Knjiga Slavoljuba Stojadinovia Arad

/Aradska tvrava 1914-1918.: Austrougarski

plan o to veoj fizikoj likvidaciji Srba
Pravda subota, 5. oktobar 2013.
D.B.
POAREVAC Slavoljub Stojadinovi, lan Udruenja potomaka srpskih ratnika 1912 1920
uspeo je da svojom knjigom Arad /Aradska tvrava 1914-1918. nekad i sad popuni jedan od
praznih prostora nae istoriografije, savim nepravedno zapostavljenih.
Re je o poslu koji je kako tvrde nai istoriari patriotske orijentacije, davno pre Stojadinovia
trebalo da bude obavljen, tema istraena i rezultati objavljeni. Otuda Stojanoviev trud i svestran
pristup temi strunjaci veoma uvaavaju.
Stojadinovi je u Pravdi objavio vie reportaa sa putovanja koja je kao potovalac ratnih
tradicija svojih predaka preduzeo po znaajnim mestima balkanskih i Prvog svetskog rata.
Ti zapisi su svojevrsna geopolitika putovanja sa jasnom porukom da potovanje prema sebi i
narodu kome pripadamo treba da povratimo upoznavajui se sa velikim delima naih predaka
ratnika, solunaca, kraljevih vojnika i dobrovoljaca, etnika i ostalih u blioj prolosti namerno
zaboravljenih podvinika ratova sa poetka 20. veka. Jednako, treba da se setimo i civilnih ovih
ratova o kojima govori Stojadinovieva knjiga.
Podstaknuti velianstvenom izlobom u Domu vojske posveenoj Milunki Savi heroini iz
uvenog Gvozdenog puka, itaocima toplo preporuuejmo i vredno Stojadinovievo delo o
stradanjima Srba u logoru Arad.
Kako je u recenziji na njegovou knjigu napisao na uvaeni akademik Slavenko Terzi knjiga
Slavoljuba Stojadinovia, o Aradu i aradskoj tvravi 1914-1918. predstavlja svakako vrlo
koristan i lep prilog osvetljavanju srpske golgote u austrougarskim logorima tokom Prvog
svetskog rata.
Naime, dosadanja prouavanja su pokazala da je samo na teritoriji Austro-Ugarske tokom Prvog
svetskog rata bilo 300 zatvora i logora za Srbe i to uglavnom srpsko civilno stanovnitvo.
-Bio je to deo austrougarskog plana o to veoj fizikoj likvidaciji Srba na prostoru Jugoistone
Evrope i obezglavljivanju srpske drutvene elite, s obzirom da su u pomenutim logorima bili
internirani i mnogi srpski intelektualci raznih profesija, svetenici i monasi i brojne druge
politike i duhovne voe naroda. Aradska tvrava je kako pokazuje i Slavoljub Stojadinovi
ovom knjigom bila olienje toga stradanja.

Rukopis Slavoljuba Stojadinovia jo jednom stavlja u iu panje strune i ire javnosti pitanje
organizovanog zatiranja Srba u Prvom svetskom ratu koje je, na alost, bilo nedopustivo
zanemareno kako u srpskoj nauci i publicistici tako jo i vie u stranoj literaturi. Slavoljub
Stojadinovi nije istoriar od zanata, nije istraiva po profesiji, ali posao koji je obavio kao
nacionalno svesni rodoljub i znatieljni potovalac prolosti svoga naroda zasluuje puno
potovanje. Rukopis se u osnovi sastoji iz dva dela dokumentarne grae o po zlu uvenom
aradskom logoru. Prvi deo pored kraeg uvodnog slova o aradskom logoru preuzetog iz poznate
knjige Vladimira orovia Crna knjiga i kratkog obavetenja o samoj aradskoj tvravi donosi
svedoanstva logorskih zatoenika i jo vie njihovih potomaka. Kao i sva svedoanstva ove
vrste i ova su vrlo uverljiva i slikovita i pruaju obrise jedne strane srpske drame i tragedije u
ovom zloglasnom austrougarskom kazamatu. Drugi deo knjige, takoe vrlo dragocen, donosi
mnotvo fotografija Arada kao varoi, njegovih zdanja, i naravno najveim delom scena iz
samog logora. Slavoljub Stojadinovi je i sam vie puta posetio aradsku tvravu i o njoj ostavio
vei broj savremenih fotografija. Posmatrano u celini sabrana svedoanstva na jednom mestu, u
pisanom obliku ili u vidu fotografija predstavljaju znaajan izvor za budua prouavanja ovoga
logora i dalje traganje za arhivskim podacima pre svega u austrougarskim arhivima napisano ej
u Terzievoj recenziji.

ARADSKA TVRAVA, LOGOR ZA

ISTREBLJENJE SRBA
6. jul 2010. Napisao brana u Vesti Nema komentara
Poarevac, izdanje 2007, autori Boidar Pani, Milo Kristea, Sima arkov, Andrej Kaora

Gradski odbor Saveza potomaka ratnika u Poarevcu, od

osnivanja, imao je nekoliko znaajnih izdavakih poduhvata. Cilj ovih je bio da se od zaborava
sauvaju seanja na istorijske dogaaje i stradanje srpskog naroda u Prvom svetskom ratu. Jedan
od najznaajnijih poduhvata bilo je reizdanje knjige Aradska tvrava austrougarski logor za
istrebljenje Srba 1914 1918 . Ova knjiga u kojoj su, zahvaljujui srpskim i rumunskim
istoriarima, osvetljeni tragini dogaaji u Aradskom logoru, po prvi put je tampana u Srbiji.
Prvo izdanje, od pre vie od jedne decenije, objavljeno je samo u Rumuniji i nije bilo dostupno
itaocima u naoj zemlji.
U toku je priprema jo jednog reizdanja, svedoenja o Aradskom logoru. Ona e, u saradnji sa
Savezom Srba u Rumuniji, biti objavljena u knjizi Arad u seanju . Po prvi put na jednom
mestu nai e se i svi spomenici i spomen obeleja poarevakog kraja od Balkanskih ratova do
NATO agresije 1999. godine. Autor knjige Spomenici i spomen obeleja poarevakog kraja
je Vojislav Paji, a izdava Gradski odbor Saveza potomaka ratnika u Poarevcu.

Primerak knige o Aradskoj tvravi uruen je na nedavnoj godinjoj Skuptini Saveza potomaka
starih srpskih ratnika u Poarevcu i predstavnicima srodne Podrunice u Boru. U posveti pie:
S ljubavlju prema naim precima. Da se ne zaborave