Telaah Ilmiah

METANOL-ETANOL
Disusun oleh:
Try Merdeka Puri, S.Ked (04061001047)
Fadillah Sari, S.Ked (04061001001)
Nipolin Sonoki Meidiansyah, S.Ked (0406100100)
!eni" Ma#arni, S.Ked (040610010$)
Fierlindo %n&&a Pra'a(a, S.Ked (040610010)
)udy *handra, S.Ked (040610010$1)
+elysia No,a, S.Ked (04061001077)
Tri -ari .r/ani, S.Ked (04061001001)
Ferriansyah 0una#an, S.Ked (0401100021)
3llyana Per#i'asari, S.Ked (0401100041)
.r#an -adi Sapu'ra, S.Ked (0401100011)
4ahyudi %"#ar, S.Ked (0401100044)
Pembimbing:
Dr. Binsar Silalahi, SpF, DFM.SH
DEPARTEMEN ILMU KEDOKTERAN FORENSIK DAN
MEDIKOLEGAL
RSUP DR. MOHAMMAD HOESIN PALEMBANG
FAKULTAS KEDOKTERAN UNIVERSITAS SRIWIJAYA
2010
1
BAB I
PENDAHULUAN
5ahan ki(ia 6era7un yan& dala( suhu ka(ar (81$
o
*) 6er6en'uk 7air adalah
(erupakan 6ahan 'oksik yan& palin& do(inan dan 6anyak 9enisnya. 5ahan 'oksik
'erse6u' ada yan& si/a'nya (udah (en&uap dan (en9adi &as 'oksik. !ian'ara 6ahan
'oksik 7air 'erse6u' dala( dosis yan& ke7il dan dala( laru'an serin& sen&a9a di(inu(
oleh (anusia yai'u alkohol. %lkohol dan deri,a'nya 'er(asuk &olon&an 6ahan 'oksik
karena dapa' (erusak 9arin&an 'eru'a(a 9arin&an syara/ pusa'. 5ahan lain (isalnya
ni'ra' dan ni'ri', 'ar&e' or&an yan& dirusak ialah sis'e( kardio,askuler. !isa(pin& i'u
ada la&i 6ahan yan& 'er(asuk lo&a( yan& dala( suhu ka(ar 6ersi/a' 7air yai'u (erkuri
(-&). 5ahan ra7un ini 9u&a (enye6a6kan 'oksik 'eru'a(a 9u&a pada sis'e( syara/. !ari
hal 'erse6u' (aka 6ahan ra7un 6en'uk 7air ini 9u(lah dan 9enisnya rela'i/ 6anyak dan
6ahan 7air ini 9u&a san&a' 6erpo'ensi un'uk (en7e(ari lin&kun&an (aupun
(en&kon'a(inasi 6aha( (akanan.
%lkohol adalah deri,a' dari hidroksi yan& (e(punyai ika'an lan&sun& (aupun
ran'ai 7a6an& dari ali/a'ik hidrokar6on. 5en'uk ran'ai alkohol yan& serin& di'e(ukan
adalah yan& (en&andun& 'i&a &u&us hidroksil den&an ika'an sa'u &u&us hidroksi dala(
sa'u ran'ai kar6on. Sedan&kan 9enis alkohol lainnya ialah alkohol yan& (en&andun&
le6ih dari sa'u &u&us hidroksi dala( sa'u a'o( kar6on. :enis alkohol yan& kedua inilah
yan& 6ersi/a' 'oksik yai'u e'hanol (e'hyl alkohol), (e'hanol ((e'hyl alkohol) dan
isipropanol (isoprophyl alkohol). Pada u(u(nya se(akin pan9an& ran'ai kar6on (aka
se(akin 'in&&i daya 'oksisi'asnya. Te'api ada keke7ualian dala( 'eori ini ialah (e'hanol
le6ih 'oksik daripada e'hanol.
Minu(an keras (erupakan (inu(an yan& di dala(nya 'erkandun& senya#a
e'anol (*$-;-<ethyl alkohol). Senya#a e'anol sendiri adalah salah sa'u an&&o'a dari
keluar&a senya#a alkohol. Senya#a ini 9ika (asuk ke dala( 'u6uh akan (e(pen&aruhi
ker9a syara/ o'ak, sehin&&a e/ek per'a(a yan& dirasakan oleh pe(inu( (inu(an keras
adalah saki' kepala sa(pai (un'ah=(un'ah. 3/ek 6era' yan& di'i(6ulkannya adalah si
pe(inu( dapa' 6er'indak di luar kesadarannya (inilah yan& dise6u' den&an keadaan
(a6ok). Kalau 'indakan di luar kesadaran i'u adalah 6isa (en&an&ka' pe'i ke(as
2
6eser'a isinya, i'u san&a' 6er&una sekali 6a&i pe(6an&unan a'au se'idak='idaknya 6a&i
keluar&anya. Te'api yan& 'er9adi adalah 'indakan di luar kesadaran i'u selalu (erupakan
'indakan yan& (en9urus ke arah kri(inal, (e(alak, (e(perkosa, dan se9enisnya.
Sehin&&a dala( huku( ne&ara pun sepan'asnya (e(inu( (inu(an keras i'u dilaran&.
3'anol 6anyak di&unakan se6a&ai pelaru' 6er6a&ai 6ahan=6ahan ki(ia yan&
di'u9ukan un'uk konsu(si dan ke&unaan (anusia. *on'ohnya adalah pada par/u(,
perasa, pe#arna (akanan, dan o6a'=o6a'an. !ala( ki(ia, e'anol adalah pelaru' yan&
pen'in& sekali&us se6a&ai s'ok u(pan un'uk sin'esis senya#a ki(ia lainnya. !ala(
se9arahnya e'anol 'elah la(a di&unakan se6a&ai 6ahan 6akar.
Senya#a alkohol yan& lain adalah (e'anol (*-1;-<methyl alhokol). 3/ek
senya#a ini 6ukan hanya (e(pen&aruhi ker9a syara/ seper'i e'anol, 'e'api sa(pai
(e(a'ikan ((erupakan ra7un). 3'anol dan (e'anol di7a(pur dan dipasarkan den&an
na(a spiri'us. Keduanya 'idak 6er#arna seper'i air.
Pen&&unaan alkohol (erupakan (asalah yan& serin& (un7ul di %(erika Serika'
di(ana seki'ar 40.000 ke(a'ian dise6a6kan ke7elakaan aki6a' pen&&unaan alkohol,
yan& 0> ke9adian 'erse6u' dikarenakan pen&e(udi yan& (a6uk dan 60> 'er9adi pada
pe9alan kaki. Pada 'ahun $00$, dala( %nnual )epor' o/ 'he To?i7 3?posure
Sur,eillan7e Sys'e( (T3SS) yan& 6erasal dari %(eri7an %sso7ia'ion o/ Poison *on'rol
*en'ers (%%P**), dilaporkan 'erdapa' $610 kasus 'erpapar (e'hanol. Terdapa' 1@
ke(a'ian aki6a' (e'hanol dan kasus yan& 6eraki6a' /a'al.
3
BAB II
MEAN!L"EAN!L
#.$. SUMBE%
a. %lkohol (e'anol)
3'anol diproduksi se7ara pe'roki(ia (elalui hidrasi e'ilen, dan se7ara 6iolo&is
(elalui /er(en'asi &ula den&an pera&ian.
-idrasi e'ilen
3'anol yan& di&unakan se6a&ai 6ahan dasar indus'ri a'au pelaru'
6iasanya diproduksi se7ara pe'roki(ia 'eru'a(a (elalui hidrasi e'ilen den&an
ka'alis asa( /os/or den&an persa(aan ki(iaA
*
$
-
4(&)
B -
$
;
(&)
C *-
1
*-
$
;-
(l)
.
!en&an 7ara la(a, e'anol 9u&a dapa' diproduksi den&an hidrasi e'ilen
se7ara 'idak lan&sun& (elalui reaksi den&an asa( sul/a' (en&hasilkan e'il
sul/a', ke(udian dihidrolisis (en&hasilkan e'anol dan asa( sul/a'A
*
$
-
4
B -
$
S;
4
C *-
1
*-
$
S;
4
-
*-
1
*-
$
S;
4
- B -
$
; C *-
1
*-
$
;- B -
$
S;
4
Fer(en'asi
3'anol yan& di&unakan un'uk (inu(an 6eralkohol diproduksi (elalui
/er(en'asi. Spesies 9a(ur 'er'en'u ((isalA Saccharomyces cerevisiae)
(e(e'a6olis(e &ula (en&hasilkan e'anol dan kar6on dioksida den&an
persa(aan ki(iaA
*
6
-
1$
;
6
C $ *-
1
*-
$
;- B $ *;
$
.
Proses (e(6iakkan 9a(ur pada kondisi un'uk (en&hasilkan alkohol
dina(akan /er(en'asi. Proses ini di9a&a pada suhu 1=40D*. Fer(en'asi se7ara
lan&sun& 'idak dapa' (enin&ka'kan konsen'rasi le6ih dari 1$=1> karena
9a(ur akan (a'i pada kadar alkohol yan& le6ih 'in&&i. Melalui dis'ilasi se'elah
/er(en'asi pri(er, kadar alkohol dapa' di'in&ka'kan sa(pai 40=60>.
