AUGUST FRANZEN

PREGLED POVIJESTI CRKVE

Preveo
Dr JOSIP RITIG
V. izdanje
KRANSKA SADANJOST
ZAGRE !""#.
Prevedeno i izdano $z do%ro&o'no do($)'enje (i*+a A. Franzena i izdava,a Ver-a. /erder (re0a
dr$.o01 (re.-edano0 i (o($njeno0 izvorno0 izdanj$2 A. FRANZEN1 K3EINE
KIR4/ENGES4/I4/TE. /erder56+&erei d. !789!7:. Frei%$r. i.. ;<=:.
;
SADRAJ
PREDGOVOR
I DOA2 KRANSKA ANTIKA
I razdo%-je2 ; >7;;.
Od osnutka do konstantinovskog preokreta
; POVIJESNI ISUS I OSNIVANJE 4RKVE
! PRA4RKVA U APOSTO3SKO VRIJE?E
7 POJEDONOSNI PO/OD ?3ADE 4RKVE OD JERUZA3E?A DO RI?A
;. Prao(@ina $ Jer$za-e0$
!. O(@ina $ An'io&iji
7. Po,e+i ri0*Ae o(@ine
# DA3JNJE IRENJE KRANSTVA DO 7. ST
B PRVI DU/OVNI RAZVOJ KRANSTVA
= POCE4I KRANSKE KO3E U A3EKSANDRIJI
8 UNUTRANJE KRIZE2 RAS4JEPI I KRIVOVJERJA
: PROGONI KRANA U RI?SKO? 4ARSTVU
;. O*nove (ro.ona
!. ToA (ro.ona
II razdo%-je2 7;!>="#.
Od Konstantina Veikog do Grgura Veikog
< KONSTANTINOVSKI PREOKRET
;" DOG?ATSKE ORE I OPI KON4I3 NA ISTOKU
;. U na$+i o Troj*'v$
!. U Ari*'o-o.iji
;; TEO3OGIJA ZAPADA .....................................
A$.$*'in i %or%a za na$A$ o o(ravdanj$ i o 0i-o*'i
;! ASKEZA I REDOVNITVO U STAROJ 4RKVI
;7 RI? I PATRIJARIJE ISTOKA. PITANJE PRI?ATA
II DOA2 CRKVA ! SRED"JE# VIJEK!
;# RAZDIOA I OSNOVNA STRUKTURA SREDNJEG VIJEKA NA ZAPADU
;. Razdio%a i naziv
I razdo%-je2 B"">8"".
;B 4RKVA KAO PRET/ODNI4A ZAPADNOG SVIJETA KOJI NESTAJE
;= PRVI SUSRET GER?ANSTVA S 4RKVO?
;8 IRSKO5KOTSKA 4RKVA I NJEZINO VJEROVJESNITVO NA KONTINENTU
;: KRANSTVO U RITANIJI I ANG3OSASKE ?ISIJE NA KONTINENTU
II razdo%-je2 8"">;"B".
;< DINFRIED ONIFA4IJE I PO3AGANJE TE?E3JA KRANSKOG ZAPADA
!" SAVEZ PAPINSTVA S FRANACKO? DREAVO?
!
;. Pa(in*'vo iz0eF$ I*'oAa i Za(ada
!. Frana,Aa drGava (red novi0 zada+i0a
!; KAR3O VE3IKI I OSNUTAK ZAPADNOG 4ARSTVA
!! RASAP KARO3INKOG 4ARSTVA I HSAE4U3U? OS4URU?I RI?SKE 4RKVE
;. 4ar*'vo
!. 4rAva
!7 OTON VE3IKI I ONOVA ZAPADNOG 4ARSTVA
;. O'onova drGava i +rAvena (o-i'iAa
!. O%nova 4ar*'va .odine <=!.
7. S&va@anje O'ona Ve-iAo. o +ar*'v$
!# SA4RU? I?PERIU? I SA3IJSKO 4ARSTVO DO ;"#=.
III razdo%-je2 ;"B">;7"".
Pro$vat Crkve u ra%vi&eno' sredn&e' vi&eku
!B 43UNJ I POKRET SA?OSTANSKE REFOR?E
!= GRGUROVSKA ORA I ORA ZA INVESTITORU
!8 VE3IKI ISTOCNI RASKO3 ;"B#.
!: NOVI DU/ ZAPADA
!< KRIEARSKI POKRET.
7" POKRET SIRO?ATVA. KRIVOVJERJA I INKVIZI4IJA
7; VE3IKI PROSJACKI REDOVI
7! TEO3OKA ZNANOST I SVEUCI3ITA
77 PAPINSTVO OD INO4ENTA III DO ONIFA4IJA VIII
IV razdo%-je2 ;7"">;B"".
Crkva u vri&e'e raspadan&a %apadnog &edinstva
7# HAVINJONSKO SUEANJSTVOI I VE3IKI ZAPADNI RASKO3
7B SAOR U KONSTAN4I I KON4I3IJARIZA?
7= PAPINSTVO RENESANSE. A3EKSANDAR VI I SAVONARO3A
III DOA2 CRKVA ! "OVO# VIJEK!
I razdo%-je2 ;B"">;8"".
Re(or'a$i&a i katoi)ka re(or'a
78 UZRO4I REFOR?A4IJE
7: ERAZ?O ROTTERDA?SKI I /U?ANIZA?
7< ?ARTIN 3UT/ER. NJEGOV RAZVOJ U REFOR?ATORA
#" NASTAVAK REFOR?A4IJE U NJE?ACKOJ
#; U3RI4/ ZVVING3I I APTISTI
#! JEAN 4A3VIN I REFOR?A4IJA U EENEVI
#7 /ENRIK VIII I ENG3ESKI 4RKVENI RASKO3
## NASTOJANJE OKO 4RKVENE REFOR?E PRIJE TRIDENTSKOG KON4I3A
#B TRIDENTSKI SAOR1 ;B#B > ;B=7.
#= ONOVA NAKON VE3IKOG KON4I3A
#8 PROTUREFOR?A4IJA2 INKVIZI4IJA1 PROGONI KRIVOVJERA4A I ?A/NITANJE
PROTIV VJETI4A
#: NOVO DOA SVJETSKOG ?ISIJSKOG POKRETA
7
#< OD AROKA DO PROSVJETITE3JSTVA
II razdo%-je2 ;8:<>;<;:.
Od (ran$uske revou$i&e do I sv&etskog rata
B" FRAN4USKA REVO3U4IJA I SEKU3ARIZA4IJA
B; ONOVA NJE?ACKE 4RKVE U ;<. STO3JEU
B! PAPE I 4RKVENA DREAVA
B7 I VATIKANSKI SAOR
B# NAKON SAORA2 STAROKATO3I4IZA? I KU3TURKA?PF U NJE?ACKOJ
BB PAPE NAKON I VATIKANSKOG SAORA
III razdo%-je2 ;<;:>;<=B.
Od I *vje'*Ao. ra'a do dana)nje. vre0ena
B= HPOVRATAK IZ PROGONSTVAI I NOVI PO3ET
B8 PONTIFIKATI PIJA KI I PIJA KII
B: 4RKVA U TREE? REI4/U
B< PONTIFIKATI IVANA KKIII I PAV3A VI
=" II VATIKANSKI SAOR I NJEGOVO DJE3OVANJE
REGISTAR
POPIS PAPA
I3IOGRAFIJA
#
PREDGOVOR
HPre.-ed (ovije*'i 4rAveI ne 0oGe *ve donije'i. ?ora *e o.rani,i'i i z%o. 'o.a %ira'i iz0eF$
0no)'va 0a'erija-a. Iz%or1 0eF$'i01 $vijeA je *$%jeA'ivan. UvijeA @e ne'Ao 0o@i za(i'a'i za)'o *e
neAi do.aFaj o%rad$je1 a dr$.i je i*($)'en. I e'o1 (i*a+ $vjerava da nije (o*'$(ao *a0ovo-jno. U
(riAaz$ 0$ je %i-o *'a-o vi)e *ve.a da i*'aAne ve-iAe &i*'orij*Ae i 'eo-o)Ae -inije $ (ovije*'i 4rAve.
Tr$dio *e (ri 'o0 da aA'$a-na (i'anja $vijeA o%radi (re0a najnovije0 *'anj$ znano*'i. Ne (o*'oje
H+rAveno(ovije*ni 'a%$iI. OAo 'aAozvani& vr$@i& 0je*'a *e ne o%i-azi1 ona *e1 %a) o%ra'no1 o%rad$j$
* o*o%i'o0 (o0njo0. Naravno1 vr$@a *$ 0je*'a odvi)e *-oGena da %i *e 0o.-a raz$0je'i %ez
$d$%-jivanja $ nji0a *$vre0en$ (ovije*n$ (ozadin$. Sa0o (o'($na &i*'orij*Aa i*'ina o0o.$@$je
(o'($n$ *(oznaj$ i (ravedn$ o+jen$1 na (ri0jer1 Aon*'an'in*Ao. (reoAre'a L*'r. B;M i-i inAvizi+ije
L*'r. ;=!M1 /$*ova (ro+e*a L*'r. ;::M1 Savonaro-e i A-eA*andra VI L*'r. ;<!M1 do.aFaja $ 'oA$
reNor0a+ije L*'r. !""M i (o-oGaja Aa'o-i,Ae 4rAve $ Tre@e0 Rei+&$ L*'r. 7"BM. Pri 'o0 *e *vaAaAo
're%a ,$va'i (ovr)ne $-i,ne Ari'iAe.
Uo*'a-o01 'Ao Ge-i1 neAa *e (o*-$Gi o(*eGniji0 (rir$,ni+i0a +rAvene (ovije*'i i
%i%-io.raN*Ai0 $($'*'vi0a Aoja *$ dodana na Araj$ ove Anji.e. Ondje @e *va'Ao 'Ao *e zani0a na@i
dje-a Aoja @e .a $($'i'i o (ojedina,ni0 (i'anji0a.
/erderovoj A$@i za&va-j$je0 )'o je dje-o (ri&va'i-a $ *voj$ od-i,n$ dGe(n$ %i%-io'eA$. A &'io
%i& ovdje na(o*e za&va-i'i i *vojoj ne$0ornoj *$radni+i1 .dji+i Ger'r$di Gerde0ann iz Frei%$r.a1 za
njezine 0no.o%rojne 'e&ni,Ae $*-$.e $ (i*anj$1 ,i'anj$ AoreA'$ra i *a*'av-janj$ re.i*'ra.
Frei%$r.1 $ -i*'o(ad$ ;<=B.
A. Franzen
B
I DOA
KRANSKA ANTIKA
I razdo%-je2 ;57;;.
Od osnutka do konstantinovskog preokrete
O;
POVIJESNI ISUS I OSNIVANJE 4RKVE
Kao (ovije*na o%jav-jena re-i.ija Ar)@an*'vo izvire iz &i*'orij*Ae o*o%e o.o,ovjeAa I*$*a
Kri*'a i nje.ova dje-a *(a*enja. Pre0a 'o0e1 doAaz da je I*$* $ (ovije*'i zai*'a (o*'ojao i da je
zai*'a o*novao 4rAv$ (re'(o*'avAa je i 'e0e-j *vaAo. +rAveno5(ovije*no. (riAaza.
;. Po,ev)i od ;:. i -<.*'o-je@a ,e*'o *e $ i0e (ro*vije@ene -i%era-ne na$Ae i &i*'orij*Ae Ari'iAe
(oA$)a-o o*(ori'i historijsko postojanje I*$*ovo2 'aAo /. S. Rei0ar$* LP;8=:M1 F. 4&r. a$rLP-:="M1
D. Fr. S'ra$** LP;:8#M1 r$no a$er LP;::!MQ nada-je o *0jeni na)e. *'o-je@a na(o*e jo) Ro%er'*on1
S0i'&1 DreR* i dr$.i. Svi *$ *e oni 'r$di-i da Ar)@an*'vo (riAaG$ Aao (rona-azaA a(o*'o-a1 a I*$*ov
-iA Aao ne*'varn$1 (je*ni,A$1 0i'*A$ (er*oniNiAa+ij$ re-i.ij*Ai& ,eGnja i (redodG%i1 Aao (o%oGn$
varA$ $,eni,Ao. Ar$.a i-i Aao (o*$Feni+e i ina,i+e %oGan*Ai& j$naAa iz (rednjoazij*Ai&1
&e-eni*'i,Ai& 0i*'erij*Ai& A$-'ova. Po-e'na Ao0(ara'ivna (ovije*' re-i.ija o'Ari-a je odjedno0
*-i,no*' i (ara-e-e $ I*$*ov$ Givo'$ * %o.o0 S$n+a ?i'ro0 L/. . S0i'&1 ;<;;M1 * j$naAo0
%a%i-on*Ao. e(o*a o Gi-.a0e)$ LJen*en1 ;<"=M1 * 0i'*Ai0 -iAo0 $0ir$@e. i $*Ar*avaj$@e. %o.a
*(a*i'e-ja LR. Rei'zen*'ein i dr$.iMQ vjerova-o *e da *e *-iAa o I*$*ov$ Givo'$ i $,enj$1 AaAo je
o+r'ana $ EvanFe-ji0a1 0ora o%ja*ni'i Aao (er*oniNi+irani nano* *o+ija-ni& ,eGnji (o'-a,eni& 0a*a
LKa-'&oNN1 ;<"!M.
Sve *$ 'e 'eorije dana* na($)'ene i 0oraj$ *e *a *'aja-i)'a znano*'i *0a'ra'i Aao o%orene.
?o.-i %i*0o za'o 0i0o nji& (ro@i )$'Ae1 i (ro)-i %i*0o da 'e 'eorije ne Give i nada-je $ (ro(a.andi $
odreFeni0 ze0-ja0a. Z%o. 'o.a )'o *$ ?arS i En.e-* (re$ze-i i da-je (renije-i1 $ ono vrije0e nove i
radiAa-ne1 ideje *vo. *$vre0eniAa r$na a$era1 (ri(ada 'a *'ar$dija (one.dje jo) i dan5dana* $
*'andardni (ro(a.andni eNeA'iv i ($'$je neAri'i,Ai i da-je.
Zna,ajnija *$ ona i*'raGivanja i na(adaji na &i*'orij*A$ i*'ini'o*' i (o$zdano*' EvanFe-ja )'o
i& je izvr)i-a -i%era-na 'eo-o.ija ;<. i (rvi& .odina !". *'o-je@a $ i0e 'eA*'ovne Ari'iAe. U i*'o i0 je
vrije0e *$vre0ena %i%-ij*Aa znano*'1 $z (o0o@ e.zaA'no. i izvanredno. *avje*no. i aAri%i,no.
rada na %i%-ij*Ao0 'eA*'$1 EvanFe-ji0a1 nanovo $,vr*'i-a 'e0e-je. PoA$)aji R. $-'0anna da
Hde0i'o-o.iziraI Novi zavje' donije-i *$ *(oznaj$ da *$ *e 0i)-jenje (raAr)@an*Ae zajedni+e i
njezina (redaja1 Aoja *e odrazi-a $ Sve'o0 (i*0$1 odvija-i $ vi)e *-ojeva. ?i *0o na$,i-i raz-iAova'i
'aAozvani H0i'*AiI izraGajni o%-iA 0no.i& 'eA*'ova Pi*0a1 $vje'ovan oni0 vre0eno01 od %i'no.
*adrGaja Pi*0a1 i iz nje.ova r$&a iz-$,iva'i LT Hde0i'o-o.izira'iIM (ovije*n$ jez.r$ * oni0 )'o je
*redi)nje $ novozavje'noj (or$+i2 oGje dje-o *(a*enja $ I*$*$ Kri*'$. I*'raGivanja na 'e0e-j$
H(ovije*'i AnjiGevni& vr*'aI1 Aoja *$ *e do (ojedino*'i $ 'eA*'ovi0a Ari'i,Ai %avi-a AnjiGevni0
vr*'a0a izraGavanja1 $*(je-a *$ da *e iz 'eA*'a Aao +je-ine ja*nije izv$A$ oni (ojedini dije-ovi i
od*je,+i Aoji vrijede Aao izvori (rvo. reda za Givo' &i*'orij*Ao. I*$*a. IaAo *$ 'i0e (rodr0ane
(oneAe 'radi+iona-ne naivne (redodG%e1 Aoje *$ $ EvanFe-ji0a vidje-e i*A-j$,ivo ne)'o (o($'
0oderni& %io.raNija * nji&ovo0 Arono-o)Ao0 i *adrGajno0 *avr)eno)@$1 'i0e *e * dr$.e *'rane
0o.-a razradi'i o*novna *A$(ina ,injeni+a iz novozavje'ni& 'eA*'ova1 ,injeni+a Aoje *e 0o.$
&i*'orij*Ai (rovjeri'i i Aoji& niAaAva Ari'iAa ne 0oGe o%ori'i.
IaAo 0i jo) i 'o zna0o da ni jedno od ,e'iri EvanFe-ja nije I*$*ova &i*'orij*Aa %io.raNija >
ni'i je i0a-o (re'enzija da 'o %$de > ona *$ zadrGa-a nje.ov$ *-iA$ onaAo AaAo *e na o*novi
a(o*'o-*Ao. navije)'anja %i-a o%-iAova-a $ *r+i0a nje.ovi& (ri*'a)a Aoji *$ 0$ vjerova-i i Aoji *$ .a
-j$%i-i > 'o i(aA 0oGe0o $'vrdi'i da i0a o nje0$ 0no.o (ojedino*'i $ EvanFe-ji0a Aoje *e 0o.$
&i*'orij*Ai (rovjeri'i. Pod HKri*'o0 vjereI1 AaAo .a +r'a Novi zavje'1 0oGe *e *i.$rno do&va'i'i
=
H(ovije*niI Kri*'Q nje.ova &i*'orij*Aa e.zi*'en+ija je neo*(orna. Prije *ve.a1 0i *ada 0oGe0o
(o,e'aA i Araj ze0a-j*Ao. I*$*ova Givo'a * &i*'orij*Ao0 *i.$rno)@$ $A-o(i'i $ (ovije*ni *A-o(
onda)nje. vre0ena2 nje.ovo roFenje za vrije0e /eroda Ve-iAo.a1 o'(ri-iAe #. i-i B. .odine (rije
na)e ere1 a nje.ov$ *0r' na AriG$ $ vrije0e Pon+ija Pi-a'a dana ;#. i-i ;B. 0je*e+a ni)ana neAe
.odine iz0eF$ 7". i 77. Na)e ere. IaAo *$ ,e'iri Aanon*Aa EvanFe-ja i0a-a o,i.-edno 'eo-o)Ae i
Aeri.0a'*Ae Unavje)'a-a,AeV na0jere1 i(aA ni*$ (ro($*'i-a da $Aaz$ na ,injeni+e i $zro,ne veze *vo.
vre0ena1 i da &i*'orij*Ai $*idre do.aFaje *(a*enja1 (re0da (ri 'o0 ne (o*'$(aj$ Arono-o)Ai. Ona
izvje)'avaj$ $ *voj*'v$ o,evida+a1 i daj$ na0 neo%i,no i0(re*ivn$ i Giv$ *-iA$ o -i,no*'i1 na$+i i
*0r'i U,i'e-ja1 Aoja *e 0oGe doGivje'i *a0o ,i'anje0 nji&ovi& *(i*a.
I neAr)@an*Ai izvori (o*vjedo,$j$ I*$*ov$ (ovije*n$ e.zi*'en+ij$. I*'ina1 nedo*'aj$ na0
onovre0eni izvje)'aji izvanAr)@an*Ao. (odrije'-aQ a-i Ta+i'ove izjave oAo ;;8. LAnna-e* KV1 ##M1
P-inija ?-aFe. oAo ;;!9;;7. L(i*0o +ar$ Trajan$M i Sve'onija oAo ;!". LVi'a 4-a$dii1 +. !BM (o'($no
*$ (o$zdane i (o'($ni &i*'orij*Ai doAaz1 'aAo da i& 0oGe0o *vr*'a'i $ *i.$rna *vjedo,an*'va. Od
Gidov*Ao. (i*+a Jo*i(a F-avija i0a0o iz <79<#. izjave Aoje ja*no (oAaz$j$ da je nje0$ (ovije*na
-i,no*' I*$*a Kri*'a %i-a (ozna'a LAn'iW$i'a'e* KVIII1 B1 ! i KK1 <1 ;MQ doA je dr$.o jedno 0je*'o
LAn'. KVIII1 71 7M veo0a *$0njivo .-ede a$'en'i,no*'i.
!. Povijesnost osnutka Crkve od I*$*a Kri*'a jednaAo je od (o,e'Aa novo.a vijeAa (red0e'
0no.i& *(orova. Radi *e (rije *ve.a o (i'anj$ da -i je Kri*' (ro(ovijedao *a0o o(@eni'o Ar)@an*'vo
i-i je *vojoj re-i.iji dao 'aAoFer ,vr*' or.aniza+ioni o%-iA $ jednoj in*'i'$+iona-noj 4rAvi1 Aoj$ je &'io
Aao i*A-j$,ivo. izvr)io+a Ao0e je (ovjerio navije)'anje *vo. evanFe-ja i na*'avaA *vo. *(a*i'e-j*Ao.
dje-ovanja. S(iri'$a-i*'i,Ao (oi0anje 4rAve Le++-e*ia *(iri'$a-i*M * Araja *rednje. vijeAa dove-o je $
vrije0e reNor0a+ije do od%a+ivanja (a(in*Ae 4rAve i do Ge*'oAe %or%e (ro'iv njeQ nj$ *$
reNor0a'ori oArivi-i daje Arivo'vori-a izvorn$ vo-j$ I*$*a Kri*'a. Jo) $ novije vrije0e (ro'e*'an'*Ai
(roNe*or (rava R$do-N So&0 LKir+&enre+&'1 I1 ;:<!M1 (o-aze@i od *voje. -$'eran*Ao. *&va@anja
4rAve1 za*'$(ao je 'ez$ da Kri*' nije Ge-io o*nova'i 4rAv$1 ne.o je (ro(ovijedao (o*ve d$&ovno
Ar)@an*'voQ z%o. 'o.a da je (raAr)@an*'vo %i-o %ez iAaAvo. izvanj*Ao. $reFenja i or.aniza+ij*Ae
(ovezano*'i2 vodio .aje i odrGavao i*A-j$,ivo d$& -j$%avi i nije (oznava-o niAaAve +rAvene
in*'i'$+ije. I*'o0 je (o*-ijea(o*'o-*Ao vrije0e Arivo raz$0je-o Kri*'ov$ vo-j$ i Arivo'vori-o nje.ovo
dje-o. Iz 'o. Arivo. '$0a,enja na*'a-a je rana Aa'o-i,Aa 4rAva1 $ Aojoj *e Aa*nije *-o%odna vjera
(rvi& vre0ena oAa0eni-a $ do.0$1 a Aariz0a'*Ai1 d$&o0 (roGe'i Givo' (rvi& Ar)@ana $&va@en je $
$%i'a,ne (ravne izreAe i di*+i(-in*Ae (ro(i*e.
Jo) i $ *$vre0eni0 0eF$Ar)@an*Ai0 ra*(ra0a i $ eA$0en*Ao0 dija-o.$ (i'anje o*n$'Aa
4rAve za$zi0a +en'ra-no 0je*'o. So&0ove *$ ideje (ri*$'ne Aod E0i-a r$nnera LDa*
?i**ver*'Xndni* der Kir+&e1 ;<B;M1 /an*a von 4a0(en&a$*ena LKir+&-. A0' $nd .ei*'-i+&e
Vo--0a+&' in den er*'en drei Ja&r&$nder'en1 ;<B7M1 a i Aod dr$.i&. Z%o. 'o.a 're%a (o%-iGe ra*(ravi'i
(i'anje )'o Sve'o (i*0o AaGe o o*n$'A$ 4rAve i AaAo je (ra+rAva raz$0je-a i o*'vari-a Kri*'ov$
vo-j$.
EvanFe-ja izvje)@$j$ na *vaAoj *vojoj *'rani+i da je *adrGaj I*$*ove (ro(ovijedi *(a*enja
rado*na (or$Aa o oGje0 Ara-jev*'v$1 Aoje *e o*'var$je $ dva *'$(nja2
;. Naza ovo*'rano. (o,e'Aa1 Aoji je ve@ (o,eo I*$*ovi0 navije)'anje0 L3A ;;1!#Q ?' ;;1;!M i
!. Naza Aona,no. i*($njenja na Araj$ vre0ena.
Je -i I*$* za0i)-jao (rv$ Naz$ > Aoja na* ovdje jedino zani0a > $ nevid-jivo0 i-i 'aAoFer $
vid-jivo0 o*'varenj$Y Je -i on &'io vid-jivo1 izvanj*Ao1 N$nA+ija0a ra),-anjeno i or.anizirano oGje
Ara-jev*'vo ve@ na ovo0 *vije'$Y Od.ovor je 'eGaA1 jer Kri*' ni.dje nije > (re0a ono0 )'o je
(redajo0 do na* do)-o > dao neAo ja*no nareFenje o o*n$'A$. I(aA1 %i%-ij*Ai izvje)'aji i *-iAe Aoje
je I*$* $(o'rije%io da %i oAaraA'erizirao *voj$ (redodG%$ 4rAve (oAaz$j$ da je i0ao veo0a
AonAre'n$ *-iA$ o 4rAvi i da *$ .a a(o*'o-i jednaAo AonAre'no raz$0je-i.
Kad I*$* $*(oreF$je *voj$ 4rAv$ * A$@o0 i-i *a *voji0 *'ado0 L?' ;=1;:Q !;1#!Q - Kor 71;;Q
Dj #1;;Q nada-je ?' !=17;Q Iv ;"1;=Q - Kor <18M1 onda on *a*vi0 ja*no izraGava da 'a .radnja A$@e
'raGi ,vr*'$ *'ijen$ za 'e0e-j i da je za vod*'vo *'ada (o're%an ov-a)'eni (a*'ir. On je *a0 iz0eF$
8
*voji& $,eniAa iza%rao Hdvanae*'ori+$I Aao (o*e%no od.ovorne1 a $ Pe'rovoj o*o%i je *vo0e *'ad$
(o*'avio (rvoov-a)'eno. (a*'ira L?A 71;# i *iQ ?' ;=1;8 i *iQ 3A !!17; i *iQ Iv !;1;B i *i.M TaAo je on
*a0 $*(o*'avio (rve H*-$G%eI. S-$G%a je*' vi)e ne.o-i 'ren$'na1 (ro-azna zada@a. U(ravo 'o
*-$G%eno (o*'av-janje daje *-$G%i zna,aj 'rajno*'i1 zna,i nadindivid$a-n$ (ovezano*' *-$G%ene
N$nA+ije *a *'anovi'i0 'rajni0 zada'Ao01 Aoji (o*'oji i naAon *0r'i (ojedino. no*io+a i Aoji
*-$G%eniA$ daje ov-a)'enje da .ovori i radi $ i0e i (od a$'ori'e'o0 ono.a Aoji .a je (o*'avio. Z%o.
'o.a *-$G%a dono*i *a *o%o0 i na*-jeFivanje. SvaAaAo1 $ 'o0 *$ *0i*-$ a(o*'o-i *0a'ra-i *voj$
*-$G%$ Aao Ho.o0 dan$ 0i-o*' da %i *-$G%$ I*$*a Kri*'a... i*($ni-i i *ve'o dje-o evanFe-ja izvr)i-iI
LRi0 ;B1;=M1 i (o*'av-ja-i *e%i *$radniAe i na*-jedniAe $ 'oj *-$G%i. JednaAo je 0i*-i-a i (ra+rAva. Po
'oj je *-$G%i 4rAva i iz.raFena. $d$@i da Kri*' *a0 no*i *-$G%$ i $ njoj dje-$je1 'o1 0o.-o %i *e re@i1
4rAva (o*'oji za&va-j$j$@i 'o0 AaraA'er$ *-$G%e i * 'i0 AaraA'ero0.
7. Ko-iAo .od %i-o i*(ravno da od Kri*'a o*novana 4rAva 0oGe %i'i *&va@ena *a0o $ vjeri i
od vjer$j$@i&1 'e da je ona Aao nadnaravna i 'ran*+enden'na ve-i,ina n$Gno d$&ovna i (re0a 'o0e
nevid-jiva1 i(aA *e niAaAo ne *0ije od*'$(i'i od 'o.a da je ona (o*'av-jena $ ovo vrije0e i
$'e0e-jena za -j$de ovo. vid-jivo. *vije'a. I*$* je &'io '$ *voj$ 4rAv$ Aao (ovije*n$ i vid-jiv$
zajedni+$. K 'o0e je *0jera-o ,i'avo nje.ovo dje-ovanje. On nije *a0o na$,avao ve@ je i Givio $
zajedni+i *a *voji0 $,eni+i0a. Nje.ovo vjer*Ao na$,avanje nije 'eGi-o za o*n$'Ao0 neAe )Ao-e1 ve@
za o*n$'Ao0 (rave Givo'ne zajedni+e1 Aoja %i o%$&va@a-a ,i'avo %i@e Givo'ne zajedni+e $ Aojoj je on
&'io %i'i *r+e i *redi)'e LIv ;;1!" i *iM i Aojoj @e on %i'i (o,e-o Givo'a.
Pavao vidi '$ Givo'n$ zajedni+$ vjerniAa * Kri*'o0 $ *-i+i 'ije-a L- Kor ;!1;! i *iM1 Aoje0$ je
Kri*' .-ava a vjerni+i $dovi LEN !1;! i *iQ #1;! i *iQ Ko- 71;BM. Kri*' Givi i da-je $ 4rAvi *voji0
$,ovje,enje01 o'A$(-jenje0 i (redanje0 na AriG$. Kao )'o 4rAva $,e*'v$je $ nje.ov$
%o.o,ovje,an*Ao0 %i'A$ i $ nje.ov$ *(a*i'e-j*Ao0 dje-$1 'aAo ona Givi i nje.ov Givo'. Pavao
ne(re*'ano (od*je@a da *$ Kri*'ov Givo'1 .orAa *0r' i $*Ar*n$@e ne *a0o o%jeA'ivna (ovije*na
,injeni+a1 ne.o da 0i1 aAo ne@e0o da je Kri*' $za-$d $0ro1 0ora0o *$5Givje'i nje.ov Givo'1 *$5
'r(je'i nje.ov$ *0r' i %i'i dioni+i nje.ova $*Ar*n$@a.
O*novno (i'anje Aoje 0ora0o (o*'avi'i .-a*i2 H'o 0i*-i'e o Kri*'$1 ,iji je on *inYI L?'
!!1#!M. Od.ovor 0oGe %i'i *a0o od.ovor vjere2 Sin oGjiZ InAarna+ija je *redi)nji (oja0
Ar)@an*'va. A-i1 ovdje (re*'aje (odr$,je ,i*'o. &i*'orij*Ao. i*'raGivanja i (o,inje 'eo-o.ija1 Aoja 'raGi
i (re'(o*'av-ja o(redje-jenje vjere. o. je $ I*$*$ Kri*'$ (o*'ao ,ovjeAo0 da ,ovje,an*'vo (onovno
(oveGe *a *o%o0 i da 0$ %$de %-izaA. U 4rAvi1 Aao $ jo) i da-je Givo0 Kri*'$1 $-azi o. (reAo *vi&
vre0ena i naroda (onovno i $vijeA nanovo $ ,ovje,an*'vo da %i .a doveo A *(a*enj$.
Najd$%-ja 'ajna 4rAve -eGi $ njezin$ iden'i'e'$ * Kri*'o0. U njoj *e na*'av-ja dje-o Aoje je
o.5,ovjeA I*$* Kri*' $ *voje0 (ovije*no0 ze0a-j*Ao0 Givo'$ za(o,eo1 *ve do nje.ova (onovno.
do-a*Aa $ e*&a'o-o)Ao0 i*($njenj$. Ona je (ro*'or $ Aoje0 *e inAarna+ija 3o.o*a na ovo0 *vije'$
$vijeA nanovo o*'var$je.
Za'o J. A. ?[&-er .ovori o Kri*'ov$ Hne(re*'ano0 (o*'ajanj$ ,ovjeAo0 $ 4rAviI. U 'o0
*0i*-$ je i *a0a 4rAva d$%oAo o'aj*'vo vjere i *(a*enja LPo*-ani+a ENeGani0aM1 'e $,e*'v$je $ ono0
.o-e0o0 odno*$ na(e'o*'i iz0eF$ %oGan*Ae *ve'o*'i i -j$d*Ae *-a%o*'i. oGan*'veno*'1 *ve'o*' i
nerazorivo*' (ri0a od *vo. %oGan*Ao. o*niva,aQ -j$d*Aa *-a%o*'1 .re)no*' i ne(o*'ojano*'\joj do-aze
od -j$d*Ao.a. Ta (o-arno*'1 za*novana na njezinoj %i'i1 ,ini (o*'ojanje i dje-ovanje 4rAve $ (ovije*'i
neo%i,no $z%$d-jivi0. Ne *a0o oAo 4rAve ve@ i $ njezino0 v-a*'i'o0 Ari-$ i $ *vaAo0 od njezini&
vjerniAa odvija *e dra0a'*Aa %or%a iz0eF$ %oGan*Ao. i ,ovje,je.1 iz0eF$ *ve'o. i ne*ve'o.1
iz0eF$ *(a*a i (ro(a*'i. Ona je 4rAva *ve'i& i 4rAva .re)niAa. U (ovije*'i 4rAve Aao i $ Givo'$
(ojedino. vjerniAa odvija *e 'o rvanje $ ne(re*'anoj (-i0i i o*e+i1 $ ne(re*'anoj 0ijeni iz0eF$
d$&ovno. $zdizanja i *i-aGenja1 ve@ (re0a 'o0e AaAo 4rAva (o($' ?arije Aod (ovije*no.
$'je-ov-jenja 3o.o*a .ovori o.$ *voj He++e an+i--a Do0iniI UT Evo *-$G%eni+e Go*(odnjeV.
O*-o%oFenje i (o*ve@enje ,ovje,an*'va o%avezni je (ro.ra0 Aoji je Kri*' dao *vojoj 4rAvi
Aao (o($d%in$. Po 'o0e AaAo i Ao-iAo je *(re0na da 'o0 %oGan*Ao0 zada'A$ $ Givo'$ $dovo-ji1
0jeri *e njezino *'anje $ (ojedini0 od*je,+i0a (ovije*'i. Sred*'va i 0e'ode (rovoFenja *$ *e
:
0ijenja-i i 0oraj$ *e (ri-a.oFiva'i dano*'i0a -j$d*Ao. NaA'ora. Zada'aA i +i-j o*'aj$ i*'i. Zov za
reNor0o0 i za vra@anje0 A (ra+rAvi1 Aoji $ 'oA$ dvo'i*$@$.odi)nje (ovije*'i $vijeA iznova odjeA$je1
ne 0oGe zva'i na (onav-janje i anaAroni*'i,Ao o%nav-janje (ra+rAveni& Givo'ni& o%-iAa1 ve@ *a0o na
(onovno o*vje)@ivanje na zada'A$ Aoji je %io zadan $ *a0o0 (o,e'A$2 zada'aA da *e na*'avi
Kri*'ovo *(a*i'e-j*Ao dje-o $ nje.ovoj rije,i i $ nje.ov$ *aAra0en'$1 da *e *vije' (roGi0a Kri*'o0 i
A nje0$ (rivodi.
O!
PRA4RKVA U APOSTO3SKO VRIJE?E
Nijedno razdo%-je (ovije*'i 4rAve ne0a * o%ziro0 na njezin (ovije*ni razvoj 'aAo od-$,an
zna,aj Aao vrije0e $'e0e-jenja i Aon*'i'$iranja 4rAve $ (rvo1 Ha(o*'o-*Ao vrije0eI.
;. Po*-ije I*$*ova $za)a)@a na)-a *e $,eni,Aa o(@ina odjedno0 $ (o*ve novo0 (o-oGaj$.
I*'ina1 Go*(odin joj je na ra*'anA$ %io (redao ja*an 0i*ij*Ai zada'aA L?' !:1;:Q ?A ;=1;BM1 Aoje0$
je *adrGaj %io2 na*'avi'i nje.ovo (ro(ovijedanje *(a*a1 navije)'a'i rado*n$ (or$A$ o Kri*'ov$
e*&a'o-o)Ao0 Ara-jev*'v$Q ?eF$'i01 nije joj1 ,ini *e1 %io dao AonAre'ne $($'e o na,in$ njezina
da-jnje. *A$(no. Giv-jenja ni o (ojedino*'i0a njezine or.aniza+ij*Ae iz.radnje. U *vaAo0 *-$,aj$1
0i)-jenja *e na)i& e.ze.a'a o 'o0e zna'no razi-aze. Pro'e*'an'*Ai0 'eo-ozi0a1 Aoji &o@e da iz0eF$
ono.a )'o je Kri*' za(ravo &'io i ono.a )'o *e *'varno razvi-o (o*'oji *$(ro'no*'1 're%a od.ovori'i da
*$ a(o*'o-i i (rvi $,eni+i1 Aoji *$ *voji0 o,i0a vidje-i i na *voje $)i ,$-i nje.ovo navije)'anje1
*i.$rno %o-je '$0a,i-i I*$*ov$ vo-j$ ne.o-i dana)nji $,enja+i naAon dvije 'i*$@e .odina.
Za+ije-o *a0o Pi*0o L(rin+i(2 *o-a S+ri('$raM nije dovo-jno da %i *e do.aFaji o%ja*ni-i.
Zajedno * Pi*0o0 0ora *e Aao Givi ,ini-a+ $ze'i i (raAr)@an*Aa a(o*'o-*Aa 'radi+ija U(redajaV. Kri*'
nije *voj$ vo-j$ *ao(@io $ a(*'raA'ni0 nor0a0a i $($'a0a. T$ vo-j$ je on o,i'ovao *voji0
a(o*'o-i0a Aao Givi zada'aA. I Aad *$ oni (o*-ije $za)a)@a %i-i iznenada -i)eni *vo. U,i'e-ja i o*je'i-i
(red *o%o0 *i-no 'eGaA zada'aA da na*'ave I*$*ovo dje-o1 oni *$ *a*virn *i.$rno (o*'$(i-i Aao
a$'en'i,ni '$0a,i nje.ove vo-je Aad *$ Givo'$ *voje o(@ine da-i ,vr*'o $reFenje i 4rAvi &ijerar&ij*A$
*'r$A'$r$. /ijerar&ija L&ier] arA&^ T *ve'o (o,e-o1 *ve'a v-adaM zna,i da je 'o $reFenje *ve'o.
(o*'anja1 jer .a je *a0 Kri*' dao *vojoj 4rAvi.
Ne0o.$@e je da *$ *e a(o*'o-i 0o.-i (revari'i. Po vjerovanj$ 4rAve1 Hdvanae*'ori+aI *$ i
*a0i %i-i jo) no*io+i %oGan*Ae o%jave1 Aoj$ *$ %i-i (ri0i-i ne(o*redno od Kri*'a. Nada&njivao i& je
D$& Sve'i Aad *$ $ *vo0 Givo0 navije)'anj$ vjere da-je (redava-i %-a.o o%jave Aoj$ i0 je Go*(odin
*ao(@io. Ni*$ 'o ,ini-i *a0o $*0eno0 (ro(ovijedi i (i*ano0 rije,i > Sve'i0 (i*0o0 > ne.o i
*voji0 raznovr*ni0 AonAre'ni0 $($'a0a na (odr$,j$ A$-'a1 di*+i(-ine i +rAveno. $reFenja. KaAo
Kri*' nije o*'avio ni jedno. na(i*ano. re'Aa1 'o je ono )'o *$ na0 Dvanae*'ori+a $*0eno i-i
(i*0eno1 o*o%no i-i (reAo *voji& ne(o*redni& $,eniAa od nje.a (renije-i1 %i'no za Ar)@an*'vo. To
*adrGi ,i'av$ %oGan*A$ o%jav$ -j$di0a Aoja je zna,ajna za eAono0ij$ *(a*enja. To0e ni)'a novo
nije (rido)-e i ni)'a novo ne@e nado@i. O(@a %oGan*Aa o%java *(a*enja *adrGana je1 zaA-j$,ena i
i*($njena $ a(o*'o-*Aoj (redaji. TaAo Ari'erij a$'en'i,no*'i odreFene vjer*Ae na$Ae je*' i o*'a' @e2 da
*e 0oGe $'vrdi'i da 'a na$Aa (o*'oji $ H'radi'io a(o*'o-i+aI U$ a(o*'o-*Aoj (redajiV. Ta 'radi+ija *e
%a) onaAo *'a-oGi-a $ na$+i1 A$-'$ i Givo'$ (ra+rAve Aao )'o *e *'a-oGi-a $ nada&n$'i0 Aanon*Ai0
*(i*i0a Novo.a zavje'a1 Aoji *$ na*'a-i $ a(o*'o-*Ao0 vre0en$.
I*'ina1 ,e*'o *e ne 0oGe -aAo raz-$,i'i )'o *e od 'e (raAr)@an*Ao5a(o*'o-*Ae 0i*aone %a)'ine
i0a *0a'ra'i ne(o*redno0 %oGan*Ao0 o%javo0 a )'o je o(e' $)-o 'eo-o)Ai0 raz0i)-janje0
(rao(@ina. Ja*no *e1 nai0e1 dade razazna'i da *e *adrGaji o%jave1 ve@ od (rve Ar)@an*Ae .enera+ije1
ni*$ ja-ovo Aonzervira-i1 ve@ *e o nji0a *a0o*'a-no raz0i)-ja-o i da-je *$ *e razvija-i. TaAo *e ve@ $
najranije do%a 'eo-o)Ai (rodira-e $ o%jav-jene i*'ine1 $ (rvo0 red$ .-edo0 na %oGan*Ao5,ovje,j$
o*o%$ Kri*'a i nje.ovo o'A$(i'e-j*Ao dje-o1 )'o o%i,ava0o o(@eni'o naziva'i H'eo-o.ijo0 o(@inaI
(ra+rAve. S div-jenje0 dana* raza%ire0o da 'o rano vrije0e (ri(ada 0eF$ 'eo-o)Ai najvi)a
*'vara-a,Aa razdo%-ja +rAvene (ovije*'i. KaAo je 'o raz0i)-janje o*'a-o (o-oGeno jednaAo i $ Sve'o
<
(i*0o i $ 'radi+ij$1 'o *e e.ze.e'i i &i*'ori,ari zajedni,Ai 'r$de da .a iz%-iGe.a (ro$,e i raz-$,e od
%a)'ine ne(o*redne %oGan*Ae o%jave. Kona,na od-$Aa o 'o0 )'o je %io i )'o o*'aje %i'ni *adrGaj vjere
(ri(ada +rAvenoj $,i'e-j*Aoj *-$G%i.
-izina a(o*'o-*Ao. vre0ena o%javi o%ja)njava na0 za)'o Ar)@an*'vo odvajAada Givi $
$vjerenj$ i iz $vjerenja da je za nj ,$vanje H'radi'ioni* a(o*'o-i+aeI (i'anje o(*'anAa1 (i'anje %i'i i-i
ne %i'i. Ta (ovezano*' *e1 0eF$'i01 ne 0oGe *a*'oja'i $ Ar$'o0 odrGavanj$ i-i ,aA $ ne0o.$@e0
(onav-janj$ (raAr)@an*Ai& 0i*aoni& i Givo'ni& o%-iAa1 ve@ 0ora vodi'i ra,$na o na,e-$ Give $*0ene
i-i (i*0ene (redaje i o zaAon$ or.an*Ao. razvoja. Ne5*'vara-a,Ai 'radi+iona-iza0 ne od.ovara
na,e-$ ni d$&a ni Givo'a Aoje je 4rAvi i0anen'no. AAo *e $ +rAvenoj (ovije*'i $ *vi0 vre0eni0a i
$%$d$@e $vijeA %$de ,$o zov za reNor0o01 'o0 *e zov$ ne@e 0o@i (ravo $dovo-ji'i naivni0
vra@anje0 na (o,e'ne (rao%-iAe1 Aao )'o *$ 'o 0i*-i-i *(iri'$a-i*'i1 *eA'a)i i Arivovjer+i1 Aoji *$
$vijeA od%ija-i zaAon (ovije*no. razvi'Aa i or.an*Ao. )irenja *ve.a )'o je Givo1 > ve@ *a0o *ve
*naGniji0 o*'varivanje0 izvorno.1 $ *a0o0 (o,e'A$ dano. Kri*'ova zada'Aa. ReNor0a zna,i
vra@anje *vije*'i na ono )'o je Kri*' dao *vojoj 4rAvi na ($' Aroz vrije0e Aao o%vezni (ro.ra0.
Pra+rAva je 'o o*'vari-a na o*o%i' na,in i $ (o*e%noj ,i*'o@iQ z%o. 'o.a (ra+rAva i0a odreFeno
nor0a'ivno i $zorno zna,enjeQ 'o 0eF$'i0 ne i*A-j$,$je da-ji razvoj1 Aoji je %i'an. U 'o0 d$%-je0
*0i*-$ Aa'o-i,Aa 4rAva1 $*(rAo* *vojoj $niverza-noj (ro)ireno*'i i *i-noj $n$'ra)njoj razvijeno*'i1
Givi $ *vije*'i da je *avr)eno jedna 'e i*'a i iden'i,na * 4rAvo0 a(o*'o-a iz (ravre0ena.
To,no vre0en*Ai raz.rani,i'i 'o a(o*'o-*Ao vrije0e o%jave je*' (o0a-o 'e)Ao. O%i,no *e ono
ra,$na od I*$*ova $za)a)@a na ne%o (a *ve Hdo *0r'i (o*-jednje. Lod dvanae*'ori+eM a(o*'o-aI. To
odreFenje ne *0ije *e i(aA 'r(a'i $ neAe Nor0a-no5j$ri*'i,Ae *'ro.e .rani+e. ?o@i @e0o .a ozna,i'i $
)ire0 *0i*-$ Aao vrije0e (rve i dr$.eLZM Ar)@an*Ae .enera+ije1 $ Aojoj *$ i doA *$ jo) Givje-i
ne(o*redni *vjedo+i $*Ar*-o. Go*(odina i nje.ov$ o%jav$ da-je no*i-i *vije'o0. TaAo1 na (ri0jer1 (o
0i)-jenj$ Aa'o-i,Ai& e.ze.e'a1 nada&n$'a1 Aanon*Aa novozavje'na Po*-ani+a /e%reji50a (o'je,e od
ne(ozna'o.1 a-eA*andrij*Ai o%razovano. Ar)@anina dr$.e .enera+ije.
Na)i izvori za (oznavanje +rAveno. Givo'a $ 'o vrije0e je*$ $ (rvo0 red$ novozavje'ni
*(i*i1 na(o*e Dje-a a(o*'o-*Aa i (o*-ani+e *ve'o. Pav-a. I0a0o (ored 'o.a i dr$.i& *vjedo,an*'ava1
'aAo na (ri0jer *(i*e a(o*'o-*Ai& o'a+a1 Aoji dije-o0 i *a0i (ri(adaj$ $ 'o rano vrije0e LDida&e1
K-e0en'ova (o*-ani+aM1 i-i *$ na0 o*'avi-i izvje)'aje dr$.e r$Ae o *'anj$ $ (ra+rAvi.
!. KaAv$ na0 *-iA$ 4rAve daje 'o (raAr)@an*Ao a(o*'o-*Ao vrije0eY
Dje-a a(o*'o-*Aa i (o*-ani+e *ve'o. Pav-a ja*no (oAaz$j$ da je ve@ od *a0o. (o,e'Aa $
(ra+rAvi d$&ovna H*-$G%aI *0a'rana Aao %i'ni *a*'avni e-e0ena' (ore'Aa $ Ar)@an*Ai0 o(@ina0a.
Sa*vi0 Aariz0a'*Ao1 na *-o%odno0 dje-ovanj$ D$&a za*novano $*'roj*'vo1 %ez *-$G%i i (ravno.
(ore'Aa1 a i %ez ,vr*'a *adrGaja vjere1 nije niAada (o*'oja-oQ 'aAvo $*'roj*'vo nije niAaAo $ *A-ad$ *
(av-ov*Ai0 (oj0o0 4rAve. To vrijedi za (ojedin$ 0je*n$ o(@in$1 a vrijedi i za +ije-$ 4rAv$. Kao
)'o *$ (raa(o*'o-i *voje (o*'av-jenje za novozavje'no navije)'anje do%i-i *-$G%eno1 'j. a$'ori'a'ivno
od *a0o. Kri*'a L?A 71;7 i *iQ ;"1; *iQ 3A =1;! i *iM1 'aAo *$ i oni *voji0 naro,i'i0 *$radni+i0a i
na*-jedni+i0a (o-a.a-i r$Ae $ i0e *-$G%eno. (o*'av-jenja. Prao(@ine *e ni.dje ne jav-jaj$ Aao
jednoo%-i,ne1 ne.o Aao ra),-anjene zajedni+e1 Aoje *$ $vijeA .raFene na na,e-$ jedin*'va .-ava5
'ije-o. No*io+i *-$G%e (o*'av-jeni *$ i (ozvani za 'o da (red*'av-jaj$ *vo. nevid-jivo. Go*(odina i
da $ nje.ovo i0e rije,j$ i *aAra0en'o0 na*'ave dje-o *(a*enja. Oni jedini vr)e *-$G%eno vod*'vene
N$nA+ije1 %i-o $ *-$G%i +je-oA$(ne 4rAve Aao a(o*'o-i1 (roro+i i-i evanFe-i*'i1 %i-o $ *-$G%i (ojedini&
o(@ina Aao %i*A$(i1 (rez%i'eri1 FaAoni1 $,i'e-ji i (a*'iri L- Kor ;!1!:Q Fi- ;1;Q - Ti0 71! i *iM. Po*v$da
v-ada na,e-o na*-jed*'va $ *-$G%a0a L*$++e**io a(o*'o-i+aM $ *'ro.o0 *'$(njevanj$1 na*-jed*'va Aoje
je $veo Kri*' i a(o*'o-i.
S-$G%a nije %i-a ne)'o )'o %i *e (ro'ivi-o Aariz0i1 ne)'o )'o %i %i-o dano od o.a radi
naro,i'i& $*-$.a. Ce*'o *$*re@e0o N$nA+ionare Aoji *$ $ i*'i 0a& %i-i Aariz0a'i+i L! Kor :1!7Q Ti'oQ
Fi-1 !1!BQ Ri0 ;=1;Q Ga- ;1;<Q - Kor ;B18MQ i o%ra'no1 Aariz0a'i+i0a je (ovjeravano da vode o(@ine.
Na Araj$1 Pavao je *a0 %io (ne$0a'iA i Aariz0a'iA1 a (ri 'o0 je Aao no*i-a+ N$nA+ije %io dovo-jno
raz%ori' i *'varan1 (a je znao da nje.ove novoo*novane o(@ine 're%aj$ (aG-jivo1 rea-i*'i,no i ,vr*'o
;"
*-$G%eno i a$'ori'a'ivno vod*'vo. Kariz0e *$ *e $ nor0a-no0 vod*'v$ 4rAve 0ora-e (odredi'i
N$nA+iji. Sve ve@0a *e redovi'o vod*'vo o(@ina $*redo'o,iva-o $ r$Aa0a %i*A$(a i FaAonaQ (ri 'o0
*$ %i*A$(i izra*-i iz Ao-e.ija (rez%i'era1 $ Aoje0 *$ drGa-i vod*'vo Aao nad*'ojni+i i nad.-edni+i
Le(i*Ao(oiM. U (oneAi0 0je*ni0 o(@ina0a *$*re@e0o * (o,e'Aa i (o neAo-iAo (rez%i'era5e(i*Ao(a
$jednoQ Aa*nije *e $ !. *'o-je@$ (o*v$da $,vr*'io 0onar&ij*Ai e(i*Ao(a'. I*(ravno *e $ 'oj 'enden+iji
A 0onar&ij*Ao0 vr&$1 Aoj$ ve@ zarana (ri0je@$je0o $ (ojedina,ni0 o(@ina0a1 .-eda-o AaAo
(ro%ija na,e-o (ri0a'a1 Aoje je Aa*nije $'i*n$-o *naGan (e,a' +je-oA$(noj 4rAvi L/. S+&-ierM.
Vi*oAo$.oFenoj vjer*Aoj *vije*'i (ra+rAve i njezini0 o*o%i'i0 zada+i0a od.ovara-a je
*A$(ina ,i*'i& Aariz0a'iAa1 o Aoji0a *e ,e*'o .ovori. Nji&ova je N$nA+ija %i-a da o(@in$ iz.rade1 da
joj %$d$ na ra*(o-a.anj$ za naro,i'e $*-$.e1 a-i ne da je vode. C$je0o * vre0ena na vrije0e o
oz%i-jni0 *$Ao%i0a do Aoji& je do-azi-o iz0eF$ nji& i no*i-a+a N$nA+ija $ o(@ina0a L- Kor ;1;" i *iQ
;#1; i *iM. A-i1 'i *$ *$Ao%i (rev-adavani $ -j$%avi. Ka*nije *$ Aariz0a'*Ai darovi %i-i *ve 'o vi)e
(o'i*Aivani $ (ozadin$1 iaAo i& niAad $ 4rAvi nije (o*ve0a ne*'a-o.
O7
POJEDONOSNI PO/OD ?3ADE 4RKVE OD JERUZA3E?A DO RI?A
Dje-a a(o*'o-*Aa o(i*$j$ na0 'aj (o%jedono*ni (o&od evanFe-ja Hod Jer$za-e0a do .rani+a
Ze0-jeI LDj ;1:M. Ona na0 o0o.$@$j$ da d$%oAo za.-eda0o i $ divno i od$)ev-jeno
vjerovje*ni)'vo i $ $n$'ra)nji1 -j$%av-j$ i*($njeni Givo' (ra+rAve. ?oGe0o (ri 'o0 raz-iAova'i 'ri
razdo%-ja2
;. j$deoAr)@an*Ao * Jer$za-e0o0 Aao *redi)'e0 L.-. - 5<1 7;M
!. razdo%-je (rije-aza od j$deoAr)@an*'va na Ar)@an*'vo iz (o.an*'va1 * An'io&ijo0 Aao
*redi)'e0 L.-. <17!>;B17BM.
7. razdo%-je 0i*ije *v. Pav-a Aod (o.ana L.-. ;7>!:M.
;. Prao(@ina $ Jer$za-e0$
Jer$za-e0*Aa 0a'i,na 4rAva i0a-a je ve@ od (rvo. (o,e'Aa ve-iA $.-ed. Ovdje *$ dje-ova-i
(raa(o*'o-i1 Aoji *$ zajedni,Ai1 * Pe'ro0 na ,e-$1 vodi-i o(@in$ Aao Givi *vjedo+i Go*(odinovi.
Ondje i& je Givje-o jo) 0no.o Aoji *$ Aao o,evi+i dje-ovanja1 *0r'i i $*Ar*n$@a I*$*ova od$)ev-jeno
o%jav-jiva-i rado*n$ (or$A$ o *(a*enj$.
U Jer$za-e0$ *e (o,eo iz.raFiva'i v-a*'i'i Ar)@an*Ai (oj0ovni jeziA i o%-iAova'i *-$G%a
oGja. ?-ada o(@ina *e1 i*'ina1 $ (rvo0 (o,e'A$ o*je@a-a Aao i*($njenje Gidov*'va1 $,e*'vova-a je $
Gidov*Aoj *-$G%i oGjoj1 Givje-a je 'radi+iona-ni0 Gidov*Ai0 o%-i+i0a (o%oGno*'i1 a (re$ze-a je i
o*novna na,e-a Gidov*Ae or.aniza+ije Lo(@ina je ra),-anjena1 vode je naj*'ariji1 (rez%i'eri1 i
N$nA+ionari * 'rajno0 v-a)@$M. U i*'i 0a& 'a je o(@ina zajedno * a(o*'o-i0a 'vori-a za*e%n$
zajedni+$Q odrGava-a je v-a*'i'$ *-$G%$ oGj$ $ za&va-ni,Ao0 *(o0en5,in$ Le$&ari*'ijiM i $ A$-'no0
$(ri*$'njenj$ Gr'vene Kri*'ove *0r'i2 Ar)@ani *$ $ *voji0 (riva'ni0 *'anovi0a H-o0i-i Ar$& i
zajedno $zi0a-i &ran$ ve*e-a i (ri(ro*'a *r+aI LDj !1#=M i 'aAo *-avi-i *ve'$ Ve,er$. Ta jer$za-e0*Aa
o(@ina da-a je od-$,an (e,a' zajedni,Ao0 Givo'$1 $*'roj*'v$1 (o%oGno*'i i 0o-i'veno0 (ravi-$
4rAve. A na 'zv. a(o*'o-*Ao0 Aon+i-$ $ Jer$za-e0$ LoAo .odine B".M (a-a je i (rva 'e)Aa od-$Aa1
Aoja je %i-a veo0a zna,ajna za %$d$@no*' 0-ade 4rAve2 od-$,i-i *$1 nai0e1 da Ar)@ani iz (o.an*'va
$ na,e-$ ni*$ (odvr.n$'i Gidov*Ao0 zaAon$ LDj ;B1= i *i1 ;<M.
IaAo je $n$'ra)nj$ iz.radnj$ o(@ine $ (rvo vrije0e odreFivao zajedni,Ai Ao-e.ij
dvanae*'ori+e a(o*'o-a1 i(aA *e ja*no raza%ire da je Pe'ar i0ao vod*'ven$ $-o.$. Pored nje.a
ozna,$je *e jo) Pavao1 JaAov i Ivan Aao H*'$(oviI o(@ine LGa- !1<M. TeA naAon Pe'rova od-a*Aa iz
Jer$za-e0a LoAo #79##1 Dj ;!1;8M *'$(io je JaAov na nje.ovo 0je*'o. Nje.a zove (redaja (rvi0
jer$za-e0*Ai0 H%i*A$(o0I. Na a(o*'o-*Ao0 Aon+i-$ *$*re@e0o (rvi ($' H(rez%i'ereI1 a ve@ *e
(rije 'o.a *(o0inj$ *ed0ori+a FaAona
;;
LDj =1; *iM *a S'je(ano0 na ,e-$. TaAo je &ijerar&ij*Ai (oredaA N$nA+ionara (o'($n2 a(o*'o-5
%i*A$(1 (rez%i'eri i FaAoni *$ a$'ori'a'ivni vode jer$za-e0*Ae o(@ine.
U*(rAo* 'o0e )'o *$ *$dje-ova-i $ Gidov*Ao0 o%red$ i *'ro.o (o)'iva-i Gidov*Ai zaAon1 'aAo
da *$ $ (rvo0 (o,e'A$ i0a-i iz.-ed neAe Gidov*Ae *eA'e1 0ora-o je $*Aoro $*-ijedi'i razrje)enje od
Gidov*'va2 nove1 'i(i,no Ar)@an*Ae zna,ajAe Aoje *$ i0a-i I*$*ovi *-jed%eni+i 0ora-e *$ $rodi'i
ne(re0o*'ivo0 o(reAo0 (re0a *ina.o.i. Kr)@an*Ao Ar)'enje1 0o-i'va $(rav-jena Kri*'$ Aao
Go*(odin$ LK_rio*$ T o.$M1 *-av-jenje e$&ari*'ije1 i*A-j$,iva Ar)@an*Aa zajedni+a -j$%avi1 Aoja je
'raGi-a ,aA i 'o da *e (riva'ni i0e'aA dade zajedni+i *$%ra@e $ vjeri LDj !1## i *iM1 *ve je 'o Aod
Eidova izaziva-o *$0nje1 o'(or1 a na Araj$ i ne(rija'e-j*'vo. Na(o*e je vjera $ Kri*'a dovodi-a do
o'vorena *$Ao%a1 Aoji je na)ao od$)Aa $ dva 0a&ovi'a (ro.ona. Prvi va- je .odine 7!977 $rodio
'i0e da je S'je(an Aa0enovan1 &e-eni*'i,Ai j$deoAr)@ani (ro'jerani iz Jer$za-e0a a Savao na*'avio
(ro.on1 Aoji je Aa*nije (red Da0a*Ao0 iz0eF$ 77. i 7=. doGivio o%ra@enje i Aao Pavao (o*'ao
Hoda%rano or$FeI Ar)@an*Ao. navije)'anja LDj <1;B i *iM. Dr$.i va- (ro.ona1 Aoji je ra*(irio Ara-j
/erod A.ri(a I L78>##M $rodio je .odine #!9#7. 0$,eni,Ao0 *0r@$ a(o*'o-a JaAova S'arije. i
$'a0ni,enje0 Pe'rovi01 Aoji je na ,$de*an na,in *(a)en iz 'a0ni+e LDj ;!1; i *iM.
DoA *$ (ro.oni $.-avno0 %i-i $(ereni (ro'iv &e-eni*'a1 'j. (ro'iv Eidova $ dija*(ori Aoji *$
*e o%ra'i-i na Ar)@an*'vo 'e i0a-i (ozi'ivno dje-ovanje jer *$ Ar)@an*'vo (ronije-i *vije'o01 do'-e *$
&e%rej*Ai j$deoAr)@ani o*'a-i $ Jer$za-e0$. Izvanredno -oja-ni0 drGanje0 (re0a Gidov*Ao0 o%red$
i *-$G%i $ &ra0$ na*'oja-i *$ da *e odrGe $ 0i-o*'i Eidova. I(aA1 *$(ro'no*'i *e 'rajno ni*$ 0o.-e
*aAri'iQ 0ora-e *$ izazva'i nove i*(ade. OAo .odine =!9=7. Aa0enovan je a(o*'o- JaAov ?-adi.
Pre0a Jo*i($ F-avij$ LAn'iW$i'a'e* KK1 <1; #>=M1 vr&ovni *ve@eniA Ananija i*Aori*'io je vrije0e
$*Ar)nje *ve'Aovine .odine =!. $ vrije0e Aad je 0je*'o ri0*Ao. (roA$ra'ora *'aja-o $(raGnjeno1
o('$Gio $*(je&o0 oAr$njeno. HI*$*ova %ra'aI i jo) neAo-iAo Ar)@ana * nji0e da Ar)e zaAone1 (a
naredio da i& o*$de. Pre0a *'aroj (redaji L/e.e*i(1 $ E$ze%ij$1 /i*'. E++-. II1 !71;!1 ;">;:M1
JaAova *$ naj(rije %a+i-i * vijen+a &ra0a1 a za'i0 .a je neAi -on,ar $0-a'io 'o-ja.o0.
Kad *$ Ar)@ani od0a& na (o,e'A$ Gidov*Ao. ra'a L==>8"M (o*-$)a-i o(o0en$ i
(roro,an*'vo I*$*ovo o (ro(a*'i Jer$za-e0a L?' !#1;B i *iM (a (ravovre0eno odan-e o'i)-i1 oGi.o*a-i
*$ i&
Eidovi Aao o'(adniAe i izdaji+e. Sve ve@a 0rGnja nave-a je *ina.o.$ da oAo .odine ;"".
*-$G%eno (roA$ne Ar)@ane. Za vrije0e (onovno. i (o*-jednje. $*'anAa Eidova (ro'iv Ri0-jana (od
vod*'vo0 ar Ko&%e (a-e*'in*Ai Eidovi *$ jo) jedno0 Arvavo (ro.oni-i Ar)@ane. Ti0e je
razdje-ni+a iz0eF$ Eidova i Ar)@ana Aona,no (ov$,ena i za,e-o *e z-o*re'no ne(rija'e-j*'vo1 'aAo
z-oAo%no i za jedn$ i za dr$.$ *'ran$. Pri-iAo0 (ro.ona Ar)@ana $ Ri0*Ao0 4ar*'v$ i0a' @e
do*Aora Eidovi $vijeA nanovo *$d%ono*n$ $-o.$ (o'i+a'e-ja i oni& Aoji *$ (od%ada-i ($A (ro'iv
Ar)@ana. Po*-ije Aon*'an'inov*Ao. (reoAre'a1 a nada*ve $ *rednje0 vijeA$1 *'radava' @e Eidovi. Sa
novovjeAi0 ra*i*'i,Ai0 an'i*e0i'iz0o0 ne0a 'a vjer*Aa (ro'iv)'ina1 naravno1 ni)'a zajedni,Ao.
S (ro(a)@$ Jer$za-e0a .odine 8". iz.$%i-a je jer$za-e0*Aa o(@ina *voje (rven*'vo 0ed$
o(@ina0a.
!. O(@ina $ An'io&iji
An'io&ija je %i-a (rva (o.an*Ao5Ar)@an*Aa o(@ina i Ar)@an*Ai 0i*ij*Ai +en'ar1 (a je za'o *
(o,e'Aa i0a-a zna,ajno 0je*'o. TaAozvani an'io&ij*Ai *(or LDj ;B i Ga- !1;; i *iM dao je (o'i+aj da *e
razja*ni odno* j$deoAr)@ana (re0a Ar)@ani0a iz (o.an*'va. Ne zna0o1 na Ga-o*'1 0no.o o
$n$'ra)njoj iz.radnji an'io&ij*Ae o(@ine1 (a (re0a 'o0e ne 0oGe0o re@i $ Aojoj 0jeri je 'a o(@ina
%i-a $zor za iz.radnj$ oni& 0no.o%rojni& o(@ina )'o i& je Pavao o*novao na *voja 'ri vjerovje*ni,Aa
($'ovanja na Aoja je Aren$o iz An'io&ije. O,i.-edno *e 'a o(@ina *a*'oja-a $.-avno0 od NeGidova1
'aAo da nije iz.-eda-a Aao Gidov*Aa *eA'a1 ne.o (o (rvi ($' Aao za*e%na re-i.ij*Aa zajedni+a
HAri*'ijanaI i-i Ar)@ana LDj ;;1!=M.
Pavao je %io %a) onaj Aoji je Ar)@an*'vo odvojio od nje.ova Gidov*Ao5(a-e*'in*Ao. 0a'i,no.
;!
'-a i Aoji je iz An'io&ije1 jedno. od *redi)'a .r,Aori0*Ae &e-eni*'i,Ae A$-'$re1 (ronio Ar)@an*'vo1
*vije'o0. NaAon )'o *e o%ra'io LoAo 77M1 (ro%oravio je (o*-ije 7=. naj(rije 'ri .odine $ ara(*Aoj
($*'inji1 da %i *e ondje (ri(ravio za a(o*'o-*Ao zvanje1 a onda je na arna%in (oziv (o)ao $
An'io&ij$. S arna%o0 je (od$zeo1 H(o*-an od D$&a Sve'o.aI LDj ;71#M1 *voje 1. misijsko
putovanje L#B>#:M1 Aoje .aje odve-o na 4i(ar i $ ?a-$ Azij$ LPer.e1 An'io&ij$ $ Pi*idiji1 IAonij1
3i*5'r$ i Der%e1 $*(. Dj ;7 >;#M. A na *voje0 2. misijskom putovanju L#<9B">B!M (rodro je Pavao
(reAo ?a-e Azije $ Evro($1 .dje je o*novao o(@ine $ Fi-i(i0a1 So-$n$1 A'eni i Korin'$ LDj ;B17=>
;:1!!M. A nje.ovo 3. misijsko putovanje LB7 > B:M i)-o je (reAo Ga-a'ije i Fri.ije $ ENez1 odan-e $
Gr,A$1 (a na'ra. $ Troj$1 ?i-e'1 4ezarej$ i Jer$za-e01 .dje je zavr)i-o (rvi0 Pav-ovi0
$'a0ni,enje0 LB:M LDj ;:1!7>!;1!8M. U 'o je vrije0e (i*ao *voja divna (i*0a Korin@ani0a1
Ri0-jani0a1 Ga-a@ani0a i'd. A ve@ je 'ada $(irao o,i (re0a Ri0$ i Za(ad$ L(anjo-*AojM.
7. Po,e+i ri0*Ae o(@ine
Ri0*Aa o(@ina ve@ je (ri-i,no eva-a Aad je Pavao1 zi0i B89B:1 (i*ao iz Korin'a *voje (i*0o
Ri0-jani0a LRi0 ;1:M. NeAo-iAo .odina (rije 'o.a LoAo B"M %i-o je (re0a izvje)'aj$ +ar*Ao.
%io.raNa Sve'onija LVi'a 4-a$dii1 +. ;B1#M nereda 0ed$ ri0*Ai0 Eidovi0a z%o. Kri*'a LHJ$daeo*
i0($-*ore 4&re*'o a**id$e '$0$-'$an'e* Ro0a eS($-i'IM1 i Pavao je dvoje 'i& (ro.naniAa1 %ra,ne
dr$.ove AAvi-$ i Pri*+i-$1 $(oznao na *voje0 dr$.o0 0i*ij*Ao0 ($'ovanj$ $ Korin'$ LDj ;:1!MQ
*i.$rno je od nji& *-$)ao o ri0*Ai0 Ar)@ani0a1 (a je ve@ 'ada *0i*-io da *a0 ($'$je $ Ri0. Ri0-jani
*$ %i-i (ri*$'ni i za (rvi %-a.dan D$&ova $ Jer$za-e0$ LDj !1;"M1 (a nije nevjeroja'no da je ve@
zarana (o*'oja-a Ar)@an*Aa o(@ina $ Ri0$. TAo je '$ o(@in$ o*novaoY
Naj*'arija (redaja ri0*Ae o(@ine od$vijeA je veza-a o*n$'aA 'e o(@ine * Pe'ro0. A je -i Pe'ar
.odine #!9#7. %jeGe@i iz Jer$za-e0a1 odaA-e je (o)ao Hna neAo dr$.o 0je*'oI LDj ;!1;8M1 Aren$o
od0a& i-i %are0 $*Aoro $ Ri0Y To je *vaAaAo (ri&va'-jivo1 (a ,aA i aAo je1 na (ri0jer1 (onovo
.odine B". %oravio na a(o*'o-*Ao0 Aon+i-$ $ Jer$za-e0$. To0e *e ne (ro'ivi ni oAo-no*' )'o nije
%io $ Ri0$ Aad je Pavao (i*ao *voje (i*0o Ri0-jani0a LB89B:M i-i Aad *e Pavao na-azio $ ri0*Aoj
'a0ni+i. Kao i *vi dr$.i a(o*'o-i1 i Pe'ar je %io (roGe' 0i*ij*Ai0 Garo0 (a je *i.$rno Aren$o da-je
,i0 je o*novao ri0*A$ o(@in$. Vije*' o nje.ovo0 !B5.odi)nje0 %oravA$ $ Ri0$1 Aoja je na*'a-a 'eA
$ # *'o-je@$ LE$ze%ije i 4a'a-o.$* 3i%erian$*M1 ne za*-$G$je vjere1 a niAaAo *e 'o ne 0oGe *&va'i'i
Aao vije*' o ne(reAidno0 %oravA$. Na(ro'iv1 *a*vi0 je ne(rije(orno da je Pe'ar %io $ Ri0$Q 'o
(o*vjedo,$je i ;. Pe'rova (o*-ani+a L(i*0oM1 Aoje je =79=#. *i.$rno $ Ri0$ (i*ao L- P' B1;7M Aao i
nje.ova 0$,eni,Aa *0r' za vrije0e Neronova (ro.ona Ar)@ana1 vjeroja'no $ *r(nj$ =#. O 'o0
(o*-jednje0 *e (o*-ije najnoviji& i*Aa(anja i*(od %azi-iAe Sv. Pe'ra $ Ri0$ ne 0oGe *$0nja'iQ iaAo
nije (o)-o za r$Ao0 da *e nje.ov .ro% 'o,no iden'iNi+ira1 a i jedva @e 'o iAad $*(je'i a da ne zao*'an$
*$0nje Aoji je 'o od .ro%ova )'o *$ jedan iznad dr$.o.a (o-oGeni1 i(aA je *a*vi0 doAazano da je
Pe'ar %a) na 'o0 0je*'$ (oAo(an. S 'i0 zajedno 0ora *e i ,injeni+a o nje.ov$ 0$,eni)'v$ $ Ri0$1
)'o na0 .a je (renije-a ja*na 'radi+ija1 Aoja *eGe do $ naj*'arija vre0ena1 *0a'ra'i Aao &i*'orij*Ai
,vr*'o doAazana.
Ta 'radi+ija *voji0 ne(reAidni0 nizo0 *vjedoAa > ;. K-e0en'ovo (i*0o LoAo .odine <=MQ
%i*A$( 0$,eniA I.na+ije An'io&ij*Ai L(o*-ani+a Ri0-jani0aMQ Irenej 3ion*Ai1 Aoji je (rvi za(i*ao
(o'($ni niz %i*A$(a ri0*Ao. na*-jed*'va LAdv. &aere*e*1 III1 ;1;Q 71!MQ za'i0 Dionizije Korin'*Ai
LE$*e%i$*1 KG II1 !B1:MQ ri0*Ai (rez%i'er 4ai$* LE$*e%i$*1 KG II1 !B18M i na Araj$ Ter'$-ijan LDe
(rae*+ri('ione &aere'i+or$01 7!Q Adv. ?ar+ione0 IV1BM i jo) 0no.i dr$.i > $Aaz$j$ na Pe'ra Aao
na o*niva,a ri0*Ae 4rAve. Zajedno * Pav-o01 Aoji je i *a0 (odnio 0$,eni,A$ *0r' $ vrije0e
Neronova (ro.ona1 *'oji Pe'ar Aao a(o*'o-5o*niva, na ,e-$ *vi& (o(i*a ri0*Ai& %i*A$(a. To0
ne(o*redno0 a(o*'o-*Ao0 (odrije'-$ za&va-j$j$ ri0*Ai %i*A$(i1 Aoji *$ 'o do%ro zna-i a o*'a-e
4rAve $vijeA (riznava-e1 *voj za*e%ni (o-oGaj i zna,enje $ +je-oA$(noj 4rAvi. Na 'o0 za*e%no0
(o-oGaj$ (o,iva i (o$zdano*' a(o*'o-*Ae 'radi+ije $ ri0*Aoj 4rAvi1 Aoja je nizo0 na*-jedniAa *v.
Pe'ra na ri0*Aoj %i*A$(*Aoj *'o-i+i o*'a-a *a,$vana i %i-a ja0a+ za ,i*'o@$ Ar)@an*Ae na$Ae.
;7
Za Pe'ro0 *$ *-ijedi-i 3ino1 AnaA-e'1 K-e0en'1 Evari*'1 A-eA*andar1 SiA*'o1 Te-e*Nor1 /i.in1
Pio1 Ani+e'1 So'er1 E-e$'erije i'd. U 'o0 *-ijed$ je ve@ /e.e*i( oAo ;=". do)ao $ Ri0 da %i1
$zne0iren .no*'i,Ao0 za%-$do01 (o'raGio i*'in$ o ,i*'oj i (ravoj na$+i Kri*'a i a(o*'o-a. I Irenej je
$'vrdio i*'i (o(i* Aad je radi i*'e *'vari do)ao oAo .odine ;:". $ Ri0 'raGe@i naj*i.$rnije ja0*'vo za
Ar)@an*A$ i*'in$. Ni jedan ni dr$.i ni*$ (ri 'o0 i0a-i neAi &i*'orij*Ao5Arono-o)Ai in'ere* za 'aj (o(i*
ri0*Ai& %i*A$(a1 ve@ 0no.o vi)e ,i*'o do.0a'*Ai2 'raGi-i *$ (rav$1 ne(a'voren$ vjer*A$ i*'in$. U
vrije0e iz Aoje. je o*'a-o 0a-o (i*ani& *(o0eniAa i0a-a je *i.$rna $*0ena (redaja .o-e0o
zna,enje. AAo *e ne'Ao 0o.ao (ozva'i na *i.$ran izvor1 (a *e 'a (redaja 0o.-a *-ijedi'i ne(reAidno
$nazad *ve do *a0o. U,i'e-ja1 onda je 'o %i-o ja0*'vo da je na$Aa ,i*'a. T$ 'eGnj$ na-azi0o i izvan
Ar)@an*'va1 'aAo na (ri0jer Aod Eidova L$*(. *'arozavje'na rodo*-ov-ja1 Gen B1;;1 ;" i *i.1 - 3je'
;1<M1 $ .r,Ai0 Ni-ozoN*Ai0 i $ i*-a0*Ai0 'eo-o)Ai0 )Ao-a0a. Nije (ri 'o0 %i-o zna,ajno da *e
dodaj$ %io.raN*Ai (oda+i2 *a0i nizovi i0ena i0a-i *$ $ *e%i dina0iA$ Aoja je .aran'ira-a *i.$rno*' i
,vr*'in$ na$Ae.
Ne *0ije0o *e z%o. 'o.a ,$di'i )'o Aod naj*'ariji& ri0*Ai& %i*A$(*Ai& (o(i*a ne0a niAaAvi&
oznaAa .odina. TeA 0no.o Aa*nije (ro%$dio *e &i*'orij*Ai in'ere*1 (a je zna,ajno da je %a) jedan
&i*'ori,ar (rvi (oA$)ao da'iranja. E$ze%ije 4ezarej*Ai L'77<M1 Ho'a+ +rAvene (ovije*'iI1 (oA$)ao je
da $ *voji& de*e' Anji.a +rAvene (ovije*'i (o,e'Ao0 #. *'o-je@a *in&ronizira !: i0ena (a(a *
i*'ovre0eni0 i0eni0a +areva. Kod nje.a na-azi0o (rvi ($' i (oda'aA da je Pe'ar %io !B .odina
ri0*Ai %i*A$(Q on je 'o zaA-j$,io (o 'o0e )'o je od Pe'rova %ije.a iz Jer$za-e0a L#!M *ve do nje.ove
*0r'i $ Ri0$1 Aoj$ *'av-ja $ .odin$ =81 %i-o (ro)-o !B .odina. Taj (o*'$(aA na*'avio je 'zv.
4a'a-o.$* 3i%erian$* iz .odine 77=1 odno*no 7B#. i $*avr)io .a na *a*vi0 *&e0a'*Ai0 .-edi)'i0a1 i
'o 'aAo da je dodavao ,aA i dan i 0je*e+ (ojedino. na*'$(aQ ne 0ora *e naro,i'o na.-a*i'i da 'i
(oda+i ne0aj$ niAaAve &i*'orij*Ae vrijedno*'i. ?oGe *e 0eF$'i0 (oA$)a'i da *e * (o0o@$ (oda'aAa
)'o i& (r$Gaj$ &i*'orij*Ao5Ari'i,Aa i*'raGivanja (ronaFe odreFeni A-j$, za vrije0e v-adanja (ojedini&
(a(a. Po 'o0e %i naj*'ariji (o(i* %io ovaAav2 Pe'ar L=#YM1 3ino L=#58<YM1 AnaA-e' L8<5<"9<!YM1
K-e0en' I L<"9<!>;";YM1 Evari*' L;"; > ;"8YM1 A-eA*andar I L;"8>;;=YM1 SiA*'o I L;;=5;!BYM1
Te-e*Nor L;!B5;7:M1 /i.in L;7:>;#!YM1 Pio I L;#!5;B#9BBYM1 Ani+e' L;B#9BB5;==YM1 So'er L;==5
;8#M1 E-e$'erije L;8#5;:<YM1 ViA'or I L;:<5;<:9<<YM1 ZeNirin L;<<5!;8YMQ od 'o. *e vre0ena 0oGe
ve@ da'ira'i *a *'anovi'o0 *i.$rno)@$.
O#
DA3JNJE IRENJE KRANSTVA DO 7. STO3JEA
Na $(ad-jivo %rzo0 )irenj$ Ar)@an*'va1 Aoje je (o *e%i i 'ajna 0i-o*'i1 $,e*'vova-i *$ 0no.i
,inio+i. Povije*' a(o*'o-a (oAaz$je $ Ao-iAo *naGnoj 0jeri je Gidov*'vo $ dija*(ori %i-o * (o,e'Aa
*naGan (o*redniA Ar)@an*Ao. navije)'anja. Po*v$da *e Pavao o%ra@a naj(rije na Gidov*Ae o(@ine1
Aoji& je %i-o (o ,i'avo0 ri0*Ao0 +ar*'v$. Na naro,i' odaziv nai-azi-e *$ nje.ove (ro(ovijedi Aod
H%o.o%ojazni& (o.anaI1 'j. Aod oni& *A$(ina Aoje *$ *e izn$'ra (riA-j$,i-e Gidov*'v$ a da 0$ izvana
ni*$ (ri(ada-eQ (re-aze@i 'aj 0o*' evanFe-je je $*Aoro *'i.-o do (ravi& (o.ana.
O*i0 Pav-a i dr$.i *$ a(o*'o-i *$dje-ova-i $ vjerovje*ni)'v$. Na Ga-o*'1 o nji&ovoj dje-a'no*'i
ne zna0o *i.$rno niAaAvi& (ojedino*'i. Ono )'o na0 Aa*nije -e.ende (ri(ovijedaj$ o 'o0e1 ne0a
vrijedno*'i. A o%ra'no1 *a *i.$rno)@$ *e 0oGe 'vrdi'i da *e ne 0oGe o%ja*ni'i AaAo %i %ez
in'enzivno. 0i*ionarenja Ar)@an*'vo ve@ $ dr$.o0 *'o-je@$ %i-o ra)ireno $ *vi0 r$%ni0 ze0-ja0a
Sredoze0no. 0ora i odan-e (rodira-o i $ naj$da-jenija (odr$,ja ri0*Ao. +ar*'va. i-o je od *a0o.
(o,e'Aa1 (ored (raa(o*'o-a1 -j$di Aoji *$ (o *vo0e (oziv$ %i-i 0i*ionari1 a(o*'o-i $ )ire0 *0i*-$.
A-i1 ni oni *e ne *0ij$ *0a'ra'i jedini0 no*io+i0a Ar)@an*Ae 0i*ije. Svi Ar)@ani $A$(no *$ dje-ova-i
$ *vije'$ Aoji i& je oAr$Givao i navije)'a-i evanFe-je I*$*a Kri*'a. TaAo je rado*na (or$Aa o *(a*enj$
($'ova-a * 'r.ov+i0a1 vojni+i0a i (ro(ovjedni+i0a d$G +e*'a. Na A-j$,ni0 (ro0e'ni0 'o,Aa0a1 $
.radovi0a1 na*'aja-e *$ (rve o(@ine. Pod oAri-je0 HPaS Ro0anaI $ jedin*'veno oA$(-jeno0
i0(erij$ 0o.-o je Ar)@an*'vo *ve do Araja !. *'o-je@a (o ,i'avo0 +ivi-izirano0 *vije'$1 (o +ije-oj
;#
HeA$0eniI1 $&va'i'i ,vr*'o Aorijenje.
TeGi)'e )irenja na-azi-o *e na I*'oA$. O i'iniji $ ?a-oj Aziji i0a0o ne*$0njivo
*vjedo,an*'vo (o.an*Ao. +ar*Ao. na0je*niAa1 *ena'ora i Aonz$-a P-inija ?-aFe. L.odine ;""M1 Aoji
je Aao +ar*Ai na0je*niA $(rav-jao od ;;; > ;;7. i'inijo0 i Fon'o0 i ondje nai)ao oAo ;;!. na
'aAo ve-iA %roj Ar)@ana da je 0orao $ +ara Trajana $(i'a'i AaAo da *e (re0a 'i0 -j$di0a drGi.
HCini-o 0i *e da je *'var vrijedna da *e o njoj (i'aI1 'aAo (i)e P-inije1 Hna(o*e z%o. ve-iAo. %roja
oni& Aoji0a %i *e 0o.-o *$di'i. Jer veo0a @e 0no.o -j$di *vi& do%a1 *'a-eGa i roda do@i $ o(a*no*'.
To (raznovjerje LAr)@an*'voM nije za&va'i-o *a0o .radove ne.o i *e-a i (oArajine. Ono *e 0oGe
za$*'avi'i i 'o0e *e 0oGe (o0o@iQ *ad *e ve@ 0oGe vidje'i da -j$di (onovno (o*je@$j$ &ra0ove Aoji
*$ ve@ %i-i .o'ovo *a*vi0 ($*'iQ da *ve,ano*'i1 Aoje *e vi)e $o(@e ni*$ *-avi-e1 *ada (onovo *ve'A$j$
i da (onovo (o,inj$ A$(ova'i za Gr'vene Givo'inje &ran$1 za Aoj$ *e (rije 'e)Ao A$(+a na-azi-o. Iz
ovo. *e 0oGe vidje'i AaAo *e -j$di 0o.$ (onovo dove*'i na'ra.1 *a0o Aad i0 *e (r$Gi (ri-iAa za
(ovra'aAI LP-inije1 e(i*'o-a <=M.
I e'o1 Aad *e 'a *-iAa 0o.-a vidje'i $ ze0-ja0a na 4rno0 0or$1 onda *e ne *0ije0o ,$di'i
)'o $ za(adni0 (oArajina0a ?a-e Azije i Sirije nije ve@ (o'Araj ;. *'o-je@a %i-o zna,ajno. .rada Aoji
ne %i i0ao Ar)@an*A$ o(@in$. Te o(@ine za&va-j$j$ *voj o*n$'aA $.-avno0 dje-ovanj$ a(o*'o-a
LPav-aM. Ve@ $ dr$.o0 *'o-je@$ %i-o je ondje .radova $ Aoji0a *$ Ar)@ani %i-i $ ve@ini. Sa0o *e 'aAo
i 0oGe raz$0je'i da je $ dr$.oj (o-ovini 'o. *'o-je@a 0on'an*'vo (o*'a-o $ Fri.iji neAa vr*'a ($,Ao.
(oAre'a Aoji je o%$&va'io ,i'av$ ze0-j$. Jo) ni*$ (ro.oni Ar)@ana %i-i zavr)i-i a ve@1 (o *ve0$
*$de@i1 Araje0 're@e. *'o-je@a i0a .radova $ Aoji0a je ,i'avo *'anovni)'vo Ar)@an*Ao. U 'i0 *e
.radovi0a nije ni *'ra)an DioA-e+ijanov (ro.on 0o.ao vi)e (rove*'i.
Iz ?a-e Azije i Sirije (rodr-o je Ar)@an*'vo $ ?ezo(o'a0ij$. Ede*a je (o*'a-a 0i*ij*Ao
*redi)'e1 a Aad je Ara-j Ede*e A%.ar *a *vojo0 o%i'e-ji (re)ao na Ar)@an*'vo LoAo .odine !""M1 ve@ je
da-jnje (oAr)'avanje %i-o $ ($no0 jeA$. U D$ra5E$ro($1 na .ornje0 E$Nra'$1 (ronaFena je
naj*'arija *a,$vana Ar)@an*Aa Aa(e-aQ 'o je o%redna (ro*'orija %o.a'o $re)ena Nre*Aa0a * 0o'ivi0a
iz i%-ijeQ na*'a-a je oAo .odine !7!.
Ne0a0o1 na Ga-o*'1 izvora o (o,e+i0a Ar)@an*'va $ E.i('$. Sve oAo-no*'i1 0eF$'i01
$Aaz$j$ na 'o da ni ona0o nije Ar)@an*Ao 0i*ionarenje *'i.-o 0no.o Aa*nije. A-eA*andrija je %i-o
nje.ovo iz-azi)'e i (o*'a-a je d$&ovno *redi)'e1 na(o*e (o *-avnoj 'eo-o)Aoj )Ao-i. Kad je %i*A$(
De0e'rije A-eA*andrij*Ai L;::>!7;M 0o.ao (rove*'i or.aniza+ij$ e.i(a'*Ae 4rAve (a Aad je
niAn$-o *'o'in$ %i*A$(*Ai& *'o-i+a1 onda *e zai*'a na0e@e zaA-j$,aA da *$ $ 'o vrije0e )iroAi *-ojevi
ve@ %i-i (re)-i na Ar)@an*'vo.
Na Za(ad$ je Ri0 %io +rAveni +en'ar. Pa(a Fa%ijan je *redino0 're@e. *'o-je@a (re$redio
.rad*A$ Ar)@an*A$ o(@in$1 )'o na* ov-a)@$je da %roj (ri(adniAa $ 'o vrije0e o+ijeni0o na vi)e
de*e'aAa 'i*$@a. 4ar De+ije L!#<>!B;M je %rojno*' ri0*Ae o(@ine *0a'rao 'aAo o(a*no0 da je1 AaAo
*e (ri,a1 izjavio AaAo .a vi)e $zne0ir$je vije*' o iz%or$ novo. ri0*Ao. %i*A$(a ne.o-i o 'o0e da *e
(ro'iv nje.a di.ao novi +ar*Ai (re'enden' L4i(rijan1 e(i*'o-a BB1<M. U*(rAo* *vi0 'e)Ao@a0a i
(ro.oni0a ri0*Aa o(@ina *e *naGno razvija-a. E$ze%ije izvje)'ava da *e .odine !B;. oA$(i-o $ Ri0$
)ezde*e'aA 'a-ijan*Ai& %i*A$(a na *inod$ Aoja je o*$di-a (ro'$%i*A$(a Nova+ijana LE$ze%ije1 KG VI1
#!1!M.
I $ *jevernoj ANri+i Ar)@an*'vo je ve@ $ dr$.o0 *'o-je@$ %i-o jaAo ra)ireno. Prv$ *i.$rn$
vije*' o 'o0e i0a0o1 i*'ina1 'eA iz izvje)'aja o 0$,eni,Aoj *0r'i Ar)@ana $ S+i-ij$0$ L$ N$0idijiM
oAo .odine ;:". Iz Ter'$-ijanovi& *(i*a LP(o*-ije .odine !!". $ Kar'a.iM raza%ire0o da je Ar)@ana $
.odini !;!. %i-o veo0a 0no.o $ *jevernoj ANri+i LTer'$-ijan1 Ad S+a($-a01 !1BM. i*A$( A.ri(in
0o.ao je oAo .odine !!". *A$(i'i oAo *e%e *inod$ * vi)e od *eda0de*e' %i*A$(aQ dvanae*' .odina
Aa*nije %i-o i& je ve@ devede*e'1 a (o'Araj 7. *'o-je@a .radovi *$1 (o *ve0$ *$de@i1 %i-i $.-avno0
Ar)@an*Ai.
U Ga-iji je ?ar*ei--e i0ao vjeroja'no ve@ $ ;. *'o-je@$ Ar)@an*A$ o(@in$. U !. *'o-je@$
zna,ajne *$ o(@ine .radova 3_on i Vienne $ do-ini R&one. Godine ;;8. $0r-o je $ 3_on$ #<
Ar)@ana 0$,eni,Ao0 *0r@$. U 7. *'o-je@$ ra*'e %roj Ar)@an*Ai& o(@ina $ ,i'avoj Ga-iji. Pre0a
;B
Irenej$ 3ion*Ao0 L' oAo !"!M1 $ ri0*Aoj Ger0aniji %i-o je ve@ $ nje.ovo vrije0e Ar)@an*Ai& o(@ina
LIrenej1 Adv. &aere*e* ;1;"1!M. Najnovija i*Aa(anja iznije-a *$ na *vije' (o'vrde da *$ $ 7. *'o-je@$
(o*'oja-a Ar)@an*Aa o%redna 0je*'a $ Trier$1 Ko-n$1 onn$ i $ j$Gnoj Nje0a,Aoj $ A$.*%$r5.$.
SvaAaAo1 Ar)@an*'vo *e $ ri0*Ai0 .radovi0a Ger0anije $,vr*'i-o 'eA $ #. *'o-je@$. I0a doAaza o
'o0e da je Ao-n*Ai %i*A$( ?a'erno L?a'ern$*M *$dje-ovao na ri0*Aoj *inodi .odine 7;7. i da je
.odin$ dana Aa*nije %io $ Ar-e*$Q ondje je * o*'a-i0 $,e*ni+i0a (o'(i*ao *inoda-ne aA'e. I 'ri
%ri'an*Aa %i*A$(a %i-a *$ .odine 7;#. $ Ar-e*$.
Izvan Ri0*Ao. 4ar*'va %i-o je oAo .odine !!=. dvade*e'aA %i*A$(ija na (odr$,j$ Ti.ri*a.
Ar0enija je (od Ara-je0 Trda'o0 II oAo .odine !:". najve@i0 dije-o0 (oAr)'ena i 0o.-a *e (o'Araj
7. *'o-je@a *0a'ra'i Ar)@an*Ao0 ze0-jo0. IaAo *e 'o ne 0oGe *i.$rno doAaza'i1 0o.$@e je i(aA da je
$ Indiji ve@ To0a a(o*'o- (rvi (ro(ovijedao evanFe-je. Vjeroja'nije je1 0eF$'i01 da *$ Ar)@an*A$
vjer$ donije-i ona0o Aa*nije1 i 'o iz Perzije1 i da i0e HTo0ini Ar)@aniI ne (o'je,e od *v. To0e
a(o*'o-a1 ne.o od ?ara To0e iz :. *'o-je@a.
Taj na* zai*'a i0(ozan'ni (re.-ed ne *0ije zave*'i (a da %roj Ar)@ana $ 'o vrije0e *0a'ra0o
*$vi)e ve-iAi0. S'a'i*'i,Ae (oda'Ae o 'o0e ne 0oGe0o $'vrdi'i. Sve *$ 'o *a0o (oA$)aji da *e %roj
Ar)@ana (ri%-iGno o+ijeni1 a 'aAvi *$ (oA$)aji $vijeA (ro%-e0a'i,ni. 3$dRi. von /er'-in. je (oA$)ao
'aAv$ (ro+jen$ za*e%no za ri0*Ai I*'oA1 a (o*e%no za Za(ad LZKT& B: U;<7#V i =! U;<7:VM (a je
do%io ove rez$-'a'e2
U Zapadnom Rimskom Carstvu %i-o je vjeroja'no oAo .odine ;"". *a0o neAo-iAo 'i*$@a
Ar)@anaQ oAo .odine !"". %i-o i& je ve@ neAo-iAo de*e'aAa 'i*$@a1 oAo .odine 7"". oAo ! 0i-ij$na1 a
oAo .odine #"". 0oGda ve@ # do = 0i-ij$na.
O Istonom Rimskom Carstvu jedva *e ne)'o io-e *i.$rno 0oGe i na*-$'i'i za (rva 'ri *'o-je@aQ
oAo .odine 7"". %i-o je 0oGda B do = 0i-ij$na Ar)@ana1 oAo .odine #"". 0oGda i& je %i-o ;" do ;!
0i-ij$na. Na i*'oA$ 4ar*'va %i-o je Ar)@an*'vo 0no.o *naGnije ra)ireno ne.o-i na za(ad$. AAo *e 'i
%rojevi $*(orede *a *ve$A$(ni0 *'anovni)'vo0 ri0*Ao. i0(erija1 Aoje je oAo .odine !"". izno*i-o
oAo 8"1 a oAo .odine 7"". *a0o oAo B" 0i-ij$na1 onda *e 0oGe raza%ra'i da *$ Ar)@ani %i-i *a0o
*-a%a 0anjina. Po.o'ovo *$ izvan.rad*Aa (odr$,ja jo) d$.o %i-a (o.an*Aa L(a.$*1 (a.ani U*e-o1
*e-ja+iV T (o.aniM.
OB
PRVI DU/OVNI RAZVOJ KRANSTVA
rzo )irenje (ra'io je i rani $n$'ra)nji razvoj i or.an*Ai d$&ovni ra*' 0-ado. Ar)@an*'va. Iza
razdo%-ja $ Aoje0 *$ (o-oGeni 'e0e-ji 4rAve $ Ha(o*'o-*Ao do%aI1 Aoje je o%$&va@a-o (rv$ i dr$.$
.enera+ij$ Ar)@ana1 *-ijedi 'aAozvano H(o*-ijea(o*'o-*Ao vrije0eI1 AaraA'eri*'i,no (o 'o0e )'o je
ono1 naAon )'o je i*'in*Ao vrije0e o%jave zaA-j$,eno1 0ora-o od a(o*'o-a (re$ze'$ vjer*A$ na$A$
(reda'i 're@oj .enera+iji i *vi0 Aa*niji0 (oAo-jenji0a1 'e 'i0e za*nova'i (redaj$ $ $Ge0 *0i*-$. To
H(o*-ijea(o*'o-*Ao vrije0eI (red*'av-ja (re0a 'o0e 0o*' iz0eF$ a(o*'o-a i Aa*nije 4rAve1 (rv$
AariA$ $ -an+$ 'radi+ije. Naravno1 razvoj *e na 'o0e nije *0io za$*'avi'i. ?-ado Ar)@an*'vo 0ora-o
je o*voji'i *voje 0je*'o $ *vije'$1 0ora-o *e odrGa'i i %rani'i i izn$'ra i izvana. I 're@e1 Ar)@an*'vo je
're%a-o i da-jnj$ 'eo-o)A$ o%rad$ i (ro0i)-janje (redaje $ *A-ad$ * d$&ovni0 ra*'o0 Ar)@an*Ai&
o(@ina.
Te zada'Ae (re$zi0a-i *$ jedan za dr$.i0 Ha(o*'o-*Ai o+iI1 ranoAr)@an*Ai a(o-o.e'i i
+rAveni o,i.
;. I0eno0 apostolski oci ozna,$je0o *A$(in$ (i*a+a iz ne(o*redno (o*-ijea(o*'o-*Ao.
razdo%-ja1 Aoji *$ $ *vojoj v-a*'i'oj o*o%i $'je-ov-jiva-i Giv$ vez$ * a(o*'o-i0a. Po%-iGe1 'o *$ H(i*+i
iz (raAr)@an*Ao. vre0ena1 Aoji *e (re0a dana)nje0 *'anj$ i*'raGivanja 0o.$ vjeroja'no i*Aaza'i
Aao $,eni+i i *-$)ao+i a(o*'o-a1 a i*'ovre0eno i0 je1 i %ez o*o%no. (oznan*'va * 'i0 a(o*'o-i0a1 no
$($@eni0a $ *ve$A$(no a(o*'o-*Ao na$,avanje1 ve-iAa +ijena Aao no*io+i0a a(o*'o-*Ae (redaje1 a
i(aA *e ne 0o.$ $%roji'i 0eF$ novozavje'ne a$'oreI LJ. A. Fi*+&er1 Die A(o*'o-i*+&en VX'er1 ;<B=1
;=
IKM.
Po 'oj deNini+iji *vaAaAo 0ora0o $ '$ *A$(in$ $%roji'i K-e0en'a Ri0*Ao.1 I.na+ija
An'io&ij*Ao. i Po-iAar(a S0irn*Ao.. Od.ovor nije 'aAo ja*an Aod Kvadra'a LKodra'aM1 Aoje.
Fi*+&er $%raja $ '$ *A$(in$1 a A-'aner ne $%rajaQ Pa(ij$ iz /ijera(o-i*a *0a'ra A-'aner a(o*'o-*Ai0
$,eniAo01 a Fi*+&er .a1 %a) o%ra'no1 ne *0a'ra. Ne*i.$rna je *'var Aod 'zv. (rez%i'era $ ?a-oj Aziji1
o Aoji0a izvje)'avaj$ z.odi0i+e Irenej 3ion*Ai i E$ze%ije da *$ *voje na$Ae (ri0i-i od a(o*'o-aQ
i0ena i0 (o%-iGe ne *(o0inj$ LIrenej1 Adv. &aere*e* IV1 !81; i IV1 7!1;M. ?oGe *e i(aA na*-$@iva'i
da *$ oni *a0o (reno*i-i izreAe a(o*'o-*Ai& $,eniAa1 (a (re0a 'o0e (red*'av-jaj$ dr$.$ AariA$
(redaje.
Pored 'e (rve *A$(ine (ravi& a(o*'o-*Ai& o'a+a (o*'oji *'anovi' %roj ranoAr)@an*Ai& *(i*a
Aoji (re0a .ornji0 deNini+ija0a ova0o ne (ri(adaj$1 a-i i& o%i,no z%o. nji&ove *'arine i *adrGajne
%-izine a(o*'o-*Ao0 vre0en$ o%rad$j$ $ vezi * 'o0 *A$(ino0Q 'o *$ io!netovo pismo" #arna$ino
pismo" idahe i %ermin Pastir.
Svi 'i *(i*i i0aj$ ne(ro+jenjiv$ vrijedno*' za na)e (oznavanje (raAr)@an*Ao. Givo'a i
0i)-jenja. Oni (oAaz$j$ AaAo *e odvijao (rije-az od o(@ine Aoj$ *$ o*nova-i a(o*'o-i na
(raAr)@an*Ai Aon*'i'$+iona-ni o%-iA1 i AaAo je in*'i'$+iona-ni zna,aj1 Aoji je izvorno *naGnije
(reArivao Aariz0a'*Ai d$&1 (o-aAo (o*'ajao $(ad-jiviji. Ti na0 *(i*i (oAaz$j$ jo) i 'o AaAo *e
o%-iAovao Aanon Novo. zavje'a. Dio 'i& *(i*a * (o,e'Aa je jo) %io $%rajan $ novozavje'neQ ,i'a-i *$
i& Aod *-$G%e oGje i *0a'ra-i (oAaza'e-je0 LAanono0M o%jav-jene vjere > 'aAo na (ri0jer /er0in
HPa*'irI i-i arna%ino (i*0o $ Siriji i E.i('$1 (a 'o (oAaz$je da *$ 'i *(i*i (i*ani $*red (re-o0no.
z%ivanja. I*'o0 Aad je (oja0 nada&n$@a1 Aoji je ve@ od *a0i& a(o*'o-*Ai& o'a+a %io ja*no o+r'an1
ja*nije razraFen1 odije-i-i *$ (o*-ijea(o*'o-*Ae *(i*e od nada&n$'i& novozavje'ni& *(i*a Sve'o.a
(i*0a. Pri 'o0 *e 0oGe raza%ra'i AaAo *$ *e %rojni dr$.i 'eo-o)Ai (oj0ovi o%-iAova-i i-i da-je
razvija-i.
HPrvi0 dje-o0 Aoje *e 0oGe 'o,no da'ira'i... $ Ar)@an*Aoj -i'era'$ri izvan Novo. zavje'aI
0ora0o *0a'ra'i 1. &lementovo pismo. Sa*'av-jeno je oAo .odine <=. $ Ri0$ i iz.-eda Aao 0o-5
%eno (i*0o i o(o0ena Aoj$ ri0*Aa o(@ina )a-je Aorin'*Aoj1 za&'ijevaj$@i od nje da *(orove Aoji *$
ondje na*'a-i *0iri1 (a (onovo $*(o*'avi 0ir i *-o.$. A$'or (i*0a je (o jednod$)no0 *vjedo,an*'v$
naj*'arije (redaje K-e0en'1 %i*A$( ri0*Ae o(@ine i 're@i na*-jedniA *v. Pe'ra $ Ri0$. To (i*0o
(red*'av-ja naj*'arije (i*ano *vjedo,an*'vo o 0$,eni,Aoj *0r'i a(o*'o-a Pe'ra i Pav-a HAod na*I1 'j.
$ Ri0$1 i dono*i na0 i ina,e dra.o+jene &i*'orij*Ae vije*'i o (rva dva (ro.ona Ar)@ana $ Ri0$1
Neronovo0 i Do0i+ijanovo0. U Aorin'*Ao0 *(or$ (o*'$(a (i*a+ 'aAo da *e ne 0oGe (revidje'i
*'anovi'a *a0o*vije*' Aoja (o,iva na vi)e0 a$'ori'e'$1 *a0o*vije*' Aoja *e niAaAo ne 0oGe o%ja*ni'i
(ovezivanje0 * ri0*Ai0 AaraA'ero0 $o(@e1 ve@ ja*no $Aaz$je na Pe'ra i nje.ovo (rven*'vo. IaAo
(i*0o ne od*'$(a ni.dje od %ra'*Ai& o(o0ena1 i(aA H(o *ve0$ *$de@i1 nije 'o (i*0o *a0o o%i,na
+orre+'io Nra'erna U%ra'*Aa o(o0enaV1 ve@ ne)'o vi)eI LFi*+&er1 ;!M. HNaravno1 ni.dje *e izri,i'o ne
'vrdi da Ri0 i0a (ri0a'1 a-i ne0a $ (i*0$ ni jedno. 0je*'a Aoje %i *e 'o0 (ri0a'$ (ro'ivi-oZ a)
o%ra'noI > na*'av-ja Fi*+&er (ozivaj$@i *e do*-ov+e na . A-'anera LPa'ro-o.ija1 ;<="1 *'r. :;M i na
A. von /arna+Aa LEinN6&r$n. in d. a-'e Kir+&en.e*+&i+&'e1 ;<!<1 *'r. <<M1 Hovdje ve@ 0oGe0o
raza%ra'i d$&1 *na.$ i 'eGnj$ Ri0a da i0a naro,i' (o-oGaj 0eF$ o(@ina0a. Na i*'o 'o $Aaz$je i ono
o*o%i'o (o)'ovanje Aoje je 'o (i*0o $Giva-o ve@ $ !. *'o-je@$.I Pi*0o je jo) veo0a da-eAo od
deAre'a-no. *'i-a *rednjovjeAovno. (a(in*'va. Pre0a vjerodo*'ojno0 *vjedo,an*'v$ Ireneja1
K-e0en' Ri0*Ai je %io vjeran $,eniA Pe'ra i Pav-a1 a 'o je %io vjeroja'no i I.na+ije An'io&ij*Ai.
Pre0a ono0e )'o izvje)'avaj$ Ori.en i E$ze%ije1 I.na+ije je Aao %i*A$( *irij*Ae An'io&ije %io dr$.i
na*-jedniA Pe'rov1 Aoji je *a0 neAo vrije0e vodio an'io&ij*A$ Ar)@an*A$ o(@in$. U *vojoj 0-ado*'i
je I.na+ije *i.$rno o*o%no (oznavao Pe'ra i Pav-a. Da je %io jo) i izravni $,eniA *v. Ivana1 (redaja
.ovori 0no.o Aa*nije L*v. Jeroni0 $ #. *'o-je@$MQ 'a (redaja %i i(aA 0o.-a i od.ovara'i *'varni0
,injeni+a0a1 jer je (ozna'o da je Ivan *ve do $ Aa*n$ *'aro*' Givio $ ENez$.
Od I.na+ija na0 je o*'a-o *eda0 a$'en'i,ni& (i*a0a1 Aoja *$ (i*ana 0a-o .odina (o*-ije
K-e0en'ova (i*0a. Za vrije0e +ara Trajana L<:>;;8M1 vjeroja'no oAo .odine ;;"1 %io je I.na+ije
;8
$&va@en i odveden $ Ri01 .dje je (odnio 0$,eni,A$ *0r'2 %a,en je (red div-je zvijeri. Na 'o0
*vo0 ($'ovanj$ $ *0r' na(i*ao je1 $*(rAo* *'raGi Aoja .a je ,$va-a i 0$,i-a1 $ S0irni i Troa*$
za&va-ni+$ o(@ina0a $ ENez$1 ?a.neziji i Tra-e*$1 Aoje *$ 0$ ($'e0 (r$Ga-e $'je&$Q (i*ao je i
+rAva0a $ Fi-ade-Niji i S0irni i nji&ov$ %i*A$($ Po-iAar($1 'e Ar)@an*Aoj o(@ini $ Ri0$ HAoja
(red*jeda i $ -j$%aviI. Sva 'a (i*0a ($na *$ divni& 0i*-i. Sa *'aja-i)'a (ovije*'i $*'roj*'va 0oGe *e
raza%ra'i da je $ *voje0 Ar$.$ 0onar&i,ni e(i*Ao( (roAr,io *e%i ($'. Sa0o jedan jedini %i*A$( *'oji
jo) na ,e-$ o(@ine1 i I.na+ije o(o0inje2 HS-$)aj'e *vi %i*A$(a Aao )'o je I*$* Kri*' *-$)ao O+a1 a
(rez%i'erij Aao a(o*'o-e1 FaAone )'$j'e Aao oGje za(ovijediZ Kad *e radi o 4rAvi1 neAa ni'Ao ni)'a
ne $radi %ez %i*A$(aZ Sa0o ona *ve'Aovina e$&ari*'ije vrijedi Aao (o$zdana Aojoj je na ,e-$ %i*A$(
i-i 0$G Aoje. je on ov-a*'io. Gdje je %i*A$(1 ondje neAa je o(@ina1 Aao )'o je katolika Crkva ondje
.dje je I*$* Kri*'I LPo*-ani+a S0irnjani0a1 :1;M. On ve@ razvija 'eo-o.ij$ %i*A$(*Ae N$nA+ije1 $
Aojoj vidi $'je-ov-jeno jedin*'vo 4rAve. Kri*'1 %i*A$( i 4rAva je*$ jedno.
U *voje0 (i*0$ Ri0-jani0a (ridaje I.na+ije ri0*Aoj 4rAvi ne*$0njivo ve@ za*e%an
(o-oGaj. On ne &va-i *a0o njeno dje-ovanje $ -j$%avi ve@ i ,vr*'in$ njezine vjere i na$Ae > $ 'o0e
*e *vaAaAo nadovez$je na K-e0en'ovo (i*0o1 Aoje je za+ije-o 0orao (oznava'i1 'aAo da Aod nje.a
Hve@ ja*no iz%ija naro,i' $.-ed i *'varno (rven*'vo ri0*Ae o(@ine LA-'aner1 :=M. Svoje. %i*A$(*Ao.
*$%ra'a Po-iAar(a1 Aoji .a je $ S0irni nje.ovao1 o(o0inje I.na+ije $ (i*0$ iz Troa*a neAa vr)i
*voje (a*'ir*Ae d$Gno*'i i $*'raje $*red (ro.ona (ro'iv Ar)@ana HAao naAovanj (od $dar+i0a
,eAi@aI.
Od Po-iAar(a1 %i*A$(a $ S0irni1 Aoji je $ *vojoj 0-ado*'i o*o%no *-$)ao a(o*'o-a Ivana i od
nje.a %io (o*'av-jen za %i*A$(a1 *a,$va-o na0 *e (i*0o Fi-i(-jani0a. To (i*0o *e *a*'oji za(ravo
od dva *a*'avAa1 od Aoji& je (rvi na(i*an $ vrije0e I.na+ijeva ri0*Ao. ($'ovanja1 oAo .odine ;;"1 a
dr$.i neAo-iAo .odina Aa*nije1 va-jda ;;;9;;! LFi*+&erM. Po-iAar( je Aao :=5.odi)nji *'ara+ $0ro
0$,eni,Ao0 *0r@$ $ S0irni1 i-i ;BB9;B=. i-i ;=89;=:. O nje.ovoj (o're*noj *0r'i na -o0a,i $
+irA$*$ .ovori na0 $ o*novi a$'en'i,no i (o$zdano (i*0o Aoje je neAi ne(o*redni o,evida+ na(i*ao
i (o na-o.$ *0irn*Ae o(@ine (o*-ao 4rAvi $ Fi-o0e-ij$0$ $ Fri.iji.
Od Kvadra'a *e *a,$va-o *a0o neAo-iAo redaAa jedne a(o-o.ije1 Aoja *e *va o*'a-a iz.$%i-aQ
'$ a(o-o.ij$ je on oAo ;!B. (o*-ao +ar$ /adrijan$ L;;8>;7:M $ o%ran$ Ar)@an*'va. S(orno je jo)
$vijeA da -i je 'a a(o-o.ija iden'i,na *a Dio.ne'ovi0 (i*0o01 AaAo *$ 'o $ (o*-jednje vrije0e 'vrdi-i
LP. Andrie**enM. I od %i*A$(a Pa(ije iz /ijera(o-i*a o*'a-o na0 je *a0o neAo-iAo $-o0aAa nje.ovi&
HO%ja)njenja rije,i Go*(odnji&I1 Aoja je na(i*ao oAo .odine ;7".
Iz dr$.e1 nea$'en'i,ne *A$(ine *(i*a Ha(o*'o-*Ai& o'a+aI1 (ri(ada #arna$ino pismo $ (rv$
(o-ovin$ !. *'o-je@aQ io!netovo pismo je divno H*vjedo,an*'vo (rod$&ov-jene Ar)@an*Ae
o%jav-jene vjere i Ar)@an*Ae *a0o*vije*'iIQ na(i*ao .a je ne(ozna'i (i*a+ $ !. (o-ovini !. *'o-je@a
neAo0 vi*oAo0 (o.an*Ao0 N$nA+ionar$ io!netuQ idahe i-i Na$Aa dvanae*' a(o*'o-a1 Aoja
i*'ovre0eno *adrGi i (rvo +rAveno5$*'roj*'vo i o'Ariva na0 o%redni Givo' rano. Ar)@an*Ao.
vre0ena1 (o'je,e iz ;. (o-ovine !. *'o-je@a1 (ri ,e0$ o*novni dio LDid. ->=M *iGe jo) $ -1 *'o-je@e.
/er0in HPa*'irI > /er0a* je %io %ra' ri0*Ao. %i*A$(a Pija I L;#!>;B#9;BBYM > na*'ao je oAo
*redine !. *'o-je@a $ Ri0$ Aao Giva (oAajni,Aa a(oAa-i(*aQ HPa*'irI je veo0a zna,ajan za (ovije*'
*aAra0en'a-ne (oAore.
!. Ranokr'(anski apolo!eti !. *'o-je@a (re$ze-i *$ zada'aA da *(i*i0a %rane Ar)@an*'vo.
4rAva je 'ada ve@ (o*'a-a (ovije*na ve-i,ina i izvanj*Ai je *vije' nije 0o.ao 0i0oi-azi'i. U
Ar)@an*Ae o(@ine (ri*'$(a-i *$ *ve ,e)@e -j$di $.-edni i o%razovani Aoji *$ *e $($)'a-i $ Giv raz.ovor
* o%razovani0 (o.ani0a1 %i-o za'o da %i o(ravda-i *voj (rije-az %i-o da o%ore (redra*$de Aoje
(o*'oje i o(ovr.n$ A-eve'e (ro'iv Ar)@ana.
Na*'oje@i da i& oAo-ni *vije' raz$0ije1 a(o-o.e'i *$ *e $ve-iAe *-$Gi-i (oj0ovni0 jeziAo0
*voje. vre0ena. ?ora-i *$ Ar)@an*A$ (or$A$ navije)'a'i $ d$&ovni *vije' Aa*nije *'oe i (-a'oniz0a i
$ re-i.ij*Ai (redodG%eni *vije' .r,Aoi*'o,ni& 0i*'erij*Ai& A$-'ova. S jedni0 i * dr$.i0 zajedno *$
ra*-i *ve doA *e ni*$ o%ra'i-i na Ar)@an*'vo1 Aao n(r. J$*'in1 Aoji je d$.o 'raGio doA nije na)ao ($' Aa
Ar)@an*Aoj i*'ini. SvaAodnevno *$ *e * nji0a *$*re'a-i. Ne *0ije0o *e za'o ,$di'i )'o *$ evanFe-je
;:
'$0a,i-i jeziAo0 'o.a *vije'a > jeziAo0 Aoji je i nji&ov 0a'erinji jeziA. Neo(ravdano i0 je
(ri.ovara'i da *$ oGj$ rije, 'o%oGe &e-enizira-i i 'i0e Arivo'vori-i. Oni *$ i)-i za 'i0 da *voj *vije'
doved$ Kri*'$. Ee-e@i da za Kri*'a *vjedo,e i da za nj 0i*ij*Ai dje-$j$1 &ra%ro *$ *e $($)'a-i $
dija-o. *a *vije'o0 oAo *e%e. Trajna i0 (ri(ada *-ava )'o *e ni*$ da-i od.$rn$'i $ .e'o.
/e-eni*'i,Ai *vije' (r$Gao je $i*'in$ dra.o+jene dodirne 'o,Ae za 'aj dija-o.. 3o.o* iz
(ro-o.a Ivanova EvanFe-ja1 Aoji je i *a0 0oGda 0o.ao (o'e@i iz na$Ae Aa*noGidov*Ae 0$dro*'i1
i0ao je na dr$.oj *'rani vez$ $ Ni-ozoNiji Zenona i *'oeQ ve@ *$ a(o*'o-*Ai o,i LI.na+ije1 Pi*0o
?a.neGani0a :1!M %oGan*A$ *na.$ Aoj$ $ 'i0 Ni-ozoNija0a zna,i *'vara-a,Ai -o.o*1 %oGan*A$ *na.$
Aojoj *av *ve0ir za&va-j$je *voj (o*'anaA i *voje od$&ov-jenje1 (ri0ijeni-i na Kri*'a. S-avni
0$,eniA i Ni-ozoN J$*'in1 Aoji je $ Ri0$ d$.e .odine (o$,avao Ar)@an*A$ 0$dro*'1 *ve doA .a
.odine ;=B9;==. ni*$ z%o. nje.ova *vjedo,an*'va za Kri*'a *0aAn$-i1 razvio je $ *voji0 dvje0a
a(o-o.ija0a LA(o-o.ija I1 7!1:Q #=1! i dr$.djeM 0i*ao da *vi -j$di $ *voje0 $0$ no*e A-i+e vje,no.
3o.o*a L3o.oi *(er0a'iAoiM. Svi *$ -j$di od (rirode1 'j. od S'vori'e-ja1 $($@eni na %oGan*A$ i*'in$.
U o%javi Kri*'a53o.o*a 'a je %oGan*Aa i*'ina na)-a *voje (o*-jednje i naj(o'($nije o'Arivenje. Ni*$
*e *a0o oGji -j$di S'aro. zavje'a ve@ i ve-iAi .r,Ai 0i*-io+i1 Aoji *$ 'raGi-i i*'in$1 (ri%-iGi-i ve@
Kri*'$Q oni *$ $ A-i+i $,e*'vova-i $ nje0$1 %oGan*Ao0 3o.o*$Q %i-i *$ na neAi na,in Ar)@ani (rije
Kri*'a. Kr)@an*'vo je (rava Ni-ozoNija i i*'inaQ ono je i*($njenje ,eGnje ,ovje,an*'va da *(ozna
(o*-jednje i najd$%-je veze1 da *(ozna (rav$ H.no*i*I.
I o*'a-i a(o-o.e'i izno*e doAaze Aao i J$*'inQ *a0o )'o neAi od nji& o%ra,$navaj$ vi)e *a
Gidov*'vo01 dr$.i * (o.an*Ai0 (o-i'eiz0o0 i-i * o%e@anji0a 0i*'erij*Ai& A$-'ova da @e do@i
*(a*enje. Svi0a je zajedni,Aa 'eGnja2 doAaza'i daje Ar)@an*'vo jedino i*($njenje i vje,no odreFenje
,ovjeAa.
U '$ *A$(in$ ranoAr)@an*Ai& a(o-o.e'a $%raja0o (ored )ustina Ni-ozoNe *ristida i
*tena!oru iz A'ene1 Sirij+a +acijana1 Aoji je o*i0 *vo. HGovora /e-eni0aI *a*'avio i evanFeo*A$
&ar0onij$ LDia'e**aronMQ %io je $ Ri0$ J$*'inov $,eniA1 a-i je (o*-ije (ovra'Aa na I*'oA o*novao
oAo .odine ;8!. Arivovjer*A$1 .no*'i,Ao5enAra'i'*A$ *eA'$Q za'i0 %i*A$(e +eo,ila iz An'io&ije1
*polinarisa iz /ijera(o-i*a1 -elitona iz Sarda i *ristona iz Pe--e LoAo .odine ;#"M1 za'i0 .ovorniAa
-iltijada1 *a'iri,ara %ermiju i &vadrata1 Aoje. na ovo0 0je*'$ *(o0inje0o i Aao a(o-o.e'a.
7. Ca*ni0 i0eno0 crkveni otac zove0o one ve-iAe 'eo-o.e Aoji *e ni*$ zadrGa-i na
o%radi1 ve@ *$ *e%i (o*'avi-i Aao +i-j da (o-aze@i od o%jave d$%-je 'eo-o)Ai (roniAn$ %-a.o vjere.
Ve@ina 'i& 'eo-o.a %i-i *$ %i*A$(iQ z%o. 'o.a i& zove0o Ho,i0aI1 jer 'aAo *$ zva-i $ (rvo vrije0e
%i*A$(e $ o(@ina0aQ neAi od nji& %i-i *$1 0eF$'i01 *a0o *ve@eni+i1 Aao n(r. Jeroni01 i-i ,aA i -ai+i1
Aao Ter'$-ijan. Ka*nija doA'rina *(o0inje ove zna,ajAe za (ri(adno*' *A$(ini +rAveni& o'a+a2 ;.
(ravovjerno*' $ na$+iQ !. *ve'o*' $ Givo'$Q 7. +rAveno (riznanje i #. (ri(adno*' +rAvenoj an'iAi. Po
ovoj (o*-jednjoj AaraA'eri*'i+i raz-iA$j$ *e +rAveni o,i od +rAveni& $,i'e-ja1 Aoji *$ Givje-i i
na$,ava-i $ *rednje0 i-i $ novo0 vijeA$.
Nji&ov$ 'e0a'iA$ i0 je 0oGda (re(or$,i-a nji&ova oAo-ina Q 'a 'e0a'iAa zai*'a od.ovara
(o're%i ono. vre0ena. TaAo je %-i*Ai dodir * &e-eni*'i,Ao0 Ni-ozoNijo0 i 0$dro*-ov-je0 izazvao
n(r. o(a*no*' da *vije' na Ar)@an*'vo ne .-eda Aao na ,i*'$1 na (i*ane *(o0eniAe i a(o*'o-*A$
'radi+ij$ vezan$ oGj$ o%jav$1 ve@ da je z-o$(o're%-java za .no*'i,Aa raz0a'ranja na *inAre'i*'i,noj
o*novi+i. Ve@ zarana (oA$)ava-a je1 $ *vojoj *$)'ini (o'($no (o.an*Aa1 .noza da (rodre $
Ar)@an*'vo. Ona *e za *voje za0r)eno 0$drovanje o *'varanj$ i *(a*enj$ *vije'a rado *-$Gi-a
a-e.orij*Ai0 '$0a,enje0 Sve'o.a (i*0a i 0ije)a-a (ri'o0 Ar)@an*A$ o%jav$ * (o.an*Ai01 na(o*e
d$a-i*'i,Ai0 (redodG%a0a. U %or%i (ro'iv nje va-ja-o je Ar)@an*A$ vjer$ i izvore o%jave 'o,no
odredi'i1 jedno0 za$vijeA iznije'i one *(i*e Aoji jedini 0o.$ (red*'av-ja'i *0jerodavn$ -inij$
LAanonM1 HAanono0 Sve'o. (i*0aI deNinira'i (o%-iGe nji&ov$ nada&n$'o*' 'e %i*A$(i0a (ridrGa'i
i*A-j$,ivo (ravo da vjer$ i izvore o%jave '$0a,e. Svojevo-jno0 '$0a,enj$ (ojedini& Arivovjera+a
*$(ro'*'avi-i *$ *&va@anje Pi*0a $ d$&$ a(o*'o-*Ae (redaje Aao nor0$ i i*A-j$,iv$ in'er(re'a+ij$.
Jedino ja0*'vo ,i*'o@e od a(o*'o-a (rene*eno. %-a.a o%jave je*' zaja0,eni ne(reAin$'i niz $
%i*A$(*Aoj *-$G%i Aoji na*-jed*'vo0 do-azi *ve do a(o*'o-a. TaAo *$ +rAveni o,i $vijeA na.-a)ava-i
;<
da je *a0o ono (rava Ar)@an*Aa .noza Aoja *&va@a vjer$ $ *0i*-$ a(o*'o-*Ae (redaje. Sa0o *e Aod
%i*A$(a1 zaAoni'i& na*-jedniAa a(o*'o-a1 0oGe na@i (rava vjera. TAo *e od %i*A$(a odije-i1 $(ada $
za%-$d$.
Iz o%ra,$na * .nozo0 i dr$.i0 Arivi0 na$Aa0a izra*-a je znan*'vena Ar)@an*Aa 'eo-o.ija.
Njezina *e 'e0a'iAa $.-avno0 odno*i-a na o*o%$ i dje-ovanje Kri*'ovo LAri*'o-o.ijaM1 na Kri*'ovo
*(a*i'e-j*Ao dje-o L*o'erio-o.ijaM1 na nje.ov odno* (re0a O+$ i (re0a D$&$ Sve'o0e L'rini'arna
na$Aa i-i na$Aa o Troj*'v$M. Te 'e0e *$ i naredni& *'o-je@a %i-e Gari)'e 'eo-o)Ao. 0i*aono. rada.
Prvi zna0eni'i 'eo-o. !. *'o-je@a %io je %i*A$( Irenej .ionski LP oAo !"!M. U *voje0
.-avno0 dje-$ Adver*$* &aere*e* LHPro'iv &ereze UArivovjerj`VIM razradio je1 o'(ri-iAe od ;:". do
;:#1 iz0eF$ o*'a-o. zna,enje (rave a(o*'o-*Ae (redaje za odrGanje ,i*'e vjere. On '$ 'radi+ij$ vidi
najja*nije zaja0,en$ $ 'o0 )'o je ri0*Ai %i*A$( $ ri0*Aoj o(@ini na*-ijedio Pe'ra i 'i0 *e
ar.$0en'o0 o%ara na .no*'i,Ae za%-$de LAdv. &aere*e* 717M. On na0 je o*'avio naj*'ariji (o(i*
ri0*Ai& %i*A$(a.
U *jevernoj ANri+i je $ i*'o vrije0e dje-ovao (ravniA i 'eo-o)Ai (i*a+ +ertulijan LP (o*-ije
!!". $ Kar'a.iM. I on je *$(ro'*'avio .no*'i,Ai0 Arivovjer+i0a i*'in*Ao na,e-o (redaje Aao nor0$
vjere. U *voje0 .-avno0 *(i*$ e praescriptione haereticorum LoAo !""M od%ija on Arivovjer+e *
(o0o@$ dvij$ *aGe'i& 'vrdnji LH(rae*+ri('ione*I $ jeziA$ (ravaM2 ;. Kri*' je *voj$ na$A$ (redao
*a0o a(o*'o-i0a daje navije*'e i niAo0e dr$.o0eQ ne0a (o*e%ne o%jave 'ajni& *ao(@enja niAoji0
dr$.i0 -j$di0a1 iz Aoje %i .no*'i+i1 AaAo *a0i 'vrde1 +r(i-i znanje. !. A(o*'o-i *$ *a0i *voj$ na$A$
(reda-i i*A-j$,ivo %i*A$(*Ai0 4rAva0a Aoje *$ o*nova-i. Vjera *vi& Ar)@ana 0ora %i'i $ *A-ad$ * 'i0
a(o*'o-*Ai0 4rAva0a. Na$Aa Aoja ne (o,iva na a(o*'o-*Aoj 'radi+iji > &ere'i,Aa je. Pre0a 'o0e1
zaA-j$,$je Ter'$-ijan1 .no*'i+i *$ &ere'i+i. U *voji0 %rojni0 *(i*i0a on je i*Aovao (ri-i,an %roj
'eo-o)Ai& (oj0ova1 Aoji *$ $ $(o're%i do dan5dana*. Na Ga-o*' je $ *voji0 Aa*niji0 .odina0a LoAo
!"8M do*(io i *a0 $ za%-$d$. Pri)ao je ri.o5ri*'i,Aoj *eA'i 0on'ani*'a.
U Ri0$je (o,e'Ao0 7.*'o-je@a na(i*ao (rez%i'er %ipolit LP !7BM 0no.o 'eo-o)Ai& *(i*a1
0ed$ o*'a-i0a i ReN$'a'io omnium haeresium UHO%ra,$n *a *vi0 Arivovjerji0aIVQ 'aj *(i* je (o*-ije
!!!. $(ravio (ro'iv 'rini'arni& za%-$da 0oda-i*'e Sa%e-ija i (ro'iv 'aAozvani& (a'ri(a*ioni*'a.
Sa*'avio je veo0a $*(je)an +rAveni $*'av HA(o*'o-*A$ (redaj$I LoAo !!"M. Na Ga-o*' *e i on z%o.
-j$%o0ore i (ovrijeFene 'a)'ine $*(ro'ivio 4rAvi. Kad *$ .a (ri-iAo0 iz%ora (a(e .odine !;8.
0i0oi)-i i 0je*'o nje.a iza%ra-i Ka-i*'a L!;8>!!!M1 dao *e ,aA od *voji& (ri*'a)a iza%ra'i za
L(rvo.M (ro'$(a($ 'e 'aAo $ Ri0$ izveo i (rvi ra*Ao-. Ka*nije *e (onovno iz0irio * 4rAvo0 'e
.odine !7B. $0ro $ (ro.on*'v$ zajedno * (a(o0 Pon+ijano0 0$,eni,Ao0 *0r@$.
U Kar'a.i je Givio i na$,avao 'aAoFer %i*A$( Ciprijan. PoAr*'io *e 'eA !#=. .odine1 a ve@
!#:9!#<. (o*'ao je %i*A$(1 doA je !B:. %io *0aAn$'. io je od-$,an (red*'avniA +rAveno. jedin*'va.
U nje.ov$ *(i*$ e ecclesiae unitate LoAo !B;M i0a ova re,eni+a2 HNe 0oGe i0a'i o.a za o+a onaj
'Ao ne0a 4rAv$ za 0ajA$I. A$'en'i,na je i re,eni+a $ #. (o.-av-j$ 'o. *(i*a1 Aoj$ *$ ,e*'o
neo(ravdano na(ada-i2 HPri0a' je (redan Pe'r$. KaAo 0oGe ne'Ao Aoji *e odije-io od Pe'rove
*'o-i+e1 na Aojoj (o,iva 4rAva1 vjerova'i da je jo) $ 4rAviYI LDe e++-. $ni'a'e #18M. Naravno1 iz 'i& *e
rije,i ne *0ije izv-a,i'i (riznavanje (ri0a'a ri0*Aoj j$ri*diA+iji. Sa0 4i(rijan je od !BB. %io $
zavadi * (a(o0 S'je(ano0 IQ on je $ (i'anj$ vrijedi -i Ar)'enje Aoje vr)i Arivovjera+ > (o-aze@i od
Arivo. (oi0anja *aAra0en'a > %ranio .-edi)'e da dje-o'vorno*' Ar)'enja ovi*i o 0i-o*no0 *'anj$
*ve@eniAa Aoji dije-i Ar*'Q onaj 'Ao *a0 ne0a D$&a Sve'o.a1 ne 0oGe .a (ri-iAo0 Ar)'enja dr$.o0e
(reda'i. Po 'o0e ne %i dava-a+ %io Kri*' LeS o(ere o(era'oM1 ve@ ,ovjeA *na.o0 *voje v-a*'i'e
Aariz0e.
O=
POCE4I KRANSKE KO3E U A3EKSANDRIJI
U ve-iAi0 o(@ina0a 'ada)nji& *vje'*Ai& .radova1 Aao )'o *$ %i-i Ri01 An'io&ija1 A-eA*andrija
i'd.1 'o-iAo je *vije'a *vaAodnevno (re-azi-o na Ar)@an*'vo da *$ 0ora-i $redi'i naro,i'e Aa'e5
!"
&$0ena'e za Aa'e&$0ene. Trajanje i in'enzivno*' (ri(ravne (o$Ae 'raGi-i *$ veo0a 0no.o ne *a0o
od Aa'eA$0ena ve@ jo) i vi)e od $,i'e-ja $ 'i0 Aa'eA$0ena'i0a. I za nji& *$ *e 0ora-a *'vori'i
$,i-i)'a1 'aAozvane Aa'e&e'*Ae )Ao-e1 $ Aoji0a %i *e (o-azni+i0a (r$Gi-o vi)e 'eo-o)Ao o%razovanje i
Ar)@an*Aa (o$Aa. Si.$rno je 'aAvo $,i-i)'e (o*'oja-o $ !. *'o-je@$ $(ravo $ A-eA*andriji.
U,i-i)'e1 0eF$'i01 Aoji0 @e0o *e ovdje %avi'i nije %i-o 'e vr*'e. A-eA*andrij*Ao $,i-i)'e
niAn$-o je iz *-o%odne na*'ave Ar)@an*Ai& 0$dro*-ova+a1 Aoji *$ (redava-i Ar)@an*Ai (o.-ed na
*vije' na (o*ve jednaA na,in na Aoji *$ (o$,ava-i *'oi,Ai1 +ini,Ai i razni dr$.i Ni-ozoNi. Kad je
J$*'ina (i'ao (o.an*Ai *$da+ AaAv$ je dje-a'no*' vr)io1 od.ovorio je J$*'in (re0a *-$G%eno0
za(i*niA$2 HEivi0 $ dr$.o0 Aa'$ A$@e izvje*no. ?ar'ina $ %-izini Ti0o'ejeva A$(a-i)'a. Ondje
%oravi0 o'Aad *a0 *e (o dr$.i ($' na*'anio $ Ri0$. Ne zna0 ni jedno dr$.o *a*'aja-i)'e. Sve Aoji
*$ 0e ondje (o*je@iva-i (o$,avao *a0 $ na$+i i*'ine. Da1 Ar)@anin *a0.I
TaAo je Si+i-ijana+ Panten o'vorio na v-a*'i'$1 (riva'n$ ini+ija'iv$ oAo .odine ;:". $
A-eA*andriji1 d$&ovno0 *redi)'$ &e-eniz0a1 Ar)@an*A$ Ni-ozoN*A$ )Ao-$1 .dje je $ oAvir$ Ni-ozoN*Ai&
(redavanja (redavao evanFe-je. O%ra@ao *e *vi0a Aoji *$ Ge-jni znanjaQ ne *a0o Ar)@ani0a ve@ i
(o.ani0a Aoji 'raGe i*'in$. Svoji0 d$%oAi01 a $ i*'i 0a& i zane*eni0 izvodi0a (rido%io je 0no.e
(o.ane za Ar)@an*'vo1 a 0no.e Ar)@ane je *a *o%o0 $zdi.ao $ vi*ine 'eo-o)Ai& raz0a'ranja. TaAo *e
i A'enjanin &lement LroF. ;#"9;B"1 P (rije !;=M o%ra'io na Ar)@an*'vo i $*Aoro %io nji0e 'o-iAo
(roGe' da *e LoAo !""M na*'anio (oAraj Pan'ena $ A-eA*andriji i ondje radio Aao Ar)@an*Ai Ni-ozoN i
$,i'e-j 0$dro*'i * $*(je&o0 Aoji je *vaAo. dana %ivao *ve 'o ve@i. Nje.ov najzna0eni'iji $,eniA %io
je 0-adi /ri!en Lrod. ;:B. $ A-eA*andriji1 P oAo !B#M. Kad je K-e0en' za vrije0e (ro.ona
Se('i0ija Severa o'i)ao iz .rada1 na*'avio je Ori.en nje.ov $,i'e-j*Ai rad. I on je (o,eo (redava'i
Ar)@an*A$ na$A$ Aao *-o%odni (riva'ni $,i'e-j. TeA oAo .odine !;B. (redao 0$ je %i*A$( De0e'rije
A-eA*an5drij*Ai *-$G%eno Aa'e&$0en*A$ na*'av$ $ ve-iAoj a-eA*andrij*Aoj o(@ini. I(aA1 on je *voj$
(rav$ Aa'e&e'*A$ *-$G%$ (redao $*Aoro *vo0 (rija'e-j$ /eraA-a*$1 (a *e (onovo * ve-iAi0 $*(je&o0
*a*vi0 odao *vojoj (rija)njoj dje-a'no*'i > ovaj ($' *a0o (o na-o.$ %i*A$(a i Aao *-$G%eno
(o*'av-jeni +rAveni $,i'e-j. Kad *e .odine !7". dao od *A-oni& 0$ %i*A$(a (o*ve'i'i za *ve@eniAa
%ez dozvo-e i di*(en*e *vo. %i*A$(a1 do)-o je do ra*Aida * De0e'rije0. Ori.en je 0orao o'i@i iz
A-eA*andrijeQ (o)ao je $ (a-e*'in*A$ 4ezarej$1 .dje je na*'avio (o$,ava'i. Za vrije0e De+ijevi&
(ro.ona %a+i-i *$ .a $ 'a0ni+$ i 0$,i-iQ ($*'i-i *$ .a i(aA jo) Giva1 0eF$'i0 on je $*Aoro $0ro od
(o*-jedi+a z-o*'av-janja.
U ,e0$ je %i-a (o*e%no*' 'o. a-eA*andrij*Ao. )Ao-*Ao. 'i(aY Novija i*'raGivanja (oAaz$j$ da
je i0ao naro,i'$ zna,ajA$ %a) (o oAo-no*'i )'o 'o nije %i-o niAaAvo +rAveno od.aja-i)'e1 niAaAva
Aa'e&e'*Aa )Ao-a i-i vi*oAa +rAveno'eo-o)Aa )Ao-a1 ne.o je (o,iva-o na *-o%odnoj ini+ija'ivi. OvaAo
o(i*$je A. Kna$%er 'aj (o'&va'2 Kad *e 'e 0$Geve (o.-eda $*red ono. Givo'a1 Honda na0 *e o'vara
vidiA Aoji *e ,ovjeAa 0ora doj0i'i. U 0e'ro(o-i &e-eni*'i,Ao. znan*'veno. *vije'a $,i'e-j odjeven $
odje@$ Ni-ozoNa > $,i'e-j Aoji je i *a0 ($n neo%$zdane 0i*ionar*Ae 'eGnje1 i *a0 'i0 ($'e0 o%ra@en
na Ar)@an*'vo > vodi \)Ao-$\ (o*ve $ *'i-$ *vo. vre0ena1 $ Aojoj (o$,ava 0-ade i *'are 'raGio+e
i*'ine i -j$%i'e-je 0$dro*'i oAo-i)no. (o.an*Ao. *vije'aI. O K-e0en'$ 0ora0o .ovori'i HAao o
(rvo0 Ar)@an*Ao0 $,enjaA$I. On nije *a0o od-i,no (oznavao Sve'o (i*0oQ on je $ *e%i
$jedinjavao +je-oA$(n$ (roNan$ znano*' *vo. vre0ena1 (oznavao je veo0a do%ro i .r,A$ Ni-ozoNij$
i AnjiGevno*'. Poznavao je (i'anja i 'e)Ao@e 0-adi&1 Aoji *$ A nje0$ do-azi-i iz o%razovni& *redi)'a
nje.ova vre0ena1 iz A'ene1 Ri0a1 An'io&ije1 jer1 Aao ni on (rije 'o.a1 ni*$ %i-i zadovo-jni (o$Ao0
Aoj$ *$ 'a0o (ri0a-i1 (a *$ *ada 'raGi-i i na-azi-i $ Ar)@an*Aoj o%javi (o*-jednj$ i najvi)$ 0$dro*'.
?oGda *$ *e * Ar)@an*'vo0 ve@ %i-i $(ozna-i Aroz za0r)ene o%-iAe .no*'i,Ao. *inAre'iz0a. K-e0en'
*e 0orao $ nji& $d$%-jiva'i1 raz0r*iva'i nji&ove (redodG%e da %i i& iz za%-$de (reveo do ,i*'e i
i*'ini'e .noze Ar)@an*'va. Eivio je i (o$,avao Aao Ni-ozoN i *-$Gio *e o%-i+i0a i .ovoro0 Ni-ozoN*Ai&
$,i'e-ja *vo. vre0ena. U 'o0e .a je *-ijedio Ori.en.
HUi*'in$ (re-o0na ,injeni+aI %i-a je )'o 'i -j$di ni*$ *a0o no*i-i odje@$ i *-$Gi-i *e
izraGajni0 o%-i+i0a *$vre0eni& (o.an*Ai& Ni-ozoNa ve@ i nji&ovo0 'e0a'iAo0. I Aad *$ o%raFiva-i $
.nozi 'o-iAo o0i-jen$ Aoz0o-o.ij$1 oni 'o ni*$ ,ini-i * na0jero0 da '$ 0i*ao $na(rijed doved$ ad
!;
a%*$rd$0 i da je Ara'Ai0 (o*'$(Ao0 od%a+e1 ve@ *$ (oAaza-i AaAo o*novna vjer*Aa (i'anja o
(o*'anA$ *vije'a1 o.$ *'vori'e-j$1 ,injeni+i z-a $ -j$d*Ao0 %iv*'vovanj$1 za'i0 o *(a*enj$ Aoje je
donio Eo.53o.o*1 na-aze $ Ar)@an*Aoj o%javi *voj Aona,ni i najd$%-ji od.ovor. Ee-je-i *$ da %$d$
Hvje*ni+i Ar)@an*'va $ Ni-ozoN*Ao0 r$&$I. Na(o*e je K-e0en' %io H(ravi (rav+a'i 0i*ionar
&e-eni*'i,Ao. d$&ovno. *vije'a1 Aoji je (o (rvi ($'... $no*e@i $ %or%$ *voj$ novoAr)@an*A$
(o%jedni,A$ *vije*' izvr)io o*vaja,Ai (rodor ve@e. *'i-a... $ \aAade0ij*Ae\ Ar$.ove *vo. vre0enaI
LKna$%erM. Pri 'o0 nje.ov in'ere* nije %io $ (rvo0 red$ 'eo-o)Ai1 ne.o d$)o%riGni,Ai. /'io je da
*voje *-$)a,e (rido%ije za Kri*'a i (rivede i& A *(a*enj$.
A-i1 (i'a0o *e *ad1 nije -i 'o (ri-a.oFavanje &e-eni*'i,Ao0 *vije'$ o'i)-o i *$vi)e da-eAoY
Ni*$ -i zajedno * jeziAo0 i * (oj0ovi0a (rodr-i $ 0-ado Ar)@an*'vo i *adrGaji .r,Ae Ni-ozoNije i
0i*'erij*Ai& A$-'ovaQ nije -i Aa*noan'i,Ai *inAre'iza0 i(aA Arivo'vorio (rvo'no1 ,i*'o evanFe-jeY To
*$ veo0a oz%i-jna (i'anja1 jer je *a*vi0 *i.$rno da *e ni $ Aoje vrije0e ne *0ij$ z%o.
(ri-a.od-jivo*'i vr)i'i *Are'anja od o%jav-jene %a)'ine vjere.
AAo *e $ *'var (o%-iGe za.-eda0o1 vidje' @e0o da $ *'varno*'i 'aAvi& *Are'anja niAaAo nije
%i-oQ jednaAo ni*$ (o.an*Ae 0i*-i i o%i,aji za0a.-i-i Ar)@an*'vo. Ti -j$di *$ %i-i i odvi)e *vje*ni
*$)'in*Ao. (ro'$*-ov-ja (re0a (o.an*Ao>.no*'i,Ao0 oAo-i)no0 *vije'$ a da %i *e 'o0 i*'o0
*vije'$ *a0o onaAo (reda-i. AAo *$1 0eF$'i01 oz%i-jno *&va@a-i (ri-a.oFavanje1 aAo *e ni*$
$*'r$,ava-i da d$&ovni *vije' *voji& *-$)a,a $zi0aj$ oz%i-jno1 onda *$ *vaAaAo zna-i i (oznava-i Givi
*(a*enj*Ai i 0i*ij*Ai zada'aA ono.a Aoji na*'av-ja da $ 4rAvi Givi1 Kri*'a1 da (o 'oj 4rAvi *vi0
vre0eni0a $vijeA (onovo (o*'aje ,ovjeAo0. Kao )'o je Kri*' $ *vo0e $'je-ov-jenj$ na,e-no *ve
-j$d*Ao (o'vrdio i (re$zeo > *ve o*i0 .rije&a > 'j. Aao )'o je 0eF$ Eidovi0a (o*'ao Eidov >
'aAo $ 'oA$ +rAvene (ovije*'i $zi0a na *e ,ovje,je %iv*'vovanje *viji naroda i *vi& A$-'$ra da %i
$vijeA iznova $ nji0a %io $'je-ov-jen. S Pav-o0 Aoji je H*vi0a (o*'ao *veI L- Kor <1!!M K-e0en' je
*'a-no (onav-jao2 H?ora) za /e-ene (o*'a'i /e-en1 da %i i& *ve (rido%io. > Oni0a Aoji 'raGe $
*vojoj A$@i kod njih udoma(enu 0$dro*' (r$Gi'i ono )'o i0 je %-i*Ao da %i )'o -aA)e nji0a v-a*'i'i0
$0ovanje0 na (ravi na,in do)-i do vjere $ i*'in$I LK-e0en'1 S'ro0a'ei* I1 ;B17 i *iQ V1 ;:1= i *iM.
Gr,Ao 0i)-jenje *e $ do%a Aoje je *-ijedi-o naj(ri*nije (oveza-o * Ar)@an*Ao0 o%javo0. U
ve-iAi0 *ve'a,Ai0 i 'eo-o)Ai0 -iAovi0a .r,Ae (a'ri*'iAe 'a je veza do%i-a *voj$ divn$ (o'vrd$ i
i*($njenje. ez 'e veze ne %i %io 0o.$@ onaj .o-e0i 'eo-o)Ai (o*ao Aoji *$ o%avi-i (rvi Aon+i-i.
S-ijede@i K-e0en'a1 ve-iAi Ori.en je za 'aj (o*ao (o-oGio 'e0e-je.
O8
UNUTRANJE KRIZE2 RAS4JEPI I KRIVOVJERJA
Vi*oAa d$&ovno*' i 0i*aono*' Ar)@an*Ai& o%jav-jeni& i*'ina * jedne1 a navezano*' $z (ovije*'
i ,ovje,no*' $n$'ra)nje. i izvanj*Ao. razvoja i (ro+va'a 4rAve1 za*novano. na njezin$
inAarna+ij*Ao0 (rin+i($ * dr$.e *'rane1 ,ine raz$0-jivi0 za)'o je %i-o 'o-iAo %-$dnji i &ere'i,Ai&
i*Ariv-jivanja1 od Aoji& *e 4rAva 0ora-a %rani'i. a) za'o )'o je 4rAva %i-a *vje*na da 0ora $ Ar&Aoj
ze0a-j*Aoj (o*$di no*i'i i ne(a'voreno *a,$va'i dra.o+jeno do%ro ,i*'e %oGan*Ae i*'ine1 0ora-a *e
ona na(o*e %rin$'i da *e o%rani od Arivi& na$Aa. Po.o'ovo $ vre0eni0a *inAre'i*'i,Ai& 'eGnji za
0ije)anje01 Aoje *$ *A-one o(a*no0 re-a'iviz0$ $ vjer*Ai0 (i'anji0a1 rea.ira-a je 4rAva $vijeA
izvanredno a-er.i,no na (ojave (o*e%ni& 0i)-jenja i Arivovjerja. TaAo je 'o %i-o ve@ $ 0-ado0
Ar)@an*'v$1 i z%o. 'o.a je nje.ov (o-oGaj > i %ez 'o.a ve@ izvana 'e)Ao $.roGen > %io $ 'o vrije0e
,e*'o $(ravo 'ra.i,an. Ve@ E$ze%ije1 o'a+ +rAvene (ovije*'i1 AaGe da je Ar)@an*'vo $ !. *'o-je@$ %i-o
zna'no vi)e $.roGeno izn$'ra1 &ereza0a i ra*Ao-i0a1 ne.o-i izvana1 (ro.oni0a. Za,$dno %o.a'a
AnjiGevno*' (ra+rAve1 $(erena (ro'iv &ereza1 (o'eA-a iz (era i a(o-o.e'a i +rAveni& o'a+a1 doAaz$je *
Ao-iAo *$ (aGnje i %ri.e (ra'i-i 'aj razvoj.
-. 0 judeokr'(anskim kru!ovima1 Aoji *e ni*$ 0o.-i (o*ve odvoji'i od Gidov*Ao. A$-'a1
na*'a-i *$ $ Jer$za-e0$ i Pa-e*'ini1 na(o*e naAon *0r'i *v. JaAova L=!9=7M1 j$dai*'i,Ai ra*+je(i1 Aoji
*$ *e Aona,no *-i-i $ &ereze e%ioni'a1 nazarea+a i e-Ae*ai'a. Te *$ &ereze jo)1 i*'ina1 zadrGa-e vjer$ $
!!
I*$*a ?e*ij$1 a-i *$ nijeAa-e nje.ovo %oGan*'vo. Ve@ 4erin' je LAraje0 ;. *'o-je@aM (ovezivao *
o*orni0 j$daiz0o0 $(ravo .no*'i,Ao 0$drovanje. 4erin' je %io *$vre0eniA a(o*'o-a Ivana1 i Irenej
izvje)'ava da je Ivan *voje EvanFe-je na(i*ao %a) (ro'iv 4erin'a.
!. Ra1liiti !nostiki sistemi *$ (roizvodi *inAre'iz0a i *iG$ jo) $ (re'Ar)@an*Ae vrije0e.
O'Ari@e ve-iAe .no*'i,Ae %i%-io'eAe ;<#=. $ Na. /a00adij$ $ E.i('$ o0o.$@$je na0 da dana*
0a-Ao ja*nije *a.-eda0o nji&ove za0r)ene 0i*-i i nji&ovo %iv*'vo. Gr,Ae re-i.ij*Ae Ni-ozoNije i
o%e@anja *(a*a $ i*'o,nja,Ao55&e-eni*'i,Ai0 0i*'erij*Ai0 A$-'ovi0a i*(re(-e-i *$ *e $ .no*'i,Ai0
*i*'e0i0a $ *vojevr*n$ 0je)avin$ (redodG%i o ovo0e i ono0e *vije'$ > $ Aoje *$ *a0o (o*ve@eni
do%i-i $vid.
Gno*'i+i *$ o%e@ava-i *voji0 (ri*'a)a0a 'ajan*'vena o'Ari@a o (o*-jednji0 ve-iAi0 (i'anji0a
,ovje,an*'va1 o (odrije'-$ i $*0jerenj$ -j$d*Ao. Givo'a1 o 'o0e AaAo je (o*'ao Aoz0o* i AaAav je
*0i*ao z-a i ne*re@e na ovo0e *vije'$. HPrava *(oznajaI LT .no*i*M Aojoj *$ oni (o*redni+i nije
(o,iva-a na $0no0 *(oznavanj$ i *'varnoj (o$+i ne.o *e *'je+a-a 0i*'i,ni0 $d$%-javanje0 i
odreFeno0 re-i.ij*Ao0 (raA*o0. Gno*'i+i *$ 'vrdi-i da (o*jed$j$ 'ajna o'Arivenja Aoja *adrGe
*Arovi'a1 *a0o $($@eni0a do*'$(na znanja.
a) z%o. 'o.a )'o je Ar)@an*'vo o%jav-jena vjera1 .no*'i+i *$ *e ve@ vr-o rano (o,e-i za nj
zani0a'i. O nji0a *aznaje0o ve@ iz novozavje'ni& *(i*aQ o*o%i'o i& od-$,no na(ada Pavao L- Ti0
;1#Q #18Q =1#Q =1!"Q Ko- !1: i *-Q O'A !1= ;BM. I(aA *e nije 0o.-o *(rije,i'i da oni * vre0eno0
Ar)@an*A$ na$A$ o o%javi (ri*voje i $rede $ *voje0 *0i*-$. Nji&ovo Nan'a*'i,no5a-e.ori,no
'$0a,enje Sve'o. (i*0a *adrGava-o je (-a'onov*Aa i (i'a.orej*Aa $0ovanja (o0ije)ana * 0i*-i0a o
*(a*enj$ (o.an*Ai& 0i*'erija i * 0i'o-o)Ai0 Aoz0o.onija0a i a*'ro-o.ija0a *'aro. I*'oAa.
Kr)@an*Aa vjer*Aa na$Aa o *(a*enj$ o*'vareno0 'i0e )'o je Sin oGji (o*'ao ,ovjeAo0 *'a(a-a *e *
na$Ao0 o e0ana+iji i eoni0a1 i*(re(-e'a-a *e * d$a-i*'i,Ai0 (redodG%a0a1 (re0a Aoji0a (o*'oje
dva Arajnja (o,e-a1 (o,e-o do%ra i (o,e-o z-a1 Aoja *e 0eF$ *o%o0 %ore.
Ovo *$ 0i*-i Aoje *e 0o.$ *0a'ra'i o*novni0 nazoro0 raz-i,i'i& .no*'i,Ai& *i*'e0a2 iz
vr&ovno.1 $ nedo*'$(no0 *vje'-$ na*'anjeno. %o.a na*'a-i *$ *vje'ovi e0ana+ijo0 %rojni& d$&ova
L'o *$ eoni1 i0a i& do 7=BM Aoji *$ iz 'o. %o.a (o'eA-i1 a od *vo. *e %oGan*Ao. (odrije'-a *ve 'o vi)e
$da-j$j$. 'o je $da-jeno*' ve@a1 'o *$ oni $ *voje0 %iv*'v$ 0anji1 'o 0anje *vje'-a i0aj$. Na
(o*-jednjoj1 najniGoj *'e(eni+i oni *e Aona,no 0ije)aj$ * 0a'erijo01 Aoja (ri(ada +ar*'v$ 'a0e i z-a.
Na 'oj najniGoj *'e(eni+i na*'a-a je na)a Ze0-jaQ ona je dje-o naj0anje. od *vi& eona1 de0ij$r.a. Taj
de0ij$r. i-i H*'vara-a+ *vije'aI izjedna,$je *e * Ja&vo01 o.o0 S'aro. zavje'a.
HS(a*enjeI *e *a*'oji $ 'o0 da *e %oGan*Aa i*Ara o*-o%odi iz 'a0ne 0a'erije i da *e vra'i A
($no@i *vje'-a L(-ero0iM najve@e. %o.a. Ovdje *ad (o,inje 0ije)anje * Ar)@an*Ai0 e-e0en'i0a.
Kri*' *e jav-ja *a0o Aao d$&ovno %i@e LeonMQ nje.ov je zada'aA %io da -j$di0a o%javi do'ad
ne(ozna'o. vr&ovno. %o.a i da i& (o$,i AaAo *e 0a'erija 0oGe izdvoji'i1 'a0a *v-ada'i i vra'i'i $
*vje'-o*ni *vije' %o.a. U I*$*$ iz Nazare'a 'aj %o. je $zeo *a0o (rividno 'ije-o. I*$* je dje-ovao i
'r(io *a0o (rividno LdoAe'iza0M1 on $ *'varno*'i i nije 0o.ao 'r(je'i1 a nije 0o.ao ni na AriG$
$0rije'i. NeAi .no*'i+i *$ $,i-i da je Kri*'53o.o* $o(@e 'eA (ri-iAo0 Ar)'enja $ rije+i Jordan$ *i)ao
na ,ovjeAa I*$*a i 'i0e .a $,inio ?e*ijo0. Prije 0$Ae Go*(odinove (onovno .a je o*'avio1 'aAo da
je na AriG$ $0ro *a0o I*$* Nazare@anin1 i 'o Aao o%i,an ,ovjeA. S0r' na AriG$ ne0a ni(o)'o neAo
*(a*i'e-j*Ao zna,enjeQ *a0o je na$Aa zna,ajna i *a0o @e oni %i'i o*-o%oFeni Aoji 'ajn$ na$A$ Kri*'a5
3o.o*a raz$0ij$ i *-ijede. A 'a na$Aa *adrGi za&'jev da *e 0a'erija *v-ada. To raz$0ij$ *a0o (ravi
H.no*'i+iI i-i H(ne$0a'i+iI. Ve@ina -j$di1 (o.ani1 od-aze Aao H-j$di 'variI L&i-i+iM zajedno *
0a'erijo0 $ vje,n$ 'a0$. Pro*je,no. Ar)@anina .no*'i+i *$ *0a'ra-i H(*i&iAo0I1 Aoji nije *(o*o%an
za vi)$ *(oznaj$1 i (riznava-i 0$ *a0o *0anjeno *(a*enje i o.rani,eno %-aGen*'vo. Kri*' je o*'avio
dvo*'r$A$ o%jav$1 jedn$ niG$1 o%jav-jen$ $ *ve'i0 *(i*i0a o(@e 4rAve1 i vi)$1 *Arovi'$1 Aoj$ je
o%javio *a0o neAo-i+ini oda%rani&Q '$ *Arovi'$ o%jav$ (o*jed$j$ *ada .no*'i+i.
G-avni (red*'avni+i 'zv. HAr)@an*AeI .noze %i-i *$ 2atornil $ An'io&iji L(o,e'aA !. *'o-je@aM1
#a1ilid $ A-eA*andriji LoAo ;!">;#BM i 3alentin $ Ri0$ LoAo ;7= > oAo ;="M.
U *vojoj *rGi 'a je .noza1 *a*vi0 raz$0-jivo1 (o'($no ne5Ar)@an*Aa1 jer nije,e o*novni
!7
e-e0en' Ar)@an*'va1 vjer$ $ *'varno %oGan*'vo I*$*a Kri*'a. Ona (red*'av-ja (oA$)aj da *e
Ar)@an*'vo (ov$,e $ o(a*ni vr'-o. *inAre'iz0a. Priv-a,no*' .noze (o,iva-a je (rije *ve.a na draGi
)'o je za 0no.e -j$de i0a 'ajan*'veno i (*e$do0i*'i,noQ nada-je1 na Aoz0i,Ai0 0$drovanji0a i na
o'Arivenji0a1 Aoja *$ %i-a (ovezana * A$-'ni0 o%-i+i0a1 o'Arivenji0a o novo0 (oi0anj$ *vije'a i
*(a*enja. Po,iva-a je1 na Araj$1 i na (rividno 'aAo *'ro.o a*Ae'*Ao0 o%-iAovanj$ Givo'a Aoje izvire iz
$i*'in$ neAr)@an*Ao.1 d$a-i*'i,Ao. od%a+ivanja *vije'a i ne(rija'e-j*'va (re0a 'ije-$. iroAo0
(ro(a.ando01 Aoja je o%i-ova-a $ re-i.iozni0 ro0ani0a1 (o%oGni0 o%redni0 &i0ni0a i
a(oAriNni0 H*ve'i0 *(i*i0aI1 a (o,iva-a je na (o*e%ni0 o%java0a i 'ajni0 (redaja0a do*ad
*Arovi'i& Kri*'ovi& rije,i1 nanije-a je .noza (ri-i,no )'e'e $ 0-adi0 Ar)@an*Ai0 o(@ina0a1 Aoje *$ *e
$.-avno0 *a*'oja-e od novoAr)'eni& o%ra@eniAa * (o.an*'va. PreAo 0ani&ej*'va (reGivje-a je .noza
,aA $ *rednji vijeAQ Givje-a je da-je $ *eA'a0a (av-i@ana L(a$-i+ianiM1 %o.$0i-a i Aa'ara L(a'arenaM1 a
na*'avi-a *e i $ novo0 vre0en$ L*(iri'iza01 'eozoNija1 an'ro(ozoNija i'd.M. Ona za(ravo niAada i nije
%i-a (o'($no *v-adana1 i $(ravo iz 'o.a 0oGe0o na*-$@iva'i da ona na neAi na,in zadovo-java neA$
d$%-j$ -j$d*A$ ,eGnj$.
7. -anihejstvo v$,e *voje Aorijenje od Perzijan+a -anija L!;B>!87M1 Aoji je1 Aao (o*-jednji
oGji iza*-aniA (o*-ije $de1 Zara'$*'re i I*$*a1 Ge-io da oGj$ o%jav$ (rivede Aona,no0 zavr)e'A$.
S Ar)@an*'vo0 nje.ova na$Aa ne0a .o'ovo ni)'a zajedni,Ao. On je za*'$(ao *'ro.i d$a-iza0 i
.-edao je $ %iv*'vovanj$ *vije'a ne(re*'an$ %or%$ iz0eF$ *vje'-a i 'a0e1 iz0eF$ (o,e-a do%ra i z-a1
iz0eF$ d$&a i 0a'erije. CovjeA *e1 (re0a nje.ovoj na$+i1 0ora $zdrGava'i od z-e 0a'erije1 $Givanja
0e*a i vina1 a i *(o-no. $Gi'Aa1 'e 'aAo ja,a'i $ *e%i *vje'-o. ?ani&ej*'vo je $ Ri0*Ao 4ar*'vo
(rodr-o 'eA $ (o*-jednji0 de+enija0a 7. *'o-je@a1 no za'o *e $ #. *'o-je@$ )iri-o veo0a %rzo1 a AaAo
je $ i*'o vrije0e (ri0a-o 0no.e Ar)@an*Ae e-e0en'e1 (o*'a-o je ve-iAo0 o(a*no)@$ za Ar)@an*'vo. I
*ve'i A$.$*'in %io je za(ao $ 0ani&ej*'vo (rije no )'o *e (oAr*'io.
#. -arcionstvo je $ !. *'o-je@$ %i-o neAo vrije0e najo(a*niji 'aA0a+ Ar)@an*Ae 4rAve Aao
+je-ine. ?ar+ion je %io *in %i*A$(a $ Sino(i na 4rno0 0or$. Rodio *e oAo :B. a oAo ;7<. do)ao je $
Ri0 da $ ri0*Aoj o(@ini )iri *voje v-a*'i'e ideje. Kad *$ .a i*A-j$,i-i i izo(@i-i1 o*novao je v-a*'i'$
4rAv$1 Aoja *e (od nje.ovi0 *'ro.i0 vod*'vo0 i or.aniza+ijo0 %rzo )iri-a. U *vojoj na$+i on je
za%a+ivao S'ari zavje' i (ro(ovijedao *'ro.i d$a-iza0. S'arozavje'ni Ja&ve > na$,avao je ?ar+ion
> je*' .njevni %o. z-aQ $ Kri*'$ (aA Novo.a zavje'a o%javio *e najvi)i do%ri o.. Pri*'a)e Ja&vini1
Eidovi1 (ro.oni-i *$ o.a Novo.a zavje'a1 Kri*'a. Kri*' je1 0eF$'i01 $zeo *a0o (rividno 'ije-o1 i
za'o *$ oni nje.a 0o.-i $%i'i 'aAoFer 'eA (rividno. S'ro.i e'i,Ai ri.oriza01 ri.ori5za0 Aoji (o,iva na
d$a-i*'i,Ao0 ne(rija'e-j*'v$ (re0a 'ije-$1 a Aoji je zna,ajan za 0ar+ion*'vo1 oA$(io je oAo ?ar+iona
0no.o Nana'i,ni& *-jed%eniAa.
B. 4nkratitima LH$zdrG-jiv+i0aIM naziva-i *$ ve@ Irenej LAdv. &aer. I1 !:M i K-e0en'
A-eA*andrij*Ai LS'ro0a'ei* ;1;B18; i dr$.djeM (red*'avniAe a*Ae'*Ao. *0jera vr-o o)'ro i
ne(rija'e-j*Ai ra*(o-oGeno. (re0a 'ije-$ Aoji *e oAo ;8". $ve-iAe ra)irio i o(a*no raz0a&ao. Ta'ijan1
* Aoji0 *0o *e ve@ $(ozna-i Aao a(o-o.e'o01 (ri(adao je 'aAoFer enAra'i'i0a. Do.0a'*Ai *$ oni %i-i
i*(ravni1 a-i $ *voji0 *$ *e a*Ae'*Ai0 za&'jevi0a1 o,i'o (od $'je+aje0 ?ar+ionovi01 'o-iAo za'r,a-i
da *$ od *vaAo. Ar)@anina 'raGi-i da *e (o'($no $zdrGava ne *a0o od 0e*a i vina ne.o ,aA i od
%raAa. S (ravo0 je 'o *&va@anje od%ijeno Aao &ere'i,Ao. I(aA1 $ o*-a%-jeno0 o%-iA$ enAra'i'*Ae *$
*e 'eGnje odrGa-e $ raz-i,i'i0 vidovi0a i odi.ra-e *$ odreFen$ $-o.$ i $ (re'(ovije*'i i ranoj
(ovije*'i redovni)'va.
=. -ontanstvo je *adrGava-o neAe enAra'i'*Ae zna,ajAe1 (ovezane * (raAr)@an*Ai0
od$)ev-jenje0. -ontan1 %iv)i Ki%e-in *ve@eniA1 (ri.ovarao je o(@oj 4rAvi da je (o*'a-a i odvi)e
*vje'ovna1 a ;B=9;B8. .. L(re0a dr$.i0a 'eA oAo ;8!M (o,eo je za&'ijeva'i *'ro.$ 0ora-n$ reNor0$ i
a*Aez$1 o*$Fivao je %ije. (red 0$,eni)'vo0 i 'raGio da *e Ar)@anin do%rovo-jno jav-ja1 (a ,aA i
na*'oji da (o*'ane 0$,eniA. On je nanovo (o'aAn$o e*&a'o-o)Ae *(orove (ra+rAve i na.ovije)'ao
ne(o*redni do-azaA 'i*$@$.odi)nje. Kri*'ovo. +ar*'va L&i-ijaza0M. Pozivao *e na (o*e%ne o%jave 'e
*e izdavao za (roroAa D$&a Sve'o.a $ Aoje0 je1 (o*red*'vo0 Kri*'ovi01 oGja o%java (o*'i.-a
zaA-j$,no *avr)en*'vo. Po'(o50a.a-e *$ .a dvije zane*ene Gene1 Pri*+i-a i ?aA*i0i-a1 Aoje *$ i *a0e
!#
'vrdi-e da i0aj$ (roro,Aa viFenja i da (ri0aj$ o%jave. Nje.ovi *$ *e (ri*'a)e oA$(i-i $ Per($+i $
Fri.iji da %i do,eAa-i do-azaA Kri*'a na *$dnji dan. Z%o. *vo. *'ro.o. 0ora-a *eA'a je (rido%i-a
0no.o *-jed%eniAa. Ka*nije *e (ro)iri-a i na *jevern$ ANriA$1 .dje joj *e oAo !"8. (riA-j$,io i ,ovjeA
zai*'a $zvi)ena d$&a2 Ter'$-ijan. Ter'$-ijan je od 'o. vre0ena i *a0 vr-o Ge*'oAo na(adao o(@$
4rAv$ z%o. njezina navodno *-a%o. 0ora-a i z%o. (oAorni,Ae (raA*e.
Kad i0a0o (red o,i0a Ao-iAo *$ za%-$de %i-e raznorodne i ,e*'e1 onda (i'anje AaAav *0i*ao
i0a ra*Ao- (o*'aje (ravi (ro%-e0. H?ora %i'i Arivovjerja 0eF$ va0aI1 (i)e Pavao Korin@ani0a L-
Kor ;;1;<M1 Hda *e vid3'Ao je (roA$)anI. J. 3or'z (i)e da je 'o HNe-iS +$-(aI i na.-a)ava da H$
oGje0 na$0$ *(a*enja %-$dnja i Arivnja 0o.$ *vaAaAo i0a'i *voj d$%-ji *0i*aoI. K. Ra&ner AaGe
AaAo H4rAva 'eA onda ja*nije $(oznaje *voj$ v-a*'i'$ i*'in$ Aad ,$je i... od%ija one Aoji joj
(ro'$*-oveI. i-o %i veo0a Arivo Aad %i*0o &ereze *0a'ra-i jedno*'avno o(a,ino0 'e *e $*'eza-i
(rizna'i AaAo H&ereza (oneAad izvire iz naro,i'o revno. o*o%no. 'raGenja (rave i*'ine o *(a*enj$I
L3or'zM. Jeroni0 (i)e2 HSa0o onaj 0oGe za*nova'i &erez$ 'Ao i0a GarAi d$& i (rirodne darove Aoje
je *'vorio $0je'niA o.I1 a A$.$*'in o(o0inje2 HNe vjer$j'e1 %ra@o1 da &ereze diG$ neAe *i'ne d$)e.
Sa0o ve-iAi -j$di za*nova-i *$ &erezeI LIn (*a-0. ;!#M.
A$.$*'in i&1 0eF$'i01 $ i*'i 0a& naziva z-i0a i $*(oreF$je i& * ve-iAi0 a z%o. 'o.a i
o(a*niji0 ($Ao'ina0a $ *'ijeniQ on o(o0inje -j$de da i& *e ,$vaj$. I ono 0je*'o iz Pav-a ne 0oGe *e
o%ja*ni'i 'aAo Aao da je on &ereze *0a'rao (ozi'ivni0a $ 'o0 *0i*-$ )'o one *-$Ge $na(reFivanj$
i*'ine. a) o%ra'no1 Pavao *0a'ra Arivovjerja *'ra)no0 o(a*no)@$ za *(a* i 'o ne *a0o za (ojedin+a
ne.o jo) vi)e za +je-oA$(n$ 4rAv$Q 'a Arivovjerja (o*'oje da je odvra'e od njezino. Aona,no. +i-ja.
?oGe (o*'oja'i *a0o jedna jedina (rava oGja i*'ina O%jave1 i E++-e*ia *e z%o. *vo. o(@e. zada'Aa
na *(a*enj$ i *voje. e*&a'o-o)Ao. odreFenja ne 0oGe od 'e i*'ine odije-i'i. HNe(rija'e-jI ne(re*'ano
$ ()eni+$ *ije A$Ao-j i 'i0e za(ravo Ge-i da do%ar (-od (oArije Aorovo0 i da .a za.$)i. I*'o0 na
Araj$ dana odije-i' @e *e Gi'o od Aorova i (o%jedono*no iznije'i (rava i*'ina. A *ve do'-e 4rAva 0ora
%rani'i od Aorova i *e%e i *voj$ dje+$. S i*'o. .-edi)'a i A$.$*'in naziva &ereze i nji&ove (oAre'a,e
Hiz0e'ino0 +rAveI LHW$o* (ar'i0 di.e**i' E++-e*ia1 'a0W$a0 *'er+oraI1 Ser0o V2 O(era O05nia1
Pari) ;:781 V1 #!M.
No1 nije *e 4rAva 0ora-a %rani'i *a0o od *inAre'i*'i,Ai& vjer*Ai& i*Ariv-jivanja ve@ i od
$*Ao.r$dni& (riAra@enja vjere Aoja *$ (rovodi-i enAra'i'*Ao>ri.ori*'i,Ai *eA'a)i1 Aao na (ri0jer
?on'an i Aa*nije Ter'$-ijan. Po,ev)i od !. *'o-je@a 4rAva *e %rani-a odreF$j$@i 'o,no .rani+e
a(o*'o-*Ao. na,e-a (redaje1 (o*'av-jaj$@i Aanon Sve'o. (i*0a. rani-a *e i 'aAo da *$ %i*A$(i
odrGava-i zajedni,Aa vije@anja. Pro'iv 0on'anov*Ao. (oAre'a oA$(i-i *$ *e naj(rije %i*A$(i Fri.ije i
odrGa-i *inod. Ti *$ 0je*ni *inodi $*Aoro (rera*-i $ ve@a oA$(-janjaQ *redino0 7. *'o-je@a razvi-i *$
*e (oArajin*Ai *inodi1 na Aoji0a *$ *e %i*A$(i ,i'ave jedne (rovin+ije oA$(-ja-i oAo *voji&
0e'ro(o-i'a. TaAo *$ *e $ Kar'a.i *a*'a-i %i*A$(i ANriAe1 $ A-eA*andriji %i*A$(i E.i('a1 $ An'io&iji i
4ezareji %i*A$(i Azije1 a $ Ri0$ %i*A$(i I'a-ije. Kad *$ *e naAon Aon*'an'inov*Ao. (reoAre'a (o (o
(rvi ($' 0o.-i *a*'a'i *vi %i*A$(i Ri0*Ao. 4ar*'va1 HeA$0eneI1 da %i ra*(rav-ja-i o o(@i0 +rAveni0
(i'anji0a1 *a%rao *e (od Kon*'an'inovi0 vod*'vo0 (rvi HeA$0en*Ai Aon+i-I $ Ni+eji L7!BM da %i
donio od-$A$ o arijev*Aoj za%-$di 'e o ra*Ao-$ ?e-i+ija $ E.i('$ i Dona'a $ *jevernoj ANri+i.
O:
PROGONI KRANA U RI?SKO? 4ARSTVU
;. O*nove (ro.ona
Ri0*Ao je 4ar*'vo %i-o (ravna drGava. KaAo je (ro'iv Ar)@ana (ri0ijeni-o *i-$1 0ora0o
(re'(o*'avi'i da je za 'o i0a-o raz-o.a. Po*jed$je0o1 na Ga-o*'1 vr-o 0a-o *-$G%eni& za(i*a Aoji %i
na0 (oAaza-i (ravn$ o*nov$ (ro.ona Aoje je vr)i-a drGava (ro'iv Ar)@ana. Je*$ -i drGavne v-a*'i
(o*'$(a-e (ro'iv Ar)@ana na o*novi izni0no. zaAonodav*'vaY I-i *$ *e ri0*Ae v-a*'i 0oGda (o*-$Gi-e
'eA drGavno5(o-i+ij*Ai0 (ravo0 nadzora *0a'raj$@i Ar)@an*'vo Hnedo($)'eno0 re-i.ijo0I Lre-i.io
!B
i--i+i'aMY Taj *'ari *(or jo) ni dan5dana* nije rije)en. Ter'$-ijan '$ i 'a0o .ovori o neAo0 Hin*'i'$'$0
Neronian$0I LAd na'ione* ;181;#M1 no 'o *e ne *0ije *0a'ra'i (ravno0 o*novo0 $ *0i*-$ neAo.
zaAona Aoji %i Neron izdao (ro'iv Ar)@ana1 ve@ jedno*'avno ,injeni+o0 da je Neron dao (o'i+aj za
(ro.one. Sa0 Ter'$-ijan (ri.ovara1 nai0e1 ri0*Aoj drGavi da ona (o*'$(a (ro'iv Ar)@ana %ez iAaAve
(ravne o*nove i (o'($no nedo*-jedno.
Taj (ri.ovor nedo*-jedno*'i %io je $ (rvo0 red$ $(eren (ro'iv nareFenja Aoje je dao Trajan $
*voje0 re*Ari('$ $($@eno0 P-inij$2 Ar)@ani *e i0aj$ AaGnjava'i Aao Ar)@ani L(ro('er no0en i(*$0M1
aAo %$d$ o('$GeniQ a-i i*'ra.a *e (ro'iv nji& (o *-$G%enoj d$Gno*'i ne0a o'vara'i. I *ad (i'a
Ter'$-ijan2 aAo *$ z-o,in+i1 za)'o *e (ro'iv nji& ne o'vara i*'ra.aY AAo ni*$ z-o,in+i (a *e ne 0ora za
nji0a 'ra.a'i1 za)'o i0 *e onda *$di i za)'o *e AaGnjavaj$Y I /adrijan je (o*'$(ao jednaAo
nedo*-jedno Lre*Ari(' ?in$+ij$ F$ndan$1 oAo .od. ;!BM. TeA je De+ije L!#<>!B;M izdao zaAone
Aoji *$ (o*'$(aA (ro'iv Ar)@ana (o*'avi-i na (ravne o*nove.
Kr)@an*Ai izvori o (ro.oni0a (r$Gaj$ na0 d$%-ji $vid $ *'anje *'vari. Ra*(o-aGe0o * 'ri
vr*'e 'aAvi& izvje)'aja. To *$2
;. Pravi za(i*i o 0$,eni+i0a1 Aoji *e za*nivaj$ dije-o0 na *-$G%eni0 *$d*Ai0 za(i*ni+i0a1 a
dije-o0 na ne(o*redno0 Aazivanj$ o,evida+a. TaAvi *$ aA'i o 0$,eni)'v$ Po-iAar(a1 P'o-o0eja i
3$+ija1 0$,eniA` iz S+i-ija1 A(o-onija 'e Per(e'$e i Fe-i+i'e. TaAvi *(i*i i0aj$ veo0a ve-iA$
vrijedno*'. IaAo *$ ,e*'o (reraFeni da %$d$ (o%$dno ,i'a-a,Ao )'ivo1 i(aA je nji&ov *adrGaj (renije'
vjerodo*'ojnoQ ve@ino0 (reno*e izvanredno 'o,no *a*-$)anja i o*$de Aoje je izreAao *$da+.
!. HPa**ione*I i-i H0ar'_riaIQ 'o *$ (riAazi Aoje *$ *a*'avi-i (o'($no vjerodo*'ojni
*$vre0eni+i1 dije-o0 i iz *vjedo,an*'ava o,evida+a1 no ve@ino0 iz dr$.e r$Ae.
7. 3e.ende i (ri,e iz Aa*niji& vre0ena1 Aoje (ovije*no ne0aj$ .o'ovo niAaAve vrijedno*'i1
'aAo da *e ,e*'o iz nji& ne 0oGe *a.-eda'i ni (ovije*na *rG1 > $Ao-iAo ona $o(@e i (o*'oji.
O*'a-a AnjiGevna *vjedo,an*'va kr'(ansko! (odrije'-a veo0a *$ %rojna. Svi Ar)@an*Ai
AnjiGevni+i *(o0inj$ (ro.one i izvje)'avaj$ o nji0a1 naj,e)@e za'o jer *$ i& i *a0i doGivje-i. To
,$dnije je )'o (o.ani o 'o0e )$'e. Prve (o.an*Ae AnjiGevne vije*'i za&va-j$je0o Ta+i'$ LAnna-e* ;B1
;# i *i.M i Sve'onij$ LVi'a Neroni* ;=1!M. Te *$ vije*'i vr-o o*A$dne. VaGni *$ oni *(i*i $ Aoji0a *e
na(ada Ar)@an*'vo. Po.anin 4e-zo1 n(r.1 *a*'avio je oAo ;8:. (ro'$Ar)@an*Ai (a0N-e'1 na Aoji je
Ori.en od.ovorio (ro'$*(i*o0. Iz 'o. (ro'$*(i*a naj%o-je *e vide raz-ozi i (o%$de (ro'ivniAa.
Kr)@ani *$ *e Ara'i-i da *$dje-$j$ $ (o.an*Ao0 drGavno0 o%red$. To Ara@enje %i-o je n$Gno
(ovezano * nji&ovi0 i*A-j$,ivi0 0ono'eiz0o0. Za'o *$ Ar)@ani iz.-eda-i Aao Ha'ei*'iI LH-j$di Aoji
ne vjer$j$ $ %o.oveI1 a ne na(ro*'o H%ez%oGni+iIM. Kri*'ova vjera je a(*o-$'na1 on *e (o)'$je Aao
jedini Go*(odar i o. LT K_rio*M1 i za'o Ar)@ani ni*$ *0je-i (riznava'i A$-' +ara1 Aoji je od
Do0i+ijanovi& vre0ena (o(ri0io *ve neo%i,nije o%-iAe. HK_rio*$ Kai*ar$I *$(ro'*'av-ja-i *$
Ar)@ani *vje*no HKri*'a Kvrio*aI1 a AaAo je A$-' +ara $ re-i.ij*Aoj (od.radnji (o*'ajao *ve vi)e
ne(o*redni0 *red*'vo0 na Aoje0 *e i*A$)ava vjerno*' drGavi1 'aAo *$ i Ar)@ane *ve 'o vi)e *0a'ra-i
za drGavne ne(rija'e-je. Ri0*Aa drGava je (o,iva-a na re-i.ij*Ai0 'e0e-ji0a1 (a $Ao-iAo je (re0a
'$Fi0 o%redi0a $.-avno0 i %i-a 'r(e-jiva1 i(aA je1 naravno1 od nji& 'raGi-a da +ar$ i*Aaz$j$ d$Gno
(o)'ovanje i da (riznaj$ drGavne %o.ove. Pre0a Gidov*'v$1 iaAo je ono %i-o 0ono'ei*'i,Ae1 ri0*Aa
je drGava i(aA %i-a 'r(e-jiva1 jer Aod nje.a *e radi-o o 0a-o0 %roj$ (ri(adniAa1 o.rani,eno0 'eA na
odreFen$ narodno*n$ *A$(in$. Kr)@an*'vo je1 na(ro'iv1 (o *vojoj *rGi %i-o nadnarodno*no i
$niverza-no1 (a iaAo je *ve do *redine 7. *'o-je@a (red*'av-ja-o *a*vi0 nezna'n$ 0anjin$ $ ri0*Ao0
+ar*'v$1 i(aA je 'a 'eGnja za $niverza-no)@$ *a*vi0 dr$A,ije (o're*-a 'e0e-ji0a $niverza-no. +ar*'va.
Z%o. 'o.a *e *(or nije 0o.ao iz%je@i. U !. i 7. *'o-je@$ izazva-i *$ .a %a) oni +arevi Aoji *$ %i-i
*(o*o%ni v-adao+i i Aoji *$ *e 'r$di-i da %i +ar*'vo $ drGavno0 (o.-ed$ o%novi-i i izn$'ra $,vr*'i-i na
re-i.iozno0 'e0e-j$.
'o *e 'i,e Ar)@ana1 oni *$ (riznava-i +ar*'vo Aao *i-$ Aoja odrGava red1 (oAorava-i *$ *e
'o,no i (o'($no nje.ovi0 zaAoni0a1 no 0o-i-i *$ *e 1a cara1 a ne +ar$. TaAo $ nor0a-ni0
vre0eni0a i nije %i-o neAo. raz-o.a da *e i*'$(a (ro'iv nji&. I zai*'a1 (ro.oni *$ %i-i 'eA (ovre0eni i
raz-i,i'i (o o(*e.$ i (o *voje0 'rajanj$ $ raz-i,i'i0 (oArajina0a. U !. *$ *'o-je@$1 (ored 'o.a1 ,e*'o
!=
vi)e -i,i-i na v$-Aan*Ae (rova-e na.o0i-ane 0rGnje ne.o-i na neAe drGavne aA+ije Aoje %i %i-e d$.o i
*$*'avno (ri(re0ane. TeA je +ar De+ije (o*'$(io na o*nov$ ja*no. (-ana.
Svje'ina je1 na(ro'iv1 ve@ od *a0o. (o,e'Aa $ ve-iAoj 0jeri aA'ivno *$dje-ova-a $ (ro.oni0a.
KaAo da *e o%ja*ni 'a 0rGnja ($Aa na Ar)@ane1 0rGnja Aoja *e *ve do *redine 7. *'o-je@a 0oGe
(o*v$da $'vrdi'iY
Ponaj(rije naro,i'o 'i0e )'o *e (ri0i'ivni i neo%razovani -j$di $vijeA in*'inA'ivno drGe
od%ojno (re0a *vi0a Aoji *$ dr$A,iji i Aoji dr$A,ije Give ne.o-i 0a*a1 (re0a *vi0a Aoji *e
odje-j$j$1 a vjer*Ai i e'i,Ai Give na vi)oj razini. Pov$,eni Givo' Ar)@ana (o%$Fivao je *$0nje i davao
0a&a A-eve'ni+i0a. a($'a-o *e o 'o0e AaAo *e na 'ajni0 *a*'an+i0a vr)e z-o,ina,Ai A$-'ni ,ini1 o
'ie*'ov*Ai0 .oz%a0a L(o Tie*'$1 -i+$ iz .r,Ao. 0i'a Aoje0$ *$ za r$,aA da-i 0e*o nje.ove v-a*'i'e
dje+eM1 na Aoji0a *e %-a.$je -j$d*Ao 0e*o L'j. (ri0a 'ije-o i Arv Kri*'ovaM i ,ine rodo*Avrn$@a. Na
ovo (o*-jednje 0o.ao i& je nave*'i naziv H%ra'I i H*e*'raI1 Aoji je 0eF$ Ar)@ani0a %io $o%i,ajen.
Prirodne ne*re@e i javne neda@e1 nez.ode i vojne (oraze (ri(i*iva-i *$ od%ijanj$ Ar)@ana da Gr'v$j$
drGavni0 %o.ovi0a. O('$Giva-i *$ i& da 0rze ,i'av -j$d*Ai rod LHodi$0 &$0ani .eneri*IM. Cini *e
daje 'aj (ri.ovor ve@ $ Neronovo vrije0e %io 'aAo ra)iren da Neron$ nije %i-o 'e)Ao *Ain$'i *a *e%e
*$0nj$ za (a-eG Ri0a i na'ovari'i je na -eFa Ar)@ani0a1 'o0 Hiz0e'$ -j$d*Ao. roda.I
!. ToA (ro.ona
?o.$ *e ja*no raza%ra'i 'ri Naze2
1. ra1do$lje. Sve do ;"". .od. o'(ri-iAe drGava 'o-erira i-i i.norira Ar)@an*'vo. Kr)@an*'vo
*0a'raj$ Gidov*Ao0 *eA'o01 i ono je dioniA 'o. 'o-eran'no. drGavno. *'ava (re0a Gidov*Aoj vjeri
LHre-i.io -i+i'aIM. Prvi ve-iAi (ro.on1 onaj Neronov LB#>=:M1 %i-o je $Ga*no na*i-je oAr$'na 'iranina
da %i *e Arivnja za (oGar Ri0a L$ *r(nj$ =#M *va-i-a * nje.a na Ar)@ane. Neron je naredio da 0no)'vo
ri0*Ai& Ar)@ana $dare na *'ra)ne 0$Ae i *0aAn$1 a (riredio je 'o $ *voji0 vr'ovi0a ($A$ za za%av$.
?ed$ Gr'va0a %i-i *$ i Pe'ar i Pavao. Taj (ro.on %io je o.rani,en na Ri01 a nije i0ao niAaAve
(ravne o*nove. S$d%ono*no je %i-o )'o je 'aj Neronov (o*'$(aA %a+io -ja.$ Hodii &$0ani .eneri*I
na Ar)@ane i 'i0e za .o'ovo dva *'o-je@a (o*'avio *'varn$ LiaAo ne i (ravn$M o*nov$1 i-i %o-je re@i1
dao je (ro($*ni+$ za (o*'$(aA (ro'iv Ar)@ana. I raz-i,i'e 0jere Aoje je (od$zeo Do0i+ijan L:;><=M1
i Aoji0a je (ao Gr'vo0 +arev %ra'i@ Aonz$- F-avije K-e0en* i nje.ova *$(r$.a F-avija Do0i'i-a
Lnje.a *$ *0aAn$-i1 a nj$ zajedno *a *inovi0a (ro.na-iM1 %i-e *$ *a0o 'iran*Ao Arvo(ro-i@e. Pre0a
naj*'arijoj (redaji i a(o*'o- Ivan je (od Do0i+ijano0 %io (ro.nan na Pa'0o* i ondje na(i*ao
O'Arivenje LIrenej1 Adv. &aer. !1!!1BQ 71;1;M.
2. ra1do$lje od ;"". do !B". .odine. Kr)@an*'vo *ada *0a'raj$ (o*e%no0 vjero01 a-i je
(ro.one jer je *0a'raj$ za re-i.io i--i+i'a1 'j. ne(rija'e-j*Ao0 (re0a drGavi i -j$di0a. Te0e-j za ovo
je*' do(i*ivanje iz0eF$ P-inija i Trajana L<:>;;8M1 Aoje je * (o,e'Aa %i-o (riva'no1 a-i .a je P-inije
)irio (a *$ .a *0a'ra-i (o-$*-$G%eni0 i o*novo0 za o%i,ajno (ravo. Kad je i0enovan za na0je*niAa
$ i'iniji1 P-inije je oAo .odine ;;!. 0o-io +ara neAa .a $($'i AaAo da *e v-ada1 (a ovaAo (i)e2
HNiAad ni*a0 *$dje-ovao $ *$d*Ai0 (ro+e*i0a (ro'iv Ar)@ana1 i za'o ne zna0 )'o *e i AaAo *e
o%i,no AaGnjava i AaAo *e vodi i*'ra.a. Ni*a0 o*i0 'o.a niAaAo *i.$ran je -i ne,ija *'aro*' raz-o.o0
da *e $ o*$da0a (rave raz-iAe1 're%a -i1 nai0e1 *a *a*vi0 0-adi0 -j$di0a jednaAo (o*'$(a'i Aao i *a
*'ariji0a1 're%a -i (re0a (oAajni+i0a %i'i 0i-o*'iv1 're%a -i ono0 'Ao je jedno0 %io Ar)@anin Aori*'i'i
)'o 'o *ad vi)e nijeQ 're%a -i AaGnjava'i *a0o i0e1 (a i Aad ne0a niAaAvo. z-o,ina1 i-i *a0o z-o,ine
Aoji *$ (ovezani $z i0e.I
HSve do*ad *a0 jaI1 na*'av-ja P-inije1 HovaAo (o*'$(ao * oni0a Aoje *$ (reda 0no0
o('$Gi-i Aao Ar)@ane2 (i'ao *a0 i& je*$ -i Ar)@ani. AAo *$ (rizna-i1 onda *a0 i& (i'ao i (o dr$.i i (o
're@i ($'1 (rije'e@i i0 (ri 'o0 *0r'no0 Aazno0. AAo *$ o*'a-i 'vrdoAorni1 dao *a0 i& *0aAn$'i. Ja
*a01 nai0e1 (o*ve *i.$ran o jedno02 %ez o%zira )'o zna,i nji&ovo (riznanje1 *vaAaAo *e 0ora
Aazni'i nji&ova 'vrdoAorno*' i ne*-o0-jiva *voje.-avo*'. NeAo-iAo ri0*Ai& .raFana Aoji *$ $(a-i $
i*'$ '-a(nj$1 (red%i-jeGio *a0 za o'(re0$ $ .-avni .rad.
!8
Kad *a0 'aAo $ 'o0 (i'anj$ (o*'$(ao1 $*Aoro *$ o('$G%e za&va'i-e )iroA Ar$.1 i (rijavi-i *$
0i razne *-$,ajeve. Jedan anoni0ni (o'Aaziva, (o*-ao je (o(i* $ Aoje0 *$ *e na-azi-a i0ena
0no.i& o*o%a. One Aoji *$ na 'o reA-i da ni*$ Ar)@ani1 da ni*$ Ar)@ani niAad ni %i-i1 za 'e *a0 0i*-io
da i& *0ije0 ($*'i'i aAo *$ za 0no0 (onav-ja-i zaziv %o.ova i 'vo0e -iA$1 Aoji *a0 %a) z%o. 'e
*vr&e zajedno * -iAovi0a %o.ova dao donije'i1 aAo *$ i*Aaza-i (o)'ovanje 'a0jano0 i vino01 a (ri
'o0 jo) i Kri*'a .rdi-i > *ve *$ 'o *'vari na Aoje (rave Ar)@ane ni,i0 ne 0oGe) (ri*i-i'i. Dr$.i o(e'
Aoje je (o'Aaziva, (o i0en$ naveo (rizna-i *$ %ez oA-ijevanja da *$ Ar)@ani1 a za'i0 *$ 'o od0a&
zanijeAa-i2 reA-i *$ da *$ Ar)@ani %i-i1 a-i da 'o vi)e ni*$Q Aod neAi& je 'o %i-o (rije 'ri1 Aod neAi& (rije
,e'iri1 Aod neAi& ,aA (rije dvade*e' .odina. I oni *$ *vi i*Aaza-i (o)'ovanje 'vo0 -iA$ i -iAovi0a
%o.ova1 i .rdi-i *$ Kri*'a. Uvjerava-i *$1 0eF$'i01 da *e ,i'ava nji&ova Arivnja i-i %-$dnja *a*'oja-a
$ 'o0e )'o *$ $o%i,aji-i da *e $ odreFene dane1 jo) (rije no )'o *vane1 *a*'an$ i Kri*'$ Aao o.$
naiz0jen+e (jevaj$ (je*0e1 a onda *e zaA-e'vo0 o%aveG$ da ne@e (o,ini'i niAaAav z-o,in1 ,aA da
ne@e (o,ini'i ni AraFe ni .ra%eG ni (re-j$%1 da ni dan$ rije, ne@e (reAr)i'i i da (ovjeren$ *'var Aoj$
ne'Ao za'raGi nazad1 ne@e zanijeAa'i. Onda %i *e o%i,no razi)-i i Aa*nije (onovno *a*'a-i da %i
zajedno %-a.ova-i je-a1 a-i 'a *$ je-a %i-a o%i,na i %ezaz-ena. A-i naAon 0oje nared%e1 Aojo0 *a0 $
*A-ad$ * 'vojo0 za(ovijedi za%ranio oA$(-janja1 oni1 AaAo reAo)e1 ni*$ ni 'o vi)e ,ini-i.
