SEMI NARSKI RAD

TEMA: Kognitivne psihike funkcije

Kognitivne psihike funkcijex 2

SADRAJ:


1. UVOD...... ...... ...... . ......... ...... ...... ...... . ......... ...... ...... ...... . ..... .... .. .... .....3
2. KOGNITIVNE PSIHIKE FUNKCIJE............................................................................5
2.1. Opaanje, panja i predstave................................................................................5
2.2. Pamenje i zaboravljanje.......................................................................................7
2.3. Miljenje.................................................................................................................8
2.4. Uenje...................................................................................................................9
2.5. Emocije................................................................................................................12
2.6. Opaanje drugih ljudi...........................................................................................13
3. LITERATURA.................................................................... ..............................16

































Kognitivne psihike funkcijex 3

1. UVOD


Psihologija je nauna disciplina koja sistematski prouava i objanjava psihiki
ivot ovjeka.

Psihiki ivot obuhvata:
1. Psihike procese /funkcije/ (osnovne vidove psihike aktivnosti). Psihiki procesi mogu
biti:
saznajni (kognitivni) opaanje, pamenje, zaboravljanje i sl
emocionalni (afektni) sloena i jednostavna osjeanja
motivaciono-voljni (konativni) proces odluivanja, akciono usmjereno ponaanje i
sl.

2. Psihike osobine /dispozicije/ (relativno trajne neuromentalne odrednice naih doivljaja
i naeg ponaanja, kao to su sposobnosti interesovanja, crte linosti, temperament,
karakter i sl. Postoje dvije vrste pojava pomou kojih psihologija prouava psihiki ivot
ovjeka:
Postupci kao reakcije pojedinca, koje mogu opaati ostali ljudi, tj. manifestovano
ponaanje ljudi koje je mogue objektivno posmatrati
Sadraji svijesti ljudi, tj. unutar nje neposredno spoznavanje , koje imamo mi sami i
koje imaju i drugi ljudi

Predmet psihologije:
Nauno prouavanje psihikih osobina i procesa na osnovu posmatranja spoljanjeg
ponaanja ljudi i na osnovu njihove svijesti o sopstvenim doivljajima.

Zadatak psihologije:
Teorijski: nauno sagledavanje karakteristika i zakonitosti psihikog ivota.
Praktini: korisna primjena rezultata psihikog istraivanja u mnogim oblastima
ljudskih aktivnosti.

Pravci u psihologiji:
Strukturalistika psihologija prouava karakteristike osjeta kao elemenata svijesti
Getalt psihologija prouava opaaje i ustanovljava da se neposredno iskustvo ne
sastoji iz jednostavnih elemenata ve iz celine koju ti elementi ine
Funkcionalistika psihologija prouava psihike procese
Psihoanaliza prouava uroene instikte i potisnute elje
Bihejvioristika psihologija prouava reakcije organizma na drai



GRANE PSIHOLOGIJE:


Teorijske

1. Opta psihologija (generalna, sistematska) psiholoka disciplina koja sistematski
prouava zakonitosti javljanja, toka i ispoljavanja psiholokih pojava. Koristi
eksperimentalni i analitiki pristup.
Kognitivne psihike funkcijex 4


2. Razvojna psihologija (generika) bavi se problemima psihikog razvoja ivih bia u
toku evolucije, kao i u toku ivotnog vijeka pojedinca tj. promjenama koje nastaju u
razliitim periodima ivota.

3. Psihologija linosti prouava psihofiziku i psihosocijalnu cjelinu pojedinca. Insistira
na slinostima i razlikama izmeu pojedinaca.

4. Socijalna psihologija bavi se prirodom uticaja socijalne sredine na psihike funkcije i
na ovjekovu linost u celini, takoe se bavi psiholokim zbivanjem (komuniciranjem,
odluivanjem...)