4
Minu(an yan& (en&andun& alkohol (e(punyai konsen'rasi yan& 6er,ariasi
seper'iA
- 5eer, s'ou', 7ider 1E6>
- Ta6le #ine 2E1$>
- Sherry, por' (/or'i/ied #i'h 6randy) 17E$1>
- Spiri's (#hisky, 6randy, &in,ru(, ,odka, dll.) 1E4>
6. Su(6er (e'anol
Me'il alkoholF(e'anol di6ua' dari des'ilasi kayu a'au (elalui sin'esis
ki(ia. Men9elan& 'ahun 1210, (e'anol per'a(a kali di6ua' (elalui des'ilasi kerin&
pada kayu pada suhu 10
0
*. Se7ara ki(ia#i, (e'anol diproduksi (elalui kon,ersi
ka'ali'ik &as sin'esis (hidro&en, kar6on (onoksida dan kar6on dioksida). Saa' ini,
&as sin'esis 6anyak diproduksi dari (e'han, ko(ponen dari &as na'ural, di6andin&
dari 6a'u 6ara. Pada 'ekanan 4 MPa (40 a'() dan suhu 'in&&i (seki'ar @0
0
*),
(e'han 6ereaksi den&an uap air den&an ka'alis nikel (en&hasilkan &as sin'esis
den&an persa(aan ki(iaA
*-
4
B -
$
; C *; B 1 -
$
Me'han 9u&a dapa' 6ereaksi (elalui oksidasi parsial den&an (olekul
oksi&en (en&hasilkan &as sin'esis den&an persa(aan ki(iaA
$ *-
4
B ;
$
C $ *; B 4 -
$
Kar6on (onoksida dan hidro&en ke(udian 6ereaksi den&an 7a(puran ka'alis
'e(6a&a, "ink oksida, dan alu(iniu(, (en&hasilkan (e'anol pada 'ekanan =10
MPa (0=100 a'() dan suhu $0
0
*A
*; B $ -
$
C *-
1
;-
Se'iap produksi &as sin'esis dari (e'han (en&hasilkan 1 (olekul &as
hidro&en dan 1 (olekul kar6on (onoksida, sedan&kan sin'esis (e'anol
(e(erlukan $ (olekul &as hidro&en dan 1 (olekul kar6on (onoksida. Gn'uk
(en&a'asi kele6ihan &as hidro&en ini yai'u den&an (ena(6ahkan kar6on dioksida
pada reak'or sin'esis (e'anol yan& 6ereaksi (e(6en'uk (e'anol 6erdasarkan
persa(aanA
*;
$
B 1 -
$
C *-
1
;- B -
$
;
4alaupun &as na'ural (erupakan 6ahan yan& palin& ekono(is, 6a'u 6ara (asih
di&unakan se6a&ai 6ahan un'uk (en&hasilkan (e'anol den&an persa(aanA
5
$ *
16
-
$1
;
11
B 12 -
$
; B ;
$
C 4$ -
$
B $1 *; B 11 *;
$
C $1 *-
1
;- B
11 *;
$
#.#. SIFA"SIFA FISI&A ' &IMIA
MEAN!L
a. Si(a) Fisi* Me)anol
Me'anol, 9u&a dikenal se6a&ai (e'il alkohol, wood alcohol a'au spiri'us,
adalah senya#a ki(ia den&an ru(us ki(ia * -
1
;-. .a (erupakan 6en'uk alkohol
palin& sederhana. Pada Hkeadaan a'(os/erH ia 6er6en'uk 7airan yan& rin&an,
(udah (en&uap, 'idak 6er#arna, (udah 'er6akar, dan 6era7un den&an 6au yan&
khas (6er6au le6ih rin&an daripada e'anol). .a di&unakan se6a&ai 6ahan pendin&in
an'i 6eku, pelaru', 6ahan 6akar dan se6a&ai 6ahan addi'i/ 6a&i e'anol indus'ri.
Me'anol diproduksi se7ara ala(i oleh (e'a6olis(e anaero6ik oleh 6ak'eri. -asil
proses 'erse6u' adalah uap (e'anol (dala( 9u(lah ke7il) di udara. Se'elah
6e6erapa hari, uap (e'anol 'erse6u' akan 'eroksidasi oleh oksi&en den&an 6an'uan
sinar (a'ahari (en9adi kar6on dioksida dan air.
)eaksi ki(ia (e'anol yan& 'er6akar di udara dan (e(6en'uk kar6on
dioksida dan air adalah se6a&ai 6eriku'A
$ *-
1
;- B 1 ;
$
C $ *;
$
B 4 -
$
;
%pi dari (e'anol 6iasanya 'idak 6er#arna. ;leh karena i'u, ki'a harus 6erha'i=ha'i 6ila
6erada deka' (e'anol yan& 'er6akar un'uk (en7e&ah 7edera aki6a' api yan& 'ak 'erliha'.
Karena si/a'nya yan& 6era7un, (e'anol serin& di&unakan se6a&ai 6ahan addi'i/ 6a&i
pe(6ua'an alkohol un'uk pen&&unaan indus'riI Pena(6ahan Hra7unH ini akan
(en&hindarkan indus'ri dari pa9ak yan& dapa' dikenakan karena e'anol (erupakan 6ahan
u'a(a un'uk (inu(an keras ((inu(an 6eralkohol).
Me'anol kadan& 9u&a dise6u' se6a&ai wood alcohol karena ia dahulu (erupakan
produk sa(pin& dari dis'ilasi kayu. Saa' ini (e'anol dihasilkan (elului proses (ul'i
'ahap. Se7ara sin&ka', &as ala( dan uap air di6akar dala( 'un&ku un'uk (e(6en'uk &as
hidro&en dan kar6on (onoksidaI ke(udian, &as hidro&en dan kar6on (onoksida ini
6ereaksi dala( 'ekanan 'in&&i den&an 6an'uan ka'alis un'uk (en&hasilkan (e'anol.
Tahap pe(6en'ukannya adalah endo'er(ik dan 'ahap sin'esisnya adalah ekso'er(ik.
b. Si(a) &imia Me)anol
Saa' ini, &as sin'esis u(u(nya dihasilkan dari (e'ana yan& (erupakan
ko(ponen dari &as ala(. Terdapa' 'i&a proses yan& diprak'ekkan se7ara
ko(ersial. Pada 'ekanan sedan& 1 hin&&a $ MPa (10E$0 a'() dan 'e(pera'ur
6
'in&&i (seki'ar @0 D*), (e'ana 6ereaksi den&an uap air (steam) den&an ka'alis
nikel un'uk (en&hasilkan &as sin'esis (enuru' reaksi ki(ia 6eriku'A
*-
4
B -
$
; C *; B 1 -
$
)eaksi ini, u(u(nya dina(akan steam-methane reforming a'au SM), (erupakan
reaksi endo'er(ik dan li(i'asi perpindahan panasnya (en9adi 6a'asan dari ukuran
reak'or ka'ali'ik yan& di&unakan.
Me'ana 9u&a dapa' (en&ala(i oksidasi parsial den&an (olekul oksi&en
un'uk (en&hasilkan &as sin'esis (elalui reaksi ki(ia 6eriku'A
$ *-
4
B ;
$
C $ *; B 4 -
$
)eaksi ini adalah ekso'er(ik dan panas yan& dihasilkan dapa' di&unakan se7ara
in-situ un'uk (en&&erakkan reaksi steam-methane reforming. Ke'ika dua proses
'erse6u' diko(6inasikan, proses ini dise6u' se6a&ai autothermal reforming. )asio
*; and -
$
dapa' dia'ur den&an (en&&unakan reaksi perpindahan air=&as (the
water-gas shift reaction)A
*; B -
$
; C *;
$
B -
$
,
un'uk (en&hasilkan s'oikio(e'ri yan& sesuai dala( sin'esis (e'anol.
Kar6on (onoksida dan hidro&en ke(udian 6ereaksi den&an ka'alis
kedua un'uk (en&hasilkan (e'anol. Saa' ini, ka'alis yan& u(u( di&unakan
adalah 7a(puran 'e(6a&a, sen& oksida, dan alu(ina, yan& per'a(a kali
di&unakan oleh .*. di 'ahun 1266. Pada E10 MPa (0E100 a'() dan $0 D*, ia
dapa' (en&ka'alisis produksi (e'anol dari kar6on (onoksida dan hidro&en
den&an selek'i/i'as yan& 'in&&iA
*; B $ -
$
C *-
1
;-
San&a' perlu diperha'ikan 6ah#a se'iap produksi &as sin'esis dari (e'ana
(en&hasilkan 1 (ol hidro&en un'uk se'iap (ol kar6on (onoksida, sedan&kan
sin'esis (e'anol hanya (e(erlukan $ (ol hidro&en un'uk se'iap (ol kar6on
(onoksida. Salah sa'u 7ara (en&a'asi kele6ihan hidro&en ini adalah den&an
(en&in9eksikan kar6on dioksida ke dala( reak'or sin'esis (e'anol, di(ana ia
akan 6ereaksi (e(6en'uk (e'anol sesuai den&an reaksi ki(ia 6eriku'A
*;
$
B 1 -
$
C *-
1
;- B -
$
;
7
EAN!L
a. Si(a) Fisi*a
0a(6ar 1. +olu(e 6erle6ih 7a(puran e'anol den&an air (kon'raksi ,olu(e)
8
0a(6ar $. Kalor pen7a(puran 7a(puran e'anol den&an air
0a(6ar 1. Kese'i(6an&an uap=7air 7a(puran e'anol den&an air ('er(asuk pula
a"eo'rop)
9
0a(6ar 4. *elah ke'er7a(puran (miscibility gap) pada 7a(puran dodekana dan e'anol
3'anol adalah 7airan 'ak 6er#arna yan& (udah (en&uap den&an aro(a
yan& khas. .a 'er6akar 'anpa asap den&an lidah api 6er#arna 6iru yan& kadan&=
kadan& 'idak dapa' 'erliha' pada 7ahaya 6iasa.
Si/a'=si/a' /isika e'anol u'a(anya dipen&aruhi oleh ke6eradaan &u&us
hidroksil dan pendeknya ran'ai kar6on e'anol. 0u&us hidroksil dapa' 6erpar'isipasi
ke dala( ika'an hidro&en, sehin&&a (e(6ua'nya 7air dan le6ih suli' (en&uap dari
pada senya#a or&anik lainnya den&an (assa (olekul yan& sa(a.
3'anol adalah pelaru' yan& ser6a&una, laru' dala( air dan pelaru' or&anik
lainnya, (elipu'i asa( ase'a', ase'on, 6en"ena, kar6on 'e'raklorida, kloro/or(,
die'il e'er, e'ilena &likol, &liserol, ni'ro(e'ana, piridina, dan 'oluena. .a 9u&a laru'
dala( hidrokar6on ali/a'ik yan& rin&an, seper'i pen'ana dan heksana, dan 9u&a
laru' dala( senya#a klorida ali/a'ik seper'i 'rikloroe'ana dan 'e'rakloroe'ilena.
