Chng 9

t ni dy v mch t ca m.b.a

9-1. t ni dy ca m.b.a

m.b.a ba pha c th lm vic c, cc dy qun pha s cp v th cp phi
c ni vi nhau theo mt qui lut nht nh. Ngoi ra, s phi hp kiu ni dy qun
s cp vi kiu ni dy qun th cp cng hnh thnh cc t ni dy qun khc nhau.
Hn na khi thit k, vic quyt nh dng t ni dy qun no cng phi thch ng vi
kiu kt cu ca mch t trnh nhng hin tng khng tt nh: s... pha khng
sin, tn hao ph tng v.v...
9.1.1. Cch k hiu cc u dy
Cc u tn cng ca dy qun m.b.a, mt u gi l u u, u kia gi l u
cui. i vi dy qun mt pha c th chn tu u u v u cui. i vi dy
qun ba pha, cc u u v u cui phi chn mt cch thng nht: gi s dy qun
pha A chn u u n u cui i theo chiu kim ng h (hnh 9-1a) th dy
qun cc pha B, C cn li cng phi chn nh vy (hnh 9-1b v hnh 9-1c). iu ny
rt cn thit, bi v nu mt pha dy qun k hiu ngc li th in p dy ly ra s
mt i xng (hnh 9-1d).









86
A
-U
AB
A C
B
B
U
CA X
Y Z
U
BC
B
C
a)
d) b) c)
Hnh 9-1. Cch quy c cc u u v u cui ca dy qun ba pha (a, b,
c) v in p dy khng i xng khi k hiu ngc hay u ngc mt pha (d)
n gin v thun tin cho vic nghin cu, cc u u v u cui trn s
k hiu dy qun ca m.b.a thng c nh du theo quy c sau y:
X Y Z
A B C
a b c
x y z
Cc u tn cng
Dy qun
cao p (CA)
Dy qun
h p (HA)
S k hiu dy qun
u u A, B, C a, b, c
u cui X, Y, Z x, y, z
u trung tnh 0 O

Vi m.b.a ba pha ba dy qun, ngoi hai dy qun s cp v th cp cn c dy
qun in p trung (k hiu TA). Dy qun ny c k hiu nh sau: u u bng
cc ch A
m
, B
m
v C
m
; u cui bng cc ch X
m
, Y
m
, Z
m
; u trung tnh bng ch 0
m
.
9.1.2. Cc kiu u dy qun
Dy qun ca m.b.a c th ni
hnh sao (k hiu bng du Y )
hoc hnh tam gic (k hiu bng
du ). u sao th ba u X, Y,
Z ni li vi nhau, cn ba u A, B,
C t do (hnh 9-2a). Nu ni
hnh sao c dy trung tnh th k
hiu bng du Y
0
. u tam gic
th u cui ca pha ny ni vi







87
Hnh 9-2. Cc kiu u dy qun m.b.a
A B C
X Y Z
a)
A B C
A B C
X Y Z
X Y Z
b)
c)
u u ca pha kia (hnh 9-2b, c).
Cch u dy qun CA v HA trong m.b.a thng c k hiu nh sau: v d
m.b.a u Y/ c ngha l dy qun CA u Y, cn dy qun HA u . cc m.b.a
lc, dy qun cao p CA thng c ni hnh Y cn dy qun h p HA ni hnh
v khi ni nh vy th pha cao p, in p pha nh i 3 ln so vi in p dy
(
d p
U U ), do c th gim bt c
chi ph v iu kin cch in; pha h p
th dng in pha nh i
3
1
=
3 ln so vi
dng in dy (
d p
I I
3
1
= ), do c th
chn c tit din dy qun nh hn,
thun tin cho vic ch to v kinh t. Cch
ni hnh c dng nhiu khi khng
cn in p pha. Dy qun Y
0
c dng
cc m.b.a cung cp cho ti hn hp va
dng in p dy (cung cp cho cc ng

