YER (FABRKA)

DZENLEME STRATEJLER
Yard.Do.Dr. Bersam BOLAT
1. Yeri Dzenlemenin Stratejik
nemi

2. Dzenleme Trleri

3. Montaj Hatt Dengeleme

4. Ofis Dzenleme

retim aralarnn, i istasyonlarnn , yardmc tesislerin
ve; tama, depolama, kalite kontrol gibi retimle ilgili
faaliyetlerin fiziksel konum asndan bir btn olarak
koordinasyonuna Fabrika Dzenleme denir.


Bu tanm, brolar gibi hizmet retiminin yapld yerleri
kapsamas halinde Yeri Dzenleme olarak gemektedir.



Bir iletmedeki blmlerin, blmler
ierisinde yer alan i gruplarnn, i
istasyonlarnn, makinelerin ve stok
bulundurma noktalarnn yer belirleme
sreci Yeri Dzenleme olarak
tanmlanmaktadr.


Yeri Dzenlemenin Amalar ve
Stratejik nemi
Mesafe ve maliyet azalmas.

Malzeme ve insan hareketlerinin basitlemesi,
kolaylamas ve rahat kontrol edilebilmesi.

Birikimlerin ve gecikmelerin minimizasyonu.


Mekan, tesisler ve igcnden azami
yararlanma

alma hayatnn kalitesini arttrma
Yeri Dzeni Planlar
Planlar, bir kurulu ierisindeki
ekonomik faaliyet merkezlerinin
fiziksel dzenlemesiyle ilgili
kararlardan oluur.

Ekonomik faaliyet merkezi:
Kurulu ierisinde yer (alan)
gerektiren her ey olabilir. Bireyler
ya da gruplar, banka veznesi,
makine, i istasyonu, fonksiyonel
birim, merdiven, kafeterya,
depolama alan v.b.
Plan Yapma Gerekleri;

1. Mevcut blmlerin geniletilmesi
veya azaltlmas
2. Bir blmn baka bir yere
tanmas
3. Yeni bir blmn eklenmesi ya da
mevcut bir blmn kaldrlmas
4. Mevcut donanmn deitirilmesi
ya da yeni donanmn
yerletirilmesi
Cevaplanmas gereken sorular...

1. Hangi merkezler i yeri
dzenleme plan ierisine dahil
edilecek?
2. Her merkez iin ne kadar yer
ve kapasite gerekmektedir?
3. Merkezler ne ekilde
yerletirilecektir? Biim nasl
olacaktr?
4. Merkezler birbirlerine gre nasl
yerletirilecektir? Bu yerletirme iki trl
olabilir:
Merkezler birbirleriyle ilikili olacak
ekilde yakn biimde yerletirilebilir.
Bina ierisinde ayr bir blme/yere sahip
(dier merkezlerden ayr) olacak ekilde
yerletirilebilir.

Dzenleme Trleri

yeri dzenleme trlerini etkileyen
faktrler:

Proses
i ak
maml cinsi
maml bykl, miktar
Bunun iin belirli formller yoktur. Her
problemin kendi zelliklerine gre en uygun
yerletirme dzeni bulunabilir.

Prosese gre dzenleme
(Fonksiyonel Dzenleme)


Benzer donanm veya fonksiyonlara sahip
makineler bir araya toplanr.

Belli iler iin malzemeler ayni proses
blmnden bir ka kere geebilir.

ok eitli mamuller kk miktarlarda
retilirler.

rnein; tornalama, talama, pres, boya v.b.
lemler iin ayr blmler ayrlr.


Saw Saw
Lathe Press Press
Grinder
Lathe Lathe
Saw
Press
Heat Treat
Grinder
Prosese Gre Dzenleme Teknikleri
Blmler Aras Ak Yntemi
Prosese gre dzenlemede en genel yntem; blmleri
(departmanlar), aralarnda malzeme tama maliyetlerini
minimize edecek ekilde dzenlemektir. Byle bir problemi
zmek iin gerekli girdiler;

1. Blmler aras i aknn durumu (yk miktar ve/veya
hareket says)
2. Blmler aras tamann ne ekilde olduu
3. Bir blmden dierine para bana tama maliyeti. Tama
maliyeti blmler aras uzakln bir fonksiyonu olabilir.
Bu verileri kullanarak ulamak istediimiz durum; her blm
iin; blm ii tama, ak ve maliyet ynnden en iyi
yerleim.

n n
Toplam Minimum Maliyet: X
ij
C
ij
i=1 j=1

n: Toplam blm says
i, j: Tek bana birer blm
X
ij:
: i blmnden j blmne tanan yk miktar
C
ij
: i blm ile j blm arasndaki bir birim yk tama maliyeti

rnein; ki ayr blm karlatrlr ve i yeri
dzenleme ynnden toplam maliyetlerde azalma
gsteren tercih edilir. Toplam maliyetlerde bir azalma
saptanmayana kadar tekrarlanan biimde iki blmn
karlatrlmas yaplr.