*a(puran e'anol=air (e(iliki ,olu(e yan& le6ih ke7il daripada 9u(lah
kedua 7airan 'erse6u' se7ara 'erpisah. *a(puran e'anal dan air den&an ,olu(e
yan& sa(a akan (en&hasilkan 7a(puran yan& ,olu(enya hanya 1,2$ kali 9u(lah
,olu(e a#al. Pen7a(puran e'anol dan air 6ersi/a' ekso'er(ik den&an ener&i
seki'ar 777 :F(ol di6e6askan pada $2@ K. *a(puran e'anol dan air akan
(e(6en'uk a"eo'rop den&an per6andin&kan kira=kira @2 (ol> e'anol dan 11 (ol
> air. Per6andin&an ini 9u&a dapa' dinya'akan se6a&ai 26> ,olu(e e'anol dan 4>
,olu(e air pada 'ekanan nor(al dan T < 11 K. Ko(posisi a"eo'ropik ini san&a'
10
'er&an'un& pada suhu dan 'ekanan. .a akan (en&hilan& pada 'e(pera'ur di 6a#ah
101 K.
0a(6ar . .ka'an hidro&en pada e'anol pada' pada J1@6 D*
.ka'an hidro&en (enye6a6kan e'anol (urni san&a' hi&roskopis,
sede(ikiannya ia akan (enyerap air dari udara. Si/a' &u&us hidroksil yan& polar
(enye6a6kannya dapa' laru' dala( 6anyak senya#a ion, u'a(anya na'riu(
hidroksida, kaliu( hidroksida, (a&nesiu( klorida, kalsiu( klorida, a(oniu(
klorida, a(oniu( 6ro(ida, dan na'riu( 6ro(ida.
K@L
Na'riu( klorida dan kaliu(
klorida sediki' laru' dala( e'anol. ;leh karena e'anol 9u&a (e(iliki ran'ai kar6on
nonpolar, ia 9u&a laru' dala( senya#a nonpolar, (elipu' ke6anyakan (inyak a'siri
dan 6anyak perasa, pe#arna, dan o6a'.
Pena(6ahan 6e6erapa persen e'anol dala( air akan (enurunkan
'e&an&an per(ukaan air se7ara dras'is. *a(puran e'anol den&an air yan& le6ih
dari 0> e'anol 6ersi/a' (udah 'er6akar dan (udah (enyala. *a(puran yan&
kuran& dari 0> e'anol 9u&a dapa' (enyala apa6ila laru'an 'erse6u' dipanaskan
'erle6ih dahulu.
.ndeks re/raksi e'anol adalah 1,16$4$ (pada <@2,1 n( dan 1@,1 D*).
b. Si(a)"si(a) *imia E)anol
3'anol 'er(asuk dala( alkohol pri(er, yan& 6erar'i 6ah#a kar6on yan&
6erika'an den&an &u&us hidroksil palin& 'idak (e(iliki dua hidro&en a'o( yan&
'erika' den&annya 9u&a. )eaksi ki(ia yan& di9alankan oleh e'anol ke6anyakan
6erku'a' pada &u&us hi+ro*siln,a.
%ea*si asam"basa
11
0u&us hidroksil e'anol (e(6ua' (olekul ini sediki' 6asa. .a ha(pir
ne'ral dala( air, den&an p- 100> e'anol adalah 7,11, 6er6andin& den&an p- air
(urni yan& se6esar 7,00. 3'anol dapa' diu6ah (en9adi kon9u&a' 6asanya, ion
e'oksida (*-
1
*-
$
;
J
), den&an (ereaksikannya den&an lo&a( alkali seper'i
na'riu(.
$*-
1
*-
$
;- B $Na C $*-
1
*-
$
;Na B -
$
a'aupun den&an 6asa kua' seper'i na'riu( hidridaA
*-
1
*-
$
;- B Na- C *-
1
*-
$
;Na B -
$
.
)eaksi seper'i ini 'idak dapa' dilakukan dala( laru'an akua'ik, karena air
le6ih asa( daripada e'anol, sehin&&a pe(6en'ukan hidroksida le6ih di/a,ori'kan
daripada pe(6en'uk e'oksida.
Halogenasi
3'anol 6ereaksi den&an hidro&en halida dan (en&hasilkan e'il halida seper'i e'il
klorida dan e'il 6ro(idaA
*-
1
*-
$
;- B -*l C *-
1
*-
$
*l B -
$
;
)eaksi den&an -*l (e(erlukan ka'alis seper'i sen& klorida. -idro&en klorida
den&an ke6eradaan sen& klorida dikenal se6a&ai rea&en Mu7as.
*-
1
*-
$
;- B -5r C *-
1
*-
$
5r B -
$
;
)eaksi den&an -5r (e(erlukan proses re/luks den&an ka'alis asa(
sul/a'. 3'il halida 9u&a dapa' dihasilkan den&an (ereaksikan alkohol den&an a&en
halo&enasi yan& khusus, seper'i 'ionil klorida un'uk pe(6ua'an e'il klorida,
a'aupun /os/orus 'ri6ro(ida un'uk pe(6ua'an e'il 6ro(ida.
*-
1
*-
$
;- B S;*l
$
C *-
1
*-
$
*l B S;
$
B -*l
Pemben)u*an es)er
!en&an kondisi di 6a#ah ka'alis asa(, e'anol 6ereaksi den&an asa(
kar6oksila' dan (en&hasilkan senya#a e'il e'er dan airA
)*;;- B -;*-
$
*-
1
C )*;;*-
$
*-
1
B -
$
;.
%&ar reaksi ini (en&hasilkan rende(en yan& 7ukup 'in&&i, air perlu dipisahkan
dari 7a(puran reaksi seke'ika ia 'er6en'uk.
3'anol 9u&a dapa' (e(6en'uk senya#a es'er den&an asa( anor&anik.
!ie'il sul/a' dan 'rie'il /os/a' dihasilkan den&an (ereaksikan e'anol den&an asa(
12
sul/a' dan asa( /os/a'. Senya#a yan& dihasilkan oleh reaksi ini san&a' 6er&una
se6a&ai a&en e'ilasi dala( sin'esis or&anik.
Dehi+rasi
%sa( kua' yan& san&a' hi&roskopis seper'i asa( sul/a' akan (enye6a6kan
dehidrasi e'anol dan (en&hasilkan e'ilena (aupun die'il e'erA
$ *-
1
*-
$
;- C *-
1
*-
$
;*-
$
*-
1
B -
$
; (pada 1$0N*)
*-
1
*-
$
;- C -
$
*<*-
$
B -
$
; (pada 1@0N*).
!*si+asi
3'anol dapa' dioksidasi (en9adi ase'aldehida, yan& ke(udian dapa'
dioksidasi le6ih lan9u' (en9adi asa( ase'a'. !ala( 'u6uh (anusia, reaksi oksidasi
ini dika'alisis oleh en"i( 'u6uh. Pada la6ora'oriu(, laru'an akua'ik oksida'or
seper'i asa( kro(a' a'aupun kaliu( per(an&ana' di&unakan un'uk (en&oksidasi
e'anol (en9adi asa( ase'a'. Proses ini akan san&a' suli' (en&hasilkan ase'aldehida
oleh karena 'er9adinya o,eroksidasi. 3'anol dapa' dioksidasi (en9adi ase'aldehida
'anpa oksidasi le6ih lan9u' (en9adi asa( ase'a' (en&&unakan piridiniu( kloro
kro(a' (Pyridinium chloro chromate, PCC).
*
$
-

;- B $K;L C *-
1
*;;- B -
$
;
Produk oksidasi e'anol, asa( ase'a', di&unakan se6a&ai nu'rien oleh 'u6uh
(anusia se6a&ai ase'il=ko%.
Pemba*aran
Pe(6akaran e'anol akan (en&hasilkan kar6on dioksida dan airA
*
$
-

;-(&) B 1 ;
$
(&) C $ *;
$
(&) B 1 -
$
;(l)I(O-
r
< J1402 k:F(ol)
#.-. MEAB!LISME DALAM UBUH
a. Me)hanol
Me'hanol dapa' dia6sor6si kedala( 'u6uh (elalui saluran pen7ernaan,
kuli' dan paru=paru. Me'hanol didis'i6usikan se7ara luas dala( 7airan 'u6uh
den&an ,olu(e dis'ri6usi 0,6 MFk&. Me'hanol se7ara perlahan di(e'a6olis(e di
13
ha'i. Seki'ar 1> dari (e'hanol diekskresikan (elalui paru a'au diekskresi (elalui
urin.
Me'hanol 6era7un (elalui dua (ekanis(e. Per'a(a (e'hanol yan& 'elah
(asuk kedala( 'u6uh 6aik (elalui, (enelan (en&hirup a'au diserap (elalui kuli'
dapa' (enekan sara/ pusa' seper'i yan& 'er9adi pada kera7unan e'anol. Kedua
(e'hanol 6era7un se'elah (en&ala(i pe(e7ahan oleh en"i( al7ohol
dehidro&enase di ha'i (en9adi asa( /or(a' dan /or(aldehida. !osis yan&
6er6ahaya dapa' 'er9adi 6ila seseoran& 'erekspos 'erus (enerus 'erhadap uap
(e'hanol a'au 7airan (e'hanol 'anpa (en&&unakan pelindun&. !osis yan&
(e(a'ikan adalah100=1$ (l (4/l o").
*ara ker9a (e'hanol sa(a den&an 7ara ker9a e'anol. Me'hanol le6ih
6ersi/a' 'oksik di6andin&kan den&an e'anol. Toksisi'as (e'hanol se(akin
(enin&ka' dise6a6kan oleh s'uk'urnya yan& 'idak (urni. (e'anol diekskresikan
se7ara la(6a' di dala( 'u6uh dan ke(udian se7ara ku(ula'i/ (e'hanol dapa'
6ersi/a' 'oksik di dala( 'u6uh. Sela(a penelanan (e'hanol se7ara 7epa'
dia6sor6si dala( 'rak'us &as'roin'es'inal dan di(e'a6olis(e diha'i. Pada lan&kah
per'a(a dari de&radasi, (e'hanol diu6ah (en9adi /or(aldehid oleh ensi( al7ohol
dehidro&enase.)eaksi ini le6ih la(6a' dari reaksi kedua, oksidasi dari /or(aldehid
(en9adi asa( /or(a' oleh en"i( aldehid dehidro&enase. ;ksidasi ini 6erlan&sun&
7epa' sehin&&a hanya sediki' /or(aldehid yan& 'eraku(ulasi dala( seru(. -al ini
(en9elaskan la'ensi dari &e9ala an'ara penelanan dan 'i(6ulnya e/ek. 4ak'u paruh
dari /or(aldehid adalah seki'ar 1=$ (eni'.