A-i %a) za'o 0i je %i-o *'a-o da od dvij$ ro(Ainja1 Aoje nazivaj$ daAoni*a0a1 *azna0 i*'in$1
(a 0aAar i& 0orao $dari'i na 0$Ae. A ni)'a ni*a0 $'vrdio1 *a0o naAazno1 %ez.rani,no
(raznovjerje. Z%o. 'o.a *a0 (reAin$o i*'ra.$ i o%ra@a0 *e 'e%i za *avje'...IL*-ijedi *'avaA +i'iran na
*'rani KKM.
I +ar 0$ je od.ovorio. OvaAo .-a*i 'aj od.ovor2 HTi *i1 dra.i SeA$ndo1 (ri0ijenio i*(ravan
(o*'$(aA. Ne 0oGe *e (o*'avi'i ,vr*'o (ravi-o AaAo da *e (o*'$(a $ *vi0 *-$,ajevi0a. Ne 're%a
'ra.a'i za nji0aQ no aAo i& (rijave 'e %$d$ $&i@eni1 onda i& 're%a Aazni'i. AAo ne'Ao zanije,e da je
Ar)@anin (a *voj$ 'vrdnj$ doAaGe 0o-e@i *e na)i0 %o.ovi0a1 onda neAa 0$ *e z%o. Aajanja o(ro*'i1
(a ,aA i Aad 0$ je (ro)-o*' *$0njiva. Prijave Aoje ni*$ (o'(i*ane neAa *e ni $ Aoje0 *$d*Ao0
(o*'$(A$ ne (ri&va@aj$2 %io %i 'o -o) (ri0jer i *'var nedo*'ojna na)e. vre0ena.I
Pre0a 'oj odred%i %i-o je AaGnjivo %i'i Ar)@aninQ o('$Geno0 *e ni*$ 0ora-i doAaza'i niAaAvi
dr$.i (rije*'$(i. Sa0o *e anoni0ne (rijave ni*$ vi)e i0a-e $zi0a'i $ o%zir. ProvoFenje re*Ari('a1
Aoji nije %io drGavni zaAon1 *'av-jeno je $ d$Gno*' (oArajin*Ai0 na0je*ni+i0a. Ui*'in$ je $
razdo%-j$ naAon re*Ari('a do)-o do %rojni&1 'eri'orija-no o.rani,eni&1 (ro.ona Aoji0a *$ ,e*'o
(oAre'a,i %i-e Nana'izirane .o0i-e. 4ar %adrijan L;;8>;7:M za%ranio je dod$)e *-i,ni0 re*Ari('o0
4. ?in$+ij$ F$ndan$1 azij*Ao0 na0je*niA$ .od. ;!#9;!B1 da *e (o($)'a 'aAvi0 'eGnja0a 0no)'va i
anoni0ni0 (rijava0a (ro'iv Ar)@anaQ Ar)@ani *$ 'o o*je'i-i Aao odreFeno o-aA)anje. A-i i (od
An'oni5no0 Pijo0 L;7:>;=;M1 ?arAo0 A$re-ije0 L;=; > ;:"M i Ko0odo0 L;:">;<!M *0aAn$'i
*$ 0no.o%rojni Ar)@ani1 %i-o (ojedina,no %i-o $ *A$(ina0a. ?oGe *e ,aA re@i da *e (od ?arAo0
A$re-ijo01 +are05Ni-ozoNo01 za(aGa ja,anje ne(rija'e-j*'va (re0a Ar)@ani0a.
S-avni *$ 0$,eni+i !. *'o-je@a2 I.na+ije An'io&ij*Ai LoAo ;"89;;"M1 J$*'in1 Ni-ozoN1 i nje.ovi&
= dr$.ova LoAo ;=B9;=8M1 Po5-iAar(o S0irn*Ai Lda'iranje Ao-e%a od ;BB. do ;881 najvjeroja'nije
;=8M1 -_on*Ai 0$,eni+i L;88M 'e 0$,eni+i iz S+i-ija $ N$0idiji LoAo ;:"M.
2eptimije 2ever L;<7>!;;M 'r(io je * (o,e'Aa Ar)@ane1 a-i je onda !"!. iznenada (ro.-a*io
(rije-az na Ar)@an*'vo AaGnjivi0 i 'i0e za(o,eo %je*o0$,an (ro.on Ar)@ana1 Aoji je %je*nio na(o*e
$ *jevernoj ANri+i1 E.i('$ i na I*'oA$ L0$,eni)'va2 Per(e'$a i Fe-i+i'a !"!. $ Kar'a.iQ 3eonida1
Ori.enov o'a+1 'aAoFer !"!. .odine1 $ A-eA*andriji.M
Pod &arakalom L!;;5!;8M1 4la!a$alom L!;:>!!!M i *leksandrom 2everom L!!!>!7BM
$Giva-i *$ Ar)@ani $.-avno0 0irQ 0ajAa A-eA*andra Severa1 J$-ija ?a0ea1 %i-a i0 je ,aA *A-ona2
do(i*iva-a *e * Ori.eno0 i /i(o-i'o0 Ri0*Ai0. -aksimin +ra5ki L!7B>!7:M izdao je
(ro'$Ar)@an*Ai ediA'1 $(rav-jen na(o*e (ro'iv A-era. A-i ve@ je 6ordijan L!7:>!##M %io (onovno
(rija'e-j*Ai ra*(o-oGen (re0a Ar)@ani0aQ jo) i vi)e 7ilip *rapin L!##>!#<M1 Aoji je (o d$)i 0oGda
ve@ i *a0 %io Ar)@aninQ javno 'o nije 0o.ao (oAaza'i1 jer vrije0e za Ar)@an*'vo jo) nije %i-o zre-o.
U(ravo *e 'ada1 nai0e1 z%io (ovra'aA $ Nana'i,Ao razdo%-je ne(rija'e-j*'va (re0a Ar)@ani0a.
!:
Vojni,Ai (orazi i (rije'nje d$G .rani+a1 *A$(o@a i .-ad $ $n$'ra)njo*'i +ar*'va1 a za'i0 ri0*Ai
na+iona-ni (ono*1 Aoji *e !#:1 (ri-iAo0 (ro*-ave 'i*$@$.odi)5nji+e 4ar*'va1 (onovno ra*(-a0*ao1 a
(ri 'o0 (onovno oGivio i %a)'injen$ re-i.ij$ Aoja 'aj (ono* (ra'i > *ve je 'o na)-o od$)Aa Aod
($,an*'va $ novo0 va-$ 0rGnje (ro'iv Ar)@ana.
3. ra1do$lje8 od !B">7;;. .odine. 4ar ecije L!#<>!B;M 'eGio je za $n$'ra)njo0 o%novo0
ri0*Ae drGave. KaAo je *0a'rao da Ar)@ani1 Aoji $*Ara@$j$ drGavni o%red1 (o'Aa(aj$ vjer*Ae 'e0e-je
+ar*'va1 'o je > (o (rvi ($' > dao o(@e drGavne zaAone Aoji0a je *vr&a da i*Aorijene Ar)@an*'vo i
*'anovniAe +ar*'va (onovno (rived$ ri0*Aoj drGavnoj vjeri. Ve@ $ (ro*in+$ !#<. do)-o je do (rvo.
va-a &a()enja. !". *ije,nja !B". $0ro je (a(a Fa%ijan $ Ri0$ 0$,eni,Ao0 *0r@$. Sredino0 !B".
.odine odredio je jedni0 ediA'o0 da *vi *'anovni+i +ar*'va 0oraj$ Gr'vova'i %o.ovi0a da %i *e 'aAo
o%rani-i od neAaAve (o)a*'i. i-e *$ (o*'av-jene (o*e%ne Ao0i*ije Aoje *$ 'e Gr've nadzira-e i oni0a
Aoji *$ *voj$ Gr'ven$ d$Gno*' izvr)i-i izdava-e o 'o0e (o'vrde. Na 'aj na,in *e 0ora-o o'Ari'i da
Ar)@ani $*Ara@$j$ Gr'veQ *$di-i *$ i& na *0r' Aao -j$de Aoji izazivaj$ .njev %o.ova i Aoji *$ 'i0e
donije-i ne*re@$.
roj oni& Aoji *$ za vrije0e 'o. (ro.ona (oA-eAn$-i %io je izvanredno ve-iA. Dije-o0 je za 'o
Arivo i ono 0irno razdo%-je Aoje je (re'&odi-o (ro.on$Q -j$di ve@ ni*$ %i-i vi,ni o(a*no*'i0a. i-o je
'aAvi& Aoji *$ zi*'a Gr'vova-i LH*a+riNi+a'iIM i Aoji *$ (red +arevi0 -iAo0 Aadi-i. No1 za H(ro0a)ajI
0no.i& Ar)@ana %i-a je dje-o0i,no i Ariva oAo-no*' )'o *e Araj 'i& Gr'ava 0o.-o -aAo (ro)$-ja'i.
Cvr*'i Ar)@ani *0a'ra-i *$ o'(adni+i0a i izdaji+a0a Kri*'a i one Aoji *$ (od0i'i-i Gr'ven$ Ao0i*ij$
'e (ri%avi-i (o'vrd$ a da *'varno ni*$ Gr'vova-i LH-i%e--a'i+iIM1 Aao i one Aoji *$ na neAi na,in *voje
i0e (roArij$0,ari-i $ (o(i*e (rino*i-a+a Gr'vi LHa+'a Na+ien'e*IM.
O (i'anj$ 're%a -i *e 4rAva nanovo (o0iri'i * (o*rn$-i0a LH-a(*iIM ra*(-a0*ao *e $*Aoro
'eGaA *(or $ zajedni+a0a. U Ri0$ je (rez%i'er Nova+ijan 'raGio da *e (re0a o'(adni+i0a (o*'$(i
*'ro.o i ne(o($*'-jivoQ do)-o je do *(ora * (a(o0 Korne-ije0 L!B;>!B7M1 Aoji je %-a.o (o*'$(ao.
Nova+ijan1 Aoji je Aao $,eni 'eo-o. $Givao ve-iAi $.-ed1 'jerao je *(or da-je i izazvao ra*Ao- $
ri0*Aoj 4rAvi2 dao *e (o*ve'i'i za (ro'$%i*A$(a i o*novao (ro'$+rAv$. On *e (ozivao na *'ro.i idea-
*ve'o*'i1 za*'$(ao je ri.ori*'i,Ae (o.-ede i $ ,i'avoj (raA*i (oAore1 a HAa'o-i,AojI 4rAvi (a(e
Korne-ija (ri.ovarao je da je -aA*na i da izdaje vjer$. Nje.ove *e (ri*'a)e $*Aoro (rozva)e
H,i*'i0aI L.r,Ai HAa'&a5roiIQ od 'o.a je na*'a-a nje0a,Aa rije, HKe'zerIMQ na jedno0 ri0*Ao0
*inod$ !B;. .odine1 .dje *e oA$(i-o =" %i*A$(a1 i*A-j$,i-i *$ i& iz +rAvene zajedni+e. OdrGa-i *$ *e
i(aA do #. *'o-je@a. Kao H4rAva *ve'i&I oni *$ Aa*nije $ *vojoj *'ro.o*'i izo(@ava-i iz zajedni+e *ve
one Aoji %i *0r'no *a.rije)i-i.
I $ Kar'a.i i A-eA*andriji do)-o je do *-i,ni& ra*(ri. i*A$(i 4i(rijan i Dionizije 'r$di-i *$ *e
0no.o da %i *e (rona)-o raz%ori'o i 'o-eran'no rje)enje > 4i(rijan je .odine !B;. na(i*ao *voj *(i*
HDe -a(*i*IQ i(aA1 ni*$ 0o.-i *(rije,i'i da *e i $ ANri+i (od vod*'vo0 neAo. Nova'a ne o*n$je
ri.ori*'i,Aa (ro'$+rAva1 Aoja *e $*Aoro (oveza-a * Nova+ijano0 $ Ri0$. Fana'i,ni ri.oriza0
od$vijeA je %io zna,ajAa *vi& &ereza i *eA'a. rane@i *e od 'aAvi& *$Gavaj$@i& 'eGnji1 Aoje *$ *e
$vijeA jav-ja-e (od -ozinAo0 naro,i'e (o%oGno*'i i za&'jeva za *ve'o)@$1 4rAva je 0ora-a %rani'i
*voj$ HAa'o-i,no*'I1 Aoja *e i *a*'oji $ 'o0e da 4rAva (o Kri*'ov$ (o*-anj$ 0ora oGje *(a*enje
donije'i *vi0 -j$di0a LAa'\&o5-onM1 a ne (o*'oji 'eA za neA$ 0a-en$ *eA'$ L&aere*i*M oda%raniAa i
*ve'a+a.
NaAon rane *0r'i +ara De+ija1 Aoji je !B;. (o.in$o $ ra'$ (ro'iv Go'a1 na*'avi-i *$ nje.ovi
na*-jedni+i 6al L!B;>!B7M i 3alerijan L!B7>!="M (ro.on*'vo1 $ (rvi 0a& *a0o $0jereno. Pa(a
Korne-ije (ro.nan je $ 4en'$0+e--ae L4ivi'ave++&iaM1 .dje je $*Aoro $0roQ i nje.ov na*-jedniA
3$+ije L!B7>!B#M 0orao je $ (ro.on*'vo. A-i 'ada je (od ne(reAidni0 (ri'i*Ao0 $n$'ra)nje. i
izvanj*Ao. (o-oGaja +ar*'va Lra'ovi na .rani+a0a1 (o)a*'i1 *A$(o@aM (onovno !B8. (ro(-a0*a-a
0rGnja na Ar)@ane i (onovno *e raz0a&ao (ro.on. Va-erijan je (o*'$(io (o'($no (o (-an$. Nje.ov
(rvi ediA' L!B8M o%orio *e na A-erQ *vi %i*A$(i1 (rez%i'eri i FaAoni 0ora-i *$ Gr'vova'i %o.ovi0a. TAo
%i od nji& jo) i naAon ediA'a drGao *-$G%e oGje i-i odrGavao 'ajne *a*'anAe (o .ro%-ji0a i-i
Aa'aAo0%a0a %io je AaGnjen *0r@$. U *jevernoj ANri+i i E.i('$ %a+i-i *$ $ 'a0ni+$ vode@e %i*A$(e
!<
4i(rijana Kar'a)Ao. i Dionizija A-eA*andrij*Ao. a 0no.i Ar)@ani o*$Feni *$ na ro%ij$ $ r$dni+i0a.
Dr$.i +ar*Ai ediA' L!B:M naredio je da *e *0aAn$ *vi (ri(adni+i A-era Aoji %i $*Ara'i-i Gr'v$.
Kr)@an*Ae *ena'ore i (ri(adniAe vi'e)Ao. *'a-eGa de.radira-i *$1 a aAo %i *e 'vrdo.-avo Ara'i-i da
Gr'v$j$1 za(-ijeni-i %i i0 i0e'aA i na Araj$
*+i& *0aAn$&. Kr)@an*Ae dvorjaniAe i-i +ar*Ae *-$G%eniAe > 'zv. +ezarijane L+ae*arianiM >
$dara-i *$ na 0$Ae1 *-a-i na (ri*i-an rad $ r$dniAe i-i AaGnjava-i *0r@$. Dano je nareFenje da *e *ve
Ar)@an*Ae +rAve i +e0i'eriji L.ro%-jaM za(-ijene i *ravne *a ze0-jo0. Sad je Arv (o'eA-a (o'oAo0. U
Kar'a.i je 4i(rijan $0ro 0$,eni,Ao0 *0r@$Q o nje.ovo0 (ro+e*$ i0a0o a$'en'i,ni drGavni aA'.
O*$da je .-a*i-a2 H$d$@i da *i ve@ d$.o vrije0e vodio Givo' ve-eizdajniAa i $($)'ao *e * 0no.i0
dr$.i0a $ 0$'ne zavjere1 %$d$@i da *i ne*$0njivi ne(rija'e-j %o.ova i zaAona Ri0*Ao. 4ar*'va1 (a
'e ,aA ni (o%oGni i (o)'ovanja vrijedan +ar Va-erijan i Ga-ijen i vr&ovni +ezar Va-erijan ni*$ 0o.-i
na.ovori'i da (onovno *-$Gi) drGavni0 %oGan*'vi0a1 i za'o jer *i 'i (ravi za,e'niA o.avni& z-o,ina1 a
i dr$.e *i zaveo na *ra0o'na dje-a1 'o 're%a da (o*-$Gi) Aao (ri0jer za o(o0en$ oni0a Aoje *i
$,inio *voji0 *$$ro'ni+i0a. Tvoja Arv neAa (adne da %i *e di*+i(-ina i Are(o*' *a,$va-e. Z%o. 'o.a
nareF$je0o da *e Ta*+ije 4i(rijan *0aAne 0a,e0 LA+'a (ro+on*$-aria 4_(riani1 IV1 ;>!M.
U 'o vrije0e $ Ri0$ je $0ro 0$,eni,Ao0 *0r@$ (a(a SiA5*'o II zajedno *a *voji0
FaAoni0a > 0eF$ nji0a %io je i 3ovro > i *ve@eni+i0a. iro0 +ar*'va %i-o je *0aAn$'o 0no.o
0$)Aara+a1 Gena1 *ve@eniAa i -aiAa. Ci)@enje (rovedeno $ De+ijevo vrije0e %i-o je raz-o.o0 da je
%roj o'(adniAa i *-a%i@a %io A$diAa0o 0anji. Kr)@an*Aa 4rAva (r$Ga-a je *-iA$ $n$'ra)nje ,vr*'o@e
Aao niAada (rije. ?oGda je i 'o %io jedan od raz-o.a )'o je naAon Va-erijanova (oraza $ (erzij*Ao0
ra'$ i naAon nje.ove *0r'i $ (erzij*Ao0 zaro%-jeni)'v$ nje.ov *in i na*-jedniA 6alijen L!=">!=:M
(ov$Aao ediA'e o (ro.oni0a.
Za Ar)@ane je *ad na*'$(i-o 0irno razdo%-je1 Aoje je 'raja-o ,e'rde*e' .odina. i-a je 'o 'i)ina
(rije (o*-jednje i naj*'ra)nije o-$je.
ioklecijan L!:#>7"BM1 *(o*o%ni i za*-$Gni o%nav-ja, ri0*Ao. +ar*'va1 'r(io je d$.o
vrije0e Ar)@an*'vo ,aA i $ *vojoj naj$Goj oAo-iniQ ,aA *$ nje.ov$ *$(r$.$ Pri*A$ i A@erA$ Va-erij$
*0a'ra-i Ar)@anAa0a. Onda je odjedno0 .odine 7"7. za(o,eo najArvaviji od *vi& do'ada)nji&
(ro.ona. Taj (ro.on (re'vorio *e $ od-$,n$ %i'A$ iz0eF$ Ar)@an*'va i Ri0*Ao. 4ar*'va i zavr)io
(reAo Kon*'an'ina Ve-iAo. (o%jedo0 Ar)@an*'va.
Pro.on je (o,eo +ar*Ai0 ediA'o0 od !7. ve-ja,e 7"7. Aoji je naredio da *e razore *ve +rAve1
(redaj$ i *(a-e *ve *ve'e Anji.e1 i za%ranio *va %o.o*-$Gna oA$(-janja. Svi Ar)@an*Ai ,inovni+i %i-i
*$ o'($)'eni a Ar)@an*Ai *-$G%eni+i na +ar*Ao0 dvor$1 H+ae*arianiI1 %ez o%zira na ,in i zvanje1
de.radiraniQ ne)'o Aa*nije *$ i& o('$Gi-i da *$ (od0e'n$-i (oGar $ +ar*Ao0 dvor$ (a *$ i& $dari-i na
*'ra)ne 0$Ae i na Araj$ *0aAn$-i. U +ar*Aoj (rije*'o-ni+i NiAo0ediji *0aAn$-i *$ *ve@eniAe i
FaAone zajedno * %i*A$(o0 An'i0o0. Dva da-jnja ediA'a (ro)iri-a *$ (ro.on na *av A-er $ +ar*'v$1
naredi-a da *e od0a& (o&a(*i1 *'avi na 0$Ae i *0aAne. Ce'vr'i ediA'1 $ (ro-je@e 7"#1 naredio je za
,i'avo 4ar*'vo da *$ *vi %ez izni0Ae d$Gni (rino*i'i Gr've1 i 'i0 $Ga*ni0 (ro.ono0 za&va'io je
*ve$A$(no Ar)@an*Ao *'anovni)'vo. Taj je ediA' i0ao ja*an +i-j2 da (o'($no i*'rije%i Ar)@an*'vo.
Nje.ov za,e'niA vjeroja'no je %io +ezar Ga-erije.
EdiA'i *$ %i-i o%znanjeni $ ,i'avo0 +ar*'v$1 a-i *$ $ *va ,e'iri dije-a +ar*'va (rovedeni
raz-i,i'o. Na za(ad$ *e (od a$.$*'o0 ?aA*i0ijano0 i +ezaro0 Kon*'an'ino0 K-oro0 ni*$
(rovodi-i *$vi)e revnoQ ,aA je (ro.on .odine 7"B. $.-avno0 o%$*'av-jen1 (o)'o *$ *e A$.$*'in
DioA-e+ijan i ?aA*i0ijan (ov$A-i * v-ade. Na i*'oA$ je1 0eF$'i01 (ro.on (od Ga-erije01 Aoji je
*ada (o*'ao a$.$*'1 i (od nje.ovi0 novi0 +azaro0 ?aA*i0ijano0 Da5zo0 do*e.ao vr&$na+ L7"B
>7;;M. Nije '$ %i-o *a0o izvanredno 0no.o 0$,eniAa ve@ *e i *0r'na Aazna izvr)ava-a *'ra)no
oAr$'no i ne,ovje,no. Na Araj$ je Ga-erije i(aA $vidio da *va 'a nje.ova %or%a ne0a $*(je&a.
Raz%o-io *e od neAe 'e)Ae %o-e*'i1 i (o're*en o%$*'avio (ro.on.
U 'ravnj$ 7;;. izdao je iz *voje (rije*'o-ni+e SardiAe .-a*ovi' ediA' o 'o-eran+iji1 Aoji je
Aona,no (riznao Ar)@an*'v$ (ravo na o(*'anaAQ *rG 0$ je $ re,eni+i2 Hi neAa od*ad %$d$ Ar)@aniI
L$' den$o *in' +&ri*'ianiM. I*'ina1 na i*'oA$ je ?aA*i0in Daza jo) neAo vrije0e na*'avio (ro.oni'i
7"
Ar)@ane1 a-i (o-i'i,Ai do.aFaji Aoji *$ *-ijedi-i %i-i *$ ja,i od nje.a1 a Kon*'an'inova (o%jeda donije-a
je i (o%jed$ Ar)@an*'va $ ri0*Ao0 +ar*'v$.
II razdo%-je2 7;!5="#.
Od Konstantina Velikog do Grgura Velikog
O<
KONSTANTINOVSKI PREOKRET
D$%oAo*eGna (ro0jena na*'a-a je Kon*'an'inovi0 (ri-a*Ao0 Ar)@an*'v$. Taj (rije-az je*'
do.aFaj od .o-e0a zna,enja za (ovije*' *vije'a1 i donio je ne *a0o Ri0*Ao0 4ar*'v$ ne.o i 4rAvi
(o'($no novo razdo%-je.
;. &onstantin" *in Kon*'an+ija K-ora i Je-ene1 roFenje oAo !:B. $ Nai**$*$ LNi) $ Sr%ijiM1 a
*voj$ je 0-ado*' (roveo $ NiAo50ediji na DioA-e+ijanovo0 dvor$. Kad je DioA-e+ijan ;. *vi%nja
7"B. (red oA$(-jeno0 voj*Ao0 na.ovije*'io *voje odreAn$@e1 *'ajao je Kon*'an'in na 'ri%ini (oAraj
nje.a. I on i vojni+i1 Aoji *$ .a vo-je-i1 o,eAiva&$ da @e *'ari +ar nje.a i0enova'i +ezaro01 a nje.ova
o+a (rvi0 a$.$*'o0. DioA-e+ijan je1 0eF$'i01 Kon*'an'ina *a*vi0 0i0oi)ao1 a za vr&ovno. +ara
nije i0enovao Kon*'an+ija1 ne.o 0-aFe. Ga-erija2 Kon*'an+ij je (o*'ao 'eA dr$.i a$.$*'. Za +ezare
je DioA-e+ijan (o*'avio ?aA*i0ina Daz$ i Severa1 dvoji+$ Ga-erijevi& roFaAa i 0i-jeniAa.
Nezadovo-jan 'i0 odred%a0a (o%je.ne Kon*'an'in iz NiAo0edije i o'ide A *vo0e o+$ $ Ga-ij$. Kad
je Kon*'an+ije K-or naredne .odine $0ro1 izvi,e voj*Aa $ ri'aniji Kon*'an'ina za +ara. i-o je 'o
!B. *r(nja 7"=. U *(-e'Aa0a naredni& .odina (o)-o je Kon*'an'in$ za r$Ao0 da *e (o-i'i,Ao0
0$dro)@$ i vojni,Ao0 *i-o0 odrGi na Za(ad$. U (ro-je@e 7;!. naAon Ga-erijeve *0r'i (rijeFe
Kon*'an'in A-(e da %i (o'i*n$o ?aA*en+ija iz I'a-ije i o*vojio Ri0. io je 'o *0ion (o'&va'. Na
0i-vij*Ao0 0o*'$ Araj Ri0a *$Ao%i *e * vojni,Ai zna'no nad0o@ni0 ne(rija'e-je0. Pri'i*n$' *a *vi&
*'rana i ne*i.$ran AaAo @e %i'Aa *vr)i'i1 o%ra'i *e on Ar)@an*Ao0e o.$ za (o0o@Q $ 'oj nje.ovoj
od-$+i $,vr*'i-o .aje i no@no (riviFenje2 $Aazao 0$ *e na ne%$ AriG na Aoje0 je (i*a-o2 HU ovo0
(o%ijediI. Kad je naAon 'o.a !:. -i*'o(ada 7;!. izvojevao *jajn$ (o%jed$ nad ?aA*en+ijevi0
,e'a0a1 ,ini-o 0$ *e da 'aj $*(je& (oAaz$je Ao-iAo je Kri*' *i-an1 a Ar)@an*Aa vjera nad0o@na.
?no.i *$ na,in na Aoji *e Kon*'an'in o%ra'io *0a'ra-i *a0o (o-i'i,Ai0 0anevro0 Aoji nije
%io (ra@en nje.ovi0 $n$'ra)nji0 o%ra@enje0. DoAaziva-i *$ 'o oAo-no)@$ )'o on za ,i'ave *voje
v-ade L7"=>778M nije za(o,eo %or%$ (ro'iv (o.an*'va1 ve@ je (re0a nje0$ %io i (rije i Aa*nije
'o-eran'an1 a *a0 je (ri0io Ar)@an*Ao (oAr)'enje 'eA na *a0r'noj (o*'e-ji. Dana)nji i*'raGiva,i LJ.
Vo.'1 /. D[rrie*1 /. KraN'M o+jenj$j$ +arev (reo%ra@aj 0no.o (ozi'ivnijeQ oni1 i*'ina1 ne (ridaj$
do.aFaji0a $ .odini 7;!. neAo a(*o-$'no zna,enje1 no i(aA $ nji0a vide *'varan1 i*'in*Ai i
$n$'ra)nji (reoAre' $ Kon*'an'inov$ Givo'$. UAaz$j$ i na 'o da je on Aao (ri*'a)a 0ono'ei*'i,Ao.
(o)'ivanja S$n+a1 Aoje0$ je (ri(adao i nje.ov o'a+1 ve@ odavna %io (ri(rav-jen za Ar)@an*'vo2 $
*vojoj (o%jedi .-edao je (rije *ve.a (o'vrd$ daje nje.ov (ri-az 0ono'eiz0$ %io i*(ravan1 a
Ar)@an*'vo 0$ *e ,ini-o naj,i*'iji0 o%-iAo0 'o. 0ono'eiz0a.
Do*-jedno 'o0e1 Kon*'an'in *e od 7;!. o*o%no (riznavao Ar)@anino01 i Ar)@an*'vo je $
*vaAo0 (o.-ed$ (o0a.ao1 iaAo je (o.an*Ai drGavni o%red i o*'a-e o%rede o*'avio na 0ir$. TaAo je
.odine 7;7. zajedno * 3i+inije0 izradio -ilanski pro!ram tolerancije $ o%-iA$ re*Ari('a La ne
ediA'aZM i (o*-ao .a na0je*ni+i0a i*'o,ni& (oArajinaQ 'i0 *e (ro.ra0o0 $ ,i'avo0 +ar*'v$ (riznaje
Ar)@ani0a (o'($na ravno(ravno*' * o*'a-i0 re-i.ija0a. Nada-je1 on je od0a& naAon *voje (o%jede
nad ?aA*en+ije0 od-$,io da *vojoj voj*+i dadne za*'av$ $ o%-iA$ AriGa a vojni+i0a Kri*'ov
0ono.ra0 Aoji @e Aao (o%jedni,Ai znaA no*i'i na *voji0 )'i'ovi0a. I za $n$'ra)nja +rAvena (i'anja
(oAazivao je ve-iAo zani0anje. Kad je $ *jevernoj ANri+i 7;;. .odine ri.ori*'i,Aa *eA'a dona'i*'a >
nazvana 'aAo (o *voje0 vodi Dona'$ > izazva-a ra*Ao-1 Kon*'an'in je (oA$)ao (o*redova'i. Zad$Gi
jedan ri0*Ai *inod L7;7M da i*'raGi *'var1 a i*'ovre0eno *azove za naredn$ .odin$ L7;#M1 Aon+i- $
Ar-$ LAr-e*M na Aoje0$ *$ (o (rvi ($'a1 (o*red*'vo0 *voji& %i*A$(a1 %i-e za*'$(ane *ve za(adne
7;
(rovin+ijeQ AaAo *e dona'i*'i ni*$ &'je-i (oAori'i (ravorijeA$1 Kon*'an'in *e (o*-$Gio ,aA vojno0
*i-o0 da %i $ ANri+i (onovno $*(o*'avio jedin*'vo.
O'voreno je Kon*'an'in (o'(o0o.ao Ar)@an*'vo (o,ev)i od 7;!. .odine. Udije-io je
Ar)@an*Ao0 *ve@en*'v$ i*'o o*-o%oFenje od o*o%ni& javni& (oreza Aoje *$ $Giva-i i (o.an*Ai
o%redni *-$G%eni+i L7;!97;7MQ naredi da *e $Aine *0r'na Aazna na AriG$ L7;BM1 ov-a*'i 4rAv$ da
(ri0a o(or$,ne za(i*e L7!;M i odredi jo) i*'e .odine1 zaAono0 Aoji vrijedi za ,i'avo +ar*'vo1 da *e
*ve'A$je nedje-ja. 7;<. odno*no 7!;. $Ain$'e *$ &ar$*(i+ije1 'j. (o.an5*Ao (ro0a'ranje Gr'veni&
Givo'inja da %i *e '$0a,i-a oGja vo-ja i-i %$d$@no*'1 za%ranjeni *$ i neAi ne(ri*'ojni o%redi1 a i
.-adija'or*Ae %or%e Aao Aazna za z-o,in. I .radnja *jajni& +rAava (oAaza-a je *vije'$ da *e +ar
o'voreno (riznaje Ar)@anino0. 7;7. (oA-onio je (a(i -a'eran*A$ (a-a,$ i (o,eo .radnj$ -a'eran*Ae
%azi-iAeQ 7!". (o*'avio je iznad Pe'rova .ro%a na va'iAan*Ao0 %reG$-jA$1 $*red (o.an*Ae neAro(o-e
na Korne-ij*Aoj +e*'i1 'e0e-je za +rAv$ Sve'o. Pe'ra. U%rzo naAon 'o.a (o-oGeni *$ 'e0e-ji %azi-iAe
nad *ve'i0 .ro%o0 $ Jer$za-e0$Q za'i0 +rAve Kri*'ovo. roFenja $ e'-e&e0$ Ldje-o Kon*'an'inove
0ajAe Je-eneM1 dvo*'r$Ae +rAve $ Ara-jev*Aoj (a-a,i $ Trier$ i 0no.i dr$.i. 77". o*n$je on
Kon*'an'ino(o- L4ari.radM Aao *voj$ nov$ Ar)@an*A$ (rije*'o-ni+$1 jer 0$ Ri0 z%o. *voje. izri,i'o
(o.an*Ao. zna,aja nije vi)e (rijao. I *ve je 'o radio iaAo je Aao i (rije o*'ao (on'iNeS 0aSi0$*
(o.an*Ao. drGavno. A$-'a.
U*Aoro (o*-ije 7;!. oAr$Gio *e i Ar)@an*Ai0 %i*A$(i0a L0ed$ nji0a %io je O*ije Kordov*Ai1
za'i0 +rAveni (ovje*ni,ar E$5ze%ije 4ezarej*Ai i dr.M. i*A$(i0a *vo. +ar*'va dao je *$d*Ae ov-a*'i1
a 'eGio je za 'i0 da *e 4rAva zaAon*Ai0 ($'e0 $A-o(i $ drGav$. Kad je (o%ijedio *vo. *$v-adara
3i+inija L7!#. Aod Kri5*o(o-aM1 (red-oGi %ez Ao-e%anja novo*'e,eno0 i*'o,no0 dije-$ +ar*'va da
(ri&va'i Ar)@an*'vo. T$ (o*-jednj$ %or%$ za v-a*' nad +ije-i0 +ar*'vo0 vodio je ve@ $ znaA$
vjer*Ao. ra'a (ro'iv 3i+inija1 Aoji je (ro.onio Ar)@an*'vo. Univerza-no Ar)@an*'vo i0a-o je (o*'a'i
'e0e-j $niverza-no. +ar*'va. Z%o. 'o.a 0$ je %i-o na *r+$ da (onovno $*(o*'avi +rAveno jedin*'vo1
$.roGeno d$%oAi0 ra*Ao-i0a Ldona'i*'i $ *jevernoj ANri+i1 0e-i'ijan+i i arijev+i $ E.i('$M. Sazvao je
za'o .odine 7!B. %i*A$(e ,i'avo. +ar*'va LT eA$0eneM na (rvi o(@i LHeA$0en*AiIM Aon+i- $ Ni+ej$1
da %i *e ondje $A-oni-e raz-iAe. Kao H%i*A$( za vanj*Aa (odr$,jaI Le(i*Ao5(o* 'oon eA'o*M o*je@ao
*e (o'($no *$od.ovoran za 4rAv$Q on je ,aA 'eGio i za $-o.o0 $ d$&ovno0 i idejno0 vod*'v$
Ar)@an*Ae 4rAve1 onaAvo0 AaAv$ je Aao (on'iNeS 0aSi0$* i0ao $ (o.an*Ao0 A$-'$. Pri 'o0 *e
$(-e'ao $ (o($njavanje %i*A$(*Ai& *'o-i+a i odreFivao je )'o @e *inodi radi'i.
I $ *voje0 (riva'no0 Givo'$ Kon*'an'in nije 'ajio da je $vjereni Ar)@anin. Svoje *inove i
A@eri dao je Ar)@an*Ai od.oji'i1 a vodio je Ar)@an*Ai o%i'e-j*Ai Givo'. U0ro je na D$&ove 778.
Kra'Ao vrije0e (rije *0r'i $dije-io 0$ je arijev*Ai %i*A$( E$ze%ije iz NiAo0edije *aAra0ena' Ar*'aQ
(o*-ije 'o.a nije *e vi)e &'io odje'i $ +ar*Ai .ri0iz1 ve@ *e od Givo'a odije-io $ %ije-oj &a-ji
(oAr)'eniAa. Na I*'oA$ .a )'$j$ Aao *ve+a1 Aao HjednaAo. a(o*'o-i0aI1 Aao H'rinae*'o. a(o*'o-aI.
!. 'o je 'a (ro0jena $ najvi)e0 *jve'ovno0 vod*'v$ zna,i-a 1a Crkvu" 'o *e i dana* jo)
jedva 0oGe (ravo o+ijeni'i. Sve do'ad 4rAva je %i-a za%ranjena1 (ro.onjena i $darana na 0$Ae1 *ad
joj odjedno0 drGava (o0aGe1 daje joj (ov-a*'i+e1 0azi je. 4rAva *e odjedno0 na)-a $ *a*vi0
dr$.o0 *vje'*Ao0 (o-oGaj$. Njoj *e ,ini-o da je Kon*'an'in1 ,ovjeA Aoji je (rev-adao (o.an*'vo a
Ar)@an*'vo 'aAo do*-jedno $.radio $ drGavne oAvire i 'i0e za(o,eo Ari*'ijaniza+ij$ javno. Givo'a1
za,e'niA novo. Ar)@an*Ao. *vije'a. Ri0*Ao je 4ar*'vo (od novi0 Ar)@an*Ai0 +are0 (o(ri0i-o
dr$.a,ij$ N$nA+ij$. Ve@ *$ ranoAr)@an*Ai a(o-o.e'i izreA-i Aoji ($' 0i*ao AaAo je o. odredio da
Ar)@an*Aa 4rAva *a *vojo0 o%javo0 *(a*enja i*'$(i $(ravo $ ono0 ,a*$ Aad je *vije' (o*red*'vo0
Ri0*Ao. 4ar*'va %io *ra*'ao $ jedn$ (o-i'i,A$1 (rivredn$ i A$-'$rn$ +je-in$. Ri0*Ao 4ar*'vo i0a-o
je1 (re0a 'o0e1 zada'aA Aoji 0$ je da-a (rovidno*' oGja2 da Ar)@an*'v$ $'re ($' za i*($njenje
nje.ovo. *(a*enj*Ao. zada'Aa. Ui*'in$1 Ri0*Ao je 4ar*'vo 'ada 0no.e zara@ene drGave *v-ada-o i
$jedini-o $ Hri0*Ao0 0ir$I L(aS Ro0anaMQ Ri0 je (o*'i.ao da %ez%rojna na+iona-na %oGan*'va i
A$-'ove oA$(i $ jedno $ $niverza-no0 ri0*Ao0 drGavno0 A$-'$ i 'i0e $'re ($' $niverza-no0
0ono'eiz0$. Sada1 Aao daje 'aj +i-j %io (o*'i.n$'2 $ Kon*'an'i5nov$ +ar*'v$ %i-i *$ i*($njeni *vi
7!
(red$vje'i Aoji *$ 0o.-i dove*'i do Ari*'ijaniza+ije *vije'a. Kao da vi)e ni)'a nije *'aja-o na ($'$
H(rivoFenj$ *vije'a Kri*'$I1 o Aoje0 *e 'aAo d$.o 0a)'a-o.
4rAveni (ovje*ni,ar E$ze%ije nije1 vjeroja'no1 izreAao *voje o*a0-jeno 0i)-jenje1 ve@
*&va@anje ve@ine *voji& *$%i*A$(a i Ar)@an*Ai& *$vre0eniAa1 Aad je $ *voje0 dje-$ HVi'a
4on*'an'iniI L+. #=1 nje02 i%-. d. Kir+&envX'er
!
;1 ;87M +ara (riAazao Aao idea-no. Ar)@an*Ao.
v-adara Aoji je *a *o%o0 donio novo *(a*enj*Ao vrije0e za 4rAv$. O*'avio na0 je divn$ *-iA$
'ada)nje. ra*(o-oGenja. Kad je Kon*'an'in na zavr)e'A$ Ni+ej*Ao. Aon+i-a > a *-avio je $(ravo
dvade*e'.odi)nji+$ *vo. v-adanja > (riredio !B. *r(nja 7!B. oA$(-jeni0 %i*A$(i0a *ve,ani %anAe'1
'ada > AaGe E$ze%ije > Hni jedan %i*A$( nije %io od*$'an od +areva *'o-aI1 a onda od$)ev-jeno
na*'av-ja2 HTo )'o *e 'ada do.aFa-o1 $o(@e *e ne 0oGe o(i*a'i2 'je-e*na *'raGa i (ra'io+i i*$Aani& *$
0a,eva *'raGi-i oAo (redvorja +ar*Ae (a-a,e2 *red nji& *$ oGji -j$di 0o.-i Aora+a'i i $-azi'i $
$n$'ra)njo*' (a-a,e. I ondje *$ jedni -eGa-i na i*'o0 ja*'$A$ * +are01 a dr$.i (o,iva-i na ja*'$+i0a *
jedne i * dr$.e *'rane LRi0-jani *$ %-a.ova-i -eGe@i. > O(. $r.M. 3aAo %i ,ovjeAa o%$ze-a 0i*ao da
*e na-azi $ Kri*'ov$ +ar*'v$ i '-a(nja da je *ve 'o *a0o *an1 a ne *'varno*'I LVi'a 4on*'. III1 ;BQ
KV
!
I1 ;"BM.
I Ao-iAo -i je *ad 4rAvi1 o%a*janoj +ar*Ao0 0i-o*'i1 %i-o -aA)e da i*($njava *voje zada@eZ
Kr)@an*'vo Aoje je $ najoAr$'nije01 (o*-jednje0 (ro.on$ %i-o od drGave $.roGeno $ *vo0 o(5
*'anA$1 a jo) je jednaAo (red*'av-ja-o *a0o nezna'n$ 0anjin$1 (o*'a-o je $ *avez$ * drGavo0
odjedno0 *(o*o%no da *voj$ vjer$ javno (ro(ovijeda1 da razvija *voje o%rede i da o*'var$je *voja
Givo'na na,e-a. ?a*e *$ *'a-e $-azi'i $ 4rAv$. Za&va@anje i z%rinjavanje 'i& 0a*a 'raGi-i *$ *a*vi0
dr$.e or.aniza+ij*Ae o%-iAe i d$)o%riGni,Ae 0e'ode. Un$'ra)nja i vanj*Aa iz.radnja Aa'eA$0ena'a1
nova %ri.a za (ro(ovijedanje i Ar)@an*A$ (o$A$1 -i'$r.ij*Ai razvoj o%reda i o%ra,$n * jo) (o*'oje@i0
(o.an*'vo0 > *ve *$ 'o %i-e neo+jenjive (o%$de za Ar)@an*A$ 'eo-o.ij$. I ni*$ 'i -j$di Aoji *$ *ad
G$ri-i Aa Ar)@an*'v$ *vi %i-i re-i.ij*Ai ravnod$)ni1 ni*$ %i-i o(or'$ni*'i Aoji *$ *e $($'i-i A 4rAvi z%o.
(o-i'iAe. a) o%ra'no2 (ro.oni (ro'iv Ar+ana $,ini-i *$ (i'anje re-i.ije za Ar)@ane i (o.ane (i'anje0
'Ao @e o*'a'i1 a Ao.a @e ne*'a'i. Re-i.ij*Ai je (ro%-e0 $ Kon*'an'inovo0 razdo%-j$ %i-o
Hnaj$z%$d-jivije (i'anje 'o. vijeAaI LJ. Vo.'M. To je 'aAo jo) d$.o o*'a-o. RadiAa-na +areva od-$Aa $
Aori*' Ar)@an*'va izazva-a je *'ra*'vene ra*(raveQ '$ *$ od-$A$ $ *redi)'i0a (o.an*'va1 $ Ri0$ i A'e5
ni1 jednaAo *naGno Ari'izira-i Aao )'o j$ je Ar)@an*Aa 4rAva *naGno (ozdravi-a.
I 'Ao da *ada1 $ 'o0 $z%$njeno0 vre0en$1 za0jeri %i*A$(i0a )'o *$ rado (ri&va@a-i drGavn$
(o0o@Y ?o.-o i0 je *a0o %i'i dra.o )'o *$ +rAvena (ravna na,e-a1 Aoja *$ *ada %i-a 0no.o
(o0nije o%raFena1 nai-azi-a na drGavno (riznanje1 i )'o i0 je1 $ *-$,aj$ (o're%e1 Aod nji&ova
(rovoFenja (o0a.a-a H*vje'ovna r$AaI. U*Aoro *$ Aon+i-*Ai deAre'i %i-i o%jav-jivani Aao zaAoni
+ar*'va i 'i0e $.raFeni $ (o-i'i,Ai Givo'.
Kon*'an'inovi *$ *inovi na*'avi-i o,ev$ (o-i'iA$. &onstancije L778>7=;M *$z%ijao je ve@
7#;. (raznovjerje i (o.an*Ae Gr'veQ 7#=. naredi zajedno *a *voji0 %ra'o0 &onstantom L778>7B"M
da *e za'vore *vi (o.an*Ai &ra0ovi. I*'ina1 'ada je (od +are0 )ulijanom *postatom LHO'(adniAo0I1
7=;>7=7M na*'$(io 'eGaA (ro'$$dara+Q +ar je (reAin$o * Ar)@an*'vo0 i (onovno oGivio (o.an*'vo.
A-i ve@ nje.ov na*-jedniA Jovijan L7=7>7=#M vra'io je 4rAvi njezin (ov-a)'eni (o-oGaj $ 4ar*'v$.
4ar Gra+ijan L78B>7:7M na Za(ad$ i +ar +eodo1ije 3eliki L78<>7<#M na I*'oA$ L7<#9<B. $ *ve0$
4ar*'v$M $,ini na Araj$ Ar)@an*'vo jedino ov-a)'eno0 re-i.ijo0 $ Ri0*Ao0 4ar*'v$. Godine 7:".
za&'ijevao je +ar*Ai ediA' od *vi& (odaniAa da (ri&va'e on$ re-i.ij$ HAoj$ je *ve'i a(o*'o- Pe'ar
(redao Ri0-jani0a1 a *-ijedi-i *$ je (a(a Da0az L$ Ri0$M i %i*A$( A-eA*andar L$ A-eA*andrijiM.I
Po,ev)i od 7:;. %io je AaGnjavan *va'Ao 'Ao %i (re)ao na (o.an*'vo1 a ri0*Ai *ena'1 *ve do 'ada
o.nji)'e *'aro. drGavno. A$-'a1 0orao *e 7:!. (od zaA-e'vo0 odre@i vjere $ %o.ove. 7<!. .odine
jedan je +ar*Ai re*Ari(' o%javio da *e *$dje-ovanje $ (o.an*Ai0 Gr'va0a (o &ra0ovi0a *0a'ra
z-o,ino0 (ro'iv +ara L+ri0en -ae*ae 0aie*'a'i*M. Od 'ada je (o.an*'va $%rzo ne*'a-o iz javno.
Givo'a. Kr)@an*'vo je (o*'a-o drGavna re-i.ija1 a 4rAva drGavna 4rAva. 'o je %i-o +rno1 (o*'a-o je
%ije-o1 i o%ra'no.
77
7. Je -i (ravo )'o *e 4rAva 'aAo $*Ao (oveza-a * drGavo0Y To (i'anje na,inje (ra*'ar$1 'e)A$
(ro%-e0a'iA$1 Aoja *e *ve do dana)nje. dana nije *0iri-a.
Ve@ *$ *$vre0eni+i na 'o (i'anje raz-i,i'o od.ovara-i. Jedni *$ *a za&va-no)@$ i rado)@$
(ozdrav-ja-i Ari*'ijaniza+ij$ drGave LE$ze%ijeM1 dr$.i *$ o(e' o*je@a-i *'ra& (red o(a*no)@$ da 4rAva
(o*'ane H*vje'ovnaI. U reNor0*Aoj -i'era'$ri *rednje. vijeAa jav-ja *e (re'Aon*'an'inov*Aa HE++-e*ia
(ri0i'ivaI Aao H(rava (ra*-iAa 4rAveI2 a(o*'o-*Aa jedno*'avno*'1 idea- *iro0a)'va i $da-jeno*' od
*vije'a njezine *$ zna,ajAeQ 'i0 *e zna,ajAa0a 0ora 4rAva vra'i'i. TaAo je .-a*io za&'jev Aoji je $
;;. i ;!. *'o-je@$ (o*'avio JoaAi0 de Fiore LN-!"!M1 a Nranjeva,Ai *$ *(iri'$a-+i $ ;7. i ;#. *'o-je@$
*0a'ra-i da je 4rAva (o*-ije Kon*'an'ina 'eA $ ne(reAidno0 (ad$. 3$'&er je do*Aora z%o. 'o.
o'(ada o('$Gio (a(e Aao jedine Ariv+e. Od 'o. vre0ena (rev-adava-a je $ (ro'e*'an'*Aoj
&i*'orio.raNiji H'eorija deAaden+ijeI. To o*novno .-edanje nije *e 0ijenja-o i Aad *e 0ijenja-a o+jena
(ojedini& e-e0ena'a2 'aAo je razdo%-je (ro*vije@eno*'i *0a'ra-o da je $zroA *ve.a z-a v-a*'o-j$%ivo*'
*ve@en*'va1 Aoje *e1 (o)'o *$ (re*'a-i (ro.oni1 *$n,a-o na +ar*Aoj 0i-o*'i i o(i-o v-a)@$ 'e Aoje je
Gr'vova-o *voji0 e.oi*'i,ni0 in'ere*i0a ,i*'o@$ evanFeo*Ae na$Ae. Po*-ijeAon*'an'inov*Aa *e
4rAva *vojo0 vo-jo0 da-a $.radi'i $ a(ara' drGavne v-a*'i i 'i0e izda-a *voje (rvo'no (o*-anje i o.5
rije)i-a *e o Kri*'ovo evanFe-je. U ;<. i !". *'o-je@$ ni*$ *e *-a.a-i jedino $ 'o0e je -i (ro(a*'
za(o,e-a ve@ od0a& naAon a(o*'o-*Ao. vre0ena1 i-i 'eA * H&e-eniza+ijo0I Ar)@an*'va Aoj$ *$
(rove-i ranoAr)@an*Ai a(o-o.e'i1 i-i 0oGda i*'o0 * Aon*'an'inov*Ai0 vre0eno0. U *vaAo0 *-$,aj$1
Aa*nija Aa'o-i,Aa 4rAva iz.-eda-a je Aao razvojni (ro0a)aj1 Aao Arivo '$0a,enje Kri*'ove vo-je i-i
Aao *Are'anje * jedino i*(ravno. (raAr)@an*Ao. idea-a.
I(aA1 *vi *$ najvi)e (ri.ovara-i Kon*'an'in$. S0a'ra-i *$ *$0njivi0 dar Aoji0 je on o%dario
Ar)@an*'vo Aad .a je o*-o%odio (ro.ona i $.radio $ ri0*A$ drGav$. Ui*'in$1 ne 0oGe *e nijeAa'i da
je 0no.o )'o i $ nje.ovoj o*o%i i $ nje.ovoj $-ozi (ro%-e0a'i,no. KaG$2 on *e1 i*'ina1 rado nazivao
H*$%i*A$(o0I i ,e*'o je *a*vi0 *Aro0no na*'$(ao1 Aao na (ri0jer na *ve,ano0 %anAe'$ $ Ni+eji1
a-i i(aA1 on je $vijeA %io +ar. Nije (ro)-o 0no.o vre0ena i on je (o'($no v-adao e(i*Ao(a'o01
$(ravo Aao da *$ %i*A$(i nje.ovi *-$G%eni+iQ 'raGio je (o'($n$ (oAorno*' *voji0 drGavni0
nared%a0a1 i onda Aad %i zadira-e $ (o*ve +rAveno (odr$,je. A'anazija1 ve-iAo. a-eA*andrij*Ao.
%i*A$(a i %or+a (ro'iv arijev*'va1 $dario je 77B. (ro.on*'vo0 Aad *e nije (oAorio Kon*'an'inov$
na-o.$ 'e *e Ara'io da Arija i nje.ove (ri*'a)e (ri0i na'ra. $ +rAven$ zajedni+$. Kon*'an+ije *e
Aa*nije jo) .r$%-je $(-e'ao $ $n$'ra)nji Givo' 4rAve.
Pro%-e0a'i,ni *$ $ Kon*'an'ina na(o*e 'eo-o)Aa d$%ina i 'e0e-ji nje.ova Ar)@an*'va.
Najvjeroja'nije 0$ niAada nije *in$o onaj Arajnji *0i*ao Ar)@an*Ao. o'A$(i'e-j*Ao. 0i*'erija. Kad
*$ (o,e-e arijev*Ae *0$'nje1 (i*ao je 7!#. dvoji+i (red*'avniAa1 Arij$ i %i*A$($ A-eA*andr$
A-eA*andrij*Ao01 $ na*'ojanj$ da i& (o0iri2 H... Raz0i)-jao *a0 o 'o0e AaAo je va) *(or %$An$o i
)'o je (o*rijedi1 (a *a0 *'eAao $vjerenje da je za(ravo rije, o 'ri,ariji. Ni na Aoji na,in 'a *'var ne
za*-$G$je da *e z%o. nje 'o-iAo jadiA$je.I
Kon*'an'in nije niAada raz$0io da Arijev na(adaj na Kri*'ovo %oGan*'vo dovodi $i*'in$ $
(i'anje o(*'anaA *ve.a )'o je Ar)@an*Ao1 (a ,aA i *a0$ na$A$ o *(a*enj$. On ,aA nije niAada ni
o*je'io da $ Hd$&ovno0 (o-oGaj$ ono. vre0ena nije (o*'ojao (ro%-e0 Aoji %i za Ar)@ane 0o.ao %i'i
$z%$d-jiviji1 a za o%razovane 0ed$ (o.ani0a zna,ajnijiI ne.o-i (i'anje o vje,no0 %iv5*'vovanj$
%oGan*Ao. 3o.o*a Aoji je (o*'ao ,ovjeA1 Aoji je do)ao na *vije' da .a *(a*i i (onovno (oveGe *
o.o0. UvoFenje0 *vo. de0ij$r.a L(o-$%o.aM Arije je zanijeAao *rG Ar)@an*'va1 on 'i0e nije *a0o
(o'Ao(ao 0ono'eiza0 ve@ je Arivo'vorio Ar)@an*A$ vjer$2 *'avio j$ je na i*'$ razin$ * (o.an*Ai0
(o)'ovanje0 %o.ova i * nji&ovi0 0i*'eriji0a. U(ravo *ada1 H$ 'o0 (re*$dno0 'ren$'A$ za *vije'
Aad je an'i,Aa Ni-ozoNija $ neo(-a'oniz0$ izreA-a *voj$ (o*-jednj$ rije,I i Aad je *va ,eGnja %i-a
$*0jerena (re0a *(a*enj$ (o o.$53o.o*$ Kri*'$ Aoji je (o*'ao ,ovjeA a-i o*'ao o.1 arijev*'vo je
zna,i-o vra@anje $ (o.an*'vo. Kon*'an'in 'o nije *-$'io. A i(aA je $(ravo on na Ni+ej*Ao0 Aon+i-$
7!B. i0ao od-$,$j$@$ $-o.$ i o*je@ao *e (ozvani0 da $ 'aAo zna,ajno0 (i'anj$ vjere *$od-$,$je.
U(ravo je Kon*'an'in dao (o (rvi ($' *na.$ Aon+i-*Ao0 zaA-j$,A$ da *e Arije i nje.ovi
*-jed%eni+i izo(@e1 'i0e )'o je 'aj zaA-j$,aA (o(ra'io drGavno0 za%rano0. Po*-ao i& je $ (ro.on*'vo.
7#
Dod$)e1 neAo-iAo .odina Aa*nije on je1 (ri0jenj$j$@i i*'$ drGavn$ (ri*i-$1 'raGio da *e Arije
(onovno (ri0i $ 4rAv$1 'e je *ada (ro.nao L$ TrierM A'anazija1 Aoji *e nije &'io (oAori'i +ar*Aoj
za(ovijedi. Pro)-o je jo) *a0o neAo-iAo de*e'-je@a i 'rajno drGavno $(-e'anje $ re-i.ij*Aa (i'anja
dove-o je i do (rvo. *(a-jivanja &ere'iAa od *'rane drGave. U *ije,nj$ 7:B. dao je $ Trier$ +ar*Ai
$z$r(a'or ?aA*i0 L7:7>7::M *0aAn$'i o'0jeno. )(anjo-*Ao. *vje'ovnjaAa Pri*+i-ijana1
$'e0e-ji'e-ja jedno. a*Ae'*Ao. (oAre'a $ (anjo-*Aoj i Ga-iji1 zajedno *a )e*'ori+o0 nje.ovi&
dr$.ova. i-o je Aod 'o.a i (o-i'i,Ai& *(-e'Ai. Najvi)i (red*'avni+i 4rAve1 %i*A$(i ?ar'in To$r*Ai1
A0%rozije ?i-an*Ai i ri0*Ai (a(a Siri+ije1 najo)'rije *$ o*$di-i 'o $Ga*no z-odje-o. Po.o'ovo je *ve'i
?ar'in ,inio *ve AaAo %i 'o z-odje-o *(rije,io. No1 *$dje-ova-i *$ $ nje0$ i %i*A$(i1 (o.o'ovo
(ro.oni0a *A-oni I'a+ije. TaAo je za(o,e-o jedno od najGa-o*niji& (o.-av-ja +rAvene (ovije*'i1
$zroAovano (re(-e'anje0 (o-i'iAe i re-i.ije.
U 'oj (o,e'noj *i0%iozi drGave i 4rAve (ro%-e0a'i,an je (rije *ve.a %io (o-oGaj 4rAve.
Kon*'an'inovi0 o%ra@enje0 'aAo *e nenadano1 (o (rvi ($'a1 (ozi'ivno *$*re-a 4rAva i ri0*Aa
drGava da *$ 0no.i Ar)@ani 'aj e(o&a-ni do.aFaj *&va'i-i 'aAo Aao da %i *e *ada 4rAva 0ora-a dra.e
vo-je (reda'i drGavi na ra*(o-a.anje i (ozi'ivno *$raFiva'i $ drGavni0 zada+i0a. Po%jedni,Aa
o(ijeno*' za&va'i-a je naj)ire Ar$.ove 'e i *$vi)e %rzo do*ada)nj$ razda-jeno*' od *vije'a (reo%razi-a
$ A$-'$rni o('i0iza0 o'voren (re0a *vije'$. Svi0a *e ,ini-o da je A$+n$o %o5.odani 'ren$'aA da *e
$ *A-ad$ * Kri*'ovi0 (o*-anje0 *av javni Givo' (roG0e d$&o0 Ar)@an*'va. Kon*'an'in je *a0
(r$Gao (ri-iA$ za 'o1 daj$@i %i*A$(i0a i *ve@eni+i0a (rava i ov-a*'i i o%a*i(aj$@i 4rAv$ (o,a*'i0a.
A ni %i*A$(i ni *ve@eni+i ni*$ i0a-i niAaAva i*A$*'va AaAo da *e * drGavo0 o(&ode. Oni *$ *e1
dod$)e1 $ vrije0e (ro.ona $*(je)no o(ira-i ne(rija'e-j*Aoj drGaviQ a-i * (rija'e-j*Ao0 jo) *e ni*$ %i-i
*$*re-i. TeA i0 je Aa*nije dano da *(oznaj$ da (rija'e-j*Aa drGava 0oGe $ odreFeni0 (ri-iAa0a %i'i i
0no.o o(a*nija od ne(rija'e-j*Ae.
O(a*no*'i *$ %i-e ve-iAe. ?a*e )'o *$ *e *-ijeva-e $ 4rAv$1 Aoj$ je drGava )'i'i-a i (o0a.a-a1
*'avi-e *$ '$ 4rAv$ (red *a*vi0 nove zada@e. Od 4rAve e-i'e1 $ Aoj$ *$ do'ad na-azi-i *voj ($' *a0o
$vjereni i na 0$,eni)'vo *(re0ni vjerni+i1 (reo%ra'i-a *e ona $ 4rAv$ 0no)'va1 $ Aoj$ *$ *e .$ra-i i
(o-i'i,Ai ,a*'o&-e(ni1 vjer*Ai indiNeren'ni -j$di1 -j$di Aoji *$ jo) di*a-i na(o-a (o.an*Ai. I 'aAo *$
4rAvi (rije'i-i ne *a0o (ovr)no*' i (roGi0anje (o.an*Ai0 (raznovjerje0 ve@ i *vje'ovni ra,$ni i
z-o$(o're%a vjere za (o-i'i,Ae +i-jeve. Je -i 4rAva (od-e.-a 'i0 o(a*no*'i0aY
Od.ovori'i na ovo (i'anje 0oGe *e 'eA veo0a o(rezno1 (o0no (aze@i na raz-iAe. ?ora *e
(rije *ve.a vodi'i ra,$na o oAo-no*'i da je (o-oGaj $ oni0 vre0eni0a %io veo0a za0r)en. JeN'ini0
*e (aro-a0a ne 0oGe da-eAo *'i@i. Sa0o (ovr)an (ro0a'ra, i (ri*'ran Ari'i,ar Aoji ne0a *0i*-a za
(ovije*' 0oGe 'vrdi'i da *e 4rAva iznevjeri-a *vo0 izvorno0 odreFenj$2 *a0o 'aAav 0oGe 'vrdi'i da
je ona vr)i-a Hv-a*' %ez (o*-anjaI1 jer da joj I*$* Kri*'1 'o%oGe1 nije na0ijenio niAaAv$ (o-i'i,Ao5
*vje'ovn$ N$nA+ij$ $ dr$)'v$1 a da Novi zavje'1 )'ovi)e1 $(ravo i*A-j$,$je H*vaAo *-$Genje
*vje'ovno0 v-a)@$ za (rovoFenje Ar)@an*Ae (or$AeI L/erne..erM.
AAo *e $'je-ov-jenje *&va@a oz%i-jno a 4rAva *0a'ra na*'avAo0 I*$*ova Givo'a AaAo %i *e
i*($ni-o dje-o *(a*enja Aod -j$di *vi& vre0ena1 naroda i A$-'$ra1 onda *e idea- ne 0oGe (rona-azi'i $
Ar$'o0 odrGavanj$ na (rvo'no dani0 o%-i+i0a1 ve@ *e 0ora o*'avi'i (ro*'ora za i*'in*Ai &i*'orij*Ai
razvoj. 4rAva (o*jed$je (rav$ (ovije*no*'1 ona ne Givi odvojeno od vre0ena1 'aAore@i $z vrije0e1
ve@ $-azi $ vrije0e2 4rAva $ (ovije*'i (o*'aje vre0eni'o0 ve-i,ino0. To ona1 o(e'1 ne ,ini na 'aj
na,in da %i *e * neAi0 vre0eno0 (o0ije)a-a i-i iden'iNi+ira-a. Ni $ Aoje0 vre0en$ ne *0ije 4rAva
za*'a'i1 ni Aod (raAr)@an*'va1 ni Aod (ro.ona1 ni Aod Aon*'an'inov*Ao. (reoAre'a i-i .r,Ao5
&e-eni*'i,Ae A$-'$re. Sa0a (o *e%i ona je (re0a (ojedini0 A$-'$ra0a ne$'ra-naQ 'o i(aA ne zna,i da
je ona ravnod$)na1 ve@ je (re0a *vaAoj A$-'$ri o'vorena i %-i*Aa. Ta ona 0ora $ *vaAo vrije0e1 $
*vaA$ A$-'$r$ $no*i'i Kri*'a i o0o.$@i'i da $ *vaAoj od nji& %$de o%-iAovanZ
Iz0eF$ %ije.a od *vije'a i (ri-a*Aa *vije'$ (o *vaA$ +ijen$ 0ora 4rAva (rona@i (rav$
*redin$. Sa0o $ 'rajno0 i*($njavanj$ *vo. zada'Aa1 Aoji joj je Kri*' $ njezin$ (o,e'A$ dao Aao
(o($d%in$1 0oGe 4rAva na@i *voje o*'varenje. Na 'o0 *e 0jeri evanFeo*Ao5Ar)@an*Ai *adrGaj
odreFeno. vre0ena. Pri 'o0e ve-iA %roj 0o.$@no*'i iz0eF$ %-i*Ao*'i *vije'$ i $da-jeno*'i od nje.a
7B
(r$Ga dovo-jno (ro*'ora i za *ve+e i za .re)niAe1 i za (o%jede i (oraze1 *ve 'o $ Ari-$ 4rAve. Ko-iAo
%i .od %i-o neznan*'veno i ne'eo-o)Ai da *e *(ore ne.a'ivne *'rane neAo. razdo%-ja1 jednaAo %i %i-o
ne(ovije*no i neznan*'veno da *e *(ori i ono )'o je $ 'o0 vre0en$ (ozi'ivno. Sa0o (ri*'rana
za*-ije(-jeno*' 0oGe nave*'i na 'o da *e izreAne Hznan*'veno ne0o.$@a1 .-o%a-na o*$da
(o*-ijeAon*'an'inov*Ae1 na(o*e *rednjovjeAovne \(a(in*Ae\ +rAvene (ovije*'iI L3or'zM.
Vjerovje*ni,Aa 'eGnja vre0ena1 *'ra*' Aojo0 *$ *e ra*(rav-ja-a re-i.ij*Aa (i'anja i rje)ava-a
'eo-o)Aa1 a na(o*e razvoj redovni)'va i ve-iA %roj *ve'a+a > *ve 'o daje (o*-ijeAon*'an'inov*Ao0
vre0en$1 $*(rAo* nje.ovi0 %rojni0 *-a%o*'i0a i o(a*no*'i0a1 zna,aj ve-iAo. razdo%-ja +rAvene
(ovije*'i1 ($no. dina0iAe i i*'in*Ao. Ar)@an*Ao. d$&a.
O ;"
DOG?ATSKE ORE I OPI KON4I3 NA ISTOKU
U(ravo $ vrije0e Aad je Kon*'an'in od-$,io da $niverza-n$ Ar)@an*A$ 4rAv$ $,ini
o*novi+o0 *vo. $niverza-no. +ar*'va1 0orao je (ri0ije'i'i da 'a 4rAva niAaAo nije onaAo
jedin*'vena Aao )'o je on 'o vjerovao. 4rAva *e $(-e-a $ 'e)Ae $n$'ra)nje %or%e i %i-a je $(ravo 'ada
%e*(o0o@no ra*+je(Aana. Dona'iza0 $ *jevernoj ANri+i1 ?e-i+ijev ra*Ao- $ E.i('$ i na Araj$
arijev*Aa &ereza razdira-i *$ Ar)@an*'voQ %i-o je i dr$.i& nerije)eni& (i'anja i 'eo-o)Ai& (ro%-e0a Aoji
*$ va(i-i za od.ovoro0. Ci0 je Kon*'an'in (o*'ao jedini0 v-adaro0 L7!#M1 za0i*-io je (-an da na
jedno0 drGavno0 Aon+i-$ $*(o*'avi jedin*'vo i $A-oni *ve 'e)Ao@e.
Tri ve-iAe *A$(ine 'eo-o)Ai& 'e0a *'aja-e *$ na dnevno0 red$ i zaoA$(-ja' @e *vije' $ naredna
'ri *'o-je@a2 na$Aa o Troj*'v$1 Ari*'o-o.ija i na$Aa o o(ravdanj$. Ovo0 (o*-jednjo0 'e0o0 %avi-i *$
*e $.-avno0 na Za(ad$.
;. U na$+i o Troj*'v$
Radi-o *e o 'o0e da *e 'o,nije odredi $n$'ra)nji odno* O+a (re0a Sin$ i da *e 'aj odno* iz
o%jave (o'($no o*vije'-i. Sve'o (i*0o .ovori o 'rini'arnoj 'ajni neo*0i)-jeno. Do.0a'*Ai (ro%-e01
Aoji *e *a*'oji $ 'o0 )'o *e * jedne *'rane odrGava *'ro.i 0ono'eiza0 i jedin*'veno*' L0onar+&iaM
oGja1 a * dr$.e *e *'rane1 o(e'1 i Kri*' (o)'$je Aao o. (oAraj O+a1 jedva daje $ (rvi0 vre0eni0a i
do)ao -j$di0a do *vije*'i. TeA *$ a(o-o.e'i i ranoAr)@an*Ai o+i (o*'avi-i Ari*'o-o)Ao (i'anje Aao
(red0e' $0ovanja. Na$Aa o 3o.o*$ nije rije)i-a (ro%-e0Q ona .a je 'eA iznije-a na vidje-o. Na*$(ro'
Arivi0 0$drovanji0a .no*'iAa1 Aoji *$ *vojo0 na$Ao0 o eoni0a i de0ij$r.$ $,ini-i 3o.o*a
*'vorenje01 0ora-o *e i(aA raz0i)-ja'i o 'o0e AaAo da *e Kri*'ovo %oGan*'vo $*A-adi *
jedin*'veno)@$ oGjo0. TaAo *$ na*'a-a o%a H0onar&ijani*'i,AaI *0jera2 ado(+ijaniza0 i
0oda-iza0. Razvi-a *$ *e Araje0 !. *'o-je@a.
Ado(+ijani*'i *$ Kri*'a *0a'ra-i (ravi0 ,ovjeAo01 ,ovjeAo0 Aoje.a je $ neAo0 'ren$'A$1
0oGda (ri-iAo0 Ar)'enja $ Jordan$1 i*($ni-a %oGan*Aa *i-a1 $,ini-a .a o.o01 'e je on na 'aj na,in
od o.a H(o*injenI. U %i'i1 izvorni je o. (re0a 'o0e *a0o O'a+. Kri*' je (ri&va@eni o..
?oda-i*'i *$ $ Kri*'$ vidje-i *a0o o%-iA (ojave LT 0od$*M jedno. i jedino. o.a1 Aoji *e
jedno0 (ri-iAo0 o%jav-j$je i dje-$je Aao O'a+1 dr$.o0 Aao Sin1 a 're@o0 Aao D$& Sve'i. ?oGe *e1
(re0a 'o0e1 re@i da je $ *'varno*'i za na* 'r(io O'a+ LH(a'er (a**$* e*'IQ z%o. 'o.a i& je Ter'$-ijan
(o.rdno zvao H(a'ri(a**ianiIM.
O%a o%-iAa 0onar&ijaniz0a 4rAva je od%i-a. Od-$Ae o 'o0e done*ene *$ naj(rije $ Ri0$.
Pa(a ViA'or L;:<>;<:9;<<M izo(@io je ado(+ijani*'a Teodo'a1 Aoji je oAo ;<". .odine na*'ojao da
*voj$ na$A$ ra)iri $ Ri0$Q ,ini *e1 0eF$'i01 da je (a(a (re0a 0oda-i*'$ PraA*eji1 Aoji je dje-ovao $
i*'o vrije0e $ Ri0$ LoAo ;<"M1 %io jo) Ao-e%-jiv. TeA Aad je $ Ri0$ oAo !;B. Sa%e-ije za*'$(ao
0oda-iza01 od%io je i o*$dio i nje.a i nje.ov$ na$A$ (a(a Ka-i*'o L!;8>!!!M. NeAo-iAo de*e'aAa
.odina Aa*nije od%io je ri0*Ai 'eo-o. Nova+ijan *voji0 dje-o0 HDe 'rini'a'eI L(rije !B"M deNini'ivno
7=
0oda-i*'i,A$ &erez$. LPo*-ije !B;. Nova+ijan je i *a0 o*novao ri.ori*'i,A$ *eA'$2 (re0a *'aroj
(redaji %io je (od Va-erijano0 L!B7>!="M (odvr.n$' 0$,enj$.M
U 0eF$vre0en$ *e Ari*'o-o.ija 3o.o*a (ro%i-a. Na(o*e j$ je o*0i*-io Ori.en $
a-eA*andrij*Aoj )Ao-i. A-i i ona je .-ede *$odno*a $n$'ar Troj*'va i0a-a ve-iAi& 'e)Ao@a. IaAo je $
*A-ad$ *a Sve'i0 (i*0o0 za*'$(a-a %oGan*A$ %i' 3o.o*a5Kri*'a1 i(aA .a je (odredi-a O+$
L*$%ordina+ijaM1 Aao )'o je i Sve'o. D$&a (odredi-a Sin$Q do*-jedno *$ 'aAo i Sin i D$& Sve'i i0a-i
i*'$ %oGan*A$ (rirod$1 a-i *vaAi 'eA na izvedeni i *0anjeni na,in1 i 'aAo je rez$-'a' %io (-$ra-i*'i,Ai
0ono'eiza01 Aoji *'varno 'o vi)e i nije %io.
Ori.en1 H*i.$rno najve@i $,enjaA Ar)@an*Ae an'iAeI LA-'a5nerM i jedan od o*niva,a
a-eA*andrij*Ae )Ao-e1 $ 'o0 je *0i*-$ o%ja)njavao *$%ordina+ij*Ai odno* 'rij$ o*o%a $ o.$. On je
na.-a*io da je Sin (o *vojoj %i'i jednaA L&o0o6*io*M O+$ i da je od i*AonaQ dodao je1 0eF$'i01 daje
*a0o O'a+ Ho.5od5*e%eI La$'o'&eo*M i na(ro*'o Do%ri L&a(-o* a.a'&[*M1 doA je 3o.o* 'eA
Hdr$.o'ni o.I Lde6'ero* T&eo*M i *-iAa nje.ove do%ro'e LeiAon a.a'&o'e'o*M1 a D$& Sve'i *X0 jo) je
0anji od Sina. Po 'o0e )'o je vje,i'i 3o.o* $zeo i*'in*Ao 'ije-o1 (o*'ao je zai*'a Ho.o,ovjeAI
L'&eXn'&ro(o*1 izraz (o'je,e od Ori.enaMQ za'o *e i ?arija $i*'in$ 0oGe ozna,i'i Aao Ho.orodi+aI
L'&eo'oAo*1 i 'aj izraz (o'je,e od Ori.ena i-i %are0 od a-eA*andrij*Ae )Ao-eM.
Ori.en je $ da-jnje0 'oA$ (r$Gio $(ori)'a na Aoja *$ *e nadoveza-a dva *a*vi0 raz-i,i'a
'eo-o)Aa *0jera. Jedan je *0jer na.-a)avao i*'o%i'no*' Sina i O+a 'e jedin*'vo %oGan*Ae i
,ovje,an*Ae naravi $ Kri*'$Q 'aj *$ *0jer naro,i'o nje.ova-i $ A-eA*andriji. Dr$.a je )Ao-a ja,e
i*'i+a-a raz-iAe1 a na(o*e je na.-a)ava-a da je 3o.o* 'eA dr$.o'ni o. 'e je $ Kri*'$ dije-i-a %oGan*Ao
od *'vorenj*Ao.aQ 'o je 0i)-jenje da-je razvija-a an'io&ij*Aa )Ao-a.
Ta an'io&ij*Aa 'eo-o)Aa )Ao-a za&va-j$je *voj (o*'anaA1 $ )ezde*e'i0 .odina0a 7. *'o-je@a1
(rez%i'er$ 3$Aijan$1 Aoji je 7;!. .od. $0ro 0$,eni,Ao0 *0r@$. 3$Aijan je o%raz-a.ao Pi*0o
*$&o(arno i $0ni,Ai1 (o*ve .ra0a'i,Ao5&i*'orij*AiQ od%ijao je a-e.orij*A$ i 0i*'i,A$ e.ze.ez$
a-eA*andrija+a. U Ari*'o-o.iji je $0ovao *'ro.o *$%ordina+ij*Ai. Iz $,eni,Ao. Ar$.a
H*i-$Aijanova+aI Aoji *e oA$(io oAo 3$Aijana (roiza)ao je Arije i ve@ina voFa arijeva+a. i-i *$
Ge*'oAi (ro'ivni+i a-eA*andrij*Ae 'eo-o.ije.
OAo 7;:. .odine *$Ao%io *e *rije LoAo !=">77=M1 Aoji je od .odine 7;7. %io d$)o%riGniA
%a$Aa-id*Ae +rAve $ A-eA*andriji1 *a *voji0 %i*A$(o0 A-eA*andro0 A-eA*andrij*Ai01 jer je $
*voji0 (ro(ovijedi0a1 a i $ (i*0i0a1 (je*0a0a i $ *voje0 *(i*$ T&a-eia L T Goz%aM1 za*'$(ao
Arajnje *$%ordina+ij*A$ Ari*'o-o.ij$. Kao *'ro.i a*Ae'a i 0o@ni (ro(ovjedniA1 *a zna'no0 0jero0
*a0odo(adno*'i1 (a ,aA i Nana'iz0a1 $Givao je $ narod$ ve-iA $.-edQ $*Aoro *e (ro,$o z%o. *voje.
ra+iona-i*'i,Ao. 0i)-jenja1 Aoje je izno*io $ *vje*noj (o-e0i+i (ro'iv a-eA*andrij*Ae )Ao-e.
Pri.ovarao je a-eA*andrij*Ai0 'eo-ozi0a da *$ (ri*'a)e *a%e-ijan*Ao. 0oda-iz0a1 a *a0 je 3o.o*a
(o*ve odije-io od o.a. 3o.o* > .ovorio je Arije > nije (ravi o.1 on *e (o *vojoj %i'i od nje.a
*a*vi0 raz-iA$je1 i nije ni vje,an ni'i *ve0o@an1 ve@ je *'voren $ vre0en$1 Aao ne*avr)en i *(o*o%an
da 'r(i. 3o.o* je1 dod$)e1 (rvi 0ed$ *vi0 *'vorenji0a i A$diAa0o je 0o@niji od -j$diQ za'o .a i
0oGe0o nazva'i (o-$%o.o0 Lde0ij$r.o0M. A-i 0$ %oGan*'vo ne (ri(ada (o *e%i.
Nije,$@i na 'aj na,in Kri*'ovo %oGan*'vo1 Arije *e izdvojio iz Ar)@an*'va. Sinod odrGan $
A-eA*andriji L7;:97;<. i-i 7!7M o*$dio je nje.ov$ na$A$ Aao &erez$ i izo(@io .a iz +rAvene
zajedni+e. Arije je o'i)ao *voji0 an'io&ij*Ai0 (rija'e-ji0aQ na(o*e 0$ je (o0o.ao %i*A$(
niAo0edij*Ai E$ze%ije1 a 'o0 Ar$.$ (ri(adao je i +rAveni (ovje*ni,ar E$ze%ije iz 4ezareje. Kad *$
'i nje.ovi (rija'e-ji i*(o*-ova-i da *e Arije *0ije vra'i'i $ A-eA*andrij$1 do)-o je $ .rad$ do Ge*'oAi&
*$Ao%a1 $-i,ni& *'rAa i no@ni& *a*'anaAa. Na Araj$ *e $(-eo Kon*'an'in1 *azvav)i *ve %i*A$(e na o(@i
LeA$0en*AiM *inod $ Ni+ej$.
+aj prvi od svih sinoda Carstva 1asjedao je od 29. svi$nja do 2:. srpnja 32:. u ;iceji. 4ar je
%i*A$(i0a +ije-o. i0(erija za ($' *'avio na ra*(o-a.anje +ar*A$ (o)'$ %ez na(-a'e. Poda+i o %roj$
*$dioniAa raz-i,i'i *$2 na jedno0 (o(i*$ za(i*ano je !!" i0enaQ dr$.i AaG$ da i& je %i-o 7;:1 $
*A-ad$ *a 7;: A%ra&a0o5vi& *-$.$ LGen ;#1;#M. E$ze%ije *(o0inje neAi& !B" *$dioniAa. Oni *$
do)-i $.-avno0 iz i*'o,no. dije-a 4ar*'va. Sa Za(ada je do)-o *a0o (e' %i*A$(a. Pa(a Si-ve*'ar nije
78
0o.ao do@i z%o. *'aro*'iQ (o*-ao je dva (rez%i'era da .a za*'$(aj$. ?no.i je %i*A$( no*io na 'ije-$
jo) oGi-jAe rana iz vre0ena (o*-jednje. (ro.ona. E$ze%ije AaGe2 HSa0 +ar je do)e'ao 0ed$ nji& Aao
(o*-aniA oGji1 %-i*'aj$@i $ .ri0iz$ i z-a'$IQ raz.ovarao je (rijazno *a *vi0a1 a na(o*e *
0$,eni,Ai0 %i*A$(i0a. O%ra'io i0 *e .ovoro0 na -a'in*Ao0 jeziA$.
Arije je %ranio *voj$ na$A$. ;8 %i*A$(a (ri*'a-o je $za nj1 0ed$ nji0a i %i*A$( E$ze%ije
NiAo0edij*Ai. Pri*$*'vovao je i 0-adi FaAon A'anazije Aao ,-an (ra'nje *vo. %i*A$(a. Po*-ije d$.i&1
$z%$Feni& ra*(rava (o%ijedi-a je (ravovjerna *'ranAa. U 'zv. ni+ej*Ao0 vjeroi*(ovijedanj$
deNinirana je i*(ravna na$Aa. Kri*' je HroFen iz %i'i *vo. O+a Aao jedinoroFeni1 o. od o.a1
Svje'-o od Svje'-a1 (ravi o. od (ravo.a o.a1 roFen1 ne *'voren1 i*'o%i'an L&o0o6*io*M * O+e0I.
Sa0 +ar je oAr$Gni+o0 o%avije*'io +ije-o Ar)@an*'vo da *$ Arije i nje.ove (ri*'a)e Aao naj.ori
ne(rija'e-ji (rave vjere izo(@eni iz Ar)@an*Ae 4rAve i (ro.naniQ naredio je da *e nji&ovi *(i*i *(a-e.
Na Aon+i-$ *$ ra*(rav-ja-i i o dr$.i0 (i'anji0a i za(i*a-i i& $ !" Ara'Ai& nared%i LAanone*1
od Aanon T $($'a za Givo'M. Govori-o *e i o neGen*'v$ za %i*A$(e1 *ve@eniAe i FaAoneQ $ 0no.i0
Arajevi0a ve@ je v-adao +e-i%a'. i*A$(50$,eniA PaNn$+ije *avje'ovao je da *e 'o niAaAo ne $vedeQ
%i-a %i 'o za A-er i odvi)e 'e)Aa o%aveza i jara0Q za'o *inod nije donio zaAon o +e-i%a'$Q do($*'io je
da *e i da-je Givi $ i*(ravno0 %raA$1 a-i je o*$dio AonA$%ina'.
S rez$-'a'i0a 'o. Hve-iAo. i *ve'o. *inodaI ,ovjeA %i 0orao %i'i zadovo-jan da je (ri 'o0e
o*'a-o. A-i1 Kon*'an'in je $*Aoro (ro0ijenio 0i)-jenje. 7!:. (ozove on (ro.nano. %i*A$(a E$ze%ija
nazad $ NiAo0edij$. I Arije *e *0io vra'i'i 'e je1 (o)'o je pro ,orma (ri*'ao $z ni+ej*Ai *i0%o-1
vra@en na +arev$ za(ovijed $ *voje N$nA+ije i ,a*'i. Kad *e A'anazije1 Aoji je 7!:. %io (o*'ao
a-eA*andrij*Ai %i*A$(1 Ara'io da .a (onovno (ri0i 0eF$ *voje *ve@en*'vo1 raz.njevio *e +ar L77BM1 i
*ad je 'aj &ra%ri za'o,niA ni5+ej*Ao. vjeroi*(ovijedanja (o)ao (rvi ($' $ (ro.on*'vo1 $ Trier. Sada je
za +rAv$ (onovno do)-o vrije0e *'radanja. To *e *'radanje naj%o-je 0oGe raza%ra'i (o ono0e )'o je
*a0 A'anazije (roGivio. Jo) ,e'iri ($'a 0orao je (od arijev*Ai ra*(o-oGeni0 *inovi0a i
na*-jedni+i0a Kon*'an'inovi0 (roGivje'i .orA$ *$d%in$ (ro.naniAa2 7#". (o%je.ao je (red
Kon*'an+ije0 A (a(i J$-ij$ I $ Ri01 7B=. *e *aArio (red +are0 Aod 0ona&a i ($*'injaAa $ ($*'inji.
TeA )'o *e naAon Kon*'an+ijeve *0r'i L7=;M vra'io $ *voj %i*A$(*Ai .rad1 Aad-i *$ .a 7=!. nanovo
(ro.na-i. SAora J$-ija5nova *0r' L7=7M (onovno .a o&ra%ri-a. No1 *a0o je dvije .odine %oravio $
*vojoj zajedni+i1 a onda .a je +ar Va-en'1 i *a0 arijev*Ai ra*(o-oGen1 (o*-ao L7=BM (o (e'i ($' $
(ro.on*'voQ AaAo je $ A-eA*andriji (rije'i-a (o%$na1 ($*'i-i *$ .a naAon ,e'iri 0je*e+a na'ra.. Sve
do *voje *0r'i L787M o*'ao je $ *vo0 %i*A$(*Ao0 *ije-$ Aao ne(oAo-e%iv %ora+ za ni+ej*Ao
(ravovjerje.
U 'i0 de*e'-je@i0a i da-je *e ne(reAidno vodi-a %or%a oAo ono. ni+ej*Ao. H&o0o6*io*I. Od
*'ro.o. arijev*'va odvoji-i *$ *e $0jereni (o-$arijev+i. PoA$)ava-o *e ono Hi*'o%i'anI (ro0ijeni'i $
H*-i,anI L&o0oio*M1 (a *$ *e *-oGi-i $ Nor0$-i da je Sin O+$ H$ *ve0$ *-i,anI1 > &'je-i *$ ono
H&o0o$*io*I (o *vaA$ +ijen$ 0i0oi@i. Na *inoda0a +ar*'va $ Ri0inij$ i Se-e$+iji1 Aoje je naredio
+ar1 ni*$ 7B<. (o*'i.-i *$.-a*no*'. No1 $ i*'o vrije0e1 nije *e 0o.ao *(rije,i'i $n$'ra)nji ra*(ad
arijev*'va. Kad je na v-a*' do)ao Aona,no (onovo Aa'o-i,Ai ra*(o-oGeni +ar Gra+ijan L78B>7:7M1
na*'$(i-o je *0irenje. Da %i jedno0 za$vijeA doAraj,io arijev*Ae *$0nje1 *azvao je Teodozije L78<
>7<BM1 Aoje.a je Gra+ijan (o*'avio za +ara I*'oAa1 !odine 3<1" dru!i op(i" cari!radski koncil.
Do'-e *$ 'eo-ozi (oj0ove Ho*o%aI i HnaravI $ o.a ja*nije o%radi-i. To *e 0ora za&va-i'i *v.
A'anazij$1 a (ored nje.a jo) 'roji+i Hve-iAi& Ka(ado+ija+aI2 azi-ij$ LoAo 77">78<M1 Gr.$r$
Nazijan*Ao0 L7!<97" do oAo 7<"M i Gr.$r$ iz Ni)e LoAo 77#>7<#M. Raz-iA$ $ 'ri %oGan*Ae o*o%e
vidje-i *$ oni jedino i i*A-j$,ivo $ odno*i0a $n$'ar %oGan*'va. Pre0a nji0a1 (o*'oji *a0o jedna %i'1
a-i 'ri no*io+aQ jedan o. $ 'ri o*o%e. I*'aA-i *$ i %oGan*'vo D$&a Sve'o.a1 Aoje *$ arijev+i nijeAa-iQ
nje.ova re-a+ija je*' $ 'o0e da on (roiz-azi od dvije (reo*'a-e %oGan*Ae o*o%e. Ni+ej*Ao
vjeroi*(ovijedanje1 izraGeno .odine 7!B1 do%i-o je doda'aA2 Hi $ D$&a Sve'o.a1 .o*(odina i
Givo'vor+a1 Aoji i1la1i od /ca" Aoji *e * O+e0 i Sino0 *A$(a ,a*'i i zajedno *-avi1 Aoji je .ovorio (o
(roro+i0a...I To je vjeroi*(ovijedanje Aao ni+ej*Ao5+ari.rad*Ao $)-o Aa*nije $ -i'$r.ij$. U *'arini je
%i-o vezano *a0o * Ar)'enje01 'eA je $ =. *'o-je@$ $)-o $ *ve'$ 0i*$1 i 'o naj(rije $ izan'$
7:
za*-$.o0 (a'rijar&a Ti0o'eja LNB;8M1 za'i0 $ (anjo-*Aoj L7. *inod $ To-ed$1 .. B:<M1 a $ Ri0$ 'eA
;";#. na za&'jev +ara /enriAa II. Do)-o je (ri 'o0 do raz-iAe $ 0i)-jenji0a2 I*'oA je ovaAo raz$0io
iz-azaA D$&a Sve'o.a2 on (roiz-azi od O+a preko SinaIQ Za(ad na(ro'iv ovaAo2 on (roiz-azi od
O+a i SinaI. Kad *$ na Za(ad$ doda-i HFi-ioW$eI1 ni*$ 'o *0a'ra-i (ro)irenje01 ne.o *a0o
in'er(re'a+ijo0. I*'oA1 0eF$'i01 nazvao je 'o Arivo'vorenje0 vjeroi*(ovije*'i i oArivio Za(ad z%o.
ArivovjerjaQ 'aAo je ono Fi-ioW$e1 $zroAovano neja*no@o0 na ;. +ari.rad*Ao0 Aon+i-$ L7:;M1 (o*'a-o
jo) jedan (ovod za ra*Ao- ;"B#. i o*'a-o e-e0en'o0 raz-iAe *ve do dan5dana*.
Kad *$ 7:;. $ odreFeno0 *'$(nj$ ra),i*'i-i na$A$ o Troj*'v$1 0o.-i *$ *e za'i0 (o*ve'i'i
Ari*'o-o)Ai0 (i'anji0a.
!. U Ari*'o-o.iji
?ora-o *e $ (rvo0 red$ o%ja*ni'i $Gi odno* %oGan*Ae naravi (re0a -j$d*Aoj naravi $ o*o%i
I*$*a Kri*'a. Sve'o (i*0o i ovdje1 o(e'1 .ovori 'eA neraz-i,no1 izri,$@i o Kri*'$ $ i*'i 0a& i
%oGan*Ao i -j$d*Ao. U '$0a,enj$ 'i& 0je*'a razi-azi-e *$ *e o%je .-a*ovi'e 'eo-o)Ae )Ao-e1
a-eA*andrij*Aa i an'io&ij*Aa. A-eA*andrij+i *$ ja,e na.-a)ava-i %oGan*Ao1 a an'io&ij+i -j$d*Ao.
Ori.en je i*Aovao rije, o Ho.o,ovjeA$I I*$*$ Kri*'$. A-e5.orij*Ao '$0a,enje Pi*0a i
'eo-o)Ao $0ovanje (od $'je+aje0 (-a'on*Ae 0i*-i dove-o .a je do d$%oAe1 (ri*ne 0i*'iAe o 3o.o5*$1
Aoja je *voj vr&$na+ i0a-a $ 'vrdnji da *e $ I*$*$ izvr)io naj*avr)eniji *$*re' iz0eF$ -j$d*Ao.a i
%oGan*Ao.a1 *$*re' Aoji Ar)@ani 0oraj$ na*-jed$j$@i .a o*'variva'i. Ka*nije *$ redovni+i vo-je-i
nadoveziva'i na Ori.ena. T$ i*'$ 0i*ao razvija-i *$ i A'a5nazije1 azi-ije1 Gr.$r Nazijan*Ai i Gr.$r
iz Ni)e > (o*-jednja *$ 'roji+a i *a0i %i-i redovni+iQ *vi *$ oni (ri(ada-i a-eA*andrij5*Aoj )Ao-i.
Gr.$r iz Ni)e je ve@ ja*no $Aazao na 'o da *e jedin*'vo i0a 'raGi'i *a0o $ %oGan*Aoj o*o%i1 a ne $
L(o'($no ne0o.$@e0M *'a(anj$ %oGan*Ae i -j$d*Ae (rirode. On je na$,avao da $ Kri*'$ jedna
%oGan*Aa o*o%a 3o.o*a i0a dvije naravi1 %oGan*A$ i -j$d*A$. SvaAa od 'i& naravi (o*'oji za *e%e
ne(o0ije)ana * dr$.o0Q i(aA ni*$ jedna od dr$.e odije-jene1 ve@ je jedna dr$.oj dodije-jena 'aAo da
*e nji&ovi a'ri%$'i 0o.$ za0jenjiva'i Lidio0*Aa Ao0$niAa+ijaMQ za'o *e 0oGe * (ravo0 re@i da je
oGji Sin roFenQ i*'ina1 'o ne vrijedi za nje.ov$ %oGan*A$ narav Aoja je vje,na1 a-i vrijedi Aad je
rije, o nje.ovoj -j$d*Aoj (rirodi.
Pa'rijar& iri- A-eA*andrij*Ai1 Aoji je #;!. (o*'ao %i*A$( $ A-eA*andriji1 na*'ojao je da
(ovezano*' o%ij$ naravi i*AaGe )'o $Go0 i zai*'a *'varno0. On je .ovorio o Nizi,Ao0 jedin*'v$ i o
jednoj naravi 3o.o*a Aoji je (o*'ao 'ije-o0I. NaAon *jedinjenja o%ij$ naravi $ Kri*'$ zai*'a *e de
Na+'o 0oGe .ovori'i *a0o o jednoj naravi1 o naravi %oGan*Ao,ovje,joj. iri- je dod$)e od%io izravno
0ije)anje $ *0i*-$ Arivo$,i'e-ja A(o-inarija iz 3aodi+eje L' (o*-ije 7:BMQ no $(o're%-javao je *-iA$2
Aao )'o *$ Aod $Gareno. $.-jev-ja va'ra i $.-jev-je jedno 'e i*'o1 'aAo je i*'o i %oGan*Aa i -j$d*Aa
narav $ Kri*'$. E$'i& je Aa*nije 0o.ao na 'o nadoveza'i i iz 'o.a izve*'i *voj$ 0onoNizi'*A$
&ere'i,A$ na$A$.
U i*'o vrije0e razvi-a *e da-je i na$Aa an'io&ij*Ae 'eo-o.ije. Diodor iz Tarza LP (rije 7<#M1 $
*A-ad$ * 'rijezno01 Ari'i,Ao5e.ze.e'*Ao0 0e'odo0 an'io&ij*Ae )Ao-e1 na Aojoj je d$.o vrije0e
(o$,avao1 na.-a*io je vr-o *naGno ($no -j$d*Ao %iv*'vo Kri*'ovo i 'aAo je *a0o*'a-no (o*'avio
-j$d*A$ narav (oAraj %oGan*Ae da je na Araj$ iz0eF$ nji& (reo*'a-a *a0o *a*vi0 izvanj*Aa veza2
%oGan*Ai *e 3o.o* $ ,ovjeA$ Kri*'$ na*'anio Aao $ AaAvo0 &ra0$.
Pa'rijar&a +ari.rad*Ai ;estorije L(o,ev)i od #!:M1 i *a0 an'io&ija+1 izveo je iz 'o.a da ?arija
za(ravo i nije H%o.orodi+aI L'&eo'@Ao*M1 ve@ *a0o HAri*'orodi+aI L+&ri*'o'@Ao*M1 jer je rodi-a
,ovjeAa1 I*$*a. Po-e0izirao je o)'ro (ro'iv a-eA*andrija+a.
S(or *e *ve 'o vi)e $*redo'o,ivao na naziv H'&eo'@Ao*IQ iza 'o. naziva1 0eF$'i01 *'aja-o je
Ari*'o-o)Ao (i'anje. Raz-iAe $ 0i)-jenji0a iz0eF$ jedne i dr$.e )Ao-e (o'&ranjivane *$ jo) i *$5
(arni)'vo0 iz0eF$ a-eA*andrij*Ao. i +ari.rad*Ao. (a'rijar&e. iri- je *voji0 (i*0o0 $($@eni0 o
U*Ar*$ #!<. e.i(a'*Ai0 %i*A$(i0a i 0ona*i0a na(ao Ge*'oAo Ne*'orija1 o*i.$rao je za *e (odr)A$
(a(e 4e-e*'ina I L#!!>#7!M1 *a*'avio ;! ana'e0a'iza0a (a i& $ i0e (a(ino (o*-ao Ne*'orij$ *
7<
izri,i'i0 za&'jevo0 da *voje $,enje o(ozove. Ne*'orije1 0eF$'i01 na(i)e dvanae*'
(ro'$ana'e0a'iza0a i (rido%ije za *e %izan'*Ao. +ara Teodozija II L#":>#B"M1 a onda .a na.ovori
da zajedno *a za(adnori0*Ai0 +are0 Va-en'inijano0 II L#!B>#BBM *azove Aon+i-.
3. ekumenski koncil u 4,e1u =31. i0ao je veo0a ne0iran 'oA. Na o'vorenj$ !!. -i(nja1 nije
%i-o ni Ne*'orija ni nje.ovi& (ri*'a)a. iri- je dao (ro,i'a'i (o$,ni *(i* Aoji je *a*'avio o &i5
(o*'a'*Aoj $niji o%ij$ naravi $ Kri*'$. Pri*$'ni& ;<: %i*A$(a (ri&va'i-o je *(i* i (o'(i*a-o o*$d$
Ne*'orija. Ti0e je (ri&va@en na*-ov H'&eo'@Ao*I. ?no)'vo Aoje je ,eAa-o na(o-j$ (ri&va'i-o je
zaA-j$,aA od$)ev-jeno A-i,$@i. NeAo-iAo dana Aa*nije *'i.o)e #7 an'io&ij*Aa %i*A$(a *a *voji0
(a'rijar&o0 Ivano0 na ,e-$. Oni *$ *e od0a& izja*ni-i za Ne*'orija i Aon*'i'$ira-i (ro'$Aon+i-.
Za(o,e-o je *ad ne$.odno *(-e'AarenjeQ jedna je *'rana o%a*i(a-a dr$.$ r$Gni0 .rdnja0a. ?orao *e
i *a0 +ar $(-e*'i. U&i@ena *$ o%a voFe1 i iri- i Ne*'orije. iri-$ *$ na Araj$ do($*'i-i da *e vra'i $
A-eA*andrij$1 a Ne*'orija (o*-a)e $ (ro.on*'vo L$ .ornji E.i(a'M1 .dje je #B;. $0ro. Jo) ni dana*
nije *a*vi0 ja*no da -i je on zai*'a $,io Ariv$ na$A$ i-i je %io Gr'va Arivi& (riAaza i ne*(oraz$0a.
Nje.ove (ri*'a)e (o%je.-e *$ $ Perzij$ i ondje o*nova-e ne*'orijev*A$ 4rAv$1 Aoja je $*Aoro
(o,e-a +va*'i. $jno 0ona)'vo1 zna,ajna 'eo-o.ija L)Ao-e $ Se-e$Aiji i Ni*i%i*$M 'e i0(ozan'na
vjerovje*ni,Aa dje-a'no*' *vjedo,an*'vo *$ njezine *na.e. Ne*'orijev*Ai 0i*ionari (rodr-i *$ *ve do
?a-a%ara1 Indije LTo0ini Ar)@aniM i T$rAe*'anaQ (od ne*'orijev*Ai0 HAa'&o-iAo*o0I Ti0o'eje0 I
*'i.-o je Ar)@an*'vo 8:">:!7. (reAo Aine*Ao. T$rAe*'ana ,aA $ Ti%e' i +en'ra-n$ Kin$. Po,e'Ao0
;#. *'o-je@a %roja-a je ne*'orijev*Aa 4rAva *a0o $ +en'ra-noj Aziji ;" 0e'ro(o-ija i ra*(o-a.a-a
%rojni0 do0a@i0 *ve@en*'vo0Q $ 'oA$ Arvavi& Ta50er-enAovi& (ro.ona L;7:"M 'a je 0i*ija1 na
Ga-o*'1 $ni)'ena. U ;=. *'o-je@$ ve-iAi *$ *e dije-ovi ne*'orijev*'va (riA-j$,i-i Ri0$ LKa-dej+i i
0a-a%ar*Ai Ar)@aniMQ dana* %roji ne*'orijev*Aa 4rAva $ IraA$1 Iran$ i Siriji oAo :".""" (ri(adniAa1
oAo B""" i0a i& $ Indiji1 a !B.""" $ A0eri+i.
U *vojoj a$'o%io.raNiji1 Aoj$ je nazvao H/eraA-idovo0 Anji.o0I Lizdana je .odine ;<;"M1
navodi Ne*'orije raz-o.e Aoji *$ .a nave-i da *e $($*'i $ 'eo-o)Ai *(or * iri-o0. On je $ iri5-ovo0
na$,avanj$ o jednoj naravi $'je-ov-jeno. 3o.o*aI $o,io o(a*no*' doAe'i*'i,Ao. i 0ani&ej*Ao.
ra*(-injavanja Kri*'ove -j$d*Ae naraviQ jednaAo je $ a(o-inarijev*Ao0 *'a(anj$ o%ij$ naravi .-edao
ve-iA$ o(a*no*' za evanFeo*A$ vjer$. Ne*'orije ne(re*'ano (onav-ja +je-ovi'o*' o%ij$ naravi $
Kri*'$1 a Aad *e o%orio na ?arijin naziv H'&eo'^Ao*I1 'o nije %i-o z%o. 'o.a )'o %i o*(oravao
Kri*'ovo %oGan*'vo1 Aao Arije1 ve@ da %i na.-a*io AaAo *e Kri*' rodio Aao (ravi ,ovjeA 'ije-o0 i
d$)o0 iz ?arije. ?arija nije rodi-a %oGan*'vo1 ne.o * o.o0 (ovezano. ,ovjeAa. Da %i *(a*io
+je-ovi'o*' Kri*'ove -j$d*Ae naravi1 on j$ je odvi)e *naGno odije-io od Kri*'ova %oGan*'va i 'aAo
$(ao $ d$a-no*' naravi1 a da (ri 'o0 nije raza%rao da *$ 'e naravi nerazrje)ivo vezane $ jez.ri o*o%e
LT &i(o*'azaQ z%o. 'o.a *e 'o zove &i(o*'a'*Aa $nijaM.
Da Ne*'orijevo *'ra&ovanje nije %i-o %ez o*nova1 (oAaza-o *e $*Aoro. 4utih" o(a' jedno.
0ana*'ira Araj 4ari.rada i Ge*'oAi (ro'ivniA ne*'orijev*'va1 razvijao je da-je iri-ov$ na$A$ o jednoj
naravi $ Kri*'$ L0ia (&_*i* T 0onoNizi'*'voM i o%je naravi 'aAo (ri*no *'o(io jedn$ * dr$.o0 da je
-j$d*Aa narav1 (o *ve0$ *$de@i1 %i-a od %oGan*Ae (o'($no $(ijena1 HAao )'o *e ra*'a(a Aa( 0eda $
0or$ $ Aoje je (a-aI. 4je-ovi'o*' -j$d*Ae naravi $ Kri*'$ nije vi)e (o*'oja-a2 nije je ne*'a-o1 jer je
Kri*'ovo ,ovje,je %iv*'vovanje %i-o od dr$.e *$(*'an+ije ne.o )'o je na)a. Ti0e je o'(a-a *redi)nja
(re'(o*'avAa za Kri*'ov 0i*'erij i nje.ov$ dje-a'no*' Aao (o*redniAa i *(a*i'e-ja2 dje-a'no*' o Aojoj
Sve'o (i*0o ne(re*'ano .ovori. Ci'ava Ar)@an*Aa na$Aa o *(a*enj$ na)-a *e $ o(a*no*'i.
4ari.rad*Ai (a'rijar& F-avijan (ozove E$'i&a (red jedan *inod1 (a Aad nije &'io da o(ozove1
on .a o*$di Aao Arivovjer+a. E$'i&a1 0eF$'i01 za)'i'i a-eA*andrij*Ai (a'rijar& Dio*A$r1 Aoji je Aao
iri-ov na*-jedniA jednaAo $0ovao. Na Dio*A$rovo nava-jivanje *azove +ar Teodozije II (onovno
H+ar*Ai Aon+i-I. Taj je Aon+i- (od Dio*A$rovi0 vod*'vo0 za*jedao $ ENez$ L##<M1 i re&a%i-i'irao je
E$'i&aQ o*'a-a 4rAva1 0eF$'i01 nije 'aj Aon+i- (rizna-a. Pa(a 3eon I L##">#=;M nazvao je 'aj Aon+i-
Hraz%ojni,Ai0 *inodo0I. U *vojoj .-a*ovi'oj (o*-ani+i HE(i*'o-a do.0a'i5+a ad F-avian$0I
(odrGao je +ari.rad*Ao. (a'rijar&a i a$'ori'a'ivno iz-oGio (rav$ na$A$ o $niji dvij$ naravi $ jednoj
o*o%i I*$*a Kri*'a L&i(o*'a'*Aa $nijaMQ 'a (o*-ani+a ozna,ena je Aao (rva (a(in*Aa ne(o.re)iva
#"
od-$Aa HeS +a'&edraI. Pa(a je $ i*'o vrije0e za0o-io +ara da *azove novi Aon+i-. Teodozijev
na*-jedniA1 +ar ?ar+ijan L#B">#B8M1 $*voji 0o-%$ i *azove =. op(i koncil u &alcedonu >=:1?.
Na 'aj najve@i eA$0en*Ai *inod an'iAe do)-o je oAo 7B" %i*A$(a. Pred*jeda-i *$ za*'$(ni+i
(a(e 3eona Ve-iAo.. Ve@ na (rvoj *jedni+i o('$Gen je Dio*A$r L:. -i*'o(ada #B;M1 a na 're@oj *jedni+i
L;7. -i*'o(adaM on je *Ain$'. U *A-ad$ * 3eonovo0 do.0a'*Ao0 (o*-ani+o0 LE(. ad F-avian$0M
od%a+io je *inod 0o5noNizi'*A$ na$A$ o jedin*'v$ naravi $ Kri*'$ i deNinirao na *vojoj =. *jedni+i
Aao do.0$2 $ Kri*'$ *$ dvije naravi" ne*0ije*ane i neodije-jene1 (ovezane $ jednoj oso$i i-i
&i(o*'azi. TaAo je 3eon I na o*nov$ za(adno. 'eo-o)Ao. razja)njenja Aoje je (o,eo Ter5'$-ijan
(ro'$0a,io o*o%no jedin*'vo L&i(o*'a'*A$ $nij$M. HNe*0ije*aneI o*'aj$ jedna (ored dr$.e dvije
naravi1 %oGan*Aa i -j$d*Aa L(ro'iv 4iri-a i E$'i&aMQ 'e dvije naravi ni*$ jedna od dr$.e odije-jene1 ve@
*$ $ o*o%i %oGan*Ao. 3o.o*a jedna * dr$.o0 nerazrje)ivo (ovezane L(ro'iv Ne*'orijaM. Na 'oj
(ovezano*'i (o,iva *va Kri*'ova *(a*i'e-j*Aa dje-a'no*'. Izri,aji o Kri*'ovoj o*o%i LAri*'o-o.ijaM $
i*'i 0a& *$ i o*novi+a za na$A o *(a*enj$ L*o'erio-o.ijaM i z%o. 'o.a od naj+en'ra-nije. zna,enja za
Ar)@an*A$ vjer$.
To (oj0ovno i jezi,no o%ja)njenje da-o je za(adnoj 'eo-o.iji *o-idn$ o*novi+$ za da-jnji
'eo-o)Ai razvi'aA. A-i ne i I*'oA$. Ve@ na *a0o0 Aon+i-$1 na (e'oj *jedni+i1 do)-o je do 'e)Ai& o(reAa
iz0eF$ i*'o,ni& i za(adni& 'eo-o.a1 Aoje *$ za(rije'i-e d$%oAo0 Arizo0. Ta *e Ariza jo) ja,e
zao)'ri-a +rAveni0 *$(ro'no*'i0a iz0eF$ Ri0a i i*'o,ni& (a'rijar)ija1 na(o*e *'ari0 'aA0a)'vo0
iz0eF$ %izan'*Ao. (a'rijar&a i (a(e.
Ve@ o'(rije $ve-iAe $*0jereno (re0a jedin*'v$1 i*'o,no je $0ovanje na.inja-o i (o*-ije
Ka-+edona A 0onoNizi'*Ai0 (redodG%a0aQ nije *e o.rani,ava-o *a0o na Ari*'o-o)Ao5'eo-o)Ao
(odr$,je ve@ je zadira-o i $ *Ner$ (o-i'iAe L$*(. 'i(i,no %izan'in*A$ drGavn$ 'eo-o.ij$M1 (a ,aA i $
o*o%ni Ar)@an*Ai Givo' vjerniAa. oGan*Ai e-e0ena' i0ao je 'o-iA$ (redno*' da je na(ro*'o $(io
-j$d*Ai (ro*'or. Re-i.ija i (o-i'iAa (o*ve *$ *e iz0ije)a-e1 4rAva i drGava *'o(i-eQ ,aA *e i .raFan*Ai
(riva'ni Givo' $'o(io $ 'oj 'eo-o)Ao5re-i.ij*Aoj a'0o*Neri. DoA je Za(ad $*vojio ve1ani duali1am na
Aoje0 *e 'e0e-ji Aa-+edon*Aa Ari*'o-o)Aa Nor0$-a1 Nor0$-a (o Aojoj *$ %oGan*Ao i -j$d*Ao1 re-i.ija i
(o-i'iAa > Hne(o0ije)aniI1 a-i $ i*'i 0a& i Hneodije-jeniI jer *$ 0eF$*o%no (ovezani $ jez.ri
o*o%e1 doA *$ $ Kri*'$ Aao i $ Kri*'ov$ Givo'$ zadrGa-i *voj$ *a0o*'ojno*' i *a0ovrijedno*'1 I*'oA je
*r-jao $ 'aAozvano H(o-i'i,Ao 0onoNizi'*'voI.
IaAo je $ Ka-+edon$ %i-o o*$Feno1 0onoNizi'*'vo *e odrGa-o $ Pa-e*'ini1 E.i('$ i Siriji.
Godine #8B. (r$Gio je 0onoNizi'*Ai ra*(o-oGeni +ar*Ai $z$r(a'or azi-i*A *voji0 'aAozvani0
en+iA-iono0 L ediA'o0M 0onoNizi'i0a *-$G%en$ 'o-eran+ij$. 4ar Zenon o%javio je #8=. (o*redni,A$
Nor0$-$1 Aoj$ *$ Aa*nije L#:!M nazva-i &eno'iAono0. KaAo je +ari.rad*Ai (a'rijar& AAa+ije na 'o
(ri*'ao1 (a(a Fe-iA* III L#:7>#<!M izo(@i .a i $Aine +rAven$ zajedni+$ * I*'oAo0Q 'a 'aAozvana
aAa+ijev*Aa *&iz0a iz0eF$ Za(ada i I*'oAa 'raja-a je 7B .odina L#:#>B;<M. OAo #<". drGa-i *$
0onoNizi'i (a'rijar)ij*Ae *'o-i+e $ A-eA*andriji1 Jer$za-e0$ i An'io&iji. Pod +are0 J$*'inijano0 I
LB!8>B=BM 0o.-i *$ *e 0onoNizi'i i da-je )iri'i. Vr)i-i *$ vjerovje*ni)'vo $ N$%iji1 E'io(iji i Ar5
0eniji i iz.radi-i (od *voji0 %i*A$(i0a JaAovo0 aradaje0 i Teodoro0 Ara(*Ai0 v-a*'i'$
&ijerar&ij$ LjaAo%i'i Ko('iM.
Da %i $*-i)ao 0onoNizi'e i (onovno $*(o*'avio $.roGeno drGavno jedin*'vo1 o*$dio je +ar
J$*'inijan iza B#79##. 'ri i*'aAn$'a (red*'avniAa an'io&ij*Ae )Ao-e1 iz Aoje je (o'eAao Ne*'orije1 i 'o2
;. Teodora iz ?o(*$e*'ije L'#!:M1 !. Teodore'a 4ir*Ao. L' oAo #B:M i 7. I%a*a Ede)Ao. L'#B8M.
TaAozvani H*(or o 'ri (o.-av-jaI1 $ Aoje0 *e radi-o o 'o0e da *e (ri&va'i i-i o'A-oni +arev (o*'$(aA1
d$.o *e v$Aao. Po)-o je za r$Ao0 da *e i (a(a Vi.i-ije (rido%ije za o*$d$Q naravno1 $z $vje' da
Aa-+edon*Ao vjerovanje o*'ane ne'aAn$'o2 Vi.i-ije je i(aA %io (ri*i-jen1 z%o. %$rni& (ro'e*'a )'o i& je
na Za(ad$ izazva-o nje.ovo (o($)'anje1 $*Aoro (ov$@i *voj (ri*'anaA. Kad je +ar BB;. (onovno
(oveo (o*'$(aA (ro'iv 'rij$ (o.-av-ja i Aad *e Vi.i-ije od-$,nije od$(ro1 +ar*Ai *$ .a vojni+i $
jednoj +rAvi 'e)Ao z-o*'avi-i. Vi.i-ije je naAon 'o.a o'A-onio da *$dje-$je na Aon+i-$ Aoji je *azvao
J$*'inijan.
#;
:. op(i koncil u Cari!radu ::3. (o*-$Gio je +ar$ da (rovede o*$d$ nad H'ri (o.-av-jaI1 AaAo
je 'o i %io na$0io. Pa(a nije %io ni'i (ri*$'an ni'i .a je 'Ao za*'$(ao. On je o'A-onio +arev (o*'$(aA
Aao neo(ravdano $(-e'anje $ najvi)i +rAveni a$'ori'e' na$5,avanja. J$*'inijan .a je na'o dao (reAo
Aon+i-a izo(@i'i. Prije'nja0a da @e .a (ro.na'i i odv$@i na (ri*i-ni %oravaA1 (ode +ar$ na Araj$ za
r$Ao0 da *-a%o. i *'aro. (a($ L$ ve-ja,i BB#M (ri*i-i na (ri&va' Aon+i-*Ai& zaA-j$,aAa. Nije *e radi-o
ni o AaAvi0 do.0a'*Ai0 odred%a0a.
4rAveno5(o-i'i,Ae (o*-jedi+e 'o.a *$ %i-e Hza*'ra)$j$@eI2 +rAveno je jedin*'vo %i-o
(odriveno1 (ro'iv)'ine iz0eF$ Za(ada i I*'oAa *$ *e (rod$%i-e1 H(a(in $.-ed *e *i-no *rozaoI > Hi
*ve 'o Arivnjo0 *$vi)e *a0o*vje*no. i 'eo-o)Ai (ovr)no. +ara i Ao-e%-jivo.1 *voje0 zada'A$
nedora*-o. (a(eI La$*M. Kon+i- je na Araj$ o(@eni'o (ri&va@en1 ,aA i na Za(ad$. Priznaje *e Aao
eA$0en*Ai.
A-i Ari*'o-o)Ao *e (i'anje jo) jednaAo nije *0iri-o. Da %i (onovno (o0irio 0onoNizi'e *
drGavno0 4rAvo01 (oA$)ao je (a'rijar& Ser.ije 4ari.rad*Ai L=;">=7:M jo) jedno0 o%ja*ni'i odno*
o%ij$ naravi $ Kri*'$. U0je*'o jedin*'va naravi1 Aoje *$ (ri&va'i-i 0onoNizi'i1 (o*'avio je jedin*'vo
vo-jeQ %oGan*Aa i -j$d*Aa narav > $,io je Ser.ije > 'o-iAo *$ $*Ao 0eF$*o%no (ovezane i jedna *
dr$.o0 $*A-aFene da *$ $ Kri*'$ za(ravo dje-ova-e *a0o jedna jedina (rirodna %oGan*Ao-j$d*Aa
ener.ija i *a0o jedna jedina vo-ja L0ono'e-e'*'voM. Ti0e )'o je na,e-o jedin*'va (o*'avio $ narav1 a
ne $ o*o%$1 nje.ov *$*'av i0a zna,ajAe 0onoNi5zi'*'va. I(aA1 'o nije od0a& $(ada-o $ o,i. Ser.ij$ je
(o)-o za r$Ao0 da (a(i /onorij$ I L=!B>=7:M1 Aoji *e nije 0no.o raz$0io $ .r,A$ 'eo-o.ij$1 iz-oGi
*voj$ 'ez$1 'aAo da j$ je (a(a $ jedno0 *vo01 (ri-i,no neodreFeni0 jeziAo0 (i*ano0 (riva'no0
(i*0$ (ro.-a*io (ri&va'-jivo0. /onorije je1 o,i'o (ri 'o0 i0ao (red o,i0a $ (rvo0 red$ neAi
0ora-ni *A-ad iz0eF$ %oGan*Ae i -j$d*Ae vo-je $ Kri*'$1 a 'eA onda jedin*'vo naravi. No1 $ *vo0
(riva'no0 0i)-jenj$ 0oGe *e i (a(a (revari'iQ /onorijevo (i*0o nije niAaAo i ni na Aoji na,in
(o*-ani+a $ Aojoj (a(a iz-aGe na$A$ HeS +a'&edraI. To (i*0o je $ Aa*niji0 *'o-je@i0a ,e*'o
(o'ezano Aao doAaz (ro'iv (a(ine Hne(o.re)ivo*'iIQ 'aAo na (ri0jer $ vrije0e reNor0a+ije i na I
va'iAan*Ao0 Aon+i-$. A i(aA ne * (ravo0.
Godine =7:. $vedeno je 0ono'e-e'*'vo drGavni0 zaAono0 na +ije-o0 (odr$,j$. Kad *e (a(a
?ar'in I L=#<>=BBM na jedno0 -a'eran*Ao0 *inod$ $*(ro'ivio i od%io 0ono'e-e'*'vo Aao
Arivovjern$ za%-$d$1 z-o*'avi-i *$ .a i (ro.na-i na Kri01 .dje je i $0ro od (o*-jedi+a. TeA je +ar
Kon*'an'in III L==:>=:BM (reAin$o 'aj *0jer i *azvao @. op(i koncil" tre(i cari!radski
Taj je Aon+i- za*jedao od 8. *'$deno.a =:". do ;=. r$jna =:;. $ dvorani * A$(o-o0 LT 'r$--$*M
$ +ar*Aoj (a-a,i1 (a *$ .a za'o (rozva-i H'r$-*Ai0I. Kon+i- je (od (red*jedni)'vo0 (a(in*Ai& -e.a'a
o*$dio 0ono'e-e'*'vo Aao i nje.ove o*niva,e i za)'i'niAe1 0ed$ nji0a i (a($ /onorija1 HJer je $
*ve0$ (ov-aFivao Ser.ij$ i nje.ove %ez%oGne do.0e (o'vrdioI. Pa(a 3eon II L=:!>=:7M (o'vrdio
je od-$Ae Aon+i-a i (ri*'ao i na o*$d$ /onorija1 HAoji nije a(o*'o-*A$ 4rAv$ LRi0M o*vije'-io
a(o*'o-*Ao0 'radi+ijo0 na$Ae1 ne.o *ra0o'no0 izdajo0 do($*'io da ,i*'a vjera %$de oAa-janaI.
Ka*nije je *voje. (red)a*niAa $'o-iAo $zeo $ za)'i'$ )'o .a nije oArivio Aao izravno. $dioniAa $
Arivovjerj$1 ve@ 0$ *a0o (ri.ovorio H)'o va'r$ &ere'i,Ae na$Ae nije od0a& $.$)io1 AaAo %i 'o
nje.ovo0 a(o*'o-*Ao0 a$'ori'e'$ do-iAova-o1 ve@ 0$ *voji0 ne&aje0 (o.odovaoI. Ti0e je 0no.o
'o,nije reAao )'o je za(ravo %i-o.
Ina,e je 'aj Aon+i- (o'vrdio *ve )'o je na$,avao Aa-+edon*Ai Aon+i-2 $ *A-ad$ * dvije naravi
Aoje *$ ne(o0ije)ane i neodije-jene1 (ovezane $ jednoj %oGan*Ao-j$d*Aoj o*o%i Kri*'ovoj1 (o*'oje i
dvije vo-je i dvije ener.ije1 jedna %oGan*Aa1 a dr$.a -j$d*Aa1 Aoje ne(o0ije)ane i neodje-jive
zajedno dje-$j$ na *(a* -j$d*Ao. roda.
Jo) *$ *e dva Aon+i-a odrGa-a $ 'oA$ ;. 'i*$@-je@a na I*'oA$1 Aa*nije (rizna'a Aao
HeA$0en*AaI2
A<A. !odine A. op(i koncil" dru!i nicejski. avio *e )'ovanje0 *-iAa i o.-a*io .a do($)'eni0Q
)'ovanje *e o)'ro raz-iA$je od o%oGavanja1 Aoje ide *a0o o.aQ
<@BCA9. !odine <. op(i koncil" etvrti cari!radski" Aoji je doAraj,io Fo+ijev ra*Ao- i
re&a%i-i'irao +ari.rad*Ao. (a'rijar&a I.na+ija.
#!
TeGi)'e *(eA$-a'ivne 'eo-o.ije na-azi-o *e $ 'oA$ +ije-o. (rvo. 'i*$@-je@a na I*'oA$. Vidi *e 'o
i (o 'o0e )'o je *vi& o*a0 Aon+i-a odrGano na I*'oA$.
O ;;
TEO3OGIJA ZAPADA
A$.$*'in i %or%a za na$A$ o o(ravdanj$ i o 0i-o*'i
DoA *e na I*'oA$ %ori-o oAo (i'anja Troj*'va i Ari*'o-o.ije1 Za(ad *e vi)e od *ve.a %avio
*o'erio-o)Ai0 (ro%-e0i0a. Pri 'o0 nije %i-o 'o-iAo (o*rijedi 0e'aNizi,Ao $0ovanje1 Aoje je Gr+i0a
'o-iAo -eGa-o na *r+$1 Ao-iAo *$ %i-a (raA'i,na (i'anja *(a*enja Aoja *$ *e ne(o*redno na0e'a-a
o*o%no0 Givo'$ Ar)@anina2 (i'anja *-o%ode -j$d*Ae vo-je i .rije&a1 (rvo'ne 0i-o*'i i i*'o,no. .rije&a1
(o're%e i dje-a'no*'i 0i-o*'i $ (ro+e*$ o(ravdanja *vaAo. (ojedin+a.
Tenden+ija (re0a 0ora-no5a*Ae'*Ao0 *$*re@e *e ve@ zarana $ *jevernoj ANri+i. ?on'an*'vo
*e ondje naj*naGnije )iri-o1 a Ter'$-ijan .a je jo) i zao)'rio. U *voji0 *e *(i*i0a najvi)e vo-io %avi'i
re-i.ij*Ao>0ora-ni0 'e0a0a. Nje.ov je ri.oriza0 jo) *redino0 7. *'o-je@a $'je+ao $ *(or$ oAo
(onovno. (rije0a o'(a-i& $ Aar'a)A$ +rAv$1 a i 4i(rijan je (ovodo0 Ar)'enja Arivovjera+a za*'$(ao
*'ro. *0jer. Po,e'Ao0 #. *'o-je@a %rani-o je dona'*'vo $ *jevernoj ANri+i jednaAe ri.ori*'i,Ao5
en'$zija*'i,Ae 'eGnje. U*(rAo* 'o0e )'o *e *a0 Kon*'an'in $0ije)ao i )'o .a je ni+ej*Ai Aon+i-
o*$dio1 dona'*'vo *e jo) vi)e od ,i'avo. jedno. *'o-je@a odrGa-o 'e je odrGava-o ra*+je( $
*jevernoaNri,Aoj 4rAvi.
Vidje-i *0o da *$ i $ Ri0$ dje-ova-e jednaAe *na.e Lv. *'r. KKM. Nova+ijan i nje.ove
(ri*'a)e1 'zv. ,i*'i LAX'&aroiM1 o('$Giva-i *$ o(@$ 4rAv$ da je (o($*'-jiva i da $ njoj ne0a *ve'o*'i. U
(anjo-*Aoj je Araje0 #. *'o-je@a Pri*+i-ijan (oveo a*Ae'*Ai (oAre' Aoji *e $ve-iAe (ro)irio i $*Aoro
izazvao *a%-azanQ (o)'o *$ o*niva,a (oAre'a oAr$'no *0aAn$-i1 (oAre' *e jo) odrGao L7:B1 v. *'r. KKM
i jo) 0no.o .odina zadavao jade )(anjo-*Aoj 4rAvi. Na Araj$ *e oAo #"". (ojavio na (o(ri)'$
%ri'an*Ai redovniA Pela!ije" ,ovjeA veo0a 0ora-an i o%razovan1 *a *vojo0 e'iAo0 Aoja *e i odvi)e
o*-anja-a na *na.$ -j$d*Ae vo-je. Eivio je *ve do #;"9#;;. $ Ri0$1 onda (o)ao $ *jevern$ ANriA$1 (a
odan-e na -i*Ai i*'oA. Nje.ovo na$,avanje *vjedo,i o vi*oAoj e'i,Aoj raziniQ $*0jerio .a je (ro'iv
0ani&ej*'va1 Aoje je nijeAa-o 0ora-n$ do%ro'$Q nje.ovo je na$,avanje %i-o *a*vi0 (ra.0a'i,no %ez
do.0a'*Ae d$%ineQ 0i-o*' je $ nje0$ i0a-a jedva AaAv$ $-o.$. Po nje0$1 ,ovjeA i ne 're%a 0i-o*'i
da %i do%ro radio1 ve@ *a0o za'o da %i -aA)e do%ro radio. Sve je na Araj$ *a0o *'var do%re vo-je.
A$.$*'in je i*'$(io (ro'iv (e-a.ijev*'va.
Pro)-o je .o'ovo *'o'in$ .odina naAon 4i(rijana a da *e na Za(ad$ nije (ojavio nijedan
zna,ajan 'eo-o.Q 'eA je dr$.a (o-ovina #. *'o-je@a iznije-a A0%rozija ?i-an*Ao.1 Jeroni0a i nada*ve
A$.$*'ina1 'rozvijeGde (rvorazredno. *jaja1 Aoje *e 0o.-o do*'ojno (o*'avi'i $z %oA *$vre0eni0
.r,Ai0 'eo-ozi0a. Ka*nije *$ *-ijedi-i 3eon Ve-iAi i Gr.$r Ve-iAi.
;. *m$ro1ije L77<>7<8M roFen je Aao *in (re'orijan*Ao. (reNeA'a Ga-ije $ Trier$. io je
na0je*niA $ (oArajina0a 3i.$riji i E0i-iji Aad .a je 78#. narod iznenada1 jo) neAr)'ena1 iza%rao za
0i-an*Ao. %i*A$(a. Od 'o.a *e ,a*a (o'($no (redao *-$G%i 4rAve i (o*'ao (rvi od ,e'vori+e ve-iAi&
za(adni& +rAveni& $,i'e-ja. Svoji0 (ro(ovijedi0a1 .ovori0a i *(i*i0a %orio *e (ro'iv arijev*'va i
(o0o.ao da ni+ej*Ao vjerovanje (o%ijedi. KaAo je A0%rozije (o *voje0 (odrije'-$ i 'radi+iji %io
za(adnjaA i Ri0-janin1 nje.ov je d$& *'a-no %io $*0jeren (re0a (raA'i,no0. Nje.ovo iz-a.anje
*(i*a i ,i'ava 'eo-o.ija daj$ (redno*' 0ora-ni0 i dr$)'veni0 vidovi0a. Zani0ao *e za (i'anje
(oAore1 .rije&a1 i 0i-o*'i. Una(reFivao je a*Ae'*Ai (oAre' i 'aAo (ri(rav-jao ($' za(adnja,Ao0
redovni)'v$. Kao (rija'e-j i *avje'niA +areva Gra+ijana L78B>7:7M1 Va-en'inijana II L78B>7<!M i
Teodozija I L78<>7<BM od-$,no je $'je+ao na +rAven$ (o-i'iA$ i 'aAo (o*'ao -iA5vodi'e-j za(adne
4rAveQ i $ 'o0e je 'i(i,ni za(adnjaA1 Aoji *e (o-i'i,Ao0 0onoNizi'*'v$ *$(ro'*'avio $ o%a *0jera2
(o-i'i,Aoj v-a*'i %ranio je da (re*iGe na +rAveno5re-i.ij*Ao (odr$,je1 drGavnoj v-a*'i (riznaje
*a0o*'a-no*' i N$nA+ij$ no*io+a (ore'Aa $ .raFan*Ao0 Givo'$. Ti0e *e $da-jio od %izan'in*Ao.
#7
*$*'ava1 (o Aoje0 +ar Aao na0je*niA oGji na ze0-ji za&'ijeva za *e%e i*A-j$,iv$ v-a*' na o%je0a
(odr$,ji0a L'eoAra+ijaM. Za(adnja,Ao je $0ovanje d$a-i*'i,Ao i $ *Neri (o-i'iAe. Pa(a Ge-azije L#<!
>#<=M ja*no je Nor0$-irao odno* iz0eF$ 4rAve i drGave $ *vo0 (i*0$ +ar$ Ana*'azij$ *vojo0
na$Ao0 o dvije v-a*'iQ 'a na$Aa *a*vi0 odreFeno raz-iA$je impehum i sacerdotium i 'i0e *e
*$(ro'*'av-ja i*'o,nori0*Aoj iden'iNiAa+iji.
A0%rozije je '$ na$A$ ve@ (rovodio $ (raA*i. U*$dio *e1 nai0e1 da $ neAo-iAo *(orova *
+ar*Ai0 dvoro0 od%ije idej$ o drGavnoj 4rAvi1 (a je ,aA Teodozija Ve-iAo. na.nao na +rAven$
(oAor$ Aad je +ar 7<". .odine oAr$'ni0 (oAo-je0 $ So-$n$ oArvavio r$Ae. A0%rozije je (ri 'o0
$vijeA o*'ajao *ve@eniA i d$)o%riGniA Aoje0$ nije %i-o *'a-o do (o-i'iAe1 ve@ 0$ je vr&ovno na,e-o
%i-a %ri.a za *(a* d$)a. HI +ar *'oji $ 4rAvi1 a ne iznad njeI1 aAo je rije, o (i'anji0a vjere i *(a*enja.
D$)o%riGni)'vo1 *-$G%a i Caritas toliko su odluno ispunjavali nje!ov Divot daje svojom
unutra'njom sna!om privlaio i oparavao svako!a s kime $i se susreo. /$ratio je i *u!ustinaE 0
Crkvi (e 1auvijek Divjeti i kao velik pjesnik himni.
2. *u!ustin je roFen ;7. *'$deno. 7B#. $ Ta.a*'i1 $ N$0idiji1 Aao *in (o.an*Ao. o+a
Pa'ri+ija i (o%oGne Ar)@an*Ae 0ajAe ?oniAe. Od.ojen je Ar)@an*Ai1 a-i nije %io Ar)'en. Ka*nije je
Arivnj$ za za%-$de *voje 0-ado*'i *va-jivao na nedo*'a'aA 0i-o*'i. U *'$den'*Ai0 .odina0a *a*vi0
je o'(ao od Ar)@an*Ae na$Ae. U *voji0 H4onNe**ione*I LHI*(ovije*'iI1 (i*ane *$ oAo .. #""M o(i*$je
'e %-$dnje '0$rni0 %oja0a. 78!. .odine rodio 0$ *e van%ra,ni *in2 dao 0$ je i0e Adeoda'$* L P
7:<MQ i*'o0 oAo 7:B. odvojio *e od *inov-jeve 0ajAe. U 'i0 je .odina0a *a*vi0 (ri)ao 0ani&ej*'v$
i $ 'oj *eA'i o*'ao oAo deve' .odina1 od o'(ri-iAe 78#. do 7:7Q ona 0$ je i0(onira-a *voji0
d$a-i*'i,Ai0 *&va@anje0 do%ra i z-a1 *vojo0 Ari'iAo0 Ar)@an*'va i o'A-anjanje0 *vaAo. vjer*Ao.
a$'ori'e'a. U 'o je vrije0e (reAin$o veze i * 0ajAo0. Po)'o je $ Kar'a.i dovr)io *'$dij .ovorni)'va1
na*'anio *e Ara'Ao vrije0e $ Ta.a*'i Aao $,i'e-j .ra0a'iAeQ dje-ovao je za'i0 do 7:7. Aao $,i'e-j
.ovorni)'va $ Kar'a.i1 %oravio onda .odin$ dana $ Ri0$1 a 7:#. (re*e-io *e $ ?i-ano da %i ondje
(re$zeo Aa'edr$ re'oriAe. Ondje *e $(oznao * A0%rozije01 *-$)ao nje.ove (ro(ovijedi i (reAo nje.a
(onovno na)ao ($' A 4rAvi. Na U*Ar* 7:8. (ri0io je od A0%rozija Ar*' zajedno *a *ino0
Adeoda'o0. 7::. .odine vra'io *e $ ANriA$ i * jo) neAo-iAo (rija'e-ja vodio $ Ta.a*'i (ov$,en
redovni,Ai Givo'. Pri-iAo0 (o*je'a .rad$ /i(on$ L/i((oM (o,e'Ao0 7<;. na.ovorio .aje %i*A$(
Va-erije da *e (o*ve'i za *ve@eniAa. Kao $,i'e-j neoNi'a i (ro(ovjedniA *'eAao je 'o-iAe za*-$.e da .a
je Va-erije 7<B. odredio za *vo. Aoadj$'ora i (o*ve'io za (o0o@no. %i*A$(a. 7<=. na*-ijedio je
Va-erija na %i*A$(*Aoj *'o-i+i $ /i(on$ i o*'ao %i*A$( .o'ovo 7B .odina. U0ro je !:. Ao-ovoza #7".
doA *$ Vanda-i o(*jeda-i nje.ovo %i*A$(*Ao *ije-o.
I A$.$*'inova -i,no*' i nje.ovo (ovije*no zna,enje $(ravo *$ .o-e0i. On je H,ovjeA
Ar)@an*Ae an'iAe Aoje.a naj%o-je (oznaje0oI. U *voji0 Con,essiones *-avi on ($'ove oGje 0i-o*'i
Aoja .a je raz-i,i'i0 o%i-azni0 *'aza0a dove-a na Araj$ do (ravo. +i-ja. $d$@i da je -j$d*A$ *-a%o*'
i %ijed$ $(oznao na v-a*'i'o0 'ije-$1 0orao *e1 a i 0o.ao *vo0 *vojo0 *na.o0 *$(ro'*'avi'i
(e-a.ijev*'v$1 Aoje *e raz0e'a-o vo-jo0. O%ra,$n * Pe-a.ije01 Aoji je (o,eo .odine #;!1 vodio je
A$.$*'in * 'o-iAo *'ra*'i da *e ja*no raza%ire doGiv-jajna (ozadina. #;:. i*(o*-ovao je o*$d$
(e-a.ijev*'vaQ (e-a.ijev*A$ za%-$d$ (o%ijao je i naAon Pe-a.ijeve *0r'i LP oAo #!!M1 i 'o ,e*'o 'o-iAo
(o-e0i,no da je (oAa'Aad .aFao i *$vi)e da-eAo (a $ Ar$'i0 Nor0$-a+ija0a .ovorio o i*A-j$,ivoj
dje-o'vorno*'i 0i-o*'i i o a(*o-$'noj (rede*'ina+iji. Ti0e je $ jedn$ r$A$ (o*'ao H$,i'e-j 0i-o*'iI1 a-i
je * dr$.e *'rane dao Arivovjer+i0a *(one na Aoje @e nadoveza'i *voje za%-$de. Na nje.a *e
nadovez$j$ 3$'&er1 Ka-vin i jan*eni*'iQ oni ni*$ i0a-i (red o,i0a da *$ a$.$*'inov*Ae Nor0$-a+ije
za0i)-jane Aao an'i'eze na za%-$d$ Aoja je *0a'ra-a da *$ -j$di *(o*o%ni *'e@i %-aGen*'vo *voji0
*na.a0aQ i 'aAo *$ *'vori-i zaA-j$,Ae Aoje A$.$*'in nije izvodio.
I A$.$*'in je $ (rvo0 red$ %io d$)o%riGniA. Svoj$ %i*A$(*A$ *-$G%$ vr)io je (ro(ovijedi0a1
do%ri0 dje-i0a i *-$G%o0 oGjo0 a %io je ne$0oran. Da %i *(a*io d$)e oni& Aoji *$ 0$ (ovjereni1
(o%ijao je za%-$de > (e-a.ijev*'vo1 0ani&ej*'vo i dona'iza0. Nije *e $A-anjao ra*(rav-janj$ *
oAo-ino01 iaAo je do *0r'i Givio $(ravo redovni,Ai0 Givo'o0 i (o*'ao jedni0 od o'a+a
za(adnja,Ao. redovni)'va La$.$*'in*Aa re.$-a (o'je,e od nje.aM. No1 (ored 'o.a1 %io je veo0a
##
*(eA$-a'ivan d$& Aoji je *jedinjavao o)'rin$ 0i*-i *a *'vara-a,Ao0 *na.o0. U *vo0 o%razovanj$
o%$&va@ao je +ije-$ an'i,A$ Ni-ozoNij$ i A$-'$r$1 a *voji0 i& je *naGni0 *(i*a'e-j*Ai0 rado0 (renio
(o'o0*'v$. On je jedan od ve-iAi& *$*'vara-a+a za(adnja,Ae A$-'$re *rednje.a vijeAa1 a $ 0no.o0
(o.-ed$ 'raje nje.ovo dje-ovanje jo) i dan5dana*. Sve doA nije $ To0i AAvin*Ao0 do%io
ravno(ravno. (ar'nera1 A$.$*'in je $ *rednjovjeAovnoj A$-'$ri %io (rva -i,no*'. Najve@i je iz0eF$
an'i,Ai& +rAveni& $,i'e-ja Za(ada.
U jo) jedno0 (o.-ed$ %io je on zna,ajan za Aa*niji razvoj. D$)o%riGniA A$.$*'in1 ,ije je
+ije-o %iv*'vo %i-o (o*ve@eno o.$ i d$)a0a i ,ija je dje-a'no*' odi*a-a *a0o -j$%av-j$1 odredio je
Aa*niji *'av 4rAve (re0a Arivovjer+i0a i &ere'i+i0a. U 0-adi0 je .odina0a i *a0 i*A$*io AaAo je
'e)Ao i*'in$ 'raGi'i i AaAo j$ je 'e)Ao na@i. Kad je (re$zeo %i*A$(*A$ *-$G%$1 Ge-io je da (re0a *vi0a
Aoji *$ za%-$dje-i %$de )'o %-aGi i (o($*'-jiviji. No onda je doGivio ono *'ra)no z-o )'o .a je donio
ra*Ao-. Dona'ov*'vo je razdira-o *jevernoaNri,A$ 4rAv$. Dona'ov*Aa (ro'$+rAva * v-a*'i'o0
&ijerar&ijo0 i or.aniza+ijo0 Aoja je do%ro N$nA+ionira-a1 *0a'ra-a *e 4rAvo0 H,i*'i&I1 (o%oGni& i
*ve'i&Q )iri-a je ne(ovjerenje1 ne(rija'e-j*'vo i (rezir (re0a (ri(adni+i0a Aa'o-i,Ae 4rAve1 na(o*e
(re0a njezini0 %i*A$(i0aQ $ *vaA$ je G$($ $nije-a o0raz$ ni*Ae (o-e0iAe. I A$.$*'in je i0ao $
/i(on$ *vo. dona'ov*Ao. (ro'$%i*A$(a. TaAo je *vaAodnevno doGiv-javao da je +rAveni ra*Ao-
naj.ori od *vi& za-a1 a %io je ne0o@an da 'o0e do*Ao,i.
A$.$*'in je (oA$)ao -ije(i0. TraGio je (i*0i0a i o*o%no raz.ovor *a *voji0 dona'ov*Ai0
%ra'o0 (o N$nA+iji1 (re.ovarao je i $($)'ao *e * dona'ov+i0a $ AnjiGevne ra*(rave. Pro'ivna *'ranAa
drGa-a *e od%ojno. Fron'e *$ ve@ odavna %i-e ,vr*'o (ov$,ene. Re-i.iozno5radiAa-ni zane*enja+i1
H+irA$0+e-ioniI1 Aoji *$ *e%e zva-i *ve+i0a1 za'o,ni+i0a za vjer$ i Kri*'ovi0 vojni+i0a1 &oda-i *$
(ro)e+i i-i oA$(-jeni $ naor$Gane .o0i-e (o ,i'avoj ze0-ji. Ni*$ *e $*'r$,ava-i od na*i-ja i
za*'ra)ivanjaQ $ .raFan*Ao0 Givo'$ 'raGi-i *$ *o+ija-ne zaAone L$Aidanje ro(*'va1 *Ar% za *iro0a&eM1
a na (odr$,j$ 4rAve ri.ori*'i,Ae reNor0e $ *0i*-$ dona'ov*'va. Po*v$da *$ *e %ori-i za nje.ovo
)irenje1 razara-i *$ Aa'o-i,Ae +rAve1 a do.aFa-a *$ *e i z-o*'av-janja *ve@eniAa i vjerniAa. Go'ovo
,i'avo *'o-je@e %i-a je drGavna v-a*' ne0o@na (re0a 'i0 Nana'i+i0a. PoAre' je doAraj,i-a 'eA
vanda-*Aa v-a*' L#7"M.
I A$.$*'in je 0orao $vidje'i da *e * 'i0 Nana'iz0o01 (odjarivani0 od dona'ov*Ai& %i*A$(a1
ne 0oGe raz.ovara'i jeziAo0 raz%ora i -j$%avi. Na jedno0 re-i.ij*Ao0 z%orovanj$ Aoje je on
or.anizirao #;;. $ Kar'a.i *'aja-o je (re0a !:= Aa'o-i,Ai& %i*A$(a Ge-jezna Nron'a od !8<
dona'ova+a. CaA i Arajnje (o($)'anje nai)-o je na .-$&e $)i. Da %i o,$va-i ono najvrednije2 jedin*'vo
i 0ir Ar)@an*Ae 4rAve1 A$.$*'in i %i*A$(i *$ ,aA (on$di-i da @e *e odre@i *voji& N$nA+ija aAo %i *e
dona'ov+i vra'i-i $ vjer*A$ zajedni+$. Nji&ov$ (-e0eni'o*' oni *$ od%i-i * (or$.o0 i * (rije'nja0a
da @e o(e' (ri0ijeni'i *i-$1 a Aa'o-i,Aa *'rana i odvi)e je do%ro zna-a )'o @e %i'i aAo *e na Arvo(ro-i@e
%$d$ (o'aA-i re-i.ij*Ai Nana'i+i Aoji @e *e *0a'ra'i 0$,eni+i0a (adn$ -i $ %or%i (ro'iv Aa'o-iAa.
U 'aAv$ (o-oGaj$ A$.$*'in je *(oznao Hda je onaj .orAi \+o0(e--e in'rare\ o(ravdana 0jeraI
L3or'zM. Nije -i1 najzad1 (red ,ovjeAo0 0o.-a i*Ar*n$'i *$0nja *-$Gi -i *e i*'ini %o-je aAo *e -j$%av
(odvr.ne (rav$ i (ri*i-i1 i-i (aA aAo *e (ri*i-a (odvr.ne -j$%aviY TaAo je A$.$*'in na o*nov$ *voji&
.orAi& i*A$*'ava (o*'ao (rvi Aoji je (ri*i-$ $ (i'anji0a vjere %i%-ij*Ai o(ravdao. U
8<$*(ored%i o *ve,anoj .oz%i1 Aad *$ *e $zvani+i Ara'i-i da doF$ na %-a.ovanje1 Kri*' izno*i
AaAo do0a@in .ovori *-$zi2 HIziFi na ($'ove i 0eF$ o.rade i natjeraj svijet da doFe L+o0(e--e
in'rareM da 0i *e na($ni A$@aZI L3A ;#1!7M. Po'($no Arivo '$0a,e@i1 A$.$*'in je $ 'o0e vidio (oziv
da *e Arivovjer+i i-i (o.ani Aoji *e (ro'ive i *i-o01 aAo 're%a1 na'jeraj$ da $d$ $ 4rAv$ L4SE3
B71!!= i *i.M. Nije 0o.ao ni *-$'i'i AaAve @e *'ra)ne (o*-jedi+e donije'i nje.ova Ariva in'er(re'a+ija.
U*Aoro je ona Nor0$-irana $ o%-iA$ (ravne za*ade2 H/ere'i+i *e 0oraj$ radi *vo. *(a*a i (ro'iv
*voje vo-je (ri*i-i'iI LDe+r. Gra'iani1 +. 7: 4. !7 W. #M1 a (odrGavana od A$.$*'inova a$'ori'e'a1 'a je
(ravna za*ada (o*'a-a o*novi+a *rednjovjeAovne inAvizi+ije. I 3$'&er *e $ *vo0 ne*re'no0 *'av$
(re0a *e-ja+i0a ;B!B. i neAo-iAo .odina Aa*nije (re0a ana%a('i*'i0a L;B!<M (ozivao na 'o na,e-o1
a Ka-vin je na nje0$ 'e0e-jio *voje Arvave o*$de z%o. vjere1 $ Eenevi. U Novo0 zavje'$ $za-$d @e
*e1 naravno1 'raGi'i o(ravdanje za (ri*i-ne 0jere na (odr$,j$ re-i.ije. Sve'o (i*0o (ozna vjer$ *a0o
#B
Aao *-o%odno (redavanje ,ovjeAa oGje0 (oziv$. O*'a' @e neo%ja)njiva za.one'Aa AaAo *e $(ravo
A$.$*'in1 Aoji je *a0 naAon d$.i& *'ran($'i+a doGivio o%ra@enje na o*nov$ 0i-o*'i1 0ora *0a'ra'i
od.ovorni0 za Aa*niji (o.re)ni razvoj. Naravno1 niAad nije odo%rio *0r'ne Aazne nad
Arivovjer+i0a. S0r'na Aazna je rez$-'a' (re*izanja drGavne v-a*'i > ono. H%ra++&i$0 *ae+$-areI1
AaAo *e 'o $ *rednje0 vijeA$ naziva-o > na (odr$,je re-i.ije1 $Ao-iAo *e $ Arivovjerj$ .-eda-a i
(ovreda o(@e. %-a.o*'anja za*novano. na vjer*Ao0 jedin*'v$1 a ne *a0o (ovreda vjere.
7. )eronim je roFen oAo 7#8. $ S'ridon$ LDa-0a+ijaM. Do)ao je ve@ zarana $ Ri0 i ondje
*'eAao od-i,no o%razovanje. Na jedno0 ($'ovanj$ $ Ga-ij$ $(ozna *e $ Trier$ * jedno0
redovni,Ao0 na*eo%ino0 (a od-$,i da i *a0 Givi redovni,Ai0 Givo'o0. U AAvi-eji je neAo vrije0e
(roGivio $ Ar$.$ a*Ae'*Ai& (rija'e-jaQ onda Arene na ($' $ Jer$za-e01 ($'e0 *e raz%o-i1 za'i0 *e $
An5'io&iji (o*ve'io *'$dij$ e.ze.eze1 a na$,io je i .r,Ai i &e%rej*Ai. Od 78B. do 78:. Givio je $
&a-Aid*Aoj ($*'inji ($*'inja,Ai0 Givo'o0 (o*ve@eni0 o.$. 78<. dao *e $ An'io&iji (o*ve'i'i za
*ve@eniAa1 (a onda Aren$o $ 4ari.rad L7:"97:;M da %i *-$)ao Gr.$ra Nazijan*Ao.. S(rija'e-ji *e 'o0
(ri-iAo0 i * Gr.$ro0 iz Ni)e. Tada .a (a(a Da0az (ozove $ Ri0. Eivio je od 7:!>7:B. na
(a(in*Ao0 dvor$ rade@i na reviziji -a'in*Ao. 'eA*'a i%-ijeQ Aa*nija V$-.a'a (-od je 'i& *'$dija. io
je (a(in (o$zdaniA1 i ,ini-o *e da .a je (a(a odredio za *vo. na*-jedniAa. Po*-ije *0r'i (a(e Da0aza
L;;. KII 7:#M 0i0oi)-i *$ .a (ri-iAo0 iz%ora (a(e. io je $ Ri0$ oA$(-ja, Ar$.a a*Ae'a1 a z%o.
*voji& *e a*Ae'*Ai& .-edanja i %ezo%zirne Ari'iAe z-o$(o're%a 0ed$ ri0*Ai0 A-ero0 Ge*'oAo
o0razio. O'i)ao je iz Ri0a L7:BM i (o)ao $ An'io&ij$ o%i-aze@i 0ona)Ae Ao-onije $ Pa-e*'ini i
E.i('$. 7:=. .odine *'a-no *e na*'ani $ e'-e&e0$. Ondje je i $0ro1 7". r$jna #;<. i-i #!".
Iz Ri0a je %i-a * nji0e (o)-a (o%oGna i %o.a'a Pa$-a. Ona je da-a nova+ da *e *a.rade 'ri
Gen*Aa i jedan 0$)Ai *a0o*'an $ e'-e&e0$Q %e'-e&e0*Ai *a0o*'an vodio je Jeroni0. Rade@i %ez
(reda&a 7# .odine *'vorio je ondje AnjiGevno dje-o .o-e0a o(*e.a i *adrGaja. io je1 H%ez *$0nje1
naj$,eniji od *vi& -a'in*Ai& +rAveni& o'a+a1 najve@i (o-i&i*'or *vo. vre0enaI LA-'anerM. U*(rAo*
(oneAi0 .re)Aa0a i *-a%o*'i0a1 Aoje *$ *e za*niva-e $.-avno0 na nje.ovoj $z%$d-jivoj naravi i
vre-oj Arvi 'e nervoznoj razdraG-jivo*'i1 %io je i(aA (-e0eni'1 i*(ravan Kri*'ov za'o,niA1 (o*ve
(roGe' idea-i0a redovni,Ae (o%oGno*'i.
#. Papu 6r!ura I 3eliko!a >:B9G@9=? $%rajaj$ (o,ev)i od :. *'o-je@a Aao ,e'vr'o. 0ed$
,e'iri ve-iAa za(adna +rAvena $,i'e-ja. RoFenje oAo B#". (a *e na-azi na *a0oj .rani+i iz0eF$ an'iAe
i *rednje. vijeAa. Po'je+ao je od vi*oAo. *ena'or*Ao. (-e0*'va1 (a je B8!9B87. (o*'ao ri0*Ai .rad*Ai
(reNeA'. Po*-ije *0r'i *vo. o+a Gordijana odreAne *e %-i*'ave *vje'ovne Aarijere LoAo B8BM1 a
rodi'e-j*A$ (a-a,$ $ Ri0$ (re'vori $ *a0o*'an Aoji je (o*ve'io *ve'o0 Andriji. Ka*nije o*n$je na
Si+i-iji1 na (o*jed$ Aoji je %a)'inio1 jo) )e*' *a0o*'ana. I(aA1 ve@ B8<. o'r.o)e .a iz nje.ova 0ira.
Pa(a Pe-a.ije II (o*-a .a Aao *vo. za*'$(niAa La(oArizijaraM $ 4ari.rad1 .dje je 0orao o*'a'i *ve do
B:B. U*red dvor*Ae vreve na %izan'in*Ao0 dvor$ Givio je Aao redovniA1 *av (redan 0o-i'vi i
'eo-o)Ao0 *'$dij$. Kad *e vra'io A$@i1 (o)ao je (onovno $ *voj *a0o*'anQ o*'ao je1 0eF$'i01 (a(in
*avje'niA1 a naAon (a(ine *0r'i LB<"M iza%ra)e .a $*(rAo* i*Areno0 i od-$,no0 (ro'iv-jenj$ za
(a(ina na*-jedniAa.
Povije*' 0$ je Aao (a(i da-a naziv HVe-iAiI. Nje.ovo ;#5.odi)nje v-adanje zai*'a je
zna,ajno za (ovije*' *vije'a. Sa,$vana :B# (i*0a daj$ na0 $vid $ )iroAo raz.rana'$ $n$'ra)nj$ i
vanj*A$ dje-a'no*' Gr.$rov$ i o*vje'-j$j$ na0 nje.ov (-e0eni'i -iA.
Na*'ojao je (rije *ve.a *(re'no0 or.aniza+ijo0 +rAveno. (o*jeda L'zv. Pa'ri0oni$0 Pe'riM i
(ove@anje0 nje.ovi& (ri&oda o*(o*o%i'i 4rAv$ da (o0o.ne *vije'$ Aoji je *'radavao z%o.
.er0an*Ai& (rova-a i od (o*-jedi+a *eo%e naroda. G-ad i (o)a*'i ($*'o)i-e *$ I'a-ij$. Pa(a je o*je@ao
*voj$ d$)o%riGni,A$1 *ve@eni,A$ i dr$)'ven$ od.ovorno*' i ,inio je *ve )'o je 0o.ao AaAo %i
o,ajni0 -j$di0a o-aA)ao *$d%in$2 dao je dije-i'i Gi'o1 )'i'io je *e-jaAe na ve-e(o*jedi0a I'a-ije i
Si+i-ije od (-ja,Ae1 a Aad izan' 'o nije 0o.ao1 (a(a je (re$zeo (o-i'i,Ao5vojn$ o%ran$ ze0-je i
.rada. Kad *$ 3an.o%ardi B<!. i B<7. o(*jeda-i Ri01 $*(je-o je Gr.$r$ da i& 0iro-j$%ivi0
(re.ovori0a *A-oni na od-azaA.
#=
E(o&a-no zna,enje1 (a i za %$d$@no*'1 i0a-a je nje.ova za(adna orijen'a+ija. On je (reAin$o
jedno*'ran$ ovi*no*' I'a-ije i Ri0*Ae 4rAve o izan'$ i (o,eo vodi'i v-a*'i'$ (o-i'iA$. Ja*no je
*(oznao AaAv$ @e $-o.$ i0a'i .er0an*Ai narodi $ %$d$@no*'i. Naj(rije je $*(o*'avio do%re odno*e *
Nrana,Ao0 Ara-jev*Ao0 A$@o0Q onda je $(ro o,i $ En.-e*A$ i (o,eo (oAr)'avanje An.-o*a*a2 B<=.
(o*-ao je (riora *vo. ri0*Ao. *a0o*'ana Sv. Andrije1 A$.$*'ina1 * jo) #" redovniAa da ondje
(ro(ovijedaj$ vjer$. U arijev*Aoj za(adno.o'*Aoj drGavi do.odio *e (ri-iAo0 v-a5davin*Ao. na*'$(a
Ara-ja ReAAareda LB:=M (reoAre'. Gr.$r je revno na*'ojao da na($)'anje arijev*'va i*Aori*'i 'e
za(adno.o'5*A$ 4rAv$ $*Ao (oveGe * ri0*Ao0. JednaAo je * $*(je&o0 Ar,io ($' (re-a*A$
3an.o%arda na Aa'o-i,A$ vjer$Q (o0a.a-a 0$ je (ri 'o0 Aa'o-i,Aa Ara-ji+a Teode-inda. KaAo 0$ je
(o)-o i 'o za r$Ao0 da ra*Ao- Aoji *e jo) od *(ora 'rij$ (o.-av-ja %io raz%$A'ao iz0eF$ 0i-an*Ae i
ri0*Ae 4rAve Aona,no $A-oni1 'i0e je (o*'avio 'e0e-je za nov +rAveni razvoj $ *jevernoj I'a-iji. Sve
je 'o (ri%avi-o i nje0$ i (a(in*'v$ do'ad *a*vi0 ne(ozna' vod*'veni (o-oGaj $ za(adno0 *vije'$.
?eF$'i01 nje.ovo zna,enje za $n$'ra)nje $*'roj*'vo 4rAve jo) je i ve@e. ReNor0irao je A-er i
radi 'o.a je od0a& na (o,e'A$ *voje v-adavine na(i*ao .i$er re!ulae pastoralis" ve-iAi (ro.ra0a'*Ai
*(i* za *ve@eni,Ai Givo' i dje-ovanje d$)o%riGniAa. Za ,i'avo. *rednje. vijeAa 'o je dje-o o*novi+o0
za *ve@eni,Ao o%razovanje. Nje.ov *(i* -oralia in )o$ LB<BM1 0ora-no'eo-o)Ai i (raA'i,no
$*0jereni Ao0en'ar Anjizi o Jo%$1 (o*'ao je 'e0e-jni0 (rir$,niAo0 0ora-ne 'eo-o.ije i a*Ae'iAe $
*rednje0 vijeA$. U ,e'iri Anji.e ijalo!a o+r'ao je on1 0ed$ o*'a-i01 i *-iA$ ve-iAo. za(adno.
redovni,Ao. o+a enediA'a N$r*ij*Ao. i 'i0e .a (red*'avio *vije'$ i $,inio (ravi0 Ho+e0
za(adnja,Ao. redovni)5'vaI. Na (odr$,j$ -i'$r.ije Gr.$r je reNor0irao 0i*$ i dao Aanon$ nje.ov
*ada)nji o%-iA LSa+ra0en'ari$0 Gre.orian$0M. Vjeroja'no je reNor0irao i -i'$r.ij*Ao (jevanje. I(aA1
o*'aje *(orno da -i je i $ Ao-iAoj 0jeri Gr.$r i *'vara-a+ 'zv. .re.orijan*Ao. Aora-a. NeodrGivo je )'o
0$ *e Aa*nije (ri(i*a-o1 da je *(jevao i Ao0(onirao nove &i0ne1 (a ,aA i na(i*ao 'raA'a' o 0$zi+i.
?oGda je 'aj doda'aA na*'ao za'o )'o je Gr.$r o*novao ri0*A$ (jeva,A$ )Ao-$ L*+&o-a +an'or$0M.
Uz A$.$*'ina Gr.$r Ve-iAi je d$&ovni o'a+ i $,i'e-j *rednje. vijeAa. I*'ina1 on *a0 ne0a one
ve-i,ine Aoj$ i0a A$.$*'inQ $*(rAo* 'o0e1 nje.ovo dje-o Aao ,ovjeAa (rije-o0no. vre0ena i
za'o,niAa nove %$d$@no*'i neiz0jerno je ve-iAo.
O;!
ASKEZA I REDOVNITVO U STAROJ 4RKVI
;. Povije*' (ro%-e0a2 ReNor0a+ija ;=. *'o-je@a nije *a0o iz 'e0e-ja (o're*-a redovni)'vo1 ona
je i $0anji-a nje.ov $.-ed na najo*je'-jiviji na,in. Kao i 0no.i dr$.i reNor0a'ori1 3$'&er je i *a0
%io redovniA1 a (reAin$v)i * (ro)-o)@$1 na.ovije*'io je redovni)'v$ %or%$ %ez (o)'ede i 0i-o*'i.
NaAon 'o. vre0ena jedva *e 'Ao $*$dio oz%i-jno (oza%avi'i (ovije)@$ redovni)'va. Kad *e Aona,no
$ ;<. *'o-je@$ (ro+va-a (ovije*na znano*' (onovno (o,e-a %avi'i 'o0 'e0o01 'o ne.a'ivno
vrednovanje )'o *$ da-i reNor0a'ori o*'a-o je ne(i*ani0 zaAono0. Redovni)'vo *$ *&va@a-i Aao
nijeAanje *vije'a i %ije. (red %iv*'vovanje0 LDein.ar'en ;:8=M1 vjerova-i *$ da *$ 0$ Aorijene na)-i
$ HreA-$zi0aI Lza'voreniM (o.an*Ao. Sera(i*ovo. &ra0a $ ?e0Ni*$. Pored%ena re-i.ij*Aa
(ovije*na znano*' Aoja *e $ 'o vrije0e ra*+va-a donije-a je vije*'i o redovni,Ai0 (ojava0a $ dr$.i0
re-i.ija0a i ve@ *e1 o(e' o(@eni'o1 $'vrdi-o AaAo je i Ar)@an*Ao redovni)'vo (ozaj0i+a iz (o.an*'va1
(a (re0a 'o0e *'rano 'ije-o $ Ar)@an*'v$. NeAi *$ vjerova-i da *$ $ %$di*'i,Ao0 0ona)'v$ (rona)-i
izravni $zorQ (redo,ava-i *$ i Gidov*Ae (ra$zore2 e*ene1 %ra'*'vo iz K$0rana i-i Fi-onove
H'era(e$'eIZ Cini-o i0 *e da je i 0o'iv ja*an Aao *$n+e2 (ro'iv 4rAve Aoja je $*-ijed
Aon*'an'inov*Ao. (reoAre'a (o*'a-a i *$vi)e *vje'ovna di.ao *e $n$'ar5+rAveni (ro'e*'ni (oAre'
no)en od *a*vi0 d$&ovno5re-i.iozno $*0jereni& Ar)@ana. ?no.i 0$Gevi i Gene ni*$ %i-i zadovo-jni
'i0e )'o *e evendeo*Ao Ar)@an*'vo o0a*ovi-o i razdvoji-o. Oni *$ (ro'iv 'o.a (ro*vjedova-i 'e
*-$G%enoj &ijerar&ij*Aoj *ve@eni,Aoj 4rAvi *vje*no oAren$-i -eFa1 jer da je 'a 4rAva (od-e.-a A$)nji
da (o*'ane drGavna 4rAva. Ti *$ *e -j$di odreA-i i *-$G%e oGje i -i'$r.ije1 ,aA i e$&ari*'ij*Ae Gr've1
(a *e (ov$A-i $ ($*'inj$ Hda ondje %$d$ *a0i * o.o0I.
#8
Sve 'e (o*'avAe zv$,e veo0a (ri&va'-jivo1 *a0o )'o *$1 na Ga-o*'1 (-od 0a)'e i odraz$j$ d$&
oni& Aoji *$ i& iz0i*-i-i. One ne0aj$ niAaAva 'e0e-ja $ (ovije*noj *'varno*'i1 i izvori .ovore *a*vi0
dr$.i0 jeziAo0.
I0a ,e'rde*e'aA .odina )'o *$ -j$di (onovno $zna*'oja-i da %o-je *&va'e redovni)'vo.
I*'raGivanje nije *a0o ja*nije (oAaza-o nje.ovo (odrije'-o ve@ i nje.ov$ Ar)@an*A$ jez.r$. Pri 'o0
*e (oAaza-o da je %i-o 0no.o *i'ni& 0a'i+a Aroz Aoje je ve@ $ vr-o rano vrije0e i*'je+a-a i *(aja-a *e
*'r$ja 'o. (oAre'a. Ne0a niAaAva zna,aja ,injeni+a )'o *e *-i,ni i-i jednaAi idea-i 0o.$ *$*re*'i i
izvan Ar)@an*'va. TeGnje za *a0o@o01 za 'i)ino0 i *Ar$)enje01 za 0ora-ni0 $*avr)avanje01 *ve je
'o $ *A-ad$ * ,eGnjo0 *vi& -j$di > ,eGnjo0 Aoja najvi)e o%$zi0a $(ravo one naj%o-je. U 'oj
-j$d*Aoj ,eGnji na-azi *voje 0je*'o i Ar)@an*Aa 'eGnja za *avr)en*'vo0. Z%o. 'o.a na* ana-o.ije *
0ona)'vo0 $ neAr)@an5*Ao0 *vije'$ vi)e ne *0e'aj$. ?no.o je zna,ajniji zada'aA da *e izvidi )'o je
$ Ar)@an*'v$ (od $'je+aje0 o%jave i 0i-o*'i (o*'a-o iz 'o. Ho(@e-j$d*Ao.I *voj*'va.
!. Kr)@an*Ao redovni)'vo 0oGe *e *&va'i'i *a0o aAo *e (o-azi od %i'i Ar)@an*'va i 4rAve. U
nje0$ *e na-azi dio ne(a'voreno. *a0oo*'varenja 4rAve. Svoje (odrije'-o za&va-j$je evanFe-j$.
Ono Ge-i da $ na*-jedovanj$ Kri*'a o*'vari (o*ve0a)nje (redanje o.$1 i 'o 'i0e )'o @e vjerno
*-ijedi'i 'ri HevanFeo*Aa *avje'aI. HAAo1 daA-e1 'Ao &o@e i@i za 0no01 neAa.11 $z0e *voj AriG i neAa
0e *-ijediZ TAo &o@e *a,$va'i *voj Givo'1 iz.$%i' @e .a1 a 'Ao iz.$%i radi 0ene *voj Givo'1 na@i @e .a.
'o Aori*'i ,ovjeA$ aAo do%ije *av *vije'1 a iz.$%i *voj Givo'YI L?' ;=1!# i *i.M.
Po*'oja'i *a0o za o.a i Givje'i od nje.ove *ve'e Aariz0e LT 0i-o*'iM +i-j je 'o. Kri*'ovo.
na*-jedovanja. Da %i 'o (o*'i.-i i da *e na 'o0 ($'$ ni,i0 ne %i da-i zadrGa'i1 (ravi *e $,eni+i
Kri*'ovi odri,$ *voje i0ovine L*iro0a)'voM1 *vo. 'ije-a i o%i'e-j*Ae *re@e L+e-i%a'1 odri+anje od %raAa
za vo-j$ Ara-jev*'va ne%e*Ao.M i na Araj$ *vo. v-a*'i'o. ja L(o*-$)no*'1 (od-oGno*' dr$.i0aM. NeAi 'o
rade vi)e1 neAi 0anjeQ $ EvanFe-j$ nije (o*'av-jena a(*o-$'na 0jera. Sa0o ono0 HAoji 'o 0oGe
raz$0je'iI L?' ;<1;!M *avje'$je *e (o'($no (redavanje1 i 'o *avje'$je *e1 a ne na-aGe. S(a*enje
(o*'oji za *ve. Gdje %i o*'ao *vije' Aad %i 'eA 0a-o nji& 0o.-o %i'i *(a)enoY
4rAva je dovo-jno )iroAa1 i0aj$@i 0je*'a i za jedne i za dr$.e2 i za a*Ae'e Aoji 'eGe za
*avr)eno)@$ i za *-a%e i 0a-ene1 Aoji jednaAo 're%aj$ (o*'i@i *(a*enje1 jer Kri*' je $0ro i za nji&.
Pre0a 'o0$1 aAo 4rAva1 * jedne *'rane1 (o'vrF$je i (o'i,e 'eGnj$ za *avr)eno)@$1 'o i(aA nije
(ro'ivno njezinoj zada@i da *a *vo0 *vojo0 -j$%avi %$de *va.da *(re0na i za -j$d*Ae 0a*e. A
na(ro'iv1 *vaAa %i jedno*'rano*' zna,i-a nijeAanje njene o%avezne zada@e da *(a)ava2 'o %i $ (ravo0
*0i*-$ %i-a &ereza. Ni)'a ne )'e'i 4rAvi 'o-iAo Aao ono )'o je ,ini *i'no0 i $*Ao0.
U (rvi0 *'o-je@i0a 4rAva *e ne(re*'ano 0ora-a %rani'i (ro'iv o(a*no*'i da (o*'ane $*Aa.
Ve-iAa je %i-a A$)nja da 'oj o(a*no*'i (od-e.ne. i-o je $vijeA ne)'o ,aro%no $ (rizor$ Aoji (r$Gaj$
-j$di Aoji *$1 ($ni zano*a i (redanja1 Aren$-i na ($' da %i na)-i *avr)eno*'. i-i *$ 'o1 *a*vi0 *i.$rno1
-j$di Aadri da dr$.e za *o%o0 (oved$1 d$%oAo re-i.iozne1 HAariz0a'i,neI o*o%e1 ($ne idea-iz0a. U
(ra+rAvi ,e*'o *$*re@e0o 'aAve a*Ae'*Ae -iAove. i-i *$ $ *-$G%i zajedni+a1 *0a'ra-i *$ i& $zori0a1 a
$ vrije0e (ro.ona %-i*'a-i *$ Aao zvijezde. Pavao *e ve@ $ *vojoj Po*-ani+i Korin@ani0a o%ra@a
jednoj od 'i& *A$(ina L; Kor 8M. Za nje.a je enkrHteia" $zdrG-jivo*' z%o. Ara-jev*'va ne%e*Ao.1
o*o%i'o darovana 0i-o*'1 0i-o*' Aoja z%o. *Aoro. *vr)e'Aa *vije'a *ve 'o vi)e zna,i. A-i Pavao AaGe
do*-ov+e i ovo2 HSva'Ao neAa o*'ane $ ono0 *'anj$ $ Aoje0 .a je za'eAao LoGjiM (ozivI L; Kor
81!"M.
/ereza (aA (o,inje $ ,a*$ Aad HevanFeo*Ai *avje'I (o*'aje o%vezni0 zaAono0 za *ve i
*vaAo.. U o(@e0 od$)ev-jenj$ Aoje je $ dr$.o0 *'o-je@$ za&va'i-o Ar)@an*Ai *vije'1 *'a-no *$ *e (o5
jav-jiva-i HenAra'i'iI 'vrde@i da *e *vi Ar)@ani moraju odre@i %raAaQ da Ar)@an*Ai Givje'i zna,i *a0o
jedno2 Givje'i enAra'i'*AiQ onaj 'Ao 'o ne Ge-i i-i ne 0oGe1 'o0e 'o%oGe nije 0je*'o $ 4rAvi. Oni *$
0a)'a-i o H4rAvi *ve'a+aI1 H,i*'i&I LAa'&aroi1 o'$d nje0a,Aa rije, HKe'zerIM1 o 4rAvi H*avr)eni&I iz
Aoje @e %i'i i*A-j$,eni *vi *-a%i i .re)ni. ?ar+ion1 Ta+ijan1 ?on'an1 Ter'$-ijan i Dona' > Ara'Ao
re,eno2 *vi &ere'i+i 'raGe 'o i*'o1 na*'$(aj$@i (od -ozinAo0 *avr)en*'va1 *ve'o*'i i (rod$%-jene
re-i.iozno*'i. Pod 'o0 @e (aro-o0 $ da-jnje0 'oA$ (ovije*'i1 *ve do dana dana)nje.a1 na*'$(a'i *ve
&ereze (ro'iv Aa'o-i,Ae 4rAve .rde@i je za (o($*'-jivo*'1 o'(adni)'vo i Arivo'vorenje evanFe-ja.
#:
Ovaj ,a* vaGno je $Aaza'i na 'o da je 4rAva $ *vo0 Ari-$ $vijeA i0a-a zaAoni'o 0je*'o za
o(ravdan$ 'eGnj$ (re0a *avr)en*'v$1 *a0o )'o (ri 'o0 nije $(ada-a $ jedno*'rano Arivovjer5*Ao
$o(@avanje. A*Aeza i redovni)'vo (red*'av-jaj$ ,aA %i'ni *a*'avni dio $ Givo'$ 4rAveQ ni*$ oni 'eA
%i-o AaAav o%-iA Ar)@an*Ao. o*'varenja2 oni *voji0 (ozivo0 (red*'av-jaj$ *ve'o*'1 Aariz0$ i ,eGnj$
za (onovni0 do-a*Ao0 Kri*'a $ Ar)@an*'vo. 4rAva 're%a a*Aez$ i redovni)'vo1 ona Givi +r(e@i iz nji&
i od nji& $vijeA nanovo *na.$ da *e odrGi i da radi $ *vije'$ i za *vije'. U*(rAo* *vojoj o'voreno*'i
(re0a *vije'$ i (ri*no*'i *a *'vari0a Aoje je o. *'vorio1 4rAva *e ni jedan 'ren$'aA ne *0ije nji0a
*a*vi0 (reda'i. HNeodije-jena i neiz0ije)anaI 0ora 4rAva i '$1 (re0a Aa-+edon*Aoj Nor0$-i1 $redi'i
*voj Givo' $ ovo0 *vije'$ i i*($ni'i $ nje0$ *voj zada'aA na*'av-jaj$@i $'je-ov-jenje Kri*'ovo.
Zada'aA redovni)'va *a*'oji *e $ 'o0e da on$ od0aAn$'o*' od *vije'a Aoja je (o're%na *ve0$
)'o je Ar)@an*Ao (red*'av-ja i (redo,$je *voji0 Givo'o0 Aao $zor. U 'o0e ne0a ni ne(rija'e-j*'va
(re0a *vije'$ ni %ije.a (red nji01 ve@ jedno*'avno2 'o je %i'na +r'a Ar)@an*Ao. *a0oo*'varenja $
4rAvi. Redovni)'vo 0ora '$ zada@$ i*($njava'i $ *vi0 vre0eni0a1 jer 4rAva *e $vijeA na-azi $
o(a*no*'i da *e iz.$%i $ *vije'$. U neAi0 razdo%-ji0a 'o je i*A$)enje ve@e1 $ dr$.i0a 0anje. A
0oGda niAada nije %i-o 'aAo ve-iAo Aao $ #. *'o-je@$.
HKon*'an'inov*Ai (reoAre'I o*-o%odio je neiz0jerno ve-iAe *na.eQ 'e *$ *na.e (roAr,i-e *e%i
($' $ .o-e0oj vjerovje*ni,Aoj 'eGnji da *e *vije' o*voji i (roG0e Ar)@an*Ai0 d$&o0. AA'ivi*'i *$
0oGda 0o.-i (o0i*-i'i AaAo *e 'aj +i-j da (o*'i@i (ovr)ni0 (o-i'i,Ai0 *red*'vi0a. A-i1 Ar)@an*Aa
vjera ne (odno*i niAaAvo. razvodnjavanja ni (o-i'iza+ije. I 'ada *e izn$'ra1 Aao oGji od.ovor na
%ijed$ ono. vre0ena1 (ojavi-o redovni)'vo. E-e0en'arno0 *i-ino0 iz%i-o je na (ovr)in$ $
Aon*'an'inov*Ao0 razdo%-j$Q $ #. i B. *'o-je@$ na%$ja-o je i (o*'a-o (oAre' Aoji je za&va'io *ve
*-ojeve Ar)@an*Ao. *vije'a. Ovo vrije0e no*i $o(@e *naGn$ a*Ae'*A$ +r'$1 a ona je (o'je+a-a jo) iz
vre0ena (o*-jednji& (ro.ona. Naj%o-ji 0eF$ Ar)@ani0a o*je@a-i *$ o%avez$ da *e $ *e%i $zdi.n$ do
*ve'o*'i (re0a rije,i0a EvanFe-ja. U Ar)@an*Ai0 a*5Ae'a0a i redovni+i0a oGivje-o je ne)'o od
(raAr)@an*Ae Aariz0e1 ne)'o od od$)ev-jenja i e*&a'o-o)Ai $*0jerene (o%oGno*'i (rvi& vre0ena.
?$,eni,Ai d$& (reo%ra'io *e $ d$& Aona,no.1 (o'($no. (redanja o.$ i a*Ae'*Ao0 na*-jeFivanj$
Kri*'a. 3j$di *$ od-azi-i $ ($*'inj$ da %i za Kri*'a da-i *vjedo,an*'vo i da *e%e (o'($no (oA-one
o.$.
Onaj 'Ao (ro,i'a Givo'e *v. An'$na i-i *v. Pa&o0ija1 'e dvoji+e H$'e0e-ji'e-jaI 0ona)'va1 onaj
'Ao zaviri $ -i'era'$r$ 0ona)'va i-i a(oN'e.0e Aa*nije. vre0ena1 ,$do0 @e *e ,$di'i Aad $ 'i0
o(ori0 a*Ae'*Ai0 -iAovi0a o'Arije neo%i,no (rijazne1 (re0a %-iGnji0a (o($*'-jive i dareG-jive
-i,no*'i1 d$%oAo *rda,ne i i*Arene. Ti *e -j$di ne 0o.$ ne.a'ivno '$0a,i'i. Oni *'oje $*red 4rAve i
*vije'a i izvr)$j$ $ nji0a (ozi'ivan zada'aA. Re-i.iozna dina0iAa 'o. 0ona)'va (rod$%-jiva-a je i
(o'i+a-a *na.e (o're%ne da %i *e i*($nio re-i.ij*Ai zada'aA 'o. vre0ena. Svi ve-iAi *ve+i i +rAveni
o+i 'o. vre0ena %i-i *$ i-i 0ona*i i-i *$ 0ona)'v$ %i-i vr-o %-i*Ai.
7. Sredino0 7. *'o-je@a z%io *e1 i 'o naj(rije Aod e.i(a'*Ai& a*Ae'a1 (rije-az od (rija)nje.
Aariz0a'iAa vezano. $z zajedni+$ na *a0o'no. ana&ore'$ Aoji *e (ov$Aao $ $da-jene Arajeve i
($*'inje.
An'$n je*' (rvi ($*'injaA (ozna' $ (ovije*'i. Nje.ov Givo' o(i*ao je A'anazije Ve-iAi (re0a
v-a*'i'o0 (oznavanj$ LVi'a *. An'on$1 7B8M. RoFen oAo !B;. $ Ko0i L*rednji E.i(a'M1 naAon rane
*0r'i *voji& rodi'e-ja (rodao je i-i i*(oA-anjao $ *A-ad$ * ?' ;<1!; *voje %o.a'o na*-jed*'vo1 odveo
*voj$ 0a-$ *e*'r$ $ Ar)@an*Ai *a0o*'an za djevi+e1 a onda *e !8;1 daA-e Aao dvade*e'o.odi)nji
0-adi@1 (ov$Aao $ *a0o@$. Naj(rije je Givio $ %-izini *vo. rodno. 0je*'a1 onda *e (ov$Aao da-je $
($*'inj$1 a Aad ni ondje nije %io *i.$ran (red %rojni0 (o*je'io+i0a1 (o)ao je na dr$.$ *'ran$ Ni-a1 $
neAi 'e)Ao do*'$(ni %rd*Ai Araj. A'anazije na0 (ri,a o nje.ov$ rvanj$ da %i (o*'ao *ve' 'e o
nje.ovoj %or%i * de0oni0a LGr6neRa-d na0 je na i*en&ei0*Aoj o-'ar*Aoj *-i+i1 na*-iAanoj ;B;!>
;B;#1 (riAazao ($*'injaAove jadeM. A'anazije je o(i*ao i *i-n$ (riv-a,n$ *na.$ Aojo0 je An'$n
dje-ovao na -j$de *vi& *-ojeva i *'a-eGa. Nje0$ *$ *e o%ra@a-i 0-adi@i Ge-jni da (od$ nje.ovi0
*'o(a0a1 %ijedni+i i %o-e*ni+i1 %i*A$(i i *ve@eni+i1 Aoji *$ 'raGi-i d$)o%riGni)'voQ o%ra@a-i *$ 0$ *e
,aA i +ar Kon*'an'in i nje.ovi *inovi. On *e nije $*'r$,avao Aad *e 're%a-o $(-e*'i $ z%ivanja1 no nije
#<
*e $(-e'ao Aao (o-i'i,ar1 ve@ Aao Aariz0a'iA i vje*niA vi)e vo-je1 Aao oGji (roroA. Kad je 7B=. $0ro
$ *'aro*'i od ;"B .odina1 oAo nje.a *e oA$(i-a %rojna ($*'inja,Aa zajedni+a. On je (o*'ao o*niva,
($*'inja)'va.
Pahomije L!:8>7#8M (o)ao je jo) i AoraA da-je. I on je (o,eo Aao ($*'injaA LoAo 7":MQ no
onda je1 oAo 7!". .odine1 $'e0e-jio (rvi H*a0o*'anI2 (ovezao je1 nai0e1 %-iGe @e-ije i odredio da
nji&ovi *'anovni+i zajedni,Ai Give Lzajedni,Ai Givo' T Aoina* %io*1 +oeno%i$01 +eno%i'*'voM. Prvi
*a0o*'an na*'ao je $ 0je*'$ Ta%eni*i na Ni-$Q %i-a je 'o A$@a o.raFena zido0 * 0no.o @e-ija.
Pa&o0ije je *'vorio jo) deve' 0$)Ai& i dva Gen*Aa *a0o*'ana i $jedinio oAo <""" 0ona&a $ *vojoj
*a0o*'an*Aoj zajedni+i. Zajedni+i je dao ,vr*'o (ravi-o o 0o-i'vi i dnevno0 rad$1 a vje)'o0 *e
or.aniza+ijo0 (o%rin$o za zajedni,Ao izdrGavanje. I0e H0ona&I L0ona+&$* T onaj 'Ao Givi *a0 za
*e%eM nije vi)e (ri*'aja-o 'o0 na,in$ Givo'aQ i(aA je ono (ri&va@eno1 jer je *vaAi (ojedina+ 0orao $
*vojoj @e-iji )$'e@i i raz0a'raj$@i (rovodi'i za*e%an Givo'. Pa&o0ije je 'aAo (o*'ao o'a+ +eno%i'*'va.
Iz E.i('a *$ *e o%je vr*'e redovni)'va (ro)iri-e $%rzo (o ,i'avo0 I*'oA$. azi-ije Ve-iAi LP
78<M dao je +eno%i'*Ao0 0ona)'v$ re.$-$1 Aoja je (ri&va@ena .o'ovo $ ,i'avo0 i*'o,no0
0ona)'v$. No1 i ($*'inja)'vo *e zadrGa-o na I*'oA$ i Givje-o ondje $ (oneAi0 neo%i,ni0 Arajno*'i0a
L*'i-i'e T *'$(o*'oj+i1 inA-$zi T zazidani+i1 i'd.M.
Za(ad je (rvi ($' $(oznao redovni)'vo (reAo A'anazijaQ Aad *$ nje.a (ro.na-i $ Trier L77BM1
(ra'i-a *$ .a dva 0ona&a. Ka*nije je nje.ova Anji.a HVi'a *. An'on$I1 (o*'av)i (ozna'a1 $'je+a-a da
*e ideja o redovni)'v$ (ro)iri i (o Za(ad$. i*A$( A0%rozije ?i-an*Ai1 Jeroni01 A$.$*'in1 ?ar'in
iz To$r*a revno*no *$ )iri-i redovni)'vo. A$.$*'in je na(i*ao (rv$ za(adnja,A$ re.$-$ za *voj$
A-eri,A$ zajedni+$ $ Ta.a*'i L7::97:<M i /i(on$ L7<;97<7M. NeAo je vrije0e enediA'ova re.$-a
(o'i*n$-a A$.$*'inov$1 a-i $ (ood0aA-o0 *rednje0 vijeA$ 'a je re.$-a (onovno zado%i-a ve-iAo
zna,enje 'e Givi i da-je $ dana)njoj a$.$*5'in*Aoj re.$-i. Ka*nije je 0ona& Ivan Ka*ijan1 Aoji je (rije
'o.a (o*je'io E.i(a' i oAo #;B. o*novao *a0o*'an Sv.ViA'ora Aod ?ar*ei--ea1 *a*'avio dvije vrijedne
Anji.e raz0a'ranja1 Aoje *$ *e 0o.-e *0a'ra'i i re.$-a0a. No1 (ravi o%-iA za(adno0 redovni)'v$
dao je 'eA enediA' N$r*ij*Ai.
#enedikt L#:">B#8YM (o%je.ao je *a *vo. ri0*Ao. *'$dija $ *a0o@$. U ANNi-e$ LEnNideM Araj
Ri0a (ri(adao je naj(rije neAoj a*Ae'*Aoj zajedni+iQ za'i0 je $ jednoj *(i-ji $ do-ini Anija Aod
S$%ia+a LS$%ia+oM Givio 'ri .odine Aao ($*'injaA1 doA nije Aona,no1 Aao (red*'ojniA neAe
($*'inja,Ae zajedni+e1 *'eAao -o)a i*A$*'va. Za'o je redovniAe oA$(io $ *a0o*'an .dje i& je 0o.ao
*'roGe drGa'i. B!<. *e (re*e-i $ ?on'e+a**ino i *a*'avi ondje *voj$ *a0o*'an*A$ re.$-$Q 'a je re.$-a $
i*'i 0a& i 0$dra i $0jerena1 oz%i-jna i d$%oAa1 i $*Aoro je zado%i-a ve-iAo zna,enje.
, -.
RI? I PATRIJARIJE ISTOKA. PITANJE PRI?ATA
;. Ri0*Aa o(@ina i0a-a je od *a0o. (o,e'Aa i*'aAn$'o 0je*'o $ +je-oA$(noj 4rAvi. Na
Za(ad$ *$ je od$vijeA *0a'ra-i (rizna'o0 vodi'e-ji+o02 %i-a je naj*'arija1 najve@a i jedina a(o*'o-*Aa
o(@ina na Za(ad$. KaAo *$ (o-oGaj neAe o(@ine odreFiva-i (re0a njezino0 La(o*'o-*Ao0M
o*niva,$1 a a(o*'o-a Pe'ra od$vijeA *$ *0a'ra-i $'e0e-ji'e-je0 ri0*Ae o(@ine1 'o njezino (rven*'vo
nije ni'Ao o*(oravao1 Aao )'o ni'Ao nije o*(oravao ni Pe'rovo 0je*'o $ z%or$ a(o*'o-*Ao0. TaAo *e1
e'o1 z%i-o da je Ri0 Hve@ rano na .o'ovo *vi0 (odr$,ji0a +rAveno. Givo'a i0ao vod*'voI L/. E.
FeineM.
U*(rAo* (ro.oni0a i *vaAovr*ni0 nevo-ja0a1 ri0*Aa je o(@ina 'oAo0 !. *'o-je@a ne(re*'ano
%iva-a *ve %rojnija i $'je+ajnija. Sredino0 7. *'o-je@a njezin *e %roj 0oGe o+ijeni'i na %are0 7"."""
d$)aQ i0a-a je ;B; *ve@eniAa i ;B"" $dovi+a i *iro0a&a. Na-azi-a *e $ .-avno0 .rad$ +ar*'va (a je
i0a-a da-eAo*eGne i raz.rana'e veze. Ve@ zarana *$ 0$Gevi i Gene vi*oAa (o-oGaja i 0o@ni %i-i
njezini ,-anovi1 (a je '$ i 'a0o i0a-a $'je+aja i na +ar*Ao0 dvor$ i 'aAo (o0a.a-a (ro.onjeni0
Ar)@ani0a. Od$vijeA *$ je &va-i-i z%o. njene %ri.e za %ijedniAe i njeno. do%ro'vorno. rada. Dr$.e
B"
*$ o(@ine o*je@a-e (o're%$ da *e * njo0e (ovez$j$1 i 'aAo je ri0*Aa o(@ina (o*'a-a Gari)'e
Ar)@an*Ao. jedin*'va $ -j$%avi.
i*A$( .rada Ri0a i0ao je naro,i'o 0je*'o. Ono *e 'e0e-ji-o na 'o0e )'o je ri0*Ai %i*A$( $
*-ijed$ %i*A$(a 0o.ao *voje a(o*'o-*Ao na*-jed*'vo izve*'i ne(o*redno od Pe'ra. To je zna,i-o da je
%-a.o o%jave (ri0-jeno od Kri*'a i a(o*'o-a Aod nje.a naj%o-je o,$vano2 izravna (ovezano*' *
a(o*'o-i0a i (ra+rAvo0 %i-a je naj%o-je ja0*'vo za ,i*'o@$ vjere. Ri0*Ai je %i*A$( ve@ zarana %io
a$'ori'e' na$,avanja. Ve@ $ !. i 7. *'o-je@$ do-azi-i *$ Arivovjerni+i $ Ri0 da %i *e ondje o(ravda-iQ
'o je $radio ?ar+ion ;7<1 za'i0 ?on'an i .no*'i,Ae vode. JednaAo *$ i za'o,ni+i (rave vjere 'raGi-i i
na-azi-i za)'i'e $ Ri0$Q 'aAo na (ri0jer A'anazije 77<97#". To ni0a-o ne $'je,e na ,injeni+$ da *e
'eGi)'e 'eo-o)Ao. rada na-azi-o *vejednaAo na I*'oA$1 .dje *$ *e odrGava-i i ve-iAi Aon+i-iQ 'eo-o)Ao
$0ovanje nije iden'i,no * $,i'e-j*Ao0 *-$G%o0 4rAve1 jer jedino 'a *-$G%a 0oGe od-$,iva'i da -i je
neAo 'eo-o)Ao 0i)-jenje *adrGano $ a(o*'o-*Aoj 'radi+iji1 i 'i0e da -i ono (ri(ada $ o%jav-jeni (o-o.
vjere.
I $ (ravni0 i di*+i(-in*Ai0 (i'anji0a $Givao je ri0*Ai %i*A$( jo) zarana odreFeni $.-ed. Prvi
(ro(-a0*aj 'o. $.-eda 0oGe0o za0ije'i'i ve@ $ (rvo0 K-e0en'ovo0 (i*0$ LoAo <=M1 $ Aoje0$ je
rije, o rje)enj$ jedno. *(ora $ Aorin'*Aoj o(@ini. U(-e'anje (a(e ViA'ora L;:<>;<<M $ *(or oAo
$*Ar)nje *ve'Aovine i Aon'roverza (a(e S'je(ana I L!B#>!B8M * 4i(rijano0 Kar'a)Ai0 z%o.
Ar)'enja Arivovjera+a ozna,$j$ da-jnje *'e(eni+e. No ne 0oGe *e 'o *0a'ra'i za&'jevo0 za (ri0a'o0
$ j$ri*diA+iji. ?eF$'i01 AaAo je 'aj (ri0a' (ovije*na ,injeni+a1 (a je Aao *ve 'aAve ,injeni+e (ro)ao
d$.a,aA (ovije*ni razvojni ($' doA *e nije (o'($no ra*Ari-io1 'o ne *0ije0o 0i0oi@i (re'&odne
*'e(eni+e (reAo Aoji& je (rije 'o.a 0orao (rije@i.
!. Pi'anje (ri0a'a ri0*Ao. %i*A$(a za0r)enije je no )'o *e 'o ,e*'o (riAaz$je. Da %i*0o
(ro%-e0 raz$0je-i1 0ora0o 'o,no raz-iAova'i iz0eF$ nje.ova (o-oGajaQ ;. Aao ri0*Ao. %i*A$(a i
0e'ro(o-i'a ri0*Ae +rAvene (rovin+ije1 !. Aao (a'rijar&a -a'in*Ae 4rAve Za(ada1 i 7. Aao no*io+a
Pe'rove N$nA+ije Aoj$ $ P$0$ o%av-ja Aao Pe'rov na0je*niA i %a)'iniA. ?ora *e (re0a 'o0e $vijeA
(i'a'i da -i on *voj a$'ori'e' (ri0jenj$je Aao %i*A$(1 (a'rijar& i-i Aao Pe'rov na0je*niA. Naj'eGe je
raz-$,i'i jedno od dr$.o.a (ri0a' i (a'rijar&a'.
4rAveni $*'av *e $ .-avni0 +r'a0a ovaAo razvijao2 (ojedine %i*A$(*Ae 4rAve Aao a(o*'o-*Ae
$*'anove %i-e *$ jez.ra 4rAve. Ve@ zarana 0no.e *$ *e od nji& (oveza-e $ or.anizirane zajedni+e.
