SRCE I RAD

SRCE I RAD
Funkcijom srca i cirkulatornog sistema
odrava se tok krvi potreban za ouvanje
homeostaze raznih tkiva u tijelu.
SRCE I RAD
SRCE I RAD
Srce je snana miina
pumpa veliine pesnice,
kupastog oblika koja
kontrakcijom pokree krv
po tijelu. Neznato je
nagnuto ulijevo, srce lei
ispod kimenog stuba iza
grudne kosti, s bonih
strana okrueno i dijelom
preklopljeno pluima.
SRCE I RAD
SRCE I RAD
Srce je sastavljeno od
sranog miia, tkiva
svojstvenog samo srcu
koje neprestano vri
kontrakciju. Srce postie
oko 100.000 otkucaja
dnevno, a tokom ivotnog
vijeka od 70 godina
otkucae 2,5 milijarde
(2.500.000.000) puta bez
prestanka.
Graa srca
Graa srca
Srce je graeno iz atrijskog
pretkomornog sinsicija i
ventrikularnog tj.
komornog sinsicija te
fibrioznog tkiva izmeu
pretkomora i komora za
koji su privreni zalisci.
Osnovna jedinica grae
srca je miofibrila koju ine
aktin i miozin.
Zadatak kardiocirkulatornog sistema
Zadatak kardiocirkulatornog sistema
Zadatak kardiocirkulatornog
sistema je ne samo prenoenje
O2 putem krvi ve i hranjivih
materija koje su se resorbovale
iz vena do elija, zatim
prenoenje krajnjih produkata
sagorijevanja materija koje se
prenose do bubrega odnosno,
do jetre i bivaju uklonjeni.
Krvlju se prenose i hormoni, a i
odrava se stalna tjelesna
temperatura.
Pregled sr
Pregled sr

anog ciklusa
anog ciklusa

Krv ulazi u desnu

Krv ulazi u desnu
pretkomoru iz sistemskog
pretkomoru iz sistemskog
(velikog) krvotoka preko
(velikog) krvotoka preko
gornje i donje
gornje i donje

uplje vene.
uplje vene.
Iz pretkomore preko
Iz pretkomore preko
trikuspidalnih zalistaka
trikuspidalnih zalistaka
izlazi krv u desnu komoru
izlazi krv u desnu komoru
koja daje najve
koja daje najve

i dio
i dio
energije za protok krvi
energije za protok krvi
kroz plu
kroz plu

ni prolaz i arteriju
ni prolaz i arteriju
u plu
u plu

ni krvotok
ni krvotok

a zatim
a zatim
kroz plu
kroz plu

a i nazad kroz
a i nazad kroz
plu
plu

ne vene u lijevu
ne vene u lijevu
pretkomoru.
pretkomoru.
Pregled sr
Pregled sr

anog ciklusa
anog ciklusa

Krv zatim proti

Krv zatim proti

e iz
e iz
lijeve pretkomore kroz
lijeve pretkomore kroz
mitralni prolaz u lijevu
mitralni prolaz u lijevu
komoru. Kontrakcija lijeve
komoru. Kontrakcija lijeve
komore daje energiju za
komore daje energiju za
protok krvi kroz aortni
protok krvi kroz aortni
prolaz, zatim kroz aortu i
prolaz, zatim kroz aortu i
kroz arterijski sistem do
kroz arterijski sistem do
kapilarnih korita u raznim
kapilarnih korita u raznim
tkivima. Iz kapilara, krv
tkivima. Iz kapilara, krv
se vra
se vra

a kroz vene koje

a kroz vene koje
su sve ve
su sve ve

e, do velikih
e, do velikih
vena gornje i donje
vena gornje i donje

uplje
uplje
vene.
vene.
Porijeklo i preno
Porijeklo i preno

enje sr
enje sr

anih impulsa
anih impulsa
Miino tkivo srca posjeduje
autoritminost. U normalnim uslovima,
talas razdraenja zapoinje u sinusno -
pretkomornom voru (SA) vor. Nakon
stvorenog elektrinog podraaja impuls
se sprovodi internodalnim putevima kroz
pretkomore do (AV) vora gdje se kratko
zadrava.
Potom se AV snopom prenosi na lijevu i
desnu komoru i zatim sustavom
Purkinijevih vlakana prenosi na sve
dijelove komora. Nakon podraaja dolazi
do kontrakcije sranog miia
(miokarda). U nenormalnim uslovima
ulogu predvodnika moe da preuzme dio
miokarda srca ija je frekvencija vea.
Sr
Sr

ani rad
ani rad
Srani rad se izraunava kroz tkz. srani ciklus koji ine
faza sistole (izbacivanje) i faza dijastole (punjenje) krvi.
Sistola se odvija nakon
irenja akcijskog potencijala
nakon ega se razvije
izometrijska kontrakciona
faza tj., napon pritisk u srcu
bez promjene volumena.
Kada se pritisak u lijevoj
komori povea iznad
vrijednosti 10,7 kPa dolazi
do otvaranja polumjeseasti
zalistaka aorte i slijedi
izbacivanje krvi u arterije do
kapilara.
Sr
Sr

ani rad
ani rad
Nakon sistole dolazi do dijastole ili faze punjenja srca
krvlju. Ona se odvija tako to se zalistci izmeu
pretkomora otvore, a to su mitralni i trikuspidalni, te
krv iz predkomore ulazi u komore, a potom neto
sporije te se na kraju kontrahuju pretkomore i ubace
rest volumena krvi u komore. Ove se dvije radnje
smjenjuju naizmjenino.
Sr
Sr