%sa( /or(a' ke(udian dioksidasi (en9adi kar6ondioksida dan air oleh
'e'rahidro/ola'. 4ak'u paruh asa( /or(a' di dala( 'u6uh 7ukup pan9an&, yai'u
sa(pai $0=$4 9a( sehin&&a dapa' 'er9adi aku(ulasi di dala( 'u6uh yan&
(eni(6ulkan asidosis (e'a6oli7. %sa( /or(a' 9u&a (en&ha(6a' respirasi seluler
sehin&&a 'er9adi asidosis lak'a'.
14
0a(6ar 6. Me'a6olis(e Me'anol
Ke7epa'an a6sor6si dari (e'hanol 'er&an'un& dari 6e6erapa /a7'or, dua
/a7'or yan& palin& 6erperan adalah konsen'rasi (e'hanol dan ada 'idaknya
(akanan dalan saluran 7erna. Me'hanol dala( 6en'uk laru'an le6ih la(6a' diserap
di6andin& den&an (e'hanol yan& (urni dan adanya (akanan dala( saluran 7erna
'eru'a(a le(ak dan pro'ein akan (e(perla(6a' a6sor6si (e'hanol dala( saluran
7erna. Se'elah dia6sor6si, (e'hanol didis'ri6usi ke seluruh 9arin&an dan 7airan
'u6uh ke7uali 9arin&an le(ak dan 'ulan&, disini konsen'rasi (e'hanol palin&
rendah. Konsen'rasi (e'hanol di dala( darah (en7apai (aksi(u( kira=kira
se'en&ah sa(pai sa'u 9a( se'elah (e'hanol dikonsu(si. Konsen'rasi (e'hanol di
dala( o'ak se'elah 'er7apai kesei(6an&an adalah le6ih sediki' di6andin& den&an
konsen'rasi di dala( darah.
Me'hanol yan& 'elah dia6sor6si, di(e'a6olis(e di dala( 'u6uh didala(
hepar (elalui proses oksidasi. Se7ara nor(al, 'u6uh dapa' (e(e'a6olis(e 10 &(s
(e'hanol (urni. :ika dikonsu(si 6erle6ihan, konsen'rasi (e'hanol dala( darah
akan (enin&ka' dan oran& 'erse6u' akan (ulai (enun9ukkan keluhan dan &e9ala
kera7unan al7ohol, ke7uali oran& 'erse6u' 'elah (en&ala(i 'oleransi 'erhadap
(e'hanol. Me'hanol dala( 9u(lah yan& (aksi(u( yai'u 100 (l (e'hanol (urni,
dapa' di(e'a6olis(e dala( 'u6uh dala( $4 9a(. Kera7unan (e'hanol dapa'
(enye6a6kan &an&&uan pada hepar dan &in9al.
15
Sedan&kan un'uk ekskresi (e'anol dari 'u6uh rela'i/ la(6a', den&an
#ak'u paruh sela(a $4 9a(. Keparahan 'oksisi'as (e'anol le6ih 6erkai'an den&an
dera9a' ke9adian (e'a6olik asidosis ke'i(6an& konsen'rasi (e'anolnya. -al ini
karena ke'oksikan (e'anol di'en'ukan oleh ke7epa'an pe(6en'ukan asa( /or(a'
dala( 'u6uh dan ke(a(puan ha'i un'uk (ende'oksi/ikasinya.
Seper'i halnya e'hanol, (e'hanol didis'ri6usikan keseluruh or&an yan&
proporsinya sei(6an& den&an air pada 7airan 9arin&an. -al inilah yan&
(enun9ukkan 6ah#a or&an (a'a (en&ala(i &an&&uan yan& san&a' 6esar #alupun
(e'hanol yan& (asuk kedala( 'u6uh rela'i/ ke7il.
b. Me)abolisme E)anol
3'anol (erupakan (olekul ke7il (*-
1
*-
$
;-) yan& dia6sorpsi se7ara
di/usi sederhanaI la(6a' di dala( la(6un&, 'eru'a(a di a6sorpsi (70=@0>) dala(
usus (duodenu( dan 9e9unu(). Kadar pun7ak e'anol dala( plas(a 'er7apai dala(
4 (eni' 9ika oran& 'ers6u' puasa dan dala( 20 (eni' 9ika al7ohol dikonsu(si
6ersa(a (akanan. Se'elah dia6sorpsi, e'anol didis'ri6usikan ke or&an den&an
per/usi 'in&&i seper'i o'ak, paru=paru, dan ha'i dala( hi'un&an (eni' (#ak'u paruh
dis'ri6usi 7=@ (eni').
3'anol di(e'a6olis(e (elalui oksidasi oleh %!- (en&hasilkan
ase'aldehida, yan& ke(udian dioksidasi (en9adi ase'a' oleh aldehyde-
dehydrogenase (%M!-). Ke(udian dieli(inasi dala( 6en'uk 'idak 6eru6ah
(elalui ekspirasi udara, urin, dan kerin&a'. Kon'ri6usi dari 6er6a&ai ru'e eli(inasi
ini 6er,ariasi 'er&an'un& pada konsen'rasi plas(a, dan nilai=nilai 7learan7e
rendah. Kadar e'anol darah dapa' diperkirakan dari eli(inasi oleh paru,
6erdasarkan konsen'rasi di udara ekspirasi. Seki'ar 1> sa(pai > dari 9u(lah
'o'al yan& dia6sorpsi akan dieli(inasi dala( 6en'uk 'idak 6eru6ah oleh
&in9al. 3'anol diekskresikan dala( %S. pada konsen'rasi seki'ar 10> le6ih 'in&&i
daripada yan& 'erdapa' dala( plas(a. -al ini dise6a6kan oleh /ak'a 6ah#a susu
(en&andun& le6ih 6anyak air.
16
0a(6ar 7. Me'a6olis(e 3'anol
3'anol 'eru'a(a di(e'a6olis(e dala( ha'i, 'e'api 9arin&an lain (un&kin
'erli6a' dala( oksidasi 'erse6u'. 3'hanol (en&ala(i first-pass effect, yai'u
se6a&ian ke7il akan (en&ala(i (e'a6olis(e se6elu( (en7apai sirkulasi
sis'e(ik. Me'a6olis(e a#al ini 'er9adi di (ukosa pen7ernaan dan ha'i. First-pass
effect 7enderun& un'uk (eli6a'kan 'idak le6ih dari $0> dosis e'anol yan&
di'elan. Me6ih dari @0> dari alkohol yan& 'er'elan (asuk sirkulasi sis'e(ik dala(
6en'uk e'anol dan ke(udian di(e'a6olis(e dala( ha'i. !ala( ha'i, oksidasi
e'anol 'eru'a(a (e(i7u penin&ka'an rasio N%!- F N%! B, yan&, pada
&ilirannya, (en&&an&&u (e'a6olis(e kar6ohidra' dan le(ak. Perle(akan ha'i,
salah sa'u 7on'oh dari penin&ka'an rasio N%!- F N%! B, (en&ha(6a' P=oksidasi
asa( le(ak dan (enin&ka'kan aku(ulasi 'ri&liserida dala( ha'i.
;ksidasi e'anol per'a(a oleh %!- (en&hasilkan ase'aldehida. %!-
(erupakan si'osol, en"i( 'er&an'un&=N%! yan& (e(ainkan peran pen'in& dala(
(e'a6olis(e e'anol. %k'i,i'as %!- (enurun pada su6yek yan& (en&konsu(si
alkohol se7ara 6erle6ihan. %se'aldehida dioksidasi (en9adi ase'a' oleh %M!-.
!ua isoen"i( %M!-, yai'u %M!-1 dan %M!-$, 'erli6a' dala( (e'a6olis(e
alkohol. %M!-1, yan& si'osolik, (e(iliki ,arian sensi'i,i'as yan& 6er6eda pada
17
'iap indi,idu un'uk e'anol. %M!-$, yan& (i'okondrial, (e(iliki a/ini'as yan&
le6ih kua' un'uk ase'aldehida dari %M!-1 dan 'eru'a(a 6er'an&&un& 9a#a6 a'as
oksidasi ase'aldehid ke ase'a'. Konsu(si alkohol yan& 6erle6ihan akan
(en&uran&i ak'i,i'as %M!- pada (anusia.
#... ME&ANISME &E%/A
a. Me)anol
Me'anol 6ersi/a' 'oksik (elalui $ (ekanis(e. Qan& per'a(a adalah e/ek
dari (e'hanol i'u sendiri yan& dapa' 6eraki6a' /a'al 6ila (asuk ke dala( 'u6uh
dala( 9u(lah 6anyak karena si/a'nya yan& (endepresi sys'e( sara/
pusa'.Mekanis(e yan& kedua adalah (e'a6olis(e dari (e'hanol di dala( 'u6uh
di(ana (e'hanol akan di(e'a6olis(e oleh 'u6uh (en9adi "a' yan& san&a' 6era7un
yan& 6er'an&&un& 9a#a6 a'as 'er9adinya asidosis dan ke6u'aan yan& (erupakan
karak'eris'ik dari kera7unan (e'hanol.
Man&kah a#al dala( (e'a6olis(e (e'anol (eli6a'kan en"i( alkohol
dehydro&enase (%!-). Per'a(a, (e'anol di dala( ha'i se7ara perlahan dioksidasi
oleh %!- un'uk (en&hasilkan /or(aldehida. Selan9u'nya, /or(aldehida
dioksidasi oleh /or(aldehid dehidro&enase (en&hasilkan asa( /or(a' (a'au
/or(a'e, 'er&an'un& pada p-). Proses oksidasi ini 'er9adi den&an 7epa' sehin&&a
sediki' sekali /or(aldehida 'eraku(ulasi di dala( seru(. %khirnya, asa( /or(a'
di(e'a6olis(e (en9adi kar6on dioksida dan air, yan& diekskresikan oleh &in9al
dan paru=paru.
%ku(ulasi asa( /or(a' 6er'an&&un& 9a#a6 a'as 'er9adinya asidosis
(e'a6olik. %sa( /or(a' 9u&a (en&&an&&u respirasi seluler yan& dapa' (en&arah
ke asidosis lak'a'. *edera pada (a'a yan& dise6a6kan oleh (e'anol (un&kin
dise6a6kan 7edera pada re'ina, yan& dihasilkan dari (e'a6olis(e (e'hanol
in'ra,ena dan aku(ulasi asa( /or(a'. %'au, (un&kin dise6a6kan 'er&an&&unya
(e'a6olis(e nor(al di sara/ op'i7.
b. E)anol
3'anol adalah 6ahan 7airan yan& 'elah la(a di&unakan se6a&ai o6a' dan
(erupakan 6en'uk alkohol yan& 'erdapa' dala( (inu(an keras seper'i 6ir,
an&&ur, #iskey (aupun (inu(an lainnya. 3'anol (erupakan 7airan yan& 9ernih
18
'idak 6er#arna, 'erasa (e(6akar pada (ulu' (aupun 'en&&orokan 6ila di'elan.
