.. (ကိႏၵရီ နဲ႕ မာယာရီ) ဆိုတဲ့ ရွမ္း-ၾသစၾကီးယန္း ကျပား သမီးေလး ၂ေယာက္ပါ။ သူတို႕ ေတြ႕ဖို႕
ၾကိဳးစားခဲ့တဲ့ သူကေတာ့.. ဥေရာပါမွာ ဇိမ္ခံ ရင္း ..ေဆးကုဖို႕ ေရာက္ေနတဲ့..ျမန္မာျပည္က..ေခါင္းေဆာင္ၾကီး ဦးေန၀င္း ျဖစ္ပါသတဲ့။

အျဖစ္အပ်က္ေတြက.. ေလး ငါး ဆယ္ႏွစ္ ၾကာေနျပီ ျဖစ္ေပမဲ့.. အင္ဂ်ီ မွာ..သူ႕ခင္ပြန္းသည္ရဲ႕ ကံၾကမၼာ ဘယ္လို အဆံုးသပ္ခ့ရ
ဲ တယ္
ဆိုတာ..သိဖို႕အတြက္..ဇြဲမေလ်ာ့ပဲ ေတာက္ေလွ်ာက္ ၾကိဳးစားေနခဲ့တယ္။ အခုလည္း.. သတၱိေတြ အျပည့္နဲ႕ လူကိုယ္တိုင္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္
ေမးဖို႕..သူ ေရာက္လာခဲ့ျပန္တယ္။ ဒါေပမဲ့..အခန္းထဲက..ထြက္မလာတဲ့..တာ၀န္ရွိသူၾကီးက.. သူ႕ဇနီး ေဒၚခင္ေမသန္းကို လႊတ္ျပီး..စပ္ၾကာဆိုင္
မေသေသးပါဘူး..က်န္းက်န္းမာမာ ရွိေနပါတယ္ လို႕.. အေျဖေပးလိုက္သတဲ့။

ဒီအေျဖ စကားက..အေျခအျမစ္မရွိ သလို ဘယ္ကိုမွ ဆက္သြားစရာလည္း မရွိေတာ့တဲ့.. ငရဲကလာတဲ့ အလိမ္အညာ လမ္းဆံုးစကားတခုသာ

ျဖစ္တယ္ဆိုတာ..သူသိေပမဲ့.. အခု ထက္ထိလည္း..သူ႕ခင္ပြန္း အေလာင္း ကို မေတြ႕ခဲ့ရ။
တကယ္ေတာ့.. ငယ္ရြယ္ ထက္ျမတ္တဲ့ သီေပါ ေစာ္ဘြား စပ္ၾကာဆိုင္ ဟာ.. ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ စစ္အာဏာ အသိမ္းမွာ တျခားေသာ.. တိုးတက္
ထက္ျမတ္တဲ့ တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ မ်ားနည္းတူ.. လက္စေဖ်ာက္ ခံခဲ့ရတာပါ။
+++++

သူတို႕ ၂ေယာက္ရဲ႕ ဇတ္လမ္းေလးက.. တကယ့္ကို ပံုျပင္ဆန္ ျပီး ၾကည္နူးဖြယ္..ေၾကကြဲဖြယ္ေတြ အတိနဲ႕ပါ။

အခ်ိန္က..၁၉၅၁ ခုႏွစ္။ ေကာ္လိုရာဒို ျပည္နယ္ရဲ႕ ဒန္ဗာ ဆိုတဲ့ျမိဳ႕ေလးက Colorado School of Mines မွာ..
ေက်ာင္းလာတက္ၾကတဲ့..အာရွတိုက္သား မိုင္းအင္ဂ်င္နီယာ ေက်ာင္းသားေလး နဲ႕ exchange student အေနနဲ႕ ခဏ ေရာက္ေနတဲ့ ၾသစၾကီးယား
နိုင္ငံသူေလး တို႕ ခ်စ္ခင္စံုမက္သြားၾကတဲ့.. သာမာန္ အခ်စ္ဇတ္လမ္းေလး တခုပါပဲ။ အဲဒီတုန္းက..ေက်ာင္းအုပ္ၾကီးကလြဲလို႕.. ဒီ အင္ဂ်င္နီယာ
ေက်ာင္းသားေလးဟာ အာရွတိုက္က.. ဘုရင္ငယ္ေလး တပါး ဆိုတာ ဘယ္သူမွ မသိေစေအာင္..သူကိုယ္တိုင္က..သို၀ွက္ထားခဲ့တယ္တ့။ဲ

သူတို႕ ၂ေယာက္ လက္ထပ္ျပီးေတာ့.. အင္ဂ်ီက..ေယာင္ေနာက္ဆံထံုးပါ.. လိုက္လာခဲ့တယ္။ သူတို႕ သေဘာၤၾကီး ရန္ကုန္ ဆိပ္ကမ္းကို