5. Psihopatologija bavi se prouavanjem drutvenih poremjeaja (poremjeaji
odreenih mentalnih funkcija opaanja, pamenja, miljenja, emocija..., zatim izuava
kakve uticaje imaju organski i socijalni faktori i kakve su posljedice za pojedinca i
njegovu socijalnu sredinu)

6. Psihometrija mjeri individualne varijacije u ispoljavanju raznih mentalnih funkcija.
Treba da veoma precizno definie karakteristike mjernih instrumenata. Da bi neto bilo
mjerni instrument mora posjedovati slijedee metrijske karakteristike:
1. pouzdanost
2. valjanost
3. objektivnost

Primjenjene

7. Pedagoka psihologija - bavi se psiholokom stranom vaspitanja i obrazovanja.
Posebno se zadrava na motivaciji i uenju

8. Psihologija rada prouava kako razliite psihike funkcije utiu na uspijeh u radu i
suprotno

9. Klinika psihologija bavi se linou pojedinca koji nije u stanju da uspjeno
rijeava svoje probleme

10. Psihologija menadmenta bavi se psiholokim aspektima radnog ponaanja
menadera













Kognitivne psihike funkcijex 5

2. KOGNITIVNE PSIHIKE FUNKCIJE

2.1. Opaanje, panja i predstave

Opaanje je proces kojim postajemo svjesni odreenih nadraaja, predmeta i pojava koje
neposredno eluju na nae ulne organe. To je proces registrovanja drai
1
putem ula. Ono
je osnova ostalih saznajnih procesa.

Postoje tri grupe faktora od kojih zavisi opaanje:
1. karakteristike drai koje eluju na nae ulne organe (intenzitet, trajanje, organizacija)
2. anatomsko-fizioloka osnova opaanja (karakteristike ulnih organa, nervnih puteva i
nervnog sistema) zbog toga razliite vrste (ljudi, ivotinje, insekti) razliito vide stvari
3. psiholoki faktori opaanja (iskustvo, stavovi, motivacija)

Da bi dolo do osjeta (doivljaja, percepcije) moraju da postoje odreeni fiziko-hemijski
procesi (drai) koji djeluju na ula. Djelovanje tih procesa na ula nazivamo nadraajem.
Kada se nadraaji preko nervnih puteva prenesu do odreenih dijelova modane kore javlja
se osjet.

Podjela drai prema vrsti fiziko-hemijskih procesa (drai):
1. mehanike
2. svjetlosne
3. termike
4. hemijske

ulni organi su organi podeeni za primanje opaajnih drai (ulo vida, sluha, dodira,
ukusa...). Najvei broj osjeta kod ljudi ine osjeti ula vida.

Iskustvo, motivacija i osobine linosti spadaju u sistem najznaajnijih faktora opaanja.
Iskustvo = novim dogaajima pripisujemo znanje starih iskustava
Motivacija = nain na koji vidimo stvari

Panja predstavlja usmjerenost mentalne aktivnosti na odreeni (ogranieni) broj drai u
opaajnom polju (ovjek nije u stanju da obradi sve drai koje prima zato to ih je previe,
tako da se on bazira samo na onima koje smatra najvanijim. Tako moemo u panji drati
72 elementa (nadraaja): sluati zvuke okoline, gledati tablu, hvatati biljeke i sl.)

Panja moe biti:
1. Namjerna (spontana) - voena naim interesima (itanje gradiva)
2. Nenamjerna (sluajna) nije voena naim interesima (primjeivanje reklame u
autobusu)

Obim panje je maksimalan broj elemenata koje moemo opaziti istovremeno.

Podjela panje je rasporeivanje mentalne usmjerenosti na razliite predmete.

Intenzitet panje je stepen mentalne usredsreenosti na odreene predmete.
Kako percipiramo stvari?