3'anol (udah sekali laru' dala( air dan san&a' po'ensial un'uk (en&ha(6a'
sis'e( sara/ pusa' 'eru'a(a dala( ak'i/i'as sis'e( re'ikular. %k'i/i'as dari e'anol
san&a' kua' dan se'ara den&an 6ahan anas'e'ik u(u(. Te'api 'oksisi'as e'anol
rela'i/ le6ih rendah daripada (e'anol a'aupun isopropanol.
Me*anisme )o*sisi)as
Se7ara pas'i (ekanis(e 'oksisi'as e'anol 6elu( 6anyak dike'ahui.
5e6erapa hasil peneli'ian dilaporkan 6ah#a e'anol 6erpen&aruh lan&sun& pada
(e(6ran sara/ neuron dan 'idak pada sinapsisnya (persa(6un&an sara/). Pada
daerah (e(6ran 'erse6u' e'anol (en&&an&&u 'ranspor' ion. Pada peneli'ian
in,i'ro (enun9ukkan 6ah#a ion Na
B
, K
B
= %TP ase diha(6a' oleh e'anol. Pada
konsen'rasi E 10> e'anol (e(6lok ke(a(puan neuron dala( i(puls lis'rik,
konsen'rasi 'erse6u' 9auh le6ih 'in&&i daripada konsen'rasi e'anol dala( sis'e(
sara/ pusa' se7ara in,i,o.
Pen&aruh e'anol pada sis'e( sara/ pusa' 6er6andin& lan&sun& den&an
konsen'rasi e'anol dala( darah. !aerah o'ak yan& diha(6a' per'a(a kali ialah
sis'e( re'ikuler ak'i/. -al 'erse6u' (enye6a6kan 'er&an&&unya sis'e( (o'orik dan
ke(a(puan dala( 6erpikir. !isa(pin& i'u pen&aruh ha(6a'an pada daerah
sere6ral kor'ek (en&aki6a'kan 'er9adinya kelainan 'in&kah laku. 0an&&uan
kelainan 'in&kah laku ini 6er&an'un& pada indi,idu, 'e'api pada u(u(nya
penderi'a 'urun daya in&a'nya. 0an&&uan pada sis'e( sara/ pusa' ini san&a'
6er,ariasi 6iasanya 6eruru'an dari 6a&ian kor'ek yan& 'er&an&&u dan (era(6a' ke
6a&ian (edulla.
#.0. 1E/ALA"1E/ALA IN!&SI&ASI MEAN!L"EAN!L
a. MEAN!L
1e2ala *linis )o*sisi)as me)hanol
0e9ala yan& dapa' 'er9adi 9ika seseoran& (en&ala(i in'oksikasi (e'hanol A
1. 0e9ala a#al
19
!epresi pada sis'e( sara/ pusa', yan& (elipu'i saki' kepala, pusin&, (ual,
6erkuran&nya koordinasi, 6in&un&. Pada in'oksikasi yan& 6era', penderi'a
(enun9ukkan &e9ala s'uppor ('idak 6ereaksi) a'au (en9adi ko(a. Kuli' 'era6a
din&in, 6au na/as 'er7iu( alkohol, suhu 'u6uh dan /rek#ensi na/as (enurun,
kadan& denyu' 9an'un& (enin&ka'. !ala( dosis yan& le6ih 6esar dapa'
(enye6a6kan hilan&nya kesadaran 6ahkan ke(a'ian.
0e9ala a#al pada oran& yan& hanya 'erkena paparan (e'hanol 6iasanya le6ih
rin&an di6andin&kan den&an oran& yan& 'er'elan (e'hanol den&an dosis yan&
sa(a.
$. 0e9ala lan9u'an
Pandan&an ka6ur, hilan& pen&liha'an se7ara 'o'al dan asidosis. 0e9ala=&e9ala
'erse6u' 'er9adi karena aku(ulasi dari kadar 'oksik /or(a' di aliran darah.
%ku(ulasi ini dapa' (enye6a6kan ke(a'ian karena &a&al napas.
0e9ala dia#ali den&an (enun9ukkan 'anda='anda seper'i in'oksikasi
e'anol den&an &e9ala yan& 6iasanya le6ih rin&an karena daya laru' (e'anol yan&
rendah 'erhadap le(ak. 0e9ala yan& 'erliha' ialah euphoria dan le(ah o'o'.
Ke(udian diiku'i den&an &e9ala nausea, (un'ah, saki' kepala, hilan& in&a'an,
saki' peru' yan& san&a' dan dapa' diser'ai diare, saki' pun&&un&, kelesuan an&&o'a
&erak. Ma'a 'erliha' (erah karena hipere(ik.
Pada kera7unan (e'hanol yan& 6era', perna/asan dan denyu' 9an'un&
'er'ekan. Ter9adi &e9ala asidosis den&an na/as perlahan dan dala(. Penderi'a akan
(en&ala(i ko(a dan ke(a'ian 'er9adi den&an 7epa'. Pada saa' (en9elan&
ke(a'ian, penderi'a (enun9ukkan &e9ala kon,ulsi dan opis'ho'onus.
Pada saa' (e'hanol 'eroksidasi (en9adi /or(aldehyd dan asa( /or(a',
'er9adi penin&ka'an kon,ersi dari N%!B (en9adi N%!-. Kele6ihan N%!- akan
(en9adi asa( lak'a', sehin&&a 'er9adi a7idosis yan& diaki6a'kan oleh kera7unan
(e'hanol. -al 'erse6u' (enye6a6kan 'er6en'uk dan 'eraku(ulasinya asa( /or(a'
dan asa( lak'a'. Se6a&ai aki6a'nya 'er9adi pen&ika'an per6edaan anion (per6edaan
an'ara 'o'al ka'ion dan 'o'al anion). Pada kondisi nor(al selisih per6edaan 'erse6u'
adalah 1@ ((olesFM (dihi'un& dari KNaBBKBL=K*l=B-*;1=L, selisih 'erse6u' dapa'
(enin&ka' dua kali a'au le6ih dia'as nor(al pada kondisi kera7unan (e'hanol.
Ter9adinya kerusakan 6ola (a'a serin& 'er9adi pada kera7unan (e'hanol.
;ran& yan& (en&konsu(si (e'hanol seki'ar 4 (l dapa' (enye6a6kan ke6u'aan.
20
Kerusakan (a'a adalah sua'u 6en'uk 'er9adinya kerusakan re'ina dan sara/ op'ik
yan& (en&ala(i de&enerasi yan& dise6a6kan oleh aku(ulai /or(aldehid dan
6erke(6an& (en9adi asidosis.
Kera7unan (e'hanol dapa' dia'asi den&an an'ido'u(nya, yai'u 3'hanol
a'au Fo(epi"ol. Kedua o6a' 'erse6u' 6eker9a se7ara ko(pe'i'i/ inhi6i'or den&an
7ara (en&uran&i ker9a al7ohol dehidro&enase pada (e'hanol. !en&an adanya
an'ido'u( 'erse6u' (aka (e'hanol le6ih 6anyak diskskresi (elalu &in9al daripada
di'rans/or(asi (en9adi ra7un (e'a6oli'. Gn'uk 'a'a laksana le6ih lan9u' dapa'
di6erikan sodiu( 6ikar6ona' un'uk asidosis (e'a6oli7, he(odialisis a'au
he(odia/il'rasii 9u&a dapa' di&unakan un'uk (en&hilan&kan (e'hanol dan /or(a'
dari dala( darah.
Fase=/ase e/ek 'oksik yan& 6isa 'er9adi aki6a' paparan (e'hanolA
Fase per'a(a adalah Penekanan sis'e( sara/ pusa'. !apa' 'er9adi dala( 10
(eni'= $ 9a(, in'oksikasi dapa' 'er9adi dala( durasi yan& le6ih pendek daripada
in'oksikasi oleh e'anol
Fase kedua adalah /ase la'en 'anpa &e9ala, (en&iku'i depresi sis'e( sara/
pusa'. !ala( 4@ 9a( se'elah di(inu(, pasien (un&kin 6elu( (enun9ukkan
'anda='anda kera7unan, #alaupun &e9alanya (un&kin 6er6eda se7ara
indi,idual.
Fase ke'i&a 'er9adi asidosis (e'a6olik 6era'. Pada /ase ini (e'anol 'elah
di(e'a6olisir (en9adi asa( /or(a' dan (enye6a6kan (e'a6olik asidosis
((enin&ka'nya keasa(an darah), yan& dapa' (enye6a6kan (ual, (un'ah,
pusin&, dan (un&kin sudah (ulai ada 'anda='anda &an&&uan pen&liha'an.
Fase kee(pa' adalah 'oksisi'as pada (a'a, diiku'i den&an ke6u'aan, ko(a,
dan (un&kin ke(a'ianA 0an&&uan ,isualFpen&liha'an u(u(nya 'er9adi pada
1$=4@ 9a( se'elah (inu(, dan &e9alanya 6er,ariasi, dari (ulai 'idak 'ahan
7ahaya (/o'o/o6ia), ka6ur a'au 6erka6u', sa(pai ke6u'aan.
b. EAN!L
21
Pen&aruh e'anol pada sis'e( sara/ pusa' 6er6andin& lan&sun& den&an
konsen'rasi e'anol dala( darah. !aerah o'ak yan& diha(6a' per'a(a kali ialah
sis'e( re'ikuler ak'i/. -al 'erse6u' (enye6a6kan 'er&an&&unya sis'e( (o'orik dan
ke(a(puan dala( 6erpikir. !isa(pin& i'u pen&aruh ha(6a'an pada daerah
sere6ral kor'ek (en&aki6a'kan 'er9adinya kelainan 'in&kah laku. 0an&&uan
kelainan 'in&kah laku ini 6er&an'un& pada indi,idu, 'e'api pada u(u(nya
penderi'a 'urun daya in&a'nya. 0an&&uan pada sis'e( sara/ pusa' ini san&a'
6er,ariasi 6iasanya 6eruru'an dari 6a&ian kor'ek yan& 'er&an&&u dan (era(6a' ke
6a&ian (edulla.