ကပ္ကာနီးလို႕ .. အလံေတြ ပု၀ါေတြ တရမ္းရမ္း..ဗံုေမာင္းသံ တညံညံ နဲ႕ ဆိပ္ကမ္းျပည့္ ၾကိဳေနၾကတဲ့ ရွမ္းလူမ်ိဳးေတြကို ျမင္ေတာ့မွ.... "There is
something I have to tell you, my dear." လို႕ ေျပာလိုက္တ့ဲ..ခင္ပြန္းသည္ရဲ႕ စကားအဆံုးမွာ... သူမဘ၀ဟာ အရွင္လတ္လတ္ကေနျပီး..
မင္းသမီးတပါး ျဖစ္သြားခဲ့ရျပီး....တျပိဳင္တည္းမွာပဲ..ရွဳပ္ေထြးလာနိုင္မဲ့ သူ႕ အနာဂါတ္ကိုလည္း အာရံုရမိလိုက္တယ္..လို႕.. အင္ဂီ်က လြမ္းဆြတ္
ထားပါတယ္။

သူတို႕ ေမာင္ႏွံ သီေပါ ေဟာ္နန္းကို ေရာက္တဲ့ အခ်ိန္ကစျပီး..အဲဒီ နယ္တခြင္မွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ ေရးေတြ ျဖစ္လာေတာ့တယ္။
စပ္ၾကာဆိုင္က..သူကိုယ္တိုင္ လူျဖစ္ခဲ့တဲ့ ေျမရွင္ပေဒသရာဇ္ စနစ္ၾကီး ကို ေျပာင္းလဲဖို႕ ၾကိဳးစားရင္း..သူ႕ရဲ႕ ရွမ္းအမ်ိဳးသားေတြကို ဒီမုိကေရစီ
စနစ္ဆီ လမ္းခင္းေပးခဲ့တယ္။ ေျမယာေတြ ကို ျပည္သူ႕ဆီ ျပန္ေရာက္ေအာင္ လုပ္ေပးခဲ့တယ္။ သူသင္ခဲ့တဲ့ ပညာေတြနဲ႕..ဒီေဒသ ရဲ႕
အသက္ေသြးေၾကာ..တြင္းထြက္ သယံဇာတေတြ ကို ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ ထုတ္ေဖာ္နိုင္ခဲ့တယ္။ ၾသစေၾတလ် နိုင္ငံက..ဘူမိေဗဒ ပညာရွင္ေတြ
ငွားျပီး တိုင္းတာ ရွာေဖြေရး ေတြကို အေကာင္းဆံုးအဆင့္ နဲ႕လုပ္တယ္..။ နိုင္ငံျခားက..မ်ိဳးစိတ္အသစ္ေတြ ၀ယ္ယူျပီး..
စိုက္ပ်ိဳးေမြးျမဴေရးေတြကို..စက္မူ နည္းပညာေတြနဲ႕ ျမွင့္တင္ေပးခဲ့တယ္။ အင္ဂ်ီ ကိုယ္တိုင္လည္း စာသင္ေက်ာင္းေတြနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးက႑ ေတြကို
ကိုယ္ဖိ ရင္ဖိ ေဆာင္ရြက္ခဲ့တယ္။ ဗမာလံုျခည္နဲ႕ ဆံထံုးနဲ႕ ေနထုိင္ ဆင္ယင္ခဲ့တဲ့ အင္ဂ်ီ တျဖစ္လဲ သုစႏၵီမင္းသမီးကို အားလံုးက.. အေလးထား
ေလးစားခင္မင္ၾကတယ္။ အဲဒီ ရပ္ရြာေတြမွာဆို.. သူတို႕ ေမာင္ႏွံပံုကို ဘုရားစင္မွာတင္ျပီး ကိုးကြယ္တာမ်ိဳးေတာင္ ရွိခဲ့တယ္တ့။ဲ