ani tonovi
ani tonovi
Faza izmeu prvog i drugog
sranog tona je sistola, izmeu
drugog i sljedeeg prvog je
dijastola.
Kontrakcije miia i zatvaranje
zalistaka izmeu predkomora i
komora stvara prvi srani ton.
Poslije faze brzog i sporog
izbacivanja krvi, mlaz krvi se vrati
u aorti i arteriji pulmonalis i
zatvori zalistke aorte i arterije
pulmonalis i stvara drugi srani
ton.
Sr
Sr

ani ciklus (trajanje vremenski)

ani ciklus (trajanje vremenski)
Vrijeme trajanja sranog ciklusa u mirovanju kod
frekvencije srca od 74 otkucaja u minuti.
Cjelokupan srani ciklus je trajao 0,81 sekundu.
Sistola ukupno: 0,31 sekunda.
Dijastola ukupno: 0,50 sekundi.
Sr
Sr

ani minutni volumen

ani minutni volumen
To je zapremina krvi koju srce izbaci u jedinici
vremena, i obino se izraava u litrima u minuti. U
mirovanju kod ovjeka prosjenih dimenzija iznosi
priblino 5 litara u minuti, a moe da se povea do 42
litara u minuti kod dobro treniranih sportista.
Minutni volumen srca odreuju dva Minutni volumen srca odreuju dva inioca: inioca:
1. Frekvencija srca,
2.Udarni volumen
(koliina krvi izbaena svakim otkucajem).
Sr Sr ani minutni volumen = ani minutni volumen =
frekvencija srca x udarni volumen. SMV = FS x UV frekvencija srca x udarni volumen. SMV = FS x UV
Sr
Sr

ani minutni volumen

ani minutni volumen
Tokom sistole u krvotok se izbaci oko 70 ml krvi, a u
komorama moe ostati oko 20 30 ml krvi nakon
kontrakcije. Srce u prosjeku ima frekvenciju 70 - tak
otkucaja u minuti. Matematikim putem se izrauna da
volumen x frekvencija (70 x 70 = 4.9 priblino 5 litara).

inioci koji uti

inioci koji uti

u na frekvenciju srca
u na frekvenciju srca
Frekvencija srca varira od pojedinca do pojedinca, pa
tako je skoro besmisleno govoritio normalnoj frekvenciji
srca. Da kaemo da je prosjena frekvencija srca po
nekim mjerenjima 78 otkucaja u minuti, ne smatrajui da
je frekvencija srca od 40 otkucaja (zapaena kod dobro
treniranih sportista) ili 100 neophodno nenormalna.
Sada Sada emo raspravljati o emo raspravljati o iniocima koji uti iniocima koji uti u na u na
frekvenciju srca u stanju mirovanja a to su: frekvenciju srca u stanju mirovanja a to su:
godine godine
pol pol
dimenzije tijela dimenzije tijela
polo polo aji tijela aji tijela
varenje hrane varenje hrane
emocije emocije
temperatura tijela temperatura tijela
inioci sredine inioci sredine

inioci koji uti

inioci koji uti

u na frekvenciju srca
u na frekvenciju srca
Godine. Godine. Frekvencija srca pri roenju je priblino 130
otkucaja u minuti i ona se smanjuje svakom daljom
godinom do puberteta. Prosjena frekvencija kod
odraslog mukarca u mirovanju priblino je 78
otkucaja prilikom stajanja. Maksimalna postignuta
frekvencija srca opada sa starenjem kod odraslih.
Pol. Pol. Frekvencija srca u mirovanju kod odraslih ena
prosjeno je za 5 do 10 otkucaja vea nego kod
odraslih mukaraca u bilo kojim datim uslovima.
Prosje Prosje ne vrijednosti frekvencije srca u ne vrijednosti frekvencije srca u
netreniranih zdravih osoba netreniranih zdravih osoba
60
65
70
75
80
85
90
10 15 20 25 35 45 55 65
Dob u godinama
F
r
e
k
v
e
n
c
i
j
a

s
r
c
a
Mukarci ene

inioci koji uti

inioci koji uti

u na frekvenciju srca
u na frekvenciju srca
Dimenzije tijela. Dimenzije tijela. U ivotinja, izgleda da bioloko
pravilo da je frekvencija srca obrnuto proporcijonalana
dimenzijama tijela. Na primjer, kanarinac ima
frekvenciju od 1000 otkucaja u minuti a dok slon ima
25 otkucaja u minuti. Kod ovjeka nije se pokazao
dosljedan odnos izmeu dimenzija tijela i frekvencije
srca kod odraslih ljudi.

inioci koji uti

inioci koji uti

u na frekvenciju srca
u na frekvenciju srca
Polo Polo aj tijela. aj tijela. Ima vrlo odreen uticaj na frekvenciju
srca. Tipian odgovor na promjenu iz leeeg u
uspravan poloaj izgleda da je poveanje od 10 do 12
otkucaja u minuti.
Varenje hrane. Varenje hrane. Frekvencija srca kod mirovanja via je
dok se odvijaju procesi varenje nego poslije toga.

inioci koji uti

inioci koji uti

u na frekvenciju srca
u na frekvenciju srca
Emocije. Emocije. Emotivni stres izaziva kardio vaskularni
odgovor koji je slian odgovoru na rad. Dejstvo
emotivnog uzbuenja najlake se zapaa kod stanja
mirovanja pred neko takmienje, nastup, testiranje i sl,
ali ono isto tako postoji prilikom rada sa tendencijom da
rezultat bude pretjerani kardio vaskularni odgovor.