Me'a6olis(e e'anol dan (ekanisi(e 'er9adinya in'oksikasiA
0a(6ar @. Me'a6olis(e 3'anol dan .n'oksikasi
1e2ala &linis o*sisi)as E)anol
0e9ala dari kera7unan e'anol 6er,ariasi dari yan& si/a'nya rin&an yai'u
a'a?ia (se(poyon&an) sa(pai 6era' yai'u ko(a. Pada in'oksikasi yan& 6era',
penderi'a (enun9ukkan &e9ala s'upor ('idak 6ereaksi) a'au (en9adi ko(a. Kuli'
'era6a din&in, 6au na/as 'er7iu( alkohol, suhu 'u6uh dan /rek#ensi na/as
(enurun, kadan& denyu' 9an'un& (enin&ka'. Ke9adian ko(a karena kera7unan
alkohol 6iasanya K%! nya (en7apai 100 (&> a'au 0,1 >. Pada konsen'rasi
kuran& dari 100 (&>, lo6us /ron'al o'ak 'erpen&aruh sehin&&a 'idak 6er/un&si.
22
RM3;
S
%!-
R%!
-
3'anol
%se'aldehid
Penin&ka'an N%!-FN%!
B
S lak'a'Fpiru,a'
Men&ha(6a' &lukoneo&enesis
Men&ha(6a' oksidasi asa( le(ak
Men&ha(6a' &lisero/os/a'
dehidro&enase S &lisero/os/a'
Me(6en'uk
produk adisi
den&an pro'ein
dan asa( nuklea'
!iu6ah
(en9adi
ase'a'
!iu6ah (en9adi
ase'il=Ko%
S sin'esis
asa( le(ak
Perle(akan ha'i
.n'erpolasi ke
dala(
(e(6ran
S /luidi'as
(e(6ran
3/ek
'oksik,
'eru'a(a di
dala( o'ak
R%!-A al7ohol dehidro&enase
RM3;SA sis'e( oksidasi e'anol di dala( (ikroso(=spesies si'okro( P40
0e9ala su6yek'i/ 'er(asuk penin&ka'an per7aya diri T'idak (en&iku'i
pera'uranU dan daya pen&liha'an (enurun. 5ila K%! (enin&ka' dari 0,1>
(en9adi 0,$>, lo6us parie'al o'ak 'erpen&aruh. Pada kondisi 'erse6u' 'er9adi
penurunan daya syara/ (o'orik, 6i7ara 'er6a'a=6a'a, 're(or dan a'aksia. 5ila K%!
(en7apai 0,1> akan 6erpen&aruh 'erhadap sere6elu( dan 9u&a lo6us osipi'alis
dan sere6elu(. Pada kondisi ini penderi'a akan 'er&an&&u kesei(6an&annya dan
persepsinya. 5ila(ana K%! (en7apai M!0 (seki'ar 0,4=0,>), penderi'a akan
ko(a, perna/asan sesak, pe(6uluh darah 'epi (peri/er) 'idak 6er/un&si. Pada
konsisi 'erse6u' 6a&ian (edula o'ak 'erpen&aruh dan kondisi (en9adi san&a'
kri'is.
Ta6el $. 0e9ala in'oksikasi 3'anol
0e9ala klinis Konsen'rasi alkohol dala(
darah (>)
5a&ian o'ak yan&
'erkena
1. )in&an.
- Pen&liha'an (enurun
- )eaksi la(6a'
- Keper7ayaan diri (enin&ka'
0,00 E 0,10 Mo6us depan
$. Sedan&
- Se(poyon&an
- 5er6i7ara 'idak (enen'u
- Fun&si sara/ (o'orik
(enurun
- Kuran& perha'ian
- !iplopia
- 0an&&uan persepsi
- Tidak 'enan&
0,1 E 0,10
Mo6us parie'al
Mo6us o7ipi'alis
Sere6ellu(
1. 5era'
- 0an&&uan pen&liha'an
- !epresi
- S'upor
0,10 E 0,0
Mo6us o7ipi'alis
Sere6ellu(
!ien7ephalon
4. Ko(a
= Ke&a&alan perna/asan
0,0 Medulla
Su(6erA 0ossel and 5ri7ker, 12@4
23
1e2ala &linis &era3unan E)anol &roni*
Konsu(si e'anol dala( 9an&ka pan9an& dapa' (enye6a6kan &an&&uan ha(pir
pada se(ua or&an.
Sis'e( Sara/
Konsu(si e'anol dala( #ak'u yan& la(a akan (en&&an&&u sis'e( sara/
pusa' dan sis'e( sara/ peri/er. Peru6ahan ana'o(i yan& 'er9adi seper'i
kerusakan pada lo6us /ron'alis o'ak, pen7iu'an (assa o'ak, dan pe(6esaran
,en'rikel. Paralisis o'o'=o'o' eks'ernal 6ola (a'a, 7ere6ellar a'a?ia, dan
&an&&uan (en'al 6iasanya di'e(ui pada Sindro(a 4erni7ke=Korsako// aki6a'
kera7unan e'anol kronik. Terle6ih la&i akan 'er9adi de&enerasi ner,us op'ikus
yan& (eni(6ulkan &an&&uan pen&liha'an 6ila'eral dan si('eris.Kerusakan
persara/an peri/er 6iasanya di'andai den&an pares'esia yan& si(e'ris pada
'an&an dan kaki.
-a'i
Penyaki' ha'i (erupakan ko(plikasi 'erserin& dari penyalah&unaan
e'anol. Seki'ar 20> pe(inu( e'anol kronik (enderi'a /a''y li,er yan& di'andai
den&an aku(ulasi a6nor(al 'ri&liserid pada hepa'osi'. Fa''y li,er 'erse6u'
ke(udian dapa' 6erke(6an& (en9adi hepa'i'is alkoholik, 7hirrosis alkoholik,
6ahkan kanker ha'i.
Pada hepa'i'is alkoholik 'er9adi de&enerasi hepa'osi' dan nekrosis.
Mani/es'asi klinis yan& di9u(pai yai'u (ual, (un'ah, 9aundi7e, nyeri peru', dan
hepa'ospleno(e&ali. *hirrosis alkoholik (erupakan kondisi proli/erasi
/i6ro6las'ik dan produksi 9arin&an ika' pada ha'i.
Trak'us 0.
24
3/ek yan& di'i(6ulkan aki6a' konsu(si e'anol dala( 9an&ka pan9an&
yai'u &as'ri'is, pankrea'i'is, dan kerusakan pada usus yan& (enye6a6kan
de/isiensi ,i'a(in, diare, dan penurunan 6era' 6adan.
Sis'e( Kardio,askuler
Konsu(si alkohol 6era' yan& kronik dapa' (enye6a6kan dila'ed
7ardio(yopa'hy den&an /i6rosis dan hiper'ro/i ,enr'ikuler dan ari'(ia.
1ambaran &ea+aan !rgan Dalam Ma,a) +engan In)o*si*asi E)anol
Kelainan yan& di'e(ukan pada kor6an (a'i 'idak khas, Mun&kin
di'e(ukan &e9ala=&e9ala yan& sesuai den&an as/iksia. Seluruh or&an (enun9ukkan
'anda per6endun&an, darah le6ih en7er, 6er#arna (erah &elap. Mukosa la(6un&
(enun9ukkan 'anda per6endun&an, ke(erahan dan 'anda in/la(asi 'api
kadan&kadan& 'idak ada kelainan. ;r&an=or&an 'er(asuk o'ak dan darah 6er6au
alkohol.
Pada pe(eriksaan his'opa'olo&ik dapa' di9u(pai ede(a dan pele6aran
pe(6uluh darah o'ak dan selapu' o'ak, de&enerasi 6en&kak keruh pada 6a&ian
parenki( or&an dan in/la(asi (ukosa saluran 7erna. Pada kasus kera7unan kronik
yan&, (enin&&al, 9an'un& dapa' (e(perliha'kan /i6rosis in'ers'isial, hiper'ro/i
sera6u' o'o' 9an'un&, sel=sel radan& kronik pada 6e6erapa 'e(pa', &a(6aran seran
lin'an& o'o' 9a'unn& (en&hilan&, hialinisasi, ede(a dan ,akuolisasi sera6u' o'o'
9an'un&. S7hneider (elaporkan (iopa'i alhokolik aku' den&an (iohe(o&lo6inuri
yan& dise6a6kan oleh nekrosis 'u6uli &in9al dan kerusakan (iokardiu(.
25
0a(6ar 2. S'ea'osis ha'i pada kera7unan alkohol aku'
0a(6ar 10. *hirrosis hepa'is pada konsu(si alkohol kronik
0a(6ar 11. Pankrea'i'is aku' pada konsu(si alkohol kronik
26
#.4. 5A%A MENDEE&SI
Pemeri*saan Labora)orium
a. &era3unan Al*ohol 6e)anol7
5au alkohol 6ukan (erupakan dia&nosis pas'i kera7unan. !ia&nosis pas'i
hanya di'e&akkan den&an pe(eriksaan kuan'i'a'i/ kadar alkohol darah. Kadar
alkohol dari udara ekspirasi dan urin dapa' dipakai se6a&ai pilihan kedua. Gn'uk
kor6an (enin&&al se6a&ai pilihan kedua dapa' diperiksa kadar alkohol dala(
o'ak, ha'i, a'au or&an lain a'au 7airan sere6rospinalis. Penen'uan kadar alkohol
dala( la(6un& sa9a 'anpa (enen'ukan kadar alkohol dala( darah hanya
(enun9ukkan 6ah#a oran& 'erse6u' 'elah (inu( alkohol.
Pene&akan dia&nosis in'oksikasi alkohol dilakukan dari se&i klinis
seper'i yan& 'elah dise6u' kan pada &e9ala=&e9ala. !e/ini'i/ dia&nosis dilakukan
den&an al7ohol 6lood 'es' se6a&ai 6a&ian dari pe(eriksaan 'oksikolo&i. 5anyak
pe(eriksaan in/or(al yan& dilakukan sendiri un'uk (ende'eksi alkohol. Te'api
pe(eriksaan ini 'idak direko(endasikan dala( il(u kedok'eran.
Pada (aya', alkohol dapa' 6erdi/usi dari la(6un& ke 9arin&an seki'arnya
'er(asuk ke dala( 9an'un&, sehin&&a un'uk pe(eriksaan 'oksikolo&ik, dia(6il
darah dari pe(6uluh darah ,ena peri/er (ku6i'i a'au /e(oralis).