A B C
Hnh 9-3. Cc kiu u zic-zc
A
B
X Y Z
C
c khng ng b) va dng in p pha ( cung cp cho chiu sng v sinh hot).
Ngoi hai kiu ni dy ch yu trn, dy qun m.b.a cn c th ni theo kiu zic-
zc (k hiu bng du Z). Khi mi pha dy qun gm hai na cun dy trn hai
tr khc nhau ni ni tip v mc ngc nhau (hnh 9-3). Kiu u dy ny t dng v
tn nhiu ng hn v ch gp trong cc thit b chnh lu hoc trong my bin p o
lng hiu chnh sai s v gc lch pha.
9.1.3. T ni dy ca m.b.a
T ni dy ca m.b.a c hnh thnh do s phi hp kiu u dy s cp so vi
kiu u dy th cp. N biu th gc lch pha gia cc s... dy ca dy qun s cp
v s... dy ca dy qun th cp tng ng. Gc lch pha ny ph thuc vo chiu
qun dy, cch k hiu cc u dy v kiu u dy qun s cp v th cp.
Tht vy, ta hy xt m.b.a mt pha c hai dy qun s cp AX v th cp ax sau
y. Nu hai dy qun qun cng chiu trn tr thp, k hiu cc u dy nh nhau, th
d A v a pha trn , X v x pha di (hnh 9-4a) th khi c t thng bin thin
trong li thp, s... cm ng trong chng hon ton trng pha nhau: hoc t u u
n u cui, hoc t u cui n u u - chng hn t u cui n u u dy
qun (hnh 9-4a), gc lch pha gia chng l 360
o
.








A
88
Hnh 9-4. T ni dy ca m.b.a mt pha
A

X
a

x
a)
A
A
A

X
a

x
A

X
x

a
a
X
X
180
0
x x x
180
0
x
360
0
a
a
b)
c)
Khi i chiu qun dy ca mt trong hai dy qun, th d ca dy qun th cp
(hnh 9-4b) hoc i k hiu u dy ca mt dy qun, th d cng ca dy qun th
cp (hnh 9-4c) th cc s... trong hai dy qun s ngc pha nhau, gc lch pha gia
chng l 180
o
.
m.b.a ba pha, do cch u dy qun hnh Y hay hnh vi nhng th t khc
nhau m gc lch pha gia cc s... dy s cp v th cp c th l 30
o
, 60
o
, ..., 360
o
.
Trong thc t, thun tin, ngi ta khng
dng ch gc lch pha m dng
phng php kim ng h biu th v gi tn t
ni dy ca m.b.a. Theo phng php ny, kim di
ca ng h ch s... dy s cp t c nh con
s 12, kim ngn ch s... dy th cp tng ng
t s 1, 2, ..., 12 tu theo gc lch pha gia
chng l 30
o
, 60
o
,..., 360
o
(hnh 9-5). Vi cch biu
th ny, i vi m.b.a mt pha trong v d trn,
trng hp ca hnh 9-4a, m.b.a thuc t ni dy
I/I-12, v gc lch pha gia hai s... l 360
o
; cn
hai trng hp hnh 9-4b v 9-4c, cc m.b.a c t

12
11 1
1
2
9
3
4
8
5
7
6
Hnh 9-5. Phng php k hiu
t ni dy bng kim ng h
ni dy I/I-6, v gc lch pha l 180
o
(k hiu I dng cho m.b.a mt pha).
i vi m.b.a ba pha s c 12 t ni dy. V d mt m.b.a ba pha c hai dy qun
ni hnh Y, cng chiu qun dy v cng k hiu u dy (hnh 9-6) th cc hnh sao
s... pha ca hai dy qun s cp v
th cp hon ton trng nhau v gc
lch pha gia hai in p dy tng
ng bng 0
o
(hay 360
o
). Ta ni m.b.a
thuc t ni dy 12 v k hiu l
Y/Y-12. Nu i chiu qun dy
hoc i k hiu u dy ca dy
qun th cp, ta c t ni dy Y/Y-6.
Hon v th t cc pha ca dy qun
th cp ta s c cc t ni dy chn
2, 4, 8 v 10.
Cng m.b.a trn, khi cc dy
qun ni theo s Y/ (hnh 9-7)
th gc lch pha gia in p dy s