O%i,no je (o-i'i,Aa 0e'ro(o-a %i-a i +rAvena 0e'ro(o-a %i*A$(*Ai& .radova $ (rovin+ija0aQ
redovi'o je (rovin+ij*Ai .-avni .rad %io Gari)'e vjerovje*ni)'va1 'aAo da *$ (rovin+ij*Ai .radovi %i-i $
Ni-ija+ij*Ao0 odno*$ (re0a 0e'ro(o-*Aoj 4rAvi50a'i+i. ?e'ro(o-i'i *$ vr)i-i neAo (ravo nadzora
nad *vojo0 (rovin+ijo01 'aAo .-ede di*+i(-ine i Aod %i*A$(*Ai& iz%ora. Oni *$ (o'vrFiva-i i
(o*ve@iva-i iza%raniAe1 *aziva-i *$ i vodi-i (rovin+ij*Ae *inode i (red*'av-ja-i (rizivn$ in*'an+ij$ za
%i*A$(*Ae *$dove. Ri0 je 'a (rava vr)io za I'a-ij$1 Kar'a.a za *jevern$ ANriA$1 A-eA*andrija za
E.i(a'1 An'io&ija za Sirij$ i'd. Novo $reFenje 4ar*'va Aoje je (roveo DioA-e+ijan nije o*'a-o %ez
(o*-jedi+a na +rAveno $*'roj*'vo. DioA-e+ijan je ri0*Ai i0(erij razdije-io $ ;"" (rovin+ija1 a *vaA$
(rovin+ij$ $ ;! dije+eza. Na Araj$ je 0onar&ij$ (re'vorio $ 'e'rar&ij$1 jer je ?aA*i0ijana i0enovao
za dr$.o. a$.$*'a1 a $zeo je jo) i dva +ezara1 Ga-erija i Kon*'an+ija K-ora. U*(rAo* 'o0e )'o je
v-a*' ra),e'vorena1 jedin*'vo je %i-o zaja0,eno 'i0e )'o je DioA-e+ijan zadrGao vr&ovn$ v-a*' za
*e%eQ iaAo je *vaAi re.en' na *vo0 (odr$,j$ *a0o*'a-no v-adao1 i(aA je DioA-e+ijan %io (rizna' $
,i'avo0 +ar*'v$1 on je (o'(i*ivao drGavne zaAone i *$dje-ovao $ Aovanj$ nov+a.
U 'o vrije0e na*'a-a *$ $ 4rAvi nad0e'ro(o-ij*Aa (odr$,ja. Ni+ej*Ai Aon+i- L7!BM
*anA+ionirao je H*'ari o%i,ajI da A-eA*andrija1 An'io&ija i dr$.e He(ar&ijeI i0aj$ na *voji0
(odr$,ji0a i*'a vr&ovni,Aa (rava Aao Ri0Q Jer$za-e0 je 'o0 (ri-iAo0 do%io (o,a*no 0je*'o. Red
(a'rijar)ija (o'vrFen je na 'aj na,in Aon+i-*Ai0 (ravo0. Na,in AaAo je 'o Aon+i- izreAao (oAaz$je da
*$ (a'rijar&a-na (rava Ri0a %i-a *'arija i da *$ na one o*'a-e (rene*ena.
Nov (o-oGaj je na*'ao Aad je Kon*'an'in 77". (renio *ije-o iz *'aro. Ri0a $ novi Ri01 *'ari
_zan'i$01 Aoji @e *e od*ad zva'i Kon*'an'ino(o-i*. Po-i'i,Ao 'eGi)'e (o0i+a-o *e 'i0e (re0a i*5
'oA$1 i ve@ (re0a 'o0e Ao-iAo je Kon*'an'ino(o-i* (o*'ojao $'je+ajniji1 $ 'oj je 0jeri o(ada-o
B;
zna,enje *'aro. Ri0a. U*Aoro je i %i*A$( novo. Ri0a i0ao *ve ve@i $'je+aj. Nje.ov $*(on (oAazao
*e naj(rije $ o%ra,$n$ * i*'o,ni0 (a'rijar)ija0a. Na !. o(@e01 +ari.rad*Ao0 Aon+i-$ L7:;M da-i *$
+ari.rad*Aoj *'o-i+i izri,i'o (o,a*no 0je*'o i*(red A-eA*andrije i An'io&ije1 od0a& iza *'aro. Ri0a.
Jo) je i(aA %i-o Ri0$ (rizna'o (rven*'veno 0je*'o 0ed$ (a'rijar)ija0a. Pored 'o.a1 4ari.rad jo)
nije 'raGio (a'rijar)ij*Ao (odr$,je nad Aoji0 %i vr)io j$ri*diA+ij$.
A-i nov razvoj je ve@ za(o,eo. U do.0a'*Ai0 %or%a0a #. *'o-je@a ne(re*'ano je do-azi-o do
na(re.n$'o*'i iz0eF$ I*'oAa i Za(ada. U*red arijev*Ai& o%ra,$na1 $ Aoji0a je Ri0 ne(oAo-e%ivo
*'ajao $z ni+ej*Ao vjerovanje1 'raGio je A'anazije 77<. za)'i'$ $ (a(e J$-ija $ Ri0$2 nje.ov$
%i*A$(*A$ *'o-i+$ %i-i *$ za$ze-i arijev+i. Za *voje *e (ravo %orio iz Ri0a. Godine 7#;. $(ravio je
(a(a J$-ije (o*-ani+$ i*'o,ni0 %i*A$(i0a $ Aojoj *e za-oGio za A'anazija. Nai)ao je na Ge*'oA o'(or.
Sinod $ SardiAi L7#!97#7M1 Aoji je i0ao $*(o*'avi'i A'anazija $ nje.ovi0 (ravi0a1 (o (rvi ($' je
(oAazao *vije'$ da (o*'oji ra*Ao- iz0eF$ I*'oAa i Za(ada. I*'o,nja+i ni*$ &'je-i (rizna'i A'anazija i
na($*'i-i *$ Aon+i- diG$@i (ro'e*'e. DoA *$ za(adni %i*A$(i *ve,ano (riznava-i ri0*Ao0 %i*A$($
(ravo od-$,ivanja Lza za(adne ze0-jeM1 A'anazija $*(o*'avi-i $ N$nA+iji1 a Larijev*AeM (o.-avare
I*'oAa izo(@i-i1 i*'o,nja+i *$ od%i-i za(adnja,Ae za&'jeve i1 $(ravo o%rn$'o > izo(@i-i za(adne
,-anove *inoda. TaAo *$ ve@ 'ada *'aja-e jedna (ro'iv dr$.e i*'o,na i za(adna 4rAva1 (a Aad *e
ra*Ao- 7:;. (onovno $A-onio1 i(aA je na *vje'-o*' dana iz%i-a ne'r(e-jivo*' Aoja je zao*'a-a Aao z-a
%a)'inaQ ra*Ao- je %ivao naredni& .odina *ve 'eGi i na Araj$ doveo do Aona,no. (reAida .odine ;"B#.
Na Za(ad$ je Kon*'an'inov od-azaA zna,io dod$)e *-a%-jenje (o-i'i,Ao. $'je+aja1 a-i je $ i*'i
0a& dao ri0*Ao0 %i*A$($ (ri-iAe da *e na +rAveno0 (o-j$ *a0o*'a-no razvija. $d$@i da je na
Za(ad$ (o*'oja-o *a0o jedno (a'rijar)ij*Ao *ije-o1 'o *e ovdje (a'rijar&a-ni razvoj (oA-a(ao *
izdizanje0 (ri0a'a. Pa(e Da0az I L77=57:#M1 Siri+ije L7:#57<<M i Ino+en+ije I L#"!>#;8M zna-i *$
AaAo @e *e 'i0 razvoje0 (o*-$Gi'i. rane@i *e od (o-i'i,Ai& za&'jeva 4ari.rada1 *ve *$ ja,e
na.-a)ava-i da *e (ri0a' re-i.ij*Ai 'e0e-ji na a(o*'o-$ Pe'r$. S'avaA $ ?' ;=1;: do%ivao je *ve ve@e
zna,enje LH'i *i Pe'ar > S'ijena1 i na 'oj *'ijeni *a.radi' @$ 4rAv$ *voj$...IM Pa(a 3eon I Ve-iAi L##"
>#=;M nije do($)'ao da %i-o 'Ao (o*$0nja o 'o0e (ri(ada -i ri0*Ao0 %i*A$($ (ravo (ri0a'a i nad
4rAvo0 I*'oAa1 i on je 'aj za&'jev znao i (rove*'i. Na #. o(@e0 Aon+i-$ $ Ka-+edon$ (red*jeda-i *$
nje.ovi -e.a'i.
No1 $(ravo $ Ka-+edon$ ni*$ (a(in*Ai iza*-ani+i 0o.-i *(rije,i'i da *e !:. Aanono0 (riznaj$
+ari.rad*Ao0 (a'rijar&$ i*'a (rava Aoja i0a i ri0*Ai %i*A$(. Ni'Ao *e ne %i 0o.ao (ro'ivi'i da *$
(o*rijedi %i-a *a0o (a'rijar&a-na (rava. A-i *'var je %i-a o(a*na jer *e radi-o o (ri0a'$ vezano0 $z
ri0*A$ %i*A$(*A$ *'o-i+$. 3eon Ve-iAi je z%o. 'o.a (ro'e*'irao (ro'iv !:. Aanona.
7. U vre0en$ Aoje je *-ijedi-o iz.raFen je (ri0a'*Ai (o-oGaj i $ 4ari.rad$. 4ari.rad *e (ri
'o0 $(irao na *voj (o-i'i,Ai (o-oGaj. Pored 'o.a *ve je vi)e $(adao $ do*e. %izan'ij*Ae +ar*Ae v-a*'i1
i )'o *$ *e na I*'oA$ re-i.ija i (o-i'iAa *naGnije *-ijeva-e1 'o je (o-oGaj (a'rijar&a (o*'ajao *ve ovi*niji.
Na Za(ad$ *$ (ri-iAe %i-e *a*vi0 dr$A,ije. Za(adno Ri0*Ao 4ar*'vo %i-o je *-a%o1 (a je
4rAva (o*'aja-a *ve *a0o*'a-nija. #;". o*vojio je A-ari&1 za(adno.o'*Ai Ara-j1 Ri0 i o(-ja,Aao .a.
4ar /onorije L7<B>#!7M %io je ne0o@an. #B;. (rova-i-i *$ /$ni $%ijaj$@i i (-ja,Aaj$@iQ *-a%i +ar
Va-en'inijan III L#!B>#BBM %io je jednaAo 'aAo ne0o@an. Ri0 je o,eAivao naj.or$ *$d%in$. I 'ada
je (a(a 3eon Ve-iAi (o)ao &ra%ro (red &$n*Ao. Ara-ja A'i-$ i na.ovorio .a da (o)'edi Ri0 L#B!MQ
(a(in $.-ed $ narod$ *i-no je z%o. 'o.a (ora*'ao. Kad *$ #BB. Vanda-i *'aja-i (red Ri0o01 *ve *$
o,i %i-e $(r'e $ 3eona Ve-iAo.Q iaAo nije 0o.ao *(rije,i'i (-ja,A$1 i(aA je iz0o-io od GejzeriAa da
ne (a-i i da ne $%ija. 3eon je 'o-iAo $,vr*'io (a(in*'vo da je ono %ez 'e)Ao@a (reGivje-o (ro(a*'
Za(adnori0*Ao. 4ar*'va L#8=M.
Pa(a Ge-azije I L#<!>#<=M razvio je na 'i0 'e0e-ji0a *voj$ nauku o dvije vlasti8 d$&ovna
v-a*' ne ovi*i o *vje'ovnoj1 *vaAa od nji& je nad-eGna za *voje (odr$,jeQ 'eGi)'e *e na-azi Aod
d$&ovne v-a*'i1 jer i Ara-jevi 0oraj$ (o-a.a'i ra,$n (red o.o0Q a-i i o%rn$'o1 $(rav-ja,i 4rAve
0oraj$ *e na (odr$,j$ javno. reda (oAorava'i +ar*Ai0 zaAoni0a. TaAo je (i*ao i*'o,nori0*Ao0
+ar$ Ana*'azij$. O%-iAovao je na 'aj na,in d$a-i*'i,A$ Nor0$-$1 na Aojoj @e *e od*ad za*niva'i razvoj
na Za(ad$.
B!
II DOA
CRKVA U SREN!E" VI!EKU
O;#
RAZDIOA I OSNOVNA STRUKTURA SREDNJEG VIJEKA NA ZAPADU
;. Razdio%a i naziv
Povije*' 'e,e $ or.an*Aoj Givo'noj *'r$ji Aoja ne (oznaje (reAida1 i z%o. 'o.a *$ *vi (oA$)aji
(odje-e na razdo%-ja (ro%-e0a'i,ni. Nji0a o%$&va@a0o *a0o jedan vid1 a niAad ,i'avo z%ivanje.
Ve@ *a0 naziv H*rednji vijeAI za razdo%-je iz0eF$ o'(ri-iAe B"". i ;B"". .odine ne*re'an je i
%ez *adrGaja. Pozaj0-jen je od -in.vi*'iAe i za*niva *e na ne(oznavanj$ (ravi& vredno'a 'o.a
vre0ena. /$0ani*'i ;B. *'o-je@a na*'oja-i *$ da (onovno $*Ari*e *voje znanje A-a*i,ne -a'in)'ine1 (a
*$ *ve ono )'o *e (o*-ije an'iAe .ovori-o i (i*a-o *0a'ra-i izo(a,enje0 jeziAa. i-i *$ $vjereni da *$
'eA oni o*'vari-i novo vrije0e (-e0eni'o. izraGavanja. Na(ro'iv1 *ve )'o je iz0eF$ 'o.a (ro.-a*i-i *$
na(ro*'o H%ar%ar*Ai0 *rednji0 vijeAo0I.
ReNor0a'ori ;=. *'o-je@a i0a-i *$ .o'ovo i*'e (redodG%e. Za nji& je (ra+rAva %i-a jedini 'rajno
va-jani o%-iA1 Aoje0$ *e 0ora vra@a'i *vaAa +rAvena reNor0a. Ve@ je Aon*'an'inov*Ao vrije0e >
*0a'raj$ oni > %i-o izo(a,eno. Pro(adanje re-i.iozno5+rAveno. Givo'a $ naredni0 je *'o-je@i0a *ve
vi)e $zi0a-o 0a&a. A * nji0a je *ada i0ao za(o,e'i nov (ro+va' Ar)@an*Ae re-i.ije. ReNor0a+ij*Ae
4rAve *$ Ge-je-e da *e o(e' izravno nadoveG$ na +rAven$ *'arin$1 a ,i'avo 0eF$vrije0e1 razdo%-je
(ro'$Ar)@an*Ae (a(in*Ae 4rAve1 're%a-o je nadv-ada'i. U 'o0 je *0i*-$ (roNe*or Kri*'oN 4e--ari$* iz
/a--ea L;=7#>;8"8M (rvi za*novao *voje (ovije*no dje-o na (odje-i2 *'ari vijeA1 *rednji vijeA i novi
vijeA. Pro*vje'i'e-j*'vo je Aa*nije '$ *-iA$ jo) 0ra,nije o+r'a-o.
I*'o0 je ro0an'iAa ;<. *'o-je@a (onovno o'Ari-a ve-iAa dje-a *rednje. vijeAa1 na(o*e $
$0je'no*'i i AnjiGevno*'i. TeA Aad *e (ovije*na znano*' $ *vo0 ($no0 +va'$ (oveza-a jo) i *
od$)ev-jenje0 za (ro)-o*' do0ovine 'e .o-e0i0 izdanji0a izvora o'vori-a (ri-aze A (ro)-o*'i1
(o.o'ovo izdanje0 -onumenta 6ermaniae historica" (o,e-o je in'enzivnije i*'raGivanje 'o.
razdo%-ja. Svije'-e i 'a0ne *'rane *ve *$ ja*nije do-azi-e na vidje-o $ 'o0 i*'raGivanj$. O(@eni'o
$zev)i1 dana* * $div-jenje0 .-eda0o na 'o razdo%-je1 'aAo da *a0o oni Aoji *$ $ neznanj$ i
(redra*$da0a jo) i dana* .ovore o H0ra,no0 *rednje0 vijeA$I.
?eF$'i01 i nada-je je *(orno AaAo da *e 'o razdo%-je vre0en*Ai o.rani,i. AAo *e Aao
(re-o0ni+a iz0eF$ *'aro. i *rednje. vijeAa $z0$ (ro(a*' Za(adnori0*Ao. 4ar*'va L#8=M i *eo%a
naroda1 onda *e 0oGe (ri.ovori'i da nijedan od 'i& do.aFaja nije %a) 0no.o (ridonio *'varanj$
ono. novo.a. Ger0an*Ae drGave iz vre0ena *eo%e naroda jedva da *$ (ovije*no zna,ajne. One jo)
(o'($no (ri(adaj$ an'iAi i *ve *$ zajedno * njo0e i),ezn$-e. Ni (rova-a Ara(a na (odr$,je
Sredoze0-ja ne 0oGe *e *0a'ra'i1 AaAo *$ neAi &'je-i1 od-$,no0 za novo o%-iAovanje Evro(e L/.
PirenneM. Ta (rova-a zada-a je *0r'ni $dara+ *redoze0noj A$-'$ri1 a-i nije za*nova-a nov$1
*rednjovjeAovn$. Na(ro'iv1 jedina je Aa'o-i,Aa 4rAva o*'a-a vezo0 iz0eF$ an'iAe i *rednje. vijeAa.
TeA $ 'ren$'A$ Aad je *A-o(-jen *avez iz0eF$ Aa'o-i,Ao. Ar)@an*'va i .er0an*'va1 o*'varena je jedna
od naj&i'niji& (re'(o*'avAi za na*'anaA za(adnja,Ae zajedni+e naroda i A$-'$ra Aoja daje o%i-jeGje
*rednje0 vijeA$. Arijaniza+ija .er0an*Ai& (-e0ena nije (re*$dna za 'o razdo%-je1 ne.o jedino
Aa'o-i,Ao Ar)'enje L#<=M K-odvi.a. O%ra@enje0 FranaAa na Aa'o-i,Ao Ar)@an*'vo %i-o je o0o.$@eno
A$-'$rno $*aFivanje i re-i.iozno *'a(anje * do0a@i0 ro0an*Ai0 *'anovni)'vo01 )'o arijaniza0
do'ad nije do($)'ao (rija)nji0 .er0an*Ai0 (-e0eni0a.
Te)Ao *e 0oGe odredi'i i *vr)e'aA *rednje. vijeAa. Ni rene*an*a ni (ad 4ari.rada .odine
;#B7. ne 0o.$ *e *0a'ra'i 'aAo d$%oAi0 -o0ovi0a da %i n$Gno (ro$zro,i-i novo razdo%-je. Radije
're%a %i'no0 (re-o0ni+o0 *0a'ra'i +rAveni razdor ;=. *'o-je@a jer je on Aona,no razorio +rAveno
jedin*'vo. ?eF$'i01 ni 'aj ra*Ao- nije $ni)'io zajedni,Ae 'e0e-je Ar)@an*Ao. Za(ada1 i evro(*Ai *$
B7
narodi1 $na'o, 'o0e )'o *$ *e 4rAve razi)-e1 o*'a-i 0eF$*o%no $*Ao (ovezani veza0a A$-'$re1
znano*'i1 $0je'no*'i1 'e&niAe i zajedni,Ai0 na,ino0 Givo'a. 'ovi)e1 i $ $n$'ra)nje0 Givo'$ 4rAve
zadrGa-i *$ *e i (o*-ije reNor0a+ije *rednjovjeAovni o%-i+i LNe$da-ni (oredaA1 *$*'av nadar%ina1
(o%oGno*' i'd.M1 i 'eA *$ i& dije-o0 $A-oni-i Nran+$*Aa revo-$+ija1 (ro*vje'i'e-j*'vo i *eA$-ariza+ija.
!. Povije*ni razvoj za(adno. *vije'a $ *rednje0 vijeA$ (o,iva na 'rozv$,j$2 an'iAa1
Ar)@an*'vo i .er0an*'vo. i'no je Aod 'o.a da *e $ 'o vrije0e (o(ri)'e +rAvene (ovije*'i (o0aA-o iz
(odr$,ja Sredoze0-ja (re0a *jever$. Na(o*e *e *naGno odrazio $-azaA 0-adi& .er0an*Ai& naroda $
4rAv$. Si.$rno je Arivo za0i)-ja'i Ger0ane Aao neAe div-jaAe i-i (o-$div-jaAe. Ri0-jani0a *$ oni
,e*'o iz.-eda-i Aao H%ar%ariI Aoji *$ na *voji0 ra'ni0 i o*vaja,Ai0 (o&odi0a razara-i A$-'$r$ i
+ivi-iza+ij$ nji&ova +ar*'va. ?eF$'i01 ne 0oGe *e o*(ori'i da *$ $ 0irni0 vre0eni0a (o)'iva-i
A$-'$rna i +ivi-iza'or*Aa o*'varenja imperii Romani" da *$ *e 'i0 o*'varenji0a divi-i i da *$ *e * 'o0
A$-'$ro0 *$o,i-i (o*ve o'voreno i (o$,-jivo.
i-i *$ oni i(aA -j$di dr$.e1 (ri0i'ivne A$-'$re. O(*e. i zna,enje (ro0jene (o(ri)'a iz0eF$
Ar)@an*Ao. *'aro. i *rednje. vijeAa 0oGe *e *a0o onda (ravo *&va'i'i aAo *e i0a (red o,i0a 'a
.o-e0a o(reAa iz0eF$ vi*oAo razvijene .rad*Ae A$-'$re .r,Ao55ri0*Ao. (ro*'ora * njezino0 vi*oAo
razvijeno0 d$&ovno)@$ i *e-ja,Ae *redine .er0an*Ai& (-e0ena. Ta *i-na *$(ro'no*' %ez *$0nje je
0ora-a $'je+a'i i na Givo' 4rAve i na ,i'av A$-'$rni razvoj *rednje. vijeAa. 'o *$ *e .er0an*'vo i
Ar)@an*'vo (ri*nije $zaja0no (roGi0a-i1 'o *$ n$Gno *naGnije jedno na dr$.o $'je+a-i.
U 1. ra1do$lju LB"">8""M z%io *e 'eA (o*ve (ovr)an *$*re' * vjerovje*ni+i0a. I Aa*nije1
naAon )'o je K-odvi. #<=. (ri0io Ar)'enje1 a * nji0e i nje.ov narod1 odrGa-i *$ *e (o.an*Ai o%i,aji1
(o.an*Ae naviAe i (redodG%e jo) dva *'o-je@a 'e dava-i o%i-jeGje Givo'$ FranaAa. Gr.$r iz To$r*a
LB7:>B<#M1 Nrana,Ai (ovje*ni,ar 'o.a vre0ena1 i0a o 'o0e )'o)'a re@i. ?a*ovna Ar)'enja ni*$ jo)
zad$.o o*'vari-a niAaAvo n$'arnje o%ra@enje1 a AaAo nije %i-o niAaAve (od$Ae ni (rije ni (o*-ije
Ar)'enja1 (oAr)'eni *$ o*'a-i $ $vjerenj$ da (ri&va@anje Ar)@an*'va za nji& ne zna,i niAaAav (reAid *a
*'ari0 na,ino0 Giv-jenja.
TeA $ 2. ra1do$lju L8"">;"B"M do)-o je do d$%-je. (roGi0anja1 i 'o naAon )'o *$ an.-o*a*Ai
redovni+i $ dr$.o0 vjerovje*ni,Ao0 va-$ 'o0e $'r-i ($'ove. oniNa+ije i Kar-o Ve-iAi *'vori-i *$
(red$vje'e za *'varanje Ar)@an*Ao. ba(ada1 'i0e )'o *$ (o0o.-i da *veo(@a Ri0*Aa 4rAva i
Nrana,Ao +ar*'vo *A-o(e *avez. U (rvo vrije0e (rev-adavao je jo) d$.o Nizi,Ai *naGniji .er0an*Ai
(rirodni ,ini-a+. Jo) *$ dje-ova-a (re'Ar)@an*Ao5(o.an*Aa (oi0anja2 vjera $ d$&ove1 (rizivanje
d$&ova1 ,aro-ijeQ (o*'oja-i *$ %oGji *$dovi1 dvo%oji1 0a.ije1 Arvna o*ve'a1 i'd. Sve *$ 'o 0o.-a
$A-oni'i1 i 'o (o-aAo1 *&va@anja $ Aoji0a je d$&ovno*' do)-a *naGnije do izraGajaQ $ (od*vije*'i *e 'o
i(aA dije-o0 jo) veo0a d$.o odrGa-o.
OdrGa-e *$ *e (ored 'o.a i 0no.e o*novi+e .er0an*Ao. Givo'a. One *$ na)-e izraz $
H.er0aniza+iji or.aniza+ij*Ai& o%-iAa Ar)@an*'vaI LD. Ne$**M1 i 'o na ovaj na,in2
aM Ger0ani *$ %i-i *e-ja,Ai narod1 i 4rAva1 Aoja je %i-a izra*-a na an'i,Ao0 .rad*Ao0
$*'roj*'v$1 $*Aoro je (od .er0an*Ai0 $'je+aje0 (ri&va'i-a (o-jodje-*Ao $*'roj*'vo Lnadar%ine1
(odje-e na *eo*Ae G$(eM.
%M Ger0an*Ao *&va@anje o (rav$ v-a*niAa na ze0-j$ i ze0-ji)'e odrazi-o *e na o*nivanje
+rAava $ (riva'no0 v-a*ni)'v$Q (o 'o0 *$*'av$ +rAva Aoja je iz.raFena na ne,ije0 (o*jed$ (ri(ada-a
je1 zajedno *a *vi0 *vje'ovni0 L(odavanja1 (ri&odi od darovanja i'd.M i d$&ovni0 (ravi0a
Ldije-jenje *aAra0ena'a1 d$)o%riGni)'vo i'd.M1 v-a*niA$ ze0-ji)'a1 'aAo da %i*A$( nije i0ao niAaAvo
(ravo ra*(o-a.anja. Taj *$*'av +rAava $ (riva'no0 v-a*ni)'v$ za&va'io je $*Aoro *av za(adni *vije'1
(a i ro0an*Ae ze0-je. Taj je *$*'av *naGno $'je+ao1 0ijenjaj$@i ,i'av +rAveni (oredaA1 $ (rvo0 red$
d$)o%riGni)'vo i d$&ovn$ $(rav$.
+M Ona *'ro.a dio%a *'a-eGa na Anezove1 (-e0i@e1 *-o%odne1 (o-$*-o%odne i A0e'ove Lro%oveM
(re)-a je i $ Ar)@an*Ai *rednji vijeA1 a $)-a je i $ 4rAv$. O)'ro *'a-e)Ao -$,enje iz0eF$ vi*oAo. i
niGe. A-era (o.odova-o je v-adavini (-e0*'va $ 4rAvi.
B#
dM SA-ono*' Ger0ana za %or%$ i ra' dove-a je $ *rednjovjeAovno0 Ar)@an*'v$ do *'varanja
Ar)@an*Ao. vi'e)'va1 do (redodG%e o (o*ve@eno0 %or+$ za o.a i do *ve'o. ra'a1 do o*nivanja
vi'e)Ai& redova i (oAre'anja AriGar*Ai& vojni.
eM Ger0an*Aa Ara-jev*Aa ,a*' jo) je $ (re'Ar)@an*Ao vrije0e %i-a zaodje'a $ neAi *aAra-ni
0i*'i,ni *jajQ 'aj *jaj Givio je i $ Ar)@an*Ao0 Ara-j$ i jo) *e (ove@ao +rAveno0 (o*ve'o0. Po0azanje
Pi(ina L8B;98B#M1 Ar$nid%a Kar-a Ve-iAo. L:""M1 O'ona Ve-iAo. za Ara-ja i +ara L<=!M *-$Gi-i *$ da
(oja0 v-adara zado%ije *aAra-no zna,enje. U o'onov*Ao0 +ar*'v$ (o*'ao je v-adar $%rzo veo0a
do*'ojan*'veni Ar)@an*Ai *ve@eniA5Ara-j.
NM To *aAra-no o%-iAovanje Ara-jev*Ae ,a*'i dove-o je ve@ zarana $ *vi0 .er0an*Ai0
ze0-ja0a do na*'anAa drGavni& 4rAava1 Aoji0a je na ,e-$ *'ajao Ara-j. I Ara-jevi *$ *voj (o-oGaj
*0a'ra-i +rAvenore-i.ij*Ai0 i 'aAo .a iz.raFiva-i. Oni ni*$ dava-i i (oA-anja-i *a0o +rAvena do%ra
ve@ *$ (o*'av-ja-i i *0jenjiva-i %i*A$(e i (o *vojoj vo-ji ra*(o-a.a-i 'zv. HdrGavno5+rAveni0
do%ro0I.
.M U(-e'anje $ +rAveno (ravo inve*'i'$re1 )'o ,aA ni *ve'i i (o%oGni +arevi Aao )'o *$ %i-i1 na
(ri0jer1 O'oni i-i (aA /enriA II i /enriA III ni*$ *0a'ra-i zazorni01 0ora-o je izazva'i o'(or 4rAve.
or%a (ro'iv H-ai,Ae inve*'i'$reI i *i0onije (o*'a-a je $*Aoro %ojni0 (oA-iAo0 reNor0a'ora ;;.
*'o-je@a. or%a za o*-o%oFenje 4rAve iz za.r-jaja drGave i *vje'ovni& ve-iAa)a (o*'a-a je .-avna
0i*ao vodi-ja %or%e za inve*'i'$r$. TaAo *0o do)-i do 7. razdo%-ja.
3. ra1do$lje L;"B">;7""M1 $ Aoje0 je 4rAva izve-a (ro'$5$dara+. 4rAva *ad *ve vi)e *'$(a $
(rednji (-an. S$vre0eni+i *$ *a ze%njo0 (ra'i-i *$Ao% iz0eF$ (a(in*'va i +ar*'va. S$Ao%i /enriAa
IV * Gr.$ro0 VII1 ar%aro*e * A-eA*andro0 III i FridriAa II * Ino+en'o0 IV (red*'av-jaj$ vr&$na+
'o. o%ra,$na. Pod Ino+en'o0 III (o*'aje (a(in*'vo $*'anovo0 Aoja v-ada *vije'o0. Kr)@an*Aa
za(adnja,Aa zajedni+a naroda $jedinjena je (od vod*'vo0 4rAve. U AriGar*Ai0 vojna0a (o-azi
evro(*Ao vi'e)'vo $ %oj za Sve'$ ze0-j$. Redovni,Ai Givo' +va'e. I d$&ovni *e Givo' razvija do
vi*ine Aoja je vrijedna div-jenja2 na*'aj$ *ve$,i-i)'a. SAo-a*'iAa1 Aanon*Aa (rava1 0i*'iAa i
(o%oGno*' (o(ri0aj$ *ve %$jniji Givo'. ?eF$'i01 )ire *e i Arivovjerja1 na(o*e $ ;!. *'o-je@$. Sve $
*ve0$1 razvijeni *rednji vijeA je ne0irno1 ve-iAo vrije0e1 Aoje je *voj $zvi)eni izraz na)-o $ divni0
$0je'ni,Ai0 dje-i0a ro0aniAe i .o'iAe.
OAo ;7"". do*'i.ao je 'aj razvoj najvi)$ 'o,A$. Pa(a oniNa+ije VIII *aGeo je $ *vojoj %$-i
HUna0 San+'a0I jo) jedno0 v-adavin*Ae za&'jeve 4rAve. ?eF$'i01 on nije vi)e 0o.ao 'e za&'jeve
o*'vari'i (ro'iv Nran+$*Ao. Ara-ja Fi-i(a 3ije(o.. Nje.ova je (o-i'iAa %i-a o*$Fena na (ro(a*'. Ti0e
(o,inje
=. ra1do$lje L;7"">;B""M1 vrije0e ra*(adanja za(adnja,Ae zajedni+e naroda. Raz-i,i'e *i-e
dje-$j$ $%rzavaj$@i 'aj (ro+e*2
aM Ja,anje na+iona-ni& drGava1 * Fran+$*Ao0 na ,e-$1 Aoje *e o'i0-j$ jedin*'veno0 vod*'v$
+ara i (a(e.
%M Jedin*'vena A$-'$ra rano. i razvijeno. *rednje. vijeAa *ve *e vi)e diNeren+ira i $*'$(a
0je*'o *ve 'o ve@e0 individ$a-iz0$1 Aoji *e o,i'$je $ $0je'no*'i1 znano*'i i (o-i'i+i1 a 'aAo i $
'eo-o.iji i $ *'i-$ (o%oGno*'i Ldevo'io 0odernaM.
<:+M 3ai+i *ve vi)e do-aze do izraGaja i o'i0aj$ *e A-eri,Ao0 vod*'v$. Ze0a-j*Ai .o*(odari
'raGe za *e %i*A$(*Aa (rava i $daraj$ 'e0e-je *vojoj v-a*'i nad drGavno0 +rAvo0.
dM Na(e'o*' iz0eF$ (a(in*Ao. (ri0a'a i %i*A$(*Ao. Ao-e.ija1 A$rija-no. +en'ra-iz0a i o(@e
4rAve do-azi do izraGaja $ 'aAozvano0 Aon+i-ijariz0$1 Aoji $ *voje0 Arajnje0 o%-iA$ na*'oji da
&ijerar&ij*A$ *'r$A'$r$ 4rAve za0ijeni de0oAra'*Ao0 L?ar*i-ije iz Padove1 Di--ia0 O++a0MQ
eM O++a0ova Ni-ozoNija i 'eo-o.ija Lno0ina-iza01 Hvia 0odernaIM (o're*aj$ *voji0
*Ae('i+iz0o0 za'voren$ *rednjovjeAovn$ *-iA$ *vije'a 'o0i*'i,Ao. rea-iz0a Lvia an'iW$aMQ
NM Ci'av d$&ovni *'av rene*an*e i &$0aniz0a1 na(o*e $ I'a-iji1 (o.od$je +ije(anj$
*rednjovjeAovne *vije*'i jedin*'va.
BB
ReNor0a+ija je na Araj$ *'avi-a 'o,A$ na 'aj razvoj. 4rAveni0 razdoro0 $ ;=. *'o-je@$
iz.$%io je za(adni *vije' on$ d$&ovn$ vez$ Aoja je nje.ove narode drGa-a na oA$($. Jedin*'va vi)e
ne0a.
7. UAra'Ao 0oGe0o Aao o%i-jeGje *rednje. vijeAa i*'aAn$'i *-ijede@e %i'ne oznaAe2
aM Za(adnja,Aa zajedni+a naroda za*niva-a *e na jedno0 jedin*'veno0 'e0e-jno0 nazor$ o
*vije'$ i re-i.iji1 Aoji0 *$ *vi redo0 i %ez izni0Ae %i-i (roGe'i i Aoji je $ Arajnjoj -iniji (o,ivao na
o(@e0 (riznavanj$ re-i.ij*Ao50e'aNizi,Ae (ovezano*'i ,ovjeAa * o.o0. Po*'oja-a je *a0o jedna
jedina i*'ina o%vezna za *ve -j$de1 *a0o jedan najvi)i1 ni od Ao.a o*(oravani 0ora-ni zaAon1 i
najvi)i 0ora-ni a$'ori'e' Aoji i0a (o*-jednj$ rije, na ovo0e *vije'$1 4rAva1 Aojoj *e *vi (oAoravaj$.
Po*'ojanje .re)niAa i Arivovjera+a nije $ (ro'iv$rje,j$ * 'o0 *veo%$&va'no0 idejo0 zajedni)'va.
Nji&ovo *e (o*'ojanje 0o.-o Aao H(o're%noI doAaza'i i Sve'i0 (i*0o0 L; Kor ;;1;<M. 3j$di *$
(azi-i i %rin$-i *e da oni ne (o'Ao(aj$ jedin*'vo za(adno. *vije'a. InAvizi+ija i (ro.anjanje
Arivovjera+a i0a-o je za +i-j da *e Ar)@an*Ao jedin*'vo1 Aoje *$ *vi o*je@a-i Aao ne)'o neo(&odno1
za)'i'i (ro'iv *vi& (oA$)aja ra*Ao-a.
%M Un$'ra)nji Givo' 'e zajedni+e naroda %io je odreFen Givo'no0 vezo0 4rAve i drGave. Na
odno* iz0eF$ o%ij$ *i-a .-eda-o *e d$a-i*'i,Ai1 $ *-i+i e-i(*e Aoja i0a dva Gari)'a2 (a(in*'vo i +ar*A$
v-a*'. Za raz-iA$ od i*'o,nja,Ao. %izan'*Ao. +en'ra-iz0a L+en'ra-na $-o.a %izan'*Ae +ar*Ae v-a*'iM1
na Za(ad$ *$ od (o,e'Aa (o-oGeni 'e0e-ji d$a-iz0a1 od-$,ni za razvoj +je-oA$(ne za(adnja,Ae
0i*-i. Ci0 %i *e (ore0e'io odno* *na.a1 (ojavi-e %i *e
<<na(e'o*'i i *$Ao%i iz0eF$ (a(in*'va i +ar*'va. Pro(a*' )'a$Nov*Ae v-adavine (ov$A-a je
n$Gno za *o%o0 i (ro(adanje (a(in*'va. ?eF$'i01 AaAo *$ 'e dvije *veo(@e *i-e drGa-e na oA$($
za(adni *vije'1 ra*a( je %io neiz%jeGan. Univerza-no +ar*'vo i $niverza-no (a(in*'vo 0eF$*o%no *$
*e $vje'ova-i.
+M S'a-e)Aa ra),-anjeno*' javno. Givo'a *0a'ra-a *e Aao %o.odani (oredaA na ze0-ji1
ra),-anjeno*' Aoj$ *$ niGi *-ojevi 'o -aA)e (ri&va@a-i )'o joj je Ar)@an*Ao na,e-o o $n$'ra)nje0
do*'ojan*'v$ i jednaAo*'i *vi& -j$di (red o.o0 od$ze-o Ga-a+. S$*'av -ena i Ne$da-ni (oredaA
za*niva-i *$ *e na 'o0 *'a-e)Ao0 $reFenj$. Oni *$ $ *$*'av$ +rAveni& nadar%ina na-azi-i
od.ovaraj$@$ $*'anov$ i odrazi-i *e $ Ne$da-iza+iji *rednjovjeAovne 4rAveQ 'aAo *$ *ve do ve-iAe
*eA$-ariza+ije -en*Ai *$*'av i Ne$da-ni (oredaA odreFiva-i vanj*Ao o%-i,je 4rAve i za*nova-i 0ono(o-
(-e0*'va na %i*A$(*Ae *'o-i+e i naj%o.a'ije nadar%ine $ 4rAvi1 Aoje *$ *e 'aAo na)-e (o'($no $
r$Aa0a vi)i& *'a-eGa.
dM 4rAva Aao naj*naGnija o%razovna 0o@ (o*jedova-a je i 0ono(o- o%razovanja1 $ Aoji ni'Ao
*ve do ;7. *'o-je@a nije dirn$o. K-eri+i *$ %i-i jedini in'e-eA'$a-ni radni+i. HD$&ovniI *'a-eG vodio je
(i*arni+e na Ara-jev*Ai0 i AneGev*Ai0 dvorovi0a. I *ve$,i-i)'a *$1 oAo ;!"". .odine1 na*'a-a Aao
+rAvene $*'anove * (a(in*Ai0 (rivi-e.ija0a. ProNe*ori *$ %i-i nadar%ina0a o(*Ar%-jeni A-eri+i.
Sa*vi0 (o-aAo *$ -ai+i iz%ori-i *a0o*'a-no o%razovanje1 i 'eA *e (o'Araj *rednje. vijeAa 0oGe
.ovori'i o *-oj$ o%razovani& *vje'ovnjaAa Aoji *$1 Aao (ravni+i1 -ije,ni+i i-i &$0ani*'i1 (o*'i.-i
v-a*'i'$ vrijedno*'.
NaAon ovo. (re.-eda raz.-edaj0o *ada (ojedina (ovije*na razdo%-ja.
I ra%do/&e0 *++12++3
O;B
4RKVA KAO PRET/ODNI4A ZAPADNOG SVIJETA KOJI NASTAJE
U (rvi 0a& nije za 4rAv$ %i-o ni *a0o (o *e%i raz$0-jivo a ni -aAo da (riFe Ger0ani0a. Od
Aon*'an'inov*Ao. (reoAre'a naviA-a *e ona da Aao drGavna 4rAva %$de jedan od *'$(ova ri0*Ae
drGave. S$od.ovorno*' je *a*vi0 'ije*no (oveza-a 4rAv$ * (o-i'i,Ai0 $de*i0a I0(erija1 'e je na*'a-a
o(a*no*' da *e 4rAva * drGavo0 0anje i-i vi)e (oi*'ovje'i i-i da je dr$.i1 'j. Ger0ani1 (oi*'ovje'e *
njo0e. A 'o je1 nada-je1 %io znaA da *e $zaja0no o'A-anjaj$.
B=
Ger0an*Aa *$1 nai0e1 (-e0ena na*'$(i-a Aao ne(rija'e-ji i r$)io+i 4ar*'va1 i Ri0 je (od
nji0a 'e)Ao 'r(io. Tra.edija je (o,e-a oAo 78B1 Aad *$ iz Azije $ i*'o,n$ Evro($ (rova-i-i /$ni i
na(a-i (o.rani,ne Li*'o,neM narode 'e i& na'jera-i da *e *e-e (re0a j$.$ i za(ad$. Naj(rije *$ .rani+$
4ar*'va (re)-i Za(adni Go'i. I*'o,nori0*Ai +ar Va-en' (ri&va'i i& Aao *avezniAe i na*e-i i& na
(odr$,j$ +ar*'va L78=M1 a-i do*Aora iz%ij$ 'e)Ao@e i %$Ane ra'Q $ %i+i Aod Drino(o-ja L78:M Va-en' je
&a0e'i+e (oraGen od za(adno.o'*Ao. Ara-ja Fri'i.erna i $%ijen. Nje.ov na*-jedniA Teodozije Ve-iAi
L78<>7<BM o*voji jo) jedan($' 'aj (o-oGaj. A-i od0a& naAon nje.ove *0r'i Aren$ Za(adni Go'i (od
*voji0 Ara-je0 A-ariAo0 (onovno $ (-ja,A$ i o*vajanje. Kren$-i *$ naj(rije $ Gr,A$ L7<=M1 a Aad *$
i& od 4ari.rada vje)'o odvra'i-i1 Aren$)e (re0a I'a-iji L#";M i $*Aoro *e (ojave (red Ri0o0. Pad
Hvje,no. .radaI $ A-ariAove r$Ae L#;"M (o're*ao je ,i'avo ri0*Ao +ar*'vo. A$.$*'ina je (o'aAao da
na(i)e *voje .o-e0o dje-o HDe +ivi'a'e DeiI L#;7>#!=M1 $ Aoje0 je na*'ojao '$ $Ga*n$ Aa'a*'roN$
(ro'$0a,i'i * Ar)@an*Ao. *'anovi)'a.
Od 'o. *e 'ren$'Aa nije vi)e 0o.-a za$*'avi'i (ro(a*' Za(adnori0*Ao. 4ar*'va. Jo) od #!B.
($*'o)i-i *$ Vanda-i (o (anjo-*Aoj. #!<. .odine (re)-i *$ $ *jevern$ ANriA$ i 'aAo o*voji-i HGi'ni+$I
I'a-ije. Pri-iAo0 o(*ade /i(ona $0ro je $ o(Ao-jeno0 .rad$ ve-iAi %i*A$( A$.$*'in L#7"M. I /$ni *$
*ad (onovno Aren$-i. Pa-e@i i Gare@i (ro)-i *$ $z D$nav *ve do Ga-ije. Na Aa'a-a5$n*Ai0 (o-jana0a
od%i-i *$ i& #B;. $jedinjeni Ri0-jani LE+ijeM i Za(adni Go'i. #B!. $($'e *e (re0a I'a-iji. Po-$o'oA je
za&va'io $Ga*an *'ra&1 a ni.dje niAaAve voj*Ae da %rani ze0-j$. Tada i0 (ode $ *$*re' (a(a 3eon
Ve-iAi i Aod ?an'ove 0$ (oFe za r$Ao0 na.ovori'i A'i-$ da o'ide iz I'a-ije. NiAaAvo ,$do )'o je *vi5
je' ,vr*'o vjerovao da i& je *(a*i-a r$Aa oGja (o*red*'vo0 (a(e 3eona. A'i-a je $0ro #B7. No1
*a0o dvije .odine Aa*nije -o.oro5va-i *$ Vanda-i1 do-aze@i iz ANriAe1 (red vra'i0a Ri0a L#BBM. I
o(e' *$ *ve o,i %i-e $(r'e $ Pe'rovo. na*-jedniAa1 a 3eon je (re.ovarao * vanda-*Ai0 Ara-je0
GejzeriAo0Q (o*'i.ao je *a0o da (o)'ede Givo' ri0*Ai& .raFana i da .rad ne (re'vore $ (ra& i (e(eo.
Gra%eG i (-ja,A$ nije 0o.ao o'A-oni'i. #8!. *'ajao je (od zidina0a Ri0a .er0an*Ai voj*AovoFa
Ri+i0er1 (a'ri+ij Za(adno5ri0*Ao. 4ar*'va1 *a *voji0 .er0an*Ai0 (-a@eni+i0aQ o*vojio je .rad na
j$ri). B#=. i B#<. donije-i *$ .rad$ Ri0$ I*'o,ni Go'i * To'i-o0 na ,e-$ jednaA$ *$d%in$1 a nije %o-je
(ro)ao ni Aad .a je 'ri .odine Aa*nije LBB!M (onovno o*vojio %izan'*Ai voj*AovoFa Nar*e*.
Jo) #8=. .odine *Ain$-e *$ .er0an*Ae ,e'e (o*-jednje. za5(adnori0*Ao. +ara Ro0$-a
A$.$*'$-a i (odi.-e na (rije*'o *Air5*Ao. Aneza OdoaAra. Od 'o. 'ren$'Aa *av je Za(ad %io (od
.er0an*Ai0 .o*(od*'vo0. Od #<7>B!=. $redio je TeodoriA Ve-iAi i*'o,no.o'*Ao +ar*'vo $ I'a-iji1 a
(rije 'o.a $0orio je OdoaAra. TeA je i*'o,nori0*Ao0 +ar$ J$*'inijan$ LB!8>B=BM (o)-o za r$Ao0
da naAon ra'a na Givo' i *0r' (ro'iv Go'a (onovno zav-ada I'a-ijo0. ?eF$'i01 ve@ B=:. (rodr$
(o.an*Ai 3an.o%ardi1 (odrije'-o0 iz SAandinavije1 $ I'a-ij$ i ondje $*(o*'ave *voj$ v-a*' LB=:>
88#M. Po-oGaj Ri0a i 4rAve $ I'a-iji %io je $(ravo jadan2 *a *vi& *'rana je %io $.roGen i (ri'i*Aivan
od 3an.o%arda1 oAr$Giva-a *$ .a ne(rija'e-j*Aa arijev*Aa .er0an*Aa (-e0ena Lza(adno.o'*Ao
+ar*'vo $ j$Gnoj Fran+$*Aoj1 .-avni .rad T$-$za LTo$-o$*eM od #;:>B"81 za(adno.o'*Ao +ar*'vo i $
(anjo-*Aoj1 vanda-*Aa v-a*' $ ANri+i #!<>B7#1 %$r.$nd*Ao +ar*'vo na RoniM1 a od izan'a Ri0$
niAaAve (o0o@i. Ka0o da *e oArene za (o0o@Y O,i Ri0a $(ira-e *$ *e ne(reAidno (re0a I*'oA$1 $
Aoje0$ je jedino vidio da-jnji o(*'anaA ri0*Ao. +ar*'va.
Re-i.ij*Ao5+rAvena *$(ro'no*' iz0eF$ Ri0-jana i Ger0ana jo) je i (ove@a-a (o-i'i,Ae
'e)Ao@e na Za(ad$. 4rAveno5(o-i'i,Ai (o-oGaj na I*'oA$ (od arijev*Ai ra*(o-oGeni0 +are0
Kon*'an+ije0 %io je $zroAo0 daje Po-$.o' V$-Ni-a LoAo 7;;>7:!M %orave@i $ 4ari.rad$ $(oznao
Ar)@an*'vo $ arijev*Ao0 o%-iA$. Pa'rijar& E$ze%ije NiAo0edij*Ai1 Aoji je 7!B. %io $ Ni+eji Arijev
najrevniji %rani'e-j (a .a je Kon*'an'in zajedno * Arije0 %io (ro.nao1 (o*'ao je $ 'o vrije0e
+ari.rad*Ai %i*A$(. On je (o*ve'io V$-Ni-$ za arijev*Ao. H%i*A$(a nad Ar)@ani0a $ .o'*Aoj ze0-jiI
LoAo 7#;M. TaAo je V$-Ni-a (ro(ovijedao *voji0 Go'i0a arijev*Ao Ar)@an*'vo i onda Aad *e 4ari.rad
ve@ odavna vra'io A (ravovjerno0 Aa'o-i,Ao0 Ar)@an*'v$. Od Go'a *$ arijev*'vo * vre0eno0
(ri&va'i-a *va o*'a-a .er0an*Aa (-e0ena. TaAo *$ i Aod Za(adni& Go'a1 i I*'o,ni& Go'a1 Vanda-a1
Ge(ida1 R$.ija+a1 /er$-a1 $r.$ndija+a i 3an.o%arda na*'a-e arijev*Ae narodne 4rAve1 a 'aAo i Aod
avara+a1 Sveva i TirinGana. Arijev*'vo *$ *0a'ra-i .er0an*Ao0 na+iona-no0 re-i.ijo01 Aoj$ *$
B8
Ger0ani Ge*'oAo %rani-i od (ravovjerno. Aa'o-i,Ao. vjerovanja. Raz-iAa $ vjeroi*(ovije*'i nave-a je
*ve .er0an*Ae v-adavine da *e drGe ne(rija'e-j*Ai (re0a do0a@e0 ($,an*'v$1 Aoje je %i-o odano
Aa'o-i,Aoj vjeri. Sa0 i*'o,no.o'*Ai Ara-j TeodoriA Ve-iAi L#:<>B!=M *0i*-i (-an AaAo %i *va
.er0an*Aa (-e0ena (ovezao $ jedin*'ven$ Nron'$ (ro'iv Aa'o-i,Ai& Ri0-jana i GrAa i na ri0*Ao0
'eri'orij$ o*novao ve-iA$ arijev*A$ .er0an*A$ drGav$. Ko-iAo ,ovjeA 0oGe (ro*$di'i1 daje 'aj
(o'&va' $*(io1 (ro(a-a %i Aa'o-i,Aa 4rAva na Za(ad$.
P-an *e 0eF$'i0 *-o0io na o'(or$ 0-ado. i (o-e'no. Nrana,Ao. Ara-ja K-odvi.a1 Aoje.a ni*$
0o.-i (rido%i'i za TeodoriAove na0i*-i. K-odvi. je o oGi@$ #<=. (ri0io $ Rei0*$ LoAo 'e .odine i
0je*'a jo) *e vodi znan*'veni *(or1 neAi 0i*-e da je 'o %i-o #<:9#<<. $ To$r*$M Ar)'enje od
Aa'o-i,Ao. %i*A$(a Re0i.ijaQ *voji0 *vje*ni0 (ri-azo0 Aa'o-i,Ao0 vjerovanj$ K-odvi. je *a*vi0
o0eo TeodoriAove na0jere. K-odvi.ov je AoraA %io HdrGavni,Ai (o'ez najve@e. zna,enjaI i H(o
*voji0 (o*-jedi+a0a jedan od najzna,ajniji& do.aFaja $ *vje'*Aoj (ovije*'iI. On je *'o(io
.er0an*'vo * Ar)@an*Ao5an'i,Ao0 A$-'$ro0 i o*'vario (red$vje' za raFanje Ar)@an*Ao. Za(ada.
Sa0o je Aa'o-i,Aa 4rAva 0o.-a %i'i (o*redniA iz0eF$ .er50an*'va i Ar)@an*'va a $ i*'i 0a& i
an'i,Ae A$-'$rne 'radi+ije. Arijev*'vo nije za 'o %i-o *(o*o%no1 ono nije i0a-o ni *'varne vjer*Ae
dina0iAe1 ni'i je i0a-o Aorijene $ A$-'$rno0 *vije'$ an'iAe Q arijev*'vo je odavna %i-o iz.$%i-o vez$
* an'iAo0 i (o*'a-o *'rani0 'ije-o0 $ (ravovjerno0 Aa'o-i,Ao0 Sredoze0-j$. Ger0an*Ai narodi i
nji&ove drGavne 'vorevine najve@i0 *$ dije-o0 $(ravo z%o. arijev*'va o*'a-i o*a0-jeni. I Aao
no*i-a+ *'are drGavne i A$-'$rne 0i*-i1 Ri0 je jo) jednaAo vr)io *naGan $'je+aj1 a ri0*Aa je 4rAva 'o
na*-jeFe na*'av-ja-a.
Pa(a je jo) d$.o i0ao $ I'a-iji $-o.$ Aoja je $ve-iAe nadi-azi-a *'ro.o +rAvene o%ri*e. U
(o'($no0 *-o0$ Za(adno. Ri0*Ao. 4ar*'va vod*'vo *$ (re$ze-i 3eon Ve-iAi i nje.ovi na*-jedni+i.
Svije' *e naviAao da $ ono0 ra'no0 0e'eG$1 .-adi i nevo-ji .-eda $ nji0a jedine za)'i'niAe i
*'$(ove1 a oni *e *a0i ni*$ $*'r$,ava-i da $z v-a*'i'$ o(a*no*' vode najvaGnije (o-i'i,Ae (re.ovore
L3eon Ve-iAi $ &$n*Aoj i vanda-*Aoj (rova-iM. Oni *$ ,aA iz +rAveno. ze0-jo(o*jeda da-i za .-adan
($A dovozi'i Gi'o i GiveGne na0irni+e i 'aAo (re$ze-i zada@$ Aoj$ *$ neAada i0a-i +arevi. U *vije*'i
do0a@e. *'anovni)'va *'o(i-o *e $ 'o vrije0e Aa'o-i,an*'vo i na+iona-ni ri0*Ai o*je@aj1 i ri0*Aa je
4rAva1 AaAo je 'o jedno0 (ri-iAo0 reAao A. v. /arna+A1 H(o*'a-a Za(adnori0*Ao 4ar*'vo1
(rene*eno $ re-i.ij*Ao (odr$,je1 a njezin je %i*A$( %io *Arovi'i za(adnori0*Ai +arI.
Sada *e ri0*Aa 4rAva na)-a (red *vojo0 najve@o01 $ (ovije*'i *vije'a od-$,no0 zada@o02
da zajedno * navje*'anje0 vjere Aod FranaAa1 za(o,ne $ naj)iroj o*novi+i (rivoFenje .er0an*Ai&
naroda A$-'$ri1 i da 'aAo na r$)evina0a *'aro. *vije'a *a.radi novi. ?a Ao-iAo *0je-i (ri&va'i'i da je
(o*'ojao neAi (rirodni na*'avaA na (odr$,j$ A$-'$re1 .o*(odar*'va i (o-i'iAe1 i(aA 0ora0o1 zajedno
* najnoviji0 i*'raGivanje0 i i*'raGiva,i0a1 na.-a*i'i da *av 'aj 'oA ne %i %io dovo-jan da o%-iA$je
%$d$@no*'. Tre%a ja*no i*'aAn$'i2 nije *a0o (o-i'i,Aa 0o@ Ri0*Ao. 4ar*'va o'i)-a $ne(ovra'1 i 'oA
an'i,Ae A$-'$re .o'ovo *e (o'($no $Ao,io 2 Hda *e nije (reAo Ar)@an*'va i .er0an*'va (reo%ra'i-a1
an'iAa ne %i i0a-a niAaAve %$d$@no*'iI LS'ein%a+&M. RaFanje Ar)@an*Ao. Za(ada %i-a je za*-$.a
ri0*Ae Aa'o-i,Ae 4rAveQ ona je i Ar)@an*A$ vjer$ i an'i,A$ A$-'$r$ donije-a narodi0a Sjevera1
Aoji0a je (ri(ada-a %$d$@no*'.
O;=
PRVI SUSRET GER?ANSTVA S 4RKVO?
Izvanj*Ai 'oA 'o. *$*re'a1 vjerovje*ni)'vo1 0oGe *e raz0jerno -aAo (riAaza'iQ 0no.o je 'eGe
i*(ravno *&va'i'i $n$'ra)nji razvoj Ar)@an*Ao. Givo'a i do0e' 'o. (ro+e*a.
Prva vjerovje*ni,Aa *redi)'a %i-a *$ *'ari ri0*Ai %i*A$(*Ai .radovi. Oni *$ najve@i0 dije-o0
(reGivje-i .er0an*Ao o*vajanje 'e *$ o*'a-i Aao Gari)'a +rAveno. Givo'a i (od novi0 .o*(odari0a.
JaAe %i*A$(*Ae -i,no*'i na'jera-e *$ o*vaja,e da i& (o)'$j$ i 'i0e *$ za)'i'i-i i o*i.$ra-i do0a@e
*'anovni)'vo. TaAo *$1 na (ri0jer1 .o'ovo *va od ;!B .a-*Ai& %i*A$(*Ai& *ije-a (reGivje-a (rova-$
Ger0ana $ #. i B. *'o-je@$. I*'aA-i *$ *e %i*A$(i ?ar'in iz To$r*a L' 7<8M1 3i%orije iz 3e ?an*a LP
B:
7<8M1 Severin iz K[-na LP oAo #""M1 Aa*nije Avi' iz Vienne LP B;:M1 Re0i.ije iz Rei0*a LP oAo B77M
i 4ezarije iz Ar-e*a LPB#!M. Oni *$ za*-$Gni )'o *e ri0*Ao *'anovni)'vo jo) d$.o odrGa-o (o
.radovi0a iaAo je *va ze0-ja naoAo-o ve@ %i-a na*e-jena Ger0ani0a. OAo #"". .odine *'aja-i *$
*'ari ri0*Ai .radovi Aao oaze ri0*Ae A$-'$re i Ar)@an*'va $*red (odr$,ja za(o*jedn$'o. od
(o.an*Ai& .er0an*Ai& na*e-jeniAaQ Ger0ani *$ .radove iz%je.ava-i. Jo) $ 8. *'o-je@$ o%azire *e
Nrana,Aa .eI Ri$uaria L=779=7#M na H+ive* Ro0aniI $ .radovi0a daj$@i i0 (ravo da Give (o
*voji0 *'ari0 ri0*Ai0 zaAoni0a. U Nrana,Ao0 +ar*'v$ ri0*Ao je (ravo o*'a-o na *nazi Aao o*o%no
(ravo ro0an*Ao. ($,an*'va.
S ro0an*Ai0 .rad*Ai0 *'anovni)'vo0 Givje-a je i 4rAva (o ri0*Ao0 (rav$ LHE++-e*ia vivi'
-e.e Ro0anaIM. Sve do =. *'o-je@a jo) *$ .o'ovo *ve %i*A$(*Ae *'o-i+e $ Ga-iji i Ger0aniji i0a-e
%i*A$(e ri0*Ao. (odrije'-a. Na (ari)Ao0 *inod$ =;#. *$*re@e0o (o (rvi ($' ve@i %roj .er0an*Ai&
i0ena. Kraje0 8. *'o-je@a ve@ina je i0ena .er0an*Ao. (odrije'-a. Pro+e* *'a(anja Ro0ana i
Ger0ana *e zavr)io.
Avi' iz Vienne radio je izvanredno revno na o%ra@enj$ $r5.$ndana. Re0i.ije iz Rei0*a
(o*ve'io *e o%ra@enj$ FranaAa LK-odvi.ovo Ar)'enje #<=. i-i #<:9<<M i o*novao nove %i*A$(ije
LArra*1 3aon1 T&ero$anne1 To$rnai1 4a0%raiM. PoAa'o-i,enje Nrana,Ao. naroda (o-oGi-o je 'e0e-j za
*'a(anje FranaAa * do0a@i0 ($,an*'vo0Q 'o (oAa'o-i,enje %i-o je od-$,no i za (rido%ivanje o*'a-i&
Ger0ana za Aa'o-i,A$ vjer$. PoAorenje A-e0ana L#<=M i nji&ovo $A-a(anje $ Nrana,Ao +ar*'vo LB"=M1
o*vajanje 'i5rin)Ao. +ar*'va LB7;M Aoje *$ izvr)i-i K-odvi.ovi *inovi 'e (ri(ajanje %$r.$nd*Ao.
+ar*'va LB!7>B7#M i Provan*e1 Aoj$ *$ o'e-i I*'o,ni0 Go'i0a LB78M1 o'vori-i *$ vra'a Aa'o-i,Ao0
Ar)@an*'v$ i $ 'i0 ze0-ja0a.
Ka'o-i,Aa vjera da-a je Nrana,Ao0 Ara-jev*'v$1 Aoje je $*Aoro (o*'a-o najjedin*'venije i
naj0o@nije od *vi& .er0an*Ai& Ara-jev*'ava1 $n$'ra)nj$ ,vr*'o@$ i $.-ed $ o*'a-o0 *vije'$. Raz-iA$5
j$@i *e $ 'o0 od o*'a-i& arijev*Ai& .er0an*Ai& drGava1 K-odvi. je *ada i0ao $za *e i do0a@e
Aa'o-i,Ao *'anovni)'vo1 na(o*e vr-o $.-edni Aa'o-i,Ai e(i*Ao(a'Q $Givao je ,aA *i0(a'ije i*'o,no5
ri0*Ao. +ara. Kad je na(oAon +ar Ana*'azije L#<;>B;:M (odije-io K-odvi.$1 *-$Ge@i *e nji0e
(ro'iv i*'o,no.o'*Ao. Ara-ja TeodoriAa Ve-iAo.1 na*-ov ri0*Ao. (o,a*no. Aonz$-a1 iz.-edao je on
ri0*Ao5.a-*Ao0 ($,an*'v$ Aao zaAoni'i na0je*niA imperii romani. On *e1 o(e'1 o*je@ao d$Gni0 da
vr)i najvi)$ ri0*A$ v-a*' LHa$+'ori'a'e0 ro0ana0IM $ Ga-iji i Ger0aniji )'i'e@i ri0*Ae Aa'o-i,Ae
*'aro*jedio+e doA-e .od do*iGe Nrana,Aa 0o@.
Fran+i *$ da-i od$)Aa *vo0 ve*e-j$ z%o. novo. (o-oGaja i z%o. *vo. novo. Ar)@an*Ao.
zada'Aa1 naivno *e 'i0e (ono*e@i. Di,i-i *$ *e *vojo0 Aa'o-i,Ao0 vjero0 Aao izvoro0 *voje 0o@i i
*0a'ra-i *e (o*e%ni0 Kri*'ovi0 )'i@eni+i0a2 o'Aad *$ *e oni A nje0$ oAren$-i1 on i0 daje (o%jed$ i
v-a*'. H3eS )a-i+aI1 Aoja je na*'a-a za (o*-jednji& .odina K-odvi.ove v-adavine LoAo B;"M i Aoja je
za(i*a-a *'aro *a-ij*Ao5Nrana,Ao narodno (ravo1 (o,inje ovi0 rije,i0a2
HEivio Kri*'1 Aoji -j$%i FranAeZ 'i'io nji&ovo Ara-jev*'vo1 *vje'-o0 *voje 0i-o*'i i*($nio
nji&ove $(rav-ja,e1 %ranio nji&ov$ voj*A$1 (od$(irao i0 vjer$1 $dije-io i0 0ir1 rado*' i *re@$1 on1
Go*(odar .o*(odara1 I*$* Kri*'.I
Ve@ *e $ 'o vrije0e javi-a 0i*ao za Aoj$ *e 'aAo .or-jivo %orio Kar-o Ve-iAi2 Fran+i *$ nov
+ar*Ai narod1 Aoji je naAon (ro(a*'i *'aro. Ri0a (ozvan da Ara-jev*'vo Kri*'ovo $ zajedni+i
za(adni& naroda (red*'av-ja i odrGava.
Na Ga-o*'1 'aj idea- nije %a) %io $ *A-ad$ *a *$rovo0 *'varno)@$. i*A$( Gr.$r iz To$r*a
LB7:>B<#M o*'avio na0 je $ *voji& de*e' Anji.a dje-a %istoria 7rancorum Ldovr)eno B<;M veo0a
Ga-o*n$ *-iA$ vjer*Ao5@$doredni& (ri-iAa $ Nrana,Ao0 +ar*'v$ nje.ova vre0ena. A nije ni 0o.-o %i'i
dr$A,ijeZ Narod je (ri.r-io Ar)@an*'vo jedno*'avno *-ijede@i (ri0jer *vo.a Ara-ja1 a i z%o. vanj*Ao.
*jaja Ar)@an*Ao. %o.o*-$Gja1 a ne za'o )'o %i .a na 'o *A-on$-a Ar)@an*Aa (ro(ovijed. Prije Ar)'enja
nije %i-o ni Ar)@an*Ae (o$Ae1 a ni *'aroAr)@an*Ao. Aa'eA$0ena'a. ?a*ovno o%ra@enje ,i'avi& naroda
%i-o je (ovr)no1 jer je (o,e-o Ar)'enje01 a naAon nje.a nije *-ijedio niAaAav Ar)@an*Ai od.oj. TaAo
*e Ar)@an*'vo *a *voji0 vi*oAi0 @$doredni0 za&'jevi0a i *voji0 d$&ovni0 (oi0anje0 o.a 'eA
(o-a.ano i 'e)Ao (ro%ija-o. ?e5rovin)Aa Ara-jev*Aa A$@a i (-e0*'vo dava-i *$ veo0a -o) (ri0jer.
B<
U%oj*'va i *vaFe $ Ara-jev*Aoj A$@i1 ra' i (-ja,Aa 0ed$ ve-iAa)i0a1 nizaA *'$(anj o%razovanja i
@$doredno izo(a,enje $ narod$ zna,ajAe *$ Nrana,Ae (ovije*'i $ =. i 8. *'o-je@$.
Za Nrana,A$ 4rAv$ %i-o je *$d%ono*no )'o *e Ara-jev*Aa A$@a zajedno * ve-iAa)i0a
%ezo%zirno $(-e'a-a $ (o*-ove 4rAve i na 'aj na,in o0e'a-a njezin$ dje-a'no*'. Kra-j *e na0e'n$o
Aao .o*(odar 4rAve1 on je (o*'av-jao %i*A$(e1 *azivao *inode i odreFivao AaAo @e *e Givje'i. DoA *$
na I*'oA$ $(ravo $ 'o vrije0e 'eo-ozi i Aon+i-i rje)ava-i naji*'an,anija 'eo-o)Aa (i'anja1 'eo-o)Aa
0i*ao $ Nrana,Ao0 +ar*'v$ (o*ve je za0r-a. 4rAveni je Givo' (o(ri0io zaArG-ja-e o%-iAe (roGe'e
(o.an*Ai0 o*'a+i0a. Naj.ore je %i-o $(ravo 'o )'o *e Nrana,Aa 4rAva *ve vi)e izo%-i,ava-a $ izn$'ra
*a*vi0 $,0a-$1 a izvana odrezan$ i o*a0-jen$ narodn$ 4rAv$ Aoja *e *a*vi0 -i)i-a veza *a
*veo(@o0 4rAvo0. IaAo *e izravno nije o'+ije(i-a1 njezine veze * Ri0o01 *redi)'e0 za(adne 4rAve1
*a*vi0 *$ %i-e za0r-e.
O ;8
IRSKO5KOTSKA 4RKVA I NJEZINO VJEROVJESNITVO NA KONTINENTU
;. Ir*A$1 Aoja *e *ve do ;". *'o-je@a zva-a i HS+o'ia 0aiorI Lza raz-iA$ od HS+o'ia 0inorI1
dana)nje Ao'*AeM1 Ri0-jani ni*$ niAad o*voji-i. Cini *e da je (rvo Ar)@an*Ao vjerovje*ni)'vo O'oA
(ri0io (rije .odine #"". iz ri'anijeQ 0oGda *$ (rvo *je0e za*ija-i $(ravo redovni+i ?ar'ina iz
To$r*a. #7;. (o*-ao je (a(a 4e-e*'in I FaAona Pa-adija Aao H(rvo. %i*A$(a A Ir+i0a Aoji vjer$j$ $
Kri*'aI > 'aAo je o 'o0e izvje*'io Pro*(er AAvi'an*Ai. -iGe na0 (o*'aje ir*Ao Ar)@an*'vo 'eA $
(ovije*no (o$zdanijoj o*o%i ri'an+a Pa'riAa LoAo 7:B>#=;M1 Aoji *e 0oGe *0a'ra'i (ravi0
vjerovje*niAo0 Ir*Ae.
Pa'riAa *$ oAo #";. ir*Ai (-ja,Aa)i odv$A-i $ Ir*A$ Aao zaro%-jeniAa i ondje *e $(oznao *a
ze0-jo0 i njezini0 jeziAo0. Godine #"8. vra'io *e $ do0ovin$1 a Aa*nije je vjeroja'no *'$(io Aao
redovniA $ *-avni *a0o*'an $ 3erin$ L$ j$Gnoj Ga-ijiM1 za'i0 (o*'ao A-eriA $ A$Serre$1 a onda je
#7!. (o)ao Aao vjerovje*niA $ Ir*A$ i (o*'ao $0je*'o ne'o0 $0r-o. Pa-adija %i*A$( vjerovje*niA.
Kad je .odine #=;. $0ro1 O'oA nije %io *a0o (riveden Ar)@an*'v$ ne.o i +rAveno or.aniziran.
Sije-o 0e'ro(o-ije i +rAveno *redi)'e %io je1 (o,ev)i od ###. .odine Ar0a.& na *jever$ Ir*Ae.
Taj o'oA %ez .radova (o*'ao je 'i(i,an (o *voje0 0ona)Ao0 zna,aj$ +je-oA$(no. +rAveno.
Givo'a. Ve@ izvana *e or.aniza+ija 4rAve (riA-j$,i-a 0no.o%rojni0 *a0o*'ani0a1 Aoji0a je O'oA
$*Aoro %io (reAriven. Ve-iAe *a0o*'an*Ae zajedni+e (red*'av-ja-e *$ $*vaAo0 od %rojni& (-e0ena
ono (ravo +rAveno5re-i.iozno *redi)'e. Ve-iAi i *ve'i o*niva,i *a0o*'ana LFinijan1 Ko-$0%an *'ariji
iz /_ja1 Ko0.a- iz an.ora1 rendan1 Kevin1 Ko-$0%an 0-adiM $Giva-i *$ ve-iA $.-ed1 a od.ovorni
$(rav-ja,i ir*Ae 4rAve ni*$ %i-i %i*A$(i1 ne.o o(a'i. Oni *$ %i-i no*io+i +rAvene j$ri*diA+ije. Za
*-$G%e (o*ve@ivanja1 Aoje (ri(adaj$ *a0o %i*A$($1 oni *$ drGa-i (o jedno. (o*ve@eno. %i*A$(a >
da-i %i1 nai0e1 naj,e)@e Aoje. od *voji& (odreFeni& redovniAa1 (o*ve'i'i za %i*A$(a.
U =. *'o-je@$ %i-o je redovni)'vo izvanredno ra)ireno. Kr)@an*Ao od$)ev-jenje za&va'i-o je
,i'av narod i redovni)'vo je %$ja-o Aao niAad (rije ni Aa*nije. Sa0o*'ani *$ ra*-i i +va-iQ %i-e *$ 'o
)Ao-e d$&ovno. Givo'a i (o%oGno*'i. Iz nji& je iza)-o veo0a 0no.o i *ve'a+a i $,enjaAa. U*Aoro *$
O'oA nazva-i Hin*$-a *an+5'or$0I i Hin*$-a do+'or$0I. To z-a'no do%a ir*Ae 4rAve 'raja-o je *ve do
o'(ri-iAe 8#".
SnaGan $'je+aj redovni)'va dje-ovao je narav*Ai i na o%-iAovanje +rAveno. Givo'a $o(@e.
?a'i,ni *a0o*'an %rin$o *e za d$&ovn$ *Ar% nad (-e0eno0 LA-ano0MQ redovni+i *$ %i-i d$)o%riG5
ni+i1 vodi-i *$ )Ao-e i vr)i-i *-$G%$ oGj$ za ($A. ?ora-i *$ z%o. 'o.a %i'i *ve@eni+i. Jedno0 rije,i
> d$)o%riGni+i *$ $ Ir*Aoj %i-i *ve@eni+i5redovni+i. Redovni,Ai o%i,aji i *a0o*'an*Ai na,in Givo'a
o%-iAova-i *$ %i' *ve@en*'va. PreAo ir*Ao)Ao'*Ai& 0i*ija raza*$'i& (o Evro(i 'e *$ zna,ajAe $
0no.o0e (re)-e i na Ao(no. 4e-i%a'1 0o-i'veni ,a*ovi1 daA-e 'e0e-ji redovni,Ao. Givo'a1 Aoje
naj(rije na-azi0o *a0o Aod 'i& ir*Ai& redovniAa5*ve@eniAa1 *ad *$ $ da-jnje0 'oA$ (ovije*'i
(o*'aja-i *ve 'o vi)e o%avezno0 +r'o0 ,i'avo. *ve@eni,Ao. *'a-eGa na Za(ad$.
="
Sve@eni,Ai i -ai,Ai *'a-eG (ri&va'io je (rije *ve.a a*Ae'*Ae vjeG%e redovni,Ao. Givo'a 'o.a
vre0ena1 i 'o naj(rije $ *a0oj Ir*Aoj a za'i0 i na Kon'inen'$. S-ijedi-i *$ *'ro.e i*(ovijedne (ro(i*e
i 'ra(-jenje. U *voj*'v$ d$)o%riGniAa i d$&ovni& voFa *ve@eni+i5redovni+i (ro0i+a-i *$ (riva'n$1
'ajn$ i do%rovo-jn$ (oAor$ 'e o*o%n$ i*(ovijed1 Aoje *$ *e ve@ d$.o i dr$.dje (o *a0o*'ani0a
o%av-ja-e1 i $ *vije' -aiAa. ?oGda *$ za 'o da-i (o'i+aj od$)ev-jeni *vje'ovnja+i1 0oGda *$ oni za 'o
0o-i-i > va-jda i& *'aroAr)@an*Aa (oAorni,Aa (raA*a1 Aoja je za -aiAe (redviFa-a javn$ +rAven$
(oAor$ i 'o *a0o Aod 'e)Ai& (rije*'$(a1 nije zadovo-java-a. Pojedina,no d$&ovno vod*'vo1 Aoje0$
*$ redovni+i %i-i (odvr.n$'i $ *a0o*'an$ i Aoje je (o*eza-o i $ 'ajne $n$'ra)nje .rije&e1 %i-o je $
*A-ad$ * i*'an,ano0 a*Ae'*Ao0 'eGnjo0 za *avr)eno)@$. Redovni+i1 na Aoje *e *vije' vo-io $ (i'anj$
d$)e o%ra@a'i1 (re(or$,iva-i *$ 'aAvo vod*'vo i -ai+i0a.
I $ *'aroAr)@an*Aoj (oAorni,Aoj (raA*i (o*'oja-o je i*(ovijedanje 'e)Ai& .rije&a1 (a 0aAar 'i
.rije*i o*'a-i i 'ajni. i*A$( je (oAorni+i0a1 Aoji0a *e 'aAva 0o.$@no*' (r$Ga-a *a0o jedno0 $
Givo'$1 odreFivao (oAor$ i (ri0ao i& (onovno $ +rAven$ zajedni+$ i*'o0 naAon i*'eAa vre0ena za
(oAor$. TeA naAon 'o.a (o0irenja LreAon+i-ija+ijeM dava-o *e Aona,no odrje)enje od .rije&a. Novi
o%-iA o*o%ne i*(ovijedi1 Aod Aoje *$ *e i*(ovijeda-i i 'ajni1 $n$'ra)nji .rije*i1 $A-j$,iva-o je
ne(o*redno odrje)enje. Ta *e i*(ovijed vr)i-a Aao Hi*(ovijed na $&oI1 (red *ve@eniAo01 i 0o.-a *e $
*vaAo vrije0e (onovi'i. Kao *red*'vo d$&ovno. vod*'va '$ *$ i*(ovijed -ai+i *ve ,e)@e 'raGi-i i
vr)i-i. U =. i 8. *'o-je@$ 'a *e (raA*a (o,e-a $ ,i'avo0 za(adno0 *vije'$ (ri0jenjiva'i i ona je na
Araj$ i0a-a .o-e0 $'je+aj na (o%oGno*'i ,i'ave Za(adne 4rAve. U*Aoro *e (o,e-a 'raGi'i redovi'a
i*(ovijed (rije (ri,e*'i. Da %i i*(ovjedni+i i0a-i $($'*'vo AaAo da zadaj$ (oAor$1 (ojavi-e *$ *e1
naj(rije $ Ir*Aoj H(oAorni,Ae Anji.eI L3i%ri (oeni'en'ia-e*M1 Aoje *$ *e *a*'oja-e od (o(i*a .rije&a *
'o,no nazna,eno0 (oAoro0. U ,i'avo0 za(adno0 *vije'$ 'aAva $($'*'va za (oAor$ (ri(ada-a *$
(o,ev)i od 8. *'o-je@a 0ed$ (rir$,ne Anji.e *vaAo. *ve@eniAa1 Aoji i& je 0orao (oznava'i i i0a'i da
%i (ravi-no o%av-jao +rAven$ (oAorni,A$ di*+i(-in$. U*Aoro *$ *e $ Ir*Aoj %-a.o'vorne (o*-jedi+e
$voFenja o*o%ne i*(ovijedi $ -ai,Ai *vije' o,i'ova-e $ divno0 (ro+va'$ ,i'avo. re-i.iozno5
@$doredno. Givo'a. AAo *e $*(oredi ir*Aa 4rAva *a 4rAvo0 na Kon'inen'$1 (o*e%no * 4rAvo0 $
0erovin)Ao5Nrana,Ao0 Ara-jev*'v$1 ja*no *e za(aGa .o-e0a raz-iAa iz0eF$ jedne i dr$.e.
!. Una'o, *vo0e *naGno izraGeno0 ana&ore'*Ao0 zna,aj$1 ir*Ao *e redovni)'vo nije
za'vara-o (red *vije'o0Q na(ro'iv %i-o je i*($njeno od$)ev-jeno0 Ge-jo0 za aA+ijo01 Aoja *e
o,i'ova-a $ *naGno0 vjerovje*ni,Ao0 (o-e'$. TeGnja za *a0o@o01 za odvajanje0 od dr$.i& 'jera-a
je redovniAe da Aren$ $ da-eA *vije'1 da Aren$ $ H%ijed$I. Radi Kri*'a %i-i *$ %ez do0ovine1 a i(aA
i0 je ,i'av *vije' %io do0ovina > i 'aAo *$ (ro-azi-i Aroz Ga-ij$1 I'a-ij$1 Ger0anij$1 ,aA 'a0o do
Panonije. Nji&ov a*Ae'*Ai idea- %i-o je *ve'o &odo,a*ni)'vo1 H(eri.rinari (ro 4&ri*'oI. rada'i .r$%i
-iAovi1 * d$.a,Ai0 ($'ni,Ai0 )'a(o0 $ r$+i1 o*'riGene .-ave1 na Aojoj *e iznad ,e-a vidi *a0o $zan
vijena+ Ao*e1 a (ozadi *e *($)'aj$ va-ovi'i (ra0ovi1 (r$Ga-i *$ neo%i,n$ *-iA$. PreAo ra0ena *$
no*i-i o re0en o%je)en$ (-jo*A$ * vodo0 i AoGn$ vre@$ * Anji.a0a1 o vra'$ *$ no*i-i -i0en$ A$'iji+$
* re-iAvija0a i (o*$d$ $ Aojoj @e ,$va'i (o*ve@ene &o*'ije. A*Ae'*Aa 'eGnja da *a0i (o*'an$ *ve
*ve'iji niAaAo i& nije na($)'a-aQ i ($'e0 *$ 0o-i-i i $,i-i1 a (ri 'o0 *$ $ *vojoj ne$0ornoj
vjerovje*ni,Aoj revno*'i i*Aori)'ava-i *vaA$ (ri-iA$ da %i d$)e (rivodi-i Kri*'$.
U *vi0 *$ ze0-ja0a Evro(e dje-ova-i 'i revni ir*Ai ($'$j$@i 0i*ionari1 i *voji0 (ri0jero0 i
*vojo0 rije,i. U.-avno0 *e niAada ni*$ d$.o zadrGava-i na i*'o0 0je*'$Q ne(re*'ano *$ G$ri-i da-je.
Nji&ovo vjerovje*ni)'vo za'o i nije i)-o $ d$%in$ i nije $ *voje0 *(oradi,no0 za0a&$ niAaAo
do*e.-o ni zna,enje ni $'je+aj Aa*nije *$*'avne vjerovje*ni,Ae dje-a'no*'i an.-o*aA*on*Ai&
vjerovje*niAa. I(aA1 i nji&ovo je dje-ovanje donije-o (-odoveQ *a0o*'ani )'o *$ i& oni o*nova-i
(o*'a-i *$ *redi)'a Ar)@an*Ao. Givo'a $ (o-$(o.an*Aoj *redini1 Aoja *e 'eA 0ora-a (rive*'i
Ar)@an*'v$.
&olum$an -laFi LB7">=;BM %io je najzna,ajniji od 'i& ir5*Ao5)Ao'*Ai& ($'$j$@i&
vjerovje*niAa i o*niva,a *a0o*'ana na Kon'inen'$2 nje.ovo je dje-ovanje %i-o naj'rajnije. Godine
B<". Aren$o je * ;! dr$.ova Aao Kri*' *a *voji& ;! a(o*'o-a na *ve'o &odo,a)@e L(eri.rina'io
re-i.io*a (ro 4&ri*'oM (reAo 0ora na evro(*Ao Ao(no. U re'anji1 Ga-iji i $r.$ndiji dje-ovao je *
=;
ne$0orno0 revno)@$ )ire@i vjer$ i re-i.iozno5+rAven$ o%nov$1 na(o*e 0ed$ (-e0*'vo0 i
*ve@en*'vo0. Za$*'avio *e na Araj$ $ Vo.ezi0a i o*novao *a0o*'ane $ Ane.re_j$1 3$Se$i-$ i
Fon'ai5ni1 za Aoje je na(i*ao *'ro.$ re.$-$. Nje.ova a*Ae'*Aa o(ora -i,no*' (o*v$da *e d$%oAo
doi0a-a ($,an*'va1 'aAo da *$ *e oAo nje. oA$(-ja-e ,e'e 0-adi@a Aoje je on od$)ev-javao za
redovni,Ai idea-. Iz *a0e Fon'aine 0o.-o *e Aa*nije o*nova'i jo) B" *a0o*'ana1 Aoji *$ *vi Givje-i (o
Ko-$0%anovoj re.$-i.
Kad *e oAo =;". ne$*'ra)ivo i ener.i,no o%orio na ne@$do5redan i raz$zdan Givo' na dvor$
0erovin)Ao. Ara-ja Te$deriAa II i nje.ove (o z-$ (ozna'e %aAe r$n&i-de1 0orao je (o%je@i iz
3e$Se$i-a. Iz $r.$ndije je (re)ao $ A-e0anij$1 Aoja je jo) $.-avno0 %i-a (o.an*Aa. NeAo je
vrije0e dje-ovao na oden*Ao0 jezer$1 na*'anio *e $ re.enz$1 a onda =;7. (o)ao $ *jevern$
I'a-ij$1 .dje je o*novao o(a'ij$ o%%io. Ondje je i $0ro .odine =;B.
Ko-$0%an je *naGno $'je+ao na +rAveni Givo' $ Nrana,Ao0 Ara-jev*'v$1 na(o*e na
(oAorni,A$ i i*(ovjedni,A$ (raA*$. Nje.ovi 0no.o%rojni $,eni+i1 Aoji i ni*$ %a) *vi %i-i Ir+i > %i-o
i& je i do0a@i& *inova > (reno*i-i *$ (o *vije'$ nje.ov d$&. Sa0o 0a-o nji& zna0o (o i0en$.
Ve@ina i& je Givje-a $ div-jini Aao ne(ozna'i ($*'inja+iQ nji&ove @e-ije i *a0o*'an*Aa na*e-ja (o*'a-i
*$ 0i*ij*Aa *redi)'a za ,i'av$ oAo-in$. Dje-ova-i *$ Aao Ava*a+.
Ir*Ai redovni+i *$ dje-ova-i $ *jeveroza(adnoj Nje0a,Aoj1 $ Frana,Aoj1 Tirin.iji1 a jednaAo i
$ A-e0aniji1 va(*Aoj i avar*Aoj. Pozna'i *$ na0 *v. Ki-ijan iz D6rz%$r.a L0$,en =:<. zajedno *a
dr$.ovi0a Ko-ona'o0 i To'nano0M1 Pir0in LN 8B7M1 Aoji je 8!#. o*novao *a0o*'an Rei+&ena$1
Kor%inijan iz Frei*in.a LP 8!B1 vjeroja'no .a-*Ai Ro0anM1 Frido-in iz SX+Ain.ena LoAo =""M1
Tr$d(er' iz Un'er06n*'er'a-a Aod Frei%$r.a i0 rei*.a$ LP ="8 i-i =#7M1 R$(re&' iz Dor0*a1
a(o*'o- avar*Ae LP oAo 8;:. $ Sa-z%$r.$M1 za'i0 E0eran LE00eranM iz Re.en*%$r.a LP 8;BM.
Pozna'i *$ na0 i Findan iz R&eina$a LP :8:M1 F$r*e$* LP iz0eF$ =#8 i =B7M i nje.ova %ra@a Foi-an
LP oAo =BBM i U-'an L' =:=M1 za'i0 E-i.ije LP oAo =="M1 A0ando1 3a0%er'1 /$%er' i jo) 0no.i dr$.i.
Ne zna0o1 0eF$'i01 .dje i0 je rodni Araj.
O ;:
KRANSTVO U RITANIJI I ANG3OSASKE ?ISIJE NA KONTINENTU
Jo) $ vrije0e Ri0-jana (o*'oja-a je +rAvena or.aniza+ija $ ri'aniji. i*A$(i iz JorAa1
3ondona i 3in+o-na %i-i *$ ve@ (ri*$'ni na Aon+i-$ $ Ar-e*$ L7;#M. Kad *$ *e ri0*Ae -e.ije #"8.
(ov$A-e iz ri'anije1 (rova-i-i *$ (o.an*Ai PiA'i *a *jevera1 a An.-i1 Sa*i i Ji'i * on$ *'ran$ 0ora1
(ro'jera-i *$ Ar)@an*Ao *'anovni)'vo $ za(adna (odr$,ja LDa-e*M i-i na Kon'inen' L$ re'anj$M i
o*nova-i oAo #B". *eda0 Ara-jev*'ava LAn.-i2 ?er+ij$1 I*'o,n$ An.-ij$ i *jevern$ U0%rij$Q Sa*i2
E**eS1 S$**eS i De**eSQ Ji'i2 Ken'M. Kr)@an*'vo je (o*ve (ro(a-o.
;. Kraje0 =. *'o-je@a (o,e-i *$ i*'ovre0eno i Ri0 i ir*Ao5)Ao'*Aa 4rAva vjerovje*ni,Ai rad
0eF$ An.-o*a*i0a. B<=. (o*-ao je (a(a Gr.$r Ve-iAi LB<">="#M (riora ri0*Ao. *a0o*'ana Sv.
Andrije1 A$.$*'ina1 *a jo) ,e'rde*e'ori+o0 redovniAa $ En.-e*A$. Kra-j Ken'a E'&e-%er' (ri0i i&
(rijaznoQ o oGi@$ B<8. A$.$*'in je ve@ (oAr*'io i Ara-ja i * nji0e jo) ;".""" -j$di. Na*'anio *e
za'i0 $ 4an'er%$r_j$. Gr.$r je ne(re*'ano *-ao (oja,anja1 a i *a0 je Givo *$dje-ovao $ 0i*iji. io je
on (rvi (a(a Aoji *e *vje*no oAren$o (re0a Ger0ani0aQ znao *e $d$%i'i $ na,in 0i)-jenja 'i&
(ri0i'ivni& neo%razovani& naroda. Pi*0o Aoje je =";. (o*-ao A$.$*'in$ i ?e-i'$ $ En.-e*A$
*vjedo,i o nje.ov$ *0i*-$ za aA+ij$ i nje.ov$ dar$ da *e (ri-a.odi. Pre(or$,$je $ 'o0 (i*0$
vjerovje*ni+i0a da Ao-iAo je 'o 0o.$@e .rade na (re'Ar)@an*Ai0 re-i.ij*Ai0 o%i,aji0a
i*($njavaj$@i i& Ar)@an*Ai0 d$&o0 i *adrGaje0. Tre%a -j$di0a o*'avi'i nji&ove %ezaz-ene rado*'i2
HJer aAo -j$di0a na 'aj na,in (ri$)'i) izvanj*A$ rado*'1 oni @e -aA)e na@i rado*' $ *voje0 *r+$. Jer
nije 0o.$@e da *e *r+i0a Aoja *e jo) ni*$ o'vori-a *ve odjedno0 od$z0e. TAo *e Ge-i (o(e'i na
vi*oA %rije.1 neAa 'o ne ,ini *AoAo01 ne.o AoraAo0 i (o-aAoI L?G/ E(. II1 ;:<<1 77;M.
U*(je& je %io iznad o,eAivanja. Kra-jevina Ken' (rva *e o%ra'i-a na Ar)@an*'voQ =!#>=77
*-ijedi-i *$ je De**eS i Nor'&$0%er-and. Po.an*Aa reaA+ija1 Aoja je na*'$(i-a (o*-ije *0r'i Ara-ja
=!
EdRina L' =77M1 $%rzo je (ro)-a. Kra-jevi O*Ra-d i O*Rin (onovo (ri&va'e vjerovje*niAe. O*Ra-d
*ad za0o-i da 0$ iz *a0o*'ana /_ (o)a-j$ nove *i-e. Z%o. 'o.a *$ *e (ovre0eno jav-ja-e na(e'o*'i
iz0eF$ ir*Ai& i ri0*Ai& 0i*ionara1 a-i1 rije)io i& je *inod $ S'reane*&a-+&$1 ==#. U*Aoro je ,i'av
an.-o*a*Ai narod (re)ao na Ar)@an*'vo. =:">=<". o%ra'io *e i S$**eS. i*A$( Teodor iz Tar5za LoAo
==:>=<"M1 nad%i*A$( 4an'er%$r_ja1 donio je ne$*(orediv (ro+va' an.-o*a*Aoj 4rAvi i Ar)@an*Aoj
A$-'$ri $ En.-e*Aoj. io je veo0a o%razovan > o%razovanje je %io *'eAao $ A'eni > 'e od-i,an
or.aniza'or i ne(oAo-e%-jivo odan Ri0$.
Veza ir*Ae (o%oGno*'i * ri0*Ai0 d$&o0 (oAaza-a *e $*Aoro veo0a (-odno0. S'ro.a a*Aeza i
ir*Aa (oAorni,Aa di*+i(-ina (o*'avi-e *$ $ 0no.o%rojni0 novi0 *a0o*'ani0a o*nove za %$jni
d$&ovni Givo' i znan*'vena na*'ojanja. An.-o*a*Ae *a0o*'an*Ae )Ao-e1 0ed$ Aoji0a je i )Ao-a $
Gen*Ai0 *a0o*'ani0a1 razvi-e *$ vi*oA$ d$&ovn$ i re-i.iozn$ 'eo-o)A$ A$-'$r$. Taj je (ro+va' 'rajao
do ;;. *'o-je@a. 77 an.-o*a*Aa Ara-ja i Ara-ji+e zavr)i-i *$ Givo' $ *a0o*'ani0aQ !7 Ara-ja i =" Ara-ji+a
)'$j$ *e Aao *ve+i. An.-o*a*Ai redovniA i +rAveni na$,i'e-j eda Ca*ni L=8!>87BM (oAazao na0 je
$ *voje0 (ozna'o0 dje-$ %istoria ecclesiastica !entis *n!lorum veo0a Givo1 AaAo *e $A-a(anje
.er0an*Ao. naroda $ Ar)@an*A$ A$-'$r$ i 0i*aoni *vije' odvija-o i AaAo je divne $*(je&e donije-o.
!. Od Ira+a *$ an.-o*a*Ai redovni+i na*-ijedi-i i ne*av-adiv$ 'eGnj$ da vr)e (eri.rina'io (ro
4&ri*'o1 a * 'i0e i vjerovje*ni,A$ revno*'. Ta je 'eGnja $*Aoro (o*'a-a o*novi+a Givo. 0i*ij*Ao. rada
na Ao(n$1 0eF$ *rodni0 Sa*i0a i FriGani0a. A-i1 $(ravo *e '$ najja*nije (oAaz$je raz-iAa (re0a
ir*Ao0 na,in$ 0i)-jenja. Ir*Ao5)Ao'*Ai vjerovje*ni+i radi-i *$ %ez (-ana i *$*'ava1 o%ra@a-i *$ *e
(ro*'o0 ($A$ (a na*'oja-i da (rido%ij$ d$)e (ojedina+aQ An.-o*a*i *$1 0eF$'i01 Aao vjerovje*ni+i
(o*'$(a-i *a*vi0 dr$A,ije. Oni *$ na*'oja-i da nji&ov rad odo%ri (a(a1 a da i0 Nrana,Ai v-adar
(o0aGe. S'$(a-i *$ * (a(in*Ai0 (o*-ani+a0a i Ara-jev*Ai0 (re(or$Aa0a $ r$+i (red ve-iAa)e1
narodne voFe i (-e0en*Ae vojvodeQ na*'oja-i *$ da naj(rije nji& (rido%ij$. Zna-i *$ oni da je narod
*(re0an da (ode za nji0a. Nji&ov *e (o*'$(aA 'e0e-jio (rije *ve.a na a$'ori'e'$ i +rAvenoj
or.aniza+iji. Oni *$ i*Aori*'i-i ri0*A$ %a)'in$. H?i*ija odoz.oI i0a *a0o onda *0i*ao aAo *e njezin
$*(je& o*i.$ra 'rajno0 +rAveno0 %ri.o0 i or.aniza+ij*Ai0 ov-adavanje0. Povezivanje *
$niverza-ni0 (a(in*'vo0 da-o je nji&ov$ (o'&va'$ )irin$ i *a0o*'a-no*'Q ,$va-o .a je (red 'i0 da
(onovo za(adne $ $*Ae oAvire narodne 4rAve.
Prvi zna,ajni an.-o*a*Ai 0i*ionar %io je Di-Nried1 %i*A$( $ JorA$. Na ($'$ $ Ri01 na Aoji je
(o)ao da i*AaGe (o)'ovanje Ha(o*'o-*Ao0 Anez$ i ne%e*Ao0 vra'ar$I Pe'r$1 a-i jednaAo i nje.ov$
na*-jedniA$1 (a(i1 do%io je =8:9=8<. ov-a)'enje da (oFe (ro(ovijeda'i 0ed$ FriGane. =:<. (o)-a *$
za nji0 dvoji+a nje.ovi& $,eniAa1 E.%er' i Di.%er'. Godin$ dana Aa*nije L=<"M (o)ao je ona0o i
Di--i%rord * jo) dvanae*'ori+o0 dr$.ovaQ i on je (rije 'o.a %io $ Ri0$ i do%io ov-a)'enje. Frana,Ai
0ajordo0 Pi(in L=::>8;#M dodije-i 0$ Donj$ e-d$ Aao 0i*ij*Ao (odr$,je. Ponovo je (o)ao $
Ri0 L=<BM i (a(a 0$ nanovo (odije-i (o*-anje i (o*ve'i .a za %i*A$(a. Iza%ere za'i0 U're+&' za
*voje %i*A$(*Ao *ije-o1 a =<8. o*n$je *a0o*'an E+&'erna+& Aao d$&ovno $(ori)'e za 0i*ijeQ ondje je
$0ro 87B. Pod nje.ovi0 i*A$*ni0 vod*'vo0 za(o,eo je i DinNried oniNa+ije *voj vjerovje*ni,Ai
rad.
II ra%do/&e0 2++4-+*+3
O ;<
DINFRIED ONIFA4IJE I PO3AGANJE TE?E3JA KRANSKOG ZAPADA
io je 'o najve@i od an.-o*aA*on*Ai& 0i*ionara na Kon'inen'$1 jedan od najzna,ajniji&
za(adnja,Ai& A-j$,ni& -iAova1 onaj Aoji je $'ro ($' Ar)@an*Aoj zajedni+i naroda $ Evro(i. Nije on
'o-iAo zna,ajan (o 'o0e )'o je %io vjerovje*niA Nje0a,Ae > (o,a*ni naziv Ha(o*'o-a Nje0a,AeI
do%io je 'eA $ ;=. *'o-je@$ > ve@ z%o. *voje reNor0a'or*Ae i or.aniza'or*Ae dje-a'no*'i i (o*-jedi+a
'e dje-a'no*'i2 on je ne(oAre'n$ Nrana,A$ narodn$ 4rAv$ (riveo nanovo A *veo(@e+rAvenoj za0i*-i1
o*-o%odio je iz njezine o*a0e i (ovezao * Ri0o01 *redi)'e0 *veo(@e 4rAve. Ti0e je on (roAr,io
=7
($' za *avez iz0eF$ Nrana,Ao. Ara-jev*'va i (a(in*'va i o0o.$@io razvoj Aoji je Aa*nije na*'avio
Kar-o Ve-iAi1 a Aoji je na)ao *voj vr&$na+ $ +ar*Aoj Ar$nid%i .odine :"". i $ (onovnoj $*(o*'avi
Za(adno. 4ar*'va O'ona Ve-iAo. .odine <=!. ez nje.a *e ne da za0i*-i'i *&va@anje o *veo(@oj
drGavi *rednje.a vijeAa.
DinNried oniNa+ije rodio *e iz0eF$ =8!. i =8B. $ Ara-jevini De**eS. Od.ojen Aao o%-a' $
*a0o*'ani0a ESe'er i N$r*-in.1 *'eAao je $ N&$'*+e--e$ o%razovanje AaAvo *e $ ono vrije0e $o(@e
0o.-o *'e@i. Ka*nije je ondje i *a0 dje-ovao Aao $,i'e-j1 a 8;=. (od vod*'vo0 Di--i%rorda oA$)ao je
*voj (rvi 0i*ij*Ai (o&od 0ed$ FriGane. Po-i'i,Ae (ri-iAe %i-e *$ ne(ovo-jne1 na(o*e za'o )'o je
iz0eF$ Nrizij*Ao. vojvode Rad%oda L' 8;<M i Nrana,Ao. 0ajordo0a Kar-a ?ar'e-a L8;#>8#;M iz%io
ra'1 'e on *e $*Aoro vra'i $ En.-e*A$. 8;:. .odine (onovno Arene na Ko(no. Prije no )'o @e na
vjerovje*ni)'vo1 Arene $ Ri0 i za'raGi od (a(e Gr.$ra II (o*-anje i na-o.. U Ri0$ je do%io i i0e
oniNa+ije. A1BGA22. dje-ovao je Aao vjerovje*niA1 naj(rije Aao *$radniA Di--i%rordov $ Friziji1 a
onda *a0o*'a-no $ .ornje0 /e**en$ i Tirin.iji. Kao *voje $(ori)'e o*novao je *a0o*'an
A0[ne%$r.. Ze0-ja ve@ $ 'o vrije0e nije %i-a *a*vi0 (o.an*Aa. Ir*Ao5)Ao'*Ai i Nrana,Ai ($'$j$@i
vjerovje*ni+i dje-ova-i *$ na (oneAi0 0je*'i0a1 a-i *voji0 ne(o*'ojani0 na*'$(i0a vi)e *$ )'e'i-i no
Aori*'i-i. oniNa+ije je *(oznao da *e 0ora o*-oni'i na neAi ja,i a$'ori'e' da %i *e odrGao (ro'iv 'i&
0i*ionara i do0a@i& ve-iAa)a. Z%o. 'o.a je 8!!. (o dr$.i ($' Aren$o $ Ri01 da %i .a (a(a (o*ve'io
za %i*A$(a i dao 0$ (re(or$A$ za Kar-a ?ar'e-a. To0 je (ri-iAo0 (o-oGio 'zv. *$%$r%iAarn$
%i*A$(*A$ zaA-e'v$1 Aoj$ *$ no*io+i *eda0 %i*A$(ija $ %-izini Ri0a LA-%ano1 O*'ia1 Por'o5San'a
R$Nina1 Pa-e*'rina1 Sa%ina5Po..io5?ir'e'o1 Fra*+a'i UT$*+$-$0V i Ve--e'riM o%i,ava-i (o-a.a'i (red
(a(o0Q zaA-e'va i& je o%veziva-a na vr-o 'ije*n$ vez$ i jedin*'vo * Ri0o0.
A23GA32. (o,eo je (onovno *voj vjerovje*ni,Ai rad $ /e**en$1 a-i *e *ada (ozivao na
(a(in*A$ (re(or$A$ i naro,i'o na za)'i'no (i*0o Kar-a ?ar'e-a. Kod Gei*0ara je dao (o*je@i
Donarov &ra*'. Po,ev)i od 8!B. *ve *e vi)e (o*ve@ivao or.aniza+iji1 $,vr)@enj$ i (rod$%-jenj$
Ar)@an*'va ja,aj$@i nje.ov (o-oGaj. O*'ao je $ *'a-no0 do(i*ivanj$ *a *vojo0 do0ovino01 iz Aoje
*$ 0$ *-a-i (o0o@ i (o'(or$1 a jednaAo i * (a(o0. Da %i 0$ dao jo) ve@i a$'ori'e' $ or.aniza+ij*Ao0
rad$1 Gr.$r III L87;>8#;M i0enovao .a je 87!. nad%i*A$(o0 %ez *'a-no. *ije-a i ov-a*'io .a (ri
'o0 da (o*ve@$je %i*A$(e $ %i*A$(ija0a Aoje %$de o*novao. U 'o je vrije0e oniNa+ije o*novao niz
novi& *a0o*'ana LFri'z-ar1 za'i0 Gen*Ae *a0o*'ane Ta$%er%i*+&oN*&ei01 .dje je 3io%a %i-a o(a'i+a1
'e Ki'zin.en i O+&*enN$r'1 Aoje je vodi-a TeA-aM. I(aA1 nije %io o*novao jo) ni jedn$ %i*A$(ij$2 nije
za 'o i0ao (ri-iAe. Vjeroja'no *$ 'o o0e-i Nrana,Ai %i*A$(i i (-e0i@i1 Aoji *$ *0a'ra-i da i& on1
*'rana+1 $.roGava $ nji&ovi0 (ravi0a. KaAo1 daA-e1 ,aA ni nad%i*A$(*Ao do*'ojan*'vo a ni a$'ori'e'
ni*$ %i-i dovo-jni1 Arene oniNa+ije 878987:. i (o 're@i ($' $ Ri0 .dje je dao da .a (a(a (o*'avi za
a(o*'o-*Ao. -e.a'a za avar*A$1 A-e0anij$1 /e**en i Tirin.ij$ * naro,i'i0 zada'Ao0 da $ 'i0
ze0-ja0a (rovede ,vr)@$ +rAven$ or.aniza+ij$. U Ri0$ je za *voje dje-o (rido%io nove (o0a.a,eQ
'o *$ %i-i 3$--$*1 Di--i%a-d i D$ni%a-d1 Aoji je $(ravo *'i.ao iz *a0o*'ana ?on'e 4a**ino.
A3<G A=A. (o*ve'io *e oniNa+ije i*A-j$,ivo or.aniza+iji i reNor0i 4rAve $ Nrana,Ao0
+ar*'v$. Naj(rije je avar*Aoj dao novo +rAveno $reFenje 'i0e )'o je %i*A$(ija0a Pa**a$1 Sa-z%$r.1
Frei*in. i Re.en*%$r.1 a Aa*nije L8#BYM i Ei+&*'X''$ odredio nove1 'o,no odreFene .rani+e. Za'i0 je
$ Tirin.iji o*novao %i*A$(ije D6rz%$r.1 $ra%$r. i ErN$r' LnaAon 8#;M. Novi Nrana,Ai v-adari
Kar-0an $ A$*'raziji i Pi(in $ Ne$*'riji $ve-iAe *$ 0$ (o0a.a-i da %i (roveo +rAven$ reNor0$ $
Frana,Aoj. TaAo je oniNa+ije !;. IV 8#7. odrGao Concilium 6ermanicum I" Aoji je (ored
o*'a-o.a (roveo novo $reFenje a$*'razij*Ae 4rAve. Ne zna0o 0je*'o .dje *e on odrGaoQ Kar-0an je
Aon+i-*Ae zaA-j$,Ae (ro.-a*io drGavni0 zaAoni0a. 8#798##. .odine odrGane *$ da-jnje *inode2 $
E*'inne*$ L/enne.a$M za A$*'razij$1 a $ Soi*5*on*$ za Ne$*'rij$. 8#B. ve@ *e odrGava-a o(@a
Nrana,Aa *inoda.
ReNor0$ je oniNa+ije1 Aoji je 8#;. (o*'ao -e.a' za ,i'av$ Nrana,A$ drGav$1 (rovodio $
'ije*noj *$radnji * Nrana,Ai0 v-adari0a. Oni ni*$ *a0o $*voji-i za0i*ao reNor0e ve@ i (ovezano*' *
Ri0o0. 8#8. .odine %i*A$(i oA$(-jeni na jednoj *inodi (od o5niNa+ijevi0 vod*'vo0 $($'i-i *$
(a(i (or$A$ da @e 0$ $vijeA %i'i vjerni. SA-o(-jen je *avez. Pi(in1 Aoji je (o*-ije Kar-0anovo.
=#
od-a*Aa $ *a0o*'an ?on'e 4a**ino L8#8M (o*'ao Nrana,Ai *a50ov-adar1 (re.ovarao je $*Aoro
izravno * (a(o0. On je $za *e i0ao v-a*'i'e Nrana,Ae *avje'niAe za (i'anja +rAvene reNor0e2 o(a'a
F$-rada iz S'. Deni*a i %i*A$(a /rode.an.a iz ?e'za1 na Aoje *e 0o.ao o*-oni'i. oniNa+ijevo je
dje-o $rodi-o (-odo0.
?eF$'i01 oniNa+ij$ Aao da *$ (o*-jednje .odine Givo'a donije-e 0no.o o*o%ni&
razo,aranja. Pi(in je1 dod$)e1 za(o,e'$ reNor0$ *naGno na*'avio. A-i (ri 'o0 je *ve vi)e (o($)'ao
Nrana,Aoj o(ozi+iji (ro'iv oniNa+ija1 'o. '$Fin*Ao. an.-o*a*Ao. vjerovje*niAa1 i radio %ez nje.a.
TaAo *e oniNa+ije na Araj$ (ov$Aao. Frana,Ai ve-iAa)i *$ *(rije,i-i da (re$z0e A[-n*A$ %i*A$(ij$1
Aoja je %i-a i*(raGnjena. 8#:. iza%rao je ?ainz za *voje 0e'5ro(o-i'*Ao *jedi)'e. Ondje je $ *vojoj
o0i-jenoj zad$G%ini F$-di1 Aoj$ je *a0 8##. o*novao i (o',inio o(a'$ S'$r0ij$1 Givio od*ad za *voje
d$)o%riGni,Ae i na'(a*'ir*Ae zada'Ae. Cini *e da nije vi)e i0ao $dje-a $ ve-iAi0 (o-i'i,Ai0
z%ivanji0a 'o. vre0ena. Po *ve0$ *$de@i1 nije *$dje-ovao $ (re.ovori0a iz0eF$ Pi(ina i (a(e
Za&arije L8#;>8B!M o *vr.avanj$ 0erovin)Ae dina*'ije $ Nrana,Aoj drGavi1 a nije i0ao $dje-a ni $
Pi(inovo0 (o0azanj$ za Ara-ja 8B;. i-i 8B!. LT&. S+&ieNNerM.
Kad *e (a(a S'je(an II L8B!>8B8M (ojavio 8B79B#. $ Nrana,Aoj drGavi $ $-ozi 0o-i'e-ja i 'o0
(ri-iAo0 (onovno $z najve@e *ve,ano*'i (o0azao i oAr$nio Pi(ina za Ara-ja1 oniNa+ije *e $(ravo
*(re0ao na *voje (o*-jednje vjerovje*ni,Ao ($'ovanje $ Frizij$. Ondje *$ .a zajedno * jo) (ede*e' i
dvoji+o0 dr$.ova Aod DoAA$0a $%i-i (o.an*Ai FriGani. Nje.ova 0$,eni,Aa *0r' jo) je jedno0
(o're*-a Nrana,A$ drGav$. U *ve,anoj (ovor+i (revez-i *$ nje.ovo 'ije-o $ F$-d$. I*'e je .odine
*A-o(-jen onaj 'aAo zna,ajni $.ovor iz0eF$ (a(in*'va i Nrana,Ae drGave1 Aoje0$ je oniNa+ije
(o-oGio 'e0e-je.
O!"
SAVEZ PAPINSTVA S FRANACKO? DREAVO?
Da %i*0o *&va'i-i *0i*ao i do0e' 'o. *aveza1 0ora0o Ara'Ao raz0o'ri'i *'varni (o-oGaj
jedno. i dr$.o. *$.ovara,a.
;. Pa(in*'vo iz0eF$ I*'oAa i Za(ada
Od (ro(a*'i Za(adnori0*Ao. 4ar*'va L#8=M (o,eo je 4ari.rad5izan' Aao Hnovi Ri0I LAaine
Ro0eM (re*iza'i na i*A-j$,ivo (ravo v-a*'i $ Ri0*Ao0 4ar*'v$. 4ar$ J$*'inijan$ I LB!8 do B=BM
(o)-o je za r$Ao0 da jo) jedno01 (o)'o je (orazio Vanda-e i I*'o,ne Go'e1 $*(o*'avi *jaj i
do*'ojan*'vo ri0*Ae +arevine. ?eF$'i01 ve@ je naredno *'o-je@e donije-o i nove o(a*no*'i. S-aveni i
Avari $.roGava-i *$ +ar*'vo * a-AanaQ ra*(-a0*a-o *e *'aro ne(rija'e-j*'vo * Perzijan+i0a. U(ravo
'o ne(rija'e-j*'vo *a0o )'o
;;=nije $(ro(a*'i-o izan'2 ="B. (rodr-i *$ Sa*anidi *ve do o*(ora1 onda *$ =;B. o*voji-i
*redoze0ne (oArajine do E.i('a1 a na Araj$ *$ =;<. o*voji-i i E.i(a'. 4ar$ /eraA-ij$ I L=;">=#;M
$*(je-o je1 i*'ina1 =!8. Aod Ninive $ 'zv. *ve'o0 ra'$ &a0e'o0 (o'$@i Perzijan+e. To0 (ri-iAo0 o'eo
i0 je Kri*'ov AriG1 Aoji *$ %i-i odnije-i iz Jer$za-e0a L%-a.dan Uzvi)enja *ve'o.a AriGaM. A-i ve@ *$
naredni& .odina nai)-i novi jadi1 od Aoji& *e +ar*'vo vi)e nije 0o.-o o%rani'i.
Prodor *rapa i Islam $(-e-i *$ *e (re-o0no $ *vije' Sredoze0no. 0oraQ raz%i-i *$ *'aro
&e-eni*'i,Ao5ri0*Ao A$-'$rno jedin*'vo i $rodi-i (o-i'i,Ai0 i A$-'$rni0 (o*-jedi+a0a Aoje ni'Ao nije
*-$'io. Sredoze0no 0ore1 *'o-je@i0a (o,e-o jedin*'va za narode na o%a-a0a1 (o*'a-o je $ 'oA$
i*-a0*Ai& o*vajanja %rano0 Aoja @e odvaja'i i*-a0*Ai na jednoj1 a Ar)@an*Ai za(adnja,Ai *vije' na
dr$.oj *'rani. izan' je za(a-a zada@a da %$de (red*'raGa Ar)@an*Ae vjere i Evro(e na i*'oA$ i da je
)'i'i (ro'iv i*-a0*Ae (rova-eQ on je *ve 'o vi)e $(adao iz0eF$ jedne i dr$.e Nron'e.
Iz nezna'ni& (o,e'aAa *'vorio je ?$&a0ed LB8;>=7!M 0ed$ Ara(i0a re-i.iozno5(o-i'i,Ai
(oAre' Aoji je zado%io .o-e0$ $darn$ *na.$. RoFen $ ?eAi1 ve@ *a = .odina *iro,e %ez o+a i 0ajAe1
odra*'ao je Aod *vo. $jaAa. Kad je navr)io !B .odina1 oGenio *e $dovi+o0 %o.a'o. 'r.ov+a i
=B
$(oznao na *voji0 'r.ova,Ai0 ($'ovanji0a (o Siriji i Ara%iji raz-i,i'e vjer*Ae na$Ae1 $ (rvo0 red$
Gidov*'vo i Ar)@an*'vo. Kad je $ ,e'rde*e'oj .odini Givo'a na*'$(io Aao re-i.iozno5dr$)'veni
reNor0a'or 0ed$ *voji0 ze0-ja+i0a1 Aoji *$ jo) %i-i odani (ri0i'ivno0 0no.o%o)'v$1 razvio je
0i*aoni *vije' Aoji $ *e%i jednaAo (ovez$je *'aroara(*Ae1 Gidov*Ae1 Ar)@an*Ae i .no*'i,Ae ideje.
i'ni nji&ov *adrGaj %io je *'ro.i 0ono'eiza0. Kao A-a&ov (roroA (ro(ovijedao je (redanje vo-ji
oGjoj LT Hi*-a0IM i o%e@avao 0$*-i0ani0a LT H(o%oGni0aIM Aao na.rad$ raj na dr$.o0 *vije'$.
Nje.ova jedno*'avna i ja*na na$Aa1 o Aojoj je izjavio da *$ 0$ je (reda-a ne%e*Aa (riviFenja1 a Aoja
je o*i0 jedno%o)'va *adrGava-a i idej$ da je *av -j$d*Ai rad i *$d%in$ o. $na(rijed odredio
LAi*0e'1 Na'a-iza0M i da @e na *$dnji dan *va ,ovjeAova do%ra i z-a dje-a %i'i na.raFena i-i AaGnjena1
*naGno je $z%$Fiva-a i*'o,nja,A$ 0a)'$1 (o.o'ovo (redodG%a0a o raj*Ao0 Givo'$ (o*-ije *0r'i za
0$*-i0ane 'e re-i.iozni0 vjeG%a0a L(ranja1 (e'eroAra'na dnevna 0o-i'va1 (o*' $ 0je*e+$ ra0azan$1
&odo,a)@e $ ?eA$M. Naj(rije je z%o. dr$)'veno5re-i.iozni& *$Ao%a 0orao (o%je@i iz ?eAe L=!!.
.odine1 (o,e'aA novo. ra,$nanja vre0ena1 H&idGraIM1 za'i0 je *a *voji0 (ri*'a)a0a Aren$o $
Ja'&ri%1 Aa*nij$ ?edin$ LT HGrad (roroAovIM. Odav-e (odvr.ne i o%ra'i ara(*Aa (-e0ena. =7". vra'i
*e $ ?eA$1 Aoja 0$ *e (reda-a %ez %or%e. O,i*'i za'i0 Kaa%$1 *'aroara(*Ao *ve'i)'e $ ?eAi1 od
A$0ira i *voj$ na$A$ $,ini ara(*Ao0 na+iona-no0 re-i.ijo0. U*Aoro zav-ada ,i'avo0 Ara%ijo0.
Rana ?$&a0edova *0r' L=7!M za(rije'i-a je (ro(a)@$ ,i'avo0 nje.ov$ dje-$. ?eF$'i01 ve@
(rvi nje.ov na*-jedniA LHAa-iNIM E%$ eAir L=7!>=7#M (onovno $jedini ne*-oGna (-e0ena1 a
nji&ov$ 'eGnj$ za %oje0 i (-ja,Ao0 $*0jeri (re0a *$*jedni0 ze0-ja0a. S$Ao% *a *$*jedni0
ve-iAi0 drGava0a Perzijo0 i izan'o0 o'vorio je razdo%-je .o-e0e ara(*Ae eA*(anzije. Ka-iN O0er
L=7#>=##M (o*'aje o*niva, ara(*Ao. *vje'*Ao. +ar*'va. =7B. o*voji Da0a*A i (o%ijedi (erzij*Ae
Sa*anideQ =78. (ada Jer$za-e0 $ nje.ove r$Ae. =#">=##. za(o*jeda Perzij$1 doA nje.ov
voj*AovoFa A0r$ (odvr.ava E.i(a' L=7<>=#;M. U*Aoro *e ,i'ava *jeverna ANriAa (ri(aja ara(*Aoj
drGavi. TaAo +ije-a *redoze0na o%a-a od Sirije do Gi%ra-'ara (o*'aje ara(*Aa. Pod O0e5ro0 i
nje.ovi0 na*-jedniAo0 O'0ano01 ?$&a0edovi0 ze'o01 na*'aje ;;# *$ra1 (o.-av-ja K$rana1 Aoji
*adrGava Ho%javeI )'o i& je (ro(ovijedao ?$&a0ed. O'0an je (rao'a+ dina*'ije o0ajid*Ai& Aa-iNa1
Aoji *$ od ==;>8B". i0a-i (rije*'o-ni+$ $ Da0a*A$.
Toj *i-ovi'oj ara(*Aoj 'eGnji za )irenje0 %izan'*Ao +ar*'vo nije %i-o dora*-o. ?ora-o je .-eda'i
AaAo (ro*'rani (redje-i iz0i,$ nje.ovoj v-a*'i. Sa0o *e 4ari.rad 0o.ao $ d$.o'rajni0 &eroj*Ai0
%or%a0a L=8#>=8:M $*(je)no %rani'i. Ti0e je 'aj .rad *(a*io za(adni *vije' da .a Ara(i ne
(re(-ave. 8;8>8;:. i*(red 4ari.rada &a0e'i+e *$ (oraGeni 0$*-i0an*Ai na(ada,i1 Aoji *$ na .rad
nava-jiva-i i * 0ora i * Ao(na.
Sa*vi0 je raz$0-jivo da $ 'oj nevo-ji i jad$ izan' nije i0ao *na.e da za)'i'i I'a-ij$ i Ri0 od
3an.o%arda. B=:. oni *$ $ *jevernoj I'a-iji o*nova-i drGav$ LH3o0%ardij$IM *a *jedi)'e0 $ Pa5viji1 a
$*Aoro (ro)ire *voj$ v-a*' i (re0a j$.$. U S(o-e'$ i ene5ven'$1 $ ne(o*rednoj %-izini Ri0a1
na*'ado)e dvije -an.o%ard*Ae vojvodine. $d$@i da *$ $ 'o vrije0e Ara(i o*voji-i i j$Gn$ I'a-ij$1
*(ao je dio I'a-ije (od %izan'*Ao0 v-a)@$ na (odr$,je oAo Ri0a Ld$+a'$* ro0an$*M i Raven$
Lraven*Ai e.zar&a' *a *jedi)'e0 %izan'*Ao. na0je*niAaM. Kad *$ B<!9B<7. 3an.o%ardi (od*jeda-i
Ri01 nije *e .rad 0o.ao nada'i da %i 0$ izan' (o0o.ao. a) Aao )'o je neAad 3eon Ve-iAi izi)ao
(red /$ne i Vanda-e1 'aAo je *ad (a(a Gr.$r Ve-iAi (o)ao $ *$*re' 3an.o%ardi0a (a i& na.ovorio da
(reAin$ o(*ad$ i da *e (ov$A$. U*Aoro 0$ jo) (oFe za r$Ao0 da i& $z (o0o@ Aa'o-i,Ae Ara-ji+e
Teodo-inde o%ra'i na Aa'o-i,Ao Ar)@an*'vo. Gr.$r *e (rvi od (a(a (o,eo naro,i'o zani0a'i za
Ger0ane.
IaAo *$ 3an.o%ardi $*Aoro (ri&va'i-i Aa'o-i,A$ vjer$1 i(aA *$ (o-i'i,Ai *(orovi i nada-je
iz%ija-i. Kad *e Ara-j 3i$d(rand L8;!>8##M na(oAon (ri&va'io *'are (o-i'iAe o*vajanja1 na*'oje@i da
(oAori ,i'av$ I'a-ij$1 I*'o,ni je Ri0 %io (o're*an 'e)Ai0 $n$'ra)nji0 i izvanj*Ai0 Ariza0a. Uza-$d
*$ (a(e va(i-i za (o0o@. izan' nije %io *(o*o%an (o*-a'i voj*A$. U(-e'en $ -an.o%ard*Ae %or%e1
o*'av-jen od +ara1 o%ra'io *e jo) 'ada L87<98#"M (a(a Gr.$r III L87;>8#;M (o (rvi ($' Nrana,Ao0
0ajordo0$ Kar-$ ?ar'e-$ 0o-e@i (o0o@. No on je *A-o(io *avez * 3an.o%ardi0a2 're%ao je nji&ov$
(o0o@ (ro'iv Ara(a $ j$Gnoj Fran+$*Aoj.
==
O*i0 'o.a1 veza Aojo0 je oniNa+ije (ovezao Ri0 i Nrana,A$ drGav$1 jo) nije %i-a
dje-o'vorna. I 'aAo Kar-o $*Ara'i (a(i (o0o@. Pa(i Za&ariji L8#;>8B!M ne (reo*'ade dr$.o ne.o da
* 3i$d(rando0 *A-o(i dvade*e'.odi)nji 0ir. NaAon Ara'Ao. (ri0irja (od Ara-je0 Ra&i*o0 L8##>
8#<M1 Aoji je $)ao $ 0on'eAa5*in*Ai *a0o*'an Aao redovniA1 Ai*'$-N L8#<>8B=M na*'avi *'are
o*vaja,Ae na$0e. Ta nova o(a*no*' za Ri0 na'jera (a($ S'je(ana II L8B!>8B8M da jo) jedno0
za'raGi Nrana,A$ (o0o@. Ovaj ($' *e 0o.ao neAaAo *i.$rnije nada'i da @e .a *&va'i'i. Po-oGaj *e %io
*'$%oAo0 (ro0ijenio. I 'aAo .a je Pi(in1 ener.i,ni *in i na*-jedniA Kar-a ?ar'e-a1 (o'($no $*-i)ao.
!. Frana,Aa drGava (red novi0 zada+i0a
?je*'o 0erovin)Ai& Ara-jeva v-ada-i *$ *ada $ Nrana,Aoj drGavi 0ajordo0i. 8#7. (o*'av-jen
je1 i*'ina1 (o*-jednji 0erovin)Ai Ara-j Ki-deriA III jo) jedno0 na (rije*'o1 a-i1 nje.ovo je zna,enje
%i-o $ $*(ored%i * -i,no)@$ Aao )'o je Kar-o ?ar'e- L8;#>8#;M (o'($no %-ijedo. Kar-$ *e %i-o
(o*re@i-o da Aod To$r*a i Poi'ier*a raz%ije Ara(e L87!M i da *voj (o-oGaj 0ajordo0a iz.radi i
(re'vori $ neo*(orno vod*'vo $ ,i'avoj Nrana,Aoj drGavi. Zai*'a je Kar-o HCeAi@I %io neoAr$njeni
Ara-j Za(ada i Evro($ je *(a*io od i*-a0a i raz%io (o%jedni,Ai (o&od Nana'i,ni& ?$&a0edovi&
(ri*'a)a1 Aoji *$ 8;;. %i-i $(a-i (reAo Gi%ra-'ara $ (anjo-*A$1 na %rzin$ $ni)'i-i za(adno.o'*A$
drGav$ i ve@ o*voji-i j$Gn$ Fran+$*A$.
I nje.ovi *inovi Kar-0an L8#;>8#8M i Pi(in L8#;>8=:M v-ada-i *$ a$'oAra'*Ai. Kad *e
Kar-0an odreAao v-a*'i i $)ao Aao redovniA $ ?on'e 4a**ino L8#8M1 A$+n$o je za do*ada)nje. *a5
0ov-adara Pi(ina ,a* da *vr.ne ne*(o*o%no. zadnje. ,-ana 0e5rovin)Ae dina*'ije (a da *a0 *jedne
na Ara-jev*Ai (rije*'o. KaAo je Aod Ger0ana Ara-jev*Ao do*'ojan*'vo i0a-o d$%oAo re-i.iozno
$'e0e-jenje1 're%ao je on neAi vi)i a$'ori'e' Aoji @e 'aj (o'&va' o(ravda'i i nedo*'a'aA Arvno. (rava
0ajordo0a nado0je*'i'i d$&ovni0 (o0azanje0. KaAo *$ 'ada *'vari *'aja-e1 'o je 0o.ao $radi'i
*a0o (a(a Aoje. je $.-ed i zna,aj od oniNa+ijevi& vre0ena %io (onovo $ vi*oAoj +ijeni. TaAo *e
Pi(in o%ra'io na Za5&arij$ L8#;>8B!M * (re*$dni0 (i'anje0 *0ije -i *e odvaGi'i na 'aAo vaGan
AoraA. U(ir$@i *e na (a(in*Ao odo%renje i *a0i0 'i0e za)'i@en najvi)i0 d$&ovni0 a$'ori'e'o01
i*'$(i Pi(in (red drGavni *a%or $ Soi**on*$ L8B;9B!M 'e dadne da .a iza%er$ za Ara-ja FranaAa. Pa(a
na'o naredi jedno0 od Nrana,Ai& 0e'ro(o-i'a > vjeroja'no 'o nije %io oniNa+ije AaAo *e 'o do*ad
$.-avno0 0i*-i-o > da Pi(ina (o0aGe i 'aAo 0$ $dije-i *aAra-n$ (o*ve'$.
Novo $*0jerenje Nrana,Ae drGave (re0a Ri0$ Aoje je za(o,e-o oniNa+ijevo0 reNor0o0 i
na*'avi-o *e za Pi(ina1 *ad je na)-o *voj od.ovor $ (a(ino0 o*-anjanj$ na FranAe. izan' i
3an.o%ardi za(ravo *$ (ri*i-i-i (a($ da *e od-$,i na 'aj AoraA. To je $i*'in$ %io He(o&a-ni (reoAre'
evro(*Ae (ovije*'iI LT&. S+&ieNNerM. Pa(in*'vo Aoje je *ve do'ad $na'o, 0no.o%rojni0
ne*$.-a*i+a0a %i-o $*0jereno (re0a izan'$1 odvoji-o *e *ada od nje.a i (o'($no *e vra'i-o
za(adno0 *vije'$1 Aoji (red*'av-ja Nrana,Aa drGava.
Kad je $ -je'o 8B7. -an.o%ard*Ai Ara-j Ai*'$-N (onovo za(rije'io Ri0$1 a od izan'a o(e' nije
%i-o niAaAve (o0o@i1 o%ra'i *e (a(a S'je(an na Nrana,Ao. Ara-ja. Za0o-i .a da %i .a (reAo
Nrana,Ao. (o*-an*'va (ozvao i odveo na o*o%ne (re.ovore $ Nrana,A$ drGav$. Pi(in od0a& (ri&va'i.
Nije 'o za nj %i-a *a0o (ri-iAa da *e (a(i od$Gi1 ve@ i (ri-iAa da novo Ar)@an*Ao Ara-jev*'vo1 Aoje je
i0a-o re-i.iozno5@$doredni zada'aA1 $(o'rije%i *voj$ (o-i'i,A$ i vojn$ *i-$ da %i za)'i'i-o 4rAv$. Kad
.a je S'je(an $ *vojoj za&va-ni+i (od*je'io da Ri0 nije *a0o najod-i,nija 4rAva za(adno. *vije'a1
ve@ i dje-o i*'o. ono. *ve'o. a(o*'o-a Pe'ra Aoje. *$ i Fran+i iza%ra-i za *vo. za)'i'niAa1 znao je
(a(a do%ro da @e *e Nrana,Ao (-e0*'vo i ($A razdra.a'i. Pa(ino ($'ovanje $ Nrana,A$ drGav$ $
*'$deno0 8B7. H*i0%o-izira odvajanje (a(in*'va od L%izan'*Aori0*Ao.M i0(erija i (rije-az iz
%izan'*Ao. $ Nrana,Ao razdo%-je nje.ove (ovije*'iI LS+&ieNNerM.
8. *ije,nja 8B#. *A-o(-jen je $ Pon'ion$ (rija'e-j*Ai *avez iz0eF$ Frana,Ae i (a(in*'va. Pi(in
je o%e@ao (a(i (o0o@ (ro'iv Ai*'$-Na1 a $ i*'i 0a& i H(ovra'aAI (odr$,ja Aoja *$ 3an.o%ardi
o*voji-i1 na(o*e Ravene. Kad *$ ra*(rav-ja-i o 'o0 (ovra'A$1 nije vi)e %i-o *(o0ena o izan'in*Ao0
4ar*'v$1 Aoje0 *$ do*ad *va 'a (odr$,ja *-$G%eno (ri(ada-a1 ne.o o *ve'o0 Pe'r$Q Fran+i ni*$ &'je-i
=8
da *e id$ %ori'i za %izan'*Ao. +ara > 'o *$ izri,i'o reA-i > ve@ jedino za *ve'o. Pe'ra i za nje.ove
na*-jedniAe.
U 'ravnj$ 8B#. od-$,i Nrana,Ai drGavni *a%or $ c$ierz_j$ da @e (a($ za)'i'i'i od 3an.o%arda.
S-avno0 darovni+o01 Aoja naGa-o*' nije 'eA*'$a-no *a,$vana1 (riznao je Pi(in S'je(an$ II (ravo na
*va (odr$,ja *rednje I'a-ije1 Aoja @e ne(rija'e-ji0a o'e'i2 T$*+ij$1 Raven$1 Vene+ij$1 I*'r$ i vojvodine
S(o-e'o i eneven'. Ta je (odr$,ja (oA-onio *ve'o0 Pe'r$ i na 'aj na,in (o*'avio 'e0e-je Aa*nije
Crkvene rDave.
Ai*'$-N je1 0eF$'i01 od%io da (re.ovara o 0irno0 rje)enj$ *(ora. 3je'i 8B#. (o%ijede .a
Fran+i i (ri*i-e da i0 (reda ona (odr$,ja. Kad *e dvije .odine Aa*nije (onovno di.ao1 (a ,aA Aren$o
na Ri01 (oF$ Fran+i na novi ra'ni (o&od1 (o%ijede .a i Aona,no $ni)'e. A-i *ad na*'an$ 'e)Ao@e
AaAo da *e ona o%e@ana darovni+a izvr)i. Ni*$ *va 'a (odr$,ja izr$,i-i (a(i. Je*$ -i 0oGda (reza-i
(red za&'jevi0a %izan'*Ao. +araY Dana* 0i ne 0oGe0o raza%ra'i za)'o *$ i& za(ravo zadrGa-i.
U *vaAo0 *-$,aj$1 novo*'vorena 4rAvena DrGava 're%a-a je i (ravn$ o*nov$. Tre%a-i *$ *e $
(rvo0 red$ o%$&va'i'i *'ari (ravni na*-ovi izan'a Aoji *$ izvira-i iz na*-jeFa an'i,Ao. Ri0*Ao.
4ar*'va +ara Kon*'an'ina Ve-iAo.. Ti *e na*-ovi ni*$ odno*i-i *a0o na Ri0 i Raven$ ne.o na,e-no
na ,i'av$ I'a-ij$ i ,i'av Za(ad Aao na ri0*Ao drGavno (odr$,je. izan' je *avez (a(e i FranaAa
*0a'rao izdajo0Q nji&ove 'eri'orija-ne do.ovore ni*$ oni $o(@e (riznava-i.
U 'o0 je vre0en$1 vjeroja'no iz0eF$ 8B". i 8="1 na*'a-a 'aAozvana &onstantinova
darovnica. Ta darovni+a je za(ravo rano*rednjovjeAovna Arivo'vorinaQ i0a-a je o%-iA i*(rave Aojo0
Kon*'an'in ve-iAi (a(i Si-ve*'r$ L7;#>77BM i ri0*Aoj *'o-i+i (re($)'a ,i'av$ za(adn$ (o-ovin$
+ar*'va. U,inio je 'o 'o%oGe Aad je oAo 77". (re*e-io *voj$ (rije*'o-ni+$ iz Ri0a $ izan'. Ta *e
i*(rava za*niva na *'arijoj1 $ B. *'o-je@$ na*'a-oj -e.endi o (a(i Si-ve*'r$1 Nan'a*'i,noj1 *a*vi0
i*&i'renoj (ri(ovije*'i o 'o0e AaAo je +ar Kon*'an'in do%io .$%$1 (a .a je (a(a Si-ve*'ar ,$de*no
iz-ije,io1 a on onda iz za&va-no*'i (redao ri0*Aoj *'o-i+i v-a*' nad Ri0o0 i za(adni0 ze0-ja0a.
?oGda *e ve@ 'a Si-ve*'rova -e.enda za*niva na 'eGnji da *e (a(in*'vo za)'i'i od i*'o,nori0*Ao.
*Ar%ni)'va i o*i.$ra nje.ova +rAvena i (o-i'i,Aa *a0o*'a-no*' na Za(ad$Q naAon *-o0a
Za(adnori0*Ao. 4ar*'va L#8=M i o%ra,$na * I*'o,nori0*Ai0 4ar*'vo0 $ =. i :. *'o-je@$ 0oGe *e
raza%ra'i Ge-ja da *e (a(in*'v$ $ I'a-iji (rizna (o-i'i,Ao vod*'vo1 Aoje je ono de Na+'o ve@ odavna
i0a-o1 a do0a@e 0$ .a ($,an*'vo od$vijeA (riznava-e Krivo'vorini je %i-a *vr&a da '$ 'eGnj$ (ravno
i ($'e0 i*(rave (o'Arije(i1 i 'o %a) $ 'ren$'A$ Aad *$ *e 0ora-a od%i'i i*'o,nori0*Aa (rava na
Raven$1 Ri0 i I'a-ij$.
Z%o. 'o.a *$ na*-$@iva-i da je Arivo'vorina na(rav-jena %a) $ '$ *vr&$ $ Aan+e-ariji %i-o
S'je(ana II L8B!>8B8M %i-o Pav-a I L8B8>8=8M. Nije -aAo Aona,no i (o'($no ja*no $*'anovi'i .dje
je i Aada na*'a-a. I0a-a je $ *rednje0 vijeA$ $(ravo .o-e0 $,inaA. are0 od *redine ;;. *'o-je@a
drGa-i *$ je o(@eni'o $ naj%o-joj vjeri (ravova-jano01 a *-$Gi-a je Aao (ravna o*novi+a ne *a0o
4rAvene DrGave ne.o i (ri0a'a i (a(in*Ae *vje'ovne v-a*'i (o,ev od Gr.$ra VII *ve do Ino+en'a III
i oniNa+ija VIII. I*'o0 *$ NiAo-a iz K$e*a1 3a$ren+ije Va--a i &$0ani*'i ;B. *'o-je@a (o*$0nja-i $
njezin$ (ravova-jano*' 'e $'vrdi-i da je Arivo'vorena.
Kad je (a(a S'je(an !:. *r(nja 8B#. $ S'5Deni*$ de0on*'ra'ivno (onovio Ara-jev*Ao
(o0azanje Pi(ina i nje.ovi& *inova Kar-a i Kar-0ana i nji0a 'o0 (ri-iAo0 dao na*-ov ri0*Ai&
(a'ri+ija > a 'aj na*-ov davao je ina,e *a0o %izan'*Ai +ar > on je vjeroja'no ve@ 'ada1 (ozivaj$@i *e
na Aon*'an'inov*A$ 'o%oGnj$ darovni+$1 'raGio za *e +ar*Aa (rava. Naravno1 za FranAe je 'a (o,a*'
zna,i-a da *$ (re$ze-i nov zada'aA2 da (o*'an$ *i-a Aoje @e )'i'i'i Za(adn$ 4rAv$.
i-o je 'o one i*'e .odine Aad je $0ro *ve'i oniNa+ije.
O!;
KAR3O VE3IKI I OSNUTAK ZAPADNOG 4ARSTVA
=:
Kar-o Ve-iAi L8=:>:;#M1 naj0o@niji v-adar *rednje. vijeAa1 doAraj,io je dje-o Aoje je
oniNa+ije za(o,eo1 a Pi(in na*'avio2 (ovezivanje Nrana,Ae drGave * Ri0o01 i 'i0e je *'vorio
o*novi+$ *veo(@e. za(adno. +ar*'va.
;. Jo) Aao dvanae*'o.odi)nji dje,aA *$dje-ovao je 8B#. (ri *$*re'$ *vo. o+a Pi(ina * (a(o0
S'je(ano0 II $ Pon'ion$1 *$(o'(i*ao je $.ovore i (ri0io +rAveno (o0azanje. 8=:. 0orao je naj(rije
dije-i'i v-a*' *a *voji0 %ra'o0 Kar-0ano0Q Aad je Kar-0an (rerano $0ro LP 88;M (o*'ao je Kar-o
*a0ov-adar i *ad je 0o.ao da $*(je)ni0 vojni0 (o&odi0a *voj$ drGav$ (ro)iri na .o'ovo +ije-$
Evro($ i da je $,vr*'i i izn$'ra i izvana.
IaAo *e1 na.ovaran od *voje 0ajAe er'rade1 Aoja je *vje*no (o0a.a-a (o0ir-jiv$ (o-i'iA$1
oGenio Deziderijo01 A@erAo0 -an.o%ard*Ao. Ara-ja Deziderija1 $*Aoro *e (onovo (ojavi)e
ne*$.-a*i+e iz0eF$ FranaAa i 3an.o%arda. Kad je Kar-o na Araj$1 iz ne(ozna'i& raz-o.a1 oda.nao
Deziderij$ i (o*-ao je na'ra. A njezin$ o+$1 ra' *e vi)e nije 0o.ao iz%je@i. Deziderije je na*'ojao da
o*'vari *avez (ro'iv Kar-a i da za 'o (rido%ije i (a($ /adrijana L88!>8<BM. Kad *e (a(a $*'ezao1
Arene on * voj*Ao0 na Ri0. /adrijan (ozove *ad Kar-a $ (o0o@1 i Kar-o *e $*Aoro (ojavi na ,e-$
*naGne voj*Ae $ I'a-iji i (o%ijedi -an.o%ard*A$ drGav$ L887988#M. Kad je o U*Ar*$ 88#1 jo) doA je
o(*jedao Pavij$1 (o*je'io Ri01 zaA$n$ *e (a(a i Nrana,Ai Ara-j na .ro%$ *ve'o. Pe'ra da @e jedan
dr$.o0 %i'i vje,i'o vjerni. Kar-o je Aao H(a'ri+$* Ro0anor$0I (re$zeo vojn$ o%ran$ Ri0a. Od*ad
@e HdeNen*io e++-e*iae Ro0anaeI %i'i najod-i,nija zada@a Nrana,Ae drGave. S 'e drGave (re)-a je
$*Aoro za)'i'ni,Aa $-o.a na Za(adno 4ar*'vo Aao 'aAvo.
Na U*Ar* 88#. o%novio je Kar-o darovno o%e@anje (a(i Aoje je %io dao nje.ov o'a+ Pi(in.
A-i1 naAon )'o je (o%ijedio Deziderija1 i Aad je (o*-ije 'o.a (o*'ao *a0 Ara-j 3an.o%arda (a $ I'a-iji
i0ao i v-a*'i'e in'ere*e1 oA-ijevao je da i*($ni o%e@anje. Sve do 8:;. od$.ov-a,i-i *$ *e (re.ovori.
I*'o0 'e .odine (riznao je Kar-o (a(i ri0*A$ vojvodin$ i raven*Ai e.zar&a'1 Pen'a(o-i*1 Sa%in$1
j$Gn$ T$*+ij$ i jo) neAo-iAo dr$.i& 0anji& (redje-a Aao *a0o*'a-na $(ravna (odr$,ja. TaAo je
Aona,no na*'a-a Crkvena rDava" Aoja je (o*'oja-a *ve do .odine ;:8". i Aoja je doGivje-a
*vaAojaA$ *$d%in$1 a-i je i(aA Ri0*Aoj 4rAvi (r$Ga-a *a0o*'a-no*'1 a ,e*'o joj %i-a i na 'ere'. I*'r$ i
Vene+ij$ (a(a nije do%io. Ni -an.o%ard*Ae vojvodine eneven' i S(o-e'o ni*$ 0$ (ri(a-e. Ta
(odr$,ja Kar-o je o*vojio 8:8. i zadrGao i& za *e. PreAo nji& je 0i*-io o*i.$ra'i v-a*' nad I'a-ijo0.
Prva de*e'-je@a Kar-ove v-adavine *-$Gi-a *$ da %i *e iz.radi-a Nrana,Aa drGava i o*i.$ra-e
njezine .rani+e. NaAon )'o je Kar-o $,vr*'io *voj +rAveno5re-i.iozni (o-oGaj *avezo0 * (a(in*'vo0
i * Ri0*Ao0 4rAvo01 0o.ao je *ad *naGnije (rovodi'i *voja o*vajanja i 'o jednaAo i $ i0e vjere i
4rAve1 Aoji0a je on %io ov-a)'eni za)'i'niA. Nje.ovi *$ ra'ni (o&odi %iva-i $*0jereni i*A-j$,ivo
(ro'iv (o.ana i nevjerniAa1 Aoji *$ *a *vi& *'rana (rije'i-i .rani+a0a +ar*'va. Svi nje.ovi ra'ni
(o&odi i0a-i *$ z%o. 'o.a i +rAveno5vjer*Ai i vojno5(o-i'i,Ai zna,aj2 i0a-i *$ i& i Aad je Are'ao na
0$*-i0ane $ (anjo-*Aoj1 i Aad %i zavoj)'io na (o.an*Ae Sa*e1 Avare1 S-avene i Ce&e na *jever$ i
i*'oA$ *vo.a +ar*'va. Po-i'iAa i re-i.ija (o*'ado)e jedno 'e i*'o2 onaj Ao.a %i (odvr.ao1 o%ra'io %i *e
na Ar)@an*'vo1 a (oAr)'enje 'i& naroda zna,i-o je $ i*'i 0a& i nji&ovo (odvr.avanje (od vr&ovn$
v-a*' FranaAa.
Ne0a *$0nje da je Kar-o $ *voji0 dje-i0a %io (roGe' i*Areni0 o*je@aje0 od.ovorno*'i i da
0$ je %i-o *'a-o i da (ro)iri Ar)@an*A$ vjer$ i Ar)@an*Ao @$doreFe1 a jednaAo da i (ro)iri *voj$
(o-i'i,A$ 0o@. Dana* naravno vi)e ne 0oGe0o (ro*$di'i )'o je $ (ojedino0 *-$,aj$ %i-o ono .-avno.
Ve@ i *a0o (i'anje o 'o0e anaAroniza0 je * o%ziro0 na oAo-no*' da je (o-i'i,Aa re-i.iozno*' $ ono
vrije0e od-$,iva-a o *ve0$. 88:. vojevao je Kar-o (ro'iv Ara(a $ (anjo-*AojQ da %i za)'i'io (onovo
o*vojeno (odr$,je $ *jevernoj (anjo-*Aoj1 o*novao je 8<B. )(anjo-*A$ 0arA$. 8:<. i)ao je (ro'iv
S-avena1 8<;. 8<B. i 8<81 (ro'iv Avara1 :"B9:"=. (ro'iv Ce&a1 :":>:;;. (ro'iv Dana+aQ najd$Gi i
najo.or,eniji %i-i *$ *a*Ai ra'ovi Lod 88! do :"#M.
Podvr.avanje Sa*a %i-o je za *'varanje jedin*'vene Nrana,Ae drGave Givo'na (o're%a. Za
vjerovje*ni)'vo nije %i-o (ovo-jno )'o je %a) $ ovo0 *-$,aj$ (oAr)'avanje o,i'o %i-o naj$Ge
(ovezano * (o-i'iAo0. Od 88!. razvi-o *e iz (o,e'ni& Aazneni& eA*(edi+ija1 z%o. *a*Ai& $(ada1
o.or,eno rvanje1 Aoje je 'raja-o *ve do :"#. i 'raGi-o ne(re*'ano nove Nrana,Ae (o&ode $ Sa*A$. 888.
=<
drGao je Kar-o $ Pader%orn$1 $*red *a*Ae ze0-je1 drGavni *a%or na Aoje0 je *vi0 Sa*i0a naredio da
(ri0e Ar)@an*'vo1 a ze0-j$ je razdije-io $ vjerovje*ni,Ae oAr$.e. rojni *a*Ai ve-iAa)i (ri0i-i *$
zai*'a Ar)'enje i Ar)@an*'vo *'ade %rzo na(redova'i. A-i1 $*Aoro $*-ijedi (ro'$$dara+2 (od
Did$Aindovi0 vod*'vo0 iz%ije *i-ovi'a %$na L8:!>8:BM1 i 'o $ vrije0e Aad *e Kar-o na-azio $
(anjo-*Aoj. U*'ani+i na(adn$ Nrana,Ae ,e'e na %rd$ S6n'e-$ i raz%ij$ i&. Kar-o *e od0a& (oG$ri $
Sa*A$ i *'ane *e Arvavo *ve'i'i. Po'$,e %$n'ovniAe1 a onda naredi da Nrana,Aa voj*Aa (o%ije #B""
zaro%-jeniAa Aod Verdena na A-er$. Taj (oAo-j (ro$zro,i jo) Ge)@$ 0rGnj$. Did$Aind1 Aoji je
(o%je.ao $ Dan*A$1 (odjari nov $*'anaAQ 8:B. je i 'a nova (o%$na *-o0-jena1 a *a0 *e Did$Aind (o5
Ar*'io $ A''i.n_$.
Jo) neAo-iAo ($'a $*'ado)e Sa*i i *a0o je na*i-no (re*e-javanje 'i*$@a Sa*a $ Nrana,A$
0a'i,n$ ze0-j$ i na*e-jivanje Nrana,Ai& *'anovniAa $ Sa*A$ *0iri-o ze0-j$ (o,e'Ao0 <. *'o-je@a.
O*novane *$ nove %i*A$(ije L?6n*'er1 O*na%r6+A1 Pader%orn1 ?inden1 re0en1 Verden na A-er$1
/i-de*&ei0 i /a-%er*'ad'M1 a niAn$-i *$ i *a0o*'aniQ 'e *a0o*'ane (odredi-i *$ rajn*Ai0 %i*A$(ija0a
$ Ko-n$ i ?ainz$1 Aoje *$ 'i0e (onovo (o*'a-e nad%i*A$(ije. &Jln je (ored (rija)nji& *voji&
*$Nra.an*Ai& %i*A$(ija $ 36''i+&$ LneAada)nje0 Ton.ern$M i U're+&'$1 do%io jo) *a*Ae %i*A$(ije
?6n*'er1 ?inden 1 re0en i O*na%r6+AQ -ain1 je do%io S(e_er1 Dor0*1 S'ra*%o$r.1 A$*.%$r.1
Kon*'anz$1 4&$r1 Ei+&*'X'' i D6rz%$r. i A 'o0e jo) *a*Ae dije+eze Pader%orn1 Verden1 /a-%er*'ad' i
/i-de*&ei0. U 'oA$ 'e or.aniza+ije %i*A$(ija1 i*(re(-e-a *e Sa*Aa *a Nrana,Ao0 ze0-jo01 i 'o *e
(oAaza-o veo0a Aori*ni0. Kr)@an*'vo je naAon ra'a za,$do %rzo $&va'i-o Aorijenje $ Sa*Aoj.
Sa0o*'ani *$ (ro+va-i L:!!. Korve_Q oAo :"". Derden1 E**enM. Sredino0 <. *'o-je@a na*'a-a je ovdje
od ne(ozna'o. (je*niAa divna HS(a*i'e-jeva (je*anI LH/e-iand53iedIM Aoja je *-iAa-a (ovije*'
*(a*enja Aao da *e odi.ra-a $ Sa*Aoj i Aao da je Kri*' %io *a*Ai vojvoda Aoje0$ *e *a*Ai narod
zaA-eo na vjerno*'. Taj i*'i *a*Ai narod ve@ je $ ;". *'o-je@$ *vojo0 +ar*Ao0 dina*'ijo0 O'onova+a
dao Ar)@an*Ao0 d$&$ divne -i,no*'i i no*io+e Ar)@an*Ao5nje0a,Ae drGavne ideje1 Aoje je *rednji
vijeA i*Aovao. Da ni*$ Sa*i $A-o(-jeni $ Nrana,A$ drGav$1 *i.$rno Ar)@an*Ao. za(adno. *veo(@e.
+ar*'va niAad ne %i %i-oQ 'o nije odvi)e *0iona 'vrdnja.
!. Kar-o je *voj Ara-jev*Ai zada'aA1 zada'aA voFe1 *&va@ao (o'($no $ Ar)@an*Ao0 d$&$. Kao
idea- -e%di-o 0$ je (red o,i0a o*'varenje a$.$*'inov*Ae H%oGje drGaveI > za *'o-o0 0ora-i *$ 0$
iz 'o. dje-a ,i'a'i. S ve-iAo0 -j$%av-j$ i %ri.o0 *'arao *e za re-i.iozno5+rAveno i A$-'$rno $zdizanje
*voji& naroda. Znao je da i& 0ora naj(rije od.oji'i i o%razova'i aAo Ge-i da i& (re'o(i $ *naGan1
jedin*'veni i (o'($no za'voreni Ar)@an*Ai narod. DrGao je $ *vojoj r$+i ne *a0o *ve ni'i (o-i'i,Ao.
ne.o i d$&ovno. Givo'a *voje .o-e0e drGave Aoja je $*Aoro o%$&va'i-a ,i'av$ Evro($.
TeGi)'e nje.ove drGave (re0je*'i-o *e $ 'o vrije0e *a Seine na Rajn$. 8:=. (o,eo je .radi'i
(a-a,$ $ *achenu. Po,ev)i od 8<". ona 0$ je %i-a naj0i-ije %oravi)'e i ondje 0$ je %i-a redovi'a
(rije*'o-ni+a. Na nje.ov$ dvor$ oA$(-ja-i *$ *e veo0a %rojni -j$di Aoji *$ ona0o do-azi-i da %i
'raGi-i (ravo1 da %i iz0o-i-i (o0o@1 a i za'o da %i *'eA-i d$&ovno o%razovanje. Kar-o je znao (riv$@i
*e%i *naGne d$&ove. Aa+&en*Aa dvor*Aa aAade0ija (o*'ade $*Aoro vr&$n*Ao d$&ovno *redi)'e za
,i'avo Nrana,Ao +ar*'vo. ?ed$ oni0 0no.o%rojni0 dvor*Ai0 i drGavni0 *-$G%eni+i0a Aoji *$
%oravi-i $ Aa+&en$1 na-azi-o *e i 0no.o *ve@eniAa. Po,ev)i od 8:<. ondje *$ *e ,e*'o odrGava-e
+rAvene *inode.
Aa+&en*Aa dvor*Aa Aa(e-a1 Aoja je 8<B. (o $zor$ na %izan'*Ae .raFevine LS. Vi'a-e $ Raveni1
/a.ia SoNia $ 4ari.rad$M do%i-a H+ar*A$I A$(o-$1 (o*ve@ena je vjeroja'no ;8. *r(nja :""1 a (o*'a-a
je Aa*nije jedin*'veni *i0%o- Ar)@an*Ao5za(adnja,Ae drGavne i +ar*Ae ideje. Na *'arodrevno0
Kar-ovo0 +ar*Ao0 (rije*'o-j$ $ aa+&en*Aoj Aa'edra-i (ri0io je O'on Ve-iAi <7=. znaAove
Ara-jev*Ao. do*'ojan*'vaQ *ve do .odine ;B7;. ondje je oAr$njeno jo) 7" nje0a,Ai& v-adara. U
rizni+i aa+&en*Ae Aa'edra-e ,$va-e *$ *e Aaro-in)Ae re-iAvije1 a od vre0ena O'onova+a i drGavni
dra.$-jiQ 'a je rizni+a jo) i dandana* jedna od naj%o.a'iji& $ za(adno0 *vije'$ L3o'arov AriG1
evande-i*'ari1 (a--a d\oro1 z-a'ni a0%on i'd.M.
O*i0 $ Ara-jev*Aoj dvor*Aoj )Ao-i eva-a je (od Kar-ovo0 %riGno0 za)'i'o0 znano*' i
$0je'no*' i $ %rojni0 Aa'edra-ni0 )Ao-a0a i .-a*ovi'i0 *a0o*'ani0a. Sve *e 'o jo) Are'a-o
8"
$.-avno0 $ oAviri0a o%razovanja na*-ijeFeno. od an'iAe. Kar-o je *vje*no na*'av-jao Ar)@an*Ao5
an'i,A$ (redaj$. ?-adi Nrana,Ai nara)'aj i0ao *e d$&ovno od.oji'i na an'i,Ai0 $zori0a da %i
Aa*nije izna)ao v-a*'i'e 0i*aone i $0je'ni,Ae o%-iAe. SaA$(-ja,Aoj revno*'i1 * Aojo0 *$ Kar-o i
nje.ovi $,enja+i *a *vi& *'rana dono*i-i1 nje.ova-i i od .re)aAa ,i*'i-i *(i*e A-a*i,ne an'iAe1 za5
&va-j$je0o ve@in$ A-a*i,ni& 'eA*'ova Aoje (o*jed$je0o. Za (re(i*ivanje 'i& *(i*a *-$Gi-i *$ *e
novi0 -je()i0 o%-iAo0 (i*0a1 'zv. Aaro-in)Ao0 0in$*A$-o01 Aoja *e $ *$*'av$ ,e'irij$ +r'a ve-iAi& i
0a-i& *-ova (re.-edno *a*'av-ja-a $ ja*ne o%-iAe rije,iQ Aaro-in)Aa 0in$*A$-a o*'a-a je o*novni o%-iA
*rednjovjeAovno. (i*0a > jo) i dana* *e njo0e *-$Gi0o $ na)oj 'zv. -a'ini+i. U .-a*ovi'i0 )Ao-a0a
$ Aaa+&en$1 Trier$1 To$r*$ i dr$.dje razvi-a *e jedin*'vena $0je'no*' (i*anja Anji.a * (redivni0
0inija'$ra0a1 Aoje *$ jo) $.-avno0 o(ona)a-e an'i,Ae $zoreQ Anji.e *$ i0a-e *A$(o+jene $veze1
zaA-o(+e od rez%arene %je-oAo*'i1 a (i*ane *$ naro,i'i0 Ara*o(i*o0 Le,Ai evanFe-i*'ar1
Gode*Aa-Aov evanFe-i*'ar1 Adin r$Ao(i* $ Trier$ i'd.M.
Naravno1 (o*e%na *e (aGnja (o*ve@iva-a Sve'o0 (i*0$ i -i'$r.ij*Ai0 Anji.a0a. U,eni
An.-o*a* A-A$in LP :"#M i Za(adni Go' Teod$-N Or-ean*Ai LP :!;M1 Aoje je Kar-o (riv$Aao *e%i1
'r$di-i *$ *e da %i (o(ravi-i %i%-ij*Ai 'eA*'. Da %i $ Nrana,Aoj drGavi o%novio -i'$r.ij$ Kar-o je iz
Ri0a nar$,io jedan (ri0jeraA .re.orijan*Ao. *aAra0en'araQ $ Aaro-in)Ao *e vrije0e odvija-a iz5
0eF$ ri0*Ae i Nrana,Ae 4rAve (-odna iz0jena -i'$r.ij*Ai& Anji.a. Kar-o *e $o(@e 'r$dio da o*'vari
(ri*n$ d$&ovno5re-i.iozn$ (ovezano*' * Ri0o0Q ono )'o je neAad oniNa+ije %io (o,eo1 'o je Kar-o
*vje*no na*'avio i dovr)io. TaAo je od (a(e /adrijana iz0o-io (ro)iren$ z%irA$ (ravni& (ro(i*a
Dionizija ?a-o.a1 Aoja je %i-a na *nazi $ Ri0$2 &'io je da '$ z%irA$ $vede Aao (ravn$ o*novi+$ i za
Nrana,A$ 4rAv$. Za *a0o*'an*A$ reNor0$ $ Nrana,Ao0 +ar*'v$ > a 'aAva reNor0a %i-a je (o're%na
> na%avio je iz ?on'e 4a**ina (rije(i* enediA'ove re.$-e. Ve@ je (rije 'o.a na jedno0 vojno0
(o&od$ $ j$Gn$ I'a-ij$ 8:8. (o*je'io %enediA'in*Ai 0a'i,ni *a0o*'an i ondje vidio L'o%oGnjiM
(ra(ri0jeraA enediA'ove re.$-e. I0ao je vi*oAo razvijeni *0i*ao za red1 (a je od0a& *(oznao
vrijedno*' (rvo%i'ne redaA+ije i njezin izjedna,eni 'rijezni jeziA i raz%ori'i *0i*ao za (raA'i,ni Givo'.
ReNor0a Aoja je zaA-j$,ena na aa+&en*Ai0 *inoda0a :"!1 :;=1 :;8. i :!!1 Aoj$ je (rovodio o(a'
enediA' iz Aniane LP :!;M1 i0a-a je *redi)'e $ novoo*novano0 *a0o*'an$ Korne-i06n*'er$ Aod
Aa+&ena. enediA'ova re.$-a (o*'a-a je o%avezna za *ve Nrana,Ae *a0o*'ane.
Kar-o je *naGno na*'avio i +rAven$ reNor0$ Aoj$ je (o,eo oniNa+ije. Pri'o0 je *ve vi)e
vodio ne *a0o vanj*Ae ne.o i $n$'ra)nje +rAvene (o*-ove. O%jav-jivao je drGavne zaAone o o%novi
+rAveno. Givo'a1 *azivao drGavne *inode1 a (reAo *voji& Ara-jev*Ai& iza*-aniAa L0i**i do0ini+iM
*'a-no je nadzirao ne *a0o drGavni ne.o1 )'ovi)e1 i +rAveni Givo'. ?oGe *e *0a'ra'i1 i 'o * (ravo01 da
je on dovr)io %oniNa+ij*A$ reNor0$1 a-i *e (ri 'o0 ne *0ije (revidje'i da je 'o0 na*'ojanj$ oAo
o%nove dao *voj -i,ni (e,a' > Aoji je o%-iAovao nje.ov v-a*'i'i v-ada-a,Ai idea- > a 'aj idea- %a) i
nije (o'($no od.ovarao oniNa+ijevi0 (redodG%a0a.
7. Kar-ovo *&va@anje v-adavine no*i-o je 'aAoFer (e,a' 'eoAra+ije. S'arozavje'ne Aon+e(+ije
*naGno *$ $'je+a-e na nje.ovo 0i)-jenje. U Ar$.$ *voji& (o$zdaniAa vo-io je da .a zov$ Ara-je0
Davido0. Svoj$ N$nA+ij$ o%av-jao je Aao od o.a (o*-ani i (ozvani voda i za)'i'niA Ar)@an*'va
novo. %oGje. naroda. Jo) na NranAN$r'*Aoj *inodi 8<#. $zeo je na*-ov HreS e' *a+erdo*I1 a 8<=. *voj$
Ara-jev*A$ d$Gno*' *aGeo je $ jedno0 (i*0$ (a(i 3eon$ III ovi0 rije,i0a2 ;a'a je zada@a da *ve'$
Kri*'ov$ 4rAv$ izvana za)'i'i0o or$Gje0 da ne (od-e.ne (red nava-a0a (o.ana i da je nevjerni+i
ne o($*'o)e1 a izn$'ra da o*i.$ra0o o(@e (riznavanje Aa'o-i,Ae vjere. 3a'a je zada@a da (o($'
?oj*ija1 r$Aa0a Aoje *$ $zdi.n$'e (re0a o.$1 (o0aGe'e na)e vojne na(ore da %i*'e za Ar)@an*Ai
narod $vijeA i *va.da iz0o-i-i (o%jed$ nad nje.ovi0 ne(rija'e-ji0a.I
U Kar-ovi0 (redodG%a0a *ve je vi)e ne*'aja-o raz-iAa iz0eF$ *vje'ovno. i d$&ovno.1
(o.o'ovo od ono. vre0ena Aad *e $(oznao * %izan'*Ai0 *&va@anje0 +ar*'va. Kao )'o *e +ari.rad*Ai
$a1ileus o*je@ao za)'i'niAo0 (ravo*-av-ja1 (a radi 'o.a *e%i $zi0ao (ravo da *aziva *a%ore i da *e
$(-i@e $ di*+i(-in$ i $,enje 4rAve1 'aAo *e i Kar-o *0a'rao vr&ovni0 .o*(odaro0 Nrana,Ae 4rAve1
ra*(o-a.ao je +rAveni0 do%ri0a Aao *vje'ovni0 Ara-jev*Ai0 do%ri0a1 (o($njavao je %i*A$(ije i
*a0o*'ane -j$di0a Aoje %i *a0 iza%rao. Ti0e )'o je %i*A$(e i o(a'e $zvi*ivao i ,inio i& d$&ovni0
8;
Hve-iAa)i0aI1 $(rezao %i i& $ zada@e Aoje *(adaj$ $ (odr$,je drGavne v-a*'i. TaAo oni ni*$ vi)e %i-i
naj(rije (a*'iri i d$)o%riGni+i1 ve@ *$ i& *0a'ra-i d$&ovni0 drGavni0 *-$G%eni+i0aQ (riviA-i *$ *e da
(ri0aj$ drGavne $($'e1 a (ri-iAo0 (rovoFenja *voji& d$&ovni& zada'aAa vo-jAo *$ *e o*-anja-i na
za)'i'$ drGave LH%ra+&i$0 *ae+$-areIM. U drGavno0 vojno0 $*'roj*'v$ ,e*'o *$ *e *$*re'a-i %i*A$(i i
o(a'i na ,e-$ o%or$Gani& ,e'a. Ono (ro'iv ,e.a *e oniNa+ije neAad 'aAo Ge*'oAo %orio1 (o*'a-o je
*ad (onovno o%i,aje0.
O(a*no*' *e na-azi-a i $ 'o0e )'o *$ *e *$vi)e na.-a)ava-i A$-'$rni zada+i 4rAve1 a 'o je -aAo
0o.-o $rodi'i 'i0e da *e za0ra,i njezino (rvo'no re-i.iozno o%i-jeGje. Sve do'-e doA je Kar-o *a0
drGao $zde $ r$+i1 i)-o je neAaAo. Ka*nije1 (od nje.ovi0 *-a%i0 na*-jedni+i0a (onovno je za(o,e-o
njezino (o*vje'ovnjenje.
#. Od izan'a je Kar-o do%io i (o'i+aj da razvije *voj$ v-a*'i'$ +ar*A$ i drGavn$ za0i*ao.
Kao Hv-adar Evro(eI o*'vario je1 o'(ri-iAe do :""1 (o-i'i,Ao jedin*'vo za(adno. *vije'a. Nje.ova
.o-e0a drGava 0o.-a *e do*'ojno 0jeri'i * ara(*Ao0 ve-e*i-o0 i * izan'*Ai0 4ar*'vo0. Kar-ova
drGava %i-a je 're@a ve-e*i-a *re5doze0no5za(adno. *vije'a. S %a.dad*Ai0 Aa-iNo0 /ar$no0 a-55
Ra)ido0 Kar-o je odrGavao veze1 a * I*'o,ni0 Ri0o0 0jerio je *voje *na.e. Kar-ov *'av (re0a
4ari.rad$ %io je * jedne *'rane odreFen (o-i'i,Ao5vojni,Ai1 a * dr$.e *'rane idejno. Ti0e )'o je $
I'a-iji o*vojio Raven$1 a (o.o'ovo Aad je za(o*jeo I*'r$ i j$Gn$ I'a-ij$1 $(ao je $ vojni o%ra,$n *a
izan'o0. I*'ina1 z%o. *-a%o*'i I*'o,nori0*Ao. 4ar*'va1 nije *e 'o. o%ra,$na 0orao oz%i-jno %oja'i.
A-i1 'aj o%ra,$n je za&'ijevao d$&ovn$ ra*(rav$ * 'eGnjo0 %izan'*Ao. +ar*'va da ono %$de .o*(odar
*vije'a1 a 'a 'eGnja je i0a-a *voje re-i.iozne 'e0e-je. I*'o,ni Ri0 je *voje %ez$vje'no (re*izanje da
%$de jedini voda $n$'ar Ar)@an*Ae o%i'e-ji naroda1 izvodio od Kon*'an'ina Ve-iAo. i od nje.ovo.
Ar)@an*Aori0*Ao. i0(erija. I*'o,ni Ri0 je +ar*Ao0 na*-ov$ dao *jaj ne,e. jedin*'veno. i
re-i.iozno.. KaAo *$ Ri0*Ao 4ar*'vo (o'($no izjedna,ava-i * Ar)@an*'vo0 $o(@e1 Ar)@an*Ao
o%ra@enje neAo. naroda zna,i-o je $ i*'i 0a& i (odvr.avanje I*'o,no0 Ri0$ i (riznavanje %izan'*Ae
(rev-a*'i. A-i1 * 'i0e *e Kar-o nije 0o.ao ni &'io (o0iri'i. Nje.ovo (o-i'i,Ao ,a*'o&-e(-je1 (a 0o@ i
ve-i,ina Nrana,Ae drGave1 Aoja *e 0o.-a 0jeri'i *a *vaAo0 dr$.o0 *i-o0 na *vije'$1 ni*$ (odno*i-i
'aAvo (odvr.avanje.
TaAo je %izan'*Ai (ro%-e0 i (i'anje +ara (o*'a-o o*novni0 Kar-ovi0 (ro%-e0o0 'i& .odina.
To nije %i-a 'eA i.ra rije,i0a. or%$ za Ri0*Ao 4ar*'vo i +ar*Ai na*-ov neAi ozna,$j$ Aao
*rednjovjeAovni o%-iA (ro%-e0a zna,enja *vije'a LD. O&ne*or.eM. Kao )'o o'(ri-iAe dana* (riznanje
Ha'o0*Ae 0o@iI zna,i $jedno i (o-oGaj ve-iAe *i-e 0ed$ narodi0a *vije'a1 'aAo je za vrije0e +ije-o.
*rednje. vijeAa (o*jedovanje +ar*Ao. na*-ova i0a-o vr&$n*Ao (o-i'i,Ao zna,enje1 a +ar*Aa je
(o-i'iAa nje0a,Ai& Ara-jeva * 'o. vida do%iva-a *voj$ 'eGin$. I za Kar-a je 'eGnja za +ar*'vo0 %i-a
(o-i'i,Ai (ro%-e0 (rvo. reda. Pri 'o0e i*(o,e'Aa nije (o0i)-jao da I*'o,no0 Ri0$ o'0e +ar*Ai
na*-ov > 'eGio je *a0o za 'i0 da .a (riznaj$ *e%i ravni0.
To0 +i-j$ *-$Gi-a je $ (rvo vrije0e (o-i'iAa Genid%i1 za Aoj$ je +ari+a 0ajAa Irena1 Aoja je
v-ada-a $ 4ari.rad$ $ i0e 0a-o-je'no. *ina Kon*'an'ina VI L8:">8<8M *a0a (r$Gi-a r$A$. Kad je
8:;. za(ro*i-a Kar-ov$ A@erA$ Ro'r$d$ za *vo.a *ina1 (ri*'ao je Nrana,Ai Ara-j dra.e vo-je. Vidio je
$ 'o0e da Nrana,Aoj drGavi (riznaj$ jednaAa (rava Aao i I*'o,nori0*Ao0 4ar*'v$Q Irena *e (aA
nada-a da @e joj 'a Genid%a z%o. drGavni& in'ere*a vra'i'i I*'r$ i j$Gn$ I'a-ij$ i za)'i'i'i je od da-jnji&
Nrana,Ai& o*vaja,Ai& (ro&'jeva. Eenid%eni (-an *e ra*(ao Aad je Kar-o (ri0ije'io da *e $ *voji0
o,eAivanji0a vara i da .a $ I*'o,no0 Ri0$ > i 'o na *a*vi0 dr$.o0 (odr$,j$1 a ne na (o-i'i,Ao0
> i(aA ne *0a'raj$ (o'($no ravno(ravni0.
Po%$d$ za 'o da-o je do.0a'*Ao (i'anje Aoje je I*'oA ve@ odavna (o're*a-o2 kipo$orstvo
LiAonoA-aza0M. ?ora0o *e 'i0 (i'anje0 (oza%avi'i jer je i0a-o ve-iA zna,aj i za 4rAv$ i za (o-i5
'iA$.
Da %i *e narod Izrae-a *a,$vao od 'o.a da (onovno (adne $ v-a*' A$0ira i da *e d$&ovni
oGji %i'aA ja*no i*'aAne1 Izrae-+i0a je $ S'aro0 zavje'$ nareFeno2 HNe (ravi *e%i $rezana -iAa...I
LIz- !"1#Q 3ev !=1;Q Pnz #1;=M. Kad je1 0eF$'i01 o. *a0 (o*'ao ,ovjeAo0 i $ I*$*$ Kri*'$ $zeo
vid-jiv -iA1 $ Novo0 zavje'$ za%rana *-iAa nije 0o.-a i0a'i i*'o zna,enje Aao $ S'aro0 zavje'$.
8!
Una'o, 'o0e1 (ra+rAva *e vr-o d$.o *$zdrGava-a. S-$Gi-a *e radije znaAovi0a i *i0%o-i0a no
-iAovni0 (riAazivanje0 Kri*'a. Naj*'ariji (riAaz ra*(e-a *a,$vao na0 *e iz B. *'o-je@a LS. Sa%ina $
Ri0$M. i-o je 0no.o ne(i*0eni& Ar)@ana (a *e nije 0o.-o *a*vi0 odre@i 'o.a da *e %i%-ij*Ai
(rizori i *ve+i (riAaG$ -iAovnoQ i(aA *$ 0i)-jenja o *0i*-$ i zna,enj$ Kri*'ovi& *-iAa %i-a raz-i,i'a.
Nado)-e *$ i Ari*'o-o)Ae %or%e. Radi-o *e (ri 'o0 o (i'anj$ da -i je $o(@e 0o.$@e i do($)'eno da *e
(riAaz$je Kri*'ova -j$d*Aa narav. S'ro.i doAe'i i 0onoNozi'i za%a+iva-i *$ (riAazivanje Kri*'a1 jer
ni*$ vjerova-i $ (o'($n$ i i*'in*A$ Kri*'ov$ -j$d*A$ narav. I $0jereni *$ drGa-i AaAo $ naj0anj$
r$A$ ne0a *vr&e da *e -j$d*Aa narav (riAaz$je jer 'o (riAazivanje ne0a niAaAva zna,enja $ red$
*(a*enja. AAo *e ve@ o.o,ovjeA Ge-i (riAaziva'i1 0ora *e vodi'i ra,$na o nje.ovoj dvo*'r$Aoj
naravi. A-i1 %$d$@i da *e %oGan*Ao ne 0oGe (riAaza'i *-iAo01 onda *vaAo -j$d*Ao (riAazivanje vodi
$ o(a*no Arivovjerje1 $ ne*'orijev5*'vo > $Ao-iAo *e ,aA * arijev+i0a ne nije,e %oGan*Aa narav
Kri*'ova. I za'o > 'aAo *$ *voj *'av %rani-i > *vaAo -iAovno (riAazivanje Kri*'a 0iri)e na
Arivovjerje (a je o(a*no. A (ored 'o.a1 ($A je *A-on da *ve *-iAe (raznovjerno )'$je1 (a i *-iAe
*ve'a+a1 naro,i'o ?arijin$. Z%o. 'o.a je %o-je da *e *-iAe i )'ovanje *-iAa (o*ve0a za%rani.
Kad *$ Ara(i $(a-i $ Sirij$ i E.i(a'1 0no.i *$ %i*A$(i (od $'je+aje0 nji&ove re-i.iozne
(ro(a.ande (ro'iv *-iAa (o,e-i na(ada'i )'ovanje *-iAa1 Aoje je 0eF$ Ar)@ani0a %i-o ra)ireno i
o0i-je-o. Una'o, 'o0e1 II 'r$-*Ai *a%or1 Aoji *e odrGao $ 4ari.rad$ =<!. .odine za*'$(ao je jo)
-iAovno (riAazivanje Kri*'a. A-i (oAre' (ro'iv *-iAa )irio *e da-je1 a Aad je Aona,no +ar 3eon III L8;8
>8#;M .odine 87". za%ranio $ +ije-o0 +ar*'v$ )'ovanje *-iAa1 raz%$A'ao *e *$Ao%. U narod$ na*'ade
razdor. Ve@ina je (od vod*'vo0 0ona&a o.or,eno %rani-a *-iAe. Pri 'o0 *$ $ 0no.i0 Arajevi0a
i0a-e $-o.$ i (o-i'i,Ae *$(ro'no*'i1 na(o*e $ j$Gnoj I'a-iji1 i Aad *e (a(a Gr.$r III L87;>8#;M na
jednoj ri0*Aoj *inodi izja*nio (ro'iv +ar*Ai& 0jera1 (oo)'rio *e *$Ao% iz0eF$ I*'o,ne i Za(adne
4rAve.
S$Ao% oAo *-iAa do*e.ao je vr&$na+ za +ara Kon*'an'ina V L8#;>88BM. Sa%or $ /ijereji
naredio je 8B#. da *e *ve *-iAe re-i.iozno. *adrGaja $ni)'e. Krvave %$ne1 (ro.oni1 *0aAn$@a > Aoji
*$ $ neAi0 Arajevi0a .o'ovo i*'rije%i-i 0ona&e > (o're*a-i *$ I*'o,nori0*Ao 4ar*'vo1 *ve doA
+ari+a Irena nije (o($*'i-a i 8:8. *azva-a 8. ekumenski sa$or u ;iceji LII ni+ej*AiM 'e na nje0$
(onovno odo%ri-a )'ovanje *-iAa. Z%o. (ri*$'no*'i dvaj$ (a(ini& -e.a'a i z%o. 'o.a )'o .a je (a(a
(riznao1 'o je %io (o*-jednji o(@i zajedni,Ai *a%or I*'o,ne i Za(adne 4rAve. Sa%or je rije)io *(or na
'aj na,in )'o je na.-a*io raz-iA$ iz0eF$ HA-anjanjaI i H)'ovanjaIQ A-anja *e *a0o o.$ LT -a'reiaM1
)'ovanje LT (ro*A_ne*i*M *e 0oGe i*Aaziva'i i *'vorenji0a. Sa%or je (ro.-a*io (ozivaj$@i *e na Ivana
Da0a),an*Ao. LP oAo 8B#M i azi-ija Ve-iAo. LP 78<M da H)'ovanje *-iAe izvire iz (o)'ivanja
(ra-iAaI. Vrijedno*' *ve'e *-iAe1 iAone1 ne (o,iva $ njoj *a0oj1 ne.o $ 'o0e )'o ona $($@$je na
(riAazano. *ve+a odno*no na Kri*'a2 HOnaj 'Ao )'$je *-iA$1 )'$je 'i0e na*-iAano.I.
TaAo je %i-o *ve $ naj-je()e0 red$1 *a0o )'o *$ 'i0e $ izan'$ *a*vi0 0i0oi)-i Kar-a
Ve-iAo.. Kar-o je $ *a0ov-a*no0 (o*'$(A$ +ari,ino01 Aoja je *azva-a o(@i *a%or i vjer*Ao (i'anje
rije)i-a a da nje.a1 Kar-a1 nije ni *a*-$)a-a1 vidio 'aAo 'e)A$ (ovred$ ravno(ravno*'i Nrana,Ae drGave
* I*'oAo0 da je od0a& Ge*'oAo $zvra'io i o'Aazao Genid%eni (-an. Onda je dao (o'i+aj da *e *a*'avi
drGavni *(i*1 'zv. .i$ri Carolini L8<"M1 Aoji *$ $(ereni (ro'iv II ni+ej*Ao. *a%ora i (ro'iv )'ovanja
*-iAa. Sa*'av-ja,i *(i*a1 A-A$in1 a jo) i vi)e Teod$-N Or-ean*Ai1 %i-i *$ (ri 'o01 naravno1 Gr've
*$d%ono*no. ne*(oraz$0a. $d$@i da ni*$ zna-i .r,Ai1 a -a'in*Ai je (rijevod i za rije,
H(ro*A_ne*i*I i za rije, H-a'reiaI i0ao *a0o jedan izraz Hadora'ioI1 oni ni*$ *&va'i-i raz-iA$ iz0eF$
H)'ovanjaI i HA-anjanjaI i *a*vi0 *$ Arivo na(ada-i 'o%oGnje A-anjanje *-iAa0a na I*'oA$. Sav je
*(i* zadojen ja*ni0 (ro'$%izan'*Ai0 o*je@aje0. Taj *(i* 're%a za(ravo *&va'i'i Aao H(ro'e*' Nrana,Ae
drGave (ro'iv i*'o,nori0*Ai& 'eGnji za vod*'vo0 na do.0a'*Ao01 +rAveno0 i (o-i'i,Ao0 (odr$,j$I
LG. /aend-erM.
JednaAo *e 0ora raz$0je'i i Kar-ova (ro'$aA+ija2 *azvao je *inod$ $ FranAN$r'$ L8<#M Ge-e@i
da *e ona *0a'ra o(@i0 *a%oro0. IaAo 'aj *a%or niAada nije (rizna' HeA$0en*Ai0I i(aA 'o nije %i-a
*a0o o%i,na Nrana,Aa drGavna *inoda. Na dnevno0 red$ %i-a je ado(+ijan*Aa za%-$da dvoji+e
)(anjo-*Ai& %i*A$(a1 E-i(anda To-ed*Ao. i Fe-iA*a iz Ur.e-aQ ra*(rav-ja-o *e $z 'o o (i'anj$ )'ovanja
87
*-iAa Aoje je *inoda za%a+i-a > 'e o reNor0a0a na (odr$,j$ A-era1 redovni)'va i naroda. Kar-$ je
%i-o *'a-o da i $ 'i0 *'vari0a ne zao*'ane za %izan'*Ai0 +ar*'vo0.
B. 4ar*Aa Ar$nid%a i njezini (ro%-e0i. Kar-o je 'eGio za 'i0 da .a (riznaj$ +are01 a-i nije
z%o. 'o.a 'raGio da *e %izan'*Ao +ar*'vo $A-oniQ Ge-io je da .a ono (rizna ravno(ravni0. Kao )'o *$
$ #. i B. *'o-je@$ (o*'oja-a dva +ar*'va1 jedno na I*'oA$ dr$.o na Za(ad$1 'aAo je Za(adno 4ar*'vo1
Aoje je #8=. ne*'a-o 're%a-o *ada $*(o*'avi'i1 a Fran+i *$ i0a-i %i'i novi drGavo'vorni narod Za(ada.
Ve@ od 8<B. Kar-o je zaoA$(-jen (o0i)-j$ na +ar*'vo. Po)'o je Nrana,Aoj drGavi *voji0 vojni0
$*(je*i0a dao jedin*'vo i 0o@1 'r$dio *e da di.ne zao*'a-o o%razovanje *voji& naroda1 a *'varanje0
jedin*'vene A$-'$re na*'ojao je *'vori'i novi Nrana,Ai drGavo'vorni narod.
Nje.ove *$ (-anove1 0eF$'i01 o0e'a-i * dvije *'rane1 * jedne *'rane izan' a * dr$.e Ri0.
U 4ari.rad$ je do)-o do raz0iri+a iz0eF$ +ari+e i njezino. *ina1 Aoji je *ad ve@ %io odra*'ao
,ovjeA. Kad je Kon*'an'in $*(o*'avio nove veze * Kar-o01 Irena *e (o(-a)i-a za *voj$ v-a*'1 da-a .a
za'vori'i Ge-e@i .a *e jedno0 za$vijeA rije)i'i1 da-a .a Aona,no L8<8M o*-ije(i'i. Onda je Aao +ari+a
(re$ze-a *a0ov-a*'1 (ri*vojiv)i *e%i i +ar*Ai na*-ov i *v$ v-a*' $ I*'o,nori0*Ao0 4ar*'v$. Kar-o je
(aA (oA$)a $%-aGi'i (a (o)a-je A njoj (o*-an*'vo.
Eena Aao no*i-a+ ri0*Ao. +ar*Ao. (rije*'o-ja1 'o je %i-a ne,$vena novo*'1 'aAvo *e ne)'o nije
(a0'i-oQ a i * (ravno. .-edi)'a i * .-edi)'a (ovije*'i %i-a je 'o *$0njiva *'var. U Za(adno0 Ri0$
od0a& *$ (ov$A-i iz 'o.a zaA-j$,aA da je %izan'*Ao +ar*'vo 'i0e (re*'a-o. Pa(a 3eon III L8<B>:;=M
dade iz%ri*a'i i0e %izan'*Ao. +ara iz -i'$r.ij*Ai& 0o-i'vi i 0je*'o 'o.a $(i*a'i Kar-ovo i0e. U 'o0 *e
'ren$'A$ javi-a 0i*ao ne %i -i *e +ar*Ai na*-ov Aao 'aAav 0o.ao vra'i'i iz izan'a $ Za(adni Ri0 i
(renije'i na Kar-a Ve-iAo.. Kao da je (o-oGaj $(ravo 'raGio da *e izvr)i 'a 'aAozvana translatio
imperii. Cini *e da *$ ve@ 8<=. $ Ri0$ o 'o0e raz0i)-ja-iQ ve@ 'ada je (a(a 3eon III (ozvao Kar-a da
doFe $ Ri0 i da (ri0i izraze odano*'i Ri0-jana.
8<<. (a(a 3eon o*o%no je (o)ao $ Pader%orn (red Kar-a. Iz%i-a je neAaAva %$na (a *$ .a
o'jera-i iz Ri0a. Kar-o 0$ o%e@a (o0o@1 a onda naredne .odine *a0 (ode $ Ri0 da i*'raGi 3eonov$
'$G%$ (ro'iv nje.ovi& (ro'ivniAa. Dva dana (rije oGi@a .odine :"". (o-oGio je 3eon (red jedno0
*inodo0 HzaA-e'v$ o,i)@enjaI i 'i0e *e o,i*'io od o('$G%i )'o *$ i& (ro'iv nje.a %i-i di.-iQ naAon
'o.a (onovno je $veden $ *va *voja (a(in*Aa (rava. Tre%a-o je da 3eon na *a0 oGi@ $ Sv. Pe'r$ (o
Kar-ovoj Ge-ji (o0aGe nje.ova *ina za Ara-ja.
A onda je (a(a (ri-iAo0 %oGi,ne 0i*e L:""M iznenadio Ara-ja2 *'avio je nje0$ *a0o0 Ar$n$
na .-av$ (a .a $z od$)ev-jeno odo%ravanje Ri0-jana (ro.-a*io Ara-je0.
AAo *e 0oGe vjerova'i Kar-ovo0 Givo'o(i*+$ Ein&ard$1 Kar-o *e z%o. 'e iznenadne
Ar$nid%e nije %a) od$)evio. Nje0$ je (red o,i0a -e%dje-o Nrana,Ao za(adno +ar*'vo Aoje %i za$ze-o
*voje 0je*'o (ored i*'o,nori0*Ao.a. Teorija Aoj$ *$ za*'$(a-i 3eon i Ri0-jani2 da *e radi o +ar*Aoj
,a*'i Ri0*Ao. I0(erija Aoja *e $*-ijed 'ran*-a+ije vra'i-a na'ra. $ Za(adni Ri0 a Aoj$ oni (reno*e
na Kar-a1 nije1 o,i'o1 Kar-$ %i-a %a) (o vo-ji. ?ora-a je (ro@i .odina i (o- (a da *e Kar-o * 'i0
ri0*Ai0 +ar*Ai0 na*-ovo0 (o0iri. Po,eo .a je *-$G%eno no*i'i 'eA -je'i :";. Je*$ -i 'o0e %i-i Arivi
(re.ovori o Genid%i1 Aoje je $(ravo $ 'o vrije0e (o,eo iznova vodi'i1 'o *e ne zna. U I*'o,no0 Ri0$
'eA *$ *e naAon (ada Irene L:"!M .odine :;!. $do*'oja-i %ar (ro Nor0a1 (rizna'i Kar-ovo +ar*Ao
do*'ojan*'vo1 'aAo )'o *$ 0$ (rizna-i neAo dr$.orazredno +ar*'vo na Za(ad$.
A-i 'i0e je i(aA oGivje-o za(adno +ar*'vo. Ideja +ar*'va (reGivje-a je i onaj $Ga*ni *-o0 Aoji
je (o'($no1 i (o-i'i,Ai i A$-'$rno1 $(ro(a*'io Aaro-in)Ao +ar*'vo (od Kar-ovi0 na*-jedni+i0aQ 'a je
ideja (ovije*'i Za(ada da-a *adrGaj i *0jer i 'oAo0 *-ijede@i& *'o-je@a.
Kar-o Ve-iAi $0ro je :;#. $ Aa+&en$1 a *a&ranjen je $ jedno0 an'i,Ao0 *arAoNa.$ $ Aa(e-i
(a-a,e. Po'o0*'vo 0$ je * (ravo0 da-o na*-ov HVe-iAiI. HSve'i0I je (ro.-a)en i*'o0 ;;=B. od
(ro'$(a(e Pa*Aa-a III na 'raGenje Friedri+&a ar%aro**e. IaAo Ri0 '$ Aanoniza+ij$ nije (re$zeo1
do($*'io je i(aA *ve do dana*1 da *e Kar-o )'$je Aao 0je*ni *ve'a+.
O!!
RASAP KARO3INKOG 4ARSTVA I HSAE4U3U? OS4URU?I RI?SKE 4RKVE
8#
;. 4ar*'vo
3j$devi'$ Po%oGno0 L:;#>:#"M1 Kar-ov$ *in$ i na*-jedniA$1 nije nedo*'aja-a d$&ovna
*na.a da na*'avi o,evo dje-oQ no on nije %io ni (o-i'i,Ai da-eAovidan ni onaAo dje-a'no od-$,an da
%rani jedin*'vo +ar*'va1 Aoje je %i-o $(ravo *'e,eno.
Pre0a novo (ronaFeni0 izvori0a i i*'raGiva,Ai0 radovi0a $n$'ra)nja 3j$devi'ova
aA'ivno*' iz%ija $ ja*no0 *vje'-$. I0ao je ve-i,an*'ven$ (redodG%$ o Ar)@an*Ao0 i0(erij$
Li0(eri$0 +&ri*'ian$0M i d$Gno*'i0a +ara1 (redodG%$ Aoja je %i-a d$%oAo Ar)@an*Aa a 'e0e-ji-a *e
na A$-'$rni0 o*nova0a. Provodio je ve-iAi reNor0ni (ro.ra0 *vo. o+a. Ti0e je $ (rvo vrije0e
+ije-o0 d$&ovno0 Givo'$ %io zaja0,en jedin*'ven (ro+va'1 Aoji je i (o'rajao. U najnovije vrije0e
*0a'raj$ ,aA (rve .odine 3j$devi'ove v-adavine Ha(*o-$'ni0 vr&$n+e0 Aaro-in)Ao. +ar*'vaI LT&.
S+&ieNNerM.
3j$devi' Po%oGni je (rije *ve.a izvanredno ener.i,no $na(reFivao +rAveni Givo'. iroAo
reNor0no zaAonodav*'vo dono*i odred%e o Aanoni+i0a1 *vje'ovni0 *ve@eni+i0a i redovni+i0a.
Godine :;=. izdao je Institutio canonicorum" Aoja *e nadovez$je na re.$-$ /rode.an.a iz ?e'za1 i
iznova $red$je Givo' *ve@eniAa $ *a0o*'an*Ai0 +rAva0a na 'e0e-j$ zajedni,Ao. Givo'a Lvi'a
+o00$ni*M. :;8. .odine *-ijedio je Capitulare monasticum" Aoji je *vi0 *a0o*'ani0a (ro(i*ao da
*e drGe enediA'ove re.$-e2 enediA'a iz Aniane L' :!;M (o*'avio je za *a0o*'an*Ao. (ovjereniAa za
(odr$,je ,i'ave drGave1 a *a0o*'an Korne-i06n*'er odredio Aao *a0o*'an5$zor. :;<. .odine izdanje
Capitulare ecclesiasticumK 'aj je Aa(i'$-ar1 (rije *ve.a *voji0 odred%a0a o (a'rona'$1 d$%oAo
za*jeAao $ +rAveni Givo'Q donio je (ro(i*e Aoji0a je za)'i'io *ve@en*'vo $ (a'rona'*Ai0 +rAva0a.
TaAo *e nareF$je da *e o*o%a Aoja nije *-o%odna ne 0oGe (o*ve'i'i za *ve@eniAa Q aAo %i neAi
v-a*'e-in Ge-io da *vo. A0e'a (o*ve'i za *ve@eniAa $ +rAvi Aoja je nje.ovo v-a*ni)'vo1 0orao .a je
naj(rije o*-o%odi'i1 0orao 0$ je da'i dovo-jno *red*'ava za Givo' $ o%-iA$ *e-i)no. ze0-ji)'a
L0an*$*M *-o%odno. od na0e'a i $,ini'i .a neovi*ni0. Uz 'o1 i $ +rAva0a $ (riva'no0 v-a*ni)'v$
0o.-i *$ *e *ve@eni+i $%$d$@e (o*'av-ja'i i-i *Aida'i *a0o $z (ri*'anaA %i*A$(a. I 'aAve *$ +rAve1
Aao i nji&ovi *ve@eni+i1 (odvr.n$'e vizi'a+iji i nadzor$ dije+ezan*Ao. %i*A$(a. Ti0e je (onovno
oja,an *redi)nji (o-oGaj nad(a*'iraQ *ve do'ad '$ *$ .o*(odari-i ve-iAa)i1 Aoji *$ nad +rAva0a i0a-i
(rava Aao v-a*ni+i ze0-ji)'a i-i (a'roni.
U*(je*i 'o. zaAonodav*'va (oAaza-i *$ *e na *vi0 (odr$,ji0a d$&ovno. i +rAveno. Givo'a.
Podi.ao *e *'$(anj nao%raz%e. Pro+va-e *$ )Ao-e $z Aa'edra-e i *a0o*'ane. Javi-i *$ *e i (rvi (o'i+aji
*a0o*'a-ne 'eo-o.ije $ .er0an*Ao0 (ro*'or$. U F$-di je dje-ovao Aao o(a' i $,i'e-j R&a%an$*
?a$r$* LP :B=MQ :#8. (o*'ao je on nad%i*A$( $ ?ainz$. U *a0o*'an$ Rei+&ena$ na(i*ao je
Da-aNried S'ra%o LP :#<M *voj$ (ozna'$ HG-o**a ordinariaI $z Sve'o (i*0o Aoja je $ 'oA$ +ije-o.
*rednje. vijeAa %i-a $ ve-iAoj +ijeni. U S'. Ga--en$ *a*'avio je No'.er H?$+ava+I La-%$-$*1 P <;!M
*voje HSeAven+ijeI. Javi-e *$ *e i re-i.iozne (o(ijevAe na narodno0 jeziA$1 Aao )'o je /e-iand1
za'i0 'zv. De**o%r$nn*Aa 0o-i'va i EvanFeo*Aa &ar0onija O'Nrieda iz Dei**en%$r.a L:8"M.
Teo-o)Ai *(or o na$+i o e$&ari*'iji1 Aoji *$ $ *a0o*'an$ 4or%ie vodi-i o(a' Pa*+&a*i$* Rad%er'$* L'
:B<M i nje.ov redovniA Ra'&ra0n$* LP :=:M *vjedo,an*'vo je Givo. d$&ovno. Givo'aQ 'aAvo je
*vjedo,an*'vo i ra*(rava o na$+i o (redodreFenj$1 za Aoj$ je dao (o'i+aj redovniA Go''*+&a-A.