Salah sa'u 7ara penen'uan se(ikuan'i'a'i/ kadar alkohol dala( darah a'au
urin yan& 7ukup sederhana adalah 'ehnik (odi/iaksi (ikrodi/usi (*on#ay),
se6a&ai 6eriku' A
Me'akkan $ (l rea&en an'ie ke dala( ruan& 'en&ah. )ea&en an'ie di6ua'
den&an (elaru'kan 1,70 &( kaliu( dikro(a' ke dala( 10 (l air. Ke(udian
'a(6ahkan $@0 (l asa( sul/a' dan 'erus diaduk. 3n7erkan den&an 00 (l
akuades.
Se6arkan 1 (l darah a'au urin yan& akan diperiksa dala( ruan& se6elah
luar dan (asukkan 1 (l kaliu( kar6ona' 9enuh dala( ruan& se6elah luar pada
sisi 6erla#anan
Tu'up sel (ikrodi/usi, &oyan&kan den&an ha'i=ha'i supaya darah a'au
urin 6er7a(pur den&an laru'an kaliu( kar6ona'
5iarkan 'er9adi di/usi sela(a 1 9a( pada 'e(pera'ur ruan&, ke(udian
an&ka' 'u'up dan a(a'i peru6ahan #arna pada rea&en an'ie.
4arna kunin& kenari (unun9ukkan hasil ne&a'i/. Peru6ahan #arna
kunin& kehi9auan (enun9ukkan kadar e'anol seki'ar @0 (&>, sedan&kan
#arna hi9au kekunin&an seki'ar 100 (&>.
27
Kadar alkohol darah yan& diperoleh pada pe(eriksaan 6elu(
(enun9ukkan kadar alkohol darah pada saa' ke9adian. -al ini aki6a' dari
pen&a(6ilan darah dilakukan 6e6erapa saa' se'elah ke9adian, sehin&&a
perhi'un&an kadar alkohol darah saa' ke9adian harus dilakukan. Meskipun
ke7epa'an eli(inasi kira=kira 14=1 (&>, na(un dala( perhi'un&an harus 9u&a
diper'i(6an&kan ke(un&kinan kesalahan pen&ukuran dan kesalahan perkiraan
ke7epa'an eli(inasi. 0runer (127) (en&an9urkan an&ka 10 (&> per 9a(
di&unakan dala( perhi'un&an. Se6a&ai 7on'oh, 6ila di'e(ukan kadar alkohol
darah 0 (&> yan& diperiksa 1 9a( se'elah ke9adian, akan (e(6erikan an&ka @0
(&> pada saa' ke9adian.
b. Me)il al*ohol 6Me)anol7
5ahan=6ahan yan& perlu dia(6il un'uk pe(eriksaan 'oksikolo&ik adalah
darah, o'ak, ha'i, &in9al dan urin. !ala( urin dapa' di'e(ukan (e'il alkohol dan
asa( /or(ia' sa(pai 1$ hari se'elah kera7unan.
Pada kasus kera7unan (e'anol, /or(aldehida 'idak pernah 'erde'eksi
dala( 7airan 'u6uh kor6an karena /or(aldehida yan& 'er6en'uk san&a' 7epa'
diu6ah (en9adi asa( /or(a' (#ak'u paruh 1=$ (eni') dan selan9u'nya diperlukan
#ak'u yan& 7ukup la(a (kuran& le6ih $0 9a() oleh en"i( 10=/or(yl
'e'rahydro/ola'e syn'he'ase (F=T-F=S) un'uk (en&oksidasi asa( /or(a' (en9adi
senya#a Kar6on dioksida dan air, sehin&&a di'e(ukan adanya korelasi an'ara
konsen'rasi asa( /or(a' dala( 7airan 'u6uh den&an kasus kera7unan (e'anol.
5era' rin&annya &e9ala aki6a' kera7unan (e'anol 'er&an'un& dari
6esarnya kadar (e'anol yan& 'er'elan. !osis 'oksik (ini(u( (kadar kera7unan
(ini(al) (e'anol le6ih kuran& 100 (&Fk& dan dosis /a'al kera7unan (e'anol
diperkirakan $0 E $40 (l ($0 E 10&).
#.8. ASPE& MEDI&!LE1AL
%spek (edi7ole&al (inu( (inu(an 6eralkohol 'idak dilaran& oeh undan&=undan&. KG-P
yan& (en&a'ur (en&enai alkohol.
Pasal -99:
(1) !ian7a( den&an pidana pen9ara palin& la(a sa'u 'ahun a'au denda palin& 6anyak e(pa'
ri6u li(a ra'us rupiahA
28
1. 5aran& siapa den&an sen&a9a (en9ual a'au (e(6erikan (inu(an yan& (e(a6ukkan
kepada seseoran& yan& 'elah keliha'an (a6ukI Perda&an&an #ani'a dan perda&an&an
anak laki=laki yan& 6elu( de#asa, dian7a( den&an pidana pen9ara palin& la(a ena(
'ahun.
$. 5aran& siapa den&an sen&a9a (e(6ikin (a6uk seoran& anak yan& u(urnya 6elu(
7ukup ena( 6elas 'ahunI
1. 5aran& siapa den&an kekerasan a'au an7a(an kekerasan (e(aksa oran& un'uk (inu(
(inu(an yan& (e(a6ukan.
($) :ika per6ua'an (en&aki6a'kan luka=luka 6era', yan& 6ersalah dian7a( den&an
pidana pen9ara palin& la(a 'u9uh 'ahun.
(1) :ika per6ua'an (en&aki6a'kan ke(a'ian, yan& 6ersalah dian7a( den&an pidana pen9ara
palin& la(a se(6ilan 'ahun.
(4) :ika yan& 6ersalah (elakukan ke9aha'an 'erse6u' dala( (en9alankan pen7ariannya,
dapa' di7a6u' haknya un'uk (en9alankan pen7arian i'u.
Pasal .:#:
(1) 5aran& siapa dala( keadaan (a6uk di (uka u(u( (erin'an&i lalu lin'as, a'au
(en&&an&&u ke'er'i6an, a'au (en&an7a( kea(anan oran& lain, a'au (elakukan sesua'u
yan& harus dilakukan den&an ha'i=ha'i a'au den&an (en&adakan 'indakan pen9a&aan
'er'en'u le6ih dahulu a&ar 9an&an (e(6ahayakan nya#a a'au keseha'an oran& lain,
dian7a( den&an pidana kurun&an palin& la(a ena( hari, a'au pidana denda palin&
6anyak 'i&a ra'us 'u9uh puluh li(a rupiah.
($) :ika ke'ika (elakukan pelan&&aran 6elu( le#a' sa'u 'ahun se9ak adanya pe(idanaan
yan& (en9adi 'e'ap karena pelan&&aran yan& sa(a, a'au karena hal yan& diru(uskan
dala( pasal 16, di9a'uhkan pidana kurun&an palin& la(a dua (in&&u. Pasal 421
5aran& siapa se7ara (ela#an huku( di 9alan u(u( (e(6ahayakan ke6e6asan 6er&erak
oran& lain, a'au 'erus (endesakkan dirinya 6ersa(a den&an seoran& a'au le6ih kepada oran&
lain yan& 'idak (en&hendaki i'u dan sudah 'e&as dinya'akan, a'au (en&iku'i oran& lain
se7ara (en&&an&&u, dian7a( den&an pidana denda palin& 6anyak seri6u li(a ra'us rupiah
Pasal 0-4:
(1) 5aran& siapa 'eran& dala( keadaan (a6uk 6erada di 9alan u(u(, dian7a( den&an
pidana denda palin& 6anyak dua ra'us dua puluh li(a rupiah.
29
($) :ika ke'ika (elakukan pelan&&aran 6elu( le#a' sa'u 'ahun se9ak adanya pe(idanaan
yan& (en9adi 'e'ap karena pelan&&aran yan& sa(a a'au yan& diru(uskan dala( pasal
42$, pidana denda dapa' di&an'i den&an pidana kurun&an palin& la(a 'i&a hari.
(1) :ika 'er9adi pen&ulan&an kedua dala( sa'u 'ahun se'elah pe(idanaan per'a(a 6erakhir
dan (en9adi 'e'ap, dikenakan pidana kurun&an palin& la(a dua (in&&u.
(4) Pada pen&ulan&an ke'i&a kalinya a'au le6ih dala( sa'u 'ahun, se'elah pe(idanaan yan&
ke(udian sekali karena pen&ulan&an kedua kalinya a'au le6ih (en9adi 'e'ap, dikenakan
pidana kurun&an palin& la(a 'i&a 6ulan.
Pasal 0-8:
5aran& siapa di luar kan'in 'en'ara (en9ual a'au (e(6erikan (inu(an keras a'au arak
kepada an&&o'a %n&ka'an 5ersen9a'a di 6a#ah pan&ka' le'nan a'au kepada is'rinya, anak a'au
pelayan, dian7a( den&an pidana kurun&an palin& la(a 'i&a (in&&u a'au pidana denda palin&
'in&&i seri6u li(a ra'us rupiah.
Pasal 0-;:
Pen9ual a'au #akilnya yan& (en9ual (inu(an keras yan& dala( (en9alankan peker9aan
(e(6erikan a'au (en9ual (inu(an keras a'au arak kepada seoran& anak di 6a#ah u(ur
ena( 6elas 'ahun, dian7a( den&an pidana kurun&an palin& la(a 'i&a (in&&u a'au pidana
denda palin& 'in&&i e(pa' ri6u li(a ra'us rupiah.
Pasal 0-::
5aran& siapa pada kese(pa'an diadakan pes'a kera(aian un'uk u(u( a'au per'un9ukkan
rakya' a'au diselen&&arakan arak=arakan un'uk u(u(, (enyediakan se7ara 7u(a=7u(a
(inu(an keras a'au arak dan a'au (en9an9ikan se6a&ai hadiah, dian7a( den&an pidana
kurun&an palin& la(a dua 6elas hari a'au pidana denda palin& 'in&&i 'i&a ra'us 'u9uh puluh
li(a rupiah.