Hnh 9-6. T ni dy Y/Y-12
360
o
AB
E
&

ab
E
&

X
Y
B
A
C
Z
AB
E
&
x
y
c
b
a
x
ab
E
&
a b c
x y z
A B C
X Y Z
cp v th cp tng ng l 330
o
-
m.b.a thuc t ni dy Y/-11. Thay
i chiu qun dy hay i k hiu
u dy ca dy qun th cp ta c
t ni dy Y/ -5. Hon v cc pha
ca dy qun th cp ta s c t ni
dy l 1, 3, 7, v 9.
Trong thc t nc ta, thun
tin cho vic ch to v s dng,
ngi ta ch sn xut cc m.b.a in
lc c t u dy sau: m.b.a mt pha
c t u dy I/I-12, m.b.a ba pha c
cc t ni dy Y/Y
0
-12, Y/-11 v
89
Hnh 9-7. T ni dy Y/-11
330
o
AB
E
&

ab
E
&
A B C
B
AB
E
&
X Y Z
X
Y
C
Z
a b c
A
x,c
b,z
a,y
ab
E
&
x y z
Y
0
/-11. Phm vi ng dng ca chng c ghi trong bng di y:
in p
T ni dy
CA (kV) HA (V)
Dung lng ca m.b.a (kVA)
Y/Y
0
-12

35 230 560
400 1800
Y/-11
35 525 1800
> 525 5600
Y/-11
110 3150 3200
Y
0
/-11
6,3 3300 7500

9-2. mch t ca M.b.a

9.2.1. Cc dng mch t
i vi m.b.a mt pha c th c hai loi kt cu mch t: mch t kiu li v mch
t kiu bc (mc 8-3). i vi m.b.a ba pha, da vo s khng lin quan hay c lin
quan ca cc mch t gia cc pha ngi ta chia ra: m.b.a c h thng mch t ring v
m.b.a c h thng mch t chung.
H thng mch t ring l h thng mch t trong t thng ca ba pha c lp
i vi nhau nh trong trng hp m.b.a ba pha ghp t ba m.b.a mt pha, gi tt l
t m.b.a ba pha (hnh 9-8).
H thng mch t chung l h thng mch t trong t thng ba pha c lin quan
vi nhau nh m.b.a ba pha ba tr (hnh 9-9). Thc ra kt cu ca loi sau l i t loi
u m ra. Thc vy khi em ghp ba m.b.a mt pha li (tc ghp ba m.b.a c mch t
ring nh hnh 9-10a), nu in p t vo ba pha l i xng, ngha l
th tng t thng tng ng ca ba pha cng bng khng, tc l
. Nh vy tr thp chung c ba pha t thng khng tn ti
mi thi im, do c th ct b tr thp chung ri rt ngn tr gia li sao cho c ba
tr cng nm trong mt mt phng (hnh 9-10b) m vn khng nh hng g n tnh
0 = + +
C B A
U U U
& & &
0 = = + +
& & & &
C B A
90
Hnh 9-8. My bin p ba pha c h thng mch t ring
a) S ni dy; b) Lp t trong thc t.
A a B b C c
0
x y z
Z Y
X
a)
b)
Hnh 9-9. M.b.a ba pha
ba c mch t chung
A B C
a b c
Hnh 9-10. Cch to nn m.b.a ba pha ba tr t ba m.b.a mt pha
a) b)













trng lm vic bnh thng ca m.b.a, do m.b.a ba
pha ba tr mang hnh dng nh ni trn. R rng
kt cu li st trong trng hp ny r rng l khng i
xng, tr gia mch t ngn hn, do dng in t
ho ca ba pha cng khng i xng: I
OA
I
OC
= (1,2

1,5) I
OB
. Tuy nhin s khng i xng ny khng nh
hng nhiu n s lm vic bnh thng ca m.b.a, v
bn thn dng in t ho rt b so vi dng in nh
mc, nn c th xem nh khng ng k.
Trong thc t, m.b.a ba pha ba tr c dng rt ph
bin vi cc c dung lng nh v trung bnh v loi ny
c hnh dng gn, nh, t tn nguyn liu v r hn so
vi dng t m.b.a ba pha c dung lng tng ng. Loi
t m.b.a ba pha ch dng cho cc my c ln (dung
lng t 36.000 kVA tr ln) v vy c th d dng vn
chuyn tng pha mt cch d dng v thun li.
