Go''*+&a-A je %io *in neAo. *a*Ao. .roNa1 i jo) *$ .a $ dje'inj*Aoj do%i (reda-i Aao o%5-a'a $
*a0o*'an $ F$-di. S'ro.o (ravno *&va@anje ono. vre0ena nije 0$ do($*'i-o da i*'$(i iz
redovni,Ao. *'a-eGa1 AaAo je 'o Givo Ge-io. O%ja)njenje za *voj$ v-a*'i'$ 'ra.i,n$ *$d%in$ na)ao je $
(re*'ro.oj na$+i o (redodreFenj$1 Aoja *e drGa-a A$.$*'ino5vo. $,enja. Z%o. 'o.a .a je nje.ov
(rija)nji o(a' R&a%an$* ?a$r$*1 Aoji je $ 'o vrije0e (o*'ao nad%i*A$( $ ?ainz$1 na jednoj *inodi $
'o0 .rad$ dao o*$di'i Aao Arivovjer+a L:#:M. Izr$,i-i *$ .a 0o@no0 rei0*Ao0 nad%i*A$($
/inA0ar$1 Aoji .a je (onovno razo'Ario Aao &ere'iAa L*inoda $ c$ierz_j$ :#<M1 (a .a *ve do *0r'i
drGao $ *a0o*'an*Ao0 za'vor$.
8B
Za 3j$devi'a Po%oGno.a na*'avio je vjerovje*ni,Ai rad na *jever$. Predvodio .a je *v.
An*.ar1 Aoji je :!=. i*(ra'io $ Dan*A$ 'a0o)nje. Ara-ja /ara-da1 a onda *e (o'($no (o*ve'io (o5
Ar)'enj$ Dan*Ae i ved*Ae. Sv. An*.ar je :7;. o*novo $ /a0%$r.$ 0i*ij*A$ nad%i*A$(ij$1 Aoj$ *$
:#B. razori-i Nor0ani 'e je 0ora-a %i'i (re0je)'ena $ re0enQ :=#. .odine *jedinjena je *
re0eno0. An*.ar je $0ro :=B. Aao %i*A$( $ re0en$.
Na j$.oi*'oA$ Evro(e dje-ova-i *$ od :=#. 0ed$ S-aveni0a %ra@a -etodije L' ::BM i Liril
L(rvo%i'no Kon*'an'in ' :=< $ Ri0$M Q (reve-i *$ Sve'o (i*0o na *-aven*Ai jeziA i *'vori-i (o*e%n$
-i'$r.ij$ na *-aven*Ao0 jeziA$. NaGa-o*'1 nji&ove je $*(je&e .o'ovo (o*ve $ni)'i-a 0aFar*Aa (rova-a
L<"=M.
Vidi0o1 daA-e da *e 0i*aoni i d$&ovni Givo' 0oGe *a0o onda zdravo razvija'i aAo (o*'oji
$reFena izvanj*Aa o*nova za nje.ovo (o*'ojanje. Ra*a( (o-i'i,Ao. (ore'Aa1 Aoji *e z%io $ <. *'o-je@$
0orao je n$Gno za *o%o0 (ov$@i ne'o0 (ro+va-i d$&ovni i re-i.iozno5+rAveni Givo'.
3j$devi' je *a *vojo0 *$(r$.o0 Ir0in.ardo0 LP :;:M i0ao 'ri *ina1 0eF$ Aoje je jo) :;8.
razdije-io *voj$ drGav$2 naj*'ariji1 3o'&ar do%io je +ar*Ao do*'ojan*'vo1 vr&ovn$ v-a*' i $z 'o *redin$
+ar*'va1 od I'a-ije do A'-an'iAa L(o 3o'&ar$ II nazvano H3o'arin.ijaI1 na )'o (od*je@a i i0e dana)nje
3o'arin.ije > 3orraineM. Pi(in je do%io za(ad Nrana,Ae drGave * AAvi'anijo0 Aao *redi)'e0Q
3j$devi' Aoji je Aa*nije (rozvan HNje0a,AiI1 do%io je i*'oA1 * avar*Ao0 Aao *redi)'e0. Kad je
+ar$ :!7. nje.ova dr$.a Gena J$di'a rodi-a jo) jedno.1 ,e'vr'o. *ina1 Aoje.a *$ Aa*nije (rozva-i
Kar-o0 e-avi01 (ro0ijenio je +ar na J$di'ino nava-jivanje dio%$ +ar*'va 'aAo da je naj0-aFi Aao
na*-jed*'vo do%io A-e0anij$. Pro'iv 'e odred%e (o%$ni)e *e *inovi iz (rvo. %raAaQ 'aAo je za(o,eo
'$Gni ra' 0ed$ %ra@o0 Aoji je doveo do ra*a(a +ar*'va.
Verd$n*Ai0 $.ovoro0 L:#7M razdije-jeno je +ar*'vo na 'ri dije-a i 'aAo je jedin*'vo za(adne
zajedni+e naroda (onovno na($)'eno. I*'ina1 Kar-o De%e-i L:8=>::8M jo) je jedan jedini ($' na
Ara'Ao vrije0e L::B>::8M (onovno $jedinio na*-jed*'vo0 +ar*'vo $ *voji0 r$Aa0a. A-i1 $n$'ra)nji
ra*a( +ar*'va1 za'i0 nor0an*Ai (-ja,Aa)Ai (o&odi1 Aoji *$ vr&$na+ do*e.-i oAo ::"9::;. i %ijeda
Aoj$ *$ $zroAova-i > *ve je 'o %io raz-o. da *$ Kar-a z%a+i-i * (rije*'o-ja. S Arn$-No0 Kor$)Ai0
Lod ::8 do ::<M (o*ve0a je i),ez-o Aaro-in)Ao +ar*'vo. 4ar*Ao do*'ojan*'vo (ri5ra%i)e 'a-ijan*Ai
ve-iAa)i1 i drGa-i *$ .a *ve doA .a O'on Ve-iAi <=!. nije (onovno vra'io 4ar*'v$.
Svje'*Aa (ovije*' ne 'r(i (razni& (ro*'ora. Ra*a( +en'ra-ne +ar*Ae *i-e (redao je neAo@ 'aAo
0o@no Kar-ovo +ar*'vo $ r$Ae izvanj*Ai& ne(rija'e-ja. Na j$.$ *$ Sara+eni (-ja,Aa-i i ro%i-i I'a-ij$ i
*redoze0ne o%a-eQ z%o. nji& je (a(a 3eon IV L:#8>:BBM 0orao Va'iAan za)'i'i'i zido0. S i*'oAa *$
ne(re*'ano (rova-jiva-i ?aFari i $.roGava-i (odr$,je +ar*'va. Na *jever$ i za(ad$ .o-e0e )'e'e
nano*i-i *$ *voji0 (rova-a0a Nor0ani1 (rova-a0a Aoje *$ zadira-e d$%oAo $ $n$'ra)njo*'Q :#B.
*(a-i-i *$ /a0%$r.Q :#=. na(a-i *$ ParizQ ::;>::7. redo0 *$1 (-ove@i $z Rajn$1 ($*'o)i-i *v$
rajn*A$ o%-a*'Q o(-ja,Aa-i *$ i razori-i redo0 K[-n1 Ne$**1 onn1 Aa+&en1 36''i+&1 (a ,aA i 4a0%rai1
Arra*1 A0ien*1 Ko%-enz1 Trier i Rei0*. Da %i *(a*io Pariz1 (on$di i0 Kar-o De%e-i ::7. z-a'a i
*re%ra i do($*'i i0 da o(-ja,Aaj$ $r.$ndij$. io je ne*(o*o%an da o%rani od nji& +ar*'vo. TeA i& je
Arn$-N Kor$)Ai Aod 3[Rena &a0e'i+e (orazioQ o'ada oni vi)e ne@e $(ada'i $ (odr$,je +ar*'va i
*Aren$' @e $ En.-e*A$.
Po-i'i,Ai *-o0 donio je *a *o%o0 i (o'($ni (ad za(adne A$-'$re i 4rAve.
!. 4rAva
Ri0*Aa je 4rAva (od 3eono0 IV L:#8>:BBM1 a na(o*e (od NiAo-o0 I L:B:>:=8M1
doGivje-a Ara'aA $*(on1 a onda *e *roza-a $Ga*no d$%oAo1 (a-a je $ 'aAozvani H*ae+$-$0 o%*+$r$0I1
0ra,no do%a 4rAve.
S$vre0eni+i0a *e NiAo-a ,inio Aao dr$.i (roroA I-ija1 Aoji je ne$*'ra)ivo i 0o@no %ranio
(rava 4rAve i re-i.ije. Nije *e $*'r$,avao da *e o(re Ara-j$ 3o'&ar$ II L:B">:8BM Aad je :=!. *voj$
zaAoni'$ *$(r$.$ T&e$'%er.$ o'jerao a oGenio *e -j$%avni+o0 Da-drado0. Nad%i*A$(e G$n'&ara iz
Ko-na i T&ie'.a$da iz Triera1 Aoji *$ *(re0no (odrGava-i +ara1 NiAo-a je Ara'Ai0 (o*'$(Ao0
8=
*vr.n$o i izo(@io i&. Pro'iv 0o@no. nad%i*A$(a /inA0ara iz Rei0*a L:#B>::!M1 Aoji je ne (i'aj$@i
niAo.a *vr.n$o *vo. (odr$,no. %i*A$(a Ro'&ada iz Soi**on*a L:=7M1 na*'$(io je jednaAo Aao i
(ro'iv nad%i*A$(a Ivana Ravenjanina1 Aoji je :=;. nedo($)'eno (ro)irio *voj$ j$ri*diA+ij$. NiAo-a *e
$(-e'ao $ %izan'*Ae *(orove iz0eF$ (a'rijar&e I.na+ija i Fo+ija ne (oznavaj$@i 'a0o)nje (ri-iAe1 a
(a($ je (ored 'o.a o(a' T&eo.no*'1 o.or,eni (ro'ivniA Fo+ijev1 doveo $ za%-$d$ (odnijev)i 0$
i*Ariv-jeni izvje)'aj o *'anj$ $ 4ari.rad$. NiAo-a je izo(@io Fo+ija L:=7M a I.na+ija (onovno
$*'o-i,io *a *vi0 (ravi0a (a'rijar&e. A Fo+ije je na'o na jednoj i*'o,noj *inodi $ 4ari.rad$ L:=8M
izo(@io (a($ LFo+ijev ra*Ao-M. Taj je *-$,aj jedan od 0no.o%rojni& 'ra.i,ni& ne*(oraz$0a1 Aoji *$
odno* iz0eF$ I*'o,ne i Za(adne 4rAve ne(re*'ano (o.or)ava-i i (ri(rav-ja-i ve-iAi +rAveni ra*Ao-
L;"B#M. 4ari.rad*Aa (ro'$No+ijev*Aa *inoda :=<9:8"1 Aoja *e *a0o na Za(ad$ %roji Aao <.
ekumenski sa$or" (o'vrdi-a je izo(@enje Fo+ija1 Aoji je $ 0eF$vre0en$ (ao Gr'vo0 (ro0jene na
(rije*'o-j$. Fo+ije je $*Aoro zado%io neAada)nji (o-oGaj1 a (riznao .a je i (a(a Ivan VIII L:8!>
::!M. Vjeroja'no je $0ro .odine :<;1 (o0iren * Ri0o0.
NiAo-a I %io je (rvi ve-iAi (red*'avniA *rednjovjeAovno. (a(in*'va1 od Aoje.a za(ravo i
(o'je,$ +rAveno5(o-i'i,Ae za0i*-i Gr.$ra VII i Ino+en'a III. On je 'eGio za 'i0 da *a,$va
nezavi*no*' i *-o%od$ 4rAve od drGavni& za&va'a $ d$&ovne (o*-ove. Nje0$ *a0o0 nije %i-o ni na
Araj (a0e'i da *e 0oGda 0ije)a $ *vje'ovne (o*-ove drGave. A-i1 Aao d$&ovna .-ava 4rAve i
re-i.iozno5@$doredno. (ore'Aa1 *0a'rao *e ov-a)'eni0 da %di nad @$doredni0 Givo'o0 v-adara.
S&va'-jivo je da je (ri 'o01 vr-o vjeroja'no1 %i-o i odreFeno. $(-e'anja. Podr)A$ za 'aAav *'av dava-e
*$ 0$ Pseudoi1idorovi dekretali Aoji *$ na*'a-i iz0eF$ :8#. i :B!1 vjeroja'no $ +rAvenoj (oArajini
Rei0*. To je na)iroAo za*novana z%irAa ve@ino0 Arivo'voreni& i-i i*Ariv-jeni& (a(in*Ai& (i*a0a i-i
i*(rava1 Aoji0a je $ (rvo vrije0e %i-a *vr&a da o*i.$raj$ *a0o*'a-no*' (odr$,ni& %i*A$(a
/inA0ara1 nad%i*A$(a $ Rei0*$. Sa*'av-ja,i *$ *e (ri 'o0 (oziva-i na (a(in$ 0o@1 i*'i,$@i da
jedino (a(a i0a (ravo *$di'i o dje-i0a %i*A$(a. Oni *$ *e o%ori-i na (re*izanje *vje'ovne *i-e1
*$(ro'*'av-jaj$@i joj i (a(in*A$ %e*(rizivn$ v-a*'Q '$ *$ v-a*' 'e0e-ji-i na 'zv. Kon*'an'inovoj
darovni+i1 Aoja *e (rvi ($' *(o0inje $(ravo 'o0 (ri-iAo0. IaAo 'o nije %i-a (rvo'na na0jera1 'o
i*'i+anje (a(in*Ae 0o@i Aori*'i-o je .o-e0o0 ja,anj$ (a(in*Ao. (o-oGaja. Pa(e *i.$rno ni*$ *$d5
je-ova-i $ Arivo'vorini1 a-i $ do%roj vjeri $ njezin$ (ravova-jano*'1 $*Aoro *$ je (o,e-i rado
i*Aori)'ava'i1 (a 'aAo i NiAo-a I. I*'o0 $ KV *'o-je@$ (o,e)e *$0nja'i $ (ravova-jano*' 'i& i*(rava
LNiAo-a iz K$e*a1 TorW$e0ada i dr$.iM. Sve do 'o. vre0ena *i-no *$ $'je+a-e na drGavne i +rAvene
za0i*-i *rednje.a vijeAa. Na 'i0 *$ *e deAre'a-i0a $.-avno0 za*niva-a (a(in*Aa (re*izanja $
(o-i'i,Ai0 *'vari0a $ 'oA$ *rednje. vijeAa.
IaAo je na 'aj na,in (a(in*'vo (od NiAo-o0 I H$*Ao,i-o na 'ren$'aA Aao najvi)a v-a*' $
($Ao'in$ Aoj$ je o*'avi-a1 (o,ev)i od :#71 oron$-a +ar*Aa *i-aI LS+&ieNNerM1 i(aA je (o*-ije NiAo-ine
*0r'i i (a(in*'vo (a-o $ vr'-o. o(@e. ra*a(a. Pa(in*'vo je %i-o -i)eno (odr)Ae *veo(@e +ar*Ae v-a*'i i
$*Aoro je (o'on$-o $ *'rana,Ae (ro%i'Ae deAaden'ni& ri0*Ai& ve-iAa)Ai& o%i'e-jiQ 'aAo je %rzo
iz.$%i-o *voje *veo(@e zna,enje i (o*'a-o i.ra,Aa 0je*ni& ve-iAa)a.
Ve@ je 4ezar aroni$* L' ;="8M za razdo%-je od ::">;"#=1 'j. od Araja Aaro-in)Ao. +ar*'va
(a do (o,e'Aa Gr.$rove reNor0e1 i*Aovao naziv H*ae+$-$0 o%*+$r$0I1 H0ra,no do%aI. No1 od #:
(a(a ,i'avo. 'o.a razdo%-ja ni*$1 *vaAaAo1 %a) *vi %i-i (o*ve -o)i. NeAi *$ od nji& o*o%no ,aA %i-i
vrijedni -j$di1 Aao na (ri0jer enediA' IV L<""><"7M1 a ni*$ %i-i -o)i i neAi (a(e iz o'onov*Ao.
vre0ena (o*-ije <=!. A-i i(aA1 *ve $ *ve0$1 *-iAa )'o j$ je (r$Ga-a ri0*Aa %i*A$(*Aa *'o-i+a niAaAo
nije $ 'o vrije0e %i-a $ *A-ad$ *a *veo(@i0 zna,enje0 (a(in*'va. Pa(in*'vo je *(a-o na njezin$
%i*A$(ij$ i1 Aao 0no.e dr$.e %i*A$(ije 'o.a vre0ena1 (o*'a-o (red0e' (o-i'i,Ai& %or%i div-je.1
v-a*'o-j$%i5vo. (-e0*'va. To (-e0*'vo i jedino ono Arivo je za 'e Ga-o*ne (ri-iAeQ o'Aad je +ara
ne*'a-o1 (a(in*'vo 0$ je izr$,eno na 0i-o*' i ne0i-o*'.
3e.enda o H(a(i*i IvaniI odi.ra-a *e1 navodno1 jo) (rije 'o. vre0ena. Na*'a-a je 'eA $ ;7.
*'o-je@$1 a (ro)iri-a j$ je $.-avno0 (ri,a ?ar'ina O(av*Ao. LP ;!8:M. Pre0a -e.endi neAa djevojAa
iz ?ainza *'$dira-a je $ A'eni (reodjevena $ 0-adi@aQ onda je (o*je'i-a Ri01 .dje *$ je naAon *0r'i
3eona IV1 .odine :BB1 iza%ra-i za (a($. Prijevar$ *$ (ri0ije'i-i 'eA Aada je djevojAa1 $ 're@oj .odini
88
*voje v-adavine1 (ri-iAo0 jedne (ro+e*ije $ 3a'eran1 rodi-a dije'e i na 0je*'$ $0r-a. NeodrGivo*' 'o.
H'ra,aI znan*'veno je doAazana ve@ 'i0e )'o je ne(o*redno (o*-ije 3eona IV1 .odine ::B1 na
(a(in*Ai (rije*'o- do)ao enediA' III1 a ni ina,e $ *-ijed$ na0a (ozna'i& (a(a ne0a 0je*'a za 'aAv$
(ri,$.
I*'ini' je1 0eF$'i01 jezivi *$d nad 0r'vi0 'ije-o0 (a(e For0oza L:<;>:<=M1 na (o,e'A$ 'o.
razdo%-ja. Pa(a For0oz je .odine :<7. (ro'iv v-adaj$@e *(o-e'an*Ae *'ranAe (ozvao $ (o0o@
nje0a,Ao. Ara-ja Arn$-Na. Nje.ov na*-jedniA S'je(an VI L:<=>:<8M1 ina,e *(o-e'an*Aa Area'$ra1
naredi da *e 0r'vo0 (a(i odrGi *$Fenje. For0ozovo je 0r'vo 'ije-o < 0je*e+i naAon *0r'i (onovno
i*Ao(ano1 odjeveno $ (a(in*A$ odje@$1 o*$Feno1 o*aAa@eno i na Araj$ %a,eno $ Ti%er. Ri0*Ai ($A
*e z%o. 'o. .ro%o*Avrn$@a razjario i $&va'io *a0o. S'je(ana1 %a+io .a $ 'a0ni+$ i zadavio.
Ser.ije III L<"#><;;M %io je (rvi (a(a Aoji je (ri(adao '$*A$-an*Aoj *'ran+iQ njoj je *'ajao na
,e-$ TeoNi-aA'. NeAo-iAo je de*e'-je@a v-ada-a i nad Ri0o0 i nad (a(in*'vo0 TeoNi-aA'ova
%e*avje*na i v-a*'o-j$%iva Gena Teodora zajedno *a *voji0 jednaAo vrijedni0 A@eri0a ?aro+ijo0 i
Teodoro0 0-aFo0. Div-ja,Ai *'rana,Ai oAr)aji1 $Ga*na div-ja,Aa ne@$doredno*' i oAr$'na (o&-e(a
za v-a)@$ %i-i *$ *vaAodnevna (ojava. Pa(e *$ (o*'av-ja-i i *vr.ava-i1 a neAe *$ i (ro'jera-i1 %a+i-i i&
$ za'vor i $0ori-i. i-o %i i(aA (revi)e .ovori'i o neAoj H(ornoAra+ijiI. ?aro+ija1 Aoja je naAon
*0r'i *vo.a o+a (ri.ra%i-a *v$ v-a*'1 $da-a *e za A-%eriAa1 0arA.roNa od S(o-e'a1 a naAon nje.ove
*0r'i za Vida od S(o-e'a i To*Aane. Kona,no *e1 $ 're@e0 %raA$1 $da-a L<!<M za ,a*'o-j$%ivo. /$.a
od Provan*e. /$.o *e nadao da @e 0$ 'aj %raA donije'i +ar*A$ Ar$n$. ?aro+ija je %i-a (ra0ajAa
'o*Aan*Ai& .roNova1 od Aoji& (o'je,e ,aA = (a(a.
Od <7!><B#. v-adao je ?aro+ijin *in A-%eriA nad Ri0o0 i (a(in*'vo01 Aoje je $ 'o vrije0e
*(a-o na .rad*A$ $*'anov$. NajniGe *e 'o razdo%-je *roza-o Aad *e A-%eriAov ;85.odi)nji *in
OA'avijan1 neo%$zdan ra*Aa-a)eniA Aao neAo@ Neron1 (o(eo na (a(in*Ai (rije*'o-. On je $zeo i0e
Ivan KII L<BB><=#MQ %io je (rvi (a(a Aoji je (ro0ijenio *voje i0e. Naravno1 0no.e *'vari )'o *e o
nje0$ (ri,aj$ i )'o na0 je (renije-a (redaja1 zv$,e 'aAo nevjeroja'no da ,ovjeA 0ora (o*$0nja'i je
-i 'o %a) *ve i*'inaQ (ri,a *e 'aAo da je $ Aonj*Aoj *'aji (o*ve'io jedno. %i*A$(a i jedno. FaAona. A-i
vidi *e da *$ .a za 'aAve ,ine drGa-i *(o*o%ni01 (a ,aA i za (or$.$ nad *ve'inja0a Aoje *$ 0$
(ovjerene.
IaAo je o. do($*'io da (a(in*'vo i ri0*Aa 4rAva $'on$ d$%oAo $ *ra0o'i i Arivnji (red
o.o0 i -j$di0a1 i(aA je (oAazao da *e $ *vojoj *ve0o@i %rine za *ve'o*' 4rAve i da zna AaAo @e i
z-o na do%ro i*Aori*'i'i. Taj i*'i Ivan KII (o*'ao je ne&o'i+e za,e'niA %o-je. vre0ena2 na)ao *e $
nevo-ji (a je (ozvao $ (o0o@ nje0a,Ao. Ara-ja O'ona Ve-iAo.. Godine <=!. *'i.ao je O'on na ,e-$
*naGne voj*Ae i o*-o%odio je 4rAv$ od njezino. naj.ore. ne(rija'e-ja1 nedo*'ojno. (a(e Ivana KII.
O!7
OTON VE3IKI I ONOVA ZAPADNOG 4ARSTVA
I*'o,noNrana,Ao 4ar*'vo *e iz (o'($no. *-o0a (onovno (ridi.-o (od O'ono0 Ve-iAi0 L<7=
><87M. O'on je iz.radio *naGn$ Ara-jev*A$ v-a*' i 'i0e (o*'avio 'e0e-je za $n$'ra)nj$ o%nov$1
Aojo0 je na(o*e %io za&va@en +rAveni Givo'. NaAon 'o.a je Za(adno0 4ar*'v$1 za&va'iv)i $ Ar$.
*voje dje-a'no*'i I'a-ij$ i Ri01 dao i nov o%-iA i nov *adrGajQ (onovno *e 0o.-o za0ije'i'i nje.ovo
*veo(@e zna,enje. are0 na neAo vrije0e (ode i (a(in*'v$ za r$Ao0 da *e o'0e ri0*Ai0
*'rana,Ai0 *(orovi0a i da $AaGe na *voj$ o(@e+rAven$ i Ar)@an*A$ zada@$.
;. O'onova drGavna i +rAvena (o-i'iAa
Od-$,na je %i-a (onovna $*(o*'ava reda i *i.$rno*'i $n$'ar drGave. Od *vo. o+a /enriAa I
Sa*Ao. L<;<><7=M na*-ijedio je do%re (red$vje'e1 a-i o*'a-o je jo) 'e)Ai& (ro%-e0a. U $n$'ra)njo*'i
je 0orao *-o0i'i *a0o-j$%-je (-e0ena i (o*'avi'i $(rav$ drGave na ,vr*'e1 *i.$rne 'e0e-je. Izvana je
're%a-o *(rije,i'i $(ade S-avena1 a (o.o'ovo ?aFara1 na (odr$,je drGave.
8:
NaAon 'e)Ai& %or%i (o)-o je O'on$ za r$Ao0 da *-o0i (-e0en*Ae vojvode 3o'arin.ije1
Frana,Ae1 va(*Ae i avar*Ae. ?je*'o 'i& vojvoda (o*'avi O'on *voje v-a*'i'e roFaAe2 avar*A$
(ovjeri *vo0 %ra'$ /enriA$1 *vo0 naj*'arije0 *in$ 3i$do-N$ dade vojvodin$ va(*A$1 *vo0 ze'$
Konrad$ 4rveno0 dao je 3o5'arin.ij$. Frana,A$ je zadrGao *a01 a Sa*A$ (redao *vo0 vjerno0
/er0an$ i--$n.$. A-i Aad *e (o%$ni-a +ije-a o%i'e-j1 $vidi O'on da *e ni na roFaAe ne 0oGe
o*-oni'i. <7B. (o%$nio *e 3i$5do-N (ro'iv o+aQ 'eGio je za *a0ov-ado0. $n'ovno0 *in$ (riA-j$,i *e
Konrad 4rveni1 a $*Aoro (riFe (o%$njeni+i0a i /enriA. Ni*$ *e $*'r$,ava-i da *A-o(e *avez *
?aFari0a1 Aoji *$ (onovno $(a-i na (odr$,je +ar*'va. O'on *e 'e)Ao0 0$Ao0 odrGao. TeA Aad je
.odine <BB. (o%ijedio ?aFare1 0o.ao je zave*'i novi red.
Po$,en z-i0 i*A$*'vo01 (oA$)a on *voje +ar*'vo (re$redi'i na 'aj na,in )'o @e (o$zdan
o*-ona+ za *voj$ +en'ra-n$ Ara-jev*A$ v-a*' na@i $ %i*A$(i0a 4ar*'va. Jo) od vre0ena Kar-a Ve-iAo.
%i*A$(i *$ %i-i od-$,ni (o%orni+i drGavno. jedin*'va. Oni *$ i 're%a-i jaA$ *redi)nj$ *i-$ Aoja @e i&
%rani'i od (re*izanja vje,no (o&-e(no. (-e0*'va. I o%ra'no1 %$d$@i da *$ %i*A$(i i *ve@eni+i Givje-i
$ +e-i%a'$1 'o *e Ara-j nije 0orao (ri%ojava'i dina*'i,Ai& 'eGnji2 ni na*-jedni red ni *'vranje o%i'e-j*Ae
0o@i ni*$ do-azi-i $ o%zir. TaAo *$ *e +ar*Ai i +rAveni in'ere*i (oi*'ovje'i-i. O*i0 'o.a1 +rAvena *$
do%ra $.-avno0 (o'je+a-a od Ara-jev*Ai& darovni+a1 (a *e 0ora-a na0e'n$'i 0i*ao da *$ %i*A$(ije i
o(a'ije za(ravo Ara-jev*Ai (a'rona' i drGavna i0ovina i da 're%a do*-jedno 'o0e i (o*'$(a'i.
TaAo je O'on *vje*no na*'ojao da (ove@a +rAvene (o*jede i oja,a (o-oGaj %i*A$(a daj$@i i0
AneGev*Ae (ov-a*'i+e i Ara-jev*Aa (rava. Preno*io je na nji& .roNov*Aa (rava2 davao i0 (ravo
*$Fenja1 $%iranja +arine1 Aovanja nov+a1 odrGavanja *aj0ova1 i0$ni'e'e i o*'a-e re.a-ije. Na 'aj je
na,in (o-oGio 'e0e-je za (o*'anaA d$&ovni& AneGevina i *rednjovjeAovne Ne$da-ne 4rAve1 )'o je
dava-o (re*$dan %i-je. Nje0a,Aoj *ve do ve-iAe *eA$-ariza+ije L;:"7M.
To0 0jero0 O'on nije 4rAv$ (odrGavio > AaAo je 'o $ *voje vrije0e $,inio Kar-o ?ar'e-1
Aoji je %ezo%zirno (o*e.n$o za +rAveni0 do%ri0a i 4rAv$ (odvr.ao drGavni0 in'ere*i0aQ na(ro'iv1
0o.-o %i *e (rije re@i da je O'on drGav$ H(o+rAvenioI. Po nje.ovo0 (o-i'i,Ao0 *&va@anj$1
Ar)@an*Aa drGava i 4rAva %i-e *$ jedno1 a drGavni i +rAveni in'ere*i $ 'o-iAoj *$ *e 0jeri (oA-a(a-i da
*$ *e jedno*'avno (re'o(i-i jedni $ dr$.e. O'on je (ri 'o0 do%ro (ro-azio. Nova drGavna 4rAva1 Aoja
je $ vrije0e *vo. ($no. +va'a L;7. *'.M o%$&va@a-a <7 nad%i*A$(ije1 %i*A$(ije1 *a0o*'ana i o(a'ije *
nji&ovi0 'eri'orije01 (oAaza-a *e $vijeA Aao *i.$ran o*-ona+ nje0a,Ao. Ara-jev*'va. CaA i $ %or%i
za inve*'i'$r$ $ *$Ao%$ iz0eF$ *a+erdo+ija i i0(erija1 $ vrije0e Friedri+&a ar%aro**e1 *'aja-a je
4rAva $z Ara-ja. Nje0a,Ai *$ v-adari zajedno * njo0e v-ada-i +ar*'vo01 ,e*'o (ro'iv *vje'ovni&
AneGeva1 Aoji *$ (o0i+a-i *voje v-a*'i'e in'ere*e.
A-i i 4rAva je 'i0 *avezo0 do%i-a ne*-$@ene nove 0o.$@no*'i. Ona je *voj $'je+aj
ne*0e'ano )iri-a na *vi0 (odr$,ji0a javno. Givo'a i 'i0e *'vara-a on$ re-i.iozno5(o-i'i,A$
jedin*'ven$ A$-'$r$ Aoja je naredno0 *'o-je@$ $'i*n$-a *voj (e,a'. Pri 'o0 je Nje0a,Aa %i-a *re'na1
jer je $(ravo $ 'o vrije0e i0a-a 0no.o divni& %i*A$(*Ai& -iAova1 Aoji *$ od-i,no zna-i $*A-adi'i *voj
(o-i'i,Ai zada'aA * re-i.iozno5+rAveni0 (a*'ir*Ai0 d$Gno*'i0a. Ni $ jedno0 dr$.o0 razdo%-j$ nije
%i-o 'o-iAo %i*A$(a5*ve5'a+a Aao $ o'onov*Ao vrije0e2 nad%i*A$( r$no iz K[-na LP <=BM1 +arev %ra'
i nje.ov najvjerniji o*-ona+ $ vrije0e o%i'e-j*Ae %$neQ O'on .a je (o*'avio i za vojvod$ -o'arin)Ao..
U 'o je vrije0e Givio i %i*A$( U-ri+& A$.*%$r)Ai LP <87M1 &ra%ri %rani'e-j A$.*%$r.a od ?aFara
<BBQ za'i0 %i*A$(i Konrad i Ge%&ard iz Kon*'anze LP <8B1 odn. <<BMQ %i*A$( Ada-%er' Pra)AiQ
nad%i*A$( Di--i.i* iz ?ainza LP ;";;MQ %i*A$(i ernRard i Gode&ard iz /i-de*&ei0a LP ;"!!1 odn.
;"7:M1 $r+&ard Dor0*Ai LP ;"!BM1 /eri%er' iz Ko-na LP ;"!;M i 0no.i dr$.i.
I $ *a0o*'ani0a je (onovno (ro+va-a Ar)@an*Aa $0je'no*' i A$-'$ra Lo'onov*Aa rene*an*aMQ
.radnja +rAava i izrada Anji.a > '$ *e o*o%i'o i*'i,e *i0%o-i,Aa $0je'no*' *a0o*'ana $ Rei+&ena$$1
%o.a'a doj0ovi0a i izraGaje0 > do*iG$ $ 'o vrije0e *voj vr&$na+. OAo .odine ;""". (ojavio *e
novi1 ro0ani,Ai *'i-1 Aoji *e $*Aoro o.-edao $ divnoj .raFevini Sv. ?i&ae-a LS'. ?i+&ae-M $
/i-de*&ei0$ i $ neAi0 dr$.i0 %azi-iAa0a.
Pa i(aA O'onova +rAvena (o-i'iAa no*i-a je $ *e%i A-i+$ novi& za(-e'aja1 a ve@ je i 'ada %i-o
-j$di Aoji *$ $(ozorava-i na o(a*no*'i 'aAvi& (oA$)aja. Nad%i*A$( Friedri+& iz ?ainza1 za*'$(niA
8<
reNor0e $ 4rAvi1 od-$,no *e $*(ro'ivio novo'ariji1 *0a'raj$@i da je ona o(a*na za 4rAv$1 Aoja @e *e
na 'aj na,in (o*vje'ovni'i. Doi*'a1 %$d$@i da *$ Ara-jev*Ai in'ere*i za e(i*Ao(a' *ve vi)e ra*-i1 'o *$
(o,e-i i *ve 'o vi)e $'je+a'i na nje.ov *'av1 (a *e (ri*vaja-o (ravo da Ara-j (o($njava %i*A$(*Ae
*'o-i+e i o(a'ije. Kanon*Ai iz%or (o*'ao je na Araj$ ($Aa Nor0a-no*'. Kra-j je odreFivao Aandida'a1
(redavao 0$ $ znaA dodje-e %i*A$(ije %i*A$(*Ai )'a(1 a od vre0ena /enriAa III i %i*A$(*Ai (r*'en1 a
za$zvra' od %i*A$(a (ri0io (odani,A$ zaA-e'v$. U ;". *'o-je@$ (ro'iv 'o. (o*'$(Aa .o'ovo *e ni'Ao
nije vi)e %$nio. A-i Aad *e (onovno (ro%$dio +rAveni d$&1 (o'aAn$' na(o*e A-inijev*Ai0 L4-$n_M
reNor0ni0 (oAre'o01 (o,e-i *$ Ara-jevo $(-e'anje o*je@a'i Aao o.rani,avanje +rAvene *-o%ode. U
%or%i pro li$ertate 4cclesiae $*Aoro @e o*$da -ai,Ae inve*'i'$re (o*'a'i .-avni %or%eni +i-j1 +i-j Aoji
@e ra*(-a0*a'i (ravo .o-e0o rvanje iz0eF$ (a(in*'va i +ar*'va.
U *a0o0 4ar*'v$ *i-no je (ora*-a O'onova 0o@ naAon nje.ove (o%jede nad ?aFari0a na
3e)Ao0 (o-j$ Araj A$.*%$r.a L;". VIII <BBM. Ti0e on nije *a0o o*-o%odio Nje0a,A$ od *'ra)ne
0aFar*Ae nevo-je ve@ je *e%i $'ro ($' za ne)'o vi)eQ da %i (o*'i.ao +ar*A$ ,a*'. Po,ev)i od <BB. 'eGio
je O'on za 'i0 da o%novi Za(adno 4ar*'vo Aoje je o*novao Kar-o Ve-iAi.
!. O%nova 4ar*'va .odine <=!.
Ve@ od *voje Ar$nid%e $ Aa+&en$ .odine <7=. O'on je *vje*no na*'av-jao Aaro-in)A$
'radi+ij$. Da *e $i*'in$ *'a-no %avio 0i)-j$ o 4ar*'v$1 (oAazao je i <B;1 Aad je $*-i)io (oziv za
(o0o@ Ade-&eide1 A@eri R$do-Na II $r.$ndij*Ao. i $dovi+e 3o'5&ara1 Aoji je 'raGio da 0$ *e (rizna
'a-ijan*Ao Ara-jev*'vo1 (a (o)ao $ I'a-ij$1 o*-o%odio Ade-&eid$ iz eren.arove 'a0ni+e i njo0e *e
oGenio. O'on je na0jeravao L<B;M (o@i $ Ri0 (o +ar*A$ ,a*'1 a-i 'o ni*$ do($*'i-e 'ada)nje ri0*Ae
(ri-iAe.
?eF$'i01 <=". (ozove .a iz Ri0a $ (o0o@ nevrijedni (a(a Ivan KII. O'on je $ Ao-ovoz$
<=;. na ,e-$ do%ro o(re0-jene voj*Ae Aren$o $ I'a-ij$. 7;. *ije,nja <=!. $'a%orio *e na ?on'e ?ari5
j$ (red Ri0o0. !. ve-ja,e (o)ao 0$ je Ivan KII *ve,ano $ *$*re' i *ve,ano .a1 zajedno *
Ade-&eido01 $ +rAvi Sv. Pe'ra (o0azao za +ara i oAr$nio. O'onove *e Ge-je i*($ni)e. A-i1 jedva je
o'i)ao iz Ri0a1 a ve@ je Ivan KII (o,eo Aova'i zavjere (ro'iv O'ona (ovez$j$@i *e * izan'o01 (a
,aA i *a Sara+eni0a. U *'$deno0 <=7. vra'i *e O'on G$rno $ Ri0 i ondje na *inodi $ Sv. Pe'r$ dadne
*vr.n$'i Ivana L#. KII <=7M1 Aoji je (rije 'o.a (o%je.ao. Onda $redi da *e iza%ere novi (a(a1 3eon
VIII L<=7><=BM. Ri0-jani *$ *e +ar$ 0ora-i zaA-e'i da $%$d$@e ne@e %ira'i (a($ %ez nje.ova
odo%renja.
7. S&va@anje O'ona Ve-iAo.a o +ar*'v$
O'onovo 'eoAra'*Ao *&va@anje o +ar*'v$ i drGavi1 (re$ze'o od Kar-a Ve-iAo.a1 o'vori-o je
novo razdo%-je nje0a,Ae (ovije*'i. O'on1 (o%jedniA nad ?aFari0a1 S-aveni0a i Dan+i0a1 .o*(odar
Ri0a i I'a-ije1 za)'i'niA za(adno. Ar)@an*'va1 0i*-io je (onovno $ $niverza-ni0 Aa'e.orija0a.
4ar*Ao (o0azanje i Ar$nid%a ni*$ za nje.a %i-i o%i,no *red*'vo Aoje @e .a dove*'i do +i-ja1 ve@
(rava (o*ve'a Aoja 0$ daje1 'aAo re@i1 *aAra0en'a-ni $dio $ *ve@eni)'v$ 4rAve. SvaAi ($' Aad *e
*(re0ao da na .-av$ *'avi +ar*A$ Ar$n$1 on %i $o,i 'o.a ,i'av dan (o*'io. 4rAva je %i-a izvor
nje.ova re-i.iozno5(o-i'i,Ao. (oi0anja drGave1 $ Aoje0 *$ *e Ar)@an*'vo i drGavno $jedinjeni
Za(ad (oA-a(a-i.
Pri *ve0$ 'o0e O'on *e drGao na,e-a dvojno*'i (a(in*'va i +ar*'va. O*je@ao *e od.ovorni0
za (a(in*'vo. Sve do'-e doA je za vrije0e nje.ove v-ade i za nje.ovi& na*-jedniAa 0o@no +ar*'vo
i0a-o neo*(orn$ (rev-a*'1 (a(in*'vo je Aao *a0o*vojna *i-a *'$(a-o $ (ozadin$. No ,i0 je
(a(in*'vo nanovo zado%i-o *voje o(@e zna,enje1 0ora-i *$ iz%i'i *(orovi iz0eF$ +ar*'va i
*a+erdo+ija. A 'o @e *e do.odi'i 'eA $ naredno0 razdo%-j$.
O!#
:"
SA4RU? I?PERIU?1 OTONOVSKO I SA3IJSKO 4ARSTVO DO ;"#=.
/ton II L<87><:7M *ve,ano je (roja&ao +ar*'vo0 i na 'o0 na*'$(no0 ja&anj$ %io (o*v$da
*ve,ano (ozdrav-jen. Iz (o,e'Aa *e 0orao %rani'i od Dana+a i Ce&a1 i $Aro'i'i %avar*Ao. vojvod$
/enriAa HSvad-jiv+aI1 Aoji *e * nji0a %io (ovezao. Kad *$ $*(je)no zavr)eni ra'ovi * Po-ja+i0a
L<8<M i * Ara-je0 Fran+$*Ae 3o'&aro0 L<8:M1 0o.ao je <:". Aren$'i na *voj (o&od $ I'a-ij$.
U Ri0$ *$ naAon *0r'i O'ona I %i-e (onovno iz%i-e z-oAo%ne *'rana,Ae %or%e. U 'o0
'ren$'A$ Ri0o0 je v-ada-a (-e0i@Aa o%i'e-j 4re*+en+ija+a. oniNa+ije VII L<8#M %io je %ijedna
(ojavaQ (ro.na)e .a1 a onda (od +ar*Ao0 za)'i'o0 iza%er$ enediA'a VII L<8#><:7M2 %io je 'o (a(a
do*'ojan i revan $ reNor0a0a1 Aoji je ,vr*'o drGao $z O'ona.
Od .odine <8!. %io je O'on II oGenjen %izan'*Ao0 (rin+e*o0 TeoNano0. S njo0e i *a *voji0
*in,i@e01 Aa*niji0 O'ono0 III1 *'i.ao je na U*Ar* <:;. $ Ri0Q %io je *A-on da na*'avi +ar*A$
(o-i'iA$ *vo.a o+a. Godine <:!. $zeo je na*-ov HRo0anor$0 i0(era'or a$.$*'$*I1 a na*'ojao je oAo
)'o $Ge veze iz0eF$ I'a-ije i Nje0a,Ae. Da %i (ro'jerao Sara+ene iz j$Gne I'a-ije1 dao *e na ve-iA
vojni (o&od Aoji je naAon (o,e'ni& *i.$rni& $*(je&a zavr)io *'ra)ni0 (orazo0 nje0a,Ae voj*Ae Aod
4o'rone L<:!M. TeA je 'e)Ao0 0$Ao0 $*(io *a0 +ar iz%je@i (ro(a*'iQ nje.ov %ije. %io je ($n
($*'o-ovina. Nje.ova ne*re@a (o'aAne ne(rija'e-je 4ar*'va na $*'anaA. Di.o)e *e Dan+i i S-aveni1 a
$ *jevernoj *e I'a-iji oA$(-ja-a o(ozi+ija. U*red (ri(rava za nov$ vojn$ $0re O'on II $ Ri0$ od
0a-arije L8. KII <:7MQ i0ao je *ve.a !: .odina. Sin Aoji .a je i0ao na*-ijedi'i i0ao je *ve.a 'ri
.odineQ Ara'Ao vrije0e (rije *voje *0r'i dao .a je o'a+ $ Veroni od nje0a,Ai& i 'a-ijan*Ai& ve-iAa)a
iza%ra'i za Ara-ja.
/ton III L<:7>;""!M za&va-j$je *voj$ v-adavin$ *ve@en*'v$1 $ (rvo0 red$ nad%i*A$($
?ainza Di--i.i*$1 Aoji je *naGno0 r$Ao0 $(rav-jao +ar*'vo0 $0je*'o nje.a i od%io *ve (oA$)aje
/enriAa HSvad-jiv+aI da (ri.ra%i Ar$n$ za *e. Sad *e zai*'a (oAaza-a vrijedno*' drGavno5+rAveno.
*$*'ava Aoje0$ je O'on I (o*'avio 'e0e-je. Ci0 je (o*'ao ($no-je'an1 0-adi Ara-j Arene $ I'a-ij$
L<==M. Sanjao je AaAo %i o%novio I0(eri$0 Ro0an$0 i o 'o0e AaAo %i zav-adao *vije'o0. KaAo *e
$(ravo %i-a i*(razni-a (a(in*Aa *'o-i+a1 dade on Ri0-jani0a > Aoji *$ .a 'o 0o-i-i > novo. (a($2
*vo. 0-ado. %ra'i@a r$na Kor$)Ao.1 Aoji je Aao (rvi nje0a,Ai (a(a v-adao (od i0eno0 Gr.$ra V
L<<=><<<M. Ri0-jani *$ do,eAa-i O'ona III *a *-av-je0Q na %-a.dan Uza)a)@a <<=. (ri0io je $ Sv.
Pe'r$ (o0azanje i Ar$n$. Pa(a i +ar *$ zajedno odrGa-i *inod$ i revnova-i da o%nove 4rAv$ $ *0i*-$
A-inijev*Ae reNor0e. No1 ,i0 je O'on Aren$o A$@i1 (ri.ra%i Kre*+en+ije v-a*' $ Ri0$1 (ro.na Gr.$ra
i i0en$je (ro'$(a($. U ve-ja,i <<:. *'i.ne O'on (onovno $ Ri0 i odrGi *'ro.o *$Fenje2 *0aAne
Kre*+en+ija. NaAon 'o.a o*'ane $ I'a-iji1 a Aad je Gr.$r <<<. $0ro1 odredi za (a($ $,eno. Fran+$za
Ger%er'a1 raven*Ao. nad%i*A$(a. Novi (a(a $ze i0e Si-ve*'ar II L<<<>;""7M.
O'on III *0je*'i *voj dvor na Aven'in$2 na0jeravao je da Ri0 $,ini *redi)'e0 *vo.a
*veo(@e. +ar*'va. OAr$Gio *e dvor*Ai0 +ere0onija-o0 %izan'*Ao. +ara i *a*vi0 (re$zeo na,in 0i)5
-jenja %izan'*Ae 'eoAra+ije. /'io je da zajedno * (a(o01 Aao H*erv$* a(o*'o-or$0I1 v-ada nad
Ar)@an*Ai0 za(adnja,Ai0 *vije'o0. Dodir * d$%oAo re-i.iozni0 *'r$janje0 ono. vre0ena1 Aoje.a
*$ (red*'avni+i %i-i ($*'inja,Ai (oAre'i *v. Ni-a iz Ro**a5na $ j$Gnoj I'a-iji i *v. Ro0$a-da iz Ravene
i 4a0a-do-ija LAa0a-do-ij*Ai 0ona*iM1 Aao i *ve *naGnije reNor0*Ae 0i*-i A-inijev*Ao. *a0o*'ana1
dava-i *$ nje.ovoj v-adavini *aAra-ni *jaj i oz%i-jno*'. Na Ga-o*'1 nije vodio ra,$na o *i-i. Ri0-jani *e
(onovo (o%$ne i na'jeraj$ .a da ode iz Ri0a. /'io je zajedno * (a(o0 Si-ve*'ro0 (ri,eAa'i $
Pa'ern$ do-azaA nje0a,Ae (o0o@i1 a-i *e raz%o-i od 0a-arije. U0ro je Aad *$ 0$ %i-e *ve.a !!
.odine1 !7. I ;""!1 $ Pa'ern$1 a *a&ranjen je $ Aa+&en$.
%enrik II 2veti L;""!>;"!#M i0ao je 0no.o 0$Ae doA je (onovo oA$(io i $,vr*'io 4ar*'vo1
Aoje je %i-o $ ra*$-$. io je $n$A O'ona Ve-iAo.a i *in %avar*Ao. vojvode /enriAa HSvad-jiv+aI.
/enriA II je (o*-jednji +ar *a*Ao. +ar*Ao. roda. O nje.ov$ 'rijezn$ (re.n$@$ i ener.iji *vjedo,i
,injeni+a da 0$ je $%rzo (o)-o za r$Ao0 o'A-oni'i *ve o(a*no*'i i (onovno $*(o*'avi'i 0o@ i $.-ed
4ar*'va. Prve .odine nje.ove v-adavine %i-e *$ ($ne 'e)Ai& %or%i. TeA je .odine ;";#. 0o.ao (o@i $
:;
Ri01 .dje .a je zajedno *a *v. K$ni.$ndo01 nje.ovo0 *$(r$.o01 (a(a enediA' VIII L;";!>
;"!#M (o0azao za +ara i oAr$nio.
Eivo'na veza 4rAve i drGave dove-a je do *naGno. *'a(anja re-i.ije i (o-i'iAe $ Nje0a,Aoj.
Sve$A$(ni Givo' %io je (roGe' re-i.ijo0 i 'o je *'vori-o jedin*'ven$ (o-i'i,Ao5re-i.iozn$ A$-'$r$
,$de*no zaoAr$Gen$ i *naGn$. Sve'i +ar*Ai (ar $(rav-jao je *aAra-ni0 +ar*'vo0. I *a0 je +ar *vojo0
(o*ve'o0 (o*'ao *aAra-no0 -i,no)@$. A AaAo je i Ara-jev*Ao do*'ojan*'vo *vi& Ar)@an*Ai& ze0a-ja $
vr-o *ve,ano0 +rAveno5-i'$r.ij*Ao0 ,in$1 *-i,no0 o%red$ %i*A$(*Ao. (o*ve@enja L(o0azanje
Ariz0o0M1 (o*'a-o na nov na,in *aAra-no1 Ara-jevi *$ *ada zajedno *a *aAra-ni0 +are0 *a,injava-i
neA$ vr*'$ (o-i'i,Ae &ijerar&ije1 na-iA na (o*ve@eni red %i*A$(a * (a(o0 na ,e-$.
U 'o0 *$*'av$ za)'i'a 4rAve izn$'ra i izvana1 vjerovje*ni)'vo i )irenje vjere ni*$ vi)e %i-i
drGavi '$Fi zada+i1 ve@ na(ro'iv1 njezine najo*novnije zada@e. Za'o *e ne *0ije0o ,$di'i )'o je
/enriA II $ *vojoj $n$'ra)njoj (o-i'i+i izraFivao drGavno5+rAveni *$*'av jo) do*-jednije ne.o-i
nje.ovi (red)a*ni+i. On *e1 AaAo je i*Areno vjerovao1 *-$Gio *voji0 *aAra-ni0 Ara-jev*Ai0 (ravo0
Aad je nje0a,Ae %i*A$(*Ae *'o-i+e dije-io i*A-j$,ivo (o *vojoj vo-ji i (o($njavao i& -j$di0a *vo.a
(ovjerenja. Taj A-er je %io *naGan o*-ona+ nje.ove 0o@i i (o$zdana (o0o@ $ $(ravi. Pri 'o0 je *
+rAveno0 i0ovino0 (o*'$(ao (o*ve *a0ovo-jno2 %o.a'i0 %i*A$(ija0a od$zi0ao je od nji&ova
(o*jeda i dodje-jivao *iro0a)ni0a. Godine ;""#. o%novio je %i*A$(ij$ $ ?er*e%$r.$1 a ;""8.
o*novao %i*A$(ij$ $ a0%er.$. Ov$ (o*-jednj$ %io je za0i*-io Aao vjerovje*ni,A$ %i*A$(ij$1 a
$jedno i Aao *redi)'e *voje +ar*Ae 0o@i.
U *vo0 %raA$ * K$ni.$ndo0 nije i0ao dje+eQ nije 'o %i-o 0oGda z%o. 'o.a )'o je 'o%oGe
&'io da 0$ %raA %$de jednaA Jo*i(ovo0 > AaAo 'o Aa*nija -e.enda (ri,a1 ve@ z%o. naravni&
nedo*'a'aAa i %o-e*'i. TaAo je v-adavin$ naAon nje.ove *0r'i L(oAo(an je ;7. VII ;"!#. $
a0%er.$M (re$ze-a nova v-adar*Aa -oza2 Nrana,Ai i-i H*a-ij*AiI +arevi L;"!#>;;!BM.
&onrad II L;"!#>;"7<M %io je 'aAoFer (ra$n$A O'ona Ve-iAo.1 a-i je (o'je+ao od Gen*Ae
-oze. Iza%ran je na*'ojanje0 Ari%a1 %i*A$(a ?ainza1 'e je na U*Ar* ;"!8. *a *$(r$.o0 Gize-o0 $
Ri0$ vr-o *ve,ano oAr$njen za +ara. Nje.ova -i,no*' )'o *e 'i,e *aAra-ni& i +rAveni& zna,ajAi nije
ni)'a zao*'aja-a za -i,no)@$ nje.ova (re'&odniAa. I on je +rAveno5(o-i'i,Ai *0jer /enriAov na*'avio
do*-jedno i %ez Ar$'o*'i. U'e0e-jio je -i0%$r)Ai *a0o*'an na rije+i /ard' i Aa'edra-$ $ S(e_er$.
Po.re)no je )'o .a neAi z%o. $(-e'anja (ri (o($njavanj$ %i*A$(ija i o(a'ija i z%o. drGavno5+rAvene
(o-i'iAe o*$F$j$ Aao *i0oni*'a i Han'iA-eriAa-no. -aiAaI. SvaAaAo je (o0o.ao da *e o*'vari reNor0a
*a0o*'ana.
%enrik III L;"7<>;"B=M na*-ijedio je od o+a *naGno i $,vr)@eno +ar*'vo1 a *vojo0 je
v-ada-a,Ao0 -i,no)@$ doveo nje.ovo *vje'*Ao zna,enje do najvi)e. vr&$n+a do Aoje.a je $o(@e
do*(je-o $ razdo%-j$ *rednje. vijeAa. Kao vicarius Christi i (o0azaniA Go*(odnji /enriA je davao
%i-je. re-i.iozno5(o-i'i,Aoj jedin*'venoj A$-'$ri rano. *rednje. vijeAa. On je (o*'av-jao drGavne
%i*A$(e1 dije-io i0 inve*'i'$r$ (r*'eno0 i )'a(o0. Una(reFivao je *vi0 *voji0 *i-a0a o%nov$
redova1 (roveo +ar*Ai0 zaAono0 idej$ oGje. 0ira LT 're$.a DeiM1 *naGno (o'(o0a.ao +rAven$
reNor0$. Svo0 *in$ /enriA$ IV $zeo je ;"B;. A-inijev*Ao. o(a'a /$.a za Ar*no. A$0a. io je
d$%oAo re-i.iozan1 i za'o (roGe' 0i)-j$ da je +rAvena reNor0a (o're%na. Nje.ove ener.i,ne 0jere $
za(-e'eni0 ri0*Ai0 (ri-iAa0a (o0o.-e *$ da i ondje reNor0a (o%ijedi1 (a one z%o. 'o.a i0aj$ i
*vje'*Ao5(ovije*no zna,enje.
U Ri0$ *e do'-e $z (oneAe (reAide na*'av-ja-a *ra0o'na i.ra ve-iAa)Ai& o%i'e-ji
4re*+en+ijeva+a i T$*A$-ana+a. Veo0a 0-adi (a(a enediA' IK L;"7!>;"##M1 Aoje.a *$ na Pe'rov$
*'o-i+$ dove-i T$*A$-an+i1 %io je vr-o *$0njiv ,ovjeA. I*'ina1 (o *ve0$ *$de@i1 Aa*nije A-eve'e
nje.ovi& (ro'ivniAa nje.ov$ *$ *-iA$ jaAo izo%-i,i-e. Novija i*'raGivanja 0no.o *$ *$zdrG-jivija.
Prije *ve.a1 dana* vi)e ne 're%a vjerova'i Hda je i0ao dvanae*' .odina Aad je (o*'i.ao (a(in*Ao
do*'ojan*'vo1 a ni $ 'o da je %io *a*vi0 (oAvarenI LGe%&ard1 /d%. d. d'*+&. Ge*+&. ;<="1 !77M1 (a
*$1 (re0a 'o0e1 'vrdnj$ Hda je %io (o'($na 0ora-na (ro(a-i+a1 Aa*nije iz0i*-i-iI LS+&ieNNerM.
S'ranAa Are*+en+ija+a (o*'avi-a 0$ je .odine ;"#B. (ro'$(a($1 Si-ve*'ra III. enediA'1 Ao.a *$
(ro'jera-i iz Ri0a1 (rodao je na'o za vi*oA$ *vo'$ nov+a *voje (a(in*Ao do*'ojan*'vo ri0*Ao0
:!
ar&i(rez%i'er$ Ivan$ Gra+ijan$2 'aj Gra+ijan je $)ao $ (o*ao jedino z%o. (-e0eni'e na0jere da
4rAv$ o*-o%odi enediA'aQ $zeo je i0e Gr.$ra VI L;"#B9;"#=M. KaAo *e enediA' i(aA $*Aoro
vra'io $ Ri01 'o *$ *e *ad 'roji+a (a(a %ori-a za najvi)$ +rAven$ ,a*'.
Tada Arene /enriA III na (oziv (rija'e-ja reNor0e na *voj (rvi (o&od $ Ri0 L;"#=>;"#8M.
Naj(rije *redi neAe neod.odive drGavne (o*-ove $ *jevernoj I'a-iji1 a onda odrGi $ 2utriju i Ri0$
sinode L(ro*in+a ;"#=M1 na Aoji0a na(ro*'o *vr.ne *v$ 'roji+$ (a(a1 a Ri0-jani0a i0en$je za novo.
(a($ %i*A$(a S$id.era a0%er)Ao.1 Aoje.a oni *(re0no iza%er$. Novi (a(a $z0e i0e K-e0en' II
L;"#=>;"#8M. I *-ijede@e je (a(e +ar (red-a.ao za Hiz%orI. i-i *$ 'o nje0a,Ai %i*A$(i Po((o
riA*en*Ai LDa0az II1 ;"#:M1 r$no iz To$-a L3eon IK1 ;"#<5;"B#M 'e Ge%&ard iz Ei+&*'X''a LViA'or
II1 ;"BB>;"B8M. To $(-e'anje $ iz%or (a(a naj%o-je (oAaz$je Ao-iAa je %i-a +ar*Aa 0o@. 4ar je %io
.o*(odar 4rAve.
III razdo%-je2 ;"B"5;7"".
Pro$vat Crkve u ra%vi&eno' sredn&e' vi&eku
Sinoda $ S$'rij$ ozna,ava vr&$na+1 a $jedno i (reAre'ni+$ +ar*Ae 0o@i $ 4rAvi. Za(adnja,Ai
*e d$a-iza0 $ dr$.o0 razdo%-j$ (o0aAao $ Aori*' +ar*Ao. (o-oGaja. Pore0e'i-o *e (o-je na(e'o*'i
dvo(o-ne e-i(*e. Ne@e -i1 .-edano na d$. raz0aA vre0ena1 li$ertas 4cclesiae %i'i o(a*no $.roGena1
ne@e -i %i'i $.roGena i na,e-na *a0o*'a-no*' 4rAveY Da *e 'o0e iz%je.ne1 'e da 4rAva ne (o*'ane
drGavni )'i@eniA a drGava njezin *Ar%niA1 0orao *e ne *a0o nanovo $redi'i (o*'oje@i odno* iz0eF$
+ara i (a(e ve@ *e 0orao nanovo o*0i*-i'i i *av *'av 4rAve (re0a *vije'$.
To je *0i*ao ono. *i-no. rvanja iz0eF$ dvij$ ve-iAi& *i-a do Aoje.a @e $*Aoro do@i. Po'eA-o
je 'o iz +rAveno. (oAre'a (re0a reNor0i1 (oAre'a Aoji *e $ (rvi 0a& rodio iz *a*vi0 redovni,Ao.1
*a0o*'an*Ao. *a0oo*vje)@enja. No 'i0e )'o *e $*Aoro (ro)irio na *va (odr$,ja re-i.iozno5
@$doredno. Givo'a1 i (oAren$v)i ne *a0o (ojedine novo*'i1 ve@ 'eGe@i za na,e-no novi0 *'avo0
(re0a re-i.iozni01 (o-i'i,Ai0 i A$-'$rni0 (i'anji0a1 'aj je reNor0ni (oAre' $'je+ao i na izvanj*Ai
*vije'. Taj je (oAre' *i-io na 'o da *e odno* iz0eF$ 4rAve i drGave nanovo odredi i da *vaAa od 'i&
vr&ovni& *i-a do%ije *voje odreFeno 0je*'o. U %or%i za inve*'i'$r$ do%i-a je 'a 'eGnja +rAveno5
(o-i'i,Ai na.-a*aAQ da-i *$ joj .a $ (rvo0 red$ +i-jevi Aoje je *e%i (o*'avi-a .r.$rov*Aa reNor0na
*'ranAa $ 4rAvi. A-i1 $ *voji0 (o*-jedi+a0a1 (oAre' *e nije o.rani,io *a0o na o%ra,$n iz0eF$
drGave i 4rAveQ o%$&va'io je *av d$&ovni Givo'1 dovode@i *v$.dje do novi&1 raz.rana'i& o%-iAa.
O!B
43UNJ I POKRET SA?OSTANSKE REFOR?E
Najzna,ajniji redovni,Ai reNor0ni (oAre' $ *rednje0 vijeA$ (o'eAao je iz 4-$n_ja.
OAo <":9<;". o*novao je aAvi'an*Ai vojvoda Vi-i0 $ $r.$ndiji *a0o*'an 4-$n_. UviFaj$@i
i*(ravno da je jedan od .-avni& raz-o.a *-a%-jenja 4rAve $ <. *'o-je@$ %i-a neza)'i@eno*' i ovi*no*'
*a0o*'ana od *vje'ovni& i d$&ovni& ve-iAa)a1 o*i.$rao je vojvoda *a0o*'an$ Aoji je o*novao
izvanj*A$ i $n$'ra)nj$ *-o%od$. Zaja0,io 0$ je o*niva,Ao0 i*(ravo0 *-o%odan iz%or o(a'a i
iz$ze@e i*(od j$ri*diA+ije dije+ezan*Ao. %i*A$(aQ 'o *$ (o'vrdi-e i (o*e%ne (a(in*Ae (ov-a*'i+e.
D$&$ 'o. *a0o*'ana o%i-jeGje *$ da-i2 *'ro.o (o)'ivanje enediA'ove re.$-e1 *'ro.a a*Aeza1 $ Aojoj
(rvo 0je*'o (ri(ada (o*-$)no*'i (re0a o(a'$1 'e naro,i'a %ri.a za -i'$r.ij*A$ *-$G%$ oGj$. I 'aAo je
(od *voji0 ve-iAi0 o(a'i0a > a %i-i *$ 'o2 erno L<"<><!8M1 Odo L<!8><#!M1 A_0ard L(o*-ije
<#!. i-i <#:Q Aad je <B#. o*-ije(io1 $zeo je za Aoadj$'ora ?ajo-aM1 ?ajo- L<B#><<#M1 Odi-o L<<#>
;"#:M1 /$.o L;"#<>;;"<M i Pe'r$* Venera%i-i* L;;!!>;;B=M > A-inijev*Ai *a0o*'an (o*'ao
jedno0 od najve@i& re-i.iozni& *na.a $ 4rAvi.
U*red (o*vje'ovnjenja Aa*noAaro-in)Ao. razdo%-ja1 a-i $ i*'o vrije0e i Aao (ro'$'eGa (re0a
%ez%riGno0 i rado*no0 (ri&va@anj$ *vije'a i A$-'$re o'onov*Ao. do%a1 za(a-a je redovni)'vo zada@a
da odrGava Ar)@an*A$ od0aAn$'o*' (re0a *vije'$ i da (o'i*A$je o(a*no*'i *eA$-ariza+ije. Z%o. *voje
:7
re-i.iozne dina0iAe redovni)'vo je $ *vi0 vre0eni0a i0a-o *na.e da +rAven$ reNor0$ $na(reF$je
izn$'ra i da joj o*i.$ra $n$'arnj$ d$&ovn$ *-o%od$ (o're%n$ za i*($njenje njezine %i'no re-i.iozne
zada@e. Pri 'o0 je za(adno redovni)'vo1 za raz-iA$ od 0i*'i,Ao $*0jereno. i*'o,no. 0ona)'va1
$vijeA *naGnije 'eGi-o za 'i0 da %$de *$od.ovorno za *av Ar)@an*Ai *vije'. Ti0e *e 0oGe o%ja*ni'i
za)'o A-inijev*Ai (oAre' nije o*'ao 'eA (o*ve redovni,Ao0 (ojavo01 ve@ je $*Aoro (o*'ao (re*$dan
,i0%eniA za (ovije*' Za(ada.
4-$n_ *voj *jajni $*(on i nada*ve *naGni $'je+aj od ;">;!. *'. za&va-j$je *vojoj $n$'ra)njoj
,vr*'o@i i dina0i+i. Neo0e'an izvanj*Ao0 vrevo01 0o.ao *e *a0o*'an*Ai Givo' $n$'ar nje.ovi&
zidina d$%oAo i i*'in*Ai razvija'i. $'-jivi1 (ov$,eni i *a0o %o.o*-$Gj$ odani redovni+i %i-i *$ ve-iAi
0o-i'e-ji za(adne zajedni+e. ?o-i'veno %ra'i0*'vo * dr$.i0 *a0o*'ani0a i *naGne zajedni,Ae veze *
,i'avi0 Ar)@an*'vo0 > a 'o je 'e0e-jni +i-j -i'$r.ije > ,$va-i *$ reNor0ni *a0o*'an od *vaAe
e.o+en'ri,no*'i. Nje.ova *na.a nije i0a-a Aorijenje $ (e*i0i*'i,Ao0 (rezir$ Givo'a1 ne.o $ 'i&o0
(re$zi0anj$ idejno5d$&ovno. zada'Aa2 0o-i've za Ar)@an*Ai *vije'. Najnovija i*'raGivanja LG.
Te-en%a+&1 K. /a--in.erM (oAaza-a *$ da *$ A-inijev+i Araj *ve oz%i-jno*'i reNor0no. d$&a i(aA
o,$va-i neA$ o'voreno*' (re0a *vije'$2 nje.ova-i *$ znano*'1 zani0a-i *e za (o-i'i,Ai razvoj1
odrGava-i veze * +arevi0a i Ara-jevi0a. O(a' ?ajo- $Givao je Aod O'ona I ve-iAi $.-edQ Odi-o je
(rija'e-jevao * /enriAo0 IIQ /$.o je Ar*ni A$0 /enriAa IV 'e je Aa*nije (o*redovao iz0eF$ *vo.
A$0,e'a i (a(a.
Ve@ $ vrije0e dr$.o. o(a'a1 Odona1 (o,e-a *e )iri'i reNor0a. Sve *e vi)e *a0o*'ana
(riA-j$,i-o 4-$n_j$1 *ve vi)e i& *e o*niva-o (o nje.ovi0 *'a'$'i0a. TaAo na*'ade ve-iA *a0o*'an*Ai
*avez Aoji je %io 'ije*no (ovezan * 0a'i,ni0 *a0o*'ano0 i od nje.a (ri0ao $($'e 'e *e od nje.a
d$&ovno o%o.a@ivao. K-inijev*'vo je %i-o na *vo0 vr&$n+$ $ ;;. *'o-je@$Q $ ;!. *'o-je@$ *avez$
*a0o*'ana (ri(ada-o je oAo 7""" zajedni+a. Savez *e )irio $ Fran+$*Aoj1 (anjo-*Aoj1 $r.$ndiji1
I'a-iji1 En.-e*Aoj1 a (one.dje i $ Nje0a,AojQ (o*v$da je d$%oAo $'je+ao na d$&ovni Givo'. 4-$n_ je
%io re-i.iozno *r+e za(adno. *vije'a.
U*Aoro *$ (ored A-inijev*Ao. dje-ova-i i dr$.i reNor0ni (oAre'i1 'eGe@i *vi za 'i0 da *e
Ar)@an*Ai Givo' (rod$&ovi i (rod$%i. Sa0o*'an Gorze $ 3o'arin.iji1 Aoji je o*novao Ivan iz
Vendierea <771 zra,io je veo0a *naGno (re0a Nje0a,Aoj1 .dje je oAo *e%e oA$(io vi)e od ;B"
*a0o*'ana. I ro.ne1 /ir*a$1 Sie.%$r. i Ein*iede-n %i-a *$ 'aAoFer *redi)'a reNor0ni& (oAre'a2 'eA je
najnovije i*'raGivanje $o,i-o nji&ovo neovi*no zna,enje. Nje0a,Ai *a0o*'ani zadrGava-i *$ *e (ri
'o0 vi)e $ oAvir$ v-adaj$@e. Ne$da-no5ari*'oAra'*Ao. *0jera. Ve-iAi *'ari drGavni *a0o*'ani drGa-i
*$ *e (re0a (ro'$Ne$da-noj A-inijev*Aoj reNor0i1 voFenoj iz jedno. *redi)'a1 *$zdrG-jivo i-i ,aA
od%ojno. Oni *$ o*je@a-i o%vez$ (re0a o'onov*Aoj drGavnoj 4rAvi1 a Aa*nije *$ $ %or%i iz0eF$ +ara
i (a(e (ri*'aja-i $.-avno0 $z +ara. Najnovije i*'raGivanje (onovno (o*'av-ja (i'anje o (ovije*no0
odno*$ iz0eF$ A-inijev*Ae i 'zv. .r.$rov*Ae reNor0e LG. Te--en%a+& i nje.ova )Ao-aM. I*(i'ivanja *$
(oAaza-a da jedva 0oGe %i'i rije,i o neAo0 izravno0 $'je+aj$. 4-$n_ nije ra*(irio %or%$ za
inve*'i'$r$. Ni $ *(orni0 (i'anji0a $ oAvir$ reNor0e Linve*'i'$ra1 Genid%a *ve@eniAa i'd.M nije on
za*'$(ao neAo eA*'re0no *'anovi)'eQ i*(rva on nije $o(@e ni na0jeravao (o*'i@i neAi (o-i'i,Ai
$,inaA. K-inijev+i ni*$ niAaAo (o0i)-ja-i na 'o da %i (rove-i (a(in*Ai za&'jev za vod*'vo1 a jednaAo
i0 nije %i-o na $0$ ni 'o da razvij$ idej$ AriGar*Ai& ra'ova i-i )irenja Ar)@an*Ai& 0i*ija. io je 'o
*a0o*'an*Ai i +rAveni reNor0ni (oAre'.
?eF$'i01 (oAre' je donio (rod$%-jenje Ar)@an*Ao. Givo'a i (ri 'o01 jer je 'aAo i 0ora-o %i'i1
razvio 0i*ao o zna,enj$ re-i.ije $ javno0 Givo'$1 o (o-oGaj$ )'o .a $ *vije'$ za$zi0aj$ 4rAva i
(a(a1 njezin vr&ovni (o.-avar1 o (o*'oje@i0 z-o$(o're%a0a $ 4rAvi i ve-iAi0 +rAveni0 zada+i0a.
TaAo je 4-$n_ (ri(ravio '-o za razvoj Aoji nado-azi i 'i0e (o*'ao (ovije*no zna,ajan.
O!=
GRGUROVSKA REFOR?A I ORA ZA INVESTITORU
:#
;. Od *a0o*'an*Ae1 A-inijev*Ae reNor0e raz-iA$je *e .r.$rov*Aa *voji0 +rAveno5(o-i'i,Ai0
$*0jerenje0. Jedna i dr$.a izvir$ iz (oj0a -i%er'a* E++-e*iae. ?eF$'i01 doA je 4-$n_ na '$ *-o%od$
.-edao Aao na *-o%od$ o(*'anAa1 *-o%od$ od vanj*Ao. (ri'i*Aa i od o.rani,avanja *vo. $n$'arnje.
Givo'a od *'rane %i*A$(a i Anezova1 'aj *e (oja0 $*Aoro (ro)irio i do%io (ozi'ivan *adrGaj. Poja0
H-i%er'a*I (o*'ao je $ *rednjovjeAovno0 .er0an*Ao0 *&va@anj$ (oj0o0 Aoji o%$&va@a ono )'o
(ojedina+ 0oGe radi'i i-i (ro($*'i'i. Govori-o *e o H-i%er'a'e*I i-i H*-o%o)'ina0aI Aao o z%ir$ (rava i
d$Gno*'i Aoje (ojedina+ 0oGe za *e 'raGi'i %i-o na o*nov$ (ravno. (oAre'a1 %i-o na o*nov$ (o*e%ni&
(ov-a*'i+a. AAo %i i& %i-o 'Ao (ovrijedio1 ,ovjeA *e %orio da i& (onovno $*(o*'avi.
H3i%er'a* E++-e*iaeI1 Aoja je (o*'a-a +i-j .r.$rov*Ae reNor0e1 *adrGava-a je 'eGnj$ da 4rAv$
o*-o%odi od $(-e'anja ve-iAa)a. PoAre'1 Aoje0$ je i0e i (e,a' dao Gr.$r VII1 %orio *e (ro'iv na,ina
na Aoji *$ Ara-jevi1 Anezovi i ve-iAa)i dije-i-i %i*A$(ije i o(a'ije L-ai,Aa inve*'i'$raM i (ro'iv > ,e*'o
%e*'idno. > na,ina na Aoji *$ i& nov,ano i*Aori)'ava-i L*i0onijaM. PoAre' je 'raGio $*(o*'av$
*-o%odno. +rAveno. iz%orno. (rava1 da %i *e na 'aj na,in o*i.$ra-a *a0o*'a-no*' (odr$,ja na
Aoje0$ *e izvr)$j$ re-i.iozno5+rAveni zada+i. Naravno1 'raGio je (ri'o0 da *e 4rAvi (riznaj$
(ozi'ivna (rava1 Aoja @e ona 0o@i neo0e'ano izvr)ava'i. A-i1 AaAo $ 'o vrije0e o 'o0e i ni*$
(o*'oja-a o(@eni'a (ravna na,e-a %io je zada'aA (oAre'a da i& odredi i da *e %ori za nji&ovo
o*'varenje. I z%o. 'o.a je do)-o do *(ora * (o-i'i,Ai0 v-a*'i0a.
U 0eF$vre0en$ je A-inijev*Aa reNor0a (ro%$di-a *vije*' o do*'ojan*'v$ i *a0o*'a-no*'i
4rAve i d$&ovno. Givo'a. Do)-o *e do $vjerenja da je z%o. (re0o@i (o-i'i,Ao. ,i0%eniAa i*(ravan
(oredaA (o*-jednji& *'o-je@a $ *'vari (o*'av-jen na.-av+e. Kao )'o d$)a *'oji iznad 'ije-a1 'aAo 4rAva
*'oji iznad drGave > doAaziva-i *$ .r.$rov+i. TaAo je *a0o*'an*Aa reNor0a (rera*-a $ +rAveno5
(o-i'i,A$. Pri 'o0 *$ $(ravo *a0i nje0a,Ai +arevi donije-i 'aj novi d$& $ Ri0. S (a(a0a nje0a,Ao.
(odrije'-a1 Aoje je (o*'avio /enriA III1 za&va'i-a je 0i*ao o reNor0i i (a(in*'vo. Na(o*e je 3eon IK
L;"#<>;"B#M za*-$Gan za reNor0$. On je (a(in*'v$ vra'io nje.ovo *veo(@e zna,enje i *naGno *e
%orio za (a(in*Ai (ri0a'. Kad je NiAo-a II ;"B<1 deAre'o0 o iz%or$ (a(e 'aj najvaGniji ,in $
+rAvenoj &ijerar&iji iz$zeo od $'je+aja *vje'ovnjaAa i (redao .a $.-avno0 Aardina-i0a5%i*A$(i0a1
'a je odred%a %i-a $(erena (onaj(rije i izravno (ro'iv ri0*Ai& ve-iAa)Ai& *'ranaAaQ no (o.odi-a je i
nje0a,Ao. +ara i Ara-ja1 ,ije *$ $(-e'anje .. ;"#=. $ S$'rij$ A-inijev*Ai o(a' Odi-o i Pe'ar Da0jan*Ai
jo) od$)ev-jeno (ozdrav-ja-i. Sad je1 *a *'aja-i)'a (ro,i)@eno. *&va@anja 4rAve1 'aAvo $(-e'anje
iz.-eda-o ne(odno)-jivi0. I*'ina1 NiAo-a II L;"B:>;"=;M jo) je (riznao nje0a,Ao0 Ara-j$ /enriA$
IV L;"B=>;;"=M neAo (o,a*no (ravo (ri-iAo0 (a(in*Ao. iz%ora1 no 'a (ov-a*'i+a nije %i-a 'o,nije
odreFena1 (a je $(ravo z%o. 'o.a 0o.-o Aa*nije do@i do *(orova.
DeAre' o iz%or$ (a(e jo) je vi)e ($'a do($njavan. NaAon )'o *$ ;;"". *vi Aardina-i
*$dje-ova-i $ iz%or$1 odredio je III -a'eran*Ai *a%or ;;8<. da je (o're%na dvo're@in*Aa ve@ina. Pa(a
Gr.$r K $veo je ;!8#. AonA-ave1 $ Aoji0a Aardina-i iz%orni+i %iraj$ *ve do zavr)e'Aa iz%ora
odije-jeni od vanj*Ao. *vije'a. Iz%or (a(e AodiNi+irao je na Araj$ CodeI iuris canonici .. ;<;:1 a Pio
KII dodao je ;<#B. jo) neAo-iAo nado($na.
!. Na*'$( /enriAa IV L;"B=5;;"=M i Gr.$ra VII L;"87>;":BM doveo je na (ovije*n$
(ozorni+$ dvoji+$ 0$Geva Aoji *$1 Aao (red*'avni+i dvaj$ *$(ro'ni& *'avova1 $ 'oj %or%i donije-i
od-$A$.
?-adi je Ara-j jo) Givio $ (redodG%i )'o j$ je o%-iAova-a o'onov*Ao5*a-ijev*Aa HdrGavna
'eo-o.ijaI1 (redodG%i o *aAra-no01 .o'ovo A-eriAa-no0 Ara-jev*'v$ ,ije je 0je*'o $n$'ar
&ijerar&ij*Ae 4rAve1 )'ovi)e1 na njezin$ ,e-$. Kra-j *e o*je@ao i Aao reI i Aao sacerdos.
Gr.$r VII1 Aao 0-adi FaAon /i-de%rand1 (ra'io je .odine ;"#=. *vr.n$'o. Gr.$ra VI $ K[-n
$ (ro.on*'vo1 a naAon nje.ove *0r'i (o*'ao je redovniA $ 4-$n_j$. 3eon IK vra'io .a je ;"B". $
Ri0Q o'ad *e %orio za reNor0$1 a naAon *0r'i Aardina-a /$0%er'a L'-"=;M (o*'ao je ,aA o(@e(rizna'i
voda reNor0ne A$rija-ne *'ranAe. G-avni +i-jevi nje.ova (ro.ra0a %i-i *$2 %or%a (ro'iv Genid%e
*ve@eniAa i *i0onije1 a na(o*e (ro'iv -ai,Ae inve*'i'$re. Pri'o0 je Ara-j za nje.a %io o%i,an -aiA1
$(ravo Aao i *vaAi dr$.i -aiA $ 4rAviQ *0a'rao je daje Aao Ar)@anin (od-oGan 4rAvi i o%vezan na
(o*-$)no*'. U d$&$ ono. vre0ena 'o je zna,i-o de*aAra-iza+ij$ Ara-jev*Ao. do*'ojan*'va. Ci0 je
:B
Gr.$r (o*'ao (a(a1 izrazio je $ *(i*$ ictatus Papae L;"8BM *voja na,e-a2 Pa(a je vr&ovna .-ava
Ar)@an*'va. On *e 0oGe ne *a0o $(-e'a'i $ (rava %i*A$(a ve@ na o*nov$ *voje vr&ovne d$&ovne
v-a*'i *'oji i iznad Ara-jeva i +areva1 Aoje 0oGe ,aA i *vr.n$'i Aad 0$ *e 'o z%o. re-i.iozno5
@$doredni& raz-o.a ,ini (o're%ni0. IaAo *$ 'a na,e-a $ (rvi 0a& *&va@ana vjeroja'no *a0o +rAveno5
re-i.ij*Ai1 i(aA je nji&ov (o-i'i,Ai do0e' %io ja*an Aao dan.
U*Aoro je %or%a za inve*'i'$r$ da-a (ovod da 'e na,e-ne *$(ro'no*'i iz0eF$ (a(in*'va i
+ar*'va doved$ do od-$,no. o%ra,$na. ?-adi Ara-j /enriA IV $(ravo je o*'varivao *voje Ara-jev*Ao
(ravo od-$,ivanja (ri-iAo0 iz%ora 0i-an*Ao. %i*A$(a L;"8!M1 i 'o (ro'iv (a(ine za%rane. Na
Aoriz0enoj ri0*Aoj *inodi ;"8B. (oo)'ri Gr.$r za%ran$ -ai,Ae inve*'i'$re i na.ovije*'i da @e1 (od
(rije'njo0 izo(@enja1 od$ze'i Ara-j$ sva (rava (ri-iAo0 (o($njavanja %i*A$(ija. To je1 0eF$'i01
zna,i-o (revra' $ o'o5nov*Ao0 drGavno0 +rAveno0 *$*'av$1 na Aoje0 *e za*nivao (oredaA $
drGavi. /enriA *e nije %rin$o za (a(in*Ai deAre'. Na drGavno0 *a%or$ $ Dor0*$ do)-o je $ *ije,nj$
;"8=. do dra0a'i,ni& (rizora. /enriA$ je (o)-o za r$Ao0 da (ro'iv (a(e $z%$ni drGavne %i*A$(e1
$zr$jane z%o. (revra'ni& Gr.$rovi& za&'jeva. I (ro.-a*e da je Gr.$r VII *vr.n$'.
Gr.$r od.ovori od0a&2 izo(@i /enriAa i razrije)i nje.ove (odaniAe zaA-e've vjerno*'i.
Izo(@enje0 Aoji0 je Ara-j *'av-jen izvan +rAvene zajedni+e (o*'a-o je o,i'o da je Ara-jev*Aa *-$G%a
de*aAra-izirana. Svije' je o*'ao %ez da&a. No $%rzo *e %roj /enriAovi& (ri*'a)a *0anji. U -i*'o(ad$
;"8=. (o*'ave Anezovi *A$(-jeni $ Tri%$ni $-'i0a'$0 Ara-j$2 $ roA$ od .odine dana 0ora iz0o-i'i
od (a(e odrje)enje od izo(@enja1 i-i @e .a *vr.n$'i * (rije*'o-ja i iza%ra'i novo. Ara-ja.
I 'aAo /enriA zi0i ;"8=9;"88. Arene na *voj (oAorni,Ai ($' $ Kano*$ L4ano**aM. Pra@en
*a0o od Gene i dje+e * 'eA neAo-iAo (ra'i-a+a (rijeFe $z ve-iAe o(a*no*'i (reAo A-(a. I (a(a je $ i*'o
vrije0e (o)ao iz Ri0a naAaniv)i da (ode $ Nje0a,A$. U(ravo *e na-azio $ ,vr*'o0 za0A$
0arA.roNi+e ?a'i-de1 Aad *e /enriA (ojavio (red Kano*o01 na *jeverni0 o%ron+i0a A(enina1 'e $
(oAorni,Aoj odje@i ,eAao 'ri dana (red zidina0a da .a ($*'e $n$'ra L!=>!:. *ije,nja ;"88M. Na
za.ovor *vo. A$0a1 A-inijev*Ao. o(a'a /$.a1 i 0arA.roNi+e (ri0i od Gr.$ra odrje)enje1 (od
$vje'o0 da *e $ *vo0 *(or$ * nje0a,Ai0 Anezovi0a (oAori (a(in*Ao0 (ravorijeA$.
Za 'ren$'aA je (o%ijedio /enriA2 (onovno je ov-adao (o-oGaje0. A-i *ve $ *ve0$ Kano*a je
%i-a 'eGaA $dara+ za nje0a,Ao Ara-jev*'vo1 $dara+ od Aoje. *e niAada nije o(oravi-o. Vod*'vo
za(adno. *vije'a (re$zeo je (a(a. Gr.$r *e (oAazao 0o@niji0.
U Nje0a,Aoj *$ Anezovi1 $na'o, (a(in*Ao0 odrje)enj$1 $ oG$jA$ ;"88. iza%ra-i R$do-Na
va(*Ao. Ld;":"M za (ro'$Ara-ja. /enriA *e 0orao %ori'i za Ar$n$. Nje0a,A$ je (o're*ao .raFan*Ai
ra'. U*Aoro *e (onovno (o.or)ao i /enriAov odno* (re0a (a(i. U oG$jA$ ;":". %io je i (o dr$.i ($'
*vr.n$' i izo(@en. Sad i on (o*'avi *vo. (ro'$(a($1 Di%er'a iz Ravenne1 Aoji *e (rozvao
K-e0en'o0 III L;":#>;;""M. /enriA Arene * voj*Ao0 na Ri02 Gr.$r (o%je.ne A Nor0ani0a $
j$Gn$ I'a-ij$. U0ro je !B. *vi%nja ;":B. $ Sa-ern$1 (rividno (oraGen1 a-i $ *'varno*'i (o%jedniA.
or%a *e naAon Gr.$rove *0r'i na*'avi. TaAo %rzo *e na,e-no (i'anje odno*a 4rAve i drGave
i nije 0o.-o rije)i'i. Radi-o *e o (ro%-e0$ Aoji *e odno*i na ,i'av$ *'r$A'$r$ drGave i dr$)'va. Ve-iA
%roj *(i*a na(i*an je o 'o0e )'o %i 0o.-o za0ijeni'i jedin*'vo 4rAve i drGave1 Aoje je vr&$na+
do*e.-o $ do'ada)nje0 *ve'o0 Ara-jev*'v$. Odvajanje 4rAve od drGave nije %i-o 0o.$@e. To *e
(oAaza-o Aad *e Pa*Aa- II L;"<<>;;;:M AonAorda'o0 $ S$'rij$ L$ ve-ja,i ;;;;M do.ovorio *
/enriAo0 V L;;"=>;;!BM da *e $Aine Ne$da-iza+ija 4rAve1 a 'i0e i njezina (ovezano*' * drGavo0.
Nje0a,Aa drGavna 4rAva i0a-a je *voj *ve$A$(ni (o*jed * do%ri0a i (ravi0a vra'i'i Ara-j$1 a onda
@e *e Ara-j odre@i *vaAe inve*'i'$re1 Aoja %i *a0i0 'i0e (o*'a-a ionaAo *$vi)na. Jedno.-a*an i %$ran
(ro*vjed nje0a,Ai& Anezova i %i*A$(a (ro'iv 'o. (oA$)aja rje)enja1 Aoje *$ *0a'ra-i (o'($no
ne*'varni0 i ne(rovedivi01 (oAaz$je Ao-iAo je %i-o 'e)Ao da *e (onovno zaved$ *'aroAr)@an*Ai
odno*i. Ko'a, (ovije*'i ne 0oGe *e vra@a'i. I z%o. 'o.a *$ (rijed-o. od%a+i-i.
O*'a-a je *a0o 0o.$@no*' Ao0(ro0i*a. U d$.i0 ra*(rava0a na$,i-i *$ AaAo d$&ovn$
*-$G%$ 're%a i(aA raz-iAova'i od izvanj*Ai& *vje'ovni& $(ravni& zada'aAa1 od 'e0(ora-ija1 a da *e
jedno od dr$.o. ne ra*Aine. U Mormskom konkordatu LDor0* ;;!!M na*'oja-i *$ (ro%-e0
inve*'i'$re rije)i'i na 'aj na,in )'o %i *e $ve-a dvo*'r$Aa inve*'i'$ra. Kra-j$ je o*'a-a *vje'ovna
:=
inve*'i'$ra * (reno)enje0 do%ara i (rava Lre.a-ija1 odno*no 'e0(ora-ijaMQ 'a *e inve*'i'$ra vr)i-a
(redajo0 Gez-a. Kra-j *e odreAao d$&ovne inve*'i'$reQ nj$ je (re($*'io 4rAviQ (o)'ivao je Aanon*Ao
iz%orno (ravo1 Aoje je o*'a-o A-er$ i (-e0*'v$ %i*A$(*Ae 4rAve1 a od ;7. *'. i*A-j$,ivo %i*A$(*Ai0
Aa('o-i0a. TeA naAon (re'&odno izvr)eno. Aanon*Ao. iz%ora i d$&ovne inve*'i'$re L(r*'eno0 i
%i*A$(*Ai0 )'a(o0M (odje-jivao je Ara-j *vje'ovn$ inve*'i'$r$1 i 'o $ Nje0a,Aoj jo) (rije (o*ve'e za
%i*A$(a1 a $ I'a-iji i $r.$ndiji naAon (o*ve'e.
7. Pravo rje)enje o*novno. (ro%-e0a iz0eF$ 4rAve i drGave nije 'i0e (ronaFeno. Fe$da-na
(ovezano*' drGavne 4rAve * drGavo0 (o*'oja-a je za ,i'avo. *rednje. vijeAa1 i da-je > *ve do
Nran+$*Ae revo-$+ije i ve-iAe *eA$-ariza+ije L;:"7M1 a 'i0e *$ o*'a-e i dodirne 'o,Ae i (ro*'or za
'rvenje1 na Aoji0a *$ *e $vijeA 0o.-i ra*(-a0*a'i o%ra,$ni i %or%e.
U *voji0 (o,e+i0a A-inijev*Aa je reNor0a 'eGi-a i*A-j$,ivo za *-o%odo0 i *a0o*'a-no)@$
4rAve $ drGavi. Gr.$rov*Aa reNor0a (ov$A-a je iz 'o. zaA-j$,aA i 'raGi-a ravno(ravno*' o%aj$
(ar'nera. Gr.$r VII1 redovniA i v-ada-a+ $ i*'o vrije0e1 roFeni i0(era'or1 razvijao je '$ za0i*ao
da-je. Iz nadreFeno*'i d$&ovno. nad 'je-e*ni0 izvodio je on nadreFeno*' 4rAve nad drGavo0. U
*vo0 *-avno0 *(i*$ ictatus Papae L;"8BM (o*'avio je $ !8 *'avaAa +rAveno5(o-i'i,Ai (ro.ra0
(a(a za %$d$@no*'. U(ir$@i *e na 'o%oGe vjerodo*'ojn$ Kon*'an'inov*A$ darovni+$ $'e0e-jio je *voj
za&'jev da (a(in*'vo .o*(odari *vije'o0. Za0i*ao 0o@i ov-adava' @e od*ad *ve 'o vi)e o%ra,$no0
iz0eF$ drGave i 4rAve. Pri *ve0$ 'o0e *a0 Gr.$r VII %ija)e da-eAo od ni*Ae *e%i,no*'i1 na(ro'iv1
%io je d$%oAo re-i.iozanQ Ino+en+ije (aA III L;;<:>;!;=M jo) je (o'($no (odreFivao o*'varenje
(a(in*Ae *vje'*Ae v-a*'i re-i.iozni0 +i-jevi0a > (a i(aA1 (o*'oja-a je o(a*no*' da *e 0o@
z-o$(o'rije%i. Toj o(a*no*'i 4rAva nije $vijeA $*(je-a iz%je@i.
Kad je +ar Friedri+& I ar%aro**a L;;B!> ;;<"M &'io da (oi0anje +ar*Ae *vje'*Ae v-a*'i
*naGno nanovo razvije1 Imperium i sacerdotium *e (onovno $&va'i)e $ Ao)'a+. ar%aro**a je na)ao
(ravo. (ro'ivniAa $ A-eA*andr$ III L;;B<>;;:;M. O.or,ena %or%a v$A-a *e !" .odina2 od drGavno.
*a%ora $ e*an+on$ L;;B8M *ve do 0ira $ Vene+iji L;;88M. Ce'iri +ar*Aa (ro'$(a(e1 ra'ovi i
Arvo(ro-i@a zna,ajAe *$ 'o. ne*re'no. o%ra,$na1 Aoji je Ar)@an*Ao0 *vije'$ donio $Ga*no 0no.o
jada i nevo-je. Na Araj$ je *A-o(-jen 0ir1 i +ar je odrije)en izo(@enja Aoji0 .a je A-eA*andar jo)
;;=". %io $dario.
Na0a1 -j$di0a dana)nje. vre0ena1 )'o)'a od 'i& %or%i za (rev-a*' nije *&va'-jivoQ 0ora0o
(oA$)a'i da 'o raz$0ije0o .-edaj$@i i& Aroz (riz0$ ono. vre0ena. Za one -j$de1 Kri*' je %io jedini
.o*(odar Ar)@an*'va. Iz 3A !!17: zaA-j$,iva-i *$ da (o*'oje dvije *i-e1 Aoje *i0%o-iziraj$ dva 0a,a
LH'eorija o dva 0a,aIM1 odreFene da v-adaj$ *vije'o0Q jedan 0a,1 *vje'ovni1 na-azi *e $ +arevi0
r$Aa0a1 a dr$.i1 d$&ovni1 $ r$Aa0a (a(e. Kanoni*'i i 'eo-ozi .r.$rov*Ao. vre0ena (re$*0jeri-i *$
'$ 'eorij$ i*A-j$,ivo na (a($Q o%a 0a,a (ri(adaj$ jedino i i*A-j$,ivo 4rAvi2 d$&ovni ona *a0a no*i1
a *vje'ovni (o*$F$je +ar$ da .a on no*i $ i0e 4rAve. Kao d$&ovni 0a, *0a'ra-i *$ +rAveno
izo(@enje. Od 'e jedno*'rane (redodG%e o 4rAvi (a do (oA$)aja da *e *vje'*Ai (oredaA Ar)@an*Ao.
Za(ada (re'vori $ Nor0a-n$ -en*A$ v-a*' (a(a nad *vi0 drGava0a Evro(e %io je 'eA 0a-en AoraA.
Taj je AoraA n$Gno 0orao dove*'i do *$Ao%a * +ar*Ao0 v-a)@$. DoA *e jo) Friedri+& ar%aro**a1
Aoji je (onovno oGivio *'aro (oi0anje o +ar*'v$1 $*(je)no %ranio od (a(in*Ae (rev-a*'i1 *i-no0 (a(i
Ino+en'$ III L;;<:>;!;=M $*(je-o je iz.radi'i neA$ vr*'$ (a(in*Ao. *vje'*Ao. .o*(odar*'va na
'e0e-j$ (a(in*Ao. -en*Ao. *$*'ava nad ,i'avo0 Evro(o0. U 'oj %or%i (od-e.-o je )'a$Nov*Ao
+ar*'vo. No1 $*Aoro naAon *-o0a 'a$Nova+a *-o0i-o *e i (a(in*Ao *vje'*Ao +ar*'vo. Kad na razvoj
.-eda0o $nazad1 0oGe0o re@i da nije %io %-a.o'voran za d$&ovn$ zada@$ 4rAve.
#. Ne(o*redno0 (o*-jedi+o0 .r.$rov*Ae reNor0e za $n$'ra)nji +rAveni Givo' 0oGe0o
*0a'ra'i .o-e0 (ora*' (ri0a'*Ao. (o-oGaja (a(e $ 4rAvi. Po,ev)i od 3eona IK (a(e *$ *ve ,vr)@e
drGa-i $zde +rAvene v-adavine $ *voji0 r$Aa0a. PreAo reNor50ni& *inoda $ Ri0$ i izvan Ri0a
(rovodi-i *$ *voj $'je+aj i vo-j$. Iz.radnja $*'anove (a(in*Ai& -e.a'a %i-a je *red*'vo da *e (rovode
reNor0e1 a 'a je $*'anova ,ini-a (a(in*Ai a$'ori'e' (o*v$da (ri*$'ni0. Sve *$ *e vi)e .o0i-a-i (ozivi
na Sve'$ S'o-i+$1 na(o*e Aod *(orni& %i*A$(*Ai& iz%ora1 'e *$ dava-i (a(i (ri-iAe da *e izravno
$(-e@e $ (o*-ove dije+eze. Kad *e iz%orni+i ni*$ 0o.-i *-oGi'i (re$zeo %i (a(a Ara'Ai0 (o*'$(Ao0
:8
(ravo i0enovanja na o*nov$ 'zv. devo-$+ije L(rijeno* (ravaM. i*A$(e Aoji ni*$ (o*'$(a-i i*(ravno
A$rija je AaGnjava-a i *vr.ava-a. ?e'ro(o-i'i *$ (o,ev)i od ;;. *'o-je@a 0ora-i *a0i do-azi'i $ Ri0
(o *voj (a-ijQ (o,ev)i od ;!. *'o-je@a 0ora-i *$ (o-a.a'i naro,i'$ zaA-e'v$ (o*-$)no*'i1 a (ovre0eno
> *vaAe # .odine > (o@i $ Ri0 na Hvi*i'a'io -i0in$0 a(o*'o-or$0I. De*aAra-iza+ija (o-i'i,Ao.
e-e0en'a i0a-a je jo) i '$ (o*-jedi+$ da je razdje-ni+a iz0eF$ *ve@eniAa i -aiAa o)'rije (ov$,ena.
K-er1 izdvojen iz ne(o*redno. v-adavin*Ao. $'je+aja Ara-jeva i Anezova1 (o*'ao je *vojevr*'an
0eF$narodni +e& Aoji izravno (o'(ada (od *veo(@$ 4rAv$. U (ro*ja,Ai0 redovi0a1 Aoji *$ *e
(o,ev)i od ;7. *'o-je@a )iri-i (o *ve0$ *vije'$1 do%i-o je (a(in*'vo zna,ajn$ (o'(or$ *voje 0o@i. A-i
i o*'a-i je A-er (rera*'ao na+iona-ne .rani+e. Sveo(@a 4rAva da-a je Ar)@an*Ao0 Za(ad$ nov$ *vije*'
zajedni+e.
O!8
VE3IKI ISTOCNI RASKO3 ;"B#.
Ve@ odavna *$ *e .r,Ao5i*'o,no i -a'in*Ao5za(adno 0i)-jenje razvija-i *vaAo za *e%e.
S$(ro'no*'i *$ %i-e -i'$r.ij*Ae1 di*+i(-in*Ae1 +rAveno5(o-i'i,Ae i do.0a'*Ae naravi. S'varanje za(ad5
no. +ar*'va (od Kar-o0 Ve-iAi0 i O'ono0 Ve-iAi01 Ai(o%or*'vo1 'eri'orija-na (re*izanja izan'a $
I'a-iji LRavenna1 j$Gna I'a-ijaM 'e Nrana,Ao )irenje na (odr$,j$ I'a-ije (oja,a-i *$ na(e'o*'i. Na Araj$
je i za(adnja,Aa *vije*' 4rAve1 Aoja je reNor0o0 zado%i-a o*je@aj v-a*'i'e vrijedno*'i1 (ridonije-a
'o0e da *e (o-oGaj (oo)'ri.
Kad je Nije0a+ (a(a 3eon IK L;"#<>;"B#M (o-i'i,Ai (o*e.n$o za j$Gno0 I'a-ijo01 Aoj$ *$
Nor0ani 0a-o (rije 'o.a (o,inja-i o'i0a'i izan'$1 oGivje)e (onovno i dodiri i raz-iAe. izan'*Ai +ar
Kon*'an'in IK i nje.ov j$Gnoi'a-*Ai na0je*niA Ar._5ro* Ge-je-i *$ da * (a(o0 *A-o(e *avez (a
zajedni,Ai Aren$ (ro'iv Nor0ana. 4ari.rad*Ai (a'rijar& ?i&aj-o 4er$-arije L;"#7>;"B:M $(-a)i *e1
0eF$'i01 (a(in*Ao. (re*izanja $ *voj$ j$ri*diA+ij$ na 'o0 (odr$,j$1 (a *(rije,i (ri%-iGavanje1 i 'o
'aAo da je na *i-ovi' na,in zao)'rio +rAvene *$(ro'no*'i. Nje.ova %or%ena *red*'va %i-a *$ *-ijede@a2
dao je za'vara'i -a'in*Ae +rAve i *a0o*'ane $ 4ari.rad$1 o)'ro o*$dio -a'in*Ai o%i,aj %e*Ava*no.
Ar$&a Aod *-av-jenja 0i*ne Gr've1 o)'ro o*$dio +e-i%a'1 'j. %eGen*'vo *ve@eniAa1 $0e'anje HFi-ioW$eI
$ Vjerovanje i 'o0e *-i,no. Da %i $ jedn$ r$A$ $na(rijedio (re.ovore o *avez$1 a $ dr$.$ da %i
od%io (a'rijar&ine na(adaje1 (o)a-je (a(a 3eon $ 4ari.rad *voje (o*-aniAe2 Aardina-a /$0%er'a de
Si-va 4andida1 *vo.a Aan+e-ara Friedri+&a 3o'arin)Ao.1 i nad%i*A$(a Pe'ra iz A0a-Nija. Prva dvoji+a
*$ Ge*'oAi (o%orni+i reNor0e1 (o roFenj$ -o'arin)Ai (-e0i@i.
Pre.ovori $ 4ari.rad$ ni*$ ve@ od *a0o. (o,e'Aa %i-i *re'ni. Po*-ani+i *e (red*'avi)e
(a'rijar&i veo0a *a0o*vje*no. Pozivaj$@i *e na Kon*'an'inov*A$ darovni+$ > Aoj$ *$ $o*'a-o0
'ada i $ 4ari.rad$ *0a'ra-i vjerodo*'ojno0 i ni*$ je jo) *0a'ra-i Arivo'vorino0 > 'e na %ez$vje'ni
(a(in (ri0a' izveden iz Pe'rova na*-jed*'va1 'raGi-i *$ da *e (rizna ri0*Ai j$ri*diA+ij*Ai (ri0a' i
(ri0a' za(adni& o%i,aja1 za Aoje *$ 'vrdi-i da *$ jedini Aoji vrijede i Aoji *$ $ *A-ad$ * (redajo0.
Pa'rijar&a je %io ,a*'o&-e(an1 (ono*an i (rora,$na'1 (a je do($*'io da *e (re.ovori raz%ij$. Na Araj$
nije (o*-aniAe ni ($*'io (reda *e. Tada .a /$0%er' na(adne *'ra*'veni0 %or%eni0 *(i*o0 i (ri(ravi
%$-$ o izo(@enj$1 Aoj$ ;=. *r(nja ;"B#1 $z .-a*ne (ro*vjede1 (red o,i0a A-era i ($Aa )'o *$ *e
$(ravo oA$(i-i na .-avn$ *-$G%$ oGj$1 (o-oGi na .-avni o-'ar $ +rAvi Sve'e SoNije. HVidea' De$* e'
i$di+e'I1 $zviAn$o je (ri 'o0.
$-a o izo(@enj$ )'o j$ je *a*'avio /$0%er' H(oAaz$je ja*no da *e za(adna 4rAva razvi-a $
novo01 v-a*'i'o0 *0jer$1 a i 'o da (ri*'a)e reNor0e ni*$ $o(@e raz$0je-i d$& .r,Ae 4rAveI
LDvorniAM. Na* ,i'ava 'a z.oda 0ora za(re(a*'i'i1 'o vi)e )'o je ja*no da *$ $.-avno0 %i-i (o*rijedi
'ra.i,an ne*(oraz$01 -j$d*Ai (ro0a)aj i di*+i(-in*Aa (i'anja > *(or oAo Fi-ioW$e $o(@e i nije %io
*redi)nje (i'anje. Sve do dana* je *(orno da -i je Aardina- /$0%er' za 'aAo da-eAo*eGne AoraAe %io
ov-a)'en. Pa(a 3eon $0ro je jo) ;<. 'ravnja ;"B#1 a nje.ov na*-jedniA ViA'or II L;"BB>;"B8M
iza%ran je 'eA ;7. 'ravnja ;"BB1 'aAo daje $ vrije0e oni& do.aFaja (a(in*Aa *'o-i+a %i-a i*(raGnjena.
U(ravo z%o. 'o.a 4er$-arije nije eA*Ao0$ni+irao ni (a($ ni Ri0*A$ 4rAv$1 ve@ *a0o (o*-aniAe. Pa
::
i(aA1 ra*+je( nije niAada vi)e za-ije,en. Una'o, ,e*'o (onav-jani0 (oA$)aji0a da *e o%novi
jedin*'vo1 ra*Ao- je o*'ao *ve do dana*.
O!:
NOVI DU/ ZAPADA
SnaGno na%$ja-i re-i.iozni (oAre' Aoji je (o'eAao iz 4-$n_ja i redovni)'va za&va'io je $*Aoro
*ve$A$(ni Givo' Ar)@an*Ao. Za(ada. Nije -aAo *&va'i'i i*'in*Ai Ar)@an*Ai zna,aj neAo. vre0ena. Taj
*e zna,aj izraGava $ razno-iAi0 o%-i+i0a (o%oGno*'i i -j$%avi (re0a %-iGnje0$1 $ (oGr'vovanj$
vjerniAa za +rAvene i do%ro'vorne +i-jeve1 $ $0je'ni,Ao0 *'varanj$ i AnjiGevno*'i1 $ *$dje-ovanj$ $
ve-iAi0 zajedni,Ai0 (o'&va'i0a. Taj *e zna,aj ne 0jeri (re0a vid-jivi0 $*(je*i0a neAo. razdo%-ja1
ve@ 0no.o vi)e (re0a *'$(nj$ $n$'ra)nje. Gara i d$%ine Aoji0a je %i-o Giv-jeno na*-jedovanje
Kri*'a i (ri&va@ena evanFeo*Aa (or$Aa.
;. Od$vijeA je *'anje redovniko! Divota i teDnje 1a savr'eno'(u %i-o naj*i.$rnije 0jeri-o za
dje-o'vorn$ *na.$ re-i.iozno5+rAveno. Givo'a neAo. razdo%-ja. Razvijeni *rednji vijeA donio je
'aAv$ razno-iAo*' novi& o%-iAa redovni)'va i a*Ae'*Ao. Givo'a i 0eF$ A-ero0 i 0eF$ -ai+i0a1 i $
'o0e *e ne raza%ire *a0o re-i.iozna +r'a ne.o i 'eGnja za *naGniji0 (ojedina,ni0 i o*o%ni0
o%-iAovanje0 d$&ovno. Givo'a. Za redovni,Ai Givo' jav-ja-i *$ *e $ ve-iAo0 %roj$ re-i.ijo0
za&va@eni 0$)Aar+i i Gene *vi& *'a-eGa. Svi od nji& ni*$ na-azi-i i*($njenje $ jedin*'veno0 o%-iA$
%enediA'in*Ao. rano*rednjovjeAovno. redovni)'va. ?no.i *$ Givje-i na o*a0i Aao ($*'inja+i1 %i-o
Aao (ojedin+i1 %i-o $ na*e-ji0a. Dr$.i *$ ($'ova-i naoAo-o ,ine@i (oAor$ i (ro(ovijedaj$@i. Nji&ov
Givo'ni idea- %io je a(o*'o-*Ai Givo'1 vi'a a(o*'o-i+a1 $ *iro0a)'v$ i do%rovo-jno0 odri+anj$.
aM U I'a-iji je dje-ovao sv. Romualdo L<B; > ;"!8M1 GarAo re-i.iozan d$& i Aariz0a'iA
*'aroAr)@an*Ai& raz0jera. Nje.ov Givo'o(i*a+ (ri,a o nje0$ da %i *v. Ro0$a-do najradije %io *av
*vije' o%$&va'io *voji0 (oAorni,Ai0 d$&o0 i o%ra'io H$ jedn$ jedin$ na*eo%in$ ($*'injaAaI.
NaAon %$rne 0-ado*'i $)ao je <8!. $ *a0o*'an S. A(o--inare in 4-a**e Aod Ravenne1 *vo. rodno.
0je*'a1 da %i oAajao 'e)A$ Arvav$ Arivnj$ Aojo0 *e nje.ov o'a+ %io oAa-jao. D$& 'e A$@e i
%enediA'in*Aa re.$-a ni*$ 0$ do*'aja-i. Po)ao je $ 'vrd$ )Ao-$ ($*'injaAa ?arina $ )$0a0a Araj
Vene+ije. Odan-e (oFe $ A-inijev*Ai reNor0ni *a0o*'an 4$Se $ Pirineji0aQ vra'i *e na Araj$ A$@i1 da
%i (rona)ao *voj v-a*'i'i idea- $.-edaj$@i *e na *'are ($*'inja,Ae o+e. U A$Gni0 0o,vara0a Araj
Ravenne i vr-e'i0a A(enina 'raGio je *a0o@$ za 0o-i'v$. Kad %i *e od vre0ena do vre0ena1 o%$ze'
*ve'o0 revno)@$ za o.a i d$)e1 vra'io 0eF$ -j$de da %i (ro(ovijedao (oAor$1 o(,aravao je *vije'
*voji0 GarAi0 (redanje0 o.$ i oz%i-jno)@$ *voji& rije,i. Priv$Aao je i (o're*ao i +ara O'ona III1
Ada-%er'a Pra)Ao. i r$na iz c$erN$r'a. ?no.i *$ .a 0-adi -j$di *-ijedi-i. Za nji& je o*novao Fon'e
Ave--ana1 4a0a-do-i i dr$.a na*e-jaQ %i-e *$ 'o (o*e%ne 0je)avine ere0i'*'va i +eno%i'*'vaQ *a0o
(o,e'ni+i *$ Givje-i $ zajedni+i (o enediA'ovoj re.$-iQ na(redni *$ *e *0je)'a-i oAo .-avno.
*a0o*'ana $ ere0i'*Ai0 na*e-ji0a. Iz nje.ovi& *a0o*'ana (roiza)-i *$ Aa*nije naj*'roGi revni'e-ji za
+rAven$ reNor0$. Pe'ar Da0jan*Ai L;""8>;"8!M1 od ;"B8. Aardina- i voFa ri0*Ae reNor0ne *'ranAe
%io je Aa0a-do-ijeva+.
U j$Gnoj I'a-iji dje-ovao je $ 'o vrije0e * jednaAi0 Garo0 *v. Ni-o LP ;""BM1 Aoji je o*novao
%azi-ijan*Ai *a0o*'an Gro''aNerra'a Aod Ri0aQ $ To*Aani je *v. Ivan G$a-%er'$* L;"87M *'vorio $
Va--o0%ro*i Aod Firen+e *redi)'e d$&ovne o%nove.
I na *jevernoj *'rani A-(a *$*re@e0o *e *ada * oz%i-jni0 reNor0a'ori0a. Kao ($'$j$@i
(ro(ovjedni+i ($'ova-i *$ Ro%er' iz A%ri**e-a LP ;;;8M i Vi'a-i* iz Tier+evi--ea LP ;;!!M Aroz
Nje0a,A$ i Fran+$*A$1 Givje-i *$ Hvi'a a(o*'o-i+aI i (ro(ovijeda-i (oAor$ i re-i.iozn$ o%nov$.
%M 2v. #runo &Jlnski L;"7"97B>;;";M o*niva, je Aar'$zijan*Ao. reda L;":#M. Po*-ije *jajne
Aarijere $ rei0*Aoj %i*A$(iji LRei0*M1 .dje je nje.ov $,eniA %io Aa*niji (a(a Ur%an II L;"::>
;"<<M1 (ov$Aao *e *a*vi0 iz javno. Givo'a i o*novao na Ve-iAoj Kar'$ziji LGrande 4&ar're$*eM1
vr-e'noj .ori Araj Greno%-ea1 * jo) )e*'ori+o0 dr$.ova (rv$ HAar'$zij$I. Ka*nije je (odi.ao $ j$Gnoj
I'a-iji1 Aa0o je 0orao (ra'i'i (a($ Ur%ana II1 jo) neAo-iAo *a0o*'ana2 3a Torre $ Ka-a%riji i S.
:<
S'eNano in o*+o1 .dje je ;;";. i $0ro. $'-jivi Aar'$zijan+i1 Aoji *$ $vijeA o*'a-i 0a-o%rojni1
*a,$va-i *$ $ *e%i 0o-i'vo0 i *Ar$)enje0 d$& (rave re-i.iozno*'i i $n$'ra)nje *na.e. I Aa*ni *rednji
vijeA i reNor0a+ij$ (reGivje-i *$ Aar'$zijan+i ne o'(adaj$@i od 4rAve2 H4ar'$*ia n$0W$a0 reNor0a'a1
W$ia n$0W$a0 deNor0a'aI > AaGe *e za nji&.
+M ?eF$'i01 nije -i $vijeA nova 'eGnja za reNor0o0 ne)'o )'o *(ada na %i' 4rAve ($'ni+e i na
njezino $reFenjeY
To *$ ve@ na*-$'i-i A-inijev+i. Jo) i*'o. 'o. *'o-je@a1 $ Aoje0 je (rodorni d$& reNor0e
o%novio Za(adn$ 4rAv$1 o*je'io *e $ nji&ovi0 v-a*'i'i0 redovi0a (o'i+aj na o%nov$
%enediA'in*Ao. redovni)'va. Cisterciti *$ reNor0irana .rana %enediA'in*Ao. reda.
O(a' Ro%er' iz ?o-e*0ea LP ;;;;M1 (od Aoji0 je i r$no K[-n*Ai za(o,eo1 o*novao je ;"<:.
* dvade*e'ori+o0 dr$.ova $ 4i'ea$S$1 na o*a0i1 *'ro. %enediA'in*Ai reNor0irani *a0o*'an. Nje.ovi
n*-jedni+i o(a'i A-%eriA L;"<<>;;"<M i S'je(an /ardin. L;;"<>;;77M *a*'avi)e (ravi-a L4&ar'a
+ari'a'i*M. U nji0a je na(o*e i*'aAn$'o a(o*'o-*Ao *iro0a)'vo1 *a0o'na 0o-i'va i *'a-an1 na(oran
r$,ni rad. Za%a+i-i *$ 'radi+iona-ni Ne$da-ni (oredaA na *a0o*'an*Ao0 (odr$,j$ o*je@aj$@i da on
dovodi $ o(a*no*' od %o.a'*'va Aoje je * 'i0e o%i,no (ovezano. CovjeA Aoji je (o0o.ao da *e 'aj
novi idea- o*'vari %io je 0-adi %$r.$nd*Ai (-e0i@ ern&ard iz 4-airva$Sa L;"<"9<; > ;;B7M.
ern&ard je jedna od oni& *naGni& -i,no*'i Aojoj -j$di ni*$ 0o.-i odo-je'i. Kada je $ 'ravnj$
;;;!. (oA$+ao na vra'a 4i'ea$Sa1 doveo je od0a& 'ride*e' dr$.ova *a *o%o0. Dao je *a0o*'an$
*naGan (o'i+aj1 a novo0 idea-$ ne*-$@en$ *na.$ )irenja. Ve@ ;;;B. Arene * jo) ;! redovniAa $
4-airva$S da %i o*novao novi *a0o*'an. Do *vr)e'Aa *vo. Givo'a (odi.ao je jo) =: *a0o*'ana. U
.odini nje.ove *0r'i1 ;;B71 red je ve@ (ora*'ao na 7B" *a0o*'anaQ oAo .odine ;!"". %rojio i& je
B7"1 a oAo ;B"". .odine ,aA 8"" 0$)Ai& i <"" Gen*Ai& *a0o*'ana. Red je (ri&va'io Gen*Ae
zajedni+e $ *voj *avez i*'o0 (ri Araj$ ;!. *'o-je@a1 iaAo *$ $ 'o vrije0e (ojedini Gen*Ai *a0o*'ani
ve@ odavna Givje-i (o nje.ovoj re.$-i LTar' ;;7!M. Na.-a)avanje r$,no. rada i %av-jenje
(o-jodje-*'vo0 da-i *$ red$ ve-iAo zna,enje za +ivi-iza+ij$1 $ (rvo0 red$ za o'varanje i 0i*ioniranje
I*'oAa.
Pravi ern&ardov zada'aA %io je1 0eF$'i01 na d$&ovno0 (odr$,j$. Po*ve@enje i
(rod$&ov-jenje %enediA'in*Ao. redovni)'va 'e re-i.iozna o%nova +ije-e 4rAve > 'o *$ %i-i nje.ovi
+i-jevi. Sa *vi& *$ .a *'rana (i'a-i za *avje' i (o0o@1 a %io je $ *'a-noj vezi * (a(a0a1 +arevi0a i
Anezovi0a. Te0(-ari0a je na(i*ao re.$-$ nji&ova redaQ $ (a(in*Ao0 ra*Ao-$ ;;7". nje.ova je rije,
%i-a od-$,naQ AriGar*Aa vojna .odine ;;#8. o*'varena je ve-iAi0 dije-o0 za&va-j$j$@i nje.ovoj
(ro(ovijedi > naravno1 Aad je (ro(a-a1 ne0i-i+e *$ .a .rdi-i. ern&arda *$ naziva-i (roro,i)'e0 i
vjer*Ai0 .enije0 *vo.a *'o-je@a. io je ve-iA reNor0a'or i 'eo-o.. No1 $vijeA je $ (rvo0 red$ %io
redovniA1 *ve'a+ i 0i*'iA.
!. I svjetovni je kler $io za&va@en reNor0o0. TeA *$ najnovija i*'raGivanja (oAaza-a ja*no
AaAo je Aanoni,Ai reNor0ni (oAre' ;;9;!. *'o-je@a %io *naGan i Ao-iAo je 'eGio za o*'varenje0
i*'in*Ae Ar)@an*Ae o%nove *ve@eni,Ao. d$&a Aod *vi& *vje'ovni& *ve@eniAa.
ReNor0a je naj(rije za&va'i-a ,-anove *'o-ni& i z%orni& Aa('o-a. U vrije0e Aad je %i-o *a0o
0a-o G$(a izvan %i*A$(*Ai& *ije-a1 'e je ve@ina A-era %i-a oA$(-jena $ %i*A$(*Aoj +rAvi i-i oAo
*redi)nji& +rAava (rvo%i'ni& G$(a1 da %i ondje vr)i-a Aor*A$ *-$G%$1 %i-o je (o.o'ovo vaGno da *e za
Aanoni,Ai z%or do%ro $redi Givo'. Ve@ je *ve'i A$.$*'in Aao %i*A$( $ /i(on$ dao A-eri+i0a Aoji *$ *
nji0 zajedno Givje-i ,vr*'o (ravi-o LAanon T (ravi-oM. Ka*nije *$ 'aj na,in Givo'a (rozva-i Hordo
+anoni+$*I LAanoni,Ai *'a-eGM1 Aao )'o *e Hredovni,Ai *'a-eGI zvao Hordo 0ona*'i+$*I. Pri 'o0 je
(red o,i0a -e%dio Ar)@an*Ai idea- Hvi'ae +o00$ni*I (o $zor$ na a(o*'o-e. Kanoni+i0a nije %i-o
za%ranjeno da i0aj$ (riva'ni (o*jed1 a redovni+i0a je %i-o za%ranjeno. Kanoni+i $o@e ni*$ (o-a.a-i
redovni,Ae zavje'e. No zajedni,Ai je Givo' 'raGio oz%i-jno odrGavanje reda i (o*-$)no*' (re0a
vod*'v$. Sa0o 'aAo 0o.ao *e o*'vari'i zada'aA2 naro,i'o *ve,ano o%av-janje *-$G%e oGje $ *'o-noj
i-i z%ornoj +rAvi.
KaAo *$ *e *-o%odnije A-eri,Ae zajedni+e -aAo o*i(a-e1 'o *e ne(re*'ano jav-ja-a (o're%a
reNor0i. OAo reNor0a na*'oja-i *$ i oniNa+ije i Kar-o Ve-iAi. Godine 8=:. na(i*ao je %i*A$( $
<"
?e'z$ /rode.an. nov$ Aanoni,A$ re.$-$. Ka(i'$-ar iz .odine :"B. 'raGio je da *av A-er Nrana,Ao.
+ar*'va Givi %i-o H0ona*'i+eI1 $ redovni)'v$1 %i-o H+anoni+eI1 'j. $ Aa('o-*Aoj zajedni+i. 3j$devi'
Po%oGni izdao je .odine :;=. $ Aa+&en$ v-a*'i'$ re.$-$ Lin*'i'$'io +anoni+aM. ReNor0a1 na Ga-o*'1
nije d$.o 'raja-a2 *-o0i-a *e $ vr'-o.$ ra*a(a Aaro-in)Ao. +ar*'va. U <. i ;". *'o-je@$ zajedni,Ai
(o*jed *'o-ni& i z%orni& +rAava razdije-jen je $ (ojedina,ne nadar%ine1 a vi'a +o00$ni* je
na($)'ena.
Gr.$rov*Aa reNor0a (onovno je (o*'avi-a *'are za&'jeve. Ri0*Aa *inoda odrGana ;"B<. (od
(red*jedavanje0 /i-de%randa1 Aa*nije. (a(e Gr.$ra VII1 'raGi od *vi& *'o-ni& i z%orni& A-eriAa da
*e odreAn$ (riva'no. (o*jeda i da Give (o $*'a-jenoj re.$-i. Kanoni+i Aoji *$ *e 'o0e (oAori-i1 zva-i
*$ *e Hre.$-arni Aanoni+iI i-i Hre.$-arna Aor*Aa .o*(odaI L4&or&errenM. O*'a-e *$ zva-i H*vje'ovni
Aanoni+iI. ReNor0a'ori *$ na*'oja-i da *vi ,-anovi z%orni& Aa('o-a (ri&va'e A$.$*'inov$ re.$-$. TeA
*0o $ (o*-jednje vrije0e dozna-i Ao-iAo je 'aj (oAre' i0ao $*(je&a. Po*'oje doAazi da je $ *rednje0
vijeA$ (o*'oja-o oAo #B"" 'aAvi& z%orni& Aa('o-a * re.$-arni0 Aanoni+i0a. Sredi)'a %ija&$2 -a'e5
an*Aa Aor*Aa .o*(oda1 a$.$*'inov*Ai Aanoni+i Ve-iAo. *ve'o. ern&arda1 Aon.re.a+ija Sve'o.
ViA'ora $ Pariz$1 Aor*Aa .o*(oda Sve'o. .ro%a $ Jer$za-e0$1 Aor*Aa .o*(oda Sve'o. AriGa1 i'd. Svi
*$ oni 'eGi-i za 'i0 da A-er (rived$ a(o*'o-*Ai0 idea-i0a ono. vre0ena. Gr.$rov*Aa reNor0a
i*(i*a-a je na *voji0 za*'ava0a -ozinA$2 (o*ve@enje *vje'ovno. A-era. Njezino (onovno i*'i+anje
*aAra0en'a-no. *ve@eni)'va i nje.ova (o-oGaja $ 4rAvi (re'(o*'av-ja-o je $n$'ra)nj$ o%nov$
*vje'ovni& *ve@eniAa. Tre%a-o je da novi d$)o%riGni+i %$d$ $re)eni a(o*'o-*Ai0 *iro0a)'vo0 i
+e-i%a'o01 (o*-$)no)@$ (re0a d$&ovni0 (o.-avari0a1 &ijerar&ij*Ao0 +rAveno0 *vije)@$1 'eo-o)Ai0
o%razovanje0 i %e*(rijeAorni0 o*o%ni0 Givo'o0.
Pa(a Ur%an II L;"::><<M1 i *a0 A-inijev*Ai redovniA1 *0a'rao je reNor0$ A-era vaGnijo0 i
&i'nijo0 od reNor0e redovni)'va. Nad%i*A$( Konrad I iz Sa-z%$r.a 'raGio je oAo .odine ;;#". od
*vo. +je-oA$(no. A-era Aoji ne (ri(ada ordini 0ona*'i+o da (ri&va'i re.$-$. I Ger&o& od
Rei+&er*%er.a LP ;;=<M1 revni reNor0a'or1 na*'ojao je da a$.$*'inov*Aa re.$-a za Aor*A$ .o*(od$
%$de o%veza'na za *av *vje'ovni A-er. NeAo je vrije0e iz.-eda-o Aao da @e (oAre' za&va'i'i *av A-er.
Najve@a i najzna0eni'ija od 'i& Aanoni,Ai& zajedni+a %io je red premonstrata" Aoji je
o*novao donjorajn*Ai (o.-avar z%orne +rAve ;or$ert von Nanten L;":!>;;7#M.
Kao 0-ad (-e0i@1 Aoji je $ *-$G%i Ara-ja /enriAa V i0ao ve-iAe iz.-ede1 od%io je ;;;71
Aa0%rej*A$ L4a0%raiM %i*A$(ij$1 Aoj$ *$ 0$ n$di-i. Godine ;;;B. od-$,i odjedno0 da *av *voj
Givo' (ro0ijeni. TraGe@i nov o%-iA Givo'a (ro)ao je Aroz %enediA'in*Ai reNor0ni *a0o*'an Sie.%$r.1
a za'i0 je %oravio Aod neAo. ($*'injaAa1 Aoji .a je $(oznao * 'i0e Ao-iAo je reNor0a A-era (o're%na1
i na Araj$ *(ozna da *e *a0 0ora 'o0 zada'A$ (o*ve'i'i. Kao ($'$j$@i (ro(ovjedniA (oAore dje-ovao
je neAo-iAo .odina (o Fran+$*AojQ *(oznao je (ri 'o0 jo) i 'o da @e za%-$de Aoje *e ($Ao0 )ire 0o@i
*a0o onda *$z%i'i aAo *e * -j$di0a %$de *$*re'ao (roGe' Kri*'ovi0 *iro0a)'vo0. Godine ;;!".
o*novao je Aod 3aona *a0o*'an Pre0on're1 Aoji za(ravo nije i0ao %i'i redovni,Aa1 ve@ vi)e
Aanoni,Aa zajedni+a Aoja @e Givje'i (o re.$-i *v. A$.$*'ina. Kao naro,i'e zada'Ae *a0o*'ana
*0a'rao je (o*ve@enje A-era1 d$)o%riGni)'vo i (ro(ovijedanje ($A$. Pred$vje'e za 'o 're%ao je da'i
'e0e-ji' *'$dij. ;;B=. %rojio je novi red H(re0on*'ra'aI ve@ vi)e od ;"" zajedni+a. Nor%er' je o*o%no
radio ne$0orno2 .odine ;;!B. (o*'ao je 0a.de%$r)Ai nad%i*A$(. U*Aoro je $veo *voje AanoniAe $
*voj$ nad%i*A$(ij$1 a $ i*'o i0 je vrije0e dao na I*'oA$ (odr$,je novi& zada@a. Zajedno *
+i*'er+i'i0a1 (re0on*'ra'i *$ Aa*nije vr-o 0no.o (ridonije-i $ 0i*ioniranj$ i (ro*vje@ivanj$ ze0a-ja
* on$ *'ran$ E-%e.
7. Novi d$& reNor0e o%$zeo je i -aiAe $ 4rAvi. Go-e0i re-i.iozni $*(on izrazio *e * jedne
*'rane $ AriGar*Ao0 (oAre'$1 a * dr$.e *'rane $ (oAre'$ *iro0a)'va. U naredni0 (o.-av-ji0a %avi'
@e0o *e jedni0 i dr$.i0.
O!<
KRIEARSKI POKRET
<;
Re-i.iozna *rG AriGar*Ai& (o&oda neo*(orna je. Izvira-a je iz nove *vije*'i Ar)@an*Ae
zajedni+e za(adno. *vije'a1 Aoj$ je (ro%$di-a .r.$rov*Aa reNor0a. Pri 'o0 je $ve-iAe dje-ova-a i
vi'e)Aa 'eGnja za aA'ivno)@$ na vojni0 (o&odi0a2 vi'e)Aa 'eGnja Aoja *e Aoji ($' iGiv-java-a $
*a*vi0 neAr)@an*Ai0 Arvo(ro-i@i0a i $,ini-a AriGar*Ae (o&ode najoAr$'niji0 do.aFaji0a *rednje.
vijeAa. I jedno i dr$.o 0ora0o (ro0a'ra'i $ $zaja0noj vezi1 'rijezno i raz$0no1 iaAo *e jedno *
dr$.i0 ne 0oGe (o*ve (oi*'ovje'i'i.
;. Za(adni je vi'e)Ai *vije' 0i*ao o (onovno0 o*vajanj$ Sve'e ze0-je i %or%i (ro'iv i*-a0a
*&va'io Aao ne)'o d$%oAo Ar)@an*Ao i vjerovje*ni,Ao. T$r+i *$ ;"8;. o*voji-i Jer$za-e01 a
&odo,a*ni+i *$ *e $z%$Feno '$Gi-i AaAo i0 novi .o*(odari ,ine *vaAojaAe *0e'nje. To je dje-ova-o
na *ve Ar)@an*Ae *avje*'i Aao (oziv $ %or%$. Kad je naAon 'o.a ne(rija'e-j za(rije'io i 4ari.rad$1 a
+ar A-eA*ije I L;":; > ;;;:M (ozvao Za(adn$ 4rAv$ $ (o0o@1 'ada je zov (a(e Ur%ana II L;"::>
;"<<M -a'in*Ao0 Ar)@an*'v$ na *inoda0a $ Pia+enzi i 4-er0on'$ .odine ;"<B. ra*(a-io i (ro%$dio
.o-e0e *na.e. Ve-iAa re-i.iozna ideja da *e i*'o,ni0 Ar)@ani0a (ode $ (o0o@ i o*-o%odi ze0-ja
Aojo0 je Kri*' &odao i .dje na0 je *'eAao *(a*enje1 'e da *e ona o'0e *-jed%eni+i0a ?$&a0eda1
*naGno je $jedini-a narode za(adno. Ar)@an*'va. S va'reni0 (oviAo02 Ho. 'o &o@eI (ov$Aao je
(a(a 0a*e za *o%o0 i *a0 *'ao na ,e-o (oAre'a. i-o je 'o $(ravo $ ono0 'ren$'A$ Aad *$ *e +ar
/enriA IV i Nran+$*Ai Ara-j Fi-i( I na-azi-i1 Aao izo(@eni+i1 izvan Ar)@an*Ae zajedni+e. I 'aAo je
(a(in*'vo 0ora-o (re$ze'i vod*'vo 'o. o(@eza(adnja,Ao. (oAre'a1 i 'o *ve.a B" .odina naAon
*inode $ S$'rij$ L;"#=M1 .dje je /enriA III 'o i*'o (a(in*'vo 'r.n$o iz nje.ova (ada i (onovno
$Aazao na nje.ovo *veo(@e zna,enje. Pa(in*Ai (oziv nai)ao je na ne*-$@en odaziv. Razvio je
0a*ovni re-i.iozni (oAre' Aoji je1 $na'o, 0no.i0 (orazi0a1 Givio *'o'ina0a .odina i 'eA naAon
ra*a(a za(adno. jedin*'va1 (ri Araj$ razvijeno. *rednje. vijeAa1 iz.$%io *voj$ za(a-jiv$ *na.$.
1. kriDarska vojna8 19B@G19BBK (rije (rve (rave AriGar*Ae vojne odvio *e (oAre'
neor.anizirani& i ne(ro*vije@eni& *e-ja,Ai& ,e'a. Pro-aze@i Aroz rajn*A$ o%-a*' izvr)i-e *$ one1 onaAo
$z%$Fene1 Arvave (ro'$Gidov*Ae (ro.one. I na ($'$ Aroz a-Aan 'a je .o0i-a %ez vod*'va izvr)i-a
nad do0a@i0 ($,an*'vo0 raznovr*ne i*(ade1 'aAo da *e %izan'*Ai +ar $*(ro'ivio njezino0 $-a*A$ $
.rad. Najvi)e i& je ($'e0 iz.in$-o. Jedan je dio1 (od vod*'vo0 ($*'injaAa Pe'ra iz A0ien*a1 Aoji je
(ro(ovijedao AriGar*A$ vojn$1 i(aA do(ro $ ?a-$ Azij$. Ve@ (rvi *e-dG$,Ai j$ri) (o'($no i& je
*Ar)io i $ni)'io.
G-avnina vi'e)Ae voj*Ae1 .o'ovo i*A-j$,ivo iz ro0an*Ai& ze0a-ja1 (ri*(je-a je raz-i,i'i0
($'evi0a do 4ari.rada. Vode *$ %i-i Anezovi Raj0$nd T$-$)Ai LTo$-o$*eM1 Go''Nried $jon*Ai
Lo$i--onM i nje.ova %ra@a a-d$in i E$*'a&ije1 i na Araj$ Nor0an1 o&e0$nd Taran'*Ai. Po*-ije
$Ga*ni& na(ora i 0no.o o.or,eni& i Arvavi& %or%i (o)-o i0 je za r$Ao0 da $ *r(nj$ ;"<<. o*voje
Jer$za-e0. S'ra)no Arvo(ro-i@e Aoje *$ izvr)i-i 'e)Ao o('ere@$je nji&ove &eroj*Ae na(ore.
Iz *$vre0eni& izvora 0oGe *e raza%ra'i AaAo je do)-o do 'i& $Ga*a1 $ Aoji0a ni*$ (o)'eFene
ni Gene1 ni dje+a1 a ni *'ar+i2 (reAo0jerni na(ori (ri (ro-az$ Aroz i*(rGene Aa0ene ($*'inje i *'a-ni
na(adaji iz za*jede 'raGi-i *$ od vi'ezova .o-e0e i Arvave .$%i'AeQ na.o0i-ano o.or,enje i
(rerazdraGeno*' iGivje-a *e (ri-iAo0 j$ri)a na Sve'i .rad $ *a*vi0 neAr)@an*Ao0 Arvo(ro-i@$ nad
Hnevjerni+i0aI. Sa *'aja-i)'a evanFe-ja 'o *e Arvo(ro-i@e ne 0oGe o(ro*'i'i. TaAvi i*(adi1 $zroAovani
-j$d*Ao0 *-a%o)@$1 i Aa*nije *$ $vijeA nanovo 'e)Ao (o.aFa-i AriGar*Aa z%ivanja. A-i 'Ao da o%ja*ni
)'o *e $ 'i0 d$&ovno jedva iz.raFeni0 ra'ni+i0a do.aFa-o $ 'ren$+i0a Aad *e re-i.iozni Gar
iz0ije)ao * o.or,enje0 %or%e na Givo' i *0r'Y Rez$-'a' I. AriGar*Ao. ra'a %io je o*n$'aA Ar)@an*Ao.
jer$za-e0*Ao. Ara-jev*'va1 Aoje je %i-o $reFeno (re0a Nran+$*Ao0 Ne$da-no0 $zor$ Aao -en*Aa
drGava * 0anji0 AriGar*Ai0 drGava0a2 AneGevino0 An'io&ijo0 i .roNovija0a Ede*o0 i Tri(o-i*o0.
Go''Nried $jon*Ai %$de iza%ran (rvi0 Hza)'i'niAo0 Sve'o. .ro%aI. Godine ;"<<. (o%ijedio je
e.i(a'*Ao. *$-'ana Aod A*Aa-ona. Na*-ijedio .a je %ra' a-d$in I L;;"">;;;:M Aoji $z0e na*-ov
jer$za-e0*Ao. Ara-ja. Jer$za5-e0*Ao je Ara-jev*'vo (od F$-Ao0 AnG$vin+e0 L;;7; > ;;#7M (o5
*'i.-o *voje najve@e (ro*'ran*'vo.
2. kriDarska vojna8 11=AG11=B. Za o*'varenje 'e vojne najvi)e *e za$zi0ao ern&ard iz
4-airva$SaQ on je za nj$ (rido%io Nran+$*Ao. i nje0a,Ao. Ara-ja LKonrada IIIM. Vojna je zavr)i-a
<!
$Ga*ni0 (orazo01 jer *$ T$r+i $ neAo-iAo %i'aAa nje0a,Ao5Nran+$*A$ voj*A$ *a*vi0 $ni)'i-i.
Godine ;;:8. Jer$za-e0 je (onovno iz.$%-jen.
3. kriDarska vojna8 11<BG11B2. Da %i na'ra. o'e-i Sve'i .rad1 Aren$-a je na I*'oA .o-e0a1
do%ro or.anizirana i do%ro o(re0-jena AriGar*Aa voj*Aa (od vod*'vo0 +ara Friedri+&a ar%aro**e.
Kod IAonija on *jajno (orazi T$rAe. A-i Aad *e *ijedi +ar ;;<". $'o(io $ Sa-eN$1 voj*Aa nije i0a-a
vod*'va ni'i iAaAvi& da-jni& $*(je&a. En.-e*Ai Ara-j RiAard 3av-je. Sr+a i Nran+$*Ai Ara-j Fi-i( II
ni*$ 0o.-i o*voji'i Jer$za-e0Q i(aA *$ .odine ;;<!. *A-o(i-i *a *$-'ano0 Sa-adino0 (ri0irje1 Aoji0
je Ar)@an*Ai0 &odo,a*ni+i0a o*i.$rano da 0o.$ 0irno (o*je@iva'i Jer$za-e0.
=. kriDarska vojna8 1291>129=. T$ je AriGar*A$ vojn$ *azvao (a(a Ino+en' IIIQ 'o0
(ri-iAo0 *e (o*-jednji ($' $ (ovije*'i $jedini-o za(adno Ar)@an*'vo $ jedno0 (o'&va'$. Una'o,
Ge*'oAo0 (a(ino0 (ro'iv-jenj$1 vene+ijan*Ai *$ 'r.ov+i radi *e%i,ni& 'r.ova,Ai& in'ere*a oAren$-i
vojn$ na 4ari.rad1 .dje *e $0ije)a-a $ %izan'*Ae $n$'ra)njo(o-i'i,Ae 'rzavi+e. Kad nije naAon (rvo.
o*vojenja .rada L;8. VII ;!"7M (o*'i.n$'o do.ovoreno *jedinjenje Gr,Ae i 3a'in*Ae 4rAve1 doFe do
dr$.o. o*vojenja L;7. IV ;!"#M1 Aojo0 (ri-iAo0 4ari.rad %iva *'ra)no o(-ja,Aan i o($*'o)en. Tada
je o*novano 'zv. 3a'in*Ao +ar*'vo1 Aoje je (o*'oja-o *ve do ;!=;. .odine. Taj *$rovi neod.ovorni
(o*'$(aA jo) je ja,e (rod$%io ($Ao'in$ iz0eF$ I*'o,ne i Za(adne 4rAve i $,inio je neza-je,ivo0.
Unija *e nije o*'vari-a.
ez$*(je)no*' i %e*0i*-eno*' (o'&va'a (o%$di-a je $ za(adni0 ze0-ja0a *$0nj$ i0a -i
*0i*-a na*'avi'i or$Gane vojne (o&ode $ Aoji0a *$dje-$j$ odra*-i 0$)Aar+i. Po,e-a *e )iri'i 0i*ao2
o. @e *e (rije (o*-$Gi'i %e*(o0o@ni0 djevi+a0a i dje+o0 ne.o-i ArvoGedni0 ra'ni+i0a. TaAo je
do)-o do djeje kriDarske vojne >1212?" Aoja na0 je dana* ne*&va'-jiva. Ti*$@e dje,aAa i djevojaAa
(o)-o je iz Nje0a,Ae i Fran+$*Ae $ Sve'$ ze0-j$. Predvodi-a *$ i& dva dje'e'a1 Nran+$*Ao (a*'ir,e
S'je(an i de*e'o.odi)nji NiAo-a iz Ko-na. Kao )'o *e 0o.-o o,eAiva'i 'aj zane*enja,Ai (o'&va'
zavr)io je *'ra&ovi'o0 Aa'a*'roNo0. Ve@ $ I'a-iji *e (ovorAa ra*(r)i-a. ?no.o dje+e nije 0o.-o da-je.
O*'a+i1 Aoji *$ *e oA$(i-i $ ?ar*ei--e$ i rindi*ij$ da %i za(-ovi-i (reAo 0ora1 (rodani *$ $
A-eA*andriji od ne*avje*ni& %rodov-a*niAa $ ro(*'vo2 H*'ra)na *-iAa1 Aoja iz.-eda Aao AariAa'$ra
ideje AriGar*Ai& ra'ovaI1 a-i *e Hdade raz$0je'i iz d$&ovno. *'ava 'o.a vre0ena1 a 'aAo i (o0aAo0
od$)ev-jenja za AriGar*Ae (o&ode $ dr$.e dr$)'vene *-ojeve i dr$.e $zra*'eI LDaa*M. Ka*nije je *v.
Franjo A*i)5Ai do&va'io zdrav$ jez.r$ 'e 0i*-i1 'o je*' 0irno vjerovje*ni)'vo $0je*'o *i-ovi'o.
(odjar0-jivanja i o*vajanja. Kod Da0ie''e (o)ao je o*o%no (red *$-'ana da %i 0$ (renio
evanFeo*A$ (or$A$. IaAo je nje.ova (ro(ovijed o*'a-a %ez $*(je&a1 a ne(rija'e-j*Ae *$ voj*Ae i
nada-je Arvari-e L(ri-iAo0 o*vajanja Da0ie''e U;!;<V Ar)@ani *$ (o,ini-i *'ra&ovi'o Arvo(ro-i@e $
.rad$Q Aa*nije *$ *vi odreda (a-i $ zaro%-jeni)'vo1 a-i i& je *$-'an (o)'edio i -ije(o * nji0a (o*'$(aoM1
i(aA je $(ravo 'ada (o,e-a 0iro-j$%iva Nranjeva,Aa 0i*ija $ Sve'oj ze0-ji.
B. kriDarska vojna8 >122<G122B?K %io je 'o o*o%ni (o'&va' +ara Friedri+&a II1 Aoji je1 $z ($'
re,eno1 $ 'o vrije0e %io izo(@en. Pre.ovori0a * e.i(a'*Ai0 *$-'ano0 (o*'i.ao je da *$ Jer$za-e0
vra'i-i Ar)@ani0a. Godine ;!##. iz.$%-jen je Aona,no Sve'i .rad.
@. kriDarska vojna8 >12=<G12:=?K Fran+$*Ai Ara-j 3j$devi' IK Sve'i &'io je da naj(rije o*voji
E.i(a'1 a onda o*-o%odi Sve'$ ze0-j$. U 'ravnj$ ;!B". &a0e'o0 *$ (oraGeni Fran+$zi Aod Kaira i
zajedno *a *voji0 Ara-je0 zaro%-jeni. ;!8". (od$zeo je 3j$devi' jo) jedn$ AriGar*A$ vojn$. A-i i 'a
je (ro(a-a. Ve-iAo vrije0e za$vijeA je (ro)-o. ;!<;. iz.$%i-i *$ Ar)@ani AAon i (o*-jednje o*'a'Ae
AriGar*Ae drGave.
!. 3ite'ki redovi. D$%oAa re-i.iozna dina0iAa iz Aoje *$ na*'a-i AriGar*Ai (oAre'i $rodi-a je
jedno0 od najneo%i,niji& (ojava $ *rednje0 vijeA$2 *'vori-a je redovniAe5vi'ezove. Tri ve-iAa
vi'e)Aa reda za&va-j$j$ *voj (o*'anaA ne(o*redno0 i*A$*'v$ AriGara $ Sve'oj ze0-ji. U *voje
(ravi-niAe (re$ze-i *$ 'i redovni+i5vi'ezovi (ored 'rij$ o%i,ni& redovni,Ai& zavje'a2 *iro0a)'va1
,i*'o@e i (o*-$)no*'i1 jo) i o%avez$ da @e *-$Gi'i i*+r(-jeni0 i o%o-je-i0 &odo,a*ni+i0a 'e da @e )'i'i'i
*ve'a 0je*'a (ro'iv nevjerniAa.
aM Red ivanovaca o*novan je ;"<<. Aao %ra'ov)'ina $ %o-ni+i Sv. Ivana $ Jer$za-e0$Q 'aje
%ra'ov)'ina ;;!". (o*'a-a redo0 Lodje@a2 +rni o.r'a, * %ije-i0 AriGe0M. Godine ;!<;. (re0je)'eno je
<7
*ije-o na 4i(ar1 onda na Rodo* L;7"<M i na Araj$ L;B7"M na ?a-'$1 .dje je red ivanova+a do%io i0e
H0a-'e)Ao. redaI.
%M Red templara L%oGjaAaM o*novan je ;;;:. Aod Sa-o0ono5va &ra0aQ oda'-e 0$ i i0e.
O*nova-a *$ .a o*0ori+a Nran+$*Ai& vi'ezova Lodje@a2 %ije-i o.r'a,1 +rveni AriGM. I 'aj je red ;!<;.
(re0je)'en na 4i(ar. ;7;; > ;7;!. (ao je Gr'vo0 *(-e'aAa Nran+$*Ao. Ara-ja Fi-i(a 3ije(o.1 'e na
*a%or$ $ Vienni ra*($)'en.
c? ;jemaki red o*nova-i *$ ;;:<9;;<". .raFani re0ena i 36%e+Aa Aao %o-ni,A$
%ra'ov)'in$Q ;;<:. (o*'ao je vi'e)Ai0 redo0. Pod ve-iAi0 0e)'ro0 /er0ano0 Sa-zo0 L;!;">
;!7<M (renio je red i *voj$ dje-a'no*' i *ije-o $ Pr$*A$ L$ ?arien%$r. (o*-ije ;7"<M. O'ada *$
nje.ovi zada+i2 )irenje Ar)@an*'va na a-'iA$ i o*nivanje redovni,Ae drGave Lodje@a2 %ije-i o.r'a,1
+rni AriGM. ;B!B. (ri*voji ve-iAi 0e)'ar A-%re+&' randen%$r)Ai ,i'av$ ze0-j$ Aojo0 je red v-adao i
(re'vori je $ *vje'ovn$ (ro'e*'an'*A$ vojvodin$.
7. OAo +je-ovi'o. zna,enja AriGar*Ai& (oAre'a vode *e *(orovi. ?oGda je vojni,Ai $*(je&1
$na'o, neiz0jerni0 Gr'va0a $ Arvi i *nazi1 nezna'anQ i(aA *e ne *0ije ($*'i'i iz vida onaj *avr)eniji
do%i'aA Aoji je iz nji& (roiza)ao. Vojne *$ *i-no oja,a-e za(adnja,A$ *vije*' zajedni)'va i (ro)iri-e
evro(*Ai vidoAr$.1 a *$*re'i0a * %izan'*Ao0 i * i*'o,nja,Ao01 a na(o*e i*-a0*Ao0 A$-'$ro0
$na(rijedi-e *$ znano*'. Za(o,e-a je Giva raz0jena *vi& vr*'a +ivi-iza+ij*Ai& i (rivredni& do%araQ
*jajni $*(on za(adne Ni-ozoNije i 'eo-o.ije $ *Ao-a*'i+i ne da *e za0i*-i'i %ez 'o. *$*re'a * Orijen'o0.
Najd$%-je i naj'rajnije 'ra.ove o*'avi-e *$ vojne na za(adni Givo' (o%oGno*'i. KriGari Aoji *$
(o-azi-i na vojn$ i vra@a-i *e A$@i1 Aoji *$ radi Kri*'a *'avi-i na *e AriG i (o)-i ad pere!rinationem
reli!iosam Aao S(a*i'e-j na *voj AriGni ($'1 (ridonije-i *$ da *e i $ do0ovini *&va'i vrijedno*'
na*-jedovanja Kri*'a $ *iro0a)'v$ i *Ar$)eno*'i. O*o%na (o%oGno*' za0ijeni-a je
rano*rednjovjeAovno re-i.iozno doGiv-javanje $ zajedni+i. Sve'o (i*0o *e od*ad ,i'a novi0 o,i0a.
Pro%$dio *e (oAre' *iro0a)'va.
O 7"
POKRET SIRO?ATVA1 KRIVOVJERJA I INKVIZI4IJA
;. Ve@ *e redovni,Aa reNor0a ;". i ;;. *'o-je@a %ori-a za (ovra'aA A a(o*'o-*Ao0 *iro0a)'v$
(ra+rAve. Vi'a a(o*'o-i+a %i-a je 'ije*no (ovezana * idea-o0 da *e Givi $ *iro0a)'v$ (ro(ovjedniAa5
($'niAa1 (o $zor$ na Kri*'a i nje.ove a(o*'o-e. Pod doj0o0 AriGar*Ai& vojni razvi-a *e 'eGnja za
*iro0a)'vo0 $ (ravi ($,Ai (oAre'1 Aoji je za&va'io ,i'av za(adni *vije'. Ne *a0o (ovra'ni+i0a iz
Sve'e ze0-je1 ne.o i oni0a Aoji *$ Aod A$@e o*'a-i Givo je -ed%je-a (red o,i0a *-iAa *iro0a)no.
S(a*i'e-ja i od$)ev-java-a i& da *-ijede Kri*'a. 3j$di *$ *e *'a-i zani0a'i i za EvanFe-je. Redovni+i i
A-er da-i *$ *e na ,i'anje i%-ijeQ a-i i o%i,ni -ai+i oA$(-ja-i *$ *e $ *A$(ine i *-$)a-i one Aoji *$ i0
,i'a-i i '$0a,i-i Sve'o (i*0o. /'je-i *$ $(ozna'i Givo' Kri*'a i a(o*'o-a ne(o*redno iz i%-ije.
Kr)@an*Ai je *vije' jedno*'avno Gedao za rije,j$ oGjo0. Da %i *-$)a-i ve-iAe (ro(ovjedniAe1 Aao )'o
*$ ern&ard iz 4-airva$Sa i-i Nor%er'1 &r-i-i *$ iz da-eAa.
Naravno1 $*(oreFivanje *iro0a)no. I*$*ovo. Givo'a * (o*'oje@i0 (ri-iAa0a -aAo je 0o.-o
dove*'i do ne(rija'e-j*'va (re0a in*'i'$+iona-noj 4rAvi. SrednjovjeAovna Ne$da-na 4rAva %i-a je
%o.a'a1 i 'o ne *a0o $ Nje0a,Aoj1 .dje *$ %i*A$(i %i-i Anezovi1 ne.o i $ Fran+$*Aoj1 En.-e*Aoj i
I'a-iji. Po*v$da *$ *e %i*A$(ije i o(a'ije na-azi-e $ r$Aa0a (-e0i@a i 0o.$@niAa. K-er je davao %i-je.
d$&ovno0 Givo'$. io je 'ije*no (ovezan * Ne$da-no0 .o*(odo0. Sad je 0eF$'i01 $ (ro+va-i0
.radovi0a izra*-o *a0o*vje*no .raFan*'vo1 Aoje *e nije vi)e 'eA o-aAo (re($)'a-o d$&ovno0
vod*'v$. U 4rAvi *e (ro%$dio -aiA i &'io je da dono*i v-a*'i'i *$d o re-i.iozni0 (i'anji0a. I 'aAo je
$zeo $ r$Ae i%-ij$. Sve do'-e doA *e nje.ovo 'raGenje Are'a-o $ oAviri0a +rAveni& raz0jera i %i-o $
*-$G%i oz%i-jne $n$'ra)nje reNor0e1 0o.-o je 'o 'raGenje dje-ova'i %-a.o'vorno. A-i1 (ojavi-a *e
o(a*no*' da *e ono (oveGe * Arivovjerni0 i (ro'$+rAveni0 za0i*-i0a i 'aAo (o*'ane $zroAo0 z-a.
Pi'a-o *e1 daA-e1 0oGe -i 4rAva ov-ada'i 'i0 (oAre'o0 i-i @e *e (oAre' $*0jeri'i (ro'iv nje.
<#
Revni nizoze0*Ai reNor0a'or +anchelm" Aoji *e %orio (ro'iv %i-o AaAvi& A-eri,Ai& (o*jeda 'e
Ge*'oAo o*$Fivao *vje'ovnja,Ai Givo' *ve@eniAa1 zavr)io je *a *(iri'$a-i*'i,Ai0 za%a+ivanje0
&ijerar&ije i *aAra0en'a-ne 4rAve. Za%a+ivao je e$&ari*'ij$. ;;;B. .odine ($A .aje $0-a'io. No
nje.ove za%-$de dje-ova-e *$ i da-je.
;;!#. (ro(ovijedao je (ro'iv nje.a Nor%er' $ oAo-i+i An5'Rer(ena LAnver*M. I radiAa-ni
'a-ijan*Ai (oAorni,Ai (ro(ovjedniA *rnold i1 #rescie za.ovarao je *iro0a)n$ 4rAv$ %ez (o*jedaQ
Ge*'oAo *e o%orio na (a(in*'vo. Kad *e dao $v$@i $ (o-i'i,Ae *(-e'Ae .rada Ri0a1 za(ao je $ vr'-o.
vi*oAe (o-i'iAe. 4ar Friedri+& ar%aro**a dao .aje ;;BB. *0aAn$'i. Nje.ove (ri*'a)e1 Harno-dov+iI1
(re)-i *$ Aa*nije $ve-iAe 0eF$ va-denze i (a'arene.
3alden1i v$A$ *voje Aorijene od %o.a'o. -_on*Ao. 'r.ov+a Pe'ra Da-de*a. Godine ;;87>
;;8=. o'Ario je Pe'ar idea- *iro0a)'va ,i'aj$@i EvanFe-je1 od-o0aA ?' ;"1B i *i. Razdao je *voj
i0$'aA da %i *e od 'o. 'ren$'Aa dao na *'ro. a(o*'o-a' *iro0a)'va i (ro(ovijedanja (oAore. Nje.ove
*e (ri*'a)e (rozva)e H(a$(ere* 4&ri*'iI i-i H-_on*Ai *iro0a*iI. Nji&ove (ro(ovijedi %i-e *$ *vaAaAo
do%rona0jerne1 a-i ni*$ %i-e %ez (re'jerivanja i o)'re Ari'iAe (o*'oje@i& (ri-iAa1 (a *$ $ *e%i no*i-e
o(a*no*' za vjer$. 3_on*Ai %i*A$( i& je za%ranio1 jer Aao -ai+i da ni*$ ov-a)'eni .ovori'i o (i'anji0a
vjere. Da-de* *e *ad o%ra'i (a(i. Pojavi *e na III -a'eran*Ao0 *a%or$ L;;8<MQ A-eA*andar III (o&va-i
nje.ov idea- *iro0a)'va i do($*'i 0$ da (ro(ovijeda (oAor$1 $z $vje' da *e ,$va %i-o AaAvo.
navje)@ivanja vjere. Taj je $vje' %io ra*'ez-jiv i neodreFen. Pri.ovaraj$@i da *e ni*$ drGa-i $vje'a1
za%rani i& %i*A$( i (o dr$.i ($'. Ponovno *e Da-de* o%ra'i Ri0$. No ovaj ($' (o*'$(i (a(a 3$+ije
III o)'ro. Godine ;;:#. (o'($no 0$ za%rani (ro(ovijedanje i o*$di ,i'av (oAre'1 Aoji je ve@ (o5
(ri0io eA*'re0i*'i,Ae o%-iAe.
Da-de* *e 'o0e *$(ro'*'avi. Pozove *e na $n$'ra)nje zvanje i (o*-anje Aoje je (ri0io o*o%no
od Kri*'a. Uo(@e1 *a0o onaj i0a (ravo navje)@iva'i Kri*'a 'Ao je *ve *voje razdao i Givi $ (o'($no0
*iro0a)'v$. Pa(a od.ovori izo(@enje0 i (ro.ono0. PoAre'1 (o'i*n$' $ (odze0-je1 za$zi0ao je *ve
ne(rija'e-j *Aiji *'av (re0a 4rAvi i (ri&va'i Arivojerno na$,avanje. Da-de* $0rije ;!;8. O*'a+i
nje.ova (oAre'a i i0e (re)-i *$ Aa*nije na 'a-ijan*Ae (ro'e*'an'e.
OAo .odine ;;8". (ojavi)e *e $ e-.iji i Nizoze0*Aoj (o (rvi ($' i $e!ine" (o%oGne Gene
Aoje *$ *e odava-e 0o-i'vi i ,i'anj$ i%-ije1 a %avi-e *$ *e r$,ni0 rado01 nje.o0 %o-e*niAa i
re-i.iozno0 (od$Ao0 djevojaAa. Ni*$ (o-a.a-e (rave redovni,Ae zavje'e1 a i(aA *$ Givje-e $ 'zv.
A$@a0a %e.in`. Po*ve0a *$ *e (reda-e dje-a'noj -j$%avi (re0a %-iGnje0$ radi Kri*'a. U oAo-i+i
?i-ana oA$(i-i *$ *e 'Aa-+i $ *-i,ne re-i.iozne zajedni+e1 humilijate. S-ijede@i (raAr)@an*A$
zajedni+$ -j$%avi LDj !1##M or.anizira-i *$ (roizvodne zajedni+e Aoje *$ o'A-anja-e *vaAo (riva'no
v-a*ni)'vo. No Aad *$ *e (o*'$(no i '$ (ojavi-e radiAa-nije 'eGnje1 (oFe ;!";. Ino+en'$ III za r$Ao0
da (oAre' *'avi (od v-a*' 4rAve i vod*'vo *ve@eniAa. Jedan dio &$0i-ija'a oA$(i *e $ *a0o*'an*Ae
zajedni+e Aoje *$ Givje-e (o A$.$*'inovoj re.$-iQ dr$.i dio o*'ade $ vanj*Ao0 *vije'$1 no *$dje-ovao
je $ re-i.iozni0 vjeG%a0a 'i& *a0o*'ana i %io * nji0a (ovezan 0o-i'veno0 zajedni+o0. /$0i-ija'i
*$ %i-i (re'&odni+i 're@oreda+a. Godine ;!;=. i0a-a je 0i-an*Aa %i*A$(ija ;B" 'aAvi& *a0o*'ana
&$0i-ija'a. Red je (o*'ojao *ve do .od. ;B8;.
!. Svi0 'i0 *A$(ina0a %i-i *$ i(aA zajedni,Ai Ar)@an*Ai 'e0e-jiQ patarenski je (aA pokret
LAa'ariM aAo *e *'var 'o,no *a.-eda1 izra*'ao za(ravo iz neAr)@an*Ao.1 0ani&ej*Ao5d$a-i*'i,Ao.
Aorijena. Ar0en*Ai (a$-i+ijani1 Aoje je izan' $ <. *'o-je@$ (re*e-io na a-Aan1 (onije-i *$
*'aro.no*'i,Ae (oj0ove1 Aoje je Aa*nije *eo*Ai *ve@eniA o.$0i- $ ?aAedoniji $ (rvoj (o-ovini ;".
*'o-je@a *aGeo2 *vije' je *'vorio Favo1 'j. z-od$& S'aro. zavje'a i 'aj z-od$& v-ada *vije'o0. I ,i*'e *$
d$)e -j$di za'o,ene $ z-$ 0a'erij$. Do%ri novozavje'ni o. (o*-ao je jedno. od *voji& anFe-a1 I*$*a
Kri*'a1 da %i -j$de (o$,io AaAo da *e o*-o%ode i Aao H,i*'iI LAa'&aroi T Aa'ariM $d$ $ *voj$ (rav$
do0ovin$1 $ ne%o. A*Aeza i (o'($no $zdrGavanje od *vije'a (o're%ni *$ da *e 'o (o*'i.ne. CovjeA
(o*'aje ne,i*' od *vaAo. dodira *a z-o0 0a'erijo01 i ,i'avo je *'varanje *vije'a *a0o (o *e%i .re)no.
HSavr)eniI 0oraj$ %riG-jivo iz%je.ava'i ne *a0o %raA1 *(o-no o(@enje i $Givanje 0e*a ne.o i *vaA$
vr*'$ r$,no. rada1 (o*jed i0ovine i-i %o.a'*'va.
<B
Tr.ov+i ($'ni+i i (ovra'ni+i iz AriGar*Ai& (o&oda donije-i *$ 'e ideje $ ;!. *'o-je@$ $ za(adne
ze0-je1 i one *e $*Aoro ra)iri)e (o Nje0a,Aoj LK[-n ;;#7M1 En.-e*Aoj1 Fran+$*Aoj i I'a-iji. Pri*'a)e
(oAre'a or.anizira-i *$ *e onaAo Aao )'o je 'o $radi-a Aa'o-i,Aa 4rAvaQ (o*'avi-i *$ v-a*'i'$
&ijerar&ij$ i razdije-i-i ze0-j$ $ %i*A$(ije. ;;=8. odrGavao *e Aod To$-o$*ea ve-iA Aa'ar*Ai *a%or.
o.a'oj i .re)ni0 (o*jedo0 o('ere@enoj 4rAvi *$(ro'*'avi-i *$ oni *voj$ v-a*'i'$ *iro0a)n$ 4rAv$1
Aoja od%a+$je *vaAi (o*jed. Oni *$ 'i0e od-i,no (o.odi-i )'o *$ Ge-je-i 0no.i radiAa-ni reNor0a'ori
Aoji *$ *anja-i o evanFeo*Ai *iro0a)noj 4rAvi1 (a i0 je 'aAo $*(je-o da (ri(ro*'o0 ($A$ *voj v-a*'i'i
neAr)@an*Ao5d$a-i*'i,Ai (rezir *vije'a (riAaG$ Aao idea-n$ *-iA$ Ar)@an*Ae a*Aeze. Oni *$ *e $o(@e
(riAaziva-i Aao idea-ni Ar)@ani Aoji (rovode $zorni a*Ae'*Ai Givo'Q Aa'o-i,Aa (aA 4rAva So'onina je
*ina.o.a > 'aAo *$ je zva-iQ njezini *$ *ve@eni+i -i+e0jerni .re)ni+i1 a *aAra0en'i *$ Favo-ja ra%o'a.
JednaAo ne(o0ir-jivo %ori-i *$ *e $o*'a-o0 i (ro'iv drGaveQ +ara *$ naziva-i *o'onini0
na0je*niAo01 a Anezove nje.ovi0 (o0o@ni+i0a. $d$@i da *$ *e jaAo (ro)iri-i na j$.$ Fran+$*Ae1
na(o*e $ (odr$,j$ A-%ija Lo'$d i0e Ha-%i.enziIM1 'o *$ *e $*Aoro *-oGi-i * ve-iAa)i0a1 Aoji *$ *e
$(ravo *(re0a-i $ %or%$ (ro'iv Nran+$*Ao. Ara-jev*'va. O%ra,$n *e z%io $ Arvavo0
(o-$re-i.iozno0 i (o-$(o-i'i,Ao0 a-%i.en)Ao0 ra'$ L;!"<>;!!<M.
7. U 'o0 dvo*'r$Ao0 vid$ 0ora *e (ro0a'ra'i i inkvi1icija" Aoj$ *$ or.anizira-i za %or%$
(ro'iv Aa'ara. $d$@i da *$ Aa'ari jednaAo na(ada-i (o-i'i,Ao5*o+ija-ne i re-i.iozne 'e0e-je
Ar)@an*Ao. dr$)'va1 'o *$ *e drGava i 4rAva zajedni,Ai %ori-e. Jo) ;;<8. Pe'ar II Ara.on*Ai *-$G%eno
je (ro.-a*io Aa'are ne(rija'e-ji0a drGave i naredio da *e *(a-j$j$. Fran+$*Ai Ara-j 3j$devi' VII i
en.-e*Ai Ara-j /enriA II (ri*i-i-i *$ ;;8<. III -a'eran*Ai *a%or da done*e o)'re zaA-j$,Ae (ro'iv
&ere'iAa1 Aoje 're%a Aazni'i za(-jeno0 i0$'Aa i .$%i'Ao0 *-o%ode1 a (o (o're%i neAa i& *-o0e i
or$Gano0 *i-o0. 3$+ije III *A-o(i naAon 'o.a * +are0 Friedri+&o0 ar%aro**o0 L;;:7M *(oraz$0
(o Aoje0 @e naAon +rAveno. izo(@enja Arivovjer+e i drGava *'avi'i izvan zaAonaQ Arivovjer+e 're%a
(o *-$G%enoj d$Gno*'i (ro.oni'i i (reda'i i& *vje'ovni0 v-a*'i0a da i& Aazne. Ne0a *0i*-a
ra*(rav-ja'i )'o je (ri 'o0 %i-o od-$,no > da -i re-i.iozni i-i (o-i'i,Ai vidoviQ *vije' je *e%e *&va@ao
Aao re-i.iozno5(o-i'i,Ao jedin*'vo1 ,i0 je vidio da *$ 0$ jedin*'veni Ar)@an*Ai 'e0e-ji $.roGeni1
0o.ao je na*'$(a'i *a0o zajedni,Ai.
Kad *$ *e (oA$)aji o%ra@enja a-%i.enza izja-ovi-i1 a (a(in*Ai -e.a' %io L;!":M $0oren1
(ozove Ino+en' III L;!"<M na AriGar*A$ vojn$. Dvade*e' .odina 'raja-o je neAr)@an*Ao $%ijanje1 Aoje
je na o%je0a *'rana0a (ro-i-o (o'oAe Arvi. O($*'je-i *$ ,i'avi .radovi i %i-i o($*'o)eni (ro*'rani
(redje-i. Provan*a-*Aa je A$-'$ra $ni)'ena. Izvana *e &ereza 0o.-a *0a'ra'i i*Aorijenjeno0. A-i jo)
0no.o de*e'-je@a 0ora-a je inAvizi+ija dje-ova'i da %i ov-ada-a (o-oGaje0. Kori*' iz 'o.a izv$A-a je
Nran+$*Aa 0onar&ija. Ona je iz 'e %or%e iza)-a Aao (o%jedniAQ (od za)'i'o0 re-i.ije %ori-a *e
$.-avno0 za (o-i'i,Ao5dina*'i,Ae (ro%i'Ae.
Pod Ino+en'o0 III iz.raFen je inAvizi+ij*Ai (o*'$(aA $ +rAveno0 *$d*Ao0 (rav$Q (o nje0$
je v-a*' $ odreFeni0 *-$,ajevi0a 0ora-a (o *-$G%enoj d$Gno*'i (o*'$(i'i (ro'iv neAo. .re)niAa i
(rije*'$(niAaQ nije *0je-a ,eAa'i da %$de o('$Gen L'$G%eni (o*'$(aAM1 ve@ .a je 0ora-a *a0a1 eS
oNNi+io Lna,e-o *-$G%ene d$Gno*'iM1 dove*'i (red *$d. Pri0jena 'o. (o*'$(Aa (ro'iv Aa'ara dove-a je
;!7;. do (o*'av-janja naro,i'i& (a(in*Ai& inAvizi'ora1 Aoji *$ 0ora-i 'ra.a'i za *$0njivi0
Arivovjer+i0a. Jo) (rije 'o.a1 ;!!#1 o%javi-i *$ zajedno Gr.$r IK i +ar Friedri+& II zaAon (ro'iv
Arivovjera+a $ 3o0%ardiji. Po 'o0 zaAon$ 0ora-a je *vje'ovna v-a*' $&va'i'i Arivovjer+a Aoje0 je
%i*A$( doAazao Arivovjerje i *0aAn$'i .a aAo %i o*'ao 'vrdoAoran. Predaja *vje'ovnoj *i-i (ov-a,i-a
je1 (re0a 'o0e1 n$Gno za *o%o0 i AaGnjavanje. To )'o *$ (ri-iAo0 (redaje za0o-i-i da *vje'ovna
v-a*' (o)'edi Givo' o*$FeniAa1 %i-a je *a0o HoAr$'na Nor0a-no*' i ,i*'a -aGI. AAo %i *e *vje'ovni *$d
Ara'io da izvr)i Aazn$1 o('$Gi-i %i .a da je *$0njiv z%o. &ereze. Ino+en' IV o($no0o@io je ;!B!.
inAvizi'ore da izv-a,e (riznanje1 aAo 're%a1 i $daranje0 na 0$Ae.
Ti0e je za(o,e-o jedno od najGa-o*niji& (o.-av-ja $ +rAvenoj (ovije*'i. Ne,ovje,ni (o*'$(aA
zvjer*Ai& 0$,i'e-ja ni,i0 nije %io o.rani,en. ?no.o je nevine Arvi (ro-iveno1 a ,ovje,an*'vo je
(re'r(je-o neiz0jerno 0no.o oAr$'no*'i i jada. Kad *e 'a H$Ga*na or.aniza+ijaI *'avi-a jo) $ *-$G%$
izri,i'o. -$di-a1 (o0a&ni'a5-e vjere $ vje)'i+e1 *'i.-o *e na dno. S-ije(i *$ Nana'i+i $ i0e I*$*a1
<=
0i-o*rdno. Go*(odina1 (ro(ovijedi na .ori i rado*ne (or$Ae o *(a*enj$1 zada-i ,ovje,an*'v$
neiz0jerne jade. ?i 'o 0oGe0o1 d$%oAo (o*'iFeni i $Ga*n$'i1 *a0o (o'vrdi'i1 *&va'i'i 'o ne
0oGe0o.
AAo *e i(aA za(i'a0o AaAo *e 'o 0o.-o do.aFa'i1 *vaAaAve na0 0i*-i 0oraj$ do@i na $0.
SrednjovjeAovni ,ovjeA .-edao je $ re-i.ij*Ao0 Arivovjer+$ $jedno i (o-i'i,Ao. revo-$+ionara Aoji
*voji0 na(adaje0 na 'e0e-je Ar)@an*Ao. za(adno. dr$)'va $.roGava $ i*'i 0a& (o*'ojanje i 4rAve i
drGave. I*'ina1 *vi *$ 'eo-ozi odreda1 na(o*e To0a AAvin*Ai1 od%ija-i ne(o*redn$ (ri*i-$ $ vjer*Ai0
(i'anji0a. No AaAo *e i*'ina o(@eni'o .-eda-a * ve-iAi0 *'ra&o(o)'ovanje01 a na(o*e vjer*Aa i*'ina1
na Aoj$ *e .-eda-o i*A-j$,ivo Ar)@an*Ai0 o,i0a1 0ora-o *e (i'anje )'o da *e radi * oni0a Aoji i*'in$
nije,$ i o*(oravaj$ (o*'av-ja'i *a*vi0 dr$A,ije ne.o-i dana*. Po*'oji *a0o jedna jedina o%jeA'ivna
i*'ina. S-$Gi -i *e 'oj i*'ini %o-je *'ro.o)@$ i-i %-a.o0 -j$%av-j$Y SrednjovjeAovni vjerni+i %i-i *$
$vjereni da vrijedi ono (rvo. Jo) *$ i reNor0a'ori1 3$'&er1 ?e-an+&'&on1 a nada*ve Ka-vin1 $(ravo
'aAo 0i*-i-i i radi-i. Po*'$(aAa (ro'iv Arivovjera+a i (ro.ona vje)'i+a %i-o je do Aa*no $ novi vijeA1 a
%i-o i& je jednaAo 0no.o i jednaAo oAr$'ni& i $ Di''en%er.$ i Eenevi1 $(ravo Aao i $ Ko-n$ i Pa5
riz$. UA-oni-o i& je 'eA (ro*vje'i'e-j*'vo ;:. *'o-je@a.
A da i0a i dr$.i& ($'ova da *e *v-adaj$ vjer*Ae o(a*no*'i i navje)@$je evanFe-je1 'o *$ $
*vo0e vre0en$ (oAaza-i Franjo A*i)Ai i Do0iniA.
O 7;
VE3IKI PROSJACKI REDOVI
Ve-iAi *ve+i redovi'o *$ oGji od.ovor na izvanredne 'e)Ao@e i nevo-je neAo. vre0ena.
Franjo A*i)Ai i Do0iniA (o $n$'ra)nje0 (oziv$ i 0i-o*'i (oAaza-i *$ ($' iz 'e)Ae dvo$0i+e $ Aojoj
*e na-azi-a 4rAva i dr$)'vo. 4rAva1 Aoja je (o*'a-a %o.a'a i 0o@na1 i Ar)@an*Ao dr$)'vo1 (ro+va-o $
eAono0*Ao0 o%i-j$1 na)-i *$ *e $ o(a*no*'i da (od-e.n$ *vo0e %o.a'*'v$ i da iz.$%e vez$ *a
*iro0a)ni0 ($,an*'vo0. ?o@ i *i-a ni*$ 0o.-i *(a*i'i jedin*'vo > 0o.-o .a je *(a*i'i 'eA
$n$'ra)nje (rev-adavanje *$Ao%a1 $ d$&$ evanFe-ja. Ti0e )'o *$ *a0i *voji0 Givo'o0 o,i'ova-i do
Arajnji& .rani+a idea- *iro0a)'va $ *avr)eno0 na*-jedovanj$ Kri*'a1 a da (ri 'o0 ni*$ %je*o0$,no
na(ada-i %o.a'*'vo dr$.i& ni'i *$ i0e'aA *0a'ra-i z-i0 $ *e%i1 oni *$ na$,ava-i AaAo *e $ i*'i 0a& i
odri,e i (o*jed$je1 i-i AaAo Pavao AaGe2 HCini *e da *0o Ga-o*ni1 a za(ravo *0o $vijeA ve*e-iQ ,ini *e
da *0o *iro0a*i1 a za(ravo *0o oni Aoji 0no.e o%o.a@$j$Q ,ini *e Aao da *0o -j$di %ez i,e.a1 a
za(ravo *0o oni Aoji (o*jed$je0o *veI L! Kor =1;"M.
;. 7ranjo je roFen ;;:;9;;:!. $ A**i*ij$. NaAon %ez%riGne 0-ado*'i1 Franj$1 (re($no.
(o-e'ni& (-anova1 o%$ze $ (ro-je@e ;!"B. 'eGnja za *iro0a)'vo0. i-o je 'o na ra'no0 (o&od$ $
A($-ij$1 Aa0o je (o)ao da *'eAne vi'e)Ai ,in. Od 'o. ,a*a Givio je *a0o za odri+anje1 $ dje-i0a
(oAore i -j$%avi (re0a %-iGnje0$. Kad .a je o'a+ ;!"=. o'jerao od A$@e1 Arene on naoAo-o ve*e-o
(jevaj$@i i (ro*ja,e@i. U +rAvi+i Sv. Por+ij$nA$-e Aod A**i*ija1 $ (ro-je@e ;!":>;!"<1 $(ozna on iz
?' ;"1 B i *i. *voj Givo'ni ($'2 're%a da *vi0 -j$di0a1 *vi0 oGji0 *'vorenji0a (ro(ovijeda (or$A$
o 0i-o*rdnoj -j$%avi S(a*i'e-ja i da i& (o'aAne neAa *e o%ra'e i vra'e o.$. NeAo-iAo $,eniAa 0$ *e
(riA-j$,iQ * nji0a on .odine ;!"<9;". Arene $ Ri0 da %i od Ino+en'a III do%io (o'vrd$ za *voj na,in
Givo'a i (ro(ovjedni,Ao (o*-anje. Pa(a odo%ri jedno i dr$.o L-e.enda o viFenj$ $ *n$M. Cini *e da je
Franjo 'ada zareFen za FaAona. Tad (o,e nje.ova dje-a'no*'. e*(ri0jerno0 %rzino0 ra)iri *e
nje.ova ideja. Navje)@$j$@i (oAor$ i -j$%av (re0a o.$ (ro($'ovao je I'a-ij$1 j$Gn$ Fran+$*A$ i
(anjo-*A$ L;!;#>;!;BM. /'io je o%ra'i'i Aa'are i ?a$re1 a-i ne *i-o0 or$Gja i 0o@i1 ve@ da i& Aao
0-adi %ra' > &'io je da on i nje.ov$ dr$.ovi %$d$ ,ratres minores > o%ra'i -j$%av-j$1 (onizno)@$ i
rado)@$. o-e*' .a *(rije,i da (rijeFe $ ?aroAo. Vra'io *e za'o ;!;B. $ A**i*i.
Ve@ zarana *e nje.ov red *'ao )iri'i. Franjina je (ojava *v$.dje da-a za0a&a *naGno0
($,Ao0 (oAre'$1 Aoji je o%$&va'io *ve *-ojeve. O0-adina je (o&r-i-a A nje0$. UGivao je (ovjerenje
(ri(ro*'o. ($Aa1 a jednaAo i (ovjerenje (a(e i %i*A$(a. Iz Franje je iz%ija-a neo%i,na (riv-a,na
*na.a. Kad je ;!;<. (ra'io AriGar*A$ voj*A$ $ E.i(a'1 $*$dio *e iz0eF$ %ojni& redova Aod Da0ie''e
<8
(rodrije'i A *$-'an$ da 0$ .ovori o S(a*i'e-jevoj -j$%avi. Ti0e je Franjo $Aazao na nove 0i*ij*Ae
($'ove2 vjerovje*ni)'vo 're%a da -j$%av-j$ $vjerava1 a ne da or$Gje0 (o%jeF$je.
Godine ;!!;. dao je Franjo *vo0 red$ re.$-$1 Aoja (o'($no izvire i iz nje.ova d$&a i iz
evanFe-ja. Cini *e da ona nije zadovo-java-a ve-iAe or.aniza+ij*Ae zada'Ae 'e %ra'ov)'ine1 Aoja *e
ve@ (ro)iri-a na (reAo (o-a Evro(e1 (a *$ je zajedno * Aardina-o0 /$.o-ino0 > Aa*niji0 (a(o0
Gr.$ro0 IK > (reradi-i1 a ;!!7. je (o'vrFena. Sa0 Franjo *e (ov$Aao i (re($*'io vod*'vo
dr$.i0a1 da %i Givio *a0o za *voje idea-e. Od ;!!#. %o-$je od 'e)Ae %o-e*'i Ge-$+a i o,ij$. U r$jn$
;!!#. na ?on'e A-vern$ > doA je $ 0i*'i,noj vezi * Kri*'o0 (ro0a'rao AriG > (ri0io je
Go*(odinove rane (o 'ije-$. TaAo je (o*'ao Kri*'$ naj*-i,niji Ar)@anin i (ovezan * Ra*(e'i0 $ 0$+i.
U*red *voji& 0$Aa *(jevao je divn$ (je*an S$n+$1 (re($n$ -j$%avi i za&va-no*'i o.$ Aoje.a *-ave
*va *'vorenja. 3eGe@i na (od$1 *iro0a)an i .o-1 a-i (jevaj$@i *a *$%ra@o0 HTe%e o.a &va-i0oI1
$0re Franjo 7. -i*'o(ada ;!!=.
Nje.ova (ovezano*' * ($Ao0 (re)-a je i na nje.ov$ *$%ra@$Q oni o*'ado)e ($,Ai 0i*ionari
*rednje. vijeAa. Tije*no (ovezan * nji0a %ija)e red *v. K-are1 Aoja *e ;!;!. *'avi-a (od d$&ovno
oAri-je *ve,evoQ on j$ je *0je*'io $ S. Da0iano Aod A**i*ija. ;!!;. (rido)ao je 'zv. 're@i red
L're@ore+iMQ $ nje0$ *$ i oni Aoji %i o*'aja-i $ *vije'$ 0o.-i *$dje-ova'i $ idea-i0a i $ *nazi
Nranjeva,Ao. (oAre'a. Franjo je 4rAvi (onovno $'i*n$o -j$%av (re0a *iro0a)'v$ i vra'io 4rAvi
(ovjerenje oni& Aoje je *a%-aGnjava-o njezino %o.a'*'vo. Nje.ovi $,eni+i odrGavaj$ idea-
*iro0a)'va1 $ Aoje0 i Give *ve do dana dana)nje.1 ne o'$F$j$@i *e (ri 'o0 od *vije'a i ne (rezir$@i
.a.
!. ominik je roFen oAo ;;8". $ Ka*'i-iji. Po *vojoj naravi (o*ve *e raz-iAovao od Franje1 a-i
i(aA 0$ je %io %-izaA (o ono0e za ,i0 je 'eGio. Kao re.$-arni AanoniA vidio je na *vo0 ($'$ $ Ri0
.. ;!"#. *'ra)ne (o*-jedi+e (oAre'a Aa'ara $ j$Gnoj Fran+$*Aoj (a je od-$,io da *e Aao (ro(ovjedniA
>($'niA (o*ve'i $ a(o*'o-*Ao0 *iro0a)'v$ nji&ovo0 o%ra@enj$. Pri0io je od Franje *'ro.$ re.$-$
*iro0a)'va. Dodao je 'o0e jo) ne)'o2 da %i ne'Ao (o*'ao do%ar (ro(ovjedniA vjere1 0ora %i'i do%ro
'eo-o)Ai o%razovan. Na 'o je o%razovanje Do0iniA o*o%i'o (azio. Kad je ;!;B. 0o-io $ Ri0$
(o'vrd$ *vo. novo. H*ve@eni,Ao. redaI1 za'raGi Ino+en' III od nje.a da (ri&va'i A$.$*'inov$
re.$-$. Ino+en' III (o'vrdio je novi red ;!;=. Ve@ ;!;8. di.ao *e $ Pro$i--e$ i (rvi *a0o*'an
do0iniAanAiQ na*'ao je $dr$Givanje0 (o%oGni& Gena Aoje *$ *e oA$(i-e da (o0o.n$ a-%i.en)A$
0i*ij$ *v. Do0iniAa. Ka*nije i0 *e (ridr$Gio 're@i red za *vje'ovnjaAe1 *-i,an Nranjeva,Ao0 're@e0
red$.
ez$vje'ni idea- *iro0a)'va (ri&va'i-a *$ jo) dva reda2 au!ustinci5pustinjaci Lere0i'iM1 Aoji
*$ (a(in*A$ (o'vrd$ do%i-i .. ;!B=1 'e karmeli(ani" Aoji *$ *e ;!!:. %i-i (re*e-i-i iz Sve'e ze0-je $
Evro($1 a .. ;!#8. $'e0e-ji-i *e 'aAoFer Aao (ro*ja,Ai red. Ovo0 *e (o*-jednje0 red$ ;#B!.
(riA-j$,i-a i Gen*Aa .rana1 Aar0e-i@anAe.
Ta ,e'iri (ro*ja,Aa reda zado%i-a *$ ve-iAo zna,enje $ +rAveno0 Givo'$. To ni*$ %i-i *a0o
o0i-je-i ($,Ai d$)o%riGni+i ne.o i najzna0eni'iji 'eo-ozi razvijeno. *rednje. vijeAa.
O 7!
TEO3OKA ZNANOST I SVEUCI3ITA
DoA *e rani *rednji vijeA zadovo-javao 'i0e da 'eo-o.ij$ Pi*0a (reno*i i nje.$je $ d$&$
*'aroAr)@an*Ae (a'ri*'iAe1 *naGniji +rAveni Givo' $-i. *'o-je@$ $rodio je i *naGniji0 .rananje0
'eo-o)Ae 0i*-i $ ;!. i ;7. *'o-je@$. 'o *e Ar)@an*Ai Za(ad (od (a(in*Ai0 vod*'vo0 'je*nije
$jedinjavao1 'o je i d$&ovno *ao%ra@anje iz0eF$ naroda %iva-o *ve Giva&nije. Iz0jena 0i*-i
(o%$Fiva-a je -j$de na 'o da *e 0no.o *ve*'ranije %ave oni0 )'o je iz *'arine do nji& do(r-o.
KriGar*Ae *$ vojne (ro)iri-e *-iA$ *vije'a i donije-e nove vidiAe. Od *a0o*'ana je 'eGi)'e
znan*'veno. rada (re)-o na *ve$,i-i)'e.
;. enediA'ina+ R$(re+&' iz De$'za LP;-7BM (ri(adao je jo) (o'($no *'aroj 'radi+iji. A-i1
eren.ar iz To$r*a LP-"::M (o)ao je ve@ *voji0 ($'e0. U *vojoj na$+i o Po*-jednjoj ve,eri
<:
o*(oravao je *'varn$ (ri*$'no*' Kri*'ovo. 'ije-a. Kr$& i vino1 (re0a nje0$ *a0o *$ *i0%o-iQ Aod
(o*ve@enja oni *e ne (re'varaj$1 ve@ *a0o do%ivaj$ vr&$naravn$ *na.$. Kad je .odine ;"8<.
nje.ova na$Aa $ Ri0$ o*$Fena on *e (oAorio. Ce'vr'i -a'eran*Ai Aon+i- od-$,io je ;!;B. da
(o*ve@enje $ *ve'oj 0i*i (roizvodi *'varn$ (ro0jen$ %i'i1 (a je z%o. 'o.a i*Aovan izraz
H'ran**$(*'an+ija+ijaI.
HO+e0 *Ao-a*'iAeI *0a'raj$ Anze-0a iz 4an'er%$r_ja LP ;;"<M. On je (oA$)ao1 Aori*'e@i *e
'radi+iona-ni0 0i*-i0a1 raz$0o0 nanovo (roGe'i i nanovo o%radi'i ,i'avo (odr$,je vjere. Raz$0
moDe vjeri (o0a.a'iQ vjera $(ravo za 'i0 i 'eGi2 Nide* W$aeren* in'e--e+'$0. Po*'ojanje o.a ne
doAaz$je *e *a0o o%javo0 Aoj$ (reno*i Sve'o (i*0o1 ono *e 0oGe *(ozna'i iz *'vorenja1 raz$0o0.
Anze-0o je daA-e $veo on'o-o)Ai doAaz o oGje0 (o*'ojanj$. Ve@ *e1 daA-e1 (ojavio (ro%-e0 Hvjera
i raz$0I1 Ho%java i (rirodna *(oznajaI. I $ Ari*'o-o.iji i $ na$+i o *(a*enj$ i)ao je *voji0 ($'e0
Lna$Aa o zadovo-j)'iniM. Najzna0eni'iji 'eo-o. rane *Ao-a*'iAe %io je o)'ro$0ni1 a-i i ne$ravno'eGeni
Pe'ar A%e-ard LA%ae-ardM L;"8<>;;#!M. Svojo0 dija-eA'i,Ao5Ari'i,5Ao0 0e'odo0 H*i+ e' nonI
LHda i neIM (oA$)ao je (rodrije'i $ *ve d$%ineQ (ri 'o0 je (o neAi ($' (o0$'io .rani+$ iz0eF$ vjere i
znano*'i. ern&ard iz 4-airva$Sa 0$ *e $*(ro'ivioQ neAe *$ nje.ove 'vrdnje o*$Fene na *inodi $
Sen*$ L;;#;M.
Godine ;;#". (oA$)ao je Aa0a-do-ij*Ai redovniA Gra+ijan L'i ;B:M1 0a.i*'ar $ o-onji
Lo-o.naM1 *A$(i'i i *redi'i raz%a+ane +rAvene (ravne (ro(i*e LT +anone*M. Nje.ovo dje-o
H4on+ordan'ia di*+ordan'i$0 +anon$0I1 Aa*nije Ara'Ao nazvano ecretum 6ratiani" (o*'a-o je
o*novno0 z%irAo0 za Corpus juris canonici" Aoja je *ve do ;<;:. o*'a-a 0jerodavni (ravni z%orniA
4rAve. Gra+ijanovo0 DeAre'$ doda-i *$ $ 'oA$ *rednje. vijeAa jo) i dr$.e z%irAe2 .i$er eItra
decretum Gr.$ra IK L;!7#M1 .i$er seItus decretalium oniNa+ija VIII L;!<:M1 Constitutiones
Clementinae L;7;8M i 'zv. 4Itrava!antes" 'j. (a(in*Ae deAre'e Aa*nije. vre0ena. Gra+ijana zov$
Ho+e0 Aanoni*'iAeI.
Pari)Ai 0a.i*'ar i Aa*niji %i*A$( Pe'ar 3o0%ardo LP ;;="M na(i*ao je *reFeni i *$*'avni
(rir$,niA do.0a'iAe. Nje.ove HSen'en+eI LSen'en'iar$0 -i%ri IVM $(o're%-java-e *$ *e $ 'oA$
+ije-o. *rednje. vijeAa.
Svoj a(*o-$'ni vr&$na+ do*e.ao je 'eo-o)Ai razvoj 'eA $ 'zv. vi*oAoj *Ao-a*'i+i ;7. *'o-je@a.
O%i-azni0 ($'e01 (reAo ara(*Ai& i Gidov*Ai& 0i*-i-a+a LAvi+enna1 'i"78 na I*'oA$Q Averroe*1 P;;<:.
$ (anjo-*Aoj1 Eidov ?ai0onide*1 P-!"#M1 $(oznao *e za(adni *vije' %o-je no (rije * .r,Ai0
Ni-ozoNo0 Ari*'o'e-o0 LP7!! (rije Kri*'aM. Nje.ov na,in .-edanja na *vije' i (ro%-e0e d$&a o,i)@en
je od (o.an*Ao. *adrGaja i H(oAr)'enI $ Ar)@an*Ao0 *0i*-$ 'e 'aAo (o*'ao $zoro0 za 'eo-o)Ao
razraFivanje Ar)@an*Ao. *vije'a vjere. Cini-o *e da je nje.ov (oj0ovni jeziA Aao odreFen za 'o. TaAo
na*'ade H0odernaI Ni-ozoN*Ao5'eo-o)Aa 0e'oda1 Aoja je $*Aoro nai)-a na ve-iA odaziv1 naro,i'o Aod
0-adi& (ro*ja,Ai& redova. A-%er' Ve-iAi LP;!:"M1 To0a AAvin*Ai LP;!8#M1 ?ei*'er E+A&ard LP-7!:M
%i-i *$ najzna,ajniji do0iniAan*Ai1 a A-eA*andar /a-e)Ai LP-!#BM1 onaven'$ra LP;!8#M i D$n* S+o'
LP-7":M %ija&$ najzna,ajniji Nranjeva,Ai (red*'avni+i vi*oAe *Ao-a*'iAe.
*l$ert je %io iz va(*AeQ .odine ;!!7. $)ao je $ do0iniAan*Ai red. io je 'o $,enjaA
$niverza-no. o%razovanja Ldo+'or $niver*a-i*1 nazvan HVe-iAi0IM1 (redavao je $ Ko-n$ i Pariz$. U
Pariz$ (o*'ade nje.ovi0 $,eniAo0 To0a AAvin*Ai1 Aoji .a je Aa*nije (ra'io $ K[-n L;!#:>B!M1
Aad *$ .a ;!#:. vra'i-i ona0o da %i o*novao nov$ do0iniAan*A$ vi*oA$ )Ao-$ L*'$di$0 .enera-eM.
A-%er' je $i*'in$ (rvi na Ar)@an*A$ 'eo-o.ij$ *$*'avno (ri0ijenio ari*'o'e-ov*A$ 'j. Ni-ozoN*Ao5
'eo-o)A$ 0e'od$. U 'o0e .a je Aa*nije da-eAo na'Ari-io nje.ov ve-iAi $,eniA +oma *kvinski" Aoji je
roden ;!!=9;!!8. $ 0je*'$ Ro++a*i++a Aod Na($-ja. ;!##. $)ao je1 $na'o, Ge*'oAo0 (ro'iv-jenj$
rodi'e-ja1 $ do0iniAan*Ai redQ od ;!#B. do ;!B!. *-$)ao A-%er'ova (redavanja i nji0a *e veo0a
oAori*'io. Sad je To0a (redavao $ Pariz$ L;!B!>;!B<M1 od ;!B=. Aao (roNe*or na *ve$,i-i)'$1 $
Ri0$ L;!B<>;!=<M (a (onovo $ Pariz$ L;!=<>;!8!M1 'e $ Na($-j$ L;!8!>;!8#M. Uz *voje
A-a*i,no dje-o HS$00a '&eo-o.i+aI1 nena'Ari-jivi +je-ovi'i (riAaz Ar)@an*Ae vjere na 'eo-o)Ai0
'e0e-ji0a1 na(i*ao je jo) 0no.o dr$.i& dje-a1 'aAo S$00a +on'ra .en'i-e* L;!=#M1 c$ae*'ione*
<<
W$od-i%e'a-e*1 c$ae*'ione* di*($'a'ae1 T$0a,enja Sve'o. (i*0a1 Ari*'o'e-ovi& dje-a i dr. To0a je
%io naj.enija-niji 'eo-o. *rednje. vijeAa1 (ri *ve0$ 'o0e i ve-iA 0i*'iA i *ve'a+ LDo+'or an.e-i+$*M.