30
BAB III
&ESIMPULAN
Me'anol ((e'il alkohol, wood alcohol a'au spiri'us) adalah senya#a ki(ia den&an ru(us
ki(ia * -1;-. Merupakan 6en'uk alkohol palin& sederhana. Pada Hkeadaan a'(os/erH 6er6en'uk
7airan yan& rin&an, (udah (en&uap, 'idak 6er#arna, (udah 'er6akar, dan 6era7un den&an 6au
yan& khas (6er6au le6ih rin&an daripada e'anol). Sedan&kan e'anol adalah 7airan 'ak 6er#arna
yan& (udah (en&uap den&an aro(a yan& khas, 'er6akar 'anpa asap den&an lidah api 6er#arna
6iru yan& kadan&=kadan& 'idak dapa' 'erliha' pada 7ahaya 6iasa.
Me'hanol 6era7un (elalui dua (ekanis(e. Me'hanol (asuk kedala( 'u6uh 6aik se7ara
lan&sun& dapa' (enekan sara/ pusa' seper'i yan& 'er9adi pada kera7unan e'anol. Mekanis(e
lainnya (e'hanol 6era7un se'elah (en&ala(i pe(e7ahan oleh en"i( alkohol dehidro&enase di
ha'i (en9adi /or(aldehida dan asa( /or(a'. *ara ker9a (e'hanol sa(a den&an 7ara ker9a e'anol.
Me'hanol le6ih 6ersi/a' 'oksik di6andin&kan den&an e'anol. Toksisi'as (e'hanol se(akin
(enin&ka' dise6a6kan oleh s'uk'urnya yan& 'idak (urni. Me'anol diekskresikan se7ara la(6a' di
dala( 'u6uh sehin&&a dapa' 'er9adi aku(ulasi dan dapa' 6ersi/a' 'oksik. Sedan& (ekanis(e
'oksisi'as e'anol 'er9adi karena e'anol 6erpen&aruh lan&sun& pada (e(6ran sara/ neuron dan
'idak pada sinapsisnya. Pada daerah (e(6ran 'erse6u' e'anol (en&&an&&u 'ranspor' ion.
!en&an (en&ha(6a' ion Na
B
, K
B
= %TP ase. Pada konsen'rasi E 10> e'anol (e(6lok
ke(a(puan neuron dala( i(puls lis'rik, konsen'rasi 'erse6u' 9auh le6ih 'in&&i daripada
konsen'rasi e'anol dala( sis'e( sara/ pusa' se7ara in,i,o.
0e9ala kera7unan (e'hanol dia#ali den&an 'anda='anda seper'i in'oksikasi e'anol den&an
&e9ala yan& 6iasanya le6ih rin&an karena daya laru' (e'anol yan& rendah 'erhadap le(ak. 0e9ala
yan& 'erliha' ialah euphoria dan le(ah o'o'. Ke(udian diiku'i den&an &e9ala nausea, (un'ah,
saki' kepala, hilan& in&a'an, saki' peru' yan& san&a' dan dapa' diser'ai diare, saki' pun&&un&,
kelesuan an&&o'a &erak. Ma'a 'erliha' (erah karena hipere(ik. Pada kera7unan (e'hanol yan&
6era', perna/asan dan denyu' 9an'un& 'er'ekan. Ter9adi &e9ala asidosis den&an na/as perlahan dan
31
dala(. Penderi'a akan (en&ala(i ko(a dan ke(a'ian yan& 'er9adi den&an 7epa'. Pada saa'
(en9elan& ke(a'ian, penderi'a (enun9ukkan &e9ala kon,ulsi dan opis'ho'onus. Sedan&kan &e9ala
dari kera7unan e'anol 6er,ariasi dari yan& si/a'nya rin&an yai'u a'a?ia (se(poyon&an) sa(pai
6era' yai'u ko(a. Pada in'oksikasi yan& 6era', penderi'a (enun9ukkan &e9ala s'upor ('idak
6ereaksi) a'au (en9adi ko(a. Kuli' 'era6a din&in, 6au na/as 'er7iu( alkohol, suhu 'u6uh dan
/rek#ensi na/as (enurun, kadan& denyu' 9an'un& (enin&ka'.
Kelainan yan& di'e(ukan pada kor6an (a'i den&an kera7unan (e'hanol a'au e'anol 'idak
khas. Mun&kin di'e(ukan &e9ala=&e9ala yan& sesuai den&an as/iksia. Seluruh or&an (enun9ukkan
'anda per6endun&an, darah le6ih en7er, 6er#arna (erah &elap. Mukosa la(6un& (enun9ukkan
'anda per6endun&an, ke(erahan dan 'anda in/la(asi 'api kadan&=kadan& 'idak ada kelainan.
;r&an=or&an 'er(asuk o'ak dan darah 6er6au alkohol. Pada pe(eriksaan his'opa'olo&ik dapa'
di9u(pai ede(a dan pele6aran pe(6uluh darah o'ak dan selapu' o'ak, de&enerasi 6en&kak keruh
pada 6a&ian parenki( or&an dan in/la(asi (ukosa saluran 7erna. Pada kasus kera7unan kronik
yan& (enin&&al, 9an'un& dapa' (e(perliha'kan /i6rosis in'ers'isial, hiper'ro/i sera6u' o'o'
9an'un&, sel=sel radan& kronik pada 6e6erapa 'e(pa', &a(6aran sera' lin'an& o'o' 9a'unn&
(en&hilan&, hialinisasi, ede(a dan ,akuolisasi sera6u' o'o' 9an'un&.
!ia&nosis kera7unan (e'hanol dia(6il dari 6ahan=6ahan un'uk pe(eriksaan 'oksikolo&ik
yai'u darah, o'ak, ha'i, &in9al dan urin. !ala( urin dapa' di'e(ukan (e'il alkohol dan asa(
/or(ia' sa(pai 1$ hari se'elah kera7unan. %danya korelasi an'ara konsen'rasi asa( /or(a' dala(
7airan 'u6uh den&an kasus kera7unan (e'anol. Sedan&kan dia&nosis pas'i kera7unan e'anol
di'e&akkan den&an pe(eriksaan kuan'i'a'i/ kadar alkohol darah. Kadar alkohol dari udara
ekspirasi dan urin dapa' dipakai se6a&ai pilihan kedua. Gn'uk kor6an (enin&&al se6a&ai pilihan
kedua dapa' diperiksa kadar alkohol dala( o'ak, ha'i, a'au or&an lain a'au 7airan sere6rospinalis.
Sedan&kan un'uk pene&akan dia&nosis in'oksikasi alkohol dilakukan dari se&i klinis seper'i yan&
'elah dise6u' kan pada &e9ala=&e9ala. !e/ini'i/ dia&nosis dilakukan den&an al7ohol 6lood 'es'
se6a&ai 6a&ian dari pe(eriksaan 'oksikolo&i. Pada (aya', alkohol dapa' 6erdi/usi dari la(6un&
ke 9arin&an seki'arnya 'er(asuk ke dala( 9an'un&, sehin&&a un'uk pe(eriksaan 'oksikolo&ik,
dia(6il darah dari pe(6uluh darah ,ena peri/er (ku6i'i a'au /e(oralis).
32
%spek (edikole&al (inu( (inu(an 6eralkohol 'idak dilaran& oeh undan&=undan&.
KG-P yan& (en&a'ur (en&enai alkohol. Pe(6erian sanksi yan& dia'ur dala( undan&=undan&
dian'aranya den&an sen&a9a (en9ual a'au (e(6erikan (inu(an yan& (e(a6ukkan kepada
seseoran& yan& 'elah keliha'an (a6uk, dala( keadaan (a6uk di (uka u(u( (erin'an&i lalu
lin'as, a'au (en&&an&&u ke'er'i6an, a'au (en&an7a( kea(anan oran& lain, dan 6e6erapa
keadaan lainnya.
33
DAFA% PUSA&A
1. %le? Pa'on, $00, Alkohol in the body, 5M: Pu6lishin& 0roup M'd,
h''pAFF###.n76i.nl(.nih.&o,Fp(7Far'i7lesFPM*671F. !iakses 'an&&al $ No,e(6er
$010
$. %none(, 1222, Alcohol in your body, 5(9 &roup. h''pAFF'ransla'e.&oo&le.7o.idFVhl
<idW'a6<#TX. !iakses $ No,e(6er $010
1. %noni(. $00$. Pen&aruh %lkohol Terhadap Me'a6olis(e.
h''pAFF###.&eo7i'ies.7o(F9odii00$Fnap"a. !iakses 'an&&al 1 No,e(6er $010.
4. %nony(ous. 3'hanol. %,aila6le /ro(A h''pAFFen.#ikipedia.or&F#ikiF3'hanol. !iakses
Tan&&al 1 No,e(6er $010
. %nony(ous. Me'hanol. %,aila6le /ro(A h''pAFFen.#ikipedia.or&F#ikiFMe'hanol. !iakses
'an&&al 1 No,e(6er $010.
6. 5a&ian Kedok'eran Forensik Fakul'as Kedok'eran Gni,ersi'as .ndonesia. 1227. .l(u
Kedok'eran Forensik, 3disi Kedua. :akar'a.
7. 3dy. 2 %pril $002. 3/ek kadar alkohol dala( 'u6uh.
h''pAFFer7e&e.#ordpress.7o(F$002F04F02Fe/ek=kadar=alkohol=dala(=darahF. !iakses
'an&&al 1 No,e(6er $010
@. .n'erna'ional Pro&ra((e on *he(i7al Sa/e'y. Me'hanol heal'h and sa/e'y &uide no10.
%,aila6le /ro(A h''pAFF###.in7he(.or&Fdo7u(en'sFhs&Fhs&F,10hs&.h'(. !iakses
'an&&al 1 No,e(6er $010.
2. Me'hanol. !iunduh dariA h''pFF###.#ikipedia.7o(F. !iakses 'an&&al 6 No,e(6er $010
10. Me'hanol .n'o?i7a'ion. !iunduh dariA h''pAFF###.e(edi7ine.7o(FN3G);F'opi7$17h'(.
!iakses 'an&&al 6 No,e(6er $010
11. Me'hanol Poisonin& ;,er,ie#. !iunduh dariA h''pAFF###.an'i"ol.7o(F(poisono.h'( .
!iakses 'an&&al 6 No,e(6er $010
1$. Shepherd ). Si(psonYs Forensi7 Medi7ine. 3disi ke=1$. MondonA%rnold $001Ip12.
11. Tya, eka yulian'i, 10 Mei $010, adar Alkohol !alam !arah, !e'ik 5andu&,
h''pAFF6andun&.de'ik.7o(FreadF$010F0F10F161212F11461F4@6Fkadar=alkohol=dala(=
darah=0=persen=siap=siap=7u7i=darah. !iakses 'an&&al 1 No,e(6er $010
34
35