9.2.2. Nhng hin tng xut hin khi t ho li thp m.b.a
Khi t ho li thp m.b.a, do mch t bo ho s lm xut hin nhng hin tng
m trong mt s trng hp nhng hin tng y c th nh hng xu n s lm vic
ca m.b.a. Sau y ta s xt n nhng nh hng ng k khi m.b.a khng ti.
1. M.b.a mt pha
t in p vo dy qun s cp, trong n s c dng in khng ti i
0
, dng i
0
sinh
ra t thng chy trong li thp (xem mc 8-2).
Nh ta bit, nu in p t vo dy qun s cp ca m.b.a bin thin hnh sin
theo thi gian u = U
m
sint v b qua in p ri trn in tr dy qun th:

dt
d
w e u

= =
ngha l t thng sinh ra trong mch t cng bin thin hnh sin theo thi gian:
=
m
sin(t-
2

)
Nu khng k n tn hao trong li thp th dng in khng ti i
0
thun tu l
dng in phn khng dng t ho li thp i
0
= i
0x
. Do quan h gia = f(i
0
)
cng chnh l quan h t ho B = f(H). Theo l thuyt c s k thut in ta bit, do
hin tng bo ho ca li thp, nu l hnh sin, i
0
s khng sin m c dng nhn
u trng pha vi , ngha l dng in i
0
ngoi thnh phn sng c bn i
01
cn c cc
thnh phn sng bc cao: bc 3 - i
03
, bc 5 - i
05
, bc 7 - i
07
,..., trong thnh phn i
03

ln nht v ng k hn c, cn cc thnh phn khc rt b c th b qua. Ta c th
xem nh chnh thnh phn i
03
c tc dng lm cho dng t ho nhn u. Cng t l
lun ta thy, nu mch t cng bo ho, i
0
cng nhn u, ngha l thnh phn i
03

cng ln.









91
Hnh 9-11. nh hng ca t tr
n ng cong dng in
B,
,i
0
H(i
0
)
0
t
0

i
0

1
U
&

0
I
&

r
I
0
&
m

&
x
I
0
&

Hnh 9-12. Dng in t ho
vi cc thnh phn ca n
Khi c k n tn hao trong li thp th quan h (i
0
) l quan h tr B(H). T quan
h (i
0
) v (t) ta c th v c ng biu din quan h i
0
(t) nh hnh 9-11. ng
cong i
0
(t) cho thy nu l hnh sin th i
0
c dng nhn u nhng vt pha vi mt
gc no . Gc ln hay b tu thuc vo mc tr ca B i vi H nhiu hay t,
ngha l tn hao t tr trong li thp nhiu hay t. V th gc c gi l gc tn hao
t tr. Hnh 9-12 biu din vect dng in I
0
v t thng
m
khi k n tn hao trong
li thp. Cng cn ch rng, v dng in i
0
l khng hnh sin nn trn th vct
ch v gn ng vi thnh phn bc 1 ca i
0
, hoc l phi thay i
0
bng mt dng in
hnh sin ng tr c tr s hiu dng bng tr s hiu dng ca dng in i
0
thc. Ta
thy dng in khng ti I
0
gm hai thnh phn: thnh phn phn khng I
0x
l dng
in t ho li thp, to nn t thng v cng chiu vi t thng; thnh phn tc dng
I
0r
vung gc vi thnh phn trn, l dng in gy nn tn hao st t trong li thp:

