1 / 9

C1
GEVORDERDE PROGRAM WISKUNDE

AFDELING: CALCULUS

MODULE: PRE-CALCULUS

LES 1: STUKSGEWYS-GEDEFINIEERDE FUNKSIES

Ons gaan nou grafieke trek van funksies wat verskillend gedefinieer is vir
verskillende waardes van x.

MODELVOORBEELD

Skets
x 3 as x 1
f(x) 2 as 1 x 2
1
x as x 2
2

+ <

= < s

>

Hier is drie verskillende bestekke. Trek n assestelsel en maak ligte vertikale
stippellyne by -1 en 2.

Stuk 1: Trek 3 x y + = maar slegs vir 1 x < .

As 1 x = : 2 3 1 y = + = . Dus oop sirkeltjie by ) 2 ; 1 ( .
As 0 y = : 3 x 3 x 0 = + = . Trek lyn.
















2
1 2 3
y
x

C1
2 / 2
Stuk 2: Trek 2 y = maar slegs vir 2 x 1 s < .

Dus oop sirkeltjie by ) 2 ; 1 ( steeds. Trek horisontale lyn. Toe sirkeltjie by
) 2 ; 2 ( .

Stuk 3: Trek x
2
1
y = maar slegs vir 2 x > .
As 2 x = : 1 ) 2 (
2
1
y = = . Oop sirkeltjie by ) 1 ; 2 ( .
Duidelik geen x-afsnit. Genereer nog een ander punt:
As 4 x = : 2 ) 4 (
2
1
y = = . Plot ) 2 ; 4 ( . Trek lyn.



















Beantwoord nou die volgende vrae. Jy gaan die grafiek en die definisie benodig:

x 3 as x 1
f(x) 2 as 1 x 2
1
x as x 2
2

+ <

= < s

>

2
1 2 3
y
x
-
-
1
(4; 2)

C1
3 / 3
VRAAG 1

Bepaal ) 2 ( f en dui op die grafiek met die letter A aan waar jy hierdie
antwoord sal vind.

Gebruik die definisie van f hiervoor. -2 is ingesluit in die 1 x <
bestek, want 1 2 < . Gebruik dus 3 x y + = .

Dus: 1 3 2 ) 2 ( f = + = . Let mooi op waar ek die A plaas:



















VRAAG 2

Bepaal ) 1 ( f .

1 is ingesluit in die 2 x 1 s < bestek, want 2 1 1 s < .
Gebruik dus 2 y = . Dus: 2 ) 1 ( f = .

VRAAG 3

Bepaal ) 1 ( f .

-1 is nrens ingesluit nie. ) 1 ( f bestaan nie. Die grafiek bevestig dit.



1
(4; 2)
2
1 2 3
y
x
-
-
A
2

C1
4 / 4
VRAAG 4

Bepaal ) 2 ( f .

2 is ingesluit in die 2 x 1 s < bestek, want 2 2 1 s < .
Gebruik dus 2 y = . Dus: 2 ) 2 ( f = . Die grafiek bevestig dit.

VRAAG 5

Bepaal ) 4 ( f en dui op die grafiek met die letter B aan waar jy hierdie
antwoord sal vind.

Die grafiek bevestig dat 2 ) 4 ( f = . Let weer mooi op waar ek die
B plaas:


















VRAAG 6

Wat is die nulpunt(e) van hierdie funksie?

Jy soek die x-waardes waarvoor die funksie nul is. Dit is die x-afsnit.

Dus: 3 x = .





1
2
1 2 3
y
x
-
-
A
2
B
4

C1
5 / 5
VRAAG 7

Wanneer x al nader kom aan -1, waarnatoe is die funksiewaarde op
pad? Onthou die funksiewaarde is die y-waarde!

Ons skryf dit so: ) x ( f
lim
1 x
.

Dit lees as volg: wat is die limiet van f(x) as x strewe na -1 ?
Of: waarnatoe is f(x) op pad as x op pad is na -1 ?