Franjeva+ #onaventura roFen ;!;89;!;:. Aod Vi'er%a1 ,-an reda od .odine ;!#71 *'$dirao je
i (redavao zajedno * To0o0 AAvin*Ai0 $ Pariz$ L;!B7. odno*no ;!B8>;!8#M. Nje.ova 'eo-o.ija
no*i *naGan (e,a' 0i*'iAe LDo+'or *era(&i+$*M1 a $*0jerena je (re0a Ari*'o'e-$ i P-a'on$Q 'aAo
na(o*e nje.ov Ara'aA na+r' do.0a'iAe Lrevi-oW$i$01 ;!B8M i nje.ov (o($-arni i 0i*'i,no (o%$dni
HI'inerari$0 0en'i* ad De$0I L;!B<M. DoA je To0a AAvin*Ai vi)e radio $0o01 onaven'$ra *e
vi)e drGi vo-jeQ Aod To0e je +i-j *(oznaja o.a1 Aod onaven'$re -j$%av (re0a o.$. On je $'i*n$o
'aj d$& 'eo-o.iji reda. Kao .enera- reda L;!B8>;!8#M i0ao je1 $z *voje (redavanje $ Pariz$1 $vijeA
0no.o *0i*-a za (raA'i,ne d$)o%riGni,Ae zada'Ae. Da %i $A-onio *$Ao%e iz0eF$ Aonven'$a-a+a i
*(iri'$a-a+a $ red$1 *a*'avio je dje-o Vi'a 0aior S. Fran+i*+i. > Nje.ov *$%ra' $ red$ uns 2cot
na*'avio je nje.ov 'eo-o)Ai (rava+. Roden je ;!=B. $ Ao'*AojQ za vrije0e *voje Ara'Ae a-i veo0a
(-odne (redava,Ae dje-a'no*'i $ Pariz$ L;7"B>;7"8M i $ Ko-n$ L;7"8>;7":M1 .dje je i $0ro1
*vojo0 o)'ro$0no0 Ari'i,Ao0 0e'odo0 i *voji0 Ari*'o+en'ri,Ai0 i 0arijan*Ai0 $0ovanji0a
L?arijino %ez.re)no za,e@e > *(a*enje (o (redviFeni0 Kri*'ovi0 za*-$.a0aM dao je 'eo-o.iji veo5
0a *naGne (o'i+aje. I on na.-a)ava (rven*'vo vo-je1 *-o%ode i -j$%avi. Nazva-i *$ .a H(o*-jednji0
ve-iAi0 -iAo0 vi*oAe *Ao-a*'iAeI LGra%0annM.
!. Sredi)'a 'eo-o)Ai& *'$dija i znano*'i $o(@e %i-a *$ $ 'o vrije0e novoo*novana sveuili'ta.
OAo .odine ;!"". oA$(i-i *$ *e 0a.i*'ri raz-i,i'i& )Ao-a $ Pariz$ $ jedno 'ije-o1 $ H$niver*i'a*
0a.i*'ror$0I1 Aoje je $*Aoro do%i-o i +rAveno i drGavno (riznanje Aao *a0o*'a-na Aor(ora+ija.
Gr.$r IK o*-o%odi Aor(ora+ij$ ovi*no*'i o %i*A$($ i dade joj %rojne (ov-a*'i+e. I $ o-o.ni *e
razvi-a $ 'o vrije0e 'aAva H$niver*i'a*IQ ondje *$1 0eF$'i01 .-avni no*io+i zajedni+e %i-i *'$den'i
L$niver*i'a* *+&o-ari$0M. U*Aoro *$ 'aAve zajedni+e izra*-e na 0no.i0 0je*'i0a. Zva-i *$ i&
$Ara'Ao H$niver*i'a'e*I. U%rzo *$ (o*'a-i *-avni znan*'veni +en'ri2 $ I'a-iji > $z o-o.n$ > Padova
LPad$a1 ;!!!M1 Na($-j L;!!#MQ $ Fran+$*Aoj $z Pariz1 ?on'(e--ier i dr$.iQ $ En.-e*Aoj OSNord i
4a0%rid.e1 $ (anjo-*Aoj Pa-en+ia i Sa-a0an+a L;!!"M. Nje0a,Aa i& je do%i-a 'eA *redino0 ;#.
*'o-je@aQ Pra. ;7#:1 e, ;7=B. /eide-%er. ;7:=1 K[-n ;7::. Najve@i $.-ed i najvi)e (o*je'i-a+a
i0ao je Pariz1 H0ajAa znano*'iI. Godine ;!B:. o*novao je $ Pariz$ Ro%er' de Sor%on Ao-e.ij za
*iro0a)ne *'$den'e 'eo-o.ije. IaAo *$ (rido)-e 0no.e novije zaA-ade1 i(aA je i0e 2or$ona (re)-o na
,i'avo (ari)Ao *ve$,i-i)'e. U Pariz$ *$ *e na(o*e nje.ova-e 'eo-o.ija i Ni-ozoNija. U o-o.ni je (aA
(rev-adava-a (ravna znano*'. Svi *$ *'$den'i1 dije-o0 jo) *a*vi0 0-adi1 (re)-i naj(rije Ni-ozoN*Ai
NaA$-'e' LNa+$-'a* ar'i$0MQ onda %i 'eA iza%ra-i Aao *voj$ *'r$A$ jedan od 'ri vi)a NaA$-'e'a1 'eo-o)Ai1
(ravni i-i 0edi+in*Ai.
Od 0je*ni& )Ao-a L*'$di$0 (ar'i+$-areM raz-iAova-a *$ *e *ve$,i-i)'a 'i0e )'o *$ *'$den'i i
0a.i*'ri do-azi-i *a *vi& *'rana i )'o *$ nji&ovi *'$(njevi %i-i (rizna'i (o ,i'avo0 Ar)@an*Ao0 Za(ad$
L*'$di$0 $niver*a-eM. U *ve$,i-i)'i0a je neAaAo %-i*'a-a o(@eni'o*' jedin*'veno. za(adnja,Ao.
d$&a. Uz *a+erdo+ij i i0(erij ra,$nao *e jo) *'$dij Aao *a0o*'a-na1 're@a H*vje'*Aa *-$G%aI. K[-n*Ai
AanoniA A-eSander von Roe* na(i*ao je $ *vojoj d$&ovi'oj (je*ni,Aoj (ara%o-i .odine ;!#:. AaAo
Ta-ijani i0aj$ *a+erdo+ij1 Nije0+i i0(erij1 a Fran+$zi *'$dij Aao (o*e%n$ zada@$ $ *-$G%i za(adne
zajedni+e naroda. Pro0o+ijo0 za doA'ora na jedno0 od 'i& *ve$,i-i)'a (ro0ovirani *e izjedna,io *
(-e0i@i0a. Znano*' je dava-a (-e0*'vo.
O 77
PAPINSTVO OD INO4ENTA III DO ONIFA4IJA VIII
Razvoj Aoji je (o,eo * Gr.$ro0 VII doveo je (a(in*'vo (od Ino+en'o0 III na vr&$na+
*vje'*Ae 0o@i. U nje0$ je H(a(in*'vo A$-0inira-o na vr'o.-avoj i neodrGivoj vi*iniI LGre.orovi$*M.
Sad vi)e nije %io +ar1 ne.o (a(a (rizna'i (o.-avar za(adno. Ar)@an*'va1 i *vi0a je 'o %i-o ja*no.
Do (ro0jene je do)-o Aad je ;;<8. +ar /enriA VI $*red iz.radnje 0o@no. +ar*'va > 'eA $
7!. .odini Givo'a > $0ro 'e o*'avio dvo.odi)nje. *ina1 Friedri+&a II1 Aao na*-jedniAa1 a $ Ri0$ je
;""
neAo-iAo 0je*e+i Aa*nije o*'arje-o. 4e-e*'ina III L;;<; > ;;<:M na*-ijedio od-$,ni 785.odi)nji
Ino+en' III Lod ;;<:. do ;!;=M1 naj0o@niji (a(a *rednje. vijeAa. U Nje0a,Aoj *$ iz%i-e %or%e oAo
+ar*Ao. na*-jed*'vaQ 'e %or%e dovedo)e do *-o0a +ar*'va. U 4rAvi je $(ravo 'ada (a(in*'vo $*(je-o
(o'($no iz.radi'i *voj vode@i (o-oGaj nad +ije-o0 Za(adno0 4rAvo0 a $jedno $ dr$)'v$ evro(*Ai&
drGava (o*'i@i *redi)nji1 v-ada-a,Ai $.-ed Aoje0$ *e *vi (oAoravaj$.
;. Sve ono )'o je .r.$rov*Aa reNor0a Ge-je-a i )'o je Gr.$r VII $ *voje0 Di+'a'$* (a(ae
L;8"BM 'raGio1 o*'vari-o *e (od Ino+en'o0 III. On je Aao najvi)i zaAonodava+1 *$da+ i $(rav-ja,
drGao H(-eni'$do (o'e*'a'i*I2 *$vre0eno0 je *i.$rno)@$ drGao (o'($n$ v-a*' nad *vo0 4rAvo0. A
AaAo *e 'a 4rAva (od$dara-a *a za(adni0 Ar)@an*'vo01 ni*$ ni (o-i'i,Ae *$d%ine naroda 0o.-e
o*'a'i (o *'rani. A$.$*'inov*Aa 0i*ao o oGjoj drGavi1 iz.raFena na 'ada o(@e(rizna'oj
Kon*'an'inovoj darovni+i1 dava-a joj je iz.-ed (ravo. Ri0*Ao. I0(erija1 I0(erii Ro0ani1 i 'i0e
)iri-a idej$ (a(in*Ao. *vje'*Ao. .o*(od*'va. Ta je ideja %i-a d$%oAo $Aorijenjena $ re-i.iozno5
(o-i'i,Aoj 0i*-i ono. vre0ena1 izvira-a je iz Ar)@an*Ae od.ovorno*'i Aoj$ je reNor0irano (a(in*'vo
o*je@a-o (re0a za(adno0 Ar)@an*'v$. HPo($-$* +&ri*'ian$*I za(adno. *vije'a %i-a je nadnaravna i
za'o i nadna+iona-na zajedni+a *ve.a naroda > 4rAve. Pa(a je 'aAo1 Aao H+a($' +&ri*'iani'a'i*I1
*a0 (o*'ao .-ava i voFa za(adno. *vije'a1 *vije'a Aoji *e1 i*'ina1 *a*'ojao od 0no.i& naroda1 a-i je
i(aA %io $jedinjen $ i*'oj vjeri.
Novija i*'raGivanja o+r'avaj$ Ino+en'a III Aao d$%oAo re-i.iozno.1 $ *e%i veo0a (o%oGno. i
a*Ae'*Ai *'ro.o. ,ovjeAa1 Aoji je dod$)e1 roFen Aao v-adar i i0(era'or1 a-i je i(aA $ (rvo0 red$
*ve@eniA i d$)o%riGniA. Kao Hvi+ari$* 4&ri*'iI vr)io je *voj$ *-$G%$ *a*vi0 $ d$&$ od.ovorno*'i
(red o.o0. U(ravo (o,ev)i od nje.a (ri(ada na*-ov Hvi+ari$* 4&ri*'iI ,vr*'o0 *adrGaj$
(a(in*Ao. *a0oozna,avanja.
3o'&ar iz Se.nija roFenje ;;=". $ *'aroj .roNov*Aoj o%i'e-ji. S'$dirao je $ Pariz$ i o-o.ni
'eo-o.ij$ i Aanon*Ao (ravo1 a za K-e0en'a III L;;:85;;<;M1 Aoji je %io nje.ov $jaA1 (o*'ao je ,-an
Aardina-*Ao. z%ora. ?a-ena i njeGna *'a*a i o*je'-jiva zdrav-ja (ovezivao je on * o(*eGni0 znanje0
*i-n$ *na.$ d$&a1 o)'ro$0-je1 raz%ori'o*' i $0jereno*'1 a )'o je najvaGnije1 vi*oAo je *&va@ao *-$G%$
*veo(@e. (a(in*'va. Ne 0oGe *e re@i da je %io neAi +rAveni Nana'iA i-i H(o*ve (o-i'i,Ai (a(aI
L/e$**iM1 na(ro'iv1 (oAazivao je ve-iA *0i*ao za *ve (ro%-e0e vre0ena1 Aoje je %i-o %re0eni'o
na(e'o*'i0a i *$(ro'no*'i0a na A$-'$rno01 (o-i'i,Ao01 *o+ija-no0 i re-i.iozno0 (odr$,j$. S
$n$'ra)njo0 do*-jedno)@$ i *na.o0 (ri*i-io je 'eGnje Aoje *$ *e *$Ao%-java-e da *e (odvr.n$
jedin*'veno0 (o,e-$ rada1 a 'o je (re0a 'ada)nji0 (ri-iAa0a 0o.-o %i'i *a0o (a(in*'vo.
Kad *e Ino+en' 0ije)ao $ *vje'ovne (o*-ove1 radio je 'o * o*je@aje0 od.ovorno*'i i
$vjerenje0 da *e i *'vari ovo. *vije'a 0oraj$ (odvr@i (ore'A$ Aoji je o. $*'anovio1 i da *e oGje0
*$d$ 0oraj$ (oAori'i i Ara-jevi i Anezovi. Svije' 0$ *e ,inio &ijerar&ijo01 'j. H*ve'i0 (ore'Ao0I. Pri
'o0 ono i*'an,ano raz-iAovanje iz0eF$ (o*ve (o-i'i,Ao. i (o*ve d$&ovno.1 iz0eF$ 4rAve i drGave1
nije jo) %i-o 'o-iAo iz.raFeno da %i *e 0o.-o iz%je@i $-aGenje $ '$Fe (odr$,je i H(re*izanjeI.
HRa'ione (e++a'iI o*je@ao *e (a(a $vijeA ov-a)'eni01 (a ,aA i d$Gni01 da *e $(-e'e .dje je .od 'aj
(oredaA 0ora-no0 Arivnjo0 i-i o%jeA'ivno0 ne(ravdo0 (ore0e@en. Kao H+a($' +&ri*'iani'a'i*I %io
je $ i*'i 0a& i Har%i5'er 0$ndiI $ *vi0 nerije)eni0 *(orovi0a.
TaAo *e naAon dvo*'r$Ao. iz%ora .odine ;;<:. $(-eo $ *(or o nje0a,Ao0 +ar*Ao0
na*-jed*'v$. On (ri 'o0 nije 'vrdio da i0a (ravo odo%ri'i iz%or1 ve@ *a0o 'o da i0a (ravo *$di'i o
0ora-ni0 od-iAa0a iza%rano. Aandida'a. 'a$Nov+a Fi-i(a va(*Ao. naj(rije je od%a+io jer .a je
drGao *i-ovi'i01 a za%a+ivao je i*'o 'aAo Aao o(a*an i (ro'$(ravan i )'a$Nov*Ai (-an da *e j$Gna
I'a-ija i Si+i-ija $jedine * +ar*'vo0. Kad *e Fi-i( naAon (o%jede nad (ro'$Aandida'o0 O'ono0 IV
(oAazao $0jereni01 (a dao i od.ovaraj$@a ja0*'va * o%ziro0 na *i+i-ijan*A$ (o-i'iA$1 Ino+en' je
od0a& (o($*'io i %io *(re0an da *e (o0iri. A-i1 Aad *$ Fi-i(a $0ori-i L;!":M1 a O'on IV *'eAao
(riznanje $ +ar*'v$ 'e i *a0 %io *(re0an na (o($)'anje1 Ino+en' .a je %ez oA-ijevanja oAr$nio za
+ara L;!"<M. To 'eGe %io je razo,aran Aad O'on nije odrGao rije,1 ne.o *e ;!;". vra'io na *'ar$
)'a$Nov*A$ (o-i'iA$ (re0a Si+i-iji. Pa(a 0$ je *ad z%o. 'o. H(ro'$(ravno. (o*'$(AaI (ori+ao (ravo
;";
na +ar*A$ Ar$n$ i *$(ro'*'avio 0$ *ad ve@ odra*-o. Friedri+&a IIQ Friedri+& *e (a(i (rije 'o.a 0orao
zaA-e'i da niAad ne@e (oA$)a'i $jedini'i Si+i-ij$ * nje0a,Ao0 Ar$no0.
'o je (a($ nave-o na 'o da 'o-iA$ vaGno*' (ri(i)e j$Gnoi'a-*Aoj (o-i'i+i nje0a,Ai& +arevaQ
Pro%-e0 nije %io *a0o 'eri'orija-an ve@ *e odno*io na *v$ 4rAv$2 %io je daA-e $niverza-an. Da *e
Si+i-ija $jedini-a * nje0a,Ai0 +ar*'vo01 (o*'ao %i (a(a (odreFeni +ar*Ai %i*A$(1 i 'o %i 0$ od$ze-o
*a0o*'a-an zna,aj (re0a $niverza-no0 +ar*'v$. Ne*'a-o %i 'i(i,no. za(adno. d$a-iz0a. Ino+en' je
vjerovao da (a(in*'vo 0oGe i*($ni'i *voj $niverza-ni zada'aA *a0o onda aAo 0$ nezavi*no*' i
*$vereni'e' +rAvene drGave o0o.$@i (o're%n$ *-o%od$.
?eF$'i01 Ino+en' je i0ao i *voj$ v-a*'i'$ za0i*ao o iz.radnji evro(*Ai& drGava. U *A-ad$ *
(rven*'vo0 )'o .a d$&ovna v-a*' i0a (red *vje'ovno01 i0a-e *$ *e *ve drGave Evro(e (oveza'i $
jedno0 vi)e0 (ore'A$ (od (a(in*Ai0 vod*'vo0. SrednjovjeAovno Ne$da-no 0i)-jenje %i-o je $
*A-ad$ * idejo0 o (a(in*Aoj vr&ovnoj -en*Aoj v-a*'i nad Ar)@an*Ai0 narodi0a na za(ad$. A nije (ri
'o0 %i-o (o*rijedi o*nivanje neAe &ijeroAra+ije. Christianitas1 Aojoj (a(a *'oji na ,e-$1 ne 're%a %i'i
drGava1 ona H$o(@e nije (rava *o+ie'a*1 ne.o vre0eno0 $vje'ovani odno* (a(in*'va (re0a
'ada)nje0 Ar)@an*Ao0 *vije'$I LF. Ke0(NM. Ta (a(in*'va Aon+e(+ija nije1 daA-e1 i*A-j$,iva-a
*$verena (rava *vje'ovni& v-adara $ 'o0 jedin*'veno0 (ore'A$1 $Ao-iAo je (a(in*Aa 'eGnja za
vod*'vo0 %i-a *a0o neizravna. Pa(a je 'raGio *a0o 'o da *e (riznaj$ najvi)e nor0e Ar)@an*Ae vjere
i 0ora-ni a$'ori'e' (a(in*'va. D$a-iza0 je1 (re0a 'o0e1 %io *a,$van.
Ino+en' je *$*'avno iz.raFivao (a(in*Ao -en*Ao vr&ovni)'vo. Po,eo je naj(rije na Si+i-iji1
Aoja je %i-a *(orna. Jo) ;;<:. (rizna-a je +ari+a Kon*'an+a (a(in*Ao -en*Ao vr&ovni)'vo. I Ara-jevi
En.-e*Ae1 Ara.onije1 Por'$.a-a1 Dan*Ae1 Po-j*Ae1 Ce)Ae1 U.ar*Ae1 /rva'*Ae1 Da-0a+ije i dr$.i&
0anji& (odr$,ja (ri0i-i *$ $ *-ijede@e0 razdo%-j$ *voje ze0-je od (a(e Aao -eno. C$vanje (rava i
0ira1 neAada zada'aA +areva1 (re)-o je 'i0e na (a(in*'vo1 i *'vori-a *e zavi*no*' od (a(e1 (o'($no
iz.raFena na nje.ovo0 *naGno0 0ora-no0 a$'ori'e'$.
Un$'ar 4rAve Ino+en' *e je do*-jedno Aori*'io zna,enje0 (ri0a'a. Ener.i,no *e $(-e'ao $
%i*A$(*Ae iz%ore aAo ne %i %i-i Aanon*Ai (rovedeni1 a 'zv. +a$*ae 0aiore* (ridrGao je ri0*Aoj A$riji.
Pod$zeo je reNor0e za $reFenje (a(in*Ae $(rave redovni)'va i A-era. Sna.o0 *voje (a(in*Ae *-$G%e1
'j. HeS oNNi+ioI1 na*'$(ao je (ro'iv nedo*'ojni& (re-a'a i %i*A$(a1 (ozivaj$@i i& (red *voj
inAvizi+ij*Ai *$d. Pre0a Arivovjer+i0a %io je iz (o,e'Aa %-a. i (o($*'-jiv. TeA Aad *$ *e nje.ovi
0irni (oA$)aji da i& o%ra'i izja-ovi-i i Aad *$ Aa'ari $ j$Gnoj Fran+$*Aoj $0ori-i nje.ova -e.a'a1
+i*'er+i'$ Pe'ra iz 4a*'e-na$a L*ije,anj ;!":M1 or.anizirao je AriGar*A$ vojn$ L;!"<M. 'o je 'aj
(o'&va' %io onaAo Arvav i *ra0o'an1 nije Ariv on1 ne.o $ (rvo0 red$ Nana'i,ni -e.a' Arna-do
A0a-ri+i i .roN Si0on de ?on'Nor'.
S-avan @e (aA Ino+en' III o*'a'i z%o. 'o.a )'o je o)'rovidno *(oznao zna,enje i do0e'
(oAre'a *iro0a)'va $ 4rAvi. S naro,i'o0 *e -j$%av-j$ %rin$o za -o0%ardij*Ae &$0i-ija'e L;!";M i
o*novao $dr$Genje HKa'o-i,Ai& *iro0a&aI L;!":M. Po.o'ov$ je zna,ajno )'o je Franj$ A*i)Ao.
(rijazno (ri0io Aad je ovaj do)ao $ Ri0 L;!"<9;!;"M da %i iz0o-io (a(in*Ao odo%renje za *voj$
0a-$ zajedni+$. Pro*ja,Ai redovi (o*'a' @e $*Aoro naj*naGniji o*-ona+ 4rAve. Una'o, *vo0 *i-no0
$'je+aj$ Ino+en' je i(aA $ *vo0 *r+$ i0ao * nji0a ne)'o zajedni,Ao2 $n$'arnje o'A-anjanje %o.a'*'va
i *jaja1 Aoji0a niAad nije (od-e.ao.
Vr&$na+ Ino+en'ova (on'iNiAa'a (red*'av-ja #. -a'eran*Ai *a%or1 Aoji je o'vorio $ *'$deno0
;!;BQ (ri*$*'vova-o 0$ je oAo B"" %i*A$(a i :"" o(a'a. Nije 'o %io *a0o ve-i,an*'veni (re.-ed
*na.a +ije-o. Ar)@an*Ao. Za(ada ne.o i nenad0a)eni vr&$na+ +rAveno. Givo'a na raz0eFi *rednje.
vijeAa. Odred%e o reNor0i (ridonije-e *$ 0no.o da *e 4rAva izn$'ra o%novi i $,vr*'i1 a dje-ovanje *e
jo) d$.o odraGava-o $ (oArajin*Ai0 *a%ori0a i %i*A$(ij*Ai0 *inoda0a. DeNini+ija na$Ae o
'ran**$(*'an+ija+iji i odred%e o $*Ar)njoj i*(ovijedi i (ri,e*'i o*'a-e *$ na *nazi do dana*.
!. Na Ga-o*'1 'aj vr&$na+ zna,io je $jedno i o%ra'. Ino+en' $0rije $*Aoro naAon *vr)e'Aa
*a%ora L;=. VII ;!;=M. Nje.ovi na*-jedni+i ni*$ 0o.-i odrGa'i (o-oGaj Aoji je on (a(in*'v$ %io *'e5
Aao1 (o.o'ovo za'o )'o *$ %i-i o('ere@eni 'aAo 'e)Ai0 (o-i'i,Ai0 na*-jeFe0. Svje'*Ao .o*(od*'vo ne
0oGe niAada %i'i zada'aA 4rAve1 (a 0aAar *e ne zna0 Ao-iAo 0ora-a %rin$'i da %i *e Givo' naroda
;"!
$(rav-jao re-i.iozni0 i @$doredni0 na,e-i0a Ar)@an*'va. Tr(i re-i.ija aAo *e 0ije)a * (o-i'iAo0.
S-$G%a vr&ovno. *ve@eniAa .$%i od $.-eda aAo *e $(o're%-java i za *vje'ovne +i-jeve1 a ne *a0o za
d$&ovne. Kod na*-jedniAa Ino+en'a III *ve *$ vi)e *'$(a-e $ (ozadin$ $zvi)ene o(@e+rAvene ideje
doA Aona,no ni*$ 'eri'orija-no5(o-i'i,Ai (ro%-e0i1 odrGanje i (ove@anje 4rAvene DrGave $ Aa*no0
*rednje0 vijeA$1 $ vrije0e rene*an*e i reNor0a+ije (rev-ada-i nad o(@e+rAveni0a.
U ono0 ve-iAo0 o%ra,$n$ Aoji je ne(o*redno *-ijedio $ %or%i iz0eF$ re!numa i
sacerdotiuma iz0eF$ +ara Friedri+&a II i (a(a1 $ (rvo je vrije0e jo) %i-o (i'anje Aoja od dvij$
$niverza-ni& v-a*'i i0a (rven*'vo. Kad je 0-aFi +ar (onovno o%novio )'a$Nov*A$ *i+i-ijan*A$
(o-i'iA$1 (a *e1 0je*'o da Arene $ AriGar*A$ vojn$ > AaAo je o%e@ao > .r,evi'o (ri&va'io *voji&
j$Gnoi'a-5*Ai& (-anova1 Aoji *$ (rije'i-i $ni)'enje0 4rAvenoj DrGavi1 izo(@i .a (a(a Gr.$r IK .odine
;!!:. Kao izo(@eniA Arene Friedri+& $ AriGar*A$ vojn$ L;!!:9;!!<M1 Aoja je i(aA i0a-a i $*(je&a2
$.ovori0a *a *$-'ano0 A- Ka0i-o0 (o*'i.ne Friedri+& da je Ar)@ani0a o0o.$@en (ri*'$( $ Sve'$
ze0-j$. ;!7". odrije)io .a je (a(a izo(@enja. A-i $*Aoro *e (ojave one (rave raz-iAe $ .-edanji0a1
Aoje *$ na*'a-e z%o. 'o.a )'o je +ar i(aA na*'ojao da Si+i-ij$ *jedini * 4ar*'vo0 i 'aAo o(Ao-i
4rAven$ DrGav$. Friedri+& je (onovno izo(@en L;!7<M. Godine ;!#;. Arene +ar * voj*Ao0 iz
Na($-ja (re0a Ri0$. /'io je o*voji'i .rad i $,ini'i .a (rije*'o-ni+o0 *vo.a 4ar*'va. A 'o %i %i-o i*'o
)'o i (o'($no $ni)'enje $niverza-no. (a(in*'va1 Aoje %i 'i0e (o*'a-o o%i,na %i*A$(ija $ 4ar*'v$. Za
(a(in*'vo je 'o zna,i-o %i'i i-i ne %i'i.
Ino+en' IV L;!#7>;!B#M $vidio je o(a*no*'. NeAo-iAo .odina %ori-e *$ *e o%je *'rane *
Arajnji0 o.or,enje0. Na I -ion*Ao0 *a%or$ L3_onM Friedri+& %$de (onovno izo(@en. Po(-ava
(o-e0i,Ai& *(i*a (o'(iriva-a je %or%$ a (ri 'o0e *e *ve ja*nije vidje-o da je rije, o na,e-ni0
(i'anji0a (ore'Aa $ za(adno0 *vije'$. Da %i za$vijeA iz%je.ao o(a*no*'i da .a 'a$Nov+i o(Ao-e
(reda Ino+en' IV j$Gn$ I'a-ij$1 Si+i-ij$ i Na($-j Aao (a(in*Ao -eno Kar-$ AnG$vin+$. NaAon *0r'i
Friedri+&a II L;!B"M 4ar*'vo je (onovno za(a-o $ 'e)A$ Ariz$. U Nje0a,Aoj je 0ir nar$)en iz%oro0
dvoji+e na*-jedniAa. U I'a-iji *e Konrad IV L;!B">;!B#M %orio da %i odrGao *voje )'a$Nov*Ao
na*-jed*'vo. Kad je1 *a *ve.a != .odina1 $0ro1 0$,io *e nje.ov (o-$%ra' ?anNred da *voje0
ne@aA$1 'eA dvo.odi)nje0 Konradin$1 (o*-jednje0 /o&en)'a$Nov+$1 o,$va v-a*' nad I'a-ijo0.
Po*-ije ?anNredove *0r'i L;!==M odvaGno (ode 0-adi Konradin $ je*en ;!=8. da %i na'ra. o*vojio
*voje j$Gnoi'a-*Ao Ara-jev*'vo. Kod Ta.-ia+ozza (o'$,e .a Kar-o i (o)a-je * jo) dvanae*'ori+o0
(ri*'a)a na *'ra'i)'e. !<. -i*'o(ada ;!=:. odr$%i)e i0 $ Na($-j$ .-ave. Ti0e je )'a$Nov*Ai rod
'ra.i,no zavr)io1 a +ar*Aa v-a*' ne0i-o*rdno $ni)'ena.
A-i i (a(in*'vo je %i-o 'e)Ao (o.oFeno. Ono je (o*'i.-o Pirov$ (o%jed$ i nije vi)e 0o.-o
odrGa'i *voj $niverza-ni (o-oGaj. Vi)e nije i0a-o (odr)Ae (ro'iv (o-e'ni& na+iona-ni& drGava i
nji&ovi& (o*e%ni& in'ere*a. Za(adna *e zajedni+a (o,e-a %rzo o*i(a'i. Sad je Fran+$*Aa %i-a
naj0o@nija *i-a $ Evro(i. Nije ve@ %i-o da-eAo vrije0e Aad @e (a(in*'vo 0ora'i *voje (rven*'vo1
Aoje je ne'o0 (o*'i.-o1 $*'$(i'i Nran+$*Ao0 na+iona-no0 Ara-jev*'v$Q (a-o je $ *ra0o'n$ ovi*no*' o
Fran+$*Aoj.
7. Kao ,$dni anaAroniza0 iz.-eda (oA$)aj (a(e oniNa+ija VIII L;!<#>;7"7M da $ (o'($no
iz0ijenjeno0 *vije'$ jo) jedno0 o*'vari (a(in*Ae 'eGnje za vod*'vo0. oniNa+ije je %io
v-a*'o&-e(na (riroda1 ($n *a0o*vije*'i o *vojoj 0o@i1 a-i %ez d$%-je. vjer*Ao. o*je@aja i %ez *0i*-a
za *'varno*' Givo'a. Sanjao je da (onovno $*(o*'avi 'eoAra'*A$ $niverza-n$ za(adn$ drGav$ (od
(a(in*Ai0 vod*'vo0. Nije (ri 'o0 vodio ra,$na o 'o0e AaAv$ je )'e'$ (re'r(io $.-ed (a(in*'va $
oni0 .odina0a Aad *e * +ar*'vo0 %ori-o za (o-i'i,A$ (rev-a*'. Kad je (red Fi-i(a 3ije(o.
Fran+$*Ao. L;!:B>;7;#M1 Aoji je i *a0 &'io *'vori'i neA$ Nran+$*A$ *vje'*A$ (rev-a*'1 i*'$(io
na.-a)$j$@i d$&ovno5(o-i'i,Ao (rven*'vo (a(in*'va 'e $ %$-i HUna0 San+'a0I L;7"!M1 (ozivaj$@i *e
na Hna$A$ o dva 0a,aI L(o Aojoj je Kri*' $ 3A !!17: o%je v-a*'i1 d$&ovn$ i *vje'ovn$1 (ovjerio
*a0o 4rAviM o%javio da je (o*-$)no*' (re0a (a(i $ *vaAo0 *-$,aj$ n$Gna za *(a*enje1 iz%ije *$Ao%
Ao%an (o *voji0 (o*-jedi+a0a. Pa(a izo(@i Fi-i(a1 a Fi-i( onda da (riziv na *a%or Aoji je *azvao
(ro'iv (a(eQ $z 'o (o)a-je $ r$jn$ ;7"7. )a,i+$ vojniAa da zaro%e (a($ $ nje.ov$ dvor+$ $
Ana.nij$. IaAo *$ .raFani Ana.nija (a($ ve@ za dva dana (onovno o*-o%odi-i1 i(aA je 'aj ,in na*i-ja
;"7
%je-odano (oAazao da je (a(a (o'($no ne0o@an i (o-i'i,Ai %ezna,ajan. Pa(a *e jedno*'avno nije
0o.ao %rani'i. oniNa+ije nije d$.o (reGivio *-o0 *voji& *nova o *vje'*Ao0 .o*(od*'v$. Ve@
neAo-iAo 'jedana naAon 'o.a $0re $ Ri0$. S nji0e ne*'ade za$vijeA i $niverza-ne (a(in*Ae
(rev-a*'i $ *rednje0 vijeA$.
IV razdo%-je2 ;7"">;B"".
Crkva u vri&e'e raspadan&a %apadnog &edinstva
O7#
HAVINJONSKO SUEANJSTVOI I VE3IKI ZAPADNI RASKO3
Od 'o.a je vre0ena %rzo ra*'ao Nran+$*Ai $'je+aj na (a(in*'vo. Pod (ri'i*Ao0 Nran+$*Ae
Ar$ne *ve je vi)e Fran+$za (ri0ano $ Aardina-*Ai z%orQ za'o *$ i dva naredna (a(e Fran+$zi. Ve@
K-e0en' V L;7"B>;7;#M nije vi)e *0a'rao da 0ora o'i@i $ Ri0. Dao *e $*'o-i,i'i $ 3_on$1 i o*'ade
$ Fran+$*Aoj. NaAon Ao-e%anja iza%rao je ;7"<. za *voje *jedi)'e Avi.non. U Avi.non$ o*'a)e i
nje.ovi na*-jedni+i.
;. Na($)'anje .rada Ri0a i (re*e-jenje (a(in*Ao. *jedi)'a $ Avi.non .-avni *$ (oAaza'e-ji
o(@e. (o0i+anja 'eGi)'a. S'o-je'na 'radi+ija HVje,no. .radaI nije *a0o $ *vije*' naroda $*jeA-a
idej$ Pe'rovo. na*-jed*'va na ri0*Aoj *'o-i+i i +rAveno. (ri0a'a ve@ i (redodG%$ za(adno.
$niverza-iz0a Aoje *e 'e0e-ji na Ri0*Ao0 I0(erij$. A Avi.non je -eGao $*red (odr$,ja Aoji0 v-ada
Nran+$*Ai Ara-jQ iaAo .aje ;7#:. *A$(a * oAo-ni0 ze0-ji)'e0 K-e0en' VI A$(io i 'aAo $,inio
*a0o*'a-ni0 'eri'orije0 Aoji (ri(ada (a(i1 i(aA je %io *v$da naoAo-o o(Ao-jen (odr$,je0
Nran+$*Ao. Ara-jev*'va i 'aAo (o*ve0a odvojen od o*'a-o. *vije'a. Ono )'o *$ (a(e $ ;!. i ;7.
*'o-je@$ $ o.or,eni0 %or%a0a (ro'iv )'a$Nov*Ae (o-i'iAe na Si+i-iji onaAo $*(je)no %rani-i2 *-o%od$
od o(Ao-javanja i (o-i'i,Ae nad0o@i +ara1 'o.a *$ *e *ad Nran+$*Ai (a(e dra.e vo-je odreA-i $ Aori*'
Nran+$*Ae Ar$ne. Ti0e *$ *e odreA-i *-o%ode od-$,ivanja1 a $ o,i0a naroda > *voje. ne(ri*'rano.
o(@e+rAveno. a$'ori'e'a. I odvi)e *$ ,e*'o (o*'aja-i %ezvo-jno or$Fe $ r$Aa0a *ve ja,i&
v-a*'o&-e(ni& v-adaraQ (o*'a-i *$ i.ra,Aa $ 0eF$narodnoj (o-i'i+i. S-o0i-a *e 0i*ao o(@e+rAveno.
jedin*'va. Na Araj$ Havinjon*Ao. *$Ganj*'vaI L;7"<>;78:M na*'aje ve-iAi ra*Ao-1 Aoji je $vod $
razdo%-je vr-o 'e)Ai& Ariza za (a(in*'vo i za 4rAv$.
Ve@ je K-e0en' V 0orao (o($*'i'i (red Ara-jevo0 o*ve'o-j$%ivo0 'eGnjo0 i (oAren$'i
*$d*Ai (o*'$(aA (ro'iv (oAojno. (a(e oniNa+ija VIII. Jo) je ve@a *ra0o'a %i-a )'o je na za&'jev
Fi-i(a 3ije(o. (o0o.ao da *e $ni)'e 'e0(-ari. Te0(-ari *$ *e (o*-ije AriGar*Ai& ra'ova %i-i na*'ani-i
$ Fran+$*Aoj. Nji&ova %o.a'a i0anja i (ov-a*'i+e1 Aoji *$ neAo@ *-$Gi-i za (oAre'anje AriGar*Ai&
vojni a *ada *e ni*$ 0o.-a $(o'rije%i'i $ '$ *vr&$1 %i-i *$ Ara-j$ 'rn $ oA$. Od ;7"8. (o,eo je (ro'iv
'e0(-ara Aova'i *(-e'Ae i o*ve'e1 o('$Gio i& je za Arivovjerje i %-$d1 i na Araj$1 ;7. -i*'o(ada ;7"8.
dao je za'vori'i $ Fran+$*Aoj !""" 'e0(-araQ nji&ova je do%ra za(-ijenio. UGa*ni0 0$Aa0a na'jera-i
*$ i& da daj$ (riznanje1 Arivo *$ i& o('$Giva-i *a0o da %i 'i0 vi'ezovi0a5redovni+i0a 0o.-i *$di'i.
S-a%a)ni K-e0en' V nije ni)'a (od$zeo da %i *(a*io red. I*(o,e'Aa *e jo) neAaAo Ao-e%ao1 a-i onda je
*a*vi0 *'ao na Ara-jev$ *'ran$1 i *a0 i& je o*$0nji,io z%o. Arivovjerja1 a !!. oG$jAa ;7;!1 (ro'iv
vo-je ve@ine na *a%or$ $ Vienni $Ain$o je 'e0(-ar*Ai red. Onda je 0irno .-edao AaAo Fi-i( i Anezovi
o'i0aj$ i0anja redaQ ni)'a nije (o0o.-o )'o *$ 'a i0anja %i-a zaAoni'o v-a*ni)'vo ivanova+a. Pa(a je
'r(io da Fi-i( i nada-je %je*ni (ro'iv vi'ezova5redovniAaQ do($*'io je i 'o da ve-iAo. 0e)'ra reda
JaAova iz ?o-a_ja (o)a-je na -o0a,$ Aao Arivovjer+a L$ Pariz$ ;7;#M1 iaAo *e JaAov A-eo i
(reA-injao daje nevinQ a do($*'io je da %$de *(a-jeno i jo) 0no.o dr$.i& 'e0(-ara.
Ko%an je %io Nran+$*Ai $'je+aj za vrije0e Ivana KKII Lod ;7;=. do ;77#M na (a(in*A$
(o-i'iA$ (re0a nje0a,Ao0 +ar*'v$. Pod %ijedno0 iz-iAo0 *vr.n$o je Ivan KKII L;7!7M Ara-ja
3j$devi'a avar*Ao. L;7;#>;7#8M * (rije*'o-ja i za$zeo (re0a nje0$ ne(rija'e-j*Ai *'av. U *$Ao%$
Aoji je *-ijedio > $ 'o0 (o*-jednje0 o%ra,$n$ iz0eF$ *a+erdo+ija i i0(erija $ (ovije*'i *vije'a >
;"#
ni*$ vi)e %i-e (o*rijedi ve-iAe ideje1 ne.o (rovidni (o-i'i,Ai +i-jevi. Pa(in*'vo je (o*'a-o or$Fe
Nran+$*Ai& (ro%i'aAa1 a 'o *$ $ Nje0a,Aoj * .or,ino0 o*je@a-i.
or%a je Aa*nije i(aA i0a-a i na,e-no zna,enje i *$d%ono*no *e $ ne*-$@eni0 raz0jeri0a1
odrazi-a na (a(in*'vo. Po (rvi ($' +ar*Aa (ro'$nava-a nije %i-a $*0jerena (ro'iv odreFeno. (a(e1
ve@ (ro'iv (a(in*'va Aao +je-ine1 Aao $*'anove. ;7!#. (rizvao *e 3j$devi' (ro'iv Ivana KKII na o(@i
*a%or. Na nje.ov$ *$ *e dvor$ oA$(i-i *vi ne(rija'e-ji (a(ini. Dva (ari)Aa doA'ora1 ?ar*i-ije iz
Padove LPad$aM i Ivan iz Jand$na1 (reda-i *$ Ara-j$ ;7!=. $ Re.en*%$r.$ (o-e0i,Ai *(i* * na*-ovo0
HDeNen*or (a+i*I1 $ Aoje0 o*(oravaj$ &ijerar&ij*Ai (oredaA $ 4rAvi i 'raGe de0oAra'*Ao $reFenje.
ZanijeAa-i *$ oGje (odrije'-o (a(in*Ao. (ri0a'a1 i *a0o *$ narod$ i niAo0 dr$.o0 (ridije-i-i
najvi)$ v-a*' $ 4rAvi. 4rAva je1 (o nji0a1 zajedni+a *vi& oni& Aoji vjer$j$ $ Kri*'a. K-er ne0a
niAaAvo (rven*'vo (red -ai+i0a. Ni (a(a1 ni %i*A$(i1 ni *ve@eni+i ni*$ od Kri*'a do%i-i niAaAv$
(o*e%n$ *a0o*'a-n$ *-$G%$Q oni *-$G%$j$ i*A-j$,ivo Aao (ovjereni+i 4on.re.a'ioni* Nide-i$0Q a nj$
(red*'av-ja i*A-j$,ivo o(@i *a%or. Najvi)i or.an1 (re0a 'o0e1 je*' *a%or Aao (red*'avni)'vo naroda
4rAve.
TaAvo radiAa-no5revo-$+ionarno (oi0anje 4rAve ,ini od (a(e i*A-j$,ivo izvr)ni or.an
*a%oraQ 'o .a je (oi0anje (odredi-o *a%or$ i o%veza-o na (o*-$)no*' (re0a *a%or$ ,aA je *a%or$
da-o (ravo da od (a(e $ *vaAo do%a 0oGe 'raGi'i (o-a.anje ra,$na1 a aAo *e (oAaGe (o're%ni01
0oGe .a ,aA i *vr.n$'i. T$ 'eorij$ o%i,no zov$ HAon+i-ijariza0I. Ono $ o*novi *'av-ja o(@i *a%or
iznad (a(e. Kon+i-ijariza0 *e jo) $ Aa*niji0 vre0eni0a 'e)Ao o*je@ao.
JednaAo je %i-o i * Ninan+ij*Ai0 (o*-ovanje0 Aoje je razvi-a A$rija $ Avi.non$. i-o je 'o
dije-o0 z%o. 'o.a )'o je ona nedo*'a'aA *red*'ava1 Aoja je (rije (ri0a-a od 4rAvene DrGave1 0ora-a
na neAi na,in nado0je*'i'i1 a dije-o0 i *'o.a )'o *e $ 'o0 razdo%-j$ (rije-aza od na'$ra-ne $ nov,an$
(rivred$1 Aoja *e 'ada o*'variva-a $ (ro+va-i0 'r.ova,Ai0 .radovi0a1 0ora-a (ri-a.odi'i
novona*'a-i0 (ri-iAa0a. A -j$de *$ $zne0iriva-i i -j$'i-i na,ini i 0jere AaAo je avinjon*Ao (a(in*'vo
ne(re*'ano na-azi-o nova *red*'va i ($'ove da (odi.ne nov,ana davanja i (oreze1 (a *e 'aAo
izv-a,i-o iz *'a-ni& Ninan+ij*Ai& ne(ri-iAa. i-o je (ri*'oj%i za o(ro*'e1 (ov-a*'i+e i doAaze 0i-o*'i1
Aoje *$ ,e*'o 0iri*a-e na *i0onij$. Po*'oja-a *$ i davanja za (ri0anje (a(in*Ai& nadar%ina
L(rovizijeM1 (a rezerva+ije i Ao0ende1 'e i*(-a'e Aoje *$ nad%i*A$(i 0ora-i dava'i (ri-iAo0 (ri0i'Aa
(a-ija. Po*'oja-e *$ jo) i ana'e i *(o-ije1 Aoje *$ *e 0ora-e (-a@a'i A$riji od do&o'Aa (rve
;:<.odine i od o*'av)'ine *ve@eniAa1 za'i0 (orez na AriGar*Ae ra'ove1 Aoji *e (-a@ao $za *ve
'o )'o *$ AriGar*Ai ra'ovi ve@ odavna %i-i (re*'a-i. Po*'aja-a *$ i *'a-no *$ *e (ove@ava-a -en*Aa
davanja i (orezi iz oni& ze0a-ja Aoje *$ (o*'a-e -en*Ai o%vezni+i (od Ino5+en'o0 III. Taj nova+ *$
$'jeriva-i %ezo%zirno1 (rije'e@i +rAveni0 Aazna0a i izo(@enje01 (a je A$rija iz dana $ dan (o*'aja-a
*ve o0raGenija. O0raGeno*' je ra*-a na(o*e $ Nje0a,Aoj1 .dje *e A 'o0e jo) (ridr$Gi-a i z-ovo-ja
z%o. (a(in*Ao. *'ava (re0a 3j$devi'$ avar*Ao01 Aoji *$ o*je@a-i Aao (ro'$nje0a,AiQ 'a *e
o0raGeno*' $ 'oA$ de*e'-je@a z.$*n$-a1 $ ;B. *'o-je@$ odrazi-a *e $ *(i*$ HGrava0ina na'ioni*
Ger0ani+aeI1 a na Araj$1 $ ;=. *'o-je@$ $ do%a reNor0a+ije1 $rodi-a je 0a*ovni0 o'(ado0.
Sve $ *ve0$1 avinjon*Ao je *$Ganj*'vo %e*Arajno )'e'i-o $.-ed$ (a(in*'va. Ono je nar$)i-o
(ovjerenje Aoje je $ vrije0e *voje v-adavine $Givao Ino+en' III1 a izazva-o je 'e)A$ Ariz$ Aojo0 je i
*a0o za(-$'a-o2 ve-iAi za(adni ra*Ao- L;78:>;#;8M i razdo%-je Aon+i-ijariz0a ne(o*redne *$
(o*-jedi+e 'e Arize.
!. Raskol je na*'ao naAon *0r'i Gr.$ra KI L;78">;78:M. Te)Ae (roro,Ae (rije'nje *v.
Ka'arine Sien*Ae LP;7:"M i *v. ri.i'e ved*Ae LP;787. $ Ri0$M1 a i Aao'i,no *'anje $ 4rAvenoj
DrGavi1 (ri*i-i-i *$ Gr.$ra da *e ;788. vra'i $ Ri0. Razo,aran1 &'jede ;78:. (onovno iz Ri0a. A-i
'ada $0re $ Ri0$1 a (o (a(in*Ao0 iz%orno0 (rav$ 0ora-e *$ *e AonA-ave > (o (rvi ($' naAon 8"
.odina > (onovno odrGa'i $ Vje,no0 .rad$. KaAo *$ od )e*nae*'ori+e Aardina-a jedanae*'ori+a %i-i
Fran+$zi1 'o *$ *e Ri0-jani * (ravo0 %oja-i da @e oni (onovno iza%ra'i Nran+$*Ao. (a($. Da %i 'o
*(ije,i-i1 vr)i-i *$ (ri'i*aA na (a(in*Ae iz%orniAe $ Va'iAan$. Dan (rije iz%ora (rodrije)e o%or$Gane
.o0i-e $ (a-a,$ .dje *$ *e i0a-e odrGa'i AonA-ave 'e *'ado)e $z (rije'nje 'raGi'i da *e za (a($
iza%ere Ri0-janin. Ti *e (rizori (onove i na *a0 dan iz%ora. Kardina-i0a (o*'ade ja*no da 0oraj$
;"B
(o($*'i'i1 ina,e ne@e zdravi i ,i'avi iz AonA-ava. TaAo :. 'ravnja ;78:. iza%ra)e za (a($1 dod$)e ne
Ri0-janina1 a-i i(aA Ta-ijana2 nad%i*A$(a arija1 Aoji $ze i0e Ur%an VI. Onda Aardina-i (o%je.o)e
iz Ri0a da %i *e )'o (rije *A-on$-i na *i.$rno 0je*'o.
Na Ur%anov$ Ar$nid%$1 ;:. 'ravnja1 oni *e1 i*'ina1 vra'e $ Ri0 da %i *e novo0 (a(i zaA-e-i
na vjerno*'. No1 'ri 0je*e+a Aa*nije o'ide ;; Fran+$za i LjediniM (anjo-a+1 Pe'ar de 3$na1 Aa*niji
avinjon*Ai (a(a enediA' KIII L;7<#>;#;8M1 (onovno na dvor Ur%ana VI i o%javi)e da je iz%or
izvr)en na*i-no1 (a nije (ravova-jan. !". r$jna ;78:. iza%er$ $ Fondij$ novo. (a($1 Fran+$za1 Aoji
*e (rozove K-e0en' VII L;78:>;7<#M1 i on *e o(e' na*'ani $ Avi.non$. I 'ri 'a-ijan*Aa Aardina-a
L,e'vr'i je $ 0eF$vre0en$ $0roM o'(adn$ od Ur%ana i (red$ K-e0en'$. TaAo je 4rAva i0a-a dva
(a(e.
Ne0a *$0nje da *$ $ 'o0 dvo*'r$Ao0 iz%or$ ve-iA$ $-o.$ odi.ra-e na+iona-no5Nran+$*Ae i
e.oi*'i,Ae *(-e'Ae. I(aA1 ,injeni+a da je Ur%an VI iza%ran na vr-o %$ran na,in1 nije *e da-a
zanijeAa'i. Novija i*'raGivanja LPrerov*A_M (oAaza-a *$ da *$ Ri0-jani 'aAo Ge*'oAo1 (a ,aA i (o
Givo' o(a*no (rije'i-i1 da *e ne 0oGe ni .ovori'i o neAoj *-o%odi iz%ora. Ta i*'raGivanja *$ (oAaza-a
da je *a0 Ur%an VI naAnadn$ (rivo-$ izn$dio (ri-iAo0 Ar$nid%e $+jeno0 i (ri*i-o0 LK. A. FinAM.
Ne 0oGe *e1 (re0a 'o0e1 .ovori'i ni o *-o%odnoj naAnadnoj (rivo-i. To )'o *$ Aa*nije *vi Ur%anovi
iz%orni+i redo0 (ro.-a*i-i 'aj iz%or neva-jani0 Hjer je izvr)en $ 'e)Ao0 *'ra&$ i (od (ri*i-o0I > ne
0oGe *e niAaAo o(ravda'i. Kao )'o *e $ 'i0 (ri-iAa0a iz%or Ur%ana VI ne 0oGe *a *i.$rno)@$
*0a'ra'i va-jani01 i*'o *e 'aAo ne 0oGe ni iz%or K-e0en'a VII *0a'ra'i jedno*'avno neva-jani0. Uz
'o Ur%an *e VI naAon na*'$(a (ona)ao 'aAo *a0ovo-jno1 oAr$'no i Nana'i,no da ni*$ *a0o Aardina-i
ve@ i nje.ovi dvor*Ai *-$G%eni+i i (ri*'a)e drGa-i da 0$ je iznenadna ,a*' $dari-a $ .-av$ i da je
)en$o $0o0. On je zai*'a *Arivio Aoje)'a1 (a *e (o 0i)-jenj$ dana)nji& i*'raGiva,a 0ora (o*$0nja'i
da nije %io (ri zdravoj (a0e'i. A (o Aanon*Ao0 (rav$1 iz%or (a(e Aoje0$ je $0 (o0ra,en1 nije
va-jan.
Z%o. dvo*'r$Ao. iz%ora na*'ade ve-iAa i o(@a (o0e'nja1 'aAo da *$vre0eni+i ni*$ zna-i )'o
da rade. Ur%an VI1 o(e'1 nije %io 'aAo ne$ravno'eGen da %i *e 'o $ nje.ovi0 vanj*Ai0 na*'$(i0a
ja*no vidje-o1 (a z%o. 'o.a oni 0anje $($@eni ni*$ 0o.-i (ravo o+ijeni'i Ao-iA je %io (ri'i*aA na
Aardina-e Aad je Ur%an VI %iran. Svi *$ do%ro zna-i da Aardina-i i *a0i 'eGe za v-a)@$1 (a nije ,$do
)'o *$ -j$di *$0nja-i da *e naAnadno Ge-e rije)i'i ne$.odno. (a(e. TaAo *ve do dan5dana* nije
rije)eno (i'anje zaAoni'o*'i 'o. iz%ora1 a ne@e niAada ni %i'i. Sve+i *$ (ri*'aja-i i $z jedn$ i $z dr$.$
*'ran$. Sv. Ka'arina Sien*Aa od-$,no je na*'$(a-a za i*A-j$,iv$ zaAoni'o*' Ur%ana VI1 a jednaAo je
o)'ro i*'$(io ne(od0i'-jivi (oAorni,Ai (ro(ovjedniA *v. VinAo Ferrer*Ai za K-e0en'a VII. O%oji+a
(a(a 'vrdo *$ vjerova-a $ *voj$ zaAoni'o*' i ne(ravi-no*' iz%ora ono.a dr$.o.a1 (a *$ $ *avje*'i
*0a'ra-i da 0oraj$ *voje (a(in*'vo %rani'i *vi0 *red*'vi0a i %ori'i *e (ro'iv (ro'ivniAa. Ce*'o *$
Aa*nije A nji0a (ri-azi-i da *e do%re vo-je odreAn$ (a(in*Ae ,a*'i AaAo %i 4rAvi o0o.$@i-i da *e (o5
novno $jediniQ no oni *$ od.ovara-i2 HNon (o**$0$*IQ (o *vojoj *avje*'i *0a'ra-i *$ odreAn$@e
izdajo0 i*'ini'o*'i i vrijedno*'i a(o*'o-*Ao. na*-jeFa1 za Aoje *$ o%avezni (re0a o.$ da .a *a5
,$vaj$ neoArnjeni0.
Ti0e *e 0oGe o%ja*ni'i za)'o *e ra*Ao- 'aAo $(orno (odrGavao i 'aAo d$.o 'rajao2 ,e'rde*e'
.odina1 (a *e ,ini-o da *e $o(@e ne@e (re0o*'i'i. I Ur%an VI i K-e0en' VII $rede *voje A$rije1 i
jedan i dr$.i *$ (o*-ije *0r'i i0a-i na*-jedniAe. Ri0*Ai red .-a*i2 Ur%an VI L;78:5;7:<M1 oniNa+ije
IK L;7:<>;#"#M1 Ino+en' VII L;#"#>;#"=M i Gr.$r KII L;#"=5;#;BM1 a avinjon*Ai2 K-e0en' VII
L;78:>;7<#M i enediA' KIII L;7<#5;#;8M. Po*-jedi+e ra*Ao-a %i-e *$ $Ga*ne. 4ije-o *e Ar)@an*'vo
ra*(a-o $ dva (ro'ivni,Aa 'a%ora *-jed%eniAa Ho%oedien'iaeI a AaAo je *vaAi (a(a (ri*'a)e *vo.
(ro'ivniAa izo(@avao i ni'Ao nije 0o.ao o*'a'i (o *'rani1 'o je za(ravo +ije-o Ar)@an*'vo %i-o
izo(@eno. Ra*+je( *e v$Aao Aroz *ve ze0-je1 dije+eze i G$(e1 izazivao je ne*-o.$ i (o'i+ao na %or%$Q
i jedan i dr$.i (a(a (o*'av-ja-i *$ *voje Aandida'e1 (a *$ *ve *-$G%e i nadar%ine %i-e dvo*'r$Ao
za(o*jedn$'e. 4rAva je za(a-a $ naj'eG$ $*'avn$ Ariz$ Aoj$ je iAad doGivje-a.
;"=
Pari)Ao *ve$,i-i)'e (red-oGi-o je Aona,no ;7<#. 'ri na,ina da *e ra*Ao- (rev-ada2 (rvi je via
cessionis Ldo%rovo-jno odreAn$@eM1 dr$.i je via compromissi L(odvr.avanje (a(a iz%orno0 *$d$M1 a
're@i via concilii Lod-$A$ @e donije'i o(@i *a%orM.
O 7B
SAOR U KONSTAN4I I KON4I3IJARIZA?
;. Prethodni do!aFaji. Po)'o *$ 7" .odina $za-$d (oA$)ava-i da *e jedin*'vo (o*'i.ne na
o*nov$ do%rovo-jno. odreAn$@a i-i Ao0(ro0i*a iz0eF$ jedno. i dr$.o. (a(e1 (rev-ada-o je na
Araj$ 0i)-jenje da *a0o o(@i *a%or 0oGe rije)i'i *(orna (i'anja. 4rAvena (ravna na$Aa ve@ je
odavna ozna,i-a Aoji0 *e ($'e0 $ 'aAvo0 *-$,aj$ i0a (o@i. S jedne *'rane1 ve@ od rano. *rednje.
vijeAa *ve je vi)e do-azi-o do izraGaja na,e-o da (a(i ni'Ao ne 0oGe *$di'i LH(ri0a Sede* a ne0ine
i$di+e'$rIM i da je (a(a od.ovoran *a0o o.$Q 'o je na,e-o $ (rvo0 red$ %i-o $(ereno (ro'iv
*vr.avanja (a(a )'o *$ i& vr)i-i +arevi LS$'ri ;"#=M1 a-i i (ro'iv *a0ovo-je ri0*Ai& ve-iAa)Ai& o%i'e-ji
za vrije0e *ae+$-i o%*+$ri. U 'oA$ $*(ona Aoji0 je Aren$o (ri0a' (od Gr.$ro0 VII LDi+'a'$*
(a(ae1 ;"8BM i Ino+en'a III *ve do oniNa+ija VIII1 (o-oGaj je (a(e (o*'ajao *ve ne(ovred-jiviji. S
dr$.e *'rane1 -j$di0a je %i-o ja*no da i (a(a Aao (riva'na o*o%a 0oGe $(a*'i $ Arivovjerje1 d$)evn$
%o-e*' i'd.1 (a *$ z%o. 'o.a (ravnoj za*adi doda-i A-a$z$-$ o Arivovjerj$2 aAo neAi (a(a $(adne $
Arivovjerje1 0ora (o*'oja'i .re0ij Aoji @e $'vrdi'i 'aAvo *'anje i iz nje.a izve*'i zaA-j$,aA jer
Arivovjera+ niAaAo ne 0oGe %i'i (ravi (a(a. AAo *e daA-e za neAo. (a($ $'vrdi da je Arivovjera+1
onda on na(ro*'o vi)e nije (a(a i 0ora *e $A-oni'i * (a(in*Ao. (rije*'o-ja. A $'vrdi'i 'o 0oGe *a0o
o(@i *a%or. Kardina-i1 a i +ar Aao za)'i'niA Ri0*Ae 4rAve1 d$Gni *$ $ 'o0 *-$,aj$ 'aAav *a%or *azva'i
i vodi'i.
CaA i (a(in*'v$ od-$,no *A-oni Aanoni*'i1 Aao n(r. 'zv. (a(a-i*'e na dvor$ oniNa+ija VIII1
Ae.idi$* Ro0an$* LP-7;=M1 Aoji je i0ao od-$,n$ rije, $ izrad%i %$-e HUna0 *an+'a0I1 i-i
A$.$*'in$* Tri$0(&$* LP;7!:M 'e A-var$* Pe-a.i$* LP ;7#<M1 (ri*'aja-i *$ $z 'o na,e-oQ ono je daA-e
%i-o o(@e (rizna'o. DaAaAo1 $ (raA*i *e o(@i *a%or %ez (a(e nije 0o.ao za0i*-i'i. Za raz-iA$ od
o*a0 o(@i& *a%ora ;. 'i*$@-je@a1 Aoje *$ *ve redo0 *azva-i %izan'*Ai +arevi1 $ *rednje0 *e vijeA$
iz.radio novi za(adni 'i( *a%ora. Gr.$r VII $ ;=. *'avA$ *voje. ictatus papae (ravo *azivanja
eA$0en*Ai& *a%ora i*A-j$,ivo je (ridrGao (a(i. TaAo je Prvi -a'eran*Ai *a%or *azvo ;;!7. Ka-iA*' IIQ
Aao eA$0en*Ai *a%or (o*-$Gio je za 'o da *e Dor0*Ai AonAorda' $,ini (ravova-jani0 za *v$ 4rAv$.
Dr$.i -a'eran*Ai *a%or (o*-$Gio je Ino+en'$ II L;;7<M da %i oAon,ao AnaA-e'ov ra*Ao-. Tre@i
-a'eran*Ai *a%or *azvao je ;;8<. (a(a A-eA*andar III. Ce'vr'i -a'eran*Ai *a%or vodio je ve-iAi Ino+en'
III .odine ;!;BQ *a%or je %io da-eAo*eGan za reNor0$ +ije-e 4rAve. S-ijede@i o(@i *a%or odrGao je
Ino+en' IV L;!#BM $ 3_on$Q '$ je *vr.n$' +ar Friedri+& II. Na II -_on*Ao0 *a%or$ ;!8#. ra*(rav-ja-o
*e (od vod*'vo0 Gr.$ra K o AriGar*Aoj vojni1 a za'i0 o $niji * I*'o,no0 4rAvo0Q izdana je (ored
'o.a (ozna'a odred%a o odrGavanj$ AonA-ava Aoja je odreFiva-a da *e Aardina-i i0aj$ ;" dana naAon
(a(ine *0r'i oA$(i'i $ 0je*'$ .dje je (a(a $0ro1 'e da 0oraj$ %i'i (o'($no odije-jeni od *vije'a
LAonA-aveMQ ondje @e %ira'i na*-jedniAa1 a da %i iz%or )'o (rije izvr)i-i1 do%iva' @e *ve *-a%ij$ &ran$.
S-ijede@i *a%or odrGan je ;7;;. $ Vienni ve@ (od (ri'i*Ao0 Nran+$*Ae Ara-jev*Ae A$@eQ 'aj je *a%or
ve@ $ *e%i no*io *-a%o*'i avinjon*Ao. (a(in*'va L(o*'$(aA (ro'iv 'e0(-araM. A-i1 (a(a je jo) $vijeA
%io *aziva,. Ni'Ao nije 0o.ao za0i*-i'i da %i *e *a%or odrGao %ez (a(e.
Raz$0-jivo je1 daA-e1 da *$ *e *vi $*'r$,ava-i da (o0o@$ *a%ora (od$z0$ 0jere (ro'iv
jedno. i-i dr$.o. (a(e. Trinae*'or+a Aardina-a jedne i dr$.e Ho%edijen+ijeI1 Aoji *$ *e (ro'iv vo-je
*voji& .o*(odara *-oGi-i da za dan !B. oG$jAa ;#"<. *azov$ $ Pi*i o(@i Aon+i-1 iz-oGi-i *$ *e ve-iAoj
o(a*no*'i. I(aA1 oA$(i-o *e .o'ovo ;"" %i*A$(a1 a vi)e od *'o'ine dr$.i& (o*-a)e za*'$(niAe *
($no0o@i0aQ (ojavi)e *e i o($no0o@eni+i od (reAo !"" o(a'a1 *'o-ni& Aa('o-a i *ve$,i-i)'a. Z%o.
'o.a *e *a*'anaA odvaGio (ove*'i (o*'$(aA (ro'iv o%oji+e (a(`1 (ro.-a*io i& ne(rija'e-ji0a +rAveno.
jedin*'va1 daA-e Arivovjer+i0a1 i na Araj$ o%javio da *$ o%oji+a *vr.n$'i. Tada iza%ra)e novo. (a($1
;"8
Aoji $ze i0e A-eA*andar V. Ve@ *-ijede@e .odine $0re A-eA*andar1 a na*-jedniA 0$ (o*'ade
oz-o.-a)eni Aardina- 4o**a1 (od i0eno0 Ivan KKIII.
Da *$1 (re0a (ravno0 *&va@anj$ 'o.a vre0ena1 *a%or $ Pi*i i nje.ov (o*'$(aA %i-i va-jani1
ne 0oGe *e o*(orava'i. A-eA*andar i nje.ov na*-jedniA1 %i-i *$ (re0a 'o0e jednaAo va-jani Aao i
dr$.a dvoji+a (a(a. A-i1 AaAo *e ni ri0*Ai (a(a Gr.$r KII ni nje.ov avinjon*Ai (ro'ivniA enediA'
KIII ni*$ da-i i*'i*n$'i1 'o je *ad *vije' na *voj$ ne*re@$ i0ao 'roji+$ (a(`1 od Aoji& *e *vaAi 0o.ao
*0a'ra'i jednaAo zaAoni'i0 i jednaAo nezaAoni'i0. Naravno1 %$d$@i da *$ Gr.$r i enediA' (o
(ro(i*i0a Aanoni*'iAe %i-i *vr.n$'i1 Aon+i-*Ai je (a(a A-eA*andar i0ao naj%o-je iz.-ede da *e odrGi.
DoA *$ o%edijen+ije one (rve dvoji+e veo0a *(-a*n$-e1 A-eA*andar je i0ao najve@i Ar$. (ri*'a)a $
Ar)@an*Ao0 *vije'$.
!. &onstan1a >&onstanca?" sa$or jedinstva. Z%o. *ve.a 'o.a (ri*'ajao je i nje0a,Ai Ara-j
Si.i*0$nd L;#;">;#78M $z (i*an*Ao. (a($ Ivana KKIII Aad je na$0io da * (o0o@$ novo. *a%ora
(o0o.ne Ar)@an*'v$1 ra*+ije-jeno0 $ 'ri dije-a. Si.i*0$nd je od Ivana 'e)Ao0 0$Ao0 izn$dio
(ri*'anaA da *e *azove o(@i *a%or $ Kon*'an+i na oden*Ao0 jezer$Q *a%or *e i0ao *a*'a'i $
*'$deno0 ;#;#. Kra-j je %io i o*'ao d$)a *a%ora.
Ivan KKIII (ojavio *e * %rojni0 'a-ijan*Ai0 (re-a'i0a $ Kon*'an+i i B. *'$deno. ;#;#.
o'vorio *a%or. Nadao *e da @e .a *a%or (o'vrdi'i Aao jedino. zaAoni'o. (a($. A-i i*(ade dr$A,ije.
Pod $'je+aje0 naj$.-edniji& Aardina-a2 d\Ai--_ja LP ;#!"M1 Fi--a*'rea i Za%are--e1 'e (ari)Ao.
Aan+e-ara Ger*ona LP ;#!<M $vjeri *e *a%or da @e do jedin*'va do@i *a0o onda aAo *e *va 'roji+a
(a(a (ri*i-e da dadn$ o*'avA$. Da %i *-o0i-i 'a-ijan*A$ ve@in$1 (ro.$ra)e Fran+$zi1 Nije0+i i
En.-ezi da *e ne .-a*a (o .-ava0a1 ne.o (o Hna+ija0aIQ *vaAa @e od ,e'irij$ na+ija Aod o(@e.
.-a*ovanja i0a'i *a0o jedan .-a*Q (e'i @e .-a* %i'i .-a* Aardina-*Ao. z%ora. To je %io ($' da *e *-o0i
nad0o@ Ivana KKIII i Ta-ijana.
Kad je Ivan vidio da 0$ iz.-edi *-a%o *'oje1 (a jo) i 'o da @e 0$ *e z%o. nje.ovi& (rija)nji&
(o.re)aAa *$di'i1 (o%je.ne on no@$ iz0eF$ !". i !;. oG$jAa ;#;B. (o'ajno iz Kon*'an+e. Iz
S+&aNN&a$*ena na(adao je *a%or .rdnja0a i (rije'nja0a. Nadao *e1 (o@i @e 0$ za r$Ao0 da *ada Aad
je on o'i)ao navede *a%or da *e raziFe. Go'ovo 0$ je 'o i (o)-o za r$Ao0. Svi *$ *e ve@ *(re0a-i na
%rz od-azaA. A-i Ara-j Si.i*0$nd zadrGi *naGni0 na*'$(o0 *a%or na oA$($ i izjavi da @e radi'i da-je
i %ez (a(e. !7. oG$jAa odrGi Ivan Ger*on $ Kon*'an+i *voj zna0eni'i .ovor i (odro%no o%raz-oGi
za)'o (a(a ne0a (rava da ra*($)'a *a%or i za)'o *e 0ora (oAori'i *a%or*Ai0 zaA-j$,+i0a. !=. oG$jAa
odrGana je (rva *jedni+a %ez (a(e. Kardina- Za%are--a (red-oGi neAa *a%or zaA-j$,i da je
(ravova-jano *azvan i da *e ne@e razi@i *ve do'-e doA ne izvr)i *voj zada'aA i $A-oni ra*Ao-1 doA ne
razja*ni (i'anja vjere )'o i& je (o*'avio Jan /$* 'e doA na Araj$ ne (rovede reNor0$ Hin +a(i'e e' in
0e0%ri*I.
KaAo je Ivan i nada-je *ve (od$zi0ao ne %i -i o0eo rad *a%ora i na'jerao .a da *e raziFe1
*a%or =. 'ravnja ;#;B. izda (ozna'i deAre' H/ae+ *an+'aI1 $ Aoje0 *ve,ano izjav-j$je da *e *0a'ra
zaAoni'i01 $ D$&$ Sve'o0 oA$(-jeni0 o(@i0 *a%oro0Q da (red*'av-ja +ije-$ voj$j$@$ 4rAv$Q da
i0a *voj$ v-a*' ne(o*redno od o.aQ *vaAi Ar)@anin (a i *a0 (a(a 0oraj$ 0$ *e (oAorava'i H$
*ve0$ )'o zaA-j$,i .-ede vjere1 $A-anjanja ra*Ao-a i o(@e +rAvene reNor0e $ .-avi i $dovi0aI.
?no.o *e ra*(rav-ja-o na$,ava -i 'aj deAre' na,e-no (o',injavanje (a(e *a%or$ $ *0i*-$
?ar*i-ija iz Padove1 (a je (re0a 'o0e Arivovjeran i-i ne na$,ava. ?oGe 0$ *e zai*'a (ri(i*a'i
radiAa-an *0i*ao1 a-i .a 0ora0o *&va'i'i Aao ,i*'$ 0jer$ iz n$Gde1 $ *0i*-$ 'radi+iona-ne
Aanoni*'iAe LA-a$z$-a o Arivovjerj$M. DeAre' je dvozna,an1 a nje.ova je dvozna,no*' %i-a raz-o.o0
)'o *e na *a%or$ (re(ira-o o 'o0e AaAo *e on i0a '$0a,i'i. Troji+a *$ (a(a *$vi)e d$.o *'av-ja-a na
A$)nj$ *'r(-jenje *voji& *$vre0eniAa1 a vi)e od *vi& dr$.i& Ivan KKIII *voji0 o0e'anje0.
Raz$0-jivo je da *$ 0no.i *$dioni+i %i-i *A-oni Aorjeni'i0 za&va'i0a no oni *$ o,i'o o*'a-i $
0anjini. Ve-iAa ve@ina Ge-je-a je (ro'$0a,i'i deAre' $ Aonzerva'ivno0 *0i*-$1 a (ored 'o.a1 $
0jera0a Aoje *e (od$zi0aj$ ni*$ .-eda-i neA$ od-$A$ o vjeri1 ve@ *a0o n$Gno o*i.$ranje 4rAve
(ro'iv 'o.a da *e *-i,ni *-$,ajevi ra*Ao-a ne (onove. 3j$di ni*$ (o0i)-ja-i na deNini+ij$ o na,e-no0
;":
(rven*'v$ *a%ora nad (a(in*'vo0 $ ?ar*i-ijev$ *0i*-$. Pre0a 'o0e *e deAre' ne *0ije niAaAo
o+ijeni'i Aao do.0a'*Aa deNini+ija vjere.
Taj 'jedan naAon (a(in*Ao. %ije.a %i-o je vrije0e $Ga*no. $z%$Fenja i *'ra*'veni& ra*(ri
AaAo da *e da-je (o*'$(i (ro'iv Ivana. Ivan *e $(ravo *(re0ao da (rijeFe Rajn$ i (o%je.ne $
$r.$ndij$1 (a da odan-e na*'avi *voje na(adaje na *a%or. I 'ada Si.i*0$nd naredi da *e Ivan
$&a(*i. Za(o,e i (o*'$(aA (ro'iv nje.a. !<. *vi%nja ;#;B. .a *vr.o)e. Ri0*Ai (a(a Gr.$r KII (or$,i
#. *r(nja ;#;B. da do%rovo-jno od*'$(a. Devede*e'o.odi)nji (a(a1 Aoji je ne(oAo-e%ivo *'ajao na
*'aja-i)'$ da je jedini zaAoni'i (a(a1 izvoj)'io je jo) (rije 'o.a *e%i (ravo da naAnadno jo) jedno0
*azove $ *voje i0e Aon+i-. To *$ 0$ (rizna-i1 iaAo Li-i 0oGda %a) z%o. 'o.aM ni'Ao 'o0e ,in$ nije
(ridavao niAaAve vaGno*'i. Naj'eGe je %i-o doAon,a'i * 'vrdo.-avi0 enediA'o0 KIII. Si.i*0$nd je
*a0 (re.ovarao * nji0e $ Per(i.nan$1 a da ni)'a nije (o*'i.ao. I(aA je i*(o*-ovao da *$ *e nje.ove
(ri*'a)e1 $.-avno0 (anjo-+i1 od nje.a odije-i-iQ *ad *$ i oni (o*-a-i iza*-aniAe na *a%or i ondje
(red*'av-ja-i (e'$1 H)(anjo-*A$ na+ij$I. Pro'iv enediA'a KIII za(o,e)e (o*'$(aA1 Aoji je zavr)io
nje.ovi0 *vr.avanje0 L!=. *r(nja ;#;8M.
7. U(ravo 'i& (rvi& 'jedana naAon %ije.a Ivana KKIII1 $ 'ravnj$1 *vi%nj$ i -i(nj$ ;#;B1
ra*(rav-ja-o *e $ Kon*'an+i o %usovu pitanju1 (i'anj$ Aoje je (o(ri0i-o 'aAo ne*re'an 'oA i *a%or$ $
Kon*'an+i da-o *ve do dana* 'aAo ne,a*'an %i-je.. To *e (i'anje 0oGe *a0o onda i*(ravno (ro*$di'i
aAo *e i0a (red o,i0a AaAvo je 'o %i-o vrije0e2 %re0eni'o *$Ao%i0a i ($no *'ra*'veno. $z%$Fenja
na *vi0 (odr$,ji0a.
Jan /$* roFenje oAo .odine ;78". $ /$*ine+$ Lj$Gna Ce)AaMQ *'$dirao je $ Pra.$ i ondje je
;#"". zareFen za *ve@eniAa. U 'o *e vrije0e $(oznao * ideja0a En.-eza Jo&na LDGonaM Di+-iNa Lod
oAo ;7!">;7:#M1 Aoji je od ;78#. o)'ro na(adao Ninan+ij*Ae (o*'$(Ae avinjon*Ae &ijerar&ijeQ
Avi.non$ je *$(ro'*'av-jao *voj$ *(iri'$a-i*'i,A$ H4rAv$ (redodreFeni&I Aoja *e 0ora odre@i
(o*jeda i Givje'i $ a(o*'o-*Ao0 *iro0a)'v$. U (ravoj Kri*'ovoj 4rAvi > .ovorio je Di+-iN > *a0o
oni i0aj$ 0je*'o Aoji Aao iza%rani+i Give $ *'anj$ 0i-o*'i. Na(o*e ne *0ije ni'Ao 'Ao je *0r'no
*a.rije)io1 i0a'i $ Ar)@an*Ao0 dr$)'v$ > %i-o $ 4rAvi i-i drGavi > vode@e 0je*'o. Pa(a1 %i*A$( i-i
*ve@eniA Aoji Givi $ *0r'no0 .rije&$1 ne0a vi)e v-a*'i1 Aao )'o i oni Aoji v-adaj$ $ Ar)@an*Aoj drGavi
.$%e *voje (ravo na $(rav-janje ,i0 $(adn$ $ *'anje *0r'no. .rije&a. On je nijeAao 4rAv$ Aao
*aAra0en'a-n$ zajedni+$ *(a*enja $ Kri*'$.
/$* je od ;#"!. %io (ro(ovjedniA $ %e'-e&e0*Aoj Aa(e-i $ Pra.$. Za*'$(ao je Di+-iNove
0i*-i i 'i0e *e jaAo *vidio *voji0 ,e)Ai0 *-$)a,i0a. Na+iona-ni o*je@aj (ovezao *e * Ari'iAo0
(re-a'$re Aoja je $ Ce)Aoj v-ada-a1 a $.-avno0 %i-a nje0a,Aa. Pro'$nje0a,Ao ra*(o-oGenje
za&va'i-o je ,i'av$ Ce)A$ i *'o(i-o *e * +rAveno5re-i.iozni0 o%-iAovanji0a od viA-iNov*Ai& ideja1
'aAo da je na Araj$ viA-iNov*'vo i*(a-o Aao neAa ,e)Aa na+iona-na *'var. Kad je (ra)Ai nad%i*A$(1
(orijeA-o0 Nije0a+1 (o nareFenj$ (a(e A-eA*andra V na*'$(io (ro'iv )irenja Di+-iNovi& za%-$da $
(ra)Aoj %i*A$(iji1 *0a'ra-i *$ 'o .o'ovo (o-i'i,Ai0 ,ino0. /$* *e *'ra*'veno o%orio (ro'iv
nad%i*A$(*Ao. nareFenja i na*'ojao %rani'i Di+-iNov$ (ravovjerno*'. Kad .a je (o.odi-a za%rana
(ro(ovijedanja1 /$* *e (rizove na (a($ Ivana KKIIIQ a-i i nad%i*A$( *e o%ra'i (a(i. /$*a (ozov$ $
Ri01 on *e ondje ne (ojavi1 (a .a (a(a izo(@iQ za)'i'io .a je1 0eF$'i01 ,e)Ai Ara-j Vjen+e*-av. S$Ao%
*e jo) (oja,a z%o. *ra0o'ne 'r.ovine o(ro*'i0a $ Ce)Aoj2 Ivan KKIII 're%ao je nova+a za ra' (ro'iv
3adi*-ava Na($-j*Ao.1 i z%o. 'o.a $ *vi%nj$ ;#;!. naredi da $ Ce)Aoj (ro(ovijedaj$ HAriGar*Ai
o(ro*'I. Sad *e ,i'ava Ce)Aa $z%$ni-a.
Da %i neAaAo *'var *0irio1 Ara-j Si.i*0$nd za'raGi da *e njo0e (oza%avi *a%or $ Kon*'an+i.
Pon$di /$*$ H*a-v$0 +ond$+'$0I. /$* (ri*'ane i 7. *'$deno.a ;#;#. (ojavi *e $ Kon*'an+i. Pa(a
.a razrije)i izo(@enja1 i /$* *e 0o.ao *-o%odno Are'a'i. !:. *'$deno. odrGi *e (rvo *a*-$)anje. Na
nava-jivanje Aardina-a1 a $na'o, +ar*Aoj rije,i1 $&a(*e /$*a i (redaj$ .a =. (ro*in+a $ *a0o*'an*Ai
za'vor do0iniAana+a. IaAo je Si.i*0$nd Ge*'oAo (ro*vjedovao1 o*'ade /$* $ za'vor$. Pre.ovori
Aoje *$ * nji0e vodi-i o*'a-i *$ $ (rvi0 0je*e+i0a ;#;B. naj(rije 0a-o $ (ozadini1 jer je (i'anje
$nije za*jeni-o *va dr$.aQ onda *e odjedno0 de*i o%ra' Aoji ni'Ao nije o,eAivao. U ono0 vr'-o.$
do.aFaja (o*-ije %ije.a (a(e Ivana KKIII iz Kon*'an+e i na novoj o*novi+i Aoj$ je *'vorio deAre'
;"<
H/ae+ *an+'aI za&va'i *a%or od-$,no $ /$*ovo (i'anjeQ *ad *e1 e'o1 (r$Gi-a (ri-iAa da doAaGe *voj$
nad-eGno*' $ vjer*Ai0 *'vari0a.
Po*'$(aA Aoji je (o*-ije 'o.a *-ijedio dana* *e 'e)Ao 0oGe *a.-eda'i. Vod*'vo *$ (o'($no
$ze-i $ *voje r$Ae Aardina-i d\Ai-5-_1 Fi--a*'re1 Za%are--a i Aan+e-ar (ari)Ao. *ve$,i-i)'a Ger*onQ *va
*$ ,e'vori+a (ri(ada-a 0ed$ najod-i,nije o*o%e *a%ora1 o ,iji0 d$&ovni0 i 0ora-ni0 od-iAa0a nije
%i-o *$0njeQ ni*$ 'o %i-i Nije0+i1 ne.o Fran+$zi1 'aAo da na+iona-ni o*je@aji ni*$ 0o.-i $'je+a'i.
Ni*$ 'o %i-i ni neAaAvi H(a(a-i*'iI1 ve@ (rije %i *e reA-o HAon+i-ijari*'iI1 a (ored 'o.a Ge*'oAi
(ro'ivni+i Ivana KKIII i o*'a-i& ra*Ao-ni,Ai& (a(a. A i(aA i0 o%jeA'ivni i*'raGiva,i 0oraj$
(ri.ovori'i da *$ %i-i *'rana,Ai (ri*'rani i da ni*$ do%ro vodi-i (o*'$(aA LP. de Voo.&'M. /$* *e
od-$,no %ranio od 'vrdnje da je Arivovjera+. Pred%a+iva-i *$ 0$ 7" Arivovjerni& 'vrdnji iz nje.ovi&
*(i*a. /$* nije nijeAao da je 'o na(i*aoQ nijeAao je1 0eF$'i01 Arivovjeran *0i*ao i na*'ojao i&
(ravovjerno o%ja*ni'iQ *'o.a i& *e nije &'io odre@i. TraGi-i *$ za'i0 od nje.a da *e %ar odreAne 'o.
Arivo. *0i*-a. Od.ovorio je da *e ne 0oGe odre@i ono. )'o niAad nije $,io1 )'o 0$ ,aA niAad ni na
(a0e'i nije %i-o. TaAo *$ za(o,e-e %e*Arajne ra*(rave1 Aoje *$ o*'a-e %ez rez$-'a'a i na 'e)A$ A$)nj$
*'av-ja-e *'r(-jivo*' *$da+a. AAo ,ovjeA i0a (red o,i0a AaAo *$ 'i dani %i-i ($ni $z%$Fenja i AaAo *$
*vi redo0 %i-i (rerazdraG-jivi1 onda i *$+i0a 0ora0o (rizna'i o-aAo'ne oAo-no*'i1 %are01 $ onoj
0jeri $ Aojoj (oAaz$je0o raz$0ijevanje za o('$GeniAa.
i-o je $z 'o (oA$)aja da *e 'o0 o('$GeniA$ o0o.$@i ,a*no (ov-a,enje. SvaAi 'aAav (oA$)aj
/$* je 'vrdoAorno od%ijao.
Po)'o *$ .a Aardina-i d\Ai--_ i Za%are--a jo) B. *r(nja na izri,i'$ Ge-j$ Ara-ja Si.i*0$nda
(o*je'i-i $ za'vor$ i $za-$d .a na.ovara-i na Ho(ozivI1 izre,ena je =. *r(nja (red oA$(-jeni0 *a5
%oro0 $ Aa'edra-i $ Kon*'an+i Aona,na o*$da2 /$* je o*$Fen na *0r' jer je $ *voji0 *(i*i0a
Di+-iNov$ na$A$ Hna$,avao Aao do.0e1 %ranio i (ro(ovijedaoI. Jo) i*'o. dana *(a-jen je na
.$%i-i)'$. Jo) doA je *'ajao na -o0a,i1 Ara-j Si.i*0$nd 0$ (on$di (o0i-ovanje1 aAo o(ozove. On je
'o o'A-onio i $0ro o(ra)'aj$@i *voji0 ne(rija'e-ji0a1 zazivaj$@i I*$*a Kri*'a i 0o-e@i Vjerovanje.
Krivnja i 'ra.iAa1 v-a*'i'i i '$Fi (ro0a)aj1 *ve *e 'o i*(re(-e-o $ *$d%ini jedno. ,ovjeAa.
Sa%or je o-aAo (re)ao (reAo /$*ova (i'anja. Za ve@in$ *$dioniAa 'o je (i'anje %i-o na r$%$
do.aFaja. ?a-o *$ oni za 'o 0ari-i. Povije*'1 0eF$'i01 *'ra)no je o*ve'i-a /$*a. OAr$'ni &$*i'*Ai
ra'ovi L;#!">;#7;M jo) zad$.o *$ *ija-i *'ra& i $Ga* i Ce)Ao0 i Nje0a,Ao0.
#. Prije no )'o @e *a%or (rije@i na iz%or novo. (a(e1 're%a-o je ra*(ravi'i (i'anje reNor0e. Svi
*$ %i-i *-oGni da je reNor0a Hin +a(i'e e' in 0e0%ri*I n$Gna1 a-i1 're%a -i o 'o0e ra*(rav-ja'i (rije no
)'o *e novi (o.-avar 4rAve iza%ere i-i naAon 'o.aY To *e1 e'o1 (i'a-o. U deAre'$ H/ae+ *an+'aI *a%or
je *e%i izri,i'o (ri5drGao (ravo da (od$zi0a reNor0e. Tre%a -i1 0eF$'i01 'aj deAre' (ri0ijeni'i *a0o
$ iz$ze'no0 *-$,aj$1 i-i on (a($ na,e-no (o',injava *a%or$Y S'ro.i HAon+i-ijari*'iI *0a'ra-i *$
(i'anje reNor0e *-$,aje0 na Aoje0 @e *e oA$)a'i *na.e. Ee-je-i *$ da (a($ 'rajno (ovez$ $z *a%or1 i
'o 'aAo )'o @e .a (odvr@i reNor0a0a Aoje *a%or odredi. U odreFeni0 vre0en*Ai0 raz0a+i0a
're%a-o %i $%$d$@e odrGava'i o(@e *a%ore Aoji %i1 (od v-a*'i'i0 *a%or*Ai0 a$'ori'e'o0 0o.-i
dono*i'i reNor0ne odred%e Aoje @e %i'i o%veza'ne i za *a0o. (a($. To *$ 'raGi-i na(o*e Nije0+i i
En.-eziQ Aod nji& *$ *e HAon+i-ijari*'i,AeI ideje %i-e najja,e $vrijeGi-e. Dr$.a,ije *$ *e1 0eF$'i01
drGa-e dr$.e na+ije. 'o je na,e-no zna,enje ra*(rave *naGnije iz%ija-o1 'o *$ *e oni Ge)@e o(ira-i.
I*'ina1 Aao Ao0(ro0i*no rje)enje o%javi-i *$ <. -i*'o(ada ;#;8. (e' reNor0ni& deAre'a Aoje *$ do'-e
%i-i ra*(ravi-i1 0eF$ nji0a i deAre' HFreW$en*I1 Aoji je (redviFao redovne *a%ore $ raz0a+i0a od
(o de*e' .odinaQ i(aA *$ od-$,no 'raGi-i da reNor0a %$de zada'aA redovno. +rAveno. vod*'va i z%o.
'o.a (ridrGana (a(i1 (a z%o. 'o.a 're%a naj(rije (a($ iza%ra'i1 a onda @e *e na *a%or$ da-je
ra*(rav-ja'i o reNor0i. Po)'o *$ *e i En.-ezi (riA-oni-i 'o0 na,e-no0 (o*'$(A$1 0ora-i *$ *e Nije0+i
* 'i0e (o0iri'i. TaAo *e 0o.-o (rije@i na iz%or (a(e.
B. Naro,i'i0 *e (o*'$(Ao0 0ora-o (rona@i ,ovjeAa Aoji %i *vi0 *$dioni+i0a %io (o vo-ji i
Aoji %i (re0a 'o0e1 0o.ao ra,$na'i da @e .a *vi (rizna'i. Z%o. 'o.a je :. *'$deno. ;#;8. (ored !=
Aardina-a $ AonA-ave (o)-o jo) (o = za*'$(niAa iz *vaAe od (e' na+ija1 daA-e $A$(no B= (a(in*Ai&
iz%orniAa. Tr.ova,Aa vije@ni+a $ Kon*'an+i naro,i'o je $reFena $ '$ *vr&$Q iz%orni (o*'$(aA %io je
;;"
vr-o *-oGen. To )'o *$ *e ve@ naAon 'ri dana1 doA je vani (ro-azi-a (ro+e*ija Ha $ AonA-avi v-ada-o
re-i.iozno od$)ev-jenjeI LFinAM1 iz%orni+i *-oGi-i1 iz.-eda-o je *$vre0eni+i0a Aao ,$do Aoje je
$,inio D$& Sve'i2 ;;. *'$deno. iza%ran je za (a($ Aardina- Odo 4o-onnaQ (o *ve+$ Aoji *e 'o. dana
*-avi (rozvao *e ?ar'in V.
Ne *a0o na *a%or$ ne.o i $ *ve0$ za(adno0 *vije'$ zav-ada-a je .o-e0a rado*'.
Ce'rde*e'o.odi)nji je ra*Ao- doAraj,en1 a jedin*'vo Kri*'ova Tije-a o%nov-jeno je. 4rAva je (onovno
do%i-a (o.-avara Ao.a *vi (riznaj$ i Aoji je (ravova-jano iza%ran. ?oGda 0i -j$di !". *'o-je@a
o*je@a0o '$ rado*' %o-je no )'o *$ o*je@a-a (rija)nja vre0ena > i 0i ,ezne0o za 'i0 jedin*'vo0.
Sada nanovo zna0o da je ra*Ao- Ar)@an*'va ono naj.ore )'o Ar)@an*Ai *vije' 0oGe *na@i.
=. U*Aoro naAon iz%ora $zeo je novi (a(a vod*'vo *a%ora $ *voje r$Ae. ?ar'in V od0a& je
(re$zeo vod*'vo *vi& *a%or*Ai& (o*-ova1 0eF$ nji0a i reNor0e1 i 'i0e je *'varno (rev-adao 'e)A$
Ariz$ (a(in*'va1 Aoja *e -aAo 0o.-a izrodi'i $ $*'avn$ Ariz$. !!. 'ravnja ;#;:. zavr)en je *a%or. Na
(i'anje1 o Aoje0 *e 0no.o ra*(rav-ja-o1 da -i *e i $ Aojoj *e 0jeri deAre'i H/ae+ *an+'aI i
HFreW$en*I i0aj$ '$0a,i'i $ Aon+i-ijari*'i,Ao0 *0i*-$ 'e 'aAo $ze'i Aao do.0a'*Ai1 ne*$0njivo
're%a nije,no od.ovori'i. Po,e'na (rividna ne*i.$rno*' o%ja)njava *e 'i0e )'o *$ *adrGaj i *0i*ao
o%aj$ deAre'a dvozna,ni. ?o.$ *e *&va'i'i $ $0jereno01 (ravovjerno0 *0i*-$1 a jednaAo i $
radiAa-no01 Arivovjerno5Aon+i-ijari*'i,Ao0. Sa0o 0a-a 0anjina *$dioniAa 0i*-i-a je za(ravo
Aon+i-ijari*'i,Ai. Ve-iAa ve@ina1 a 0ed$ nji0a i ?ar'in V1 *&va@a-a je deAre'e Aonzerva'ivno5
$0jereno > o 'o0e ne0a *(ora. Naravno1 0anjina *e nije (reda-a. Kon+i-ijari*'i,Ae ideje dje-ova-e
*$ jo) ja,e i naAon *a%ora1 i $*Aoro @e *e (oAaza'i Ao-iAo *$ %i-e o(a*ne.
E$.en IV L;#7; > ;##8M *azvao je ;8. o(@i *a%or !7. *r(nja ;#7;. $ a*e-$. Do)-o je do
*$Ao%a iz0eF$ nje.a i *$dioniAa na *a%or$. Ovi *$ (o,e-i1 $ Aon+i-ijari*'i,Ao0 *0i*-$1 (o*'$(a'i
Aao nadreFena in*'an+ija. Pozva-i *$ (a($ na od.ovorno*' i (o*'avi-i *e Aao najvi)a *$d*Aa i
$(ravna v-a*' $ 4rAviQ (o'Are*a)e na Araj$ (a(in*A$ v-a*' i *e%i (ri*voji)e (ravo izvr)ne v-a*'i. Kad
je E$.en1 da doAraj,i rovarenje1 (re0je*'io *a%or ;#78. iz a*e-a $ Ferrar$1 $ a*e-$ o*'ade *ve do
.. ;##<. (ro*vjed$j$@i *A$(ina *a*'av-jena od radiAa-ni& Aon+i-ijari*'a. Ta *A$(ina o%javi Aao ,-anaA
vjere da je *a%or vr&ovna v-a*' $ 4rAvi Aoja *'oji iznad (a(eQ *vr.ne E$.ena i iza%ere novo. (a($1
Aoji *e (rozvao Fe-iA* V. TaAo (onovno na*'ade ra*Ao-Q %io je 'o (o*-jednji $ 'oA$ +rAvene (ovije*'i.
Po-oGaj *e E$.enov1 0eF$'i01 'o-iAo $,vr*'io da *e %aGe-*Ai *a%or Lod ;#78. ra*Ao-ni,AiM i nje.ov
(ro'$(a(a ni*$ 0o.-i 'rajno odrGa'i. Godine ;##<. od$*'ane Fe-iA* V od da-jnje %or%e i od*'$(i.
Ti0e je radiAa-ni Aon+i-ijariza0 $ 4rAvi odi.rao *voj$ $-o.$.
?eF$'i01 nje.ovo *e dje-ovanje jo) d$.o o*je@a-o. Pa(e *$ *'a-no Givje-i $ *'ra&$ da @e on
(onovno oGivje'i. Prizivi na *a%ore dje-ova-i *$ na (a(e Aao ne)'o ne0i-o. Kad je $ ;=. *'o-je@$
%$An$-a reNor0a+ija1 'aj *'ra& je *Arivio )'o nije (ravovre0eno *azvan o(@i *a%or1 Aoji %i $A-onio
z-o$(o're%$ i (od$zeo &i'n$ reNor0$ Aoja *e 'raGi-a. Da *e 'riden'*Ai *a%or *a*'ao ve@ ;B!B1 a ne 'eA
;B#B. vjeroja'no %i (ovije*' reNor0a+ije *a*vi0 dr$A,ije 'eA-a. Ve-iAi za(adni ra*Ao- i Aon+i-ijariza0
$ve-iAe *$ (ri(ravi-i ($' vjer*Ao0 ra*Ao-$ ;=. *'o-je@a.
O 7=
PAPINSTVO RENESANSE. A3EKSANDAR VI I SAVONARO3A
Pe'nae*'o *'o-je@e 0ora-o je rije)i'i dva ve-iAa +rAvena zada'Aa2 $n$'ra)nj$ reNor0$ i (o0o@
Gr,Aoj 4rAvi $ njezinoj %or%i za o(*'anaA1 (ro'iv i*-a0a. Ni jedan ni dr$.i nije izvr)i-o.
;8. o(@i *a%or %io je (re0je)'en iz a*e-a L;#7; > ;#78M $ Ferrar$ L;#7:M i najzad $
Firen+$ L;#7<>;##!M. Nje.ov .-avni zada'aA i0a-a je %i'i $nija * I*'o,no0 4rAvo0. Gr,Ai +ar
Ivan VIII Pa-eo-o. L;#!B>;##:M (ojavio *e o*o%no na ,e-$ de-e.a+ije od 8"" -j$di $ oG$jA$ ;#7:.
$ FerrariQ $ nje.ovoj (ra'nji %io je +ari.rad*Ai (a'rijar& i ni+ej*Ai 0e'ro(o-i' e**arion. I (a(a je
*$dje-ovao na *a%or$. TeGnj$ GrAa da *e $jedine *a Za(adno0 4rAvo0 izazva-a je za(ravo nji&ova
GarAa Ge-ja da %i do%i-i (o0o@ (ro'iv '$r*Ao. ne(rija'e-ja1 Aoji je ne(re*'ano (rodirao. Sa0o .o-e0i
AriGar*Ai ra' 0o.ao je *(a*i'i izan' od (ro(a*'i. NaAon d$.o.1 'e)Ao. ra*(rav-janja zai*'a je do)-o
;;;
do neAo. +rAveno. $jedinjenja. Gr+i i (a(a (o'(i*a)e deAre' o $niji H3ae'en'$r +oe-iI L=. VII ;#7<M.
S-oGi-i *$ *e ,aA o (ri0a'$ Ri0*Ae 4rAve i o Fi-ioW$e. A-i Aad *e +ar vra'io na i*'oA1 (oAaza-o *e da
nje.ovo (o($)'anje Za(adnoj 4rAvi nije %a) nai)-o na odo%ravanje. A Aad je (o*-ije 'o.a izo*'a-a
vojna (o0o@1 $nija *e vi)e nije da-a odrGa'i.
Za(adni *vije' nije %io vi)e jedin*'ven. KriGar*Ai ra' nije o*'varen1 jer *$ na+iona-ne drGave
0i*-i-e *a0o na *voj$ Aori*'. Uza-$d je +ar Kon*'an'in KI L;##:>;#B7M jo) jedno0 za0o-io (o0o@
iz Ri0a. T$r+i *$ *ve 'je)nje o(Ao-java-i 4ari.rad. !<. *vi%nja ;#B7. (ade .rad naAon &ra%re o%rane
$ r$Ae T$raAa. Kon*'an'in $0re j$na,Ao0 *0r@$. S'ra)no Arvo(ro-i@e Aoje *$ izvr)i-i o*vaja,i1
odvoFenje 'i*$@a .raFana $ ro(*'vo > *ve je 'o1 i*'ina1 (o're*-o Za(ad1 a-i *ad je ve@ %i-o (reAa*no.
Unija je ;#8!. Nor0a-no o(ozvana. 4ari.rad*A$ %a)'in$ (re$z0e ;#B<. ?o*Ava1 Aoj$ $*Aoro
(rozva)e H're@i0 Ri0o0I.
;. Pape renesanse" na*-jedni+i oz%i-jno. i (-e0eni'o. E$.ena IV L;#7; > ;##8M1
(oA$)ava-i *$1 dod$)e1 ne(re*'ano da *-oGe Evro($ za zajedni,A$ o%ran$ od T$raAa1 Aoji *$ *
a-Aana za(rije'i-i *ve0$ za(adno0 *vije'$Q no $za-$d *$ *e 'r$di-i1 jer je i (a(in*'vo .$%i-o * oAa
*voj $niverza-ni zada'aA i *a *vojo0 4rAveno0 DrGavo0 $ranja-o *ve vi)e $ *i'nodrGavn$
'eri'orija-n$ (o-i'iA$. 3j$di Aao Ino+en' VIII i A-eA*andar VI *0a'ra-i *$ HPa'ri0oni$0 Pe'riI Aao
*voje (riva'no v-a*ni)'vo (a *$ .a na*'oja-i1 Ao-iAo je 'o 0o.$@e1 o*i.$ra'i ,-anovi0a *vo. roda.
Ne(o'iza0 i o%i'e-j*Aa (o-i'iAa (a(a i0a-a je $ 'o0e vr-o 0ra,n$ $-o.$1 i 'o jo) d$.o naAon
reNor0a+ije. Pod 'o0 ne*re'no0 zvijezdo0 *'aja-a je jo) v-adavina Pav-a III Lod ;B7#. do ;B#<M1 (a
,aA i Nana'i,no. reNor0no. (a(e Pav-a IV L;BBB>;BB<M1 Aoji *$ *vojo0 (ro'$+ar*Ao0
+rAvenodrGavno0 (o-i'iAo0 $ ve-iAoj 0jeri (odjariva-i reNor0a+ij$.
Si'nodrGavna $*0jereno*' (a(a *(rije,i-a je (rije *ve.a da *e (a(e $ (ravo vrije0e i
dovo-jno odaj$ *vojoj (ravoj o(@e5+rAvenoj zada@i1 +rAvenoj reNor0i. ri.a za 4rAven$ DrGav$1
(a(in*Ao na*'ojanje da *e Ri0 $Ara*i $0je'ni,Ai0 dje-i0a i $,ini *redi)'e0 &$0aniz0a i
$0je'no*'i1 0anje je izraz o(@eni'e HA$-'$rno5*'vara-a,Ae *na.e 4rAveI1 a 0no.o vi)e1 > aAo
.-eda0o $(ravo * 'o. *'aja-i)'a > izraz 'eri'orija-no5AneGev*Ao. ,a*'o&-e(-ja1 i z%o. 'o.a izdaja
o(@e 4rAve. CovjeA *e 0oGe $ Ri0$ divi'i ve-iAi0 A$-'$rni0 o*'varenji0a (a(in*'va rene*an*e1 a-i
aAo *e 'a o*'varenja 0jere * %oGan*Ai0 (o*-anje0 4rAve1 ona ne (r$Gaj$ niAaAv$ naAnad$ za *ve
(ro0a)aje $ dr$.o0 (o.-ed$. Pri 'o0 jo) i ne 0i*-i0o1 vi)e od *ve.a dr$.o.a1 na o*o%n$
@$doredn$ nevrijedno*' neAi&1 ne *vi&1 (a(` 'o. razdo%-ja1 ve@ $ (rvo0 red$ na nji&ov na,e-ni *'av
(re0a re-i.ioznoj o(@e+rAvenoj zada@i nji&ove $zvi)ene *-$G%e. Od.ovorno*' za 'o (ada $ jednaAoj
0jeri i na Aardina-*Ai z%or1 Aoji je (a(e %iraoQ a-i i za'o *$ (a(e (onovno od.ovorni1 jer *$ oni
(o*'av-ja-i Aardina-e.
Rene*an*a je $)-a $ Ri0 * ;ikolom VL;##8>;#BBMQ on je %io o*o%no %e*(rijeAoran1 %io je
(-e0eni' i $,en &$0ani*'1 o*niva, va'iAan*Ae %i%-io'eAe. Revno *e %rin$o da %i o*'vario zajedni,A$
o%ra0%en$ Nron'$ (ro'iv T$raAa. I &alikst III >od ;#BB. do ;#B:M 'r$dio *e *vi0 *i-a0a da o*'vari
AriGar*A$ vojn$ (ro'iv T$raAa. A-i neo.rani,ena -j$%av 885.odi)nje. *'ar+a (re0a *voje0 rod$1
)(anjo-*Ai0 or.ia0a1 navede .a da $ *voj Aardina-*Ai z%or (ri0i dvoji+$ ne@aAaQ jedan od nji& %io
je @$doredno (oAvareni Roderi.o or.ia1 Aa*niji (a(a A-eA*andar VI. Pio II L;#B:>;#=#M1 Enea
Si-vio dei Pi++o-o0ini1 %ija)e jedan od naj*-avniji& &$0ani*'a *voje. vre0enaQ *ve do *voje
,e'rde*e'e .odine Givio je Aao 'ajniA na dvor$ Friedri+&a III -aAo0i*-eni0 Givo'o01 (o $zor$ na
o*'a-e &$0ani*'e. A-i Aa*nije *e (ov$Aao $ *e1 (o*'ao *ve@eniA1 'riden'*Ai %i*A$( i najzad (a(a. Kad
*$ 0$ (ovodo0 nje.ovi& reNor0ni& na*'ojanja (ri.ovori-i z%o. nje.ove v-a*'i'e (ro)-o*'i1 (rizna on
$ *vojoj Hre'raA'a+ij*Aoj %$-iI L;#=7M o'voreno *voje (rija)nje .re)Ae i za0o-i2 HAenea0 reii+i'e1
Pi$0 re+i(i'eZI Nje.ove *e reNor0e ni*$ o*'vari-e z%o. '$r*Ai& nevo-ja. Ni on ni Pavao II L;#=#. do
;#8;M ni*$ (rovodi-i ne(o'iza0. A-i 2iksto I3 L;#8;>;#:#M1 %iv)i Nranjeva,Ai .enera-1 Aoji je Aao
(a(a o%a*i(ao *voj red (rivi-e.ija0a LH?are 0a.n$0IM1 $veo je nepoti1am kao sustavu +rAven$
$(rav$1 i ona *e $ njoj $ ;8. i ;:. *'o-je@$ ,vr*'o $vrijeGi-a. HKao raA Aoji *e *'a-no iznova
raz%$javaI LS+&Rai.erM (ov-a,i *e ne(o'iza0 Aroz (a(in*A$ (ovije*' *rednje. vijeAa *ve do $ novo
do%a. U*(rAo* izri,i'oj za%rani Ino+en'a KII .odine ;=<!1 odrGao *e on $ dr$.i0 o%-i+i0a *ve do
;;!
najnovije (ro)-o*'i LPio KIIM. Svoj vr&$na+ doGivio je za (a(a rene*an*e Aoji *$ (oneAad ,i'ava
(odr$,ja 4rAvene DrGave dava-i Aao -ena *voji0 ne@a+i0a i *inovi0a1 a (oneAad o(e' na*'oja-i da
i& Aao *a0o*'a-na (odr$,ja izdvoje iz 4rAvene DrGave LA-eA*andar VI1 Pavao IIIM. Za(o,eo je 'o
SiA*'o IV1 Aoji je naj(rije $zeo $ Aardina-*Ai z%or *voja dva ne@aAa2 ra*Ao)i odano.1 (o'($no
*vje'ovno ra*(o-oGeno. Gi$-iana de--a Rovere1 Aa*nije. (a($ J$-ija II1 i 0ora-no (oAvareno.
Nranjev+a Pe'ra Riarija LP ;#8#MQ jo) je jedno. ne@aAa1 Jeroni0a LGiro-a0oM Riarija na.radio
-en*Ao0 AneGevino0 I0o-o0. Giro-a0o je %io v-a*'o&-e(an i %ezo%ziran ,ovjeA1 $(-eo je (a($ $
o(a*ne i o(aAe (o-i'i,Ae 0aAina+ije L$ro'a Pazzija $ Firen+i (ro'iv o%i'e-ji ?edi+i ;#8:1 ra'ovi *
Firen+o01 Na($-jo0 i Vene+ijo0M. A-i1 iz.radio je HSiA*'in*A$ Aa(e-$I $ Va'iAan$1 (a nje.ovo i0e
Givi $ (ovije*'i $0je'no*'i. Inocent 3III L;#:#>;#<!M iza%rao je *a*vi0 (o*vje'ovnjeni Aardina-*Ai
z%orQ (ri iz%or$ *e i (od0i@iva-o. Kor$(+ija $ $(ravi K$rije1 ne%ri.a za +rAven$ reNor0$1 a %ri.a za
dvoje nezaAoni'e dje+e iz vre0ena (rije no )'o @e *e zaredi'i1 zna,ajAe *$ nje.ova (on'iNiAa'a.
Sa*vi0 javno i *jajno (ro*-avio je $ Va'iAan$ (ir *vo. *ina Fran+e*+&e''a * jedno0 A@erAo0
3orenza de\ ?edi+iQ 3orenzova 'eA ;75.odi)nje. *ina Ivana LGiovanniM de\ ?edi+i $zeo je $
Aardina-*Ai z%orQ Ivan je Aa*nije (o*'ao (a(a 3eon K L;B;7 > ;B!;M1 Aoji je ;B;8. (re)ao (reAo
3$'&erovi& 'eza oAr*'iv)i i& HNra'ar*Ai0 zanovije'anje0I. 3eon je Ge-io da $ H(a(in*'v$ $GivaI1
HAad 0$ .a je o. daoI.
*leksandar 3I L;#<!>;B"7M (red*'av-ja najniG$ 'o,A$ (a(in*'va. Iza%ran je * (o0o@$
%e*'idni& *i0onij*Ai& 0aAina+ija od Aardina-*Ao. z%ora Aoji je %io (o'($no odan *vje'ovni0 (ro5
%i+i0a. Svoj$ (a(in*A$ *-$G%$ z-o$(o'rije%io je *a*vi0 %ez *'ida i *ra0a1 'aAo da *$ nje.ovi
*$vre0eni+i do)-i na 0i*ao da $o(@e nije Ar)@anin1 ne.o (riAriveni 0arano L(rividni Ar)@anin $
(anjo-*AojM. IaAo neAi noviji i*'raGiva,i dana* (ovo-jnije o+jenj$j$ nje.ov$ v-adavin$1 i(aA *e ne
0oGe o*(ori'i -aAo0i*-eno*' Aojo0 je *ve oAo *e%e (odreFivao *voji0 (o-i'i,Ai0 +i-jevi0a1 nje.ov
neo%$zdani ne(o'iza01 a ni nje.ov ne@$doredni Givo'. Z-o$(o'rije%io je *voj (o-oGaj da %i *vojoj
nezaAoni'oj dje+i1 od Aoji& je ,e'voro (o'je+a-o od nje.ovi& (re-j$%ni,Ai& odno*a * ri0*Ao0
(-e0Ainjo0 Vano+o0 LVannozzaM de 4a'anei*1 (ri*Ar%io AneGevine. Naj*'ariji1 Pedro .uis #or!ia
L;#B:>;#::M1 (o*'ao je ve@ ;#:B1 vojvoda od GandiaQ Aad je $0ro1 (o*'ao je Pedrov na*-jedniA
)uan >%uan? #or!ia" roFen ;#8#. /$an je $0oren ;#<8. $ Ri0$ Lod 4ezara or.ieYMQ /$anov $n$A
je *v. Franjo or.ia1 ;B;">;B8!1 're@i i*$*ova,Ai .enera-. Z-o.-a*ni Cesare LCezareM #or!ia L;#8B
>;B"8M ve@ je *a *eda0 .odina %io (ro'ono'ar1 *a )e*nae*' %i*A$( $ Pa0(-oni1 *a *eda0nae*'
nad%i*A$( Va-en+ije1 * o*a0nae*' Aardina- L;#<7M1 a da niAad nije %io zareFen za *ve@eniAa i-i
(o*ve@en za %i*A$(aQ do%io je *a0o *$%FaAon*A$ (o*ve'$1 od Aoje *e ;#<:1 Aad *e odreAao
Aardina-*Ao. do*'ojan*'va1 dao di*(enzira'i. ez 0ora-ni& o.rada1 .onjen (o-i'i,Ao0 (o&-e(o01
%orio *e na na,in Aondo'ijer`2 *i-o01 &i0%o0 i vjero-o0*'vo01 ne %iraj$@i *red*'va da %i o*'vario
*voj +i-j > da *e%i $ *rednjoj I'a-iji o'i0a,ino0 *'vori drGav$. Pa(a A-eA*andar1 Aoji je (o*-ije
;#<:. *'ajao (o'($no (od 4ezarovi0 $'je+aje01 (o0a.ao 0$ je $ 'o0 *vi0 *red*'vi0a. .ukrecija
#or!ia L;#:">;B;<M1 Aoja je H* ne(ravo0 (o*'a-a (oja0 @$doredne (oAvareno*'i razdo%-ja
rene*an*eI L/. Ra&nerM1 %ija)e Gr'va Genid%ene (o-i'iAe *vo. o+aQ naAon dva ne*re'na %raAa $da-a *e
;B";. za A-Nonza d\E*'e1 vojvod$ FerrareQ Givje-a je * nji0e *re'no *ve do *voje *0r'i1 $ (o%oGno*'i i
,ine@i do%ra dje-a1 Aao (ri(adni+a Nranjeva,Ao. 're@e. reda. )o,re >%o,re? #or!ia L;#:; > ;B77M1
naj0-aFi *in A-eA*andra VI1 oGenio *e jedno0 nezaAoni'o0 A@erAo0 na($-j*Ao. Ara-ja A-Nonza II i
(o*'ao vojvoda SW$i--a+e.
!. S$Ao% A-eA*andra VI *a 2avonarolom (oAaz$je Ao-iA je %io jaz1 a o'Ariva na0 $ i*'i 0a&
AaAo H*ve'a 4rAvaI 0oGe %i'i i onda *ve'a Aad na Sve'oj S'o-i+i *jedi ne*ve'i (a(a. Pa(e *$ (o'($no
zaAaza-i2 'o je in mem$ris (ro%$di-o 'eGnj$ da izvr)e *a0oreNor0$. Vje,na je zada@a redovni)'va
da 4rAv$ (rivodi (oAori1 o%ra@enj$ i Ar)@an*Aoj $zdrG-jivo*'i od *vije'a. U vre0eni0a Arajnje.
(o*ve'ovnjenja redovniA je vid-jivi znaA (ro'iv-jenja. Nje.ova je zada@a da zove i o(o0inje H$
z.odno i nez.odno vrije0eI1 (a ,aA i Aad za 'o 0ora0o Gr'vova'i *voj Givo'.
6irolamo >)eronim? 2avonarola L;#B!>;#<:M *'avio je *voj Givo' Aao do0iniAana+ $
*-$G%$ (oAore i reNor0e. Nje.ovo0 *i-no0 (oAorni,Ao0 va(aj$ $*(je-o je da od .odine ;#<".
;;7
(reo%razi Firen+$. Kao (rior Sv. ?arAa o*n$je on $ *vo0 v-a*'i'o0 red$ reNor0n$ Aon.re.a+ij$.
Ne$0orno je radio na iz.radnji *a0a *e%e i dr$.i&. Svojo0 Ari'iAo0 nije $*'$An$o ni (red
0edi,ej*Ai0 dvoro0 ni (red A-eA*andro0 VI. NaAon (ada o%i'e-ji ?edi+i L;#<#M *a*vi0 je
ov-adao .rado0 i $ nje0$ o*'vario (o'($ni @$doredni (reo%raGaj. Savonaro-i *e ,ini-o da 0$ neAi
$n$'ra)nji .-a* .ovori AaAo je Nran+$*Ai Ara-j Kar-o VIII1 Aoji *e $(ravo (ri%-iGavao na ,e-$ voj*Ae1
oda%ran da -j$de (rivede (oAori. To neo%i,no (ovezivanje re-i.iozno. * (o-i'i,Ai0 (o*'ade za nj
*$d%ono*no. Ti0e je *0e'ao A-eA*androvi0 (o-i'i,Ai0 (-anovi0aQ (a(a je za'o $zna*'ojao da *e
rije)i ne$.odno. o(o0inja'e-ja. Za%rani 0$ (ro(ovijedanje1 (ozove .a (reda *e $ Ri0 L;#<BM i na
Araj$ L;#<8M izo(@i. Savonaro-a *e naj(rije Ao-e%ao1 a onda 0$ *ine da A-eA*andar > iza%ran
*i0onij*Ai za (a($ > ne 0oGe $o(@e ni %i'i (ravi (a(a. U(ravo *e *(re0ao da za0o-i +areve i
Ara-jeve da na o(@e0 *a%or$ $'vrde A-eA*androv$ ne(ravova-jano*'1 Aad A-eA*andar za(rije'i2
$dari' @e Firen+$ in'erdiA'o0 aAo .rad ne $)$'Aa 'o. do0iniAan+a. Savonaro-ini ne(rija'e-ji
(rev-ada)e1 za$ze)e na j$ri) *a0o*'an Sv. ?arAa L:. 'ravnja ;#<:M1 (a (riora * jo) dvoji+o0 %ra@e
*'ave (red *$d. /a()enje1 0$,enja1 *a*-$)anja %ez Araja i Aon+a1 Arivi *vjedo+i1 Arivo'vorenje
za(i*niAa > *ve je 'o $rodi-o (ravni0 $0or*'vo0. O*$Fen je na *0r' Aao HArivovjera+1 ra*Ao-niA i
,ovjeA Aoji (rezire Sve'$ S'o-i+$I. Nje.ove (o*-jednje %i-je)Ae $ za'vor*Aoj @e-iji1 na(i*ane r$Aa0a
$ oAovi0a1 raz0r+varena 'ije-a1 (oAaz$j$ da je Savonaro-a %io *ve'a+. S'a-no je *e%i (o*'av-jao
(i'anje da -i je i*(ravno radio. Po*'oji $ 4rAvi *ve'o (ravo na o'(orQ Savonaro-a *e nji0e (o*-$Gio
(ro'iv (a(e Aoji1 (o nje.ovo0 $vjerenj$1 nije %io (ravi (a(a. NiAad on nije na(ao 4rAv$ i-i
(a(in*'voQ $(ravo o%ra'no2 za nji& je Gr'vovao *voj Givo'. U 'o0e *e 'aj Niren'in*Ai redovniA
raz-iAovao od Ri''en%er*Ao.2 $vijeA je raz-iAovao *-$G%$ od o*o%e. I0ao je (red o,i0a 4rAv$ Aoja
'r(i z%o. %ijedne o*o%e (a(e A-eA*andraQ da %i '$ 4rAv$ *(a*io1 $0ro je !7. *vi%nja ;#<:. na
-o0a,i Aoj$ *$ (ri(ravi-i nje.ovi ne(rija'e-ji i (a(a A-eA*andar VI. Prije *0r'i *Ar$)eno *e
i*(ovijedio i (ri,e*'io. Savonaro-a nije %io o'(adniA1 %io je *ve'a+. Do0iniAan*Ai red na*'oji Lod
;<BBM da %$de (ro.-a)en %-aGeni0.
7. A-eA*andar VI nije1 na Ga-o*'1 iz0ijenio *voj na,in Givo'a. NaAon 0eF$i.re Pija III" Aoja
je 'raja-a !7 dana L;B"7M1 do)ao je na (a(in*Ai (rije*'o- )ulije 89L;B"7>;B;7M1 ne@aA SiA*'a IV.
Ponovno *$ i za nje.ova (on'iNiAa'a v-ada-e *i0onija1 (o-i'iAa i na*i-je. J$-ije *a0 0oGda nije
(rovodio ne(o'iza0 i ne@$doredan Givo' a-i za *voje v-adavine na*'ojao je da (ove@a Ri0 i 4rAven$
DrGav$1 da i& (o-je()a i 'i0e *e (ro*-avi. Nar$,io je od ?i+&e-an.e-a da 0$ izradi nad.ro%ni
*(o0eniA i da .a o-i,i $ *naGno0 -iA$ ?oj*ija. Ne(re*'ano je vodio ra'ove. 3$'&er .aje ;B!".
(rozvao HArvo(ija J$-ijeI. ra0an'e je za nj izradio na+r'e za novo.radnj$ +rAve Sv. Pe'ra L;B"=M1
?i+&e-an.e-o o*-iAao *'ro( SiA*'in*Ae Aa(e-e1 RaNae- *-iAao Nre*Ae $ *ve,ani0 va'iAan*Ai0
dvorana0a. io je 'o vr&$na+ $0je'no*'i rene*an*e. A-i1 reNor0a+ija je ve@ A$+a-a na vra'a.
III DOA
CRKVA ! "OVO# VIJEK!
Pi'anje dio%e na razdo%-ja *'vara $(ravo na (rije-az$ iz0eF$ *rednje. i novo. vijeAa veo0a
ve-iAe 'e)Ao@e. I0a 0no.o (ojedino*'i Aoje *adrGe ono novo )'o za(o,inje. A-i nijedna od 'i&
zna,ajAi nije 'aAo vaGna i *veo%$&va'na da %i 0o.-a (o.odno i dovo-jno ozna,i'i ,i'avo novo
razdo%-je. Z%o. 'o.a *e 'aj (rije-az 0oGe (o*ve raz-i,i'o odredi'i1 ve@ (re0a vid$ Aoji *e o novo0
vijeA$ na.-a)ava. AAo *e1 na (ri0jer1 Aao (o-azi)'e $z0e (rodor H0oderneI individ$a-ne
re-i.iozno*'i1 onda (o,e'aA 're%a 'raGi'i ve@ $ ;#. *'o-je@$. AAo *e (aA Aao 0jeri-o $z0e *'r$A'$ra
dr$)'va1 'eA %i *e Nran+$*Aa revo-$+ija 0o.-a *0a'ra'i (reAre'ni+o01 jer je 'eA ona oAon,a-a Ne$da-ni
(oredaA *rednjovjeAovne 4rAve.
AAo o*'ane0o (ri *'aroj razdio%i1 onda je1 $vjereni *0o1 reNor0a+ija zai*'a %i-a 'aAo d$%oA
rez $ +rAvenoj (ovije*'i da 0oGe0o njo0e za(o,e'i i novi vijeA +rAvene (ovije*'i. ReNor0a+ija nije
*a0o %i-a Hnajve@a Aa'a*'roNa Aoja je *na)-a 4rAv$ $ ,i'avoj njezinoj (ovije*'i *ve do dana*I L3or'zM
ve@ je i ,i'avo0 novovjeAovno0 razvoj$ da-a 'aAo od-$,an (e,a' da joj (o zna,enj$ ni)'a nije
;;#
ravno. Ona nije *a0o raz%i-a jedin*'vo i *i-no d$%oAo (o're*-a *ve$A$(ne 'e0e-je vjere ve@ je i
re-i.iozno 0i)-jenje ra*+ije(i-a $ AonNe*iona-no. Od 'o. vre0ena Ar)@an*Aa 0i*ao nije vi)e
jedin*'vena1 ve@ je ra*+je(Aana $ Aa'o-i,A$1 -$'erov*A$1 reNor0iran$ i *eA'a)A$. Na)e vrije0e Aao da
je na($*'i-o nad$ da %i *e 0o.-o (onovno (rona@i zajedni,Ao Aorijenje. Ono %are0 o*je@a da (ri
'o0 ra*+je($ ne 0oGe o*'a'i i da (onovno 0ora0o 0i*-i'i ekumenski i-i %o-je re@i katoliki Lne
$ AonNe*iona-no0 *0i*-$M1 aAo Ge-i0o %i'i Ar)@ani.
Novi vijeA dije-i0o $ ove od*jeAe2
;. razdo%-je2 ReNor0a+ija i Aa'o-i,Aa reNor0a L;B"">;8""M
!. razdo%-je2 Od Nran+$*Ae revo-$+ije do I *vje'*Ao. ra'a L;8:<>;<;:M
7. razdo%-je2 od (rvo. *vje'*Ao. ra'a do dana)nje. vre0ena Lod ;<;:. do dana*M
I razdo%-je2 ;B""5;8"".
Re(or'a$i&a i katoi)ka re(or'a
O78
UZRO4I REFOR?A4IJE
Po*'anaA reNor0a+ije vr-o je *-ojevi' (ro%-e01 Aoji *e ne da *ve*'i na Nor0$-$2 %$d$@i da je $
*rednjovjeAovnoj 4rAvi %i-o 'o-iAo z-o$(o're%a1 0ora-o je do@i do reNor0a+ije. SvaAaAo je 0ora-o
do@i do re,orme1 a-i ne do re,ormacijeE ?je*'o razvoja protiv 4rAve 0o.ao je reNor0ni (oAre'
na*'a'i $ 4rAvi1 i dove*'i do njezino. $n$'ra)nje. ozdrav-jenjaQ za(ravo je 0orao do 'o. dove*'i. To
)'o *e do.odi-o dr$.a,ije1 nije rez$-'a' $n$'ra)nje n$Gno*'i1 ve@ (o*-jedi+a *'je+aja 0no.o%rojni&
(ojedino*'i. Sve 'e (ojedino*'i 0oGe0o ozna,i'i Aao H(re'(o*'avAeI $ )ire0 *0i*-$.
Novije i*'raGivanje reNor0a+ije nadi)-o je ono neAada $o%i,ajeno +rno5%ije-o *-iAanje i
*'avi-o na (ravo 0je*'o neAad $ve-iAe izo%-i,en$ *-iA$ (o*ve0a)nje (oAvareno*'i
Aa*no*rednjovjeAovne 4rAve. Ti0e 0oGda ni*$ ne*'a-i o%ri*i ve@ je *a0o ja*nije i*'aAn$'a
(ovezano*'. U 'o vrije0e1 Aao i neAad 4rAvi je %i-a (o're%na reNor0a $ raz0jeri0a Aoji za*'ra)$j$1
a-i o(e' ona nije %i-a 'o-iAo za($)'ena i 'r$-a da reNor0a $o(@e ne %i %i-a 0o.$@a1 'e %i je 're%a-o
($*'i'i da (ro(adne. PoA$)aj0o $*'anovi'i (ravo *'anje *'vari.
-. Zloupotre$` je %i-o *va.dje. i-o je naAazno*'i $ re-i.iozno0 Givo'$1 Aoje *$ *e ,e*'o
odraGava-e $ nezdravo0 *'varanj$ *ve'a+a i re-iAvija1 $ neo%$zdano0 &odo,a)@enj$ i *vaAaAvi0
%ezna,ajni0 o%-i+i0a (o%oGno*'i. Ta je (o%oGno*' %i-a 'e)Ao o('ere@ena -aAovjerno)@$1 ,eGnjo0 za
,$de*i0a1 (raznovjerje01 *'ra&o0 (red (aA-o0 i Fav-o0 'e %o-e*no0 '-a(njo0 o vje)'i+a0a.
Po*'oja-e *$ z-o$(o're%e i $ +rAvenoj $(raviQ 'a *e $(rava $Ao,i-a $ AojeAaAvi0 Nor0a-no*'i0a1 (a
je iz.-eda-o Aao da 4rAva i0a (ravo na Givo' *a0o z%o. 'o.a da %i *A$(-ja-a (o*ve 0a'erija-i*'i,Ai
za*novane (oreze i 'aA*e. Z-o$(o're%-java-o *e +rAveno izo(@enje $ ned$&ovne *vr&eQ *i0oni*'i,Aa
'r.ovina * nadar%ina0a i o(*Ar%-jivanje rod%ine ni*$ (o*'oja-i *a0o $ Ri0$ ne.o i $ %i*A$(ij*Ai0 i
ar&idaAon*Ai0 $(rava0a. A %i-o je i 'e)Ai& 0ora-ni& z-o$(o're%a i (rije*'$(a Aod *ve@eniAa i
*vje'ovnjaAa. 3j$di *$ *e '$Gi-i z%o. ne@$doredno. Givo'a *ve@eniAa1 redovniAa i redovni+a1 i o
'o0e i0a %ez%roj (ri,a1 a )'o je naj.ore1 ,i'avi *'a-eGi i zajedni+e1 Aa'Aada ,i'avi *a0o*'ani1 %i-i *$
'i0e oA$Geni.
U(ravo je 'o %io znaA za $z%$n$. UvijeA je %i-o (ojedina,ni& -j$d*Ai& (ro0a)aja i %i' @e i&
$vijeA. A-i Aao da je 'o z-o i0a-o 'e0e-ja $ *a0oj $*'anovi2 papinstvo je %i-o (oAvareno i (o *ve0$
*$de@i niAaAo *e nije 0o.-o izv$@i iz *voje. za,arano. Ar$.aQ -o)i Aardina-i %ira-i *$ -o)e (a(e1 a
-o)i (a(e i0enova-i -o)e Aardina-eZ K 'o0e1 (a(in*'vo *e 'o-iAo za(-e-o $ *voje *vje'ovne %ri.e za
4rAven$ DrGav$ da je i onaj (a(a Aoji je Ge-io ne)'o (ro0ijeni'i %io $ 'aAvi0 (ri-iAa0a *a*vi0
%e*(o0o@an. P-e0eni'i /adrijan VI L;B!!9;B!7M (oA$)ao je oz%i-jn$ reNor0$1 i jedno*'avno je
doGivio %rodo-o0.
I episkopat *e za(-eo $ *voje Ne$da-ne 0reGe 'aAo da i& *e niAaAo nije 0o.ao o*-o%odi'i.
Po*ve *e%i,no (-e0*'vo i0enova-o je *'o-ne Aa('o-eQ ,-anovi *'o-ni& Aa('o-a %ira-i *$ iz *voje
;;B
*redine %i*A$(a1 Aoji je %ivao iz redova (-e0*'va i o%avezan (re0a (-e0*'v$. ?ono(o- (-e0*'va $
4rAvi niAaAo *e nije 0o.ao raz%i'i2 ono je %i-o ne(ovredivo. Sve je 'o $vje'ova-o i 'ada)nje
(o-i'i,Ae (ri-iAe. Eeneva je (o*'a-a (ro'e*'an'*Aa jer je njezin %i*A$( (ri(adao rod$ *avoj*Ai&
(oArajin*Ai& Anezova. Po-i'i,Ai *$Ao% *a *avoj*Ao0 A$@o0 $rodio je i +rAveni0 *$Ao%o0. Po*v$da
0oGe0o $'vrdi'i $zro,ne veze 'e vr*'e2 $ .radovi0a1 %i*A$(ija0a1 (oArajina0a. S-i,ne (ri-iAe
v-ada-e *$ i Aod vi'e! klera u *'o-ni0 i z%orni0 Aa('o-i0a. I 'aj vi)i A-er %io je $(re.n$' $ Ao-a
dvor*Ae (o-i'iAe *$*jedni& (-e0i@Ai& o%i'e-ji. Z%orne nadar%ine (o*'a-e *$ $*'anove $ Aoji0a *e
z%rinjava (-e0*'vo. Eivo' $ 'i0 zajedni+a0a odi*ao je d$&o0 (-e0*'va i vr-o je 0a-o %io
$*590jeren d$&ovno.
A najzad1 niDi kler Givo'ario je $ %ijedi i *iro0a)'v$. S-a%o (-a@eni G$(*Ai na0je*ni+i1
Aori*ni+i 0i*ni& i o-'ar*Ai& zaA-ada %i-i *$ za(ravo H(ro-e'eriI1 Aoji *$ Givje-i Hiz r$Ae $ $*'aI. AAo
*ve 'o *aG0e0o1 onda Aao da je (ro0a)aj (ojedina+a vi)e (o*-jedi+a dr$)'vene *'r$A'$re 'o.
vre0ena ne.o (ojedina,na Arivnja.
!. i-o je1 0eF$'i01 $ 'o0 vre0en$ i po1itivnih vrednota. i-o %i (o.re)no (revidje'i
d$%oAo re-i.iozni da& 'o. vre0ena. Taj *e da& o*je@a $ oni0 %rojni0 zad$G%ina0a 4rAvi1 $
.radnja0a ve-e%ni& +rAava i $0je'ni,Ao0 *'vara-a)'v$ 'o. vre0enaQ o*novane *$ %rojne nove
%ra'ov)'ine i do%ro'vorne $*'anove1 Aao *vra'i)'a1 $%oGni+e1 do0ovi za ne0o@ne. Sve *$ 'e $*'anove
na*'aja-e $ 'ije*noj vezi * 4rAvo0. Po 'o0e *e vidi da nije (o*'oja-o neAo o(@e i-i )iroAo
ra*(ro*'ranjeno ne(rija'e-j*'vo (re0a 4rAvi. U 'oA$ ;B. *'o-je@a ni.dje nije %i-o neAo. 0a*ovno.
o'(ada od 4rAve. S0irio *e ,aA i &$*i'*Ai (oAre'2 (re*'ao je Aad *$ Ce*i0a $ (ra)Ai0 Ao0(aA'a'i0a
L;#77M da-i $*'$(AeQ 0ir na K$'noj .ori L;#:BM $A-onio je (o*-jednje ve@e 'e)Ao@e. Na(ro'iv1 (ri
Araj$ *rednje. vijeAa (onovno *vije' (o*'aje (rivrGeniji 4rAvi2 vidje-o *e 'o (o 'o0 )'o *vije' $
ve@e0 %roj$ *$dje-$je Aod +rAveni& *ve,ano*'i > Aoje *$ (o*'aja-e (ravi0 o(@enarodni0
(razni+i0a LH(ro)'enjeI1 H(o*ve'i-oI1 H+rAveni .odIM. 3j$di *$ $ ve-iAo0 %roj$ (o*je@iva-i
%o.o*-$Gje i (ro(ovijedi1 na(o*e Aad *$ na*'$(a-i (ozna'i (ro(ovjedni+i1 Aao na (ri0jer Gei-er od
Ka_*er*%er.a L'iB;"M i-i Pa$ Dann LN-#:<M.
A ni 4rAva nije *'aja-a *Ar)'eni& r$A$. HZna'no *e %rin$-a za re-i.iozni od.oj ($AaI L3or'zM.
3$'&er je Aa*nije .ovorio da +rAveni Givo' i ($,Aa (o%oGno*' Aa'o-iAa * re-i.iozno. .-edi)'a ne
vrijede %a) ni)'a i o*$dio i& Aao Ho(ravdanje dje-i0aIQ 'aAva o(@eni'a o('$G%a i(aA nije o(ravdana.
Ne *0ije *e za%oravi'i da i ona *a0 (o *voje0 (odrije'-$ i od.oj$ (ri(ada 'o0 ($,Ao0 *-oj$ Aoji je
vjeran 4rAvi > iz 'o. je *-oja izra*'ao. Ne 0oGe0o raz$0je'i nje.ovo $(orno 'raGenje 0i-o*'ivo.
o.a aAo .a ne (ro0a'ra0o Aao dije'e 'o. vre0ena. Pi'anje vje,no. *(a*enja d$%oAo je $z%$Fiva-o
-j$de. Svije*' o .re)no*'i i na*'ojanje ,ovjeAovo da *e (red o.o0 o(ravda %i-i *$ 'o-iAo o(@eni'i i
i*Areni da *e 0oGe 0irne d$)e (o*'avi'i 'vrdnja2 re-i.ioznije. vre0ena niAad nije %i-o. Sv. K-e0en'
?arija /oN%a$er LP:!"M i0ao je (ravo Aad je $*'vrdio2 HReNor0a+ija je do)-a za'o jer *$ Nije0+i
o*je@a-i (o're%$ da %$d$ (o%oGni.I
AAo ne'Ao 'raGi jo) Aoji doAaz da *e 'o vrije0e 'e0e-ji-o na re-i.iozno*'i1 neAa (o.-eda
$0je'ni,Ao *'varanje. HU0je'no*' ne -aGeI. Ona je i*'in*Ai izraz d$&a vre0ena. Go'i,Ae .raFevine1
nji&ovi +rAveni (rozori1 .o'i,Ae *A$-('$re1 (ri*no (o%oGne *-iAe ?a'ije Gr6neRa-da L;B!:M1
$0je'niA` Aao )'o *$ /an* /o-%ein *'. LP-B!#M i-i 0aj*'ori A[-n*Ae *-iAar*Ae )Ao-e L;#B">;BB"M
.ovore rje,i'i0 jeziAo0.
7. I(aA1 Aao da je re-i.iozno*' veo0a ,e*'o iz0ije)ana * AojeAaAvi0 dr$.i0 in'ere*i0a. U
vrije0e $ Aoje *$ re-i.ija i Givo' %i-i jo) jedno 'e i*'o1 nije niAaAvo ,$do )'o *$ *e $ re-i.iozn$ 0i *ao
*-ijeva-e 'ada)nje dr$)'vene1 (o-i'i,Ae i (rivredne 'eGnje. ReNor0a+ija nije niAaAo %i-a *a0o
re-i.iozno5+rAvena *'var. ?ar'in 3$'&er nije (o*'ao reNor0a'or *voji0 'eo-o)Ai0 'eza0a o o(ro*'$1
ve@ 'i0e )'o je $ *voja 'ri ve-iAa reNor0a'or*Aa *(i*a1 .odine ;B!"1 *a%rao *ve 'ada)nje reNor0ne
'eGnje. Ti *$ *e *(i*i *naGno doj0i-i *vi& oni& Aoji ni*$ %i-i zadovo-jni +rAveni0 i-i (o-i'i,Ai0 i
dr$)'veni0 (ore'Ao0. Ce*'o *$ *e (ri izno)enj$ *voji& Ge-ja *vi *-$Gi-i nje.ovi0 re-i.iozni0
izrazi0a2 Aar-*'ad*Ai Hzane*enja+iI1 ?6n'zer1 S'or+& ;B!!1 Si+Ain.en i nje0a,Ai vi'ezovi ;B!71
*e-ja+i ;B!#>;B!B. i najzad Anezovi i ve-iAa)i1 Aoji *$ $z *voj (re-azaA na reNor0a+ij$ $*Ao
;;=
(oveziva-i (o*ve ovoze0a-j*Ae1 eAono0*Ae1 (o-i'i,Ae i dina*'i,Ae (ro%i'Ae. Po*'a-a je $ 'o vrije0e
0oda da *e *va z%ivanja o%oje re-i.ijo0. HI0e oGje i rije,i Pi*0a... (o*'ado)e neo(&odna
-e.i'i0a+ija za *vaAi -j$d*Ai rad i *vaAo -j$d*Ao *'re0-jenjeI LF. v. ezo-dM. U *-o%odni0
nje0a,Ai0 .radovi0a 0oGe *e $(ravo r$Ao0 na(i(a'i AaAo *$ reNor0a'ori *'a-no (ovezani *
na*i-ni0 dr$)'veni0 i (o-i'i,Ai0 (ro0jena0a.
#. Poziv na re,ormu Crkve *v$.dje *e ,$o2 $zroA 'o0e je %i-o * jedne *'rane od$.ov-a,enje
da *e reNor0e (roved$Q * dr$.e *'rane1 'a (ojava $Aaz$je i na 'o da je 4rAva jo) i nada-je %i-a vode@a
d$&ovna *i-a i da je *voji0 Givo'o0 (roGi0a-a *v$ dr$)'ven$ *'r$A'$r$. U(ravo z%o. 'o.a )'o je
4rAva (o*v$da %i-a (ri*$'na1 0orao *e *vaAi +rAveni (ro0a)aj ne$.odnije za(azi'i $ javno*'i.
HGrava0ina na'ioni* Ger0ani+aeI1 Aoja *$ naAon 3i%e--$*a1 o%jav-jeno. $ ?ainz$ ;#B;1 *'a-no
*'aja-a na dnevno0 red$1 a na drGavno0 *$ i& *a%or$ $ Dor0*$ L;B!;M *aGe-i $ ;"" (ri'$G%i1
Ari'izira-i *$ veo0a Ge*'oAo A$rija-ni (orez i *$d*Ai (oredaA. J=) od vre0ena razvijeno. *rednje.
vijeAa 4rAva *e *ve vi)e j$ridizira-a. Nera*(o-oGenje (re0a 4rAvi Aao $*'anovi *ve je vi)ef $zi0a-o
0a&a. ?no.i *$ *e odvra@a-i od 'e Hvid-jiveI i o%ra@a-i (o*ve d$&ovnoj1 Hnevid-jivojI 4rAvi. ?i*ao
o 4rAvi HD$&a Sve'o.aI LE++-e*ia *(iri'$a-i*IM1 Aoja @e za0ijeni'i (o*'oje@$ (a(in*A$ 4rAv$1
razvio je o(e' Giovanni di Fiore LN-!"!M1 a Nranjeva,Ai *(iri'$a-+i *$ je $ ;7>;#. *'o-je@$ ra)iri-i
)iro0 *vije'a. Ta *e 0i*ao *-i-a * a(oAa-i('i,Ai0 o,eAivanji0a i o%-iAova-a nov$1 *$%jeA'ivn$
(o%oGno*'1 Aoja je ,e*'o *voje re-i.iozno zadovo-jenje 'raGi-a izvan 4rAve.
Ta Hnova (o%oGno*'I nije 0ora-a %i'i ne(rija'e-j*Ai ra*(o-oGena (re0a 4rAvi > 0o.-a *e
Are'a'i $*(oredo * 4rAvo0. evotio moderna" Aoj$ je za*novao Nizoze0a+ Ger&ard Groo'e
L;7#">;7:#M oAo .odine ;7:". $ Deven'er$1 o*'a-a je1 na (ri0jer1 *a*vi0 i (o'($no vjerna 4rAvi.
Ona je *0jera-a (re0a naro,i'oj o*o%noj $n$'ra)njoj (o%oGno*'i Aoja *voj$ nad$ ne +r(i 'o-iAo iz
*$dje-ovanja $ +rAveno0 %o.o*-$Gj$ i *aAra0en'i0a1 ne.o 0no.o vi)e iz 'i&o. (ro0a'ranja
Kri*'ove 0$Ae i d$&a Pro(ovijedi na .ori. U (ozna'o0 dje-$ HNa*-jed$j Kri*'aI To0e Ke0(en+a
LP ;#8;M1 Aoji je (o'je+ao iz Ar$.a Groo'eovi& $,eniAa > Hra@e zajedni,Ao. Givo'aI1 4rAva i
*aAra0en'i jedva i0aj$ AaAv$ $-o.$. TeGi)'e *e *'av-ja na o*o%no ,i'anje i%-ije. SaAra0en'i1 a
na(o*e *ve'a 0i*na Gr'va1 ne doGiv-javaj$ *e vi)e Aao *aAra0en'a-no (o*ada)njenje Gr've AriGa1 ve@
Aao (ri.oda za o*o%n$ (o%oGn$ vjeG%$. Ti0 $0anjenje0 vrijedno*'i 4rAve i *aAra0en'a-no. reda
*(a*enja $'ira-a je devotio moderna" Aoja je (o *e%i 'eGi-a za $n$'ra)njo0 +rAveno0 reNor0o01 H($'
3$'&erovo0 *(iri'$a-iz0$I LI*er-o&M.
B. Da *e (oja0 4rAve -i)io *vaAo. *adrGaja1 najvi)e je (ridonio nominali1am en.-e*Ao.
Nranjeva,Ao. 'eo-o.a Di--ia0a O++a0a L;!<">;7#<M1 Aoji je $ *voje0 *(i*$ HVia 0odernaI
za%a+ivao i Ge*'oAo (o%ijao ($' )'o .a je za+r'ao To0a AAvin*Ai LHVia an'iW$aIM. Un$'ra)nje
(odreFivanje Aoje je To0a za(aGao (o*v$da $ *'vorenj$ i Aoje 0$ je o0o.$@i-o da $*(oreFivanje0
*-i,no*'i Lana-o.ia en'i*M iz (rirode zaA-j$,i da (o*'oji o. LdoAazivanje o.a iz (rirodeM1 (ro.-a*io
je O++a0 ne0o.$@i0. Iz0eF$ naravi i nadnaravi ne0a niAaAvo. 0o*'a. o. i ,ovjeA odije-jeni *$
jedan od dr$.o.a ne(re0o*'ivi0 jazo01 Aoji -j$d*Ai $0 ne 0oGe *v-ada'i. Sa0o aAo *e o.
,ovjeA$ o%javi 0oGe ,ovjeA o nje0$ ne)'o dozna'i. Ne(ovjerenj$ (re0a -j$d*Ao0 $0$ i (rirodi
od.ovara-o je O++a0ovo (o$zdanje $ o%jav$. Po nje0$1 *a0o o%jav-jeno Sve'o (i*0o je*' o*nova i
izvor na)e vjere2 ovdje *e nazrijeva 3$'&erovo na,e-o H*o-a S+ri('$raI. Nada-je1 -j$d*Ai je raz$0
%e*(o0o@an1 *a0o vjera 0oGe dove*'i do *(oznaje o.a i *(a*enja > '$ ra*(oznaje0o 3$'&erovo
na,e-o H*o-a Nide*I. Najzad1 -j$d*Aa narav *a0a (o *e%i nije ni za)'o *(o*o%na. Sve je *a0o 0i-o*'1
0i-o*' i ni)'a dr$.o. To0ina na$Aa da 0i-o*' (re'(o*'av-ja narav i na njoj .radi1 nije na-azi-o
(odr)Ae $ O++a0ovoj *Ae(*i (re0a (rirodi. 3$'&er je Aa*nije (ri&va'io i da-je razvio na$A$ H*o-a
.ra'iaI. Nje.ovo je Arivovjerje $ 'o0e )'o je a(*o-$'izirao 'e 'ri H*o-aI.
U onoj 0jeri $ Aojoj *e no0ina-iza0 *ve vi)e o*-anjao iskljuivo na vjer$ $ o%jav$1 $ 'oj *e
0jeri *0anjiva-o i zna,enje *aAra0en'a i *aAra0en'a-ne 4rAve $ (ore'A$ *(a*enja. U (o're%i ,ovjeA
*e 0oGe i %ez nji& *(a*i'i. 3$'&er je izri,i'o (ri&va'io O++a0ov$ na$A$. Njezino zna,enje za razvoj
reNor0a+ije (o*ve je %je-odano.
;;8
=. ?eF$ $zroAe reNor0a+ije najzad 0oGe0o (ri%roji'i na(o*e jo) humani1am i $i$lici1am"
odno*no evan!eli1am. Novije i*'raGivanje ja*no je $*'vrdi-o da je ve@ (rije reNor0a+ije (o*'ojao
$ve-iAe ra)iren H%i%-ij*Ai (oAre'I. 3$'&er nije Sve'o (i*0o Hizv$Aao i*(od A-$(eIQ na(ro'iv1 on je
*a0 izra*'ao iz 'o. Hevan.e-iz0aI. Devo'io 0oderna1 o++a0iza0 i Ar)@an*Ai &$0aniza0 %i-i *$
o*novni $zroA vra@anja A Sve'o0 (i*0$. Si.$rno %i %i%-ij*Ai (oAre' o*'ao $ Aa'o-i,Aoj 4rAvi
*naGnije $do0a@en da .a reNor0a'ori *vojo0 jedno*'rano)@$ L*o-aM ni*$ (re'jerano na.-a)ava-i i
*voja'a-i. Eraz0o Ro''erda0*Ai1 Ara-j &$0ani*'a1 *'eAao je ve-iAe za*-$.e za %i%-i+iza0. Eraz0ovo
zna,enje za reNor0a+ij$ za&'ijeva da *e nje.ovo0 -i,no)@$ (o'anje (oza%avi0o.
O7:
ERAZ?O ROTTERDA?SKI I /U?ANIZA?
Eraz0o je roFen ;#=<. $ Ro''erda0$ Aao *in *ve@eniAa i A@erAe neAo. -ije,niAaQ *'eAao je
od-i,no o%razovanje $ *-avnoj &$0ani*'i,Aoj )Ao-i $ Deven'er$ L;#8#>;#:#M. Kod Hra@e
zajedni,Ao. Givo'aI $(oznao je devo'ione0 0oderna0. Godine ;#:=. *'$(i $ E00a$*1 a$.$*'in*A$
zajedni+$ re.$-arni& AanoniAa1 i ondje %iva L;#<!M zareFen za *ve@eniAa. Kao 'ajniA Aa0%rej*Ao.
L4a0%raiM %i*A$(a L;#<79;#<BM 'e Aao *'$den' $ Pariz$ L;#<B9;#<<M 0ar-jivo *e %avio
&$0ani*'i,Ai0 *'$dije0. o-je je (oznavao A-a*i,n$ -a'in)'in$ no *voj 0a'erinji jeziA. Ci'av .a je
niz -a'in*Ai& vjeG%eni+a i .ra0a'iAa $*Aoro (ro*-avio Aao &$0ani*'$. One *$ (ridonije-e 'o0e da je
-a'in*Ai (o*'ao jeziAo0 $,enjaA`.
U En.-e*Aoj L;#<<>;B""M $(ozna *e Eraz0o * d$%oAi0 i (o%oGni0 Ar)@an*Ai0
&$0aniz0o0Q (renije-i *$ 0$ .a To0a ?or$*1 Jo&n Fi*&er Ldva *ve+a 4rAveM i Jo&n 4o-e'1 * Aoji0
je %io (ri*an (rija'e-j. 4o-e' .a je $($'io da *e %avi Sve'i0 (i*0o0. Na$,io je .r,Ai i &e%rej*Ai1 'e
.odine ;B;=. izda (rvo Ari'i,Ao izdanje .r,Ao. Novo. zavje'a1 i 'i0e je odjedno0 (o*'ao (rvaAo0
Ar)@an*Ao. &$0aniz0a i %i%-i+iz0a. To0 je izdanj$ na(i*ao i*+r(an (red.ovor $ Aoje0 je iz-oGio
*voje 0i*-i o reNor0i 4rAve i reNor0i 'eo-o.ije1 Aoja %i %i-a (o'($no (roGe'a Sve'i0 (i*0o0.
Eraz0o je ve@ $ *voji0 dje-i0a HEn+&iridion 0i-i'i* +&ri*'ianiI L;B"7M i H3a$* *'$-'i'iaeI
L;B"<M o)'ri0 *arAaz0o0 Ari'izirao -o)e (ri-iAe $ 4rAvi i $ Givo'$. Sad je $ *voje0 $vod$ $ Novi
zavje' razvio *voj$ HKri*'ov$ Ni-ozoNij$I LP&i-o*o(&ia 4&ri*'iMQ 'o je o%-iAovanje Givo'a Aoje (o-azi
od Pro(ovijedi na .ori. Tre%a da v-ada jedno*'avni1 (ri(ro*'i d$& evanFe-ja1 a $A-oni'i 're%a *$vi)ni
'ere' +rAveni& (redaja. HTo--an'$r a%$*$*1 non *$%*'an'iaI. Z-o$(o're%e *e 0oraj$ $A-oni'i1 a-i %i' *e
Ar)@an*Ae vjere ne *0ije dira'i > %i-a je nje.ova -ozinAa.
Ti0 *voji0 (rodoro0 na,eo je Eraz0o .or$@e (i'anje *vo. vre0ena i *'var reNor0e
(ovezao * evanFe-je0. Sve *$ o,i %i-e $(r'e $ nj. /o@e -i Eraz0o %i'i ,ovjeA Aoji @e (oAren$'i
'o-iAo G$Fen$ reNor0$Y /$0ani*'i *$ .a Aova-i $ zvijezde. Sav je *vije' %io (ri(ravan da .a (o*-$)a.
Na,e-a Aoja je (ro(ovijedao2 (rava reNor0a Ar)@an*Ao. Givo'a 're%a da Arene od izvora1 'j. od
Sve'o. (i*0a i ,i*'e1 (ri(ro*'e %i%-ij*Ae 'eo-o.ije1 (o'($no *$ od.ovara-a ono0e za ,i0 *$ *vi 'eGi-i.
Svije' je od$)ev-jeno (ri&va@ao nje.ove (rijed-o.e o reNor0i.
Tada *e (ojavio ?ar'in 3$'&er. TeA naAon -aj(+i)Ae L3ei(zi.M di*($'e (ri0ije'io .a je
Eraz0o. Vidio je $ nje0$ &$0ani*'i,Ao. *avezniAa (a .a o&ra%rio. U*Aoro *e 3$'&erova *$d%ina
na)-a $ nje.ovi0 r$Aa0a. U *'$deno0 ;B!". *a*'ao *e $ Ko-n$ * Friedri+&o0 ?$dri01 3$'&erovi0
ze0a-j*Ai0 .o*(odaro0. Friedri+& .a je (i'ao )'o 0i*-i o 3$'&er$1 i Eraz0o je iz%orno.a Aneza
o&ra%rio neAa 3$'&era jo) vi)e (o0o.ne. U*Aoro *e1 0eF$'i01 (onovno odije-io od %$rno. i
*'ra*'veno. Ri''en%$r)Ao. redovniAa. I*'an,ani o*je@aj $,enjaAa1 nje.ov o('i0iza0 Aoji je $ (rirodi
vidio *a0o do%ro1 a $ *-o%odi d$&a LH-i%er'a* *(iri'$*IM n$Gn$ (re'(o*'avA$ *ve.a -j$d*Ao.
o%razovanja i *vaAe (rave (o%oGno*'i1 (rozreo je 3$'&erov no0ina-i*'i,Ai *Ae('i+iza0 (re0a
(rirodi i raz$0$. U *voje0 *(i*$ HO *-o%odnoj vo-jiI L;B!#M za(o,eo je *voj$ Ari'iA$. 3$'&er 0$
od0a& veo0a Ge*'oAo od.ovori (ro'$*(i*o0 HO ne*-o%odnoj vo-jiI L;B!BM. Ka*nije je 3$'&er
izjav-jivao AaAo je Eraz0o jedini nje.ov (ro'ivniA Aoji je 'o,no (o.odio *rG nje.ove na$Ae. Eraz0o
;;:
je jo) jedno0 (i*ao (ro'iv 3$'&era L;B!=>;B!8M. Od 'o. @e vre0ena o)'ro od%ija'i -$'erov*Ao
$,enje. Ve@ina *e *'ariji& &$0ani*'a $ 'o0e * nji0e *-a.a-a.
Od .odine ;B!;. Givio je Eraz0o $ a*e-$ i izdavao dje-a +rAveni& o'a+a. Kad je ;B!<.
reNor0a+ija na*i-no $vedena $ a*e-1 (o%je.ne Eraz0o (red njo0 $ Frei%$r. $ rei*.a$$. Iz 'o.
0je*'a $'je+ao je na ra*(rave a$.*%$r)Ao. drGavno. *a%ora L;B7"M. Ne(re*'ano je o(o0injao i
0irio. O*$Fivao je *vaAo na*i-je (ro'iv novovjera+a. OvaAo je 0i*-io2 %o-je 'r(je'i -$'erov*Ai (oAre'
ne.o-i ra*(iri'i vjer*Ai ra'. Vrije0e @e ve@ iz-ije,i'iQ do'-e 're%a redovniAa L3$'&eraM i dr$.e Nana'iAe
izo-ira'i i (reAin$'i neAo vrije0e * nji0aQ onda @e *r+e i $0 (onovno na@i ($' A jedin*'v$. Nje.ova
je -ozinAa .-a*i-a2 HS-o%odo0 d$&a do (rave (o%oGno*'iI. Ne (rije'i (ravoj Ar)@an*Aoj vjeri i (ravoj
(o%oGno*'i o(a*no*' z%o. znanja > o(a*no*' do-azi od neznanja i neo%razovano*'i1 jer oni ,ine
,ovjeAa *A$,eni0 i z%o. 'o.a ne*'r(-jivi01 Nana'i,ni0 i ra'o%orni0. UGa*avao *e .a-a0e1
Nana'i,no. i %ezo%zirno. na*'$(a novo'ara. U i*'i 0a&1 ne$0orno je o(o0injao da *e i Aa'o-i,Ai
'a%or 0ora oAani'i o.rani,eni&1 'vrdoAorni& *'ari& 'radi+ija. Svoj je ($' 'raGio iz0eF$ 'i& dvij$
Arajno*'i.
U0ro je ;B7=. $ a*e-$1 Aa0o *e Ara'Ao vrije0e (rije *0r'i %io vra'io. Nje.ovi (o*-jednji
ve-iAi *(i*i (o*ve@eni *$ (onovno0 $jedinjenj$ LHDe *aroienda e++-e*iae +on+ordiaI1 ;B77M. Ti0
*(i*i0a za*novao je 'zv. 'eo-o.ij$ (o*redovanja1 Aoja je d$.o vre0ena i0a-a 0no.o (ri*'a)a1
na(o*e $ Aa'o-i,Ao0 'a%or$ LDi'ze-1 PN-$.1 4a**anderM1 a-i nje.ova-i *$ je i na (ro'e*'an'*Aoj *'rani
-j$di Aao ?e-an+&'&on i $'zer. U 0no.i0 Arajevi0a1 na(o*e na donjoj Rajni1 Heraz0ijaniza0I je
jo) d$.o dje-ovao i (o0a.ao da Aa'o-i+i i -$'erov+i Give 0irno jedni (oAraj dr$.i&. Kona,no *$ .a
)ezde*e'i& .odina *0rvi-i AonNe*iona-ni 'a%ori1 Aoji *$ $ 0eF$vre0en$ %i-i oja,a-i.
Vrednovanje eraz0ov*Ao5&$0ani*'i,Ao. (oA$)aja (o*redovanja jo) je i dan5dana* raz-i,i'o.
Jedni $ nje0$ vide H're@$ *na.$I $ %or%i AonNe*ija i Ga-e )'o nije do)ao do (ravo. za0a&a LFr.
/eerM. Dr$.i 0$ (ri.ovaraj$ )'o je $%-aGio 'eo-o)Aa *'anovi)'a i *vojo0 neja*no@o0 $ve-iAe
na)'e'io Aa'o-i,Aoj 4rAvi1 na(o*e njezinoj do.0i LJ. 3or'zM. Dr$.i o(e' 0i*-e da je H%a) *'ari
Eraz0o %io na i*(ravno0 ($'$I LK. A. ?ei**in.erM1 a $ najnovije vrije0e ja*no je doAazano da *'ari
Ar)@an*Ai &$0ani*' Eraz0o nije %io ni nedo.0a'*Ai *Ae('iA ni neAi *-o%odni 0i*-i-a+1 ve@ $vjereni
vjerniA1 Aa'o-iA i 'eo-o. vjeran o%javi i odan 4rAvi LOe-ri+&M. Kona,ni *$d jo) nije done*en.
O7<
?ARTIN 3UT/ER. NJEGOV RAZVOJ U REFOR?ATORA
HRije'Ao je Aad za .o-e01 radiAa-no (revra'ni (ovije*ni (ro+e* > za revo-$+ij$ ve-iAo. *'i-a
> o*o%a (ojedin+a i0a-a 'o-iAo zna,enje Aao ono Aoje ?ar'in 3$'&er i0a za reNor0a+ij$I LJ.
3or'zM. IaAo ReNor0a'or nije izreAao .o'ovo ni jedn$ 0i*ao Aoj$ ve@ (rije nje.a ne %i ne'Ao
(o0i*-io i izreAao1 i(aA je *ve0$ $'i*n$o *voj1 'o-iAo o*o%ni (e,a'1 da je 'o i(aA novo i da *$ 'o
*$vre0eni+i o*je'i-i Aao ne)'o novo. ReNor0a+ija je 3$'&erovo najo*o%nije dje-o. Pri 'o0 o*'aje (o
*'rani ,injeni+a da je 3$'&er *av (oAre' ra*(irio (o'($no ne&o'i+e. On je *a*$o i*Ar$ $ %$re (re($no
%ar$'a $ Aoje0 *e na*-a.ao *av re-i.iozni1 d$&ovni1 (o-i'i,Ai i dr$)'veni ne0ir nje.ova vre0ena. No
3$'&er je (oGar$1 *i-ovi'o0 *na.o0 *voje o*o%no*'i1 dao ne*av-adiv$ (ro%ojn$ *i-$.
;. &atolika slika o .utheru iz 'e0e-ja *e iz0ijeni-a naAon iz-a.anja /. DeniN-ea L;<"#5
;<"<M i /. Gri*ara L;<!; > ;<7"M. Ne0i-a (o-e0iAa $*'$(i-a je 0je*'o na*'ojanj$ da *e ReNor0a'or
*&va'i i o%ja*ni iz nje.ova vre0ena i nje.ova &'ijenja. U ,e*'i'o*' nje.ovi& reNor0a'or*Ai& na0jera
ni'Ao ne *$0nja1 a jednaAo ni $ 'o da -i je %i-a o(ravdana nje.ova 'eGnja da 0$,no *'anje
Aa*no*rednjovjeAovne 4rAve iz 'e0e-ja reNor0ira. Pa aAo *e *'var i (o%-iGe *a.-eda1 0ora0o do@i
do zaA-j$,Aa da je 3$'&er za(ravo %io *a0o (red*'avniA reNor0ni& 'eGnji Aoje *$ *e *naGno
raz0a&a-e $n$'ar 4rAve. Prava je 'ra.edija )'o on *voji0 *naGni0 na*'$(o0 nije o*'ao $n$'ar
4rAve1 ne.o je (o*'ao reNor0a'or (ro'iv nje.
Kad *e 3$'&er ;B;8. o%orio na Te'ze-ov$ 'r.ovin$ o(ro*'i0a1 o*je'io *e odvje'niAo0 ,i*'e
+rAvene na$Ae (ro'iv z-o$(o're%e Aoja *e vr)i-a *ve'i0 *'vari0a na $(ravo *ra0o'an na,in. Nje.ov
;;<
o%ra,$n * do0iniAan+e0 %io je1 0eF$'i01 ve@ za*jenjen ne*$.-a*i+a0a $ 0i)-jenj$ 'eo-o)Ai& )Ao-a.
U nje.ovi0 no0ina-i*'i,Ao5oAa0ov*Ai0 LO++a0M (o.-edi0a (o*'av-ja-a *$ *e (oneAa (i'anja
dr$.a,ije ne.o-i $ 'o0i*'i,Ao5Aa*no*Ao-a*'i,Ai01 Aoja je za*'$(ao Te'ze-. ?no.e (ro%-e0e
(redreNor0a'or*Ae 'eo-o.ije nije jo) *-$G%ena 4rAva %i-a razja*ni-a > i*'o0 je Triden'*Ai *a%or
$A-onio ne*i.$rno*'. Sve do'-e 0o.-o *e o 'i0 (i'anji0a $ )Ao-a0a *-o%odno ra*(rav-ja'i. Te'ze- je
*voje 0i)-jenje izno*io Aao na$A$ 4rAve1 a *e%e (o*'av-jao Aao *$+a1 i 'i0e izazvao 3$'&erov
od.ovorQ $ *A-ad$ * 3$'&erovi0 'e0(era0en'o01 'aj je od.ovor %io jednaAo jedno*'ran i .r$%. TaAo
*e )Ao-*Aa ra*(rava (re'vori-a $ na,e-ni o%ra,$n1 (ri ,e0$ %i > dana* 'o *0ije0o re@i >
'o0i*'i,Aa (ozi+ija %i-a %o-ja1 *a0o da j$ je ne'Ao na$,avao $ njezin$ ,i*'$ o%-iA$.
?no.i %i -$'erov*Ai na(adaji na na$A$ 4rAve %i-i *$vi)ni da je (redreNor0*Aa1 Aa'o-i,Aa
'eo-o.ija %i-a ja*nija. To *e 0oGe jednaAo ja*no (oAaza'i na (i'anj$ o(ro*'a Aao i na na$+i o o(5
ravdanj$1 na *&va@anj$ 0i*ne Gr've i *aAra0en'a1 na na$+i o 4rAvi1 a na(o*e o (a(in*Ao0 (ri0a'$
> da *(o0ene0o *a0o neAo-iAo %i'ni& 'o,aAa. A .-avn$ Arivnj$ za '$ neja*no@$ *no*i
no0ina-i*'i,Aa 'eo-o.ija. 3$'&er je $ njoj odra*'ao1 Givio je od nje i izri,i'o j$ je (ri&va@ao Aao
*voj$. Prav$ 'o0i*'i,A$ *Ao-a*'iA$ jedva je i (oznavao. I doA je *ve .-edao Aroz *voje
no0ina-i*'i,Ae nao,ari1 0no.e *$ 0$ *e *'vari (ri,inja-e Aao Aa'o-i,Aa na$Aa1 a za(ravo $o(@e ni*$
%i-e Aa'o-i,Ae1 ne.o no0ina-i*'i,Ae. TaAo je $ *e%i $ni)'io Aa'o-i,an*'vo Aoje 'o $ *'varno*'i i nije %i5
-o L3or'zM. Uz 'o1 *voji0 je ,e*'o izo%-i,eni0 (riAazi0a Aa'o-i,Ae na$Ae zna,ajno (ridonio da *e
neja*no@e jo) i (ove@aj$. Ta *'varna Ari'iAa i0a *voje o(ravdanje. Na njoj *e 'e0e-ji i*'in*Aa 'ra.iAa
reNor0a+ije. Ona je $*Ao (ovezana * 3$'&erovi0 'eo-o)Ai0 *'avovi0a i nje.ovi0 o*o%ni0
zna,ajAa0a.
!. .utherov ra1voj. RoFenje ;". *'$deno. ;#:7. $ *iro0a)noj o%i'e-ji $ Ei*-e%en$1 odra*'ao
je $ ?an*Ne-d$1 .dje je nje.ov o'a+ /an* 3$der LT 3o'&arM *e%i za*novao nov$ e.zi*'en+ij$ Aao
r$dar. Ondje je ?ar'in ($ni0 (-$@i0a $di*ao a'0o*Ner$ Aa*no*rednjovjeAovne ($,Ae (o%oGno*'i1 o
Aojoj *0o (rije .ovori-i. T-a(nja o vje)'i+a0a1 vjera $ Fav-a1 a (ored 'o.a i Arajnje (raznovjerje
i0a-i *$ (ri 'o0 ne0a-$ $-o.$. K 'o0e je 'a (o%oGno*' %i-a (o'($no vezana $z 4rAv$2 -j$di *$
Givje-i $ 4rAvi i * 4rAvo01 onaAo AaAo je 4rAva Givje-a $ narod$ i * narodo0. I ($' Aoji0 je
(ro-azi-o ?ar'inovo o%razovanje $A-o(-jen je $ +rAveni Givo'2 o*novna )Ao-a $ ?an*Ne-d$ L;#:<>
;#<BM1 -a'in*Aa )Ao-a $ ?a.de%$r.$ L;#<=9<8M1 .dje je *'anovao Aod ra@e zajedni,Ao. Givo'a i Aod
nji& $(io d$& Hdevo'ioni* 0odernaeIQ onda Ei*ena+& L;#<:>;B";M1 .dje je $ viAar$ ra$n$ *$*reo
(ravo. *ve@eni,Ao. (rija'e-ja. Godine ;B";. (o)ao je na *ve$,i-i)'e $ ErN$r'$1 .dje je *vr)io
Ni-ozoN*Ai o*novni 'e,aj L;B"BM i (o*'ao 0a.i*'er ar'i$0.
ErN$r' je za 3$'&erovo 'eo-o)Ao $*0jeravanje %io izvanredno zna,ajan. OAa0ov*Ao5
no0ina-i*'i,Aa Hvia 0odernaI $ Ni-ozoNiji i 'eo-o.iji *'avi-a .a je Aao 0-ado.1 (rije0-jivo. ,ovjeAa
$ re-i.iozno (o-je na(e'o*'i iz0eF$ o.a i ,ovjeAa. DoGiv-javao je ve-i,in$ i (o*ve0a)njo*' oGje
vo-je1 (red Aojo0 %ijedni -j$d*Ai +rvi@ (ro(ada $ ni)'avi-oQ na$,io je da *ve *&va@a i raz$0ijeva
(o-aze@i od oGje vo-je i *$da. Grije& i 0i-o*'1 do%ro i z-o ne ovi*e o ,ovjeA$ ne.o o o.$. AAo
o. ,ovjeAa 0i-o*'ivo (o.-eda1 onda je ,ovjeA do%ar1 (o.-eda -i na nj .njevno1 ,ovjeA je zao. AAo
&o@e1 0oGe o. i .re)niAa 0i-o*'ivo .-eda'i2 onda je .re)niA o(ravdan1 daA-e H(ravedanIQ on
dod$)e o*'aje .re)niA1 a-i .a o. *0a'ra o(ravdani0 L*i0$- i$*'$* > *i0$- (e++a'orM. o. je $
(odje-jivanj$ 0i-o*'i (o'($no *-o%odan1 ,aA i *a0ovo-jan. CovjeA (ri 'o0 ne 0oGe ni)'a $,ini'i2
0oGe *e *a0o nada'i i (o$zda'i da @e 0$ o. %i'i 0i-o*'iv. On *e 0ora o%ra@a'i o.$ $ (o'($no0
(redanj$. Ne 0o.$ 0$ (o0o@i ni *aAra0en'i1 ni 4rAva Aao $*'anova *(a*enja. Po*rijedi je *a0o
nje.ovo *$%jeA'ivno drGanje.
?ar'inov je o'a+ Ge-io da 0$ *in (o*'ane (ravniA. Kad je -je'i ;B"B. (onovno ($'ovao $
ErN$r'1 zavje'ovao *e $ 'e)Aoj o-$ji1 $ 'ren$'A$ Aad je Araj nje.a $dario .ro01 da @e (o@i $ *a0o*'an
L!. *r(nja ;B"BM. S (reve-iAo0 G$r%o01 a-i $ d$)i ve@ *(re0an1 javio *e ve@ ;8. *r(nja *'ro.i0
a$.$*'inov*Ai0 ($*'inja+i0a Lere0i'i0aM $ ErN$r'$. NaAon novi+ija'a zareFen je ondje1 7. 'ravnja
;B"81 za *ve@eniAa i 'eA 'ada za(o,eo (ravi *'$dij 'eo-o.ije $ ErN$r'$. Taj *e *'$dij za*nivao na
*'ro.o no0ina-i*'i,Aoj 'eo-o.iji Ga%rie-a ie-*a. Ka*nije je 3$'&er ,e)@e (ri,ao o $Ga*ni0
;!"
$n$'ra)nji0 %or%a0a )'o i& je (roGiv-javao $ vrije0e *voje. *a0o*'an*Ao. Givo'a. av-jenje
A$.$*'inovo0 na$Ao0 o 0i-o*'i i (redodreFenj$ > a A$.$*'in je o'a+ nje.ova reda > v-a*'i'i1
o*o%ni doGiv-jaj .rije&a 'e oAa0i*'i,Ao5no0ina-i*'i,Aa1 (o*ve vo-$n'ari*'i,Aa na$Aa o o.$1 *ve je
'o zajedno dje-ova-o i dove-o 3$'&era na r$% re-i.iozno5'eo-o)Ae Aa'a*'roNe. O%$zi0a-a .a je i neAa
'je*Ao%a z%o. (redodreFenja. O*je@ao je ne$*(je& i (ro0a)aj1 ,ini-o 0$ *e da .a je o. o*'avio i
(roA-eo1 i 'aAo je (ao $ d$%oA$ (o'i)'eno*'. Nije 0$ 0o.-a (o0o@i ,e*'o (onav-jana i*(ovijed1 nije
0$ (o0o.-a ni 4rAva *voji0 *aAra0en'i0a. Ni ina,e nije on1 $*-ijed *vo. no0ina-i*'i,Ao. od.oja1
i0ao i*(ravno. *'ava (re0a *aAra0en'i0a. Tje)i-e *$ .a jedino i *0iriva-e rije,i Jo&anne*a
S'a$(i'za1 nje.ova redovni,Ao. (o.-avara1 Aoji .a je $($@ivao neAa ne 0oz.a i ne i*(i'$je da -i je
(redodreFen1 ne.o da radije (ro0a'ra rane I*$*a Kri*'a Aoji je za na* $0ro i *voj$ 0$A$ (rinio Aao
zadovo-j)'in$ za na* *vo0 O+$.
3$'&er je $ 0eF$vre0en$ *voj 'eo-o)Ai *'$dij na*'avio $ Di''en%er.$ L;B":9;B"<M i ondje
naAon (reAida z%o. ($'ovanja $ Ri0 L;B;">;B;;M (o*'ao doA'oro0 'eo-o.ije. Godine ;B;!.
(re$zeo je %i%-ij*A$ Aa'edr$1 Aoj$ je (rije $ Di''en%er.$ drGao S'a$(i'z1 i (redavao je o (*a-0i0a
L;B;7 > ;B;BM1 Po*-ani+i Ri0-jani0a L;B;B>;B;=M1 o Po*-ani+i Ga-a@ani0a L;B;=>;B;8M1
Po*-ani+i /e%reji0a L;B;8>;B;:M1 a onda (onovno o (*a-0i0a L;B;:>;B;<M. Ta nje.ova rana
(redavanja1 od Aoji& *$ *a,$vani dije-o0 nje.ovi v-a*'i'i r$Ao(i*i1 dije-o0 *'$den'*Ae %i-je)Ae1 daj$
na0 odreFen$ *-iA$ AaAo *e $ *vojoj $n$'ra)njo*'i razvijao $ reNor0a'ora. U 'o0 oAvir$ zna,ajan je
HdoGiv-jaj $ A$-iI vi''en%$r)Ao. *a0o*'ana. U Aa*ne *a'e *in$-o je 3$'&er$1 doA je ,i'ao Po*-ani+$
Ri0-jani0a ;1;81 )'o zna,i H(ravedno*'I oGja. Ne(re*'ano .a je iz d$%ine nje.ove re-i.iozne
od.ovorno*'i *a-ije'a-o (i'anje2
HKaAo da naFe0 0i-o*'ivo. o.aYI Nje.ov (ro%-e0 nije %io 'o-iAo (*i&o-o)Ai Ao-iAo
'eo-o)Ai. On je $ *voje0 raz0i)-janj$ (o*$0njao $ o.a i *ada *e %orio za nov$ oGj$ *-iA$. Tada
je o'Ario da HoGja (ravedno*'I o Aojoj *e .ovori $ Ri0 ;1;8 nije ona *'ro.a *$da,Aa (ravedno*' (o
Aojoj o. ne0i-o*rdno0 *'ro.o)@$ *$di *iro0a)no0 .re)niA$1 ve@ (ravedno*' ($na 0i-o*'i1 (o
Aojoj o. z%o. (o0ir%ene 0$Ae *vo.a -j$%-jeno.a Sina *a0o (o 0i-o*rF$ *voje0$ do%ro*'ivo
.-eda na .re)no. vjerniAa i 'aAo .a ,ini H(ravedni0I.
Pi'a0o *e2 Aad *e za(ravo z%io 'aj doGiv-jaj $ A$-i1 i )'o je $ nje0$ *adrGajno novoY
Prije *$ (ro'e*'an'*Ai 'eo-ozi *vi odreda na.inja-i 'o0e da .a da'iraj$ odvi)e rano LK. /o--2
;B;;9;B;!Q O. S+&ee-2 ;B;!9;B;7MQ (ri 'o0 i& je vodi-a 'eGnja da (o,e'aA reNor0a+ije *'ave $ )'o
ranije vrije0e. Ka'o-i,Ai *$ 'eo-ozi (i'a-i .)'o je $ 'o0 o'Ari@$ 0i-o*rdno. i 0i-o*'ivo. o.a 'i(i,no
reNor0a'or*Ae 3$'&er je > AaG$ > *a0o (rev-adao $ *e%i no0ina-i*'i,A$ (redodG%$ *a0ovo-jno.
o.a z%o. Aoje je *ve do'ad 'r(ioQ novo*'e,ena *-iAa o o.$ je*' Aa'o-i,Aa1 i on *e A njoj *a0o
vra'io. Sav HdoGiv-jaj $ A$-iI i0a *e (re0a 'o0e '$0a,i'i Aa'o-i,Ai. T$ 'ez$ Aao da je (odrGava-o
$(ravo rano da'iranje2 $ 'o je vrije0e 3$'&er $ *voje0 0i)-jenj$ i o*je@anj$ *i.$rno jo) %io Aa'o-iA.
Sa0o je Aa'o-i,Ai (ovje*ni,ar /. Gri*ar doGiv-jaj $ A$-i da'irao $ Aa*nije vrije0e2
;B;:9;B;<. On *e (ri 'o0 o*-anja na navode Aoje je iznio *a0 3$'&er $ *voje0 'zv. Hve-iAo0
*vjedo,an*'v$I iz .odine ;B#BQ 'a 0$ je *(oznaja *in$-a (rije no )'o je (odr$.i ($' (redavao
(*a-0e. Ta dr$.a (redavanja o (*a-0i0a drGao je ;B;:5;B;<. U (o*-jednje vrije0e $z 'o da'iranje
(ri*'ao je i evan.e-i*'i,Ai 'eo-o. E. izer i $jedno doAazao da je 3$'&er $ 'o vrije0e *'varno doGivio
$n$'ra)nji (reo%raGaj. Ve@ $ vrije0e Aad je (rije 'o.a (redavao o Po*-ani+i /e%reji0a1 -je'i ;B;81
(o*$0njao je1 AaAo *e 'o ja*no vidi1 $ 'radi+iona-no Aa'o-i,Ao (oi0anje 4rAve i *aAra0ena'a i
o%-iAovao $ *e%i nov$ (redodG%$ o o(ravdanj$ Aoje (roiz-azi *a0o iz vjere.
Pre0a 'o0i*'i,Ao5*Ao-a*'i,Aoj na$+i *aAra0en'i *$ od Kri*'a $*'anov-jeni znaAovi Aoji HeS
o(ere o(era'oI *adrGavaj$ i (reno*e 0i-o*' oni0a Aoji i& * vjero0 (ri0aj$ i Aoji 0i-o*'i ne
(o*'av-jaj$ za(reAeQ za (ri0anje *e 'raGi vjera1 a *aAra0en'a-ni znaA (reno*i 0i-o*'. 3$'&er (ori,e
vrijedno*' znaAa i *0a'ra da *e 0i-o*' (reno*i HjedinoI vjero0 L*o-a NideM. Ti0e vjera do%iva novi
iz.-ed. To0a j$ je AAvin*Ai $*Ao (ovezao * raz$0o02 (o nje0$1 HvjeraI zna,i (rije *ve.a da *e
o%jav-jene i*'ine *0a'raj$ i*'ini'i0 i da *e (ri&va@aj$. A da je 'o (ri&va@anje i*'ine i *'var *r+a1 'o *$
Aa*niji *Ao-a*'i+i i *$vi)e (o'i*n$-i $ (ozadin$. A $(ravo je 'o 3$'&er $ doGiv-jaj$ $ A$-i za *e%e
;!;
o*o%no (onovno o'Ario i iz 'o.a (ov$Aao zaA-j$,aA. H4orde eni0 +redi'$r ad i$*'i'ia0I LRi0. ;"1
;"M. Vjera je *'var (o$zdanja1 ona 'o (o*'aje nanovo Z 3$'&er (ri 'o0 o'Ariva ne)'o )'o je %i-o *a0o
za0ra,eno i (o'i*n$'o $ (ozadin$. No1 3$'&era 'o (o'($no za&va@a2 $Ao-iAo on 'o (oo(@$je1 drGi da
jedino 'a nova (o$zdana vjera ne)'o vrijedi $ (ore'A$ *(a*enja LNide* T Nid$+ia1 (o$zdanjaM. Iz Ri0
;1;8 zaA-j$,$je 3$'&er da ono0e Aoji *e o.$ o%ra@a * (o$zdano0 vjero0 $ (o0ir%en$ *0r' I*$*a
Kri*'a o. (oA-anja *voj$ 0i-o*' o(ravdanja i $ra,$nava 0$1 Hi0($'iraI1 za*-$.e *vo.a Sina.
Novina $ doGiv-jaj$ $ A$-i nije *a0o nova (redodG%a o o.$ ne.o i nov 3$'&erov $n$'ra)nji
*'av (re0a o.$. Pre*$dno je jedino (o$zdanje (roGe'o vjero01 Aoje *e 'e0e-ji na o%e@anj$
*(a*enja $ oGjoj rije,i1 'j. $ Sve'o0 (i*0$Q *o-a Nide* i *o-a *+ri('$ra (ri(adaj$ zajedno. 4rAva Aao
$*'anova *(a*enja 'e *aAra0en'i Aao (reno*io+i 0i-o*'i %-ijede i (ov-a,e *e $ (ozadin$. Jedino vjera
$'e0e-jena na (o*e%no0 o%e@anj$ *(a*enja1 $ rije,i oGjoj1 od-$,$je o vje,no0 *(a*enj$. Jedino iz
Sve'o. (i*0a (ri0a ,ovjeA vjer$ i 0i-o*'2H*o-a *+ri('$raI je*' Nor0a-no na,e-o (ro'e*'an'iz0a1 a
H*o-a Nide*I i H*o-a .ra'iaI nje.ovo *$ 0a'erija-no na,e-o.
U 'oj novoj *(oznaji 're%a 'raGi'i 3$'&erovo reNor0a'or*Ao (o-azi)'e. Ono je niA-o iz
*$%jeA'ivno. doGiv-jaja. Nije on (o*'ao reNor0a'or za'o )'o *e na-j$'io na -o)e (ri-iAe $ 4rAvi1 ve@
za'o )'o je (rona)ao novo re-i.iozno i 'eo-o)Ao *'anovi)'e Aoje *e na-azi izvan *aAra0en'a-ne 4rAve
a Aoje *e ne 0oGe $*A-adi'i * +rAveni0 Givo'o0 *'are 4rAve. Za raz-iA$ od Eraz0a i dr$.i&
reNor0a'ora1 ovdje je *a0a 4rAva *'av-jena $ (i'anje. Nije vi)e (o*rijedi reNor0a $ *0i*-$
$n$'ra)njo+rAveno. ,i)@enja1 ve@ je (o*rijedi reNor0a+ija.
7. 2por o oprostima i (rvi o%ra,$ni. Kao d$)o%riGniA 3$'&er *e $ i*(ovijedaoni+i $(oznao *
Ao%ni0 dje-ovanje0 Te'ze-ovi& (ro(ovijedi o o(ro*'i0a1 Aoje *$ na-iAova-e na javn$ draG%$.
Devede*e' i (e' 'eza )'o i& je naAon 'o.a *a*'avio o naravi i $(o're%i o(ro*'a 'e i& 7;. -i*'o(ada
;B;8. raza*-ao nad-eGni0 %i*A$(i0a2 nad%i*A$($ ?a.de%$r.a i ?ainza1 A-%re+&'$
randen%$r)Ao0 i %randen%$r)Ao0 %i*A$($ Jeroni0$ S+&$-z$ > ni*$ na(ada-e o(ro*' Aao 'aAavQ
one *$ *a0o (ro'iv z-o$(o're%e o(ro*'a i (ro'iv i*Ariv-jene1 .r$%o (o*'varene (redodG%e LHKad
nova+ $ )Ara%i+i zazv$,i1 d$)a iz (aA-a i*'r,iIM (o*'avi-e nje.ov$ v-a*'i'$1 -je'i ;B;8. *'e,en$ na$A$
o vjeri Aao o jedino (re*$dno0 ,inio+$ $ do.aFaj$ *(a*enja. 3$'&er je %io *vje*'an da je na,eo
o'voreno 'eo-o)Ao (i'anjeQ $ *voje0 (riva'no0 (o(ra'no0 (i*0$ *(o0en$'i0 %i*A$(i0a za0o-io je
da *e 'o razja*ni1 za&'ijevaj$@i $ i*'i 0a& da *e (ro(ovjedni+i0a o(ro*'a naredi da %$d$ *$zdrG-jivi.
On je 'raGio raz.ovor1 a ne *vaF$. Pre0a najnoviji0 i*'raGivanji0a E. I*er-o&a1 ne0a ni 'r$nAa
i*'ine $ 'o0e da je on *voje 'eze $ znaA (ro'e*'a *ve,ano o%je*io na dvor*A$ +rAv$ $ Di''en%er.$ >
AaAo 'o 'vrdi -e.enda1 Aoj$ je (rvi ($' iznio Fi-i( ?e-an+&'&on ;B#=1 a Aoja je Aa*nije i)-a od $*'a
do $*'a. On je 'eze *a0o (o*-ao *(o0en$'i0 %i*A$(i0aZ neAo-i+ini $,eni& (rija'e-ja1 Jo&anne*$
3an.$ $ ErN$r' i Kri*'oN$ S+&e$r-$ $ N6rn%er.. S+&e$r- je 'eze dao 'i*Aa'i1 i 'o %ez 3$'&erova znanja
i (ri*'anAa1 i one *$ *e $ 'ren oAa (ro)iri-e (o ,i'avoj Nje0a,Aoj. Dje-ova-e *$ ne*-$@eno0 *na.o0Q
*a0 *e 3$'&er 'o. dje-ovanja iz (o,e'Aa (re*'ra)io.
PoAaza-o *e Ao-iAo *e *vije' $Ga*avao i -j$'io z%o. ne*re'ne 'r.ovine o(ro*'i0a )'o *$ je
vodi-i A$rija i nad%i*A$( $ ?ainz$1 'e o%i'e-j F$..erovi&1 * Aoji0a *$ *e do0iniAan+i %i-i $or'a,i-i.
Ve@ina -j$di vidje-a je $ 3$'&erovi0 'eza0a *a0o o'voreni (ro*vjed1 a niAaAo neAo d$%-je 'eo-o)Ao
(i'anje. Nad%i*A$( A-%re+&' '$Gi *ada *a*'av-ja,a $ Ri01 a nije *e $do*'ojao $o(@e od.ovori'i 0$.
Nad%i*A$( je (re'r(io (o*-ovn$ )'e'$1 jer je 0orao (reAin$'i (ro(ovijedi o o(ro*'$ (a nije do%io
*vo'$ Aoj$ 0$ je F$..erova %anAa (red$j0i-a > o(ro*'i *$ i0a-i donije'i B!.!:= d$Aa'a. U -i(nj$
;B;:. o'vorenje $ Ri0$ *$d*Ai (o*'$(aA (ro'iv 3$'&erova Arivovjerja1 Aoji je i)ao da-je od
(ojedini& Arivi& 'vrdnji $ nje.ovi0 'eza0a.
3$'&er je i0ao (o@i $ Ri0 da *e o(ravda. Nje.ov iz%orni Anez Friedri+& ?$dri SaA*on*Ai
i*(o*-$je1 0eF$'i01 da 3$'&er ne 0ora $ Ri01 ne.o @e .a $ -i*'o(ad$ ;B;:. *a*-$)a'i Aardina-
Kaje'an L4aje'anM1 Aoji je %io iza*-aniA na a$.*%$r)Ao0 drGavno0 *a%or$. Na 'o0 *a*-$)anj$ ne
&'jede 3$'&er o(ozva'i *voje 'vrdnje1 ve@ (o%je.ne (o'ajno iz A$.*%$r.a1 (rizove *e (ro'iv -e.a'a na
(a($ i $*Aoro (o*-ije 'o.a L!:. K ;B;:M na o(@i *a%or. I 'aAo *e Aa0en (o,e Ao'r-ja'i.
;!!
?a-o je %i-o oni& Aoji *$ i*(ravno o+ijeni-i do0e' 'ezaQ 0eF$ 'aAve *(ada in.o-)'a'*Ai
LIn.o-*'ad'M 'eo-o. Jo&anne* E+A L;#:=>;B#7M. On je od0a& $o,io da 'eze nadi-aze Ari'iA$
'ada)nje prakse * o(ro*'i0a i da *'av-jaj$ $ (i'anje > a da *a0 3$'&er nije %io 'o.a *vje*'an >
*a0$ narav o(ro*'a1 v-a*' (a(in$ da dije-i o(ro*'e1 najzad1 o*novn$ *aAra0en'a-n$ *'r$A'$r$ *a0e
4rAve. Jo&anne* *e E+A na raspravi u .eip1i!u L!8. VI > ;=.VII ;B;<M (re(irao * 3$'&ero0. Nije
*e vi)e radi-o o o(ro*'i0a1 ne.o o v-a*'i (a(e1 o neza%-$divo*'i *a%ora i o *ve$A$(no0
*aAra0en'a-no0 red$ +rAvene zajedni+e *(a*enja. 3$'&er je zanijeAao da *e (ri0a' 'e0e-ji na
Sve'o0 (i*0$ L?' ;=1;:M1 (a (o*'avi 'vrdnj$ da i o(@i *a%ori 0o.$ do@i $ za%-$d$1 Aao )'o *e n(r.
*a%or $ Kon*'anzi (revario $ /$*ov$ (i'anj$. Ti0e je $,injen o(a*an AoraA (re0a odvajanj$ od
4rAve. S 'aAvi0 i*&odo0 o'($'$je E+A $ Ri0. Po*'$(aA (ro'iv 3$'&era1 Aoji je iz o%zira (re0a
Friedri+&$ ?$dro0 i (o-i'i,Ao0 (o-oGaj$ $ Nje0a,Aoj $o,i iz%ora +ara Kar-a V %io o%$*'av-jen1
%$de (o,e'Ao0 .odine ;B!". (onovno (oAren$'. Zavr)io je 'i0e da je $'vrFena 3$'&erova
Arivovjerno*'. $-o0 4Isur!e omine L;B. VI ;B!"M 3$'&er je (od (rije'njo0 izo(@enja (ozvan da
$ roA$ od =" dana o(ozove #; Arivovjern$ 'vrdnj$ )'o *$ (ronaFene $ nje.ovi0 *(i*i0a. E+A je
%$-$ donio $ Nje0a,A$.
#. S(orna (i'anja *$ *e $ 0eF$vre0en$ (ro0ijeni-a. Nije *e vi)e radi-o o *(or$ oAo o(ro*'a1
ve@ o na(adaj$ na 4rAv$. Je -i 'o *Arivio E+AY Cini *e da je on jedini 3$'&era (ri'ije*nio na (i'anj$ o
4rAvi. Ui*'in$ je on (rvi $o,io o ,e0$ *e radi i *vojo0 'eo-o)Ao0 o)'ro$0no)@$1 Aoja 0$ je %i-a
*voj*'vena1 $(ro na 'o (r*'o0. A-i ve@ *0o ,$-i da je (ro%-e0a'iAa o Aojoj *e za,eo *(or odavna ve@
-eGa-a $n$'ar 3$'&erovo. razvoja1 i on %i na o*nov$ *voje. novo. (oi0anja vjere i *a01 *a*vi0
*i.$rno1 *'i.ao do 'o,Ae na Aojoj %i *e nje.ov ($' odije-io od 4rAve. E+A 0$ je *a0o ja*nije
(redo,io nje.ovo *'aja-i)'e.
3$'&er je zai*'a i*'o0 naAon ra*(rave $ 3ei(zi.$ d$%-je raz0i*-io o *voje0$ (oi0anj$
4rAve. Pri 'o0 0$ je *in$-o da nje.ovo doGiv-javanje vjere1 za*novano na ne(o*redno01 *a*vi0
*$%jeA'ivno *&va@eno01 (o$zdano0 (redanj$ Kri*'$1 ne o*'av-ja niAaAva 0je*'a za %i-o AaAve
(o*redniAe. Odjedno0 *$ 0$ *e *aAra0en'i i *av re-i.iozno5+rAveni Givo' (ri,ini-i vi)e Aao neAe
za(reAe na ($'$ A o.$. On i& je o+r'ao Aao Ho(ravdanje dje-i0aI1 (o Aoje0$ ,ovjeA vi)e ne daje
0je*'a jedino 0i-o*'i1 ve@ na*'oji da *a0 o*'vari *voje vje,no *(a*enje. To1 0eF$'i01 zna,i da *e
vi)e ne (o$zdaje $ o.a1 a 'o je onda *a0o Favo-*Aa ra%o'a. Sva vid-jiva in*'i'$+iona-na 4rAva1 $
Aoj$ je on ve@ %io (o*$0njao1 0ora-a 0$ *e ,ini'i Aao Favo-je dje-o1 *a0 (a(a Aao An'iAri*'1 z-i
(ro'ivniA Kri*'ov1 Aoji -j$de $vodi $ za%-$d$Q *jeo je na Kri*'ovo 0je*'o i 'i0e izazvao .njev oGji.
S vre0eno0 *$ *e *ve 'e (redodG%e Aod 3$'&era *aGe-e $ *(-e' Aoji *e vi)e nije 0o.ao *v-ada'i2
(a(a je za nj o*'ao $'je-ov-jeni An'iAri*'.
AAo 'o i0a0o (red o,i0a1 raz$0je' @e0o 3$'&erov *'ra*'veno .njevni od.ovor na %$-$
Aojo0 0$ *e (rije'i izo(@enje01 od.ovor )'o .a *adrGe 'ri nje.ova ve-iAa 'e0e-jna reNor0a'or*Aa
*(i*a iz .odine ;B!"Q $ 'i0 'ri0a *(i*i0a on %ezo%zirno na(ada (a(in*'vo i *v$ 'ada)nj$ 4rAv$ *a
*vi0 njezini0 .re)Aa0a i nedo*'a+i0a1 'e (oziva na %or%$ (ro'iv nje1 a ne vi)e na reNor0$ i
$n$'ra)nje ozdrav-jenje. To *$ *(i*i2
;M HKr)@an*Ao0 (-e0*'v$ nje0a,Ao. naroda o (o%o-j)anj$ Ar)@an*Ao. *'anjaI LAo-ovoz
;B!"MQ
!M De +a('ivi'a'e %a%_-oni+a E++-e*iae (rae-$di$0 L-i*'o(ad ;B!"M1 i
7M O *-o%odi Ar)@anina L*'$deni ;B!"M.