2
0
2
0 0 x r
I I I + = (9-1)
Trn thc t I
0r
< 10%I
0
, ngha l gc rt b, nn dng in I
0r
thc ra khng nh
hng n dng in t ho bao nhiu v ta coi I
0x
I
0
.
2. M.b.a ba pha
Khi m.b.a khng ti, nu xt tng pha ring l th dng in bc 3 trong cc pha
nh sau:
i
03A
= I
03m
sin3t, (9-2a)
i
03B
= I
03m
sin3(t-120
o
) = I
03m
sin3t, (9-2b)
i
03C
= I
03m
sin3(t -240
o
)= I
03m
sin3t. (9-2c)
Nh vy chng trng pha nhau v thi gian, ngha l ti mi thi im chng c
chiu nh nhau trong c ba pha. Song chng c tn ti hay khng v dng sng nh th
no cn ph thuc vo kt cu mch t v cch u dy qun na.
a. Trng hp my bin p ni Y/Y
V dy qun s cp ni Y nn
thnh phn dng in bc 3 (i
03
) khng
tn ti, do dng in t ho i
0
c
dng hnh sin v t thng do n sinh
ra c dng vt u (ng m nt trn
hnh 9-13a). Nh vy c th xem t
thng tng gm sng c bn
1
v
cc sng iu ho bc cao
3
,

5
,

...
trong c th b qua cc thnh phn
bc cao hn 3 v chng c tr s rt
nh. Trn hnh 9-13a ta ch v cc t
thng
1
v
3
. i vi t m.b.a ba
pha, v mch t ca c ba pha ring r,
t thng
3
ca c ba pha cng chiu
vi nhau ti mi thi im, d dng
khp kn trong tng li thp ca tng
pha nh
1
(hnh 9-14a). Do t tr ca
li thp rt b, nn
3
c tr s kh ln,
c th t ti (1520)%
1
. Kt qu l
trong dy qun s cp v th cp, ngoi
s... c bn e
1
do
1
cm ng nn
(chm pha sau
1
90
o
) cn c s...
bc ba e
3
kh ln, c th t n tr s
E
3
= (45 60)%E
1
, do t thng
3
to


















92
Hnh 9-13. ng biu din t thng (a) v
s.. (b) ca t my bin p ba pha ni Y/Y
e
t
b)
e
e
1
e
3

3
t
a)
nn v chm sau
3
mt gc 90
0
, do s... tng trong tng pha e = e
1
+ e
3
s c
dng nhn u (hnh 9-13b), ngha l bin ca s... pha tng ln r rt. S tng vt
ca s.. nh vy hon ton khng c li, trong nhiu trng hp rt nguy him nh c
th lm chc thng cch in ca dy qun, lm h hng thit b o lng v gy nh
hng n cc ng dy thng tin nu trung tnh c ni t. Bi nhng l do trn,
trong thc t ngi ta khng dng kiu u Y/Y cho t m.b.a ba pha. Cng cn ni
thm rng, d s... pha c tr s v hnh dng bin i nhiu nhng cc s... dy vn
lun lun l hnh sin, v dy qun ni Y th s... dy khng c thnh phn bc 3.
Nhng hin tng xut hin trong m.b.a ba pha nm tr cng tng t nh vy, do
cc m.b.a ny cng khng dng kiu ni Y/Y.








a) b)
Hnh 9-14. T thng
3
trong t m.b.a ba
pha (a) v trong m.b.a ba pha ba tr (b)
Trong cc m.b.a ba pha ba tr, cc t thng
3
bng nhau v cng chiu trong ba
tr thp ti mi thi im, nn chng khng th khp mch t tr ny qua tr khc m
b y ra ngoi v khp mch qua khng kh hoc du (hnh 9-14b) l nhng mi
trng c t tr ln. V vy
3
khng ln lm v c th xem t thng tng v do
s... pha l hnh sin. Tuy nhin cn nh rng t thng
3
p mch vi tn s 3f qua
vch thng v cc bu lng ghp v.v... s gy nn tn hao ph lm cho hiu sut ca
m.b.a gim. Do phng php ni Y/Y i vi m.b.a ba pha ba tr cng ch p dng
cho cc m.b.a vi dung lng t 5600 kVA tr xung.
b. Trng hp m.b.a ni /Y (hnh 9-15)
Dy qun s cp ni tam gic nn
dng in i
03
s khp kn trong tam
gic , nh vy dng in t ho i
0
v
cha thnh phn bc ba, nn c dng
nhn u, t thng tng v cc s...
ca cc dy qun s cp v th cp u
c dng hnh sin. Do s khng c
nhng hin tng bt li nh trng
hp trn.
c. Trng hp m.b.a ni Y/