1
Drai sve ono to registrujemo putem ula
Kognitivne psihike funkcijex 6


1. Zakon blizine elemente koji su blie jedan drugome opaamo kao cjeline. Tu se
misli na prostorne i na vremenske elemente

2. Zakon slinosti sline stvari percipiramo kao cjeline


3. Zakon dobre forme odreene drai su rasporeene tako da nas podsjeaju na
neku cjelinu

4. Zakon zajednike sudbine teimo da zavrimo neto to je zapoeto i prirodno
izgleda kao ureeni niz



Indikatori dobre panje:
1. podeenost organizma za to bolji prijem drai (okrenutost tijela u pravcu opaanog
predmeta, napregnutost miia i sl.)
2. vea jasnost doivljaja opaanih predmeta i pojava (to manje elemenata
posmatramo to su oni jasniji)

Predstava je sadraj svijesti koji se javlja kao sjeanje na ranije opaenje predmete i
pojave. Predstave su slabijeg intenziteta od opaaja i imaju optiji karakter.

ta emo prije percipirati kao par?
ta emo prije percipirati kao par?
Na ta te strelice
podsjeaju?
ta ti izgleda loginije?
Kognitivne psihike funkcijex 7

2.2. Pamenje i zaboravljanje


Pamenje je sloen psihiki proces koji se sastoji od zadravanja, obnavljanja i
prepoznavanja ranije doivljenih ili nauenih sadraja.

Obnavljanje (reprodukcija) je proces obnavljanja (sjeanja) u svijesti onoga to smo ranije
doivjeli i nauili.

Prepoznavanje je proces u kome postajemo svijesni da su predmeti i pojave koje sada
opaamo bili dio naeg iskustva kao neto ve ranije naueno i doivljeno.

Podjela pamenja prema kriterijumima:
1. Prema kriterijumu namjere
Namjerno (postavimo sebi za cilj da neto zapamtimo)
Nenamjerno (kada zapamtimo neto bez svoje volje)
2. S obzirom na materijal koji se pamti
Motorno (zapamivanje i obnavljenje raznih pokreta i vjetina)
Mentalno (zapamivanje i obnavljanje ranije nauenih pojmova, definicija,
misli i sl. )
Mentalno pamenje dalje moemo podijeliti na:
o Slikovito sadri preteno slike (predstave) objekata koji su ranije
doivljeni
o Verbalno-logiko sadri razliite izjave, misli, ideje...
3. S obzirom na duinu pamenja:
Kratkorono odnosi se na zadravanje injenica i predstava o predmetima i
pojavama do njihovog pretvaranja u pogodan oblik za trajno pamenje
Trajno

Osnovne osobine pamenja:
1. Obim koliina predmeta i pojava kojih se moemo prisjetiti nakon njihovog opaanja
(to je obino 6 do 8, a ponekad i 10 razliitih objekata)
2. Brzina iskazuje se vremenom u kome odreene sadraje moemo zapamtiti
3. Tanost mjeri se stepenom slinosti onoga ega se sjeamo sa onim to smo
opazili.
4. Trajanje mjeri se vremenom u kojem, bez ponovnog opaanja, moemo
reprodukovati ono to smo zapamtili.

Zaboravljanje znai gubljenje nauenih sadraja i nemogunost njihovog reprodukovanja
i prepoznavanja.

Ono to smo nauili moemo privremeno ili trajno, potpuno ili djelimino zaboraviti. To to se
ne moemo uvijek sjetiti svega to smo nauili govori da je djelimino zaboravljanje
normalna stvar. Sa druge strane, u psihoterapijama (hipnoza, dejstvo nekih lekova) moemo
se sjetiti stvari za koje smo mislili da su zaboravljene, to pokazuje da rijetko dolazi do
potpunog zaboravljanja

Najvie zaboravljamo neposredno poslije uenja.


Kognitivne psihike funkcijex 8

Uzroci zaboravljanja:
1. neupotrebljavanje i neobnavljanje upamenih sadraja
2. potiskivanje neprijatnih dogaaja i svijesti
3. interferencija (ometanje) nauenog gradiva prethodnim i naknadnim aktivnostima

Retroaktivna inhibicija naknadna aktivnosti ometa ranije naueno gradivo. Postoji
nekoliko faktora od kojih ona zavisi:
stepen slinosti dva gradiva
vremenski interval izmeu dva uenja
stepen nauenosti gradiva (ako je prethodno gradivo bolje naueno tee ga je
omesti novim uenjem)
organizovanost gradiva

2.3. Miljenje


Miljenje je najsloeniji saznajni proces koji omoguuje uvianje veza meu stvarima i
pojavama do kojih ne dolazimo samo opaanjem i pamenjem. Koristimo ga za rjeavanje
problema i snalaenje u novim situacijama.

