SLAMYET VE MZK

slam ve mzik konusu, iinde bulunduumuz Ramazan aynda eitli vesilelerle basn ve
yayn organlarnda gndeme gelmekte ve konuyu yorumlayanlar tarafndan eitli
speklasyonlara yol aabilecek grler erevesinde sunulmaktadr. Ancak verilen
bilgilerin ierii maalesef sbjektiftir. Bu bilgiler, medyada yer alan yorumcularn Kuran-
Kerimdeki ayetleri kendilerine gre yorumlamalar ve mzik sanatna tam anlamyla vakf
olmamalar sonucu ortaya konulmaktadr. Tarihi, kltrel birikim, eitli lkelerdeki
uygulamalar ve zellikle Osmanldaki uygulamalar hie saylarak toplum bir nevi gnah
alglatmasyla mzikten soutulmak istenmektedir.
Ben burada, konunun bilimsel bir aklamasn yapacak deilim, ancak Osmanl
mparatorluundaki uygulamalar ve bu uygulamalarn az da olsa gnmze gelebilmi
rnekleri slamn mzie bak asnn, bugnk medya yorumcularnn tam tersine
olduka yceltilmi bir bak as olduunu yanstr. Bunun byle olduunun en nemli
kant Mevlevi ve dier tekkelerde icra edilen mzikler ve sema ayinleridir. Tekke mzii,
Osmanl mzik kltrnn ok nemli bir blmn oluturur ve slam kltrn Osmanl
bak as ve estetik anlayla dnyaya aktarr. Osmanl corafyasnn hkim olduu tm
alanlarda bu kltrn izi grlmektedir. Mevlevi kltrnden gelen Itri gibi byk bir besteci
yetitirmi olan Osmanl, islami bak asnn mzie en iyi biimde entegre edilmi
olduunun bir kantdr. Itri tarafndan bestelenmi olan Tekbir bugn Bayram namazlar
esnasnda byk kitleler tarafndan seslendirilmektedir. Halife sfatyla hkm sren
padiahlar hem Trk mzii, hemde ok sesli bat mzii alannda orijinal eserler
bestelemilerdir.
Ezan- Muhammedi olarak artk maalesef unutulmaya yz tutan stanbul ezan tavr yerini
yava yava Arap okuyu tavrna brakmaktadr. Halbuki ezanda ve daha bir ok dini mzik
rneinde stanbul tavr, birok slam lkesinde hayranlk uyandrrken bizim bu tavr terk
eden bir davran ierisinde olmamz dini mziin yeterince ehil ellerde olmadnn ve usta-
rak geleneinin devam etmediinin bir gstergesidir.
Son 20 30 yldr ortaya km olan Tasavvuf mzii deyimi tamamen bir safsatadan
ibarettir. Byle bir mzik yoktur. Bunu aka Dini Mzik adlandrmak gerekmektedir.


Son yllarda ortaya kan siyasi ve sosyal konjonktr toplum olarak bizim muhafazakar
deerleri benimsediimizin istatistik bir gstergesidir. Byle olunca ister istemez mzik ve
sanat konusunun da muhafazakr bak asyla tekrar yorumlanmas gndeme gelmi ve
bu konuda baz grler ortaya konmutur. Sanat bir ifade biimidir ve sanat iin yaay
tarzdr. Ancak slamiyetin sanatla barmas yahut sanatsal adan yeniden yorumlanmas
artk gndeme gelmek zorundadr. Aksi takdirde bilgisiz yorumlarn tm sanatlar dindar
olmadklar veya din aleyhine hareket ettikleri tarzda hedefleyecei muhakkaktr.
Din ve vicdan hrriyeti aslnda bireysel bir konudur. Bununla beraber farkllklarn olumsuzca
gndeme getirilmesi sonucu din anlaynn toplumsal anlamda dlama ve tecrit etme
kvamna gelmemesi iin sanatn slamiyet ile barmasn salamak gerekmektedir. Bu
barmay salayacak olanlar ise sanatlardr.
Sanatlarn siyaset st bir sylem ile ileyecekleri dini konular neden ayp olsun ki? Neden
gnah saylsn ki? Dini sylemleri belli bir estetik ileyile yorumlayan sanatlarn rnekleri
batda yok mu? Bach, Brahms, Mozart, Verdi ve bunlar gibi daha birok besteci bu alanda
eserler vermediler mi?
Bizde de bu alanda eserler verilmesi gerekmez mi? Bizim bestecilerimiz acaba mahalle
basksndan m yoksa siyasi baskdan m korkuyorlar? Daha nce bizde rnekleri olan
eserler var ve ben bestecilerimizin mahalle basksndan korktuklarn zannediyorum.
Sebebi de Yunus Emre Oratoryosu veya Mevlit Kantat gibi aslnda daha ok teknik terim
olan ama Hristiyan kltrnde kullanlm olan terminolojiyi kullanmak zorunda kallar
Bu yazdklarma ok sayda meslektam kar kabilir veya katlabilir. Ancak benim
amacm polemik yaratmak yerine sanat camiasnda bunu bir soru iareti olarak ortaya
koymak ve meslektalarmn dnmelerini salamaktr.
En son yaptm Minyatrler 2 CD sinde (Mehru Ensari-piyano, Kalan Mzik 2012) bu
anlamda CD ye eklediim iki ilahi ve deiik kltrlerden baz eserler topluma bu anlamda
bir altrma grevi grmektedir.
Sanatlarn slamiyet ile barmalar ve bu adan yeni bir farkllk ortaya koyabilmeleri
gerekmektedir. Aksi takdirde sanatlar gnmzn siyasi ve konjonktrel yaps gereince
kendilerini olduka yalnz hissedecekler ve iinde yaadklar toplumla atma haline


gireceklerdir. Sanat sanat iin veya toplum iin polemiini bir kenara koyarsak sanatlar
eserlerini arz etmek zorundadrlar ve yarattklar eserlerle toplumun aydnlanmasn ve
ileriye gitmelerini salarlar. Bu erevede slam ve mziin yeniden ele alnmas,
sanatlarn dini temal eserleri ekinmeden besteleyebilmeleri ve seslendirebilmeleri, dini
merkezlerin kaliteli anlamda sanat mziine ev sahiplii yapabilmeleri toplumun byk bir
kesiminin sanatla tanmasn ve entegre olmasn salayacaktr.
inde bulunduumuz Ramazan aynda benim bu konudaki dncelerim tamamen
toplumsal bir gzlem olup gelecee ynelik bir istikamet izilmesi lehinde faydal bir adm
atmaya almaktan ibarettir.
Cihat Akn
stanbul, 15 Temmuz 2014