inioci koji uti

inioci koji uti

u na frekvenciju srca
u na frekvenciju srca
Temperatura tijela. Temperatura tijela. Sa pove Sa pove anjem temperature tijela anjem temperature tijela
iznad normalne, pove iznad normalne, pove ava se i frekvencija srca. ava se i frekvencija srca.
Suprotno tome, sa smanjenjem temperature frekvencija Suprotno tome, sa smanjenjem temperature frekvencija
srca se smanjuje dok ne se ne dostigne temperatura od srca se smanjuje dok ne se ne dostigne temperatura od
oko 26 oko 26 stepeni Celzijusa, pri kojoj se dobijaju normalni stepeni Celzijusa, pri kojoj se dobijaju normalni
elektrokardiogrami koji pokazuju opasnost od prestanka elektrokardiogrami koji pokazuju opasnost od prestanka
rada srca. rada srca.
Posljedice pu Posljedice pu enja. enja. Utvreno je da puenje ak i jedne
cigarete znaajno ubrzava frekvenciju srca u mirovanju.
S
T
O
P
S
T
O
P

inioci koji uti

inioci koji uti

u na frekvenciju srca
u na frekvenciju srca
inioci sredine. inioci sredine. Okolna temperatura jedan je od
najvanijih inilaca koji utiu na frekvenciju srca i ukupni
kardiovaskularni odgovor na napor. Kod umjerenog
napora mogue je poveanje od 10 d0 40 otkucaja u
minuti, to zavisi od poveanja opsega temperature.
Meutim, vlanost i kretanje vazduha su isto tako inioci.
Za svaku datu teperaturu i radno optereenje , ubrzanje
frekvencije bie vee ako je vlanost visoka i vazduh
nepokretan.
Frekvencija srca za vrijeme i poslije rada
Frekvencija srca za vrijeme i poslije rada
Ve
Ve

i zna
i zna

aj frekvencije poti
aj frekvencije poti

e bar iz tri razloga:

e bar iz tri razloga:
1. Udarni volumen se vjerovatno malo pove 1. Udarni volumen se vjerovatno malo pove ava sa ava sa
pove pove anjem metabolizma dok se dostigne nivo pribli anjem metabolizma dok se dostigne nivo pribli an an
osam puta ve osam puta ve i od nivoa kod mirovanja. i od nivoa kod mirovanja.
2. Frekvencija srca proporcijonalna je nametnutom 2. Frekvencija srca proporcijonalna je nametnutom
radnom optere radnom optere enju. enju.
3. Frekvencija srca proporcijonalna je potro 3. Frekvencija srca proporcijonalna je potro nji nji
kiseonika za vrijeme rada. kiseonika za vrijeme rada.
Sva ova tri Sva ova tri inioca va inioca va e za vrijeme stabilnog stanja, e za vrijeme stabilnog stanja,
odnosno kada se rad obavlja aerobno. odnosno kada se rad obavlja aerobno.
Frekvencija srca za vrijeme i poslije rada
Frekvencija srca za vrijeme i poslije rada
O O igledno je da igledno je da to je manja frekvencija srca kao to je manja frekvencija srca kao
odgovor na dato optere odgovor na dato optere enje, utoliko je miokard enje, utoliko je miokard
efikasniji efikasniji i to najmanje iz tri razloga: i to najmanje iz tri razloga:
1. Potro 1. Potro nja kiseonika u srcu se pove nja kiseonika u srcu se pove ava sa ava sa
pove pove anjem frekvencije srca, anjem frekvencije srca, ak i kada radno ak i kada radno
optere optere enje ostaje konstantno. enje ostaje konstantno.
2. Sa pove 2. Sa pove anjem frekvencije srca smanjuje se anjem frekvencije srca smanjuje se
vrijeme punjenja. vrijeme punjenja.
3. Dijastaza, jedini period mirovanja za miokard 3. Dijastaza, jedini period mirovanja za miokard
disproporcionalno se skra disproporcionalno se skra uje kod ve uje kod ve e frekvencije e frekvencije
srca i mo srca i mo e potuno da nestane kod visoke frekvencije e potuno da nestane kod visoke frekvencije
srca. Pri ve srca. Pri ve im frekvencijama dovodi do gubitka im frekvencijama dovodi do gubitka
efikasnosti srca. efikasnosti srca.
Frekvencija srca za vrijeme i poslije rada
Frekvencija srca za vrijeme i poslije rada
Kada rad pone, frekvencija srca veoma brzo raste.
Ako je napor lak i umjeren, plato nivelisanja se postie
za 30 do 60 sekundi, i ta je frekvencija srca relativno
konstantna sve do prestanka rada.
Ako je radno optereenje veliko (vee od deset puta
od metabolikog obima prilikom mirovanja) frekvencija
se povea dok ne doe do iscrpljenosti. Za prva dva
do tri minuta poslije zavretka rada frekvencija srca
opada skoro istom tolikom brzinom koliko se i
poveala. Poslije ovog poetnog smanjenja, dalja
opadanja frekvencije srca zbivaju se sporije, brzinom
koja je na opti nain u vezi sa intenzitetom i
trajanjem rada.
Tipi Tipi ni odgovor frekvencije srca na napor. ni odgovor frekvencije srca na napor.
Vrijednosti frekvencija srca u Vrijednosti frekvencija srca u
pojedinim fazama razvoja pojedinim fazama razvoja
60
70
80
90
100
110
120
130
70-
120
1
mj.
80-
160
1-11
80-
130
2 g.
80-
120
4
74-
115
6
70-
110
8
70-
110
10
65-
105
12
70-
110
12
60-
100
14
65-
105
14
55-
95
16
60-
100
16
50-
90
18
55-
95
18
Varijacije
F
r
e
k
v
e
n
c
i
j
a