U0je*'o 'eo-o)Ai& 'raA'a'a 3$'&er je *ad i*(a-jivao $ *vije' a(e-e narod$ da %i .a 0o%i-izirao
(ro'iv Ri0a i 4rAve. Pri 'o0 je neodo-jivo0 *na.o0 %e*jede izv-a,io na *vje'-o*' dana *ve one
%o-ne 'o,Ae )'o *$ ve@ odavna va(i-e za reNor0o0. Pre$zi0aj$@i 'aAo $-o.$ .-a*niAa o(@eni'o.
nezadovo-j*'va1 *'avio *e na ,e-o *veo%$&va'ne na+iona-ne i &$0ani*'i,Ae o(ozi+ije (ro'iv Ri0a.
Po*'ao je 'i& 0je*e+i narodni j$naA. Ve@ini *$vre0eniAa1 naravno1 nije %i-o ja*no da je reNor0ni
(ro.ra0 )'o .a 3$'&er o%jav-j$je izra*'ao na '-$ nove 'eo-o.ije. I*(ravne i o(@e 'eGnje *-ijeva-e *$ *e
* 'eo-o)Ai0 (o.-edi0a ?ar'in 3$'&era $ jedan 'oA i 0ora-e *$ (rije i-i Aa*nije dove*'i do radiAa-no.
(ro'$+rAveno. (oAre'a. Teo-o. 3$'&er nije (o*'ao *a0o onaj Aoji reNor0ira1 ve@ je o*'ao i 'eo-o.1 i
;!7
$(ravo 'i0e (o*'ao je reNor0a'or. ReNor0e *$ %i-e n$Gne1 a-i 0o.-e *$ *e i 0ora-e o*'vari'i $n$'ar
4rAve. Nova (aA 3$'&erova 'eo-o)Aa na$Aa nije *e vi)e 0o.-a (oi*'ovje'i'i * +rAveno0 na$Ao0. I
'aAo je reNor0a (rera*-a $ reNor0a+ij$.
O'ada (oja0 reNor0e (o*'aje dvozna,anQ 0i dana* o%i,no raz-iA$je0o (oja0 HreNor0aI
L$n$'ar 4rAveM od HreNor0a+ijeI Lizvan1 odno*no (ro'iv 4rAveM. T$ raz-iA$ *$vre0eni+i ni*$ 0o.-i
*(ozna'i. Dvozna,no*' (oj0a reNor0e za 0no.e je (o*'a-a Ao%na1 'aAo na(o*e za 0no.e
od$)ev-jene &$0ani*'e. Naravno1 0no.i od nji& *$1 zajedno * Eraz0o01 oAren$-i -eda reNor0a+iji
Aad *$ $(ozna-i njezin$ (rav$ narav.
3$'&er je (rije-o0 * 4rAvo0 (roveo 'aAo da 'o *vi 0o.$ vidje'i2 ;". (ro*in+a ;B!". *(a-io je
(red Svra,ji0 vra'i0a $ Di''en%er.$ %$-$ Aoja 0$ (rije'i izo(@enje01 a * njo0e i *ve +rAvene
(ravne Anji.e. 7. *ije,nja ;B!;. *ve,ano *$ .a $ Ri0$ izo(@i-i. Odvajanje je izvr)eno.
O#"
NASTAVAK REFOR?A4IJE U NJE?ACKOJ
;. rDavni sa$or u Mormsu. Do-aze@i iz (anjo-*Ae1 Kar-o V L;B;<>;BB=M *'i.ao je *
ve-iAo0 (ra'njo0 $ Aa+&en1 .dje je !7. -i*'o(ada ;B!". oAr$njen. ?-adi /a%*%$r.ova+1 $n$A +ara
?aA*i0i-ijana I L;#<7>;B;<M1 iza%ran je naAon $z%$d-jive iz%orne %or%e (ro'iv Nran+$*Ao. Ara-ja
Franje I1 !:. -i(nja ;B;<1 jedno.-a*no za +ara. Sve do Araja 'e %or%e a.i'irao je (a(a 3eon K L;B;7
>;B!;M (ro'iv nje.a. KaAo je $ Nje0a,Aoj v-ada-o ra*(o-oGenje (ro'iv A$rije1 'a 3eonova a.i'a+ija
i nije %a) 0no.o )'e'i-a Kar-$. No *ad i& je %i-o 0no.o Aoji *$ 0i*-i-i da @e i on vodi'i (o-i'iA$
(ro'iv A$rije. Pozdrav-ja-i *$ .a od$)ev-jeno. 3$'&er 0$ je (o*ve'io *voj najo)'riji %or%eni (a0N-e'1
*av $(eren na 'o AaAo %i *e (o'aA-a 0rGnja i nera*(o-oGenje (re0a Ri0$ LKr)@an*Ao0 (-e0*'v$...M.
3iAovao je2 Ho. na0 je *'avio na ,e-o 0-ad$ (-e0eni'$ Arv i 'i0e $ *r+i0a (ro%$dio do%r$ i
ve-iA$ nad$.I Pozdrav-jao .a je * ,eGnjo0 i (i*ao ovaAo2 HGdje *i 'i1 va-jani +are Kar-oY Gdje *'e vi1
Ar)@an*Ai AnezoviY Vi *'e *e (ri-iAo0 Ar)'enja zavje'ova-i Kri*'$1 i AaAo *ad 0oGe'e (odnije'i 'aj
(aA-en*Ai An'iAri*'ov .-a*YI
Kar-o1 0eF$'i01 %a)'iniA +ar*'va H$ Aoje0 *$n+e niAad ne za-aziI1 *&va@ao je *voj +ar*Ai
zada'aA (o*ve $ d$&$ *rednjovjeAovne (redaje Aao *ve'$ d$Gno*' da )'i'i 4rAv$ i za(adno
Ar)@an*'vo. Nje0$ je %i-o *'a-o do *'are Aa'o-i,Ae vjere i +rAveno. jedin*'va jednaAo Ao-iAo i
3$'&er$ do nje.ove nove. A-i1 doA *e 3$'&er *'a-no davao vodi'i od *voje. *$%jeA'ivno. doGiv-jaja1
Kar-o1 Aoji je %io (o'($no $Aorijenjen $ +rAvenoj zajedni+i1 %io je naviAao da *voje o*o%ne %ri.e
(odreF$je 'oj zajedni+i1 (aze@i (ri'o0 na raz-iA$ iz0eF$ o*o%e i *-$G%e. NiAad *e nije *voji0
o*je@aje0 an'i(a'ije (re0a neAo0 (a(i dao zave*'i da dirne $ (a(in$ *ve'$ *-$G%$. U 'o0 *e
na,e-no raz-iAovao od 3$'&era1 Aoji je $vijeA *ve (ro0a'rao Aroz *voje *$%jeA'ivne nao,a-e. I jedan
i dr$.i %ija&$ 'i(i,ni (red*'avni+i *voje vr*'e. U Dor0*$ *$ *e *$o,i-i -i+e0 $ -i+e.
Od0a& od (o,e'Aa nije %i-o niAaAve *$0nje da @e Kar-o $ -$'erov*Ao0 (i'anj$ za*'$(a'i
*'aja-i)'e *'are 4rAve. U 3o$vain$ i K[-n$ L;!. KI ;B!"M (ri*$*'vovao je *(a-jivanj$ -$'erov*Ai& *(i5
*a. io je za 'o da od0a& ,i0 4rAva 3$'&era *-$G%eno izo(@i i on izreAne nad nji0 drGavno
izo(@enje. Sa0o na nava-jivanje *a*Ao. iz%orno. Aneza Friedri+&a ?$dro. (o($*'io je i (ri*'ao da
*e 3$'&er na *a%or$ $ Dor0*$ *a*-$)a. =. oG$jAa ;B!;. (o'(i)e (oziv 3$'&er$1 Aoji 0$ je zaja0,io
*-o%odan (ro-az.
i-a je 'o za *rednjovjeAovne (ri-iAe neo%i,na *-iAa Aad je izo(@eni 3$'&er1 *ve,ano (ra@en
od +ar*Ao. drGavno. vje*niAa Ka*(ara S'$r0a1 *red vreve 0no)'va *'i.ao ;=. 'ravnja ;B!;. $
Dor0*. ez o%zira na 'o )'o je %io izo(@en1 +ije-o je ($'ovanje %i-o (ravi 'rij$0Na-ni (o&od. S'aro i
0-ado *e *ja'i-o oAo nje.ova *vra'i)'a da vidi *-avno. ,ovjeAa. 3$'&er je o*'ao *redi)'e drGavno.
*a%ora. ;8. 'ravnja (ozva-i *$ .a na ra*(rav$. I*Areno *e (red +are0 i oA$(-jeni0 drGavni0
*'a-eGi0a izja*nio $ (ri-o. *voji& *(i*a. Na (i'anje &o@e -i i& %rani'i1 za0o-i da 0$ *e dade vre0ena
za raz0i)-janje. Naredno. dana odrGi *voj 0$Gevni1 do%ro (ri(re0-jen .ovor1 $ Aoje0 od%a+i
o(oziv $ %i-o Aoje0 o%-iA$. HAAo ne %$de0 *v-adan *vjedo,an*'vi0a Sve'o. (i*0a i-i o,i'i0
;!#
raz$0*Ai0 raz-ozi0aI > zaA-j$,io je > Honda @$ i nada-je o*'a'i *v-adan 'i0 navodi0a Pi*0a )'o
*a0 i& naveo1 i 0oja @e *avje*' o*'a'i zaro%-jeniA oGje rije,i. Jer ja ne vjer$je0 i*A-j$,ivo (a(i i
Aon+i-i0a1 Aad *vi znaj$ da *$ *e oni ,e)@e (revari-i i (ro'$*-ovi-i *a0i *e%i. Ne 0o.$ i ne@$ ni)'a
o(ozva'i1 jer nije ni *i.$rno ni raz%ori'o da ,ovjeA ne)'o $radi (ro'iv *voje *avje*'i. TaAo 0i o.
(o0o.ao. A0en.I
Govor *e drGavni& *'a-eGa d$%oAo doj0io. I +ar je dr$.i dan odrGao .ovor1 Aoji je *a0
*a*'avio1 a Aoji je %io jednaAo ve-i,an*'venQ %i-a je 'o (rva *a0o*'a-na i*(ovije*' Aoj$ je izreAao $
javno*'i. I on1 0-adi v-adar +ar*'va1 %ija)e o*je'io da je $ 'o0 *vje'*Ao(ovije*no0 'ren$'A$ A$+n$o i
nje.ov ,a*. Dva ,ovjeAa i dva *vije'a *'aja&$ jedan dr$.o0e na*$(ro'. HVi zna'eI > o%ra'io *e
nje0a,Ai0 drGavni0 *'a-eGi0a > Hda ja (o'je,e0 od najAr)@an*Aiji& +areva (-e0eni'e nje0a,Ae
na+ije1 od Aa'o-i,Ai& Ara-jeva (anjo-*Ae1 od nadvojvoda A$*'rije1 vojvoda $r.$ndijeQ *vi oni
odreda %i-i *$ *ve do *voje *0r'i vjerni *inovi Ri0*Ae 4rAve1 %rani,i Aa'o-i,Ae vjere1 *ve'i& o%i,aja1
deAre'a i naviAa *-$G%e oGjeQ 'o *$ oni 0eni (o *vojoj *0r'i na0r-i Aao *ve'i d$.Q (o $zor$ na nji&
Givio *a0 *ve do*ad. Za'o *a0 i *ad (o'($no od-$,an da ,vr*'o o*'ane0 $za *ve )'o *e do.odi-o
(o*-ije Aon+i-a $ Kon*'an+i. Jer1 si!urno je da se pojedini $rat vara ako sam stoji protiv mi'ljenja
sve!a kr'(anstva" inae $i kr'(anstvo tisu(u ili vi'e !odina $ilo u 1a$ludi.
HI z%o. 'o.a *a0 od-$,io da *voja Ara-jev*'va i v-a*'i1 *voje (rija'e-je1 'ije-o i Arv1 Givo' i
d$)$1 *'avi0 Aao $-o.. Jer1 %i-a %i *ra0o'a za na* i za va*1 vi ,-anovi (-e0eni'o. nje0a,Ao. naroda1
Aad %i $ na)e vrije0e z%o. na)e. ne&aja $)ao $ *r+a -j$di 0a i *a0o 'ra,aA Arivovjerja i-i 0a AaAva
izo(a,eno*' Ar)@an*Ae vjere.I
HNaAon )'o *0o ovdje j$,er *-$)a-i 3$'&erov .ovor1 ja va0 AaGe0 AaAo Ga-i0 )'o *a0 'aAo
d$.o oA-ijevao da (o*'$(i0 (ro'iv nje.a. Ja .a vi)e niAad ne@$ *-$)a'i. NeAa 0$ o*'ane nje.ov
*-o%odan (ro-azZ A-i ja @$ .a od*ad *0a'ra'i z-o.-a*ni0 Arivovjer+e01 a nada0 *e da @e'e i vi Aao
do%ri Ar)@ani $,ini'i *voje.I TaAo *$ $ +ar*'v$ za$ze-i *vaAi *voj *'av. !=. 'ravnja o'($'$je 3$'&er iz
Dor0*aQ i0ao je *-o%odan (ro-az $ 'rajanj$ od !; dana. Prividno .a ($'e0 na(ado)e vi'ezovi
nje.ovo. iz%orno. Aneza Friedri+&a i odvedo)e na Dar'%$r.1 da %i .a *A-oni-i (red (ro.ono0.
Ondje je (roGivio naredne 0je*e+e rade@i na (rijevod$ Novo. zavje'aQ iaAo 'o nije %io (rvi
nje0a,Ai (rijevod1 i(aA on (red*'av-ja H.enija-no *a0o*'a-no o*'varenje na jezi,no0 (odr$,j$I
L3or'zM. Jezi,na *na.a (rijevoda i (revodio,ev .-a* (ro)iri-i *$ $*Aoro 'aj (rijevod (o ,i'avoj ze0-ji.
Uz ($' je *a*'avio i neAo-iAo (ri.odni& *(i*a1 Aao na (ri0jer2 HO redovni,Ao0 zavje'$I. Ti0 je
*(i*i0a za(o,eo onaj d$.i niz %or%eni& *(i*a1 $ Aoji0a je ,e*'o na (odr$.-jiv na,in (oniGavao
Aa'o-i,Ao $,enje i o%i,aje1 ne $*'r$,avaj$@i *e za%-a'i'i ono )'o 0$ 'ren (rije %ija)e jo) *ve'o2
redovni)'vo1 0i*n$ Gr'v$1 *ve@eni,Ai *'a-eG1 +e-i%a'1 (a(in*'vo i )'o)'a dr$.o. Prizv$A i o%-iA 'i&
*(i*a *vojo0 *$ Hneo'e*ano)@$I $ve-iAe (o0o.-i da *e za'r$je o(@a a'0o*Nera. Ne'o0 iz$0-jeni
'i*aA (ri(o0o.ao je da *e 'i *(i*i 0a*ovno (ro)ire.
U 0eF$vre0en$ je +ar :. *vi%nja ;B!;. (o'(i*ao HDor0*Ai ediA'I1 Aoji0 *$ 3$'&er i
nje.ovi (ri*'a)e *'av-jeni izvan zaAona. !B. *vi%nja zaA-j$,i Kar-o drGavni *a%or1 (o)'o je ve@
0no.o *'a-eGa %i-o o'($'ova-o. Proved%a ediA'a %i' @e od*ad (ro%-e0 Aoji0 @e *e d$.o %avi'i
drGavni *a%ori i vi*oAa (o-i'iAa. Sa0 nai0e Kar-o1 Aoji je ediA' 'o-iAo izri,i'o $zeo $ *voj (ro.ra01
$(-eo *e $ ra'ove izvan Nje0a,Ae (a je 0orao o'i@i i nije *e deve' .odina vra'io. U 'o *e vrije0e
3$'&erova na$Aa 0o.-a ne*0e'ano )iri'i i ja,a'i.
2. Ra1voj do!aFaja u ;jemakoj od 1:21>1:39" od Dor0*a do A$.*%$r.a1 da' @e0o ovdje
*a0o $ Ara'Ao0 (re.-ed$. S-iAa Aoj$ vidi0o $ ,i'avo0 Aa'o-i,Ao0 (ro*'or$ veo0a je Ga-o*na2
(o*v$da (o'A$(-jivo i neod.ovorno Ar)@an*'vo Aoje 0i*-i *a0o na *voje (ro%i'Ae1 Ar)@an*'vo $ Aoje
*e za%i-a 3$'&erova %$rna (ro(ovijed i nai)-a na ne*-$@eni odjeA. Sva *efNje0a,Aa $z%$rAa-a.
Ve@ $ (ro-je@e ;B!;. neAo-iAo *e *ve@eniAa $*$di-o *A-o(i'i %raA1 (rvi 0ed$ nji0a (re(o)'
ernardi $ Ke0%er.$ Aod Di''en%er.a. IaAo je 'o %i-o (ro'ivno zaAoni0a +ar*'va1 3$'&er .a z%o.
'o.a (o&va-i. Sve vi)e redovniAa je na($)'a-o *a0o*'aneQ *a0o $ *'$deno0 'e .odine o'i)-o je ;7
a$.$*'ina+a5($*'injaAa iz *a0o*'ana $ Di''en%er.$. U *ije,nj$ ;B!!. dozvo-i Aa('o- a$.$*'in*Ao.
reda $ Dei0ar$ *vi0 ,-anovi0a da i*'$(e iz reda1 i $*Aoro *e nje0a,Aa (rovin+ija *a*vi0 ra*$-a.
;!B
Sad *vi *'an$ %jeGa'i iz *a0o*'ana. Redovni+i i redovni+e Aoji *$ Givje-i %ez zvanja $ red$1
o*-o%odi)e *eQ ,i'avi *a0o*'ani za'vara&$ vra'a. Naravno1 %i-o je i divni& (ri0jera vjerno*'i (re0a
red$1 Aao na (ri0jer Aod n$rn%er)Ai& A-ari*a1 Aoje *$ (od vod*'vo0 *voje o(a'i+e Kari'a*
PirA&ei0er izdrGa-e i (ro.on i (ri'i*aA )'o .a je na nji& vr)i-o .rad*Ao vije@e.
U (ro*in+$ ;B!;. do)-o je $ Di''en%er.$ do ne0ira (ro'iv *ve@eniAa Aoji *$ $ G$(noj +rAvi
*-$Gi-i 0i*$. Kar-*'ad' i ZRi--in. (o,e)e $vodi'i novi +rAveni (oredaA (o0o@$ radiAa-ni&
novo'arija. Ki(o%or*'vo $ G$(noj +rAvi 'e na*'$( 'aAozvani& (roroAa iz ZRi+Aa$a1 Aoji *$ 'vrdi-i da
i& je D$& Sve'i (o*e%no nada&n$o1 Aoji *$ *e %ori-i (ro'iv Ar)'enja dje+e i izaziva-i z%rA$ i ne0ir1
nave-i *$ ?e-an+'&ona da iz0o-i 3$'&era neAa *e vra'i. 3$'&er (reAine $ oG$jA$ *voje (ro.on*'vo $
Dar'%$r.$ i vra'i *e $ Di''en%er. da (onovno $*(o*'avi red. 3$'&er je i0ao naro,i'o 0no.o
ne(ri-iAa *a Hzane*enja+i0aI1 * Aoji0a *e $or'a,io i +homas -On1erK 'aj To0a %io je
revo-$+ionarno ra*(o-oGen1 a ;B!;. *$ .a %i-i (ro'jera-i iz ZRi+Aa$a jer je drGao %$n'ovne
(ro(ovijedi. HZane*enja+iI *$ *e (oziva-i na 'o da o. ne o%jav-j$je H*a0o Pi*0o0I1 ne.o jednaAo
i H$n$'ra)nji0 *vje'-o0I1 Hd$&ovno0 rije,j$I. Zajedno * %iv)i0 redovniAo0 /enriAo0 PNeiNNero0
(ro(ovijedao je ?6nzer $ ?6&-&a$*en$ $ Tirin.iji1 Aa0o je ;B!#. (o%je.ao1 nov$ Ao0$ni*'i,A$
oGj$ drGav$ 'raGe@i da *e *ada)nja H%ez%oGnaI v-a*' i*Aorijeni. Kad .a je .rad*Ao vije@e na
3$'&erov (o'i+aj i odan-e (ro'jera-o1 o*ve@ivao *e ?6nzer (a0N-e'i0a (ro'iv 3$'&eraQ $ *e-ja,Ao0
ra'$ 'aj @e ?6nzer jo) *'e@i Ga-o*n$ *-av$. Godine ;B!B. Aona,no *$ .a $&va'i-i i *0aAn$-i.
U 0eF$vre0en$ *$ drDavni vite1ovi * Franzo0 von Si+Ain.eno0 na ,e-$ nava-i-i1 na(a-i
nad%i*A$(a $ Trier$1 navodno da Hrije,i oGjoj o'vore vra'aI1 a za(ravo za'o da *e (ro(ovijedaj$@i
nov$ na$A$ na.ra%e +rAveni& i0anja. Po)'o *$ *e na(-ja,Aa-i *e-a i .radova1 (orazi)e i& ,e'a
nad%i*A$(a i nje.ovi& *avezniAaQ za0Aove *$ i0 (or$)i-i1 a Si+Ain.ena $%i-i.
A-i dr$)'veni *$ *e ne0iri i da-je )iri-i. Se-ja+i1 $z%$Feni i z%$njeni 3$'&erovi0 *(i*i0a1
di.o)e *e .odine ;B!#. Od j$Gno. S+&RarzRa-da diGe *e Hnajve@i *o+ija-no5(o-i'i,Ai (oAre' 0a*a $
nje0a,Aoj (ovije*'iI LD. J. F$+&*M i Arene (reAo va(*Ae1 Frana,Ae1 E-za*a i Tirin.ije *ve do Tiro-a
i Sa-z%$r.a. Naj(rije *e ,ini-o da @e *ve 0irno (ro@i. Pro.-a* 0e00in)Ao. *aveza izdan .odine
;B!B. Aao daje Ge-io o*'vari'i HAr)@an*A$ zajedni+$ $ d$&$ evanFe-jaI. Navode@i do*-ov+e
3$'&erove rije,i1 *e-ja+i *$ *voje za&'jeve *aGe-i $ H;! ,-anaAa *ve$A$(no. *e-ja)'vaI L=. oG$jAa
;B!BM i (reda-i i& 3$'&er$. 3$'&er od.ovori $ 'ravnj$ ;B!B. *vojo0 HO(o0eno0 na 0irI
LHEr0a&n$n. z$0 FriedenIM1 $ Aojoj je Anezovi0a i ve-iAa)i0a *'av-jao na *r+e da $*-i)aj$ *e-jaAe1
a od *e-jaAa 'raGio da %$d$ 0irni i *'r(-jivi. No Aad *e (ro,$-o da *$ neAa *e-i)'a za(a-jena i
(o%ijena1 na(i)e 3$'&er jedan od *voji& najGe)@i& *(i*a2 HPro'iv raz%ojni,Ai& %andi *e-ja,Ai&
$%oji+aI1 $ Aoje0 *e %ez (ridrGaja *'av-ja na *'ran$ Anezova i v-a*'i 'e i& (oziva da $dare %ez
0i-o*'i2 HNe0a vi)e 0je*'a ni *'r(-jenj$ ni 0i-o*rF$. Vrije0e je *ad za 0a, i .njev1 a ne za
0i-o*rFe.I A AneGev*Ai0 naja0ni+i0a doviA$je2 HU%ij1 $dri1 $davi Ao.a 0oGe)Q aAo (ri 'o0 *a0
(o.ine)1 %$di *re'an2 $0rije' @e) (o*-$)an oGjoj rije,i i za(ovijedi1 (re0a Ri0 ;7Q $0rije' @e) $
*-$G%i -j$%avi jer *i &'io *(a*i'i %-iGnje.a od (aA-eni& i Favo-*Ai& %andi.I
Ka'a*'roNa *e-ja,Ao. ra'a1 Aoja je zavr)i-a $ni)'enje0 *e-jaAa1 ozna,ava i (reAre'ni+$ $
(ovije*'i reNor0a+ije. ReNor0a+ija je Aao ($,Ai (oAre' 0a*a %i-a 'e)Ao o('ere@ena1 (a je *ad (o*'a5
ja-a *ve 'o vi)e *'var v-a*'i. Se-ja+i1 Aoje je 3$'&er razo,arao1 oAren$)e *e (onovno *'aroj 4rAvi i-i
(o%je.o)e $ *eA'e i 0ed$ %a('i*'e. 3$'&erova *e (o($-arno*' veo0a *0anji-a.
Povezivanje * (oArajin*Ai0 Anezovi0a $zroA je 'aAozvane HAneGev*Ae reNor0a+ijeI i
iz.radnje *$*'ava evan.e-i,Ae drGavne 4rAve. U0je*'o *'varanja *-o%odni& o(@ina i o*o%no.
vjer*Ao. o(redje-jenja1 *ad je *ve ovi*i-o o odred%i v-a*'i1 Aoja je reNor0a+ij$ HnareFiva-aI.
4rAvena je v-a*' (rene*ena na (oArajin*Ae Anezove LHS$00e(i*Ao(a'IM. Ti0e je $ i*'i 0a& izdana
He++-e*ia *(iri'$a-i*I1 za Aoj$ *e 3$'&er 'o-iAo %orioQ $0je*'o nje niA-a je (ri-i,no .-o0azna i
za'vorena in*'i'$+iona-na drGavna 4rAva. IaAo je razvoj1 ve@ (re0a (ojedini0 (odr$,ji0a i
.radovi0a1 i0ao raz-i,i' 'oA a )irenje reNor0a+ije za(ravo 'eA *ada (o,e-o1 i(aA je vrije0e (o,e'ne
*(on'ano*'i %i-o za$vijeA (ro)-o.
;!=
?je*'o 'o.a (o*'ade +rAveno (i'anje (o-i'i,Ai0 (ro%-e0o0 o Aoje0 *e ra*(rav-ja na
drGavni0 *a%ori0a.
Ve@ na n6rn%er)Ao0 drGavno0 *a%or$ ;B!!9;B!71 na Aoje0 je (a(a /adrijan VI dao
(ro,i'a'i (o're*no (riznanje Arivnje i o%e@anje da @e reNor0$ 4rAve (ro0i+a'i *vi0 *voji0 *i-a0a1
za.-$)i-i *$ *'a-eGi *vojo0 (o-i'i,Ao0 %$Ao0 (a(in za&'jev da *e (rovede Dor0*Ai ediA'. Prvi
drGavni *a%or $ S(e_er$ L;B!=M (re($*'io je $reFenje +rAveno. (i'anja (oArajin*Ai0 Anezovi0a. Jo)
;B!B. ve-iAi 0e)'ar Nje0a,Ao. reda1 A-%re+&' randen%$r)Ai1 *eA$-arizirao je (r$*A$ drGav$ 'o.
reda i (ro0ijenio je $ *vje'ovn$ AneGevin$1 Aoja @e (ri(a*'i nje0$ *a0o0e. Iz%orna Sa*Aa (o,e-a je
;B!=. *$*'avno1 * (o0o@$ +rAveni& vizi'a+ija i +rAveni& (ro(i*a1 $vodi'i reNor0a+ij$ $ ,i'avoj
(oArajini. 3$'&er1 Aoji je ;B!#. od-oGio redovni,Ao odije-o i oGenio %iv)$ +i*'er+i'*A$ redovni+$
Ka'arin$ von ora1 davao je zajedno * ?e-an+&'&ono0 (o'anAe $($'e. PoArajina /e**en $*Aoro je
*-ijedi-a (ri0jer Sa*Ae L/o0%er)Aa *inoda ;B!=M.
Kad je na II drGavno0 *a%or$ $ S(e_er$ ;B!<. Aona,no zaA-j$,eno da *e (rovede Dor0*Ai
ediA'1 novovjer*Ai *'a-eGi *$ (ro'iv 'o.a (rvi ($' o'voreno (ro'e*'ira-iQ o'ada i& zov$ H(ro'e*'an'iI
LIz%orna Sa*Aa1 randen%$r.1 36ne%$r.1 /e**en1 An&a-' i ;# +ar*Ai& .radova1 0eF$ nji0a
S'ra**%$r.1 N6rn%er.1 U-0 i Kon*'an+aMQ !!. 'ravnja ;B!<. *A-o(i-i *$ 0ed$ *o%o0 'ajni *avez.
Ze0a-j*Ai .roN Fi-i( /e**en*Ai ve@ je (o0i)-jao na 'o da *e *'vori (o-i'i,Ai *avez (ro'iv +ara i
$*(o*'avi veza *a vi+ar+i0a. Teo-o)Ae raz-iAe iz0eF$ 3$'&era i ZRin.-ija i0a-e *$ *e $A-oni'i na
mar$ur'koj >-ar$ur!? reli!io1noj raspravi 1:2B. ReNor0a'ori *e ni*$ *-oGi-i $ (i'anj$ e$&ari*'ije2
3$'&er je %ranio *'varn$ Kri*'ov$ (ri*$'no*' >hoc est corpus meum?" doA je ZRin.-i ono est
$zi0ao *a0o *i0%o-i,Ai1 *i.niNiAa'ivno Le*' T Hozna,$jeIM. TaAo *e *avez nije o*'vario.
3. *u!s$ur'ki drDavni sa$or 1:39. U'o *e Kar-o V (rvi ($' naAon deve' .odina vra'io $
Nje0a,A$1 na$0iv)i da rije)i +rAveno (i'anje. Tre%a $ 0iro-j$%ivi0 (re.ovori0a ra*(rav-ja'i o
re-i.iozni0 (i'anji0a i vije@a'i o reNor0a0a. Za novovjer+e je 3$'&erov dr$. i (rija'e-j Fi-i(
?e-an+&'&on L;#<8>;B="M izradio vjer*Ai *(i* Aoji je (od i0eno0 H4onNe**io A$.$*'anaI *'eAao
za (ro'e*'an'iza0 *vje'*Ao zna,enje. S(i* je !B. -i(nja ;B7". (ro,i'an na drGavno0 *a%or$. UvijeA
*(re0an na na.od%$ i $ 'o0e jo) o&ra%ren iz Frei%$r.a od &$0ani*'a Eraz0a1 (riAazao je
?e-an+&'&on > &$0ani*' 0ed$ reNor0a'ori0a > nov$ na$A$ Aao da *e .o'ovo ni)'a ne raz-iA$je
od *'are. Jo) je *vije' i0ao (redodG%$ zajedni,Ao. 'e0e-ja2 ni'Ao jo) nije na,e-no (o*$0njao $
jedin*'vo 4rAve i vjere. TaAo je ?e-an+&'&on i 0o.ao na Araj$ *(i*a ovaAo na(i*a'i2 HOvo je $
+je-ini Aa'o-i,Aa na$AaQ AaAo *e vidi1 ne0a ni)'a )'o %i od*'$(a-o od Pi*0a i-i od Aa'o-i,Ae odno*no
Ri0*Ae 4rAve1 Ao-iAo na0 je 'o iz (i*a+a (ozna'o.I S(or *e (re0a 'o0e ne 'i,e vjerovanja1 ve@
*a0o1 neAi& za&'jeva za reNor0o01 Aao )'o je (onovno $voFenje (ri,e)@ivanja -aiAa (od o%je0a
(ri-iAa0a1 $A-anjanje (-a@eni& i (riva'ni& 0i*a1 (ri*i-ne i*(ovijedi1 za(ovjedni& (o*'ova1
redovni,Ai& zavje'a i %i*A$(*Ae j$ri*diA+ije. Pa(in*Ao0 -e.a'$ Ka0(ed$ L4a0(e..ioM1 Aoji *e
na-azio $ A$.*%$r.$1 (i)e ?e-an+&'&on !=. -i(nja ovaAo2 HSve do dan5dana* 0i (o)'$je0o
(a(in*'vo. ?i ne0a0o vjer*Ae na$Ae Aoja %i %i-a dr$A,ija od one Aoj$ i0a Ri0*Aa 4rAva. ?i @e0o
o*'a'i vjerni Kri*'$ i Ri0*Aoj 4rAvi *ve do (o*-jednje. da&a1 (a ,aA aAo na* 4rAva i o*$di1 iaAo
jedin*'v$ *0e'aj$ *a0o nevaGne raz-iAe $ o%redi0a.I
TaAo (o0ir-jivo drGanje Aao da je %i-o do%ra o*novi+a za $*(o*'av$ jedin*'va. Ni *a0 +ar
nije %io neAi ne(o0ir-jivi (a(i*'1 ve@ $ dn$ d$)e i*Areni &$0ani*' (o($' Eraz0a1 i +ar *e1 e'o1
(onadao. Sa*'avio je dva od%ora od *'ari& i novi& 'eo-o.aQ na ,e-$ *$ i0 %i-i ?e-an+&'&on i E+A. S
Aa'o-i,Ae *'rane $ze'a je Aao (o-azi)'e za ra*(rav$ H4onN$'a'io 4on*Ne**ioni* A$.$*'anaeI1 Aoj$ *$
izradi-i E+A1 Fa%er i 4o+&-a$*1 a (ro,i'a-i *$ je 7. Ao-ovoza. U ra*(rava0a je jedna i dr$.a *'rana
,ini-a $*'$(Ae. Eraz0ov d$& Givio je Aod *vi& *$dioniAa2 jedin*'vo (o *vaA$ +ijen$1 *vi za
*(oraz$01 v-a*'i'i *e za&'jevi i0aj$ *ve*'i na naj0anj$ 0jer$ > 'o *$ %i-e -ozinAe1 Aoje je $ (rvo0
red$ za*'$(ao $(ravo *a0 +ar. Na Araj$ (reo*'ade *a0o (e' 'o,aAa2 -ai,Aa (ri,e*' iz Aa-eGa1
*ve@eni,Ai %raA1 redovni,Ai zavje'i1 vra@anje +rAveni& do%ara Aoja *$ o'e-i (ro'e*'an'*Ai Anezovi i
Gr'veni zna,aj *ve'e 0i*e LonaAo AaAo .a izraGava 4anon 0i**aeM.
;!8
Prve ,e'iri 'o,Ae odno*i-e *$ *e na +rAven$ di*+i(-in$1 a *a0o (e'a na vjer$. Ko-iAa je %i-a
*(re0no*' na (o($)'anje Aod Aa'o-iAa1 naj%o-je *e vidi (o 'o0e )'o je +ar ;#. r$jna ;B7". (o*-ao
iza*-an*'vo 4a0(e..i$ 0o-e@i .a neAa (ri*'ane da *e i $ 'i& (e' 'o,aAa (o($*'i (ro'e*'an'i0a.
Pa(in*Ai -e.a' od%ije1 a-i Aad je *'i.ao izvje)'aj $ Ri01 ondje *e o 'o0e za0i*-i)e. Pa(a K-e0en'
$(i'a za *avje' i Aardina-a Kaje'ana1 jedno. od najve@i& 'eo-o.a ono. vre0ena. Kaje'an od.ovori $
na,e-$ (ozi'ivno .-ede (ri,e*'i -aiAa iz Aa-eGa i *ve@eni,Ao. %raAa1 jer *e 'o 'i,e +rAvene di*+i(-ine1
a ne vjereQ a-i neAa o 'o0e od-$,i naredni Aon+i-. O%a 'a (i'anja i0a-a *$ od 'o. vre0ena ve-iA$
$-o.$ $ javni0 ra*(rava0a. $d$@i da je ?e-an+&'&on izjavio AaAo jedin*'v$ ni)'a ne *'oji na ($'$
aAo *e %are0 jo) $ 'e dvije 'o,Ae (o($*'i1 'o je +ar*Aa (o-i'iAa $ze-a na *e da $ Ri0$ i*(o*-$je 'a
dva $*'$(Aa. A-i Triden'*Ai je Aon+i- 'eA ;B=7. *0o.ao vre0ena i (ri-iAe da *e 'i0e (oza%avi. I Aad
*e ondje (o($*'i-o $ (i'anj$ (ri,e*'i -aiAa iz Aa-eGa1 %i-o je 'ride*e' .odina (reAa*no.
U A$.*%$r.$ nije ;B7". (o*'i.n$'o jedin*'vo. D$& Aoji je ondje v-adao %io je d$&
?e-an+&'&ona i Eraz0a1 a-i 'o nije %io 3$'&erov d$&. Kao izo(@eniA1 3$'&er nije 0o.ao
(ri*$*'vova'i drGavno0 *a%or$2 iz Ao%$r)Ae LKo%$r.M 'vrFave (ro0a'rao je1 0eF$'i01 veo0a
(o0no AaAo 'eA$ (re.ovori i *'a-ni0 je do(i*ivanje0 $'je+ao na *voje (ri*'a)e. ?e-an+&'&onovo je
(o($)'anje *a0o o)'ro Aorio. SvaAi raz.ovor od%ijao je na,e-no. H?eni *e $o(@e ne *viFaj$ 'e
ra*(rave o jedin*'v$ na$AeI > (i)e on !=. Ao-ovoza *a*Ao0 iz%orno0 Anez$ $ A$.*%$r. > Hjer 'o
jedin*'vo nije 0o.$@e aAo *e (a(a ne odreAne *vo.a (a(in*'va. Za na* je ve@ %i-o dovo-jno )'o *0o
(o-oGi-i ra,$n o na)oj vjeri i )'o *0o za0o-i-i 0irQ zar *e nada0o da @e0o nji& o%ra'i'i A i*'iniYI
Da-jin*Ao $(rav-janje iz Ko%$r.a (oAaza-o *e ja,i0 od ono. iz Frei%$r.a. PoArajin*Ai .roN Fi-i(
o'($'ovao je jo) (o,e'Ao0 Ao-ovoza iz A$.*%$r.a $ znaA (ro'e*'a. ?e-an+&'&on *e (o,eo Ao-e%a'i.
Pre.ovori *e raz%i)e. Ni HRa'io NideiI Aoj$ je (oda*'ro ZRin.-i ni AonNe*ija ,e'irij$ .radova2
S'ra**%$r.a1 Kon*'an+e1 ?e00in.ena i 3inda$a Lnazvana z%o. 'o.a H4onNe**io 'e'ra(o-i'anaIM
ni*$ %i-e o*novi+a na Aojoj %i *e o*'vari-o jedin*'vo. Zavr)na *a%or*Aa rije, L!7. r$jna ;B7"M o%javi
drGavni *a%or zaA-j$,eni0 i za'raGi od (ro'e*'ana'a da do ;B. 'ravnja ;B7;. $ nerije)eni0 raz-iAa0a
o%jave (ri*'anaA $z Aa'o-i,A$ na$A$. Ponovno je $(ozoreno da *e naredne .odine i0a *a*'a'i
+rAveni *a%or. Evan.e-i*'i,Ai *'a-eGi (onovno *$ (ro'e*'ira-i (ro'iv zaA-j$,Aa drGavno. *a%ora.
?ora0o (o*'avi'i (i'anje 0oGe -i *e (onovno $jedinjenje $o(@e i za0i*-i'i na o*novi
4onNe**ioni* A$.$*'anaeY Ta ?e-an+&'&on je > *vje*no i-i ne*vje*no > i*($*'io 'aAo vaGne
*$(ro'no*'i $ na$+i1 Aao )'o je (i'anje *-o%odne vo-je1 (re'vor%e L'ran*$(*'an+ija+ijeM $ *ve'oj 0i*i1
o(ravdanja LHiz *a0e vjereIM1 %oGan*Ai& 'e0e-ja (ri0a'a Liz ?' ;=1 ;:M1 )'ovanja *ve'a+a1 ,i*'i-i)'a1
o(ro*'a i'd. Pored 'o.a1 ,i'av je 'oA (re.ovora (oAazao da 4onNe**io A$.$*'ana nije od.ovara-a ni
3$'&erov$ 0i)-jenj$ ni 0i)-jenj$ evan.e-i*'i,Ai& *'a-eGa1 iaAo *$ je *'a-eGi (o'(i*a-i. S(i* je $ o*novi
?e-an+&'&onovo dje-o. I AaAo je $na'o, 'o0e HA$.*%$r)Aa AonNe*ijaI (o*'a-a *-$G%ena
vjeroi*(ovije*' i o*'a-a 'rajan doA$0ena' evan.e-i,Ae na$Ae1 na Aoji *$1 AaAo .aje .. ;B#".
?e-an+&'&on (reradio L'zv. HVaria'aIM1 *ve do dana* o%vezani evan.e-i,Ai G$(ni+iY Od.ovor nije
-aA. SvaAaAo1 4onNe**io je na neod.ovoran na,in (od.rijava-a i-$zija da je do%ra o*nova za
(onovno $jedinjenje1 i da raz-iAe ni*$ ve-iAe. Na 'o0e je na(o*e .radi-a Aa'o-i,Aa (o*redni,Aa
*'ranAa1 Aoja *e $ Eraz0ov$ d$&$ *'a-no *ve do )ezde*e'i& .odina 'o. *'o-je@a 'r$di-a oAo (onovno.
$jedinjenja *0a'raj$@i da A$.*%$r)A$ AonNe*ij$ *0ije $ze'i Aao (ravi 'e0e-j za (re.ovore.
Dje-ova-a je *0$@$j$@i1 i 'o je $ vre0en$ Aoje *-ijedi )'e'i-o na(o*e Aa'o-i,Aoj 4rAvi.
#. /d rasprave o jedinstvu do au!s$ur'ko! vjersko! mira 1:::. 4ar ni *ada nije i0ao ni
vre0ena ni 0o@i da (rovede zaA-j$,aA drGavno. *a%ora. S0a'rao je da je .-avni zada'aA nje.ovo.
*veo(@e. +ar*'va za$*'avi'i '$r*Ao na(redovanje na a-Aan$Q T$r+i *$ $ r$jn$ ;B!<. *'i.-i ve@ do
e,a. Da %i o*i.$rao (o0o@ (ro'e*'an'*Ai& Anezova1 Aoji *$ ;B7;. *A-o(i-i S+&0a-Aa-den*Ai *avez1
do.ovori on (ri0irje $ vjer*Ai0 (i'anji0a H*ve do *a%oraI LN6rn%er)Ai vjer*Ai 0ir1 ;B7!M. KaAo *e
(i'anje *a%ora ne(re*'ano od-a.a-o1 *-oGi)e *e FranAN$r'*Ao0 Aonven+ijo0 L;". 'ravnja ;B7<M
nanovo da *e ra*(rava0a o re-i.iji iz0eF$ 'eo-o.a i -aiAa oAon,a ra*Ao- $ Nje0a,Aoj. 4ar je GarAo
G$dio za *(oraz$0o0. Sa0 je o*o%no i0enovao (re.ovara,e2 Jo&anne*a Gro((era1 J$-ija PN-$.a i
Jo&anne*a E+Aa $ i0e Aa'o-iAaQ ?e-an+&'&ona1 $'zera i Pi*'ori$*a $ i0e (ro'e*'ana'a. Sve *$ 'o
;!:
%i-i -j$di *(re0ni za do.ovorQ *ad je Ge*'oAi (ro'ivniA 3$'&era1 E+A1 (o*'ao (o($*'-jiviji. NaAon
$vodni& raz.ovora $ /a.ena$$ L;!. -i(nja ;B#"M i Dor0*$ L!:. -i*'o(ada ;B#"M (re.ovara-o *e na
drGavno0 *a%or$ $ Re.en*%$r.$1 Aoji je o'voren B. 'ravnja ;B#;. P-e0eni'i Aardina- 4on'arini1
(redvodniA reNor0ne *'ranAe $ Ri0$1 *$dje-ovao je Givo Aao (a(in -e.a'Q %io je *(re0an da
(ro'e*'an'i0a odo%ri *ve@eni,Ai %raA i (ri,e*' -aiAa iz Aa-eGa. A-i na*'ojanja oAo jedin*'va raz%i)e *e
na na$+i o *aAra0en'i0a i o 4rAvi. 3$'&er (onovno1 a *ad (o (rvi ($' i 4a-vin1 Aoji je %oravio $
S'ra**%$r.$1 o*$je'i)e (re.ovore. HRe.en*%$r)Aa Anji.aI1 $ Aojoj *$ *aGe'i rez$-'a'i (re.ovora1 nije
vi)e zadovo-java-a ni jedne ni dr$.e. Kar-o V je *'eAao jo) jedno .orAo i*A$*'vo. i-o 0$ je ja*no
jo) od ;B#7. da *a0o or$Gje 0oGe od-$,i'i. /'io je $jedinjenje izn$di'i *i-o0.
O'Aad je (oAorio vojvod$ Di-&e-0a od K-evea1 Aoji je za *e 'raGio Ge-dern L?ir $ Ven-o$1
r$jan ;B#7M i o'Aad je (o (e'i ($' (o%ijedio Nran+$*Ao. Ara-ja Franj$ I L?ir $ 4r^(_j$1 r$jan ;B##M1
i0ao je Kar-o *-o%odne r$Ae. U(ravo 'ada *$ 0$ $n$'ra)nje nje0a,Ae (ri-iAe (r$Gi-e (ovod da
)0a-Aa-denov+i0a navije*'i ra'. Iz%orna Sa*Aa i /e**en na(a-i *$ ;B#!. vojvod$ /enriAa od
ra$n*+&Rei.a1 od-$,no. (ri*'a)$ +ara i *'are 4rAve1 i $ nje.ovoj ze0-ji *i-o0 $ve-i reNor0a+ij$.
Kad je /enriA ;B#B1 (oA$)avaj$@i $za-$d da *voj$ vojvodin$ (onovno o*voji1 (ao $ zaro%-jeni)'vo1
$(-e'e *e +ar Aao za)'i'niA reda. Jo) nije %io *(re0an Aad *$ )0a-Aa-denov+i za(o,e-i vojn$.
Di(-o0a'*Ao0 i vojni,Ao0 0aj*'orijo0 (ode +ar$ za r$Ao0 da i& $ %i'Ai Aod ?6&-%er.a na E-%i
&a0e'o0 (orazi2 i (oArajin*Ai .roN Fi-i( /e**en*Ai i iz%orni Anez Jo&ann Friedri+&1 voFe
(ro'e*'ana'a1 (ado)e $ zaro%-jeni)'vo +ar$. 4ar je *ad najzad za.o*(odario (o-oGaje0. A vojni,Ae
$*(je&e $(o'($ni-a je oAo-no*' )'o *$ $(ravo $ 'o vrije0e (o0r-i nje.ovi .-avni (ro'ivni+i2 ;:.
ve-ja,e ;B#=. ?ar'in 3$'&er $ Ei*-e%en$1 !:. *ije,nja ;B#8. /enriA VIII En.-e*Ai1 a 7;. oG$jAa
;B#8. Franjo I Fran+$*Ai.
Sa0o * (a(o0 je Kar-o i0ao naj'eGe ne*$.-a*i+e. Pavao III .a je za vrije0e )0a-Aa-den*Ao.
ra'a o*'avio $ naj.oroj nevo-jiQ *ada Aad je +ar na *a%or$ Ge-io rije)i'i re-i.iozno (i'anje1 (re*e-io je
(a(a *a%or (ro'iv +areve vo-je iz nje0a,Ao. +ar*Ao. .rada Triden'a $ (a(in*Ai .rad o-onj$. Ti0e
*$ Kar-ovi (-anovi %i-i o0e'eni1 jer je Kar-o znao da (ro'e*'an'i niAad ne@e do@i $ o-onj$.
I *ad *e Kar-o od-$,i da nje0a,Ao re-i.iozno (i'anje *a0 rije)i. Na oklopljenom drDavnom
sa$oru u *u!s$ur!u 1:=A. L;. IKM deAre'irao je +ar rje)enje Aoje je *a0 donio. *u!s$ur'ki
interim" o%jav-jen 7". V ;B#:1 izraFen od eraz0ov*Ai& (o*redni,Ai& 'eo-o.a o%ij$ vjeroi*(ovije*'i1
're%ao je H(rivre0enoI L T in'eri0M vrijedi'i doA +rAveni *a%or (i'anje Aona,no ne rije)i. Priznao je
(ro'e*'an'i0a -ai,Ai Aa-eG i *ve@eni,Ai %raA1 a-i $ na$+i je %io Aa'o-i,Ai1 iaAo $ *voji0 izri,aji0a
$0jeren. Za Aa'o-iAe je izdana dr$.a1 (o*e%na reNor0na Nor0$-a1 Aoja nije *adrGava-a *(o0en$'a
dva $*'$(Aa. Pro'ivno o,eAivanj$1 i jedna i dr$.a odred%a veo0a *e 'e)Ao (rovodi-a. Ni*$ %i-i
zadovo-jni ni Aa'o-i+i ni (ro'e*'an'i. O'(or (ro'iv +ara %ivao je *ve Ge)@iQ on *e na(ro*'o na
vjeroi*(ovije*'i nije o%azirao. I*(re(-e-i *$ *e jo) i (o-i'i,Ai raz-ozi2 %$An$-a je odjedno0 H(o%$na
AnezovaI1 Aojoj je na ,e-o *'ao ?ori'z Sa*Ai1 +arev (o$zdaniA1 za Aoje.a je +ar drGao da je (o$zdan.
Izdavaj$@i v-a*'i'$ ze0-j$1 *A-o(io je L;BB!M $.ovor * Nran+$*Ai0 Ara-je0 Anrije0 L/enriM II1
Predao je /enrij$ +ar*Ae .radove ?e'z1 To$-1 Verd$n i 4a0%rai i 'i0e *e%i o*i.$rao za-eFe i nova+Q
onda na(adne *a*vi0 iznenada +ara1 Aoji *e na-azio $ Inn*%r$+A$. U (o*-jednji ,a* je Kar-o $0aAao
$ Vi--a+& Le-jaAM $ Kor$)Aoj. Sa%or Aoji *e %io oA$(io na *voje !. za*jedanje $ Triden'$1 (onovno
*e razi)ao.
Ta izdaja i (ro(a*' *vi& nje.ovi& (-anova (o'($no *$ *-o0i-i Kar-a. 4ar vi)e nije *0o.ao
*na.e da $ Nje0a,Aoj %i-o )'o (onovno $radi. UreFenje nje0a,Ao. vjer*Ao. (i'anja (re($*'i *vo0
%ra'$ Ferdinand$Q on *A-o(i * %$n'ovni+i0a ;BB!. .odine Pasauski LPa**a$M u!ovor" (o Aoje0$ o%je
*'rane zaja0,$j$ jedna dr$.oj *no)-jivo*'. Uz 'o je na*'avio (re.ovore na *u!s$ur'kom drDavnom
sa$oru" Aoji je %io *azvao jo) Kar-o V. Ti *$ (re.ovori zavr)i-i *u!s$ur'kim vjerskim mirom L!B.
r$jna ;BBBM. U%$d$@e @e Aa'o-i+i i -$'erov+i %i'i $ Nje0a,Aoj ravno(ravni a+5vin.-ijev+i1 Aa-vini*'i1
%a('i*'i i'd. %i-i *$ i*A-j$,eniQ oni @e '$ drGavno(ravn$ ravno(ravno*' (o*'i@i 'eA De*'Na-*Ai0
0iro01 L;=#:M. PoArajin*Ai v-adari LAnezoviM 0o.-i *$ na *voje0 'eri'orij$ *-o%odno odreFiva'i
vjeroi*(ovije*' LH+$i$* re.io1 ei$* re-i.ioIMQ (odani+i ni*$ i0a-i niAaAva (rava da iza%er$
;!<
vjeroi*(ovije*'. Dod$)e1 0o.-i *$ i*e-i'i. AAo je na neAo0 d$&ovno0 'eri'orij$ LAneGevina5
%i*A$(ija1 AneGevina5o(a'ijaM v-adaj$@i %i*A$( i-i o(a' &'io (rije@i na (ro'e*'an'iza01 'o je iz0eF$
Aa'o-iAa i Ferdinanda $ 'aAozvano0 Hd$&ovno0 (ridrGaj$I L(ro'iv odo%renja (ro'e*'ana'aM
$'vrFeno da on 'o1 )'o *e nje.a *a0o.a 'i,e1 *0ije1 a-i 0ora na($*'i'i i *voj$ +rAven$ *-$G%$ i *voj$
v-adavin$ 'e 0ora (re($*'i'i Aa('o-$ da 0$ iza%ere Aa'o-i,Ao. na*-jedniAa. O%ra'no1 Ferdinand je
oni0 d$&ovni0 Anezovi0a Aoji *$ ve@ %i-i (ro'e*'an'i o*i.$rao i da-je (o*jed nji&ovi& zejn-ji)'a
LDe+-ara'io FerdinandeaMQ (ro'iv 'o.a (ro'e*'ira-i *$ Aa'o-i+i. U vjer*Ai iz0ije)ani0 +ar*Ai0
.radovi0a i0a-a je v-ada'i jednaAo*'.
Ti0e *e $,vr*'io ra*Ao- $ Nje0a,Aoj. U *(orovi0a AaAo da *e '$0a,i 0ir1 ne(re*'ano *$
iz%ija-e raz-iAe. Po,e-o je vrije0e vjer*Ai& ra'ova. Iz 'o. vre0ena niAao je *'ra)ni 'ride*e'o.odi)nji
ra' L;=;:>;=#:M1 Aoji je Nje0a,A$ (re'vorio naj(rije $ (o(ri)'e *'rani& voj*Ai1 a na Araj$ $ ($*'o).
3$'erov*'vo *e %rzo da-je ra)iri-o. OAo ;B=". do ;B8". ve@ je oAo dvije 're@ine Nje0a,Ae
%i-o (ro'e*'an'*Ao. Pro'e*'an'iza0 je (rodro i $ Po-j*A$1 ?aFar*A$1 Ce)A$ i A$*'rij$1 iaAo 'e ze0-je
nije za&va'io $ ve@oj 0jeri. Sa0o *$ *Aandinav*Ae ze0-je (o'($no (ri&va'i-e -$'erov*'vo.
B. 2aDetak. Vra'i0o *e na (o-azne (o-oGaje $ Dor0*$ ;B!;2 Ri''en%er)Ai redovniA izi)ao je
Aao (o%jedniA. 4ar *e *-o0io > jedin*'va 4rAve i Ar)@an*Ao. Za(ada je ne*'a-oZ
Sve do Araja Givo'a .uther *e d$)o0 i 'ije-o0 (redavao *vo0 dje-$. O*'ao je re-i.iozni voda
i (roroA *voje. (oAre'a. A-i1 *ve'a+ on nije %io. 'o je %ivao *'ariji1 (o*'ajao je *ve razdraG-jiviji1
'vrdo.-aviji1 a nje.ova %e*(ri0jerna .r$%o*' i neo'e*ano*'1 Aoji0a je *$*re'ao i (rija'e-je i
ne(rija'e-je1 %a+aj$ 0ra,ne *jene na nje.ov zna,aj. S $vred-jivo0 o)'rino0 'raGio je da 0$ Aao
Hnovo0 (a(i (ro'e*'an'iz0aI *vi (riznaj$ ne(o.re)ivi a$'ori'e' $ na$,avanj$1 a$'ori'e' Aoji je
*a0o0 ri0*Ao0 (a(i o*(oravao. U *vojoj1 ,e*'o *0ije)noj (re'jeranoj (roro,an*Aoj *a0o*vije*'i
(oi*'ovje@ivao je *e%e i *voje dje-o %ez iAaAva Ao-e%anja * vo-jo0 o.a i I*$*a Kri*'a. Sve )'o 0$
*e (ro'ivi-o %i-o je Favo-je dje-o. Ona *'ra*'vena 0rGnja Aojo0 *e raz%a+ivao $ *voji0 (o*-jednji0
*(i*i0a LHPro'iv /an*a Dor*'aI U;B#;V1 HPro'iv ri0*Ao. (a(in*'va1 Aoje je za*novao davaoI
U;B#BV1 HS-iAa (a(in*'vaI U;B#BV 'e HO Eidovi0a i nji&ovi0 -aGi0aI U;B#!V i dr$.i0
(ro'$Gidov*Ai0 *(i*i0a iz (o*-jednji& .odina Givo'aM ne 0oGe *e vi)e i*(ri,ava'i ni *$rovo)@$ ono.
vre0ena. A )'o da ,ovjeA AaGe o nje.ovi0 ni0a-o -a*Aavi0 na(adaji0a na *ve'$ 0i*$1 na
redovni)'vo i dr$.e *'vari Aoje *$ nje0$ *a0o0e neAad %i-e *ve'inja1 a 0no.i0 dr$.i0a *$ *ve'inja
i o*'a-e. U 'o0e ne0a vi)e ni 'ra.a one Nine i ,i*'e re-i.iozno*'i iz nje.ovi& 0-adi& .odina. A i(aA je
o*'ao vjeran *a0o0e *e%i. Nje.ova $zorna *0r' L;:. ve-ja,e ;B#=M *vjedo,i o nje.ovoj d$%oAoj
(rivrGeno*'i o.$.
Sa*vi0 je dr$.a,iji %io car. Sa0 je i0ao o*je@aj da je na *vi0 -inija0a (oraGen. Nje.ova je
zada@a %i-a da 4rAv$ o,$va i za)'i'i1 'a %io je ,$var (o*ve@eno. reda $ 4rAvi i *vije'$. Povjeren 0$
je %io Ar)@an*Ai Za(ad1 i on je (oA$)avao da o*i.$ra jedin*'vo1 a *a0i0 'i0e i 0ir 0ed$ evro(*Ai0
narodi0a1 H(aS +&ri*'iani'a'i*I. A-i nije %io dovo-jno 0o@an. U*Ara'i-i *$ 0$ (o0o@ reNor0a'or
3$'&er1 HnajAr)@an*AijiI Ara-j Franjo I1 Nran+$*Ai1 a )'o je naj'ra.i,nije1 i *a0i (a(e. TaAo je Kar-o
o*'ao *a0 *a0+a'. H4&ri*'iani'a* aNN-i+'aI L/. 3$'zMQ %ijedno1 $.roGeno Ar)@an*'voZ Po*-jednje
.odine nje.ova Givo'a za*jenjene *$ 'o0 'ra.iAo0. Na Araj$ *e jo) *$Ao%io * Nana'i,ni0 (a(o0
Pav-o0 IV L;BBB>;BB<M1 jer je *'ajao na ($'$ nje.ov$ nedo*'ojno0 ne(o'iz0$ i $*Ao.r$dnoj
'a-ijan*Aoj (ro'$&a%*%$r)Aoj (o-i'i+i $ I'a-iji. Kad je Pavao *voj ra' L;BB=>;BB8M (ro'iv Kar-a i
nje.ova *ina Fi-i(a II (ro.-a*io AriGar*Ao0 vojno0 za *(a* Ar)@an*'va1 *'var je (revr)i-a *vaA$
0jer$. Vojvoda je od A-%e1 dod$)e %rzo doAraj,io (a(ine ra'o%orne na0jere $ I'a-iji. No Kar-ova *e
$n$'ra)nja *na.a $*-ijed *vi& 'i& (ro0a)aja i razo,aranja *Ar)i-a. Na *0r' $0oran o'i)ao je da *redi
*voje A$@ne (ri-iAe. !B. -i*'o(ada ;BBB. (reda *vo0 *in$ Fi-i($ Nizoze0*A$1 ;=. *ije,nja (reda 0$ i
)(anjo-*Ae ze0-je. Svo0 %ra'$ Ferdinand$ (reda ;!. r$jna ;BB=. (i*0eni0 ($'e0 nje0a,Ao
+ar*'vo. Onda *e Aao (o-i'i,Ai (oraGeniA (ov$,e $ (anjo-*A$ $ *Arovi'i Givo'. U *vo0 *'ara,Ao0
%oravi)'$ Aod *a0o*'ana San J$*'e Lza(adna (anjo-*AaM (ri(rav-jao *e Kar-o na *0r'. !;. r$jna
;BB:. ra*'ao *e * ovi0 *vije'o01 $ d$%oAo0 0ir$ * o.o0. Nije (o*$0njao $ 4rAv$1 ,ija *$ i
odvi)e izraGena -j$d*Aa *voj*'va nje0$ nanije-a vi)e jada no %i-o Ao0e dr$.o0e. Una'o,
;7"
(ro0a)aji0a (ojedina+a1 na(o*e (ro0a)aji0a (a(`1 nje0$ je *-$G%a )'o *$ je o%av-ja-i1 $vijeA %i-a
*ve'aQ jer1 $ njoj je vidio oGj$ *-$G%$ i Kri*'ovo na0je*ni)'vo. Ci'av *e nje.ov Givo' i*+r(io $
*-$G%i jedin*'va.
HKar-o V (ri(ada ve-iAani0a (ovije*'i Aoji *$ na Araj$ *voje. Givo'a o*je'i-i .orA$ *vije*' da
*$ *e $za-$d %ori-i1 da *$ *voj najvi)i +i-j (ro0a)i-i1 a i(aA *$ > AaAo 'o re,e JaAo% $r+Aard' > $
(ovije*'i *vije'a nenado0je*'ivi2 *vje'*Ao(ovije*ni do.aFaj Aon+i-a $ Triden'$ ne %i *e %ez nje.a
dao za0i*-i'iI L/. JedinM.
3$'&er i Kar-o VZ Ne@e -i *e nji& na Araj$ Arajeva i(aA 0ora'i $*(oredi'i (o ono0e )'o *$ za
4rAv$ %i-iY 3$'&erovo dje-o *'oji i-i (ada * H(ravo0 i-i ne(ravo0 da *e (ro'iv 4rAve di.ne %$naI
L/. 3or'zM. Kar-ova %or%a da *e *a,$va jedin*'vo i $n$'ra)nja reNor0a 4rAve > Aoja je 'o-iAo
're%a-a reNor0$ > (re-i-a *e $ Triden'*Ai *a%or1 Aoji $ ve-iAoj 0jeri nje0$ za&va-j$je )'o je
o*'varen. TaAo je na zavr)e'A$ nje.ova Givo'a i(aA *'ajao najzna,ajniji do.aFaj $ (ovije*'i 4rAve2
njezina o%nova (o0o@$ Triden'*Ao. *a%ora. Prije no )'o *e nji0a (oza%avi0o1 (ro0o'ri0o jo)
o*'a-e reNor0ne (oAre'e.
O#;
U3RI4/ ZDING3I I APTISTI
ZRin.-ija i %a('i*'e ne 0oGe0o *'r(a'i $ jedn$ 'e i*'$ vre@$Q i(aA i0 je Aoje)'a zajedni,Ao2
vanj*Ao (odrije'-o $ Z6ri+&$ 'e odreFeni *(iri'$a-i*'i,Ai na.-a*aA nji&ove na$Ae1 na Aoji je 3$'&er
na(o*e $(ro (r*'o0 Aad je i jedne i dr$.e (rozvao Hzane*enja+i0aI. S 3$'&ero0 i0aj$ ZRin.-i1
4a-vin i %a('i*'i zajedni,Aa o*novna na,e-a reNor0a+ije2 na,e-o Pi*0a L*o-a *+ri('$raM1 (oja0
vjerovanja i o(ravdanja L*o-a Nide1 *o-a .ra'iaM1 nov$ *-iA$ 4rAve i %or%$ (ro'iv *'are 4rAve. AAo *e
ovo iz$z0e1 onda *vi oni i0aj$ *voje (o*e%ne zna,ajAe. TaAo ,e*'o ZRin.-ija *0a'raj$ 3$'&erovi0
e(i.ono01 a on nije *a0o izvanj*Ai i)ao *voji0 (o*e%ni0 ($'e0 ve@ je razvio i v-a*'i'i o%-iA
re-i.iozno. 0i)-jenja. Ve@ .a i nje.ov o%razovni razvoj1 *naGno o%-iAovan *Ao-a*'i,Ao0 Hvia
an'iW$aI i &$0aniz0o01 raz-iA$je od 3$'&era.
;. ZPin!li > Divot i djelovanje. RoFen je ;#:#. $ Di-d&a$*$ $ To..en%$r.$1 a odra*'ao Aod
*vo. $jaAa1 G$(niAa $ Dee*en$. ;#<#>;#<:. (o-azio je )Ao-$ $ a*e-$ i ern$1 a onda je *'$dirao $
e,$ L;#<:>;B"!M1 .dje *e (o$,ava-a Hvia an'iW$aI. Zavr)io je *'$dij $ &$0ani*'i,Ao0 a*e-$
L;B"!>;B"=MQ * %a*e-*Ai0 &$0ani*'i0a o*'ao je $ 'rajno0 (rija'e-j*'v$ i zajedno * nji0a vidio $
Eraz0$ *voj &$0ani*'i,Ai $zor. ;B"=. (o*ve@en je $ Kon*'an+i za *ve@eniAa1 (a Aao G$(niA *-$Gio $
G-ar$*$ L;B"=>;B;=M1 za'i0 Aao *eo*Ai G$(niA $ Ein*iede-n$ L;B;=>;B;:M. U 0eF$vre0en$ je
Aao vojni *ve@eniA dva($' (ra'io )vi+ar*Ae vojniAe Aoji *$ *e Aao (a(in*Ai naja0ni+i %ori-i $
*jevernoj I'a-ijiQ z%o. 'o.a je do%ivao (a(in*A$ (-a@$. Po v-a*'i'o0 (riznanj$1 jo) $ Ein*iede-n$
Givio je ra*Aa-a)eno *a Gena0a. S(a*io *e iz 'e)Ae Givo'ne (o.i%-i LA$.aM1 do%io je nov$ *-$G%$ Aao
d$)o%riGniA $ Z6ri+&$ $ *'o-noj +rAvi L;B;<M1 i 'o .a $,ini o'voreniji0 za (i'anja vjere i 4rAve.
U 'o je vrije0e %io $ 0odi H%i%-i+iza0I. 4iri)Ao .rad*Ao vije@e &'je-o je %i'i 0oderno1 (a
0$ (ri-iAo0 na0je)'enja da-o zada'aA da (ro(ovijeda $ *A-ad$ * Pi*0o0. Kao &$0ani*' 'o0 *e
zada'A$ rado odazvao1 i o'ad ZRin.-i '$0a,i Sve'o (i*0o. Sve do ;B!!. nje.ovo '$0a,enje Pi*0a
*'oji (o'($no $ znaA$ Eraz0a. ZRin.-i je (ri&va'io i Eraz0ove reNor0ne ideje. Za 3$'&era *e (o,eo
zani0a'i 'eA naAon 3aj(+i)Ae ra*(rave L;B;<M. Najnovije i*'raGivanje (oAaz$je1 0eF$'i01 da 3$'&er
nije niAada na nj ja,e $'je+ao. io je i o*'ao &$0ani*'. ReNor0e1 * Aoji0a je i*'$(io (o*-ije ;B!!1
ni*$ .o'ovo niAaAo izniA-e iz d$%oAo. o*o%no. rvanja i 'raGenja1 Aao 3$'&erove1 ve@ *$ one rez$-'a'
(raA'i,ni& ra,$na. orio *e (ro'iv +rAveni& odreda%a o (o*'$ i (ro'iv *ve@eni,Ao. +e-i%a'a2 ve@ je
odavno1 nai0e1 Givio * jedno0 %o.a'o0 $dovi+o0. ;B!#. javno j$ je oGenio.
Kad je %i*A$(*Ai ordinarija' $ Kon*'an+i (o,eo (o*'$(aA (ro'iv nje.a1 (oFe ZRin.-ij$ za
r$Ao0 da za *e (rido%ije +iri)Ao vije@e1 Aoje *e ionaAo nije %a) *-a.a-o * %i*A$(o0. Vije@e (riredi
dvije javne ra*(rave L$ *ije,nj$ i -i*'o(ad$ ;B!7M1 na Aoji0a @e ZRin.-i * HNra'ri0aI1 'j. *a
*'arovjerni+i0a ra*(rav-ja'i o na,e-i0a Pi*0a1 o )'ovanj$ *-iAa i o 0i*i. I0a-o je vrijedi'i *a0o ono
;7;
)'o *e da doAaza'i Sve'i0 (i*0o0. Vije@e je (ri 'o0 *e%i (ridrGa-o (ravo od-$Ae. Po*-ije -i*'o(ad*Ae
ra*(rave L;B!7M (rizna .radona,e-niA ?ara Roi*' 0a-od$)no2 HJa o 'i0 *'vari0a ne 0o.$ .ovori'iQ
ja o nji0a .ovori0 Aao )'o *-ije(a+ .ovori o %oja0aQ i(aA1 rije, oGj$ 're%a da'i $ r$Ae (o)'eni0
-j$di0a i 0o-i'i o.a da 'o %$de do%ro.I Nje.ov Aona,ni *$d .-a*io je ovaAo2 HGo*(odo iz redova1
ovo je 0i)-jenje 0oje .o*(ode2 're%a da od*ad (ro(ovijeda'e *ve'o EvanFe-je1 *ve'o. Pav-a i
(roroAe1 Aoji *vi *a,injavaj$ Sve'o (i*0o1 a ($*'i'e na 0ir$ 'aAve *'vari Aao )'o *$ SAo' i To0a.I
Grad*Ao je vije@e (ro(ovijed H$ d$&$ Pi*0aI za0i)-ja-o *a0o 'radi+iona-no2 propovijed iz
rije,i oGje1 a *ad je ZRin.-i o%ja*nio na,e-o Pi*0a (ri0jenj$j$@i .a i na re,ormu8 *av Givo' 're%a
*ve*'i na ono )'o je *adrGano $ Sve'o0 (i*0$. U *voji0 HZaA-j$,ni0 .ovori0aI i $ HKra'Ao0
$vod$ $ Ar)@an*'voI L;B!7M razvio je ZRin.-i *voj radiAa-ni reNor0ni (ro.ra02 're%a $A-oni'i *ve
+ere0onije i %-a.o*-ove1 $A-oni'i *-iAe iz +rAava1 $Ain$'i 0i*$ i *a0o*'ane1 (reo%-iAova'i +rAveni
nadar%in*Ai *i*'e01 Aoji 're%a %i'i *av $ r$Aa0a .rad*Ao. vije@a. Tre%a $redi'i .rad*Ao Genid%eno
*$di)'e1 Aoje @e (re$ze'i %i*A$(*Ai Genid%eni *$d1 a Aa*nije i *v$ d$&ovn$ j$ri*diA+ij$.
Kad je ZRin.-i ;B!7. na0jeravao da $0je*'o 0i*e $vede -$'erov*A$ e$&ari*'ij$1 *'ade vije@e
oA-ijeva'i i naredi da *e 'o o%$*'avi. Po*-ije dr$.e ra*(rave na*'a-o je $ .rad$ (ravo Ao0e)anje. !=.
*ije,nja ;B!#. *-oGi-o *e ;! .radova AonNeren+ije da @e za%rani'i *vaAo da-jnje Ar)enje Aa'o-i,Ae
vjereQ 'a je od-$Aa %i-a $(erena (ro'iv Z6ri+&a1 ,ija je revno*' za reNor0$ (o%$di-a (ro'iv-jenje.
Z%o. 'o.a *e +iri)Ao vije@e nije $*$di-o (od$ze'i da-jnje AoraAe. Kad *e ZRin.-i (oAorio nareFenj$
vije@a1 Ge*'oAo 0$ *e $*(ro'ivi radiAa-na *A$(ina 0ed$ nje.ovi0 (ri*'a)a0a. Pri.ovore 0$ da je
izdaji+a evanFe-ja i za'raGe od nje.a da %ez $*'$(Aa $*'raje na ($'$ Aoji0 je Aren$o. Svje'ovna v-a*'
ne0a $ 'i0 (i'anji0a niAaAvo (ravo od-$,ivanja.
Do (reAida iz0eF$ ZRin.-ija i nje.ovi& (ri*'a)a do)-o je za'i0 $ (i'anj$ Ar)'enja dje+e.
Provode@i do*-jedno 0i*ao reNor0a'or*Ao. o(ravdanja Hi*A-j$,ivo iz vjereI1 do)-i *$ radiAa-ni >
0eF$ nji0a %i-i *$ najrevniji ZRin.-ijevi (rija'e-ji 4onrad Gre%e-1 Fe-iS ?anz i Geor. -a$ro+A >
do $vjerenja da je Ar)'enje dje+e1 doA dje+a ne0aj$ jo) niAaAve vjere1 -aGno i %ez *vr&e. Nji&ov
idea- %i-a je (o'($na $*(o*'ava (raAr)@an*Ae Hzajedni+e *ve'i&I1 $ Aoj$ *e 0oGe $@i do%rovo-jni0
(ri&va@anje0 vjere. Oni $ (rvo vrije0e ni*$ do($*'i-i da *e nji&ova novoroFena dje+a Ar*'e *ve
do'-e doA ne %$d$ *(o*o%na da *a0a raz0i)-jaj$. Kona,no zanijeAa)e *vi0a Aoji *$ Aao dje+a
(ri0i-i Ar*' *'anje 0i-o*'i i na.ovije*'e (o're%$ H(onovno. Ar)'enjaI. U (ro*in+$ ;B!#. dade
-a$ro+A da .a Gre%e- H(onovno Ar*'iI i za(o,ne onda (ro0i+a'i 'o dr$.o Ar)'enje i $z ($' i dr$.e
Ar*'i'i. Prido%io je (ri*'a)a i na*'ade (oAre' (ro'iv Ar)'enja dje+e. U Zo--iAon$ raz%i)e $ +rAvi Ar*ni
*'$dena+. Pro'iv ZRin.-ija *$ *e %ori-i jer je on %ranio Ar)'enje dje+e.
Na Araj$ (oFe ZRin.-ij$ za r$Ao0 na.ovori'i .rad*Ao vije@e da *e $(-e'e. ;:. *ije,nja ;B!B.
naredi .rad*Ao vije@e da *e *va neAr)'ena dje+a *0je*'a (oAr*'e i za%rani da *e H%a('i*'iI *a*'aj$.
Ove *$ (ro.oni jo) i o&ra%ri-i i %a+i-i i& $ *'anje zano*a. DrGa-i *$ da *$ (ro*vije'-jeni D$&o0 'e da
jedino oni znaj$ AaAo 're%a '$0a,i'i Pi*0o > jedno0 rije,j$1 *0a'ra-i *$ *e H(ravo0I 4rAvo0
I*$*a Kri*'a. Svoje (ro'iv-jenje v-a*'i0a '$0a,i-i *$ navodi0a iz i%-ije. Sad za(o,n$ (ro.oni2 *'a-i
*$ i& za'vara'i. a('i*'i,Aa *e (ro(a.anda1 *'i0$-irana iz.oni0a1 (ro)iri-a (reAo ,i'ave vi+ar*Ae $
j$Gn$ Nje0a,A$ i Tiro-1 $ *jevern$ A$*'rij$ i ?orav*A$. ?anz je %io (rvi %a('i*' Aoje.a je .rad*Ao
vije@e1 Aad je (o,eo (onovno dje-ova'i $ Z6ri+&$1 o*$di-o na *0r' i da-o zadavi'i $ 3i00a'$ LB.
*ije,nja ;B!8M. I ZRin.-i je $ 'o %io $(-e'en.
Do'-e je ZRin.-i do%ivao *ve *naGniji $'je+aj na vije@e. Kao roFeni (raA'i,ar1 or.aniza'or i
(o-i'i,ar vodio je vije@e ona0o Aa0o je Ge-io. U 'ravnj$ ;B!B. *-$G%eno je $Ain$'a 0i*a1 i 'i0e je
izvr)en (reAid * do.0o0.
I*'ovre0eno je $ 'ravnj$ ;B!#. (e' (raAan'ona2 S+&R_z1 Uri1 Un'erRa-den1 Z$. i 3$zern1
*A-o(i-o $ er+Aenried$ *avez za o%ran$ *'are vjere. Oni *$ Ge-je-i $ *'vari0a di*+i(-in*Ae reNor0e
*$raFiva'i * Z6ri+&o01 a-i ni*$ Ge-je-i da *e dira $ vjer$. U *ije,nj$ ;B!B. (oja,a-i *$ *voj *'av $
vjer*Ao0 AonAorda'$ AonNedera+ije. vi+ar*Ai *a%or je (riredio ;B!=. vjer*Ai raz.ovor $ aden$1 $
Aan'on$ Aar.a$. Govori-o *e o e$&ari*'iji1 i*'o,no0 .rije&$1 ,i*'i-i)'$1 )'ovanj$ *-iAa i *ve'a+a i o
+rAveni0 za(ovijedi0a. Na ra*(rav-janje *$ do)-i Jo&anne* E+A1 Jo&an Fa%ri i dr$.i 0no.o%rojni
;7!
'eo-ozi1 od nova'ora OeAo-a0(adi$* i dr$.i1 > *a0o ZRin.-ija nije %i-o. S ve-iAo0 ve@ino0 *'avio
*e )vi+ar*Ai *a%or na *'ran$ Aa'o-iAa. A-i Z$ri+& o'A-oni (re*$d$2 odavno je ve@ *'ajao (od
ZRin.-ijevi0 radiAa-ni0 $'je+aje0.
ZRin.-i *ad razvije +rAveno5(o-i'i,A$ oNenziv$ (reAo .rani+a +iri)Ao. Aan'ona. U *ije,nj$
;B!:. (oFe 0$ za r$Ao0 da (rido%ije Aan'on ern. On je i)ao za 'i0 da $vede $ AonNedera+ij$
reNor0a+ij$. O*'vario je *avez1 Aoji *e nazvao HSavezo0 Ar)@an*Ai& .radovaI L+&ri*'-i+&e*
$r.re+&'M1 a (ri*'$(i)e 0$ ern1 Kon*'an+a1 S'. Ga--en i a*e- 'e S'ra**%$r.. KaAo *e i (e'
Aa'o-i,Ai& (raAan'ona zajedno *a )vi+ar*Ai0 Frei%$r.o0 i Da--i*o0 (oveza-o (ro'iv (ro'e*'an'iz0a1
%$Ane $ -i(nj$ ;B!<. (rvi Aa((e-*Ai ra'1 Aoji *e (reAin$o 0iro0 )'o *$ .a izradi-i (o*redni+i. U
-i*'o(ad$ ;B7;. %$Ane (onovno ra'Q %io je 'o (rvi vjer*Ai ra' iz0eF$ Aa'o-iAa i (ro'e*'ana'a. I
ZRin.-i je Aren$o na vojn$1 o%or$Gan 0a,e0 i *jeAiro0. Po%ijedi-a *$ Aa'o-i,Aa 0je*'a. ZRin.-i je
(ao $ %or%i L;;. -i*'o(ada ;B7;M.
Nje.ov reNor0a'or*Ai (oAre' $ (o,e'A$ je *naGnije (rodro $ Gornj$ Nje0a,A$. Na
A$.*%$r)Ao0 drGavno0 *a%or$ ;B7". %i-i *$ za*'$(-jeni .radovi Aoji *$ i*(ovijeda-i +vin.-ijev*A$
vjeroi*(ovije*' L4onNe**io 'e'ra(o-i'anaM .radovi S'ra**%$r.1 Kon*'an+a1 ?e00in.en i 3inda$.
Ka*nije *$ *e (riA-j$,i-i Aa-viniz0$ L4on*en*$* Ti.$rin$*1 ;B#<M. PoArajin*Ai .roN Fi-i( /e**en*Ai
iz (o-i'i,Ai& je raz-o.a Ge-io da *e 3$'&er i ZRin.-i *-oGeQ 'o je i ZRin.-i iz i*'i& raz-o.a (ozdravio.
No 'o *e *-o0i-o na -ar$ur'kom ra1!ovoru o reli!iji u -i*'o(ad$ ;B!<1 i 'o najvi)e na (i'anj$
e$&ari*'ije. Za ZRin.-ija je e$&ari*'ija *a0o *(o0en5ve,eraQ zajedni+a *e *a0o *je@a da je
Go*(odin za nj$ $0ro.
3$'&er je *'ra*'veno %ranio *'varn$ (ri*$'no*' Kri*'ov$ $ e$&ari*'ijiQ on je dod$)e nijeAao
Aa'o-i,A$ (re'vor%$ %i'i L'ran*$(*'an+ija+ijaM1 a *'varn$ (ri*$'no*' o%ja)njavao je Lza 'ije-o
ne0o.$@i0M oGji0 $%iAvi'e'o0 LoGjo0 (o*v$da)njo)@$M. Od-$,no je %i-o raz-i,i'o '$0a,enje
Pi*0a. 3$'&er je ono H&o+ est +or($* 0e$0I *&va@ao .ra0a'i,Ai *'varno LHrije, je odvi)e *naGnaIM
i nije do($)'ao niAaAvo na'ezanje oAo ono.a He*'I. ZRin.-i je 'vrdio daje He*'I *a0o *i.niNiAa'ivno
Le*' T ozna,$jeM. KaAo *$ i jedan i dr$.i 'vrdo %rani-i *voje '$0a,enje Pi*0a1 nji&ovi *e ($'ovi
raziFo)e. 3$'&er je Zvvin.-ija $vijeA 0rzio i od%ijao.
!. aljnja povijest $aptista (ro'eA-a je *a*vi0 odvojeno od ZRin.-ija. Zajedni,Ai *$ i0
o*'a-i na,e-o Pi*0a i *(iri'$a-iza01 na(o*e $ (i'anj$ e$&ari*'ije i *&va@anj$ *aAra0en'a.
HJedno od naj.ori& i*A$*'ava reNor0a+ije %i-o je da *$ *e iz Ar$.a (ri*'a-i+a EvanFe-ja
ne(re*'ano odvaja-e *A$(ine Aoje *$ Pi*0o dr$.a,ije *&va@a-e1 Aoje *$ v-a*'i'$ vjerodo*'ojno*'
dovodi-e $ o(a*no*' i (o*'aja-e ne(rija'e-ji $ ni,ijoj ze0-ji iz0eF$ Nron'iI LF$+&*M. I 3$'&er i
ZRin.-i1 4a-vin i *vi reNor0a'ori o.or,eno *$ *e o%ara-i na *eA'a)e Aoji *$ Pi*0o '$0a,i-i dr$A,ije
ne.o oni i (ri 'o0 *e (oziva-i na H$n$'ra)nji .-a*I i na HD$&aI.
U i*'o vrije0e1 o'(ri-iAe1 Aao i $ Z6ri+&$ (ojavi-a *e 0i*ao o (onovno0 Ar)'enj$ i novo0
oGje0 Ara-jev*'v$ i $ dr$.oj ze0-ji1 odaA-e reNor0a+ija (o'je,e2 $ Sa*Aoj. Za,e'ni+i *$ (roro+i iz
ZRi+Aa$a i T&o0a* ?6nzer. Z%o. 'o.a )'o *$ %i-i (ro'ivni+i v-a*'i i )'o *$ radiAa-no o'A-anja-i
drGavni i +rAveni (oredaA1*0a'ra-i *$ %a('i*'e ne(rija'e-ji0a drGave i revo-$+ionari0a. Na(o*e *$
%i-i *$0njivi z%o. 'o.a )'o *$ *e izvanredno %rzo )iri-i1 (o.o'ovo na *e-$1 .dje *$ i0 naAon
*e-ja,Ao. ra'a razo,arani *e-ja+i &r(i0i+e (ri-azi-i. TaAo *$ ve@ na drGavni0 *a%ori0a $ S(e_er$
;B!<. i $ A$.*%$r.$ ;B7". (ri&va@eni zaAoni $ Aoji0a *e %a('i*'i0a (rije'i *0r'no0 Aazno0. I
3$'&er i ?e-an+&'&on da-i *$ izjave $ (ri-o. 'i& zaAona.
?i*ao Aoja *e naj(rije (ojavi-a Aod To0e ?6nzera2 da @e ne(o*redno *van$'i 'i*$@$.odi)nje
Ara-jev*'vo $ Aoje0 @e *vi %ez%oGni+i (ro(a*'i a HAr)'eni+iI zav-ada'i1 *i-no *e *vidje-a dr$)'veno
(o'-a,eni0 *-ojevi0a *e-jaAa i *i'ni& o%r'niAa. Na za(ad$ je '$ idej$ )irio -ai,Ai (ro(ovjedniA i
%a('i*'i,Ai a(o*'o- ?e-+&ior /oN0ann1 Aoji je (ro(ovijedao ($'$j$@i (o *jevernoj Nje0a,Aoj1 a
onda *'a-no dje-ovao $ A0*'erda0$ i S'ra**%$r.$. /oN0ann je (rori+ao da @e .rad S'ra**%$r.
naAon Arvavi& do.aFaja1 Aoje je (roreAao $ .odini ;B771 (o*'a'i *ije-o novo. ne%e*Ao. Jer$za-e0a.
Najvi)e *$ *e -j$di oAo nje.a ja'i-i $ A0*'erda0$ i Nizoze0*Aoj. ;B77. %a+i-i *$ .a $ S'ra**%$r.$ $
'a0ni+$1 .dje je naAon de*e'o.odi)nje. 'a0novanja $0ro.
;77
No %a('i*'i,Ao *e Ara-jev*'vo nije o*'vari-o $ S'ra**%$r.$1 ne.o $ ?6n*'er$ $ De*'Na-iji.
Ondje je ;B7;. (o,eo dje-ova'i Aa(e-an ern&ard Ro'&0ann $ *0i*-$ reNor0e. i%-i+iza0 i
&$0aniza0 *$ *e (rvo vrije0e jo) i*(re(-e'a-i. Ro'&0ann jo) nije %io ja*an. Kren$o je naj(rije $
Di''en%er.1 onda $ S'ra**%$r.1 .dje .a je 4a(i'o $(oznao *a ZRin.-ijevo0 na$Ao0. PreAo
+vin.-ijev*'va *'i.ao je do %a('i*'a. KaAo je re-i.ij*Ao Ao0e)anje %iva-o $ ?6n*'er$ *ve Giv-je1 'o i
nje0$ (ode za r$Ao0 da *e na0e'ne. DoA *$ *e Aa'o-i+i i (ro'e*'an'i 0eF$*o%no rva-i1 on iznenada
(rodre. Od *vi%nja ;B77. (o,eo je (ro(ovijeda'i AaAo je n$Gno da *e Ar)'avaj$ odra*-i.
U Nizoze0*Aoj je (o,e'Ao0 *'$deno. ;B77. Jan ?a''&_* zado%io $ A0*'erda0$ vod*'vo $
%a('i*'i,Ao0 (oAre'$. Ne(re*'ano je (ro(ovijedao do-azaA oGje. Ara-jev*'va i 0a,a Aoji @e $ni)'i'i
%ez%oGniAe. S-ao je *voje a(o*'o-e da $ i*'o0 *0i*-$ (ro(ovijedaj$ i Ar*'e. Dvoji+a 'i& a(o*'o-a
*'i.o)e ;B7#. $ ?6n*'er. ern&ard Ro'&0ann i jo) neAo-i+ina dado)e *e od nji& (oAr*'i'i. I *ad *e
Aao ne*av-adivi (oGar (ro)iri vije*' da je ?6n*'er iza%ran za *ije-o novo. oGje. Ara-jev*'va. Sa
*vi& *'rana nava-i-i *$ Ar)'eni+i. Jo) $ *ije,nj$ ;B7#. Ar*'i-i *$ i do ;#"" -j$di $ jednoj *ed0i+i. Sad
jo) do&r-e i Jo&an o+Ae-*on i Jan ?a''&_* da %i $redi-i Hnovi SionI.
Ono )'o @e *e *ada de*i'i iz.-eda Aao neAa i.ra z-o@$dni& *a%-a*'i. Jo) ;B7#. za$ze)e %a('i*'i
v-a*' $ ?6n*'er$. Jedan od nji&ovi& voda1 Kni((erdo--in.1 (o*'ade .radona,e-niAQ Jan ?a''&_*1
(roroA1 (re$zeo $(rav$ .rada. Sve H%ez%oGniAeI Aoji *e ni*$ da-i (onovno Ar*'i'i (ro'jera)e. i*A$(
je o(*jedao .rad. Kad je (ri-iAo0 jedno. (oA$)aja da (rova-i iz .rada (o.in$o Jan ?a''&_*1
na*-ijedi .a Jan o+Ae-*on1 nazvan Jan od 3e_dena. I za(o,e *'ra&ov-ada. U*red *vi& nevo-ja
o(*ade dade *e Jan 3e_den*Ai iza%ra'i za Hnovo. izrae-*Ao. Ara-jaI1 Ro'&0anna1 Kni((erdo--in.a i
Kre+&'in.a i0en$je za *voje do*'ojan*'veniAeQ a od *voji& (ra'i-a+a *'vori 'je-e*n$ .ard$. S jedne
*'rane .-ad1 a * dr$.e *jajne *ve'Aovine1 zajedni+a do%ara i 0no.oGen*'vo i na Araj$ *0aAn$@a
H%ez%oGniAaI %i-i *$ zna,ajAa 'e v-adavine. i*A$(*Aa voj*Aa o*voji na Araj$ !B. -i(nja ;B7B. .rad i
'aAo1 naAon Arvavi& $-i,ni& %or%i1 (re*'ade HKri*'ovo Ara-jev*'vo $ ?6n*'er$I. Ro'&0ann je (ao $
%or%i1 Jana 3e_den*Ao.1 Kni((erdo--in.a i Kre+&'in.a naAon *ed0o0je*e,no. 'a0novanja $*0r'i-i
*$ 0$Aa0a na 'r.$ i*(red Aa'edra-e1 a -e)eve i0 $ Aavezi0a izvje*i-i na 'ornj$ 3a0%er'i.
NaAon 'i& %a('i*'i,Ai& i*(ada $ ?6n*'er$ za(o,n$ veo0a *$rovi (ro.oni1 a * dr$.e *'rane1 i
*a0 *e %a('iza0 $ *e%i (o,eo 0ijenja'i. One radiAa-ne *$ i*A-j$,i-i. Na ,e-o *'$(i ;B7=. ?enno
Si0on*1 %iv)i *ve@eniA $ i*'o,noj Friziji. OdreAav)i *e %i-o AaAve *i-e1 'eGio je za ,i*'o d$&ovno
*&va@eni0 oGji0 Ara-jev*'vo01 Aoje *e drGa-o da-eAo od *vje'ovne 0o@i. Nje.ove (ri*'a)e1
0enoni'i1 Givje-i *$ Aao Hnaj0irniji $ ,i'avoj ze0-jiI. Po *voje0 na$,avanj$ i na,in$ Givo'a %i-i *$
ve@ (reAo ZRin.-ija %-i*Ai reNor0irani0a1 a da (ri 'o0 ni*$ *0a'ra-i nji&ove vjer*Ae *(i*e o%a5
vezni0a. Povre0eno *$ i0a-i vr-o 0no.o (ri*'a)a1 na(o*e 0eF$ 0a-i0 *vije'o0.
O#!
JEAN 4A3VIN I REFOR?A4IJA U EENEVI
Tre@i i naj0-aFi1 a-i (o *voje0 dje-ovanj$ najzna,ajniji reNor0a'or %io je Jean 4a-vin
LKa-vinM1 Aoji je Eenev$ $,inio *redi)'e0 (oAre'a ra)ireno. (o *ve0$ *vije'$.
;. Qivotopis8 roFen je ;". *r(nja ;B"<. $ No_on$1 a (o'je,e iz o%i'e-ji Aoja je %i-a (ovezana *
4rAvo0. O'a+ 0$ je %io .enera-ni (roA$ra'or1 'j. o($no0o@eni (o*-ovoFa Aa'edra-*Ao. Aa('o-a $
No_on$. Sina je odredio za *ve@eni,Ai *'a-eG (a 0$ ve@ $ dvanae*'oj .odini (ri*Ar%io nadar%in$.
Jean je odra*'ao $ (rija'e-j*'v$ * %i*A$(ovi0 ne@a+i0a. Po%oGna 0ajAa1 Aoja je i *ina $($@iva-a na
(o%oGno*'1 $0r-a je 0-ada. ?oGda je 'aj nedo*'a'aA 0aj,in*Ae -j$%avi zna,ajan za 4a-vinov
razvi'aA. HEene i -j$%av ni*$ $ 4a-vinov$ Givo'$1 'eo-o.iji i (o*-ovi0a i0a-e niAaAv$ $-o.$I LFr.
/eerM. A-i o'a+1 *naGne vo-je1 i0ao je ve-iA $'je+aj na *voje )e*'ero dje+e. HTaj o'a+ je... za&'ijevao
da 0$ *e (o'($no (odvr.ne). Nije '$ %i-o (ro'iv-jenja1 Ari'iAe i-i ne(o*-$)no*'i. ?-ado. 4a-vina *e
vr-o d$%oAo doi0a-a vo-ja i 0o@ nje.ova o+a2 oGje ve-i,an*'vo i *voj$ v-a*'i'$ o*o%$ o%-iAova' @e
(o 'o0 $zor$I L/eerM.
;7#
Po,ev od ;B!7. *'$dirao je $ Pariz$ Ni-ozoNij$ i 'eo-o.ij$. Eivio je $ Ao-e.ij$ ?on'ai.$1 $
Aoje0 je (rije nje.a *'anovao Eraz0o1 a neAo-iAo .odina naAon nje.a na*'ani' @e *e ondje I.na+ije
3ovo-a. Ondje *e $,i-a Hvia an'iW$aI. ;B!<. iznenada (reAine *'$dij 'eo-o.ije i (o*'ane (ravniA.
Pri(i*iva-i *$ 'o oAo-no*'i0a )'o *e nje.ov o'a+ %a) $ 'o vrije0e z%o. neAo. ne*-a.anja zavadio *
Aa'edra-ni0 Aa('o-o0 i %io izo(@en. I nje.ov *e *'ariji %ra'1 Aoji je %io Aa(e-an1 razi)ao * 4rAvo0Q
za&va'i-e *$ .a *i.$rno novo'arije1 on *e Ara'io da *-$Gi *ve'$ 0i*$1 a Aad je $(ravo $ 'o vrije0e %io
na *a0r'i1 Aao i nji&ov o'a+1 od%io je *aAra0en'e $0ir$@i&.
DoA je 4a-vin *'$dirao (ravo $ Or-ean*$ i o$r.e*$ L;B!<>;B7!M1 $(oznao *e ondje *a
&$0ani*'i0a. Od ;B7!. i *a0 *e $ Pariz$ *a*vi0 (o*ve@$je &$0aniz0$. U nje.ov$ Ao0en'ar$ o
SeneAino0 HDe +-e0en'iaI LO %-a.o*'i1 ;B7!M jo) *e ne o*je@a ni 'r$naA nje.ovo. reNor0a'or*Ao.
d$&a. On *e jo) Are@e $ oAviri0a &$0ani*'i,Ao. Ar$.a H%i%-i+i*'aI i nji&ova 0i)-jenja. Onda .a
odjedno0 o%$ze H*$%i'a +onver*ioI1 iznenadno o%ra@enje na (ro'e*'an'iza0 > 'aAo *a0 (ri,a $
*voji0 a$'o%io.raN*Ai0 *je@anji0a .odine ;BB8. To *e do.odi-o va-jda zi0i ;B779;B7#Q '$ je zi0$
(roveo na *voji0 dvje0a (re%enda0a $ No_on$. Kad je do*(io $ vr'-o. (o*'$(Aa Aoji je ;B7#.
zaA-j$,io (ari)Ai (ar-a0en' (ro'iv novo'ara1 (o%je.ne 4a-vin $ a*e- i ondje na(i)e zna0eni'o
dje-o2 HIn*'i'$'io re-i.ioni* 4&ri*'ianaeI1 *voje 0aj*'or*Ao .-avno dje-o1 Aoje je naj(rije L;B7=M
anoni0no1 a onda L;B78M (od nje.ovi0 ($ni0 i0eno0 )'a0(ano $ a*e-$. 4a-vin (reAo no@i
(o*'ade *-avan. Za(ravo je 'o dje-o %io na0ijenio Nran+$*Ao0 Ara-j$ Franji I Aao neA$ a(o-o.ij$
(ro'e*'an'iz0a1 a-i ono je $ *'vari N$nda0en'a-no dje-o Aa-viniz0a *ve do dana dana)nje.a. 4a-vin
.aje *a0 do .odine ;BB<. vi)e ($'a (reradio i (ro)irio.
S-$,ajno je Araje0 ;B7=. do)ao $ Eenev$1 .dje .a je reNor0a'or Di-&e-0 Fare- L;#:<>
;B=BM (ri.r-io i zadrGao Aao (o0o@niAa. Eeneva je $ 'o vrije0e %i-a $ (o-i'i,Ao0 *$Ao%$ *a *voji0
ze0a-j*Ai0 .o*(odaro0 *avoj*Ai0 vojvodo01 a AaAo je %i*A$( %io vojvodin roFaA1 'o *e Ge*'oAo
*$Ao%i-a i * &ijerar&ij*Ao0 4rAvo0. PreAo erna1 ,ij$ je vojni,A$ (o0o@ .rad 're%ao1 (rodira-o je
+vin.-ijev*'vo. Fare- je (o,eo radi'i ;B7!1 a %$d$@i da je ve@ina naroda %i-a na dr$.oj *'rani1 nje.ov
je (o-oGaj %io (ri-i,no %eziz.-edan. No1 i*(re(-e'anje re-i.iozni& (o*-ova * (o-i'i,Ai0 (ri-iAa0a
(rive-o je .rad $ Ari-o reNor0a+ije. HPo%jeda evan.e-i*'i,Ao. (oAre'a $ Eenevi nije izniA-a iz neAo.
($,Ao. re-i.iozno. (oAre'a1 ve@ iz %or%e za (o-i'i,A$ nezavi*no*' od *a5voj*Ae vojvodineI
L/e$**iM. U '$ *e *i'$a+ij$ 4a-vin *0je*'a $(-eo. U%rzo 0$ (ode za r$Ao0 da zado%ije $'je+aj na
.rad*Ao vije@e 2 ono *e (ri.n$-o (red nje.ovo0 Ge-jezno0 vo-jo0. Vjeroi*(ovije*' )'o j$ je on
*a*'avio i Aa'eAiza0 za o0-adin$ )'a0(ani *$ na 'ro)aA .rada i razdije-jeni *'anovni)'v$. U 'ravnj$
;B78. 0ora-o *e ,i'avo ($,an*'vo *vr*'a'i i $ *A$(ina0a od de*e'oro -j$di (o-oGi'i zaA-e'v$ na nov$
i*(ovije*' vjereQ 'Ao *e nije &'io zaA-e'i1 iz.$%io %i (ravo .raFan*'va i %oravAa. Ri.ori*'i,Ai *'ro.o
'raGio je 4a-vin1 Aoji je (o,e'Ao0 ;B78. do%io i o'ad vr)io javn$ (ro(ovjedni,A$ *-$G%$1 da *vi
%ez$vje'no (riznaj$ Ar)@an*Aa na,e-a $ *ve0$ javno0 i (riva'no0 Givo'$. ?ora-no5re-i.iozni Givo'
.rada i0ao *e reNor0ira'i $ *0i*-$ oGje rije,i. Na Araj$ je .rad*Ao vije@e (ri&va'i-o L!<. *r(nja
;B78M +rAveno zaAonodav*'vo Aoje je izradio 4a-vin.
Pro'iv ri.orozno. (rovoFenja novo*'i o'(or je %ivao *ve ja,i. Grad*Ao vije@e1 Aoje je drGa-o
$z 4a-vina1 nije na novi0 iz%ori0aQ Aao .rad*Ai za*'$(niA *$dje-ovao je na (re.ovori0a o $niji
vin$ *-$G%$1 a onda .a zajedno * Fare-o0 iza.na iz .rada. 4a-vin o'iFe $ S'ra**%$r.1 .dje *e
*(rija'e-ji * nje0a,Ai0 reNor0a'ori0aQ Aao .rad*Ai za*'$(niA *$dje-ovao je na (re.ovori0a o $niji $
/a.ena$$1 Dor0*$ i Re.en*%$r.$. ;B7<. *e oGenio Ide-e''o0 von 6ren. Za do0a@in*'vo i -j$%av
nije 'aj ,ovjeA1 (o'($no odan *a0o *voje0 zada'A$1 i0ao ni vre0ena ni *0i*-a. Kad je Ide-e''a
$0r-a1 on je o njoj .odine ;B#<1 (o*vjedo,io da 0$ niAad nije ni do*aFiva-a ni *0e'a-a. Kad *$
nje.ovi (ri*'a)e $ Eenevi (onovno zav-ada-i1 (o*-a-i *$ 0$ $ r$jn$ ;B#;. (or$A$ da *e vra'i. On *e
od0a& *'ra)no0 od-$,no)@$ dao na (o*ao da (rovede *voje re-i.iozne ideje. Te *$ ideje do*'i.-e
vr&$na+ Aad je 4a-vin $ .rad$ za*novao oGj$ v-adavin$. Ve@ !". r$jna ;B#;. vije@e je nje.ovo
+rAveno $reFenje1 'zv. HOrdonnan+e* e++-e*ia*'iW$e*I1 o%javi-o Aao zaAon. To $reFenje (redviFa
,e'iri +rAvene *-$G%e2 (a*'ore1 doA'ore1 *'arje)ine i FaAone. Pa*'ori i doA'ori *$ *a,injava-i
HV^n^ra%-e +o0(a.nieI1 Aoja je i0a-a zada'aA da (o0o@$ (ro(ovijedi i (o$Ae vodi d$)o%riGni)'vo.
;7B
S'arje)ine i FaAoni 'vori-i *$ Aonzi*'orij$01 'e *$ $z one (rve1 *a0o*'a-no vodi-i vanj*Ae +rAvene
(o*-ove i naj*'roGe nadzira-i *ve$A$(ni @$doredni Givo' zajedni+e. S'arje)ine *$ i0a-i $ *vaAo
vrije0e i %ez najave *-o%odan (ri*'$( $ *vaA$ A$@$1 nadzira-i *$ Are'anje i 0i)-jenje *vi& ,-anova
zajedni+e i ne0i-o*rdno0 *'ro.o)@$ (o*'$(a-i (ro'iv *vaAo. Ar)enja %i-o +rAveno5re-i.iozni&1 %i-o
.raFan*Ai& zaAona i odreda%a. Kad *e -j$di ni*$ %oja-i d$&ovni& Aazni1 Aao $Aora1 +rAvene (oAore1
javno. i*A-j$,enja iz zajedni+e1 javne i*(ovijedi (red zajedni+o01 i-i *e 'o ,ini-o nedovo-jni01 'ada
*$ *'arje)ine 'raGi-i od .rad*Ao. vije@a (ri0jen$ *vje'ovne Aazne.
Ve@ ;B#;. .rad*Ao vije@e zad$Gi-o je 4a-vina da izradi .rad*Ai zaAoniA. TaAo *$ *e *'o(i-i
+rAveni i .rad*Ai zaAoni. Hra+&i$0 *ae+$-areI 0ora-o je (ri&va@a'i (rijed-o.e *'arje)ina i izri+a'i
oAr$'ne o*$de. AAo je ne'Ao (ovrijedio vjer*Ae i*'ine i-i vrijeFao i0e oGje1 i)ao je na -o0a,$Q aAo
je (o,inio (re-j$%1 ne0ora-n$ radnj$ i-i $*Ara'io (o)'ovanje rodi'e-ji0a1 iz.$%io %i .-av$.
Te)Ae *$ Aazne (ada-e aAo %i ne'Ao (ro($*'io da ide na *-$G%$ oGj$1 aAo %i Aar'ao1 (-e*ao
i-i i)ao $ Ar,0$1 jer > AaAo re,e 4a-vin >5 H-j$di *$ 'aAo (oAvareni da *e ne 0o.$ radova'i a da
(ri 'o0 ne za%orave o.aI.
Pro(i*e *$ (rovodi-i ne0i-o*rdno0 *'ro.o)@$. U (rvi& (e' .odina L;B#; > ;B#=M izvr)i-i *$
$ Eenevi ,aA B= *0r'ni& o*$da1 a izreA-i 8: (ro.ona. P$,an*'vo *e $ve-iAe %$ni-o1 a-i 4a-vin nije
(rezao ni (red AaAvi0 *red*'vi0a da *-o0i o(ozi+ij$. Jo) ;BB7. *(a-jen je $ Eenevi na nje.ovo
nava-jivanje )(anjo-*Ai -ije,niA i Ni-ozoN Serve' jer je nijeAao Troj*'vo. /$0ani*'i 4a*'e--io1 o-*e+ i
0no.i dr$.i (o%je.o)e da ne %i doGivje-i i*'$ *$d%in$.
Godine ;BBB. *v-adan je *vaAi o'(orQ (o0o.-i *$ (ri 'o0 %je.$n+i iz Fran+$*Ae Aoji %i
do%iva-i i (ravo .raFan*'va1 a *'aro*jedio+i *$ .a .$%i-i. Nova Eeneva %i-a je *'ro.o or.anizirana
HoGja drGavaI i (o*'a-a *redi)'e nove HreNor0irane 4rAveI1 Aoja je (o *vojoj ,vr*'o@i1 do*-jedno*'i
i or.aniza+iji nada-eAo (re0a)i-a -$'erov*'vo. Godine ;BB<. o*novana je $ Eenevi nova 'eo-o)Aa
vi*oAa )Ao-a1 Aoja je $*Aoro na'Ari-i-a Di''en%er. i (o*'a-a 0jerodavno $,i-i)'e HreNor0irani&I
$,i'e-ja i (ro(ovjedniAa1 Aoji *$ 4a-vinov +rAveni *$*'av ra)iri-i (o *voj Evro(i. Iz Eeneve je 4a-vin
*i*'e0a'*Ai vodio (o%jedni,Ai (o&od *voje reNor0a+ije1 na(o*e $ za(adni0 ze0-ja0a. Do(i*ivao *e
(o *ve0$ *vije'$ * 'eo-ozi0a i -ai+i0a1 a $ %rojni0 (o*-ani+a0a Aoje je $($'io Anezovi0a i
Ara-jevi0a 'raGio je od nji& * (roro,Ao0 *i.$rno)@$ da $A-one Aa'o-i,an*'vo i $ved$ nje.ov$
reNor0a+ij$. Ta nje.ova *i.$rno*' da je od o.a (o*-an dava-a 0$ je *0je-o*'i da $ i*'o0 da&$
Ge*'oAo .rdi Aa'o-i,Ae Anezove i A$di i& z%o. ne'r(e-jivo*'i (re0a reNor0irani0a $ nji&ovoj ze0-ji1
a $ i*'i 0a& da $($@$je (ro'e*'an'*Ae (oArajin*Ae v-adare AaAo i0 je *ve'a d$Gno*' da i*'rije%e
Aa'o-i,A$ vjer$ a *0r'ni .rije& aAo *$ 'r(e-jivi. U 'o0 *e raz-iAovao od 3$'&era1 Aoji je 'raGio da
,ovjeA *-$)a v-a*'Q 4a-vin je *voji0 (ri*'a)a0a (riznavao (ravo da *e od$(r$ H%ez%oGnojI v-adi1
,aA i0 je 'o vjer*Aa d$Gno*'. Ondje .dje *$ Aa-vini*'i Givje-i $ Aa'o-i,Aoj drGavi1 Aao na (ri0jer $
Fran+$*Aoj i-i $ (o,e'A$ $ Ao'*Aoj1 Hizno*i-i *$ 0i*ao da je drGava (odreFena oGje0
*$vereni'e'$1 (a je duDnost vjerniAa da $ %ezo%zirnoj %or%i o%ore vladavinu dru!e vjere i za0ijene
je (ravovjerno0 v-a)@$I L/e$**iMQ (ri 'o0 *e $%oj*'vo 'irana *0a'ra-o (ravo0 (-e0*'va i *'a-eGa.
?ora *e 'e (ri-iAe .-eda'i AaAve *$ zai*'a %i-e da %i *e raz$0je-i Arvavi &$.eno'*Ai ra'ovi i *'ra&
Anezova (red Aa-viniz0o0. 4a-vin je (rona)ao 0jerenje * dva ar)ina. A 'o 0jerenje je (o*'a-o
izvoro0 ne'r(e-jivo*'i i re-i.iozni& ra'ova. 4a-vin je $0ro ;B=#. $ Eenevi.
2. ;auka. Ona 'ri H*o-aI1 'ri na,e-a1 zajedni,Aa *$ 4a-vin$ i o*'a-i0 reNor0a'ori0a ;=.
*'o-je@a. 4a-vin je jo) radiAa-nije ne.o-i 3$'&er $,inio rije, oGj$ i vjer$ o*novi+o0 *voje %i%-ij*Ae
'eo-o.ije. SaAra0en'a-no *&va@eno0 rije,i *'vara D$& Sve'i $ d$)i vjer$. Ta vjera je *-o%odan dar
oGji1 znaA da je o. do'i,no. iza%rao. Pre0a 'o0e1 onaj 'Ao oGjoj rije,i vjer$je1 'aj je oda%ranQ
on @e Givje'i1 a i 0ora Givje'i $ *A-ad$ * 'i0e. U do%ro0 Ar)@an*Ao0 Givo'$ 0ora vjera (o%ijedi'i2
(o%jeda vjere $ ze0a-j*Ao0 Givo'$ $ i*'i je 0a& i o*novi+a za *i.$rno*' da *i oda%ran za vje,ni
Givo'. TAo 'aAo ne Givi1 'aj ne0a (rave vjere i ne 0oGe %i'i *i.$ran da je oda%ran. Svije*' o iza%ranj$
je za 4a-vinova (ri*'a)$ $jedno naj*naGniji (o'i+aj $ *vaAodnevno0 Ar)@an*Ao0 Givo'$.No 'o i0a i
*voje na-i,je. TAo *e za'vara (red vjero0 $ rije, oGj$1 'aj ne0a 0i-o*'i oda%ranja1 o. .a je daA-e
od%a+io1 )'ovi)e1 o. &o@e da neAi -j$di %$d$ od%a,eni1 $(ravo Aao )'o je dr$.e *-o%odno (redvidio
;7=
za 0i-o*'. Ta na$Aa o dvo*'r$Ao0 (redodreFenj$1 (rede*'ina+iji1 'j. da *$ jedni $na(rijed oda%rani1 a
dr$.i od%a,eni1 zna,ajna je za 4a-vinovo Ar$'o 'eo-o)Ao $0ovanje. To je zaA-j$,io iz neAi&
%i%-ij*Ai& 0je*'a Aoji0a je jedno*'rano (ridao a(*o-$'no zna,enje. HIza 'o.a *e *Ariva 0ra,ni1 a-i i
Ge*'oAi ri.oriza0I L3or'zM. No Aad *e 'a na$Aa o (rede*'ina+iji (oveGe * (oi0anje0 4rAve i *a
*vije)@$ o *'anj$ oda%rano*'i1 onda ona na nje.ove (ri*'a)e nije dje-ova-a Aao Ao,ni+a1 ve@ i& je
Ge*'oAo (odjariva-a. Jer za nji& je (o*'ojao jo) jedan vid-jivi znaA da je ,ovjeA (ozi'ivno oda%ran2
nje.ova (ri(adno*' reNor0iranoj 4rAvi.
4rAva je za 4a-vina $ i*'i 0a& i Hvid-jivaI i Hnevid-jivaI. Ni'Ao ne 0oGe i0a'i (rav$
$n$'ra)nj$ vjer$1 ne 0oGe daA-e (ri(ada'i nevid-jivoj 4rAvi1 aAo '$ vjer$ i izvana ne (riznaje 'e *e
(o'($no ne $A-a(a $ vid-jiv$ +rAven$ zajedni+$. Izvan reNor0irane 4rAve ne 0oGe1 (re0a 'o0e1 %i'i
niAaAve (rave vjere1 daA-e ni *(a*enja. Prava 4rAva 0oGe %i'i *a0o ona $ Aojoj *e rije, oGja
va-jano (ro(ovijeda a *aAra0en'i i*(ravno dije-e. KaAo je 4a-vin 'vrdio da Aa'o-i,Aa 4rAva ne radi
do%ro ni jedno ni dr$.o1 ona je za nj Ariva 4rAva1 Favo-je dje-o Aoje *e 0ora $ni)'i'i. On je nije
*a0o (rezirao ve@ *e (ro'iv nje i %orio Aao Arvni ne(rija'e-j1 a 'i0 ne(rija'e-j*'vo0 zadojio je i *voje
(ri*'a)e. U(ravo je 4a-vin ra*(irio AonNe*ij*Ai %or%eni d$&1 i 'o jo) 0no.o (rije no )'o je
-$'erov*'vo i Aa'o-i,an*'vo za$ze-o 'aj Ga-o*ni *'av. Ka-viniza0 je (o *vojoj ne(o0ir-jivoj
%ojovno*'i (o*v$da (o*'ao .-avni ne(rija'e-j Aa'o-i,Ae 4rAve1 a $ i*'o vrije0e %io je na ra'noj nozi i
* -$'erov+i0a.
U na$+i o e$&ari*'iji za*'$(ao je 4a-vin d$&ovn$1 (ne$0a'*A$ (ri*$'no*' I*$*a Kri*'a $
'ren$'A$ (ri0anja. 3$'&erov$ *'varn$ (ri*$'no*' o'A-anjao je 4a-vin Aao ido-o(oA-on*'vo i od%ijao
je jednaAo Aao i Aa'o-i,A$ na$A$. ZRin.-ijeva na$Aa o *i.niNiAa'ivnoj1 *a0o *i0%o-i,Aoj (ri*$'no*'i
,ini-a 0$ *e (re0a-o0.
7. Rirenje. Prvo je (o(ri)'e (o*'a-a Fran+$*Aa. Franjo I L;B;B>;B#8M i /enri II L;B#8>
;BB<M (o0a.a-i *$1 i*'ina1 nje0a,Ai0 (ro'e*'an'i0a1 a-i *$ za'o $ v-a*'i'oj ze0-ji *ve novo'are
Arvavo (ro.anja-i. I(aA *$ *e oA$(i-e reNor0irane zajedni+e1 Aoje *$ *e (one.dje $z ve-iAe Gr've $
Arvi i Givo'i0a i * &eroj*Ao0 (redano)@$ $na'o, (ro.oni0a odrGa-e i )iri-e. 4a-vin je ne$0orno
(o'i+ao *voje (ri*'a)e1 (i*ao i0 (i*0a1 *-ao iza*-aniAe i *(i*e i &ra%rio i& na &eroiza0. Godine ;BB<.
$z0o.-i *$ odrGa'i (rv$ na+iona-n$ *inod$ $ Pariz$Q na 'oj *inodi (ri&va@ena je Aao o*novi+a
H4onNe**io Ga--i+anaI1 Aoj$ je *a*'avio 4a-vin. Naziva-i *$ i& H&$.eno'i0aI LT Eid.eno**en1
*avezni+iM. Kad je neAo-iAo ve-iAa)Ai& o%i'e-ji (re)-o na Aa-viniza01 $(-e-i *$ *e $ )ezde*e'i0
.odina0a $ (-e0i@Ae *$Ao%e i (re'vori-i na Araj$ $ (o-i'i,A$ *'ranA$. Vode i0 (o*'ado)e ad0ira-
4o-i.n_ i (rin,evi 3o$i* i An'oine 4onde iz A$@e o$r%on5Vendg0e. Na ,e-o Aa'o-i,Ae
(ro'$*'ranAe *'$(i-a je -o'arin)Aa ve-iAa)Aa o%i'e-j G$i*e. Godine ;B=!. iz%io je vjer*Ai i .raFan*Ai
ra'. %u!enotski ratovi L;B=!>;B<:M vodi-i *$ *e nevjeroja'no oAr$'no i ne(o($*'-jivo. Kad *e (od
Kar-o0 IK L;B=">;B8#M1 $0je*'o Aoje.a je Aao nje.ova *Ar%ni+a v-ada-a 0ajAa Ka'arina ?edi+i1
$Aazao ($' (o0irenja1 Aoji *e i0ao za(e,a'i'i Genid%o0 (ro'e*'an'*Ao. vode /enrija Navar+a *
jedno0 Kar-ovo0 *e*'ro01 i*Aori*'i Ka'arina zajedno *a .$i*eov+i0a (ri-iA$ 'e $ $artolomejskoj
no(i L!79!#. Ao-ovoza ;B8!M izvr)i *'ra)ni (oAo-j (ri*$'ni& &$.eno'a. Po*-ije 'e (ari)Ae HArvave
*vad%eI1 $ Aojoj je (o.in$o i *a0 4o-i.n_1 *-ijedi-o je $%ijanje &$.eno'a (o (oArajina0a. NiAad *e
nije *azna-o Ao-iAo je %i-o Gr'ava1 a-i %i-o i& je vr-o 0no.o. Ci'avo *e 'o nedje-o 0ora o*$di'i Aao
jedan od naj$Ga*niji& z-o,ina $ *vje'*Aoj (ovije*'i1 a-i > (o-i'i,Ae (o%$de %i-e *$ (rev-ada-e nad
+rAveni0a. /i*'orij*Ai *e ne da %rani'i 'eza da je Pio V znao )'o @e *e do.odi'iQ i*'ina1 Gr.$r KIII1
Aoji je ne'o0 (o*'ao (a(a1 dao je (jeva'i Te De$01 a-i *a0o za'o jer *$ .a o%avije*'i-i da je
izvoj)'ena (o%jeda nad &$.eno'i0a.
NaAon (oAo-ja %or%a *e na*'avi-a. S0r@$ /enrija III L;B8#>;B:<M iz$0r-a je va-oa*Aa
LVa-oi*M Ara-jev*Aa A$@a1 i *ad na v-a*' doFo)e $r%on+i Lo$r%onM. A (rije*'o-ona*-jedniA je %io
$(ravo /enri Navar*Ai1 voFa &$.eno'a. Ve@ iz 'e oAo-no*'i vidi *e Ao-iAo je &$.eno'*Ao (i'anje %i-o
(ovezano * dina*'i,Ao0 (o-i'iAo0. /enri IV L;B:<>;=;"M 0orao je (rije@i na Aa'o-i,A$ vjer$ da %i
do%io na*-jed*'vo LHPariz vrijedi jedn$ 0i*$IM. Fran+$*Aa o*'ade Aa'o-i,Aa. ;antskim LNan'e*M
ediktom 1:B<. do%i-i *$ &$.eno'i o.rani,en$ vjer*A$ *-o%od$1 a radi *i.$rno*'i o*'avi)e i0 !""
;78
0je*'a. Nji&ov $'je+aj je i nada-je %io zna'an1 *ve doA a(*o-$'i*'i,Aa v-adavina 3o$i*a KIV L;=#7>
;8;BM nije $Ain$-a Nan'*Ai ediA' L;=:BM i za'raGi-a da *e &$.eno'i vra'e Aa'o-i,Aojvjeri. Vi)e od
!"".""" &$.eno'a (o%jeGe 'ada z%o. *voje vjere iz Fran+$*Ae. Pro'e*'an'i *$ 'eA $ vrije0e
(ro*vje'i'e-j*'va *redino0 ;:. *'o-je@a do%i-i vjer*A$ *-o%od$.
U Nizoze0*Aoj je (o-i'i,Ao ne(rija'e-j*'vo (re0a (anjo-*Aoj raz0a&a-o o*-o%odi-a,Ai ra'
L;B==>;="<M1 Aoji je za *o%o0 (ov$Aao i re-i.iozno5+rAveni o'(ad od Aa'o-i,Ae 4rAve1 Aoj$ je
ondje (red*'av-ja-a (anjo-*Aa. U *jeni ra'ni,Ao. o%ra,$na (rodro je $ ze0-j$ Aa-viniz0a. ;B8;.
odrGana je (rva nizoze0*Aa na+iona-na *inoda $ E0den$. Ka-viniza0 je (o*'ao drGavna re-i.ija $
*jevernoj Nizoze0*Aoj1 doA *$ j$Gne1 )(anjo-*Ae (rovin+ije o*'a-e Aa'o-i,Ae. PreAo Nizoze0*Ae i
Iz%orne Fa-a,Ae (rodro je Araje0 (ede*e'i& .odina ;=. *'o-je@a Aa-viniza0 i $ Arajeve oAo donje
Rajne.
I $ En.-e*Aoj je Aa-viniza01 do-aze@i iz Ao'*Ae1 o*vojio )iroAa (odr$,ja. KaAo *$ /o-andija
i En.-e*Aa $ 'o vrije0e %i-e naj0o@nije (o0or*Ae drGave1 Aa-viniza0 je (rene*en i $ (reAo0or*Ae
ze0-je i 'i0e zado%io *vje'*Ao zna,enje.
O#7
/ENRIK VIII I ENG3ESKI 4RKVENI RASKO3
En.-e*Aa reNor0a+ija ne za*niva *e na re-i.iozni01 ne.o +rAveno5(o-i'i,Ai0 'e0e-ji0a.
Izvanj*Ai (ovod %i-a je Ara-jeva Ge-ja1 Aojoj *e $*(ro'ivio (a(a %rane@i nerazrje)ivo*' %raAa.
/enriA VIII L;B"<>;B#8M i0ao je )e*' Gena2 od dvij$ *e dao ra*'avi'i1 dvije je (o*-ao na
*'ra'i)'e1 jedna je $0r-a $ (orod$1 a jedna .a je (reGivje-a iaAo je ve@ %io izdan na-o. da *e *0aAne.
U (rvi0 .odina0a *voje v-ade %io je %rani'e-j Aa'o-i,an*'va2 ;B!;. *a*'avio je (ro'iv 3$'&era
o%ran$ *eda0 *aAra0ena'a LA**er'io *e('e0 *a+ra0en'or$0MQ (a(a 0$ z%o. 'o.a (odije-i (o,a*ni
na*-ov HdeNen*or NideiIQ 'aj na*-ov no*e en.-e*Ai Ara-jevi jo) i dana*. ;B"<. /enriA je oGenio
H$dovi+$I *voje. *'arije. %ra'a1 Aoji je $0ro L;B"!M Aao dje,aA od ,e'rnae*' .odina. e*' .odina
*'arija Ka'arina Ara.on*Aa1 'e'Aa +ara Kar-a V1 rodi-a je /enriA$ $ *re'no0 %raA$ *ed0ero dje+e1
0ed$ nji0a 'ri dje,aAa. Sa0o jedno od 'e dje+e (reGivje-o je dje,je do%a2 ?arija1 Aa*nija Ara-ji+a
?arija Ka'o-i,Aa L;BB7>;BB:M. NaAon o*a0nae*'o.odi)nje. %raAa &'jede *e /enriA odjedno0
ra*'avi'i od Gene L;B!8M da %i oGenio *voj$ -j$%avni+$ An$ o-e_n. Nad$.o *e *ada (re.ovara-o ne
%i -i *e (o*'i.-o (oni)'enje %raAa. Kad 'i (re.ovori ni*$ dove-i do Ge-jena +i-ja1 a (a(a ;B7;.
za%ranio (ar-a0en'$ > (rije'e@i izo(@enje0 > da razrije)i Ara-jev %raA1 od-$,i /enriA1 Aoji *e *ve
*'ra*'venije $z%$Fivao1 da (o*'$(i %ez odo%renja i (ro'iv (a(ine vo-je. 3ord5Aan+e-ar +oma -orus"
(-e0eni'i &$0ani*' i (o%oGni Ar)@anin1 odreAne *e na'o *vo. do*'ojan*'va L;B7!M1 a na nje.ovo
0je*'o doF$ H(o*-$)nijiI -j$di. En.-e*Aa 4rAva1 Aoja je ve@ odavna i0a-a *naGan (e,a' drGavne
4rAve1 nije %i-a *(o*o%na da *e od$(re Ara-j$ Aoji je v-adao *ve de*(o'*Aije. To0a 4ran0er1
neAada)nji A$@ni Aa(e-an o%i'e-ji o-e_n1 a *ada Aen'er%erij*Ai L4an'er%$r_M nad%i*A$(1 i *a0
(o'ajno vjen,an A@erAo0 n6rn%er)Ao. reNor0a'ora O*iandera i $ d$)i (ro'e*'an'1 vjen,a /enriAa
ve@ $ *ije,nj$ ;B77. * Ano0. Kad je K-e0en' VII (ro'e*'irao i za (o,e'aA -i*'o(ada ;B77. navije*'io
izo(@enje $Ao-iAo /enriA *ve )'o je $,inio ne o(ozove1 od.ovori Ara-j (rizivo0 na o(@i *a%or1 a
onda od%a+i *ve o%zire. HAA'o0 o *$(re0a+ijiI jo) ;B7!. odredio je *e%e za .-av$ en.-e*Ae 4rAveQ
z%o. 'o.a *e To0a ?or$* i odreAao ,a*'i. Sad ($*'i da (ar-a0en' ;B7#. '$ *$(re0a+ij$ o%javi $
o%-iA$ zaAona1 a onda za'raGi da *vi ,inovni+i1 redovni+i i *ve@eni+i (od zaA-e'vo0 (riznaj$
Ara-jev*A$ *$vereno*' nad en.-e*Ao0 4rAvo01 Aoja je na 'aj na,in od$ze'a (a(i i odvojena od
Ri0*Ae 4rAve. TAo nije &'io (o-oGi'i *$(re0a+ij*A$ zaA-e'v$ i (rizna'i /enriAov %raA * Ano0
o-e_n odno*no * 'i0e *Ao(,ano (ravo na*-jed*'va Anine dje+e LHzaA-e'va na na*-jed*'voIQ ;B77. je
roFena E-iza%e'a Aa*nije Ara-ji+a E-iza%e'a I U;BB:>;="7VM1 'o.a je ,eAa-a *0r'na Aazna z%o.
ve-eizdaje.
Naredni& .odina 'raja-o je 'iran*Ao 0a&ni'anje. S0aAn$@a je iz .odine $ .odin$ %iva-o *ve
vi)e. Na zvjer*Ai na,in *$ izvr)i-i Aazne (ro'iv -ondon*Ai& Aar'$zijana+a2 v$A-i *$ i& (odiv-ja-i
;7:
Aonji1 vje)a-i i&1 *aAa'i-i1 vadi-i i0 Givi0a $'ro%$1 od*ije+a-i i0 .-ave1 Aida-i i0 'ije-a i vje)a-i i& da
%i na 'aj na,in (re*'ra)i-i (odaniAe. ;B7B. *0aAn$'i *$ naAon %e*Arajni& 0$Aa i %i*A$( Ro+&e*'era
Jo&n Fi*&er i %iv)i -ord5Aan+e-ar To0a ?or$*1 jer ni*$ &'je-i (o-oGi'i *$(re0a+ij*A$ zaA-e'v$. OAo
dvije *'o'ine *0aAn$@a ozna,ava Arvavi ($' Aoji je En.-e*A$ na*i-no odvojio od *veo(@e 4rAve.
Pri *ve0$ 'o0e /enriA je &'io da *e *a,$va Aa'o-i,Aa vjera. Od 3$'&era *e odvajao jednaAo
od-$,no Aao i od Aa-viniz0a. U 'zv. HKrvavo0 *'a'$'$I o%javio je ;B7<. .odine He*' ,-anaAa
vjereI1 Aoji *$ *0r@$ AaGnjava-i one Aoji nije,$ 'ran*$(*'an+ija+ij$ $ *ve'oj 0i*i1 (ri,e*' (od
jednaAo0 (ri-iAo01 0i*$ za (oAojniAa1 o*o%n$ i*(ovijed1 *ve@eni,Ai +e-i%a' i o%avezn$ *na.$
redovni,Ao. zavje'a. To0a 4ran0er je jedva jedvi+e za'ajio *voj %raA i *voje (ro'e*'an'*Ao
$vjerenje.
Na (ro'e*'an'iza0 je En.-e*Aa (o,e-a (re-azi'i 'eA (od Ed$ardo0 VI L;B#8>;BB7M. Iz
Nje0a,Ae *$ (ozva-i reNor0a'ora ?ar'ina $'zera. 4a-vin je dao (i*0ene $($'e1 a i dr$.i
(ro'e*'an'i doFo)e $ En.-e*A$. ?o-i'veniA Aoji je $veden ;B#<. Aao o(@i1 nije vi)e %io Aa'o-i,Ai1 a
nova vjeroi*(ovije*' Aoj$ je $'zer L;BB!M $ #! ,-ana redi.irao (oAaz$je ja*no 4a-vinov $'je+aj.
4ran0er1 Aoji je %io (reGivio /enriAov 'eror1 *Aida *ad 0a*A$ * -i+a i radi o'voreno za reNor0a+ij$.
A-i $ )iroAi0 *-ojevi0a en.-e*Ao. naroda 'aj (oziv nije nai-azio na zna'an odaziv.
Pod -arijom &atolikom L;BB7>;BB:M o%nov-jena je Aa'o-i,Aa vjera1 a (ro'e*'an'i
(ro.onjeni. 4li1a$eta I L;BB:>;="7M $A-oni-a je o(e' Aa'o-i,an*'vo i (o,e-a (onovno Arvavo
(ro.anja'i *ve Aa'o-iAe. *ktima o uni,ormitetu (onovno je $*(o*'av-jeno +rAveno $reFenje Ed$arda
VI1 i *vi ,inovni+i i *ve@eni+i 0ora-i *$ (o-oGi'i on$ /enriAov$ zaA-e'v$ na *$(re0a+ij$. Od ;=
Aa'o-i,Ai& %i*A$(a ;B i& je od%i-o da (o-oGe zaA-e'v$1 i *ve *$ i& *vr.-i i (ro.na-i. Uveden je *'ari
%i*A$(*Ai $*'av i *'vorena nova an.-iAan*Aa &ijerar&ija. Pri 'o0 *e (azi-o na a(o*'o-*A$ *$A+e*ij$Q
jedan vjeroja'no jo) va-jano (o*ve@eni %i*A$( iz vre0ena /enriAa VIII1 Di--ia0 ar-oR1 (o*ve'io je
(o Ara-ji,in$ na-o.$ njezino. )i'@eniAa ?a''&eRa ParAera L;B"#>;B8#M za Aen'er%erij*Ao.
nad%i*A$(a1 a ParAer je onda (o*ve'io *ve o*'a-e novoi0enovane %i*A$(eQ *-$Gio *e (ri 'o0
an.-iAan*Ai0 o%redniAo0 Aoji je ;BB!. *a*'avio 4ran0er1 a (ro(i*ao Ed$ard VI.
4rAva je $ vi)e navra'a ne.a'ivno od.ovori-a na *'aro (i'anje da -i za vrije0e ParAera
novoo*novana &ijerar&ija (red*'av-ja a(o*'o-*Ao na*-jeFe i da -i je (re0a 'o0e an.-iAan*Ao
%i*A$(*Ao (o*ve@enje i *ve@eni,Ao reFenje va-jano. Kona,no je 3av KIII dao 'o (i'anje i*'raGi'i i
;:<=. %$-o0 HA(o*'o-i+ae +$raeI $'vrdio da z%o. nedo*'a'Aa Nor0e i (rave naAane ne0aj$
vrijedno*'i. Po.o'ovo je an.-iAan*Aa H/i.& 4&$r+&I *a,$va-a $ o%red$ i *'r$A'$ri 0no.o od
Aa'o-i,Ae 'radi+ije. ;B=7. do%i-a je $ 7< ,-anova1 (rerad%i ona #! Ed$ardova ,-anAa1 *voj$ Aona,n$
vjeroi*(ovjedn$ nor0$. Kad je Pio V izreAao nad E-iza%e'o0 izo(@enje i *vr.n$@e L;B8"M1 (oo)'ri-i
*$ *e (ro.oni Aa'o-iAa $ En.-e*Aoj.
O##
NASTOJANJE OKO 4RKVENE REFOR?E PRIJE TRIDENTSKOG KON4I3A
E++-e*io *e0(er reNor0andaZ 4rAva *'a-no 're%a reNor0$ i niAad je ne *0ije zane0ari'i.
S-a%a %i 'o %i-a 4rAva Aad vi)e ne %i o*je@a-a AaAo je da-eAo od *voje. (ra$zora1 I*$*a Kri*'a.
Ko-iAo .od *$ %i-e 'e)Ae z-o$(o're%e $ vrije0e Aa*no. *rednje. vijeAa1 i(aA na* $0ir$je ,injeni+a
da je 4rAva z%o. 'o.a 'r(je-a. 4ije-o ;B. i ;=. *'o-je@e (re($no je .orAi& (ri'$G%i ne *a0o (ro'iv
4rAve ne.o i (ri'$G%i iz njezina v-a*'i'a Ari-a. Zov za reNor0o0 *ve je *naGnije odjeAivaoQ na%$jao
je na Araj$ (o($' *naGne o-$je i $z%$dio .o-e0i reNor0ni (oAre' $n$'ar i izvan 4rAve. Na Araj$1 i
reNor0a+ija je *a0o izraz 'e +rAvene 'eGnje za reNor0o0. Un$'ra)nji +rAveni reNor0ni (rodor 're%ao
je d$Ge doA *e (ojavio1 a-i %io je jednaAo *i-an.
U (ojedino*'i0a je $n$'ra)njo+rAveni reNor0ni (ro+e* %are0 'o-iAo *-ojevi' i *-oGen Aao i
reNor0a+ij*Ao z%ivanje. Taj (ro+e* je Aren$o ve@ (o,e'Ao0 ;B. *'o-je@a i 'rajao do Araja ;8. *'o-je@a.
/. Jedin dije-i .a $ ,e'iri *'$(nja2
;. Od reNor0ni& Aon+i-a do ($*'o)enja Ri0a ;B!8.
;7<
!. Prava (re'(ovije*' Triden'*Ao. *a%ora.
7. Triden'*Ai *a%or.
#. ProvoFenje 'riden'*Ai& deAre'a.
1. stupanj. 4rAvena reNor0a %i-a je jedan od o*novni& (ro%-e0a $ Kon*'an+i i a*e-$ L;#;#
>;#;:1 odn. ;#7;. i *i.M. Tada *$ *e (ojavi-e *na.e Aoje *$ Ge-je-e da *av Ao0(-eA* reNor0e $z0$ iz
(a(in*Ai& r$A$ i (redaj$ .a *a%or$. ?ar'in V i E$.en IV 0o.-i *$ '$ o(a*no*' o'A-oni'i. NaAon 'o.a
je i (a(in*'vo $ ;B. *'o-je@$ (oA$)ava-o (rove*'i reNor0a+ij$ Hin +a(i'e e' in 0e0%ri*I. No
rene*an*no (a(in*'vo %i-o je re-i.iozno (re*-a%o da %i 'o zai*'a o*'vari-o. Raz-o.e *0o ve@ *azna-i $
(rija)nji0 (o.-av-ji0a.
Na+r'i za reNor0$ (red-oGeni *$ za ovi& (a(a2 za ?ar'ina V L;#;8>;#7;M1 a (red-oGio .a je
Aardina- 4a(rani+aQ za Pija II L;#B:>;#=#M1 a (red-oGi-i *$ na+r' Aardina-i Do0eni+&ini i NiAo-a
K$e*Q NiAo-a je (oda*'ro o(*eGan (ro.ra0 za o(@eni'$ reNor0$ +ije-e 4rAveQ i Pio je ve@ %io
*a*'avio (roved%en$ %$-$ Aad-i .a *0r' $ 'o0e *(rije,i. CaA i (od SiA*'o0 IV L;#8; > ;#:#M1 (a i
(od z-o.-a*ni0 A-eA*andro0 VI L;#<!>;B"7M1 (oAren$'i *$ neAi (oA$)aji $ *0jer$ reNor0e. U
,a*$ Aad je *0r@$ *vo. *ina /$ana LJ$anaM $ -je'o ;#<8. %io 'e)Ao (o're*en1 A-eA*andar *e
o*vije*'io1 (a Ara'Ao vrije0e (o0i)-jao da *e *Ar$)i i o%ra'i. J$-ije II L;B"7 > ;B;7M (o*'avio je
;B;!. Aardina-*A$ Ao0i*ij$ od o*a0 ,-anova Aoja @e izradi'i reNor0ne (rijed-o.e za B. -a'eran*Ai
*a%or L;B;!9;8M. Pod 3eono0 K L;B;7>;B!;M dva *$ Aa0a-do-ij*Aa redovniAa1 Gi$*'iniani i
c$irini1 (oda*'r-i najradiAa-niji i najo(*eGniji reNor0ni (ro.ra0 Aoji je do'ad %io na(i*an.
A je*$ -i *vi 'i na+r'i %i-i *a0o (ije*aA $ o,iY IaAo ,ovjeA 0ora (re0a rene*an*ni0 (a(a0a
%i'i *Ae('i,an1 i(aA 'o ne *0ije0o 'eA onaAo o-aAo (ri&va'i'i. Zavr)i-o je * ne$*(je&o0 i-i nije ni
do)-o do izvoFenja1 a-i za'o je %i-o 0no.o raz-o.a1 a naj'eGi $ *a0i0 (a(a0a i A$riji1 Aoja nije
i0a-a *na.e da 'e reNor0ne na+r'e (rovede.
KaAo je (a(in*'vo iznevjeri-o o,eAivanja1 (o0a.a-i *$ *e (ri*'a)e reNor0e AaAo *$ zna-i. TAo
je naviAn$' da $ ;B. *'o-je@$ vidi *a0o 0ra,ne *-iAe1 0oGda @e *e i za,$di'i. a) je Nje0a,Aa $ 'o
vrije0e o%i-ova-a revni0 i *(o*o%ni0 reNor0ni0 %i*A$(i0a LDie'ri+& v. 6-oR $ 3e%$*$1 P ;B!71
?a''&ia* Ra00$n. $ S(e_er$1 P ;#8:M. I redovi *$ (oAaza-i revno*'. U *vi0 redovi0a na*'aja-i *$
reNor0ni o.ran+i i (oAre'i o(*ervana'a LreNor0na Aon.re.a+ija %enediA'ina+a $ $r*Ne-d$1 ;##=M1
reNor0ni (oAre' a$.$*'inov*Ai& AanoniAa $ Dinde*&ei0$Q ni Nranjev+i ni do0iniAan+i ni*$
zao*'aja-i. Sa0 je 3$'&er (ri(adao jednoj *'ro.oj reNor0noj *A$(ini a$.$*'in*Ai& ($*'injaAa1 na ,iji
je na-o. ;B;;. ($'ovao $ Ri0. i-o je vr-o 0no.o (ro(ovjedniAa Aoji *$ (ro(ovijeda-i (oAor$
LSavonaro-a1 Ka(i*'ranM. Kod naroda *$ ,e*'o izvodi-i ,$de*na o%ra@enja1 Aao )'o 'o (oAaz$je
(ovije*' Savonaro-ina $ Firen+i.
!. stupanj ozna,$je %or%$ +ara Kar-a V * (a(a0a da %i *e *azvao *a%or.
Kar-o *e ve@ zarana odazvao zov$ za *azivo0 Aon+i-a. Da %i*0o 'o nav-a,enje +ara *
(a(a0a (ravo o+ijeni-i1 0ora0o i0a'i (red o,i0a *v$ *i'$a+ij$1 i +rAven$ i (o-i'i,A$.
3$'&er *e ve@ !:. *'$deno. ;B;:. (rizvao na o(@i *a%or. Na Dor0*Ao0 drGavno0 *a%or$
(onovno *e *'a-o (o0i)-ja'i da *e 3$'&erovo (i'anje izne*e (red o(@i *a%or. Kad je naAon 'o.a
(-e0eni'i (a(a /adrijan VI dao da *e na N6rn%er)Ao0 *a%or$ L;B!7M (ro,i'a (o're*na
*a0oi*(ovije*' A$rije1 (a jo) o%e@ao neod.odive reNor0e1 od.ovori)e nje0a,Ai Anezovi a(e-o0 da
*e odrGi H*-o%odni Ar)@an*Ai *a%or $ nje0a,Ai0 ze0-ja0aI. Naredne .odine (onove 'aj za&'jevQ
AaAo *e o(@i *a%or ne 0oGe o*'vari'i %ez (a(e1 *azov$ oni na(ro*'o nje0a,Ai na+iona-ni *a%or ;;.
*'$deno. ;B!#. $ S(e_er$. 4ar za%rani 'aj na+iona-ni *a%or * na(o0eno02 HKaAo *e jedan jedini
narod 0oGe $*$di'i 0ijenja'i +rAveni (oredaAYI A-i od 'o. je ,a*a jo) ja,e nava-jivao na (a($ da
*azove o(@i *a%or.
Pa(a K-e0en' VII L;B!7>;B7#M %ojao *e o(@e. *a%ora1 jer je * 'i0e %i-a vezana (o0i*ao na
Aon+i-ijariza0 a*e-a i Kon*'an+e. DrGavni *'a-eGi *$ i odvi)e ja*no %i-i (oAaza-i AaAo za0i)-jaj$
H*-o%odni Ar)@an*Ai *a%or $ nje0a,Ai0 ze0-ja0aI2 *a%or %i 're%ao %i'i H%e*(a(*AiI1 'j. (a(a ne %i
*0io i0a'i niAaAva $'je+aja1 a *a%or*Ai %i *e o+i 're%a-i (rije (o,e'Aa odrije)i'i zaA-e've (re0a (a(i.
Pa(ine %ri.e ni*$1 (re0a 'o0e1 %i-e neo(ravdane.
;#"
A-i K-e0en' je i0ao jo) jedan raz-o.1 (ovezan * nje.ovo0 +rAvenodrGavno0 (o-i'iAo0.
Kao i nje.ovi0 (re'&odni+i0a1 i nje0$ je vr&ovni zaAon %i-a %ri.a za 4rAven$ DrGav$. Od J$-ija II
L;B"7>;B;7M1 Aoji je Aao drGavniA i voj*AovoFa1 Aao i $0je'ni,Ai 0e+ena1 %io najzna0eni'iji od
*vi& rene*an*ni& (a(a1 (re$zeo je K-e0en' zaoAr$Gen$ drGavn$ 'vorevin$ Aoja je i(aA *a0o (o *e%i
%i-a *-a%a i Ar&Aa. O%razovani (rija'e-j $0je'no*'i i $Gi'aAa1 3eon K L;B;7>;B!;M1 0a-o je $,inio
da *e 4rAvena DrGava $,vr*'i. Po%oGni i vedri /adrijan VI L;B!!>;B!7M1 (rija)nji $,i'e-j Kar-a V i
(o*-jednji Nije0a+ na (a(in*Ao0 (rije*'o-j$1 i0ao je jo) 0anje vre0ena i *0i*-a za (o-i'iA$2 nje0$
je na *r+$ %i-a *a0o reNor0a 4rAve. U0ro je (rerano. Sad je K-e0en' $($'io *'vari (onovno
J$-ijevi0 ($'e0. O*o%no je K-e0en' %io vrijedan i ,e*'i'1 a-i Aao (rirodni odvje'aA 0edi,ej*Ae A$@e
> Aao i 3eon K > %io je ra*(o-oGen *a*vi0 *vje'ovno i (o-i'i,Ai. /'io je dovr)i'i dje-o *voji&
(red)a*niAa. Nje0$ *e ,ini-o da najve@a o(a*no*' (rije'i od &a%*%$r)Ae $niverza-ne 0onar&ije1 Aoja
je o%$&va@a-a i Ara-jevin$ Si+i-ij$>Na($-j Aao i 'a-ijan*Ae drGavne (oArajine na *jever$1 (a *e za'o
Ge-io (oveza'i * Fran+$*Ao0.
Kar-o V je $(ravo *-avodo%i'no oAon,ao *voj (rvi ra' * Franjo0 I L%i'Aa Aod Pavije ;B!B1
?adrid*Ai 0ir ;B!=M i na0jeravao je da (oFe $ Nje0a,A$ i ra),i*'i nje0a,Ao +rAveno (i'anje.
Nje.ovo $(-e'anje %i-o je neo(&odno LDrGavni *a%or $ S(e_er$1 ;B!=M. I 'ad 0$ Franjo I (onovno
navije*'i ra'1 a (a(a *e (riA-j$,i Franji LSavez $ 4o.na+$ ;B!=M. Kar-o je z%o. 'e izdaje i nevjere %io
o.or,en1 (a je za(rije'io (a(i da @e .a o('$Gi'i (red o(@i0 *a%oro0 aAo ne od$*'ane od 'o. *aveza.
Onda naredi *voji0 ,e'a0a da Aren$ na Ri02 Ge-io je da (a(a o*je'i nje.ov$ 0o@. Nije 'ada jo) ni
*-$'io (o*-jedi+e 'o.a AoraAa. S$rovi1 nedi*+i(-inirani )(anjo-*Ai i nje0a,Ai naja0ni+i1 razjareni
z%o. *0r'i *voji& vr&ovni& voj*AovoFa J[r.a von Fr$nd*%er.a Lo*'ao %o-e*'an $ Ferrari i ;B!:.
$0ro $ *vo0 za0A$ Aod ?inde-&ei0aM i 4onn^'a%-ea $r%on*Ao. Lo$r%onM1 o*voji-i *$ =. *vi%nja
;B!8. na j$ri) Ri0. Sed0i+a0a *e .ra%i-o1 (-ja,Aa-o i $%ija-o $ Vje,no0 .rad$. K-e0en' *e jo)
neAaAo *(a*io $ AnFeo*A$ 'vrFav$1 a-i je B. -i(nja 0orao Aa(i'$-ira'i i (o-a .odine (odno*i'i *$rovo
zaro%-jeni)'vo.
Pusto'enje Rima LH*a++o di Ro0aIM (odnije-i *$ *$vre0eni+i Aao $Ga*n$ (rirodn$
Aa'a*'roN$ Aoja je *na)-a Ri0. i-a je 'o *'ra)na A$)nja Aoj$ je naredio o. da %i *e (o*vje'ov-jena
A$rija o%ra'i-a i *Ar$)i-aQ ona je doAraj,i-a rene*an*ni (oAre' $ Ri0$. A 'o je ($*'o)enje $ i*'i 0a& i
o'vori-o vra'a reNor0i. Dod$)e1 do (ro0jene *&va@anja nije do)-o 'aAo %rzo. Pavao III L;B7#>
;B#<M %io je jo) ,ovjeA rene*an*e1 a-i on *e (rvi ener.i,no (oza%avio reNor0o0. ?iro0 $ ar+e-oni
iz0iri-i *$ *e (a(a i +ar L-i(nja ;B!<M. U o-o.ni1 .dje *$ neAo-iAo 0je*e+i %i-i zajedno Lod
*'$deno. ;B!<. do ve-ja,e ;B7"1 +ar*Aa Ar$nid%a !#. ve-ja,e ;B7"M (re.ovara-i *$ o nje0a,Ao0
vjer*Ao0 (i'anj$ Aoje je Kar-$ %i-o na *r+$. Do.ovori-i *$ *e ondje i o o(@e0 *a%or$1 $Ao-iAo na
A$.*%$r)Ao0 drGavno0 *a%or$ L;B7"M ne doFe do *(oraz$0a o (o0irenj$. Kad je +ar naAon
%ez$*(je)no. drGavno. *a%ora za'raGio da (a(a i*($ni o%e@anje1 (ov$,e K-e0en' *voj (ri*'anaA.
Odvi)e *e %ojao. HA&1 'i Nije0+iI > $zdi*ao je > Honi @e i *a%or i *av *vije' oAren$'i na .-av$I.
Ni Aa*nije *e nije vi)e dao na.ovori'i da * nje0a,Ai0 (ro'e*'an'i0a odrGi o(@i *a%or. I*'o0 za Pav-a
III L;B7#>#<M iz o%i'e-ji Farne*e o'vori)e *e novi iz.-edi za *a%or i reNor0$. Pavao jo) nije %io
(roGe' reNor0o01 a za *voj$ vi*oA$ d$&ovn$ *-$G%$ $o(@e nije %io *(o*o%an. I0ao je 'ri nezaAoni'a
*ina i jedn$ A@er1 za Aoje *e Aao (a(a %rin$o * raz$zdani0 ne(o'iz0o0. A-i ve@ Aao Aardina- on *e
0a-Ao $oz%i-jio. P$*'o)enje Ri0a nave-o .aje na *(oznaj$ AaAo *$ reNor0a i (ro0jena *&va@anja
(o're%ne. I 'aAo je (o,eo * oni0 .dje je reNor0a %i-a naj(o're%nija2 * reNor0o0 Aardina-*Ao.
Ao-e.ija. I0enovao je za Aardina-e ,i'av niz (o%orniAa reNor0e1 'aAo 4on'arinija1 Fi*&era1
Si0one''$1 4araN$1 Sado-e'a1 Po-ea1 4ervinija1 Fre.o*a1 ?oronea i dr$.eQ od nji& *a*'avi
Aon.re.a+ij$ za reNor0$ L;B7=MQ 'a Aon.re.a+ija (red-oGi ve@ ;B78. *voje 0i)-jenje1 'zv.H4on*i-i$0
de e0endanda e++-e*iaI1 Aoje je Aa*nije *-$Gi-o 'riden'*Ao0 *a%or$ Aao radni na+r'. JednaAo je
Pavao $na(reFivao nove reNor0ne redove 'ea'ina1 %arna%i'a1 *o0a*Ae1 Aa($+ina. ;B#". (o'vrdi i
i*$*ova,Ai red1 a $ (rvo0 *e red$ i*Areno i ,e*'i'o %rin$o da *azove o(@i *a%or. Do.ovorio *e na
Araj$ * Kar-o0 V da *a%or %$de *azvan !7. *vi%nja ;B78. $ ?an'ovi.
;#;
A-i *ad *e Franjo I $(eo iz (e'ni& Gi-a ne %i -i o*$je'io *azivanje *a%ora. KaAo *e *a0 %orio
da %i $ Evro(i (o*'i.ao (o-i'i,A$ (rev-a*'1 vidio je $ o(@e0 *a%or$ ja,anje +areva (o-oGaja. CaA *e
nije $*'r$,avao da T$rAe (od%ode (ro'iv +ara1 a * nje0a,Ai0 je (ro'e*'an'i0a *A-o(io *avez. I $ 'o0
're@e0 ra'$ * Franjo0 I L;B7=>;B7:M o*'ade Kar-o (o%jedniAQ naAon $za-$dno. (oA$)aja da *e
*'var 0irno rije)i L/a.ena$1 Dor0* i Re.en*%$r.1 ;B#"M1 ,ini-o *e da je *a%or neo(&odniji no %i-o
Aada (rije. I Aona,no na +arevo nava-jivanje *azove (a(a *a%or $ Triden' LTren'oM za dan !<. -i(nja
;B#!. A Franjo I (o ,e'vr'i ($' navije*'i Kar-$ ra' L;B#!>;B##M. I*'o0 Aad je 'aj ra' %io oAon,an1
0o.ao je (o%jedni,Ai +ar (ri*i-i'i Franj$ I 0iro0 $ 4r^(_j$1 L;<. IK ;B##M da (ri*'ane na o(@i
*a%or. Pavao III .a *azove (onovno $ Triden' za dan ;B. oG$jAa ;B#B. I(aA1 *a%or *e *a*'ao 'eA $
(ro*in+$ 'e .odine.
O#B
TRIDENTSKI SAOR1 ;B#B>;B=7.
Iz (re'(ovije*'i *a%ora vidi *e AaAo je 'e)Ao i za0r)eno %i-o nje.ovo o*'varenje1 a-i 3.
stupanj > rad *a%ora > %io je jednaAo $z%$d-jiv i *-oGen. Kad je ;7. (ro*in+a ;B#B. *a0o 7;
*a%or*Ai o'a+ * (ravo0 .-a*a1 (od vod*'vo0 'roji+e (a(in*Ai& -e.a'a2 De- ?on'ea1 4ervinija i Po-ea1
*-avio o'vorenje1 ni'Ao nije ni *-$'io da je 'o (o,e'aA najve@e. do.aFaja *ve.a novovjeAo.
Aa'o-i,an*'va.
;. Vije@anja za(o,e)e od0a& Ge*'oAo0 ra*(ravo0 iz0eF$ +ara i (a(e o jedno0 na,e-no0
(i'anj$. Nijedan od dvoji+e .-avara nije %io na+i*'$ )'o *a%or i0a *0a'ra'i *vojo0 (rvo01 naro,i'o0
zada@o0. Kar-$ je %i-a najvaGnija reNor0a1 a za'i0 (onovno $jedinjenje * (ro'e*'an'i0a. Pa(a je
&'io da $ *redi)'$ *a%ora %$de razja)njavanje do.0a'*Ai& (i'anja. U'vrdi'i v-a*'i'i *'av $ vjerovanj$
%i-o je zai*'a (rijeAa (o're%a1 jer *e 'eA *ada ja*no vidje-o AaAv$ je z%rA$ $,inio (ro'e*'an'*Ai
na(adaj na (odr$,j$ Aa'o-i,Ae 'eo-o.ije. Kona,no1 3$'&er i nije Aren$o od (ro%-e0a reNor0e1 ve@ je
(o)ao od do.0a'*Ai& (i'anja. Nova na$Aa o 0i-o*'i %i-a je o*novi+a reNor0a+ijeQ novo na,e-o
Pi*0a1 novo *&va@anje o(ravdanja1 *aAra0ena'a i na Araj$ 4rAve > *va *$ 'a nova *&va@anja
odreFiva-a Givo' reNor0irani& zajedni+a. Pravi od.ovor na 'a (i'anja 0o.ao *e da'i *a0o *
do.0a'*Ae *'rane. Pa i(aA1 nije *e *0je-o 0i0oi@i ni reNor0e $ di*+i(-ini. TaAo *$ *e !!. *ije,nja
;B#=. $ Triden'$ *-oGi-i da *e o jedno0 i dr$.o01 do.0i i reNor0i1 ra*(rav-ja i*'ovre0eno.
Sa%or je $ *vojoj o(@eni'oj Aon+e(+iji (o*'ao (rije *ve.a $n$'ra)njo+rAveno o*vje)'enje i
(o'($no0a Aa'o-i,Aa *'var. ?o.ao *e (re0a 'o0e i odre@i *$dje-ovanja (ro'e*'ana'a1 jer *a%or nije
%io ra*(rava o vjeroi*(ovije*'i1 AaAo *$ 'o %i-i nje0a,Ai drGavni *a%ori1 a ni 'eo-o)Aa di*($'a *
(ojedini0 'eo-ozi0a1 ve@ je &'io %i'i o,i'ovanje +rAveno. *-$G%eno. na$,avanja. Ni na jedno0 *e
0je*'$ $ *a%or*Ai0 deAre'i0a ne *(o0inje i0e ni jedno. reNor0a'ora. Vije@anje *e odno*i-o $vijeA
na (ojedini Arivovjerni ,-anaA Aoji je %io izvaFen iz *(i*a reNor0a'ora i-i 'eo-o.a Aon'roverzi*'aQ
*a%or .a je o%radio na 'aj na,in )'o je $ an'i'ezi d$%oAo i 'e0e-ji'o nanovo o%radio Aa'o-i,A$ na$A$.
Kad *$ (i'a-i (a($ ne %i -i 're%a-o doda'i %are0 izvore Aoji $($@$j$ na (ojedine *(i*e reNor0a'ora1
od-$,i on da *e ni)'a ne dodaje1 jer *a%or ionaAo dovo-jno i*($njava *voj$ zada@$ Aad ne*$0njivo i
ja*no iz-aGe Aa'o-i,A$ na$A$Q 're%a nai0e re@i 'to je Arivovjerno1 a ne tko *e i0a *0a'ra'i
Arivovjer+e0.
TaAo je *a%or izvr)io o%jeA'ivan rad. Kad *e $*(oredi *a *$%jeA'ivni01 o*je@ajni0 i*(adi0a
3$'&erovi0 i * o*o%ni01 (o-e0i,ni0 na(adi0a Ka-vinovi01 onda o%raz-oGenje 'riden'*Ai& 'eo-o.a
dje-$je %-a.o'vorno i *0ir$j$@e. ?eF$ 'i0 'eo-ozi0a na-aze *e i0ena najvi)e. $.-eda1 Aao )'o *$
Seri(ando1 Do0iniA de So'o1 i*$*ov+i 3a_nez i Sa-0eron1 'e Nije0a+ Jo&anne* Gro((er iz K[-na.
Pri0ije'i-o *e * '$.o0 da *$ Nije0+i na *a%or$ 'aAo *-a%o za*'$(ani1 a Ro0ani o(e' ne0aj$
(ravo. *0i*-a za on$ (rav$ (ro%-e0a'iA$ reNor0a+ije. Zai*'a1 $ (rvo0 *a%or*Ao0 razdo%-j$
nje0a,Ai %i*A$(i i 'eo-ozi $o(@e ni*$ %i-i $ Triden'$. TeA $ dr$.o0 razdo%-j$1 $ je*en ;BB;1
(ojavi)e *e nad%i*A$(i iz ?ainza1 Triera i K[-na1 %i*A$(i iz S'ra**%$r.a1 Kon*'an+e1 4&$ra1
4&ie0*eea1 e,a i Na$0%$r.a 'e (o*ve@eni %i*A$(i iz ?ainza1 S(e_era1 D6rz%$r.a i ?6n*'era. Sa
;#!
*o%o0 *$ (ove-i 'eo-o.e2 Gro((era i i--i+Aa iz K[-na1 Pe-ar.$*a iz Triera i dr$.e. Na(o*e Gro((er1
a-i i %e,Ai %i*A$( Friedri+& Na$*ea i eraz0ov*Ai ra*(o-oGeni (o*redovni 'eo-o. %i*A$( J$-i$* PN-$.
iz Na$0%$r.a1 $Giva&$ ve-iA $.-ed $ Triden'$. No1 .-avn$ *$ $-o.$ i(aA i.ra-i Ro0ani. Ta-ijani *$
i0a-i a(*o-$'n$ ve@in$ Aon+i-*Ai& o'a+a1 (anjo-+i *$ i*'o 'aAo %i-i do%ro za*'$(ani1 a 0eF$ nji0a je
%i-o 0no.o od-i,ni& 'eo-o.a. 4rAva je *veo(@a. I nenje0a,Ae ze0-je je dodirn$'a reNor0a+ija1 iaAo
ne 'o-iAo iz%-iza. A-i 0oGda *$ %a) za'o nenje0a,Ae ze0-je %i-e *(o*o%nije da za*'$(aj$ o%jeA'ivn$
i*'in$ ne.o (o*ve *$%jeA'ivni nje0a,Ai 'eo-ozi.
!. ToA *a%ora 0oGe0o1 * o%ziro0 na (reo%i-je nje.ova rada1 *a0o Ara'Ao *(o0en$'i.
1. ra1do$lje 1asjedanja2 ;B#B>;B#:. Na #. *jedni+i L:. IV ;B#=M (o*'avio je *a%or na*$(ro'
(ro'e*'an'*Ao0 na,e-$ H*o-a *+ri('$raI na$A$ o dva0a izvori0a vjere2 o Pismu i predajiQ i (redaja
*e1 H(ari (ie'a'i* aNNe+'$I1 i0a (o (ra*'aro0 Aa'o-i,Ao0 *&va@anj$ *0a'ra'i izvoro0 vjere.
Jedno*'rano o.rani,avanje na Sve'o (i*0o je*' za%-$da. Na B. i =. *jedni+i ra*(rav-ja-o *e o
istonom !rijehu i opravdanju. Na*$(ro' (ro'e*'an'*Aoj na$+i H*o-a .ra'iaI i na,e-$ i0($'a+ije1
o*$Feno je 0i)-jenje o (o*ve0a)njoj (oAvareno*'i (a-e -j$d*Ae naravi i iz-oGeno zna,enje
(o*ve@$j$@e1 d$)i in&eren'ne 0i-o*'i $ do.aFaj$ *(a*enjaQ ,ovjeA Aoji *e na-azi $ *'anj$ 0i-o*'i1 a
dje-$je (roGe' vjero0 i -j$%av-j$1 0oGe ,ini'i za*-$Gna do%ra dje-a. Na 8. *jedni+i deNinirana je
nauka o sakramentima o(@eni'o1 a na(o*e o Ar)'enj$ i (o'vrdi. I 'a *e na$Aa odno*i-a na *redi)nji
(ro%-e0 reNor0a+ije.
U (ro-je@e ;B#8. iznenada je do)-o do (reAida rada *a%ora1 Aoji je $ 0eF$vre0en$ nara*'ao
'e %rojio =# %i*A$(a i 8 .-avara redova. U Triden'$ je iz%i-a neAa (o)a*'1 a za(rije'i-e *$ i voj*Ae
S+&0a-Aa-den*Ao. *aveza1 'e *a%or od-$,i da *voje *ije-o (rene*e $ o-o.n$ L- ;. III ;B#8M. Uza-$d
je +ar Kar-o (ro'e*'irao. On *e %a) *(re0ao da )0a-Aa-den+e (orazi (a da i& onda (o)a-je $ Triden'.
Znao je da oni ne@e $ o-o.n$. TaAo je (re0je)'anje *a%ora o0e-o nje.ove (-anove. Pa(a *e (aA na
(re0je)'anje Aon+i-a nije %a) -j$'io. Odno* iz0eF$ (a(e i +ara (onovno *e %io zao)'rio. Kar-o je
(ro'e*'irao (ro'iv ne*re'ne Pav-ove o%i'e-j*Ae (o-i'iAe2 Pavao je1 nai0e1 (oA$)ao da *vo0
(oAvareno0 *in$ Pier-$i.ij$ Farne*e$ (re($*'i jedan dio 4rAvene DrGave2 Par0$ i Pia+enz$1 Aao
*a0o*'a-n$ vojvodin$. Taj (ro'e*' je Pavao III Kar-$ jaAo za0jerio. A %$d$@i da je Pier-$i.i na nj
nava-jivao1 od$z0e Pavao +ar$ i (o0o@ $ 'r$(a0a i nov+$1 i 'o %a) $ ,a*$ Aad *e +ar *(re0ao da
o%ra,$na *a )0a-Aa-den+i0a. I jo) ne)'o1 (a(a *e izdajni,Ai (ovezao * /enrije0 III1 Nran+$*Ai0
Ara-je01 Aoji *e (onovno (ri&va'io o,eve (o-i'iAe. Kad je na Araj$ Pier-$i.i $ r$jn$ ;B#8. $0oren1
(a(a *e na Kar-a V %ez.rani,no raz.njevio. ;#. r$jna ;B#<. o%$*'avio je rad *a%ora1 Aoji (rije 'o.a
,i'av$ .odin$ nije ni)'a radio. Kar-o *e *ad za(rije'i novi0 ($*'o)enje0 Ri0a. Pa(ina *0r' je
*(rije,i-a da iz%ije ra'.
2. ra1do$lje 1asjedanja2 ;BB;>;BB!. Za Pav-ova na*-jedniAa iza%ran je *a%or*Ai -e.a' de-
?on'e. Novi (a(a1 J$-ije III L;BB">;BBBM1 o'vori (onovni Aon+i- $ Triden'$ ;. *vi%nja ;BB;.
S$dioniAa je iz (o,e'Aa %i-o jo) 0anjeQ $ je*en doFo)e Nije0+i. Ra*(rav-ja-o *e o e$&ari*'ijiQ ja*no
je deNinirana *'varna (ri*$'no*' i 'ran*$(*'an+ija+ija L;7. *jedni+aM. Onda *$ *e o%raFiva-i *aAra0en'i
(oAore i %o-e*ni,Ao (o0azanje L;#. *jedni+aM1 (ri ,e0$ je na(o*e iz-oGen *aAra0en'a-ni zna,aj
odrje)enja1 'ajna i*(ovijed i zadovo-j)'ina.
U *ije,nj$ ;BB!. Aona,no *e (ojave (ro'e*'an'i. Po%jedni,Ai +ar i& je naveo da (o*je'e *a%or.
4ar *e nadao da @e 'o $rodi'i ve-iAi0 $*(je&o0. On je jo) $vijeA Givio $ '-a(nji da (o*'oji
jedin*'vena o*novi+a za 0eF$*o%ne (re.ovore i da 're%a *a0o za(odje'i raz.ovore. Iza*-ani+i iz
Sa*Ae1 randen%$r.a1 D6r''e0%er.a i iz .rada S'ra**%$r.a i0a-i *$ 0eF$'i0 in*'r$A+ijeQ 'e *$
in*'r$A+ije iz-oGi-i (red .enera-no0 Aon.re.a+ijo0 !;. *ije,nja2 *a%or ne *0ije o%javi'i za*ad
niAaAve nove deAre'e o vjeri *ve doA ne *'i.n$ (ro'e*'an'*Ai 'eo-oziQ onda *e 0oraj$ o(ozva'i *vi
do*ada)nji zaA-j$,+i o vjeri i nanovo ra*(ravi'i1 (ri ,e0$ 're%a na,e-o H*o-a *+ri('$raI (o)'iva'i Aao
o*novno. I na Araj$1 *a%or *e i0ao (o'($no odvoji'i od (a(e1 *vi *e %i*A$(i i0aj$ razrije)i'i zaA-e've
vjerno*'i (re0a (a(i1 a 0ora *e o%javi'i da je *a%or na,e-no nadreFen (a(i. Do*ada)nji 'riden'*Ai
*a%or > 'vrdio je jedan od (ro'e*'an'*Ai& 'eo-o.a neAo0 (ri-iAo0 > nije o(@eni'1 jer ni*$ za*'$(ani
*vi narodi1 nije *-o%odan1 jer nije *-o%odan od (a(e1 nije Ar)@an*Ai1 jer je na jednoj od *voji&
;#7
(rija)nji& *jedni+a o*$dio (ravovjern$ Ar)@an*A$ na$A$ LJo&. renz1 (re0a /. Jedin$M. Sa%or$ ne
*0ije (red*jeda'i (a(a > .-a*io je o*novni (ro'e*'an'*Ai za&'jevQ z%o. 'o.a *$ R6r''e0%er)Ai0
iza*-ani+i0a izri,i'o za%rani-i da *e (red*'ave i jave (a(in*Ai0 -e.a'i0a $ Triden'$.
Ja*no *e *ad vidje-o da ne0a zajedni,Ae o*novi+e za raz.ovore. Pa(a za%rani da-jnje
(re.ovore o (ro'e*'an'*Ai0 za&'jevi0a. U*Aoro (o*-ije 'o.a $Ao,i $*'anaA Anezova $ Nje0a,Aoj
*vaAi rad *a%ora L!:. IV ;BB!M.
3. koncilsko ra1do$lje L;B=;>;B=7M %i-o je naj(-odnije. Povod *$ da-e o(a*ne (ri-iAe $
Fran+$*Aoj1 .dje *e &$.eno'*'vo *naGno )iri-o (a je (rije'i-o *azivanje na+iona-no. *a%ora.
Nje0a,Ai %i*A$(i ni*$ *$dje-ova-i1 jer *e z%o. o(a*ni& AonNe*iona-ni& 'rzavi+a ni*$ $*$Fiva-i
o*'avi'i *voje %i*A$(ije.
NajvaGnije *(orne 'o,Ae 'o. za*jedanja i o(e' *$ %i-e e$&ari*'ija i 0i*na Gr'va L!;. i !!.
*jedni+aM1 *ve@eni,Ai red L!7. *jedni+aM i *aAra0en'a-no*' Genid%e L!#. *jedni+aM. Pri ra*(rava0a o
Genid%a0a ra*(rav-ja-o *e AaAo da *e *'ane na ($' 'ajno *A-o(-jeni0 %raAovi0a LH0a'ri0onia
+-ande*'inaIM2 deAre'o0 HTa0e'*iI zaA-j$,eno je da @e od*ad %raA %i'i neva-jan aAo nije *A-o(-jen
(red 0je*ni0 G$(niAo0 i dva *vjedoAa. Jo) *$ na !B. *jedni+i L7. i #. KII ;B=7M o%jav-jeni deAre'i o
,i*'i-i)'$1 o(ro*'$1 )'ovanj$ *ve'a+a i re-iAvija 'e o $(o're%i *-iAa. Ti0e je *a%or zavr)io rad. ;<<
%i*A$(a1 8 o(a'a i 8 .enera-a redova *'avi-o je *voj (o'(i* i*(od %rojni& deAre'a i reNor0ni&
odreda%a1 Aoji *$ za'i0 do*'av-jeni (a(i. Pio IV je !=. *ije,nja ;B=#. (o'(i*ao *ve deAre'e i
reNor0ne nared%e %ez izni0Ae. ProvoFenje odreda%a od*ad @e %i'i *'var (a(a i %i*A$(a 'e ,i'ave
4rAve. Nji0e *$ *e %avi-a naredna de*e'-je@a.
HTriden'*Ai *a%or %io je od.ovor najvi)e. +rAveno. $,i'e-j*'va na (ro'e*'an'*A$ reNor0a+ij$I
L/. JedinM. Nije 'o %io od.ovor $ 'eo-o)Aoj ra*(ravi1 ve@ ja*no raz.rani,enje Aa'o-i,Ae vjer*Ae
na$Ae1 $n$'ra)njo+rAveno o*vje)'enje1 (rava reNor0a.
O#=
ONOVA NAKON VE3IKOG KON4I3A
=. stupanj reNor0e i*($njava izvr)enje Aon+i-*Ai& deAre'a1 Aoje *ada (o,inje. i-o je 'o
neo%i,no 'vrdoAorno rvanje *a za*'arje-i0 z-o$(o're%a0a1 rvanje Aoje je (o*v$da (o (oArajina0a i
%i*A$(ija0a za(o,e-o vr-o *-oGen (ro+e* ra*'a. Pa i(aA1 nov za0a& Aa'o-i,Ao. Givo'a (ri(ada 0eF$
naj,$de*nije (ojave +rAvene (ovije*'i. Rezi.na+ija Aoja je %i-a o%$ze-a Aa'o-i,Ai *vije' Aao AaAv$
(o'$,en$ voj*A$ na $z0aA$1 (o-aAo *e ra*(r)i-a i da-a 0je*'o novo0 %or%eno0 d$&$ i (ro%$Fenoj
*a0o*vije*'i. Udara+ z%o. ve-iAo. o'(ada (o-aAo je *v-adanQ oni )'o *$ (reo*'a-i (onovno *$ *e
radova-i *vojoj vjeri.
Da %i ne'Ao %io (ravi +rAveni reNor0a'or1 0ora i0a'i *ve'a,A$ Aariz0$. Sa0o 'aAav ,ovjeA
i0a *na.$ da (odne*e (reo%i-je -j$d*Ae %ijede i da 'o (rine*e o.$ Aao Gr'v$. U(ravo *e (o 'o0e
raz-iA$je (ravi reNor0a'or od Arivo.1 nei*'ini'o.1 (o 'o0e )'o je *(re0an da AriG *-a%i& i (o.re)Ae
%-iGnji& *'r(-jivo (odno*i1 a (ri 'o0e *e *a0 na nji0a ne -o0i ni'i z%o. nji& raz%ija dr$.o.
ReNor0a'ori *$ > AaGe 3or'z > H,e*'o * %o-no %ezo%zirni0 nedo*'a'Ao0 (o)'ovanjaI1 (re-azi-i
(reAo *'ari& (redaja. Nedo*'ajao i0 je (ravi (ovije*ni *0i*ao1 a 'o i0 je zajedni,Ao *a *vi0
vjer*Ai0 zane*enja+i0a1 'e *$ 0i*-i-i da 4rAv$ 0o.$ reNor0ira'i * neAo-iAo vje)'i& (oAre'a r$Ao0.
Po-azi-o i0 je za r$Ao0 da $A-one (oneA$ z-o$(o're%$1 a-i niAaAo da done*$ *ve'o*' i $n$'ra)nje
ozdrav-jenje.
TeGaA je (o*ao i ($n odri+anja da'i *voj Givo' za o*'varenje $n$'ra)nje reNor0e. Sa0o *$
d$%oAa re-i.iozno*'1 &eroj*Ae Are(o*'i i ne(oAo-e%iva vjera $ *ve'o*' 4rAve 0o.-e -j$di0a +rAvene
o%nove da'i *na.$ Aoja je (o're%na da %i *e izdrG-jivo)@$1 *a0o*v-adavanje01 *0i)-jeno)@$ i
0$dri0 (ri-a.oFavanje0 -ije,i-o1 a da *e (ri 'o0 ne raz%ijaQ da %i *e oA$(-ja-o1 a ne ra*(r)iva-o.
DoGivje-i *$ na *voje0 ($'$ .orAi& razo,aranja1 ne$*(je&a1 a ,e*'o i 'e)Ai& A-eve'a. A-i %ijeda
razdo%-ja i& je (oziva-a1 i 'o *$ oni ve-iAi 0$Gevi Aoji *$ '$ %ijed$ i*+ije-i-i.
U *vi0 Ar)@an*Ai0 *'a-eGi0a $ *'o-je@$ Aoje *-ijedi iza Triden'*Ao. *a%ora *$*re@e0o
;##
0no.e ve-iAe *ve+e1 'aAo da i .ovori0o o razdo%-j$ *ve'a+a. Ve@ino0 *$ rje)ava-i neAo (i'anje Aoje
je nji&ovo vrije0e (o*'avi-o1 a za(ravo *$ %i-i HoGji od.ovor na %ijed$ vre0enaI.
;. Na (a(in*Aoj *'o-i+i vidi0o $ -iA$ Pija V L;B==>;B8!M (o (rvi ($' naAon 7"" .odina
(onovno *ve+a. i-o je 'o veo0a vaGno1 jer je oz%i-jno*' 'eGnje za +rAveno0 o%novo0 %i-a
$vjer-jivo i vjerodo*'ojno (riAazana reNor0a+ijo0 Hin +a(i'eI. Svoj iz%or Pio V za&va-j$je *ve'o0
Aardina-$ Kar-$ oro0ej*Ao0. Kao do0iniAana+ o*'ao je i na (a(in*Ao0 (rije*'o-j$ a*Ae'a
*ve'a,Ao. Givo'a1 Aoji je 0o-i'ven$ 0i*'i,A$ (ovezano*' * o.o0 (ovezivao *a GarAo0 reNor0no0
revno)@$. Kao najvaGnij$ zada@$ (a(e *0a'rao je $n$'ra)nj$ o%nov$ +ije-e 4rAve (re0a
*0jerni+a0a Aoje je dao Triden'*Ai *a%or. Po,eo je1 (rora,$navaj$@i i*(ravno (o*-jedi+e1 *
reNor0o0 Aardina-*Ao. Ao-e.ijaQ 'aj Ao-e.ij je (o($nio -j$di0a re-i.iozni0 i 0ora-no
%e*(rijeAorni0a1 a onda i& * ($no0 od.ovorno)@$ (o*'avio da rade za reNor0$ 4rAve.
Kon.re.a+ija Aoj$ je nje.ov (red)a*niA Pio IV o*novao da %i '$0a,i-a i (ri0jenjiva-a Triden'*Ai
*a%or (ro)irena jeQ onda je o*novao nove Aardina-*Ae Aon.re.a+ije da %i *e )iri-a L0i**ioM i
odrGava-a vjera L;B=:MQ jedna je Aon.re.a+ija do%i-a zada'aA da *avje'$je %i*A$(e i (re-a'e $
Aa'o-i,Aoj 4rAvi1 a-i i da nadzire1 )'o *e $ vrije0e ve-iAo. o'(ada (oAaza-o neo(&odno (o're%no.
U*Aoro je naredio da *e $ ,i'avoj 4rAvi odrGavaj$ vizi'a+ije i *inode Aoje @e $ve*'i reNor0ne
odred%e $ %i*A$(ije. Za d$&ovn$ (o$A$ izdao je od *a%ora (oAren$'o dje-o Catechismus Romanus
L;B==M1 a za'i0 novi Rimski $revijar L-B=:M 'e novi -issale Romanum L;B8"M. Za $n$'ra)nje
N$nA+ioniranje +rAveno. Givo'a %i-a je veo0a zna,ajna o%nova (a(in*Ao. dvora i %or%a (ro'iv
*i0oni*'i,Ai& i o*'a-i& z-o$(o're%a $ Ari-$ A$rija-ni& v-a*'i1 )'o je *ve Pio V *'ro.o i do*-jedno
(rovodio. TaAo (a($ Pija V *0a'raj$ ve-iAi0 reNor0a'or*Ai0 (a(o0 (o*-ije Triden'*Ao. *a%ora.
To )'o je $ (o-i'i+i (ro0a)io i )'o nije %io dora*'ao 'e)Aoj *vje'*Aoj *i'$a+iji1 0ora 0$ *e
o(ro*'i'i. Sa*vi0 *e ne*(re'no (ona)ao (re0a E-iza%e'i En.-e*Aoj2 ;B8". on j$ je izo(@io i (ro.-a*io
*vr.n$'o01 iaAo je 'aj aA' %io (o'($no %e*0i*-en. E-iza%e'a je ve@ odavno *'aja-a izvan 4rAve1 a
'i0e je *a0o izazvao nove 'e)Ae (ro.one (ro'iv en.-e*Ai& Aa'o-iAa. JednaAo ne*re'no %i-o je
nje.ovo (ona)anje (re0a (anjo-*Aoj i Fran+$*Aoj. I(aA je (o*'i.ao da *$ +ar i Aa'o-i,Ai *'a-eGi na
A$.*%$r)Ao0 drGavno0 *a%or$ L;B==M *-$G%eno (ri&va'i-i 'riden'*Ae deAre'e1 'e da *$ %rojne
dije+ezan*Ae vizi'a+ije1 Aao na (ri0jer ;B=<. $ Ko-n$1 i (rovin+ija-ne *inode *'varno (rovoFene.
Nje.ovo najve@e *-av-je %i-a je1 0eF$'i01 (o0or*Aa (o%jeda Aod 3e(an'a nad T$r+i0a L8. K ;B8;M1
Aoj$ *$ izvoj)'i-e (a(in*Ae1 )(anjo-*Ae i vene+ijan*Ae *na.e1 i 'o na (a(in*A$ ini+ija'iv$ LSve'a -i.aM.
Nje.ovi na*-jedni+i Gr.$r KIII L;B8!>;B:BM i SiA*'o V L;B:B>;B<"M1 Aao i *-ijede@i (a(e1
*re'no *$ na*'av-ja-i nje.ovo dje-o.
!. O%nov-jeni episkopat za%-i*'a $*Aoro $ divni0 %i*A$(*Ai0 -iAovi0a1 Aao )'o *$ %i-i
?a''eo Gi%er'i iz Verone LP ;B#7M1 Ga%rie-e Pa-eo''i1 %o-onj*Ai %i*A$( L;B==>;B<8M1 a vi)e od *vi&
o*'a-i& *v. Kar-o oro0ej*Ai1 nad%i*A$( 0i-an*Ai L;B=">;B:#M. Kar-o je %io ne@aA (a(e Pija IV
L;BB<>=BMQ ve@ Aao 0-adi@ od !; .odine (o*'aje Aardina-1 a *vo. $jaAa1 Aoje0$ je vodio
do(i*ivanje1 &ra%rio neAa *e *a0o %ori za reNor0$. IaAo nije %io neAa (oAre'na *i-a Triden'*Ao.
Aon+i-a $ nje.ovo0 (o*-jednje0 razdo%-j$ > AaAo *e 'o vi)e ($'a Arivo 'vrdi > i(aA je1 Aao
%i*A$(1 'riden'*A$ reNor0$ 'aAo *naGno (roveo1 i $ *e%i i $ *vojoj %i*A$(iji1 da *e 0oGe ozna,i'i Aao
'i(i,ni novi d$)o%riGni,Ai %i*A$(. U'je+aj 0$ *e )irio da-eAo izvan .rani+a ?i-ana. Nje.ove
reNor0ne 0jere1 Aoje *$ *a%rane i ,e)@e o%jav-jivane $ z%ir+i HA+'a e++-e*iae ?edio-anen*i*I
L;B:!M1 dje-ova-e *$ *'i0$-a'ivno i 0jerodavno na reNor0ni rad %i*A$(a $ I'a-iji1 vi+ar*Aoj i
Nje0a,Aoj. Pored nje.a 0oGe *e o%ziro0 na Aa*nije vrije0e i*'aAn$'i jo) %-i*'avi $zor *v. Franje
Sa-e)Ao. L;B=8>;=!!MQ %io je Genev*Ai %i*A$( L;="!>;=!!M1 no *'o-ovao je $ Anne+vj$1 jer je
Eeneva %i-a Aa-vini*'i,Aa.
7. Naj-je()e *voje rez$-'a'e donije-a je reNor0a $ redovi0aQ nji& je reNor0a+ija i izn$'ra i
izvana naj*naGnije (o're*-a. Go'ovo *vi *'ari redovi doGivje-i *$ d$%oAe reNor0ne za&va'e1 Aoji *$ *e
ve@ino0 nadoveziva-i na na*'ojanja ;B. *'o-je@a1 'aAo %enediA'in+i1 Nranjev+i1 do0iniAan+i1
a$.$*'in+i. Sa0o Aar'$zijan+i ni*$ 're%a-i reNor0$1 jer *e $ *vojoj (rvo'noj *'ro.o*'i ,aA ni na Araj$
*rednje. vijeAa ni $ vre0en$ reNor0a+ije ni*$ (oAo-e%a-i. ReNor0irane .rane redova i *a*vi0
;#B
novo$'e0e-jene $*'anove1 Aoje *$ *ad o%i,no *'varane $ (oAre'nije0 o%-iA$ redovni,Ai& zajedni+a
i-i Aon.re.a+ija * jedno*'avni0 zavje'i0a1 (oveziva-e *$ * o%novo0 $n$'ra)nje.1 d$&ovno. Givo'a
o%i,no aA'ivno dje-ovanje $ *-$G%i +rAvene reNor0e. Odava-i *$ *e1 (ored 'o.a1 ($,Ao0
d$)o%riGni)'v$ i-i od.oj$ *ve@en*'va1 (ro*vje'i i-i njezi *iro0a&a i-i %o-e*niAa. I'a-ija1 (anjo-*Aa1 a
Aa*nije i Fran+$*Aa1 'o *$ (odr$,ja .dje je nji&ovo dje-ovanje %i-o naj*naGnije.
Pravi *ve+i 0oraj$ %i'i i (ravi -j$diQ *vojo0 -j$d*Ao0 -j$%azno)@$ raz-iA$j$ *e od d$&ovno
$,0a-i& Nana'iAa1 Aoji *$ $vijeA na *'rani Favo-ovoj1 (a ,aA i onda Aad *voj Nana'iza0 (rividno
*'av-jaj$ $ *-$G%$ re-i.ije. Sv. Fi-i( Neri L;B;B>;B<BM1 $vijeA *A-on )a-i i $vijeA ve*eo1 o*niva,
ora'orija L;BB!M1 %io je neodo-jiv ri0*Ai a(o*'o- Aoje0$ je (o)-o za r$Ao0 ,$do da *voji0 novi0
d$)o%riGni,Ai0 0e'oda0a re-i.ij*Ai i 0ora-no o%novi .rad rene*an*e. Prija'e-jevao je *a *v.
I.na+ije0 3ovo-o01 * Aoji0 je zajedni,Ai dje-ovao $(ravo $ Ri0$. U vrije0e 0ra,no.1 Nana'i,Ao.
Pav-a IV L;BBB>;BB<M1 Aoji je na*'ojao da *vaA$ rado*' $.$)i1 0orao je Ara'Ao vrije0e 'r(je'i. A-i
onda je na*'avio dje-ova'i $z (a(in*A$ (o0o@ i odo%renje. ?no.o 'i*$@a -j$di nje.ovi0 je rado0
ozdravi-o i $ d$)i i $ 'ije-$. Ti(i,no je za Aa'o-i,Ai (re(orod da *e izrazio $ rado*no0 o*je@aj$
Givo'a1 Aoji je *a *o%o0 donio %aroA.
U (anjo-*Aoj je Givje-a ve-iAa *v. +ere1ija i1 *vile LP;B:!M1 Aoja je *vojo0 d$%oAo0
0i*'iAo0 i nei*+r(ivi0 0i-o*rFe0 o%novi-a red Aar0e-i@anAi1 a (ored 'o.a za+r'a-a *0jer
d$&ovno*'i (anjo-*Ae i Fran+$*Ae $ ;8. *'o-je@$. Uz %oA joj je *'ajao *ve'i Aar0e-i@anin Ivan od
&riDa LP ;B<;M. Sv. *n!ela -erici LP ;B#"M $'e0e-ji-a je ;B7B. $ re*+ii ur'ulinke1 Aoje *$ ;B##.
(o'vrFene a ;B:!. (re'vorene $ Gen*A$ Aon.re.a+ij$ za (ro0i+anje do%ro'vorno*'i i od.oj
djevojaAa. Iz jedne zajedni+e (o%oGni& -aiAa1 Aoj$ je o*novao *v. Ivan od #o!a LP ;BB"M1 niAao je
;B8!. red -ilosrdne $ra(e za nje.$ %o-e*niAa. Sv. &arlo #oromejski $'e0e-jio je ;B8:.
Aon.re.a+ij$ *vje'ovni& *ve@eniAa1 o$late. Sv. &amilo .ellis L'Z=;#M o*novao je ;B:#. kamilijane1
Aoji0a je %i-a d$Gno*' nje.ova'i 'e)Ao %o-e*ne i $0ir$@e. Sv. Ivana Franji+a Fre0io' de 4&an'a-
LP;=#;M o*nova-a je .odine ;=;". red -arijina pohoFenja. Po0o.ao joj je (ri 'o0 *v. Franjo
Sa-e)Ai L;=!!MQ (o nje0$ *$ *e 'e *e*'re Aa*nije nazva-e *a-ezijanAeQ %i-a i0 je zada@a da nje.$j$
%o-e*niAe i od.ajaj$ djevojAe.
U Fran+$*Aoj je ;=;;. Pierre de ^r$--e LP ;=!<1 od ;=!8. Aardina-M o*novao Nran+$*Ai
oratorij1 Aoji *e (o*e%no (o*ve'io od.oj$ A-era. ^r$--e je $ ;8. *'o-je@$ neo%i,no *naGno $'je+ao na
Nran+$*Ao *ve@en*'voQ najnovija i*'raGivanja *ve *naGnije i*'i,$ 'aj nje.ov $'je+aj. On je za*-$Gan za
o*nivanje HFran+$*Ae )Ao-eI Lh+o-e Franiai*eM2 'o je odreFen na,in od.oja *ve@eniAa1 Aoji i0a
*voje Aorijenje $ d$&ovnoj 'eo-o.iji o%-iAovanoj na o'aj*'v$ Kri*'ova $'je-ov-jenja. S (o0o@$ 'e
)Ao-e ^r$--e je za*novao o%nov$ Nran+$*Ao. A-era izn$'ra1 a 'a je o%nova da-a naro,i' na.-a*aA
Aa'o-i,Aoj reNor0i $ Fran+$*Aoj. h+o-e Franiai*e da-a je Nran+$*Ao0 A-er$ vi*oA$ d$&ovn$ A$-'$r$ i
od-i,no 'eo-o)Ao o%razovanje. U*Aoro *e 'eo-o)Ao o%razovanje $ Fran+$*Aoj na-azi-o $.-avno0 $
r$Aa0a ora'orijana+aQ Charles de Condren LP ;=#;M1 *$(erior ora'orijana+a1 i )ean5)acSues /lier LP
;=B8M1 G$(niA +rAve Sv. S$-(i+ija $ Pariz$ i o*niva, *vje'*Ae *ve@eni,Ae Aon.re.a+ije
sulpicijanaca1 na*'avi-i *$ rad $ d$&$ ^r$--ea. Sve do (o,e'Aa !". *'o-je@a %i-o je *je0eni)'e Sv.
S$-(i+ija $ Pariz$ jedna od na$.-edniji& o%razovni& $*'anova Fran+$*Ae1 $zor i (red-oGaA *vi&
Nran+$*Ai& *je0eni)'a1 Aoji *e na*-jedovao ,aA i $ En.-e*Aoj i A0eri+i. I *v. )ean 4udes LP ;=:"M
vrijeFanje da *e *(o0ene na ovo0 0je*'$Q on je ;=#7. i*'$(io iz ora'orija1 o*novao v-a*'i'$
Aon.re.a+ij$ *vje'ovni& *ve@eniAa 'e o*nivao *ve@eni,Aa *je0eni)'a. I on (ri(ada 0ed$ najve@e
o%novi'e-je re-i.iozno. Givo'a $ Fran+$*Aoj $ ;8. *'o-je@$.
ri.a za od.oj *ve@eniAa (oAaza-a *e $ Fran+$*Aoj izvanredno (-odno0. U*(on Fran+$*Ae1
Aoja je $ ;8. i ;:. *'o-je@$ (o*'a-a d$&ovno vode@a ze0-ja1 no)en je $.-avno0 od 'o. o%nov-jeno.
+rAveno5re-i.iozno. d$&a. Novi *ve@eni+i %i-i *$ i revni d$)o%riGni+i Aoji *$ *e %rin$-i za -j$de $
*vi0 nji&ovi0 d$)evni0 i 'je-e*ni0 %ri.a0a. Kao )'o *$ *e J. E$de* i He$di*'iI o*i0 od.oja
*ve@eniAa %avi-i veo0a revno i ($,Ai0 0i*ionar*'vo01 'aAo je *v. 3inko Paulski LP ;=="M (o*'ao
ve-iAi *ve'a+ Ar)@an*Ae -j$%avi (re0a %-iGnje0$. Zajedno * 3o$i*eo0 -e Gra* o*novao je *v. VinAo
zajedni+$ ?i-o*rdni& *e*'ara1 Aoje *$ Aa*nije nazva-i vinkovkama1 a (a(a i& je odo%rio ;==:. Ta
;#=
*e zajedni+a (o*ve'i-a njezi *iro0a&a i %o-e*niAa. VinAo je o*novao i A-eri,A$ Aon.re.a+ij$ za
($,Ae 0i*ije1 la1ariste L(re0a nji&ovoj 0a'i,noj A$@i Sv. 3azara US'. 3azareV $ Pariz$M i-i vinkovce1
Aoji *$ i0a-i vr)i'i d$)o%riGni,A$ *-$G%$ 0ed$ (ri(ro*'i0 ($Ao0.
Sredino0 ;8. *'o-je@a na*'ao je jo) i *'ro.i red trapistaQ 'aj je red o*novao (o*-ije ;=##.
+i*'er+i'*Ai o(a' Ar0and Jean 3e o$'&i--ier de RancH LP ;8""M. U Nan+_j$ je ;=B!. na*'ao red
$oromejki1 Aoji *$ o*nova-i E. i J. 4&a$vene- Aao H*vje'ovn$ zajedni+$I za nje.$ na($)'eni&
%o-e*niAa. Na Araj$ je jo) .odine ;=:;. o*novana od *v. Ivana &rstitelja de la 2alle LP ;8;<M
Aon.re.a+ija &r'(anske 'kolske $ra(e.
To-iAo o%i-je ve-iAi& *ve'a+a1 novi& redova1 do%ro'vorni& dje-a i od.ojne dje-a'no*'i *vjedo,i
o (ravo0 Ar)@an*Ao0 d$&$ 'o. razdo%-ja. Pre(oroFeni Aa'o-i,Ai Givo'1 o Aoje0 *$ $ 'oA$ ;=.
*'o-je@a 0no.i 0i*-i-i da je ne*'ao 1 (ro+vao je $ 'i0 dje-i0a divni0 +va'o0.
No1 jo) ni*0o *(o0en$-i najvaGniji red1 nje.ova o*niva,a In.a+ija 3ovo-$ i nje.ov$ Dr$G%$
I*$*ov$. Nji0e *e 0ora0o za*e%no (oza%avi'i.