ဒါေပမဲ့.. လူေကာင္းလူေတာ္ ေတြကို ၀မ္းပန္းတသာ ၾကိဳဆို လက္ခံေလ့ မရိွတဲ့..ဒီေျမ..ဒီေရ..ဒီထံုး..ဒီအမုန္းေတြနဲ႕ အတူ ၁၉၆၂ ခု ႏွစ္ မတ္လ ရဲ႕
နိုင္ငံေရး မုန္တိုင္း ထဲမွာပဲ..ရန္ကုန္ျမိဳ႕လႊတ္ေတာ္ညီလာခံ က အျပန္ ဘယ္မွာ ေပ်ာက္ဆံုး သြားမွန္း မသိတဲ့ သီေပါ ေစာ္ဘြား စပ္ၾကာဆိုင္ ကို
ယေန႕ထက္ထိ ဘယ္သူမွ ျပန္မေတြ႕ၾကရေတာ့ပါဘူး။
 အဲဒီ အခ်ိန္မွာ လူမမယ္ သမီး ၂ေယာက္နဲ႕ က်န္ခဲ့တဲ့ အင္ဂ်ီ ကို သီေပါေဟာ္မွာပဲ..အေစာင့္အၾကပ္ ထူထပ္စြာ နဲ႕ အက်ယ္ခ်ဳပ္ ထားခဲ့တယ္။
ဘာကိုမွ မေၾကာက္တတ္ခဲ့တဲ့ အင္ဂ်ီ ကလည္း..သူ႕ဆက္သြယ္နိုင္သမွ် အရာရွိ စစ္အာဏာပိုင္ မွန္သမွ် ထံ လိုက္လံ စံုစမ္းခဲ့ေပမဲ့.. "I am writing
this secretly. I am being locked up in the army lockup at Ba Htoo Myo at Lawksawk... Miss you all. Conditions here are not
clean. Hope to see you soon. Cheer up yourself! I am still OK. Love, Sao Kya Seng." ဆိုတဲ႕ လွ်ိဳ႕၀ွက္စြာ
ေရာက္လာတဲ့..စာေလးတေစာင္ကလြဲလို႕..ဘာသဲလြန္စ မွ မရခဲ့ေတာ့ဘူး။

၂ ႏွစ္ေလာက္..အားမေလွ်ာ့တမ္း စံုစမ္း ေနခဲ့ရင္း..ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့..သူ႕အတြက္ အႏၱရယ္ေတြ ၀ိုင္းေနတဲ့..တစိမ္းျပင္ျပင္ ျဖစ္လာတဲ့

အေျခအေနေတြေၾကာင့္.. ၾသစၾကီးယားသံရံုးရဲ႕ အကူအညီနဲ႕ သမီးေလး ၂ ေယာက္အတြက္ နိုင္ငံကူးလတ္မွတ္ အတု လုပ္ျပီး
ျမန္မာနိင္ငံထဲက..ခိုးထြက္ လာခဲ့ေတာ့တာ..ကေန႕အထိ..အခု စာအုပ္ကို ေရးသားျဖစ္တ့ဲ အထိေပါ့။

ဒီစာအုပ္ကုိ ဒုတိယ အိမ္ေထာင္ျဖစ္တဲ့ ခင္ပြန္းသည္ရဲ႕ အားေပးတိုက္တန

ြ ္းမူ နဲ႕ ေရးသားထုတ္ေ၀ခဲ့တာျဖစ္ျပီး..အလင္းေရာင္
ေပ်ာက္ကြယ္ရင္း..ေမွာင္စျပဳေနတဲ့ ဗမာျပည္ရဲ႕ ဖိႏွိပ္ကန္႕သတ္မူေတြကို ကမၻာက သိေအာင္..ေနာက္..သူ႕ခင္ပြန္းစပ္ၾကာဆိုင္ ရဲ႕ သူ႕ေျမသူ႕ေရ
အေပၚ တာ၀န္ေက်ခဲ့ပံု.. နိုင္ငံေရး အျမင္က်ယ္ခဲ့ပံုေတြ..လူသားဆန္ခဲ့ပံုေတြကို မွတ္တင္းတင္ ရစ္ဖို႕ပါလို႕ ဆိုထားပါတယ္။

ဒီစာအုပ္ကို ၁၉၉၄ မွာ ဟာ၀ိုင္ယီတကၠသိုလ္ စာအုပ္တိုက္က..ပုံႏွိပ္ခဲ့ပါတယ္။ စာအုပ္ရဲ႕ အတြင္းအဖံုးမွာ အေမရိကန္မွာ အေျခခ် ေနထိုင္ေနတဲ့..
စာေရးသူ -အျငိမ္းစားေက်ာင္းဆရာမ ၾကီး အင္ဂ်ီရဲ႕ မဟာနဖူး ဆံထံုး ျမင့္ျမင့္ၾကီးနဲ႕ ဓါတ္ပံု ကို ၾကက္သေရ ရွိစြာ ျမင္ရနိုင္ပါတယ္။ Burma lifeline
ဆိုတဲ့ ေဖာင္ေဒးရွင္းတခုကိုလည္း အင္ဂ်ီ နဲ႕ သူ႕ဒုတိယခင္ပြန္းက မတည္ဖြဲ႕စည္းထားတယ္လို႕ သိရပါတယ္။
(အေၾကာင္းအခ်က္ တခ်ိဳ႕ႏွင့္ ပံုမ်ားကို ဤေနရာမွ ရယူပါသည္။ ) http://www.myhero.com/myhero/hero.asp?hero=Inge_Sargent
Group Email က ရပါတယ္။ အားလံုးကိုသိေစခ်င္လို ့ပါ။ မူရင္
ရင္းအဂၤလိပ္လိုေဆာင္းပါးကိုပါ မ်ွလိ
လုကိ ္ပါတယ္။