Optimal zm garanti etmez.



Bitiik Depa aras tama maliyeti: $1
Ayrk Dep aras tama maliyeti: $2
Toplam Maliyet: $570
Toplam Maliyet (ikinci durum): $480
CRAFT (Computerized Layout
Techniques) Yntemi:

Bir bilgisayar programdr. Sezgisel yaklamla
deerlendirme yapar.

ok fazla blm olan i yerlerinde yerleim problemi
bu tip bilgisayar programlaryla zlebilir (40
blme kadar yerleim dzenlemesi yapabilir).

Tamalarn Fork-lift gibi tama sistemleri ile
yapldn varsayar.

Mamule Gre Dzenleme Yntemi

Donanm (Tezgah, makine ve ii v.b.) ve blmler,
belli bir mamul hattna gre yerletirilir.


Tezgahlarn konumlar, mamuln olumas iin
uygulanan ilemlerin srasna gre saptanr.

Geri dnleri engellemek amacyla birden fazla
ayn amal donanm kullanlabilir.

Dorusal malzeme ak vardr.

Her ilemin tamamlanma sresi farkldr. retim
hz, yani hattn sonundan kan mamul says en
yava ilem sresine baldr.

Byk miktarlarda ve az eit mamul retimi iin
uygundur. rnein, televizyon montaj hatt

Raw Material
Stock
Surface
Cleaning

Rolling
Pre-Heat
Treatment

Skin pass Carving
Heat Treatment
1 6 5 4 3 2 7



M
AR
KE
T
Pipe Production
A B C
Montaj hatt mamule gre
yerletirmenin zel bir halidir.

Montaj hatlarnda ilem saylar ok
fazla ve retim hz yksektir.
Bu nedenle i istasyonlarnn ilem
zamanlar arasndaki farklarnn en
dk dzeyde olmas istenir.

retim hz; yani hattn sonundan kan
maml says, en yava ilem sresine
baldr:
lem sresi; biri 2, dieri 5 dak. olan iki
ilemden oluan bir retim hattnda,
Saatte retilen maml says: 60/5= 12
adet
Dier istasyonun alma sresi: 12*2=24
dak.
Dier istasyonun bo kalma sresi: 60-
24= 36 dak.
Station 1
Minutes per
Unit (cycle
time)
6
Station 2
7
Station 3
3
Assembly Lines Balancing Concepts
rnein, yzlerce ilemin
bulunduu bir otomobil montaj
hattnda ilem srelerinin
farkllklarndan dolay doacak
kayplarn bykl aikardr.
Bu farklarn giderilmesi amacyla
yaplan almalara retim hatt
dengeleme denir. Mamule gre
dzenleme yaklamnda kullanlan
temel kriter dengelemedir

retim hatt dengeleme

Eer bir retim hattndaki tm
istasyonlarn birim zamandaki retim
miktarlar eit ise retim hatt
dengededir demektir.
Gerek hayatta bir atlyede tam
dengeye ulalmas imkanszdr. deal
olan kapasite farkllklarnn minimize
edilmesidir.
ok basit ve az makineden oluan bir
istasyonda dengeleme problemi olduka
basittir.

rnein, evrim zamanlar herbiri srasyla 3,
2 ve 4 dak olan ilemli bir proseste
istasyonlarn dengelenmesi iin birim
zamandaki retimlerin en kk ortak katn
(EKOK) bulmak yeterlidir.
1. Makina 60/ 3= 20 br.
2. Makina 60/ 2= 30 br.
3. Makina 60/ 4= 15 br.
EKOK: 60 br. Buna gre kapasiteler sras ile 3,
2, 4 kat arttrmak yeterlidir. Ancak ilem
saylarnn fazla ve srelerin kesirli olmas
halinde bu ekilde hesaplamak olanakszdr.
Ayrca gerek hayata kapasiteler snrldr.
malat evrim Zaman (Cycle Time):
Bir parann atlyeye i emrinin braklmasndan, son
mteri iin sevkyatna kadar olan tm zaman ieren
bir evrim sresidir. Bir birimi retme zaman
a) Kuyruk zaman (Waiting in a Queue): Operasyonun
balamas iin beklenen sre
b) Hazrlk zaman (Set up time): Makinenin belirli bir parti
miktar iin operasyona hazrlanma sresidir.
c) Koum zaman (Run time): Bir parti miktarn retmek
zere makine zerinde harcanan zaman.
d) Bekleme ve tama zaman: Operasyon
tamamlanmasyla belli bir zaman tama iin bekledikten
sonra parti miktarnn tama sistemine dahil edilmesi.