s
r
c
a
Djeaci i curice Djeaci Curice
Prosje Prosje ne vijednosti frekvencije srca na submaksimalnom ne vijednosti frekvencije srca na submaksimalnom
optere optere enju od 60 Watti biciklergomtrom u dje enju od 60 Watti biciklergomtrom u dje aka u periodu aka u periodu
rasta i razvoja od 11 do 18 godine rasta i razvoja od 11 do 18 godine ivota. ivota.
80
90
100
110
120
130
140
150
160
11 12 13 14 15 16 17 18
Godine starosti
F
r
e
k
v
e
n
c
i
j
a

s
r
c
a
Djeaci uzrasta od 11 do 18 god.
Prosje Prosje ne vrijednosti frekvencije srca 227 zdravih osoba ne vrijednosti frekvencije srca 227 zdravih osoba
svrstanih po dobnim skupinama za vrijeme maksimalnog svrstanih po dobnim skupinama za vrijeme maksimalnog
optere optere enja na pokretnom sagu (po Astrandu). enja na pokretnom sagu (po Astrandu).
190
195
200
205
210
215
220
4 do 6 g. 7 do 9 g. 10 do 11 g. 12 do 13 g. 14 do 15 g. 16 do 18 g. 20 do 25 g.
Godine starosti
F
r
e
k
v
e
n
c
i
j
a

s
r
c
a
Mukarci ene
Promjene frekvencije srca u srednjovje Promjene frekvencije srca u srednjovje ne osobe ne osobe
umjereno tjelesno pripremljene pri radnim optere umjereno tjelesno pripremljene pri radnim optere enjima enjima
od 600 i 900 Kgm/min na bicikl ergometru. od 600 i 900 Kgm/min na bicikl ergometru.
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
0 5 10 15 20 25
Prije rada, od poetka rada do 15 minuta i od 15 do 25 odmor
F
r
e
k
v
e
n
c
i
j
a

s
r
c
a
900 KgM/min. 600 KgM/min.
Frekvencija srca za vrijeme i poslije rada
Frekvencija srca za vrijeme i poslije rada
Odgovor frekvencije srca na razne vrste napora. Odgovor frekvencije srca na razne vrste napora.
Stati Stati ki prema dinami ki prema dinami kim naporima. kim naporima. Kod napora
koji zahtjevaju zauzimanje poloaja ili napetosti
muskulature nasuprot velikom optereenju kao kod
dizanja tegova zapaeno je samo veoma malo
poveanje frekvencije srca. Na drugom kraju napori
koji zahtjevaju brze i snane naizmjenine kontrakcije,
kao to su tranje, vonja bicikla i sl., su napori kod
kojih dolazi do velikog poveanja frekvencije srca.
Frekvencija srca za vrijeme i poslije rada
Frekvencija srca za vrijeme i poslije rada
Razlika izmeu stati Razlika izmeu stati kih i dinami kih i dinami kih napora se mo kih napora se mo e e
objasniti na dva na objasniti na dva na ina: ina:
1. Venski priliv moe da bude smanjen usljed poveanog
intratorakalnog pritiska a moe biti povean prilikom
dinamikog rada usljed dejstva miia kao pumpe.
2. Frekvencija srca je proporcijonalna radnom
optereenju u jedinici vremena i spori, upinjui napori
rijetko predstavljaju radno optereenje dovoljno da
izazove velika reagovanja u frekvenciji rada srca.
Frekvencija srca za vrijeme i poslije rada
Frekvencija srca za vrijeme i poslije rada
Intenzitet rada. Intenzitet rada. Moemo poveati intenzitet na
sljedei nain preko poveanja visine klupice,
poveanjem brzine penjanja, ili poveavanjem i
jednog i drugog. Ovo je jedan od najznaajnih faktora
koji odreuju frekvenciju srca za vrijeme napora.
Trajanje rada. Trajanje rada. Ako se umjereno radno optereenje
savlauje u toku dueg vremenskog perioda, moe da
se zapazi sekundarno poveanje frekvencije srca
poto se plato dostigne i odrava
Periodi odmora u radu sa prekidima. Periodi odmora u radu sa prekidima. Sa obzirom
na pojavu novih metoda u treningu atletiara, plivaa
i u mnogim drugim sportovima, sasvim je na svom
mjestu rasprava o znaaju perioda mirovanja i
njihovom meusobnog dejstva sa radnim
optereenjem koji utiu na stepen stresa prilikom
vjebanja ili rada.
Dejstva sportskog treninga na srce
Dejstva sportskog treninga na srce
Frekvencija srca. Frekvencija srca. Sa napredovanjem treninga,
frekvencija srca za bilo koje dato radno optereenje
opada, kao to je prikazano na narednom grafu. Kada
su druge stvari jednake, tjelesni spreman ili sportski
trenirani pojedinac ima niu frekvenciju srca za dato
radno optereenje. Pored toga, sa maksimalnom
frekvencijom srca koja je slina za treniranost i
netreniranost, trenirani pojedinac moi e da podnese
vee radno optereenje.
Start Start
Cilj Cilj
Dejstvo treninga na frekvenciju srca jednog vesla Dejstvo treninga na frekvenciju srca jednog vesla a pri a pri
standardnom optere standardnom optere enju. Zelena linija predstavlja vrijednosti enju. Zelena linija predstavlja vrijednosti
u vremenu u vremenu izvan treninga izvan treninga ; ; uta linija predstavlja vrijednosti uta linija predstavlja vrijednosti
u vremenu u vremenu punog treninga punog treninga . .
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
Start 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
Vrijeme rada i mirovanja izraeno u minutama
F
r
e
k
v
e
n
c
i
j
a