93
Hnh 9-15. Dng in iu ho
bc ba trong m.b.a ni /Y
b B
i
03
i
03
A
c
i
03
a
C
Trn hnh 9-16a, do dy qun s cp u Y nn dng in t ho trong khng
c thnh phn iu ho bc 3 nn i
0
c dng hnh sin,

c dng vt u v c thnh
phn bc 3 -
3Y
. T thng
3Y
cm ng sang dy qun th cp s... bc 3 - e
23
chm
sau
3Y
mt gc gn 90
o
(hnh 9-16b). n lt e
23
gy nn trong mch vng th cp
ni hnh dng in i
23
chm sau e
23
mt gc gn 90
o
(v in khng ca dy qun rt
ln). Dng in i
23
s sinh ra t thng
3
coi nh trng pha vi i
23
, ngha l gn nh
ngc pha vi
3Y
. Do t thng tng bc ba trong li thp
3
=
3Y
+
3
gn nh
b trit tiu. nh hng ca t thng bc 3 trong mch t khng ng k na, kt qu
l s... pha s gn hnh sin.
Tm li, khi m.b.a lm vic khng ti, cc cch ni dy /Y hay Y/ u trnh
c tc hi ca t thng v s... iu ho bc 3.








94
Hnh 9-16: a) Dng in iu ho bc ba trong m.b.a ni
Y/ ; b) Tc dng ca dng i
23
khi dy qun u Y/.
a
b
c
i
03
i
03
i
03
C
B
Y 3

&
3

&
23
E
&
23
I
&
A
) (
3

&
a)
b)
9.2.3. Tnh ton mch t m.b.a
Mc ch ca tnh ton mch t m.b.a l xc nh dng in cn thit t ho li
thp v tn hao trong mch t. iu ny rt cn thit khi tnh ton thit k m.b.a.
1. Thnh phn dng in tc dng i
0r
Nh bit, dng in tc dng ph thuc vo tn hao st t trong li thp. Tn
hao ny c th tnh gn ng theo biu thc:
[ ] W
f
G B G B p p
g g t t Fe
3 , 1
2 2
50 / 1
50
.

+ = (9-3)
trong :
p
1/50
- sut tn hao trong thp khi cng t cm l 1 tesla (T) v tn s l 50 Hz;
B
t
v B
g
- cng t cm trong tr v trong gng (T);
G
t
v G
g
- trng lng tr v gng tnh theo kch thc hnh hc ca li thp (kg).
Thnh phn tc dng ca dng in t ho:
A
U m
p
i (9-4)
Fe
r
.
0
=
trong m l s pha.
2. Thnh phn dng in phn khng i
0x
Dng in phn khng c th tnh c theo hai phng php.
Phng php th nht: Da trn quan im ca nh lut ton dng in tnh ton
mch t m.b.a:
Hl F w I
x
= = . 2
0
(9-5)
i vi m.b.a mt pha (hnh 9-17a), sc t ng (vit tt l s.t.):

. 2 2
0
t
k g g t t
B
n l H l H F + + = (9-6)
trong :
H
t
v H
g
- cng t trng trong tr v gng, xc nh theo ng cong t ho
tng ng vi cng cm ng t B
t
v B
g
, A.cm;
l
t
v l
g
chiu di trung bnh ca cc on mch t tng ng vi tr v gng, cm;
- chiu di ca khe h khng kh gia tr v gng, cm;
n
k
- s khe h khng kh, i vi m.b.a mt pha n
k
= 4.