Snrl kapasiteli dengeleme problemi:
Montaj hatt dengelemesi, montaj
hattndaki kstlara uyarak, bir veya
daha fazla amac en iyileyecek eklide,
eitli ilerin istasyonlara atanmas
problemidir.
Bu tip bir problemde ama, ilemleri uygun
bir ekilde gruplandrarak bo zaman
kayplarn azaltmaktr.



1. lemler arasndaki ncelik ilikilerine
gre ak diyagram (ncelik diyagram)
izilir.
2. Sistemden beklenen retim miktarna
gre bir birimi retmek iin gerekli
evrim zaman hesaplanr.
3. Optimal grup says belirlendikten sonra
ilemler gruplandrlr.
4. Tm iler minimum sayda i
istasyonuna atanr.


Snrl kapasiteli dengeleme
problemi-I

lem lem sresi(t
i
) nceki ilem
A 0,25 dak -
B 0,42 A
C 0,21 A
D 0,23 A
E 0,24 B,C
F 0,44 D,E
G 0,41 F
rnein gnlk istenen retim miktar 1000 br
olsun.
evrim Zaman= retim Zaman/ stenen
retim
= 8*60/1000: 0,48 dak/
adet.
Dier taraftan prosesin bir adet retmesi iin
gerekli toplam zaman
t= t
i
= 2,20 dak.
Sistemdeki her i istasyonu bir nite iin en
fazla 0,48 dak harcayabilir. Dolays ile i
istasyonu says:
N= t
i
/ t
c
= 2,20/ 0,48= 4,58 5 istasyon
(A-C) (B) (D-E) (F) (G)
Sistemdeki ilemler be istasyonda
gruplandrld takdirde, gerek ilem zaman
ile gruplama sonucu belirlenen zaman
arasndaki fark nedeniyle bir verim kayb
meydana gelir. Bu takdirde sistem verimlilii
iin;
Sistem verimlilii ()= (Toplam gerek zaman)/
(stasyon say.*evr.
Zaman)
= t
i
/ N* t
c
= 2,20/ 5*0,48= 0,9166 0,92
Sistemin verim kayb: 1-0,92: % 8
stasyon says arttka verim
debilir. rnein, istasyon
saysnn 6 old. dnelim:
= t
i
/ N* t
c
= 2,20/ 6*0,48
0,76

PROBLEM II
Youve just been assigned the job a setting
up an electric fan assembly line with the
following tasks:
Task Time (Mins) Description Predecessors
A 2 Assemble frame None
B 1 Mount switch A
C 3.25 Assemble motor housing None
D 1.2 Mount motor housing in frame A, C
E 0.5 Attach blade D
F 1 Assemble and attach safety grill E
G 1 Attach cord B
H 1.4 Test F, G
ncelik Diyagram
NCELK
A --
A
B A
B
C --
C
D A, C
D
NCELK
E D
E
F E
F
G B
G
H E, G
H
NCELK DYAGRAMI
A
C
B
D E F
G
H
2
3.25
1
1.2 .5
1
1.4
1
Task C is the
cycle time of
the line and
therefore, the
maximum rate
of production.
Max Production =
Production time per day
Bottleneck time
=
420 mins
3.25 mins / unit
= 129 units
Required Cycle Time, C =
Production time per period
Required output per period
C =
420 mins / day
100 units / day
= 4.2 mins / unit
Question: Suppose we want to
assemble 100 fans per day. What
would our cycle time have to be?
Answer:
Determine Theoretical Minimum Number of
Workstations
Answer:
Theoretical Min. Number of Workstations, N
N =
Sum of task times (T)
Cycle time (C)
t
t
N =
11.35 mins / unit
4.2 mins / unit
= 2.702, or 3
t
A
C
B
D E F
G
H
2
3.25
1
1.2 .5
1
1.4
1
C (4.2-3.25)=.95