s
r
c
a
Puni trening Izvan treninga
Dejstva sportskog treninga na srce
Dejstva sportskog treninga na srce
Udarni volumen. Udarni volumen. Veliki broj istraivanja dokazao je
da poveani maksimalni srani minutni volumen kod
sportista uglavnom posljedica poveanja udarnog
volumena. Dugorono dejstvo treninarnja manifestuje
se u sporijoj sranoj frekvenciji kod mirovanja kod
sportiste istreniranog za izdrljivost. Ovaj vei udarni
volumen posljedica je vee kontraktilnosti i, zbog toga,
veeg sistolikog pranjenja komore u srcu treniranog
sportiste.
Frekvencija srca sporta Frekvencija srca sporta a a
svrstanih prema veli svrstanih prema veli ini srca u cm3 ini srca u cm3
40
45
50
55
60
65
70
75
80
600-699 700-799 800-899 900-999 1000-1099 1100-1299 1200-i vie
Volumen srca u cm3
F
r
e
k
v
e
n
c
i
j
a

s
r
c
a
Volumen srca (u cm3)
Usporedba minutnog volumena srca Usporedba minutnog volumena srca
izmeu maratonca i netrenirane osobe izmeu maratonca i netrenirane osobe
70
75
80
85
90
95
100
105
110
115
120
125
130
135
140
145
150
155
160
165
170
UV (Mirovanje) UV (Aktivnost)
Maratonac Netrenirana osoba
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
FS (Mirovanje) FS (Aktivnost)
Maratonac Netrenirana osoba
Udarni volumen poveava se od 105 na 162 ml, to je
porast od oko 50%. Dok se frekvencija srca povea od 50
na 185 otkucaja u minuti, to je porast od 270 %.
Usporedba minutnog volumena srca Usporedba minutnog volumena srca
izmeu maratonca i netrenirane osobe izmeu maratonca i netrenirane osobe
Dakle, tokom napornog miinog rada frekvencija srca
sudjeluje proporcijonalno vie u porastu minutnog
volumena srca od porasta udarnog volumena. Udarni
volumen dosegne svoj maksimum u trenutku kad se
minutni volumen srca poveao samo na polovinu svoje
maksimalne vrijednosti.
Minutni volumen tokom mi
Minutni volumen tokom mi

i
i

nog rada
nog rada
Zdrava netrenirana osoba moe minutni volumen
poveati vie od etri puta (sa 5 l na 23 l/min), dok
dobro trenirani sportista moe poveati minutni
volumen srca est puta. U nekih maratonaca izmjeren
je minutni volumen srca od 35 do 40 litata u minuti.
Minutni volumen tokom mi
Minutni volumen tokom mi

i
i

nog rada
nog rada
Uveanje srca i poveanje
sposobnosti srca kao
pumpe zbiva se samo kod
treniranja izdrljivosti a ne
kod sprinta. Maratonci
mogu postii maksimalni
minutni volumen srca za
40% vei od netreniranih
osoba. To je u maratonaca
posljedica 40% - tnog
uveanja sranih upljina,
a usporedno s poveanjem
sranih upljina poveava
se i masa za 40%.
Dejstva sportskog treninga na srce
Dejstva sportskog treninga na srce
Veli Veli ina srca. ina srca. Dejstvo
vjebanja na srce je
utvreno tkz.
hipertrofijom hipertrofijom sranog
miaa koje predstavlja
normalnu fizioloku
reakciju, u svakom
pogledu slinu kao kod
skeletnog miia. Mnogi
istraivai su pronali
poveanje veliine srca
kao rezultat velikih
naprezanja koja trae
izdrljivost.
Dejstva sportskog treninga na srce
Dejstva sportskog treninga na srce
Trening u djetinstvu i starosti. Trening u djetinstvu i starosti. Pojavom dobro
osmiljenih programa djeca se od malih nogu aktivno
ukljuuju u trenani proces ak od 5 i 6 godine, a u
nekim sportovima se takmie ve u ranom djetinstvu.
Postavlja se pitanje da li ima mogu Postavlja se pitanje da li ima mogu ih ih tetnih tetnih
posljedica na srce djeteta koje raste ? posljedica na srce djeteta koje raste ? Podaci nam
ukazuju na paralelnu stopu rasta i nikakve
kontraindikacije za velika naprezanja. Takmiarski
sportovi za malu djecu moraju da budu ocjenjeni i po
drugim osnovama, kao to su psiholoki efekti i sve
mogue povrede koje nisu u okviru ovog teksta.
Sr
Sr

ani rezervni kapacitet

ani rezervni kapacitet
Samo poveani metaboliki zahtjev napornog rada moe
da povea srani minutni volumen do maksimalnih
vrijednosti.
Mehanizmi koje stoje srcu na raspolaganju da zadovolje
potrebe u kiseoniku aktivnih miia su slijedei:
Prvi Prvi i vjerovatno najvaniji inilac je rezervna
frekvencija srca. Kod rada frekvencija srca moe da se
povea od vrijednosti u mirovanju koja iznosi od 70 do
80 otkucaja u minuti, do frekvencije od 170 do 180
otkucaja u minuti. Mada frekvencija srce moe da
prevazie te vrijednosti, srani minutni volumen se nee
poveavati kada frekvencija poraste priblino iznad 180,
jer e se udarni volumen smanjiti usljed skraenja
dijastolikog vremena punjenja. Na taj nain srani
minutni volumen moe da se povea dva do dva i po
puta poveanjem frekvencije srca.
Sr
Sr

