Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena.

1
BEKTOREAK
Leire
Magnitude batzuk definituak izateko lau parametro (lau
informazio-mota desberdin, lau argibide) behar dituzte. Horiei
magnitude bektorialak deitzen diegu. Bektore izeneko sinbolo
baten bidez irudikatzen dira. Bektore bat segmentu orientatu bat
da (gezi bat, azken batean). Fisikan hurrengo kurtsoan ekingo
diogu problemen alderdi bektorialari. Aurten ideia pare bat
baino ez.
Magnitude bektoriala definitzeko behar diren parametroak
hauek dira:
Jatorria. Geziaren hasierako puntua.
Modulua edo kantitatea. Magnitudearen balio numerikoa
(zenbat neurtzen duen geziak).
Norabidea. Gezia eusten duen lerroarena (horizontalean
bada, ezker-eskuin eta eskuin-ezker).
Noranzkoa. Geziaren puntak markatzen duena.
horizontalean, ezker-eskuin edo eskuin-ezker).
Posizioa magnitude bektoriala da. Hortaz, posizio-bektoreaz
hitz egingo dugu.
Abiadura, esate baterako, magnitude bektoriala da. Traineru bat
20 km/h-ko abiaduran bogatzen ari dela esaten badugu, ez
dakigu Kontxatik ziabogara ala ziabogatik Kontxara doan. 20
km/h modulua da. Norabidea, Kontxatik ziabogara eta
ziabogatik Kontxara., norabide bakarra, beraz. Noranzkoa,
Kontxatik ziabogara edo ziabogatik Kontxara; bi noranzko,
beraz. Jatorria, noski, abiapuntua da.
Idoia
Modulua. 20 m Modulua. 20 m
Norabidea
Azter dezagun irudiko kasua:
Demagun bai Leire eta bai Idoia jatorritik 20 m-ra daudela,
aurrena jatorritik ezkerrera eta bigarrena eskuinera. Posizioaren
modulua (posizio-bektorearen modulua) berdina da bientzat.
Norabidea ere berdina da bientzat: Idoia,k jatorriak, eta Leirek
osatzen duten lerro-euskarria. Baina Idoiaren noranzkoa
jatorritik eskuinera doana da eta Leirerena , berriz, jatorritik
ezkerrera doana. Ondorioz, posizioak ez dira berdinak. Idoia
jatorritk +20 m-ra dagoela esango dugu, eta Leire -20 m-ra.
Jatorria
Leireren-posizioa: -20 m
Idoiaren posizioa: +20m
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
HIGIDURA ZUZENA
DESPLAZAMENDUA ETA IBILBIDEA
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 2
A
B
IBILBIDEA
DESPLAZAMENDUA
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
Higikari batek bere higiduran zehar deskribatzen duen
lerro imaginarioari ibilbidea deitzen zaio.
Ibilbideko bi punturen arteko desplazamendua
lehenengotik bigarrenera doan bektorea da.
HIGIDURA ZUZENA
POSIZIOA. Adibideak
Traktorea jatorritik
eskuinaldera 50 m-ra
balego , bere posizioa
+50 m litzateke.
Traktorea jatorritik
ezkerraldera, 50 m-ra
balego, bere posizioa
- 50 m litzateke.
Posizioa magnitude
bektoriala da.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 3
Posizioa: +50 m
JATORRIA
JATORRIA
Posizioa: -50 m
ANTIGUA-LUBERRI BHI. DBH 4
Higikari baten posizioa jatorritik higikariak okupatzen duen punturaino doan
bektorea da.
HIGIDURA ZUZENA
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 4
IBILITAKO DISTANTZIA ETA DESPLAZAMENDUA (S). Adibideak.
A
B
100 m
Ibilitako distantzia: 200 m
Desplazamendua : s = s
B
s
A
= 0 m
1)
Ibilitako distantzia: 150 m
Desplazamendua: s = s
B
s
A
= +50 m 0 m =
+50 m.
A 100 m
B
50 m S = +50 m
2)
B
A
100 m
150 m
S = - 50 m
3)
Ibilitako distantzia: 250 m
Desplazamendua s = s
B
s
A
=
(-50 m) (0 m) = -50 m
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
A: jatorria (hasierako puntua); B: bukaerako puntua
A: jatorria (hasierako puntua); B: bukaerako puntua
A: jatorria (hasierako puntua); B: bukaerako puntua
Higikari batek bi punturen artean ibilitako distantzia: lehenengotik bigarrenera pasatzerakoan egindako distantzia osoa .
Ibilbideko bi punturen arteko desplazamendua lehenengotik bigarrenera doan bektorea da.
HIGIDURA ZUZENA
Batez besteko abiadura
Batez besteko abiadura magnitude
bektoriala da.
Batez besteko abiadura desplazamendua
eta desplazamenduri hori emateko pasa
den denboraren arteko zatidura da.
Matematikoki, honela adieraziko dugu.
V = s / t = s s
0
/ t t
0
S
0
: t
0
unean higikariaren posizioa.
(Hasierako posizioa).
S : t unean higikariaren posizioa
s s
0
bada, v positiboa da (higikaria
eskuin aldera mugitzen ari da).
s < s
0
bada, v negatiboa da (higikariaezker aldera mugitzen ari
da).
Adibide gisara azter dezagun autoaren kasua.
Demagun:
t
0
= 2 s eta s
0
= - 500 m
t = 4 s eta s = - 600 m
V = (-600 m) (-500 m) / (4-2) s = - 100 m / 2s
= - 50 m/s.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 5
S
0
S
s = s s
0
t
0
t
V 0
Kasu honetan s s
0
da, higikaria (trena) eskuin aldera mugitzen ari da: V 0
jatorria
jatorria
S
0
t
0
S
t
s = s s
0
V < 0
Kasu honetan s < s
0
da, higikaria (autoa) ezker aldera mugitzen ari da: v < 0
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. EKUAZIOA.
Higikari baten ibilbidea zuzena bada eta bere abiadura konstantea higikari horren higidura zuzen
uniformea dela esango dugu.
Abiaduraren definizioa kontuan hartuz:
v = s / t
Edo, v = (s s
0
) / (t t
0
)
(t t
0
) terminoa beste aldera pasatzen badugu,
v (t t
0
) = (s s
0
)
t
0
= 0 egiten badugu:
s = s
0
+ v t
Ekuazio hori higidura zuzen uniformearen ekuazioa da, eta higikariak edozein unetan duen posizioa
adierazten digu. Ekuazio horretan s
0
eta v konstanteak dira (bi zenbaki). s eta t aldagaiak dira.
t aldagai independentea da eta s aldagai dependentea.
s: higikariaren posizioa edozein unetan.
s
0
: hasierako posizioa.
v: batez besteko abiadura.
v t: higikariak ibilitako distantzia adierazten du.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 6
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 7
Fisikan higikari baten batez besteko abiadura desplazamendua eta denboraren arteko zatidura gisa azaltzen da, ez ibilitako
distantzia eta denboraren arteko zatidura modura.
Hori horrela zergatik den ulertzen laguntzeko honako adibidea duzu.
Demagun irudiek erakusten dizkiguten egoerak.
20 s
20 s
100 m
A
20 s 20 s
100 m 100 m
B
BATEZ BESTEKO ABIADURA. IBILITAKO DISTANTZIA ETA DESPLAZAMENDUA
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 8
v = ibilitako distantzia /denbora balitz, nola bereiztuko genituzke A eta B-ren higidurak?
Zein izango litzateke bakoitzak ibilitako distantzia 40 s-an?
Argi dago biek distantzia bera egin dutela: 200 m
Zein izango litzateke A-ren abiadura 40 s horietan? Eta B-rena?
Argi dago bien abiadura berdina litzatekeela: v = 200 m / 40 s = 5 m/s.
Zein izango litzateke A-ren posizioa 40. s-an? Eta B-rena?
Hori horrela izanda, 40. s-an bien posizioa berdina izan beharko litzateke:
5 m/s 40 s = 200 m.
Beraz, definizio horrek ez du balio batez besteko abiadura definitzeko, izan ere A-ren posizioa 40. s-an 0 m delako eta ez 200 m.
Abiadura modu horretan definitzen badugu, ezin izango genuke zehaztu gorputzen posizioa bira erdia ematen den higiduretan.
Aitzitik, v = s/t moduan definitzen badugu ,
Zein izango litzateke A-ren abiadura 40 s horietan? Eta B-rena?
A-ren abiadura v = 0 m / 40 s = 0 m/s
B-ren abiadura v = 200 m / 40 s = 5 m/s.
A-ren batez besteko abiadura 40 s horietan 0 m/s izateak denbora guztian zehar geldirik egon dela esan nahi du?
Ez noski, denbora jakin batean abiadura nulua izateak denbora horretan desplazamendua (posizio-aldaketa)
nulua izan dela esan nahi du, ez besterik.
Ikusten dugunez, lehen 20 s-etan abiadura +5 m/s izan da eta hurrengo 20 s-etan -5 m/s.
batez besteko ABIADURA. IBILITAKO DISTANTZIA ETA DESPLAZAMENDUA
HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK. (I)
Gorputzen higidurak, sarri, grafikoetan jasotzen dira, hauek
higiduraren ezaugarrien ideia bisuala ematen digutelako.
Abzisetan denbora adieraziko dugu eta ordenadetan posizioa edo
abiadura.
Higidura zuzen uniformeetan denbora-tarte berdinetan
desplazamenduak berdinak direnez, s/t grafikoen malda zuzena
izango da.
s/t grafikoaren maldak abiadura adierazten du. Zenbat eta malda
handiagoa, orduan eta abiadura handiagoa.
v/t grafikoaren azalera ibilitako distantziarekin bat dator.
Abiadura konstantea denez, v/t grafikoa zuzen horizontala izango da.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 9
ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4
HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II)
Alboko
higidura
guztiak
uniformeak
direla
kontuan
hartuz , s/t
grafikoa eta
v/t grafikoa
egitea
eskatzen
zaizu.
Kasu
guztietan
higidurak
bost segundo
irauten duela
onartuko
dugu.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 10
Jatorria
v = 20 m/s
1.
s
0
= 30
Jatorria
2.
s
0
= 50 m
v = 30 m/s
v = - 40 m/s
3.
s
0
= - 20 m
Jatorria
4.
v = - 30 m/s
ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4
1. grafikoa
2. grafikoa
3. grafikoa
4.grafikoa
HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (1. ADIBIDEA. A)
Grafikoa eraikitzeko aurretik balio-taula osatuko
dugu:
Balio-taulan lortutako emaitzekin grafikoa egingo
dugu:
t (s) 0 1 2 3 4 5
s (m)
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 11
ANTIGUA-LUBERRI BHI 4.BH
s (m)
t (s)
20
40
60
80
100
1 2 3 4 5
Modu berean, saiatu v/t grafikoa egiten
HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (1. ADIBIDEA. B)
Lehen grafikoko datuak balio-taula batean jasotzen baditugu, honako taula hau izango dugu.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 12
t (s) 0 1 2 3 4 5
S (m) 0 20 40 60 80 100
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
Higidura zuzen uniforme baten abiadura > 0 m/s bada, s/t grafikoa lerro zuzen inklinatua da, malda konstantea eta positiboa duena.
Grafikoaren maldak abiaduraren balioa ematen digu. s/t grafikoak higikariak edozein unetan duen posizioa ematen digu.
v/t grafikoa lerro horizontala da eta ardatz horizontalaren gainean dago.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 13
HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (2. ADIBIDEA. A)
Grafikoa eraikitzeko aurretik balio-taula osatuko
dugu:
Balio-taulan lortutako emaitzekin grafikoa egingo
dugu:
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
t (s) 0 1 2 3 4 5
s (m)
s (m)
t (s)
20
40
60
80
100
1 2 3 4 5
Modu berean, saiatu v/t grafikoa egiten
HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (2. ADIBIDEA. B)
Bigarren grafikoko datuak balio-taula batean jasotzen baditugu, honako taulahau izango dugu.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 14
t (s) 0 1 2 3 4 5
s (m) 30 60 90 120 150 180
t (s)
1 2 3 4 5
30
V (m/s)
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
s
0
> 0 m denez, s/t grafikoa ez da jatorritik abiatzen.
HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (3. ADIBIDEA. A)
Grafikoa eraikitzeko aurretik balio-taula
osatuko dugu:
Balio-taulan lortutako emaitzekin
grafikoa egingo dugu:
t (s) 0 1 2 3 4 5
s (m)
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 15
ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4
s (m)
t (s)
20
40
60
80
100
1 2 3 4 5
HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (3. ADIBIDEA. B)
Hirugarren grafikoko datuak balio-taula batean jasotzen baditugu, honako hau izango dugu:
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 16
t (s) 0 1 2 3 4 5
s (m) 50 10 -30 -70 -110 -150
ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4
Higidura zuzen uniforme baten abiadura < 0 m/s bada, s/t grafikoa lerro zuzen
inklinatua da, malda konstantea eta negatiboa duena.
v/t grafikoa lerro horizontala da eta ardatz horizontalaren azpian dago.
HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (4. ADIBIDEA)
t (s) 0 1 2 3 4
s (m) -20 -50 -80 -110 -140
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 17
Laugarren grafikoko datuak balio-taula batean jasotzen baditugu, honako hau izango dugu:
ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4
Abiadura-aldaketa. Azelerazioa (1)
Kamioia eskuinaldera gero
eta azkarrago mugitzen ari
da. Horregatik, eskuinaldera
azeleratua dagoela esango
dugu.
v abiaduraren gehikuntza
da.
v = v
2
v
1
Balio hori t denborarekin
zatitzen badugu, a
azelerazioa lortuko dugu.
Adibidez, t
1
= 1s , t
2
= 3s
badira,
eta v
1
= 20 m/s, v
2
= 30
m/s.
v = v
2
v
1
= 10 m/s da
eta a = v / t = 10 m/s/s =
5m/s
2.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 18
v
1
= 20 m/s
t
1
= 1s
t
2
= 3 s
v
2
= 30 m/s
v = 10 m/s
a = v/t = 5 m/s
2
t denbora-tarte batean higikari baten abiaduraren aldaketa v bada, bere
a azelerazio-bektorea honela definituko dugu:
a = v / t = v
2
v
1
/ t
2
- t
1
v
2
v
1
bada, orduan a 0
v
2
< v
1
bada, orduan a < 0
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
Higikari baten azelerazioa abiaduraren aldaketaren eta denboraren arteko zatidura da.
Azelerazioak abiaduraren aldakuntzaren lastertasuna ematen digu.
Edo, nahiago bada, segundo bakoitzean abiaduraren aldakuntza. (m / s
2
)
Hemen abiadura hitzarekin higikariak une konkretu
batean duen abiadura adierazi nahi dugu. Hori
aldiuneko abiadura da, baina laburtzeko abiadura
esango diogu, besterik gabe.
https://sites.google.com/site/mikellizeaga/formakuntza-eta-baliabideak/flash-
dokumentuak/flash-4-dbh/dbh-4/dbh-4-zinematika-azelerazioa
(azelerazioa 1)
Abiadura-aldaketa. Azelerazioa (2)
t
1
= 1s
Kamioia eskuinaldera gero
eta polikiago mugitzen ari da.
Horregatik, ezkerraldera
azeleratua dagoela esango
dugu.
v abiaduraren gehikuntza
da.
v = v
2
v
1
Balio hori t denborarekin
zatitzen badugu, a
azelerazioa lortuko dugu.
Adibidez, t
1
= 1s , t
2
= 3s
badira,
eta v
1
= 30 m/s, v
2
= 20 m/s.
v = v
2
v
1
= -10 m/s da,
eta a = v / t = -10 m/s/2s =
-5 m/s
2.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 19
v
1
= 30 m/s
t
2
= 3s
v = - 10 m/s
a = v / t = - 5 m/s
2
V
2
= 20 m/s
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
t denbora-tarte batean higikari baten abiaduraren aldakuntza v bada, bere
a azelerazio-bektorea honela definituko dugu:
a = v / t = v
2
v
1
/ t
2
- t
1
v
2
v
1
bada, orduan a 0
v
2
< v
1
bada, orduan a < 0
https://sites.google.com/site/mikellizeaga/formakuntza-eta-
baliabideak/flash-dokumentuak/flash-4-dbh/dbh-4/dbh-4-zinematika-
azelerazioa
(azelerazioa 2)
Abiadura-aldaketa. Azelerazioa (3)
Autoa ezkerraldera gero eta azkarrago
mugitzen ari da. Horregatik,
ezkerraldera azeleratua dagoela esango
dugu.
v abiaduraren gehikuntza da.
v = v
2
v
1
Balio hori t denborarekin zatitzen
badugu, a azelerazioa lortuko dugu.
Adibidez, t
1
= 1s , t
2
= 3s badira,
eta v
1
= -20 m/s, v
2
= -30 m/s.
v = v
2
v
1
= -30 (-20) = -10 m/s da,
eta a = v / t = -10 m/s/s = -5 m/s
2.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 20
t
1
= 1 s
v
1
= -20m/s
V
2
= - 30 m/s
v = - 10 m/s
a = v / t = - 5 m/s
2
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
t denbora-tarte batean higikari baten abiaduraren aldakuntza v bada, orduan, bere
a azelerazio-bektorea honela definituko dugu:
a = v / t = v
2
v
1
/ t
2
- t
1
v
2
v
1
bada, orduan a 0
v
2
< v
1
bada, orduan a < 0
t
1
= 3 S
https://sites.google.com/site/mikellizeaga/formakuntza-eta-baliabideak/flash-
dokumentuak/flash-4-dbh/dbh-4/dbh-4-zinematika-azelerazioa
(azelerazioa 3)
Abiadura-aldaketa. Azelerazioa (4)
t
1
Autoa ezker aldera gero eta
polikiago mugitzen ari da.
Horregatik eskuin aldera
azeleratua dagoela esango dugu.
v abiaduraren gehikuntza da.
v = v
2
v
1
Balio hori t denboraz zatitzen
badugu a, azelerazioa, lortuko
dugu.
Adibidez, t
1
= 1s , t
2
= 3s badira,
Eta v
1
= -30 m/s, v
2
= -20 m/s.
v = v
2
v
1
= -20 (-30) = 10 m/s
da,
Eta a = v / t = 10 m/s/s =
5m/s
2.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 21
V
1
= - 30 m/s
t
2
v
2
-20m/s
v = 10 m/s
a = v / t = 5 m/s
2
t denbora-tarte batean higikari baten abiaduraren aldakuntza v bada, orduan, bere
a azelerazio-bektorea honela definituko dugu:
a = v / t = v
2
v
1
/ t
2
- t
1
v
2
v
1
bada, orduan a 0
v
2
< v
1
bada, orduan a < 0
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
https://sites.google.com/site/mikellizeaga/formakuntza-eta-baliabideak/flash-
dokumentuak/flash-4-dbh/dbh-4/dbh-4-zinematika-azelerazioa
(azelerazioa 4)
ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4
Higikari baten ibilbidea zuzena bada eta azelerazioa konstantea, bere higidura zuzen uniformeki azeleratua dela esango
dugu.
Azelerazioa konstantea izateak v /t zatidura konstantea dela esan nahi du. Hau da, denbora-tarte berdinetan abiaduraren
aldakuntza berdina da.
Ekuazioak:
a = v/t; v = v v
0
a = v v
0
/t t
0
; t
0
= 0 eginez.
v v
0
= a t
v = v
0
+ a t
Ekuazio horrek abiaduraren balioa ematen digu, edozein unetan.
v
0
: hasierako abiadura da.
a t: Abiaduraren aldaketa da.
v : Edozein uneko abiadura. v hau aldiuneko abiadura da eta ez batez bestekoa.
Ekuazio horretan honako hau izan behar dugu kontuan:
Hasierako abiadura (v
0
) eta azelerazioa konstanteak dira. Alegia , balio konkretu bat dute, denboran zehar
aldatzen ez dena.
Aldiuneko abiadura (v) eta denbora (t) aldagaiak dira. Denbora aldagai askea da eta abiadura mendeko aldagaia.
Horrek esan nahi du haien balioak aldatzen direla denbora aurreratu ahala eta abiaduraren balioa denborari
dago lotua.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 22
ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4
s /t ekuazioa ondorioztatzeko, kontuan hartuko dugu v/t grafikoaren azalerak ibilitako distantzia ematen
digula
Horretarako adibide bat aztertuko dugu:
Formula 1eko Grand Prix-eko proba batean bolido guztiak hasierako zuzena egiten ari dira.
Lehen bolidoaren abiadurarekin honako taula osatu da (lehen lau segundotan).
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 23
t (s) 0 1 2 3 4
v (m/s) 15 30 45 60 75
Egin ezazu v/t grafikoa.
Kalkulatu tarte bakoitzeko azelerazioa.
Egin a/t grafikoa.
ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4
v/t grafikoak honako zerbait emango digu:
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 24
4
t (s)
15
75
v (m/s)
1 2 3
a/t grafikoa egiteko, azelerazioa kalkulatuko dugu
denboran zehar:
Lehen segundoan: a = (30-15)/(1-0) = 15 m/s
2
.
Bigarren segundoan: a = (45-30)/(2-1) = 15 m/s
2
Hirugarren segundoan: a = (60-45)/(3-2) = 15 m/s
2
Laugarren segundoan: a = (75-60)/(4-3) = 15 m/s
2
0
Higidura zuzen uniformeki azeleratuan v/t grafikoaren
maldak azelerazioaren balioa ematen digu.
Higidura zuzen uniformeki azeleratuan a/t grafikoa
marra horizontala da. Azalerak abiaduraren
aldakuntza ematen digu.
ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4
s / t ekuazioa ondorioztatzeko, kontuan hartuko dugu v/t grafikoaren azalerak ibilitako
distantzia ematen digula.
Ikusi berri dugu honako hau dela hasierako abiadura ez-nulua eta azelerazioa positiboa duen
higidura zuzen uniformeki azeleratu baten grafikoa.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 25
Grafiko honen maldak
azelerazioa ematen digu.
Izan ere, grafiko honetan
malda da abiaduraren
aldakuntza eta aldakuntza
horri dagokion denboren
arteko zatidura konstantea.
V (m/s)
t (s)
v
0
v
t
ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4
Grafiko hori bi zatitan bana dezakegu, irudiak erakusten duen bezala.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 26
1
v
0
v
t
2
Azalera = Azalera 1 + Azalera 2
S = v
0
t + (v v
0
) t
baina : (v v
0
) = a t
S = v
0
t + a t t
eta s = s s
0
denez,
s s
0
= v
0
t + a t
2
s = s
0
+ v
0
t + a t
2
s: edozein uneko posizioa.
s
0
: hasierako posizioa.
v
0
t + a t
2
:iIbilitako distantzia
Higidura uniformean a = 0 m / s
2
da eta s = s
0
+ v t
HZUA higidura kasu desberdinen grafikoak
problemak egiterakoan aztertuko ditugu.
Gorputzen higidura bertikala (erorketa askea 1a).
Edozein gorputz bere pisuaren eraginpean bakarrik
mugitzen bada, erorketa askean dagoela esango
dugu.
Aurten higidura bertikalaren kasua aztertuko dugu.
Hau da, hasierako abiadura nulua izango da edo,
bestela, bertikalean mugituko da.
Higidura bertikalean, jatorria zoruan ipiniko dugu.
Edozein gorputz bere pisuaren eraginpean bakarrik
mugitzen bada azelerazioa g = - 9,8 m/s
2
da, pisua
edozein izanda ere. Horrek esan nahi du gorantz
mugitzen denean abiadura segundo bakoitzean 9,8
m/s-an jaisten dela. Aitzitik, beheranzkoan 9,8 m/s
an igotzen da segundo bakoitzean. Higidura, beraz,
HZUA da.
Hasierako posizioari h deitzen badiogu, ekuazioak
hauek izango dira:
v = v
0
+ g t
s = h + v
0
t + g t
2
. Edo laburtuta,
s = h + v
0
t 4,9 t
2
.
Hasierako abiadura eta posizioak nolakoak diren
kontuan izanda, hiru kasu ager daitezke.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 27
+
h
v
0
= 0 m/s
V = g t = - 9,8 t
S = h 4,9 t
2
Lehen kasu honetan h altueratik erortzen uzten da eta
hasierako abiadura nulua da.
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
Jatorria.
Gorputzen higidura bertikala (erorketa askea 1b)
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 28
+
h
v = g t = - 9,8 t
s = h 4,9 t
2
t = 0 s denean, v
0
= 0 m/s eta s
0
= h m
t = 1 s denean, v
1
= -9,8 m/s eta s
1
= h - 4,9 m
h
1
t = 2 s denean, v
2
= -19,6 m/s eta s
2
= h - 19,6 m
h
2
t = 3 s denean, v
3
= -29,4 m/s eta s
3
= h - 44,1 m
h
3
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
Gorputz bat h altuera batetik erortzen uzten dugu
https://sites.google.com/site/mike
llizeaga/formakuntza-eta-
baliabideak/flash-
dokumentuak/flash-4-dbh/dbh-
4/dbh-4-zinematika-higidura-
bertikala
(erorketa askea 1)
Gorputzen higidura bertikala (erorketa askea 2 b).
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 29
v
0
> 0 m/s
h = 0 m
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
Jatorritik jaurtiketa bertikala gorantz.
h = 0 m posiziotik, bertikalki v
0

abiaduran gorputz bat jaurtitzen dugu.
v = v
0
9,8 t
s = v
0
t 4,9 t
2
.
t = 0 s denean, v
0
= v
0
m/s eta s
0
= 0 m
t = 1 s denean, v
1
= v
0
9,8 m/s eta h
1
= v
0
4,9 m
v = 0 m/s den unean altuera maximoa lortzen du.
0 = v
0
9,8 t
h
1
h
max
https://sites.google.com/site/mikellizeaga/formakuntza-eta-
baliabideak/flash-dokumentuak/flash-4-dbh/dbh-4/dbh-4-zinematika-
higidura-bertikala
(erorketa askea 2)
Gorputzen higidura bertikala (erorketa askea 3).
Edozein gorputz bere pisuaren eraginpean bakarrik
mugitzen bada, erorketa askean dagoela esango
dugu.
Aurten higidura bertikalaren kasua aztertuko dugu.
Hau da, hasierako abiadura nulua izango da edo,
bestela, bertikalean mugituko da.
Higidura bertikalean, jatorria zoruan ipiniko dugu.
Edozein gorputz bere pisuaren eraginpean bakarrik
mugitzen bada azelerazioa g = - 9,8 m/s
2
da, pisua
edozein izanda ere. Horrek esan nahi du gorantz
mugitzen denean abiadura segundo bakoitzean 9,8
m/s-an jaisten dela. Aitzitik, beheranzkoan 9,8 m/s
an igotzen da segundo bakoitzean. Higidura, beraz,
HZUA da.
Hasierako posizioari h deitzen badiogu, ekuazioak
hauek izango dira:
v = v
0
g t.
s = h + v
0
t g t
2
. Edo laburtuta
s = h + v
0
t 4,9 t
2
Hasierako abiadura eta posizioak nolakoak diren
kontuan izanda hiru kasu ager daitezke.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 30
+
h
v
0
< 0 m/s
Hasierako abiadura negatiboa da.
V = v
0
+ g t
S = h + v
0
t 4,9 t
2
.
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
v
0
< 0 m/s
Jaurtiketa bertikala beherantz
Gorputzen higidura bertikala (erorketa askea 4).
Edozein gorputz bere pisuaren eraginpean bakarrik
mugitzen bada erorketa askean dagoela esango dugu.
Aurten higidura bertikalaren kasua aztertuko dugu.
Hau da, hasierako abiadura nulua izango da edo,
bestela, bertikalean mugituko da.
Higidura bertikalean, jatorria zoruan ipiniko dugu.
Edozein gorputz bere pisuaren eraginpean bakarrik
mugitzen bada azelerazioa g = - 9,8 m/s
2
da, pisua
edozein izanda ere. Horrek esan nahi du gorantz
mugitzen denean abiadura segundo bakoitzean 9,8
m/s-an jaisten dela. Aitzitik, beheranzkoan 9,8 m/s an
igotzen da segundo bakoitzean. Higidura, beraz, HZUA
da.
Hasierako posizioari h deitzen badiogu, ekuazioak
hauek izango dira:
v = v
0
g t.
s = h + v
0
t g t
2
. Edo laburtuta
s = h + v
0
t 4,9 t
2
.
Hasierako abiadura eta posizioak nolakoak diren
kontuan izanda hiru kasu ager daitezke.
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 31
+
h
v
0>
0 m/s
Hasierako abiadura positiboa da.
v = v
0
+ g t = v
0
9,8 t
s = h + v
0
t 4,9 t
2
.
ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4
v
0
> 0 m/s
Jaurtiketa bertikala gorantz