Idle = .95

D (4.2-1.2)=3
E (3-.5)=2.5
F (2.5-1)=1.5
H (1.5-1.4)=.1
Idle = .1
Task Followers Time (Mins)
A 6 2
C 4 3.25
D 3 1.2
B 2 1
E 2 0.5
F 1 1
G 1 1
H 0 1.4
A (4.2-2=2.2)
B (2.2-1=1.2)
G (1.2-1= .2)

Idle= .2
Station 1 Station 2 Station 3
Determine the Efficiency of the Assembly Line
Efficiency =
Sum of task times (T)
Actual number of workstations (Na) x Cycle time (C)
Efficiency =
11.35 mins / unit
(3)(4.2mins / unit)
=.901
Prosese ve mamle gre dzenleme ekillerinin karlatrlmas:


Maml Proses

1.Tanm: Faaliyetlerin ardk sralanmas Faaliyetlerin gruplandrlmas
2. Proses tr: Srekli, ktle retim Kesikli, atlye tipi retim
3. rn: Standart, stoka retim eitli, siparie gre retim
4. Talep: Kararl, sabit Deiken
5. Hacim: Yksek Dk
6. Tehizat: zel amal ok amal
7. iler: Snrl beceri Kalifiye, ok zellikli
8. Stok: Dk PS, yksek BMS Yksek PS, dk BMS
9. Depo yeri: Kk alan Byk alan
10. Malz. tama: Sabit rota (konveyor) Deiken rota (forklift)
Maml Proses


11. Koridor: Dar Geni
12. izelgeleme: Ksmi dengeleme Dinamik
13. Yerle. Karar. krit: Hat dengeleme Makine yerle.
14. Ama: Her istasyonda i miktarn Malz. Ta.mal.
eitleme minimizasyonu
15. Avantajlar: Verimlilik Esneklik

SABT KONUMLU MAMLE
GRE DZENLEME
Bu trl yerleim
dzeninde retim
donanm (iler,
makinalar v.b.) sabit
konumda bulunan
rne doru hareket
eder.
Byle bir yerletirme
dzeni gerektiren
mamle rnek olarak
gemi, uak ve eitli
inaatlar verilebilir.
HCRESEL DZENLEME
Hcresel dzenleme, aslnda prosese gre
yerletirmenin zel bir eklidir ve grup
teknolojisinden yararlanlr.




Belli bir proses yaplandrmasna gre,
benzer rnlerin imalatn amalayan bir
yapdr.



Grup teknolojisi yntemi ile, benzer
ilemlerden geen paralar saptanr
ve gruplandrlr. Bylelikle eitli
para aileleri meydana gelir.


Bir hcre ierisinde bir para
ailesine ait paralar da retilebilir.
Tek bir rnde retilebilir.
Hcresel dzenlemenin yararlar;


1. Proses ii ve bitmi maml envanterinin az tutulmasn
salar. nk hcreler, makinden makineye olan i ak
dengelenecek ekilde dzenlenmektedir.
2. Makineler birbirlerine yakn ekilde yerletirilmesinden
dolay malzeme tanmas olduka kolaydr.
3. ilik maliyeti daha aza indirgenebilir.
4. retim hazrlk srelerinde ksalma salanr.
5. Kalite artar. Hcre ierisindeki iiler rnlerle birebir
ilgilenmelerinden dolay rn kalitesinden de sorumlu
olurlar.

OFS DZENLEME
Ofis dzenlemesiyle bir fabrikann
dzenlenmesindeki temel fark, fabrika
ierisinde i aknn; ofis ierisinde ise bilgi
aknn dzgn olmasnn amalanmasdr.

Ofis dzenlenmesinde hedef, metrekare
bana net karn maksimizasyonudur.

Ofis ya da bir hizmet yeri
dzenlenmesinde nemli noktalar;
Hoa giden evre
Blmlerin ncelikli ilikileri
Mekana uygun dzenleme ve
ilevsellik
aretler, simgeler ve dzenekler
(tasarm)

LK DYAGRAMI (YAKINLIK
DERECELER)
Value
A
E
I
O
U
X
Closeness
Line
code
Numerical
weights
Absolutely necessary
Especially important
Important
Ordinary closeness OK
Unimportant
Undesirable
16
8
4
2
0
80
1
2
4
3
5
U U
E
A
I
Departmanlar aras
izgilerin saylar ilem
dzeylerini
gstermektedir.
LK VE SON YERLEM PLANI
1
2 4
3
5
Initial Layout

Ignoring space and
building constraints
2
5 1 4
3
50 ft
20 ft
Final Layout

Adjusted by square
footage and building
size