ani rezervni kapacitet

ani rezervni kapacitet
Drugi Drugi inilacje rezerva udarnog volumena. Kod veoma
visokih nivoa potronje kiseonika, srce ima dva naina
pomou kojih moe da povea udarni volumen:
1. Smanjenje
zapremine krvi koja
ostaje na kraju
sistole, potpunijim
izbacivanjem usljed
kontraktilnosti.
2. Poveanje
dijastolinog punjenja
usljed veeg efektivnog
pritiska punjenja i
vjerovatno rastegljive
komore.
Tre Tre i i inilac je poveano
koritenje kiseonika u
tkivima aktivnog miia.
Kontrola frekvencije srca
Kontrola frekvencije srca
Autonomni nervni sistem snabdjeva i parasimpatikim i
simpatikim vlaknima SA vor. Parasimpatikusna
vlakna dolaze nevom vagusom, a simpatikusna vlakana
akcelerator - nim nervom. U oba sluaja nervni impulsi
potiu iz kardioregualcionih centara u produenoj
modini.
Kontrola frekvencije srca
Kontrola frekvencije srca
Kontrola srca parsimpati Kontrola srca parsimpati kim i simpati kim i simpati kim kim ivcima. ivcima.
Ovi ivci na dva naina mjenjajufunkciju srca kao pumpe:
1. mjenjaju sr 1. mjenjaju sr anu frekvenciju anu frekvenciju,
2. mjenjaju ja 2. mjenjaju ja inu kontrakcije inu kontrakcije.
Ako se simpatikus maksimalno podrai, pojaat e
kontrakciju ventrikula za oko 100% iznad normale.
Maksimalno podraivanje srca parasimpatikusom
smanjuje jakost kontrakcije ventrikula za oko 30%.
+ 100% + 100%
- - 30% 30%
Simpatikus Simpatikus Parasimpatikus Parasimpatikus
U U inak podra inak podra enosti simpatikusa i parasimpatikusa enosti simpatikusa i parasimpatikusa
na krivulju minutnog volumena na krivulju minutnog volumena
0
5
10
15
20
25
-0,5 0 0,5 1
Tlak u desnom atriju (kPa)
M
i
n
u
t
n
i

v
o
l
u
m
e
n

(
l
/
m
i
n
)
Podraenost parsimpatikusa
Nema podraenosti simpatikusa
Normalna podraenost simpatikusa
Najjaa podraenost simpatikusa
Kontrola ritmi
Kontrola ritmi

nosti i provodljivosti srca

nosti i provodljivosti srca
autonomnim
autonomnim

ivcima
ivcima
Parasipati
Parasipati

ki
ki

ivci
ivci opskrbljuju SA vor i AV vor,
atrijski miokard i neto manje ventikulski miokard. Ako
se podrae vagusi, tj, oslobodie se na vagusnim
avrecima acetil kolin. Ovaj hormon ima dva uinka
na srce; Prvo Prvo, smanjuje frekvenciju u SA voru, i
drugo drugo, smanjuje podrljivost spojnih vlakana koja se
nalaze na prijelazu izmeu atrijskog miia i AV
vora, pa usporuje prijenos impulsa u ventrikule.
Mehanizam vagusnih u Mehanizam vagusnih u inaka. inaka. Acetil kolin, koji se
oslobaa na vagusnim zavrecima, znatno poveava
propustljivost membrana za kalij to omoguuje brzi
izlazak kalija iz vlakana. Time poveava negativnost
unutar vlakana, to se naziva hiperpolarizacija.
Kontrola ritmi
Kontrola ritmi

nosti i provodljivosti srca

nosti i provodljivosti srca
autonomnim
autonomnim

ivcima
ivcima
Podra
Podra

ivanje simpatikusom
ivanje simpatikusom djeluje na srce
sasvim protivno uincima podraivanja vagusom.
Prvo Prvo, u SA voru povisuje se frekvencija odailjanja
impulsa. Drugo Drugo, poveava se provodljivost svih
dijelova srca. Tre Tre e e, znatno se pojaava kontrakcija
cjelokupnog atrijskog i ventrikulskog miokarda.
Mehanizam u Mehanizam u inka simpatikusa. inka simpatikusa. Ako se podrae
simpatiki ivci na njihovim zavrecima se oslobaa
noradrenalin koji poveava propustljivost membrane
miinih vlakana za natrij i kalcij.
U
U

inak pojedinih iona na srce

inak pojedinih iona na srce
Tri kationa: kalij, natrij, kalcij, Tri kationa: kalij, natrij, kalcij, izrazito djeluju na
membranske akcijske potencijale. Kalcijski ioni imaju
vanu ulogu jer zapoinju proces miine kontrakcije.
U U inak iona kalija. inak iona kalija. Ako izvanstanina tekuina sadri
previe, srce se vrlo jako dilatira i omlohavi, a
frekvencija se smanji. Vrlo velika koncentracija moe
moe sprijeiti voenje impulsa iz atrija u ventrikule
(AV blok). Poveanje koncentracije iona kalija na
samo 8 do 12 mmol/lit (to je dvostruka vrijednost)
moe uzroiti takvu slabost srca i nepravilan ritam da
bolesnik moe umrijeti.
U U inak iona natrija. inak iona natrija. Visoka koncentracija natrija
oslabljuje funkciju srca, to je slino uinku iona
kalija.
U
U