Miljenje je proces posrednog saznavanja jer njime uviamo veze i odnose meu opaanim
elementima, utvrujemo da ti elementi znae ovo ili ono.

Pojmovi su najvaniji znaci koje koristimo u procesu miljenja. Oni se oznaavaju rjeima i
predstavljaju odraz bitnih optih svojstava predmeta i pojava. Do pojmova dolazimo tako to
analiziramo karakteristike predmeta i pojava i izdvajamo najbitnije zajednike karakteristike.

Proces miljenja se pokree ako treba da rijeimo neki problem:



Efikasnost rjeavanja problema zavisi od:
prethodnog iskustva
inteligencije
osobina linosti i
direkcije traganja (krutost ili fleksibilnost miljenja, tj. koliko smo spremni da
promjenimo pravac miljenja kada naiemo na problem)

Zakljuivanje je misaoni proces u kome na osnovu datih podataka i saznanja dolazimo do
novih saznanja. Ono moe biti:
induktivno polazimo od pojedinanog ka optem
deduktivno polazimo od opteg ka pojedinanom



UOAVANJE I
SHVATAJE
PROBLEMA
SUAVANJE
PROBLEMA I
STVARANJE PRAVCA
TRAGANJA
JAVLJANJE
HIPOTEZE
PROVJERAVA
NJE HIPOTEZE
Kognitivne psihike funkcijex 9

Glavne operacije miljenja su:
analiza ralanjivanje pojava i njihovih svojstava i tako detaljnije upoznajemo pojavu
koja je predmet naeg miljenja
sinteza ponovno povezivanje onog to je u okvoru analize bilo ralanjeno
uporeivanje
apstrakcija
uoptavanje

Osnovne vrste miljenja su:
1. oigledno zasniva se na konkretnim opaanjima
2. apstraktno koristimo se pojmovima izvedenim iz sistema veza i odnosa
realnog svijeta
3. imaginativno suprotno realistikom, slobodnije kombinovanje predstava u
procesu miljenja

Faze stvaralakog miljenja:
1. percepcija pripremamo se za rjeavanje problema, itamo literaturu i sl.
2. inkubacija faza sazrijevanja rjeenja, kad djeluje ne razmiljamo i ne tragamo za
rjeenjem
3. iluminacija inspiracija, nadahnue u kom rjeenje dolazi samo od sebe
4. verifikacija iskrslo rjeenje se primjenjuje i provjerava

2.4. Uenje


Uenje je osnovni psihiki proces na kome poiva shvatanje veine ovjekovih osobina.
To je manje ili vie trajno mjenjanje jedinke pod uticajem njene line aktivnosti.

Bitne karakteristike svakog uenja:
1. progresivno mijenja pojedinca (sve to naui mijenja tvoje ponaanje, shvatanje,
linost)
2. trajno mijenja aktivnost jedinca (stvara navike, stavove i druge odrednice ponaanja)
3. rezultat je prethodne aktivnosti pojedinca (uimo iz svega to radimo)

Razlika izmeu uenja i sazrevanja je u tome to je sazrijevanje prije svega uslovljeno
razvitkom organizma (najvie centralnog nervnog sistema), a uenje je uslovljeno linom
aktivnou pojedinca.