#. I!nacija .oTolu L;#<; > ;BB=M ,e*'o *a*vi0 Arivo (ro*$F$j$ Aad $ nje0$ .-edaj$ *a0o
ve-iAo. *'ra'e.a1 or.aniza'ora (ro'$reNor0a+ije1 (oznavao+a -j$di i (*i&o-o.a. On je $ (rvo0 red$
%io d$%oAi 0i*'iA1 0o-i-a+ i *ve'a+. RoFen je ;#<;. $ dvor+$ 3o_o-i $ a*Aiji1 od.ojen je na dvor$
L;B"=>;B;8M1 a za'i0 je *-$Gio Aao ,a*niA $ voj*+i )(anjo-*Ao. (o'Ara-ja Navarre1 daA-e $ *-$G%i
Kar-a V. Pri-iAo0 o%rane Pa0(-one (ro'iv Fran+$za ;B!;. 'e)Ao je ranjen $ no.$. 3eGe@i d$.o $
(o*'e-ji1 nje.ov *e d$& *a*vi0 iz0ijeni. U*Aoro naAon 'o.a (o)ao je na &odo,a)@e ?aj+i oGjoj
?on*era'*Aoj L?on'*erra'M i 'ada *e Aona,no o%ra'io. U 'i)ini ?anre*e LoG$jaA ;B!! do ve-ja,e
;B!7M doGivio je *voj$ 0i*'i,n$ (reo%raz%$Q 'ada je na*'ao i (rvi na+r' nje.ovo. *-avno. dje-a
HESer+i'ia *(iri'$a-iaI LD$&ovne vjeG%eM. A 'ada i od-$,i da @e $%$d$@e jo) vi)e 'eGi'i za *-avo0
oGjo0. Od*ad @e %i'i nje.ova -ozinAa2 HO0nia ad 0aiore0 Dei .-oria0I. Najedno0 &odo,a)@$ $
Sve'$ ze0-j$ Lod -i(nja ;B!7. do *ije,nja ;B!#M *azri $ nje0$ na0jera da (o*'ane *ve@eniA. Una'o,
*vi0 'e)Ao@a0a (o-oGi -a'in*A$ )Ao-$ $ ar+e-oni L;B!#>;B!=M1 Ni-ozoNij$ $ A-+a-i i Sa-a0anAi
L;B!=>;B!8M1 o(re *e vi)eAra'ni0 (ro.oni0a )(anjo-*Ae inAvizi+ije1 Aoja je $ nj *$0nja-a1 'e
zavr)i na Araj$ 'eo-o)Ae *'$dije $ Pariz$ L;B!:>;B7BM. U Pariz$ je *'anovao $ Ao-e.ij$ ?on'ai.$1 $
Aoje0 *$ ve@ (rije %i-i *'eA-i *voje o%razovanje Eraz0o i 4a-vin.
U Pariz$ oA$(i oAo *e%e Ar$. (rija'e-ja2 Pe'ra Fa%era1 Franj$ Kavera1 JaAo%a 3a_neza1
A-Nonza Sa-0erona1 Si0ona Rodri.$eza i NiAo-$ o%adi--$. S nji0a je zajedno (o-oGio ;B.
Ao-ovoza ;B7#. na ?on'0ar're$ zavje' *iro0a)'va i ,i*'o@e1 a dodao je jo) jedan2 dje-ova' @e $
Sve'oj ze0-ji Aao 0i*ionar1 i-i1 aAo 'o $ roA$ od .odine dana ne %i %i-o 0o.$@e1 *'avi' @e *e%e (a(i
%ez$vje'no na ra*(o-a.anje za %i-o Aoji +rAveni zada'aA. Svoje (ari)Ae *'$dije zavr)i 0a.i*'ar*Ao0
di(-o0o0 iz Ni-ozoNije i 'eo-o.ije. KaAo od-azaA $ Pa-e*'in$ nije o*'varen1 Arene 3o_o-a ;B7:. Sa
*voji0 dr$.ovi0a $ Ri0. Prije 'o.a1 !#. VI ;B78. (ri0i *ve@eni,Ai red. U 'o vrije0e *azri $ nje0$
od-$Aa da o*n$je red. Pavao III (o'vrdi !8. IK ;B#". *'a'$'e Aoje je I.na+ije izradio. Nje.ova
*$%ra@a .a iza%ra)e za (rvo. (red*'ojniAa Dr$G%eQ 'aAo I.na+ije o*'ade $ Ri0$ Give@i za *voj
zada'aA. Nje.ov je red %rzo ra*'ao.
Dana* je o(@eni'o (ozna'o i (rizna'o da I.na+ije *voj red nije o*novao da %i *e %orio (ro'iv
(ro'e*'an'iz0aQ &'io je *a0o da Aao Ar)@anin *-$Gi 4rAvi i radi na $n$'ra)njoj o%novi i (rod$%-jenj$
Ar)@an*Ao. Givo'a. I(aA je nje.ovo 0i)-jenje i &'ijenje %i-o (ro'ivno (ro'e*'an'iz0$ ve@ *a0i0 'i0e
)'o je *av nje.ov o*novni *'av %io (o'($no *$(ro'an *'av$ 3$'&era i reNor0a'or`. TeA *e *ada Aad *$
.o'ovo *vi izvori o%jav-jeni 0oGe on (o'($no o+ijeni'i. io je jedan od najve@i& 0i*'iAa. No
nje.ova je 0i*'iAa %i-a %ez iAaAvo. *$%jeA'ivi*'i,Ao. zane*enja)'va. H?i*'iAa *-$G%eI > 'aAo *$ je
zva-i > 'rijezno1 *a0oza'ajno (redanje Kri*'$ Go*(odin$. U 4rAvi1 i 'o $ Ri0*Aoj 4rAvi1 vidio je
Kri*'a Aoji i da-je Givi. Oz%i-jno je *&va@ao o'aj*'vo $'je-ov-jenja. 3j$d*Ao1 %ijedno1 *-a%o (ri(ada
o.o,ovjeA$ I*$*$ Kri*'$Q on *e zaodjeo $ -j$d*A$ %ijed$ da %i je *(a*io. E++-e*ia *(iri'$a-i*
Ld$&ovna 4rAvaM nije *'varna1 i za'o nije Ar)@an*Aa. I.na+ije je (ri&va@ao *ve )'o je -j$d*AoQ %orio *e
*a0o (ro'iv .rije&a. In*'i'$+iona-na 4rAva %i-a je za nj na*'avaA Kri*'ova Givo'a. Z%o. 'o.a nije ni
,a*a oA-ijevao da *e%e *'avi 'oj 4rAvi na ra*(o-a.anje1 i 'o 'rijezno1 rea-i*'i,Ai1 %ez (ri0i*-i. Nje.ov
;#8
(o.-ed %io je $(r' $ H*vije'I Aoji (ri(ada Kri*'$. U 'o0 *e *vije'$1 nai0e1 o*'var$je o'aj*'vo
*(a*enja. I.na+ije je Givio $ H0i*'i+i rado*'i *vije'aI LK. Ra&nerM.
I I.na+ije *e %io *(o'aAao o in*'i'$+iona-n$ 4rAv$. Jo) Aao *'$den' i0ao je (o*-a *
inAvizi+ijo0Q %io je $ za'vor$. S Nana'i,ni0 Aardina-o0 4araNNo0 'e)Ao *e *$Ao%io1 a Aad je 4araNNa
(o*'ao (a(a LPavao IV1 ;BBB>;BB<M1 do)-a *$ za nj 'e)Aa vre0ena. A-i I.na+ije nije niAada
(o*$0njao $ 4rAv$1 znao je raz-iAova'i -j$d*Ao od %oGan*Ao.a1 on je 'o *(oznavao i %io *(re0an
(odno*i'i. U 'o0e *e raz-iAovao od reNor0a'ora1 $ 'o0e i0 je %io $(ravo (ro'ivan. Z%o. 'o.a *e
nje.ovo 0i)-jenje i &'ijenje 0ora-o *$(ro'*'avi'i reNor0a+iji1 jer je %i-o HAa'o-i,AoI. Nji&ovo0
*$%jeA'iviz0$ i *(iri'$a-iz0$1 nji&ovo0 (ozivanj$ na v-a*'i'$ *avje*' *$(ro'*'av-jao je (ovezano*' *
4rAvo0 Aao * vi)i0 a$'ori'e'o0. Nje.ova (o*-$)no*' 4rAvi1 najin'i0niji A$'aA nje.ova v-a*'i'o.
Givo'a i nje.ova reda1 %i-a je (o*-$)no*' Kri*'$. Nje.ova %ez$vje'na odano*' Sve'oj S'o-i+i1 *-$G%i
Kri*'ova za0jeniAa1 %i-a je *-$G%a Kri*'$.
Na,e-a *vo. odno*a (re0a 4rAvi iz-oGio je $ *vojoj AnjiGi+i uhovne vjeD$e i 'i0e .a (renio
0i-ij$ni0a -j$di. U($'e *adrGane $ 'oj AnjiGi+i i-i H(ravi-a za (rav$ +rAven$ *vije*'I odredi-i *$ d$&
(o*-ije'riden'*Ao. vre0ena. Sve ono )'o *$ reNor0a'ori z%o. neraz$0ijevanja i $ *vojoj *-ije(oj
revno*'i od%a+i-i jer *e *$Ao%-java-o * nji&ovi0 *(iri'$a-iz0o01 '$0a,io je on AaAo 're%a *&va'i'i
(od d$%-ji0 vido0 inAarna+ije 'e $ )iroj (ovezano*'i2 i*(ovijed1 (ri0anje *aAra0ena'a1 0i*$1
redovni,Ae zavje'e1 )'ovanje *ve'a+a1 &odo,a)@a1 o(ro*'e1 -i'$r.ij*Ae o%rede1 (o*' i ne0r*1 *-iAe i
+rAveni $re* i'd. Ne 're%a > na.-a)avao je > $vijeA .ovori'i *a0o o vjeri L*o-a Nide*M1 ve@ i ,ini'i
do%ra dje-aQ ina,e -j$di (o*'aj$ 0-aAi i -ijeni. Ne 're%a $vijeA .ovori'i o 'o0e da *a0a 0i-o*' *ve
,ini L*o-a .ra'iaM1 jer H*e 'i0e (odiGe o'rov Aoji $Aida *-o%od$I. Ne 're%a na.-a)ava'i (redodredenjeQ
iaAo (o*'oji iz%or oGje 0i-o*'i %ez Aoje ni'Ao ne 0oGe %i'i *(a)en1 i(aA 're%a i*'i+a'i i -j$d*A$
*$radnj$ * 0i-o)@$. Uo*'a-o01 i $ 'o0 (i'anj$ i $ *vi0 o*'a-i0 (i'anji0a o *(a*enj$ vrijedi ono )'o
na$,ava &ijerar&ij*Aa 4rAva. Ni'Ao ne0a (ravo da Sve'o (i*0o '$0a,i (re0a *voje0 *$%jeA'ivno0
0i)-jenj$ L*o-a *+ri('$raM. A$'en'i,no '$0a,i'i Sve'o (i*0o (ri(ada najvi)e0 +rAveno0 $,i'e-j*'v$.
I.na+ije je *'a-no na.-a)avao *'ar$ Aa'o-i,A$ na$A$ o *$radnji o.a i ,ovjeAa1 o 0i-o*'i i
naravi. ReNor0a'or*Ai0 jedno*'rano*'i0a *$(ro'*'av-jao je Aa'o-i,A$ *in'ez$. H?o-i 'aAo Aao da *ve
ovi*i o o.$1 a-i *$dje-$j 'aAo Aao da *a0o o 'e%i ovi*i &o@e) -i %i'i *(a)en.I Nije Ge-io da *e o%novi
*'anje Aoje je (re'&odi-o reNor0a+iji1 ve@ je Ge-io $n$'ra)nje oGiv-javanje i o%nov$ $ zdravo0
re-i.iozno0 i +rAveno0 d$&$. Ni)'a do%ra nije o,eAivao od %or%e (ro'iv za%-$da i (oroAa. Ni.dje
ne *(o0inje reNor0a'ore1 ni'i *e $ *voji0 *(i*i0a %ori (ro'iv Arivovjera+a. 3j$%av-j$ i (o$Ao0 Ge-i
da -j$de dovede na (ravi ($' i *(a*i nji&ove d$)e.
U ,$de*no Ara'Ao vrije0e nje.ovi *$ $,eni+i 'aj novi d$& (ro)iri-i i 'aAo dje-ova-i da *e
Aa'o-i,Ai *vije' (o,eo (onovno radova'i *vojoj vjeri. Ni)'a '$ rado*' ne odraGava 'o-iAo Aao novi
$0je'ni,Ai (oAre' 'o.a vre0ena > %aroA. Nazva-i *$ .a i i*$*ova,Ai0 *'i-o0Q $ *'varno*'i1 %aroA
nije *a0o $0je'ni,Ai o%-iA ne.o i izraz novo. re-i.iozno5+rAveno. o*je@aja. Kao 'aAav ne0a on *
(ro'$reNor0a+ijo0 LH$0je'no*' (ro'$reNor0a+ijeIM ni)'a zajedni,Ao1 ve@ *a0o * Aa'o-i,Ai0
(re(orodo0 naAon reNor0a+ije. Svoji0 %oja0a i o%-i+i0a izraGava %$jan novi vjer*Ai Givo' $
nje.ov$ nei*+r(no0 o%i-j$. U*Aoro je %aroA $re)avao Aa'o-i,Ae +rAve1 na(o*e +rAve i*$*ova+aQ
%aroA je *voj$ $n$'ra)nj$ i izvanj*A$ (oAre'-jivo*' (reno*io na ($A oA$(-jen na *ve'oj *-$G%i oGjoj.
Nije (o'raja-o d$.o i ve*e-e (ro+e*ije1 ($ne %aroAno. *jaja1 (ro-azi-e *$ (onovno $-i+a0aQ *'are *$
*e *ve'Aovine (onovno *-avi-e i Aa'o-i,Ai *$ o%i,aji (onovno oGivje-i.
U *ve0$ 'o0e *$dje-ova-i *$ i*$*ov+i $ ve-iAi0 raz0jeri0a. Kad je *v. I.na+ije $0ro
L;BB=M1 i0ao je red ve@ ;""" ,-anovaQ *ve.a dvade*e'aA .odina Aa*nije %i-o i& je ve@ #"""1 oAo
;="". ve@ :B!"1 a Araje0 ;8. *'o-je@a ve@ dvade*e' 'i*$@a. Cvr*'o +en'ra-i*'i,Ao $(rav-janje redo0
,ini-o je od nje.a izvanredno $*(je)no or$Fe $ *-$G%i +rAvene o%nove. Ve-iA %roj *ve'a+a Aoje je
dao red naj%o-je (oAaz$je nje.ov$ re-i.iozn$ *na.$. To *$ Petar &ani1ije L;B!; >;B<8M1 (rvi
nje0a,Ai i*$*ova+ Lod ;B#7M i Hdr$.i a(o*'o- Nje0a,AeI1 za'i0 *ve'i 7ranjo &saverski L;B"=>
;BB!M1 ve-iAi 0i*ionar Indije i Ja(ana1 7ranjo #or!ia1 're@i .enera- reda L;B=B5;B8!M1 *loj1ije
6on1a!a L;B=:>;B<;M1 Ro$ert #ellarmin L;B#!>;=!;M i jo) 0no.o dr$.i& *(o0ena vrijedni&
;#:
i0ena.
O#8
PROTUREFOR?A4IJA2 INKVIZI4IJA1 PROGONI KRIVOVJERA4A I ?A/NITANJE
PROTIV VJETI4A
-. 4a-vin i nje.ovi $,eni+i %i-i *$ 'vrdi1 za.riGeni %or+i. Najavi-i *$ *'aroj 4rAvi da @e *e *
njo0e %ori'i %ez 0i-o*'i doA je ne $ni)'e. HTo je 0$&a0edan*Aa na$Aa da *va'Ao 0oGe %i'i *(a)en $
*vojoj vjeriI > reAao je eza1 4a-vinov na*-jedniAQ $ Eenevi *$ *e .n$)a-i *-o%ode *avje*'i. U
$*(ored%i * 4a-vino01 3$'&er je $na'o, *voj *vojoj .a-a0i na (a(in*'vo i Ri0*A$ 4rAv$1 %io jo)
$0jerenjaA1 ,ovjeA *rednje. ($'a. ZRin.-i i 4a-vin *$ .a .rdi-i da je *'ao na (o-a ($'a. U *A-ad$ *
'i0e1 i -$'erov*'vo je o*'a-o (o0ir-jivije (re0a Aa'o-i+i0a ne.o-i Aa-vinov+i. Do ;8. *$ *'o-je@a
-$'erov+i i Aa'o-i+i vi)e ($'a zajedni,Ai $*'aja-i (ro'iv Aa-vinova+a. No *-o%oda *avje*'i1 $ *0i*-$
vjer*Ae *-o%ode1 $ 'o *e vrije0e ne da za0i*-i'i. TaAva *-o%oda %i-a je na,e-no $ (ro'iv)'ini *
a(*o-$'ni0 (oi0anje0 i*'ine i * re-i.iozno5(o-i'i,Ao0 jedin*'veno0 A$-'$ro01 Aoja je i za drGavni
Givo' 'raGi-a zaoAr$Gen$ ideo-o)A$ o*novi+$. TeA je (ro*vje'i'e-j*'vo *'vori-o (re'(o*'avAe za
dr$.a,ije 0i)-jenje.
U *vi0 razdo%-ji0a %i-o je $ 4rAvi Arivovjera+a. A-i1 o(@eni'o i& nije %i-o %a) 0no.o. S
nji0a *$ (o*'$(a-i Aao *a za-$'a-i0 ,-anovi0a v-a*'i'e 4rAveQ z%o. 'o.a *$ i& 0o.-i AaGnjava'i
*a0o +rAveni0 Aazna0a1 i *ve do'ad %i-o je 'o $*(je)no. TeA je reNor0a+ija (ro0ijeni-a (o-oGaj.
Novo*' je %i-a $ 'o0e )'o *$ *e *ad o%-iAova-e re-i.iozno5+rAvene or.aniza+ije ,iji *e ,-anovi ni*$
vi)e 0o.-i *0a'ra'i Aao ne(o*-$)ni1 zavedeni (ri(adni+i jedine ve-iAe 4rAve1 ve@ *$ *e 0ora-i
o+ijeni'i Aao *a0o*'a-ni vjerni+i dr$.e re-i.ije. U A$.*%$r.$ *$ ;BBB. -$'erov+i *-$G%eno (rizna'i
Aao AonNe*iona-na zajedni+a i or.anizirana 4rAva. IaAo *$ Aa-vini*'i1 %a('i*'i i dr$.i %i-i iz 'o.a jo)
i*A-j$,eni1 i(aA *e ni*$ 0o.-i 0i0oi-azi'i. Po*'avi-o *e ve-iAo (i'anje2 AaAo *e $ na,e-$ 're%a
(ona)a'i (re0a vjerni+i0a dr$.e vjeroi*(ovije*'iY
!. HO%-iAovanje AonNe*iona-no raz-i,i'i& +rAveni& 'i(ova (ri(ada 0ed$ .-avne (ojave
evro(*Ae (ovije*'i $ ;=. i ;8. *'o-je@$I LE. D. ZeedenM. Pored 'eo-o)Ai& i +rAveni& ,i0%eniAa (ri
'o0 *$ $ve-iAe dje-ova-i i (o-i'i,Ai1 (ravni1 (a ,aA i .o*(odar*Ai in'ere*i. Jo) (rije reNor0a+ije
razvija-e *$ *e 4rAve (ojedini& ze0a-ja. Na (odr$,j$ -$'erov*'va (o*'a-e *$ 'e 4rAve $*Aoro
nezavi*ne. Pri 'o0e *$ *e *'a(a-i +rAveno5re-i.iozni i dina*'i,Ao>(o-i'i,Ai in'ere*i. NajAa*nije
(o*-ije ;BBB. reNor0a+ija nije vi)e %i-a vjer*Ao o(redje-jenje (ojedino. (odaniAa. Ze0a-j*Ai
.o*(odar1 i *a0o on1 od-$,ivao je Aojoj @e vjeri (ri(ada'i nje.ovo (odr$,je.
S'anovni+i Iz%orne Fa-a,Ae 0ora-i *$ )e*' ($'a (ro0ijeni'i *voj$ vjer$2 iz%orni Anez 3$dRi.
V L;B":>;B##M za$zeo je $ re-i.iozno0 (i'anj$ neAi eraz0ov*Ao5(o*redovni *'av. Friedri+& II
L;B##>;BB=M o'vorio je vra'a reNor0a+iji1 a O''&einri+& L;BB=>;BB<M je (ro'jerao *ve Aa'o-i,Ae
G$(niAe i $0je*'o nji& (ona0je)'ao -$'erov*Ae. Friedri+& III L;BB<>;B8=M (riveo je ze0-j$
Aa-viniz0$1 a (ro'jerao *ve -$'erov*Ae G$(niAe1 ;B=7. $veo je Aa-vin*Ai H/eide-%er)Ai Aa'eAiza0I.
3$dRi. VI L;B8=>;B:7M (onovno je $veo -$'erov*'vo i vr-o *$rovo (ro'jerao *ve Aa-vinov*Ae
G$(niAe. Friedri+& IV L;B:7>;=;"M je Iz%orn$ Fa-a,A$ (onovno (oAa-vinio. NaAon na'ezanja $
'ride*e'o.odi)nje0 ra'$1 na'ezanja ($no. (ro0jena1 vra'i-a *e $ ze0-j$ (od Anezovi0a iz dina*'ije
PNa-z5Ne$%$r.1 P&i-i((o0 Di-&e-0o0 L;=:B>;=<"M i Jo&anno0 Di-&e-0o0 L;=<">;8;=M1
(onovno Aa'o-i,Aa vjera1 a-i niAad vi)e nije i*'i*n$-a o*'a-e AonNe*ije.
Ja*no je Aao dan da je $ 'i0 (ri-iAa0a i 'zv. proture,ormacija 0ora-a i@i +rAveno5(o-i'i,Ai0
($'ovi0a. O'Aad je A$.*%$r)Ai vjer*Ai 0ir L;BBBM (renio na nje0a,Ae Anezove (ravo da od-$,$j$ o
vjeri *voji& (odaniAa1 %i-o je za Aa'o-i,A$ 4rAv$ .-avno da *e oni& neAo-iAo nje0a,Ai& AneGev*Ai&
A$@a Aoje *$ o*'a-e Aa'o-i,Ae L/a%*%$r.1 Di''e-*%a+& i (o*-ije ;=;7. (onovo PNa-z55N$%$r.M i*($ni
d$&o0 $n$'ra)njoAa'o-i,Ae o%nove 'e *'avi $ *-$G%$ odrGanja i )irenja 4rAve $ Nje0a,Aoj. Pri 'o0
*$ i*$*ov+i i Aa($+ini1 Aao od.oji'e-ji (rin,eva1 radi-i vr-o Aon*'r$A'ivno Aao i*(ovjedni+i i
*avje'ni+i ne *a0o na nje0a,Ai0 AneGev*Ai0 dvorovi0a ne.o i $ Pariz$1 ?adrid$ i $ 'a-ijan*Ai0
;#<
AneGevina0a. U *ve ve@oj 0jeri dje-ova-e *$ +rAveno5(o-i'i,Ae Ao0%ina+ije1 i 'o ne *a0o Aod
*A-a(anja Genid%e $ AneGev*Ai0 o%i'e-ji0a ne.o i Aod i0enovanja %i*A$(a i-i o(a'a1 'aAo da *e na
Araj$ za'vara-o o,i (ri-iAo0 .o0i-anja LA$0$-a+ijeM %i*A$(ija $ jednoj r$+i1 a %a) je 'o Triden'*Ai
*a%or najo)'rije o*$dio. AAo *e Ge-je-o za)'i'i'i Aa'o-i,Ae AneGevine5%i*A$(ije od da-jnji& za&va'a
(ro'e*'an'*Ai& *$*jeda1 0orao *e (oja,a'i nji&ov (o-i'i,Ai i vojni,Ai (o-oGaj. A 'o *e 0o.-o (o*'i@i
*a0o (riA-j$,enje0 i *jedinjenje0 * Aojo0 od 0o@ni& AneGev*Ai& A$@a. U K[-n$ je1 na (ri0jer1
o'(ao A[-n*Ai nad%i*A$( Jo&ann Ge%&ard1 (a je (rije'i-a o(a*no*' da .rad L;B:!>;B:7M o'(adne od
4rAveQ Ri0 *e 'ada nije $*'r$,avao da nad%i*A$(ij$1 Aoja je $z %avar*A$ (o0o@ o'r.n$'a iz
Ge%&ardovi& r$A$1 (reda %avar*Ao0 (rin+$ Erne*'$1 a da 0$ jo) doda ,e'iri dr$.e
za(adnonje0a,Ae %i*A$(ije L36''i+& U3ij.eV1 ?6n*'er1 Pader%orn1 /i-de*&ei0M. avar*Ai (rin,evi
*$ o'ad .o'ovo dvije *'o'ine .odina drGa-i i )'i'i-i *av *jeveroza(adni nje0a,Ai (ro*'or Aao
nad%i*A$(i Ko-na $ (er*ona-noj $niji * o*'a-i0 %i*A$(ija0a. Po're%e vre0ena *$ 'raGi-e da *e od
z.ode do z.ode 0ora-no *-a%i0 (rin,evi0a .-eda Aroz (r*'e. Rije, je %i-a o o(*'anA$ 4rAve $
Nje0a,Aoj. To je %io d$& (ro'$reNor0a+ije.
7. TeA * %o-o0 $ d$)i *(o0inje *e $ vezi * 'i0e dje-ovanje inkvi1icije. Pa(in*Ai $red za
,i*'o@$ vjere i 0ora-a1 nazvan jo) i San+'$0 oNNi+i$01 reor.aniziran od Pav-a III L;B#!M1 (onovno je
(o,eo dje-ova'i1 a (od Nana'i,ni0 Pav-o0 IV L;BBB>;BB<M razvio je 0ra,n$ aA'ivno*'. CaA *$ i
Aardina-i o*je'i-i '$ aA'ivno*'. Sado-e'o1 Po-e i ?orone %i-i *$ o*$0nji,eni i (ro.onjeni Aao
Arivovjer+iQ ?orone je dvije .odine ,a0io $ 'a0ni+i inAvizi+ije L;BB8>;BB<M. I.na+ije 3o_o-a
dr&'ao je (red Pav-o0 IV. Naj.ore je %je*ni-a inAvizi+ija ondje .dje *$ v-a*' drGa-i (anjo-+i. U
Ka-a%riji *$ ;B=;. Arvavo (ro.oni-i va-denze. Tre%a raz-iAova'i )(anjo-*A$ inAvizi+ij$ od (a(in*Ae.
(anjo-*Aa je inAvizi+ija drGavna $*'anova1 o*novana ;#:;1 Aojoj je %i-a d$Gno*' da Ar)@an*A$
(anjo-*A$ )'i'i $ njezinoj %or%i (ro'iv 0$&a0edan*Ai& ?a$ra. ?no.i *$ Eidovi i ?a$ri *a0o
(rividno (re-azi-i na Ar)@an*'vo L'zv. 0arani i 0ori*+iM jer *$ i0 naredi-i da *e (oAr*'e. S0a'ra-i *$
i& (o-i'i,Ai0 *$0njiv+i0a1 a ,e*'o i (o'ajni0 )(ij$ni0a. Po*'$(a-i *$ * nji0a Aao * ve-eizdajni+i0a.
S0aAn$@a *$ vr)ena $z *ve,an +ere0onija- i zva-i *$ .a H,ino0 vjereI La$'o* de N^M. U vrije0e Aad
*$ Givo' *0a'ra-i +je-ino01 'e)Ao *e 0oGe o+ijeni'i Ao-iA$ *$ $-o.$ $ 'i0 $Ga*ni0 *0aAn$@i0a i0a-i
re-i.iozni i-i (o-i'i,Ai1 (rivredni i-i -j$d*Ai in'ere*i. I*'o 'aAo ne 0oGe *e re@i Ao-iAo je -j$di iz.$%i-o
Givo'. roj,ani (oda+i ,e*'o *$ Nan'a*'i,ni i 0oraj$ *e (ro0a'ra'i veo0a Ari'i,Ai.
U Nje0a,Aoj *$ (ro.oni %i-i $(ereni $.-avno0 (ro'iv 'zv. ana%a('i*'a LdvoAr)'eniAaM. I (ri
'o0 *e za(aGa (o-i'i,Aa (ozadina. Ana%a('i*'a *$ *e %oja-i1 na(o*e naAon i*(ad` $ ?6n*'er$ L;B7#
>;B7BM1 jer *$ i& *0a'ra-i dr$)'veni0 *0$'-jiv+i0a. A-i i ovdje i0a0o (ri0jer Aoji o(o0inje na
o(rez2 Aa'o-i,Ai +ar*Ai .rad K[-n *'o-je@i0a je %io na z-$ .-a*$ Aao *$rovi (ro.oni'e-j Arivovjera+a.
Veo0a Ari'i,Ai1 j$ri*'i,Ai i*'raGiva,Ai rad /. S'ia*n_ja L?6n*'er ;<=!M i*(i'ao je *ve Aaznene
(ro+e*e i aA'e o izvr)enj$ Aazni $ K[-n$ nad ana%a('i*'i0a $ ;"" .odina (o*-ije reNor0a+ije L;B!<
>;=;:M i (ri 'o0 $'vrdio daje $ 'o0 razdo%-j$ $ K[-n$ %i-o $&a()eno ;8" %a('i*'a1 a .o'ovo *vi *$
*e izv$A-i i %i-i *a0o (ro.nani iz .rada i-i *$ %i-i Hna Ara'Ao vrije0e za'voreni o vodi i Ar$&$I.
Sa0o deve'ori+a *$ *0aAn$'i1 i 'o ,e'vori+a .odine ;B7#9;B7B1 o*'a-i iz0eF$ ;BB:. i ;B=BQ $
o%je0a *e razdo%-ji0a raza%ire vojno5(o-i'i,Aa (ozadina1 Aoja je %i-a od-$,na. U evan.e-i*'i,Ai0 *$
ze0-ja0a %a('i*'e o)'rije (ro.oni-i i vi)e i& *0aAn$-i. Ne .ovori0o ovo z%o. i*(riAe1 ne.o radi
o(reza. SvaAa je Gr'va Ga-jenja vrijedna. I(aA1 HAri'iAa je jedno*'rana aAo *e (o*'avi ne&i*'orij*Ai na
*'aja-i)'e -i%era-no. $0ovanja o drGaviI LEr-er1 $ RGG1
7
III1 88;M.
#. .ov na vje'tice i (ro+e*i (ro'iv nji& o('ere@$j$1 0eF$'i01 inAvizi+ij$ 'eGe ne.o-i (ro.oni
(ro'iv Arivovjera+a. Te 0a*ovne ne$roze i nji&ov$ 0ra,n$ vez$ * re-i.ijo0 i inAvizi+ij*Ai0
(o*'$(Ao0 dana* 0i ne 0oGe0o ni * ,i0 $*(oreFiva'i. Ka'o-i+i i (ro'e*'an'i ni*$ *e ni0a-o
raz-iAova-i $ (ro.anjanj$ i *(a-jivanj$ vje)'i+a. U(ravo o%ra'no1 jedni *$ dr$.e (od%ada-iQ ni jedna
ni dr$.a *'rana nije do($)'a-a da je $ (ro.on$ iz0i)-jeno. Fav-a dr$.i (re'eAn$. T-a(nja o
vje)'i+a0a na(o*e *e (ro)iri-a o'Aad *e %io (ojavio HCeAi@ za vje)'i+eI L;#:8M1 Aoji *$ na(i*a-i
do0iniAan+i In*'i'ori* i S(ren.er. Dje-o je $ $vod$ o%javi-o $-$ (ro'iv vje)'i+a L;#:#M (a(e
Ino+en'a VIII. I 3$'&er1 4a-vin1 Aao i *vi o*'a-i reNor0a'ori1 vjerova-i *$ $ (o*'ojanje vje)'i+a i %ori-i
;B"
*e (ro'iv nji& o.nje0 i 0a,e0. Iz0eF$ ;B<". i ;=7". do*e.-a je '-a(nja vr&$na+Q 0a&ni'anje je
(o($*'i-o i*'o0 $ ;:. *'o-je@$ i na Araj$ je *a*vi0 (re*'a-o L(o*-jednje vje)'i+e *$ *(a-jene2 $
Ke0('en$ ;88B1 G-ar$*$ ;8:!1 Poznanj$ ;8<7M. HNijedno do%a1 ni jedan *'a-eG nije 0o.ao iz%je@i
(o*'$(A$. O%razova-a *$ *e *0i)-jeno ra*(oreFena *$di)'a1 na(o*e $ %rd*Ai0 (odr$,ji0a.
?a&ni'anje je *ad ja,e1 *ad *-a%ije za&va'i-o i Savoj$1 vi+ar*A$1 Tiro-1 3o'arin.ij$1 Ao'*A$
vi*oravan. Eari)'a 'e (o)a*'i %i-a *$ Nran+$*Ai dvor L;#""M1 Arra* L;#=;M1 En.-e*Aa Lod ;B8=.
nada-jeM1 Frana,Aa oAo ?ajne L;=!75;=7"M1 3$Se$i- L;=!:>;=="M1 Vad$z L;=7#>;=:"M1 Ao'*Aa1
SAandinavija i Sjeverna A0eriAa L;=#B>;=<7M...I LF. ?erz%a+&er1 $ 3T&K
!
V1 7;:M. Prvi *$ *e
(ro'iv 'o. -ova na vje)'i+e (o,e-i %ori'i donjorajn*Ai -ije,niA Jo&anne* De_er1 eraz0ova+ na dvor$
vojvode Di-&e-0a von J[-i+&55K-eve1 'e i*$*ov+i Ada0 Tannern L;=!8M i (o*e%no Friedri+& von
S(ee1 Aoji je ;=7"97;. izdao $ Pader%orn$ *-avni *voj *(i* H4a$'io +ri0ina-i*I L'j. O(rez $
Ari0ina-ni0 (o*'$(+i0aM. S(ee je i *a0 .o'ovo (-a'io -o0a,o0 *voj *0ioni na*'$( za nevino*'
vje)'i+a i (ro'iv -$do.1 z-o,ina,Ao. na,ina na Aoji *$ (o*'$(+i (ro'iv vje)'i+a vodeni. Sva 'a '-a(nja
*e 0oGe ozna,i'i Aao Ga-o*na za%-$da ,ovje,an*'va1 Aoja je i0a-a 0no.o*'r$Ao Aorijenje.
O#:
NOVO DOA SVJETSKOG ?ISIJSKOG POKRETA
4rAva je od *vo. Go*(odina do%i-a izri,i'$ zada@$ da )iri vjer$ LIv ;81;:Q !"1!;Q ?' !:1;:Q
3A !#1#8Q Dj ;1:M. Po na,in$ i in'enzi'e'$ *vije*'i odreFene e(o&e Aojo0 ona o*'var$je '$ *voj$
o*novn$ zada@$ raza%ire *e i njen *'varni Ar)@an*Ai zna,aj. Jer1 $ 0i*ij*Ao0 rad$ 4rAva na-azi *voje
naj*avr)enije o*'varenje Aao $*'anova *(a*enja i Aao 'rajno Kri*'ovo (o*ada)njenje. 4rAva je
HAa'o-i,AaI1 (re0a $n$'ra *voji0 neoArnjeni0 i nei*Avareni0 navije)'anje0 +je-ovi'e (or$Ae
*(a*enja Aoja *e (ro'ivi *vaAoj Arivovjernoj i *eA'a)Aoj jedno*'rano*'iQ (re0a vani Aa'o-i,Aa je 'i0e
)'o '$ (or$A$ )iri 0ed$ *vi0 narodi0a i ra*a0a Ze0-je.
-. Ce*'o *e 4rAva nade $ o(a*no*'i da *e (oi*'ovje'i * A$-'$rni0 Ar$.o0 $ Aoje0 *e $(ravo
$do0a@i-a1 (a onda *0a'ra da je 'o ne)'o do%ro. Jo) $ Dje-i0a a(o*'o-*Ai0 odzvanja ono .o-e0o
$z%$Fenje Aoje je o%$ze-o *v$ (ra+rAv$ Aad je Ar)@an*'vo (re)-o od Gidov*'va na (o.an*Ai *vije'.
Jo) d$.o *$ j$deoAr)@ani vjerova-i AaAo oni 0oraj$ i0a'i vode@$ $-o.$ nad Ar)@ani0a iz (o.an*'va
'e i& za'vara-i $ *voje v-a*'i'e 0i*aone i Givo'ne o%-iAe. To je 'raja-o *ve doA *e 0-ado Ar)@an*'vo
nije *a*vi0 o*-o%odi-o Gidov*'va i $&va'i-o Aorijen $ &e-eni*'i,Ao5ri0*Ao0 *vije'$. Ka*nije1 Aad je
zavr)i-a Ar)@an*Aa an'iAa1 (ri (rije-az$ * .r,Ao5ri0*Ae A$-'$re na *rednjovjeAovn$ .er0an*A$
A$-'$r$ (ojavi-e *$ *e i*'e 'rzavi+e i 'e)Ao@e. Pro)-o je neAo-iAo *'o-je@a doA nije Ar)@an*'vo $ novoj
A$-'$ri na)-o *voje ($no v-a*'i'o $'je-ov-jenje. Na(o*e je rani i razvijeni *rednji vijeA %io razdo%-je
in'enzivne 0i*ij*Ae dje-a'no*'i1 $ 'oA$ Aoje.a je *va Evro(a (rivedena Ar)@an*'v$. No $ i*'i 0a&
odvio *e 0$,an do.aFaj. DoA je $ an'iAi Sredoze0no 0ore (oveziva-o o%a-ne narode ANriAe1 Azije
i Evro(e $ jedin*'ven$ ve-iA$ A$-'$rn$ +je-in$1 $ 8. *'o-je@$ za%io *e i*-a0 Aao A-in iz0eF$ Evro(e i
Azije5ANriAe. TeA *Aro0ni o*'a+i Ar)@an*'va 0o.-i *$ *e odrGa'i $ i*-a0*Ai0 ze0-ja0a ?a-e Azije i
*jeverne ANriAe. izan' je zadrGao *voj (o-oGaj *a0o 'e)Ao0 0$Ao0. Kr)@an*'vo *e $.-avno0
o.rani,i-o na Evro($1 a Aad je na Araj$ i 'a Evro(a ne*re'ni0 i*'o,ni0 ra*Ao-o0 ;"B#. ra*+ije(-jena
na i*'o,no i za(adno Ar)@an*'vo1 o.rani,i-a *e Ri0*Aa1 Aa'o-i,Aa 4rAva *a0o na 'zv. za(adni *vije'.
PoA$)aji $ 'oA$ AriGar*Ai& vojni da *e i*-a0*Ai A-in iz%ije vojno0 *i-o01 doGivje-i *$ Aona,an
ne$*(je&. JednaAo ne*re'no (ro)ao je ve@ *a0 (o *e%i ne*re'ni (o'&va' da *e izan' i i*'o,no
Ar)@an*'vo na *i-$ vra'e $ za(adn$ zajedni+$ L;!"#M. I*'o,no 3a'in*Ao 4ar*'vo L;!"#>;!=;M %i-o je
Ga-o*ni (ro0a)aj. Na Araj$ *$ 4ari.rad o*voji-i T$r+i L;#B7M i 'i0e je Ar$. oAo Ar)@an*Ao.
za(adno. *vije'a %io jo) ja,e *$Gen.
Po*-jednji AoraA na ($'$ o*iro0a)enja i *$Gavanja Za(adne 4rAve $,ini-a je Aona,no
reNor0a+ija $ ;=. *'o-je@$. Po)'o je iz.$%i-a najve@i dio nordij*Ai& ze0a-ja1 Aa'o-i,Aa je 4rAva
*vedena .o'ovo *a0o na j$Gn$ Evro($. I'a-ija i (anjo-*Aa %i-e *$ d$.o vre0ena (o*-jednje 'vrFave
Ar)@an*Ae Evro(e. Od $niverza-no*'i 4rAve o*'ao je 'eA 'orzo.
;B;
!. ?oGe0o *0a'ra'i dje-o0 oGje (rovidno*'i da je 4rAva $(ravo $ 'o vrije0e (re$ze-a
nove zada@e. i-o je 'o razdo%-je ve-iAi& .eo.raN*Ai& o'Ari@a1 i 4rAva je (ove-a vjerovje*ni)'vo
)iro0 *vije'a. NeAaAo od *redine ;B. *'o-je@a Aren$-i *$ (anjo-+i i Por'$.a-+i *voji0 %rodovi0a
(re0a j$.$. Jedre@i Araj za(adne o%a-e ANriAe1 Por'$.a-+i *$ ;#:=. do*e.-i R' Do%re nade. ;#<:.
o(-ovio je Va*+o da Ga0a ANriA$ i za(-ovio (re0a Indiji. ;B"". o'Ario je Por'$.a-a+ 4a%ra- razi-.
Na *vi0 *'rana0a ni+a-e *$ (or'$.a-*Ae Ao-onije2 na o%a-a0a i*'o,ne Indije1 ANriAe i razi-a L;B"B
>;B;BM. Pod (or'$.a-*Ao0 za*'avo0 ?a.a-&ae* je ;B;<>;B!!. (rvi ($' o(-ovio *vije'. ;B;=.
*'i.-i *$ (or'$.a-*Ai 'r.ov+i i $ Kin$Q ni*$ do)-i Aao o*vaja,i1 ve@ Aao 0iro-j$%ivi na'je+a'e-ji i
na*e-i-i *e naj(rije $ Kan'on$. Kine*Aa v-ada da-a i0 je Nor0a-n$ dozvo-$1 i oni *$ ;B=8. o*nova-i
Ao-onij$ $ ?a+ao$. ;B#!>;B#7. *'i.o)e (or'$.a-*Ai 0ore(-ov+i i do Ja(ana.
JednaAe $*(je&e i0a-i *$ $ 'o vrije0e i (anjo-+i. U nji&ovoj *-$G%i GenoveGanin Ko-$0%o
o'Ario je ;#<!. A0eriA$Q o'Ario je naj(rije o'oAe *rednjoa0eri,Ao. ar&i(e-a.a1 Aoji je (rozvao
Za(adno0 Indijo02 vjerovao je1 nai0e1 daje o(-ovio *vije' i *'i.ao do Indije. Fernando 4or'ez
o*vojio je ;B;<. ?eA*iAoQ ;B!". o'Arivenje i o*vojen Ci-eQ ;B!B. Ar.en'ina1 ;B7!. Per$. U +ar*'v$
Kar-a V *$n+e niAad nije za-azi-o.
Na *vi0 'i0 o'Ari@i0a i0a-o je re-i.iozno (i'anje zna,ajn$ $-o.$. Pored Ge-je za (o'&va'i0a
i ($*'o-ovina0a1 o*i0 (rivredni&1 (o-i'i,Ai& i vojni,Ai& in'ere*a1 0i*ij*Aa je revno*' %i-a jedna od
.-avni& *'i0$-an*a $ *vi0 'i0 (o'&va'i0a. CaA *$ i najraz$zdaniji HAonAvi*'adoriI o*je@a-i $ *e%i
o%avez$ da )ire 0ed$ (o%ijeFeni0 narodi0a Ar)@an*A$ vjer$. DaAaAo1 nji&ove *$ 0e'ode ,e*'o %i-e
i 'e AaAo *$0njive1 *ra0ne i oAr$'ne. S0a'ra-i *$ (i'anje0 ,a*'i da (ri o*vojenj$ 'i& ze0a-ja
i*Aorijene (o.an*'vo a na*i-no naAa-a0e Ar)@an*A$ vjer$. UvijeA *$ *a *o%o0 vodi-i 0i*ionare.
Ta $*Aa *$radnja iz0eF$ 0i*ionara i o*vaja,a vr-o je Ga-o*na ,injeni+a. S$radnja nije
donije-a *re@$ 0i*ija0a1 a *Arivi-a je da $ (reAo0or*Ai0 ze0-ja0a nije na*'$(i-o or.an*Ao *'a(anje
Ar)@an*'va * do0a@i0 narodi0a i A$-'$ra0a. Z%o. 'o.a je 0i*ija $*(je-a *a0o ondje .dje je %i-o
o*i.$rano )(anjo-*Ao i (or'$.a-*Ao Ao-onija-no .o*(od*'vo a (ri0i'ivne do0a@e re-i.ije ni*$
(r$Ga-e ja,i $n$'ra)nji o'(or. TaAo je1 na (ri0jer1 %i-o $ Srednjoj i J$Gnoj A0eri+i. U *'ari0
A$-'$rni0 ze0-ja0a Indiji1 Kini i Ja(an$ Ar)@an*'vo je jedva $&va'i-o Aorijen.
Por'$.a-+i i (anjo-+i (o'($no0a *$ *e Are'a-i $ Ar$.$ jedin*'veno. (o-i'i,Ao5re-i.iozno.
0i)-jenja *rednje. vijeAa. Z%o. nji&ove Ao-onija-ne (o-i'iAe i (ri*i-ni& o%ra@enja do0a@i je *vije'
Ar)@an*'vo *0a'rao re-i.ijo0 (-ja,Aa)a i '-a,i'e-ja1 a 'o je (ri.ovor na Aoji Ar)@an*Ai 0i*ionari
nai-aze *ve do dana)nje.a dana. Da je 'a o('$G%a %i-a i 'e AaAo o(ravdana1 doAaz$je de*e'-je'na
%or%a (-e0eni'o. do0iniAan*Ao. 0i*ionara 3a* 4a*a*a L;#8#k;B==M. 3a* 4a*a* *e %orio za 'o da
*e * Indijan+i0a (o*'$(a Aao * -j$di0a i da *e $ved$ 0iro-j$%ive 0i*ij*Ae 0e'ode. Nije on %io
jedini 0i*ionar Aoji je o*je'io da je (ri0jena (ri*i-e ne(ravedna (a j$ je z%o. 'o.a o'A-onio. Eivo' i
dje-ovanje *v. Pe'ra 4-avera L;=B#M1 o+a +rna+a i ro%ova1 jedin*'vena je1 ve-iAa o('$G%a (ro'iv *i-e.
7. Pod (or'$.a-*Ao0 v-adavino0 dje-ovao je i ve-iAi i*$*ova,Ai 0i*ionar Franjo K*aver*Ai
L;B"=>;BB!M $ Indiji i Ja(an$. Kao (a(in*Ai -e.a' $ *-$G%i (or'$.a-*Ao. Ara-ja Ivana III do)ao je
;B#!. $ Go$1 0i*ionirao * ve-iAi0 $*(je&o0 $ ?a-aAi L;B#B>;B#8M1 a ;B#<. (o*je'io
novoo'Ariveni Ja(an. P$'$j$@i $ Kin$1 $0ro je ;BB!. na o'oA$ San+ijan$. Po*-ije nje.ove *0r'i
i*$*ov+i *$ *voje 0i*ije *$*'avno iz.raFiva-i. PoA$)a-i *$ $ (rvo0 red$ za$vijeA (reAin$'i *
(or'$.a-*Ai0 $*Ao.r$dni0 0i*ij*Ai0 0e'oda0a. I*$*ova+ Ro%er' de No%i-i L;B88>;=B=M $veo je
'zv. akomodaciju2 (rvi *e oz%i-jno (o'r$dio da *e na,ino0 Givo'a i 0i)-jenja (ri-a.odi indij*Ao0
($,an*'v$. Od .odine ;="B. Givio je Aao %ra&0an $ ?ad$ri Lj$Gna IndijaM Givo'o0 ($ni0 odri+anja
indij*Ao. (oAajniAa. Ti0e *e *a*vi0 odvojio od *vi& Evro(-jana1 (a ,aA i od *voje *$%ra@e. /'io je
%i'i /ind$* 0eF$ /ind$*i0a. S(oznao je $ Ao-iAoj 0jeri Ar)@an*A$ 'eo-o.ij$ o0e'a za(adnja,Ai
d$& Ar)@an*Ae 0i*ije i 0rGnja )'o je *vije' .aji (re0a Por'$.a-+i0a. No%i-i je na$,io *an*Ar'1
re-i.ij*Ai jeziA Indija+aQ $ *voji0 (ro(ovijedi0a nadovezivao je na *ve'e indij*Ae Anji.e1 a Kri*'ovo
evanFe-je (riAazivao Aao (e'$ Ved$ i 'i0e .a $A-o(io $ indij*Ai re-i.iozni *vije'. U(ravo *$ 'aAo
neAo@ radi-i Ar)@an*Ai a(o-o.e'i i *v. Pavao $ *vo0 o%ra,$n$ * &e-eniz0o0. U*(je& nije izo*'ao.
Ve@ ;="<. (o)-o 0$ je za r$Ao0 da za *voje (oAr)'ene %ra&0ane or.anizira v-a*'i'$ Ar)@an*A$
;B!
4rAv$.
Ro%er' de No%i-i do($)'ao je *voji0 novoo%ra@eni+i0a da zadrGe *ve *voje &ind$*Ae
o%i,aje1 $Ao-iAo ni*$ %a) izravno (o.an*Ai. CaA je i $ -i'$r.iji i $ javno0 Givo'$ do($*'io &ind$*Ae
o%i,aje1 dozvo-io no)enje %ra&0an*Ae vr(+e i A$d$0ija1 $(o're%$ *anda-ovine i raz-i,i'a (ranja. U
$roFeni,Ai0 re-i.iozni0 (i'anji0a %io je Arajnje *no)-jiv. Na *-i,an na,in radi-i *$ dr$.i i*$*ova,Ai
0i*ionari $ o*'a-i01 niGi0 Aa*'a0a ($,an*'va. OAo ;=B". %i-o je $ ?ad$ri ve@ #".""" Ar)@ana. Pa(a
Gr.$r KV do($*'i ;=!7. 'aj (o*'$(aA i %ra&0an*Ae o%rede1 $z neAe rezerve. No Araje0 ;8. *'o-je@a
iz%ije *(or oAo 'o.a da -i je 'a 0e'oda (ri-a.oFivanja do($)'ena. NaAon d$.o'rajni& ne0i-i& ra*(ri
o*$dio je (a(a enediA' KIV .odine ;8#!. H0a-a%ar*Ae o%redeI. Ti0e je *$d%ina indij*Ae 0i*ije
za(e,a@ena. Kr)@an*'vo nije nai-azi-o $ Indiji na (-odno '-o.
JednaA$ *$d%in$ doGivje-a je i i*$*ova,Aa 0i*ija $ Kini. Ondje je ve-iAi ?a''eo Ri++i D. I.
L;BB!>;=;"M $veo 0e'od$ (ri-a.oFivanja i (o*'i.ao izvanredne $*(je&e. Ri++i je od ;="". Givio
Aao a*'rono0 i 0a'e0a'i,ar na +ar*Ao0 dvor$ $ PeAin.$ 'e Aao +arev (rija'e-j i *avje'niA o'voreno
navije)'ao Ar)@an*'vo. Kad je $0ro1 %i-o je $ vode@i0 *-ojevi0a Kine vi)e od !""" Ar)@ana. Nje.ov
redovni,Ai *$%ra' Ada0 S+&a-- von e-- L;B<!>;===M (o*'i.ao je ,aA do*'ojan*'vo 0andarina i
(o*'ao ;=#B. H$(ravi'e-j +ar*Ae a*'rono0*Ae *-$G%eI. Godine ;=B". iz.radio je $ PeAin.$ javn$
+rAv$ i i*(o*-ovao *-o%od$ vjeroi*(ovijedanja za Ar)@an*'vo $ ,i'avo0 Aine*Ao0 +ar*'v$ L;=B8M.
Kad je $0ro1 %i-o je $ Kini .o'ovo !8".""" Ar)@ana. 4ar*Ai $Aaz o *no)-jivo*'i iz ;=<!. na.radio je
i*$*ova,Ae za*-$.e za Kin$ i za +ar*A$ A$@$. Razvija-a *e *a0o*'a-na Aine*Aa 4rAvaQ i0a-a je
naj-je()e iz.-ede.
A-i $ 'o0 ,a*$ na*'$(i i ovdje Aa'a*'roNa. Ni*$ je izazva-e neAe vanj*Ae nevo-je1 ne.o
$n$'ra)njo+rAveni *(or oAo 0e'ode (ri-a.oFivanja1 Aoji je doveo do *-o0a Aine*Ae 0i*ije. KaAo *e
'o do.odi-oY
Ve@ je Ri++i $ *voje0 (ro(ovijedanj$ vjere *a*vi0 *vje*no nadovezivao na (o*'oje@e
(redodG%e o o.$. ?orao je *vaAaAo $*red 'o. razvijeno. i re-i.iozno. naroda iz%je@i da oni
Ar)@an*A$ vjer$ *&va'e Aao ne)'o *a*vi0 novo1 Aao da Kinezi *ve do'ad ni*$ o.a )'ova-i1 ne.o
Givje-i Aao %ez%oGni+i. U(ravo o%ra'no1 Ri++i i0 je (o'vrFivao da *$ oni od$vijeA %i-i (o%oGni1 a
*a0o i0 o%ja*nio da je Ar)@an*Aa vjera najvi)e i*($njenje -j$d*Ae *(oznaje o o.$. Kri*' je onaj
Hne%e*Ai .o*(odarI Aoje.a *$ oni do'ada (o)'iva-i. Kr)@an*Aa o%java i& $,i AaAo @e .a %o-je
raz$0je'i. UAo-iAo nije %i-o o(a*no*'i od (o.an*Ao. ido-o(oA-on*'va1 do($*'io je Ri++i da )'$j$
KonN$+ija i da na*'ave *a )'ovanje0 (redaAa Aao ,ino0 .raFan*Ae (redaje. Sve naravne vrijedno*'i
Aine*Ae A$-'$re i0a-e *$ i $ Ar)@an*'v$ zadrGa'i *voja (rava. Na 'aj na,in *ve je 'o Kinezi0a 're%a-o
(o*'a'i %-i*Ao i (ri*no.
Nije -i on o'i)ao (reda-eAoY Do0iniAan*Ai i Nranjeva,Ai 0i*ionari1 Aoji *$ $ Kini dje-ova-i
od ;=7". (o*'avi)e 'vrdnj$ i o('$Gi)e $ Ri0$ i nje.a i i*$*ov+e. Ino+en' K za%rani ;=#B.
(ri-a.oFivanje. A-eA*andar VII $%-aGi ;=B=. '$ za%ran$. Si'ni,ava nad0e'anja 0ed$ redovi0a
(oo)'ri-a *$ ra*(rave. Pod $'je+aje0 jan*eniz0a1 Aoji je ono-iAo A-eve'ao i*$*ova,Ai 0ora- L-ai*e
P-a*+a-M1 (o*'ao je Ri0 (-a)-jiviji. Godin$ dana naAon $Aaza o *no)-jivo*'i +ara Kan. /*ija L;=<!M
Ri0 je (onovno o)'ro o*$dio aAo0oda+ij$. Una'o, 'o0e )'o *$ i*$*ova,Ai 0i*ionari (red-oGi-i
(re(or$Ae i 0i)-jenje *a0o. +ara1 Aoji *e za nji& o*o%no za$zeo1 o*'ade za%rana na *nazi1 ,aA j$ je
K-e0en' KI ;"8#. (onovio. U Kin$ je ;8"8. (o*-an (a(in*Ai -e.a' To$rnonQ on je na +ar*Ao0 dvor$
'aAo ne*re'no na*'$(io da je izazvao (reAid * +are0 Kan. /*ije0. To$rnon je $0ro ;8;". $
Aine*Ao0 za'vor$. 4ar je za%ranio Ar)@an*Ae vjer*Ae (ro(ovijedi $ Aoji0a ne0a aAo0oda+ije (o
$zor$ na i*$*ov+e. Naredno0 (a(in*Ao0 de-e.a'$ ?ezza%ar%i1 Ge*'oAo je (ri.ovorio2 HTi *i $ni)'io
*voj$ vjer$Q Evro(-jane Aoji ovdje Give iz-oGio *i %ijedi1 a o*ra0o'io *i do%ro i0e davno (oAojni&
-j$diI. Po)'o je Ino+en' KIII ;8!7. (onovno do($*'io $%-aGenje1 izdao je enediA' KIV ;8#!.
na,e-n$ za%ran$ *vaAe aAo0oda+ije. Ta Ara'Aovidna (o%jeda evro(eiz0a %i-a je *0r' i*'o,noazij*Ae
0i*ije. U*Aoro za(o,e)e d$.o'rajni (ro.oni Aine*Ai& Ar)@ana. Pravi 'ren$'aA %io je (ro0a)en. TeA $
!". *'o-je@$ 0o.-i *$ Ar)@an*Ai 0i*ionari (onovo $&va'i'i Aorijena $ Kini. Pio KI L;<7<M i Pio KII
L;<#"M (ov$Ao)e za%ran$ Aine*Ai& o%reda za Aine*Ai Ar)@an*Ai *vije'. PreAa*noZ U novoj1
;B7
Ao0$ni*'i,Aoj Kini ionaAo *'are (redaje i o%redi ne0aj$ vi)e niAaAve $-o.e. Tri .odine naAon )'o je
(rvi Aine*Ai %i*A$(1 Tien1 i0enovan Aardina-o0 L;<#=M1 (re(-avi)e ?ao 4e T$n.ove 'r$(e *v$
ze0-j$ L;<#<M. Novi (ro.oni razori)e (onovno 0-ado Ar)@an*'vo i ra*(r)i)e novo$*(o*'av-jen$
+rAven$ &ijerar&ij$1 Aoja *e *a*'oja-a od !" nad%i*A$(ija1 8< %i*A$(ija i 7: a(o*'o-*Ai& (reNeA'$ra.
Kine*Aa 0i*ija za*jenjena je 'ra.iAo0.
O#<
OD AROKA DO PROSVJETITE3JSTVA
NaAon vre0ena ra*(ada Aoji je *a *o%o0 donio vjer*Ai ra*Ao-1 *-ijedi-o je (o*-ije
Triden'*Ao. *a%ora razdo%-je ja,e +rAvene Aon+en'ra+ije. Za (a(in*'vo je reNor0a+ija %i-a i Ariza i
(reoAre' $ i*'i 0a&. Triden'*Ai je *a%or oja,ao (a(in*'vo i ono je iz 'o. 'e)Ao. vre0ena izi)-o
o%nov-jeno. Ti0e )'o *$ *a%or*Ai o,i na Araj$ *a%ora na*'avaA reNor0no. dje-a *'avi-i $ (a(ine r$Ae1
(rizna-i *$ ne *a0o nje.ov (o-oGaj voFe ve@ *$ 0$ (r$Gi-i i or$Fe da 0oGe *naGnije $'je+a'i na Givo'
+je-oA$(ne 4rAve. Od*ad @e ri0*Aa A$rija *voji0 nadzoro01 reNor0a0a i vizi'a+ija0a 0no.o
*naGnije no (rije za&va@a'i $ $n$'ra)nje odno*e ze0a-ja i %i*A$(ija. Sna.a (a(in*Ae j$ri*diA+ije
(ora*-a je i (re0a $n$'ra i (re0a vani. Novi red Aardina-*Ai& Aon.re.a+ija L%i-o i& je ;BM )'o .a je
(roveo SiA*'o V L;B:B>;B<"M1 'aAo daje *vaAa Aon.re.a+ija do%i-a (o'($no odreFene $(ravne
zada'Ae i $reFenje *'a-ni& n$n+ija'$ra $ *redi)'i0a +rAveno. Givo'a1 $ Aoji0a *$ n$n+iji i0a-i
o(*eGne ($no0o@i1 0no.o *$ (ridonije-i 'o0e da +rAveni +en'ra-iza0 oja,a.
Ta Aon+en'ra+ija *na.a %i-a je $ (rvo vrije0e *vaAaAo (o're%na1 *(a*ono*na i $*(je)na1 i
o*'a-a je 'aAva *ve doA je 'rajao (ro+e* +rAvene iz.radnje i o%nove. A-i ,i0 je o%nova +rAveno.
Givo'a %i-a (rovedena1 0ora-a je nai-azi'i na *ve ve@i o'(orQ o'ad vi)e ni %i*A$(i ni v-adari ni*$
o*je@a-i (a(in*A$ (o'(or$ Aao (o0o@1 ve@ Aao *Ar%ni)'vo i voFenje dje'e'a za r$,i+$.
;. Ve@ od ;8. *'o-je@a diza-e *$ *e $n$'ra)nje +rAvene (ro'$*na.e1 i nije niAaAav *-$,aj da *$
od-$,ne (o'i+aje do%iva-e iz Fran+$*Ae. Fran+$*Aa je $(ravo $ 'o vrije0e doGiv-java-a .o-e0
d$&ovni (re(orod Aoji je %io o%$&va'io *ve Ar$.ove *'anovni)'vaQ (o.o'ov$ *e +rAveno5re-i.iozni
Givo' $ve-iAe $zdi.ao. U i*'o vrije0e (ro%$dio *e na+iona-iza0 i a(*o-$'iza0Q $ HAra-j$5*$n5+$I1
3j$devi'$ KIV L;=#79=;. do ;8;BM vidje-a je 'a Fran+$*Aa *voje *-avno $'je-ov-jenje. Ze0-ja je %i-a
i *$vi)e $*redo'o,ena na *e1 a da %i *0o.-a raz$0ijevanje za ri0*Ai +en'ra-iza0.
Svi (oAre'i Aoji *$ 4rAvi iz0eF$ ;="". i ;:"". naj'eGe na$di-i do)-i *$ iz Fran+$*Ae2
.a-iAaniza01 drGavni a(*o-$'iza01 jan*eniza0 i e(i*Ao(a-iza0.
aM 6alikani1am je 'raGio za H.a-iAan*A$ +rAv$I (rava Aoja *$ o*je'-jivo *0anjiva-a (a(in*Ai
(ri0a'. U dje-$ H3e* -i%er'^* de -\E.-i*e .a--i+aneI L;=7:M (i*ao je P. Pi'&o$ AaAo je Nran+$*Ai Ara-j
ov-a)'en da *a0ovo-jno *aziva na+iona-ne *a%ore1 da o.rani,ava j$ri*diA+ij$ (a(in*Ai& n$n+ija $
Fran+$*Aoj1 da *e (ro'iv (a(e (riziva na o(@i *a%or i da va-jano*' (a(in*Ai& deAre'a $,ini ovi*ni0
od *voje. odo%renja L'zv. (-a+e'M. Vode@i Nran+$*Ai drGavni+i1 Aardina-i Ri+&e-ie$ L;=!#>;=#!M i
?azarin L;=#7k;==;M1 (ri&va'i)e 'e ideje1 i $*Aoro *e Fran+$*Aa na)-a na r$%$ ra*Ao-a. Jan*eni*'i,Ai
i (ro'$ri0*Ai o*je@aji jo) *$ i (oo)'ri-i (o-oGaj. Pod a(*o-$'i*'i,Ao0 v-adavino0 3j$devi'a KIV
do*'i.-e *$ (ro'$ri0*Ae na+iona-no5+rAvene 'eGnje *voj vr&$na+. Ve@ ;==7. (ri*i-io je (ari)Ai
(ar-a0en' 'eo-o)Ai NaA$-'e' da (rizna .a-iAan*A$ na$A$1 (o Aojoj *a%or *'oji iznad (a(e LAon+i-ijari5
za0M1 a$'ori'a'ivne (a(in*Ae od-$Ae HeS +a'&edraI ni*$ ne(o.re)ive. ;=:!. *ve,ano *$ o%javi-i $
i0e Nran+$*Ao. A-era HCe'iri .a-iAan*Aa ,-anAaI. Dod$)e1 3j$devi' i& je KIV na (a(in*Ai (ro*vjed
;=<7. (ov$Aao1 a-i $ (raA*i *$ o*'a-i na *nazi i odrGa-i *e $ Fran+$*Aoj *ve do ;<. *'o-je@a. TeA i& je
I va'iAan*Ai *a%or *v-adao do.0o0 o (a(in*Aoj ne(o.re)ivo*'i.
%M rDavni apsoluti1am %ezo%zirno *e $(-e'ao $ +rAvene (o*-ove. S0anjivanje (a(in*Ai&
(rava $ Fran+$*Aoj do%ro je do-azi-o 'o0 a(*o-$'iz0$1 a .a-iAaniza0 0$ je *-$Gio.
+M )anseni1am je %i-a o(a*na za%-$da Aoja je (od (rividno)@$ naro,i'e (o%oGno*'i i *'ro.o*'i
$ Aa'o-i,A$ 'eo-o.ij$ i (o%oGno*' $ve-a jedno*'rano (rezao)'ren$ a$.$*'inov*A$ na$A$ o i*'o,no0
.rije&$ i 0i-o*'i. Pri 'o0 je %i-o i Aa-vini*'i,Ai& $'je+ajaQ 'aAo *e i Aa-vini*'i,Aa na$Aa o
;B#
(redodreFenj$ (ojavi-a (onovno $ Aa'o-i,Aoj odje@i. O*niva, 'e na$Ae %io je %e-.ij*Ai %i*A$(
Korne-ije Jan*en LP ;=7:M. Na nava-jivanje i*$*ova+a Ri0 je neAo-iAo *'avaAa $ nje.ovoj Anjizi
HA$.$*'in$*I L;=#"M o*$dio1 i *ad *e raz0a&ao *(or oAo 'o.a vrijede -i *'av+i i-i (a(in*Aa za%rana.
Sredi)'e jan*eniz0a %io je *a0o*'an +i*'er+i'*Ai& redovni+a Por'5Ro_a- Aod Ver*ai--e*a1 .dje *$
(o%oGne redovni+e (od vod*'vo0 An.e-iAe Arna$-d vodi-e *ve'a,Ai Givo'1 Aoji je -j$de jaAo
(riv-a,io. OAo 'o. *a0o*'ana oA$(i-a *e *A$(ina $,enjaAa1 'eo-o.a i -aiAa. An'oine Arna$-d LP
;=<#M i -ai*e Pa*+a- LP ;==!M (ri(ada-i *$ 'oj *A$(ini. Oni *$ (ri.ovara-i i*$*ov+i0a da na$,avaj$
*$vi)e (o($*'-jiv$ 0ora-n$ 'eo-o.ij$. Sa0i *$ $ve-i 'aAo ri.ori*'i,A$ *aAra0en'a-n$ (raA*$ da *$
'i0e $da-ji-i (ro*je,ne vjerniAe od *ve'e (ri,e*'i. D$.o'rajne ra*(rave * Ri0o0 dove-e *$ i& $
o.or,en *$Ao% * (a(in*'vo01 $,ini-e i& *avezni+i0a .a-iAaniz0a i e(i*Ao(a-iz0a i za(-e-e i& $
(o-i'i,Ae ra*(re. or%$ je doAraja zao)'rio oAo .odine ;8"". P. c$e*ne- LP ;8;<M. 3j$devi' KIV .a
je ;8;". (ro'jerao iz Fran+$*Ae i naredio da *e *a0o*'an Por'5Ro_a- *r$)i. Jan*eni*'i *$ *e odrGa-i $
Nizoze0*Aoj .dje *$ o*nova-i ,aA *voj$ v-a*'i'$ ra*Ao-ni,A$ 4rAv$ * i*(ravno (o*ve@eno0
&ijerar&ijo0.
dM S0anjivanje (a(in*Ae v-a*'i $ dije+eza0a %i-o je do%rodo)-o i %rojni0 %i*A$(i0a.
Po%orni+i episkopali1ma *$(ro'*'av-ja-i *$ ri0*Ao0 +en'ra-iz0$ *a0o*'a-no*' %i*A$(*Ae *-$G%e. I
$ Nje0a,Aoj je ve@ $ ;8. *'o-je@$ iz%i-a 'e)Aa Ariza Aoja je za(rije'i-a da @e nje0a,A$ 4rAv$ odve*'i
$ ra*Ao-. U ;:. *'o-je@$ *aGeo je 'rier*Ai (o0o@ni %i*A$( J. NiAo-a$* von /on'&ei0 e(i*Ao(a-i*'i,Ae
ideje1 (oja,ane Aon+i-ijari*'i,Ai0 i drGavno+rAveni0 na,e-i0a1 $ *vojoj Anjizi HDe *'a'$ e++-e*iae e'
-e.i'i0a (o'e*'a'e Ro0ani Pon'iNi+i*I L;8=7M. Na(i*ao je Anji.$ (od (*e$doni0o0 J$*'in$*
Fe%roni$*. Pre0a 'oj Anjizi (a(i (ri(ada 'eA vr-o o.rani,ena vod*'vena v-a*'. Pa(in*A$ 0onar&ij$ $
4rAvi 're%a da nado0je*'e 0no.o%rojne a$'ono0ne na+iona-ne 4rAve oA$(-jene $ *veo(@e0
*a%or$ Aao najvi)e0 +rAveno0 or.an$.
Te ideje1 nazvane HNe%ronijaniz0o0I1 $%rzo *e (ro)iri)e. Nje0a,Ai nad%i*A$(i $ K[-n$1
Trier$1 ?ainz$ i Sa-z%$r.$ (oveza)e *e $ 'zv. e0*Aoj ($nA'a+iji L;8:=M da %i zajedno na*'$(i-i
(ro'iv n$n+ija'$re $ ?6n+&en$1 Aoja je %i-a $*'anov-jena .odin$ dana (rije 'o.a. 4i-j 'i& %i*A$(a
%i-o je na,e-no (o'i*Aivanje (a(ino. ($nov-a)@a1 (red*'avniAo0 Aoje.a *0a'ra-i *$ n$n+ija.
Po,ev)i ve@ od *redine ;8. *'o-je@a *ve je vi)e (o'i*Aivan $.-ed (a(in*'va $ javno0 Givo'$
naroda. U Ar$.$ a(*o-$'i*'i,Ai& drGava nije o*'a-o 0je*'a za (a(in*Ae 'eGnje oAo $*(o*'ave o(@e
+rAvene j$ri*diA+ije. Ono je 0ora-o %e*(o0o@no (ro0a'ra'i AaAo *e $ ro0an*Ai0 Aa'o-i,Ai0
ze0-ja0a Por'$.a-$1 Fran+$*Aoj1 (anjo-*Aoj i Na($-j$>Si+i-iji neAo@ 'aAo 0o@ni i vi*oAo
za*-$Gni i*$*ova,Ai red %ori (ro'iv (oA$)aja Aoji *$ i)-i za nje.ovi0 $ni)'enje0. Kad *$ %o$r%on*Ai
dvorovi *ve %ezo%zirnije 'raGi-i da *e red $Aine1 (a za(rije'i-i ra*Ao-o0 i na(adaje0 na 4rAven$
DrGav$1 nije (a(i K-e0en'$ KIV L;8=<>;88#M ni)'a dr$.o (reo*'a-o no da (o($*'i. !;. *r(nja
;887. izdao je deAre' o $Ain$@$ i*$*ova,Ao. reda.
eM DrGavna 4rAva *-avi-a je *voj najve@i 'rij$0N $ Aa'o-i,Aoj A$*'riji1 .dje je +ar Jo*i( II
L;8:">;8<"M1 H(ro*vije@eniI *in ?arije Terezije1 i*Aori*'io *voj *$*'av a(*o-$'no. vr&ovni)'va
drGave nad drGavno0 4rAvo0 LT jozeNiniza0M da %i (o *vojoj vo-ji (rovodio reNor0e1 (ri*vojio *e%i
+rAvena j$ri*diA+ij*Aa (rava i $ve-iAe (o$Aidao *a0o*'ane i +rAvene zaA-ade. Kad je Pio VI L;88B
>;8<<M o*o%no ($'ovao $ e, da %i in'ervenirao1 doGivio je .orAa razo,aranja1 (a ,aA i 'e)Ae
$vrede. Pa(in*Ai $.-ed $ 'o je vrije0e (onovno *'ajao veo0a ni*Ao.
!. U 0eF$vre0en$ je ze0-ja0a Evro(e zav-adao novi d$&2 prosvjetiteljstvo.
Pro*vje'i'e-j*'vo *e ra)iri-o iz En.-e*Ae (a (reAo Fran+$*Ae za&va'i-o Nje0a,A$. Ovdje *$ .a
$do0a@i-i na(o*e Ni-ozoNi 3ei%niz L;=#=>;8;=M1 T&o0a*i$* L;=BB>;8!:M i Do-N L;=8<>;8B#M. U
i0e raz$0a %ori-o *e (ro*vje'i'e-j*'vo za *-o%od$ d$&a i (ri 'o0 radiAa-no r$)i-o *'are 'radi+ije.
S-o0io *e (o.-ed na *vije' *'ar 'i*$@$ .odina. I00an$e- Kan' L;8!#>;:"#M ozna,io je .odine
;8:#. Aao +i-j novo. (oAre'a o*-o%oFenje i o.-a)enje ($no-je'ni0 a$'ono0ne. ,ovjeAa1 *(o*o%no.
Hda *e *-$Gi *voji0 raz$0o0 a da (ri 'o0 ne 're%a vod*'vo neAo. dr$.o. ,ovjeAaI. Zai*'a1
0oderno ,ovje,an*'vo za&va-j$je (ro*vje'i'e-j*'v$ vr-o 0no.o. ez (ro*vje'i'e-j*'va Aao razvojno.
*'$(nja na(redno. -j$d*Ao. d$&a ne 0oGe *e (ovije*' novo. vre0ena ni za0i*-i'i. Pro*vje'i'e-j*'vo
;BB
je %i-o (o*-jednji ve-iAi d$&ovni (oAre' Aoji je za&va'io *av za(adni 0i*aoni *vije'1 (a ,aA i o%je
A0eriAe1 d$&ovni (oAre' Aoji je *v-adao *rednjovjeAovn$ (ovezano*' ,ovjeAa *a za*'arje-i0
0i*aoni0 Givo'ni0 o%-i+i0a i 'aAo o0o.$@io 0ode0i razvoj. TeAovine *$ 'o. vre0ena $Aidanje
(ro+e*a (ro'iv vje)'i+a i Arivovjera+a1 $Aidanje 0$,i-a $ *$d*'v$ i vjer*Ae di*Ari0ina+ije (re0a
vjerni+i0a dr$.i& vjera $ javno0 Givo'$1 a jednaAo i (o*'izanje o(@i& -j$d*Ai& (rava. Ta -j$d*Aa
(rava *$ (rvi ($' drGavno(ravno o%jav-jena $ a0eri,Aoj DeA-ara+iji o nezavi*no*'i L;88=M i *-avnoj
DeA-ara+iji Nran+$*Ae Narodne *A$()'ine L!8. VIII ;8:<M. 'ovi)e1 *-o%odni razvoj na$Ae i ,i'ave
novovjer*Ae A$-'$re 'e0e-ji *e najve@i0 dije-o0 na (ro*vje'i'e-j*'v$.
Kr)@an*'v$1 vezano0 na o%jav$1 a (o.o'ovo Aa'o-i,Aoj 4rAvi1 (ro*vje'i'e-j*Ai je
ra+iona-iza0 donio jedn$ od naj'eGi& i najo(a*niji& Ariza $ ,i'avoj (ovije*'i. Si*'e0 H(rirodne
re-i.ijeI1 Aoji je -j$di0a $roFen1 (a onda i ne 're%a niAaAve (o*e%ne o%jave1 ve@ je ,aA i )'e'na >
*i*'e0 Aoji *$ razvi-i Fran+$z J. odin LP ;B<=M i En.-ez /. E. 4&er%$r_ LP ;=#:M > iz.radi-i *$ J.
3o+Ae LP ;8"#M i dr$.i $ Ni-ozoNij$ Hdeiz0aI i *$(ro'*'avi-i Ar)@an*'v$. Po nji0a1 %i' *vaAe (rave
re-i.ije 're%a %i'i *(oznaja o (o*'ojanj$ Hnajvi)e. %i@aI1 nada $ vje,ni Givo' i vjera da @e *va'Ao %i'i
na.raFen (re0a *voji0 dje-i0a. I Ar)@an*'vo *e i0a *ve*'i na '$ jez.r$ > o%jav-jivao je ?. Tinda-
$ *vo0 dje-$ H4&ri*'iani'_ a* O-d a* T&e 4rea'ionI L;87"M1 a -ord S&aN'e*%$r_ LP ;8;7M drGao je da
je %i' re-i.ije *A-adan razvoj (-e0eni'e ,ovje,no*'i. Od 'i& 'vrdnji (a do Ro$**ea$a LP ;88:M1 Aoji je
$,io da *e (rava1 i*'in*Aa re-i.ija *a*'oji od -j$%avi (re0a *ve0$ )'o je do%ro i -ije(o1 (reo*'a-o je
*a0o jedan jedini AoraA. Kr)@an*'vo %ez Kri*'a1 %ez o%jave i %ez *(a*enjaZ Re-i.ija Aao (o*ve
&$0ani'arni NaA'or o%razovanja i-i o%razovanje Aao nado0je*'aA re-i.ijeZ Ra+iona-ni deiza0
za&va'io je naj)ire *-ojeve o%razovani& -j$di. Razno*i-i *$ .a ne *a0o *-o%odni zidari1 Aoji *$
o*novani ;8;8. $ 3ondon$1 ne.o je dje-ovao i Aao Givo'ni (o.-ed (je*niAa1 $0je'niAa i $,enjaAa1 a
on jo) i $ ;<. i !". *'o-je@$ i0a *naGan $'je+aj. IaAo 'aj *'av $ an.-o*a*Ai0 ze0-ja0a nije i0ao neA$
%or%en$ %oj$1 $ Fran+$*Aoj je Ge*'oAo nava-io na 4rAv$. Didero'1 d\A-e0%er' i dr$.i o%a*i(a-i *$
*ve )'o je Ar)@an*Ao0 vjerniA$ *ve'o .rdnjo0 i (or$.o0Q Vo-'aire je LP ;88:M navije*'io 4rAvi
%or%$ na Givo' i *0r' LH^+ra*ez -\inNa0eIM. Fran+$*Aa revo-$+ija %i-a je Arvavi e(i-o. 'o.
(od%adanja.
Pre0da radiAa-ne (ro*vje'i'e-j*Ae 'eGnje ne 0o.$ za *e 'raGi'i 0je*'o $ 4rAvi1 i(aA (o*'oje
raz-ozi da *e ne za'vori0o (red o(ravdani0 za&'jevi0a da *e +rAveni Givo' o,i*'i od za*'arje-i&
o%-iAa (o%oGno*'i i (redaja Aoje *$ (o*'a-e %e*0i*-ene. UAo-iAo je 4rAva Ge-je-a da joj *vije' oAo
nje vjer$je1 0ora-a je o'vori'i vra'a oni0a Aoji *$ Ari'izira-i z-o$(o're%e $ njezin$ (o*'$(anj$ i
zao*'a-i0 Givo'ni0 o%-i+i0a. Po-aze@i od 'e *(oznaje1 (ri-i,an %roj (ozi'ivno vjer*Ai ra*(o-oGeni&1
+rAveni& i *vje'ovni& -j$di (oA$)ao je +rAven$ reNor0$1 Aoja je ve@ odavna %i-a zre-a1 za(o,e'i $
d$&$ (ro*vje'i'e-j*'va. ReNor0e +ari+e ?arije Terezije i njezina *ina Jo*i(a II %i-e *$ no)ene do%ro0
vo-jo0. Ono )'o je 'o dvoje $radi-o na (odr$,j$ reNor0e o%razovanja1 +rAvene or.aniza+ije i $(rave1
na (odr$,j$ (ro(ovijedanja1 -i'$r.ije i o%i,aja za*-$G$je $(ravo dana* (onovno na)e (riznanje. U
dr$.oj (o-ovini ;:. *'o-je@a %i-e *$ .o'ovo *ve nje0a,Ae %i*A$(*Ae *'o-i+e za(o*jedn$'e 'aAvi0
H(ro*vje'i'e-j*Ai0I (re-a'i0a. Ve@ina nji& %i-i *$ %e*(rijeAorni -j$di1 'e o%razovani i vjeri odani
no*io+i *voje *-$G%e. I 0no.e o(a'ije i *a0o*'ani di*a-i *$ i*'i0 d$&o0. Knez5o(a' o(a'ije S'.
-a*ien i .enera-ni viAar I.naz von De**en%er. iz Kon*'an+e *'eA-i *$ ve-iAe za*-$.e za o%nov$
+rAveno. Givo'a. Na Ga-o*'1 %ezo%zirno i (re'jerano Ari'i,ar*'vo Aoje je na(ada-o 'e Aa'o-i,Ae
(ro*vje'i'e-je dove-o je $ *$0nj$ *av (oAre' i nanije-o )'e'$ 4rAvi. A 'i Ari'i,ari *$ za(ravo
Ha$'*ajderiI.
II razdo%-je2 ;8:<5;<;:.
Od 5ran$uske revou$i&e do I sv&etskog rata
O B"
FRAN4USKA REVO3U4IJA I SEKU3ARIZA4IJA
;B=
U 'o *e di.-a o-$ja revo-$+ije nad Fran+$*Ao0 i za&va'i-a $*Aoro *v$ Evro($. Ona je i 4rAvi
donije-a ve-iA (reoAre'.
U *voji0 (o,e+i0a nije Nran+$*Aa revo-$+ija %i-a ne(rija'e-j*Aa (re0a 4rAvi. Kad *$ *e
.enera-ni *'a-eGi oA$(i-i B. *vi%nja ;8:<. $ Ver*ai--e*$1 v-ada-a je ve-iAa *-o.a iz0eF$ 're@e. *'a-eGa
i *ve@en*'va1 Aoje je *a,injava-o (rvi *'a-eGQ ;#< G$(niAa i # %i*A$(a (riA-j$,i-o *e !7. -i(nja ;8:<.
revo-$+ionarno0 're@e0 *'a-eG$ Aad *e ovaj Aon*'i'$irao Aao (red*'avni)'vo na+ije. Pri-iAo0 j$ri)a
na a*'i--$ L;#. VII ;8:<M ni*$ jo) %i-i (o*rijedi re-i.iozni in'ere*iQ naravno1 (o *voj *$ ze0-ji
$*Aoro naAon 'o. j$ri)a (a-i-i dvor+e1 +rAve i *a0o*'ane. U *-avnoj Hno@i Gr'avaI L#9B Ao-ovoza
;8:<.M na'je+ao *e $ Narodnoj *A$()'ini A-er * (-e0*'vo0 'Ao @e *e (rije odre@i *voji& Ne$da-ni&
(rava i (ov-a*'i+a $ Aori*' .raFana i *e-jaAa. TaAo *e jedni0 $dar+e0 *r$)io *rednjovjeAovni
Ne$da-ni (oredaA Nran+$*Ae 4rAve. Kad je *vi'a-o j$'ro B. Ao-ovoza1 (jeva-i *$ $ Narodnoj *A$()'ini
HTe%e o.a &va-i0oI. Sad vi)e nije %i-o raz-iAa 0eF$ *'a-eGi0a. Svi *$ .raFani (red zaAono0 %i-i
jednaAi. !8. Ao-ovoza ;8:<. *ve,ano *$ ozaAonjena .raFan*Aa i -j$d*Aa (rava2 HS-o%oda1 jednaAo*'1
%ra'*'voI. C-ano0 ;" *vi0 je Fran+$zi0a zaja0,ena *-o%oda *avje*'i i vjere. No radiAa-ni *0jer
$*Aoro *e (oAazao na (i'anj$ +rAveni& do%ara. Da %i (oAri-a Ninan+ij*Ae nevo-je drGave1 od-$,i
Narodna *A$()'ina na (rijed-o. %i*A$(a Ta--e_randa L;8B#>;:7:M da *e *va +rAvena do%ra od$z0$
i $(o'rije%e za (-a@anje javni& d$.ova. U ra*(ravi oAo 'o.a razdvoji)e *e d$&ovi. Sve@en*'vo je
di.-o (ro*vjed i na($*'i-o *A$()'in$. Od-azaA je radiAa-na -jevi+a (ozdravi-a * (or$.o01 no *ad *e
A-i0a nao,i.-ed (ro0ijeni-a. ;7. ve-ja,e ;8<". $Ain$'i *$ *vi neAari'a'ivni redovi i *a0o*'ani. ;#.
'ravnja ;8<". o%jav-jen je zaAon o na+iona-iza+iji i *eA$-ariza+iji *ve +rAvene i0ovine. ;!. *r(nja
;8<". done*en je nov $*'av1 'aAozvani GraFan*Ai $*'av Nran+$*Ao. A-era1 na o*nov$ Aoje. je
Nran+$*Aa 4rAva (re$reFena na (o'($no na+iona-noj o*novi1 odvojena od Ri0a i (riA-j$,ena
Nran+$*Aoj drGavi. ?eF$'i01 jo) *e nije dira-o $ vjer$ i 0ora-. U *'$deno0 ;8<". za'raGeno je da *vi
*ve@eni+i (o-oGe zaA-e'v$ na $*'av. OAo dvije 're@ine ,i'avo. A-era od%i-o je zaA-e'v$1 i *ad *$ iz%i-i
Arvavi (ro.oni1 (a je oAo # """ *ve@eniAa %a,eno $ 'a0ni+$1 (ro.nano i-i *0aAn$'o.
UGa*an Hr$jan*Ai (oAo-jI Lr$jan ;8<!M o'vorio je razdo%-je 'erora1 Aoje je 'raja-o *ve do
-i*'o(ada ;8<B. Ze0-jo0 *$ v-ada-i Dan'on i ?ara'. !;. *ije,nja ;8<7. *0aAn$' je Ara-j 3j$devi'
KIVQ Ara-ji+$ ?arij$ An'oane'$ *0aAn$-i *$ $ -i*'o(ad$ i*'e .odine. Kad je ;7. *r(nja ;8<7. ?ara'a
$%i-a jedna djevojAa1 (re$zeo je diA'a'$r$ Ro%e*(ierre. U *'$deno0 ;8<7. $Ain$'o je $ Fran+$*Aoj
Ar)@an*'vo i $veden HA$-' raz$0aI. I da-je *$ 0eF$'i0 0a&ni'a-i (ro'iv roja-i*'a i *ve@en*'va. U
(ro-je@e ;8<#. $A-onio je Ro%e*(ierre v-adavin$ ArvoGedni& HjaAo%ina+aI1 Aoje *$ 'aAo (rozva-i (o
nji&ovo0 *a*'aja-i)'$1 *a0o*'an$ Sv. JaAova $ Pariz$1 i dao $ Konven'$ iz.-a*a'i deAre' o (riznanj$
Hnajvi)e. %i@aI i ne$0r-o*'i d$)e. !:. *r(nja ;8<#. *vr)io je i Ro%e*(ierre (od .i-jo'ino0. Po*-ije
nje.a v-a*' je (re$zeo direA'orij od B ,-anova L;8<B>;8<<M. Po-aAo *$ (onovno 'o-erira-i Aa'o-i,Ai
A-er1 a na,e-no odvajanje 4rAve od drGave (o*'a-o je i(aA zaAono0 L!;. II ;8<BM. S vre0ena na
vrije0e (onovno %i iz%i-i (ro.oni i iz.oni *ve@eniAa. TeA Aad je (o%jedono*ni 0-adi .enera-
Na(o-eon ona(ar'e izvr)io drGavni $dar L<. KI ;8<<M i o%orio direA'orij1 (re*'a-o je ne(rija'e-j*'vo
(re0a Ar)@an*'v$.
Na(o-eon je re-i.iozno %io (o'($no ravnod$)an. Re-i.ij$ je *0a'rao *a0o (o-i'i,Ai0
,i0%eniAo0. Da %i $ Fran+$*Aoj $veo red1 zaA-j$,io je * (a(o0 ;B. *r(nja ;:";. konkordat. U
$vod$ AonAorda'a *'oji da je Aa'o-i,Aa1 a(o*'o-*Aa1 ri0*Aa re-i.ija vjeroi*(ovije*' ve-iAe ve@ine
Nran+$*Ai& .raFana1 'e *e (onovo $*(o*'av-ja. 4rAva *e odri,e na+iona-izirane i0ovineQ za 'o @e
drGava (-a@a'i G$(niAe. i*A$(ije @e do%i'i nove .rani+e i nanovo @e %i'i (o($njene. Na(o-eon je
AonAorda'$ (o'ajno dodao 88 Hor.an*Ai& ,-anaAaI1 Aoji *$ dije-o0 o(ozva-i 'eAovine AonAorda'a.
Pa(a je $za-$d (ro'e*'irao. Pio VII L;:"">;:!7M i0ao je jo) 0no.o 'e)Ao@a * Na(o-eono0.
Na(o-eon *e ;:"#. dao iza%ra'i za Nran+$*Ao. +araQ (a(a je izvr)io (o0azanje1 a-i Ar$n$ je
Na(o-eon *a0 *e%i *'avio na .-av$. ;:":. za(o*jeo je Na(o-eon Ri0 i 4rAven$ DrGav$Q (a($ je
zaro%ioQ Aad .a je (a(a z%o. 'o.a izo(@io1 %io je Pio VII od ;:;!. za'o,en $ Fon'aine%-ea$$ Araj
Pariza1 i ondje je Na(o-eon nava-jivao na nj da *e odreAne 4rAvene DrGave. NaAon ne$*(je&a
vojno. (o&oda na R$*ij$ L;:;!M i %i'Ae narod` Aod 3ei(zi.a L-i*'o(ad ;:;7M o%orena je
;B8
Na(o-eonova v-a*' i *avezni,Ae 'r$(e o*voji)e Pariz L7;. III ;:;#M. Sad je e,Ai Aon.re*
L;:;#9;:;BM 0o.ao nanovo $redi'i Evro($.
!. Po*v$da doA-e *$ Nran+$*Ae ,e'e (rodr-e $voFene *$ 'eAovine revo-$+ije. Za Nje0a,A$
i0a .o-e0o zna,enje *eA$-ariza+ija. U Re.en*%$r.$ *$ drDavne deputacije 'zv. !lavnim 1akljukom
naredi-e na+iona-iza+ij$ i *eA$-ariza+ij$ !! nad%i*A$(ije i %i*A$(ije1 :" *a0o*'a-ni&1 drGavi
ne(o*redno (odvr.n$'i& o(a'ija i !"" *a0o*'ana L!B. II ;:"7M. Ti0e je nje0a,Aa 4rAva iz.$%i-a
*voj$ 0a'erija-n$ o*nov$ i (odr)A$ $ +ar*'v$. Zajedno * d$&ovni,Ai0 drGava0a ne*'a-o je i ;:
Aa'o-i,Ai& *ve$,i-i)'aQ o*iro0a)ena 4rAva nije *e 0o.-a vi)e %rin$'i za o%razovanje *voji&
(ri(adniAa. Ondje .dje *$1 do'-e *a0o*'a-ni1 Aa'o-i,Ai 'eri'oriji (ri(ojeni evan.e-i,Ai0 drGava0a1
do*(je-i *$ Aa'o-i+i $ %eznadn$ 0anjin$. Na*'a-e *$ 'rzavi+e * (ro'e*'an'*Ao0 drGavo0 i njezino0
(ro'e*'an'*Ao0 ve@ino0. U 'i0 Ge*'oAi0 %or%a0a * drGavno5+rAveni0 (ore'Ao0 na*'ao je 'i(i,ni
nje0a,Ai AonNe*iona-iza0 $ javno0 Givo'$. S dr$.e *'rane1 4rAva je o*-o%oFena oAova i za*'arje-i&
o%-iAa2 ne*'a-o je Ne$da-no. 0ono(o-a Aod (o($njavanja %i*A$(*Ai& *'o-i+a i vi)i& nadar%inaQ
jedni0 (o'ezo0 (era iz%ri*an je *av *rednjovjeAovni Ne$da-ni (oredaA *a *voji0 razno-iAi0
%eneNi+iji0a i raz-iAa0a iz0eF$ vi*oAo. i niGe. A-era. 4rAva je %i-a o%ezv-a)@ena i o*iro0a)ena1 a-i
*e *ad (o,e-a dr$A,ije odno*i'i (re0a *vije'$. i*A$(i1 *ve@eni+i1 vjerni+i (ri%-iGi-i *$ *e jedni
dr$.i0a 0no.o 'je)njeQ 0o.-a *e razvi'i narodna 4rAva ;<. *'o-je@a. H?i-o*' n$-'e 'o,AeI (r$Ga-a je
0o.$@no*' za zdrav$ novo.radnj$.
OB;
ONOVA NJE?ACKE 4RKVE U ;<. STO3JEU
O%nova o%$&va@a dvo*'r$Ai (ro+e*2
aM novo 0a'erija-no $reFenje nje0a,Ae 4rAve $ +rAveni0 i drGavno(ravni0 odno*i0a1 i %M
$n$'ra)nj$ o%nov$ +rAveno5re-i.iozno. Givo'a.
-. Na e,Ao0 Aon.re*$ odreA-a *e A$rija (re)$'no vra@anja *eA$-arizirane +rAvene i0ovine1
iaAo je na,e-no o*$di-a *eA$-ariza+ij$ Aao o'i0a,in$ izvr)en$ nad 4rAvo0. U0je*'o 'o.a na*'oja-a
je da (o0o@$ AonAorda'a i +irA$0*Ari(+ij*Ai& %$-a (re.ovori0a o*i.$ra reor.aniza+ij$ %i*A$(ija $
(ojedini0 drGava0a. KonAorda' je 0eF$narodno(ravni $.ovor iz0eF$ 4rAve i drGave1 a
(re'(o*'avAa 0$ je da 4rAva i drGava jedna dr$.$ (riznaj$ *$vereni0 (ravni0 o*o%a0a.
Raz$0-jivo je da 0no.e drGave ne Ge-e -aAa *r+a (rizna'i '$ (ravn$ o*o%no*'1 %i-o z%o.
AonNe*iona-ni&1 %i-o z%o. drGavno5+rAveni& raz-o.a1 za'o *$ radije iz%je.ava-e AonAorda'. K$rija *e
$ 'aAvi0 *-$,ajevi0a zadovo-java-a ad0ini*'ra'ivni0 $reFenje0 (o0o@$ 'zv. +irA$0*Ari(+ij*Ai&
%$-a. KonAorda'i *$ *A-o(-jeni *a (anjo-*Ao01 Na($-je01 Sardinijo01 Fran+$*Ao01 R$*ijo0 i
avar*Ao0. 4irA$0*Ari(+ij*Ai0 %$-a0a zadovo-ji-e *$ *e A$*'rija i o*'a-e nje0a,Ae drGave. TaAo je
nov$ or.aniza+ij$ %i*A$(ija $redi-a %$-a HDe *a-$'e ani0ar$0I $ Pr$*Aoj L;:!;MQ %$-a HProvida
*o--er*W$eI $ D6r''e0%er.$1 aden$1 /e**en$ i Na**a$$ L;:!;M1 %$-a HI0(en*aI $ /annover$
L;:!#M.
!. 0nutra'nja o$nova +rAveno. Givo'a i (o,e'aA ve-iAo. Aa'o-i,Ao. (oAre'a1 Aoji nije
o%$&va'io *a0o Nje0a,A$ ne.o i *ve dr$.e evro(*Ae ze0-je1 i0a razno-iAo Aorijenje. U Nje0a,Aoj
i0a ro0an'iAa ve-iAo d$&ovno(ovije*no zna,enje za (onovno (ro%$Fen$ re-i.iozno*' i novo
vrednovanje Aa'o-i,an*'va. Svoji0 od$)ev-jenje0 za *rednjovjeAovn$ $0je'no*' i AnjiGevno*'
(ro%$di-a je ro0an'iAa i zani0anje za 4rAv$. rojni ro0an'i,ari (rijeFo)e i *a0i na Aa'o-i+iza0.
U*Aoro na*'ado)e Aa'o-i,Ai HAr$.ovi %$FenjaI Aao A-ija-i)'a novo. re-i.iozno. Givo'a. U j$Gnoj
Nje0a,Aoj 'aAav je Ar$. o*'vario J. ?i+&ae- Sai-er L;8B; >;:7!MQ $ ?6n*'er$ je 'o %i-a HNa0i-ia
*a+raI Ane.inje Ga--i'zin L;8#:>;:"=M. U e,$ je 'o %io Ar$. oAo *v. K-e0en'a ?arije /oN%a$era
L;8B; > ;:!"M. S-i,no je radio i (o*ve@eni %i*A$( Geor. ZirAe- $ D6rz%$r.$ LP ;:;8M i dr$.i.
Naj'rajnije je *vaAaAo dje-ovao Sai-er1 (a*'ora-ni 'eo-o.1 a Aa*nije %i*A$( $ Re.en*%$r.$. O*i0
nje.a %i-o je i (-odni& 'eo-o.a1 Aao )'o *$ Jo&ann Ada0 ?[&-er LP ;:7:M $ T6%in.en$ i ?6n+&en$ i
H'6%in.en*Aa )Ao-aI. Na *voj na,in dje-ova-i *$ i 'eo-ozi Aoji *$ jo) na(o-a *'aja-i $
;B:
(ro*vje'i'e-j*'v$2 Geor. /er0e* L' ;:7;M i nje.ovi $,eni+i H&er0e*ov+iI. Dje-ova-i *$ $ onn$.
I*'ina1 nji&ov$ 0e'od$ da vjer$ o*vije'-e 0i*aoni0 Aa'e.orija0a Kan'a i Fi+&'ea i 'aAo (ri%-iGe
*voji0 *$vre0eni+i0a L;:7BM o*$di-i *$ Aa*nije Aao *e0ira+iona-iza0.
iroAe 0a*e naroda (ro%$di-e *$ *e (o (rvi ($' z%o. 'zv. kolnsko! sluaja. Pr$*Aa v-ada
$&a(*i-a je ;:78. A[-n*Ao. nad%i*A$(a K-e0en'a A$.$*'a von Dro*'e5Vi*+&erin.a jer je $ jedno0
(i'anj$ oAo 0je)ovi'e Genid%e *'ao na *'aja-i)'e 4rAve. Pro'iv 'o. na*i-ja od0a& je (a(a Gr.$r KVI
*ve,ano (ro'e*'irao1 a Jo*e(& G[rre* *voji0 *(i*o0 HA'&ana*i$*I L;:7897:M di.ao je (-a0en$
o('$G%$ (red ,i'avi0 *vije'o0. OdjeA je %io vr-o *naGan. Pro%$di-a *e *vije*' Aa'o-i,Ae zajedni+e.
Po*v$da *$ $vidje-i da *e 're%a *naGnije oA$(i'i. TaAo *$ $ ,e'rde*e'i0 .odina0a odjedno0 niAn$-e
%rojne or.aniza+ije1 Aoje *$ *ve no*i-e (o*ve +rAveno5re-i.iozni zna,ajQ 'aAo oro0ej*Ao dr$)'vo
L;:##M1 Zana'*Ao dr$)'vo L;:#=M1 oniNa+ijevo dr$)'vo L;:#<M1 E-iza%e'ino dr$)'vo L;:#"M 'e
?i*ij*Ao dr$)'vo Franje K*avera L;:#!M. Pijovo dr$)'vo or.anizira-o je Ka'o-i,Ae dane Aoji *e
odrGavaj$ *vaAe .odine Lod ;:#:M. I Aa'o-i,Ai *$ redovi do%i-i nov za0a&. ;:#8. .odine i*$*ov+i *$
(onovno $)-i $ Ko0Q Pio VII o%novio je nji&ov red ;:;#. Po*-ije i*$*ova+a *-ijedi-i *$
rede0('ori*'i1 (a-o'in+i i %rojne Gen*Ae Aon.re.a+ije *a *voji0 $*'anova0a. S'ari %enediA'in*Ai
*a0o*'ani (onovno *$ oGivje-i i (o0-adi-i *e. Godina revo-$+ije1 ;:#:1 donije-a je *a *voji0 novi0
$*'avi0a i Aa'o-i,Aoj 4rAvi ve@$ *-o%od$ Are'anja i *a0o*'a-no*'. U*Aoro *$ odrGane ve-iAe ($,Ae
0i*ije1 razvi-a *$ *e &odo,a)@a i odrGava-e (o%oGno*'i1 a (o*v$da je ni+ao nov +rAveni Givo'. Po-aAo
*e razvi-a i Aa'o-i,Aa )'a0(a. ;:B!. oA$(i-i *$ *e (o (rvi ($' Aa'o-i,Ai za*'$(ni+i $ Pr$*Ao0
ze0a-j*Ao0 *a%or$ $ HKa'o-i,A$ NraA+ij$IQ ona *e (o*-ije ;:B:. nazva-a HS'ranAo0 +en'raI.
TaAo *e (o*v$da razvijao nov +rAveni Givo'. U *ve 'o %$jnije0 razdo%-j$ ind$*'rija-iza+ije i
na*'$(a 0a*` %i-o je vaGno da *e 4rAva o'vori dr$)'veni0 (ro%-e0i0a. Sa *voji0 novini
d$)o%riGni,Ai0 0e'oda0a ona *e (ri-a.odi-a -j$di0a i na*'oja-a da i0 (o0aGe Aari'a'ivno i
od.ojno. Ti( novo. ($,Ao. d$)o%riGniAa je*' Ho'a+ na$,niAaI Ado-N Ko-(in. LP ;:=BM. Uz nje.a
're%a *(o0en$'i jo) i %rojne G$(niAe i H($,Ae Aa(e-aneI1 Aoji *$ naro,i'o ne$0orno dje-ova-i $
.$*'i0 ind$*'rij*Ai0 (odr$,ji0a na Rajni i $ R$&r$. U vrije0e Aad jo) nije %i-o *o+ija-no.
zaAonodav*'va a rje)enje dr$)'veni& (ro%-e0a %i-o (o'($no (re($)'eno Ar)@an*Aoj -j$%avi (re0a
%-iGnje0$1 %i-o je na(o*e vaGno dje-ovanje *e*'ara 0i-o*rdni+a i redova za nje.$ %o-e*niAa. Po*v$da
$ Nje0a,Aoj oA$(-ja-i *$ *e Aari'a'ivni Ar$.ovi i do%ro'vorna dr$)'va. I ve-iAi ($,Ai (i*+i (oziva-i
*$ na -j$%av (re0a %-iGnje0$. oro0ej*Ao dr$)'vo *&va@a-o je *voj$ dje-a'no*' Aao Hdje-o
d$&ovno. 0i-o*rFaI.
OB!
PAPE I 4RKVENA DREAVA
Po,e'Ao0 ;<. *'o-je@a ra*(rav-ja-o *e o 'o0e i0aj$ -i (a(in*'vo i Aa'o-i,Aa 4rAva $o(@e jo)
neAaAv$ %$d$@no*'. Pio VI $0ro je Aao zaro%-jeniA Nran+$*Ae revo-$+ionarne v-ade $ Va-en+i na
R&oni L;8<<M1 (o'($no o*a0-jen i na($)'en. A-i ve@ Pio VII L;:"">;:!7M doGivio je (reoAre'.
Na(o-eon *e 0$,io da .a (rido%ije za *e. Kad je (a(a (ri-iAo0 nove or.aniza+ije Nran+$*Ae 4rAve
L;:";M 0o.ao1 jer je 'o 'raGi-a n$Gda $ Aojoj *e na-azi-a 4rAva1 razrije)i'i $A$(no 7= zaAoni'i&
%i*A$(a Aoji *$ Givje-i izvan Fran+$*Ae $ (ro.on*'v$1 a Na(o-eon i& nije ($)'ao na'ra.1 onda *e vidi
da je (a(in*'vo $na'o, *ve0$ %i-o jo) 0o@no. Ka*nija na*i-ja Aoja je Na(o-eon nanio (a(i *a0o *$
jo) di.-a (a(in $.-ed. TaAo *e na e,Ao0 Aon.re*$ $ -i(nj$ ;:;B. %ez ve-iAi& 'e)Ao@a 0o.-a (o*'i@i
o%nova 4rAvene DrGave1 Aoj$ je Na(o-eon %io (ri.ra%io.
No 4rAvena *e DrGava (oAaza-a Aao ve-iA 'ere' za (a(in*'vo i nije *e 0o.-a 'rajno odrGa'i.
I'a-ija je G$dje-a za na+iona-ni0 jedin*'vo0. Revo-$+ionarno vrenje1 Aoje *e odrGava-o $ 'ajni0
*avezi0a Aar%onara i *-o%odni& zidara1 nije *e 0o.-o (o0iri'i * (o*'ojanje0 4rAvene DrGave Aojo0
*e v-ada na o*nov$ *'ro.o a(*o-$'i*'i,Ao50onar&i*'i,Ai& na,e-a. Pored 'o.a1 naredni (a(e1 3eon KII
L;:!7>;:!<M1 Pio VIII L;:!<>;:7"M i Gr.$r KVI L;:7; > ;:#=M1 *-ijedi-i *$ *vi reaA+ionarni
?e''erni+&ov *0jer1 (a i0 z%o. 'o.a 'a-ijan*Ai (re(orod LHri*or.i0en'oIM nije *a0o A-izn$o iz r$A$
;B<
ve@ i0 (o*'ao i -j$'i ne(rija'e-j. Po*-ije ;:#<. %i-a je 4rAvena DrGava 'aAo o0raGena da *e 0o.-a
drGa'i *a0o * (o0o@$ Fran+$za.
Pio IK L;:#=>;:8:M %io je *rda,no do,eAan1 jer *$ .a *0a'ra-i -i%era-o0 i na+iona-i*'o0.
Kad je ;#. oG$jAa ;:#:. dao 4rAvenoj DrGavi $*'av (o Aoje0$ je narod %ar $ *Aro0noj 0jeri
0o.ao *$dje-ova'i $ v-adi1 izazvao je 'aj ,in (ravo od$)ev-jenje. A-i Aad *$ radiAa-ni revo-$+ionari
$%i-i (rvo. (a(in*Ao. 0ini*'ra (red*jedniAa1 .roNa Pe--e.rina Ro**ija1 na o'vorenj$ za*'$(ni,Ae
A$@e $ *'$deno0 ;:#:1 a (a(a 0orao (o%je@i $ Gae'$ 'e $ Ri0$ iz%i-a revo-$+ija1 (ro0ijenio je Pio
*voj *'av. S vojni,Ao0 (o0o@i Fran+$za (onovno je o*vojio Ri0 i 4rAven$ DrGav$ i $*(o*'avio
*'ari a(*o-$'i*'i,Ai reGi0. Ti0e je 'eA razdraGio *voje (ro'ivniAe. PoAre' na+iona-no. $jedinjenja1
Aoje0$ je na ,e-$ %io Ara-j ViA'or E0an$e- II L;:#<>;:8:M1 (re'vorio *e $ (rav$ -avin$ Aoja *e
vi)e nije da-a zadrGa'i. Pije0on'*Ai 0ini*'ar (red*jedniA 4avo$r L;:B!>;:=;M vodio je (oAre'.
Godine ;:B<. iz.$%i-a je 4rAvena DrGava Ro0anj$1 a (o*-ije (oraza Aod 4a*'e-Nidarda L;:. IK
;:="M 0ora-e *$ (a(in*Ae ,e'e na($*'i'i U0%rij$ i ?arAe. U oG$jA$ ;:=;. (ro.-a)en je ViA'or
E0an$e- $ Firen+i Ara-je0 I'a-ije.
Ri0 *e1 0eF$'i01 na-azio jo) (od za)'i'o0 Nran+$*Ae (o*ade. U(adi vode $*'aniAa
Gari%a-dija od%ijeni *$ ;:=!. i ;:=8. * (o0o@$ Fran+$za1 a-i Aad *$ $ 'oA$ nje0a,Ao5Nran+$*Ao.
ra'a L;:8">;:8;M Nran+$*Ae jedini+e %i-e (o're%ne $ v-a*'i'oj ze0-ji (a *$ i& (ov$A-i iz
4ivi'ave++&ie1 .dje *$ i0a-i *voj .-avni )'a%1 na(ado)e Pije0on@ani od0a& Ri0 i o*voji)e .a naAon
Ara'Ae ($+njave L!". r$jna ;:8"M. To je %io Araj 4rAvene DrGave1 Aoja je (o*'oja-a 'i*$@$ .odina.
Pio IK (ov$Aao *e *ad $ Va'iAan. U -i(nj$ ;:8;. (renio je ViA'or E0an$e- *voj$
(rije*'o-ni+$ $ Ri0 i $)ao $ Kvirina-. Za (ro*vjede i (a(in*Ao izo(@enje ni'Ao nije 0ario. I*'ina1
nova je v-ada ;7. *vi%nja ;:8;. 'zv. ZaAono0 o .aran+ija0a (on$di-a (a(i .odi)nj$ ren'$ Aao
od)'e'$ i o*i.$ra-a 0$ *-o%odno i ne*0e'ano vr)enje *vi& d$&ovni& *-$G%i1 a zajedno * 'i0e i
o*o%n$ ne(ovredivo*' i *$verena (rava. I(aA1 Pio je 'e (on$de ener.i,no od%io i o*'ao Aao
Hva'iAan*Ai zaro%-jeniAI i nada-je (ri *voje0 (ro'e*'$. DeAre'o0 HNon eS(edi'I za%ranio je
'a-ijan*Ai0 Aa'o-i+i0a *$dje-ovanje na (o-i'i,Ai0 iz%ori0a L;:8#MQ 'i0e je1 0eF$'i01 (o*'i.ao 'o da
*$ nje.ovi (ri*'a)e o*'a-i Aod A$@e i radiAa-i0a (re($*'i-i (o-je. Po*-jedi+e ni*$ izo*'a-e2 'a-ijan*Aa
v-ada je za$zi0a-a *ve (ro'$+rAveniji *0jer. TeA je Pio KI doAraj,io 0$,ne (ri-iAe i rije)io 'zv.
Hri0*Ao (i'anjeI. ;;. II ;<!<. *A-o(io je * ?$**o-inije0 .ateranski u!ovor. Ti0 $.ovoro0 *e (a(a
odreAao (rava na %iv)$ 4rAven$ DrGav$Q do%io je (o'($n$ *$vereno*' $ 0a-oj Va'iAan*Aoj DrGavi i
eA*'eri'orija-n$ nad-eGno*' nad %azi-iAa0a L3a'eran1 S. ?aria ?a..iore i Sv. PavaoM1 $(ravni0
z.rada0a A$rija-ni& v-a*'i i dvor+e0 $ 4a*'e- Gando-N$. ZaA-j$,en je (ored 'o.a i AonAorda' *
'a-ijan*Ao0 v-ado01 Aoji0 je 'a-ijan*Aa 4rAva $redi-a *voje odno*e * drGavo0.
OB7
I. VATIKANSKI SAOR
Pon'iNiAa' Pija IK L;:#=>;:8:M %io je %o.a' i $*(oni0a i (o're*i0a. U i*'oj 0jeri $ Aojoj je
(ada-a vanj*Aa1 (o-i'i,Aa 0o@ (a(in*'va1 ra*'ao je nje.ov $n$'ra)njo+rAveni1 0ora-ni $.-ed.
Pro.-a)enje ne(o.re)ivo*'i i (ri0a'a (adaj$ vre0en*Ai zajedno * o*vajanje0 Ri0a i * (ro(a)@$
4rAvene DrGave. I va'iAan*Ai *a%or (red*'av-ja vr&$na+Q $ i*'i 0a& on je za 0no.e i Aa0en
*(o'i+anja2 od *voje. (rvo. (o,e'Aa %io je ($n na(e'o*'i.
-. Pretpovijest2 :. (ro*in+a ;:B#. Pio je *'aro vjerovanje da je ?arija za,e'a %ez i*'o,no.
.rije&a (ro.-a*io do.0o02 Hvjer*Aa je i*'ina Aoj$ je o. o%javio da je ?arija od (rvo. 'ren$'Aa
*vo. za,e@a naro,i'o0 0i-o)@$...1 * o%ziro0 na Kri*'ove za*-$.e1 *a,$vana od *vaAe -ja.e i*'o,no.
.rije&aI. Pio je 'i0e rije)io *(or 0ed$ 'eo-o)Ai0 )Ao-a0a1 Aoji0 *$ *e na(o*e %avi-i do0iniAan+i i
Nranjev+i. Rije)io .a je $ Aori*' Nranjeva+a. S'var1 (re0a 'o0e1 nije %i-a nova1 ve@ je nov %io na,in
na Aoji je navije)'ena2 nije 'o %i-a *a%or*Aa od-$Aa1 ne.o (a(ina deNini+ija dana eS +a'&edra. Ta je
od-$Aa 0ora-a (onovno *'avi'i na dnevni red (i'anje $ Aojoj je 0jeri (a(a *a01 %ez *a%ora1 ov-a)'en
da od-$,$je o ne(o.re)ivi0 vjer*Ai0 i*'ina0a i da i& (ro.-a)$je. Ti0e je ve@ na,e'a jedna od
;="
ve-iAi& 'e0a I va'iAan*Ao. *a%ora. Pa(a je1 dod$)e1 (rije no )'o @e (ro.-a*i'i do.0$1 (i*0eno $(i'ao
*ve %i*A$(e *vije'a za 0i)-jenje. B7= %i*A$(a izja*ni-o *e (o'vrdno1 ,e'vori+a *$ %i-a (ro'iv1 a 7=
Hi$S'a 0od$0I2 oni *$ (o'vrdi-i *'var1 a-i *$ drGa-i da vrije0e nije (riA-adno. Pri-iAo0 *ve,ano.
(ro.-a)enja %i-a *$ (ri*$'na B# Aardina-a i ;#" %i*A$(a. Od-$,io je1 0eF$'i01 (a(a *a0. U 4rAvi
ni'Ao nije *'avio (ri.ovor.
De*e' .odina Aa*nije1 :. (ro*in+a ;:=#1 do*'avio je Pio *vojo0 en+iA-iAo0 Hc$an'a +$raI
*vi0 %i*A$(i0a *(i* zvan HS_--a%$*I1 'j. (o(i* :" *$vre0eni& za%-$da Aoje *e * Aa'o-i,Ao.
*'aja-i)'a i0aj$ od%a+i'i. Po(i* *e odno*io na na$A$ (an'eiz0a1 na'$ra-iz0a i ra+iona-iz0a1 a-i i na
*o+ija-iza0 i Ao0$niza0Q nada-je1 na Ariva 0i)-jenja o odno*$ iz0eF$ 4rAve i drGave1 o naravi
Ar)@an*Ao. %raAa i o 'o0e da -i je 4rAvena DrGava (o're%na i-i ne(o're%na. S o*o%i'o0 o)'rino0
o%orio *e S_--a%$* na -i%era-iza0 i neo.rani,en$ vjer$ $ na(redaA.
Ovaj ($' reaA+ija nije izo*'a-a. Ka'o-i+i a (o.o'ovo (ro'e*'an'i1 oArivi)e (a($ i Aa'o-i,A$
4rAv$ da *$ *vje*no reaA+ionarni i ne(rija'e-ji A$-'$re. I*'ina1 S_--a%$* nije *e%i (ri(i*ivao
do.0a'*A$ vrijedno*'Q 'o *$ %i-e *a0o *0jerni+e. A-i1 )'o @e %i'i aAo (a(a neAe od 'i& navoda i-i
,i'av S_--a%$* (onovno *vojo0 od-$Ao0 eS +a'&edra (ro.-a*i do.0o0Y S'ra& (red 'i0 (o,eo je
o%$zi0a'i d$&ove1 a (o.o'ovo Aad je (a(a na.ovije*'io *aziv *a%ora.
Dva dana (rije S_--a%$*a1 =. (ro*in+a ;:=#1 *(o0en$o je Pio (o (rvi ($' da i0a na0jer$
*azva'i o(@i *a%or. U naj*'roGoj 'ajno*'i za'raGio je naj(rije od !; A$rija-no. Aardina-a $ Ri0$
0i)-jenje o 'o0 (-an$. KaAo je ve@ina od.ovori-a (o'vrdno1 a *a0o *$ dvoji+a %i-a (ro'iv *aziva >
)e*'ori+a *$ izrazi-a rezerv$1 a-i ni*$ na,e-no (ro'$*-ovi-i > odredi (a(a Aon.re.a+ij$ Aardina-a
Aoja @e (ri(ravi'i *a%or L<. III ;:=BM. O%avije*'i (od o%avezo0 )$'nje i da-jnje %i*A$(e1 a onda
na.ovije*'io (ri-iAo0 ;:""5.odi)nji+e *0r'i Pe'ra i Pav-a L=8M (red vi)e od B"" oA$(-jeni& %i*A$(a
*voj (-an o *aziv$ *a%ora. !<. -i(nja ;:=:. o%jav-jena je %$-a o *aziv$Q *a%or *e i0ao o'vori'i $
Ri0$ :. (ro*in+a ;:=<.
Pi'anje deNini+ije ne(o.re)ivo*'i -e%dje-o je $ zraA$. Nje0a,Ai Aardina- Rei*a+& *(o0en$o
je '$ deNini+ij$ jo) $ (ro*in+$ ;:=#1 a o*a0 je %i*A$(a ;:=B. izrazi-o 0i)-jenje da je 're%a (ro.-a*i'i.
O ,injeni+i *e 0o.-o .ovori'iQ ni'Ao od Aa'o-iAa nije oz%i-jno *$0njao i0a -i (a(a Aao Pe'rov
na*-jedniA $ *-$G%i1 (re0a 3A !!17! (o*e%n$ v-a*' na$,avanja. Pi'a-o *e *a0o doA-e 'a v-a*' do*iGe1
da -i je zavi*na o *a%or$ i-i *e 0oGe vr)i'i nezavi*no od *a%ora i %i*A$(*Ao. Ao-e.ija1 i na Araj$1
Aoje *e naro,i'e (re'(o*'avAe 0oraj$ (rije deNini+ije o*'vari'iY
I 'ada je ri0*Ai i*$*ova,Ai ,a*o(i* H4ivi-'] 4a''o-i+aI $ *vo0 %roj$ od =. ve-ja,e ;:=<.
o%javio do(i* iz Fran+$*Ae $ Aoje0 *e 'raGi deNini+ija ne(o.re)ivo*'i na na,in Aoji je (ro0a)en i (o
*adrGaj$ i (o o%-iA$. U ze0-ji .a-iAaniz0a razvio *e naAon ve-iAe revo-$+ije naro,i'i odno*
vjerno*'i (re0a (a(in*'v$1 Aoji *$ nazva-i H$-'ra0on'aniz0o0I. Nje.ovi (o%orni+i %i-i *$ /.F.R.
de -a ?ennai* L;8:!>;:B#M i J. de ?ai*'re1 -aiA $ di(-o0a'*Aoj drGavnoj *-$G%i. Po*-ije
revo-$+ionarni& ne0ira i na(o-eon*Ao. razdo%-ja *-avi-i *$ oni (a(in*'vo Aao jedino $'o,i)'e reda i
0ora-a. Sa0o je (a(a *(o*o%an da ne*reFeno -j$d*Ao dr$)'vo (onovno $*(ravi > izjav-jivao je de
?ennai* > a *a0o A-er1 nezavi*an o drGavi i voFen ne(o.re)ivi0 (a(o01 neo*(orni0 .o*(odaro0
4rAve1 i0a (o're%an (re*'iG i *na.$ da (red 'iranijo0 (o-i'i,Ae v-a*'i *(a*i d$&ovn$ *-o%od$. Pri
'o0e je (i*+$ ne(o.re)ivo*' iz.-eda-a Aao neo(&odno (o're%na i raz$0-jiva (re'(o*'avAa (a(in*'va.
4rAva 0ora %i'i 0onar&ija > 'o je vo-ja oGja. Ono )'o je *$vereni'e' za *vje'ovne v-adare1 'o je
inNa-i%i-i'e' Lne(o.re)ivo*'M za (a(eQ inNa-i%i-i'e' je1 Ara'Ao re,eno1 *$vereni'e' $ Ara-jev*'v$ oGje0
$ 4rAvi.
TaAo je de -a ?ennai*1 Ge*'oAi 0onar&i*'1 (renio *voje (o-i'i,Ao *&va@anje *$vereni'e'a na
4rAv$ i (a(in*'vo. Pri 'o0 je 0eF$ *vije'o0 nai)ao na ve-iA odaziv. A-i on nije %io 'eo-o.1 a *-a%o*'i
nje.ovi& za0i*-i $*Aoro je (oAazao ve-iAi '6%in.en*Ai 'eo-o. Jo&ann Ada0 ?[&-er $ *vo0 dje-$
HJedin*'vo 4rAveI L;:!BM. Za ?[&-era je 4rAva o'aj*'vena Givo'na zajedni+a * Kri*'o01 Aoji je
njezina .-ava. Kao )'o *e .-ava ne *0ije odije-i'i od 'ije-a1 i*'o *e 'aAo ni (a(a1 Kri*'ov na0je*niA1
ne *0ije odije-i'i od 0i*'i,no. Kri*'ovo. Tije-a. Pa(a *'oji $ *'a-noj iz0jeni 0i*-i * or.aniz0o0
4rAve1 Aoji (red*'av-jaj$ %i*A$(i. IaAo je (a(a *redi)'e i .-ava *ve.a e(i*Ao(a'a1 i(aA je on i *a0
;=;
%i*A$(1 $(ravo Aao i *vaAi dr$.i od nji&. Pri0a' i (ri(adno*' Ao-e.ij$ *'oje $ odreFeno0
0eF$*o%no0 odno*$.
Naravno1 'e)Aa *e zada@a *a*'oja-a $ 'o0e da *e 'aj odno* 'o,nije odredi1 i njo0e @e *e %avi'i
naredna de*e'-je@a. Dvije *$ Arajno*'i *'aja-e jedna dr$.oj na*$(ro'.
U Fran+$*Aoj je $ (rvo0 red$ 3o$i* Ve$i--o' L;:;7>;:77M1 .-avni $redniA HUniver*aI1 iz
Aoje. je on $,inio -i*' *vje'*Ao. zna,enja1 razvijao $-'ra0on'an*Ae 0i*-i i %rin$o *e za nji&ovo
)irenje. Na o(a*no (re'jeran na,in1 $*0jeren na (ravi A$' (a(in*'va1 (ro)irio je (ri0a' i
ne(o.re)ivo*' na *va (odr$,ja *-$G%eno. i o*o%no. .ovorenja i dje-ovanja (a(e1 za*'$(aj$@i
0i)-jenje (ozi'ivne in*(ira+ije od D$&a Sve'o.a Aoji *va (a(ina dje-a (ra'i i vodi. Na ,e-$ ve-iAo.
%roja (ri*'a)a1 Ve$i--o' je 'raGio da *a%or nje.ove za0i*-i (ri&va'i i $,ini do.0o01 a za 'i0 je i)ao i
onaj ,-anaA $ ,a*o(i*$ H4ivi-'] 4a''o-i+aI.
U Nje0a,Aoj je jedna *A$(ina 'eo-o.a i $,enjaAa (ro0a'ra-a 'aj $-'ra0on'an*Ai razvoj $
Fran+$*Aoj * %ri.o0 i ne0iro0. Na ,e-$ 'e *A$(ine *'ajao je I.naz von D[--in.er L;8<<>;:<"M1
+rAveni &i*'ori,ar 0eF$narodno. .-a*a. Sve do oAo .odine ;:=". %io je on 0ed$ najod-$,niji0
(o%orni+i0a nje0a,Ao. Aa'o-i+iz0a $ javno0 Givo'$. Tada je (aA *ve vi)e *'ao o(o0inja-i i
$(ozorava'i $ v-a*'i'o0 'a%or$. Nje.ova Ari'iAa reaA+ionarni& (ri-iAa $ 4rAvenoj DrGavi i (o'($na
o*$da HS_--a%$*aI raz.-a*i-i *$ D[--in.era Aao H-i%era-no. Aa'o-iAaI. Z%o. 'o.a .a i ni*$ iz Ri0a
(ozva-i da *$dje-$je $ 'eo-o)Ai0 (redradnja0a za *a%or. Sad je on di.ao *voj .-a* *a *'ra*'veno0
o)'rino0 (ro'iv $-'ra0on'an*Ai& Nran+$*Ai& 'eGnji $ (i'anj$ ne(o.re)ivo*'i. Neo%i,no o)'ri0
rije,i0a na(ao je $ niz$ ,-anaAa $ HA--.e0eine Zei'$n.I LA$.*%$r.M (a(in$ ne(o.re)ivo*' (od
(*e$doni0o0 HJan$*I. Na*'ojao je da na o*novi (ovije*'i doAaGe da 'aAve ne(o.re)ivo*'i niAad
nije %i-oQ na(ro'iv1 0oGe *e doAaza'i da *$ (a(e ,e*'o %i-i $ za%-$di i $(ada-i $ Arivovjerje1 Aao )'o
'o na(o*e (oAaz$je *-$,aj (a(e /onorija I L=!B>=7:M. D[--in.er je o*(oravao (a(i %i-o AaAv$
ne(o.re)iv$ v-a*' na$,avanjaQ na(ao je )'ovi)e i nje.ov (ri0a' i +rAveni a$'ori'e'. Ti0e je .aFao
da-eAo iznad +i-ja.
U *r(nj$ ;:=<. (ojavio *e D[--in.erov ,-anaA $ o%-iA$ Anji.e (od na*-ovo0 HPa(a i *a%orIQ
(o'(i*an je HJan$*I. Po-e0i,ni 'on ,-anAa dje-ovao je *i-no razdraG-jivo. ?ed$ -i%era-i0a i
(ro'e*'an'i0a D[--in.erov na(adaj (ro'iv (a(in*'va > a 'aAvi0 *$ .a (o*v$da *0a'ra-i >
(od.rijavao je $ 'oj AonNe*iona-no na(e'oj a'0o*Neri 0rGnj$ na *ve Aa'o-iAe. U Aa'o-i,Ao0 'a%or$
,-anaA *$ raz-i,i'o (ri0i-i. Jedni *$ > ne'Ao vi)e1 a ne'Ao 0anje > (ri*'aja-i1 najvi)e za'o jer *$ i&
Ve$i--o'ova Arivovjerna (re'jerivanja (re*'ra)i-a. Dr$.i *$ o(e' *&va'i-i ,-anaA Aao izdaj$Q ve-iAi
A[-n*Ai 'eo-o. ?. J. S+&ee%en nazva Anji.$ (a0N-e'o0 (ro'iv (a(in*'va. Naj'eGe *$ (o*-jedi+e %i-e
$ javno*'i2 odjedno0 je *a%or (o*'ao (o-i'i,Ai do.aFaj. U 'ravnj$ ;:=<. raza*-ao je %avar*Ai
0ini*'ar (red*jedniA Anez /o&en-o&e *vi0 evro(*Ai0 v-ada0a %rzojavn$ oAr$Gni+$ $ Aojoj je
$(ozorio na (o-i'i,Ae (o*-jedi+e (ro.-a)enja (a(in*Ae ne(o.re)ivo*'i i (red-oGio zajedni,Ai na*'$(
drGave (ro'iv *a%ora. Po'&va' nije $*(io jer *e Pr$*Aa Li*0ar+AM i A$*'rija ni*$ &'je-e (ridr$Gi'i.
Kad *$ nje0a,Ai %i*A$(i Araje0 Ao-ovoza ;:=<. ($'ova-i na %i*A$(*A$ AonNeren+ij$ $ F$-d$1 $
(ro'e*'an'*Ao0 /e**en$ i& je narod do,eAao (o.rda0a i $zne0irivanje0. i-i *$ (ri*i-jeni da
(o(ra'ni0 (a*'ir*Ai0 (i*0o0 o%jave $0ir$j$@e izjave. KaAo je i ve@ina 0eF$ 'i0 %i*A$(i0a
*0a'ra-a deNini+ij$ ne(o.re)ivo*'i ne(riA-adno01 za0o-i-i *$ &i'no (a($ da z%o. o(@e na(e'o*'i
od$*'ane od ra*(rave o 'o0 (i'anj$ na *a%or$.
!. +ok sa$ora. $d$@i da *$ *e i $ En.-e*Aoj1 Fran+$*Aoj i $ dr$.i0 ze0-ja0a (ojavi-e i*'e
*$(ro'no*'i iz0eF$ oni& Aoji $z ne(o.re)ivo*' (ri*'aj$ i Aoji je za%a+$j$1 *Aine (a(a zai*'a (i'anje
ne(o.re)ivo*'i * dnevno. reda. A-i1 jedva je *a%or (o,eo rad L$ (ro*in+$ ;:=<M1 revni (o%orni+i
ne(o.re)ivo*'i i(aA $*(je)e. Nad%i*A$( ?a-ine*a1 De+&a0(*1 (red-oGi !B. (ro*in+a da *e (i'anje
ne(o.re)ivo*'i $vr*'i naAnadno $ dnevni red1 a $za nj (ri*'ade (ri-iAo0 *A$(-janja (o'(i*a #""
%i*A$(a. Neo%i,no Ge*'oAa reaA+ija o(ozi+ije1 Aoja je *A$(i-a ;7= (ro'$(o'(i*a1 nije *(rije,i-a da
(a(a (ri*'ane1 (o.o'ov$ Aad je HKon.re.a+ija za o+jen$ (rijed-o.aI da-a (ozi'ivno 0i)-jenje.
TaAo za(o,e <. *vi%nja ;:8". vije@anje Aon+i-a o (a(in*Aoj ne(o.re)ivo*'i. OdrGano je 78
*jedni+a .enera-ne Aon.re.a+ije1 iz.ovoreno je ;#" d$.a,Ai&1 Ge*'oAi& .ovora1 %i-o za
;=!
ne(o.re)ivo*'1 %i-o (ro'iv nje. Di*A$*ije *$ %iva-e *ve *'ra*'venije1 a Givo *$ i& (od%ada-i izvanaQ
na(o*e je D[--in.er1 *ada (od (*e$doni0o0 Hc$irin$*I1 (i*ao Ge*'oAe i *ve neo(ravdanije ,-anAe
(ro'iv ne(o.re)ivo*'i. Na *a%or$ *$ *e na(o*e %ori-i (ro'iv dono)enja deNini+ije %i*A$( Ro''en%$r.a1
/eNe-e1 $,eni (i*a+ *-avno. dje-a HPovije*' *a%oraI1 i FaAova,Ai %i*A$( S'ro**0a_er. A-i i Aardina-i
i dr$.i %i*A$(i *'aja-i *$ $ o(ozi+iji1 0eF$ nji0a ve@ina nje0a,Ai& na'(a*'ira. Ve@ina je (ri&va@a-a
,injeni+$ (a(in*Ae ne(o.re)ivo*'i Aao 'aAv$Q 0i*-i-i *$ *a0o da $ 'o0 'ren$'A$ ne %i %i-o (riA-adno
da *e ne(o.re)ivo*' (ro.-a*i do.0o0. Ra*(rave *$ *e vodi-e veo0a o'voreno i *-o%odno. To je %i-o
vr-o Aori*no1 jer *$ *e zai*'a ,$-i *vi doAazi i (ro'$doAazi1 ni)'a *e nije (re)$'je-o i-i za'aji-o )'o %i
0o.-o neAo (i'anje razja*ni'i. Da(a,e1 *'ra*'vena ve@ina o(ozi+ije1 Aoja je Aao )'o *0o ve@ reA-i1
i0a-a *jajne za*'$(niAe1 $rodi-a je *a0o 'i0e da *$ njezini (ri.ovori veo0a (aG-jivo (ro$,eni. Njoj
*e i0a za&va-i'i )'o je %e*0i*-eni %a-a*' Ve$i--o'ovo. (re'jerivanja $*Aoro od%a,en. Jez.ra Aoja je
(reo*'a-a %i-a je zai*'a %e*(rijeAorna i *i.$rna.
Pri-iAo0 (re'&odno. .-a*anja1 ;7. *r(nja ;:8"1 .-a*ao je #B; +rAveni o'a+ za deNini+ij$ o
ne(o.re)ivo*'i1 :: i& je .-a*a-o (ro'iv1 a =! .-a*a-a *$ $vje'no HzaI. ;:. *r(nja ;:8". %i-o je
zavr)eno .-a*anje. PoAaza-o *e da *$ (ro'ivni+i $ ve@ini .-a*a-i (ro'iv za'o )'o *$ *0a'ra-i *'var
neo(or'$no0. Nije i0 %i-o 'e)Ao da *ada na,e-no .-a*aj$ HzaI. S'av o*'a-i& jo) nije %io ja*an.
?eF$'i01 ni*$ Ge-je-i da *(rije,e deNini+ij$Q z%o. 'o.a je BB %i*A$(a o'($'ova-o $z (a(in$ dozvo-$
iz Ri0a (rije Aona,no. .-a*anja. TaAo je na *ve,anoj IV *a%or*Aoj *jedni+i (ri&va@ena Aon*'i'$+ija
Pastor *eternus1 Aoja je *adrGava-a na$A$ o (ri0a'$ i (a(in*Aoj ne(o.re)ivo*'i. B77 +rAvena o+a
.-a*a-a *$ za1 a *a0o dvoji+a (ro'iv. Ta Aon*'i'$+ija AaGe2 ;. (a(a vr)i Aao na*-jedniA Pe'rov1
na0je*niA Kri*'ov i vr&ovna .-ava 4rAve1 (o'($n$ redovn$ i ne(o*redn$ %i*A$(*A$ v-a*' nad *vo0
4rAvo0 i nad (ojedini0 %i*A$(ija0a L(ri0a'1 $niverza-ni e(i*Ao(a'M. Ta v-a*' *e odno*i jednaAo na
*'vari vjere i 0ora-a Aao i na di*+i(-in$ i +rAveno vod*'vo. Ti0e *e1 0eF$'i01 ne $A-anja redovna1
ne(o*redno od D$&a Sve'o.a $*'anov-jena 0je*na %i*A$(*Aa j$ri*diA+ija Aoj$ *vaAi (ojedini %i*A$(
i0a $ *vojoj %i*A$(iji. Ona je *a0o $A-o(-jena $ +je-in$ $niverza-ne 4rAve i njoj (odvr.n$'aQ z%o.
'o.a je *vaAi (ojedini %i*A$( d$Gan (a(i i*'in*A$ (o*-$)no*' Hne *a0o $ *'vari0a vjere i 0ora-a ve@
i $ na,in$ Givo'a i $(rav-janja 4rAvo0...I
!. AAo (a(a Aao *-$G%ena o*o%a LT eS +a'&edraM dono*i za *v$ 4rAv$ neA$ Aona,n$ od-$A$ o
vjeri i-i 0ora-$1 onda je 'a od-$Aa (o *e%i LeS *e*eM ne(o.re)iva i ne(ro0jen-jiva a da za 'o nije
(o're%na jo) i *$.-a*no*' 4rAve.
7. Ne(o*redno naAon deNini+ije 0orao *e *a%or (reAin$'i. Iz%io je nje0a,Ao>Nran+$*Ai ra'
L;<. *r(nja ;:8"M i (ri*i-io 0no.e +rAvene o,e da *e vra'e A$@i. !". r$jna ;:8". za$ze-i *$
Pije0on@ani Ri0 i *a%or *e nije 0o.ao na*'avi'i. TaAo *a%or nije 0o.ao ra*(rav-ja'i o dr$.i0
vaGni0 'o,Aa0a *&e0e HO 4rAviI. Nije na(o*e done*ena deNini+ija *a0e 4rAve ni'i 'o,nije odreFen
(o-oGaj e(i*Ao(a'a $ 4rAvi Aao +je-ini. Pri0a' je %io deNiniran1 a-i nje.ov odno* (re0a e(i*Ao(a'$
%io je 'eA na.ovije)'en1 a da nije 'o,nije o(i*an. Pri0a+ij*Ai vid (rev-adavao je nad Ao-e.ija-ni0. To
*e do.odi-o z%o. nenadano. (reAida. O*'a-o je neAo nezadovo-j*'vo.
i-o je i dr$.i& (i'anja Aoje je *a%or ra*(rav-jao i o%raFivao $ *voji0 Ao0i*ija0a. TaAo1 $
(rvo0 red$1 vaGna do.0a'*Aa Aon*'i'$+ija HO Aa'o-i,Aoj vjeriI1 Aoja je !#. 'ravnja (ri&va@ena i od
(a(e (o'vrFena. Od $A$(no B; *&e0e *a0o *$ dvije dovr)ene. No1 zna,enje (ri0a'a i
ne(o.re)ivo*'i %a+i-o je *ve o*'a-o $ *jen$. A-i1 i0a-o je i *voj e(i-o..
OB#
NAKON SAORA2 STAROKATO3I4IZA? I KU3TURKA?PF U NJE?ACKOJ
Sve'o je (ravo $ 4rAvi da *va'Ao 0oGe re@i )'o 0i*-i1 *ve do'-e doA o neAo0 vjer*Ao0
(i'anj$ nije (a-a Aona,na od-$Aa. Sa0o onda aAo nije,e) do.0$1 (ada) $ Nor0a-no Arivovjerje. I
za'o *$ 0no.i *e%i (o*'av-ja-i 'je*Ao%no (i'anje AaAav @e *'av1 *ada (o)'o je ne(o.re)ivo*'
deNinirana1 za$ze'i *a%or*Aa o(ozi+ija (re0a 'oj novoj do.0iY Si.$ran je znaA (ravo. Aa'o-i,Ao.
*'aja-i)'a (re0a vjeri ,injeni+a da je ,i'av e(i*Ao(a' %ez ijedne izni0Ae od0a& i-i naAnadno dao
;=7
*voj$ (rivo-$. Oni Aoji *$ (rije .-a*anja %i-i o'($'ova-i1 (odvr.o)e *e od-$+i vi)i& +rAveni& v-a*'iQ
ve@ina nji& ionaAo je %i-a (ro'iv deNini+ije jer *$ *0a'ra-i da nije o(or'$no1 'aAo na (ri0jer %i*A$(
?e-+&er* iz K[-na1 S+&er1 %i*A$( ?6n+&en5Frei*in.a1 i dr$.i. A-i %i-o je i dr$.o. 0i)-jenja. /eNe-e
iz Ro''en%$r.a i Ke''e-er iz ?ainzaQ nji& *$ dvoji+a1 na (ri0jer1 $ o*novi 0i*-i-i dr$A,ije. Ni jedno0
ni dr$.o0 nije %i-o -aAo da *e (odvr.n$. NaAon Ge*'oAe d$)evne %or%e o%javio je %i*A$( /eNe-e $
'ravnj$ ;:8;. deAre'e $ *vojoj dije+ezi. Od.ovaraj$@i javno D[--in.erovi0 (ri*'a)a0a1 Aoji *$ .a
z%o. 'o.a o%a*$-i .rdnja0a1 na(i*ao je ovaAo2 HNeAo-iAo *a0 *e 0je*e+i %orio *a0 *a *o%o0 doA
*a0 *0o.ao *na.e da *e (o0iri0 *a *a%or*Ai0 deAre'o0 i i*Areno *e i *-o%odno (odvr.ne0
najvi)e0 +rAveno0 a$'ori'e'$. Ono )'o *a0 ja*no (redviFao1 zai*'a *e do.odi-o2 'aj AoraA 0i je
nav$Aao 0no.e (ro.one a-i 0i je za'o vra'io $n$'ra)nji 0ir.I Ka'o-i,Ao na,e-o (o%ijedi-o je
(riva'n$ o+jen$.
;. To je ve@e razo,arenje doGivje-a o(ozi+ionar*Aa *A$(ina $ Nje0a,Aoj. Sve do Araja
0i*-i-i *$ oni da @e naAon *a%or*Ae deNini+ije zajedno * nje0a,Ai0 %i*A$(i0a $dari'i na *a%or*A$
od-$A$. ?no.i *$ za0i)-ja-i da @e *na.o0 *vo. $,enja,Ao. $.-eda naAnadno ,aA o%ori'i od-$A$ o
vjeri. TaAo *$ *'var $*0jerava-i (re0a ra*Ao-$. Ne 0oGe *e zanijeAa'i da *$ i oni1 i-i %are0 dio nji&1
(roGiv-java-i 'e)A$ $n$'ra)nj$ %or%$1 a neAi *$ *e i vra'i-i A jedin*'v$. Dr$.i o(e' o*'ado)e $
o(ozi+iji. Na *ve 'e do.aFaje (ada *jena 'e)Ae 'ra.iAe.
;#. Ao-ovoza (riredi-i *$ o(ozi+ionar*Ai Aa'o-i,Ai (roNe*ori $ onn$ (ro'e*'n$ 0aniNe*'a+ij$
$ K[ni.*Rin'er$1 na Aojoj *$ *e nad0e'a-i 'Ao @e Ge)@e na(a*'i va'iAan*A$ H*A$()'in$IQ 'vrdi-i *$
,aA da nije i0a-a zna,aj *-o%odno. *a%ora. !8. Ao-ovoza ;:8". odrGa-a *e $ )iri0 oAviri0a jo) jedna
0aniNe*'a+ija 'e vr*'e1 $ N6rn%er.$. SA$(-ja-i *$ (o'(i*e i (ri*'a)e. U Ko-n$ i ?6n+&en$ o*novani
*$ $ '$ *vr&$ 'aAozvani H+en'ra-ni Ao0i'e'iI. D[--in.er je iz%a+io -ozinA$ o H*'aroj Aa'o-i,Aoj
4rAviI Aoj$ je va'iAan*Ai *a%or iz0ijenio $ njenoj %i'i. I &'je-i *$ *e %ori'i za H*'aroAa'o-i,A$
4rAv$I. Pozvani od *voji& %i*A$(a da *e (odvr.n$ do.0i1 %rojni (roNe*ori 'eo-o)Ai& NaA$-'e'a $
onn$ i re*-a$$1 ?6n+&en$ i ra$n*%er.$ $*Ara'i)e (o*-$)no*' 'e *$ %i-i izo(@eni. U r$jn$ ;:8;.
odrGa-i *$ $ ?6n+&en$ (rvi HS'aro5Aa'o-i,Ai Aon.re*I. D[--in.er i& je *ada o(o0injao da ne
*$(ro'*'av-jaj$ o-'ar o-'ar$ i ne izazivaj$ +rAveni ra*Ao-. I(aA je o*novana HS'aroAa'o-i,Aa 4rAvaI.
D[--in.er joj i(aA nije niAad (ri*'$(io.
U -i(nj$ ;:87. iza%ran je (roNe*or 'eo-o.ije $ re*-a$$ ReinAen* za %i*A$(a nove zajedni+e.
Da %i o*i.$rao (ravo a(o*'o-*Ao na*-jed*'vo1 dao *e ReinAen* (o*ve'i'i od jan*eni*'i,Ao. %i*A$(a
/e_Aa0(a $ Deven'er$. Ti0e je ra*Ao- %io izvr)en. I*'ina1 vjerova-i *$ jo) da *e 're%a drGa'i
Aa'o-i,Ao. vjer*Ao. (o-o.a a za%a+i'i *a0o one (o*-jednje do.0e. No $*Aoro *$ (o,e-e HreNor0eI.
ReNor0irana je $*0ena i*(ovijed 'e (o*' i ne0r* L;:8#M1 $Ain$'a je nerazrje)ivo*' %raAa1 a jednaAo i
%ra,ne za(reAe 'e 0no.e *ve'Aovine L;:8BM. UAin$' je i *ve@eni,Ai +e-i%a' L;:8:M. TeGnja da *e
izjedna,e * dr$.i0 Ar)@an*Ai0 zajedni+a0a i o0o.$@e $jedinjenje * nji0a $rodi-o je 'i0e da *$
$Ain$'e jo) i neAe Aa'o-i,Ae $*'anove i $,enja. U 0eF$vre0en$ *e jo) raz0a&a-o ne(rija'e-j*'vo i
oja,a-a 0rGnja na Aa'o-i,A$ 4rAv$1 (o.o'ov$ z%o. 'o.a )'o *e ni*$ i*($ni-e *'aroAa'o-i,Ae nade da
@e ve-iA dio Aa'o-i,Ae 4rAve (riv$@i na *voj$ *'ran$. roj *'aroAa'o-iAa o*'ao je 0a-en. Na(ro'iv1
Aa'o-i,Ao i& je *'anovni)'vo $ *vaAo0 (o.-ed$ od%a+i-o. TaAo *$ Nron'e o,vr*-e1 i 'o1 na Ga-o*'1 *ve
do dana*.
!. Sa0o (ojedine v-ade .-eda-e *$ na *'aroAa'o-iAe do%ri0 oAo0. i*0ar+A je $ nji0a vidio
do%rodo)-e (o0a.a,e $ *vojoj %or%i (ro'iv nje0a,Ae Aa'o-i,Ae 4rAve1 %or%i Aoja @e $*Aoro (o,e'i.
S nji&ovo0 (o0o@i nadao *e i*0ar+A da @e o*'vari'i *voj *an o nje0a,Aoj na+iona-noj 4rAvi %ez
Ri0a. Po'(o0a.ao je za'o ra*Ao- Ao-iAo .od je 0o.ao1 a *'aroAa'o-i+i0a o%i-no dije-io drGavn$
(o'(or$.
&ulturkamp, i0a $ Nje0a,Aoj 0no.o*'r$Ao Aorijenje2 'rzavi+e iz0eF$ (ro'e*'an'*Ao5
(r$*Ai& 0a-onije0a+a1 Aoje je vodio i*0ar+A1 i $.-avno0 Aa'o-i,Ai& ve-iAonije0a+a $ o(@oj
drGavnoj (o-i'i+iQ ne(rija'e-j*'vo -i%era-a (ro'iv 4rAve1 na(o*e (o*-ije S_--a%$*a i Va'iAan*Ao.
*a%oraQ najzad1 i +rAvena o(ozi+ija *'aroAa'o-iAa $ Nje0a,Aoj1 Aoji *$ %or%$ (ro'iv Aa'o-i,Ae 4rAve
Givo (o'i+a-i z%o. *voji& in'ere*a. Novi Rei+&1 Aoji je i*0ar+A1 (o%ijediv)i Fran+$*A$1 $(ravo
;=#
(o,eo *'vara'i1 're%ao je %i'i )'o jedin*'veniji. Odra*'ao $ drGavno5+rAveni0 Aon+e(+ija0a1
i*0ar+A je 'o jedin*'vo 0o.ao za0i*-i'i *a0o na 'aj na,in da *e i Aa'o-i,Aa 4rAva1 *-i,no Aao i
evan.e-i,Aa drGavna 4rAva1 (o'($no i i*A-j$,ivo (odvr.ne drGavnoj vo-ji. Pri 'o0e 0$ je ono
v-a*'i'o Aa'o-i,Ao (red*'avni)'vo1 o-i,eno $ S'ran+i +en'r$50a1 Aoja *e ;:8". o%novi-a i $)-a $ novi
drGavni *a%or * ve-iAi0 %roje0 za*'$(niAa1 %i-a (ravi 'rn $ oA$.
TaAo je na (o'i+aj Pr$*Ae $ novo0 nje0a,Ao0 Rei+&$ $*Aoro iz%i-a o.or,ena %or%a1
nazvana HA$-'$rno0 %or%o0I >&ulturkamp,?1 (ro'iv Aa'o-i,Ae 4rAve. ;:8;. $Ain$' je Aa'o-i,Ai
odio $ (r$*Ao0 0ini*'ar*'v$ %o.o)'ov-ja. TaAozvani HKanze-(ara.ra(&I L;". KII ;:8;M o.rani,io je
*-o%odno (ro(ovijedanje. NaAon 'i& (ro(i*a *-ijedio je ZaAon o nadzor$ )Ao-a L;;. III ;:8!M1
DrGavni zaAon o i*$*ov+i0a L#. VII ;:8!M1 Aoji je i*$*ov+e i H*rodne redoveI Lrede0('ori*'eM
(ro.nao iz ,i'ave Nje0a,Ae1 i na Araj$ Svi%anj*Ai zaAoni L;:87M. Ovi (o*-jednji donije-i *$ drGavne
$($'e o o%razovanj$ i na0je)'enj$ *ve@eniAa 'e o $(o're%i (o*ve +rAvene di*+i(-in*Ae v-a*'i1 a
o-aA)a-i *$ i*'$( iz 4rAve. U oG$jA$ ;:8#. $veden je naj(rije $ Pr$*Aoj1 a za'i01 =. II ;:8B1 $
,i'avo0 Rei+&$ o%avezni +ivi-ni %raA. U *vi%nj$ ;:8#. izi)-i *$ novi HSvi%anj*Ai zaAoniI1 0eF$
nji0a i HZaAon o *'aroAa'o-i+i0aI1 Aoji je #. VII ;:8B. do($njen odred%o0 da *e i *'aroAa'o-i+i
i0aj$ (ravo *-$Gi'i Aa'o-i,Ai0 4rAva0a1 (a 0aAar i& %i-o *a*vi0 0a-o. U *vi%nj$ ;:8B. doAin$'i *$
*vi *a0o*'ani i *ve redovni,Ae $*'anove $ Pr$*Aoj1 a redovni+i iza.nani. Sa0o $z izri,i'$
0ini*'ar*A$ dozvo-$ 0o.-i *$ o*'a'i oni redovi Aoji *$ *e %avi-i nje.o0 %o-e*niAa. HZaAon o Ar$)noj
Ao)ariI L!!. IV ;:8BM o%$*'avio je *va Ninan+ij*Aa davanja (r$*Ae drGave 4rAvi. Da-jnja (-a@anja
$vje'ovana *$ (o'(i*o0 izjave da *e zaAoni done*eni $ 'oA$ HK$-'$rAa0(NaI (riznaj$ i o%drGavaj$.
KaAo *$ na 'aAv$ izjav$ (ri*'a-i *a0o *'aroAa'o-i,Ai HdrGavni *ve@eni+iI1 'o *$ oni (oA$(i-i *av
nova+. Pri'i*aA da *e *vi 'i zaAoni (rovode vr)en je * (o0o@$ drGavni& (o-i+ij*Ai& 0jera1 a
ne(oAorni *$ AaGnjavani nov,ani0 Aazna0a1 za'voro0 i-i iz.ono0 iz ze0-je. Ka'o-i,Ao
*'anovni)'vo1 A-er i e(i*Ao(a' od$(r-i *$ *e 'i0 (ri*i-ni0 0jera0a ,vr*'o i *-oGno. Kao i $ Pr$*Aoj1
%or%a je %je)nje-a i $ aden$1 /e**en5Dar0*'ad'$ i Sa*Aoj. CaA *e ni Aa'o-i,Aa avar*Aa nije
i*A-j$,i-a2 (od D[--in.erovi0 $j'e+aje0 o'A-oni-a je va'iAan*Ae od-$Ae i revno (o0a.a-a
*'aroAa'o-iAe. Nane*ena je .o-e0a )'e'a1 a-i v-ade i(aA ni*$ ni)'a (o*'i.-e. Na(ro'iv1 Aa'o-i,Ao *e
*'anovni)'vo *ve 'je)nje oA$(-ja-o. S'ranAa +en'r$0a o*voji-a je ;:8798#. <; 0je*'o $ drGavno0
*a%or$Q njezini .enija-ni vode %i-i *$ Dind'&or*' LP ;:<;M1 %ra@a Rei+&en*(er.er1 von ?a--in+Arod' i
dr$.i. Na Araj$ *e jo) i*0ar+A radovao )'o 0oGe (o($*'i'i i (ro0ijeni'i (o-i'iA$. ;::". (o,eo je
doAida'i zaAone iz razdo%-ja HK$-'$rAa0(NaI. Pa(a 3eon KIII L;:8:>;<"7M i)ao 0$ je (ri 'o0 na
r$A$.
O BB
PAPE NAKON I VATIKANSKOG SAORA
U ,$dnoj *$(ro'no*'i (re0a izvanj*Aoj ne0o@i (a(in*'va i (ro(a*'i 4rAvene DrGave *'ajao je
*'a-an (ora*' 0ora-no. $.-eda (a(in*'va $n$'ar i izvan 4rAve. DeNini+ija do.0i o (ri0a'$ i
ne(o.re)ivo*'i $ *'vari0a vjere i 0ora-a nije dje-ova-a )'e'no1 ve@ (rije %i *e reA-o (ozi'ivno na
odno* 4rAve (re0a narodi0a. Ne(rija'e-j*'va *$ iz%ija-a *a0o $ Nje0a,Aoj. U Fran+$*Aoj *e ni'Ao
nije o(irao1 a doA je ?a+ ?a&on %io (red*jedniA L;:87>;:8<M1 $Giva-a je Nran+$*Aa 4rAva 0ir. U
En.-e*Aoj1 Ir*Aoj1 e-.iji i A0eri+i do,eAa-i *$ %i*A$(e Aoji *$ *e vra@a-i *a *vi0 (o,a*'i0a.
Za v-adavine .eona NIII L;:8:>;<"7M (re*'iG (a(in*'va %ivao je *ve 'o ve@iQ 'aj *e (re*'iG
o.-edao $ *ve ve@e0 %roj$ di(-o0a'*Ai& (red*'avni)'ava Aod Sve'e *'o-i+e Li neAa'o-i,Ae ze0-je
i0a-e *$ di(-o0a'*Ae (red*'avniAe $ Ri0$M. Pri-iAo0 (a(ini& o*o%ni& j$%i-eja L;::71 ;:<71 ;<"72
B"5.odi)nji Aardina-*Ai i !B5.odi)nji (a(in*Ai j$%i-ejM jednod$)no *$ 3eona KIII *ve,ano
(ozdrav-ja-i *a *vi& *'rana. ;:<". (o*je'io je (a($ o*o%no $ Va'iAan$ nje0a,Ai +ar Di-&e-0 II.
Rez$-'a' nji&ova raz.ovora o 'e)Ai0 *o+ija-no5(o-i'i,Ai0 (ro%-e0i0a $ ind$*'rij*Ai0 drGava0a %i-a
je *-avna (a(ina *o+ija-na en+iA-iAa o radni,Ao0 (i'anj$ HRer$0 novar$0I L;:<;M. U 'oj en+iA-i+i
(o (rvi *e ($' razvija Aa'o-i,Ao rje)enje *o+ija-no. (i'anja1 a da *e ne o.rani,ava na Aari'a'ivne
;=B
0jere1 Aao )'o *e 'o do'ada radi-o.
3eon KIII je 'eGio za 'i0 da $ zao)'reni0 *o+ija-ni01 (o-i'i,Ai0 i A$-'$rni0 (i'anji0a
(reAine * reaA+ionarni0 *0jero0 *vo. (re'&odniAa. Nje.a je $ (rvo0 red$ zani0a-o (i'anje 4rAve
i drGave. U neAo-iAo en+iA-iAa razvijao je na$A$ o Ar)@an*Aoj drGavi L;::;1 ;::B1 ;:::1 ;:<"M1 Aoja
*e $.-avno0 o*-anja na To0$ AAvin*Ao.. U(ad-jivo je $ 'oj na$+i na.-a)avanje *a0o*'a-no*'i i
do*'ojan*'va drGaveQ (a(a je 'o (o*e%no i*'i+ao. U jednoj en+iA-i+i LAe'erni Pa'ri*M iznio je ve@
;:8<. zna,enje 'o0i*'i,Ae 'eo-o.ije i Ni-ozoNije i o%javio da je ona o*novi+a Ar)@an*Ae 'eo-o.ije.
Na(redni0 *e 3eon KIII (oAazao i $ (i'anji0a %i%-ij*Ae znano*'i Len+iA-iAa HProviden'i**i0$*
De$*I1 ;:<7M. Ve-iAe za*-$.e *'eAao je1 (ored 'o.a1 'i0e )'o je o'vorio Va'iAan*Ae ar&ive L;::;M
$,enja+i0a *vi& vjeroi*(ovije*'i i *voj (ovije*noj znano*'i. Jo) ;:8<. i0enovao je R6rz%$r)Ao.
&i*'ori,ara Jo*eNa /er.enr['&era L;:!#>;:<"M za (reNeA'a Ar&iva1 a $ i*'i 0a& .a i0enovao
Aardina-o0. Uz nje.a je dje-ovao i $,eni /enri DeniN-e O. P. L;::7>;<"BM Aao (odar&ivar. PreNeA'
Va'iAan*Ae $i$lioteke (o*'ao je jednaAo $,eni Franz E&r-e D. I. L;:<B>;<;#M1 od ;<!!. Aardina-
L$0ro ;<7#M. Va'iAan*Ai ar&iv i %i%-io'eAa od 'o. *$ vre0ena *redi)'a (ovije*no. i*'raGivanja
0eF$narodno. zna,ajaQ (o,ev)i od ;::=. (i*ao je ondje 3$dRi. von Pa*'or *voje *-avno1
0on$0en'a-no dje-o HPovije*' (a(a od *vr)e'Aa *rednje. vijeAaI L!! *ve*Aa1 (o*-jednja naA-ada
/erder ;<=;M.
3eonova o'voreno*'1 Aoja je (reAin$-a * $Ao,eni0 drGanje0 (a(e Pija IK (re0a drGava0a1
(oGe-a je na di(-o0a'*Ao0 (odr$,j$ zna,ajne $*(je&e. On je (o*'i.ao da *e oAon,a HK$-'$rAa0(NI
$ Nje0a,Aoj1 a ni)'a ne o*vje'-java nov (o-oGaj 'aAo ja*no Aao ,injeni+a daje ,aA i*0ar+A 0o-io
(a($ L;::BM da %i $ *(or$ oAo (o*jeda Aaro-in)Ai& o'oAa iz0eF$ Nje0a,Ae i (anjo-*Ae (o*redovao
i donio od-$A$. I $ e-.iji L;::BM i $ vi+ar*Aoj L;:::M (o)-o je 3eon$ za r$Ao0 $A-oni'i 'e)Ao@e
iz0eF$ drGave i 4rAve.
VaGna je oAo-no*' )'o 3eon KIII i (ored *ve *voje o%i-ne $,i'e-j*Ae dje-a'no*'i nije ni jedan
jedini ($' $(o'rije%io ne(o.re)iv$ od-$A$ eS +a'&edra $ *0i*-$ Va'iAan*Ao. *a%ora. Ti0e je o'$(io
o('$G%e i (ro.noze Aoje *$ na*'a-e $ vr'-o.$ %or%e iz0eF$ ;::=. i ;:8"Q do.0a'*Ae deNini+ije
dono*e *e *a0o $ izvanredni0 *redi)nji0 (i'anji0a vjere i 0ora-aQ na$Ae iz-oGene $ (a(in*Ai0
en+iA-iAa0a ne (ri*vajaj$ *e%i ne(o.re)iv$ vrijedno*'. Naredn$ ne(o.re)iv$ od-$A$ o vjeri o%javio
je i*'o0 (a(a Pio KII .odine ;<B".
Sa0o $ Fran+$*Aoj *$ *e +rAveno5(o-i'i,Ae (ri-iAe (onovno zao)'ri-e. Ondje *$ ;:8<. do)-i
na v-a*' re($%-iAan+i i od0a& za(o,e-i nov$ %or%$ (ro'iv 4rAve1 Aoja je iz0eF$ ;<"". i ;<"=.
do*e.-a vr&$na+. Ta je %or%a 'eGi-a za deAri*'ijaniza+ijo0 o%razovanja i od.oja i za (o'($no0
*eA$-ariza+ijo0 javno. Givo'a. 3ozinAa je %i-a2 odvajanje 4rAve od drGave. ZaAon o dr$)'vi0a iz
;<";. (ro.nao je *ve redovniAeQ iz$ze'aA *$ %i-e *a0o neAe Aon.re.a+ije za(o*-ene oAo nje.e
%o-e*niAa.
NaAon *0r'i 3eona KIII L;<"#M do)-o je do (reAida di(-o0a'*Ai& odno*a iz0eF$ Fran+$*Ae i
Va'iAana. 3eon je vr)io (ri'i*aA na jo) $vijeA $ve-iAe 0onar&i*'i,Ai i an'ire($%-iAan*Ai ra*(o-oGene
Nran+$*Ae Aa'o-iAe da %i *$raFiva-i * re($%-iAo0 Lra--ie0en'M1 a-i .a ni*$ (o*-$)a-i. Nje.ova
na*'ojanja *a0o *$ od.odi-a o'voren$ %or%$1 a ni*$ je 0o.-a *(rije,i'i.
Po*-jednji& .odina nje.ove v-adavine (ojavi-e *$ *e i Aod <"5.odi)nje. (a(e L;:;">;<"7M
neAe reaA+ionarne 'enden+ije1 a-i za nji& je vi)e Ariva nje.ova oAo-ina. TaAo je (a(a ;<"7.
i0enovao %i%-ij*A$ Ao0i*ij$ Aoja *e *a*'oja-a od neAo-iAo Aardina-a i odreFeno. %roja Aonz$-'ora1
*a zada@o0 Hda Aa'o-i,Ae e.ze.e'e *'ro.o nadzireI LR. A$%er'M. Sa*vi0 je (rirodno da je 3eono5va
*naGna1 a$'ori'a'ivna -i,no*' $na(reFiva-a i ri0*Ai +en'ra-iza0. Sve ,e)@e n$Gne in'erven+ije $
+rAveno5(o-i'i,Ai0 *(orovi0a (ojedini& ze0a-ja1 Aoji0 je (ri-iAa0a 3eon 0i0oi-azio %i*A$(e i
(reAo *voji& n$n+ija (re.ovarao * v-ada0a1 a jednaAo i %rojne in*'r$A+ije dije+ezan*Ai0 %i*A$(i0a1
ja,a-e *$ ri0*Ai +en'ra-iza0. Uve-iAe *e radi-o na &odo,a)@i0a vjerniAa iz *vi& ze0a-ja $ Ri0 >
(red$vje'e za 'o *'vorio je 0oderni (ro0e' > (a je i 'o do(rino*i-o o(@e0 (ri&va@anj$ Ri0a Aao
*redi)'a Ar)@an*Ao. *vije'a.
Pio N L;<"7>;<;#M %io je *a*vi0 dr$A,iji od 3eona2 ne(o-i'i,an1 d$%oAo (o%oGan i
;==
re-i.iozan zna,ajQ H(o*v$da je o*'av-jao doja0 *ve+aI. Zai*'a je i %io *ve'a+1 i ;<B#. (ro.-a)en je
*ve+e0. Nje.ova je -ozinAa .-a*i-a2 HIn*'a$rare o0nia in 4&ri*'oI Len+iA-iAa ;<"7M. On *e *av
$*redo'o,io na $n$'ra)njo+rAvene1 re-i.iozne (ro%-e0e1 (a je Aao d$)o%riGni,Ai (a(a1 jedan od
najve@i& reNor0a'ora1 *i-no 0no.o $,inio za 4rAv$. Nje.ova in'enzivna reNor0na dje-a'no*'
nadoveziva-a *e na Prvi va'iAan*Ai *a%or. rojne reNor0ne odred%e Aoje *e z%o. (reAida *a%ora
;:8". ni*$ vi)e 0o.-e o*'vari'i1 (onovno *$ $ze'e $ (o*ao i rea-izirane. e*Arajno %-a.o*-ov-jeno
dje-ova-i *$ nje.ovi deAre'i o (ri,e*'i L(o,ev)i od ;<"BM1 Aoji0a je (o'i+ao ,e*'o (ri,e)@ivanje i
ran$ (ri,e*' dje+eQ za'i0 nje.ove -i'$r.ij*Ae reNor0e .-ede %revijara1 0i*a-a i Aora-no. (jevanjaQ
nje.ova (a*'ir*Aa (i*0a da %i *e A-er o%novio $ a*Aezi i znano*'i. Zna,ajna je %i-a i nje.ova reNor0a
A$rije1 Aojo0 je ri0*A$ +rAven$ ad0ini*'ra+ij$ (re$redio i 0odernizirao1 a za'i0 i nje.ove
(redradnje za nov$ z%irA$ *ve$A$(no. +rAveno. (rava. ?a'erija- za *ve 'o $zi0ao je iz (redradnji
Va'iAan*Ao. *a%ora. Sve $ *ve0$1 Pio K je vr-o 0no.o $,inio za $n$'ra)nj$ iz.radnj$ 4rAve.
A-i1 i *ve+i *$ -j$di i i0aj$ *voje .rani+e. Nje.ov ne(oAo-e%-jiv na*'$( za ,i*'o@$ vjere i
(rava 4rAve i0ao je i na-i,je2 neA$ $*Ao*' i $Ao,eno*'1 Aoja *e na +rAveno5(o-i'i,Ao0 (odr$,j$
Ao%no odrazi-a. Pre*'iG Aoji je zado%io 3eon1 Pio je za Ara'Ao vrije0e (roi.rao. U*-ijed 'o.a
(o.or)ao *e (o-oGaj 4rAve $ 0no.i0 ze0-ja0a. U Fran+$*Aoj je *(or oAo (rava i0enovanja
%i*A$(a doveo do (reAida di(-o0a'*Ai& odno*a L;<"#M. 4rAvi ne(rija'e-j*Aa v-ada naredi-a je $
(ro*in+$ ;<"#. $ 'oA$ *voji& 0jera za odvajanje 4rAve od drGave da *e (o ,i'avoj ze0-ji o*n$j$
+rAvene zajedni+e Aoje @e $(rav-ja'i +rAveni0 i0$'Ao01 (o*'av-ja'i i (-a@a'i Hvjer*Ae *-$G%eniAeI.
Pio K je za%ranio Aa'o-i+i0a da *$dje-$j$ $ 'i0 $*'anova0a1 (a *$ 'i0 vjer*Ai0 zajedni+a0a $*Aoro
ov-ada-i neAa'o-i+i i ne(rija'e-ji 4rAve. ZaAon o (o'($no0 odvajanj$ 4rAve i drGave *'$(io je na
*na.$ ;. I ;<"=. 4rAveni i0$'aA o*'ao je %ez .o*(odara1 a $(rav$ je (re$ze-a drGava. Ka'o-i,Aa
4rAva $ Fran+$*Aoj (re'r(je-a je z%o. 'o.a ve-iAe )'e'e. Sa*vi0 je o*iro0a)i-a (a *$ je i*'i*n$-i iz
javno. Givo'aQ iz.$%i-a je vez$ * 0a*a0a Nran+$*Ao. naroda1 Aoje *$ %i-e re($%-iAan*Ai
ra*(o-oGene. Fran+$*Aa *e $*Aoro $ *i-noj 0jeri deAri*'ijanizira-a.
I * R$*ijo01 Nje0a,Ao0 i Sjedinjeni0 DrGava0a iz%i)e nove 'rzavi+e. ;<;". (reAin$'e *$
di(-o0a'*Ae veze *a (anjo-*Ao0Q * Por'$.a-o0 je do)-o ;<;;. do o'voreno. *(ora. Pio je %io
*'ro.o 0onar&i*'i,Ai ra*(o-oGen1 (a je1 $(ravo Aao i nje.ovi (re'&odni+i1 od%ijao de0oAra'*Ae ideje
i (ro0a)io vez$ * re($%-iAan*Ai0 *'r$janje0 *vo.a vre0ena.
U $n$'ra)nje0 Givo'$ 4rAve dove-a je o*$da 'zv. moderni1ma > deAre'o0 H3a0en'a%i-iI i
en+iA-iAo0 HPa*+endiI L;<"8M > do 'e)Ae Arize. Na*'a-a je z%o. 'o.a )'o *$ na(redno ra*(o-oGeni
Aa'o-i,Ai 'eo-ozi i $,enja+i oz%i-jno na*'oja-i da *e (ri%-iGe 0odernoj A$-'$ri i dije-o0 Aren$-i
Arivi0 ($'ovi0a. U A0eri+i je o%ra@eniA /e+Aer od-$,no 'raGio da Aa'o-i+i ja,e *$dje-$j$ $
A$-'$rno0 Givo'$ LT a0eriAaniza0M. U Fran+$*Aoj je e.ze.e'a 3oi*_ $*vojio H0odern$I %i%-ij*A$
Ari'iA$ -i%era-ne (ro'e*'an'*Ae 'eo-o.ije. -onde-1 3a%er'&onnijre i 3e Ro_ $.radi-i *$ Aon+e(+ije
0oderne evo-$+ioni*'i,Ae Ni-ozoNije $ Ar)@an*A$ na$A$ o vjeri i 0ora-$ i na 'aj na,in re-a'ivizira-i
do.0$. U I'a-iji i& je *-ijedio ?ino+&i1 a $ En.-e*Aoj $ (rvo0 red$ o%ra@eniA T_re--. Ne0a *$0nje1
%i-o je (o're%no da +rAveno $,i'e-j*'vo za$z0e *'av i o*$di za%-$de. Nije1 na Ga-o*'1 ,e*'o %a) -aAo
raz-iAova'i iz0eF$ i*(ravni& na*'$(a oni& Aoji *$ 'raGi-i da *e 4rAva ja,e o'vori 0oderno0
A$-'$rno0 Givo'$ i oni& Aoji *$ $ *voje0 (ri-a.oFivanj$ i)-i ve@ veo0a da-eAo L$ Nje0a,Aoj na
(ri0jer J. ?6--er1 J. S+&ni'zerM i-i *$ ,aA $(a-i $ Arivovjerje L3oi*_M. S'ro.o reaA+ionaran Ar$. oAo
Pija K $ *ve0$ je na*-$@ivao Arivovjerje. U*Aoro *e raz0a&ao (ravi (rav+a'i -ov +rAveni&
in'e.ra-i*'a na (rave i na 'o%oGnje 0oderni*'e. Da %i nadzirao $,i'e-je 'eo-o.ije1 (ro(i*ana je ;<;".
'zv. an'i0oderni*'i,Aa zaA-e'va1 Aoj$ *$ 0ora-i (o-a.a'i *vi *ve@eni+i zad$Geni za d$)o%riGni)'vo i-i
rad na )Ao-a0a. Ka*nije je 'o (ro0ijenjeno (a *$ je 0ora-i (o-a.a'i A-eri+i (rije (rije0a vi)i&
redova1 (roNe*ori 'eo-o.ije Aod na*'$(a *-$G%e1 G$(ni+i1 (re-a'i i vi)i do*'ojan*'veni+i (rije *vo.
Aanon*Ao. (re$zi0anja *-$G%e. U 'o0 *vo0 o%-iA$ vrijedi 'a zaA-e'va jo) i dana*. U (o,e'no
vrije0e izaziva-e *$ anoni0ne o('$G%e i *-ije(o %je*ni-o neo*novane *$0nje (ro'iv -j$di i*Areno
odani& 4rAvi L'aAo (ro'iv /er0anna S+&e--a1 A-%er'a E&r&arda i 0no.i& dr$.i&M. ?$,no i
de(ri0irano ra*(o-oGenje %i-o je (o*-jedi+a 'o. 'je*no.r$dno. drGanja $ Aa'o-i,Ao0 'a%or$.
;=8
enediA' KV *e ve@ (rvo0 *vojo0 en+iA-iAo0 L;. KI ;<;#M o%orio na 0a&ni'anje in'e.ra-i*'a1 Aoji
*vaAo.a (ro.-a)$j$ &ere'iAo0.
Pon'iNiAa' #enedikta N3 L;<;#>;<!!M za*jenjen je (rvi0 *vje'*Ai0 ra'o0. Pa(a je
ne$0orno1 i*Areno i o'voreno na*'ojao da *0anji 0rGnj$ 0eF$ narodi0a. ;. Ao-ovoza ;<;8. (redao
je zara@eni0 *i-a0a d$.o (ri(rav-jan$ 0irovn$ no'$Q nje.ov (oA$)aj (o*redovanja od%ijen je od
*'ranaAa z%o. neraz$0-jive za*-ije(-jeno*'i. Po*-ije ra'a or.anizirao je na)iroAo aA+ij$ (o0o@i1 Aoja
je na(o*e (o0o.-a (o%ijeFenoj Nje0a,Aoj. Na*'ojao je *vi0 *voji0 *na.a0a $%-aGi'i %ijed$ i
za+ije-i'i rane. Ne(re*'ano je o(o0injao da *e Evro(a ne *0ije ra*+ije(i'i $ (o%jedniAe i (o%ijeFene.
Nije odo%ravao Ver*aj*Ai LVer*ai--e*M 0irovni $.ovor. Na Ga-o*'1 nije .a ni'Ao *-$)ao. ?eF$'i01 %roj
di(-o0a'*Ai& (red*'avni)'ava Aod Va'iAana (ora*'ao je (o*-ije ra'a na !B1 0ed$ nji0a *$ i
(red*'avni)'va (ro'e*'an'*Ae /o-andije1 En.-e*Ae1 (a ,aA i Ja(ana. U $n$'ra)nje0 Givo'$ 4rAve
zna,ajno je (ro.-a)enje novo. +rAveno. zaAoniAa L;<;8M2 'o je 'zv. 4odeS i$ri* +a5noni+i1 Aoji je
*'$(io na *na.$ .odine ;<;:.
III razdo%-je2 ;<;:5;<=B.
Od I sv&etskog rata do dana6n&eg vre'ena
OAo ;" 0i-ij$na 0r'vi& i !" 0i-i$na ranjeni& > 'o je %i-a 'ra.i,na %i-an+a A-anja 0eF$
narodi0a. Po're* z%o. 'o.a i *a0 doGiv-jaj ra'a *'vori-i *$ $ (o*-ijera'no vrije0e nov$ d$&ovn$
*i'$a+ij$. S'are veze *$ od%a,ene1 're%a-o je (o,e'i iznova. I za 4rAv$ je 'o vrije0e razdo%-je
.o-e0o. (revra'a. S(oznane *$ (o.re)Ae (ro)-o*'i (a *e *'a-no 'raGi'i nove ($'ove. Pri 'o0 *$
(onovno o'Arivene zajedni,Ae o*novi+e Ar)@an*'vaQ -j$di *$ 4rAv$ (onovno i d$%oAo (roGiv-java-i.
Za(o,e-o je Hvrije0e 4rAveI.
OB=
HPOVRATAK IZ PROGONSTVAI I NOVI PO3ET
;. U Nje0a,Aoj je *vije' o%$zi0a-a *(oznaja da Aa'o-i,an*'vo 're%a (re$ze'i ve@$ zajedni,A$
od.ovorno*' $ *vje'*Aoj +ivi-iza+iji i na 'aj na,in nadoAnadi'i (rija)nj$ zao*'a-o*'. Ve@ od Araja ;<.
*'o-je@a 0$Gevi Aao )'o *$ Geor. von /er'-in.1 S+&e--1 E&r&ard i Cari ?$'&1 izdava,i H/o+&-andaI
Lod ;<"7M1 $Aaziva-i *$ ne(re*'ano na *'varn$ HinNeriorno*'I Aa'o-iAa $ A$-'$rno01 znan*'veno0 i
(o-i'i,Ao0 Givo'$ i (oziva-i Aa'o-i,Ai *vije' da *e (o*ve'i 0oderni0 zada@a0a. Kao i 0no.i dr$.i1 i
oni *$ 0no.o (re'r(je-i od (ro'$0oderni*'i,Ae (*i&oze (a(e Pija K. A-i *ad *$ ener.i,no 'raGi-i da
*e 'o oAon,a. Razvi-a *e ra*(rava Aojoj je Ni-ozoN Pe'ar D$*' dao -ozinA$2 HPovra'aA iz (ro.on*'vaI.
Pro0a'raj$@i (ro)-o*' $*'anovi-i *$ da je Aa'o-i+iza0 $ ;<. *'o-je@$1 $*(rAo* *vi0 *voji0
$*(je*i0a1 izn$'ra %io zaArG-jao. Kon+e(+ija drGavne 4rAve1 AonNe*iona-iza01 na+iona-iza0 i
-i%era-na dr*Ao*' vodi-i *$ (ro'iv nje.a *'a-an .eri-*Ai ra'1 Aoji *e (oAa'Aad1 ne0a *$0nje1 izrodio i $
%or%$ na Givo' i *0r'1 Aao na (ri0jer $ nje0a,Ao0 HK$-'$rAa0(N$I i 'a-ijan*Ao0 ri*or.i0en'$ i
nji&ovoj %or%i (ro'iv (a(in*'va i 4rAvene DrGave1 a 'aAo i $ Nran+$*Aoj %or%i (ro'iv 4rAve na
(rije-az$ *'o-je@a. Ti0e je Aa'o-i+iza0 (o'i*n$' $ *'a-n$ deNenziv$. Ka'o-i+i *$ *e %i-i (ov$A-i iz
javno. Givo'a. P$' $ .e'o zna,io je za nji& odvajanje od *vije'a1 a i 'o da *e 0oraj$ odre@i
zajedni,Ao. rada na o%-iAovanj$ znano*'i1 A$-'$re i (o-i'iAe. TaAo *$ Aa'o-i+i (ro0a)i-i $A-j$,ivanje
$ najzna,ajnije 'eAovine novo. vre0ena. Navedi0o dva (ri0jera2
Repu$likansko5demokratske 'eGnje ;<. *'o-je@a 0i0oi)-e *$ Aa'o-i,A$ 4rAv$. Pa(e *$
na,e-no o'A-anja-i *vaA$ de0oAra'*A$ 0i*ao. Po*-ije Nran+$*Ae revo-$+ije nji& je za&va@a-a Hjeza i
%ojazan (red de0oAra+ijo0I L?. ?eierM. U razdo%-j$ re*'a$ra+ije (a(e *$ *naGnije $,vr*'i-i Hvez$
iz0eF$ (rije*'o-ja i o-'araI. De -a ?ennai* i de ?ai*'re (ro.-a*i)e 0onar&ij$ jedini0 %o.odani0
o%-iAo0 v-adavine1 a z%o. Arivo *&va@eno. Aonzerva'iviz0a 'a je Aon+e(+ija (o*'a-a do.0o0 na
Aojoj *e 'e0e-ji $-'ra0on'an*Ai Aa'o-i+iza0. Pa(e *$ *e iz *vi& *i-a 'r$di-i da ovo jo) i (oja,aj$.
Fran+$*Ai Aa'o-i+i *$ *e (ro'ivi-i re($%-i+i i z%o. 'o.a *e Araje0 ;<. *'o-je@a raz0a&a-a $ 'oj ze0-ji
;=:
%or%a (ro'iv 4rAve. Taj *'av je $ Nje0a,Aoj jo) (o*-ije I *vje'*Ao. ra'a *(rije,io 0no.e Aa'o-iAe da
(ravi-no i de0oAra'*Ai *&va'e Dei0ar*A$ re($%-iA$.
Ni socijalno pitanje *a *vi0 nje.ovi0 o*o%i'o*'i0a nije 4rAva *(ozna-a dovo-jno rano. U
*voje0 naivno0 Aonzerva'iviz0$ Aa'o-i,Ai *o+ija-ni 'eore'i,ari (rve (o-ovine ;<. *'o-je@a vjerova-i
*$1 * jedne *'rane1 da *e (ro'iv Aa(i'a-i*'i,Ao. dr$)'veno. o%-iAa1 Aoji *e $(ravo $ 'o vrije0e *naGno
razvijao1 0oraj$ %ori'i $(ravo za'o jer je Aa(i'a-i*'i,AiQ (ored 'o.a1 drGa-i *$ da *e %ijedi
ind$*'rij*Ao. radni)'va 0oGe (o0o@i *a0o Aari'a'ivno0 aA+ijo0. TraGi-i *$ da *e (onovno $vede
*'aro+rAvena za%rana Aa0a'a1 da *e i*Aorijeni Aa(i'a-iza0 i da *e *vije' vra'i $ *'a-e)Ai (oredaA
*rednje. vijeAa. Jo) .odine ;:#:. G$(niA Di-&e-0 von Ke''e-er1 Aa*niji H*o+ija-ni %i*A$(I1
e0Na'i,Ai je navije*'io na Prvo0 Aa'o-i,Ao0 z%orovanj$ $ ?ainz$2 H$d$@no*' @e (oAaza'i da @e
Aa'o-i,Aa 4rAva i jedino ona Aona,no rije)i'i *o+ija-no (i'anjeQ drGava 0oGe (od$zi0a'i 0jere AaAve
.od Ge-i1 ona za 'o ne0a *na.e.I
Naravno1 (ro)-o je jo) ,e'rde*e' .odina do (o,e'Aa *o+ija-no. zaAonodav*'va drGave Lod
.odine ;::!. (a nada-jeMQ a-i i 4rAva je 're%a-a d$.o vre0ena1 i odvi)e d$.o1 da nade ja*n$
dr$)'veno(o-i'i,A$ Aon+e(+ij$ i da *(ozna AaAo je '$ rije, o *'r$A'$ra-no0 (ro%-e0$ Aoje0$ *e ne
0oGe (o0o@i *a0o -j$%av-j$ (re0a %-iGnje0$. U 'o vrije0e o*voji)e ?ara i En.e-* radni,Ae 0a*e1
Aoje je 4rAva *ve 'o ve@ina .$%i-a. So+ija-na en+iA-iAa 3eona KIII L;:<;M do)-a je (reAa*no. I
Aa'o-i,Ai radni,Ai (oAre' Aoji *e or.anizirao $ ?6n+&en$ L;:<!M1 er-in$ L;:<BM i $ ?[n+&en5
G-ad%a+&$ L;<"#M *(a*io je *a0o jedan dio 'i& radni,Ai& 0a*a. DoA je 4rAva o*'aja-a 'vrdoAorno
$n$'ar *voje .raFan*Ae *redine1 (ro-e'arija' je (ri&va'io a'ei*'i,Ai 0arA*iza0.
!. Zajedno *a *(oznajo0 v-a*'i'e od.ovorno*'i $ 4rAvi i drGavi razvija-o *e
$n$'ra)nje+rAveno *'r$janje Aoje je od-$,no odredi-o Aa'o-i,A$ d$&ovno*' (o*-ijera'no. vre0ena i
(oveza-o je * 4rAvo0. HRe-i.iozna (ojava ne(redvidivo. do*e.a za(o,e-a je2 4rAva *e (ro%$di-a $
d$)a0aI > 'aAo je ;<!!. na.ovije)'ao Ro0ano G$ardini1 i Aa*nije vrije0e je (oAaza-o da je i0ao
(ravo. Zajedni,Ai doGiv-jaj ra'no. dr$.ar*'va i idea-i $(ijeni $ o0-adin*Ao0 (oAre'$ o0o.$@i-i *$
da *e (onovno o'Arije 4rAva Aao zajedni+a. 3i'$r.ij*Ai (oAre' i HeA$0en*AoI *(oraz$0ijevanje
vjeroi*(ovije*'i i)-i *$ jedno * dr$.i0 ra0e $z ra0e. Nova +rAvena *vije*' za*niva-a *e na (ro0jeni
*-iAe 4rAve.
Ta nova slika 4rAve odvoji-a *e od (o'($no (ro'$reNor0a'or*Ai i j$ridi,Ai na.-a)ene
e--ar0inove deNini+ije1 Aoja je do'ad vrijedi-a1 deNini+ije (o Aojoj je 4rAva AonNe*iona-na zajedni+a
*(a*enja * (a(o0 na ,e-$. U0je*'o 'o.a (onovno *$ o'Ari-i da je 4rAva vje,no Givi Kri*' i narod
oGji. Pro'$individ$a-i*'i,Ai *'av od$)ev-javao *e (redodG%o01 +r(-jeno0 iz zajedni+e1 o Kri*'ovo0
0i*'i,no0 Tije-$ Aoje0$ *$ (ojedin+i *a0o $dovi i ni)'a vi)e. TeGnja za zajedni,Ao0 0o-i'vo0
dove-a je do novo. o'Ari@a -i'$r.ije $ Aojoj narod oGji *$dje-$je i *$od.ovorno *ve'A$je *-$G%$
oGj$.
;ovi litur!ijski pokret (o,eo je ;<"<. $ ?e+&e-n$. Na %e-.ij*Ao0 Ka'o-i,Ao0 dan$
(o*'av-jen je (o (rvi ($' za&'jev da 0i*ne 0o-i've %$d$ (ri*'$(a,ne ($A$. HII Na$drai' d^0o+ra'i*er
-a -i'$r.ieI L're%a de0oAra'izira'i -i'$r.ij$M > 'raGio je %enediA'ina+ eand$rinQ 'i0e je (oAazao
razvoj Aoji je $*Aoro (ri&va'io Nje0a,A$1 A$*'rij$ i dr$.e ze0-je. O(a'ija ?aria 3aa+& i *a0o*'an
K-o*'erne$%$r. LPio Par*+&M (o*'ado)e nje.ovi (o%orni+i. PoAre'$ *e na ,e-o *'avi-a Aa'o-i,Aa
o0-adina1 a d$&ovni voda 'o. (oAre'a1 Hc$i+A%ornaI1 Ro0ano G$ardini1 nje.ovao je d$& -i'$r.ije1
(o%$Fivao .a i da-je )irio. PoAre' je za&va'io ve@in$ 0-aFe. A-era. Kad je $ razdo%-j$
na+iona-*o+ija-i*'i,Ao. (ro.ona 4rAve %i-o za%ranjeno javno dje-ovanje1 nanovo je oGiv-jena *na.a
oA$(-janja +rAvene -i'$r.ije. U %ijedi dr$.o. *vje'*Ao. ra'a i (o*-ijera'ni& .odina zajedni,Ao
-i'$r.ij*Ao *ve'Aovanje *-$G%e oGje (r$Ga-o je 0no.i0 -j$di0a (odr)A$ i o*-ona+.
/ijerar&ija *e iz (o,e'Aa Ao-e%a-a1 a onda (oAre' (ri&va'i-a. Od en+iA-iAe H?_*'i+i 4or(ori*I
L;<#7M (reAo en+iA-iAe H?edia'or DeiI L;<#8M (a do -i'$r.ij*Ae Aon*'i'$+ije II va'iAan*Ao. *a%ora
od #. (ro*in+a ;<=7. *ve (ovez$je zajedni,Aa +r'a. 3i'$r.ij*Ai (oAre' Ge-i da %$de ne)'o vi)e1 a ne
*a0o o%nova -i'$r.ije1 Ge-i da %$de o%nova vjerniA` Aoja *e o*'var$je iz d$&a -i'$r.ije1 on Ge-i da
vjerni+i0a (r$Gi doGiv-jaj H(ro-aza D$&a Sve'o.a Aroz nje.ov$ 4rAv$I LPio KIIM. 3i'$r.ij*Ai (oAre'
;=<
je najja,i izvor *na.e za *$vre0en$ 4rAv$.
I (oAre' 0na 2ancta i Aa'o-i,Ai ekumeni1am i0aj$ *voje Aorijenje $ novo*'e,enoj *-i+i
4rAve. S (rev-adavanje0 (ro'$reNor0a'or*Ai& *'avova1 a zajedno *a *$*re'o0 Ar)@ana raz-i,i'i&
vjeroi*(ovije*'i1 *$*re'o0 Aoji je ra' *a *o%o0 donio1 (ro%$di-a *e i (o're%a da *e Ar)@ani
0eF$*o%no %o-je $(oznaj$ i %o-je *&va'e.
U neAa'o-i,Ao0 *vije'$ 'aj *$*re' je ve@ i0ao ,vr*' or.aniza+ij*Ai o%-iA. Un$'ar
HEA$0en*Ao. (oAre'aI (red-oGeno je na jednoj (ro'e*'an'*Aoj 0i*ij*Aoj AonNeren+iji $ Edin%$r.&$
L;<;"M da *e na neAoj o*novi+i o*'vari *$radnja $ 0i*ij*Ai0 (odr$,ji0a1 daA-e ondje .dje *e
*$(ro'no*'i iz0eF$ 0no.i& Ar)@an*Ai& *A$(ina naj%o-nije o*je@aj$. ZaA-j$,eno je da *e or.anizira
*$*re' *vi& Ar)@ana $ *vije'$ na Aoje0 @e *e raz.ovara'i o (i'anji0a zajedni,Ae vjere i +rAveno.
$*'roj*'va. SA$(ine odno*ni& (i'anja (re$ze-a *$ dva (oAre'aQ (rvi (oAre' *e (o*ve'io 'e0a'i+i
HFai'& and orderI LHVjera i (oredaAIM 'e je o%raFivao (i'anja na$Ae i +rAvene *'r$A'$re. Dr$.i
(oAre' H3iNe and RorAI LHEivo' i dje-oIM &'io je $ (rvi 0a& o*'vari'i *a0o (raA'i,ni *$*re' Ar)@ana i
nji&ov$ zajedni,A$ aA+ij$. Prve *vje'*Ae AonNeren+ije odrGa-i *$ ;<!8. $ 3a$*anni i ;<78. $
Edin%$r.&$. U U're+&'$ L;<7:M i A0*'erda0$ L;<#:M *jedini-a *$ *e o%a (oAre'a $ HSvje'*Ao vije@e
4rAavaI1 *a *jedi)'e0 $ Eenevi. U 3$nd$ *e ;<B!. (oAre' deNinirao Aao Hzajedni+a 4rAava Aoje
(riznaj$ Kri*'a za o.a i S(a*i'e-jaI. Na *vje'*Aoj AonNeren+iji $ NeR De-&ij$ L;<=;M dodao je
(oAre' jo) vjer$ $ Troj*'vo2 HEA$0en*Ao vije@e je %ra'*Ao $dr$Genje 4rAava Aoje (riznaj$
Go*(odina I*$*a Kri*'a Aao o.a i S(a*i'e-ja $ *0i*-$ Pi*0a1 (a *e 'r$de da zajedni,Ai izvr)e *voj
zajedni,Ai (oziv na ,a*' jedino. o.a1 O+a1 Sina i D$&a Sve'o.aI. U Vije@$ je dana* $jedinjeno
;<: Ar)@an*Ai& 4rAava.
Ka'o-i,Aa 4rAva nije ,-an Vije@a. Ri0 *e $ (rvo vrije0e vr-o od%ojno drGao (re0a
(ro'e*'an'*Ao0 eA$0en*Ao0 (oAre'$. Za0i*ao neAe 0eF$AonNe*iona-ne Hnad+rAveI Aoja %i *e
Aon*'i'$ira-a Aao H*vje'*Aa 4rAvaI (ro'$*-ovi-a je *$vi)e *naGno Aa'o-i,Ao0 vjer*Ao0 $,enj$ o
Hjednoj (ravoj1 Aa'o-i,Aoj i a(o*'o-*Aoj 4rAviI1 Aojoj je Pe'rov na*-jedniA jedina .-ava. Z%o. 'o.a
nije Aa'o-i,Aa 4rAva 0o.-a * dr$.i0 4rAva0a *je*'i za (re.ovara,Ai *'o- Aao ravna * ravni0aQ 'zv.
'eorij$ .rane Lran+&5>T&eor_M1 (o Aojoj *$ (ojedine 4rAve *a0o .rana jedno. 'e i*'o. de%-a1
Aa'o-i,Aa je 4rAva z%o. 'o.a1 -o.i,no1 od%ija-a2 *0a'ra-a je *e%e Aao jedino od o.a (o*'av-jeno
de%-o. Svi (oA$)aji da *e -j$di $ vjeri (onovo $jedine 0o.-i *$ *e z%o. 'o.a o*'vari'i *a0o 'aAo da
*e Hza%-$dje-iI (ozov$ i (o'aAn$ na (onovno %ez$vje'no (riA-j$,enje Ri0*Aoj Aa'o-i,Aoj 4rAvi.
Z%o. 'o.a jo) en+iA-iAa /$0ani .eneri* L;<B"M radije .ovori o Arivo0 Hireniz0$I L0ir i (onovno
*jedinjenje (o *vaA$ +ijen$M1 a ne *ajve'$je da jedni A dr$.i0a o'voreno (ri*'$(e.