inak pojedinih iona na srce

inak pojedinih iona na srce
U U inak iona kalcija. inak iona kalcija. Suviak iona kalcija dijeluje na srce
sasvim suprotno od vika iona kalija, tj. srce e se
spastiki kontrahirati. Ako koncentracija kalcija padne
veoma nisko, srce e se omlohaviti, slino kao i pri
povienoj koncentraciji kalija.
U U inak temperature na srce. inak temperature na srce.
Poviena temperatura jako
poveava sranu frekvenciju, a
sniena je znatno smanjuje.
Djeluje tako da se mijenja
propusnost membrane za ione pa
se ubrzava itav proces spontanog
nastanka impulsa. Dugotrajno
povienje temperature slabi rad
srca.
Kontrola frekvencije srca
Kontrola frekvencije srca
Da bi regulacija bila svrsishodna, da bi sluila
promjenjivim potrebama organizma, ona mora da
otslikava zahtjeve promjenjive metabolike aktivnosti.
Aferentni impulsi potiu iz niza izvora, i oni su ili
presorni (koji poveavaju aktivnost) ili depresorni (koji
smanjuju aktivnost).
Izvor presorne aferentne stimulacije su: Izvor presorne aferentne stimulacije su:
1. Proprioceptivni impulsi iz aktivnih miia i zglobova,
2. Impulsi koji potiu iz hemoreceptora karotidnog tijela
i aortnog tijela,
3. Impulsi koji potiu iz kore velikog mozga.
Kontrola frekvencije srca
Kontrola frekvencije srca
Izvori depresornih aferentnih stimulsa Izvori depresornih aferentnih stimulsa potiu
uglavnom iz baroreceptora karotidnog sinusa i aortnog
luka. Dejstva autonomnog nervog sistema u
kontrolisanju frekvencija srca prilikom nekog rada
mogu da se razmatraju u tri faze:
1. Anticipirani porast
frekvencije srca, esto
zapaen prije poetka
rada, bez sumnje je
rezultat refleksa koji
nastaju u kori velikog
mozga usljed
anksioznosti,
uzbuenja itd.
Kontrola frekvencije srca
Kontrola frekvencije srca
3. Sa radom koji traje due
od 30 ili 40 sekundi,
poveanja frekvencije srca
ako to trai aktivnost
uglavnom su izazvane
poveanjem tonusa u nervu
akceleratoru, i to preko
stimulacije heoreceptora u
karotidnom i aortnom tijelu
smanjenjem pH i poveanjem
koncentracije ugljen dioksida.
2. Kada pone rad stimulsi iz radnih miia utiu na
kardioregulatorne centre (uglavnom inhibiraju kardio
inhibitorni centar), to dovodi do osloboenja vagusne
inhibicije, i u skladu s tim izazivaju poveanu
frekvenciju srca.
Kontrola frekvencije srca
Kontrola frekvencije srca
S druge strane, uestalost impulsa u baroceptorima
karotidnog sinusa i aortnog luka poveava se sa
porastom krvnog pritiska i vri uravnoteavajui uticaj
kako bi se sprijeio njegov suvie visok porast.
Receptori isto tako izazivaju i poveanje frekvencije
srca i (krvnog pritiska ) kada se njihovo pranjenje
usporava zbog smanjenja krvnog pritiska to se, na
primjer deava kod promjene stava iz leeeg u stojei
poloaj.
Pored nervne kontrole frekvencije srca, najmanje jo
dva inioca su od prilinog znaaja a to su:
pove pove anje aktivnosti nadbubrega, anje aktivnosti nadbubrega,
pove pove anje i sni anje i sni enje temperature tijela. enje temperature tijela.
Kontrola udarnog volumena
Kontrola udarnog volumena
Udarni volumen srca kontrolisan je fizolokim
meusobnim dejstvom najmanje etri inioca:
efektivnog pritiska punjenja, efektivnog pritiska punjenja,
rastegljivosti komore u dijastoli, rastegljivosti komore u dijastoli,
kontraktilnosti, kontraktilnosti,
sistemskog arterijskog krvnog pritiska. sistemskog arterijskog krvnog pritiska.
Zna
Zna

aj venskog priliva
aj venskog priliva
Istina je da srce ne moe da izbaci vie krvi nego to
prima. Prema tome, poveanje venskog priliva ne
moe vie da se smatra kao odluujui inilac u
poveanju minutnog volumena, ali je ipak veoma
znaajan ograniavajui inilac kada se dogodi da
venski priliv bude smanjen u toploj i vlanoj sredini.
Znaajan inilac za poveanje MV je kada ovjek pree
iz uspravnog poloaja u leei; venski priliv je zaista
privremeno povean usljed sile gravitacije na krvotok.
Koronarna cirkulacija i efikasnost srca
Koronarna cirkulacija i efikasnost srca
Protok krvi kroz srce zavisi od dva Protok krvi kroz srce zavisi od dva inioca: inioca:
1. 1.razlike u pritisku razlike u pritisku (gradijenta (gradijenta pritiska) izm pritiska) izmeu ulazne eu ulazne
arterijske krvi i venskog odliva, arterijske krvi i venskog odliva,
2. 2.otpora u protoku, otpora u protoku, koji sa svoje strane zavisi od koji sa svoje strane zavisi od
stanja vazokonstrikcije ili vazodilatacije krvnih sudova. stanja vazokonstrikcije ili vazodilatacije krvnih sudova.
Gradijent pritiska Gradijent pritiska u velikoj mjeri je odreen aortnim
pritiskom, s obzirom da koronarne arterije polaze od
aortnog sinusa. Otpor protoku Otpor protoku vjerovatno je znaajni
inilac, jer se pokazalo da smanjeni pritisak kiseonika
ima jak dilataciski efekat na koronarne sudove.
Koronarna cirkulacija i efikasnost srca
Koronarna cirkulacija i efikasnost srca
Vie inilaca tee da poveaju poterebe u O2 miokarda i
prema tome dejstvuje u pravu smanjenja koronarnog
vaskularnog otpora, a time poveaju koronarni krvni
protok a to su:
frekvencija srca, frekvencija srca,
arterijski pritisak, arterijski pritisak,
sr sr ani minutni volumen, ani minutni volumen,
rad lijeve komore, rad lijeve komore,
kontraktilnost miokarda. kontraktilnost miokarda.
Koronarna cirkulacija i efikasnost srca
Koronarna cirkulacija i efikasnost srca
Otvorene, zdrave
koronarne arterije
Zatvorene, ne zdrave
koronarne arterije
Koronarna cirkulacija i efikasnost srca
Koronarna cirkulacija i efikasnost srca
Koronarna cirkulacija i efikasnost srca
Koronarna cirkulacija i efikasnost srca
Prema tome, poveani koronarni protok za vrijeme
napornog tjelesnog rada izazivaju najmanje dva
inioca:
1.
1.
pove
pove