Pokretai uenja mogu biti:
1. Spoljanji spoljanja sredstva motivacije su pohvale, nagrade, ukori, kazne i sl.
2. Unutranji
Motiv radoznalosti traganje za novim injenicama i idejama; pozitivno
reagovanje na nove i misteriozne elemente u okolini; potreba za veim
saznanjima o sebi i svijetu oko nas; traganje za novim iskustvima; istrajavanje
u ispitivanju pojava koje nas okruuju.
Nivo aspiracije spremnost da se uloi odreeni trud za savladavanje zadatka
odreenog nivoa kao i oekivanje odreenog uspjeha u tim zadacima
Sposobnost za uenje ne postoji univerzalna ve sposobnost za uenje
matematike, istorije, jezika i sl. Meutim, inteligencija je glavni faktor viih formi
uenja.
Kognitivne psihike funkcijex
10

*trivia: Najpogodniji period za uenje je izmeu dvadesete i dvadeset pete godine

Osnovni oblici uenja:
1. mehaniko-asocijativno (putem uslovljavanja i putem ponavljanja)
putem uslovljavljanja - to je jedan od najjednostavnih oblika uenja i nastaje iz
prirodnog refleksa (npr. Da je zvono kraj kolskog asa i sl.) ovaj oblik uenja
igra vanu ulogu i izazivanju emocija i sticanju strahova i fobija)
putem ponavljanja osnovna karakteristika je neka aktivnost koju pokuavamo
da izvrimo vie puta pa kada uspijemo smatramo je nauenom.
2. reproduktivno-stvaralako uenje (uenje po modelu - uenja uloga, putem
imitacije), uimo kakvo ponaanje od nas se oekuje u koli, na poslu i buduoj
profesiji koju emo imati, i kopiramo ga da bismo se lake uklopili
3. heuristiko-stvaralako uenje (uenje uvianjem odnosa putem rjeavanja
problema) predstavlja najvii oblik uenja. Zahtjev za uvianjem javlja se u situaciji
kada treba doi do cilja, a postoji prepreka. Rjeenje postoji jedino ako se uvide bitni
odnosi meu elementima i putem njih pronau rjeenja.

Razlika izmeu verbalnog i motornog uenja je u tome to verbalno uimo putem informacija
izraenih reenicama, imbolima i sl, a pod motornim uimo neto kao posljedicu niza voljnih
pokreta (uenje pisanja, sviranja, vonje) i motorno zahtijeva veliki broj ponavljanja
(vjebanja).

Tempo napredovanja u uenju moe se prikazati u dvije krive:
1. kriva sa negativnim ubrzanjem kad uimo ono to ve znamo iz ivota ili od
ranije tada nam ide bre pa onda doemo do potpuno novog dijela gradiva nastaje
zastoj u napredovanju (usporavamo)
2. kriva sa pozitivnim ubrzanjem kada uimo potpuno nove stvari pa u poetku ide jako
sporo, a kasnije sve bre

U toku uenja moe doi do zastoja koji se zove plato u uenju i do njega dolazi zbog
fizikog premora, zasienosti gradivom ili stvaranja novih veza u mozgu.

Transfer uenja je prenoenje efekta ranijeg uenja na kasnije uenje. On moe biti :
1. pozitivan- ako smo ili u srednju medicinsku, a studiramo medicinu ono to smo ranije
uili nam pomae
2. negativan (interferencija-mjeanje)- ako smo ili u ekonomsku kolu, a studiramo
medicinu prethodno naueno gradivo nam ne pomae, a ponekad moe i da nas
zbunjuje razlika u strunoj terminologiji


Metode uenja:
1. uenje cjeline naspram uenja u dijelovima uenje cjeline je bolje kod jednostavnih
sadraja, a uenje u dijelovima kod komplikovanih sadraja. Najbolja metoda je
kombinovanje dijelovi-cjelina, tj. prvo nauiti u dijelovima, a onda obnoviti cjelovito radi
stvaranja vjetine
2. vremenski rasporeeno uenje naspram vremenski koncentrisanog uspjenije
uimo gradivo koje je vremenski rasporeeno sa pauzama nego sve odjednom.