Om hierdie waarde uit te vind, moet ons x laat strewe van die
linkerkant (kleiner kant) asook van die regterkant (groter kant).

Van links skryf ons so: ) x ( f
lim
1 x




Hoe vind ons hierdie waarde? Kies n x-waarde A net links van -1.
Gaan op tot by die grafiek en regs tot by die y-as. Kies n x-waarde nog
nader en doen dieselfde. En n derde keer. Kan jy die tendens sien? Ja!
Die y-waarde kom al nader aan 2 van onder af.

Ons skryf dit so: 2 ) x ( f
lim
1 x
=

-
-
2
2
4
1
B
3 2 1
y
x
A

C1
6 / 6
y
Van regs skryf ons so: ) x ( f
lim
1 x
+



Kies n x-waarde B net regs van -1. Gaan op tot by die grafiek en regs tot by die
y-as. Kies n x-waarde nog nader en doen dieselfde. En n derde keer. Kan jy
sien dat die y-waarde die heeltyd 2 is?

Ons skryf dit so: 2 ) x ( f
lim
1 x
=
+



Omdat 2 ) x ( f ) x ( f
lim lim
1 x 1 x
= =
+

, kan ons s dat in die

algemeen: 2 ) x ( f
lim
1 x
=






















VRAAG 8

Wanneer x al nader kom aan 2, waarnatoe is die funksiewaarde op
pad?

Bepaal dus: ) x ( f
lim
2 x
.

Dit lees as volg: wat is die limiet van f(x) as x strewe na 2 ?
Of: waarnatoe is f(x) op pad as x op pad is na 2 ?
-
-
2
2 4
1
B
3 2 1
x

C1
7 / 7
Onthou ook dat f(x) slegs op pad hoef te wees na hierdie waarde; dit hoef nie
ooit daar uit te kom nie!!!

Om hierdie waarde uit te vind, moet ons x laat strewe van die
linkerkant (kleiner kant) asook van die regterkant (groter kant).

Van links: ) x ( f
lim
2 x

Kies n x-waarde net links van 2. Gaan op tot by die grafiek en links tot by die y-
as. Kies n x-waarde nog nader en doen dieselfde. En n derde keer. Kan jy sien
dat die y-waarde die heel tyd 2 is?

Ons skryf: 2 ) x ( f
lim
2 x
=

Van regs: ) x ( f
lim
2 x
+

Kies n x-waarde net regs van 2. Gaan af tot by die grafiek en links tot by die
y-as. Kies n x-waarde nog nader en doen dieselfde. En n derde keer. Kan jy
sien dat die y-waarde van onder af op pad is na -1 ?

Ons skryf: 1 ) x ( f
lim
2 x
=
+

-
2
2
1
3 2 1
y
x

C1
8 / 8



















Omdat ) x ( f ) x ( f
lim lim
2 x 2 x
+

= , kan ons s dat in die

algemeen: ) x ( f
lim
2 x
bestaan nie !!!


VRAAG 9

Wat is die definisieversameling van f ?

Definisieversameling is al die moontlike x-kordinate wat punte op f kan h.

} 1 x ; R x : x { D
f
= e =

Wat is die waardeversameling van f ?

Waardeversameling is al die moontlike y-kordinate wat punte op f kan h.

} R y ; 2 y : y { W
f
e s =






-
2
2
1
3 2 1
y
x

C1
9 / 9
VRAAG 10

Los op vir x as
2
1
1 ) x ( f = .

Hierdie vraag MOET jy vanaf die grafiek doen om uit te vind watter stukke
gebruik moet word.

Gaan trek n horisontale stippellyn by
2
1
1 y = om te kyk watter stukke
van die grafiek van toepassing is.



















Dus:
2
1
2
1
2
1
1 x of 1 3 x = = +
3 x of 4 x
2
1
= =


VRAAG 11

Los op vir x: 2 ) x ( f =

Antwoord: 2 x 1 s <


Doen Oefening 3.4 bls. 62 nr. 2 - 5

Mr D
-
2
2
1
3 1
y
1
1
2

(4; 2) -
x
? ?