ani arterijski krvi pritisak pru

ani arterijski krvi pritisak pru

a ve
a ve

i
i
gradijent pritiska za potiskivanje krvi kroz
gradijent pritiska za potiskivanje krvi kroz
miokard,
miokard,
2.
2.
sa pove
sa pove

anjem potro
anjem potro

nje kiseonika u tkivu

nje kiseonika u tkivu
miokarda, sni
miokarda, sni

eni nivoi kiseonika dovode

eni nivoi kiseonika dovode
do dilatacije krvnih sudova.
do dilatacije krvnih sudova.
Normalan elektrokardiogram
Normalan elektrokardiogram
Kada impuls prolazi srcem, ire se elektrine struje u
susjedna tkiva, a malen dio tih struja dopre i do
povrine tijela. Ako na kou stavimo elektrode s obje
strane srca, moi emo registrovati elektrine
potencijale koji nastaju u srcu. Takvu registraciju
nazivo elektrokardiogram elektrokardiogram.
P P val val se javlja uslijed elektrinih struja koje nastju
prilikom depolarizacije atrija prije kontrakcije, a struje
koje se pojavljuju prilikom depolarizacije ventrikula,
prije njihove kontrakcije, tj. kad se val depolarizacije
iri kroz ventrikule, oituje se kao QRS QRS kompleks kompleks. P
val i komponete QRS kompleksa su, prema tome,
valovi depolarizacije valovi depolarizacije.
Normalan elektrokardiogram
Normalan elektrokardiogram
Struje koje nastaju u ventrikulama prilikom oporavka
nakon depolarizacije uzrokuju pojavu T T vala vala. U
ventrikulskom miiu se to zbiva oko 0,25 do 0,35 s
nakon depolarizacije, a val nazivamo val repolarizacije val repolarizacije.
Elektrokardiogram se sastoji od valova deplarizacije i
repolarizacije.
Normalan elektrokardiogram
Normalan elektrokardiogram
Normalni sinusni ritam. Normalni sinusni ritam.
Cijeli kompleks normalan.
Srani otkucaji 60 - 100/min
Elektrokardiografska interpretacija
Elektrokardiografska interpretacija
sr
sr

anih aritmija
anih aritmija
Nepravilnosti sinusnog ritma Nepravilnosti sinusnog ritma Tahikardija. Tahikardija.
Pojam tahikardije oznauje poveanu sranu frekvenciju.
Taj se pojam obino upotrebljava za frekvenciju preko
100 otkucaja u minuti. Frekvenciju srca smo odredili na
osnovu razmaka izmeu QRS kompleksa.
Srani otkucaji >100/min.
Elektrokardiografska interpretacija
Elektrokardiografska interpretacija
sr
sr

anih aritmija
anih aritmija
Nepravilnosti sinusnog ritma Nepravilnosti sinusnog ritma Tahikardija. Tahikardija.
Glavni uzroci tahikardije: Glavni uzroci tahikardije:
poviena tjelesna temperatura,
stimulacija srca simpatikim ivcima,
toksina osteenja srca.
Kada tjelesna teperatura poraste za 1 C, frekvencija srca
se povea za priblino 18 otkucaja u minuti. Ako se
tjelesna temperatura povea iznad priblino 41 C, srana
frekvencija moe opadati, jer zbog vruice srani mii
pone sve vie slabiti. Npr., kad se desi da neko gubi
naglo krv i padne u stanje oka ili poluoka, refleksna
stimulacija poveat e sranu frekvenciju sve do 150 ili
180 otkucja u minuti.
Elektrokardiografska interpretacija
Elektrokardiografska interpretacija
sr
sr

anih aritmija
anih aritmija
Nepravilnosti sinusnog ritma Nepravilnosti sinusnog ritma Brahikardija. Brahikardija.
Naziv brahikardija oznauje nisku sranu frekvenciju. O
brahikardiji se obino govori kad je frekvencija srca nia
od 60 otkucaja u minuti.
Srani otkucaji < 60 - 100/min.
Elektrokardiografska interpretacija
Elektrokardiografska interpretacija
sr
sr

anih aritmija
anih aritmija
Nepravilnosti sinusnog ritma Nepravilnosti sinusnog ritma Brahikardija. Brahikardija.
Brahikardija u sporta Brahikardija u sporta a. a. U sportaa srce je znatno jae
od normalnog, pa se moe jednom kontrakcijom
ispumpati vei udarni volumen. Velike koliine krvi koje
pri svakoj kontrakciji ulaze u arterijsko stablo pokreu
cirkulacijske reflekse te nastaje brahikardija.
Brahikardija moe nastati usljed podraivanja vagusa kod
bolesnika sa sindromom sinusa karotikusa sindromom sinusa karotikusa. Taj refleks je
katkada toliko snaan da moe zaustaviti srce samo
jednim pritiskom na vrat. U tih bolesnika arteriosklerotski
proces u podruiju sinusa karotikusa uzrokuje
prekomjenu osjetljivost receptora za tlak (baroreceptora)
u arterijskoj stjenci.