U 0eF$vre0en$ *e i $ Aa'o-i,Aoj 4rAvi iz .odine $ .odin$ %$di-o *ve ve@e zani0anje za
dr$.$ Ar)@an*A$ %ra@$ i (onovno $jedinjenje. Novo raz$0ijevanje 3$'&erovi& reNor0a'or*Ai& 'eGnji
i d$%-ji& $zroAa ra*Ao-a iz0eF$ I*'oAa i Za(ada *'vori-o je o*novi+e za i*Arenije *$*re'e.
Naj(rije *$ (o,e-i raz.ovori * I*'o,no0 4rAvo0Q * 'o0 je 4rAvo0 Aa'o-i,Aa 4rAva vezana
*aAra0en'a-no1 a aAo *e i*A-j$,i (a(in*Ai (ri0a' i ne(o.re)ivo*' > i o(@o0 do.0a'*Ao0
o*novi+o0. O*novana *$ naro,i'a *redi)'a za nje.ovanje odno*a * I*'o,no0 4rAvo0 i 'o je
(ridono*i-o 0eF$*o%no0 (oznavanj$ i (o)'ivanj$. LOrijen'a-ni in*'i'$' ;<;8. i R$**i+$0 ;<!<. $
Ri0$Q *a0o*'an $nije A0a_54&eve'o.ne ;<!B. $ e-.iji1 I*'ina ;<!8M. Pa(e novo. vijeAa ,e*'o *$
(r$Ga-i r$A$ (o0irni+$ (re0a I*'oA$Q a-i 'eA dana*1 (o)'o *$ *e Ivan KIII a nada*ve Pavao VI
*vje*no odreA-i j$ridi,Ae *vije*'i1 Aoj$ je do'ad Ri0 i*'i+ao1 i (rizna-i (rija)nj$ Arivnj$1 nai)ao je
raz.ovor na (-odno '-o. S$*re' Pav-a VI * +ari.rad*Ai0 (a'rijar&o0 A'ena.oro0 $ Jer$za-e0$ L#>
=. *ije,nja ;<=#M nije %io *a0o .e*'a za javno*'. Priznanje Arivnje izre,eno na Go-.o'i i 0eF$*o%ni
za.r-jaj %i-i *$ $ i*'i 0a& i rea-i*'i,ni i *i0%o-i,ni i ($ni o%e@anja za %o-j$ %$d$@no*' $
novo*'e,eno0 jedin*'v$.
S (ro'e*'an'i0a *e (ri%-iGavanje odvija-o (onaj(rije Hraz.ovori0a (reAo (-o'aIQ za 'e
raz.ovore da-i *$ (o'i+aja (ojedin+i i 0anje *A$(ine. U Nje0a,Aoj *$ *$*re'i (o*'a-i Giv-ji $ vrije0e
Aad je na+iona-*o+ija-iza0 *ve vi)e $.roGavao 4rAve. Ti0 *$*re'i0a je ?aS Jo*eN ?e'z.er dao
,vr*' o%-iA $ %ra'*'v$ HUna San+'aI L;<7:M. ?e'z.er je o*novao HDr$)'vo Kri*'a Kra-jaI $
;8"
?ei'in.en$ Aao *redi)'$ (oAre'a. Sa0 ?e'z.er je $ i*'o vrije0e %io ne$0orni (o%orniA 0irovno.
(oAre'a1 (a je ;<##. *0aAn$'. U0ro je Aao 0$,eniA (od /i'-erovo0 diA'a'$ro01 (ro'iv Aoje *e
%e*Ao0(ro0i*no %orio.
Pa(in*Aa in*'r$A+ija od !". (ro*in+a ;<#<. (renije-a je na %i*A$(e od.ovorno*' za Aa'o-i,Ai
(oAre' Una *an+'a i 'i0e je (o (rvi ($' da-a (ozi'ivn$ +rAven$ (odr)A$ do'ad ne*-$G%eni0
dodiri0a. ;<B!. o*novana je $ (rvo vrije0e ne*-$G%ena HKa'o-i,Aa AonNeren+ija za eA$0en*Aa
(i'anjaI1 Aoj$ je Ivan KKIII (re'vorio ;<=". $ HSeAre'arija' za jedin*'vo Ar)@anaI. Sjedi)'e je
SeAre'arija'a $ Ri0$1 a nje.ovo vod*'vo (ovjereno je Aardina-$ ei LeaM. Vije*' o *azivanj$
Dr$.o. va'iAan*Ao. *a%ora da-a je eA$0en*Ao0 (oAre'$ ne*-$@en za0a&.
7. Vrije0e naAon (rvo. *vje'*Ao. ra'a $.-avno0 je (o*v$da (ozi'ivno *'i0$-ira-o 4rAv$. U
7rancuskoj *$ *e redovni+i 0o.-i vra'i'i $ *voje A$@e. 3ai,Ai zaAoni ni*$ *e vi)e (ri0jenjiva-i.
DrGava je (reda-a $(rav$ +rAvene i0ovine novoo*novani0 %i*A$(*Ai0 HDije+ezan*Ai0
dr$)'vi0aI. Sad *$ *e 0o.-e *a.radi'i %rojne nove +rAve a ze0-ja (oAri'i 0reGo0 Aa'o-i,Ai& )Ao-a.
I*'ina1 -i'$r.ij*Ai i %i%-ij*Ai (oAre' 'eA *e Aa*no raz0a&ao1 a-i je onda1 (o.o'ov$ o'Aad je $ Pariz$
o*novan H4en're de Pa*'ora-e -i5'$r.iW$eI L;<#7M1 razvio neo%i,n$ aA'ivno*'. NeAo vrije0e je
iz.-eda-o Aao da (re'jerani na+iona-iza0 Fran+$*Ae aA+ije LA+'i5on Nran+ai*eM dono*i *a *o%o0
o(a*no*'iQ z%o. 'o.a j$ je Pio KI ;<!=. $Ain$o. Ka'o-i,Aa aA+ija $ Fran+$*Aoj %i-a je na(o*e Giva i
dje-a'na (o,ev)i od ;<!8. ?no.o%rojni *'a-e)Ai i o0-adin*Ai *avezi radi-i *$ na 'o0e da *e
Nran+$*Aa *redina (rivede Ar)@an*'v$ L?i**ion de Fran+e1 *ve@eni+i radni+iM. Po*'i.n$'i *$ zna,ajni
$*(je*i. Po*-ije dr$.o. *vje'*Ao. ra'a Fran+$*Aa je i0a-a ve-iA$ Aa'o-i,A$ (o-i'i,A$ *'ranA$ i
Ar)@an*Ae *indiAa'e1 Aoji *$ $*Aoro o%$&va'i-i #"l or.anizirano. radni)'vaQ (ored 'o.a1 dana* *e
Fran+$*Aa *a *voji& 7B"" 0i*ionara na-azi $ vod*'v$ $ Aa'o-i,Ai0 0i*ija0a2 (o *vojoj in'enzivnoj
d$)o%riGni,Aoj dje-a'no*'i ona od-$,$je $ -i'$r.ij*Ao0 i %i%-ij*Ao0 (oAre'$1 a (o *voji0 'eo-ozi0a
daje *0jer $ Aa'o-i,Aoj 'eo-o.iji.
U Italiji je Ka'o-i,Aa aA+ija1 o*novana ;<!!. do%i-a i (od Na)i*'i,Ao0 v-adavino0 i $
(o*-ijera'no vrije0e jedin*'veno zna,enje. Rje)enje Hri0*Ao. (i'anjaI 3a'eran*Ai0 $.ovori0a i
AonAorda' iz .odine ;<!<. *'vori)e %o-je $vje'e1 Aoji *$ *e $*Aoro (ovo-jno odrazi-i na *ve$A$(an
+rAveni Givo'. U 4n!leskoj je %roj Aa'o-iAa iz .odine $ .odin$ ra*'ao. Sve@eni,Ai je (o0-adaA %io i
jo) je dana* neo%i,no do%ar. Od-i,no iz.raFeno Aa'o-i,Ao )Ao-*'vo i $.-edna Aa'o-i,Aa )'a0(a daj$
en.-e*Ao0 Aa'o-i+iz0$ i*'aAn$'o 0je*'o. TeA je -ai,Ai a(o*'o-a' *-a%o razvijen. 3i'$r.ij*Aa o%nova
na-azi *e 'eA $ (o,e+i0a. U 2jedinjenim rDavama *merike1 .dje je DeA-ara+ija o nezavi*no*'i
L;88=M zaja0,i-a *-o%od$ vjere1 (ora*'ao je $ ;<. *'o-je@$ $ve-iAe %roj Aa'o-iAa1 a 'aj (ora*' *e
na*'av-ja i dana*. OAo (e'ine *ve$A$(no. ($,an*'va dana* je Aa'o-i,Ao. PoGr'vovno*' i aA'ivno*'
a0eri,Ai& Aa'o-iAa i*Aaza-a *e na(o*e $ razvoj$ )iroAo or.anizirano. Aa'o-i,Ao. o*novno. i vi)e.
)Ao-*'va. CaA !7 Aa'o-i,Aa *ve$,i-i)'a o*novana *$ $ A0eri+i1 a 'ro)Aove za nji& *no*e *a0i vjerni+i
%ez iAaAvi& drGavni& *$%ven+ija. S-o%oda $dr$Givanja Aori*'i redovi0a. Po*-ije dr$.o. *vje'*Ao.
ra'a zna,ajno *e razvi-a i dje-a'no*' a0eri,Ai& 0i*onara.
Ve@ je ;<. *'o-je@e donije-o nov (ro+va' Aa'o-i,Ae misije. NaAon *-o0a (or'$.a-*Ao. i
)(anjo-*Ao. Ao-onija-no. .o*(od*'va1 Aoje je *vojo0 0i*ijo0 (od drGavni0 vod*'vo0 $ ;:.
*'o-je@$ dje-ova-o Aao Ao,ni+a1 (re$ze-a je Aona,no vr&ovno vod*'vo *vje'*Ai& 0i*ija ri0*Aa
Aon.re.a+ija De (ro(a.anda Nide. O*novana je ;=!!. U'e0e-jeni *$ %rojni novi redovi i 0i*ija0a
o%$&va@ena nova (odr$,ja. Naj*naGnija 0i*ij*Aa dje-a'no*' odvija-a *e $ ANri+i1 Indiji1 Kini i na
o'o+i0a J$Gno. 0ora. Po*-ije (rvo. *vje'*Ao. ra'a naro,i'a *e %ri.a (o*ve@iva-a iz.radnji i
$,vr)@enj$ do0a@i& 4rAava. ;<!=. (o*ve@eni *$ (rvi $roFeni,Ai %i*A$(i.
OB8
PONTIFIKATI PIJA KI I PIJA KII
O%a Pija1 i Pio KI i Pio KII1 i0aj$ 0no.o zajedni,Ai& +r'a1 (re0da *e (o *vo0 (odrije'-$1
o%razovanj$ i zna,aj$ jedan od dr$.o. %i'no raz-iA$j$. Kon'in$i'e' o%aj$ (on'iNiAa'a zaja0,i-a je
;8;
ve@ oAo-no*' )'o je Pio KII vodio od .odine ;<7"1 Aao drGavni 'ajniA1 (o-i'iA$ *vo. (red)a*niAa.
Prije no )'o @e (o*'a'i (a(a1 Pio NI L;<!!>;<7<M %io je 'i& $,enjaA i *-avan a-(ini*'Q 'a
neo%i,na Ao0%ina+ija izraGava na neAi na,in i nje.ov AaraA'er. S jedne *'rane %io je 'rijezan1
in'e-i.en'an1 'e0e-ji'1 a na dr$.oj ($n 'e0(era0en'a1 *i.$ran $ ono )'o Ge-i1 *naGan i izdrG-jiv. Sve
'e zna,ajAe %i-e *$ (ovezane ,vr*'o0 vjero0 $ o.a i *0ioni0 o('i0iz0o0. TaAo *e on javio
*vije'$ Aao ,ovjeA Aoji @e $ z%rA$ $ Aoj$ je 'aj *vije' $(ao $nije'i 0ir i (o-e'.
A+&i--e Ra''i roFen je .odine ;:B8. $ Dezij$ LDe*ioM Aod ?i-anaQ ;:8<. (o*'ao je *ve@eniA.
Svoj Givo'1 naAon Ara'Ao. na*'avni,Ao. dje-ovanja1 (roveo je $ %i%-io'eAa0a1 naj(rije Aao
%i%-io'eAar 0i-an*Ae A0%rozijane1 a za'i01 od ;<;#1 Aao (reNeA' Va'iAan*Ae %i%-io'eAe $ Ri0$. U
*-o%odno vrije0e (od$zi0ao je iz-e'e na %re.oveQ nje.ov $*(on na D$No$rov vr&$na+ $ *A$(ini
?on'e Ro*a L;::<M na)ao je *voj AnjiGevni izraGaj $ Ra''ije5v$ dje-$ HS+ri''i a-(ini*'i+iI i (ro*-avio
(i*+a. Kra'Ao je vrije0e %io $ di(-o0a+iji1 i 'o Aao n$n+ij $ Po-j*Aoj1 .dje nije i0ao %a) 0no.o
$*(je&a L;<;:>;<!"M. Godine ;<!;. (o*'ao je 0i-an*Ai nad%i*A$( i Aardina-1 a ve@ naredne .odine
(a(a.
Pro.ra0 *voje v-adavine na.ovije*'io je $ en+iA-i+i HU%i ar+anoI ;<!!2 PaS 4&ri*'i in re.no
4&ri*'iZ Ne$0orno je (ro(ovijedao 0i*ao o Kri*'ov$ Ara-jev*'v$. ;<!B. $veo je %-a.dan Kri*'a
Kra-ja L(o*-jednja nedje-ja $ -i*'o(ad$MQ ;<!B. iSZ<77. *-avio je Sve'$ .odin$ (od -ozinAo02 HKri*'
0ora v-ada'iI L- Kor ;B1!BM. NeAi0a *e ,ini-o anaAroniz0o0 'o i*'i+anje Ara-jev*Ae Aon+e(+ije $
vrije0e Aad *$ 0onar&ije redo0 (ro(ada-e. A-i1 $ oGje0 Ara-jev*'v$ 0ora *e 0jeri'i dr$.i0
0jeri-i0a no na ovo0 *vije'$. 4r(e@i iz o%jave1 Pio KI $ *voji0 ve-iAi0 doA'rina-ni0 en+iA-iAa0a
za$zi0ao je *'av (re0a .or$@i0 (ro%-e0i0a vre0enaQ 'aAo je $ *vojoj en+iA-i+i HDivini i--i$*
?a.i*'riI L;<!<M o%radio Ar)@an*Ai od.oj1 $ H4a*'i +onn$%iiI L;<7"M Ar)@an*Ai %raA1 $
Hc$adra.e*i0o annoI L;<7;M Ar)@an*Ai dr$)'veni (oredaA1 a $ HAd +a'&o-i+i *a+erdo'iiI L;<7BM
*ve@eni)'vo $ 4rAvi. Naro,i'o *e %riGno %avio Ka'o-i,Ao0 aA+ijo01 Aojoj je ;<!B. dao ,vr*' o%-iA.
Za0i*ao o H*$radnji i *$dje-ovanj$ -aiAa $ &ijerar&ij*Ao0 a(o*'o-a'$ 4rAveI > AaAo je Pio KI
Nor0$-irao (red nje0a,Ao0 Aa'o-i,Ao0 o0-adino0 $ -i*'o(ad$ ;<77. $ Ri0$ > %i-a je Hjedna od
0i*-i vodi-ja nje.ova (on'iNiAa'aI LPa+e--iM. Pio KI dao je 'i0e (o'i+aj da *e o (o-oGaj$ i zada@a0a
-aiAa $ 4rAvi (onovo raz0i*-i1 (a 'o )'o dana* o(e' ra*(o-aGe0o H'eo-o.ijo0 -aiAa'aI LJ. 4on.arM i
)'o *e Dr$.i va'iAan*Ai *a%or o'vorio -ai+i0a1 za&va-j$je0o nje.ovoj (o%$di. Za$*'av-jen je
*'o.odi)nji (ro+e* Aoji je jo) od *rednje. vijeAa vodio $ *ve ja,$ A-eriAa-iza+ij$ 4rAve1 a na
*$od.ovorno*' -aiAa $ 4rAvi (o,e-o *e .-eda'i novi0 o,i0a > Aao )'o je 'o neAad %i-o $ Ar)@an*Aoj
(ra+rAvi.
Da-eAovidno*'i i dje-a'noj *nazi Pija KI za&va-j$je i 0i*ij*Ai rad *voj *naGan (o-e' i nov
*0jer1 Aoji je 'eGio za o*a0o*'a-jenje0 do0a@i& 4rAava. Piova +rAvena (o-i'iAa od-iAova-a *e
'rijezni0 (o.-edo0 na *'varno*'i Givo'a. Kao )'o *e (-aninar o*i.$rava *voji0 (enja,Ai0 A$Aa0a1
'aAo je i on na*'ojao da (o0o@$ AonAorda'a i $.ovora *'vori ,vr*'e o*novi+e. Najve@a za*-$.a Pija
KI je*' rje)enje *'aro. *(ora * 'a-ijan*Ao0 v-ado0. ;;. ve-ja,e ;<!<. zaA-j$,io je 3a'eran*Ae
$.ovore1 Aoji *$ (a($ o*-o%odi-i nje.ova do%rovo-jno. zaro%-jeni)'va i $*(o*'avi-i nje.ov ($ni
*$vereni'e' nad 0a-o0 Va'iAan*Ao0 DrGavo0. Novo razdo%-je AonAorda'a (o,e-o je (od nje.ovo0
v-adavino02 ;<!!. AonAorda' * 3e'onijo01 ;<!#. * avar*Ao01 ;<!B. * Po-j*Ao01 ;<!8. *
R$0$nj*Ao0 i 3i'vo01 ;<!<>;<7;. * I'a-ijo01 ;<!<. * Pr$*Ao01 ;<7!. * adeno01 ;<7797#. *
A$*'rijo0 i na Araj$ i*'e .odine ;<77. * nje0a,Ai0 Rajno0.
Vr-o *(orni AonAorda' * nje0a,Ai0 Rei+&o0 zaA-j$,en !". VII ;<771 i0a *a*vi0 dr$A,iji
vid Aad *e (ro0a'ra * o(@e. +rAveno. *'aja-i)'a1 a ne .-eda *e na nj izo-irano1 Aao )'o 'o ve@ino0
rade. ZaA-j$,en je $ oAvir$ (roA$)ane i o%i-no (ri0jenjivane $.ovorne (o-i'iAe Va'iAana. Kad je
/i'-er (re$zeo v-a*' i (ravno izjedna,io nje0a,Ae (oArajine $ *vo0 jedin*'veno0 Rei+&$1 iz.$%i-i
*$1 (raA'i,no1 vrijedno*' AonAorda'i * avar*Ao01 Pr$*Ao0 i adeno0. K$rija *e na)-a (red
di-e0o0 i-i da ve@ (o*'oje@e AonAorda'e na($*'i i-i da (ri&va'i /i'-erov$ (on$d$ i *A-o(i AonAorda'
* Rei+&o0. 'o *e 0o.-o ,ini'i raz$0niji0 no (ri&va'i'i ovo (o*-jednje. Pio je KII Aa*nije L;<. VII
;<#8M nazvao AonAorda' * Rei+&o0 H(oA$)aje0 da *e *(a*e AonAorda'i * nje0a,Ai0 (oArajina0a i
;8!
da *e (ri 'o0 (ro)ire i (ro*'oro0 i *adrGaje0 $ (o'($no ne(ozna'$ %$d$@no*'I. U 'o vrije0e jo)
ni'Ao nije znao AaAo je (od0$A-a1 -aG-jiva i nei*'ini'a $ *'vari nje0a,Aa (o-i'iAa. Va'iAan joj i(aA
nije *-ije(o za)ao na -ije(aA. a) za'o )'o je Ari'i,Ai .-edao na div-je. i neo%$zdano. ,ovjeAa1 /i'-e5
ra1 (o0i)-jao je da %i .a 0o.ao na'jera'i na $0jereno*' 'i0e )'o @e .a veza'i za Nor0a-no (ravo.
Nije -i 0$ 'o %a) neAaAo $ 'o vrije0e (o)-o za r$Ao0 * ?$**o-inije0Y Zai*'a1 3a'eran*Ai $.ovori i
AonAorda' * I'a-ijo0 $ ve-iAoj *$ 0jeri $A-oni-i 'e)Ao@e iz0eF$ drGave i 4rAve i da-i 0o.$@no*' da
*e o*'vare (odno)-jivi odno*i. Jo) *$ vrijedi-i i 0eF$narodno (ravo i (ravi-a (ri*'ojno*'i1 (o Aoji0a
*e $.ovori 0oraj$ (o)'iva'i L(a+'a *$n' *ervandaMQ nje0a,Aa (rijevara jo) nije %i-a o,i'a1 Aao )'o @e
'o (o*'a'i Aa*nije. Ko-iAo je .od 'a i*'ina *ra0na %a) za na* Nije0+e1 0ora0o (rizna'i da $(ravo 0i
ne0a0o (ravo Ari'izira'i Va'iAan z%o. nje.ove (o-i'iAe AonAorda'a. Kad je Pio Aa*nije *aznao za '$
(rijevar$1 %i-a je 'o za nj jedna od naj.or,i& *(oznaja. Ona *e izrazi-a $ %rojni0 no'a0a $($@eni0a
v-adi Rei+&a i $ Ge*'oAoj rje,i'o*'i nje.ove en+iA-iAe HTe)Ao0 %ri.o0I L#. III ;<78M.
Za vrije0e (on'iNiAa'a Pija KI %i-o je 'e)Ao@a za 4rAv$ (o *ve0$ *vije'$. i-o je i 0no.o
0$,eniAa (o*v$da2 $ R$*iji1 $ ?eA*iA$1 $ (anjo-*Aoj L.raFan*Ai ra' ;<7=M i $ Nje0a,Aoj. Pa(a je
z%o. 'o.a 'e)Ao 'r(io. G-avni0 ne(rija'e-je0 Ar)@an*'va *0a'rao je a'ei*'i,Ai Ao0$niza0 Len+iA-iAa
HDivini Rede0('ori*I od ;<. III ;<78M. U 'o *e vrije0e jo) nije 0o.-o raza%ra'i AaAo .-ede *voje
z-o@e na+iona-*o+ija-iza0 ni)'a ne zao*'aje za *'a-jini*'i,Ai0 Ao0$niz0o0Q da %i *e 'o *(ozna-o1
0ora-a *$ *e *'e@i ona i*A$*'va Aoja *$ *'e,ena naredni& .odina i doGivje'i ne(oj0-jive oAr$'no*'i i
zvjer*'va na+iona-*o+ija-i*'i,Ao. reGi0a. Pio KI $0ro je $o,i II *vje'*Ao. ra'a1 ;". ve-ja,e ;<7<.
?oGe0o .a *a*vi0 0irno $%roji'i 0ed$ naj%o-je i naj*(o*o%nije (a(e novije. vre0ena.
Pio KII L;<7<>B:M %io je jedno.-a*no iza%ran ve@ $ dr$.o0 iz%orno0 Ar$.$Q Aardina-i *$
.a %ira-i za na*-jedniAa jer je iz.-eda-o da ni'Ao o*i0 nje.a nije *(o*o%an (rove*'i Pe'rov %rodi@
Aroz $Ga*no vrije0e %ijede i 'je*Ao%e. Nje.ov *$ iz%or *vi odo%rava-i.
4u!enio Pacelli roFen je ;:8=. Aao *in *'arori0*Ae o%i'e-ji (ravniAa1 Aoja je ve@
(oAo-jenji0a radi-a $ *-$G%i A$rije. Nje.ov %ra' %io je (a(in*Ai (ravni *avje'niA (a je i0ao od-$,an
$dio na izrad%i 3a'eran*Ai& $.ovora L;<!=>;<!<M. Sa0 E$.enio %io je $ di(-o0a'*Ao5(ravni,Aoj
*-$G%i A$rije o'Aad je zareFen L;:<<MQ Aao n$n+ij $ avar*Aoj L;<;8>;<!"M1 a i*'ovre0eno i Aod
v-ade Rei+&a $ er-in$ L;<!">;<7"M1 nije *A$(io *a0o i*A$*'ava i $*(je&a LAonAorda'i *
avar*Ao0 i Pr$*Ao0M ve@ je i naro,i'o zavo-io Nje0a,A$. Kao Aardina-5drGavni *eAre'ar odreFivao
je za v-ade Pija KI1 od ;<7". nada-je1 (o-i'i,Ai *0jer A$rije1 'aAo i (re0a /i'-erov$ Rei+&$.
H?ir je dje-o (ravdeI > %i-o je .e*-o )'o .aje Pio KII $zeo za *voj$ v-adavin$. O'0jena1
(-e0eni'a1 a jednaAo i 0$dra1 d$%oAo re-i.iozna i (o%oGna zna,aja1 on je $ i*'i 0a& %io i 'rijezan i
rea-an (o-i'i,ar1 naviAao da ra,$na *a *'varni0 0o.$@no*'i0a i da ni)'a -aAo$0no ne *'av-ja na
Ao+A$ (rije no )'o *ve (o*-jedi+e zre-o o+ijeni i (ro0i*-i. ?oGda *e $(ravo (o 'o0e najvi)e
raz-iAovao od *vo.a (red)a*niAa1 a (o.o'ov$ od *vo.a na*-jedniAa1 jer *$ rea.ira-i *(on'ano i z%o.
'o.a ,e*'o %i-i *0ioniji. Nje.ova (o-i'iAa %i-a je ja*no i *vje*no $*0jerena (re0a +i-j$1 a or$Gje *$
0$ %i-i Gi-avi (re.ovori. To )'o je 'a (o-i'iAa zaAaza-a $ *$*re'$ * (o'($no -aG-jivo0 i (aAo*no0
nje0a,Ao0 na*i-no0 di(-o0a+ijo0 nije %io on Ariv. KaAo je (a(a 0o.ao dr$A,ije radi'i Aad $
r$Aa0a ne0a niAaAve *'varne 0o@i Aao )'o je i0aj$ ve-iAe drGave i *vje'*Ae *i-eY ?o.ao *e
(riziva'i na (ravo i (ravedno*' i na *voj 0ora-ni $.-ed > a 'o je on i radio. Ne$0orno je $ *voji0
%ez%rojni0 .ovori0a i en+iA-iAa0a o(o0injao da *e (o)'$je (ravo1 (ro(ovijedaj$@i Ar)@an*Aa
na,e-a. Da -i je *0io )$'je'i na na+i*'i,Aa nedje-a1 a (o.o'ovo na $ni)'avanje EidovaY To je ono
.orAo (i'anje Aoje 0$ dana* (o*'av-jaj$. A da -i je on zai*'a )$'ioY Je -i 0o.ao re@i vi)e no )'o je
reAaoY U naredni0 @e0o *e (ara.raNi0a na 'o o*vrn$'i.
Pio KII (oA$)ao je da jo) $ (o*-jednji 'ren *(rije,i iz%ijanje ra'a i-i da %are0 I'a-ij$ zadrGi
izvan ra'a. Nje.ova di(-o0a'*Aa aA+ija Aod /i'-era nije $*(je-a L(o,e'Ao0 *vi%nja ;<7<.M I
?$**o-ini je za$zeo ne.a'ivan *'avQ o'Aad je i on %io (ri&va'io /i'-erov$ ra*i*'i,A$ 0a&ni'o*'1
(onovno *e (o.or)ao odno* iz0eF$ Na)i*'i,Ae I'a-ije i Va'iAana. Za vrije0e ra'a 0orao je (a(a
%riGno (azi'i da %$de ne$'ra-an. Na 'o .a ni*$ o%aveziva-i *a0o 3a'eran*Ai $.ovori iz .odine ;<!<.
ne.o i nje.ov v-a*'i'i %e*(o0o@ni (o-oGaj $ *redi)'$ ze0-je Aoja vodi ra' 'e nje.ova N$nA+ija
;87
vr&ovne .-ave vjer*Ae zajedni+e ,iji *$ (ri(adni+i razdije-jeni na o%je *'rane. Nije (a(ina zada@a
*'vara'i (o-i'i,Ae od-$Ae. O 0ora-noj1 odno*no ne0ora-noj *'rani &i'-erov*Ao. ra'ovanja nije %i-o
(o're%no .ovori'i $n$'ar 4rAve1 jer *$ 'o *vi od.ovorni1 a $ (rvo0 red$ %i*A$(i i Aa'o-i+i $
Nje0a,Aoj1 ja*no vidje-i i %ez$vje'no o*$Fiva-i. U izvanj*Ao0 %i *vije'$ 'aAva (a(in*Aa (o-i'i,Aa
deA-ara+ija %i-a *a0o (o-i'i,Ai i*Aori)'ena1 jer *$ 'o i Ge-je-i *vi oni Aoji *$ na (a($ nava-jiva-i da
(reAine *voj$ )$'nj$. Z%o. 'o.a *e Pio drGao (o-i'i,Ai ne$'ra-no1 a-i je 'o $(ornije a(e-irao na
*avje*' i jedne i dr$.e *'rane da *e (onovno vra'e &$0ano*'i i 0iro-j$%ivoj Ar)@an*Aoj -j$%avi.
UAo-iAo je *a0o0 &i'-erov*Ao0 ra'$ iz (o,e'Aa i (ri(i*ivao neAi 'r$naA *0i*-a i o(ravdanja1
%i-o je 'o z%o. o%rane Ar)@an*Ae Evro(e (ro'iv a'ei*'i,Ao. %o-j)eviz0aQ naravno1 'o *e odno*i-o
*a0o na R$*ij$1 a ne na Po-j*A$ i dr$.e narode1 *a *$d%ino0 Aoji& je $vijeA d$%oAo *$o*je@ao. U
o*$di i *'ra&$ od %o-j)eviz0a nije %io *a0. ?i-ij$ni $ Nje0a,Aoj i izvan nje 0i*-i-i *$ $(ravo Aao i
on. A-i1 0oGe -i *e davao iz.oni'i (o0o@$ e-ze5%$%aY
Pio je i naAon ra'a ne$0orno o(o0injao na 0ir1 a (a'ni,5Ai0 je narodi0a (o0a.ao (o0o@$
or.aniza+ije H4ari'a*IQ %orio *e (ro'iv 'eze o Ao-eA'ivnoj Arivi+i *vi& Nije0a+a i (ro'iv Aa0(anje
0rGnje Aoja je iz 'e 'eze niA-a. JednaAo *e * %riGno0 -j$%av-j$ 'r$dio oAo zaro%-jeniAa i %je.$na+a.
o-no .a je (o're*-o $(adanje ,i'avi& Aa'o-i,Ai& naroda1 Aao na (ri0jer Po-jaAa i ?aFara1 $
(odr$,je Ao0$ni*'i,Ae v-a*'i1 a na (ro.one Ar)@ana $ 'i0 ze0-ja0a i za'varanje %i*A$(a i *ve@eniAa
od.ovorio je izo(@enje0 Ariva+a. Ne(o0ir-jivo *e drGao (re0a %o-j)eviz0$1 Aoji je Ar)@an*'v$ i
4rAvi nanio naj'eGe .$%i'Ae.
HJedva da je iAad (o*'ojao neAi (a(a (od ,ijo0 je v-ado0 Ri0*Aa 4rAva (re'r(je-a ve@e
.$%i'Ae1 a $ i*'i 0a& (o*'i.-a ve@i $.-ed $ *vije'$ Aao za vrije0e Pija KIII > *$di neAa'o-i,Ai
&i*'ori,ar K. G. S'e+A LRGG1 V1 #""M. Rije'Ao je Aoji (a(a *voji0 N$nda0en'a-ni0 .ovori0a i
*(i*i0a 'aAo d$%oAo i *vje'*Ai )iroAo dje-ovao Aao Pio KII. Nje.ove .ovore *$ (o*v$da *-$)a-i i
+ijeni-i1 i 'o ne *a0o $n$'ar 4rAve ne.o i izvan nje1 (a ,aA i $ ne5Ar)@an*Ao0 *vije'$. Kad je <.
-i*'o(ada ;<B:. $0ro1 *av je *vije' dani0a zadrGavao da&. O*je'io je da je $0ro ve-iAan.
Ve-iA je %io Pio $ (rvo0 red$ $n$'ar 4rAve. On je Aardina-*Ai Ao-e.ij $ Aoje0 *$ do'ad jo)
jednaAo (rev-adava-i Ta-ijani1 o'vorio *vi0 narodi0a i ra*a0a. rojna nova i0enovanja odrazi-a *$
$*Aoro $niverza-no*' 4rAve. U *vojoj en+iA-i+i H?v*'i+i 4or(ori*I L;<#7M iz-oGio je novo *&va@anje
4rAve1 $*0jereno
(re0a 4or($* 4&ri*'i ?v*'i+$01 Aoje je (reAin$-o * (ravno5&i5jerar&ij*Ao0 Aon+e(+ijo0Q i
-ai+i *$ do%i-i *voj $dio. i%-ij*Aa en+iA-iAa HDivini aNN-an'e (iri'$I L;<#7M 'e -i'$r.ij*Aa en+iA-iAa
H?edia'or DeiI L;<#8M vodi-e *$ ra,$na o ve-iAi0 *$vre0eni0 *'re0-jenji0a $ 4rAvi. Sve'o*'
*ve@eni,Ao. zvanja o%rad$je H?en'i no*'raeI L;<B"M1 djevi,an*'vo HProvida 0a'erI L;<B"M1 $ Aojoj
je +rAveno5(ravno (riznao *eA$-arne in*'i'$'e. To *$ one novovr*ne +rAvene zajedni+e ,iji *e
a(o*'o-a' odvija $ *vije'$1 $ (roNe*iona-ni0 o%-i+i0a1 na,in$ rada i *i'$a+ija0a *vje'ovno. Givo'a.
O*i0 'o.a1 jedva da je (o*'oja-o neAo re-i.iozno5+rAveno na,e-no (i'anje Aoje Pio ne %i dodirn$o i
o%radio iz d$%oAo Ar)@an*Ao. a*(eA'a. Nje.ova vje,i'o Giva radna *na.a niAad nije 0irova-a1
na(o*e $ (re$reFenj$ A$rija-ne $(rave. Teo-o)Ai vr&$na+ nje.ova (on'iNiAa'a (red*'av-ja
(ro.-a)enje do.0e o Uzne*enj$ ?arijin$1 'o je*' o 'je-e*no0 (reo%raGenj$ %ez.re)no za,e'e
o.orodi+e L;. KI ;<B"M. Za vrije0e Piova (on'iNiAa'a izvr)ena *$ 77 (ro.-a)enja *ve'i0a.
Pa i(aA1 Pio KII %io je ,ovjeA *'arije .enera+ije. O'vori'i ona (o*-jednja vra'a Aoja vode do
novo. *&va@anja 4rAve i do novo. *$*re'a *a *vije'o0 %i-o je dano 'eA nje.ovo0 .enija-no0
na*-jedniA$ (a(i Ivan$ KKIII. Pio je KII eA$0en*A$ 0i*ao i nova 'eo-o)Aa *'re0-jenja *&va@ao
*a0o $vje'no Len+iA-iAa H/$0ani .eneri*I1 ;<B"M. IaAo (rijazan i o'voren1 a 'aAo je $vijeA na*'$(ao
$ *voji0 ne$0orni0 a$dijen+ija0a i -i'$r.ij*Ai0 *ve,ano*'i0a1 i(aA je o*'ao a$'oAra'a Aoji je
4rAv$ vodio +en'ra-i*'i,Ai. Dod$)e1 *voj %oGi@ni .ovor .odine ;<##. (o*ve'io je de0oAra'*Aoj
0i*-iQ $ *voji0 na,e-ni0 .-edanji0a1 0eF$'i01 %io je *A-oniji 0onar&i*'i,Ao0 na,e-$1 (a je 0oGda
$(ravo z%o. 'o.a i0ao neAe *-a%o*'i (re0a ve-iAi0 -i,no*'i0a5HvoFa0aI.
O B:
;8#
4RKVA U TREE? REI4/U
Po-i'iAa i (o.-ed na *vije' rije'Ao *$ Aad %i-i 'aAo $*Ao (ovezani i jedno (ro'iv dr$.o.a
izi.ravani Aao $ Tre@e0 Rei+&$1 naj*ra0nije0 i naj0ra,nije0 razdo%-j$ nje0a,Ae (ro)-o*'i.
Rije'Ao je Aad neAi ,ovjeA *'avio 'aAo ne(ro0i)-jeno -aG $ *-$G%$ *voje (o-i'iAe i di(-o0a+ije Aao
Ado-N /i'-er. Ove *e na(o0ene 0oraj$ *'avi'i *vaAaAo na *a0 (o,e'aA ovo. raz0a'ranja1 da %i *e
0o.ao *&va'i'i (o-oGaj $ Aoje0 *e 4rAva $ Tre@e0 Rei+&$ na-azi-a.
;. %itlerova politika2 /i'-er je roFen !". IV ;::<. $ 0je*'$ ra$na$ $ Sjevernoj A$*'riji. Od
;<"=. do ;<;!. Givio je $ e,$ Aao (ro(a-a e.zi*'en+ija i ondje *e na(ajao an'i*e0i'*Ai0 i
(ro'$+rAveni0 (aro-a0a. ;<;#>;<;:. *-$Gio je Aao do%rovo-ja+ $ jedno0 %avar*Ao0 ($A$. Po*-ije
ra'a o(e' je %io %ez (o*-a i %ez 0je*'a1 (a je od-$,io da H(o*'ane (o-i'i,arI. O*nivanje HNje0a,Ae
radni,Ae *'ranAeI1 Aoja *e od ;<!". naziva i na+iona-*o+ija-i*'i,AaI LNSDAPM i Aojoj je od ;<!;.
/i'-er na ,e-$1 *$dje-ovanje $ 3$dendorNNov$ ($,$ L:. KI ;<!7M1 < 0je*e+i za'vora $ 3and*%er.$1 i
na Araj$ novo o*nivanje NSDAP .odine ;<!B > 'o *$ e'a(e nje.ovo. (o-i'i,Ao. razvoja. Na '-$
o(@e eAono0*Ae Arize ra*-a je *'ranAa (o-aAo i na Araj$1 (o*-ije ;<!<1 (o*'a-a 0a*ovna1 jer je /i'-er
%ez raz0i)-janja o%e@avao nezadovo-jni+i0a da @e i0 *ve Ge-je i*($ni'i. ;<7". do%i-a je *'ranAa ve@
=1B 0i-ij$na .-a*ova i ;"8 *jedi)'a $ DrGavno0 *a%or$ LRei+&*'a.MQ ;<7!. do%i-a je ;718B 0i-ij$na
.-a*ova i !7" 0anda'a 'e (o*'a-a najja,o0 *'ranAo0. Teror1 Arv i $Ga*i ozna,ava-i *$ ($' 'e
radiAa-ne *'ranAe. Nezadovo-j*'vo vi)e od = 0i-ij$na neza(o*-eni& i jo) 0no.o dr$.i& 0i-ij$na
%ijedniAa o%ja)njava 'aj 'ra.i,an razvi'aA. Pred*jedniA Rei+&a /inden%$r. Ara'io *e da /i'-er$ (reda
N$nA+ij$ Aan+e-ara1 na Aoj$ je /i'-er Aao voda najja,e *'ranAe i0ao (ravo. Von Pa(en i jo) neAi
dr$.i nava-jiva-i *$ na /inden%$r.a1 i on je 7". *ije,nja ;<77. i0enovao /i'-era za Aan+e-ara
Rei+&a. To je onaj ne*re'ni dan H(re$zi0anja v-a*'iI.
Prije ;<77. +rAveni *$ *e Ar$.ovi (o'($no ja*no %ori-i (ro'iv na+iona-*o+ija-iz0a. Pa'er
Friedri+& ?$+Aer0an D. I. o(o0en$o je ve@ ;<7;. AaAo je Ho(@e(ri&va@ena za%-$daI Aad *e
/i'-erova *'ranAa *0a'ra (o-i'i,Ao0 (ar'ijo01 a ne (*e$dore-i.iozni0 (oAre'o0 za*novani0 na
d$%oAo $Aorijenjeno0 (o.-ed$ na *vije'Q on je H(roro,an*Ai do-azaA Tre@e. Rei+&aI i
na.ovije)'eno *(a*enje *vije'a * (o0o@$ ra*e i Arvi .er0an*'va nazvao H&erezo0 !". *'o-je@aI. Jo)
/i'-erova Anji.a H?oja %or%aI L?ein Ka0(NM nije %i-a 'o-iAo ja*na1 a-i je Ro*en%er.ov H0i' !".
*'o-je@aI o'vorio -j$di0a o,i i (oAazao 0ra,n$ (ozadin$ (oAre'a. Dje-o je izi)-o ;<7". $ ?6n+&en$1
a-i .a je )iroAa ($%-iAa do%i-a $ r$Ae 'eA ;<7#. i*A$(i *$ o(o0en$-i i za%rani-i (ri*'$(
Na+iona-*o+ija-i*'i,Aoj *'ran+i LA[-n*Aa +rAvena (rovin+ija B. III ;<7;Q ?ainz i'd.M. Ideo-o)Aa %or%a
nije *e vi)e da-a iz%je@i.
A-i *ad Aad je (re$zeo v-a*'1 /i'-er je odjedno0 (ro0ijenio *voj$ (o-i'iA$. U (rvoj
deA-ara+iji *voje v-ade1 ;. ve-ja,e ;<77. o%javi on *ve,ano da @e Hnje.ova na+iona-na v-ada *0a'ra'i
(rvo0 i najvaGnijo0 zada@o0 da (onovno $*(o*'avi d$&ovno i vo-jno jedin*'vo na)e. naroda. Ona
@e ,$va'i i %rani'i 'e0e-je na Aoji0a (o,iva *na.a na)e na+ije. Ona @e $ze'i $ *voj$ ,vr*'$ za)'i'$
Ar)@an*'vo1 Aao o*novi+$ na)e. *ve$A$(no. 0ora-a1 a o%i'e-j Aao *'ani+$ iz Aoje A-ija 'ije-o na)e.
naroda i na)e drGave...I or%$ je na.ovije*'io *a0o anar&iz0$ i Ao0$niz0$. Od0a& je i $ v-a*'i'i0
redovi0a o%$*'avio a.i'a+ij$ (ro'iv Ar)@an*'va. P$*'io je da -j$di (o0i*-e AaAo @e on i nje.ova
*'ranAa1 *ada Aad *$ (re$ze-i od.ovorno*' za drGav$1 *a*vi0 rea-no (o-i'i,Ai 0i*-i'i (a *e ne@e
o('ere@iva'i %a-a*'o0 (o.-eda na *vije'1 jer1 'aj je (o.-ed *a0o (re-azna (ojava H%or%eno.
vre0enaI. Ve@ $ ,-an$ !# (ro.ra0a *'ranAe iz .odine ;<!B. 0o.-o *e (ro,i'a'i2 H?i 'raGi0o
*-o%od$ *vi& vjeroi*(ovije*'i $ drGavi... S'ranAa Aao 'aAva za*'$(a *'aja-i)'e (ozi'ivno. Ar)@an*'va1 a
da *e (ri 'o0 AonNe*iona-no ne veGe ni * Aojo0 odreFeno0 AonNe*ijo0.I Po0no *e 0i0oi)-o *vaAo
$Aazivanje na .er0an*A$ ra*$ i (o'i*Aivanje Gidov*Ao50a'erija-i*'i,Ao. d$&a. Na(ro'iv1 $
o%raz-oGenj$ ZaAona o ov-a)'enji0a od !7. oG$jAa ;<77. .ovori *e jo) ja*nije2 HNa+iona-na v-ada
*0a'ra da *$ o%je Ar)@an*Ae AonNe*ije najvaGniji ,inio+i da %i *e o,$va-a na)a narodno*'. Ona @e
(o)'iva'i $.ovore Aoji *$ *A-o(-jeni iz0eF$ nji& i nje0a,Ai& (oArajina. Nji&ova *e (rava ne@e
dira'i... jednaAo v-ada Rei+&a1 Aoja $ Ar)@an*'v$ vidi ,vr*'e 'e0e-je 0ora-a i Are(o*'i na)e. naroda1
;8B
(o-aGe najve@$ vaGno*' na (rija'e-j*Ae odno*e *a Sve'o0 S'o-i+o0 i na*'oji 'e odno*e $,vr*'i'i...I
TaAve *$ rije,i 0ora-e $nije'i za%$n$. ?oGda *e *vije' $ 'o0 ,ovjeA$ (revarioY AAo *e /i'-er
%$de drGao za rije, i vezao za $.ovore1 0oGda @e *'varno %i'i 0o.$@e da *e o%$zda i veGeY TaAo je
/i'-er1 Aad je1 vjeroja'no na von Pa(enov (o'i+aj1 (on$dio AonAorda' * Rei+&o01 na)ao $ Ri0$
-j$de *(re0ne na raz.ovor. CovjeA *e (ri 'o0e ne ,$di *a0o *A-a(anj$ $.ovora > Aao )'o *0o
vidje-i1 'aAvi *$ $.ovori *a*vi0 $ d$&$ A$rija-ne (o-i'iAe > ve@ 'o0e da *e za vo-j$ (redno*'i Aoje
je $ 'o0 $.ovor$ do%i-a 4rAva na re-i.iozno5A$-'$rno0 (odr$,j$ *a*vi0 za%oravi-o na *av (o-i'i,Ai
o(rez (re0a diA'a'or*Aoj v-adi. O*ve'i-o *e 'o )'o *e Aa'o-i,Ai Ar$.ovi niAad ni*$ (ozi'ivno odno*i-i
(re0a de0oAra+iji. Z%o. Arivo *&va@ene i 0onar&i*'i,Ai o%-iAovane *-iAe -i,no*'i HvoFeI1 oni *$
(ri)-i na+i*'i,Ao0 Nan'o0$ jedin*'vene1 %e*'rana,Ae drGave. Ne*i.$rno*' i %e*(o0o@no*' $
Ar$.ovi0a Aa'o-i,Ai& (o-i'i,ara izrazi-a *e $ drGanj$ S'ranAe +en'ra2 ona je (ri*'a-a na Zakon o
ovla'tenjima L!#. III ;<77.M1 a onda i na Lizn$FenoM *a0ora*($)'anje 'e *'ranAe1 Aoje je izvr)eno $
oAvir$ o(@eni'o. ra*($)'anja *'ranaAa $ -i(nj$9*r(nj$ ;<77.
U0je*'o (rava na rije, $ (o-i'i+i1 4rAva je *ad (o-a.a-a *ve *voje nade $ konkordat s
Reichom1 Aoji je zaA-j$,en !!. VII ;<77. Cini-o *e da je za 'ren$'aA dovo-jno $.ovorno ja0*'vo da
%i *e G$Fena *-o%oda Are'anja 0o.-a odrGa'i na re-i.iozno5A$-'$rno0 (odr$,j$. ?no.i0 Aa'o-i+i0a1
Aoji * (o-i'iAo0 4en'r$0a ni ina,e ni*$ %i-i zadovo-jni1 iz.-eda-o je 'o rje)enje *(orni& (i'anja
iz0eF$ 4rAve i drGave jo) i %o-ji0 no one *'a-ne (ar-a0en'arne ,arAe1 (ozna'e iz (ovije*'i
Dei0ar*Ae re($%-iAe. TaAo ve-iAod$)an Aao )'o *e /i'-er (oAazao $ (re.ovori0a oAo AonAorda'a
jo) *e ni jedna v-ada nije (oAaza-aQ ni jedna jo) v-ada nije 'o-iAo (riznava-a1 iaAo *e niAad nije
'raGi-o ne)'o )'o ne %i %i-o (ravo i (ravedno. Raz$0-jiva je z%o. 'o.a za&va-no*' Aoj$ *$ %i*A$(i
izrazi-i /i'-er$.
DaAaAo1 $ 'o vrije0e jo) ni'Ao nije znao da *$ za /i'-era (re.ovori o nje0a,Ao0 AonAorda'$
*a0o 'aA'i,Ai 0anevar Aoji 0$ *-$Gi da %i do%io na vre0en$ i za%io A-in iz0eF$ S'ranAe +en'ra i
e(i*Ao(a'a. /i'-er je 're%ao vre0ena da %i $,vr*'io *e%e i *voj$ v-ad$ i (rido%io Aa'o-i,Ae %ira,e.
Ne(re*'ano je iz%a+ivao (aro-$ AaAo 're%a od%a+i'i H(o-i'i,Ai Aa'o-i+iza0I1 a on @e 4rAvi da'i ono
)'o ona 're%a. Za $zvra' neAa *e 4rAva odreAne (o-i'i,Ao. za*'$(*'va. Te *$ rije,i zv$,a-e -oja-no i
raz$0no.
TeA najnovija izdanja izvora1 $ (rvo0 red$ %i-je)Ae o raz.ovori0a /i'-era za *'o-o0 'e
dnevni+i -j$di iz nje.ove oAo-ine1 (oAaz$j$ )'o je /i'-er *'varno 0i*-io. Po 'o0e ne 0oGe %i'i
niAaAve *$0nje da je /i'-er %io ($n 0rGnje (re0a Ar)@an*'v$ i Ge-io da *e Ar)@an*'vo $ni)'i.
Ra$*+&nin. LRaz.ovori * /i'-ero01 Z6ri+& ;<#"1 *'r. ;:: i *i.M dono*i a$'en'i,ne izjave /i'-era o
nje.ovoj 0-ado*'i1 iz Aoji& *e ja*no vidi da je *a0o jo) Ar)@an*'vo 0rzio onaAo AaAo je 0rzio
Eidove1 i da je H$ Aona,no0 rje)enj$I 0i*-io i*Aorijeni'i Ar)@an*'vo $(ravo Aao i Gidov*'vo. U
nje.ovo0 Rei+&$ i0a' @e (ravo na (o*'ojanje *a0o Harij*Ai /erren0en*+&I Aoje.a on1 daAaAo1
're%a naj(rije 'eA od.oji'i. H?oja (eda.o.iAa je ne0i-o*rdna1I > izjav-jivao je /i'-er > H*ve )'o je
*-a%o 0ora *e ,eAi@e0 do'$@i. U 0oji0 redovni,Ai0 za0+i0a odra*' @e o0-adina (red Aojo0 @e *e
*vije' (re*'ra)i'i. Ee-i0 *i-ovi'$1 .o*(od*'ven$1 ne$*'ra)iv$ i oAr$'n$ o0-adin$... Iz o,ij$ joj 're%a
%-i*'a'i *-o%odna1 divna zvijer... Ne Ge-i0 in'e-eA'$a-no o%razovanje. Znanje 0i $(ro(a)'ava
o0-adin$...1 a-i 0oraj$ na$,i'i da *e *v-adavaj$. Tre%a da na$,e AaAo @e (o%ijedi'i *'ra& od *0r'i. To
je *'e(eni+a &eroj*Ae o0-adine. Iz nje @e izra*'i *-oj -j$di Aoji *$ 0jera i +i-j *vije'a1 *-oj %o.o-j$di...
U 0oji0 redovni,Ai0 za0+i0a *'aja' @e Aao o%redna *-iAa %o.o,ovjeA1 Aoji je -ije( i *a0 *e%i
za(ovijedaI ... LRa$*+&nin.1 i%id.M.
E'o1 na 'oj *e Ni-ozoN*Aoj (ozadini 0oGe jedino (ro0a'ra'i /i'-erova (o-i'iAa. HJo) ;" .odina
i 0i @e0o %i'i $ *'anj$ da Evro(i diA'ira0o zaAon Ado-Na /i'-eraI > izjav-jivao je SS5Rei+&*N6&rer
/einri+& /i00-er. Svi0 *i-a0a *e na*'oja-o od.oji'i novi nordij*Ao5.er0an*Ai ra*ni 'i( i *'vori'i
(o.an*Ao5.er0an*Ai ve-iAi Rei+&.
U Ar)@an*'v$ je /i'-er vidio na*'avaA Gidov*'va1 (rona-azaA Eidova Pav-a. Kr)@an*Ai je
0ora- (ro'$*-ovio nje.ovoj *-i+i ,ovjeAa. Nje.ov (ro.ra0 %i-o je %e*Ao0(ro0i*no o'A-anjanje i
$ni)'enje. S0a'rao *e (ozvani0 da $ (rvo0 red$ $ni)'i Aa'o-i,A$ 4rAv$1 Aao i Gidov*'vo i
;8=
%o-j)eviza0Q on je 'o *0a'rao jedni0 'e i*'i0. Dana* iz a$'en'i,ni& izvora zna0o 'aAoFer )'o je
0i*-io o nje0a,Ao0 AonAorda'$. Sve.a dva 'jedna naAon *jedni+e Rei+&*'a.a od !7. oG$jAa ;<77.
na Aojoj je ozna,io (rven*'veno0 zada@o0 *voje v-ade da )'i'i Ar)@an*'vo i 4rAve1 izjavio je $
Ar$.$ *voji& naj$Gi& *$radniAa $ Aan+e-ariji Rei+&a2 HNeAa Na)iza0 $ %oGje i0e zaA-j$,i *voj 0ir *
4rAvo0. Ja @$ 'o i $radi'i. A za)'o da ne $radi0Y To 0e ne@e zadrGa'i da Ar)@an*'vo Aa*nije
i*Aorijeni0 iz Nje0a,Ae1 da 0$ ne o*'ane ni 'ra.a ni .-a*a. CovjeA 0oGe %i'i i-i Ar)@anin i-i
Nije0a+. Jedno i dr$.o ne 0oGe %i'iI LFr. Zi(Ne-1 or%a (ro'iv 4rAve $ Nje0a,Aoj od ;<77>;<#B1
er-in ;<=B1 <M.
Na 'oj *e (ozadini o+r'ava ve@ %or%a * 4rAvo0 Aoja je za(o,e-a ne(o*redno naAon *A-a(anja
AonAorda'a * Rei+&o0. Ta *e %or%a odvija-a $ 'ri Naze2 prva ,a1a >1B33C3=? > Aa0$N-irane 0jere.
/i'-er *e (re0a javno*'i drGao rezervirano1 (re($)'ao je %or%$ oAo nazora na *vije' -j$di0a iz *voje
oAo-ine1 a *a0 je izjav-jivao da o 'o0e ni)'a ne zna LRo*en%er. je od *ije,nja ;<7#. *-$G%eni voFa
o%razovno. *eA'ora NSDAPM. U vezi * 'zv. HR[&0ovo0 (o%$no0I L7". VI ;<7#M dao je /i'-er
$%i'i i dvoji+$ od-i,ni& Aa'o-i,Ai& -aiAa1 K-a$*enera i J$n.a. U 'ravnj$ ;<77. (o,eo je ve@ %ojAo'
Gidov*Ai& 'r.ovina. ru!a ,a1a >1B3=G1B3B?2 o'vorena %or%a (ro'iv 4rAve1 $ (rvo vrije0e
Aa0$N-irana Aao HdeAonNe*iona-iza+ija javno. Givo'aI1 o.rani,i-a je +rAven$ dje-a'no*' na *vi0
(odr$,ji0a2 za%ranjena *$ +rAvena dr$)'va i o0-adin*Ae or.aniza+ije1 o'eGana je i 0je*'i0i+e
za%ranjena L;<78M vjer*Aa (o$Aa $ )Ao-a0a1 +rAveni dje,ji vr'i@i i dr$.e *o+ija-ne i Aari'a'ivne
$*'anove iz.$%i-i *$ Ninan+ij*Ae do'a+ije1 Aa'o-i,Aa )'a0(a je (o'i*n$'a1 (ro(ovijedi za%ranjene1 a
*ve@eni+i i -ai+i &a()eni. ;<7=. (o,e-i *$ (ro+e*i z%o. devizni& (reAr)aja (ro'iv Aa'o-i,Ai&
redovni,Ai& zajedni+aQ 0ora-ni (rije*'$(i na($&ani *$ $ 0on*'re(ro+e*e * (ro(a.andi*'i,Ao0
'enden+ijo02 H'aAvi *$ oni *vi odredaIQ &'je-o *e na 'aj na,in (o'Ao(a'i (o$zdanje Aoje je *vije' jo)
$vijeA .ajio (re0a *ve@en*'v$ i 4rAvi. ;<7:97<. $Ain$'e *$ $ i (o*-jednje vjer*Ae )Ao-e i 0no.i
*a0o*'ani1 Aa'o-i,Aa *ve$,i-i)'a i 'eo-o)Ai NaA$-'e'i L?6n+&enMQ $0je*'o ovi& (o*-jednji& 're%a-o je
o*nova'i HNaA$-'e'e za ra*n$ znano*'I. TaAozvani HN6rn%er)Ai zaAoniI Lr$jan ;<7BM o%e*(ravi-i *$
Eidove. Do Araja je*eni ;<7:. i*e-i-o *e iz Nje0a,Ae ;8".""" Eidova L're@ina $A$(no. %rojaM. U
HKri*'a-noj no@iI L<. *'$deno. ;<7:M do)-o je do (rvi& ve-iAi&1 or.anizirani& Gidov*Ai& (ro.ona.
+re(a ,a1a >1B=9G1B=:?Q $na'o, ra'$1 4rAv$ *$ i da-je (ro.anja-i. U o*vojenoj Po-j*Aoj
LDar'&e.a$M (o'($no je i*Aorijenjeno i Ar)@an*'vo i 4rAva L;<#". i *-.MQ j$ri) na *a0o*'ane $ Rei+&$
L;<#"9;<#;M o%$*'avio je *a0 /i'-er jer *e ($,an*'vo $ Araj$ oAo ?6n*'era L%i*A$( von Ga-enM i
odvi)e $zne0iri-o. Kao H0jere Aoje za&'ijeva ra'I ozna,eni *$ o.rani,enje redovni,Ao. (od0-a'Aa i
*'$dena'a 'eo-o.ije 'e $%ijanje d$)evni& %o-e*niAa Le$'anazijaM Aao i oAr$'ne 0jere (ro'iv 4rAve $
E-za*$ L;<#7M. DrGavni voFa SS1 ?ar'in or0ann1 vjeroja'no najNana'i,niji (ro'ivniA 4rAve1
(re$zeo je ;<#;. vod*'vo $ %or%i na Givo' i *0r' Aoja je 're%a-a (o*-ije (o%jedni,Ao. ra'a -iAvidira'i
4rAv$ i Ar)@an*'vo na (odr$,j$ ,i'ave na+i*'i,Ae v-adavine.
HKona,no rje)enjeI Gidov*Ao. (i'anja (o,e-o je ve@ ;<#;. S(e+ija-ni Ao0ando*i SS do%i-i
*$ naj(rije $ za(o*jedn$'i0 (odr$,ji0a na-o. da i*Aorijene Eidove. NiAn$-i *$ Gidov*Ai .e'i L$
Var)avi od -i*'o(ada ;<#"M i -o.ori za ni)'enje L(o,ev)i od je*eni ;<#;M. Ona0o *$ de(or'ira-i
Eidove iz Nizoze0*Ae1 e-.ije1 Fran+$*Ae1 Norve)Ae1 ?aFar*Ae i dr$.i& j$.oi*'o,ni& evro(*Ai&
ze0a-ja1 a (o,ev)i od -i*'o(ada ;<#;. i iz Nje0a,Ae. Sa0o $ A$*+&Ri'z$ LO*Rien+zi0M $%ijeno je
od Araja ;<#;. .odine 7># 0i-ij$na -j$di $ (-in*Ai0 Ao0ora0a. Dr$.i -o.ori *0r'i %i-i *$ $
/e-0n$1 Tre%-inAi1 e-ze+$1 So%i%or$ i ?ajdaneA$. roj $0oreni& Eidova izno*i .o'ovo =
0i-ij$na. Pored 'o.a (o*'oja-i *$ i o%i,ni Aon+en'ra+ioni -o.ori2 Da+&a$1 Sa+&*en&a$*en1 e-*en1
Oranien%$r.1 $+&enRa-d1 T&ere*ien*'ad'1 ?a$'&a$*en i'd.1 $ Aoji0a *e 0a*ovno $%ija-o1 0$,i-o1
Ainji-o .-aF$ i $ni)'ava-o (o)a*'i0a i *'rije-janje0. Onaj 'Ao (ro,i'a $Ga*n$ %i-an+$ 'o. %ez%oGno. i
$ *vojoj *rGi (ro'$Ar)@an*Ao. *i*'e0a1 %iva *vaAi ($' iznova d$%oAo (o're*en. Taj jad 0i-ij$na1
Aoje0 *$ *e (ridr$Gi-i ra'ni $Ga*i (o *ve0$ *vije'$1 (re-azi *ve )'o ,ovjeA 0oGe za0i*-i'i.
!. /tpor Crkava (ro'iv 'aAvi& z-o,in*'ava1 0oGe * o%ziro0 na ve-i,in$ nedje-a iz.-eda'i *
dana)nji& vidiAa nedovo-jni0. TaAo %are0 (ri.ovaraj$ 4rAva0a. U *'varno*'i *$ 4rAve %i-e jedine
*na.e Aoje *$ *e ne(re*'ano i najGe)@e %ori-e (ro'iv na+i*'i,Ao. reGi0a1 a 'aj i& je reGi01 'o *e iz
;88
*ada o%jav-jeni& .e*'a(ov*Ai& izvje)'aja naj%o-je vidi1 i *0a'rao *voji0 najo(a*niji0 (ro'ivni+i0a
LZi(Ne-1 or%a (ro'iv 4rAve1 *'r. !8! i *i.M. Ka'o-i,Ai i evan.e-i,Ai Ar)@ani *'aja-i *$ $ 'oj %or%i ra0e
$z ra0eQ vjerni+i evan.e-i,Ae 4rAve ni*$ $ 'o vrije0e ni)'a %o-je (ro-azi-i od Aa'o-iAa. i-o je 'o
vrije0e Aad *$ *e *vi Ar)@ani vjerni+i $ nevo-ji 0eF$*o%no (ri%-iGi-i.
Ve-iA je %roj %i*A$(*Ai& (ro'e*'ni& no'a (redan v-adi1 a ve-iA je i %roj (a*'ir*Ai& (i*a0a. Te
no'e i (i*0a za(o,e-i *$ ve@ $ je*en ;<77. i iz .odine $ .odin$ %iva-i *ve o)'riji i zna,ajniji. Nije
%i-o ni jedne aA+ije (ro'iv 4rAve a da na nj$ ni*$ od.ovori-i Ge*'oAi0 (ro'e*'i0a. Kad je Ro*en%er.
i0enovan vodo0 na+i*'i,Ae Ni-ozoNije L$ *ije,nj$ ;<7#M1 na*'a-a je od0a& (rava (o(-ava (ro'$*(i*a
i %i*A$(*Ai& (ro'e*'a. Kardina- A[-n*Ai S+&$-'e o'($'ovao je (o,e'Ao0 ve-ja,e o*o%no /i'-er$1
Ro*en%er.ov *(i* H?_'&$*I nazvao (a0N-e'o0 (ro'iv Ar)@an*'va i za'raGio da *e 'o o(ozove. /i'-er
*e (rividno o.radio od Ro*en%er.ovi& (o.-eda1 a-i naravno > (ro'iv Ro*en%er.a nije ni)'a
(od$zeo. S+&$-'e je (o (ovra'A$ ovaAo izjavio2 H/i'-er je *Nin.a1 0ra,an ,ovjeA. ?i @e0o od nje.a
jo) doGivje'i $Ga*ne *'variI LS(o0en5z%orniA Frin.*1 ;<="1 B8#M. Godin$ dana naAon *A-a(anja
AonAorda'a ve@ *$ %i*A$(i $ jedno0 (a*'ir*Ao0 (i*0$ (ri.ovori-i v-adi da Ar)i AonAorda'. Od*ad @e
(ozivanje na AonAorda' %i'i *'a-na o*novi+a nji&ovi& (ri'$G%i.
PoAaza-o *e da AonAorda' i nije 'aAo %ezna,ajna (odr)Aa $ %or%i 4rAve. Davao je $ (rvo0
red$ (a(i (ravo da reAne *voje $ $n$'ra)nji0 nje0a,Ai0 (i'anji0a. Ui*'in$1 %i*A$(i *$ *e $*Aoro iz
'aA'i,Ai& raz-o.a *(oraz$0je-i da @e (re($*'i'i Va'iAan$ neAa (o0o@$ di(-o0a'*Ai& no'a izne*e
najvaGnije i naj'eGe (ri'$G%e (ro'iv (ovreda AonAorda'a. JeziA 'i& va'iAan*Ai& no'a nevjeroja'no je
o)'arQ 'o *e vidi iz ono. )'o je *ada o%jav-jeno LD. A-%re+&'1 Iz0jena no'a iz0eF$ Sve'e S'o-i+e i
v-ade nje0a,Ao. Rei+&a1 I1 ;<=BM. Ve@ $ no'i od ;#. *vi%nja ;<7#. *-$G%eno *e (ri'$Gi-o z%o. veo0a
'e)Ae (ovrede AonAorda'a. HO**erva'ore Ro0anoI .ovori !=. VII ;<7B. o o'voreno0
HK$-'$rAa0(N$I $ Nje0a,Aoj. Svoj vr&$na+ do*e.-a je 'a %or%a $ neo%i,no o)'roj en+iA-i+i
HTe)Ao0 %ri.o0I L?i' %rennender Sor.eM ;#. III ;<78. U (o*-jednje vrije0e *azna-i *0o AaAo je
ona na*'a-a. U o*novnoj redaA+iji *a*'avio j$ je Aardina- Fa$-&a%er (ri-iAo0 *vo. (o*je'a Ri0$1 i 'o
na Giv$ Ge-j$ *a0o. (a(e. Taj je na+r'1 0eF$'i01 iz.-edao 'ada)nje0 Aardina-$>drGavno0 'ajniA$
Pa+e--ij$ odvi)e %-a.i0. On je *a0 o%radio najvaGnije *'avAe * AonAre'ni0 i Arajnje o)'ro
Nor0$-irani0 (ri.ovori0a1 i $ 'o0 je o%-iA$ $ i0e A$rije o%jav-jena (o *ve0$ *vije'$. Ta en+iA-iAa
je jedin*'vena ve-iAa o('$G%a (ro'iv /i'-erova reGi0a.
Kra'Ao vrije0e (rije 'e en+iA-iAe Sve'a S'o-i+a je ve@ raz0i)-ja-a ne %i -i AonAorda' z%o.
*'a-no. jedno*'rano. Ar)enja jedno*'avno o'Aaza-a. Nje0a,Ai %i*A$(i izja*ni-i *$ *e (ro'iv o'Aaza.
Na *(o0en$'$ en+iA-iA$ rea.ira-i *$ na+i*'i o)'rije no iAad (rijeQ i oni *$ (o0i)-ja-i da na($*'e
AonAorda'. /i'-er *e1 0eF$'i01 (ro'ivio. TaAo *$ o%je *'rane zadrGa-e AonAorda'. U jedno0
raz.ovor$ za *'o-o0 izjavio je /i'-er #. VII ;<#!. *a Ga-jenje0 AaAo *$ 0$ odred%e AonAorda'a
H.-avni oAoviI za nje.ov$ +rAven$ (o-i'iA$ $ Rei+&$. A-i1 H* o%ziro0 na ra'I1 on je jo) AonAorda'
zadrGao1 HAad ra' zavr)i1 %i' @e i AonAorda'$ ArajI L/. Pi+Aer1 /i'-erovi raz.ovori za *'o-o01 ;<=B1
#7B9#78M. Va'iAan je (aA 're%ao AonAorda' jer je i(aA i0ao (ravo i 0o.$@no*' da *e izravno $(-e'e $
%or%$ 4rAve $ Nje0a,Aoj1 a 'o je %i-o i $ d$&$ Aa'o-i,Ae 4rAve Aao +je-ine. A da ni 4rAva $
Nje0a,Aoj nije H)$'je-aI1 vidi *e iz &ra%ri& (ro(ovijedi %i*A$(a $ ?6n*'er$ von Ga-ena i dr$.i&
%i*A$(a. Ga-enove (ro(ovijedi Aoje je izreAao ;7. i !". *r(nja 'e 7. Ao-ovoza ;<#;. ra)iri-e *$ *e (o
*voj Nje0a,Aoj1 (a ,aA i (o *vije'$. or0ann .aje z%o. 'o.a &'io Ho%je*i'iI1 a-i *e z%o. ($,an*'va
ni*$ $*$di-i da za vrije0e ra'a ne)'o (ro'iv nje.a (od$z0$.
Je*$ -i (a(a i %i*A$( 0o.-i $radi'i ne)'o vi)eY U (rvo0 red$ $ Gidov*Ao0 (i'anj$Y To je
(i'anje Aoje *e ne 0oGe o-aAo (ro(a.andi*'i,Ai (o*'avi'i1 a na nj *e ne 0oGe ni -aAo od.ovori'i. U
ovo vrije0e 0ora *e *vaAaAo (ri,eAa'i da *e o%jave da-jnji izvori1 $ (rvo0 red$ iz +rAveni& ar&iva.
Po)'eni *e i*'raGiva, ,$va od 'o.a da *'vara (rerane o+jene.
OB<
PONTIFIKATI IVANA KKIII I PAV3A VI
;8:
;. Kra'Aa v-adavina Ivana KKIII L!:. K ;<B: 5 7. VI ;<=7M (red*'av-ja (reAre'ni+$.
Kariz0a'i,Ai %ez%riGno (reAin$o je (a(a *a *'ari0 'radi+ija0a1 (oA-onio 4rAvi nov$ *-iA$ (a(in*'va
i )iro0 o'vorio i vra'a i (rozore 4rAve za odvojen$ %ra@$ 4rAava na I*'oA$ i Za(ad$.
Papa Ivan NNIII roFen je $ *iro0a)noj *e-ja,Aoj o%i'e-ji * 0no.o dje+e1 !B. KI ;::;1 $ *e-$
So''o i- ?on'e $ (oArajini er.a0o. ;<"#. zareFen je $ Ri0$ za *ve@eniAa1 ;<"B. (o*'aje %i*A$(ov
'ajniA i (roNe*or $ *je0eni)'$ $ er.a0$. Za vrije0e (rvo. *vje'*Ao. ra'a %io je vojni i %o-ni,Ai
d$)o%riGniA1 za'i0 $ *-$G%i (a(in*Ao. HDje-a za )irenje vjereI $ Ri0$ L;<!; > ;<!BM1 za'i0
a(o*'o-*Ai de-e.a' na I*'oA$ L;" .odina $ $.ar*Aoj1 ;<!B>;<7#1 a ;" .odina $ T$r*Aoj i Gr,Aoj1
;<7#>;<##M1 .dje je *A$(io i di(-o0a'*Ao. i*A$*'va i *'eAao raz$0ijevanje i -j$%av (re0a I*'o,noj
4rAvi. ;<##. i0enovan je za n$n+ija $ Pariz$1 .dje *e na(o*e za-a.ao za nje0a,Ae ra'ne
zaro%-jeniAe1 o*novao *je0eni)'e za ra'ne zaro%-jeniAe $ 4&ar're*$ Lar'r$M i $na(reFivao Nran+$*A$
radni,A$ 0i*ij$. Kao Aardina- i (a'rijar& Vene+ije L;<B7>;<B:M naro,i'o *e %rin$o za
d$)o%riGni)'vo. ?o.-o *e (redvidje'i da @e Aao (a(a vi)e dje-ova'i Aao %i*A$( i H(arro+o de-
0ondoI LG$(niA *vije'aM no Aao +rAvena .-ava. io je (o'($na *$(ro'no*' *'ro.o. i ari*'oAra'*Ao.
a$'oAra'a Pija KII.
Ee-io je da (onovno (o*'ane (o'($no ri0*Ai0 %i*A$(o0 i $ 'o0 *voj*'v$ (a*'ir *veo(@e
4rAve. Z%o. 'o.a je izi)ao iz Va'iAana1 0ije)ao *e 0eF$ ri0*Ai *vije'1 (o*je@ivao ri0*Aa *iro'i)'a i
%o-ni+e1 *a'i0a raz.ovarao *a za'voreni+i0a $ za'vor$ Re.ina 4oe-i1 a *a G$(ni+i0a ri0*Ai&
(red.raFa *-$Gio -i'$r.ij$. K 'o0$ je1 $ *ije,nj$ ;<="1 (rvi ($' odrGao Rimsku dijece1ansku sinodu1
Aoja je 're%a-a d$)o%riGni)'vo .rada (ri-a.odi'i (o'($no (ro0ijenjeni0 *$vre0eni0 oAo-no*'i0a.
Ovo je %io nje.ov (-an2 (o0o@$ %i*A$(*Ae *-$G%e nad Ri0o0 razvi' @e *e Pe'rova *-$G%a1 *veo(@e
%i*A$(*'voQ z%o. 'o.a1 naj(rije Ri0*Aa dije+ezan*Aa *inoda1 onda o(@i *a%or1 a Aao rez$-'a' jedno. i
dr$.o. H(o*$vre0enjenjeI La..iorna0en'oM ,i'ave 4rAve dana)nji0 .or$@i0 (o're%a0a1 Aoje @e *e
odrazi'i i $ novoj z%ir+i +rAveno. (rava. Prv$ Naz$ je *re'no zavr)ioQ dr$.$ je %are0 za(o,eo2
*azivo0 21. ekumensko! sa$ora1 II va'iAan*Ao.a1 Aoji *e ;;. -i*'o(ada ;<=!. oA$(io (od nje.ovi0
vod*'vo0 $ +rAvi Sv. Pe'raQ za 're@$ nije vi)e do*'aja-o vre0ena z%o. Ara'Ao@e nje.ova (on'iNiAa'aQ
i*'ina1 i0enovao je jo) Ao0i*ij$ za nov$ redaA+ij$ 4odi+i* i$ri* +anoni+i L'ravanj ;<=7M.
Po*v$da je (od$zi0ao 0jere za (o*$vre0enjenje $ *A-ad$ * (o're%a0a vre0ena. Te 0jere
*e ni*$ odno*i-e *a0o na 0e'od$ rada ve@ i na +rAvene *'r$A'$re. Pe'rova *-$G%a1 (ri0a'1 *ve je 'o
*a*vi0 *vje*no zado%i-o *voje ,vr*'o 0je*'o $ Ao-e.ij$ *$%i*A$(a. PreoAre' je %io ja*an Aao dan. Za
vrije0e Pija KII Aon+en'ra+ija +rAvene $(rave $ ri0*Aoj A$riji zado%i-a je *voje naj(o'($nije
*avr)en*'vo. A *ad *e (a(a Ivan vra'io Ao-e.ija-no0 na,e-$ i za(o,eo de+en'ra-iza+ij$. i*A$(i *$
do%iva-i o(@e +rAvene zada@e1 Aardina-*Ai *e Ao-e.ij i0enovanje0 %rojni& %i*A$(a *naGno (ove@ao1
a (a(a je (ored 'o.a odredio da ri0*Ae Aon.re.a+ije $%$d$@e na *voje (-enarne *jedni+e 0oraj$
(oziva'i *ve nad%i*A$(e i %i*A$(e iz *ve.a *vije'a Aoji *e na-aze $ 'o vrije0e $ Ri0$1 a Aardina-i *$.
Na 'aj @e *e na,in rad 'i& najvi)i& $(ravni& 'ije-a *naGnije (oveza'i * ,i'avi0 e(i*Ao(a'o0 i *a,$va'i
od *vaAo. a(*o-$'i*'i,Ao. za'varanja $ *e.
Nje.ov je +i-j %io (o*$vre0enjenje d$)o%riGni,Ai& 0e'oda $ dije+eza0a i redovi0a. Na(o*e
je *ad (ro%-e0 (ri-a.oFenja $ 0i*ija0a * najve@o0 )irino0 i &i'no)@$ $ze' $ (o*'$(aAQ or.anizirane
*$ do0a@e &ijerar&ije1 a * Hevro(eiz0o0I $ 0i*ioniranj$ Aona,no *e (reAin$-o. 4rAva 're%a da
narodi0a i A$-'$ra0a (r$Ga r$A$1 a ne da i& i*Aorjenj$je i %ri)e. Ona 're%a (r$Gi'i r$A$ i odvojenoj
%ra@i $ I*'o,noj 4rAvi i $ reNor0irani0 4rAva0aQ ona *e ne *0ije (ov$@i $ *voj$ v-a*'i'$ A$-$ i
,eAa'i na dr$.e. Ivan je %io *vje*'an da *e (ozivo0 na (oAajni,Ai (ovra'aA $ o,in*A$ A$@$ ne 0oGe
rije)i'i jedin*'vo ra*+ije(-jeno. Ar)@an*'va. Govorio je o zajedni,Ao0 'raGenj$ jedin*'va1 i '$ je
zada@$ (o*'avio (red eA$0en*Ai *a%or. U (rvo0 red$1 *vaAa zajedni+a 're%a *a0a (rona-azi'i .dje
*$ za(reAe Aoje *'oje (red njo0 a .dje za(reAe )'o i& ona dr$.i0a (o*'av-ja1 (a 'aAo onda i
Aa'o-i,Aa 4rAva. Pri 'o0 *e nije $*'r$,avao da *a0 iz.ovara H0ea +$-(aI i da *e r$Aa0a $dara (o
(r*i0a. Od i*(ovije*'i /adrijana VI na N6rn%er)Ao0 drGavno0 *a%or$ L;B!7M 'aAvi *e .-a*i ni od
jedno. (a(e ni*$ ,$-i1 i za'o ni*$ o*'a-i %ez odjeAa $ neAa'o-i,Ao0 Ar)@an*'v$. EA$0en*Ai (oAre'
*naGno je odjeAn$o. Pa(a je i 'o0 (oAre'$ o'vorio vra'a. Na vr&$n+$ *vo. (on'iNiAa'a navije*'io je
;8<
ja*no i 'aAo da *va'Ao ,$je AaAo je zada@a 4rAve (oravna'i odvojeni0 Ar)@ani0a ($'ove A
jedin*'v$1 i 'o na 'aj na,in )'o @e *e *a0a vra'i'i *vojoj (rvo'noj ,i*'o@i. Za'raGio je od Aa'o-iAa da *e
oz%i-jno i (rijazno (o'r$de AaAo %i %o-je o+ijeni-i i 'o,nije $(ozna-i Ar)@ane Aoji *$ od nji&
odije-jeni. O*novao je (o*e%ni SeAre'arija' za (ro0i+anje jedin*'va i i0enovao Aardina-a e$ LeaM
na ,e-o 'e $*'anove.
Sve nje.ove rije,i %i-e *$ 'aAo (ri(ro*'e1 jedno*'avne i i*Areno 0i)-jene da *$ *vaAo. $ *r+e
dira-e. On *e ,aA $*$dio raz.ovara'i * v-ada0a I*'o,no. %-oAa. I ondje je 'raGio e-a*'i,nije 0e'ode i
na($*'io ono $Ao,eno drGanje *voji& (re'&odniAa (re0a Ao0$ni*'i0aQ naravno1 nije .a na($*'io
Aad je rije, o a'ei*'i,no0 Ao0$niz0$ Aao 'aAvo0. Pro0jen$ A-i0e naj%o-je (oAaz$je (o*je'
/r$),ov-jeva ze'a AdG$%eja $ (ro-je@e ;<=7. Va'iAan$1 0i*ija Aardina-a K[ni.a $ $di0(e)'i1 novi
odno*i * (a'rijar&a0a i %i*A$(i0a a$'oAeNa-ni& (ravo*-avni& 4rAava na I*'oA$ 'e *aGa-ni+a NiAi'e
/r$),ova (ri-iAo0 (a(ine *0r'i. Ta (ro0jena i0a *e za&va-i'i ini+ija'ivi Ivana KKIII.
?ed$ ri0*Ai0 *vije'o0 Givi (a(a Ivan KKIII Aao HIvan Do%riI i Aao Ho'a+ *iro0a&aI.
Tajna nje.ove 0o@i %i-a je nje.ova do%ro'a. U0ro je na D$&ov*Ai (onedje-jaA ;<=7.
!. Pavlu 3I1 Aoji je na*-ijedio (a($ Ivana !;. -i(nja ;<=7. Aao vr&ovni (a*'ir1 nije %i-o -aAo
da 'i0 na*-jed*'vo0 $(rav-ja i na*'avi rad *vo. (red)a*niAa. U,inio je 'o na *voj na,in1 jednaAo
do*-jedno.
G. . ?on'ini roFen je ;:<8. $ 4on+e*ij$ Aod re*+ie. Za *ve@eniAa je (o*ve@en ;<!"1 a
(o*-ije 'o.a *e na ri0*Aoj AAade0iji Hdei No%i-iI (ri(rav-jao za (a(in*A$ A$rija-n$ *-$G%$. ;<!#.
$)ao je $ Va'iAan*Ai drGavni *eAre'arija'. U Aa*niji0 *e .odina0a (o(eo do *-$G%e drGavno.
(od'ajniAa L;<78M1 a od ;<##. $.-avno0 o%raFivao $n$'ra)njo+rAvene (o*-ove za vrije0e *-$G%e
Pija KII1 Aoji je *ve do *voje *0r'i *a0 vodio drGavni *eAre'arija'. ?on'ini je ;<B#. (o*'ao 0i-an*Ai
nad%i*A$(1 a ;<B:. Aardina-. Za vrije0e *voji& %i*A$(*Ai& .odina $ ?i-an$ do)ao je $ 'ije*an dodir
* d$)o%riGni,Ai0 (ro%-e0i0a1 i 'o $ *vi0 dr$)'veni0 *-ojevi0a. io je o'voren za *va *$vre0ena
(i'anja1 vo-io dija-o. * H$da-jeni0aI i %io (o *vojoj najd$%-joj od.ovorno*'i vo-jan na*'avi'i *0jer
*vo. (re'&odniAa. To je izrazio ve@ nje.ov (ozdravni .ovor (ri-iAo0 Ar$nid%ene 0i*e. Ozna,io je
'ada Aao *voje naro,i'e +i-jeve2 na*'avaA *a%ora1 raz.ovor za *jedinjenje * 4rAva0a na I*'oA$1
o'varanje (re0a odije-jeni0 Ar)@an*Ai0 4rAva0a na Za(ad$ i dija-o. 4rAve * 0oderni0 *vije'o0.
Nje.ovo &odo,a)@e $ Sve'$ ze0-j$ L#>=. *ije,nja ;<=#M %io je do.aFaj *vje'*Ao. (ovije*no.
zna,enja. /i*'orij*Ai vr&$n+i 'o. &odo,a)@a %i-i *$ i*(ovije*' Arivnje na Go-.o'i1 Aoja je o%$&va'i-a
.rije&e i .re)Ae (ro)-o*'i1 i *$*re' * HeA$0en*Ai0I (a'rijar&o0 A'ena.oro01 d$&ovno0 .-avo0
(ravo*-avni& 4rAava1 'e * (a'rijar*i0a enediA'o*o0 i Derderijano0. Pa(a je *'a-no na.-a)avao i
(onav-jao zov da *e (ro)-o*' za%oravi i o(ro*'i1 a *vi na(ori $*0jere (re0a %$d$@no*'i i $*redo'o,e
na $*(o*'av$ jedin*'va. Pa'rijar*i *$ 0$ od.ovori-i $ i*'o0 *0i*-$.
HP$'ovi Aoji 0o.$ dove*'i do jedin*'va %i' @e i na jednoj i na dr$.oj *'rani d$.a,Ai i (o*$'i
za(reAa0a. No ($'ovi i jedni& i dr$.i& vode $ i*'o0 *0jer$ i *$*re@$ *e na izvori0a evanFe-ja.I To
*$ (a(ine rije,i. S$*re' je *-$Gio za H(rod$%-jenje %ra'*Ae -j$%aviI i za Hraz0i)-janjeI. io je 'o
(o,e'aA ($n o%e@anja.
O="
II VATIKANSKI SAOR I NJEGOVO DJE3OVANJE
Najava Ivana NNIII o *azivanj$ II va'iAan*Ao. eA$0en*Ao. *a%ora1 !B. *ije,nja ;<B<1
izvira-a je (o'($no iz nje.ove o*o%ne ini+ija'ive i iznenadno. oGje. nada&n$@a > 'aAo je (a(a
*a0 vi)e ($'a $vjeravao. O(rezni *$vre0eni+i Ai0a-i *$ .-avo0 Aad *$ *azna-i da (a(a *voj
Aon+i-*Ai (-an1 *-$'e@i *i.$rno da @e $*Aoro $0rije'i1 Ge-i o*'vari'i $ dvije do 'ri .odine. UAazao *e
(ored 'o.a i jedan ne*(oraz$0. DoA $ *'aro+rAveno0 i Aa'o-i,Ao0 -eA*iAon$ rije, HeA$0en*AiI
zna,i i*'o )'o i Ho(@iI1 'j. Aoji o%$&va@a *v$ 4rAv$1 *ada *e1 $ vezi *a *$vre0eni0 HeA$0en*Ai0I
(oAre'o01 najava HeA$0en*Ao.I Aon+i-a raz$0je-a 'aAo Aao da (a(a Ge-i ve-iAi *a%or $jedinjenja
Aoji %i (onovno $*(o*'avio jedin*'vo *vi& Ar)@ana na ovo0 *vije'$. Z%o. 'e Aon+e(+ije neAi *$ *e
;:"
*i-no od$)ev-java-i1 a neAi * nevjeri+o0 ,$di-i. i-o je z%o. 'o.a (o're%no da *e * najvi)e. 0je*'a
izreAne o ,e0$ je za(ravo rije,. OvaAo *$ izjavi-i $ Va'iAan$2 Sa%or nije oA$(-janje Ar)@an*Ai&
zajedni+a $ *vr&$ (onovno. $jedinjenja1 ve@ (o*ve $n$'ra)nja Aa'o-i,Aa *'var. Pa(a je1 0eF$'i01
od0a& (ri&va'io o(@$ ,eGnj$ za vjer*Ai0 jedin*'vo0. Da %i o'A-onio (re'jerana o,eAivanja1 izjavio
je da na.ovije)'eni *a%or ne 0oGe i ne@e ne(o*redno o*'vari'i (onovno $jedinjenje1 jer za'o jo)
vrije0e nije zre-oQ *a%or @e1 0eF$'i01 jedin*'vo (ri(ravi'i1 na 'aj na,in )'o @e $n$'ra)nji Givo' $
Aa'o-i,Ao0 (ro*'or$ o,i*'i'i (onaj(rije od *vi& za(reAa Aoje *'oje na ($'$ 'o0 $jedinjenj$ 'e 0$
$da&n$'i nov Givo'. Ti0e je (a(a dao *a%or$ ja*an *0jer1 da *e o*vije*'i (re0a $n$'ra a o'vori
(re0a vani1 'j. (onaj(rije (re0a neAa'o-i,Ai0 Ar)@ani0a. Ti0e je Ivan KKIII (o-oGio 'e0e-je za
ne*-$@en za0a& eA$0en*Ae 0i*-i $n$'ar i izvan Aa'o-i,Ae 4rAve.
S0iono dje-o Ivana KKIII na)-o je *voj izraz $ .e*-$2 Ha..iorna0en'oI. Ta rije, ne zna,i
*a0o (ri-a.oFivanje vanj*Ao. Givo'a dana)nje0 vre0en$ ve@ (re'(o*'av-ja (o'($ni (reoAre' $
0i)-jenj$. Tre%a da *vije' oArene -eFa Aa'e.orija0a (ro)-o*'i i vodi ra,$na o *ada)njo*'i i o (o'($no
(ro0ijenjeno0 *vije'$ oAo *e%e. Pravo *&va@eno1 'o 0ora dove*'i do onaAvo. (reoAre'a $
+rAveno0 Givo'$ AaAav je (ovije*' doGivje-a *a0o $ vre0en$ Aon*'an'inov*Ao. (reoAre'a i-i
reNor0a+ije. Evo )'o je jo) (oja0 Ha..iorna0en'oI o%$&va@ao2 (rev-adavanje Aon*'an'inov*Ao.
razdo%-ja i nje.ove $*Ae (ovezano*'i iz0eF$ re-i.ije i (o-i'iAe1 drGave i 4rAve1 odri+anje $*Ao.
(ro'$reNor0a'or*Ao. d$&a AonNe*iona-iz0a $ 4rAvi i (rije-az iz razdo%-ja 'riden'in*Ae 'eo-o.ije i
Givo'ni& o%-iAa na +rAven$ e.zi*'en+ij$ $ ovo0e *vije'$ Aoja od.ovara dana)nje0 0en'a-i'e'$ i
0oderni0 *(oznaja0a. io je 'o .o-e0 i *i-an (ro.ra0Z /o@e -i .a *a%or 0o@i i*($ni'i $ 'oA$ 'aAo
Ara'Ai& (ri(re0aY
SAe('i+i *$ (aG-jivo (ro0a'ra-i rad )'o .a je izvr)i-o de*e' (ri(re0ni& Ao0i*ija. i-o je1
(ored o*'a-o.1 (ozna'o da $ 'i0 Ao0i*ija0a1 $na'o, *$radnji inoze0ni& 'eo-o.a1 (rev-adava *'ro.o
ri0*Aa 'eo-o.ija1 onaAva AaAva je za*'$(ana na (a(in*Ai0 *ve$,i-i)'i0a i $ A$rija-ni0 v-a*'i0a.
Zai*'a1 =< na+r'a )'o *$ i& 'e Ao0i*ije izradi-e i Aoji *$ na (o,e'A$ *a%ora %i-i (red-oGeni1
(red*'av-jaj$ (rije neAi *aGe'aA $ (ro)-o*' $*0jereni& 'eo-o)Ao5+rAveni& (o.-eda ne.o-i $*0jerenje
za *ada)njo*' i %$d$@no*'. Po*'av-ja-o *e1 (re0a 'o0e1 (i'anje2 /o@e -i *a%or %i'i zavr)e'aA1 Araj i
+e0en'iranje za*'arje-i& (ri-iAa i-i @e o'vori'i )iro0 vra'a za novi razvoj. i-o je ja*no da @e na
*a%or$ do@i do dra0a'*Ai& ra*(rava iz0eF$ Aonzerva'iva+a i (ro.re*i*'a. Ni'Ao1 0eF$'i01 nije
0o.ao na*-$'i'i Ao0e @e %i'i *A-ona ve@ina1 i na Araj$1 AaAav @e $'je+aj i0a'i (o.-edi A$rije i *a0o.
(a(e.
O('i0i*'i *$ *e $ (rvo0 red$ (o$zda-i $ o*o%$ *a0o. (a(e. Kao ni jedan od nje.ovi&
(red)a*niAa do'ada1 Ivan KKIII od0a& iz (o,e'Aa ja*no je (oAazao da @e (reAin$'i * 'radi+iona-ni0
i od Prvo. va'iAan*Ao. *a%ora (o'($no (ri&va@eni0 na,e-o0 a$'ori'e'a *a *'ro.o j$ridi,Ao0
Aon+e(+ijo0 (ri0a'a. Pa(a je na0jeravao da na *a%or$ (oAaGe *v$ oz%i-jno*' Aojo0 on 0i*-i
(rove*'i na,e-o Ao-e.ija-no*'i $ 4rAvi. Ne na($)'aj$@i (ri0a'*Ai (o-oGaj ri0*Ao. %i*A$(a1 Aoji je (o
+rAvenoj na$+i za*novan na oGjoj vo-ji1 na.-a)avao je Ivan KKIII ne(re*'ano o(@e+rAven$
*$od.ovorno*' %i*A$(a1 a i *e%e je *a0a 0ije)ao 0eF$ nji& $ *voj*'v$ ri0*Ao. %i*A$(a. H?i
%i*A$(iI > 'aAo %i o%i,no reAao Aad %i i0 *e o%ra@ao. Svije' *e (i'ao za%rin$'o &o@e -i *e (a(a
0o@i na *a%or$ odrGa'i (ro'iv do%ro $&odano. A$rija-no. ad0ini*'ra'ivno. a(ara'a. KaAo on 'o
za(ravo 0i*-i da *voj (ri0a'*Ai (o-oGaj na *a%or$ (ravo $*A-adi * Ao-e.ija-no0 *$od.ovorno)@$
+je-oA$(no. e(i*Ao(a'a $ najvi)e0 vod*'v$ 4rAveY Sve *$ 'o (i'anja Aoja ni*$ (o*'av-ja-i *a0o
Aa'o-i+i ve@ i neAa'o-i+i. A za 0no.e neAa'o-i,Ae Ar)@ane %i-o je 'o i neAo 'e*'iranje (o Aoje0 @e *e
0o@i *(ozna'i i*Areno*' Aa'o-i,Ai& na0jera da (ri0e jedin*'vo i da *e o'vore za Aon+e(+ije
(ravo*-avni& Aao i reNor0a'or*Ai& 4rAava.
Od-$Aa je (a-a od0a& na (o,e'A$ *a%ora. NaAon *jajno. o'vorenja1 ;;. -i*'o(ada ;<=!1 Aoje
*$ radio i 'e-evizija (reno*i-i $ ,i'av *vije'1 Aada je !.B#" Aon+i-*Ai& o'a+a Aoji *$ i0a-i (ravo .-a*a
$)-o1 * (a(o0 na ,e-$1 $ Pe'rov$ +rAv$1 $reFen$ za *a%or*A$ dvoran$1 *'ajao je na dnevno0 red$
Ho(@e. za*jedanjaI iz%or novi& *a%or*Ai& Ao0i*ija. L;7. -i*'o(adaM. K$rija je (red-a.a-a da *e
,-anovi Aoji *$ radi-i $ (ri(ravni0 Ao0i*ija0a (o'vrde $ *-$G%i. To %i1 0eF$'i01 zna,i-o da @e *a
;:;
*'ari0 Ao0i*ija0a $ nove *a%or*Ae Ao0i*ije $@i i *'ari d$&. Na *veo(@e iznenaFenje *a%or je 'aj
(oA$)aj o'A-onio i ;=. -i*'o(ada iza%rao $ Ao0i*ije nove ,-anove iz0eF$ 'eo-o.a iz *ve.a *vije'a.
Ti0e nije *a0o na.-a)eno da *a%or*Ai o,i Ge-e i0a'i *-o%odne r$Ae ve@ je i $Aazano na *0jer Aoji
vodi na(rijed. Pa(a je 'o do($*'ioQ i*'ina1 da %i *0irio (re*'ra)en$ A$rij$1 od-$,io je da $ *vaA$ od <
Ao0i*ija $Fe jo) jedan ,-an iz Ar$.a 'a-ijan*Ai& A$rija-ni& *-$G%eniAa. I *ad je (o*ao 0o.ao
za(o,e'i.
Ve@ je *a0 *$*re' 'aAo %rojni& %i*A$(a iz ,i'avo. *vije'a %io +rAveni do.aFaj ve-iAo. *'i-aQ
d$&ovna iz0jena je $ najAra@e vrije0e *ve vi)e izaziva-a i na(redaA i (reoAre'1 Aoji je (o o(@oj
o+jeni %rojni& *a%or*Ai& *$dioniAa i (ro0a'ra,a .rani,io * ,$de*ni0. ?no.i %i*A$(i $da-jeni&
dije+eza do)-i *$ *ada $o(@e (o (rvi ($' $ dodir * novo0 'eo-o.ijo0 i ni*$ H*0a'ra-i nedo*'ojni0 da
na *a%or$ $,e i da *e zad$%e $ 'eo-o)Ae i d$)o%riGni,Ae (ro%-e0eI L/. JedinM. 'ovi)e1 *0o.-i *$
&ra%ro*'i da Aod .-a*anja *a0o*'a-no od-$,$j$ i %ore *e za *voje novo*'e,ene (o.-ede. HTeA 'i0e je
Dr$.i va'iAan*Ai *a%or (o*'ao (o-azi)'e za nov od*jeA $ +rAvenoj (ovije*'i.I
Kon+i-*Ai *e rad odvijao $ ,e'iri vre0en*Ai odije-jena za*jedanja.
Prvo 1asjedanje 'raja-o je od ;;. -i*'o(ada do :. (ro*in+a ;<=!. Od0a& na (o,e'A$
raz0a&a-e *$ *e *$(ro'no*'i o *&e0i / litur!iji. Pro.re*i*'i1 Aoji0a *$ (ri(ada-i %i*A$(i *vi& oni&
ze0a-ja .dje *e -i'$r.ij*Ai (oAre' odavna %io $do0a@io1 Aao $ Nje0a,Aoj1 ze0-ja0a nje0a,Ao.
.ovora1 Fran+$*Aoj i *jevernoj I'a-iji1 'raGi-i *$ da *e $ oGj$ rije, Aod 0i*e $vede narodni jeziA
$0je*'o -a'in*Ao.a1 da ($A aA'ivnije *$dje-$je1 da *e do($*'i -ai,Aa (ri,e*' (od o%je (ri-iAe1 na(o*e
Aod raz-i,i'i& (ri.oda Lvjen,anja i'd.M1 i jo) neAe *'vari. Na ve-iAo ,$do1 %i*A$(i 0i*ij*Ai& ze0a-ja i
3a'in*Ae A0eriAe (ri*'a-i *$ $z nji&Q i oni *$ *(ozna-i )'o za nji&ov$ 0i*ij*A$ aA'ivno*' zna,i *-$G%a
oGja Aoja je %-i*Aa narod$. TaAo je (o%ijedio *0jer Aoji je 'raGio -i'$r.ij*Ae reNor0e. Te0a je
vra@ena Ao0i*iji na (rerad$ i 'i0e (roAr,en ($' za od-$,ni razvoj na)i& dana. VaGnija i zna,ajnija
%i-a je naredna ra*(rava o *&e0i I1vori o$jave. Pri 'o0 *e ni*$ *$Ao%-java-i *a0o 'eo-o)Ai
(o.-edi1 ve@ je %i-a rije, o na,e-ni0 (i'anji0a. Poj0ovi HPi*0oI i H'radi+ijaI ni*$ %i-i 'eA $
*$,e-jenj$ * eA$0en*Ao0 'eo-o.ijo0 nanovo (ro0i)-jeniQ 'i *$ (oj0ovi i0a-i ve-iA$ $-o.$ i $
dija-o.$ * (ro'e*'an'i0a. Konzerva'ivna1 A$rija-na *A$(ina *0a'ra-a je da 0ora *(rije,i'i (rodor
0oderne (ro'e*'an'*Ae %i%-ij*Ae Ari'iAeQ (ro.re*i*'i1 0eF$ nji0a Aardina-i Frin.*1 D[(Nner1 K[ni. i
A-NrinA1 %ori-i *$ *e za o'varanje i (riznanje neo*(orni& rez$-'a'a Ari'i,Ae e.ze.eze. Pred-oGi-i *$
v-a*'i'i na+r'. $d$@i da $ (-en$0$ ni jedan od dva na+r'a nije do%io (o're%n$ dvo're@in*A$ ve@in$1
*Ain$o je (a(a 'e0$ * dnevno. reda i $($'io je Ao0i*iji. KaAo $ *-ijed$ ni *&e0a / suvremenim
sredstvima dru'tveno! sao$ra(anja Lradij$1 'e-eviziji1 )'a0(i i Ni-0$M a ni *&e0a / istonim
Crkvama ni*$ (ri&va@ene1 zavr)i-o je (rvo *a%or*Ao za*jedanje %ez vid-jiva $*(je&a.
U*red (ri(rava za naredno za*jedanje $0ro je Aon+i-*Ai (a(a Ivan KKIII L7. -i(nja ;<=7M.
Sav je *vije' za nji0 Ga-io. Na*-ijedio .aje !;. -i(nja ;<=7. 0i-an*Ai nad%i*A$( i Aardina- ?on'ini
Aao Pavao VI. Od0a& je *vije'$ o%znanio da @e na*'avi'i *a%or.
TaAo *e *a%or (re0a (ro.ra0$ *a*'ao !<. r$jna ;<=7. na *voje 2. 1asjedanje1 Aoje je 'raja-o
*ve do #. (ro*in+a. Pa(i je %i-o naro,i'o *'a-o da *e razja*ni (oja0 4rAve. TaAo je *&e0a HO 4rAviI
*'av-jena $ (rvi (-an. U Ge*'oAi0 ra*(rava0a *$Ao%i-a *e novo*'e,ena *vije*' 4rAve o *a0oj *e%i *
'radi+iona-ni0 j$ridi,Ao5(o*-ije'riden'*Ai0 (oi0anje0. Na,e'i *$ *'r$A'$ra-ni (ro%-e0i1 $ Aoji0a *$
*e na(o*e o%raFiva-i odno* (ri0a'a (re0a Ao-e.ija-no*'i i *$dje-ovanje %i*A$(*Ao. Ao-e.ija *
(a(o0 $ vr&ovnoj +rAvenoj $(ravi. No d$&ovi *$ *e $z%$Fiva-i i z%o. (i'anja $n$'ra)nje.
raz$0ijevanja 4rAve i dodavanja 0arijan*Ae *&e0e $z +rAven$. Kraje0 -i*'o(ada *a%or je ,aA
za(ao $ oz%i-jn$ Ariz$. Ka*nije o%raFeni niz 'e0a2 HO (a*'ir*Aoj *-$G%i %i*A$(a i $(ravi dije+ezaI
Aao i HO eA$0eniz0$I1 $ Aojoj *$ *e na-azi-a *(orna (o.-av-ja o Eidovi0a i o vjer*Aoj *-o%odi1 vr-o
je 0a-o *0irio a'0o*Ner$. i-o je 0no.o Ge*'oAi& .ovorni,Ai& dvo%oja. Ve-iA$ (o%jed$ izvojevao je
na(redni *0jer Aad je (reraFena -i'$r.ij*Aa *&e0a na Araj$ * (re0o@no0 ve@ino0 L!.;B:2 ;<
.-a*ovaM (ri&va@ena i $ zavr)noj *jedni+i #. (ro*in+a od (a(e (o'vrFena i o%jav-jena. I DeAre' o
*red*'vi0a dr$)'veno. *ao%ra@anja1 %io je (ri&va@enQ odreFeno je1 0eF$'i01 da @e 'o0 deAre'$ %i'i
dodana $ *vr&$ nado($ne (o*e%na in*'r$A+ija. Po'vrdo0 i o*na5Genje0 na,e-a Aoja *$ $ ra*(ravi o
;:!
eA$0eniz0$ o%raFivana *0a'ra-i *$ *vi (a(in$ izjav$ )'o j$ je dao (o'Araj za*jedanja1 da @e
($'ova'i $ Jer$za-e0 i ondje *e na Go*(odnje0 .ro%$ *a*'a'i * eA$0en*Ai0 (a'rijar&o0
A'ena.oro0. To ($'ovanje1 izvr)eno #>=. *ije,nja ;<=#1 iz.-eda-o je Aao *a*'avni dio *a%ora.
+re(e 1asjedanje o'voreno je ;#. r$jna ;<=#1 a 'raja-o je do !;. *'$deno.a. Iz (rvo. z*jedanja
%i-a je zao*'a-a *&e0a HO o%javiIQ iz !. za*jedanja 0ora-o *e jo) zavr)i'i ra*(rave o 4rAvi1
%i*A$(*Aoj *-$G%i i eA$0eniz0$. Nove *$ %i-e 'e0e HO -ai,Ao0 a(o*'o-a'$I i HO 4rAvi $ *vije'$I.
Pa(a *e *a0 izja*nio $ *vo0 .ovor$ na o'vorenj$ za Ao-e.ija-no na,e-o $ 4rAvi1 (o Aoje0 (ri0a'
%iva $*(je)no nado($njavan. A-i jo) *$ *e i dr$.a (ojedina,na (i'anja 0ora-a razja*ni'i1 'aAoFer $
o*'a-i0 nizovi0a 'e0a. Naj$z%$d-jivije ra*(rave %i-e *$ oAo (i'anja reFenja oGenjeni& a i o%aveze
+e-i%a'a za FaAoneQ nada-je1 nije -i eklaracijom o vjerskoj slo$odi i*'ina (o*'a-a ne)'o re-a'ivno1 a
indiNeren'iza0 do%io *-o%od$ aA+ije. Ra*(rav-ja-o *e o $($'a0a za Givo' i *-$G%$ *ve@eniAa1 o
*ve@eni,Ao0 od.oj$1 o%novi redova1 Ar)@an*Ao0 od.oj$1 -ai,Ao0 a(o*'o-a'$ i 0i*ija0a. Ee*'oAo *e
%ori-o oAo (rijed-o.a za reNor0$ Genid%eno. (rava1 $ (rvo0 red$1 Aad *e radi-o o 0je)ovi'i0
Genid%a0a. Ra*(rav-ja-o *e i o *&e0i H4rAva $ *$vre0eno0 *vije'$I. U *'$deno0 *$ *e zao)'ri-e
di*A$*ije o (o.-av-j$ 7. *&e0e HO 4rAviI1 Aoje .ovori o (o-oGaj$ %i*A$(*Ao. Ao-e.ija1 'aAo da je
jo) jedno0 iz%i-a Ariza. A-i (o)'o je !". KI %i-a (ri&va@ena *&e0a HO i*'o,ni0 4rAva0aI1 *v-ada-i
*$ za(reA$ zavr)no. .-a*anja i Kon*'i'$+ija o 4rAvi i DeAre' o eA$0eniz0$ L!;. KIM.
Uetvrto i posljednje 1asjedanje (o,e-o je ;#. r$jna i 'raja-o do :. (ro*in+a ;<=B. Preo*'ao je
jo) (ri-i,no $z%$d-jiv (o*ao. ?ora-o *e .-a*a'i o jo) ;; na+r'a1 o Aoji0a *e ve@ (rije ra*(rav-ja-o.
Od0a& na (o,e'A$ za*jedanja o%javi (a(a da @e *azva'i #iskupsku sinodu1 Aoja @e *e ;<=8. (rvi
($'a oA$(i'i i $ *0i*-$ na,e-a Ao-e.ija-no*'i *$dje-ova'i $ o(@e+rAveni0 (o*-ovi0a Aao za*'$(*'vo
*ve$A$(no. e(i*Ao(a'a. D$.o *e ra*(rav-ja-o o vjer*Aoj *-o%odiQ o%ja)njeno je da 'aj deAre' ne %ri)e
(oj0ove a(*o-$'ne i*'ine i za%-$de1 ve@ i0a *a0o o*-o%odi'i (ojedin+a od re-i.iozne (ri*i-e na
.raFan*Ao0 (odr$,j$. Sve,ani0 (ro.-a)enje0 (rava na *-o%od$ *avje*'i $ (odr$,j$ re-i.ije 're%a-o
*e izri,i'o o%ja*ni'i da ni jedna drGavna *i-a ne *0ije *(re,ava'i izvanj*Ai0 (ri'i*Ao0 navije)'anje i
(ri&va@anje evanFe-ja. A-i1 $ i*'i 0a& 4rAva *e Aona,no odvoji-a od Aon+e(+ije Aoja je v-ada-a jo)
od HAon*'an'inov*Ao. (reoAre'aI2 da je 4rAvi do($)'eno1 .dje joj *e za 'o (r$Gi 0o.$@no*' L$
(anjo-*Aoj1 I'a-ijiM1 (o*-$Gi'i drGavno0 *i-o0 i $(o'rije%i'i 'zv. H%ra++&i$0 *ae+$-areI (a 'aAo
$,vr*'i'i *voje re-i.iozno50ora-ne za&'jeve i %o-je i*($ni'i *voje dje-o *(a*enja. Pri&va@anje0 'o.
deAre'a o%javi-a je 4rAva *ve,ano da na,e-no od%ija *vaA$ izvanj*A$ (ri*i-$ na (odr$,j$ *avje*'i.
Pro.-a)enje 'o. deAre'a L8. (ro*in+aM ozna,ava radiAa-ni (rije-o0 * 'i*$@$i(o.odi)njo0 (raA*o01
Aoja *e vi)e nije da-a (odno*i'i.
U 'oA$ -i*'o(ada ;<=B. (ri&va'io je *a%or na %rzin$ odreFen %roj nedovr)eni& 'eA*'ova. !:.
-i*'o(ada (ri&va'io je (-en$01 a (a(a o%javio deAre'e O %i*A$(*Aoj (a*'ir*Aoj *-$G%i1 O o%novi
redovni,Ai& Givo'a1 O Ar)@an*Ao0 od.oj$ 'e O odno*$ 4rAve i neAr)@an*Ai& re-i.ija. ;:. *'$deno.
*-ijedi-i *$ deAre'i O -ai,Ao0 a(o*'o-a'$1 O 0i*ija0a 'e deA-ara+ije O *-$G%i i Givo'$ *ve@eniAa.
Ra*(rava o +e-i%a'$ *Ain$'a je * dnevno. reda na izri,i'$ (a(in$ Ge-j$1 Aoji 'aj (red0e' $ 'o0
'ren$'A$ nije *0a'rao zre-i0 za ra*(rav$. Na 'e)Ao@e je *a%or jo) $vijeA nai-azio $ *&e0i O 4rAvi $
*$vre0eno0 *vije'$. Kon*'i'$+ija o 'o0e *ve,ano je o%jav-jena 'eA na (o*-jednjoj javnoj *jedni+i od
8. KII ;<=B1 zajedno * deAre'i0a O *-$G%i i Givo'$ *ve@eniAa1 O 0i*ija0a 'e DeAre'o0 o vjer*Aoj
*-o%odi.
To. dana doGivio je *a%or &i*'orij*Ai ,in1 Aoji je izazvao ve-iA$ (ozorno*' $ Ar)@an*Ao0
*vije'$. Pa(a Pavao VI o%javio je * d$%oAo0 oz%i-jno)@$ i i*Areno0 vo-jo0 da (o(ravi *'ar$
ne(ravd$2 $Aidanje 0eF$*o%no. izo(@enja Aoji0 *$ *e Ri0 i izan' 0eF$*o%no .odine ;"B#.
$dari-i i 'i0e za(o,e-i ve-iAi ra*Ao-Q 'o izo(@enje 're%a da za$vijeA ne*'ane iz *je@anja 4rAve. S
ve-i,an*'veno0 zavr)no0 *ve,ano)@$ na 'r.$ Sv. Pe'ra zavr)io je Sa%or *voj rad :. (ro*in+a ;<=B.
e*nae*' deAre'a1 a ni jedna jedina do.0aZ To je rez$-'a' *a%ora Aoji nije %io doA'rina-an1 ve@
*a%or reNor0e * izri,i'o (a*'ora-ni0 $*0jerenje0. Do.0e *e 0o.$ za%i-jeGi'i i o nji0a *e 0oGe *ve
*azna'i $ do.0a'*Ai0 $dG%eni+i0a. ?eF$'i01 (a*'ora-ni deAre'i Sa%ora i0aj$ *e *-ijedi'i i (renije'i
$ Givo'. To je Sa%or Nor0$-irao Aao *voje zada'Ae Aoji (red na0a jo) *'oje i na nji& je $Aazao1 a nije
;:7
i& rije)io.
Jo) (rije zavr)e'Aa Sa%ora i0enovan je niz (a(in*Ai& Ao0i*ija Aoje @e novo*'e,eni Aa(i'a-
(reAova'i $ Aori*ne *0jerni+e2 Ko0i*ija za reNor0$ +rAveno. (rava1 Vije@e za -i'$r.ij*A$ reNor0$1
SeAre'arija'i za jedin*'vo Ar)@ana1 za neAr)@ane i za nevjerniAe 'e Ko0i*ija za *red*'va dr$)'veno.
*ao%ra@anja. Svoji0 deAre'o0 od 7. *ije,nja ;<==. (o*'avio je (a(a = novi& (oAon+i-*Ai& Ao0i*ija1
B (o*-ovni& Ao0i*ija 'e *redi)nj$ Aoordina+ion$ Ao0i*ij$ za *ve$A$(ni (oAon+i-*Ai rad i '$0a,enje
*a%or*Ai& deAre'a. One (rve Ao0i*ije i0a-e *$ zada'aA da izrade %-iGe (roved%ene izrad%e za
deAre'e o %i*A$(i0a i $(ravi dije+eza1 o redovni+i0a1 0i*ija0a1 Ar)@an*Ao0 od.oj$ i -ai,Ao0
a(o*'o-a'$Q *vi 'i deAre'i i0a-i *$ *'$(i'i na *na.$ ve@ !<. -i(nja ;<==. Sredi)nja Ao0i*ija i0a-a je
odrGava'i rad1 a$'en'i,no '$0a,i'i 'eA*'ove i o*i.$ra'i jedin*'veni *0jer. Prije *ve.a1 njena je
d$Gno*' da o%jav-j$je *a%or*Ae doA$0en'e i %rine *e za nji&ovo )irenje. KaAo je rad Sa%ora
na0ijenjen *vi0 vjerni+i0a 4rAve1 'o *$ neo%i,n$ vaGno*' i0a-i (rijevodi na jeziAe (ojedini&
ze0a-ja. Zada'aA +rAvene (ravne Ao0i*ije je*' $A-a(anje *a%or*Ai& deAre'a $ +rAveno (ravo Aoje je
na *nazi1 'aAo da *e do*ada)nji Aanoni 4odi+i* j$ri* +anoni+i i0aj$ iz0ijeni'i (re0a novi0
odred%a0a. Sve *$ Ao0i*ije ve@ 0no.o $,ini-e da *e (o*'i.ne *vr&a Sa%ora. Najza0je'-jivija je
*vaAaAo dje-a'no*' na (odr$,j$ -i'$r.ij*Ae reNor0e. $ran i za 0no.e Aa'o-iAe *'ra)an %io je novi
iz.-ed 0i*e. Taj novi iz.-ed %io je no)en na0jero0 da *e rije, oGja (onovno *naGnije ,$je1 a oGji
narod (riv$,e i navede da dje-a'nije *$dje-$je. Pri 'o0 *$ 'eGnje da *e -a'in*Ai $ve-iAe na($*'i i
nado0je*'i narodni0 jezi+i0a da-eAo jo) nad0a)i-e ono )'o je *e%i Sa%or (o*'avio za +i-j. Nje0a,Ai
%i*A$(i *$ za vrije0e do)a)@a ;<=8. (o (rvi ($' do($*'i-i (ri0jen$ nje0a,Ai& Aanona $ 0i*i1 no $
dr$.i0 ze0-ja0a *e 'o ve@ (rije (raA'i+ira-o. PoAre' HUna vo+eI > (ro'$aA+ija Aonzerva'ivni&
Aa'o-iAa Aoji *0a'raj$ o%ran$ -a'in*Ao. *vojo0 *ve'o0 d$Gno)@$ > nije vi)e $ 0o.$@no*'i da 'aj
razvoj za$*'avi.
Za razvoj +rAvene *'r$A'$re ve-iAo zna,enje i0a o*nivanje Hi*A$(*Ae *inodeI1 Aoj$ je (a(a
Pavao VI na.ovije*'io za vrije0e (o*-jednje. *a%or*Ao. razdo%-ja. Ta *inoda 're%a da %$de
Ao-e.ija-na nado($na $ najvi)oj +rAvenoj $(ravi Aoja @e dje-a'no (o0a.a'i (a(in*Ai (ri0a'. Jo) nije
ja*no da -i @e *inoda i0a'i *a0o *avje'odavn$ *-$G%$ i-i @e Aao (red*'avniA *ve.a %i*A$(*Ao.
Ao-e.ija 'aAoFer *$od-$,iva'i. !<. r$jna ;<=8. *a*'a-a *e *inoda (o (rvi ($' $ Ri0$. Trajna njezina
$-o.a 0ora *e jo) razradi'i. Sve do !:. -i*'o(ada ra*(rav-ja-a je o *vi0 o'voreni0 (o5Aon+i-*Ai0
(ro%-e0i0a.
Zavr)e'aA 'e %i*A$(*Ae *inode o%a*jao je1 (o *vo0e doj0$1 *naGan $zvra' (o*je'a Aoji je
izvr)io (a'rijar&a A'ena.ora1 !=. do !:. -i*'o(ada ;<=8. Va'iAan$. Taj je (o*je' za'vorio -ana+
0eF$*o%ni& 'eGnji i (ri%-iGavanja iz0eF$ I*'o,ne i Za(adne 4rAve1 'eGnji Aoje *$ za(o,e-e na
jer$za-e0*Ao0 *a*'anA$ (a(e i (a'rijar&a L#>=. *ije,nja ;<=#M1 na*'av-jene (a(ini0 (o*je'o0
(a'rijar&i $ 4ari.rad$ $ -je'i i*'e .odine 'e *ada1 $zvra'o0 (o*je'a (a'rijar&e Ri0$1 na)-e *voje
i*($njenje. Pavao je VI !=. r$jna ;<=#. *ve,ano vra'io .-av$ a(o*'o-a *v. Andrije Gr,Aoj 4rAviQ '$
*$ .-av$ %i-i $.ra%i-i 'a-ijan*Ai AriGari ;!":. iz 4ari.rada. Taj znaA (aGnje (o0o.ao je da *e
(o%o-j)a A-i0a i ja,a nada $ (onovno *jedinjenje.
4rAva dana* *'oji $ dija-o.$ *a *vije'o0. Dao o. da do%re A-i+e done*$ (-oda i (o0o.n$
4rAvi da zada@$ Aoj$ joj je o. (ovjerio i*($ni (ri-a.oF$j$@i *e dana)nje0 *vije'$
LHa..iorna0en'oIM.
POPIS PAPA
;. Pe'ar1 P =# LYM
!. 3ino1 =#58< LYM
7. AnaA-e' I1 8<5<"9<! LYM
#. K-e0en' I1 <"9<!5;"; LYM
B. Evari*'1 <<9;";5;"8 LYM
=. A-eA*andar I1 ;"85;;= LYM
8. SiA*'o LK_*'$*M I1 ;;=5;!B LYM
;:#
:. Te-e*Nor1 ;!B5;7: LYM
<. /i.in1 ;7:5;#! LYM
;". Ko I1 ;#!5;B#9;BBL8M
;;. Ani+e'1 ;B#9;BB5;==L8M
;!. So'er1 ;==5;8# LYM
;7. E-e$'erije1 ;8#5;:<L8M
;#. ViA'or I1 ;:<5;<:9;<< LYM
;B. ZeNirin1 ;<<5!;8 LYM
;=. Ka-i*' I1 !;85!!!
/i(o-i'1 !;8>!7B
;8. Ur%an I1 !!!5!7"
;:. Pon+ijan1 !7"5!7B
;<. An'er1 !7B5!7=
!". Fa%ijan1 !7=5!B"
!;. Korne-ije1 !B;5!B7
Nova+ijan1 !B;5!B: LYM
!!. 3$+ije I1 !B7>!B#
!7. S'je(an1 !B#5!B8
!#. SiA*'o LKv*'$*M II1 !B85!B:
!B. Dionizije1 !B<9!="5!=89!=:
!=. Fe-iA* I1 !=:9!=<5!879!8#
!8. E$'i&ijan1 !8#9!8B5!:!9!:7
!:. Gaj LGai$*M1 !:!9!:75!<B9!<=
!<. ?ar+e-in1 !<=>7"#
7". ?ar+e- I1 7"857": LYM
7;. E$ze%ije1 7": L7"<1 7;"M
7!. ?i-'ijad L?e-+&iade*M1 7;">7;#
77. Si-ve*'ar I1 7;#577B
7#. ?arAo1 77=
7B. J$-ije I1 77857B!
7=. 3i%erije1 7B!57==
Fe-iA* II1 7BB57B: L'7=BM
78. Da0az I1 7==57:#
Ur*in1 7==57=8
7:. Siri+ije1 7:#>7<<
7<. Ana*'azije I1 7<<>#"!
#". Ino+en' I1 #"!>#;8
#;. Zo*i01 #;8>#;:
E$-a-ije1 #;:>#!!
#!. oniNa+ije I1 #;:>#;<
#7. 4e-e*'in I1 #!!>#7!
##. SiA*'o III1 #7!>##"
#B. 3eon I Ve-iAi1 ##">#=;
#=. /i-ar1 #=;>#=:
#8. Si0(-i+ije1 #=:>#:7
#:. Fe-iA* II LIIIM1 #:75#<!
#<. Ge-azije I1 #<!>#<=
B". Ana*'azije II1 #<=>#<:
B;. Si0a&o1 #<:>B;#
3a$ren+ije L3ovroM1 #<:>B"=
;:B
B!. /or0izda1 B;#>B!7
B7. Ivan I1 B!7>B!=
B#. Fe-iA* III LIVM1 B!=5B7"
BB. oniNa+ije II1 B7">B7!
Dio*A$r1 B7"
B=. Ivan II L?erA$rijeM1 B77>B7B
B8. A.a(e' I1 B7B5B7=
B:. Si-verije1 B7=5B78
B<. Vi.i-ije1 B78>BBB
=". Pe-a.ije I1 BB=>B=;
=;. Ivan III1 B=;>B8#
=!. enediA' I1 B8B>B8<
=7. Pe-a.ije II1 B8<>B<"
=#. Gr.$r I Ve-iAi1 B<">="#
=B. Sa%inijan1 ="#>="=
==. oniNa+ije III1 ="8
=8. oniNa+ije IV1 =":>=;B
=:. De$*dedi' LAdeoda'$* IM1 =;B5=;:
=<. oniNa+ije V1 =;<>=!B
8". /onorije I1 =!B>=7:
8;. Severin1 =#"
8!. Ivan IV1 =#">=#7
87. Teodor I1 =#7>=#<
8#. ?ar'in I1 =#<>=B7
8B. E$.en I1 =B#>=B8
8=. Vi'a-ijan1 =B8>=8!
88. Adeoda'L$*M II1 =8!5=8=
8:. Don$*1 =8=>=8:
8<. A.a'o1 =8:>=:;
:". 3eon II1 =:!5=:7
:;. enediA' II1 =:#>=:B
:!. Ivan V1 =:B5=:=
:7. Konon1 =:=>=:8
Teodor1 =:8
Pa*Aa-1 =:85=<!
:#. Ser.ije I1 =:858";
:B. Ivan VI1 8";58"B
:=. Ivan VII1 8"B58"8
:8. Si*inije1 8":
::. Kon*'an'in I1 8":>8;B
:<. Gr.$r II1 8;B587;
<". Gr.$r ;;;187;58#;
<;. Za&arija1 8#;58B!
S'je(an II1 8B!
<!. S'je(an II LIIIM1 8B!58B8
<7. Pavao I1 8B858=8
Kon*'an'in II1 8=8>8=:
Fi-i(1 8=:
<#. S'je(an III LIVM1 8=:588!
<B. /adrijan I1 88!58<B
;:=
<=. 3eon III1 8<B5:;=
<8. S'je(an IV LVM1 :;=>:;8
<:. Pa*Aa- I1 :;85:!#
<<. E$.en II1 :!#5:!8
;"". Va-en'in1 :!8
;";. Gr.$r IV1 :!85:##
Ivan1 :##
;"!. Ser.ije II1 :##5:#8
;"7. 3eon IV1 :#85:BB
;"#. enediA' III1 :BB5:B:
Ana*'azije III1 :BB
;"B. NiAo-a I1 :B:5:=8
;"=. /adrijan II1 :=85:8!
;"8. Ivan VIII1 :8!5::!
;":. ?arin I L?ar'in IIM1 ::!5::#
;"<. /adrijan III1 ::#5::B
;;". S'je(an V LVIM1 ::B5:<;
;;;. For0oz1 :<;5:<=
;;!. oniNa+ije VI1 :<=
;;7. S'je(an VI LVIIM1 :<=5:<8
;;#. Ro0an1 :<8
;;B. Teodor II1 :<8
;;=. Ivan IK1 :<:5<""
;;8. enediA' IV1 <""><"7
;;:. 3eon V. <"7
;;<. Kri*'oNor1 <"75<"#
;!". Ser.ije ;;;1<"#5<;;
;!;. Ana*'azije III1 <;;><;7
;!!. 3ando1 <;75<;#
;!7. Ivan K1 <;#5<!:
;!#. 3eon VI1 <!:
;!B. S'je(an VII LVIIIM1 <!<><7;
;!=. Ivan KI1 <7;5<7B
;!8. 3eon VII1 <7=5<7<
;!:. S'je(an VIII LIKM1 <7<><#!
;!<. ?arin II L?ar'in IIIM1 <#!5<#=
;7". A.a(e' II1 <#=5<BB
;7;. Ivan KII1 <BB5<=7
;7!. 3eon VIII1 <=75<=B
;77. enediA' V1 <=#
;7#. Ivan KIII1 <=B5<8!
;7B. enediA' VI1 <875<8#
oniNa+ije VII1 LFran+oM <8#
;7=. enediA' VII1 <8#5<:7
;78. Ivan KIV1 <:75<:#
;7:. oniNa+ije VII1 <:#><:B
;7<. Ivan KV1 <:B5<<=
;#". Gr.$r V1 <<=5<<<
Ivan KVI1 <<85<<:
;#;. Si-ve*'ar II1 <<<5;""7
;:8
;#!. Ivan KVII1 ;""7
;#7. Ivan KVIII1 ;""79"#5;""<
;##. Ser.ije IV1 ;""<5;";!
;#B. enediA' VIII1 ;";!>;"!#
Gr.$r VI1 ;";!
;#=. Ivan KIK1 ;"!#>;"7!
;#8. enediA' IK1 ;"7!5;"#B
Si-ve*'ar III1 ;"#B
;#:. Gr.$r VI1 ;"#B5;"#=
;#<. K-e0en' II1 ;"#=5;"#8
;B". Da0az II1 ;"#:
;B;. 3eon IK ;"#<5;"B#
;B!. ViA'or II1 ;"BB5;"B8
;B7. S'je(an IK LKM1 ;"B8>;"B:
;B#. enediA' K1 ;"B:>;"B<
;BB. NiAo-a II1 ;"B:5;"=;
;B=. A-eA*andar II1 ;"=; >;"87
/onorije II1 ;"=;5;"8;
;B8. Gr.$r VII1 ;"875;":B
K-e0en' III1 ;":"5;;""
;B:. ViA'or III1 ;":=5;":8
;B<. Ur%an II1 ;"::5;"<<
;=". Pa*Aa- II1 ;"<<5;;;:
TeoderiA1 ;;""5;;"!
A-%er'1 ;;"!
Si-ve*'ar IV1 ;;"B5;;;;
;=;. Ge-azije II1 ;;;:5;;;<
Gr.$r VIII1 ;;;:5;;!;
;=!. Ka-i*' II1 ;;;<5;;!#
;=7. /onorije II1 ;;!#>;;7"
4e-e*'in II1 ;;!#1
Ino+en' II1 ;;7"5;;#7
;=#. AnaA-e' II1 ;;7"5;;7: ViA'or IV1 ;;7:
;=B. 4e-e*'in--1 ;;#75;;##
;==. 3$+ije II1 ;;##5;;#B
;=8. E$.en III1 ;;#B5;;B7
;=:. Ana*'azije IV1 ;;B75;;B#
;=<. /adrijan IV1 ;;B#5;;B<
;8". A-eA*andar III1 ;;B<5;;:;
;8;. 3$+ije III1 ;;:;5;;:B
;8!. Ur%an III1 ;;:B5;;:8
;87. Gr.$r VIII1 ;;:8
;8#. K-e0en' III1 ;;:85;;<;
;8B. 4e-e*'in III1 ;;<;5;;<:
;8=. Ino+en' III1 ;;<:5;!;=
;88. /onorije III1 ;!;=5;!!8
;8:. Gr.$r IK1 ;!!85;!#;
;8<. 4e-e*'in IV1 ;!#;
;:". Ino+en' IV1 ;!#7 5;!B#
;:;. A-eA*andar IV1 ;!B#5;!=;
;::
;:!. Ur%an IV1 ;!=;5;!=#
;:7. K-e0en' IV1 ;!=B5;!=:
;:#. Gr.$r K1 ;!8;5;!8=
;:B. Ino+en' V1 ;!8=
;:=. /adrijan V1 ;!8=
;:8. Ivan KKI1 ;!8=>;!88
;::. NiAo-a III1 ;!885;!:"
;:<. ?ar'in IV1 ;!:;5;!:B
;<". /onorije IV1 ;!:B5;!:8
;<;. NiAo-a IV1 ;!::5;!<!
;<!. 4e-e*'in V1 ;!<#
;<7. oniNa+ije VIII1 ;!<#5;7"7
;<#. enediA' KI1 ;7"75;7"#
;<B. K-e0en' V1 ;7"B5;7;#
;<=. Ivan KKII1 ;7;=5;77#
NiAo-a V1 ;7!:5;77"
;<8. enediA' KII1 ;77#5;7#!
;<:. K-e0en' VI1 ;7#!>;7B!
;<<. Ino+en' VI1 ;7B!5;7=!
!"". Ur%an V1 ;7=!5;78"
!";. Gr.$r KI1 ;78"5;78:
!"!. Ur%an VI1 ;78:5;7:<
K-e0en' VII1 ;78:5;7<#
!"7. oniNa+ije IK. ;7:<5;#"#
enediA' KIII1 ;7<#5;#!7
!"#. Ino+en' VII1 ;#"#5;#"=
!"B. Gr.$r KII1 ;#"=5;#;B
!"=. A-eA*andar V1 ;#"<5;#;"
!"8. Ivan KKIII1 ;#;"5;#;B
!":. ?ar'in V1 ;#;85;#7;
K-e0en' VIII1 ;#!75;#!<
!"<. E$.en IV1 ;#7; > ;##8
Fe-iA* V1 ;#7<>;##<
!;". NiAo-a V1 ;##85;#BB
!;;. Ka-i*' III1 ;#BB5;#B:
!;!. Pio II1 ;#B:5;#=#
!;7. Pavao II1 ;#=#5;#8;
!;#. SiA*'o IV1 ;#8;5;#:#
!;B. Ino+en' VIII1 ;#:#5;#<!
!;=. A-eA*andar VI1 ;#<!5;B"7
!;8. Pio III1 ;B"7
!;:. J$-ije II1 ;B"75;B;7
!;<. 3eon K1 ;B;75;B!;
!!". /adrijan VI1 ;B!!5;B!7
!!;. K-e0en' VII1 ;B!75;B7#
!!!. Pavao III1 ;B7#5;B#<
!!7. J$-ije III1 ;BB"5;BBB
!!#. ?ar+e- II1 ;BBB
!!B. Pavao IV1 ;BBB5;BB<
!!=. Pio IV1 ;BB<5;B=B
;:<
!!8. Pio V1 ;B==5;B8!
!!:. Gr.$r KIII1 ;B8!>;B:B
!!<. SiA*'o V1 ;B:B5;B<"
!7". Ur%an VII1 ;B<"
!7;. Gr.$r KIV1 ;B<"5;B<;
!7!. Ino+en' IK1 ;B<;
!77. K-e0en' VIII1 ;B<!5;="B
!7#. 3eon KI1 ;="B
!7B. Pavao V1 ;="B5;=!;
!7=. Gr.$r KV1 ;=!;5;=!7
!78. Ur%an VIII1 ;=!75;=##
!7:. Ino+en' K1 ;=##5;=BB
!7<. A-eA*andar VII1 ;=BB5;==8
!#". K-e0en' IK1 ;==85;==<
!#;. K-e0en' K1 ;=8">;=8=
!#!. Ino+en' KI1 ;=8=>;=:<
!#7. A-eA*andar VIII1 ;=:<5;=<;
!##. Ino+en' KII1 ;=<;5;8""
!#B. K-e0en' KI1 ;8""5;8!;
!#=. Ino+en' KIII1 ;8!;5;8!#
!#8. enediA' KIII1 ;8!#5;87"
!#:. K-e0en' KII1 ;87"5;8#"
!#<. enediA' KIV1 ;8#"5;8B:
!B". K-e0en' KIII1 ;8B:5;8=<
!B;. K-e0en' KIV1 ;8=<5;88#
!B!. Pio VI1 ;88B5;8<<
!B7. Pio VII1 ;:""5;:!7
!B#. 3eon KII1 ;:!75;:!<
!BB. Pio VIII1 ;:!<5;:7"
!B=. Gr.$r KVI1 ;:7; 5;:#=
!B8. Pio IK1 ;:#=5;:8:
!B:. 3eon KIII1 ;:8:5;<"7
!B<. Pio K1 ;<"75;<;#
!=". enediA' KV1 ;<;#5;<!!
!=;. Pio KI1 ;<!!5;<7<
!=!. Pio KII1 ;<7<5;<B:
!=7. Ivan KKIII1 ;<B:>;<=7
!=#. Pavao VI1 ;<=7
7I7LIOGRA5IJA
U($'a0a na -i'era'$r$ Aoje *-ijede *vr&a je da zain'ere*irano0 ,i'ao+$ 'eA (r$Ge (o0o@ AaAo
%i *e 0o.ao o.-eda'i $ *'r$,noj -i'era'$ri. KaAo HPre.-ed (ovije*'i 4rAveI nije na(i*an za *'r$,n5
jaAe5$,enjaAe1 ve@ za )iri Ar$. ,i'a-a+a1 dava-i *0o (redno*' dje-i0a Aoja *$ -aA)e (ri*'$(a,na i do*5
'$(na2 za%i-jeGena *$ $ (rvo0 red$ dje-a na nje0a,Ao0 jeziA$ > (ri 'o0 *e i(aA ni *'rano
*(i*a'e-j*'vo nije *a*vi0 i*A-j$,i-o.
4JE3OVITI PRIKAZI
;<"
K3 7i8'e9er 1 :3 T;$8e< Kir+&en.e*+&i+&'e1 7. *v. Pader%orn m;<=;9;<=!Q J3 Lort%< Ge5
*+&i+&'e der Kir+&e in ideen.e*+&i+&'-i+&er e'ra+&'$n.1 ! *v.1 ?6n*'er m;<=!9=#Q J3 P3 Kirs$8< Kir5
+&en.e*+&i+&'e1 Frei%$r. ;<7". i *i.1 od 'o.a2 *v. I LAn'iAaM1 a$'or J. P. Kir*+&. ;<7"1 *v. II. ! L;!""
>;#B"M a$'or2 J. /o--n*'einer. ;<#"1 *v. III1 ! L;BBB>;=#:M a$'or K. Eder1 ;<#<1 *v. IV1 ; L;=#:5
;:""M i *v. IV. ! L;:""5;<7!M a$'or 3. A. Vei'1 ;<7;977Q A3 E8r8ard > =3 Ne$**1m Die Aa'&o-i*+&e
Kir+&e i0 Dande- der Zei'en $nd V[-Aer1 onn1 *v. I. LAn'iAaM1 ! *v. a$'or A. E&r&ard ;<789;<B;1
*v. II LSrednji vijeAM i *v. III LNovi vijeAM1 a$'or D. Ne$**1 ?<B">;<B<Q A3 5ie8e 1 V3 #artin<
/i*'oire de -\E.-i*e1 != *v.1 Pari* ;<7# i *i.Q :3 Jedin3 /and%$+& der Kir+&en.e*+&i+&'e1 Frei%$r.
;<=!1 do*ad o%jav-jeno2 *v. I LUvodM a$'or /. Jedin1 i An'iAa Ldo Kon*'an'inaM1 a$'or K. a$*1 ;<=!1
*v. III. I Lrani *rednji vijeAM a$'ori F. Ke0(N1 /. G. e+A1 E. ERi.1 J. A. J$n.0ann1 ;<==1 *v. IV
LReNor50a+ija1 Ka'o-i,Aa reNor0a i Pro'$reNor0a+ijaM1 a$'ori E. I*er-o&1 J. G-aziA1 /. Jedin1 ;<=8Q L3
J3 Rogier< R3 Au/ert< #3 D3 Kno>es< Ge*+&i+&'e der Kir+&e1 B. *v.1 Ein*iede-n ;<=7. i *i1 do*ad
o%jav-jeno2 *v. I LAn'iAaM1 a$'ori J. Dani^-o$ i /. I. ?arro$1 ;<=71 *v. III LReNor0a+ija i
Pro'$reNor0a+ijaM a$'ori /. T6+&-e i 4. A. o$0ann1 ;<=B1 *v. IV LPro*vje'i'e-j*'vo1 revo-$+ija i
re*'a$ra+ijaM1 a$'ori 3. J. Ro.ier1 G. er'ier de Sa$vi.n_ i J. /ajjar1 ;<==.
G3 Kr;ger< /and%$+& der Kir+&en.e*+&i+&'e1 # *v. T6%in.en
!
;<!7 >;<7; Q K3 #;er 1
:3 v3 Ca'pen8ausen< Kir+&en.e*+&i+&'e1 ! *v. $ # (o-$*ve*Aa1 T6%in.en
7
;<#;Q K3 :eussi< Ko05
(endi$0 der Kir+&en.e*+&i+&'e1 T6%in.en V ;<="Q K3 D3 S$8'idt 1 E3 =o(< Die Kir+&e in i&rer
Ge*+&i+&'e1 G[''in.en ;<=! i *i. L$ (ojedina,ni0 i*(or$Aa0aM.
53 K. Seppet 1G3 S$8>aiger< Ge*+&i+&'e der P(*'e von den AnNXn.en %i* z$r ?i''e de*
!". J&.1 = *v. ?6n+&en
!
;<B# i *-.Q isti< Ge*+&i+&'e der PX(*'e. Von den AnNXn.en %i* z$r Ge.enRar'1
?6n+&en ;<=#Q J3 :aer< Da* Pa(*''$01 B *v. Ldo ;7;=M1 E**-in.en ;<=!Q =3 #3 P?$8< Ge*+&i+&5
'e de* Kir+&enre+&'*1 7. *v. Dien > ?6n+&en ?<=" i *iQ /. E. 5eine< Kir+&-i+&e Re+&'*.e*+&i+&'e1
*v. I Die Aa'&o-i*+&e Kir+&e1 Dei0ar m;<=8Q C3 J3 :e(ee< 4on+i-ien.e*+&i+&'e1 < *v. L;:BB i *i.1 ;>
=
!
;:87 i *i.M L(ro)ireno Nran+$*Ao izdanjeM. 4. J3 :e(ee > :3 Le$er$@< /i*'oire de* 4on+i-e*1 Pa5
ri* ;<"8 i *i.Q :3 Jedin< K-eine Kon+i-ien.e*+&i+&'e1 Frei%$r. \;<=8 L/erder > 6+&erei B;M.
ZIRKE VRE3A
J. P. #igne< Pa'ro-o.ia -a'ina1 !!; *v.1 Pari* ;:##>;:=# Ldo($n*Ae *ve*Ae (riredio A.
/a00an1 Pari* ;<B:. i *iM L T P3MQ J3 P3 #igne< Pa'ro-o.ia .rae+a1 ;=; *v.1 Pari* ;:B8>;:== L T
PGM. Kri'i,Aa izdanja *'a-no $2 H4or($* *+ri('or$0 e++-e*ia*'i+or$0 -a'inor$0I1 Dien ;:=". i *-. LT
4SE3M1 i HDie .rie+&i*+&en +&ri*'-i+&en S+&riN'*'e--er der er*'en Ja&r&$nder'eI1 3ei(zi. ;:<8 i *i LT
G4SM. Novo izdanje iz-azi $ H4or($* 4&ri*'ianor$0 *e$ nova Pa'r$0 +o--e+'ioI1 T$rn&o$' > Pari*
;<B7. i *i. LT 44&rM. VaGno (o0o@no *red*'vo2 E. Dekkers i Ae0. Gaar< 4-avi* Pa'r$0 -a'inor$01
S'een%r6..e
!
;<=;.
KON4I3SKE ZIRKE
G3 D3 #ansi< Sa+ror$0 +on+i-ior$0 nova e' a0(-i**i0a +o--e+'io1 ;8B< i *i. Novo izdanje i
na*'avaA1 Pari* ;:<< i *i. L=" *v.M. 4on+i-ior$0 oe+$0eni+or$0 d^+r^'a1 J3 A/erigo< Frei%$r.
!
;<=!.
K 'o0e z%irAe vre-a2 C3 Kir$8 > L3 !eding< En+&iridion Non'i$0 &i*'ori5ae e++-e*ia*'i+ae
an'iW$ae1 Frei%$r. mi<="Q #3 J3 RouAt de Journa< En+&iridion (a'ri*'i+$01 Frei%$r.
!;
;<B<Q :3
Den%inger > A3 S$8?n'et%er< En+&iridion *_0%o-or$01 deNini'ion$0 e' de+-ara'ion$0 de re%$*
Nidei e' 0or$01 ar+e-ona > Frei%$r. m;<=BQ C3 #ir/t< c$e--en z$r Ge*+&i+&'e de* Pa(*''$0* $nd
de* r[0i*+&en Ka'&o-izi*0$*1 T6%in.en m;<=8 Lizdao K. A-andM.
Nje0a,Ao izdanje +rAveni& o'a+a2 i%-io'&eA der Kir+&envX'er LKV
!
M1 izdao O.
arden&eRer1 ;. niz =7 *v.1 !. niz !" *v. Ke0('en>?6n+&en
!
;<;; >;<7<.
;<;
I RAZDO3JE2 ANTIKA
OpBa iteratura0
:3 Liet%'ann< Ge*+&i+&'e der a-'en Kir+&e1 # *v. er-in m;<=;Q :3 Danie Rops< Die Kir+&e z$r
Zei' der A(o*'e- $nd ?Xr'_rer1 Inn*%r$+A > ?6n+&en ;<B;Q A3 E8r8ard< Die Kir+&e der ?Xr'_rer1
?6n+&en ;<7!Q =3 von Loe>e4ni$8< Die Ge*+&i+&'e der Kir+&e1 *v. I An'iAa i Srednji vijeA1 ?6n5
+&en ;<=# LSie%en*'ern5Ta*+&en%. !M. Na (rije *(o0en$'e o(@e (riAaze ovdje vi)e ne $($@$je0o.
OpBa po'agaa0 73 ALtaner< Pa'ro-o.ie1 3e%en1 S+&riN'en $nd 3e&ren der Kir+&envX'er1 Frei%$r.
8
;<==Q Di$tionnaire d\ar+&^o-o.ie +&r^'ienne e' de -i'$r.ie LT DA43M1 izda-i F. 4a%ro- i /. 3e+-er5
+W1 Pari* ;<!# i *i. ReaeCikon N6r An'iAe $nd 4&ri*'en'$01 izdao T&. K-a$*er1 S'$''.ar' ;<#; i *i
L T RA4M.
7=;LeCikon N6r T&eo-o.ie $nd Kir+&e1 Frei%$r.
!
;<B8 i *i LT3T&K
!
MQ Reigion in Ge*+&i+&'e $nd
Ge.enRar'1 T6%in.en
7
;<B= i *i. LTRGG
7
M.
!% ,, -4.
R3 S$8na$ken/urg< Die Kir+&e i0 Ne$en Te*'a0en'1 Frei%$r. ;<=;Q D. Jo5est< GedanAen z$r in*'i5
'$'ione--en S'r$A'$r der Kir+&e in der Si+&' evan.e-i*+&er T&eo-o.ie1 $2 Vo-A Go''e*1 Fe*'*+&riN' J.
/[Ner1 izda-i R. X$0er i /. Do-+&1 Frei%$r. ;<=81 ;8:>;:=Q O3 Karrer< Da* i*+&oN*a0' $nd da*
Pe'r$*a0' in der Kir+&e1 i%id. =#>:7Q D3 Congar< A(o*'o-i+i'^ de 0ini*'jre e' a(o*'o-i+i'^ de do+5
'rine1 i%id. :#> ;;; Q 5o9d V3 5ison< Ge*+&i+&'e de* 4&ri*'en'$0* in ne$'e*'a0en'-i+&er Zei'1
D6**e-dorN ;<=8 Q E. Dinker< Die Pe'r$*5Ro05Fra.e1 i*'raGiva,Ai izvje)'aj $ T&eo-. R$nd*+&a$ NF
L;<=;M 77>=#Q E. Kirs$8/au'< Die GrX%er der A(o*'e-N6r*'en1 FranAN$r'
!
;<B<Q K3 :3 S$8eke<
R[0i*+&e Kir+&e i0 R[0er%rieN1 $2 Z*. N. Ka'&. T&eo-. :; L;<B<M 7<75#"#Q L3 Koep< i*+&oN*-i*'en1
$2 RA4 II L;<B#M S(. #"8 i *i.Q A3 Koping< EinN6&r$n. in die Aa'&. T&eo-o.ie1 ?6n*'er
!
;<=7.
!% OO E42
A3 v3 :arna$k< ?i**ion $nd A$*%rei'$n. de* 4&ri*'en'$0* in den drei er*'en Ja&r&$nder'en1 7 *v.
3ei(zi. m;<!#Q 73 K?rting< 4&ri*'en'$01 $2 RA4 II L;<B#M ;;7:>;;B<Q 53 van der #eer > C8r3
#o8r'ann< i-da'-a* der Nr6&+&ri*'-i+&en De-'1 G6'er*-o& ;<B<Q :3 Le$er$@< ES(an*ion d$
4&ri*'iani*0e1 $2 DA43 V1 <8:>;";#Q L3 v. :erting< Die Za&- der 4&ri*'en z$ e.inn de* #. J&.1
$2 Z*. N. Aa'&. T&eo-. =! L;<7#M !#7>!B7.
i%-io'&eA der Kir+&envX'er L T KV
!
M Q J3 A3 5is$8er< Die a(o*'o-i*+&en VX'er1 Dar0*'ad' ;<B=Q :3
von Ca'pen8ausen< Grie+&i*+&e Kir+&envX'er1 S'$''.ar' ;<BB LUr%an5 6+&er ;;MQ isti0 3a'eini5
*+&e Kir+&envX'er1 S'$''.ar' ;<=" LUr%an56+&er B"MQ A3 :a''an< Die Kir+&envX'er1 Frei%$r.
;<=8 L/erder56+&erei !=:MQ J3 DaniFou< /i*'oire de* do+'rine* avan' Ni+^e1 ! *v.1 Pari*
;<B:9;<=; Q D. Jaeger< Da* Nr6&e 4&ri*'en'$0 $nd die .rie+&i*+&e i-d$n.1 er-in ;<=7Q A3 Knau4
/er< Ka'e+&e'en*+&$-e oder S+&$-Aa'e+&$0e5na'Y1 $2 Trierer T&eo-. Z*. =" L;<B;M !#7>!==Q 53
"or'ann< 4&ri*'o* Dida*5Aa-o*1 ?6n*'er ;<=8. K 'o0e odno*ni od*je,+i Aod A-'anera1 Pa'ro-o.ija.
E. :enne$ke 1 =3 S$8nee'e$8er< Ne$'e*'a0en'-i+&e A(oAr_(&en in de$'*+&er n%er*e'z$n.1 T65
%in.en
7
;<B< i *i.Q E. Peterson< Fr6&Air+&e1 J$den'$0 $nd Gno*i*1 Frei%$r. ;<B<.
Uz OO G4H i -.
J3 #oreau< Die 4&ri*'enverNo-.$n. i0 R[0i*+&en Rei+&1 er-in ;<=; Q J. Vogt4Last< 4&ri*'enver5
No-.$n.1 $2 RA4 II1 ;;B<>;!!:Q K. Gross< De+i$*1 $2 RA4 III1 =;;>=!<Q D. Seston< Dio+-e'ia5
n$*1 $2 RA4 III1 ;"7=>;"B7Q E. Stau((er< 4&ri*'$* $nd die 4X*aren1 m;<B#Q L3 Koep< An'iAe* Kai5
*er'$0 $nd 4&ri*'$*%eAenn'ni* i0 Diden*(r$+&1 $2 J%. N. An'iAe $. 4&ri*'en'$0 # L;<=;M1 B:>8=Q
J3 Vogt< Z$r Re-i.io*i'X' der 4&ri*'enverNo-.er i0 Ro0. Rei+& LSi'z$n.*%eri+&'e d. /eide-%. AAad.
d. Di**.1 P&i-.5&i*'. K-.M ;<=!.
R3 Knop( 1 G3 Kr;ger< A$*.eRX&-'e ?Xr'_reraA'en1 T6%in.en m;<=BQ A3 :a''an< Da* /e-den5
'$0 der Nr6&en ?Xr'_rer1 A*+&aNNen%$r. ;<B:Q =3 S$8a'oni< i*+&[Ne der a-'en aNriAani*+&en Kir5
+&e1 D6**e-dorN ;<=#Q L3 von :erting 1 E3 Kirs$8/au'< Die r[0i*+&en Ka'aAo0%en $nd i&re
?Xr'_rer1 Dien
!
;<BB.
;<!
J. Vo.'1 4on*'an'in der Gro**e $nd *ein Ja&r&$nder'1 ?6n+&en
!
;<="Q isti< 4on*'an'in d. Gr.1 $2
RA4 III. 7"=>78<Q isti< Kon*'an'in der Gro**e $nd da* 4&ri*'en'$01 Z6ri+& ;<="Q :3 D?rries<
Kon*'an'in d. Gr.1 S'$''.ar' ;<B:Q isti< Da* Se-%*'ze$.ni* Kai*er Kon*'an'in*1 G[''in.en ;<B#Q :3
Kra(t< Kai*er Kon*'an'in* re-i.i[*e En'Ri+A-$n.1 T6%in.en ;<BBQ :3 Ra8ner< Kir+&e $nd S'aa' i0
Nr6&en 4&ri*'en'$01 ?6n+&en ;<=; Q R3 :ernegger< ?a+&' o&ne A$N'ra.1 o-'en5 Frei%$r. ;<=7Q O3
Treitinger< Die o*'r[0i*+&e Kai*er5 $nd Rei+&*idee na+& i&rer Ge*'a-'$n. i0 &[Ni*+&en Zere0oni5
e--. Vo0 o*'r[0i*+&en S'aa'*5 $nd Rei+&*.edanAen1 Dar0*'ad'
!
;<B=Q :3 G3 7e$k< Kir+&e $nd
'&eo-. 3i'era'$r i0 %_zan'ini*+&en Rei+&1 ?6n+&en ;<B<1 !8><:Q :3 #arot< S'r$A'$re--e Dezen'ra5
-i*ier$n. $nd Pri0a' in der A-'en Kir+&e1 $ 2 4on*i-i$0 ; L;<=BM B#:5BBB.
Uz OO -+4--3
I3 Orti% de !r/ino< NizXa $nd Kon*'an'ino(e- LGe*+&. der [A$0eni*+&en Konzi-ien1 izda-i G. D$5
0ei.e i /. a+&'1 *v. IM ?ainz ;<=BQ Das Kon%i $nd die Konzi-e1 izda-a o(a'ija 4&eve'o.ne1
nje0a,Ai2 S'$''.ar' ;<=!Q A3 Ritter< Da* Konzi- von Kon*'an'ino(e- $nd *ein S_0%o-$01 G[''in.en
;<=BQ A3 Gri'eier 1 :3 7a$8t< Da* Konzi- von 4&a-Aedon1 ! *v. D6rz%$r.
!
;<B<Q :3 Dai4
'a9er< Die .ro**en vier Konzi-ien2 Ni+aea1 Kon*'an'ino(e-1 E(&e5*$*1 4&a-+edon1 ?6n+&en ;<=;.
F. van der #eer< A$.$*'in$* der See-*or.er. 3e%en $nd DirAen eine* Kir+&enva'er*1 K[-n ;<=7Q
i%-io.ra(&ie A$.$*'iniana1 izdao 3C3 Andresen< Dar0*'ad' ;<=!Q D. von 3oeReni+&1 A$.$*'in.
3e%en $nd DerA1 ?6n+&en ;<=B LSie%en*'ern5T%. B=MQ :3 #arrou< A$.$*'in$* in Se-%*'ze$.ni**en
$nd i-ddoA$0en'en1 /a0%$r. ;<=B LRoRo&-'5T%. :M.
!% O -I0
:3 7a$8t< An'oni$* $nd Pa+&o0i$*. Von der Ana+&ore*e z$0 4[no%i'en5'$0 LS'$dia An*e-0iana
7:M1 Ri0 ;<B=Q isti< T&^o-o.ie de -a vie 0ona*'iW$e1 Pari* ;<=;Q U. Ranke4:eine'ann< Da* Nr6&e
?[n+&'$0. Seine ?o'ive na+& den Se-%*'ze$.ni**en1 E**en ;<=#Q S. 5ed8o8n< -6&ende D6*'e.
A$* de0 3e%en (a-X*'inen*i*+&er $nd X._('i*+&er ?[n+&e de* B. $. =. J&.1 D6**e-dorN ;<=;Q :3 U.
von 7at8asar< Die .ro**en Orden*re.e-n1 Ein*iede-n
!
;<=;Q A3 #anri@ue< 3a Vida 0ona*'i+a en
San A$.$*'in1 E- E*+oria- ;<B<.
II RAZDO3JE2 SREDNJI VIJEK
OpBi prika%i0
A3 :au$k< Kir+&en.e*+&i+&'e De$'*+&-and*1 = *v. ;<"#>;<!"1 novi 'i*aA ;<B#Q G3 S$8n;rer< Kir5
+&e $nd K$-'$r i0 ?i''e-a-'er1 7 *v. Pader%orn
7=7;<!#>;<!<Q Ge/8ard1Grund'ann< /and%. der de$'*+&en Ge*+&i+&'e1 *v. I1 S'$''.ar' m;<B#Q
:3 G;nter< Da* de$'*+&e ?i''e-a-'er1 ! *v. Frei%$r. ;<7=Q J3 GFni$ot< Da* ?i''e-a-'er1 Graz5Dien5
K[-n ;<B8Q =3 v3 d3 Steinen< Der Ko*0o* de* ?i''e-a-'er*1 ern5?6n+&en ;<B<Q K3 :a'pe< Da*
/o+&0i''e-a-'er <"">;!B"1 ?6n+&en > K[-n m;<B7Q 3. A. Veit< Vo-A*Nro00e* ra$+&'$0 $nd
Kir+&e i0 ?i''e-a-'er1 Frei%$r. ;<7=Q :istoria #nndi< izdao F. Va-jeva+1 *v. Vi VI1 ern ;<B:.
Vrea0
A3 Pott8ast< i%-io'&e+a &i*'. 0edii aevi1 ! *v. ;:<=. Novo izdanje Graz ;<B#Q Da8'ann4=ait%<
c$e--enA$nde der de$'*+&en Ge*+&i+&'e1 ! *v. 3ei(zi. m;<7"97;Q =atten/a$84Levison< De$'*+&5
-and* Ge*+&i&'*W$e--en i0 ?i''e-a-'er2 Vorzei' $. Karo-in.er1 Dei0ar ;<B!9B81 Aa*nije izdanje ;<="
=atten4/a$84:ot%'ann< De$'*+&e Kai*erzei'1 *v. I L<"">;;!BM1 T6%in.en
7
;<#:Q K3 Ja$o/ 1
:3 :o8eneutner< c$e--enA$nde der d'*+&. Ge*+&i+&'e i0 ?i''e-a-'er1 ! *v. er-in ;<B<9;<=;Q ?.
?ani'i$*1 Ge*+&i+&'e d. -a'ein. 3i'era'$r de* ?i''e-a-'er*1 7 *v. L;<;!1 novo izdanje ;<B<MQ R. 4. van
Caenegen< K$rze c$e--enA$nde de* Re*'e$ro(Xi*+&en ?i''e-a-'er*1 G[''in.en ;<=#.
J/irke vrea0
#onu'enta Ger'aniae /i*'ori+a L T ?GM $ B *erija2 ;M *+ri('ore* L T ?G SS1 (ovije*ni (i*+i $ )i5
re0 *0i*-$M1 !M -e.e* LT ?G 331 zaAoni i (ravni za(i*iM1 7M di(-o0a'a L T ?G DD1 i*(raveM1 #M an'i5
W$i'a'e* L?G AA1 neAro-ozi1 na'(i*iM1 BM e(i*'o-ae L T ?G E(1 (i*0aMQ ova0o do-aze jo) novi (ri5
A-j$,eni nizovi. Nje0a,Ai (rijevodi (red-eGe $2 Ge*+&i+&'**+&rei%er der de$'*+&en Vorzei'1 ;"# *v.
;<7
od ;:#8Q L3 A3 #uratori< Rer$0 i'a-i+ar$0 *+ri('ore*1 !B *v.1 ?i-ano ;8!7>B;Q Fon'i (er -a *'oria
i'a-iana1 <B *v. izdao I*'i'$'o S'ori+o I'a-iano (er i- 0edio evo1 Ro0a ;::8 i *i.Q #3 7ou@uet< Re5
+$ei- de* &i*'orien* de* Ga$-e* e' de -a Fran+e1 !# *v. Pari* ;87:>;<"#Q Rer$0 ri'anni+ar$0 0e5
dii aevi *+ri('ore*1 izda[ ?a*'er oN '&e Ro--*1 << *v.1 3ondon ;:B:>;:<=.
Uz OO -E4-K0
:3 Dannen/auer< Die En'*'e&$n. E$ro(a*. Von der S(X'an'iAe z$0 ?i''e-a-'er1 ! *v. S'$''.ar'
;<B<9;<=!Q G. :aender< Da* 4&ri*'en'$0 $nd die Ger0anen %i* oniNa'i$*1 er-in Li*'o,.M ;<=;Q
isti< Da* Fr6&0i''e-a-'er1 G[''in.en ;<=;.
Uz OO -24-H0
=3 Deius< Ge*+&i+&'e der iri*+&en Kir+&e von i&ren AnNXn.en %i* z$0 ;!. J&.1 ?6n+&en ;<B#Q G3
S$8rei/er< Ir-and $nd De$'*+&-and i0 a%end-Xndi*+&en SaAra-ra$01 K[-n ;<B!Q L3 7ie8er< Ir-and1
De.%erei'er de* ?i''e-a-'er*1 o-'en ;<=; Q J3 DF$arreauC< Die ?[n+&e $nd die a%end-Xndi*+&e Zi5
vi-i*a'ion1 Die*%aden ;<=#Q T83 S$8ie((er< DinNried > oniNa'i$* $nd die +&ri*'-i+&e Gr$nd-e.$n.
E$ro(a*1 FranAN$r' ;<B#Q J3 Lort%< oniNa'i$* $nd die Gr$nd-e.$n. de* A%end-ande*1 Dien ;<B#Q
/. 3[Re1 Da* i-d de* oniNa'i5
7=#$* in der ne$eren de$'*+&en Ge*+&i+&'**+&rei%$n.1 $ 2 Ge*+&. in Di**.$.Un'erri+&' = L;<BBM
B7<5BBB.
Uz OO I+4II0
G3 Ostrogorski< Ge*+&i+&'e de* %_zan'ini*+&en S'aa'e*1 ?6n+&en
7
;<=!1 (o*'oji i vi)e *r(*Ai& iz5
danjaQ D. de Vries< Ro0 $nd die Pa'riar+&a'e de* O*'en*1 Frei%$r. ;<=7Q D. O8nsorge< Da* ZRei5
Aai*er(ro%-e0 i0 Nr6&en ?i''e-a-'er1 Dar0*'ad' ;<#8Q =3 7raun(es LizdaoM2 Kar- der Gro**e1 3e5
%en*RerA $nd Na+&-e%en1 7 *v. D6**e-dorN ;<=BQ D3 7uoug8< Kar- der Gro**e $nd *eine Zei'1
Die*%aden ;<==Q =3 #o8r< Die Aaro-in.i*+&e Rei+&*idee1 ?6n*'er ;<=!Q D. O8nsorge< A%end5
-and $nd _zanz1 Dar0*'ad' ;<B:Q =3 !i'ann< Die ?a+&'*'e--$n. de* Pa(*''$0* i0 ?i''e-a-'er1
Graz5Dien5K[-n ;<="Q J3 5e$kenstein< Die i-d$n.*reNor0 Kar-* d. Gr.1 Frei%$r. ;<B7Q G3
:aender< E(o+&en Aaro-in.i*+&er T&eo-o.ie1 ;<B:.
!% OO I.4IE0
R3 :ot%'ann< Ge*+&i+&'e der *X+&*i+&en Kai*erzei'1 Dar0*'ad' m;<=; Q P3 E. S$8ra''< Kai*er1
Ro0 $nd Renova'io1 Dar0*'ad' ?<B8Q A3 De'p(< Sa+r$0 I0(eri$01 ?6n+&en
7
;<=!Q E. Ei$84
'ann< Die Kai*erAr[n$n. i0 A%end-and1 ! *v. D6rz%$r. ;<#!Q isti< Dei&e $nd Kr[n$n. de* Pa(*5
'e* i0 ?i''e-a-'er1 ?6n+&en ;<B;Q K3 :a'pe< De$'*+&e Kai*er.e*+&i+&'e in der Zei' der Sa-ier $nd
S'a$Ner1 /eide-%er. m;<=7Q O3 K?8er< Da* i-d de* .ei*'-i+&en F6r*'en1 er-in ;<7B.
!% OO I*< IK i IG0
E. Sa$kur< Die 4-$nia+en*er in i&rer Air+&-i+&en $nd a--.e0ein.e*+&i+5&'-.DirA*a0Aei' %i* z$r ?i'5
'e de* ;;. J&.1 ! *v. Novo izdanje Dar0*'ad' ;<=BQ K3 :ainger< Gorze54-$n_1 ! *v. Ri0
;<B"9;<B;Q isti< Ne$e Fra.en der reNor0.e*+&i+&'-. For*+&$n.1 $2 Ar+&iv N. 0i''e-r&ein. KG <
L;<B8MQ G3 Teien/a$8< Z$0 De*en der 4-$nia+en*er1 $2 Sae+$-$0 < L;<B:MQ isti< Ne$e For5
*+&$n.en 6%er 4-$n_ $nd die 4-$nia+en*er1 Frei%$r. ;<B<Q :3 :o(('ann< 4-$n_ $nd .re.oriani5
*+&e ReNor01 $2 Ar+&iv N. K$-'$r.e*+&i+&'e #B L;<=7M ;=B > !"<Q G3 Teen/a$8< 3i%eria*. Kir+&e
$nd De-'ordn$n. i0 Zei'a-'er de* Inve*'i'$r*'rei'e*1 S'$''.ar' ;<7=Q Studi Gregoriani< izdao G3 73
7orino< Ri0 ;<#8. i *iQ do*ad 8 *vezaAa *a %rojni0 ra*(rava0a raz-i,i'i& a$'oraQ A3 5ie8e< 3a r^5
Nor0e .r^.orienne1 7 *v. 3[Ren ;<!#9;<78Q Canossa as =endeL iza%rane ra*(rave $z novija
i*'raGivanja1 izdao :3 KM'p(< Dar0*'ad' ;<=7. Uz redovni,Ai (oAre' $ -;. *'. 2 P83 S$8'it%< Ge5
*+&i+&'e de* enediA'inerorden*1 II L;<#<MQ L3 Leka< Ge*+&i+&'e $nd DirAen der Dei**en ?[n+&e
Lnje0a,Ai2 A. S+&neiderM1 K[-n ;<B:. Uz reNor0$ *vje'ovni& *ve@eniAa i AanoniAa2 G3 S$8rei/er<
Ge0ein*+&aN'en de* ?i''e-a-'er*1 I L;<#:MQ 53 J3 S$8'ae< Kanonie1 See-*or.e1 Ei.enAir+&e1 $2 /i*'.
Ja&r%$+& 8:L;<B<M 7:>=7Q isti< S'$dien z$0 S+&i*0a de* J. ;;7"1 K[-n5Graz ;<=; Q A3 =aas< Der
?en*+& i0 de$'*+&en ?i''e-a-'er1 Graz5K[-n ;<=#.
7=B!% , I20
;<#
#3 Jugie< 3e *+&i*0e %_zan'in1 Pari* ;<#; Q A3 #i$8e< /$0%er' $nd Ker$--a5ri$*1 ! *v. Pader%orn
;<!#9;<7"Q isti< Die Kai*er0a+&' in der O*'Air+&e1 Dar0*'ad' ;<B<Q D3 Congar< Zerri**ene 4&ri*5
'en&ei'. Do 'renn'en *i+& O*' $nd De*'Y Dien ;<B<Q A3 #i$8e< Die No-.en*+&Reren Ideen de*
Kard. :u'/ert< $2 S'$di Gre.oriani ; L;<#8M =B><!Q P3 7ratsiotis< Die or'&odoSe Kir+&e in .rie5
+&i*+&er Si+&'1 ! *v. S'$''.ar' ;<="Q :3 G3 7e$k< $2 Jedin1 /d%. der KG1 III1 ; L;<==M #=!>#:#.
Uz O !<2
A. Daa*1 Ge*+&i+&'e der Kre$zz6.e1 ! *v. Frei%$r. ;<B=Q St3 Run$i'an< Ge*+&i+&'e der Kre$zz65
.e1 7 *v. ?6n+&en ;<B89;<="Q 4. Erd'ann< Die En'*'e&$n. de* Rre$zz$.*.edanAen*1 S'$''.ar'
;<BBQ R3 Pernoud< Die Kre$zz6.e in A$.enze$.en%eri+&'en1 D6**e-dorN
7
;<=#Q /. E. #a9er< i5
%-io.ra(&ie z$r Ge*+&i+&'e der Kre$zz6.e1 /annover ;<="Q isti< Ge*+&i+&'e der Kre$zz6.e1 S'$''5
.ar' ;<=B.
Uz ,,.+ i .-0
:3 Grund'ann< Re-i.i[*e eRe.$n.en i0 ?i''e-a-'er1 /i-de*&ei0
!
;<=; Q isti< Ke'zer.e*+&i+&'e
de* ?i''e-a-'er*1 G[''in.en ;<=7Q A37orst< Die Ka'&arer1 S'$''.ar' ;<B7 Q J3 :ansen< c$e--en $nd
Un'er*$+&$n.en z$r Ge*+&i+&'e de* /eSenRa&n* $nd der /eSenverNo-.$n. i0 ?i''e-a-'er1 ;<";1
novo izdanje /i-de*&ei0 ;<=; Q isti< Za$%erRa&n1 InW$i*i'ion $nd /eSen(roze** i0 ?i''e-a-'er $nd
die En'*'e&$n. der .ro**en /eSenverNo-.$n.1 ;<""1 novo izdanje Aa-en ;<=#Q Die S+&riN'en de* &-.
Franzi*A$* von A**i*i1 (reve-i i $(o'rije%i-i K3 Esser i L3 :ardi$k< Der- ;<B; Q J3 J?rgensen< Der
&-. Franzi*A$* von A**i*i ;;:!>;!!=. ?6n+&en ;<B!Q P3 Sa/atier< 3e%en de* &-. Franz von A**i*i1
Z6ri+& ;<B7 Q K. Esser< Der Orden de* &-. Franzi*A$*1 Der- /<B!Q #3 :3 Vi$aire< /i*'oire de *. Do5
0iniW$e1 ! *v. Pari* ;<B8 Q :3 U. von 7at8asar< Die Gro**en Orden*re.e-n1 Ein*iede-n
!
;<=; Q D.
Ni..1 Vo0 Ge&ei0ni* der ?[n+&e1 Z6ri+&5S'$''.ar' ;<B7.
Uz O .I0
#3 Gra/'ann< ?i''e-a-'er-i+&e* Gei*'e*-e%en1 7 *v. ?6n+&en ;<!B > ;<B=Q isti< T&o0a* von
AW$in1 ?6n+&en m;<#<Q :3 Grund'ann< Vo0 Ur*(r$n. der Univer*i'X' i0 ?i''e-a-'er1 Dar0*'ad'
;<=".
Uz O ..0
:3 Ti'ann< Pa(*' Innozenz III.1 onn ;<B#Q F. Ke'p(< Pa(*''$0 $nd Kai*er'$0 %ei Innozenz
III.1 Ro0 ;<B#. Uz *rednjovjeAovne Aon+i-e2 o*i0 :e4(ee4Le$er$@< 53 N3 Seppet< Ge*+&. der
PX(*'e1 *v. II>IV L;<BB>;<B8M i J3 :aer< Da* Pa(*''$0 III>V L;<B!>;<B71 ,e*'o jedno*'ranoM
v. 'aAoFer2 Das Kon%i und die Kon%ie LS'$''.ar' ;<=!M ;#B>;=#Q :3 Jedin< K-eine Kon5
zi-ien.e*+&i+&'e L/erder56+&erei B;1 \;<==MQ J3 :onsteiner< Die Kir+&e i0 Rin.en $0 d. 4&ri*'i.
Ge0ein*+&aN'1Frei%$r. ;<#".
7==Uz OO 7# i 7B2
Uz (ro0jen$ *-iAe 4rAve 2 A. 3. #a9er< Da* Kir+&en%i-d de* *(X'en ?i''e-a-'er*1 $2 Fe*'*+&riN' Odo
4a*e-1 D6**e-dorN ;<B;1 !8#>7"!Q 53 #er%/a$8er< Dand-$n.en de* Kir+&en%e.riNN* i0 S(X'0i'5
'e-a-'er1 $2 Z*. Sav. S'. RG Aan. A%'. 7< L;<B7M !8#>7=;Q 73 Ro/erg< Die Union zRi*+&en der .rie5
+&i*+&en $nd der -a'ein. Kir+&e a$N de0 !. Konzi- von 3_on1 onn ;<=#Q E. #;er< Da* Konzi-
von Vienne1 ?6n*'er ;<7#Q J3 Le$er< Vienne1 ?ainz ;<=B. Uz Aon+i- $ Kon*'an+i 2 A3 5ran%en4
#;er< Da* Konzi- von Kon*'anz1 Frei%$r. ;<=#Q A3 5ran%en< Da* Kon*'anzer Konzi-. Pro%-e0e1
A$N.a%en $nd S'and der Konzi-*Nor*+&$n.1 $2 4on+i-i$0 ; L;<=BM BBB>B8#Q isti< Uz (re'(ovije*'
Aon+i-a $ Kon*'an+i. Od iz%ijanja *&iz0e (a do Pi)e1 $2 5ran%en4#;er< *'r. 7>7BQ :3 Jedin< i5
*+&[N-i+&e* Konzi- oder Kir+&en(ar-a0en'Y1 a*e-
!
;<==Q P3 De Voog8t< 3e* (o$voir* d$ +on+i-e e'
-\a$'ori'^ d$ Pa(e a$ +on+i-e de 4on*'an+e1 Pari* ;<BB. Uz (i'anje /$*a2 P3 De Voog8t< /$**iana1
3[Ren ;<="Q isti< 3\/^r^*ie de Jean /$**1 3[Ren ;<="Q isti< Jean /$** e' *e* j$.e*1 $2 Franzen5
?6--er1 *'r. ;B!>;87.
Uz O 7=2
J. G!I< T&e 4o$n+i- oN F-oren+e1 OSNord ;<=#Q L3 von Pastor< Ge*+&i+&'e der PX(*'e1 I>III1 Frei5
%$r. m;<BBQ O. 5errara< A-eSander VI. or.ia1 Z6ri+& ;<B81 J3 S$8nit%er< Savonaro-a1 ! *v. ?6n5
;<B
+&en ;<!#Q #3 5errara< Savonaro5-a1Sa-z%$r. ;<B8Q G3 Gierat8s< Savonaro-a1 Ke'zer oder /ei-i5
.erY1 Frei%$r. ;<=;.
III RAZDO3JE2 I. e(o&a1 ;B"">;8"".
Vrea
K3 S$8otteno8er< i%-io.ra(&ie z$r de$'*+&en Ge*+&i+&'e i0 Zei'a-'er der G-a$%en**(a-'$n. ;B;85
;B:B1;5IV L3ei(zi.
!
;<B=9;<B:M1 VII. Da* S+&riN''$0 von ;<7:>;<="1 S'$''.ar' ;<==Q 7i/iogra4
p8ie de a RF(or'e ;#B">;=#:1 I>IV1 3eiden ;<B:>;<=7Q :3 J3 :ie/rand< i%-io.ra(&ie de*
TX$Ner'$0* ;B!">;=7"1 G6'er*-o& ;<=!.
D&ea re(or'atora0
Dje-a ?ar'ina Lut8era< B: *v. Dei0ar ;::7 i *i L T DAM1 Ari'i,Ao (o'($no izdanjeQ A 'o0e i*'o1
Nje0a,Aa %i%-ija1 ;! *vezaAa1 Dei0ar ;<"=>;<=;1 Govori za *'o-o01 = *vezaAa1 Dei0ar
;<;!9;<!;. Kore*(onden+ija1 ;! *v. Dei0ar ;<7"9;<=8. Dje-a #ean$8tona< Cavina i J>ingi&a
*$ o%$&va@ena $ Corpus Re(or'atoro' LT4RM1 do*ad ;"; *vezaA1 /a--e ;:7# i *i1 ra$n*+&Rei.
;:B7 i *i1 er-in ;<"B1 3ei(zi. ;<": i *i1 Z6ri+& ;<B< i *i. Pored 'o.a (o*'oje %rojne edi+ije
iza%rani& dje-a1 doA * Aa'o-i,Ae *'rane (o*'oji1 na*$(ro' 'o0e2 Corpus Cat8oi$oru'< dje-a
Aa'o-i,Ai& *(i*a'e-ja iz vre0ena vjer*Ao. ra*Ao-a1 do*ad !< *vezaAa L T 441 ?6n*'er ;<;< i *iM1
izdao A. Franzen.
Sa/rana d&ea i ni%ovi pu/ika$i&a0
Re(or'ationges$/i$8ti$8e Studien und TeCte< <8 *v. L T RST1 ?6n*'er ;<"= i *i.M1 izdao A.
FranzenQ Kat8ois$8es Le/en und Kir$8enre(or' L(rije2 KX0(NenM i0 Zei'a-'er der G-a$%en*5
*(a-'$n.1 != *v. LTK3K1 ?6n*'er ;<!8 i *i.M1 izdao A. FranzenQ A$ta Re(or'ationis Cat8oi$ae<
do*ad 7 *ve*Aa L T AR41 Re.en*%$r. ;<B< i *i.M1 izdao G. PNei-*+&iN'er. Ce'iri niza 441 RST1 K3K i
AR4 izda-o je dr$)'vo HGe*e--*+&aN' z$r /era$*.a%e de* 4or($* 4a'&o-i+o5r$0I1 o*novano od J.
Grevin.a1 a vodi .a A. Franzen. Na evan.e-i@Aoj *'rani od.ovaraj$ S$8ri(ten des Vereins (;r Re4
(or'ationsges$8i$8te LTSVRG1 /a--e1 3ei(zi.1 G6'er*-o& ;::7 i *i.MQ Ar$8iv (;r Re(or'ations4
ges$8i$8te L T ARG1 G6'er*-o& ;<"7 i *i.M.
!kupni prika%i0
J3 Lort%< Die ReNor0a'ion in De$'*+&-and1 ! *v. Frei%$r.
#
;<=!Q 53 Lau > E 7i%er< ReNor0a'ion*5
.e*+&i+&'e De$'*+&-and*1 G[''in.en ;<=#Q E3 :assinger< Da* Derden de* ne$zei'-i+&en E$ro(a*1
;7"">;=""1 ra$n*+&Rei.
!
;<=#Q St3 Ska>eit< Rei+& $nd ReNor0a'ion1 er-in ;<=8.
Uz OO .24.G0
J3 :ui%ingaL /er%*' de* ?i''e-a-'er*1 S'$''.ar' \;<B7Q =3 Andreas< De$'*+&-and vor der ReNor0a'i5
on1 S'$''.ar' m;<B<Q J3 Lort%< Z$r Pro%-e0a'iA der Air+&-i+&en ?i***'Xnde i0 S(X'0i''e-a-'er1 $2
TT&Z B: L;<#<M ;>!=1 !;!>!!81 !B8>!8<1 7#8>7B8Q K. A. #eissinger< Era*0$* von Ro''er5
da01 er-in
!
;<#:Q K3 :3 Oeri$83 Der *(X'e Era*0$* $nd die ReNor0a'ion1 ?6n*'er ;<=; LRST
:=M.
Uz OO .H4E+0
J3 Lort%< ReNor0a'ion in De$'*+&-and1 ! *v. Frei%$r. m;<=!Q isti< ?ar'in 3$'&er1 Gr$ndz6.e *einer
.ei*'i.en S'r$A'$r1 $2 ReNor0a'a ReNor0anda1 Fe*'*+&riN' N. /. Jedin1 izda-i E. I*er-o& i K. Re(.en1
I. ?6n*'er ;<=B1 !;#>!#=Q 53Lau< 3$'&er1 er-in ;<B< LG[*+&en5d. ;;:8MQ R3 Stupperi$8< ?e5
-an+&'&on1 er-in ;<=" LG[*+&en5d. ;;<"MQ E. 7i%er< Fide* eS a$di'$1 Ne$Air+&en
!
;<="Q E3 Iser4
o$8< 3$'&er zRi*+&en ReNor0 $nd ReNor0a'ion. Der T&e*enan*+&-a. Nand ni+&' *'a''1 ?6n*'er
!
;<=8 LK3K !79!#MQ K3 :onsei'ann< Ur5Na**$n. $nd Dr$+Ae der A%-a**'&e*en ?ar'in 3$'&er* $nd
i&re Ver[NNen'-i+&$n.. Pader%orn ;<==Q F. Lau< Die .e.enRXr'i.e Di*A$**ion $0 3$'&er* T&e*enan5
*+&-a.1 $2 3$'&er5Ja&r%$+& ;<=81 ;;>:<.
Uz OO E-4E.0
53 S$8'idt4Causing< ZRin.-i1 er-in ;<=B LG[*+&en5d. ;!;<MQ J3 V3 Poet< /$-dr_+& ZRin.-i e'
-a R^Nor0e en S$i**e1Pari* ;<=7Q O3 Vasea< ReNor0 $nd ReNor0a'ion in der S+&Reiz1 ?6n*'er
;<B: LK3K ;=MQ Oueen %ur Ges$8i$8te der TMu(er< G6'er*-o& ;<7". i *iQ E. 7ern8o(er4Pippert<
;<=
TX$Neri*+&e DenARei*en $nd 3e%en*Nor0en i0 S(ie.e- o%erde$'*+&er TX$Nerver&[re1 ?6n*'er ;<=8
LRST <=MQ D. "iesei< 4a-vin5i%-io.ra(&ie ;<"; > ;<B<1 ?6n5
7=:+&en ;<=;Q isti< Die T&eo-o.ie 4a-vin*1 ?6n+&en ;<7:. L?oderna1 zadovo-javaj$@a 4a-vinova
%io.raNija nedo*'ajeM. P83 :ug8es< T&e ReNor0a'ion in En.-and1 3ondon
7
;<=7.
Uz OO EE4EK0
:3 Jedin< Ka'&o-i*+&e ReNor0a'ion oder Ge.enreNor0a'ionY1 3$zern ;<#=Q isti< Ge*+&i+&'e de*
Kon+i-* von Trien'1 *v. I. Frei%$r.
!
;<B;1 *v. II L;<B8MQ isti< Der A%*+&-$** de* Trien'er Konzi-*
;B=!9=71 ?6n*'er
!
;<=# LK3K !;MQ /. 3$'z1 4&ri*'iani'a* aNN-i+'a. E$ro(a1 da* Rei+& $nd die (X(*'5
-i+&e Po-i'iA i0 Nieder.an. der /e.e0onie Kai*er Kar-* V1 G[''in.en ;<=#Q G3 A/erigo< Da* Kon5
zi- von Trien' in ne$er Si+&'1 $2 4on+i-i$0 ; L;<=BM B8#>B:7Q G3 S$8rei/er< Da* De-'Aonzi- von
Trien'. Sein Derden $nd DirAen1 ! *v. Frei%$r. ;<B;Q :3 7e$8er< Die Je*$i'en. Ge*'a-' $nd Ge5
*+&i+&'e de* Orden*1 ?6n+&en ;<B;Q :3 Ra8ner< I.na'i$* von 3o_o-a a-* ?en*+& $nd T&eo-o.e1
Frei%$r. ;<=#Q L3 =iaert< A(rj* -e +on+i-e de Tren'e. 3a re*'a$ra'ion +a'&o-iW$e ;B=7 > ;=#:
L/i*'oire de -\E.-i*e ;:M1 Pari* ;<="Q :3 7re'ond< /i*'oire -i''^raire d$ *en'i0en' re-i.ie$S en
Fran+e de($i* -a Nin de* .$erre* de re-i.ion1 ;; *v. Pari* ;<;=9;<77.
Uz O E20
E. =3 Jeeden< Die En'*'e&$n. der KonNe**ionen. Gr$nd-a.en der KonNe**ion*%i-d$n. i0 Zei'a-'er
der G-a$%en*AX0(Ne1 ?6n+&en5Dien ;<=BQ isti< Da* Zei'a-'er der Ge.enreNor0a'ion1 Frei%$r. ;<=8
L/erder56+&erei !:;MQ :3 T;$8e< Der aro+A a-* D$rze- de* Tri$0(&a-i*0$* in der Kir+&e1 $2
4on+i-i$0 ; L;<=BM ="=5=;".
Uz , EG0
A3 #uders< ?i**ion*.e*+&i+&'e1 Re.en*%$r. ;<="Q J37ettra9< Die AAAo050oda'ion*0e'&ode de*
P. ?a''eo Ri++i SJ in 4&ina1 Ro0 ;<BB Q 53 7ottinek< 3a -$''e a$'o$r de -a -i'$r.ie +&inoi*e a$S
KVII e' KVIII *ij+-e*1 3o$vain55Pari* ;<=!Q :3 7ernard4#aPtre< 4&ine*i*+&e $. 0a-a%ari*+&e Ri5
'en14on+i-i5$0 7 L;<=8M BB; i *i.
Uz O #<2
3. Cognet< 3e Jan*^ni*0e1 Pari* ;<=; Q R3 Guardini< 4&ri*'i. eR$**'*ein.Ver*$+&e 6%er Pa*+a-1
?6n+&en ;<=!Q L3 J3 Rogier< Die Kir+&e i0 Zei'a-'er der A$NA-Xr$n. $nd Revo-$'ion2 Ge*+&i+&'e d.
Kir+&e IV LEin*iede-n ;<B=M 7>;:Q F. #aass< Der Jo*e(&ini*0$*1 B *v. Dien ;<B; > ;<=;Q G3
S$8>aiger< Die A$NA-Xr$n. in Aa'&o-i*+&er Si+&'1 $2 4on+i-i$0 7 L;<=8M BB<>B==.
Uz OO *+4*I0
J3 Le(on< 3a +ri*e r^vo-$'ionnaire ;8:<>;:#=1 Pari* ;<#< LF-i+&e5?ar'in1 *v. !"MQ 4.3edr^1 3\E5
.-i*e de Fran+e *o$* -a R^vo-$'ion1 Pari* ;<#<Q 53 S$8na/e< De$'*+&e Ge*+&i+&'e i0 ;<. J&.1 *v. #1
Die re-i.i[*en KrXN'e1 Frei%$r.
z
;<B; L/erder56+&erei !"<9;"1 ;<=BMQ :3 #aier< Revo-$'ion $nd
Kir+&e. S'$dien z$r Fr6&.e*+&i+&'e der +&ri*'-i+&en De0oAra'ie ;8:<>;:B"1 Frei%$r. ;<B<Q isti<
Kir+&e $nd De0oAra'ie1 $2 Z*. N6r Po-i'iA L;<=#M 7!<>7#B.
K3 7u$88ei'< Ge*+&i+&'e de* de$'*+&en Ver%and*Aa'&o-izi*0$*1 $ 2 ./an**-er Lizdava,M1 Die Kir5
+&e in der Ge*e--*+&aN' L;<=;M 7" i *i.Q :3 Jedin< Frei&ei' $nd A$N*'ie. de* de$'*+&en Ka'&o-izi*0$*
zRi*+&en ;:#:>;:8"1 $2 . /an**-er1 i%id1 *'r. < i *i.Q K3 7u$88ei'< U-'ra0on'ani*0$* $nd De0o5
Ara'ie. Der De. der de$'*+&en Ka'&o-iAen i0 ;<. J&.1 ?6n+&en ;<=7Q E. Ritter< Die Ka'&o-i*+&5So5
+ia-e eRe.$n. De$'*+&-and* i0 ;<. J&.1 K[-n ;<B#Q A. J. ";rn/erger< Pa(*''$0 $nd Kir+&en5
*'aa'1 ! *v. ?ainz ;:<89;:<:Q N. #iko< Da* Ende de* Kir+&en*'aa'e*1 ! *v. Dien ;<=!9;<=#Q J.
S$8'idin< Pa(*'.e*+&i+&'e der ne$e*'en Zei'1 # *v. ?6n+&en ;<779;<7<.
Uz O B72
E1 :o$ede%< /i*'oire de -a '&^o-o.ie a$ KIK *ij+-e1 7 *v. r6**e-5Pari* ;<#89;<B!Q R3 Au/ert< 3e
Pon'iNi+a' de Pie IK L;:#=5;:8:M1 Pari* ;<B! LF-i+&e5?ar'in *v. !;MQ isti< Die eAA-e*io-o.i*+&e Geo5
.ra(&ie i0 ;<. J&.1 $2 Sen'ire E++-e*ia01 izda-i J. Dani^-o$ i /. Vor.ri0-er1 Frei%$r. ;<=;1 #7">
#87 Q T&. Grandera'&1 Ge*+&i+&'e de* Va'iAan. Konzi-*1 7 *v. Frei%$r. ;<"79;<"=Q 4. 7uter > :3
Lang< Da* Va'iAani*+&e Konzi-1 ?6n+&en m;<=; Q R. A$%er'1 Va'i+an$0 I1 ?ainz ;<=B.;. v. D[--in5
.er1 rieNRe+&*e-1 I9II1 izdao V. 4on'ze0i$*1 ?6n+&en ;<=B.
;<8
Uz OO *E1**0
A. Consta/e< Die Vor.e*+&i+&'e de* K$-'$rAa0(Ne*1 er-in Li*'o,.M ;<B8Q J3 Kissing< Ge*+&i+&'e
de* K$-'$rAa0Ne*1 7 *v. Frei%$r. ;<;;9;<;7Q G3 5ran% K$-'$rAa0(N1 ?6n+&en ;<B#Q R. #orse9<
Pro%-e0e der K$-'$rAa0(N5For*+&$n.1 $2 /i*'. Ja&r%. :7 L;<=#MQ U. Kuer9< Die A-'Aa'&o-i*+&e Kir5
+&e1 I&re Ge*+&i+&'e1 i&re 3e&re1 i&r An-ie.en1 S'$''.ar' ;<==. Uz (ovije*' (a(a v. J3 S$8'idin *v.
III9IVQ T83 #$Avo9< Der A0eriAani*0$*1 ?_'&o* $nd DirA-i+&Aei'1 $2 4on+i-i$0 7 L;<=8M B8!5
B8<.
!% O *K0
K3 :oe/er< Die R6+AAe&r a$* de0 ESi-. D6**e-dorN ;<!=Q R. Gros$8e< Der De. a$* de0 G&e''o1
K[-n ;<BBQ :3 Lut%< De0oAra'ie i0 ZRie-i+&'. Der De. der de$'*+&en Ka'&o-iAen a$* de0 Kai*er5
rei+& in die Re($%-iA ;<;#>;<!B. ?6n+&en1 ;<=!Q J. Da.ner1 B" Ja&re -i'$r.i*+&e eRe.$n.1 $2
A. Kir+&.X**ner. Un*er Go''e*dien*'1 Frei%$r. ;<="Q =3 5er/er< K-eine Ge*+&i+&'e der Ka'&o-i5
*+&en eRe.$n.en1 D6rz%$r. ;<B<Q P3 G3 Tavard< Pe'i'e &i*'oire d$ 0o$ve0en' oe+$0^niW$e. Pa5
ri* ;<="Q G3 :o(('ann Die oA$0eni*+&e eRe.$n. de* De-'(ro'e*'an'i*0$*1 K[-n ;<B<Q . La'4
/ert< Da* [A$0eni*+&e Pro%-e01 Frei%$r. ;<=#.
!% OO *24*G0
=3 Spae< Da* Ka'&o-i*+&e De$'*+&-and i0 !". J&.1 D6rz%$r. ;<=#Q =3 Kinke< Kir+&e $nd Na'io5
na-*ozia-i*0$*1 D6**e-dorN ;<="Q :3 #;er< Ka'&.
78"Kir+&e $nd Na'iona-*ozia-i*0$*. ?6n+&en ;<=7Q K3 D3 S$8'idt< DoA$0en'e de* Kir+&en5
Aa0(Ne*1 G[''in.en ;<=#Q F. Jip(e< Kir+&enAa0(N in De$'*+&-and ;<77>;<#BQ D3 Q/re$8t< Der
No'enRe+&*e- zRi*+&en de0 /-. S'$&- $nd der de$'*+&en Rei+&*re.ier$n.. I Ldo ;<78M1 ?ainz
;<=BQ L3 Vok< Der %a_eri*+&e E(i*Ao(a' $nd der NS ;<7">;<7#1 ?ainz ;<=BQ =3 Adop8< /ir5
'ena0' $nd /i'-erdiA'a'$r1 er-in ;<=B Li*+&oN Pre_*in.1 er-inMQ 3e Saint Sij.e e' -a G$erre en
E$ro(e1 ?ar* ;<7< > Aop' ;<#"1 izda-i P. -e'1 A. ?ar'ini1 . S+&neider1 Va'iAan ;<=BQ Lettres de
Pie NII a$S hvqW$e* A--e0and* ;<7<>;<##1 izda-i P. -e'1 A. ?ar'ini1 . S+&neider1 Va'iAan ;<==Q
K3 #eier< Die De$'*+&en 4&ri*'en1 G[''in.en ;<=#Q O3 Die8'< i%-io.ra(&ie z$r Ge*+&i+&'e de*
Kir+&enAa0(Ne* ;<779#B1 G[''in.en ;<B:Q J. 3evai1 Ge&ei0e Rei+&**a+&e1Pa(*' Pi$* KII &a' ni+&'
.e*+&Rie.en1 K[-n ;<=BQ S. 5riedMnder< Pi$* KII $nd da* Dri''e Rei+&1 /a0%$r. LRoRo&-'M ;<=BQ
G. 3ev_1 Die Aa'&o-i*+&e Kir+&e $nd da* Dri''e Rei+&1 ?6n+&en ;<=BQ V3 Rei'ann< Inni'zer1 Kardi5
na- zRi*+&en /i'-er $nd Ro01 Dien5?6n+&en ;<=8 Q =3 A3 Purda9< Die Po-i'iA der Aa'&o-i*+&en
Kir+&e1 G6'er*-o& ;<=8.
!% ,, *H4K+0
Jo) nije 0o.$@e da *e iz .o-e0a o%i-ja AnjiGevne (roizvodnje na)i& dana iz-$,i ve@ *ada ono )'o @e
i0a'i 'rajn$ vrijedno*'. O z%ivanji0a na Kon+i-$ daj$ na0 Aon'in$irani izvje)'aj $ H/erder5Korre5
*(ondenzI $ Frei%$r.$ 'i& .odina in'ere*an'ne inNor0a+ije. Kon+i-*Ai deAre'i (o*'oje $ raz-i,i'i0 iz5
danji0a Lnje0a,Aa izd.2 ?6n*'er ;<=B i *i.Q Re+A-in.&a$*en ;<==Q Frei%$r. ;<==Q Aao n*'avaA na
3'&K
!
M. SaGe'i (riAazi2 :3 Jedin< K-eine Konzi-ien.e*+&i+&'e1 8. izd. ;<==1 ;!8>;8BQ :3 :e/ing<
Da* ZRei'e Va'iAani*+&e Konzi-1 a*e- ;<==Q J3 Rat%inger< K[-n ;<=79;<==Q O3 Karrer< Da* ZRei5
'e Va'iAani*+&e Konzi-1 ?6n+&en ;<==Q #3 Pate< De-'erei.ni* Konzi-1 Frei%$r. ;<==Q 3.
;<: