"Biha, urbani identitet grada" -

recenzija
Izvor vijesti: bihac.net 16/07/2013 Tue:11:13
bihac.net Vam s ponosom predstavlja knjigu "Biha - Urbani identitet grada" historiara Fikreta
Midia
!o"alji emailom
#sprintaj ver$iju
%amo tekst
POVEZANE VIJESTI
&ontekst i motiv $a istraivanje 'enomena urbanog identiteta Bihaa
(apodska urbana kultura i civili$acija
!ojam gradskog naselja kao urbanog centra
)istorijska priroda gradova
Mel *ibson postaje stoar
VIE IZ ATE!O"IJE "ET"O
(apodska urbana kultura i civili$acija
!ojam gradskog naselja kao urbanog centra
)istorijska priroda gradova
&ontekst i motiv $a istraivanje 'enomena urbanog identiteta Bihaa
dr. sc. Emin Mesi, doc
Ni nakon serije historijsko-znanstvenih i strunih projekata o daljoj i blioj prolosti
rodnog grada Bihaa, historiaru mr. Fikretu idiu nije ponestalo istraivakog
nadahnua i stvaralake energije, ve se sa jo veim arom i entuzijazmom
posvetio novim izazovima sa !iljem to ire znanstvene valoriza!ije povijesti grada
Bihaa i njegove blie i ire okoline. Najnoviji autorski poduhvat ovoga historiara
nosi naslov "Biha-urbani identitet grada#. $ako je aktuelnu idievu publika!iju
vrlo teko anrovski odrediti , ipak se sadrajno i kon!ep!ijski lako primjeuje njen
izraziti struno-znanstveni karakter, to joj daje viestruku edukativnu vrijednost.
%utor knjige mr. Fikret idi u svome prepoznatljivom maniru iskusnog analitiara,
urbanu povijest grada Bihaa razmatra interdis!iplinarno, strukturalno-istraivakim
pristupom i promiljanjem iz vie razliitih nauno-dis!iplinarnih uglova. &
metodolokom i teorijskom pogledu on prednost daje historiogra'sko-so!iolokoj
analizi urbanog razvoja rodnog grada od njegovih najranijih japodskih vremena pa
sve do savremenog trenutka moderne urbaniza!ije koja poinje sa austrougrskim
periodom.
Nakon vie serioznih znanstvenih rukopisa o historiji grada na &ni, autora je
oigledno zaintrigirao kulturoloki 'enomen Bihaa u svjetlu njegovog urbanog
kontinuiteta. (ragajui za autentinim izvorima o bogatom povi-jesnom sadraju
grada Bihaa, mr. Fikret idi doista majstorski rasvjetljava niz dosada nepoznatih
ili manje poznatih injeni!a o ivotu i kulturi starih Biana kroz minula stoljea.
$lustra!ije veduta i drugih historijskih dokumenata Bihaa u knjizi, uvjerljivo
svjedoe kako je Biha znatno prije osmanskih osvajanja )ounja, po svim
uobiajenim graditeljskim normama toga doba potpuno liio na ostale gradove
tadanjeg &garsko-hrvatskog kraljevstva *+arlova!, ,aradin, -sijek itd... Neki
nalazi iz ugarskih historijskih arhiva upuuju na zakljuak da je Biha sa drugim
urbanim naseljima )ounja *+rupa, Buim, /azin, Novi i +ostajni!a. u
predosmanskom razdoblju predstavljao najnapredniji i najnaseljeniji dio tadanje
dvodjelne monarhije. Fenomen urbanog kontinuiteta Bihaa nalazi svoja duhovna i
materijalna ishodita u kulturi multietnikog i multikon'esionalnog ivota gradskog
stanovnitva.
Azra Sulji, mag. ing. arch. Zagreb
+amengrad, 0okola!, -stroa!, Biha, ... jedan po jedan dio mozaika o povijesti,
graditeljstvu, kulturi i ljudima )ounja koji slae pro'. Fikret idi.
+njiga o urbanom identitetu Bihaa je u sebi saela sveukupni istraivaki rad o
sloenoj, slojevitoj povijesti ovog prostora koju mnogi vie ne prepo-znaju u
dananjem Bihau... (o je pisani trag o svim gradotvornim elementima Bihaa, o
Bianima, trag koji e ga sauvati od nestanka i zaborava. & sredini koja je na
planu kulturnog identiteta sve vei gubitnik, pisana rije je jedina koja e sauvati
tu povijest od zaborava.
-vo 1ispitivanje, kako su velike historijske promjene koje su pratile smjenu reima
oblikovale razvoj grada1 te teza autora 1da su grad i njegovi stanovni!i postajali
bogatijima, raznolikijima i tolerantnijima1 u proteklim epohama, s 1tenjom za
razumijevanjem sloenih promjena uz uvaavanje raznovrsnih uti!aja2
kulturolokih, historijskih, prirodno-mor'olokih, drutvenoekonomskih,...1 i svi
prikupljeni stari planovi i vedute moraju posluiti urbanoj obnovi tog ponovno
otkrivenog urbanog identiteta Bihaa, i svima onima koji ga takvim ele vidjeti i
takvim ga vide i danas, kad samo stare razgledni!e i 'otogra'ije, i blijeda sjeanja
govore o izgubljenom sjaju grada koji u sebi spaja istonu i zapadnu kulturu,
osmansko !arstvo i austro-ugarsku monarhiju. alobrojni autori su se bavili
Bihaem, *nakon 3opaievih mjestopisnih i poviestnih !rti!a, ahmutovi, Franji,
%nii,...., ali nitko na ovako sveobuhvatan nain. $ time je vrijednost ove knjige jo
i vea. Nadamo se da e uspjeh ove knjige potaknuti autora na nastavak prie o
gradovima i utvrdama )ounja, ali da e ova vrijedna i sustavna istraivanja kao
rezultat dati i novi zamah i kvalitetu prostornog planiranja i revitaliza!ije Bihaa i
njegove okoli!e4 da e to biti knjige koje e Biane iz daleka vratiti ponovo u
Biha.
% kako nas je pro'. idi pouio, jo je 5678. godine osmanska vlast donijela
/arski kazneni zakon za Bosanski vilajet vezan za zatitu kulturno-historijskog
nasljena, da bi iz ovog zakona proizila &redba o starinama iz 5679. godine ime je
bila ozakonjena obaveza da staro ne treba ruiti, nego da je potrebno te vrijednosti
sauvati. (u tradi!iju ne bi smjeli nikada zaboraviti.
dr. sc. Izet ABOI!, doc.
& historijskoj nau!i neke teme izazivaju posebnu panju i interes, pa su esto
predmetom istraivanja i razmatranja, neke nisu atraktivne i zanimljive
istraivaima, te ostaju neistraene, a neke i pored vanosti i atraktivnosti, zbog
sloenosti istraivanja nisu u historijskim i drugim naunim krugovima tretirane na
pravi nain. :edna od ;zapostavljenih<, odnosno marginaliziranih tema iz
bosanskoher!egovake prolosti je svakako ona koja se odnosi na razvoj gradova,
tj. njihov urbani identitet.
0toga, pojavljivanje naunih i strunih sadraja ove provenijen!ije predstavlja jedan
vid osvjeenja ne samo za historijsku, ve i za so!ioloku, arhitektonsku, etnoloku
i druge naune vrijednosti i dis!ipline. $z tih razloga, ponu=eni >ukopis ;Biha -
urbani identitet grada<, autora mr. Fikreta idia, predstavlja znaajnu novinu
koja se odnosi na nain sagledavanja prolosti ponajveeg i historijski
najznaajnijeg grada )ounja. Novina je sadrana u injeni!i da se ova komponenta
prolosti i vrijednosti Bihaa, dosada nije znaajnije sagledavala, ili se pak, nije
sagledavala na nain, da se u 'okus stavi urbanitet Bihaa, kroz jedan veliki
vremenski raspon, od prvih njegovih primjetnih urbanih kontura, pa sve do danas.
(akvo sagledavanje otvara jednu novu i iru spoznaju o Bihau, ne samo onu
historijsku, nego vie razvojnu, urbano-graditeljsku, sagledanu u temeljnim
parametrima koji pokazuju zanimljive graditeljske, prostorne i sveukupne urbane
vrijednosti grada Bihaa, kroz vrijeme i prostor.
%utor >ukopisa ovo tivo strukturalno postavlja dobro. $sto je ralanjeno na vie
poglavlja, bolje kazano razliitih istraivakih pitanja. )oinje s poglavljem
;?istorijske prirode gradova<, gdje daje nekoliko vanih karakteristika o istim. Na
zanimljiv nain pojanjen je i dat opis pojma gradskog naselja kao urbanog !entra,
pri emu je odgovoreno na osnovno pitanje2 ta je gradsko naselje kao urbani
!entar, te, ta je bilo nekada, a to to danas ini jedan urbani !entar@ Na ovo
pitanje, autor odgovara tako to parametre urbanog !entra pravilno i jasno de'inie,
daje im okvir onaj historijski, tematski i vremenski, ali i urbani i graditeljski.
Kontekst i motiv za istraivanje
fenomena urbanog identiteta Bihaa
Izvor vijesti: bihac.net 16/07/2013 Tue:11:#0
Ve$i%i&' s$ov':
uvod i prvi dio knjige Biha - urbani identitet grada
POVEZANE VIJESTI
"Biha+ urbani identitet grada" - recen$ija
(apodska urbana kultura i civili$acija
!ojam gradskog naselja kao urbanog centra
)istorijska priroda gradova
Mel *ibson postaje stoar
VIE IZ ATE!O"IJE "ET"O
(apodska urbana kultura i civili$acija
!ojam gradskog naselja kao urbanog centra
)istorijska priroda gradova
"Biha+ urbani identitet grada" - recen$ija
PRVI URBANISTIKI PLAN: Nikolaus Angielus, Biha, 1566 go!ina "#a! na o$oku s% La!isla%a
o &e'u s%(e!o&i i Po%el(a Bele IV i) 1*6+ go!ine, ali i I)%(e,$a( i) 155+ i 156- go!ine
.uko%nika I%ana Lenko%ia
Alobalni, najvii kontekst istraivanja koje ova radnja obuhvata, jeste preobraaj
Bihaa iz osmanske kasabe u moderni grad dolaskom austrougarske uprave 5676. B
5C56. godine. )re!iznije, povod za istraivanje je tenja za razumijevanjem sloenih
promjena uz uvaavanje raznovrsnih uti!aja2 kulturolokih, historijskih, prirodno-
mor'olokih, drutveno-ekonomskih, psiholoko-mentalistikih i drugih inila!a na
ovaj grad, kao stalnog pro!esa mijenjanja dijelova i !jeline u okviru promjena
kulturno-historijskih, drutveno-ekonomskih i vrijednosnog konteksta.
0loenost pojma urbanog identiteta se ogleda u brojnosti elemenata od kojih se
sastoji i raznovrsnosti njihovih me=uodnosa, promjenljivosti u prostoru i vremenu.
0lojevitost ovog 'enomena je izraena, kroz dualizam duhovnog i materijalnog. -n
se ispoljava i kroz raznolikost !iviliza!ijskih, kulturolokih, simbolikih, so!ijalnih,
mentalitetsko-psiholokih, drutveno-ekonomskih, historijskih i drugih okolnosti, ali
i kroz mnotvo 'izikih obiljeja vizuelnog karaktera, pojavnih obraza!a urbane
'orme, elemenata slike grada, posebnosti prostornih odnosa i aktivnosti unutar
datog prostora. &rbano prije svega znai gradsko *lat. urbanus2 gradski, ugla=eno,
pristojno., dok pojam identitet *novolatinski2 identitas-istovjetnost, potpuna
jednakost., ima vie znaenja. $dentitet se moe de'inisati kao posebnost. (ako npr.
kulturni identitet predstavlja sinonim kulturne izvornosti, osobenosti i originalnosti.
&rbani identitet prema tome moemo de'inisati kao skup osobenosti koje
obiljeavaju grad ili urbanu sredinu i ine ga posebnim, jedinstvenim u odnosu na
okruenje2 odnosno kao autentinost konkretnog grada po kojem se izdvaja od
drugih gradova. $stovremeno urbani identitet moe da oznaava i opte, zajednike
osobine svojstvene svim gradovima zajednikog kulturno-historijskog konteksta.
Slo(e%i Balkanske /i%ili)a/i(e

Bilo (e nekoliko slo(e%a 0alkanske /i%ili)a/i(e 1%a na(%i!l(i%i(a slo(a (esu ona( seoski
i ona( g#a!ski Selo (e u %eliko( '(e#i 0ilo o!%o(eno o! g#a!a N(ego%a /i%ili)a/i(a (e
0ila s%o(s$%ena .a$#i(ahalno' !#u,$%u 2a$%o#ena i au$oh$ona, ona su se s$ol(ei'a
s.o#o #a)%i(ala i 'i(en(ala i u .o(e!ini' o0las$i'a se %#aala s%o(i' #ani(i'
o0li/i'a i !uhu Kao $#go%a&ka i )ana$ska s#e!i,$a, g#a!o%i su )a #a)liku o! sela 0ili
i)lo3eni s.ol(a,n(i' u$i/a(i'a i %#e'eno' u oni' ,$o se u n(i'a #a!ilo, .#i.ala s4e#i
s#e!o)e'ne /i%ili)a/i(e Bio (e $o s%i(e$ ko(i (e i'ao s%o(e 'i,l(en(e i .(e%an(e,
.ose0an na&in s%aki!a,n(eg 3i%o$a, s%o(e %#line i .o#oke, &u!nu 0liskos$ u
.ona,an(u i .o#e! s%o(e .#i.a!ns$i #a)ni' %(e#a'a i e$ni&ki' sku.ina'a S$oga (e
os$alo o$%o#eno .i$an(e: kako su 0alkanski g#a!o%i nakon !olaska os'anske %las$i
u,li u s4e#u le%an$ske /i%ili)a/i(e i .o&eli se #a)%i(a$i sli&no g#a!o%i'a Bliskog
is$oka5
&ti!ajni generiki 'aktori urbanog identiteta su primarni za razumijevanje ovog
kompleksnog 'enomena koji ga de'iniu i koji se klasi'i!iraju na prirodne i stvarne
'aktore. )rirodni 'aktori su oni koji uslovljavaju nastanak, razvoj i mor'ologiju
gradova na jedinstven i neponovljiv nain i time odre=uju njihov identitet. )rirodni
uslovi grada predstavljaju osnovni okvir i neodvojivi dio njegovog graditeljskog
izraza. Arupu prirodnih 'aktora koji generiu odre=ene karakteristike urbanog
identiteta ine2 geogra'ski poloaj, geomor'oloki i geo'iziki uti!aj, kao i uti!aj
hidrologije, vegeta!ije i klime. Drutveno-ekonomski 'aktori ili stvarni 'aktori
predstavljaju okvir i izvor linih karakteristika grada ili urbane zajedni!e koje
nazivamo urbanim identitetom. Na to utiu razliiti generiki uti!aji i to2 aktivnosti
grada, pod-jela rada, nain rada i privredna djelatnost gra=ana, stepen ekonomske
razvijenosti, drutvena klima, drutveni odnosi, povezanost i mobilnost drutvenih
grupa, demogra'ska slika u smislu kon!entra!ije stanovnitva i na kraju, odnos
zajedni!e i pojedin!a prema okruenju.
)osebno znaajno mjesto kod davanja osnovnih napomena u vezi urbanog
identiteta zauzima kulturni kontekst koji je najznaajniji i najkompleksniji u grupi
stvarnih 'aktora i neophodan za razumijevanje ovog 'enomena. +ulturni kontekst
jeste smisao i svijest o kulturnim obras!ima koji odre=uju duhovno i materijalno
bie svakog grada, to podrazumijeva sve one najznaajnije vrijednosti lokalne
zajedni!e 'ormirane tokom vremena. Arad nije stoga samo objekt koji se
sagledava, niti predstavlja iskljuivo njegov graditeljski izraz, nego je i sveukupan
izraz kulturne 'izionomije grada 'or-miran kroz pro!es urbanog razvoja. :edan od
vanih elemenata urbanog identiteta je svakako naslje=e i kontinuitet kao svijest
gra=ana o postojanju i trajanju grada, kao briga o njegovom razvoju, neem to se
moe nazvati osjeajem kontinuiteta i historinosti. 0 tim je u vezi razvijanje
osjeaja gradskog dostojanstva, koji se naroito ispoljava kod gradova koji batine
bogato i znaajno graditeljsko naslje=e. (radi!ija je konstutitivni element identiteta i
'aktor ouvanja kontinuiteta i razvoja urbane sredine. ?istorijsko naslje=e i
historijski ambijent 'ormirani u toku razvoja grada, kao i nain na koji su gra=ani i
gradske vlasti odnose prema njima, predstavlja element urbanog identiteta.