Kognitivne psihike funkcijex
11


Uenje i uzrasni periodi

Razvitak ovjekovih psihikih funkcija zavisi od tri faktora:
1. Naslijea naslijeujemo neke sposobnosti npr. osjetljivost pojedinih ula,
sposobnost pamenja, baratanja brojevima, rezonovanje i sl.
2. Sredine u kontaktu sa sredinom formiramo karakterne crte (marljivost, upornost,
strpljivost) i socijalne sposobnosti
3. Svoje line aktivnosti

Kod razdoblja u razvitku ovjeka razlikujemo:
1. Djetinstvo traje do jedanaeste, dvanaeste godine. Unutar njega razlikujemo prvo
djetinstvo, rano djetinstvo, srednje djetinstvo i pozno djetinstvo. U ranom djetinstvu
(do druge godine) veoma je bitno socijalno okruenje i odnos sa roditeljima. U ivotu
djeteta su jo bitni dogaaji polazak u kolu i prihvatanje obaveza. Ranije se smatralo
da se ovjek formira samo u ranom djetinstvu, a sada se zna da se on razvija tokom
itavog ivota.
2. Mladalako doba u ovom periodu se ovjek razvija fizioloki i socijalno. Prvi period
mladalakog doba od 12-13 godina pa do 16-17 godina naziva se PUBERTET. To je
period u kome ovjek postaje spolno razvijeno bie i u kome mu se javlja spolna elja
zbog ega se moe rei da je pubertet zavretak djetinstva i poetak mladalatva (ili
adolescencije). Kod djevojica pubertet poinje ranije nego kod djeaka. Poetak
puberteta zavisi prevashodno od naslijea, ali i od uticaja sredine. Poziciju mladih u
pubertetu posebno oteavaju nove dunosti koje im postavljaju porodica i kola, to
za posljedicu ima umor i povienu razdraljivost. Karakteristino za taj period je
pojava razdraljivosti, brige, osjeaja dosade, negativizma, seksualnog negativizma
(djeaci mrze djevojice i obrnuto), emocionalne labilnosti, odsustva samopouzdanja,
bjeanja u matu i oteane komunikacije sa odraslima (ti mene ne razumije!).
Za razliku od puberteta MLADENATVO je razvojni period koji poinje kada je skoro
postignuta potpuna fizika zrelost i traje dok ovjek ne postigne psiholoku i socijalnu
zrelost. To je doba intezivnog obrazovanja i misaonog razvoja. Karakterie ga sticanje
higijenskih i ostalih radnih navika. Za mlade u ovom dobu takoe je karakteristino
oseanje nesigurnosti pitaju se ta e sa njima biti u budunosti i da li e uspjeti u
ostvarenju svojih ciljeva. Preokupirani su obavezama koje im namjee socijalno
okruenje (zavriti kolu, zaposliti se, oeniti se i sl.), a kao ventil koriste sanjarenje-
matanje o tome kako su uspjeli u ostvarenju svojih ciljeva. Sanjarenje nije loe dok je
pojedinac u stanju da ga razlikuje od stvarnosti. Ponekad ima ak i terapijsku primjenu.
3. Doba zrelosti najdue razvojno razdoblje pojedinca koje traje negdje do ezdesete
godine. To je period u kome je ovjek maksimalno samostalan i produktivan,
osposobljen je da stvara i da rjeava kompleksne ivotne probleme i probleme na
poslu. Sposoban je da razumije i rijei mnoge dileme, a kako e to raditi zavisi od
karakteristika njegove linosti, ljudi sa kojima rjeava probleme i stavova koje je razvio,
pa i od same socijalne situacije u kojoj se aktivnosti odvijaju.
4. Doba starosti tada dolazi do opadanja fizikih i psihikih sposobnosti s tim da
psihike opadaju sporije od fizikih. U ovom periodu postoje znaajne individualne
razlike. Negativne pratee pojave starosti su: povlaenje u sebe, otuivanje od
prijatelja, slabljenje interesovanja, osjeaj suvinosti i odbaenosti, netolerantnost
prema drugima i sl.