FREEDOM HERO: INGE SARGENT

by Jennifer Beck
A tragic story ... (သီေပါ ေစာ္ဘြား စပ္ၾကာဆိုင္ နဲ႔ၾသစၾတီးယားသူ အင္ဂ်ီ တို႔ရဲ႕ေၾကကြဲဖြယ္ဇာတ္လမ္း။)

From Burmese princess to human rights activist, Inge Sargent has lived a life full of adventure, heartbreak and
heroism.
When Inge Sargent (born Inge Eberhard) was just six years old, the Nazis invaded her home province of Karnten,
Austria. The little girl watched in horror as soldiers took away neighbors, interrogated children , and even arrested
her mother three times. Little did she know then that a similar horror would haunt her adult life and rob her of her
husband.

After World War II, life was hard in Austria, and Sargent decided to study in the United States. In 1951 she won one
of the first Austrian Fulbright Scholarships and enrolled at a women’s college in Colorado. At a party for
international students, she met Sao Kya Seng, a Burmese engineering student from the Colorado School of Mines.
“There was something very special about him,” Sargent recalls. “He was very kind and easy to talk to but he also
had a certain bearing, a regal bearing.” The two quickly fell in love and were married at the home of a friend in
1953.

After the wedding the couple sailed to Burma to start their new life. When they arrived at the port of Rangoon,
Sargent saw hundreds of people gathered on the docks carrying flowers, holding banners, and playing musical
instruments. “Someone important must be arriving,” she remarked to her husband. It was then that he told her the
truth. He was no ordinary Burmese citizen. He was, in fact, the prince of Hsipaw (pronounced SEE-paw), an
autonomous state in Burma’s Shan Mountains.

Sargent still laughs when she recalls her response. “I wish you would have told me,” she said. “I’d have worn a
different dress!” While Sargent was hurt that Sao had hidden his identity from her, she understood his reasons.
“First, he wanted to live a normal student life. Then later, he wanted to be sure I loved him for who he was, not what
he was.”

Sargent fell in love with her new land as quickly as she had her husband. She learned to speak Shan and Burmese
and adopted the local dress and customs. Before long the once wary Hsipaw population had forgotten their princess
was an “outsider” at all.
Sao and Sargent worked tirelessly to improve life in their primitive country. Although it greatly angered the Burmese
military, Sao gave away his rice paddies to the farmers who worked them. He also introduced new farming
techniques and taught his coutrymen to explore mineral and gem deposits. The princess, meanwhile, set up birthing
clinics, taught villagers nutrition, and started a trilingual school.

After nine years as rulers, Sao and Sargent had two daughters, Mayari and Kennari, and a reputation as one of the
most popular couples in all of Southeast Asia. Life, it seemed, was a fairy tale. But the dream was not to last.

In 1962, the Burmese army staged a coup under the leadership of General Ne Win. Sao was arrested and
imprisoned. Sargent and her daughters were placed under house arrest. For the next two years Sargent worked
tirelessly to discover what had become of her husband, but eventually, she had to face the truth. “Sao himself told
me, even before the Coup d’Etat, that if anything happened to him I should wait two years. If he did not come back,
that meant he was not alive anymore.”

Sao also told her that she should return to her parents in Austria. With the help of an Austrian Ambassador, Sargent
and her daughters made a daring escape, leaving behind everything but three suitcases.

After living with her parents for two years, Sargent decided to return to Colorado where she and Sao had once been
so happy. She became a high-school German teacher and worked hard to help her daughters adjust to their new
home. “The sudden departure, not knowing what happened to their father. It
was a difficult adolescence for them.”

In 1968, Sargent met and married Howard, her current husband, who
encouraged her to write her biography. Twilight over Burma was published in
1994. Sargent says writing it was a cathartic experience. “Before I wrote the
book I used to have nightmares of running with my two little girls while bullets
flew past us. But since finishing the book, the nightmares have ended.”

Sargent donates all of the proceeds from her book to Burmese refugees in
neighboring countries. She and her husband have also founded a non-profit
organization called Burma Lifeline to provide food, water, and medical care to
those on the run from General Ne Win’s regime. "There are several million
refugees hiding in Thailand and Bangladesh," Sargent says. "And another five
million or so are displaced inside Burma, which is now called Myanmar by the
military regime."

In 2000, Sargent was awarded the United Nations Association International

Human Rights Award for her efforts. But it is remembrance, not recognition that
drives her. “I am connected to the Shan people of Burma. I’ve lived with them
and lost my heart there. How can I not help them? Someone has to help them.”
Written by Jennifer Beck
Photos courtesy of Inge Sargent

Inge Sargent at the UN Association

Ceremony in 2000.