lg
lg
95
Hnh 9-17. Mch t ca m.b.a mt pha (a) v ba pha (b)
a)
lg
ltt ltt ltt ltt ltt

lg
b)
i vi m.b.a ba pha ba tr, do mch t khng i xng (hnh 9-17b) nn s.t..
phi tnh theo tr s trung bnh:
Nu ghp cc l thp xen k theo hnh 8-7 th hai pha thuc hai tr ngoi cng:

0
, t
k g g t t
B
n l H l H F + + = (9-7a)
trong n
k
= 3 l s khe h gia tr v gng, cn pha thuc tr gia:

0
, , t
k t t
B
n l H F + = (9-7b)
nhng n
k
= 1. Do s.t. trung bnh:

0
,
, , ,
3
2
3
2
t
k g g t t
B
n l H l H
F F
F + + =
+
= (9-8)
trong n
,
k
=
3
7
gi l h s khe h tnh ton gia tr v gng.
Biu thc (9-8) cng dng tnh ton cho c trng hp li thp ghp ni (hnh 9-
17b) nhng trong n
,
k
= 2.
T ta c th tnh c thnh phn phn khng ca dng in t ho:

w
F
I
x
. 2
0
= (9-9)
Phng php th hai: Da vo vic tnh ton nng lng t trng hay cng sut t
ho (cn gi l cng sut phn khng) ca mch t.
Ta bit rng nng lng t trng cc i trong mt n v th tch (gi l mt
nng lng) ca trng bin thin hnh sin theo thi gian l:

2
,
max
BH
W =
Cng sut phn khng cho mt n v th tch l:
BH f W Q .
,
max
,
= =
do cng sut phn khng ca li thp c th tch V hay trng lng G l:
G q G
BH f G Q
V Q Q
t
. .
.
.
,
,
= = = =

(9-10)
trong :
- trng lng ring ca thp.

0
2
. . B f BH f
q
t
= = - cng sut phn khng trn mt n v trng lng ca thp,
gi l sut t ho.
i vi khe h khng kh th cng sut phn khng c tnh theo biu thc:
Q = qn
k
.S = n
k
.q

.S (9-11)
trong :
S - din tch ca khe h khng kh,
n
k
- s khe h trn ton b li thp,
q - cng sut phn khng trn mt n v th tch khe h,
q

= q. - cng sut phn khng trn mt n v din tch khe h.

Cn c vo cng t cm B ca mi loi thp cho c th xc nh c q
t
v
q

theo cc ng cong q
t
= f(B) v q

= f(B).
V cng sut phn khng dng t ho m.b.a l:
Q
0
= mU
1
I
0x
do dng in phn khng:

1
. .
1
0
0
mU
S nq G q G q
mU
Q
I
g g t t t t
x

+ +
= = (9-12)
trong :
q
t.t
v q
t.g
- sut t ho trong tr v gng;
G
t
v G
g
- trng lng tr v gng.
Cui cng dng in t ho ton phn:

2
0
2
0 0 x r
I I I + = (9-13)
96
Dng in I
0
trong m.b.a in lc thng rt nh, lc in p nh mc, tr s phn
trm ca n so vi dng in nh mc thng vo khong 2 10, trong tr s sau
dng cho m.b.a dung lng b.
100 . %
0
0
dm
I
I
I = (9-14)
Cu hi
1. T ni dy ca m.b.a l g? Ti sao phi xc nh t ni dy ca m.b.a?
2. V s ni dy ca cc m.b.a ng vi cc t ni dy Y/Y-2, 4, 8, 10 v Y/-1,
3 7, 9.
3. Dng in t ho ca m.b.a ln hay b, n ph thuc vo nhng yu t no?
4. Kt cu mch t khc nhau v cch u dy qun khc nhau nh hng nh th
no i vi dng in v in p lc khng ti ca m.b.a ba pha?
5. Tnh ton mch t m.b.a nhm mc ch g? Cc phng php tnh?


97