Kognitivne psihike funkcijex
12


2.5. Emocije

Emocije su uzbueno stanje organizma koje je pratilac za nas vanih dogaaja i koji se
manifestuje na tri naina:
subjektivni doivljaj (npr. radost, tuga i sl.)
fizioloke promene (ubrzan rad srca, znojenje dlanova i sl.)
karakteristino ponaanje (kad pod uticajem ljubavi nekoga zagrlimo i poljubimo)

Glavne dimenzije emocija su:
1. intenzitet osjeanja
2. nivo napetosti
3. stepen sloenosti

Emocije mogu da se jave naglo ili postepeno i da traju kratko ili dugo.

Psihosomatska oboljenja su bolesti izazvane negativnim emocijama. Nastaju pod uticajem
fiziolokih promjena koje prate javljanje emocija.


Primarne emocije su:
radost osjeamo kada
postignemo neki cilj
ljutnja osjeamo je kada
nismo u mogunosti da
ostvarimo neki cilj zbog spoljnih
faktora koje u isto vrijeme
moemo okriviti za na
neuspjeh
strah kada ne poznaje puteve
kojima moe ostvariti neki cilj
tuga kada izgubimo neto to
nam je bilo vano

Emocije situirane opaanjem i
vrednovanjem sopstvenog
ponaanja:
oseanje uspeha i neuspeha
sloenije je od radosti koju
osjeamo kad ostvarimo neki cilj
(nije ostvarenje svakog cilja
uspijeh)
ponos
stid
krivica i kajanje

Emocije koje se odnose na ulnu
stimulaciju:
zadovoljstvo
nezadovoljstvo
gaenje



Emocije odreene naim odnosom
prema drugim ljudima:
ljubav sloeno osjeanje koje
je najneposrednije vezano za
drugu osobu i ima najrazliitije
oblike izraavanja
zahvalnost
ljubomora
mrnja
zavist
prezir
prkos itd.

Kognitivne psihike funkcije 13
Raspoloenja se javljaju kao emocionalna stanja koja daju afektivnu odbojenost
naem aktuelnom doivljavanju stvari i pojava. Najee se radi o doivljajima
slabijeg intenziteta ali dueg trajanja i iz krajnosti u krajnost (od tunog do sretnog i
sl.).

2.6. Opaanje drugih ljudi


Druge ljude opaamo kao aktivna bia koja imaju osjeanja, misli i elje. Mi
zakljuujemo o nekim njihovim stalnim psihikim osobinama i stanjima.

U opaanju drugih ljudi vanu ulogu imaju motivi, elje i shvatanja onoga ko
posmatra. Opaanje drugih takoe zavisi i od toga kakva osjeanja imamo prema
njima jer smo skloni da mislimo da oni gaje ista prema nama.

U proceni drugih mogu nam pomoi ekspresije koje mogu biti:
facijalne ekspresije lica, ima ih mnogo i veoma su nijansirane
vokalne ekspresije glasa, kojima razlikujemo stanja raspoloenja i
neraspoloenja
posturalne ekspresije pokreta
Ekspresije nisu sasvim sigurni indikatori emocija, poto izraavanje emocija zavisi od
vaspitanja, obiaja, normi i mnogih drugih stvari.
Smatra se da ene imaju veu sposobnost socijalne percepcije (to se esto tumai
i kao enska intuicija). ene imaju uroenu sposobnost da uoe i odgonetnu
neverbalne znakove.

U opaanju drugih ljudi veoma je bitan prvi utisak ili prva impresija. Ona se formira
u kratkom vremenskom periodu i sadri relativno cjelovitu sliku o nekoj osobi. Sastoji
se iz tri faze:
djelovanje drai i primanje informacija
obrada drai i informacija
efekti obrade drai i informacija

U kratkom vremenskom periodu u kom se stvara prva impresija ocjenjujemo emocije,
osobine i crte linosti opaanih osoba, pa ak i donosimo ocjene o statusu, profesiji,
nacionalnosti i ostalim obiljejima. Jednom formirana impresija se teko mijenja i
utie na dalje opaanje. Podaci koji dolaze kasnije usklauju se sa prvim utiskom o
posmatranoj osobi.

Pod stereotipnim opaanjem ili stereotipijama podrazumijevaju se uoptene, esto
sasvim neosnovane slike o pojedinim grupama ljudi, pripadnicima odreenih profesija,
stanovnicima odreenih krajeva, narodima, rasama i sl. Stereotipije stvaramo zbog
toga to ljudi tee da se to manje kognitivno
2
angauju, pa koriste mentalne preice
pravei grupe i svrstavajui ljude u njih da bi znali kako da se postave prema njima.
Na taj nain ljudi izbjegavaju mentalno naprezanje oko upoznavanja karakteristika
velikog broja pojedinaca sa kojima svakodnevno dolaze u kontakt.



2
Kognitivan saznajni, spoznajni, koji se tie saznanja
Kognitivne psihike funkcije 14

Faktori koji utiu na tanost posmatranja a:
1. zavise od osobina onoga koga posmatramo:
dostupnost posmatranju to je vea (to je osoba sklonija otkrivanju
svojih osobina) to je lake donijeti procjenu o pojedinanim osobinama
dosljednost ponaanja osobe doslijednije ponaanje pojedinca vodi
tanijoj procjeni njegovih osobina
veliina uzorka u posmatranju dostupnog ponaanja ako osobu sreemo
due u njenim raznim ulogama dostupniji nam je iri uzorak njenog
ponaanja
karakter interpersonalnog odnosa
a) ponaanje jedne osobe nije uslovljeno
ponaanjem druge
b) ponaanje jedne osobe je unaprijed
definisano, a ponaanje druge je
reakcija na prvu osobu
c) ponaanje uesnika je uzajamno
povezano

2. osobina uspjenog posmatraa:
inteligencija inteligentniji ljudi uspjenije uviaju osobine i karakteristike
drugih
iroko lino iskustvo pomae nam da kompleksnije i realnije sagledamo
osobine ljudi
kognitivna sloenost ljudi kod kojih je razvijena procjenjuju finije i
nijansiranije
neautoritarnost pomae nam da realno rasudimo i izbjegnemo predstave o
nadreenim i podreenim ljudima
distanciranje sposobnost iskljuivanja emocija iz procesa opaanja pomae
nam da budemo nepristrasni
dobre socijalne vjetine to su vee to je vea i pouzdanost procjene

Greke u posmatranju:
a) Halo-efekat kada ocjenjujemo sve osobine neke linosti na osnovu
jedne njene osobine, ili suprotno kada jednu osobinu procjenjujemo
prema optem utisku o nekoj osobi (kao kad uiteljica nekog procijeni
kao vrijednog i pametnog pa mu daje sve petice, a nekom drugom daje
sve dvojke). Da bi se ovaj efekat izbjegao moemo objasniti
procjenjivau zato dolazi do ovog efekta
2. uputiti procjenjivae da procjenjuju jednu po jednu
osobinu svakog od lanova grupe (horizontalno) pa
tek onda svakog ponaosob
3. angaovati vie posmatraa
b) Kada druge ocjenimo prema sebi - pa ako smo mi izrazito uredni oni
ispadnu aljkavi, ili ako smo preambiciozni, oni ispadnu nezainteresovani.
Naa linost nije kriterijum.
c) Metaforika generalizacija prenoenje opaenih fizikih osobina na
ocjenjivanje psihikih osobina.
d) Greka srednje vrijednosti kada sve ocjenjujemo kao osrednje da
ne bismo pogrijeili
Kognitivne psihike funkcije 15

e) Logika greka kada se dvije osobine ocjenjuju podjednako jer se
vjeruje da su povezane.

-Govori o topolokoj strukturi linosti-glavni dio polja ini linost
-U linosti postoji unutranji i spoljanji dio, unutranji se naziva linim podrujem, a
spoljanji perceptivno-motornim podrujem












































Kognitivne psihike funkcije 16

3. LITERATURA


1. www.wikipedia.org

2. Fromm, Erich: Analitika socijalna psihologija, Naprijed, Zagreb, 1991.

3. Gutovi, Vukain: Psiholoke osnove vaspitno-obrazovnog rada, Drutvo
pedagoga RS, Banja Luka, 1999.